Skip to main content

Full text of "Analecta juris pontificii"

See other formats


Google 


This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project 
to make the world's books discoverable online. 

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject 
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books 
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover. 


Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the 
publisher to a library and finally to you. 


Usage guidelines 
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 


public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to 
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying. 





We also ask that you: 


+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individual 
personal, non-commercial purposes. 





and we request that you use these files for 


+ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine 
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 


+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 


+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of 
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner 
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe. 






About Google Book Search 


Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers 
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web 
a[nttp: //books . google. con/] 














Google 


A propos de ce livre 


Ceci est une copie numérique d’un ouvrage conservé depuis des générations dans les rayonnages d’une bibliothèque avant d’être numérisé avec 
précaution par Google dans le cadre d’un projet visant à permettre aux internautes de découvrir l’ensemble du patrimoine littéraire mondial en 
ligne. 





Ce livre étant relativement ancien, il n'est plus protégé par la loi sur les droits d'auteur et appartient à présent au domaine public. L'expression 
“appartenir au domaine public” signifie que le livre en question n’a jamais été soumis aux droits d’auteur ou que ses droits légaux sont arrivés à 
expiration. Les conditions requises pour qu'un livre tombe dans le domaine public peuvent varier d'un pays à l’autre. Les livres libres de droit sont 
autant de liens avec le passé. Ils sont les témoins de la richesse de notre histoire, de notre patrimoine culturel et de la connaissance humaine et sont 
trop souvent difficilement accessibles au public. 











Les notes de bas de page et autres annotations en marge du texte présentes dans le volume original sont reprises dans ce fichier, comme un souvenir 


du long chemin parcouru par l'ouvrage depuis la maison d'édition en passant par la bibliothèque pour finalement se retrouver entre vos main: 





Consignes d'utilisation 


Google est fier de travailler en partenariat avec des bibliothèques à la numérisation des ouvrages appartenant au domaine public et de les rendre 
ainsi accessibles à tous. Ces livres sont en effet la propriété de tous et de toutes et nous sommes tout simplement les gardiens de ce patrimoine. 
Il s'agit toutefois d'un projet coüteux. Par conséquent et en vue de poursuivre la diffusion de ces ressources inépuisables, nous avons pris les 
dispositions nécessaires afin de prévenir les éventuels abus auxquels pourraient se livrer des sites marchands tiers, notamment en instaurant des 
contraintes techniques relatives aux requêtes automatisées. 





Nous vous demandons également de: 


+ Ne pas utiliser les fichiers à des fins commerciales Nous avons conçu le programme Google Recherche de Livres à l'usage des particuliers. 
Nous vous demandons donc d'utiliser uniquement ces fichiers à des fins personnelles. Ils ne sauraient en effet être employés dans un 
quelconque but commercial. 


+ Ne pas procéder à des requêtes automatisées N'envoyez aucune requête automatisée quelle qu'elle soit au système Google. Si vous effectuez 
des recherches concernant les logiciels de traduction, la reconnaissance optique de caractéres ou tout autre domaine nécessitant de disposer 
d'importantes quantités de texte, n'hésitez pas à nous contacter. Nous encourageons pour la réalisation de ce type de travaux l'utilisation des 
ouvrages et documents appartenant au domaine public et serions heureux de vous étre utile. 


+ Ne pas supprimer l'attribution Le filigrane Google contenu dans chaque fichier est indispensable pour informer les internautes de notre projet 
et leur permettre d'accéder à davantage de documents par l'intermédiaire du Programme Google Recherche de Livres. Ne le supprimez en 
aucun cas. 


+ Rester dans la légalité Quelle que soit l’utilisation que vous comptez faire des fichiers, n'oubliez pas qu'il est de votre responsabilité de 
veiller à respecter la loi. Si un ouvrage appartient au domaine public américain, n'en déduisez pas pour autant qu'il en va de méme dans 
les autres pays. La durée légale des droits d'auteur d'un livre varie d'un pays à l'autre. Nous ne sommes donc pas en mesure de répertorier 
les ouvrages dont l’utilisation est autorisée et ceux dont elle ne l'est pas. Ne croyez pas que le simple fait d'afficher un livre sur Google 
Recherche de Livres signifie que celui-ci peut étre utilisé de quelque facon que ce soit dans le monde entier. La condamnation à laquelle vous 
vous exposeriez en cas de violation des droits d'auteur peut être sévère. 





À propos du service Google Recherche de Livres 


En favorisant la recherche et l’accès à un nombre croissant de livres disponibles dans de nombreuses langues, dont le français, Google souhaite 
contribuer à promouvoir la diversité culturelle gráce à Google Recherche de Livres. En effet, le Programme Google Recherche de Livres permet 
aux internautes de découvrir le patrimoine littéraire mondial, tout en aidant les auteurs et les éditeurs à élargir leur public. Vous pouvez effectuer 
des recherches en ligne dans le texte intégral de cet ouvrage à l'adresse|htt p: //books.google.com| 




















HARVARD LAW LIBRARY 


Received SEP 11 1931 








che à 


vs 


HR € 


mmn 


 ANALECTA A 


IURIS PONTIFILII. 


RECUEIL DE DISSERTATIONS SUR DIEFERENTS SUJETS 


DE 


DROIT CANONIQUE, LITURGIE, THÉOLOGIE ET HISTOIRE 


| DIX-NEUVIEME SÉRIE 


diee — 


/\ 
ur 
1 24 
41° 
ROME PARIS BRUXELLES 
Librairie de la Propagande VICTOR PALMÉ, éditeur J. ALBANEL, Libraire 
LE CHEVALIER MELANDRI, GÉRANT. 76, RUE DES SAINTS-PÉRES 29, RUE DES PAROISSIENS. 
GENÈVE 


GROSSET & TREMBLEY, Libraires-Editeurs 
1880 


, 
D 
x 


S 

t 

p 

1 

m 
| 
J 
1 


TABLE DES ARTICLES 


RENFERMEÉS DANS LA XIXe SÉRIE 





CLX V* LIVRAISON 


CRITIQUE HISTORIQUE. Edition de saint Grégoire de Tours, 
par Ruinart. Mémoire de l'abbé de Camps. Origine de la 
monarchie. Col. 1. 

ELECTION DES ÉvfQUES. Divers systèmes aujourd'hui 
suivis en Europe ot en Amérique. Discipline des douze pre- 
miers siècles. Modération des papes. Canons du quatrième 
concile de Latran. Election des évêques par les chanoines 
de la cathédrale et par le clergé diocésain. Les papes d'Avi- 
gnon. Si l'élection doit être confirmée. Col. 22. 

Manr4Ge. Liberté du consentement. Le mariage contracté 
dans la crainte de perdre un riche héritage est-il nul? 
Décision du 26 juillet 1879. Col. 25. 

DisPENSE. Empêchement impotentiae. Professeurs mo- 
dernes de médecine légale. Signes physiques. Dispense du 
mariage ratwm. Décision du 26 juillet 1879. Col. 93. 

MÉéLanGes. Encyclique du saint-pére Léon XIII sur le 
mariage et le divorce. — Office de S. Joachim et de 
sainte Anne élevé à la seconde classe. — Introduction de la 
cause de béatification de la vénérable Marguerite Bour- 
geois. — Le vénérable Claude La Colombière. — Décisions 

liturgiques. Col. 107. 


CLXVIS LIVRAISON 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. Idée du droit canonique. 
Classification générale. Principes qui servent de base. Ins- 
titution divine de l'Eglise. Propriétés, pouvoir, constitution. 
Caractères de la discipline. Divers états de la société. 
Théories sur les rapports qui doivent exister entre À re- 
ligion et la société civile. Col. 129. 

UNIVERSITÉS CATHOLIQUES. Réglement d'études. Collége de 
S. Bovaventure établi par le pape Sixte-Quint. Théologie 
thomistique. Réglement des Dominicains. Exercices. Cercles, 
conférences, disputes. Exemption des universités. Priviléges 
des docteurs et des licenciés. Col. 161. 

TRAITÉ DES CURÉS AMOVIBLES (supplément). Note extraite 
des archives de la congrégation des affaires ecclésiastiques. 
Dissertation rédigée pour la S. Congrégation des évêques 
et réguliers. Col. 190. 

Décisioxs de la S. Congrégation du Concile. Distri- 
butions. Curé de la cathédrale. — Grade de licencié. 
Espagne. — Droit de préséance entre les confréries. — 
Dispense de mariage ratione impotentiae. Col. 214. 

MéLanGEs. Féte de 8, Joseph. — Concile de Constance. 
Erreurs de Grabon. — Jubilé de S. Thomas de Cantor- 
béry. — Lettre de S. Charles Borromée. — Consécration 
de l'église S. Apollinaire. Homélie de Benoît XIV. — 
Lettre du Saint-Pére à l'archevéque de Cologne. — Discours 
du Saïnt-Père aux représentants des écoles thomistes. — 
Le vénérable Morelli. — Le vónérable Frangois de Lagonero. 
Martyrs de l'Exirénie-Orient. Le vénérable Benoit Cotto- 
lengo — Office du Saint-Cœur de Marie. — Indulgences 
du Magnificat. Statues de S. Pierre. Col. 235. 





CLXVII LIVRAISON 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE (Suite). Sources. Con- 
ciles généraux. Conditions de l'écumenicité. Autorité des 
décisions dogmatiques et disciplinaires. Constitutions des 
papes. Manière dont les bulles sont reçues dans l'Eglise 
et derniers caractères de leur autorité. Col. 257. 

INDULTS LITURGIQUES. Office du Sacré-Cœur. Origine et 
progrès. — Offices et fêtes de la Sainte-Vierge. — Offices 
particuliers du clergé romain. Col. 279. 

LES COMMUNAUTÉS DE ROME. Ordonnances des cardi- 
naux-vicaires. Cérémonies de véture et de profession. Elec- 
tions. Clôture et parloir. Administration. Pensionnaires. 
Cloche de la Passion. Col. 302. 

PnocÉpuRE. Formalités juridiques des causes matri- 
moniales. Bulle de Benoît XIV. Instruction de 1840. Dis- 
pense in radice. Enquête complémentaire. Décision du 20 
septembre 1879. Col. 338. 

MéLanGes. Statistique pontificale. Martyrs et papes ca- 
nonisés. Nationalité des papes. Combien de religieux. Deux 
cent trente papes écrivains. Editions officielles publiées à 
Rome — Fulrade et Maginarius — Critique littéraire au 
moyen-áge. — Election de Clément V. Villani réfuté par le 
dominicain Becchetti. — Auditeurs du sacré-palais — Diète 
de Vérone. Lois suggérées par Frédéric Barberousse. — 
Concessions verbales et oracula vivae vocis des papes ré- 
voqués par Grégoire XV et Urbain VIIL — Mandement de 
Prosper Lambertini, évêque d'Ancóne. — Saint Pierre 
et S. Paul patrons de Rome. — Gouvernements de fait. 
Clément V et Grégoire XVI. — Discours du Saint-Père 
aux prédicateurs. Lottre sur le mariage civil. Col. 347. 


CLXVIIIe LIVRAISON 


SAINT THOMAS D'AQUIN patron des écoles. Demandes 
adressées au saint-père pour le protectorat universel. Ré- 
union de la sacré Congrégation des Rites du 8 février 1877. 
Information du postulateur. Remarques du promoteur de 
la foi. — Encyclique du Saint-Pére Léon XIII du 4 août 
1879 sur la philosophie des péres de l'Eglise et de S. 
Thomas. Ádhésions à l'Encyclique. Seconde réunion de la 
S. Congrégation des Rites. Bref de notre Saint-Pére Je pape 
Léon XIII. Col. 385. 

LES CAS RÉSERVÉS. Gerson. Le cardinal Campège. Cas 
occultes. Pouvoirs accordés aux curés. Conciles d'Allemagne. 
S. C.des Evéques et Réguliers. Pénitenciers permanents. Ces- 
sation des réserves, aux principales fêtes. Si l'on peut dé- 
signer des confesseurs spéciaux pour le clergé. Celebret 
annuel. Col. 427. 

DROIT PaROISSIAL. Concours. Délai de six mois pour 
conférer les paroisses au concours, sons peine de dévolu- 
tion en faveur du Saint-Siége. Qualités scientifiques et 
morales. Décision du 20 décembre 1879. Col. 253. 





VICAIRES PAROISSIAUX. Droit d’étre préférés aux étran- 
gers pour les obsèques. Decision du 20 décembre 1879. 
Col. 477. 

MÉLANGES LITURGIQUES. Chantres laïques. — Funérailles 
des pauvres; application gratuite de la messe. — Eglises 
bénies. Titulaire. — Drap blanc pour les adultes — Fa- 
briciens. Entrée dans le sanctuaire. Processions. — Mariage 
célébré dans une maison particulière et dans une chapelle 
domestique etc. Col. 485. 

L] 


CLXIXe LIVRAISON 


ConsisToIRE du 20 août 1880. Rupture des relations 
avec le gouvernement belge. Lettres du saint-père. Col. 518. 

SAINT THOMAS patron universel des écoles. Lettre du car- 
 dinal Antonin de Luca. Restauration de la philosophie. Sta- 
tuts de l'académie de S. Thomas. Nouvelle édition des 
œuvres. Col. 520. 

RÉVÉLATIONS PRIVÉES. Mémoire de Bénitez de Lugo sur 
la vie de la vénérable Marianne. Principes théologiques sur 
l'objet de la foi catholique. Dangers des révélations parti- 
culières, Evangiles apocryphes. Livre de l'Enfance du Sau- 
veur. Circonstances et faits qui ne sont pas mentionnés 
dans l’évangile ni dans les saints pères. Révélations des 
femmes. Col. 528. 

NOMINATION DES CHANOINES. Collation simultanée des 
canonicats. Bulles pontificales sur la division de la simul- 
ianée. Décisions de la Rote. Prescription en faveur du cha- 
pitre. Pénitencerie donnée aux réguliers. Installation des 
chanoines. Col. 567. 

PLACEMENT DES CAPITAUX. Le compte-courant dans une 
banque est-il an dépôt ordinaire, ou simplement un prêt, 
qvutwwm, au sens théologique ? Titres légaux pouvant au- 
toriser l'intérêt. Les cardinaux Turiozzi, Bertazzoli, Del 
Drago. Avis de trois juriconsultes. Col. 587. 

Décisions de la S. Congrégation du Concile. Rede- 
vance pour les saintes huiles. — Legs de messes. La pre- 
scription se forme-t-elle contre les défunts. Col. 608. 

MÉLANGES LITURGIQUES. Cathédrale sans paroisse: bé- 
nédiction des fonts. — Autel portatif. — Erection des con- 
fréries. — Consécration des autels. — Bénédiction du Saint- 
Sacrement. Usage de quelques diocèses de Allemagne de- 
puis l’époque de Luther. — Patrons et titulaires. Chapelet 
de morts etc. Col. 619. 


CLXXe LIVRAISON 


Le CULTE IMMÉMORIAL. Enumération des bienheureux 
et des saints dont le culte a été confirmé par le Saint-Siége, 
depuis 1625 jusqu'à nos jours. Supplément au traité de 
canonizatione de Benoît XIV. Col. 641. 

PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. Sources particulières. 
Conciles pléniers et nationaux. Conciles provinciaux. Sy- 
nodes diocésains. Concours du synode aux statuts. Manières 
de suppléer les synodes. Ordonnances des évêques hors 
de leurs synodes. Col. 702. 

Mémoire 1NÉDIT DE BaNorr XIV. Evêchés suburbicaires. 
Option réservée aux cardinaux prêtres ou diacres. Col. 716. 

Décisions. Vacances des chanoines. Distributions. — 
Démembrement d'une paroisse. — Catéchisme. Ordon- 
nance épiscopale. Col. 735. 

MéLANGES. Chant Grégorien. —  Vicariat apostolique 
en Chine. — La vénérable Elisabeth Sanna. — Le bien- 


heureux Egidius a Laurentiana. — Décisions liturgiques. — 


Avis concernant les litanies. Col. 755. 


CLXXI. LIVRAISON 


DocrRiNES DE S. THoMas D'AQUIN. Trois lettres du 
Saint-Pére Lóon XIII. Motu-proprio sur la nouvelle édition. 
Faux disciples. Col. 769. 

PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. Concordats. Lois sé- 
culières. Coutumes. Usages opposés aux prescriptions cano- 
niques. Col. 773. 

NOMINATION DES CHANOÏNES. (Suite). Coutume et pres- 
eription. Mémorable arrêt pour les chanoines de Bénévent. 
Si la preseription s'établit contre l'homme qui ignore son 
propre droit. Col. 783. 

RÉVÉLATIONS PRIVÉES. (Suite). Transports de la véné- 
rable Marianne au ciel. Allaitement. Beauté physique. Vision 
de la substance du pain séparée des accidents. Col. 806. 

TRAITÉ DES VICAIRES PAROISSIAUX. Organisation des pa- 
roisses. Statuts des conciles sur la nomination des vicaires. 
Décisions .de la Rote et des S. Congrégations. Col. 881. 

Décisions. Election du vicaire capitulaire. — Abolition 
de la monarchie de Sicile. Pouvoir de dispenser gratui- 
tement les pauvres. — Appel dans les dix jours. — Di- 
gnité abbatiale dans un chapitre, Col. 852. 

MaLANGES. Lettres de S. Cyprien sur le baptême des 
hérétiques. — Répétiteurs de droit canonique. — Saint 
François d'Assise victime. — Sermon de Benoit XIV pour 
une profession religieuse. — Mélanges liturgiques. Col. 868. 


CLXXII LIVRAISON 


SAINT CYRILLE ET SAINT MÉTHODE. Encyclique de notre 
Saint-père Léon XIII. Office. Col. 897. 

RÉVÉLATIONS PRIVÉES. (Suite). Circonstances de la Passion. 
Colonne de la flagellation. Couronne d'épines. Col. 905. 

PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. Ordre ecclésiastique. 
Priviléges. Devoirs des ecclésiastiques. Col. 921. 

PENSÉES DE NAPOLÉON. Protection de la religion ca- 
tholique. Célibat. Séminaires. Education des filles. Dépor- 
tation de Pie VII. Col. 936. 

NOMINATION DES CHANOINES. (Fin). Origine historique 
de la simultanée. Diplômes pontificaux. Sentiment des plus 
savants canonistes. Col. 949. 

MaRiAGE. Opposition des parents. Arrêt du tribunal ec- 


' elésishtique. Col. 982. 


MELANGES LITURGIQUES. Messe de mort le jour de la 
fête de S. Joseph. — Deux messes chantées dans uno 
église. — Communion à la messe de mariage. — Office 
canonial. — Bénédictions réservées aux évêques etc. Col. 986. 


CLXXIII LEVRAISON 


LE CULTE IMMÉMORIAL. (Suite). Enumération des bien- 
heureux et des saints dont le culte a été confirmé par le 
Saint-Siége. Col. 1025. 

RÉVÉLATIONS PRIVÉES. (Fin). Prétendue permanence du 
sang de la Sainte-Vierge dans le corps de Jésus-Christ. 
Sueur de sang. Révélation contraire de la vénérable Marie 
d'Agréda. Conclusion de Bénitez. Col. 1063. 

Daoir PAROISSIAL. Concours pour la nomination des curés. 
Conciles provinciaux qui ont prescrit l'édit public. Aptitude 
littéraire et morale. Décisions de la Rote. Col. 1094. 

PROCÉDURE CANONIQUE. Lacune dans la plupart des 
auteurs. Précepte paternel. Censures latae sententiae. Sus- 
pense de conscience informée. Col. 1115. 

MiLANGES. Canonisation de Charlemagne. — Témoins 
gynodaux. — L'archevéque de Cologne. — Réglement des 
études dans l'ordre franciscain. — Les impôts du gou- 
vernement séculier. — Cagliostro. — Bénédiction nuptia- 
le. Col. 1130. 





EHESS f ED V. 


-—— — wap 9 LE 


Re —— 


ANALECTA JURIS PONTIFICII. 


CENT SOIXANTE-CINQUIÈME LIVRAISON. 





CRITIQUE HISTORIQUE 





GREGOIRE DE TOURS 
DE DOM RUINART. 


Nous avons publié dans les précédents volumes des 
Analecta quelques travaux historiques de l'abbé de 
Camps, dont les manuserits sont conservés i la biblio- 
théque nationale de Paris. Oa a pu remarquer dans 
notre seiziéme série (col. 641) la judicieuse disserta- 
tion sur la prétendue consultation que Pépin le Bref 
aurait adressée au pape S. Zacharie au sujet du chan- 
gement de dynastie. Nous empruntons au même 
auteur l'ouvrage suivant : Remarques critiques sur la 
préface et sur les notes du R. P. Ruinart à l'édition des 
ouvrages de Grégoire de Tours et de la chronique de 
Frédégaire. (M. De Camps, tome 96). 

(Avis de la Rédaction.) 


Utilité de l'édition des ouvrages de Grégoire de Tours et de la 
chronique de Frédégaire par Ruinart. 


Grégoire, évêque de Tours, qui parvint à cet évê- 
ché l'an 572 et décéda le 17 de novembre de l'année 
595, passe pour le pére de l'histoire de France et pour 
celui des anciens auteurs français qui a traité cette 
histoire le plus au long. 

Frédégaire a continué l'histoire de Grégoire de 
Tours dans une chronique qui est assez estimée et 
qui a été continuée par les auteurs contemporains; 
elle finit à l'an 758. 

Ceux qui savent tant soit peu l'histoire de France 
sont persuadés que les ouvrages de Grégoire de Tours 
et les chroniques de Frédégaire et de ses continuateurs 
sont les meilleurs livres pour l'histoire de nos rois de 
la premiére race. 

Quoique ces ouvrages ne soient pas sans défauts, 
que des savants y aient même trouvé quelques erreurs, 
néanmoins c'est une source féconde où l'on puise une 
infinité de faits sürs et constants, qui nous instruisent 


19° seuiE. 


non seulement de l'histoire des rois des Français, 
mais aussi du gouvernement ecelésiastique et politique 
de la nation francaise. 

Plusieurs savants qui ont travaillé jusqu'à présent 
à éclairer notre histoire, persuadés que les ouvrages 
de Grégoire de Tours et ceux de Frédégaire et de ses 
continuateurs étaient d'une trés grande utilité, nous 
en ont procuré diverses éditions. Les derniéres étaient 
pluscorrectesqueles premières et nóanmoins nel'étaient 
point assez. D'ailleurs le P. Le Cointe etde Valoisayant 
rejeté plusieurs chapitres des ouvrages imprimés de 
Grégoire de Tours et de Frédégaire sur des raisons 
très fortes, il était, s’il faut ainsi dire, d’une nécessité 
absolue de rétablir l'autorité de ces ouvrages qui sem- 
blait fort affaiblie. 

Enfinles éditions de Grégoire de Tours et de la 
chronique de Frédégaire étant sans notes, il n'y avait 
que les personnes les plus habiles dans la connaissance 
des anciens usages du royaume et dans celle des lieux 
qui &'y trouvent. énoncés qui pussent lire ces auteurs 
avec quelque satisfaction. 

Le R. P. Ruinart a levé tous ces obstacles par s& 
nouvelle édition des ouvrages de Grégoire de Tours 
et de la chronique de Frédégaire. 

Cette édition est plus ample que toutes les précé- 
dentes, et il l'a enrichie de notes trés curieuses et très 
savantes. 

Celles qui sont pour faire connaître les lieux ne 
peuvent, ce me semble, être meilleures, Ruinart mar- 
quant ces lieux assez positivement. 

Les notes pour les faits historiques me paraissent 
plus faibles, ce Père s'étant contenté, du moins pour 
l'ordinaire, de marquer le sentiment des bons auteurs 
et en particulier celui de Valois, sur les faits qui don- 


. nent lieu à ces notes. 


Quant aux notessur la discipline ecclésiastique, sur 
l'ancien cours ou office de l'Eglise gallicane et sur l'his- 
toire des saints dont Grégoire de Tours parle dans ses 
ouvrages, elles sont presque toutes des plus excellentes. 

Enfin, à regarder en général l’édition de Grégoire de 
Tours que le P. Ruinart nous a donnée, et les notes de 
ce savant religieux, on peut dire que c'est un livre 
excellent et dont le public doit retirer de grands avan- 
tages. Ce n'est pas qu'il ne s'y trouve des fautes, mais 
où n'en trouve-t-on point? 

Le P. Ruinart a mis à la tête des ouvrages de Gré- 
goire de Tours et de la chronique de Frédégaire une 


1 


3 RUINART. 4 


préface trés savante qu'il a divisée en cinq sections ou 
parties. 

Il a fait voir daas le. première la nécessité de réire- 
primer les ouvrages dé Grégoire do Tours et a exposé 
ensuite de quelle utilité doit être la lecture de ses ou- 
vrages et ce qu'on y trouve, tant pour l'histoire ec- 
clésiastique et politique des Français que pour les lois, 
les coutumes et les usages de la monarchie. 

Il rapporte, dans sa seconde section, ua eatalogue des 
ouvrages composés par Grégoire de Tours, et de ceux 
qui sont attribués à ce savant auteur, et fait voir ea 
quel temps il les a composés, 

Il s'efforce, dans latroisióme section, de prouver que 
l'histoire des Français, composée par Grégoire de 
Tours, n’a pas été interpolée comme le P. Le Cointe 
l'a soutenu, et, dans la quatrième, il fait voir les peines 
et les soins qu'il s'est donnés et Ies divers manuscrits 
qu'il a consultés pour rendre soh édition aussi correcte 
qu'elle l’est. | | 

La cinquième et dernière section ne regarde que 
Frédégaire, sa chronique et la continuation de cette 
chronique. Le R. P. Ruinart y expose les manuscrits 
qu'il a fus et les copies imprimées dont il s’est servi 
pour la redonner de nouveau. 

Cette préface est très bien écrite ; son style esf rtef, 
succinct et élégant. Les choses y sont exposées avec 
une méthode charmante, et Ie P. Kuinart y traite 
d'une manière trés civile et trés reconnnaissante ceux 
qui lui ont fourni des manuscrits ou des mémoires 
pour mettre l'édition des ouvrages de Grégoire de 
Tours et de Frédégaire dans l'état de perfection où ifs 
se trouvent. — 


Ilt 


Les Français ont eu des rois plus de deax stécles avant ta mort du 
tyren Pupène. 


Quoique la préface du P. Ruinart soit des plus belles 
et des plus élégantes, on se plaint néanmoins qu'elle 
n'a pas toute l'exactitude qu'elle devrait, et que ce sa- 
vant religieux y avance ou y défend des faits ou des 
. usages qui sont contre l'antiquité de l'origine de nos 
rois et les droits de leur couronne, et contre les pri- 
vilèges et les libertés de l'Eglise gallicane. 

Le P. Ruinart examine, dans l’article 6 de sa pré- 
face, si les Français ont. eu des rois dans le commence- 
ment ou seulement des dues, — ou si les maîtres de cette 
nation étaient désignés sous le titre de principes, subre- 
fulon, ou regales ; ce qu'il fait parce que Grégoire de 

ouxs veut que Ía nation. française n'ait eu des rois 
qu'après la mort du tyran Eugène (arrivée l'an 394). 
Le P. Ruinart avoue que.de Valois s'était fort récrié 
centre cette opinion, soutenant quéles Français avaient 
toujours eu des rois. Après quoi il dit ; « Bien que je 
d'aie pas dessein de disputer sur le nom de roi, je ne 
crois pas néanmoins qu’on phisse prouver par aucun 
ancien monument que les Français n'aient eu en même 
temps qu'un seul roi. Quoique néhnmoins il paraisse 
certain qu'il y avait ehez les Français une première 
famille et plus noble que les autres, comme parle 
Grégoire de Tours, de laquelle on avait coutume de 


prendre les gouverneurs des peuples, que les écrivains 
Romains ont appelés rois ou petits rois, eu égard à la 
eeutume des autsepnatione; mais-qui est-ce qui peut 
déviner, ajoute-til, quel tire ils avaient chez les 
Français? » 

Le raisonnement du P. Ruinart tend à faire voir que 
Grégoire de Tours ne s'est point trompé, et que les 
auteurs romains n'ont donné le nom de rois ou de 
petits rois aux maîtres de la nation francaise qu'à cause 
que les chefs des autres peuples avaient ce titre ; mais 
cela ne dit rien et ne détruit point le sentiment de de 
Valois, qui assure que la nation frangaise avait eu des 
rois longtemps avant la mort du tyran Eugène. D'ail- 
leurs pourquoi le P. Ruinart veut-il que les chefs des 
Francais ne fussent pas rois, puisqu'il sait que tous les 
peuples de la Germatrie 6fdient goavbraós par des rois? 
Qu'il consulte les panégyristes anciens, qu'il lise Am- 
mien Marcellin, le poàte Claudien et la vie de S. Am- 
broise; et, sans aller si loin, qu'il relise les passagesdes 
auteurs qu'il a fait imprimer à lz tête de Grégoire de 
Tours, et il se convaincra que les Français avaient des 
rois plus de deux siècles avant la mort du tyran 
Eugène, et que ces prinees étaient qualifiés de rois par 
les auteurs latins. Et on peut conjecturer qu'iis étaient 
aussi quálifiés de méme per leurs sujets, puisqu'on 
abserve qu'ils ont retenu lo titre de reis, 

Au reste, il ne s'agié pas. de contester sut le noz. 
Les princes que les grecs ont qualifiés de Bene 


-étaient»ils plus ou moins rois que deux à qai les latins 


detnaient.le‘titre de Rex: ot le Koninek des Allemands 
n'a-t-il pas la même force qué le titre de roi usitó cher 
les Français? Le nom n'y fait rien, il faut seulement 
àvoiP égard au sang et à fa puissance. 

. Favoue avecle P. Ruinñart qu'il est rmpossibly do 
faise voir qu'avant Pharamion la àatiois française ait 
obéi à un seul et même roi; mais il ne suit pas de 
là qu'elle n'ait gomt. eu de rois. Clodion, Clovis I*r, 
Clotaire I** et Clotaire Il étant décédés, la nation fran- 
caise cessa d'étre soumise à un seul roi, et en eut plu- 
sieurs, le royaume se partageant alors entre les fils du 
dernier ros, s'eueuitil que lors de cette multiplieité les 
maîtres des Français ne fussent pas des rois? C'est ce 
qu'on ne se persuadera jamais. 


v 


Grégoire de Tours &'a point dit que Clodion ait été le prémiér 
roi des Français, comme le P. Ruibdet le soutient. 


Le P. Ruinart va plus loin dans l'article 8, et il 
avance que, si l'on en veut ctoire Grégoire de Tours, 
il faut attribuer à Clodion l'honneur d'avoir fondé le 
royaume des Francais et d'en avoir été le premier roi. 
Je ne puis comprendre comment il est possible que le 
P. Ruinart ait parlé dela sorte, puisque Grégoire de 
Tours ne dit rien qui puisse faire conjectarer qu'il erût 
que Clodion ait été le prentier roi des Français. H 
rapperte seulement et sans décider ce que le peu 
d'anciens auteurs qu'il avait lus avaient dit des 
anciens Francais, et ces auteurs ne l'avaient pas cof- 
duit bien loin, puisqu'il n'en cite que des faits arrivés 
depuis l'an 390, c'est-à-dire trente-six années avant 





3 GREGOIRE 


le commencement du règne de Clodion, et il rapporte 
ce qu'ils disent sans rien décider. Voici ce qu'il en dit : 

« Les historiens que j'ai allégués pe nous ont laissé 

que cette notjon des anciens Francais, dont ils n'ont 
pas nommé les rois. Plusieurs assurent que ces peuples 
sont sortis de la Papnonie, et qu'à la vérité ils se 
logèrent d'abord sur le rivage du Rhin ; qu'ensgite, 
après avoir passé ce fleuve, ils entrèrent dans la 
Thuringe et se créèrent des rois à'longs cheveux qu'ils 
prirent dans la première et pour ainsi dire dans la plus 
noble famille de leur nation : établissement qui fut 
affermi par les victoires du grand Clovis, comme nous 
le dirons dans la suite. Car noas lisons dans les consu- 
laires, que Theodemer roi des Français, fils de Richimer 
(autrefois roi) et Ascilla sa mère, périrent par l'épée 
des Romains. Ils disent aussi que Clodion, brave st 
très noble dans sa nation, avait été roi des Français 
étqu'il demeurait au éháteau de Dispargum, qui est 
sur les frontières des Thuringiens. » 

Grégoire de Tours n'en dit pas davantage; ainej 
l'on ne peut avancer, sanserreur,commefaitle P. Rui- 
nart, qu'il ait dit que Clodion ait été le premier roi des 
Français. ll paraît seulement qu'il avait lu dans les 
consulaires que Clodion avait été roi des Français daus 
le même temps que Theodemer commandait aussi sur 
une partie de cette nation. 

Je n'entreprends point de concilier àce sujet la chro- 
ndlogie de Grégdire de Tours avec celle de son abrévia- 
teur ; il me suffit d'avoir faitconnaitre que Grégoire de 
Tours n'a point dit que Clodion a été le premier roi 
des Français ; que même il ne nous a pas donné lien 
dele eonjecturer, et qu'ainsi]e P. Ruinart nous en a 

imposé lorsqu'il a bien voulu l’avancer. | 


y 


Plusieurs Français étaient chrétiens. avant le baptême de Clovis. 


Le P. Ruinart dit dans le chap. 9 qu'avànt le 

baptème de Clovis les Français étaient paiens; que 
néanmoins, lors de ce baptéme, quelques-uns étaient 
ariens, comme il parait par Lanthilde, sœur de Clovis. 
Le P. Ruinart pouvait ajouter que quelques-uns d'entre 
eux étaient catholiques, entre autres Arbogaste, gou- 
verneur de ‘Trèves, si célèbre dans les lettres de saint 
Auspice évéque de'Toul (Duchesne, t. 1**, p. 844) et de 
Sidoine Apollinaire (Sulpice Sévère, l. 4, ep. 17; et 
l'abbé Cariobaudes auquelleimórme Sidoine avait écrit 
(Woy. Boucher, in.Belg. : oni. |. 13, ch. 6, p. &69.at 
seg.) et méme le :nombre.de. ehrétians était aigrand 
parmi les Français .que Procope.a cru quiils J'étajent 
tops dès l'an 410, disantfoxmellemept que, lorsque Les 
Gaulois Armoriques.se liguèrsnt avec ka Frañiçais, 
ce qui arriva en #10, ces deux inations ,étaiant abré- 
tiennes, et que les légig&s romaines qui éteiegt en 
garnieon sor la frontiére:se Jolgnirentà ellea,'paree que 
les autres ennemis de l'Empire idont.ellas étaient .atta- 
quées átaierit asiea (Preeope, «e bello Goethe). 

Pronepe-ótant.histosien pius -proahe. de;ce itesaps:là 
que Grégoire ds ITouks .je:ne-faís :suçune diffieulió de 
me pansuader sur don.auiorité, qu'ans partie de la-na- 


DE TOURS. 6 


tien française était dès lors chrétienne, et que Grégoire 
de Tours n'a dit que toute la nation française await été 
idolâtre jusqu'au baptôme de Clovis qu'à eause que 
les rois et les grands de is nation étaient demeorés 
dans le paganisme. On le eroira sans peine sf, faisant 
réflexion au témoignage que je viens d'alléguer, on 
observe que les auteurs qui parlent de la conversion 
et du baptême de Clovis disent unanimement que toute 
la nation se convertit en même temps; quoique néan- 
moins il n'y ait eu pour lors que trois mille persqanes 
qui aient embrassó le christianisme, comme nous 
l'apprenons de Grégoire de Tours et d'Hincmar ar. 
ehevéque de Reims. (Gregor. 1.2,cap.31. Capit. Carol. 
Calv. tit. 41. Baluz, capit. reg. franc. fol. 220.) Or, 
comme il n'est pas eroyable que la nation française n'ait 
été pour lors composée que de trois mille hommes; 
il s'ensuit que, eomme je viens de dire, ces auteurs 
n’ont dit que toute la nation était païenne qu'à causé 
que le roi et les grands, c’est-à-dire le chef et les prin- 
cipaug membres de la nation, étaient encere ensevelié 
dans le paganisme. 


VI 


De la loi qui exclut les femmes de la couronne. 


Ruigert veut, dens le 18° article de sa préface, que 
les fermes soient exclues de la succession à lacouronne 
par le.6^ article du soixante deuxième ehapitre de la 
loi galique. J 

le sentiment est-celui du vulgaire, mais fl ne de- 
vrait pas être celui. d’un savanteomme le P. Ruinart 
qui ne doit pas ignorer que les habiles gens sont per- 
suadés que l’article de la loi salique ne regarde que la 
succession aux fiefs et nullement la succession à la 
couronne. | 

Orilest sûr que les Français.axaient deslois touchant 
la succession que le P. Ruinart n'a point connues, 
comme:il parait par le méme artiele où il fait mention 
de la loi ealique, et ces lois régldient la succession 
à la couronne. Agathias en parle souvent et .nous ap- 
prend que ces lois ordonnaient que le fils succédât au 
père en quélque bas âge qu'il pôt être, qu'au défaut 
des flls les parents les plus proches suceédassent, «et 
que les filles fussent exelues de la suecession à la cou- 
rore. 

.Cette loi ordonnait eneore que les princes qui se ré- 
oltaient contre les reis'leurs pères ou ‘leurs parents 
&ussent exelue ‘de leur succession, -s’il ne plaissit aux 
rois de leur pardonner et de les réhabiliter, s'il faut 
ainsi dire. Agathias-nous a conservé la connaissanee-de 
ces lois et nous a f&it connaitre que celles que les rois 
Thierri-I*, ‘Clotaire et Dagébert 1" donnèrent aux Al- 
-lemands étaient semklrbles à célles de la nation-fran- 
-oaise, escepté ce qui regardaitilareligion, les Allemands 
étant .encore paiens lorsque ces lois furent données. 
;L'exelusion des filles de la suceession -à ‘la couronne 
était une loi commune à toutes les nations, et S. Au- 
æustin nous-en‘apprend la raison. C'est, dit-il, que-le 
royaumeÆæst un óffice qui ne peut être administré que 
par Jes hommes, de même-que le sacerdoce. Car, ajoute 





7 RUINART. 8 


ce saint, de même que les filles ne pourraient succéder 
à la dignité sacerdotale, quand même elle serait héré- 
ditaire, ainsi les filles ne peuvent succéder à la dignité 
royale, n'étant pas plus capables d'en remplir les fonc- 
tions et les devoirs. (August. de Civit. Dei.) 


vil 


Il n'est point vrai que les reines méres aient été pour l'ordinaire 
régentes des États des rois leurs fils pendant la première 
race. 


Le P. Ruinart dit, dans l'article 13 de sa préface, que 
quand les rois parvenaient à la couronne étant mi- 
nears, les reines leurs mères avaient la régence si elles 
étaient vivantes, ou à leur défaut, les grands du 
royaume. | 

Cette proposition n’est point vraie, et il n’en a 
trouvé aucune preuve dans Grégoire de Tours ni dans 
Frédégaire qu'il donne au publie. Ces auteurs nous ap- 
prennent au contraire que la reine-mère des fils de 
Clodomir roi d'Orléans n'eut point la régence de leur 
royaume; que de même la reine Brunehaut ne fut point 
d'abord régente des états du roi Childebert son fils; 
que Frédégonde ne fut point non plus régente pendant 
les premiers mois, et peut-étre pendant les premiéres 
années du régne de Clotaire II son fils, et Grégoire de 
Tours nous en assure, et elle-même supplia le 
roi Gontran, oncle de son fils, de vouloir prendre 
l'administration et la régence du royaume. Ce que ce 
prince fit par le seul droit de sa naissance, et nomma 
des régents, sur lesquels il se déchargea du gouver- 
nement et de l'autorité souveraine. (Greg. Tur. 1. 7, 
cap. 5, 7, 19). 


VIII 


Les Gaulois souhaitaient d'être soumis aux Francais avant qu'ils 
fussent chrétiens, 


Le P. Ruipartdit, dansle 16* article de sa préface, que 
les Gaulois souhaitaient fort d'étre sous la domination 
des Français qui venaient d'embrasser la religion eatho- 
lique, et dontle roi venait d’être baptisé; mais il ne 
s’est pas souvenu sans doute que Grégoire de Tours 
marque cette affection pour les Français avant même 
qu'ils fussent chrétiens, et ditau chapitre 23 du se- 
cond livre de son histoir: que S. Apruncule, évé- 
que de Langres, fut obligé de se bannir à cause 
que, comme les autres Gaulois, il souhaitait d’être 
soumis à la domination francaise. Ce fait arriva 
vers l'an 484, c'est-à-dire douze années avant la con- 
version de Clovis, roi des Français, en suivant móme 
la chronologie du P. Ruinart qui fixe la mort de Si- 
doine Apollinaire sousl'an 484 (Not. ad Greg. Tur. 
p. 7 4.), et Grégoire de Tours nous assure que S. Aprun- 
cule, qui fuyait de Tongres, arrivait à Clermont lors 
du décès du même Sidoine qui en était évêque, et 
auquel le même Grégoire de Tours dit qu'il succéda; 
d’où il suit que le P. Ruinart s’est trompé, ne fixant le 
désir qu'avaient les Gaulois d'être soumis aux 
Français qu'aprés que ces peuples et Clovis leur roi 
eurent embrassé le christianisme et reçu le baptème. 


IX 
Nomination des évêques. 


Le P. Ruinart dit, dans le 20° article de sa préface 
que, pour peu que l'on examine les canons faits dans 
les conciles tenus sous la première race et confirmés 
par les rois, on ne doutera nullement que les élections 
aux óvóchés ne fussent entièrement libres; mais que si 
on ne lit que Grégoire de Tours et les formules des or- 
donnances des rois pour l'intronisation des évêques, 
on ne doutera nullement que les rois ne nommassent de 
plein droit aux évéchés; mais, ajoute-til, si l'on lit 
Grégoire de Tours avec attention, l'on remarquera 
que la discipline de ces temps était réglée de maniére 
qu'elle conservait aux canons toute leur vigueur sans 
diminuer en rien l'autorité royale. - 

Le sentiment de Ruinart sur ces usages ne me paraît 
point tout à fait juste, et on doit étre d'autant plus 
surpris que ce père a dû observer, par la lecture de 
Grégoire de Tours et par celle des actes de presque 
tous les saints évêques qui ont vécu sous la première 
race, que la plus grande partie des évéques des Gaules 
n'avaient point été élus par le clergé et par les peuples ; 
mais qu'ils avaient été nommés par les rois seuls. 

Grégoire de Tours nous en rapporte un grand 
nombre d'exemples. C'est de lui que nous savons que 
S. Quintien et S. Gal ont été nommés à l'évéché 
de Clermont par les rois, que S. Nizier n'est parvenu 
à l'archevéché de Lyon et un autre S. Nizier à l'arehe- 
vêché de Trèves, que par la nomination royale; que 
S. Ursicin n’est devenu évêque de Cahors, S. Domnole 
du Mans, et S. Sulpice-Sevére de Bourges qu'à cause 

ue les rois les ont nommés à ces évéchés. 

Je passe une centaine d'autres exemples, n'ayant 
voulurapporter que ceux des saints évêques des Gaules 
que Grégoire de Tours dit avoir été nommés par les 
rois. 

Les canons des conciles, loin de prouver la liberté 
des élections, insinuent le contraire, car on n'a jamais 
fait des ordonnances pour établir une chose qui se pra- 
tique communément et librement. 


X 


La constitution de Clotaire II n'a point introduit la simonie daas 
les Gaules ; il parait qu'elle n'a été faite que pour la réprimer. 


Le P. Ruinart dit, au même article 20 de sa préface, 
quela liberté des élections fut trés affaiblie par la 
constitution de Clotaire II, qui, confirmant le cinquième 
concile de Paris (tenu en 615), qui porte que l’évêque 
serait élu par le elergé et le peuple, puis ordonné parle 
métropolitain et ses suffragants, ajouta que celui qui 
serait élu par le roi serait consacré par le mérite de 
8a personne et de sa doctrine. 

Cette constitution, dit Ruinart, donna lieu à bien 
des désordres, parce qu'elle favorisait les desseins des 
ambitieux et surtout des officiers du roi, qui dans la 
suite occupèrent les meilleurs bénéfices du royaume, 
et qui, de séculiers devenant tout à coup évêques, di- 
minuérent beaucoup la sainteté de l'Eglise des Gaules. 
Les uns, ajoute-t-il, obtinrent des brevets de nomina- 


9 GREGOIRE 


tionaux évéchós par la recommandation des grands 
qu'ils avaient gagnés, ou par argent, ou par de basses 
complaisances, et introduisirent la simonie dans le 
Toyaume. | 

Le P. Ruinart s’est trompé, attribuant à la consti- 
tution du roi Clotaire II l'introduction de la simonie 
dans le royaume, puisqu'avant ce temps elle était si 
enracinóe dans toute l'étendue de la monarchie fran: 
çaise que S. Gal, qui parvint à l'évêché de Clermont 
l'an 527, louait Dieu de n'étre point devenu évêque 
par simonie, et disait qu'en cette occasion il ne lui 
avait coüté qu'une piéce d'or qu'il avait donnée au 
euisinier qui avait préparé le repas qu'il avait donné 
aprés son sacre. S. Gal fut fait évêque en 527, 


qua're-vingt-huit années avant la constitution de Clo- 


taire II, et le: gens de bien se plaignaient alors amère- 
ment des progrés funestes qu'avait faits la simonie 
dans le royaume; c'est ce que le P. Ruinart n'a pu 
ignorer, puisque c'est Grégoire de Tours qui nous 
l'apprend dans le troisième article du sixième chapitre 
des Vies des Péres. 

Je viens à un autre exemple, tiré aussi de Grégoire 
de Tours et qui s’est passé l'an 584, c'est-à-dire trente 
et un ans avant la constitution de Clotaire. Quantité de 
personnes, dit Grégoire de Tours, offrirent de l'argent 
au roi Gontran pour obtenir l'archevéché de Bourges. 


Ce prince leur répondit qu'il n'avait pas coutume de . 


vendre les bénéfices ; apré : quoi il nomma Sulpice-Sé- 
vère à cet archevéché. Cela fait, Sulpice fut fait clerc, 
et ensuite sacré évêque. Cesecond témoignage de Gré- 
goire de Tours, tiré du 39° chapitre du livre 5 de son 
histoire, établit solidement que la simonie était fort en 
usage dans le royaume longtemps avant la constitution 
de Clotaire, et qu'ainsi le P. Ruinart n'a pas dû lui at- 
tribuer l'introduction de cette simonie dans le royaume. 
Je croirais plutôt que ce prince sage et pieux n'aurait 
fait cette constitution que pour extirper cette même 
simonie, étant bien plus difficile de corrompre par pré- 
sents pour parvenir à l'évêché de grands et de bons 
rois, tels qu'ont été presque tous ceux de la première 
race, que de gagner les prineipaux d'entre le clergé et 
le peuple d'une ville pour s'en faire élire évêque. 

Au reste, le P. Ruiuart a a pas rencontré juste, di- 

.Sant que cette constitution donna lieu à bien des dé- 
. sordres et qu'elle fut cause que les officiers du roi 
occupèrent dans la suite les meilleurs bénéfices du 
royaume, et que de séculiers devenant tout à coup 
évêques, ils diminuérent beaucoup la sainteté de l'E- 
glise des Gaules. Car au contraire on n'a pas vu de 
plus saints évêques dans les Gaules que ceux qui ont 
été pris au nombre des officiers du roi; depuis la cons- 
titution de Clotaire, S. Arnoul et S. Clodulphe de Metz, 
S. Cunibert de Cologne, S. Ouen de Rouen, saint Eloi 
de Noyon, S. Léger d'Autun, et une infinité d'autres 
grands et saints évêques ont été tirés du palais pour 
être élevés à l'episeopat. Il est même arrivé plus sou- 
vent que les évêques tirés de la cour ont.été plus ver- 


tueux que ceux qui ont été élus par le clergé et par le. 


peuple, parce que pour l'ordinaire les rois ne nom- 
maient aus évéchés que des personnes dont le mérite 
leur était parfaitement connu, et que souvent la brigue 


DE TOURS. 10 


et la’puissance avaient bien plus de part aux élee- 
tions que la connaissance de la vertu et du mérite. 
Ainsi je ne fais aucune diffieulté de dire que c'est sans 
fondement et contre la vérité de l'histoire que le 
P. Ruinart avance que les évéques tirés de la cour et 
nommés par les rois ont diminué la sainteté de l'é- 
glise des Gaules, puisqu'au contraire ils l'ont main- 
tenue et même augmentée. 

Or je ne crois point du tout que le roi Clotaire I] se 
soit attribué un droit qu'il n'avait point, ordonnant par 
ga constitution que l’évêque, que le roi avait élu, fût 
sacré. Ce prince ne fit que confirmer un droit dont ses 
prédécesseurs avaient joui. Il paraît, par une infinité 
d'exemples que nous trouvons pour la plupart dans 
Grégoire de Tours, que, si ee monarque fit mention 
des droits de sa couronne dans sa constitution, c'est 
parce que, ne le faisant pas, il s'en privait d'autant 
qu'il confirmait un concile qui ordonnait la liberté des 
élections et déclarait qu'elles devaient ótre faites par 
le clergó et par le peuple. 

II est même à croire que quelques évêques conti- 
nuérent de contester aux rois le droit de nommer aux 
évôêchés, s'en étant trouvé qui avaient regardé ces 
nominations illicites, et même Léontius, archevéque 
de Bordeaux, et ses suffragans avaient été jusqu'à 
déposer, vers l'an 562, Emerius, évêque de Saintes, à 
cause en partie que le roi l'avait nommé et l'avait fait 
sacrer par un autre que par lui qui était son métropo- 
litain; mais leur procédé n'avait [point été approuvé, 
et S. Eufronius, archevêque de Tours, ne voulut 
jamais souscrire à la condamnation d'Emerius, parce 
que sans doute il était mieux instruit que l'archevéque 
de Bordeaux des droits du roi et de sa couronne. La 
témérité de Léontius et de ses suffragants ne demeura 
pasimpunie, comme Grégoirede Tours nous l'apprend. 


XI 
Vicariat de S. Remy. 


Le P. Ruinart dit, dans le 23* article de sa préface, 
que Gilles archevéque de Reims avait érigé un évéché, 
ce qu'il n'était point en droit de faire, le vicariat du 
Saint-Siège attaché à son Église dès le temps de saint 
Remi ne lui donnant point ce pouvoir. 

Le P. Ruinart devait se souvenir que ce vicariat 
est fort contesté, qu'il y a plus de raisons d'en douter 
et méme de le rejeter entiórement que de le croire. 
D'ailleursquand ce vicariat serait constant, le P. Ruinart 
ne doit pas ignorer que le P. Le Cointe a prouvé que 
ce vicariat avait été attaché à la personne de S. Remi 
et non à son Église; que ce saint archevêque avait été 
vicaire du Saint-Siège dans les Gaules, mais que cette 
dignité n'avait pullement passé à ses successeurs. 
(Coint. ad ann. 533, n.59, t. I Annal., p. 411.) 


XII 


Si l’on forçait les princes et les grands de se faire clercs. 
Le P. Ruinartavance, dansl'article 33 de sa préface, 
qu’il était ordinaire sous la premiére race de nos rois, 
de renfermer les princes et les grands dans les abbayes 


n RUINART. 12 


ou dans les églises et de leur faire prendre les ordres. 
Que quelques-uns même s'y rétiraient d'eux-mêmes, 
et s’engageaient dans la cléricature pour se sauver la 
vie, mais qu'il ne faut pas croire qu'on leur dont 
les ordres malgré eux, l'Église n'ayant jamais sotiffert 
cette violence. Quelques lignes aprés, ce ‘#ême père 
se contredit, avançant que quelques-uns de ces princes 
ou grands rentraient dansle monde, et à cause qu'ayutit 
été forcés d'entrer dans la cléricature, ffs ne croyaient 
pas être obligés d'y demeurer. 

C'est au P. Ruinart à conciler ces deux cüntradic- 
teurs. ll soutient dans l'une qu'on ne forcait point ces 
princes ni ces grands d'entrer dans lacléricatort, etildit 
daas l'autre que ces princes rentraieént dans le tironde, 
parce qu'ils avaierit été forcés de se faire cleres. Je 
crois devoir observer qu'il paraît que 1ts princes 
étaient quelquéfois obligés d'entrer malgré eux dans 
la cléricature. 11 ne ‘faut que lire dans "Grégoire ‘de 
Tours les plaintes du roi Cararic dt les menaces de 
son fils, et enfin les commandements du roi Clovis 
pour faire donner les ordres sacrés à ces detr princes, 
afin de se convaincre que l'entrée des princes ‘et des 
grands ans Tà cléricature n'était pas toujours 
volontaire. 

Jl paraît aussi que Mérovée, ffls du roi Chitpérie, fut 
engagé malgré Twi dans l'état evctésiastique (Greg. 
Tür., 1. 5, eap. 14). Ün des continuatenrs de Fédégaire 
dit, en termes formel, qu'Ébroîn fat engagé malgré 
lui dans l'état ecclésiastique (rell. cron. cap. 94), 
cè qui est tonfirmé par l'auteur de la vie de ‘saint Lé- 
gét (Vita S. Leod. eap. 3 ; Duchesne, t. 1, pag. 602). 


XIV 


Remarques sur les annales de Bulteau imprimées à la tête de 
Grégoire de Tours. 


Le P. Ruinart neus donne, après sa préface, une 
histoire de S. Grégoire de Tours composée, à ce 
qu'il eroit, par S. Odon, abbé de Cluny, et tirée pour 
la plupart des ouvrages de ce saint. ‘Après quoi il place 
divers éloges donnés à ce saint ét à ses ouvrages par 
divers auteurs. lla fait imprimer ensuite les juge- 
ments que plusieurs savants ont portós de Frédégaire 
et de sa chronique. 

LeP. Ruinart a fait imprimer emeuite des annales 
des anciens Frangais, à commencer depuis le temps 
que les auteurs en parlent sous ce nom jusqu'à l'an 457. 
Cette pièce a été composée par M.'Bulteau, comme 1e 
père Ruinart nous en informe dans le 121° article ‘de 
sa préface. M. Bulteau a joint à sesAnnätey les passages 
des anciens auteurs qui lui setvent de preuves. Iten'a, 
de plus, rapporté quelques aütres qui nous font con- 
naître que les pays occupés par ‘les anciens ‘Français 
étaient désignés quelquefois sous le nom de France 
dès le temps méme du grand Constantin ; et enfin il en 
a donné d'autres qui nous gpprennent le nom de 
quelques-uns-des peuples qui ont formé la nation fran- 
çaise. 

; Il serait à souhaiter qu'il'eût cité avec‘ la même pré- 
cision l'endroit d’où il tfre tous ces passages et l'autorité 


des 'anciens'auteürs, ét que 1e münibre en. fût ausél 
grand qu'il pousr'ait être. H ust héxntmoîns ‘très cons 
dérdble, et'nutis n'avons rieui-Sur «tefte. entière qu'on 
puisse comparer à ce recueil de passages si l'on veut 
avoir égard à sa netteté et à ta'brieveté. t n 

La chronologie de M. Bulteaà est différente de cule 
de plusieurs xeteurs modernes très habiles, et cela 
paraît dbs Ya première année. 

D Bxe sous l'on 255 la Afaitoides Français par Au. 
ren, qui ‘comnmmtait ane Rrgion des Romans qui 
avait sun quurtier à Mayence. Le'P.'Le Cointe, si hubile 
dans T'histoire de France, Axe cate action sous Tan 
284. (Coint. Annal. Eccl. Franc. t.1, p. 22 et 23.) 

Titlermont'ha place sous l'an 242 (Tillem. Hist. dee 
Emp. t. 2.) et Valois veut qu'elle se soit passée en 258. 
(Val. Rer. Franc. t. 1, p. 2.) 

Le P. Boucher, plus ancien que ces trois auteurs, 
croit que cette défaite arriva vers Fam 255. (Buch. 
Belg. Roman. L, 6. cap. T0, p. 204.) 

I] serait à souhaiter que M. 'Bulteau nous eût appris 
la raison qu'il a eue de ne pas s'en tenir à'la chronologie 
du P. Cointe ou à celle de Tilfemont, ou à celle de 
Valois, qui sont de très ‘bons maîtres dans l'histoire, 
plutôt qu'à celle du P. Bonther, que ces habiles 
auteurs avaient rejetée sur d'assez bonnes raisons. 

M. Bulteau quitte aussitôt la chronologie du P. Bou- 
cher, car il place sous l'an 259 la guerre de l'empe- 
reur Gallien contre les Français, et ce ‘père l'avait 
fixée indéfiniment et pour le plustarden 258. (Bucher, 
de Belg. Rom.1. 6. cap. 9, p. 203.) 

M. Bulteau fixe sous l’an 264 le ridicule triomphe 
de Gallien que de Valois place scus l'an 263 
(Val. de réb. "Franc. p. 5.) et le P. Le Cointe sous l'an 
265 (Le'Cointe. Annal. 'Eccl. ‘Franc. t. J, p.24). 

Cette diversité de sentiments se rencontrant pres- 
que partout, les annales de Bulteau sont ü' autant plus 
enibarrassarites qu'il ne donneaucuue raison desa chro- 
nólogie, ce qui fait que, pour peu qu'on aime l’exacti- 
tude, on ne peut s’en servir qu'après avoir reconnu par 
de bonnes preuves que les époques en sont justes. 


XV 


Remarques sur les annales du P. Ruinart. 


Les :amdles de #.Bukeau (finissent à l'an 455. Le 
P /Ruinatty ene joint d'autres qu'ila composées sur les 
ouvrages ‘de'Grégoise de /Foure:et surila chronique de 
Frédégaire et de ses ‘continusteurs. Ælles commeri- 
cent à l'an 466 evfinissent à l'an.768 lips sont d'autant 
plus utiles que'ce pére:eite/les pages de sen édition de 
Grégoire etdle-Frédégaire, où les "faite.eontenus dans 
ges annales sont-repportés. 

La: ehronologie du P. Ruinam est peuriles ópoquosdes 
règmes des rois et pour Les grandeg:actiens la méme que 
le'P. Mubillen:a établie dane:sos;envrages. Jo «crois :ei 
jesais que presque tentes €es époques.sentétablies;aur 
des preuves-aussi-comsiantes qu'on pent les sonladuer 

ces tempstà. 

| be!P. Ruïmatt :e«enegre.survi, pour presque! toutes 
ees époques, ‘lessentirmente du P.! Le Gointe et. eeux.de 





53 GREGOTRE TIS. TOURS: {4 


Valois, quisontété: l'un: et l'autte des satèurs de:grande 
.exnetitude.. Cependinst it: eut borr d'observer” qu'it Pus 
bien des époqneaidum higatmalue du P^ aimo. 

Je fondement n'est pas font sutide, 

Pas exemple, l'euteorue: du; Choviset d'Alarle duds 
une: Lei dea: Loite. bt és souel'an 503; Ee P. Be 
Cointe, qui l'a fiuéo,. n'a. poil en: d'aütee Y&ise quu 
cause, dit-il, que Sigebert la rapporteseus.-la 22* ariniée 
du régne de Clovis. 

Cependant ce savantlaofeur savait que ce n'est 
oint Sigebert qui divise sa chronique per années 
entpereurs’ou de'ryfs, hiqu'if y aitmarqu les'annóes. 

Ces additions ne se trouvent dans aucun: des anciens 
mavescrits de Jigebert. Elles » antétó ajuntées: après 
coup- par dea gens qui n'étaient. pas habiles et dont. la 
chronologie est presqué toujeus éloignée: de la boune 
de deux ou trois aimés, ce quilparaît aux époques da 
règhe de. Clovis, Ce prines; &elon la. bornechrouelopie, 
wacsta eut le ténor lan 46 E, et dóoédo ie 26 novembre 
de l'an 511 ;et. selon. la chronologie mise après codp 
à la ehromiqne de Sigebert, Clovis devint roi des 
Français en 484 et mourut en 514. 

Ik nefaut pas croire que cette différence: soit.le seul 
défaut qui se trouve dans cette chronolegin. ft nY 
eti a pas.de moindre:dnns la dispesition dés-amnése du 
règne de Clovis. Le cóncile d'Orléans est fixé sur la 
287 année du règne de Clevis et sous l'an 512. Néan- 
thgins ce concile fut tenu lu 30° année du rèpne: de 
Elevis et l'an 515, comme les savants l’ont prouvé per Te 
consulat qui lui sert de date. 

Ces défats dans la chronologie ajoutée à ja 
chronique de Sigebert font voir que, contme jai 
dit, c'est sur ee forement très Kger que le 
P. Le Coiste et, après lei, le P. Ruiourt ont fxé 
sous l'an 500 l'enteevue de Elovieet d’Alarie,. que: de 
Valois & rapportés sous: l'année: suivante. 

Le P. Ruidart fixe aussi ba guerre de l'Arzhorique 
eu dela Bretagne sous Van 502; en quoi il. a suivi le 
. P. Le €ointe, sans que néanmoimeil y ait nuemue 
raison de la. mettre seme cette année. H.ést seulement 
sûr que les Arméricainsétaientseumés en 51 b. Queique 
cesépoques ne'soieaépoint. selidement établies, j'aveoe 
néanmoins qu'on ne»doit-pas-léa rejeter, à moins d'aveir 
dios raisons invineibles de le füire ; eton rie peut bllimer 
les auteurs qui les ent éteblies parce que, n'ayant 
point de règle sûre, ils ont fait du. mieux qu'il leur a 
té possible. 

‘Les annales de Ruéqurt setit belles, et il serait fort 
à souhaiter que nous en eussions de semblables pour 
toute la suite de l’hiügtoire de nos rois. Les époques 
nei cadrent pas téujours dvec celles du P. Le €oiate ; 
mais, eom uie: jó l'ai déjà dit, il s’est} particuhèrement 
attaehé à lachrendlogie établie et prouvée par le P. Ma- 
billon dans lea divers ouvrages de ee savant religieux ; 
et eetie chronolegie, quoique contomée, m'a paru gi 
bonne et si solidement. établis, que je ne ferais duéane 
diffitultó de la stivre presque partout. 


XVR 


 Grégoire-de'Tours- s’est: trompé quand il n'a ré la: royantó: oh 


les Français qu'après la mort du tyran Eugènai 


"je passe aux remarques du P. Ruinart sur Grégoire 
‘de Yours'et sur Frédéguire. Je ne m'attacherai qu'à 
‘celles qui regardent l’histoire civile des Francais, sans 
m'arréter que le moins que je pourrai à. celles. qui 
concernent l'histoire ecclésiástique. 

Celles du premier livre me paraissent. trés justes, et 
1 commence cellés du second livre par une petite dis. 
sertation dans laquelle il prouve que ce que Grégoire 
de Tours dit de $. Brice successeur de S. Martin 
à larchevéché de T'ours, est conforme à la vérité. Ses 
raisonnerments sont trés justes'et je crois qu’ils doivent 
contenter les critiques qui ne veulent pas que ce. aint 
ait succédé à S. Martin. 

Grégoire de Tours assore, dans le neuvième chapitre 
du second livre de son histoire, que Sulpice-Alexandre, 
aprés avoir dit que les Français eurent un roi,.et pas- 
sarit son nom sous sifenve,dit ensuite: Le tyran Eugène 
ayant entrepris li guerre s’avança vers les bords du 
Rhin afin de renouveler les anciens traités avec les rois 
des Françaïs et des Allemands. 

Le P. Ruinart fait une longue remarque sur ce 
sujet dans liquelle il demande si ce roi dont parle 
Sulpice-Afexandren’est point Pharamond, dont la chro- 
nique de Prosper fixe le commencement du. règne 
sous l’an 420, aprés avoir rapporté celui de Priam 
sous l'an 382. ft ajoute que M. de Valois a blámé 
Grégoire de Tours de n'àvoir donné que le titre de 
ducs à Sunnon et à Mareomir chefs des Francais, étant 
sûr qu'il étaient rois cümme on l'apprend de Claudien 
et d'y prêtre Phalin dans la vie de S. Ambroise, et 
encore de Sulpice-Alexandre [ui-même qui les traite de 
regales et de subregulvs. 

Je suis surpris que le P. Kainartait pu proposer, si 
ce n’est point de Pharantond de qui Sulpice-Alexandre 
‘a entendtuparler, quand il'a dit que les Francais avaient 
un roi. Carà fre cet auteur, on: voit qu'il n'a parlé 

ue de Murcomiret de Sumron, qu’il traite tantôt. de 

ucs, de royaux et de rois. 

“faut observer, pour en être convaineu, que. Sul- 
piee-Alexaudre rapportant la guerre qu'Argobaste fit 
aux Français sous l'autorité de l'empereur Valentinien, " 
pour lors renférnré dans Vienne où il était sans auto- 
rité, dit qu'Argobaste commença cette guerre dans 
l'hivér et qu'il haYssait Sunnon et Mareomir sous-rois 
des Francais, subregulos Francorum. 

Les annales de Bultezu imprimées à fa tête de Gré- 
goire de Tours placent cette guerre sous l'an 392. 

Sulpice-Alexandre parle ensuite du voyage que le 
même Atbogaste fit vers le Khin pour faire la paix.au 
nom du tyran Eugène avec les rois des Français et 
der Allemands, cum Alemannorum et Francorum re- 
gibus. 

Les annales de Bulteau rapportent ce voyage sous 
l"an3 93. 

Ainsi voffá deux faits rapportés par Sulpice-Alexan- 
dre, Pun arrivé en 392, l'autre l’année suivante, et 


m mE Ss 


dans lesquels il ne s'agit que des mêmes princes des 
Français, savoir de Sunnon et de Marcomir. C'est à eux 
qu'Arbogaste fait la guerre en 392; c'est avec eux 
qu'il fait la paix l'annóe suivante, sous le nom du 
tyran Eugène, qu'il avait élevé sur le trône. Je ne dis 
rien que Pontanus (Pontan. de Orig. Franc., cap. 9, 
pag. 291 et seq.), le P. Boucher (Bucher, de Belg. 
Roman. L. 12, cap. 11 et 12, pag. 381 et seq.), 
Le Cointe (Coint., Annal. Eccles. Franc., t. 1, pag. 39), 
et de Valois (Vales. Rer. Franc., lib. 2, pag. 75 et seq.) 
n'aient prouvé d'une maniére décisive et qui méme 
ne soit établi solidement dans les Annales des F:an- 
cais que le P. Ruinart a fait imprimer. 

C'est ce que le P. Ruinart devait faire observer au 
lecteur, afin de lui faire connaitre que Sulpice-Alexan- 
dre avait reconnu les princes des Français pour des 
rois, et qu'il leur avait donné ce titre, quoiqu'il ne leur 
donnát quelquefois que celui de ducs ou de sous-rois. 

Le P. Ruinart devait encore nous faire observer que 
ce passage fait voir que les rois des Français avec qui 
le tyran Eugène avait fait la paix, n'étaient pas diffé- 
rents de Sunnon et de Marcomir, qu'ontraite de rois ou 
ducs des Français et auxquels Arbogaste avait fait la 
guerre, | 

Il parait que Grégoire de Tours a cru que ces sous- 
rois et ces rois avaient étó des personnes différentes, 
puisqu'il dit que Sulpice-Alexandre, ayant laissé les 
dues ou régaliens des Frangais, marque distinctement 
qu'ils avaient eu un roi. 

LeP. Ruinart a donné dans le sentiment de Gré- 
goire de Tours, et afin que nous n'en doutassions point, 
il a proposé, dans une note fort longue, si ce roi ne 
serait point Pharamond. Ce qu'il fait parce qu'il ne 
s'est pas donné la peine de réfléchir sur ces deux faits 
rapportés par Sulpice-Alexandre, de relire les annales 
qu'il a fait imprimer et dans lesquelles il a cité la page 
où ces passages se trouvent dans son édition des ou- 
vrages de Grégoire de Tours. . ' 

Le P. Ruinart fait voir au même endroit qu'il n'a 
pas toujours mis beaucoup d'attention à ce qu'il faisait; 
car, aprés avoir proposé si ce ne serait point Phara- 
mond dont Sulpice-Alexandre aurait voulu parler, il 
dit dans la méme note que ce prince commença de 
régner en 420, et cependant Sulpice-Alexandre rapporte 
des faits arrivés en 392 et 393, par conséquent 27 an- 
nées avant le commencement du régne de Pharamond, 
suivantla chronologie du P. Ruinart que je ne crois 
point vraie. 

Les PP. Boucher (Bucher, de Belg. Rom., 1. 14, 
cop. 9, pag. 451 et seq.) et le Cointe (Coint. ad Ann. 
417, n. 1 et seq., t. 1, pag. 44 et seq.) ont fixé le 
commencement du régne de Pharamond sous l'an 417. 
Ils ont eu égard en fixant cette époque à la chronique 
de Prosper, et ont fait voir, sur des raisons très solides, 
que ce que cet auteur dit de Pharamend se doit rap- 
porter à l'an 417 et non à l'an 420. Mais le P. Ruinart 
n'a pas cru devoir s'éloigner du sentiment de Valois, 
qui fixe le commencement du ràgne de Pharamond 
sous l'an 420 et qui n'a pas pris garde que le régne 
de Pharamond a deux époques : la première, à com- 
mencer du temps qu'il suceéda au roi Marcomir son 


RUINART. 


16 


Père, c'est-à-dire en 399 ou 400 ; la seconde, à -com- 


mencer depuis l'établissement paisible de la monar- . 
chie française dans les Gaules par la cession que led . 


Romains firent aux Francais de ce qu'ils avaient con- 
quis et oceupé deca le Rhin ; et cette cession se fit vers 
la fin de416, par la paix dontle P. Boucher (Bucher, 
de Belg. Roman., lib. 14, eap. 8, pag. 450 et suiv.) 


. parle assez au long. 


XVII 


Les Français n'ont point passé le Rhin pour entrer dans la Thu- 


ringe, comme le veulent Grégoire de Tours et le P. Ruinart. 


Le P. Ruinart fait une note assez étendue aur le pas- 
sage de Grégoire de Tours où il est dit que plusieurs 
avançaient que les Français étaient sortis de la Pan- 
nonie, qu'ils s'étaient logés d'abord le long du Rhin, 
qu'ensuite ayant passé ce fleuve, ils étaient entrés dans 
la Thuringe, Thoringiam transmeasse, et que là s'étaient 
créé des rois chevelus qu'ils avaient pris de la pre- 
mière et pour ainsi dire de la plus noble race de leur 
nation. 

Le P. Ruiaart dit, au sujet de Thoringorum et 
Thoringiam, que de tous les manuscrite de Grégoire de 
Tours, qu'il a vus, il n'y en a aucun où l'on ne lise 
ces mots, excepté dans celui de Royaumont, oü l'on 
trouve à la seconde fois Tungrorum, et il ajoute que 
dans l'édition de Grégoire de Tours par Radius on lit 
Tungrorum. Il dit ensuite que de Valois avait avancé 
qu'il fallait lire: Transacto Meno, le M:in étant un 
fleuve qu'il faut passer en venant de la Pannonie pour 
entrer dans la Thuringe. Enfin, aprés avoir rapporté 
et rejeté les sentiments du P. Daniel sur ce sujet, il 
dit que Guillaume Morel disait avoir vu un manuscrit 
dans lequel il y avait Tungrorum ou Thoringorum ; 
d’où, ajoute le P. Ruinart, quelques-uns des écrivains 
français modernes avaient cru que les Français, après 
avoir demeuré delà le Rhin, avaient passé ce fleuve et 
étaient venus demeurer dans la Thuringe ; mais, ajoute 
ce père, en décidant, non seulement tous les imprimés 
mais aussi tous les manuscrits de Grégoire de Tours 
s’opposent à ce sentiment, comme aussi Frédégaire, 
l'auteur des Gestes des Français, etc. 

Sur cette décision le P. Ruinart assure et rend in- 
contestable le Thoringorum pour Tongrorum qui se 
trouve, dit-il, dans tous les imprimés et manuscrits, 
ne se souvenant plus qu'il venait de dire que, dans 
l'édition de Radius on lisait Tungrorum et non Tho- 
ringorum; mais, sans s'arrêter à cette contradiction, 
je m'étonne que le P. Ruinart n'ait pas été le premier 
à nous faire remarquer qu'il faut lire Tungriam et 
Tungrorum et non Thuringiam et Thuringorum, ou 
que Grégoire de Tours s'est trompé. Les preuves des 
annales de Bulteau imprimées par le P. Ruinart suffi- 
saient pour le convaincre que l’ancienne France était 
delà le Rhin, comme il paraît par S. Jérôme, par 
le poète Claudien et par la table de Peutinger. D'ail- 
leurs Sulpice-Alexandre dit deux fois dans le chap. 9 
de Grégoire de Tours, sur lequel le P. Ruinart fait 
cette remarque, que les troupes romaines qui étaient 
dans les Gaules étaient obligées de passer le Rhin pour 


a ns mm — - 


"t 
d 


A7 GREGOIRE 


entrer dans les terres des Francais, donc ces terres 
btaient dans les pays que nous appelons aujourd'hui 
Allemagne. 

Joignons à ces preuves toutes celles des annales de 
Bulteau qui prouvent que les Allemands étaient logós 
de là le Rhin, que c'ótait de là qu'ils venaient ravager 
les Gaules et qu'ils repassaient ce fleuve pour rentrer 
chez eux ; que c'était aussi delà ce fleuve que les Ro- 
mains les allaient chercher. C'est contredire une vérité 
connue que de penser le contraire, les Français ne pa- 
raissaient qu'au delà du Rhin depuis Cologne jusqu'à 
l'embouchure de ce fleuve et depuis ee móme fleuve 
jusqu'à l'Elbe'et même au delà. Ils paraissent dans ces 
quartiers dans tous les temps que l'histoire parle d'eux 
jusque vers l'an 410 qu'ils commencérent à s'établir 
dans les Gaules et qu'une partie d'entre eux s’avança 
jusqu'au bord du Mein, où ils paraissent du temps 
d’Attila, comme le prouvent les vers de Sidoine Apol- 
linaire, qui font partie du panégyrique d'Avit et que 
M. Bulteau a rapportés pour prouver qu'en 451 Mé- 
rovée, roi des Français, eut part à la victoire remportée 
sur Attila, roi des Huns. 

Les Français paraissent donc toujours avant l'an 410 
au delà du Rhin, et même ils étaient originaires des 
pays de delà ce fleuve. On voit par les seuls passages 
rapportés par M. Bulteau que les Sicambres , les 
Cattes, les Chéruaques, les Chamaves, les Chauques 
les Amsibares, les Bructères, les Attuariens, etc., ont, 
formé la nation francaise, et en ont fait partie. Or 
ces peuples étaient Germains d'origine et logés dans 
la Germanie depuis si longtemps que dés le temps 
d' Auguste on ne savait plus s'ils étaient originaires de 
delà le Rhin ou si leurs ancêtres s'étaient allés loger 
delà ce fleuve dans les siècles les plus éloignés. 

Ces peuples étaient logés dans la Germanie; c'est 
contre eux que les Romains faisaient la guerre depuis 
César jusqu'à l'empire de Trajan, comme Tacite nous 
l'apprend, et c'est ce que tous les écoliers savent. C'est 
aussi contrefeux que Rome a continué la guerre depuis 
l'an 255, pour ne rien dire de plus, jusqu'à l'an 486, 
comme nous l'apprenons des annales de Bulteau et de 
celles que le P. Ruinart a composées sur Grégoire de 
Tours. 

Cela étant inconteatable par ces annales seules et 
parles passages qui leur servent de preuves ; cela, 'de 
plus, ayant été prouvé par les PP.Boucher et Le Cointe, 
par de Valois et par tant d'autres habiles gens dont 
le P. Ruinart cite à toutes heures les ouvrages dans 
ses notes sur Grégoire de Tours, il devait convenir que, 
si le même Grégoire s'est servi des termes de Thorin- 
gia et de Thoringorum, il s'est trompé grossièrement, 
et qu'il fallait Tungria et Tungrorum. La raison est que 
les Français étaient logés delà le Rhin; qu'ainsi il ne 
leur fallait point passer ce fleuve pour entrer dans la 
Thuringe; mais ila étaient obligés de le passer pour 
entrer dans le pays des Tongres qu'ils oceupérent. Ainsi 
l'on ne peut disculper Grégoire de Tours, ou, pour 
mieux dire, ses copistes qui ont écrit que les Français 
passérent le Rhin pour entrer dans la Thuringe ; 
qu'en présupposant qu'étant logés dans les Gaules 
dans les siècles les plus reculés, ils avaient passé le 


19° s£éniE. 


DE TOURS. 18 


Rhin pour entrer dans la Thuringe, et cela le ferait 
tomber dans deux autres contradictions. La première 
que pour aller de la Hongrie ou Pannonie dans la 
Thuringe il ne faut point passer Je Rhin, à moins d'i- 
maginer le circuit du P. Daniel que le P. Ruinart re- 
jette avec tant de raison. 

La seconde, qu'il faudrait présupposer que les Fran- 
çais auraient eu des rois depuis ce temps, et c'est ce 
que ne veulent ni Grégoire de Tours, nile P. Ruinart ; 
car cela ne pourrait selon eux s'accommoder ni avec les 
regalibus ni avec les ducibus de Sulpice-Alexandre. 

Au reste l'intention de Grégoire de Tours paraît 
avoir été de faire voir que les Français avaient passé 
le Rhin pour occuper la Thuringe prétendue aprés les 
guerres que rapporte Sulpice-Alexandre. Car lors de 
ces guerres ils n'avaient, dit-il, que des ducs, et après 
ce passage ils se firent des rois. Etablissement qui fut, 
dit-il, affermi par les victoires de Clovis. 

Si le P. Ruinart avait jugó à propos de faire ces ré- 
flexions, il aurait reconnu que si Grégoire de Tours 
n'a parlé que de la Thuringe et non du pays des Ton- 
gres, il a fait une faute. Il aurait même reconnu que la 
prétendue sortie des Francais de la Pannonie est une 
fable, et on ne peut, en cette occasion et dans d'autres, 
lesauver du juste reproche d'avoir ignoré la géogra- 
phie. Ce qui parait par un fait arrivó de son temps et 
presque sous ses yeux. 

Il nous dit, au chapitre 31 du septième livre de son 
histoire, que Gondebaut-Ballomer était, à Bordeaux, 
fort chéri de Bertram, évôque de cette ville ; et il avance 
au chapitre 34 du même livre que ce même Gondebaut 
avait passé la Garonne avec l'évéque Sagittaire et les 
dues Mumnole, Bladaste et Vadon, et s'était avancé 
vers Saint-Bertrand de Comminges. Cependant tout le 
monde sait qu'il ne faut point passer la Garonne pour 
aller de Bordeaux à Saint-Bertrand de Comminges, et 
que cette rivière est en deça de Bordeaux. Qu'ainsi 
Grégoire de Tours s'est trompé ; car il ne parait point 
du tout que Gondebaut ait quittó Bordeaux depuis ce 
temps pour passer decà la Garonne, ni qu'il ait repassé 
ce fleuve pourse retirer dans le pays de Comminges. 
D'ailleurs, selon Grégoire de Tours, il n'y a pas d'ap- 
parence de croire que Gondebaut soit sorti de Bor- 
deaux et ait passé la Garonne, parce que les troupes de 
Gontram venaient à grandes journées pour l'attaquer, 
comme ils firent, et il les attendait au delà de la Ga- 
ronne et sur les bords de ce fleuve pour leur empécher 
le passage. Ce qu'il ne put, les troupes de Gontram 
ayant passé ce fleuve à la nage, et l'ayant obligé de 
fuir vers Comminges, comme Grégoire de Tours le dit 
au chapitre 35 du même livre 7. Si cet auteur se trompe 
gur un fait arrivó de son temps, et s'il connait si peu 
des pays qui étaient pour ainsi dire à sa porte, étant 
alors archevêque de Tours, et étant nó et ayant été 
élevé en Auvergne, doit-on être surpris s'il se trompe, 
rapportant des faits aussi éloignés qu'était celui du 
passage des Français dans le pays des Tongres, et 
doit-on être surpris s'il a ignoré que la Thuringe était 
au delà le Rhin, lui qui n'a pas su si le pays de Com- 
minges était deça ou delà la Garonne par rapport à 
la ville de Tburs ? | 


10 . RUINART. | 20 


VIA 


Qui émit ‘le pèse ip Sigseesud, püre de Thoodanez, rni de 
Français. 

Grégoire de Tours, après avoir dit «ue Tes Françuis 
ævaiont passé eThin et étrient entrés dans la Thuringe 
où fis s'étaient feit des rois dit : Nous lisons dans leg 
Conseíaires que Théolemer, rei des Francais æutro- 
fois, et kscilla sa mère, avaient été tmés par l'épée. 

« Nam in Consularibus legimus Theodemerum, 
regem Francorum filium Richimeris quondam, et 
Ascillam matrem ejus, gladio interfectos. » 

La phrase étant imparfaite, parce qu'il faut de néces- 
sité quelque mot aprés quondam, le P. Ruinart y & 
fait une note dans laquelle il dit que de Valois avait 
cru que, au lieu de quondam, il fallait consulis ; mais, 
dit-il, ce changement ne se trouve point dansle manus- 
crit de la Bibliothèque du roi, et de Valois ne s'est 
point servi de ce mot dans ses additions au premier 
tonre de l'Histoire des Francais. 

Le P. Ruinart ajoute qu'il y en a qui croient 
qu’Ascille était fille de l'enspereur Anthémius, beau- 
père de Ricimer, mais que, comme le P. Sirmond T'a 
remarqué dans wes notes sur la vie de S. Epiphane par 
Ennodius, Ricimer, père de Théodemer, et Ricrmer, 
gendre d'Anthémius, ont été deux hommes différents; 
qu'ils n'étaient point du même pays et qu'ils n'ont point 
vécu en même temps, ét qu’ainsi l'on s'est trompé en 
n'en faisant.qu'un même homme. 

‘Cette note du P. 'Ruinart ne nous apprend point ee 
que nous devons croire de ce quondam, ni ce qui dot 
être rais aprés. J'ai toujours eru qu'il fallait regis et 
lire : « Theodenrerem regem Francorum filium Richi- 
meris quondam regis et Ascillam matrem. » 

Sans cette addition ou sans quelque autre semblable, 
la phrase ne s'entend point, et il ne faut quelalire pour 
en être convaincu. La vorei: 

« Théodemer roi des Français, fils de'Ricimer atitre- 
fois, fut tué avec Ascilla sa mère. » 

On ne peut dire : Théodemer, fils de Ricimer, fat tué 
autrefois, la virgule qui se trouve aprés quondam, au- 
trefois, ne le permet point. Jeeroisqu'il faut ajouter le 
mot roi et lire dexette manière : 

a Théodemer roi des Français, fils de Ricimer autre- 
fois roi, fut tué avec Ascilla sa mère. » 

J'ai, pour le croire, le titre de roi, porté par Théo- 
demer, et je suis persuadé,sur des preuves trés solides, 
et comme le P. Boucherl'a trés bien remarqué, que les 
Français se seraient plutôt exposés à toutes sortes de 
malheurs que de reconnaître pour rois des princes qui 
n'auraient pas été fils de rois ou de la race royale. (Bn- 
cher. 1. 12, cap. 15, pag. 387.) 

Et Grégoire de Tours me confirme que Ricimer était 
roi ou du moins ela race royale ; car, aprés avoir dit 
que les Francais avaient créé des rois de la preriére et 
dela plus noble race 8e leur nation, il parle de Théo- 
demer. (Greg. "Tur. l. 2, eap. 9.) Or cette première 
race étantla race royale, il s'ensuit que Ricimer devait 
être de la rave royale, et cette race était royale plu- 
sieurs siècles avant Théodemer. Ce qui parait non seu- 


lement per ce grand nombre de rois des Français que 
nous vourvons avan dui, auaie encepe par le témoigwage 
de S. Avit, qui assure que les aïeuls de Clowie deus 
les degrés les plas éloignés svaient été rois. (Bnchemo, 
t. 1, p. 885.) 

Le terme de proavis, à vos bisayeuis, dont S. Avit 
se sert, preuve que jos ancêtres petorneis de Clovis 
avaient été reis dans tous lex temps. Ce quo le saint 
prêtre Foriumat nous assure «en plusieurs -mmdroits et 
ne fait pus de dif&eulté de dire que, daus quelque anti- 
quité qu'on puisse remonter, les ancêtres de Théode- 
childe fille de Clovis, et les aïeuls paternels des rois 
Sigebert et Childebert, petit-fils du même Clovis, avaient 
été des rois et s'étaient succédé les uns aux autres par 
dreit guecessif. (Excerpt. e Fortan.'Carmin. hist. Chesn. 
t. 1, p. 483, 487, 499.) Ces preuves, auxquelles j'en 
pourrais joindre plusieurs autres, font voirqne les Fran- 
qais avaient eu des rois dans tous les temps, et que.ces 
rois s'étaient succédé les uns aux aux autres. Comme 
de plus le trône des Frnnqsis était suecessif, que les 
Dia y euccódaient aux péres,st à son défaut les mâles les 
plus proches en quelque degré qu’ils fussent, et que 
les files en étaient exclues eomme nous l’apprenons 
d’Agathias, ils‘ensuit que Théodemer n'est devenu roi 
que par droit saccessif ; que conséquemment Ricimer 
son père était roi, on du.mems fils du roi et de larace 
royale. Qu'ainsi je ne crois pas qu'on puisse se tromper 
en-ajoutant regis après quondam, et lisant: « Thoode- 
merem regem Francorum filium Richimeris quondam 
pogis. » 

ll s'agit présentement de faire comaitre ce que l’on 
accru de Rieimer, père üe Théodemer. 

Quelques-uns se sont imaginé qu'il était le même 
que Ricimer, gendre de l'empereur Anthémius. 

Les autres l'ont pris pour'le consul Richimer. 

L'opinion des premiers se ‘détruit par le seul ‘texte 
de Grégoire de Tours, qui, parlant de Ricimer, marque 
qu'il était mort, leterme quondam ne pouvant convenir 
qu'à une personne décédée. Si donc Ricimer était dé- 
cédé lorsque Théodemer son fils fut tué, c'est-à-dire en 
415 ou en 425 poarle plus tard, il ne peut être Ricimer 
gendre de l'empereur Anthémius, puisque ce dernier 
ne mourut que le 20° jour d'aoüt de l'an 473, c'est-à- 
dire cinquante-deux ans pour le plus tard après le décès 
de Ricimer père de Théodemer. (Idat. Chron. Du- 
cheene, t. 1, pag. 192; Vales. Rer. Franc. l. 4, t. 1, 
pag. 784.) 

Je ne disrien-en cela de nouveau. 

Le P. Sirmond avait svuncé, eomme lo P. Ruinart 
le remarque, que Ricrmer ‘père de Théodemer et Ri- 
cimer gendre d'Anthómius sent deux personnes diffé- 
rentes, qui n'ont point vécu'dans les mêmes temps et 
ne sont point du môme pays. 

Pontanss (Pontan. de orig. Franc. l. 3, cup. 6), le 
P. Boucher. (Bucher, de Belg. Roman. l. 14, cap. 5, 
pag. 443) et de Vuleis (Vales. Rer. Franc.1. 2,cap. 61) 
ont craque Ricimer, père du roi Théodemer, était 
le consul Kichomer, qui était mort vers lo temps que 
l'empereur Thóodose se préparait à faire la guerre au 
tyran E£ugéne, c'est-à-dire en 392 ou 898. 

Je souscriraissans peine au sentiment de ces savants, 


94 | GREGOIRE 


sije voyais que le cenae! Riehomer oût été qualifié de 
roi ou qu'on eût dit seulement qu'il était de la race 
royale. 

ll est bon d'observer que es consul est eélèbre daas 
l'antiquité, et. que plusieurs anteuss ias en 
ont parié avec éloge. Riehemser fat eomts des de- 
mestiques sous l’empereur Gratien, et ensuite maitre 
de la milice. 

Gratien ayant associé Théodose le Grand, à l'empire, 
lui donna Richomer, qui eut sous lui des gouverne- 
ments, de grandes charges, et onfin parvint en 384 au 
eensalat, qui était le comble des dignités romaines, 

Le comte Ammian Marcellin, qui était de la eous des 
empereurs et qui connaissait le consul Richomer, en 
parle seuxent et avec élege, mais principalement lors- 
que ce consul Richomer, qui était alors eomte des do- 
mestiques, s'offrit à l'empereur Valeus pour être ea 
Ôtage anprés de Fritigerme, roi des Gotha, et il eonti- 
nuait, dit Amraien, de donner en cette occasion de 
grandes preuves de sa dignité et de sa naissance. 
(Ammian. 1. 31, eap. 12.) 

Ces termes ne nous font point connaitre que Richo- 
mer ait été d'extraetion royale, comme l'assurent eeux 
qui le font père du roi Théodemer. Ils font voir seule- 
ment qu'il était d'uae naissance illustre. Or, il est. in- 
contestable que si Richomer, avait été de la race royale, 
Ammien Marcellin n'aurait pas manqué de le marquer 
en cette oecasion, lui surtout qui était fort exact sur 
ces sortes de choses. Nous en avons une preuve eons- 
tante dans la relation de la bataille que Julien l' Apostat 
gegna sur ies Allemands près de. Sutasbourg l'an 356. 
Ammien y désigne les rois par le titre de roi, et les 
princes de leur sang par le titne de regales, hommes 
royaux. C'est aussi du méme auteur que noue savons 
que Mellobandes, comte des domestiques de l'empe- 
reur Gratien, était roi des Français. (kmmien, |. 31, 
cap. 10.) 

Or, qui eroira qu'un auteur si exact à marquer la 
naissance royale de ceux dont il parle ait omis de le 
marquer dans un endroit où il loue ce consul par la 
grandeur de sa naissance ? 

li est encore à ebserver que le sephiste Libanius, qui 
a écrit quantité de lettres au ceneul Richomer sen Mé- 
cène:et dont il était estinsé, ot qui em parle partoutavee 
éloge, me dit point qu'il fût d'extraction royale, quoique 
néaumeiss il dise que s& naissance était des plus il- 
lustres. Oc, est-il à eroire qu'il eût passé sous silence 
cette extraction, la plus illustre qu'on puisse souhaiter, 
si Richomer avait été issu des reis? C'est ce qu'oa ne 
se a point. 

Or pour en revenir à ma. propeaition, Richomer, 
n'étant né roi ni isew de la race royale, n'a point été la 
père de 'Phéodemec roi des F'rangais, parce qu'il n'y 
avait que les fils des rois, au. défaut des fils lea mâles 
les plus praches à succéder, qui pussent parvenir à la 
couronne des Français. 

Sar ces raissns js me persmads que Richimer, père 
de Thégdemer rot des Fonagais. a. été aussi roi des Fran- 
(aie; que-csus qui l'ont. eru le même que le consul 
Richomer ou ls comte Kicinreæ gendre de l'empereur 
Anthémine, se sont trempés. 


DE TOURS. 22 


Un auteur moderne fit lo roi Richimer $e de Sum- 
non roi des Francais, mais:sens. autres preuves que la 
convenance du temps qui est entière. 

Som sentimené est plausible, at. pent-êtne qu'auer le 
tesape-on trouvera des preaves pour l’établir. 


(La suite prochainement.) 





L'ELECTION DES EVEQUÉS 





Nomination des óvéques. Divers systèmes. Allemagne, Suisse. Ho!- 
lande. Angleterre. Etats-Unis d'Amérique. — Discipline des 
douze premiers siécles. Modération des papes. Participation des 
fidèles à l'élection des évêques. — Discipline établie par le qua- 
trième concile général de Latran. Les évêques provineiaux et 
les fidèles sunt privés de toute intervention. Est-il certain que 
l'élection canonique est entièrement réservée aur chanoines 
des cathédrales, au préjudice du clergé diocésain? — Papes 
d'Avignon. Règles de la chancellerie. Concordats. Opposition. 
— Confirmatiou de l'élection canonique. 


I 


En Irlande, en Angleterre, en Ecosse et en Hollande, 
le clergé prend part à l'élection des évêques de diffé. 
rentes manières. 

Ea Irlande, les curés ou les chanoines doivent élire 
à la majorité des voix trois eandidats. Le procès. 
verbal de l'élection est rédigé en double exemplaire, 
dont un est adressé au métropolitain, ou, le siège épis- 
copal étant vacant, au plus ancien évêque de la pro- 
viace. L'autre exemplaire est envoyé à Rome. Puis, 
le métropolitain remet la terne à Rome, en exprimant 
son avis sur chaque candidat, 

L'iatervention du elergé paroissial à la nomination 
des óvóques est vraiment digne de remarque. Elle 
rappelle l'aneienue diseipline. Nullus invitis detur epis- 
copus, dit la pape saint Léon 1 dans une décrétale. 
C'est l'esprit de la législation ecclésiastique que le 
pouvoir est d'autant plus fort et mieux obéi qu'il est 
créé par le choix libre de ceux qui devront s’y sou- 
mettre. 

La pratique irlandaise est basée sur un décret de 
Pie VIII en date du 17 ectobre 1829. Le Saint-Siège 
avait, avant cette époque, retabli l'électien canonique 
en Suisse, dans les Pays-Bas et dans toute la Prusse. 

La hiérarchie épiscopale fut restaurée en Angle- 
terre en 1850. Une instruction pontificale en date du 
21 avril 1852 régla la nomination des évêques. Loin 
d'écarter le clergé, l'instruction preserit que les cha- 
noines dsessent au scrutin une liste de trois candidats. 
Cette liste est communiquée au métropolitain qui la 
transmet au Saint-Siège après eu avoir eenféré avec 
ses sulfragants. Ce système a l'avantage de laisser l'ini- 
tiative du choix au clergé, représenté en quelque sorte 
par les chanoines de chaque diocèse. Au reste les cha- 
noines anglais, sont, au fond, des curés, car ils des- 
servent des stations paroissiales sur divers points de 
leur diocèse; ils s’assemblent dans la ville épiscopale à 








23 L'ELECTION DES EVEQUES. 24 


certaines époques. 1] arrive fort rarement que le Saint- 
Siége prenne l'évéque en dehors de la liste dressée par 
les électeurs. 

Une instruction pontificale du 18 juillet. 1858 a 
étendu aux diocèses de Hollande le mode de nomina- 
tion des évêques créé six ans auparavant pour l'Angle- 
terre. | 

Dans l'Amérique septentrionale, le ‘clergé est com- 
plètement écarté de toute participation à la nomination 
des évêques. Le système adopté aux Etats-Unis a été 
appliqué au Canada et à l'Australie. Tous les trois ans 
les évéques communiquent à leur métropolitain et au 
Saint-Siège les noms des prêtres qu'ils jugent dignes 
de l'épiscopat. Lorsqu'il s'agit de pourvoir à un dio- 
càse par la nomination d'un coadjuteur avec succes- 
sion, les évéques comprovinciaux assemblés exaini- 
nent les qualitós des candidats et en informent le 
Saint-Siège. Dans la province d'Halifax (Nouvelle- 
Ecosse) l'archevéque convoque ses suffragants, et, as. 
semblés, ils dressent la terne des sujets qu'ils recom. 
mandent à Rome. 

Les chapitres des cathédrales n'existant pas dans 
l'Amérique septentrionale, on n'a pu appeler les cha- 
noines pour désigner les futurs évéques, comme on 
l'a fait en Angleterre et en Hollande. Cependant, comme 
ilaété dit plus haut, en Irlande, à défaet des cha- 
pitres, ce sont les curés qui désignent à la majorité des 
voix les futurs évéques. « In quos major suffragiorum 
« numerus convenerit », dit le décret pontifical du 
17 octobre 1829. Une autre difficulté est que les pa- 
roisses n'étant pas encore établies dans les diocèses 
des Etats-Unis, les curós n'existent pas, et ne peuvent 
par conséquent prendre part à l'élection; mais si le 
mot fait défaut, la chose subsiste au fond. Qu'est-ce 
que la paroisse? C'est un district, un arrondissement 
déterminé, dans lequel la parole divine est annoncée 
et les sacrements sont conférés par un prêtre sous sa 
responsabilité directe. Or l'Amérique du Nord est cou- 
verte de stations paroissiales confiées à la sollicitude 
des prétres qui les dirigent. Quelque nom que portent 
ces prétres, missionnaires, recteurs ou autre, en réalité 
ce sont des curés. Les fidèles s'adressent à eux pour 
les sacrements essentiels, et les recteurs eux-mêmes 
doivent en conscience répondre à l’appel. L'organisa- 
tion paroissiale n'exige pas absolument la perpétuitó 
du titre et la nomination à vie. En effet, la France 
renferme trente mille curés amovibles, et le petit nom- 
bre, à peine le dixième, reçoit l'institution perpétuelle. 
Le concile de Trente condamne l'administration collec- 
tive, solidaire, confuse; il exige un recteur certain 
pour toute agrégation religieuse. Ce recteur existe as- 
surément en Amérique comme partout; le nom ne 
fait rien à la chose. Le siège épiscopal de Baltimore 
fut érigé en 1789. Pie VI autorisa le clergé à faire l'é- 
lection du premier évêque. 

Pendant bien des siècles la population chrétienne 
prit part à l'élection des évêques. Jouissait-elle du 
droit de suffrage ou se bornait-elle à rendre un témoi- 
gnage et à ratifier l'élection? Les historiens discutent 
ce point; il ne paraît pas qu'il ait existé une loi gé- 
nérale et constante. Le quatrième concile général de 


Latran, en 1215, consacra définitivement l'exclusion 
des laïques. 

Afin de se pénétrer de l'esprit de l'Eglise eur cet 
important sujet, il est utile de se rappeler les enseigne- 
ments renfermés dans la tradition. C'est pourquoi nous 
allons rapporter brièvement les principaux faits qui 
nous sont attestés par l'histoire. 


II 


La première élection qui eut lieu dans l'Eglise fut 
celle de l'apótre saint Mathias, en remplacemeut de 
Judas. Saint Pierre qui aurait pu absolument désigner 
ce collègue en apostolat, préféra remettre l'élection à 
l'assemblée des premiers chrétiens. On en choisit deux 
et le sort tomba sur l'un d'eux qui fut Mathias. (Actes 
des Apôtres, chap. 1*".) 

S. Cyprien dit que les évéques ne montent à leur 
dignité que par le jugement et le choix que Dieu en 
fait et qu'il exécute par l'autorité des électeurs et des 
populations qui rendent témoignage au mérite de celui 
qui a été proposé. Si le peuple y consent par le témoi- 
gnage qu'il rend de l'aptitude de celui qu'on élit, le 
elergé a encore plus de part aux élections. 

On lit dans S. Jéróme que les prétres d'Alexandrie, 
dès l'instant dela mort de leur évêque, élisaient l'un 
d'eux en sa place. Cette discipline remontait au pre- 
mier siécle; vraisemblablement elle fut établie par 
S. Marc. 

L'obéissance que les chrétiens prétent à leurs pas- 
teurs n'étant nullement servile, maia d'autant plus 
fidèle qu'elle est plus libre, il faut qu'ils aient agréé 
celui à qui ils doivent obéir. Cette pensée est exprimée 
dans une décrétale du pape S. Léon I. « Qui præfa- 
turus est omnibus, ab omnibus eligatur. » Il est dit 
dans la méme lettre qu'on ne doit pas instituer d'é- 
véque contre la volonté ou sans la demande des inté- 
ressés. 

S. Augustin fit élire de son vivant son succes- 
seur. ll assembla son clergé et son peuple et proposa 
Evodius, qui fut agréé. 

S. Grégoire le Grand prit l'inviolable résolution 
de ne point s’ingérer dans les élections des évêques 
pour les traverser ou pour s'en approprier l'autorité. Il 
indiqua quelquefois celui qu'il souhaitait qu'on élôt; 
mais ce n'était que lorsqu'il ne s'en trouvait point 
de capable dans le clergé du diocèse, et alors même il 
ne faisait que proposer celui qu'il avait en main sans 
user du commandement. 

Ayant appris que les cleres de Milan avaient élu 
pour évêque le diaere Constance, pour lequel il avait 
beaucoup d'estime et d'amitié, Grégoire leur éerivit 
malgré cela qu'ils usassent de toute la cireonspection 
possible dans un choix si important, et que pour lui il 


. était dans une inviolable résolution de ne jamais gêner 


les élections (lib. 2, épit. 29). 

Le pape Adrien I* donna à Charlemagne l'avis de ne 
se mêler jamais des élections aux évóchés, comme lui- 
même faisait profession de n’y point prendre de part, 
afin de laisser une liberté entière aux électeurs. Dans 
une autre circonstance, il déclara à ce prince que les. 








25 L'ÉLECTION DES EVEQUES. 26 


évèques de Ravenne avaient toujours été élus par les 
sufirages libres, sans que les envoyés ou les commis- 
saires du pape ou du roi s'y fussent jamais trouvés. 

Le concile de Francfort suppose que les places va- 

cantes des abbés des monastères sont remplies par 
l'élection des religieux avec le consentement des évé- 
ques. L'élection a toujours été le droit commun des 
instituts religieux pour la collation des dignités et des 
charges tant supérieures que secondaires. 

Charlemagne reconnaît dans ses capitulaires, qu'ila 
accordé au clergé la liberté des élections épiscopales, 
non pas comme une gráce nouvelle, mais comme un 
droit établi par les canons et une liberté naturelle à 
l'Eglise (Capitulaire de l'an 803). 

Hiocmar, écrivant au roi Louis II] pour lui de- 
mander qu'il laissát les élections libres, lui proposa 
l'exemple de Charlemagne, et lui rapporta le capitu- 
laire susdit (Epit. 12). 

Le successeur de Charlemagne consacra les pre- 
mices de son empire par une déclaration favorable 
aux élections canoniques des évéques. 

Les lettres d'Hincmar nous apprennent un point 
fort important des élections, savoir, que ce n'était pas 
seulement le clergé de la ville épiscopale qui donnait 
son suffrage, mais aussi les prétres de la campagne. 
« De rusticanarum parochiarum presbyteris occurrant 
« vicarii, commorantium secum concordia vota fe- 
rentes. » C'était done par députés ou par procu- 
reurs que les prêtres du diocèse assistaient à l'élec- 
tion. Ainsi l'élection n'était faite que par les personnes 
présentes, mais ces procureurs portaient le suffrage 
et le consentement de tous ceux qui les avaient en- 
voyés. 

Florus, de Lyon, qui composa vers la même épo- 
que un opuscule sur les élections, dit que l'Eglise 
romaine, de son temps, élisait le pape avee une en- 
liére liberté, et que dans toutes les provinces qui étaient 
sous la domination temporelle du Saint-Siège, la même 
liberté régnait dans les élections. 

Comme l'Allemagne fut longtemps gouvernée par 
des princes de la race de Charlemagne, la discipline 
ecclésiastique s'y régla sur celle de France. Dans le 
concile de Cologne tenu l'an 887, ilest dit que le 
clergé de Minden ayant élu pour évéque Drogon, il 
fat sacré par les évêques du concile. Les empereurs 
Othon furent les imitateurs de la piété de Charle- 
magne, et par conséquent les conservateurs de la li- 
berté des élections. L'évéque de Paderborn fit con- 
lirmer par ces empereurs le privilége accordé par 


Charles le Chauve et par le pape, pour la liberté des - 


élections qui devaient être faites 


par les ecclésias- 
tiques du diocèse. 


Les élections épiscopales de l'Italie étaient les plus li- : 


bres de toutes, comme recevant de plus près l'inffuence 
du siège apostolique, qui est plus particulièrement 
chargé de la défense des libertés de l'Eglise. Nicolas I, 
dans un concile tenu à Rome, enjoignit à l'archevêque 
de Ravenne de ne plus ordonner d’évêques qui n’eus- 
sent été élus dans les formes canoniques. 

En 989 le concile de Reims nous apprend que tout 
le clergé prenait part à l'élection de l'archevéque. 


Deux ans aprés, l'élection de Gerbert, qui fut depuis 
le pape Sylvestre II, eut lieu de la méme manière. 
Dans le coneile romain tenu en 998, on déposa 
Etienne, qui avait été fait évêque de Puy, du vivant 
de l'évêque, qui était son oncle, sans élection cano- 
nique. 


IH 


S. Grégoire VII déposa plusieurs évèques, parce 
que l'éleetion eanonique ne leur avait pas ouvert cette 
grande dignité. Le roi Philippe de France lui ayant 
demandé plusieurs fois qu'il donnât l'évéché de Char. 
tres à un abbé régulier, Grégoire ne crut pas pouvoir 
satisfaire à cette demande sans une élection cano- 
nique, parce qu'il voulait suivre et observer les insti- 
tutions des Pères : « Quia sanctorum Patrum statuta 
« sequi et observare cupimus, nihil de eo aut de pro- 
* motione ejus sine electione ecclesie nobis proban- 
« dum esse judicavimus, » Il manda done à son légat 
de s'informer si on pouvait faire une élection libre et 
canonique du sujet que le roi proposait. Or, si Gré- 
goire VII eût été d'humeur à vouloir nommer les évé- 
ques, l'oceasion eüt étó favorable. Mais l'usage n'en 
était pas encore introduit, et ce pape était trop rigou- 
reux observateur des canons pour l'introduire. Ce 
D'était pas encore l'usage que le pape pourvüt aux 
évêchés lorsqu'il avait cassé une élection irrégulière. 

Urbain II ne fut pas moins religieux observateur 
des canons dans les élections. L'évéque de Chartres 
8 étant démis de son évêché entre ses mains, il exhorta 
le clergé et le peuple à élire Yves. Quand Innocent H 
érigea l'évéché de Bénévent en archevéché, en 1137, 
il proposa le nouvel archevêque au clergé et au peuple 
de Bénévent, afin que chacun eût la liberté de s’y op- 
poser, s'il n’était pas entièrement irréprochable. 

Alexandre III, ayant érigé la nouvelle ville d'Alexan- 
drie en évêché, y établit lui-méme un évêque, sans at- 
tendre l'élection; il en fit en quelque facon ses ex. 
cuses en écrivant au clergé de cette ville et protestant 
que la nécessité l'avait forcé d'agir de la sorte, mais 
qu'à l'avenir ils jouiraient de la mème liberté pour 
les élections que les autres cathédrales de la province 
de Milan. 

A l'exception de circonstances extraordinaires, les 
élections subsistaient encore dans l'Italie au commen- 
cement du xiu siècle, quoiqu'elles fussent réduites au 
clergé sans que le peuple y eût encore quelque parti- 
cipation. 

Quoique l'autorité des papes dominát plus particu- 
lièrement dans l'Italie qu'ailleurs, ils n'avaient pourtant 
pas mis d'obstacle aux élections, aoit des évéques, soit 
des abbés, jusqu'à l'an 1057, quel'abbé du Mont-Cassin 
ayant été élu sans l'agrément du pape Victor II, ce 
pape s'en plaignit. 

Les premiers óvéchés que les papes aient donnés de 
plein droit dans l'Italie ont été apparemment les titres 
des cardinaux-évêques. Comme c'étaient des villes 
presque sans peuple et sans clergé, et que le titre et 
l'éclat du cardinalat avait déjà comme obscurci dans 
l'estime des hommes la dignité d'évéque, le pape don- 





47 L'BLBCYION DES EVEQUES. 28 


- 


nait cestitres d'óvóques er la móme manière que les: 
autres titres de eardimaux-prôtves et de cardiraux-dia- 
cres. 

Innocent II}, aprés avoïr déposé l’évêque de Melfi, 
ne laissa pas de donner au chapitre une entière liberté 
de lui donner un successeur. 

L'élection canonique, en France, se conserva durant 
le douzième siècle. Le célèbre Geoffroi de Vendôme, 
répondant à l’évêque d'Angers, qui s'était plaint de ce 
qu'il avait été contraire à son élection, répond que ce 
prélat n'a été élu que par une fureur et une conspi- 
ration séditieuse de la population ; que Jésus-Christ 
ayant lui-même ólu et eonsacré ses apôtres, et leur 
ayant ensuite communiqué ee double pouvoir, il n’y'a 
que le clergé et les évêques qui puissent, au sens pro- 
pre, élire les évêques. Le peuple ne peut que déclarer 
ses sentiments et ses désirs (Lib. 3, epist. ?). 

La validité de l'élection dépendait du elergé seul. 
Les lettres de S. Bermard en fournissent uwe foule 
de preuves. Après la mort le l'archevéque de Sens, 
S. Bernard écrivit au clergé pour lui témoigner l’im- 
portance de l'élection. Aa sujet d'un autre diocèse, 
persuadé que tout le poids de l'élection dépendait du 
clergé, il s’informa du partage des voix des ecelósias- 
tiques (Epist. 275). | 

Pierre le Vénérable, abbé de Cluny, prévint le pape 
Innocent II, afin qu'il ne déférât point à l'appel du 
comte d'Anjou sur l'élection de l’évêque de Lisieux, 
attendu que cette élection avait été régulièrement faite 
et confirmée par le métropolitain. S. Bermard ayant 
consulté l'abbé de Cluny s'il devait eonsentir à l'élec- 
tion d’Elenri, frère du roi et moine de Cîteaux, élu 
évêque de Beauvais, Pierre répondit qu'il ne pouvait 
pas refuser son consentement à un choix que le clergé 
et la population avaient fait,et que les supérieurs avaient 
confirmé (Lib. 5, epist. 8, 9). 

Ainsi, durant le douziéme siècle, le clergé avait la 
principale part aux éleetions épiseopales, sans que la 
population en füt entiérement éeartée. 

Lorsque Suger gouvernait le royaume de France en 
l'absence de Louis VII, le chapitre d'Autan élut pour 
évêque un prince de la maison royale, frère da duc de 
Bourgogne. Quand Philippe-Auguete partit peur la 


croisade et laissa la régence à sa mère et à l’archevèque 


de Reims, il leur ordenna de respecter la liberté des 
élections épiscopales. 

Le peu de monuments qui nous est resté des églises 
d'Espagne aprés l'invasion des Maures, suffit pour 
nous faire connaître que le clergé, la population et les 
évêques y eurent à peu près le méme degré de pouvoir 
dans les élections épiscopales que dans les autres con- 
trées de la chrétienté. Les rois ayant recomquis toutes 
ces églises sur les infidèles, ils s’y étaiont acquis un 
droit plus particulier de fondation et de patronage. 
Mais ils n'eussent pas cru être les hbératemre des 
églises, s'ils ne leur eusseat rendu leur aneienne liberté 
relativement à l'élection. 

Avant la conquête normande, l'élection canonique 
avait lieu régulièrement dans les óglises d'Angleterre. 
Les princes normands, pour mieux tenir ls pays dans 
l'obéissance, s’étudièrent à {aire dépendre plus abeo- 


lument les élections de la volonté des reis. Toutefois, 
après la mort de S. Thomas de Capterbéry, le mei 
Henri H promit de denner unsentière liberté pour les. 
élections, S. Hugues, nomnsé: évêque de Lineola, ne 
voulut jammis cousentir à son élection, jusqu'à.ce qu'il 
eût une entibre assurance du libre consentement des 
électeurs. 

Dans le ecncordat de Worms entre le pape Ca- 
lixte II et l’empereur d'Allemagne, celui-ci renonça à 
l'investiture par la crusse ot l’anneaw et promit de lais- 
ser faire l'élection canonique des évêques. Cette tran- 
sactien fut confirmée dans les diètes de Wurzbourg, 
de Worms et de Bamberg. 

Eugène III écrivit aux évêques d'Allemagne qu'ils 
n'auraient pas dû souffrir une chese aussi contraire 
aux canons que la translation d'un évêque contre la 
volonté du clergó : « Non volente clero, imo et contra- 
dicente. » (Annales de Baronius). 

Innoeent IIl trouva une conjoncture faverable pour 
faire renoncer au droit de consentement qui était de- 
meuré aux empereurs dans les élections et qui donnait 
naissance à une infinité de fáeheux démólés. En 1209, 
l'empire étant disputé entre Philippe de Seuabe et 
Othon de Saxe, le pape na voulut se déclarer pour 
Othon qu'aprés avoir obtenu de lui le désistement à 
toute intervention dans les élections : « Electiones præ - 
Jatorum libere et canonice fiant, quatenus ille przefi- 
ciatur ecclesie viduatæ, quem totum capitulum, vel 
major et sanior pars ipsius duxerit eligendum.» (Con- 
tinuateur des Annales de Baroaïus, ann. 1209, n. 10). 

En 1213, Frédéric Il, élu empereur, fit la même 
promesse de laisser faire librement les élections des 
évéques. 

Rodolphe, chef de la maison d'Autriche, ayant été 
élu empereur, s’engagea envers le pape Grégoire X, 
en 1275, à sauvegarder la liberté des ólections épiseo- 
pales, dans les mêmes termes que l'avaient fait autre- 
fois Othon de Saxe et Frédéric ii. 

Voilà la première phase de la discipline. Elle dura 
douze siècles. Le clergé faisait l'élection, la popala- 
tiou rendait témoignage, les évéques de la province 
surveillaient et le métropolitain confirmait l'élu. 


IV 


Innocent III établit une forme mouvello dans le qua- 
trième concile de Latean, en 1215, et n'y donna aucune 
part aux laïques, ni aux évêques de la province. ll dé- 
clara qu'après avoir reçu par éerit les suffrages, celui 
qui obtiendrait le plus grand nombre et la plus saine 
partie de l'assemblée, serait élu. Plusieurs années 
avant le concile, Innocent III avait dit dans une déeré- 
tale que les statuts canoniques remettent, en règle or- 
dinaire, l'élection des évêques aux cleres des églises 
cathédrales, sauf les pays où un usage spécial veut au- 
trement. C'est done ee pape qui renferma tout le droit 
des élections dans le elergé, en dormant l'exclosion à la 
population et aux autres évêques de la province. 

Les deux dóesétalee publiées dans le coneile général 
de 1215 réservent-elles expressément l'élection des 
évêques aux chanoines des cathédrales, à l'exclusion 


29 L'ELUCTMON TEES £VBOUNES. 39 


da clergé diecésai ? fi semble permis d'élever quet- 
ques doetes qui ne paraissent pas entièromentdénués de 
toute vraisemblance. En effet, ia vecommandation de 
convoquer des absents fait supposer que les électeurs 
mw résident pas tous dans la ville ópiseopale. Le mot 
copttulum tramcho-t-ill la difficulté ? D'après le contexte, 
il se pent que ve mot signifie l'assemblée des électeurs 
etaon la réemen capitulwire dus dhanoines de la ca- 
thédrate. Si cette explientinna quelque fondement, le 
cencile dle Latran n'aurait pas absolument enlevé au 
clergé diecésain l'ancien dreit de participer à l'élection 
des évêques. Au début de la décrétale, le concile dé- 
elare qu'il veut donner une forme certaine aux ólec- 
tions. Fautil entendre qu'il a entièrement changé le 
fond d'une discipline aussi ancienne que l'Eglise même? 
Cela expliquerait que dans plusieurs pays le clergó 
diocésain ait pu continuer à se réenir aux chanoines 
pour l'élection des évêques. Ce que le concile de Latran 
a incontestablement et définitivement supprimé, c'est 
l'intervention des évèques de la province et celle de la 
population laïque. 

Grégoire IX acheva d'abelir la coutume de faire 
co= courir les laïques avec le clergé pour les élections 
épiscopales; car il le défendit sous peine de nullité. 

Dans le cours du xri* siècle, les papes mirent leur 
sollicitude à faire respecter la liberté des élections. Ils 
ne nommèrent les évêques que rarement, et pour des 
circonstances exceptionnelles. Les décrétales de Gré- 
goire IX et le sexte de Boniface VIII sont remplies de 
décisions concernant les appels que les élections fai- 
srieut porter à Rome. D'autre part, les mandats de 
providendo passèrent insensiblement dans la pratique, 
et les réserves pontificales, au détriment de l'élection 
canonique, commencèrent. Mais ce système ne fut 
amplement développé que dans le siècle suivant. 

Dans les royaumes du Nord, les évêques étaient, 
eomme partout, élus par le clergé. En 1250, Inno- 
cent IV, apprenant que dans la Suède le roi, les ba- 
rons et le peup!e élisaient les évêques, ordonna qu'à 
l'avenir ce fût le clergé seul qui fit l'élection. 

On termina en 1273 un différend de la dermióre 
importance : dans la Norvége le roi prétendait que le 
royaume était héréditaire et l'archevéque de Nidrosie 
prétendait au contraire qu'il était dlectif et qu'il avait 
la première voix dans l'élection. Enfin, l’archevèque 
renonca à son droit d'élire les rois, et.le roi Magnus re- 
nonça on même temps à toute la part qu'il pouvait 
avoir aax élections des évêques. 

Lorsque Clément IV donna l'investiture de la Sicile 
à Charles d’Anjou, il stipula la liberté des élections. 

En l'an 1285, 'Honorius IV seréserva tous les évà- 
chés de la Sicile, pendant l'embrasement des guerres 
allumóes entre la maison d'Anjou:et celle d'Aragon, de 
peur que les évêques qu'on élirait prissent part contre 
les Angevins. La fin des guerres fit rétablir les élec- 
tiens. 

Lorsque Boniface VHI donna le royaume de Sar- 
daigne et de Corse à Jacques d'Aragon en 1297, ce fut 
à la condition de k liberté des élections épiscopales. 

Le quatorzième siècle devint ‘funeste aux élections 
tanoniques. | 


V 


Giément V, premier pape d'Avignon, se réserva dès 
le début de son pontificat toutes les églises patriar- 
ealos, métropotitames, épiscopales, etz., du monde en- 
tier. Jean XXII, son successeur, se róserva le revenu 
de la premiére année de tous les év&chés. Clément VI 
pourvut ses cardinaux par les réserves ou les expecta- 
tives dans tous les royaumes chrétiens. 

Les Francais opposérent peu de résistance à ces in- 
novations ; il leur paraissait comme une nécessité iné- 
vitabled'en user de la sorte, depuis la translation du 
SaintSiége à Avignon, qui leur avait fait perdre pres- 
que tout le domaine, ou tous les revenus de l'Eglise en 
Italie. Il en coûta cher à Ta France d'avoir tant désiré 
cette translation de la cour pontificale. Il est vrai que 
les cardinaux étant presque tous Francais durant ces 
soixante-dix ans, et le séjour de la cour romaine étant en 
France, ces libéralités ne sortaient pas du royaume. 

Jean XXII, en 1322, se réserva la provision de tous 
les évêchés des provinces d'Aquila, de Milan, de Ra- 
venne, de Génes et de Pise, à cause des divisions qui 
se produisaïent à toutes les élections pendant l'éloigne- 
ment des papes, et le transport du Saint-Siége à Avi- 
gnon. Mais ce pape protesta que ce n'était que pour un 
temps, jusqu'à ce que, la paix étant rétablie, on pát 
aussi rétablir des élections libres et bien réglées. 

On croit que ce fut Jean XXII qui donna commen- 
cement aux régles de la chancellerie, et que ses suc- 
cesseurs commencérent à les promulguer. Ces régles 
sont publiées par les papes immédiatement aprés leur 
création, et elles expirent, pour ainsi dire, à leur mort ; 
elles demeurent sans vigueur et sans autoritó jusqu'à 
ee que leur successeur les ait renouvelées, et leur ait 
en quelque facon rendu la vie. 

Ces régles de la chancellerie réservérent à la nomi- 
nation des papes tous les évéchés et abbayes de la 
chrétienté qui auraient plus de deux cents florins de 
revenu. Le transport du Saint-Siége et de la cour ro- 
maine qui se fit de Rome à Avignon, rendit, répétons- 
le, ces réservations comme inévitables, afin de pouvoir 
fournir l'entretien nécessaire à la cour pontificale. 
- Clément VI, pour favoriser le parti de Robert, roi 
des Deux-Siciles, se réserva particulièrement, en 1343, 
toutes les provisions des évêchés, des abbayes et des 
collégiales. Cela montre que les précédentes réserves 
étaient peu observées. 

En 1343, Edouard III écrivit au pape pour le con- 
jurer de laisser la liberté des élections aux églises de 
son royaume, surtout aux cathédrales. Quelques an- 
nées aprés, le roi envoya ses ambassadeurs pour con- 
jurer le pape de révoquer toutes les réservations et de 
souffrir que le clergé élüt les évêques, et que les mé- 
tropolitains les coufirmassent comme autrefois. Le par- 
lement anglais fit le méme statut que les élections se- 
raient libres. | 

Dans le traité qui se fit entre le pape Grégoire XI et 
le roi Frédéric de Sicile, en 1372, il fut dit que toutes 
les églises cathédrales et autres auraient une pleine 
Hberté dans les élections : «Omnes ecclesiæ cathedra- 


31 L'ELECTION DES EVEQUES. 32 


les, et aliæ in electionibus plena libertate gaudebuut. » 
(Annales de Baronius, année 1372, n. 11.) 

Cette clause de la liberté des élections fut inséróe 
dans la concession que fit Urbain VI, en l'an 1381, à 
Charles de Dur:s. Celle qu'Eugéne IV fit à Alphonse, 
roi d'Aragon, en 1445, est toute semblable et avec les 
mêmes clauses (Ibid.) 

Ainsi, malgré la grande extension que prit la nomi- 
nation immédiate des évêques par le pape, l'élection 
eanonique ne disparut pas entiérement ; les papes 
prirent soin de la sauvegarder par leurs concordats. 

Vers la fin du siécle et dans le cours du suivant, la 
situation résultant du grand schisme, en causant de 
grandes calamités, eut pour résultat, dans plusieurs 
contrées, le rétablissement des élections épiscopales. 

Le pape d'Avignon était comme forcé de donner les 
évêchés, pour se conserverl'appui de ses partisans, 
Les papes de Rome ne gardaient peut-être pas plus de 
mesure. 

En 1391, le parlement d'Angleterre décida que les 
élections des évéques seraient faites avec toute la li- 
berté ancienne selon les canons. 

Huit ans aprés, l'assemblée générale de l'église de 
France s'étant réunie à Paris, après avoir fait sous- 
traction d'obéissance aussi bien au pape d'Avignon 
qu'à celui de Rome, ordonna que tous les évêchés 
fussent remplis par l'élection canonique. 

Les évêques d'Espagne s'assemblérent à Alcolea la 
même année et y prirent les mêmes réso utions de ne 
plus déférer aux nominations et de rétablir l'élection. 

Le concile de Constance fut assemblé en 1414. Le 
clergé de France y envoya ses députés, avec ordre de 
demander la confirmation des décrets sur les élections. 
Le concile décida que le vrai pape futur réformerait 
l'article des réservations et confirmations des évêchés, 
ne voulant rien résoudre sur cet article qu'aprés la 
eréation d'un pape. Martin V, ayant été élu, passa sous 
silence toutes les demandes. 

Puisque les conciles de Pise et de Constance 
n'avaient pas satisfait à ses justes requétes, le clergó 
français, le conseil du roi et le parlement s'assem- 
blérent, et un édit publié en 1418 décida qu'on pour- 
voirait aux évéchés par l'élection canonique, selon le 
droit ancien et les conciles généraux, sans avoir égard 
anx expectatives ou aux provisions. 

Le concile de Bále, en 1433 et en 1436, rétablit les 
élections et abolit toutes les réserves. Ces décrets fu- 
rent embrassés avec joie dans l'assemblée de Bourges, 
en 1438, et ensuite ils furent insérés dans la pragma- 
tique sanction. Durant tout le régne de Charles VII, la 
pragmatique fut observée. Elle le fut mal sous 
Louis XI, qui tâcha de la mieux rétablir dans une as- 
semblée qu'il fit tenir à Orléans en 1478. Aprés sa mort 
les états de Tours, en 1483, en demandérent le parfait 
rétablissement. En 1499, Louis XII en ordonna l'ob- 
servation inviolable. 

Il résulte de là que, pendant le siécle qui précéda le 
concordat de François I*, l'élection des évêques se fit 
en France, en règle ordinaire, d’après l’ancienne di- 
scipline. 

L'Allemagne, oùles élections avaient été jadis plus 


longtemps et plus audacieusement opprimées, est celle 
de toutes les provinces chrétiennes où elles se sont le 
plus glorieuse ment conservées. Les papes l'emportèrent 
jadis sur les princes allemands pour maintenir les élec- 
tions; au quinzième siècle, les princes obtinrent du 
pape le concordat germanique qui supprima les ré- 
serves pontificales. Ce concordat fut fait en 1448, entre 
Nicolas V et Frédéric III, oula nation allemande. Les 
règles de la chancellerie réservaient au pape toutes les 
églises cathédrales et abbatiales ; le concordat rétablit 
les élections et ne les réserva au pape que lorsque les 
prélats mourraient en cour de Rome,ou qu'ils seraient 
cardinaux ou officiers de la cour pontificale. Ce con- 
cordata été en vigueur jusqu'au commencement du 
présent siécle. 

En 1460, le pape Pie II nomma à l'évéché de 
Cracovie, pendant que le chapitre procéda à l'élection 
canonique. Celui qui avait été nommé par le pape fut 
obligé de traiter avec l'élu du chapitre et de lui céder 
son droit (Annales de Baronius, année 1460, num. 45) 

Innocent VIII eut des démélés avec Ferdinand, roi 
de Naples ; ce prince voulait nommer aux évéchés, 
comme connaissant fort bien les mérites de tous ses 
sujets, au lieu que le pape, ne les connaissant que de 
loin, ne pouvait en faire un aussi juste discernement 
qu'il eût été nécessaire. 


VI 


Le concordat do 1515 entre Léon X et Francois I 
abolit les élections, parce qu'elles étaient ou violentées 
par la puissance séculière, ou simoniaques, ou inté- 
ressées par les considérations de la chair et du sang, ou 
accompagnées de parjure, en ce que les électeurs, aprés 
avoir juró d'élire le plus digne, ne laissaient pas 
de suivre ou leur passion ou les priéres de leurs amis. 
C'est ce qui détermina le pape à donner au roi la 
nomination des óvéques. 

Sponde dit, dans ses annales ecclésiastiques, qu'on 
s’étonna en France que les papes, étant élus par les 
cardinaux, eussent cassé les élections des autres 
évêques ; que Génébrard avait cru que la décadence 
de l'Eglise de France n'était provenue que de cette in- 
novation dansla maniére de donner des pasteurs à 
l'Eglise. 

Le clergé, le parlement et les univeraitós s'oppo- 
sèrent à la publication du concordat. L'opposition 
ne fut vaincue que par l’absolutisme du monarque et 
des lits de justice. 

Dans les États d'Orléans, en 1560, le clergé, la 
noblesse et le tiers-état demandèrent le rétablis- 
semeut des élections. CharlesIX accueillit les remon- 
trances et publia une ordonnance qui autorisa les 
chapitres à présenter une liste de trois personnages, 
parmi lesquels le roi choisirait. 

Cette concession partielle ne satisfit personne. Au 
concile de Trente les évêques français demandèrent 
vivement le rétablissement des élections. Pouvait-on 
espérer que le concile révoquerait les concordats 
signés par le pape? C'est à Rome méme que la question 
aurait dû être portée. 


33 L'ELECTION DES EVEQUES. 34 


Aux états-généraux tenus à Blois en 1576, Henri III 

Téxvoqua l'ordonnance d'Orléans qui avait restitué au 
clergé le droit de présenter trois candidats. 

Les élections furent encore redemandées par l'assem- 
blée de Melun en 1579,par le concile de Rouen en 
1581, par le concile de Reims en 1583, par celui de 
Bordeaux la méme année 1583. 

J'ai nommé Génébrard, le savant professeur au 
Collége de France, qui publia un Traité des élections 
dans lequel la nomination aux évêchés par le roi était 
vivement combattue. Génébard fut victime de son 
zèle, il fut banni à perpétuité. Dans la suite il obtint 
de Henri IV definir ses jours au prieuré de Semur. 
Saint François de Sales se glorifiait d'avoir été son 
disciple. On a de Génébrard une Chronologie, 1580, 
in-folio, une traduction française de Joséphe in-folio, 
une Oraison funèbre de P. Danes in-8*, etc. 

Malgré la secréte et constante oppositiondu clergé de 
France, la nomination royale subsista jusqu'à 1790. 
La constitution civile du clergé, adoptée le 24 août, 
décida que les évêques seraient élus au scrutin par les 
électeurs des assemblées primaires, quelle que fût 
leur religion. 

Dans le concordat de 1801, Napoléon fut préoccupé 
avant tout de ressaisir la nomination des évêques. 

Sous la république de 1848, il fut un instant question 
de rendre au clergé l'élection des évêques, mais au 
clorgé seulement, avec l'adjonction toutefois du maire 
et de l'adjoint du chef-lieu du diocése. 


VII 


La discipline traditionnelle remontant aux premiers 
temps de l'Église, à l’âge même des apôtres (car saint 
Marc, disciple de saint Pierre, en fit la règle de l'église 
d'Alexandrie, dés le premier siécle), appelle le clergé 
à l'élection des évêques. 

Ledroit commun c'est encore à l'heure qu'il est l'élec- 
tion eanonique, telle que la décrétale Quia propter du 
grand eoncile de Latran la constitue. L'élection confére 
au seul et unique élu jus ad rem et le droit d'être 
confirmé, sauf le cas de l'indignité canonique légale- 
ment prouvée. Cette loi, n'ayant jamais été abrogée, re- 
prendrait sonempire dans les contrées quele saint-siége 
laisserait sans disposition spéciale. 

Les règles de la chancellerie, les concordats, les ins- 
truetions particulières qui ont été données pour l'A- 
mérique, le Canada, l'Australie, l'Angleterre et la 
Hollande, ne sont pas des lois proprement dites, car les 
caract?res d'universalitó, d'extension et de durée font 
défaut. Les règles de la chancellerie expirent avec 
chaque pape, ainsi que j'ai dit précédemment ; le suc- 
cesseur s'abstenant de les renouveler, elles perdent 
toute valeur. 

Grâce à Léon XII, l'élection canonique des óvéques 
a lieu à l'heure qu'il est en Prusse et en Suisse. 
Lorsque, sous le pontificat de Pie VIII, on détacha 
l'ancien diocèse de Saint-Gall de celui du Coire pour 
le rétablir dans son indépendance, une convention fut 


19° sERBIE, 


passée entre le saint-siége et la république helvétique. 
Voici l'article de cette convention : 

« À chaque future vacance du siége épiscopal, le 
« droit d'élection de l’évêque appartiendra au chapitre 
« de la cathédrale ; il sera exercé en commun par les 
« chanoines résidants et non résidants dans les trois 
« premiers mois à partir de la vacance. » Que faut-il 
entendre par les chanoines non résidants ? Ce sont 
les recteurs des paroisses, qui s'associent aux rési- 
dants pour l’élection des évêques. Cet exemple montre 
que l'intervention duclergé diocésain n’a rien d'étrange 
aujourd'hui. 

Dans les contrées libres de tout engagement concor- 
dataire, le saint-sióge est libre de rétablir d'un trait de 


. plume l'élection canonique des évêques. Ces contrées 


sont actuellement assez nombreuses, soit à cause de 
l'extension que la religion catholique a prise sur tous 
les points du globe, soit par suite des changements 
politiques. Le nouveau royaume d'Italie ayant déchiré 
les concordats, le terrain est libre pour l’élection cano- 
nique. La Belgique qui, avant 1830, faisait partie du 
royaume des Pays-Bas, fut comprise dans le concordat 
de Léon XII, qui autorisa l'élection des évêques par les 
chapitres. Quoique la Belgique ait conquis son indé- 
pendance en 1831, la disposition du concordat a été 
remplacée par la recommandation épiscopale et la nc- 
mination directe par le pape. 

Viennent ensuite les diocèses soumis au régime de 
la liste dressée par les chanoines ou par les curés, con- 
trôlée par les évêques et soumise à Rome. La Hol- 
lande, l' Angleterre, l'Écosse et l'Irlande sont dans ce 
cas. Ce régime n'atteint pas sans doute la perfection 
de l'élection canonique ; c'est toutefois recommandable 
que le clergé soit appelé, même dans des limites res- 
treintes, à participer à la nomination des évéques. 

Dans l'Amérique septentrionale et en Australie, le 
clergé est entièrement écarté de la nomivation. Quel- 
ques concordats ont été conclus en ces derniers temps 
avec des contrées de l'Amérique méridionale; c'est 
ainsi que le concordat de 1862 avec Nicaraga et celui 
du 25 septembre 1863 avec le gouvernement de l'É- 
quateur, ont cédé au président de la république la no- 
mination des évéques. Ce privilége se concoit dans un 
gouvernement monarchiqué ; mais que le président 
d'une république démocratique nomme les évéques, 
cela est vraiment nouveau. 

Les contrées que je viens d'énumérer, et d'autresdont 
la situation est la même, forment une partie notable 
de l'Eglise catholique. Le rétablissement des élections 
épiscopales y est actuellement possible et dépend uni- 
quement de la sagesse du saint-siége. | 

Si on réfléchit au degré de culture intellectuelle et 
morale qui distingue actuellement le clergé, il est 
facile de se convainere qu'il ne saurait y avoir de bien 
grands dangers àlui confier l'éleetion des évéques. 
Depuis un demi-siécle, sur tous les points du globe 
le clergé témoigne à l'endroit du saint-siége un dé- 
vouement et une affection qui semblent mériter une 
récompense. La plus précieuse, ce serait indubitable- 
ment la restitution du droit d'élireles évèques. 

Ilse peut qu'au moyen-âge, époque d'ignorauce et de 


3 ^ 


35 MARIAGE. | 36 - 


violentes passions, les élections aient causó de graves 
désordres ; mais la eulture moderne garantit contré 
le retour de ces violences. 

À une époque comme la nôtre, il faut compter avec 
l'opinion publique, continuellement tenue en éveil par 
la presse. Il est done permis de supposer que l'élection 
des évêques par le elergó amènerait d'exeellents choix, 
comme l'expérience le constate en Suisse et en Prusse. 
Un corps électoral composé des membres notables 
du clergé diocésain ne peut se laisser influencer par 
des recommandations et des intrigues. Le danger de 
la simonie pécuniaire ou morale serait chimérique. 

La discipline actuellement en vigueur veut que chaque 
évêque obtienne des bulles pontificales, sans lesquelles 
il ne peut prendre possession de son siége. 

Durant le laps de quatorze siècles, le pape ne confir- 
mait pas immédiatement les élections des évêques, qui 
par conséquent étaient dispensés d’obtenir ses bulles. 
Les papes d'Avignon, les premiers, se réservérent la 
collation des évêchés et firent expédier des bulles. 

Tous les concordats qui ont accordé la nomination 
au prince temporel, ont réservé au saint-siége la 
confirmation des évêques et imposé par suite l'obli- 
gation d'obtenir les bulles. 

ll est juste de reconnaitre que cette centralisation 
devint tout à fait salutaire à l'époque oùle protestan- 
tisme causa de si déplorables déchirements dans !a 
chrétienté. 

Quoique la confirmation de l’élection soit un point 
important de la discipline actuellement établie, on n e 
peut dire qu'elle soit absolument nécessaire. Ce qui se 
passe dans les ordres religieux en est une preuve con- 
vaincante. Les supérieurs généraux sont revétus de la 
juridiction ecclésiastique proprement dite sur leurs 
subordonnés avec le pouvoir extérieur et juridique. 
Elus par le chapitre général, qui souvent se tient à 
Rome méme, ils entrent en fonctions sans confir- 
mation aucune, ll n'est done pas vrai que toute 
élection doive être confirmée. 





MARIAGE 


Liberté nécessaire à la validité du mariage. Crainte révérentielle. 
L'union contractée par la crainte de perdre une riche succes- 
sion est-elle nulle? Sentiment des canonistes, Décision de la 
S. Congrégation du Concile du 26 juillet 1879. 





Le mariage est-il valide lorsqu'il a été contracté 
par crainte de perdre une riche succession?  - 

Telle est la question agitée dans une cause matri- 
moniale traitée par la S. Congrégation du Concile le 
26 juillet 1879. 

Les jurisconsultes établissent une grande diffé- 
rence entre les conditions qui s'opposent directe- 
ment au but du mariage el les causes déterminantes 
qui portent à conclure le con trat. 

Il se peut que l'amour de l'argent soit la cause 
déterminante du mariage, mais cette cause ne peut 
annuler le eontrat, du moment qu'elle n'écarte pas le 
triple bat de l'union conjugale. 


Le savant Pontius dit fort bien : « Si quelqu'un 
épouse une femme pour sa beauté ou sa dot, ce 
n'est pas méme selon moi un péché véniel ; ces motifs 
ne seraient absolus que s'ils faisaient totalement abs- 
traction de la fin essentielle du mariage. On ne doit 
les considérer que comme des causes impulsives et 
déterminantes. » 

Si plusieurs motifs concourent à un acte, il faut 
s'en tenir au motif honnête et licite, qui est de nature 
à soutenir l'acte; car il y a lieu de présumer que 
l'acte s’accomplit dans les conditions les plus favo- 
rables. Il suffit qu'une des causes soit véritable. 

Le droit exige plusieurs conditions pour annuler 
le contrat accompli sous l'empire de la crainte. 

Il faut que le mal que l'on craint soit très grave; 
il faut que la crainte soit très forte, et que l'homme 
qui inspire cette crainte ait le pouvoir et l'habitude 
d'accomplir ses menaces. En outre, il est absolu- 
ment nécessaire que l'homme sur lequel la crainte 
est exercóe n'ait pas le moyen d'éviter le mal dont 
il se voit menacé. 

La crainte de perdre uneriche succession envisage 
plutót un luere qu'on désire qu'un mal que l'on veuille 
éviter. L'héritage n'appartient pas à l'homme qui 
espère l'obtenir, car cet homme n'a encore aucun 
droit à la succession. En le perdant, il ne perd rien 
de ses biens propres. Il suit de là que la crainte de 
manquer l'héritage ne peut étre une eause juste pour 
annuler le contrat. Sanehez dit à ce propos: « Je 
suis d'avis que la crainte de perdre un lucre, un hé- 
ritage, un bienfait qu'on espére obtenir et auquel on 
n'a pas droit à titre de justice, ne peut influencer 
essentiellement la liberté, parce qu'au lieu d'oppri- 
mer la volonté, c'est au contraire une excitation pour 
elle. En effet, l'espoir, ou le désir du luere ne dimi- 
nue pas le volontaire ; il l’excite, au eontraire, comme 
dit excellemment S. Thomas. » 

Ces principes de droit sont développés dans les 
plaidoiries que nous rapportons ei-aprés. Voici d'a- 
bord les faits essentiels de la cause. Le folium de la 
S.Congrégation du Concile fera connaître les circons- 
tances nécessaires à l'appréciation du procés. 

Le baron Pierre de B., Francais, prit du service 
dans l'armóe du roi de Baviére. En rentrant dans sa 
famille, ilramena une femme allemande avec laquelle 
il avait vécu maritalement et qu'il voulait épouser. 
Toute la famille s'opposa à,cette mésalliance, et offrit 
à Pierre une jeune personne fort riche et de sa con- 
dition. Pierre étant l’aîné sa tante Eulalie avait l'in- 
tention de lui laisser ses biens, notamment un do- 
maine qui entouraitle château et que la loi du par- 
tage en avait distrait. Le jeune homme ne pouvait 
compter que sur une fortune médiocre. Il avait con- 
tracté plus de cent mille franes de dettes. Tl se laissa 
influeneer parla riche dot qui lui était offerte, mais 
la principale considération fut de ne pas perdre l'hé- 
ritage de satante. Le mariage se fit le 25 novembre 
1862. 

La bonne harmonie fut de courte durée dans le 
ménage, soit par antipathie, soit par suite de que- 
relles entre la belle-mère et la jeune femme. En 1865 








37 | L MARIAGE. 38 


le tribunal civil prononça la séparation. Désolés de 
cette rupture, les parents obtinrent une réconcilia- 
tion momentanée ; vers la fin de l'année, Pierre 
adressa à sa femme une lettre remplie d'affection. 
Cependant Julie ne rentra au domicile conjugal que 
trois ans après, en 1868. La tante Eulalie mourut 
la même année, en laissant à Pierre la plus grande 
partie de ses biens. Le jeune homme, d'accord avec 
Julie, renouvela aussitôt l'instance en séparation, 
et le tribunal rendit un arrêt favorable. 

Cependant sept années s'écoulérent avant que 
Pierre soulevát la question de la nullité du mariage. 
Comme il ne pouvait espérer de gagner la cause de- 
vant les tribunaux francais, il transporta son domi- 
Cile en Suisse. Le tribunal de Wintenthur prononca 
le divorce. 

Cela fait, le baron a présenté requête au Saint- 
Siège, en demandant la déclaration de nullité de son 
mariage pour deux raisons : 1. parce qu'il avait con- 
tracté précédemment des fiançailles avec la fomme 
allemande qui le suivit en France; 2. parce qu'il 
n'épousaJulie que par contrainte, et pour se sous- 
traire aux menaces de sa tante Eulalie, qui l'aurait 
déshérité s'il n'eüt fait ce mariage. 

L'évóché a ouvertune enquête canonique, dans la- 
quelle il a entendu les témoins requis. Puis, sur la 
demande dn baron, la cause a été évoquée à Rome, 
pour la première instance elle-même. 

Nous publions ci-après : 1. le folium de la Sacrée 
Congrégation/du Concile ; 2. la plaidoirie présentée au 
nom de M. lejbaron; 3. la réplique de madame la 
baronne ; 4. enfin les animadversions du défenseur 
ex officio désigné par la S. Congrégation pour sou- 
tenir la validité du mariage. 


I 


FOLIUM DE LA 8. CONGRÉGATION. 


Maramowmn. — Die 26 julii 4879. — Ex bavarica militia 
redux in patriam baro Petrus de Bosmelet, e pago hujus nominis 
prope Auffey Rothomagensis diocesis secum duxit Teresiam N. 
quacum maritali vixerat consuetudine, ut sibi jungeret matri- 
monio. Famili» dedecus ex eo connubio devitare studentes 
ejus mater Blanca, patruus Abel et amita Eulalia nuptias eidem 
proposuerunt cum virgine paris conditionis ; sed hac a Petro 
rejecta, aliam proposuerunt puellam Juliam de Chef-d'Hostel, 
Eulalize bene affectam, ex honesta familia oppidi Cauvervillein 
eadem diœeesi, et pinguissima dote communitam. 

Nepotem ut in familia primogenitum Eulalia in sua 
Substantia, presertim ex prædio conspicuo, quod ad domus 
et castri de Bosmelet decorem fuisset necessarium, destina- 
verat heredem; unde Petrus matrimonium cum Julia die 95 
novembris 4862 celebravit in hisee rerum circumstantiis, 
nimirum: « En présence dela modicité de ma fortune, de mes 
lourdes charges, de quelques dettes que j'avais faites (cent 
douze mille francs) et dela perspective que ma tante me 
faisait cexindre, je ne puis dire que la richesse de la femme 
qu'on me proposait ait été sans influence sur moi; mais la 
principale considération a été de ne pas me voir privé de 
l'héritage de ma tante. » 

Brevi concordia regnavit in domesticis laribus, quandoqui- 
dem, seu ex antipathia inter conjuges oborta, seu ex æmula- 


tione inter socrum et nurum. dominandi in familia, Julia per- 
vagari incepit extra domum maritalem, ita ut in parentum babi- 
tatione enixa est filium, quem paullo exinde luce orbatum 
Petrus deflevit. Effervescentibus simultatibus post annum 4864 
baud amplius ad conjugales lares se restituit ; et augusto mense 
sequioris anni 1865 evolvente, separationem tori, quam judicio 
postulaverat, cum interventu præsidis tribunalis Deppensis, 
de consensu obtinuit a marito. 

Domesticam concordiam restaurare studuerunt Abel et 
Eulalia inter conjuges; unde Petrus, exeunte praedicto anno 
1865, epistolam ad uxorem conscripsit affectionis et doloris 
attestationibus refertam. Id parum tamen profuisse videtur ; 
quandoquidem ad maritalem habitationem non antea regressa 
adparet mulier quam ineunte anno 1868 etc. 

Denuo dissoluta unione, atque eodem anno e vivis erepta 
Eulalia de Bosmelet nepote hærede instituto, separationis 
judicium restauravit Petrus, et annuente uxore, prenominatum 
tribunal votis congruam edidit sententiam. Septennio exinde 
efluxo de rescindendo connubio cepit agere; et cum hoc 
gallicis legibus esset interdictum suos lares transtulit in Helve- 
tiam, ubi facile ope sententie tribunalis Winterthur voti 
compos effectus est. Supplex posthac adivit hunc S. Ordinem 
matrimoniuni in faciem Ecclesie impetens ex duplici causa, 
nimirum ob sponsalia præcedenter inita cum Teresia N. , et ob 
vim et metam ex minis amita Eulalim eumdem privandi sua 
successione nisi Juliam duxisset. Quum ad preces Petri de 
mandato SSmi fuisset causa ad hune S. Ordinem avocata, 
expleto in curia Ebroicensi actgrum processu, defensio exhi- 
bita est ex parte Petri, nec non animadversiones ex parte 
defensoris vinculi; et quum in hodiernis comitiis sit causa dis- 
cutienda, rationes hinc inde deductae nunc breviter exponam. 

Qui pro matrimonii nullitate causam dicit ex his quz matri- 
monium in themate præcesserunt arguit primo liberi consensus 
in barone defectum; quandoquidem ipse juvenem quamdam 
e Bavarica natione Teresiam N. nomine deperierat, quacum 
jam inierat sponsalia, prouti ipsa mulier nume vidua ejusque 
levir, ac princeps Palagoniæ tunc Siculi regis in Bavaria 
legatus probe testantur. Huic autem mulieri honoris et affectus 
vinculis ita Petrum devinctum fuisse asseverat orator, ut im- 
possibile ferme foret alie mulieri suum adjicere animum. At 
præter hujusmodi obstaculum pro libere nubendo Julie Chef- 
d'Hostel aliud adinveniri adurget in invincibili antipathia et 
patarali aversione hanc erga mulierem, cui nonnisi minis 
exhæredationis ab amita Eulalia incussis despopondit. Omnes 
enim conveniunt ab ipsomet inducti testes una cum notario 
Brennetait ab adversa parte producto quibus plenam fidem 
prestandam esse subdit propter bonum vite testimonium, et 
conditionem socialem in qua constituti reperiuntur) in decla- 
randa tam precedent, Bosmelet antipathia erga puellam Chef- 
d'Hostel, quam in statuenda amitæ pressione ejusque minis 
exhæredationis, ut praefatam duceret mulierem. 

Antipathiam autem magis magisque roborari affirmat tam 
ex confessione ipsius mulieris, quæ in precibus pro separatione 
tribunali civili exhibitis fassa est : « Qu'à toute époque M. de 
Bosmelet a montré Ja plus grande indifférence pour son épouse, 
et cela arrivait parfois jusqu'au mépris. » Quam ex ipsius ante 
matrimonium persuasione qua nos monet adeo erga mulierem 
baronem sese indifferentem fuisse, ut ipsa dignoscere potuerit 
finem illius haud ipsam, bene vero suam dotem esse, Cui 
concinit testimonium ipsius avunculi Henrici Quesnel depo- 
nentis : « J'ai toujours remarqué que M. de Bosmelet est d'un 
caractère très fruid et très réservé. » Minas vero exbsredationis 
confirmari ex facto quo Petrus Bosmelet, onerosas conditiones 
adjecit ut sibi prætextum pararet ad nuptias avertendas, Quare 
augmentum dotis primum petere curavit, et obtinuit, ita con- 
trarius testis Quesnel; mox inutiliter commendatitias literas, 


39 


et mutuam pecuniæ surnmam vane a Joanne Box expetivit ut 
transfretando Americanas regiones aversationem et familiæ 
pressiones effugeret. Perduras quin imo in actu nuptialis con- 
tractus conditiones apposuit, ut se a matrimonio contrahendo 
eximeret. Affirmat id in contrarium adductus testis notarius 
Brennetuit. 

Sed non minoris ponderis esse circumstantias quæ ma- 
trimonium comitate ac subsequate sunt. Baronis siquidem 
mater testata est : « Cette répugnance s'est manifestée clai- 
rement avant, pendant et aprés le mariage. » Cui testimonio 
consonat alterum Henrici Quesnel, et De La Rousserie qui 
tamquam testes matrimonio adstiterunt. Ex quo patet quod in 
ipsius celebrationis matrimonii actu hanc frigiditatem in Petro 
notaverat, qui alioquin cum sit natura sua vividus, promptus, 
et affabilis, ostendit malo animo has nuptias celebrasse. Et 
quod reapse res ita processerunt fidem facit vidua Duforestel : 
« J'ai entendu dire, que pendant la célébration du mariage, 
M. de Bosmelet était triste et affligé. » Camillus Boulen: 
« J'aientendu dire qu'au moment de la célébration du mariage 
il était si ému que la parole lui manquait. » 


Hinc : « Le soir du mariage, aprés avoir vivement pressé 


Mme de Chef-d' Hostel de conduire sa fille à la chambre nup- 
tiale, M. de Bosmelet alla trouver quelques amis qui fumaient 
dans une pièce du château; il demeura deux heures avec 
eux et n'alla revoir sa femme qu'à deux heures aprés mi- 
nuit. « Actor testatus est, et suo silentio confirmat sponsa. Imo 
vixacsponsi oppidum Bosmelet contenderunt : « Unemesse fut 
dite dans la chapelle du château, et tout le monde remarqua 
avec surprise que M. de Bosmelet se rendit à la chapelle sans 
sa femme, qui vint seule un peu aprés. Les époux ne sortaient 
pas ensemble ; Madame sortait seule. » Atqueinter domesticos 
parietes ipsorum animi ita erant abalienati ut sese minime uti 
conjuges reputarent. Testantur id conjuges Beaudoin, qui tunc 
temporis in domesticorum qualitate familie Bosmelet addicti 
fuerant. 

Atque comes D'Onsembray fidem facit se amicum Bosmelet 
sive Lutetiæ Parisiorum sive in oppido Bosmelet commorantem 
vidisse, et numquam : « J'ai observó que Mme de Chef- 
d'Hostel vivait retirée et qu'on ne pariait jamais d'elle, comme 
si elle n'eüt pas existé. » Unde omnem quærebat occasionem 
deserendi conjugalem domum vel itineris vel venationis causa, 
neque impedimentum posuit, ut uxor noctu conjugalem do- 
munmi desereret et ad propinquos confugeret. Adeo autem quin 
minueret, in dies antipathia odium atque horror increverat ut 
tandem aliquando institutum, atque ad exitum perductum fuit 
penes civile tribuna s 2parationis judicium. Hisce omnibus fas- 
tigium imponit germanus frater Petri Gratianus, qui communi 
matri scribens protestatur nolle invitum mulieri conjungi in- 
vise, quemadmodum accidit Petro, qui nupsit non ex volun- 
tate, sed « par devoir. » 

Quum ex concordi testium depositione manifeste evincatur 
coactio a Petro exantlata, per se patet quod nullam meretur 
fidem depositio patrui Abelis ab adversa parte inducti dum 
asserit quod ante matrimonium nepos Petrus postquam Juliam 
inviserat perquisitus : « Comment la trouves-tu? retulit : 
« Elle a une figure sympathique. » Respondet enim, quod 
iste sermo omnimoda probabilitate destitutus manet ; dum ipse 
causam suam tueri debebat, qui una enm sorore Eulalia, quam 
fatetur admodum studuisse ut illa fieret conjunctio, illius in 
trimonii ope minarum et pressurs auctor fuit, quique post ma- 
trimonium coegit nepotem ut sese cum uxore reconciliaret. 

Multoque minus potest infringi ex literis baronissæ Bosmelet 
datis die 3 augusti 1862 marchionissæ de Mortemart in quibus 
enunciat suam filiique satisfactionem pro futuro matrimonio, 
dum ipsa inscio penitus filio has litteras dedisse nunciat, idque 
peregisse ut invitum filii animum occuitaret sponse et pro- 


MARIAGE. 


40 


pinquis. Nec pariter minuitur ex brachialis, et suæ photogta- 
phiæ donis a Bosmelet sponse ante matrimonium factis, et ex 
fletu ejusdem ob filii obitum ut parochus testatur. Non ex donis 
quia volens vel renuens omnibus socialibus officiis satisfacere 
debebat; non ex fletu, quem vi ipsius humane nature tribuen- 
dum sustinet in viro bonæ indolis atque sensibilitati obnoxii, 
qui alioquin filium suum esse censebat. Neque demum opponi 
possent litere a Petro sponse date triennio post initum con- 
nubium, in quibus benevolentie verbis uxorem hortatur ad 
reconciliationem : siquidem ex literis matri datis tam a leviro 
Abele de mense januario 4865, quam a domina Reimbovillæ 
de mense novembris ejusdem ann: evinci propugnat coactio- 
nem et minas exhæredationis continuatas a patruo et amita 
acriter fuisse etiam per plures annos post matrimonium, ut 
eum cogeret ad susceptum separationis judicium deserendum, 
et ad sese uxori rursus conciliandum ; Petrum subinde has li- 
teras exarasse non benevolentiæ signis permotum, sed sub im- 
perio patrui et amitæ benevolentiam simulasse, ut exhæreda- 
tionis malum averteret. 

Huc oratione perducta orator patrimonii Eulalie vires ex- 
pendit, quod se portendit ád quadringinta et viginti francorum 
millia, quæ bona Petro debita quodammodo dicit quia erant 
de domo et familia, dum ex deletione fideicommissorum in 
Gallia in avi morte Eulaliæ attributa fuere. Hzc veluti partem 
jntegrantem ipsius oppidi efformantia Petro necessaria fuisse 
propugnat, ne sui oppidi valorem, libertatem, et securitatem 
amitteret una cum ipsius familia splendore. Quod adeo verum 
esse dicit, ut avus necessitatem bona illa uniendi recognoscens 
moriens Eulalia commendabat ut eadem bona relinqueret 
futuro oppidi possessorio. Adnolat deinde quod timor hæc 
bona amittendi causa fuit que Petrum coegit ad nuptias cum 
Julia conciliandas, minime vero hujus divitiæ et dos, quam 
ultro dimisit ante ipsam separationissententiam licet jure eadem 
retinere posset. 

Quibus porro in facto animadversis sustinet in jure timorem 
exhzredationis et bonorum amissionis metui mortis acquipa- 
rari cum «res sive patrimonium sint quasi secundus hominis 
sanguis et vitæ quodammodo æquiparentur. » Ceu totidem 
verbis docet Pignatelli tom. 7, cons. 77, n. 6; quem plures 
sequuntur doctores inibi recitati. At non modo amissionis om- 
nium bonorum metus sed et rei magne et notabilis adeo 
gravis a canonistis reputatur ut dici optimo jure valeat eumdem 
cadere in virum constantem. Ad rem Sanchez in lib. 4, dis- 
put. 5, a num. 20-26 de matrim. « Metus amissionis bonorum 
cadit in virum constantem. Probatur, quia æquiparatur metui 
mortis ut benedocet Tiraquellus..... metus amissionis majoris 
partis bonorum cadit in virum constantem. Probatur ex cap. 4 
de restitutione spoliatorum in 6 et L. Propter litem in princip. 
ff. de excus. tutor. Íbi : « Nisi forte de omnibus bonis aut 
plurima parte eorum controversia sit. » Item quia hæc amissio 
adeo grave reputatur ut mort æquiparetur, ut late probat 
Tiraquel. de nobilit. cap. 31, num. 369. Ergo ejus metus est 
viri constantis. Universaliter credo esse verum, timorem amit- 
tendi majorem bonorum partem esse justum. Quia est gravis 
jactura, atque ita virum constantem merito movere potest. 
Quod videntur tenere doctores. Immo idem credo quando 
est metus amissionis rei magr.s et notabilis, quia virum cons- 
tautem jure optinie hoc terret : Sic Baldus. » 

Sed alie conditiones non minus necessarie et essentiales 
intercedere debent in coactione. Neminem autem latet 
matrimonium metu initum si quedam verificentur conci- 
tiones a jure requisitæ propter liberi consensus defectum, suis 
minime consistere viribus ex dispositione cap. Sufficit, 27, 
quæst. 2; cap. Cum apud, de sponsal. Trid. Synod. sess. 24, 
cap. 4 de reform. matr. Requisitæ autem conditiones ad hoc 
ut matrimonii nullitas ex capite metus proclameri valeat sunt : 








41 MARIAGE. 42 


4° ut malum quod timetur sit grave in se et non solum in vana 
estimslione metuentis, 2? quod cum rationabili fundamento 
timestur, 3* quod metum incutiens potens sit minas exequu- 
tioni mandare; ac taudem 4° quod patiens ad easdem evaden- 
dss impar sit, ad tradita per Ferraris Biblioth. can. verb. 
Matrim. num. 100. Jamvero has omnes conditiones adamus- 
sim in themate verificari urget. Proposito siquidem matrimonio 
rejecto, agebatur de pinguis hereditatis amissione, super qua 
antea Eulalia constituerat nepotem instituere heredem. Quod 
exhæredatio rationabili fundamento pertimescenda erat, aperte 
profluit ex hoc quod mine perdurarunt usque ad triennium 
post matrimonii celebrationem, et quidem ab eadem inflicta 
qua easdem exequi potens erat. Neque baro minas ipsas eva- 
dere valuit dum inutiliter omnia adbibuit tentaminu ad propo- 
sitas nuptias avertendas. ; 

Qua posita nullitate, inutiliter presidium captandum esse 
prosequitur ex subsequenti cohabitatione et copula ut matrimo- 
nii ratihabitio et validitas statui posset. Quidquid enim hac de 
re sentiant antiqui canones, certum est hodie jure Tridentini 
quod matrimonium vi vel metu initum non convalidatur nisi 
adhibita rursus conciliari forma, ceu passim legitur in thesauro 
Resolutionum, firmavitque S. C. presertim in Hispalen. 26 
junii 1609, Constantinop. 2 decembris 1634 et 46 Jecembrisejus- 
dem anni; Ventimilien. matrimonii 20 mart. et 24 april. 4700, 
Parisien. matrimonii 25 junii et 27 augusti 4864. Et licet 
principium hoc limitationem patitur in casu occulti impedi- 
menti : tamen presenti cause nihil officere colligit tam quia 
agitur de publico impedimento, quam quia vehementiores ad- 
sunt circumstantiae qus ralihabitionem prorsus excludunt. 

Validitatem conjugii propugnans vinculi defensor duplicem 
causam a defensoribus Petri pro dissensu ejusdem in nuptiis 
assignari animadvertit : sponsalia scilicet, quæ Petrus asserit 
inisse cum Teresia, et antipathiam erga Juliam. Abstinet a 
confutatione primæ cause, quia per se est adeo inanis, ut nec 
ipsi defensores in eadem insistant, utcumque ab initio nun- 
ciassent ; quum sit in jure exploratum quod sponsalia non ir- 
ritant matrimonium. Aliam hinc causam refutans contendit, non 
anüpathiam sed sympathiam a Pelro fuisse patefactam dum 
prima vice puellam invisit in Rothomagensi civitate cum pa- 
truo Abele. Mater autem Petri faustum mox nuntium suo et 
filii nomine dedit consobrinus suæ marchionisse de Mortemart. 

Nec aliud ferme deducitur ex ratione et modo, quo ante 
nuptias et in celebratione matrimonii sese Petrus gessit. Ut eam 
enim in balueis Salins inviseret iter arripuit 450 milliariorum ; 
contulit donaria nuptialia, et hilarem ac satisfactum omnibus 
sese exhibuit. Præter Juliam, quæ asserit : « Aux yeux de 
tout le monde il paraissait trés heureux de faire ce mariage, » 
parochus et testes sacramentales idipsum affirmant. Imo enar- 
rat sibi relatum, quod alteri ex suis amicis scripserat Petrus : 
« Félicitez-moi : j'épouse une riche héritière. » Amedæus de la 
Rousserie testis sacramenti, pluries affirmat : « M. de Bosmelet 
me parut satisfait d'une union trés avantageuse pour lui. » 
Henricus Quesnel alter testis avunculus Julie : « Je suis con- 
vaincu que le mariage n'a pas été forcé, et que si M. de Bosmelet 
a contractó cette union, c'est que, toutes choses examinées, il 
a cru devoir la faire. » 

Hisce accedit confessio Petri ipsius, ex qua primo deduci- 
tur, quod contemplatio divitiarum fuit causa impellens ad ma- 
trimonium; hzc alioquin causa, quum non adversetur alicui ex 
tribus bonis matrimonii, non potest illum inficere, Covarruvias, 
De matrim, 92 part. cap. 1, S. unic. n. 7; Sanchez. De matrim. 
9, disp. 29, num. 8; adeo ut quantumvis fuisset minus honesta, 
imo etiam illicita, dum tamen nec habitu, nec actu fines pro- 
prios matrimonii non respuebat, hinc nec venialis culpæ reum 
reddit contrahentem. S. Thom. 4, dist. 30, q. 4, art, 3; Caje- 
tap. in 2 to. q. 3 de matrim.; Pontius, De matrim. lib. 1, cap. 24, 


num. 13: « Cum quis contrahit ob pulchritudinem vel di- 
vitias, meo judicio neque est veniale peccatum... finem enim 
totalem hec habere non possent, nisi actu vel habitu exclude- 
rent fines matrimonii, sed tantum habent rationem cause im- 
pulsivæ, in quam expresse fertur, implicite autem in ipsos fines 
operis et contractus. » 

Utcumque autem etiam timor amittendæ hereditatis amitæ 
qui fuisset causa irritaus nuptias, plus minusve ad ducendam 
Juliam impulisset Petrum, ambigi tamen nequit, quod divitiæ 
sponse fuerunt concausæ conjugii; sed exploratum in jure 
est, quod si duæ vel plures cause ad actum concurrunt, sem- 
per est interpretatio facienda pro causa honesta et licita ut ac- 
tus sustineatur, quia semper presumitur, quod actus ipse fiat 
meliori, quo potest modo, Rot. Rom. decis. 306, num. 8; 
decis. 611, num. 33 part. 4, et decis. 271, num. 10, part. 6 
rec. « Dum plures cause referuntur ad celebrationem actus, 
tunc ex una causa, quæ sit vera, sustinetur actus, quando illa 
est sufficiens per se ad actum sustinendum. » 

Quominus autem illas nuptias contraxisset Petrus sub coac- 
tione amitæ Eulalie minitantis eumdem privare compendio 
successionis, primum opitulatur testimonium Abelis de Bos- 
melet de se deponentis : « de n'avoir exercé aucune espèce 
d'influence. » Et itade Eulalia: » Elle était trés désireuse de voir 
marier son neveu; mais il ne croit pas qu'elle ait exercé la 
moindre influence pour le contraindre à faire ce ma- 
riage. » 

Sed admisso etiam, quod vere Eulalia sub minis privationis 
successionis nepotem ad controversas nuptias adegisset, non 
exinde tamen metus a Petro conceptus ejus valoris fuisset ut 
matrimonium irritaret. Sunt quippe omnibus explorata condi- 
tiones, quæ requiruntur ad constituendum metum incidentem 
in virum constantem. Est enim omnino necessarium ut malum 
sit grave, timor mali sit fortis, metum incutiens sit potens, imo 
et solitus exequi minas; metum autem patiens impos sit eva- 
dere malum ; Sabellius cum communi doctorum in sum. tract. 
divers. à Metus, num. 3. Porro defuit in casu prima conditio, 
quia timor quem prætexit Petrus, non fuisset de malo vitando, 
sed potius de non capiendo lucro; id quod non constituit jus- 
tum metum. Angebatur nempe ob timorem perdendi hæredi- 
tatem amitæ, quæ nullo jure neque in re neque ad rem perti- 
nebat ad eumdem; ipse incitabatur spe lucri; sed si amittebat 
lucrum utut fuisset magnum, nihil perdebat in suis bonis ; 
unde ejusmodi timor neque est justus, neque incidens in virum 
constantem. Sanchez, De matrim. p. 4, disp. 5, num. 29; 
Pontius De mairim. 1. 4, c. 5, n. 40: « Deinde dicendum exis- 
timo, metum amittendi lucrum, aut hereditatem, aut benefi- 
cium, quod quis sperat ab aliquo, ad quod non habet jus ad 
rem, non cadere in virum constantem .. cujus optima ratio est, 
quia id non tam est metu deterreri, vel obligari, quam invitari 
spe lucri; spes autem et concupiscentia, ut inquit S. Thom., 
non minuit sed auget voluntarium. » 

Ex aliis autem conditionibus nullam verificari contendit, 
neque ex parte Eulalie, neque ex parte Petri; non ex 
parte Eulalie, quia violentia repugnabat illius religioni, 
charitati in nepotem, et studio conservandi decorem familiæ. 
Religio Eulalie perspicue ostenditur ex ejus testamento in 
quo conspicuum summam libell. 7000 reliquit pro cultus 
divini incremento, et pro piacularibus anime suse suffragiis; 
aliam longe magis conspicuam summam libell. 40 millium 
reliquit sorori moniali, cujus compendium monasterio cede- 
bat. Studium conservandi decorem familie obtestatur nota- 
rius Brennettuit : « La famille de Bosmelet est une amille 
noble et ancienne. Elle avait conservé ses anciennes traditions 
et désirait que la fortune de la famille restât autant que possible 
dans les mains de son chef et de son principal représentant, 
qui devait être alors M. Pierre de Bosmelet. Mme de Bosmelet 


3 MARIAGE. 44 


désirait donc laisser sa propriété à ce neveu, et elle aurait eu 
un grand regret de le déshériter. » 

Præsumptus autem metus repugnabat etiam indoli Petri; 
quippe cujus testimonium apparet ex eo quod alias nuptias a 
eonjunctis prima vice propositas absque ullo timore et hæsita- 
tione : «Il les rejeta absolument. » Etsi quidem coactio aliqua 
eumdem premere debuisset, facilius quidem eamdem intulis- 
sent conjuncti in ea prima vice, in qua agebatur de removen- 
dis nuptiis cum concubina, quam nuptiis cum Julia, in quibus 
agebatur tantummodo de lucro dotis. Sed hoc etiam in casu 
si hoc uno timore amittendi hæreditatem amitæ ad Juliam du- 
cendam fuisset Petrus impulsus, haud certo omisisset certam 
aliquam cautionem de successione sibi adstipulari, ne ob im- 
previdibiles eventus cogeretur uxorem exosam retinere, et 
concupitam hereditatem amitæ non lucrari. Atqui nullam re- 
tulit cautionem ejusmodi, ita ut Eulalia in suo testamento ne- 
.potem constituens haeredem, neque ulli vel minime obligationi 
satisfacere innuit, neque de nepotis calamitate cujus causa 
principalis ipsa fuisset, condolere ostendit; id quod demons- 
trat, quod de coactione nihil erat, quod sibi fuisset succen- 
sendum. 

Hec de validitate conjugii disserit defensor vinculi. Subjun- 
git preterea, quod data adhuc et non concessa hypothesi in- 
validitatis, matrimonium nihilominus jam revalidatum fuisset 
ex cehabitatione et copula exinde sequuta. Scitum enim est, et 
nonnulle ex recentioribus causis in Thesauro relatæ id aperte 
ostendunt, quod adhuc post conc. Trid. matrimonium nullum 
ratificatur, si intercesserit habitatio diutina vel copula cum 
affectu maritali ceu ex cap. 2 de sponsalib. et cap. 4 qui ma- 
Lrim. accus. poss. etsi impedimentum fuerit parti reconvali- 
danti cognitum, aliis autem occultum, ceu docent pre aliis 
Gonzalez, comment. in cap. 21 de sponsalib. n. 5; Sanchez de 
matrim. |l. 4, disp. 18, num. 12. 

De hisce conditionibus nullatenus dubitari posse sustinet 
vindex vinculi. Quod nempe babitatio diutina intercesserit, 
patet ex eo quod ultra annum commorati sint conjuges absque 
ulla interruptione in oppido de Bosmelet. Quod hzc cohabita- 
tio fuisset cum affectu maritali, id ostendunt primo dolor quem 
persensit Petrus in morte filii, obtestante parocho Home, præ- 
terea hoc demonstrat epistola, quam post separationem mensis 
julii 1864 ipse scripsit uxori ut ipsam ad concordiam revocaret. 

Quod denique hæe nullitas hypothetica fuerit aliis occulta, 
ex eo demonstratur, quod notabilis pars testium, quos Petrus 
induxit autumabat eumdem duxisse Juliam intuitu conspicue 
illius dotis; amici autem familie suam operam preestiterunt, 
ut conjuges revocarent ad concordiam; id qnod manifeste 
ostendit, nullam in publico suspicionem adfuisse de inva!idi- 
tate matrimonii ab iisdem celebrati. 

Ex parte mulieris quidam adstitit procurator, qui usque in 
presens suam allegationem non exhibuit, quam forte distri- 
buendam perlegere EE. PP. enixe rogantur. 

Hisce omnibus perpensis, erit sapientiae et doctrine EE.VV. 
infrascriptum obsolvere dubium : 

. An constet de nullitate matrimonii in casu. 

S. Congregatio Concilii rescribendum censuit ; JVegazioe. 

Die 26 julii 1879. 


II 


PLAIDOIRIE DU BARON. 


Que ne fait pas l'amour des richesses ? Il porte à 
eontracter un mariage abhorré. C’est ainsi que le baron 
fut forcé, par la crainte d’être déshéritó, d'épouser 
une femme qu'il n'aimait pas. On lui imposa cette 


femme, et il la prit, pour son malheur. Mais cette 
union funeste produisit aussitót les plus tristes fruits : 
l’aversion irréconciliable, la séparation de corps et 
de biens, enfin le divoree prononcé par le tribnnal 
civil. 

Pierre perdit son père à seize ans, et passa sous la 
tutelle de son encle Abel, imbu de traditions jansé- 
nistes, comme sa tante Eulalie. La mère, qui avait 
reçu des principes entièrement oppôsés, se résigna à 
la position effacée qui lui fut faite, dans l'espérance 
que Pierre hériterait de ses parents. 

Exempt du sort en qualité de fils aîné de veuve, 
Pierre prit du service en Bavière, avec l'autorisation 
du gouvernement français. Il connut à Munich une 
jeune fille, et lui promit de l’épouser. Libéré au 
commencement de 1862, il rentra en France. Ce fut 
alors que sa famille, voulant le détourner du mariage 
avec l'Allemande, lui proposa une fille appartenant 
à une famille fort riche. Tout fut employé pour ga- 
gner le jeune homme: conseils, sollicitations, mena- 
ces. La tante Eulalie possédait la plus grande partie 
des biens qui entouraient le château. Elle menaça son 
neveu de le déshériter. En vain Pierre protesta que 
son mariage avec Julie serait radicalement nul, par 
défaut de libre consentement. Les parents s’en tinrent 
au terrible dilemme : épouse la femme que nous 
t'imposons, ou bien tu perdras notre héritage. 

Le jeunehomme voulut se soustraire à cette pression 
en partant pour l'Amérique; n'ayant pas d'argent, 
il en demanda à un ami, Jean Box, qui refusa. 

La baronne douairière ne stimulait pas son fils 
et s'abstenait de toute menace ; cependant elle 
lexhortait à se rendre aux volontés de sa tante, à 
cause des grands préjudices que sa résistance lui 
causerait. 

Dans l'espoir de rompre le mariage, Pierre de- 
manda l'accroissement de la dot, et refusa les cau- 
tions que l'on réclamait. Les parents de Julie cédérent 
sur tous les points. Il se montra froid et fit de rares 
visites. [| envoya il est vrai les cadeaux de noces, non 
assurément par affection, mais par pure bienséance, 
et d'aprés la volonté de ses parents. 

Toutes ces tentatives ayant échoué, le baron, con- 
traint par la violence et les menaces, finit par se déci- 
der à un mariage auquel il ne eonsentait pas. Voilà 
comment la eórémonie civile et religieuse eut lieu le 
25 novembre 1862. La tristesse qu'il montra devant le 
maire et le curé dévoila à tous les assistants qu'il n'a- 
gissait que contraint et forcé! Le soir du mariage, i] 
passa une grande partie de la nuit à fumer, avec des 
amis. 

L'avocat fait l'histoire des faits qui ont suivi le ma- 
riage : aversion et séparation des époux, divorce pro- 
noncé en Suisse, enfin requête présentée en 1877 à 
Rome en déclaration de nullité, quinze ans après le 
mariage. Tous ces faits sont relatés dans le folium de 
la S. Congrégation que nous avons rapporté plus 
haut. 

Le patrimoine de la tante Eulalie montait à quatre 
cent vingt mille francs. Devant la perte d'une somme 
aussi importante, l'homme le plus ferme se sent atteint 


4 MARIAGE. | & 


dans sa liberté, son esprit s’obseureit, il n'a plus le 
plein et parfait usage de sa raison. Ces biens qu'il 
s’expose à perdre lui appartiennent en quelque sorte, 
car ce sont ceux de sa maison et de sa famille. 

A l'époque du partage entre le baron défunt et sa 
sœur Eulalie, celle-ci reçut la plus grande partie des 
terres et des bois ; le château et quelques-unes des ter- 
res qui l’entourent furent dévolus à son frère. Les biens 
d’Evlalie font partie intégrante du domaine. Par con- 
séquent la perte de l'héritage eût causé à Pierre un 
double préjudice : d'une part il aurait perdu quatrecent 
vingt mille francs ; d'autre part, le domaine et le chá- 
teau auraient été irrévocablement morcelés. 

Quel est l'homme qui n'aurait pas été influencé par 
de si graves considérations ? Il est indubitable que le 
baron fut entraîné malgré lui. Rejeton d'une ancienne 
et noble famille, ayant reçu une éducation conforme à 
Bon rang, portant un nom distingué, il était attaché à 
sa noblesse et à son opulenee. Rayé du testament de 
sa tante, il compromettait à tout jamais la valeur, 
l'indépendance et la sécarité de son domaine. 


Que l'on n'objecte pas qu'une partie des biens pou- 


vaitfort bien exister sans l'autre. Car le grand-pére 
qui régla le partage dans son testament, vit la néces- 
sité de réunir les deux portions ; il recommanda à sa 
fille Eulalie de laisser des biens à celui des enfants qui 
aurait le cháteau. 

Ce fut done uniquement la crainte de perdre les 
biens dela famille qui amena Pierre à faire extérieu- 
rement le mariage imposé. La dot de Julie n'y fut pour 
rien ; la preuve en est qu'il restitua spontanément 
cette dot aussitôt après la séparation, quoiqu'il püt 
selon la loi en garder l'administration et l'ueufruit. 

L'ancienne jurisprudence admettait seulement la 
contrainte physique comme annulant le mariage. Dans 
la législation moderne la contrainte morale est recon- 
nue comme pouvant exercer une plus grande violence 
que la force matérielle elle-méme. 

En effet, la violence physique provoque naturelle- 
ment la réaction, la résistance, au lieu que la contrainte 
morale, provenant des menaces et dela crainte qu'elles 
causent, obscurecit l'esprit, affaiblit, opprime, paralyse 
la volonté. C'est pourquoi l'homme dominé par 
la pression morale est réputé agir sans liberté, sans 
consentement et sans volonté. 

Peut-on nier que les menaces qui font craindre la 
perte d'une succession causent une violence morale 
auplus haut degré et propre à paralyser la volonté ? 

Les canonistes comparent l'argent au sang, qui en- 
tretient la vie. De là vient quele danger de perdre les 
biens équivaut à la perte et au péril de perdre la vie 
naturelle elle-même. Or le mariage fait par crainte de 
perdre la vie étant nul,il faut apprécier de la même 
manière l'union eontractée sous l'empire de da erainte 
relative à la perte des biens. 

Pignatellia traité la question, tome 7, consult. 77. 
Voici sa doctrine: « La crainte est juste et légitime 
ai elle est causée par la perte imminente des biens, soit 
en totalité, soit en partie. Le patrimoine est un second 
sang pour l'homme. Les biens sont mis au même 
rang que la vie. Les embüches contre les biens sont 


assimilées aux piéges qui sont dressés contre la vie 
naturelle. C'est pourquoi la crainte de perdre les biens 
est comparée àla erainte de la mort. Ainsi pensent 
Menochius traité de Arbitrariis, Tiraquel traité de 
Nobilitate, et d'autres savants jurisconsultes, » 

Thomas Sanchez estime que la crainte de perdre les 
biens influence l'homme ferme et dóeidó. Voici ce qu'il 
dit, liv. 4 de Matrimonio, disput. 5: « Cette crainte est 
assimilée à celle de la mort. Il estdit dans le droit romain 
que les biens et les possessions sont, pour ainsi parler, la 
vie de l'homme, parce qu'ils entretiennent cette vie. Le 
poëte Hésiode chante que l'argent est une âme pour les 
infortunés mortels. La craintede perdre la plus grande 
partie des biens, ou une portion considérable, produit 
le méme effet, supposé que l'homme sur lequel la crainte 
B'exerce ne puisse se sustenter convenablement dans 
la portion qu'il est menacé de perdre. Ainsi pensent 
Rodelle, Sylvestre, Balde, Francus, Covaruvias, Hen- 
riquez, Aragon, et d'autres jurisconsultes. » 

Le mariage contraeté sous la pression de la crainte 
n'est jamais revalidé pour la eohabitation, quelque du- 
rée qu'on lui suppose. Les anciens jurisconsultes exi- 
geaient la ratification spontanée et libre. Cela ne suffit 
pas, pour l'époque postérieure au concile de Trente, 
car il est nécessaire de renouveler le consentement en 
présence du curé et des témoins. Cette nouvelle juris- 
prudence a été clairement exprimée dans un arrêt que 
la S. Congrégation du Concile rendit pour Séville, le 
20 juin 1609: « Aujourd'hui, depuisleconcilede Trente, 
le mariage fait par contrainte n'est pas revalidé là crainte 
cessant, parla cohabitation ni le commerce conjugal 
et d'autres actes. Il est nécessaire de remplir les forma- 
lités que le concile de Trente a prescrites et qui consis- 
tentà exprimer le consentement en présence du curé 
et des témoins. » 

Yoici delongs extraits de la plaidoirie qui a éte pré- 
sentée à la S. Congrégation du Concie au nom de M. le 
baron. On remarquera ce qui est dit de l'enquóte ias- 
truite par-devant l'ordinaire diocésain. Les considé- 
ratons morales qui terminent la plaidoirie méritent 
aussi d'être prises en considération. 


RESTRICTUS JURIS ET FACTI PRO RARONE PETRO bz DBoswxuer 
CONTRA Car D'Hostet. 

4. Quid non mortalia pectora cogit aurisacra fames? Cogit 
sspe sepius ad crimina, fratres contra fratres, filios contra 
parentes impellit, cogit etiam ad ipsa matrimonia, a quibus 
conjsgum animus omnino abhorret, ineunda. Exemplum 
vobis praebet noster cliens baro. Bosmelet, qui invitus et alio 
amore jam devinctus, puelle Julie Chef-d'Hostel, quia dives 
et heres ex asse, ab amita sub poena exbæredationis nubere 
coactus fuit, Ipse eam non amabat, imo avertebatur; attamen 
Statuta ei fait uxor, et malo fato nupsit. Sed tam nefasta unio 
suos sine mora tristes effectus genuit, subitaneam nempe dis- 
junctionem, flagitia, separationem person: et bonorum, et 
denique divortium. Et ni vos, Patres Eminentissimi, provi- 
denti vestra sententia matrimonii nullitatem decernatis, ceu 
est de jure et nos firmiter confidimus, quis nobis cavet grs- 
viora Blagitia et damna inde, tamquam ex iuexhauste fonte, 
obventura 2 

En brevis factorum bistoria. 

9. Baro Petrus Bosmelet noster cliens sextum supra deci- 
mum statis annum vix agens, patre orbatus fuit, et fami- 





47 | MARIAGE. | 48 


lie caput remansit. Patruus Abel Bosmelet, tutor datus, ejus 
educationi vacavit, una cum amita Eulalia Bosmelet, qui 
jausenistarum doctrinam éx corde sectantes, matrem quae 
principia e diametro opposita profitebatur, omnino seposue- 
runt, et hæc facile acquievit, quia illos nepotem heredem ex 
usse sibi scripturos suasa erat. 

3. Exemptus in Gallia a militia, quia vidus matris primo 
natus erat, anno suæ setatis vicesimo, relata a Gallico regi- 
mine facultate, in Bavarico exercitu stipendia fecit, et brevi 
inter loricatos milites centurio renunciatus est. Monachii præ- 
sidio commorans, Bavaricæ puellæ Theresiæ N. amore captus 
violenter, illi matrimonium spopondit vix ab armis disces- 
sisset, Ineunte anno 1862 literas dirnissionis a militia obtinuit, 
etin Galliam remeavit, quo puellam Theresiam secum tulit. 
Vix ad patrios lares regressus, matri et propinquis suum con- 
silium et sponsionem pandidit. li viriliter et absolute obsti- 
terunt, oblatis econtra divitis et nobilis concivis puelle nup- 
tiis. Sed cliens honoris et amoris causa cum juvene Theresia 
devinctus, renuit. 

&. Sed propinqui pre oculis familie, cujus cliens caput 
erat, decus et divitias instaurandas semper habentes, paulo 
post aliud ei matrimonium obtulerunt, forsan priori utilius, 
illud nempe cum puella Julia Cbef-d'Hostel Urbis Cauverville, 
qua preeter conspicuam dotem, unica hæres ingentes paren- 
tum opes erat assequutura, et quod majus est, ejus familia 
Abeli et Eulalia Bosmelet veteri consuetudine et concordibus 
tum religionis, tum politicæ principiis devinciebatur. 

5$. Putabant nepotein præ hisce compendiis puellæ Theresiæ 
terga. daturum, et ad juvenem Chef-d'Hostel se con- 
versurum. Attamen a proposito non destitit, et acriter obsis- 
tere perdursvit. Consilia, blanditias primum propinqui adhi- 
buerunt, sed cum in irritum cessissent, aliam semitam 
aggressi sunt asperas nempe adhibuere minas, inter quas illas 
exhæredationis. 

Hæ, validiores profecto quam quælibet materialis pressio, 
clientis animum flectere debuissent, non solum propter Eula- 
lie hereditatis pondus ad quadringenta francorum millia 
pertingens, sed quoque propter bonorum connexionem cum 
familie oppido, quod sine ipsis parum valuisset. 

6. Non omisit obtestari cliens se ducendo Chef-d'Hostel, 
matrimonium radicitus nullum, contracturum fore, quia 
nullus erat ejus liber consensus : sed incassum, quia propiaqui 
propositi tenaces dilemma posuere: aut matrimonium con- 
trahe a nobis indictum, aut nostram haereditatem amittes. 

1. Ad incitas redactus Baro in Americam pergere proficisci 
deliberavit, sed pecunia deficiens, amicum Joannem Box petiit 
ut illam sibi mutuam daret una cum commendationis litteris. 
Sed Box negavit (Summ. Pars IV, p. 6). 

8. Mater, utut filium non stimulasset, nec minata esset, eum- 
dem hortabatur intuitu gravissimi damni obventuri, ut Eula- 
lie voluntati cederet. Cliens indirecte se liberare studuit adji- 
ciendo matrimonio onerosas et veluti impossibiles conditiones, 
augmentum nempe dotis, et imminutionem onerum, sive 
cautionum: sed hec etiam artificia evanuerunt, quoniam 
a sponse parentibus conditiones omnes adprobatæ sunt. 

9. Alias cliens substituit artes: frigidum nempe, et ulla 
absque cura erga sponsam se praebuit; perraro ad eam visen- 
dam se contulit: ita ejus propinquis displicere et matrimonium 
excludi putavit; sed he etiam artes in leves auras abierunt. 

10. Utique munera sponse tradidit, non ex amore, sed ex 
'consuetudine, imo propinquorum jussu, ad inopiæ notam 
vitandam. 

11. Conatibus hisce omnibus in irritum cessis, si demum 
matrimonio sese accommodavit, id non ex consensu sed vi et 
metu coactus denique prestitit. Et proinde die 95 novembris 
1862 in urbe Cauverville tam civili quam ecclesiastico ritu 


matrimonium celebratum fuit. Coram syndaco et parocho 
ægro et tristi animo affectus adstitit, et in consensus verbo 
proferendo, 'evidenter patuit id non libenter sed invite protu- 
lisse, quod omnes, qui aderant, apprime perspexerunt. 

12. Quid plura? Nocte illius diei, quo matrimonium cele- 
bratum fuerat, potiusquam in conjugale cubiculum se reci- 
pere; usque ad binas post mediam noctem horas secus cum 
amicis commoratus est foliis nicothianis fumandis unice inten- 
tus. Et postridie cum admiratione a propinquis animadver- 
sum est prius solum sponsum in ædiculam sacram perrexisse, 
et paulo post sponsam solam eo pariter pervenisse. 

13. Tam nefasta unio suos tristes effectus sine mora genuit. 
Etenim paucis vix elapsis diebus inter sponsos primum incuria, 
mox dissidia, demum odium exorta sunt. Vir uxorem, uxor 
virum spernebat. Vir ab oppido discedebat, quin de uxore 
Sciscitaretur; et uxor vicissim etiam noctu conjugalem 
domum  deserebat, et se ferebat ad Eulaliam qus» in 
paternam domum Cauverville eam adduci curabat. Hor- 
tantibus dein propinquis et amicis, ac prsesertim ipsamet 
Eulalia, uxor in conjugalem domum reversa est, sed 
communio vite impossibilis evaserat. Quamobrem ipsa rursus 
discessit, amplius non reversura. Hinc coram tribunali Deppæ 
separationis personalis judicium instituit : quod vero progres- 
sum non est, quia voluntaria separatio successit, per quam 
conjuges vicissim independentes facti sunt, uxori alimen- 
torum preestatio statuta, administrationem vero e; usumfruc- 
tum dotis vir sibi retinuit. 

14. Haud hac obstante separatione, et inconsulta atque 
imprudenti Chef-d'Hostel vitæ ratione, noster cliens instantis 
patrui Abelis, et continuis amitæ Eulaliæ exhæredationis 
minis, impulsus fuit die 31 decembris 1868 venie, pacis, ct 
conciliationis literas ad uxorem mittere. Hasce literas con- 
trarius patronus S. Congregationi produxit, autumans illis 
potius affectum et existimationem, quam odium et repugnan- 
tiam erga uxorem probari. (Summ. pars IV, pag. 26.) 

15. Sed res prospere non successit, nam impossibilis con- 
jugum conjunctio evaserat. 

16. Auno 1868, sponsi domum improviso repetiit. Hsec 
insperata visitatio in suspicionem adduxit tam patruum Abe- 
lem, quam conjugem, qui proinde ab oppido discessit, ibidem 
relinquens uxorem. At hæc cum susceptum defecisse videret, 
etiam ipsa abiit. 

47. Bosmelet dotis administrationem et usumfructum uxori 
remisit. 

48. Sponsa disparuit, quin conjux nec alius quispiam 
locum, ubi sedem fixerat, detegerent. 

19. Bosmelet judicium separationis corporis et bonorum 
instituit coram tribunali Deppæ, quod, sententia diei 13 
aprilis 1869, de plano separationem decrevit ex culpa uxoris, 
et proinde ei nuptialia lucra omnia abstulit. 

20. Domina Eulalia ineunte anno 1869 ex hac vita migravit 
fide penitus servata universalem legatarium sibi scripsit baro- 
nem Petrum. Hic a quavis cura et pressione exemptus, necnon 
spectabilis fortunæ dominus, ut tandem ab illa nefasta 
muliere se liberaret, et aliam duceret ad legitimam sibi com- 
parandam prolem, expertus est Americam petere, et ibi divor- 
tium, quod Gatlicis legibus impermissum erat, assequi. Sed de- 
ficientibus requisitis conditionibus voti compos factus non est. 

91. In Galliam reversus, obtenta abillius ditionis modera- 
toribus venia in Helvetiam profectus est, ubi latifundio 
coempto, civitatem assequutus estin municipio Elsau Tigu- 
rini pagi. Qua civis Helveticus judicium divortii coram tribu- 
nali Winterthur promovit, et definitivam sententiam obtinuit 
die 26 septembris 4871. Que sententia in rem judicatam abiit, 
nam res conventa nec illi sese opposuit, nec ab ea appellavit, 
ceu constat ex epistola avoc. Tigurini Arlin. 


49 __ MARIAGE. . BO 


22. At clienti qua integre fldei catholico ut alterum inire 
posset matrimonium, baud satis erat civile vinculum divortio 
disrupisse, erat opus illud eliam ecclesiasticum de cujus substan- 
tali nullitate non dubitabat, dissolvere, Exinde 15 die februarii 
1877 obsequentes preces Sanciæ Sedi submittebat, quibus flagi- 
fabat matrimonium cum puella Cbhef-d'Hostel, utpote vi et 
metu initum nullum decerni, et premissa processus instruc- 
lione, causam juxta constitutionem Benedictinam, a Sacra 
Congregatione tamquam in prima judicari. 

23. Hæ preces a Sacra Congregatione ad Ebroicensem epi- 
scopum subsequentibus literis misse sunt. 

Perillustris ac rev. domine uti frater. 

Perlectis in Sacra Congregatione Concilii adjunctis pre- 
cibus baronis Petri Athanasii de Bosmelet insertisque ab eo 
exhibitis documentis, Emi Patres ad Amplitudinem tuam 
scribi mandarunt, ut ipsa (praemissa ab oratore formali cita- 
tione) procedat ad formam juris. 

Hec Eminentissimorum Patrum mandata dum per præ- 
sentes exequimur, Amplitudini tuæ fausta omnia precamur a 
Domiao. 

Rome, 24 feb. 4877. Ebroicensi episcopo. Card. Caterini 
prefectus, I. Verga, a secretis. 

24. In vim hujusce mandati ab Ebroicensi episcopo die 48 
augusti 1877 tribunal constitutum, vinculi defensor nomi- 
natus fuit. 

25. Eadem die actoris Bosmelet advocatus coram dicto tri- 
bunali institit pro partium interrogatorio, et pro audiendis a 
cliente allatis testibus. 

26. Et revera die 24 ejusdem mensis interrogatus fuit Bos- 
melet, qui pro se novem testes adduxit; prostridie vero rea 
conventa Chef-d'Hostel. Ejusdem diei decreto statutum est 
ut diebus 18 et 19 septembris audirentur testes tum a Bos- 
melet, tum a vinculi defensore adducti. 

Die 18 septembris pro Bosmelet auditi fuerunt : 

4. Optimas vidua Bosmelet mater clientis. 

2. Domina de Forestel. 

3. Dominus Pelletier. 

4. Dominus Thomas Riviére. 

5. Dominus Camillus Bouler. 

27. Die 49 auditi sunt tres testes a vinculi defensore pro 
muliere aliati, nempe parochus llome, coram quo matrimonii 
cæremonia acta est, necnon ii, qui eidem adfuerunt Carolus 
Henricus Quesnel, et Amedeus de la Rousserie. Insequenti 
die 28 exquisitus est quartus testis, nempe notarius, qui nup- 
tiales tabulas adstipulaverat. 

28. Quatuor alii testes ab actore superinducti, nonnisi per 
delegatum magistratum auditi sunt, nempe per archiepisco- 
pum Neapolis princeps Patagoniæ, olim legatus Siculi regis 
spud Bavariam, per episcopum Curie vidua Theresia, et 
sororis vir, et per episcopum dicecesis S. Flori vicecomes Poli. 

29. Comes d'Onsembray nonus, sive postremus actoris 
lestis, detentus legitimo impedimento, suam declarationem 
scriptam et confirmatam, ad curiam Ebroicensem misit. 

30. Die 18 octobris advoc. Taillet speciale domine Chef 
d'Hostel mandatum exhibuit, et in nullitatis judicio ejus patro- 
num se declaravit, et a judice Hugonin ei copia facta est. 

31. Sub die 19 octobris juxta instantiam advocati Liberati 
pro actore rogantis latum est decretum processum claudi, 
acia publicari, et partibus communicari; insimul statuta est 
audientia 5 novembris pro cause propositione decernenda ; et 
hoc decretum rite partibus nunciatum fuit. Eadem die ab adv. 
Taillet pro rea conventa petitum est examen duorum aliorum 
teslium, quinti nempe et sexti, scilicet Abelis Bosmelet patrui 
clientis, et domini Daussy judicis penes tribunal Deppæ. Peti- 
tione excepta delegati fuerunt pro examine archiepiscopus 
Rotomagensis, et episcopus Forojuliensis. 


19° série, 


32. Die 30 novembris ab adv. Agnetta baronis- Bosmelet 
patrono actuum avocatio expetita est,ut juxta primam instan- 
tiam causa a Sacra Congregatione tamquam in prima judi- 
caretur; et hec petitio a Sacra Congregatione ad Ebroicen- 
sem episcopum die 19 januarii 4878 remissa est cum clausula 
sequenti: « Episcopo pro informatione et voto referat de 
legitima petitionis causa. » 

33. Judex hic, hac petitione recepta, cause propositionem 
suspendit, et litteris 2 februarii 4878 actus omnes ad S. Con- 
gregationem misit. 

34. Summus pontifex, cui relate fuerunt instantiæ Bosme- 
let, die 29 aprilis 1878 dignatus est decretum emanare. 

35. « Ex audientia SSmi, die 29 aprilis 1878. 

« Sanctissimus benigne annuit ut præsens controversia avo- 
cetur ad Sacram Congregationem Concilii, et ab eadem præ- 
termisso medio adjudicetur, eaque ponatur in folio citata 
parte ac defensore matrimonii ex officio. » 

86. Ebroicensis episcopus de hoc SSmo decreto particeps 
factus partibus die 26 et 30 julii communicavit, et literis 41 
augusti 1878 Sacre Congregationi se id gessisse nunciavit. 

37. Domina Chef-d'Hostel, qua a processus instructione 
semper abfuit, processu Romam pervento binas protulit epi- 
stolas, alteram baronis clientis ei missam diei 31 decembris 
18C5, alteram ab optimate illius matre de Bosmelet conso- 
bringe marchionissæ de Mortemart diei 3 augusti 1862 direc- 
tam. 

38. Ad hasce epistolas oppugnandas, alis addactæ fue. 
runt à sponsi patrono, quarum ad repetitionem vitandam, suo 
loco agemus. 

Jam ad theseos probationem progrediamur. 

39. Quisquis animo etiam peregrinus in canonicis disci- 
plinis vix ac scrutantes oculos injiciat brevem desuper histo- 
riam a nobis premissam, nec non desuper acta fideliter relata, 
facile suadebitur matrimonium, cui attendere vos rogamus, 
insanabili nullitate laborare. Atque ut facilius munus ves- 
trum adimplere possitis, nostram demonstrationem triparti- 
mur. Primum nempe controversiam in facto expendemus: 
videbimus scilicet an matrimonium, de quo res est, contrac- 
tum fuerit plena animi libertate, an potius sub timoris et vio- 
lentig pressura; et necne existant revera in actorum pro- 
cessu hujus pressura positivi et specificæ probationes. 

40. Deinceps disseremus de juridico valore hujus pres- 
sure, an scilicet metus et vis adhibiti, talis gravitatis et mo- 
menti fuerint, ut consensum vitiaverint, et voluntatem passi- 
vam reddiderint: an nempe intrinseci et substantiales fue- 
rint, an simpliciter extrinseci et accidentales, et an posterior 
cohabitatio et copula ratibabitionem secum ferant. 

41. Tertio vestramattentionem vocabimus supra hujus cau- 
sæ moralitatem, et supra funestas consequentias, quse ex 
contraria ejusdem cause solutione, tam nostri clientis cons- 
cientiæ, quam publice moralitati profluere possent. 


PARS I. 


Matrimaniwm, de quo in casu, ex metu gravi nulliter 
contractum fuit. 


42. In precibus huic Sacre Congregationi a nobis exhi- 
bitis illud in primis narravimus, quod optimas cliens spon- 
salia jam inierat cum juvene quadam, nomine Theresia, 
natione Bavarica ; atque illud non ediximus quasi ex hujus- 
modi sponsalibus nullitatem sequentis matrimonii arguere 
vellemus; scit enim etiam qui nihil scit, quod sponsalia de 
futuro nonnisi ad primum consanguinitatis gradum impedi« 
mentum dirimens producere possint, Factum illud idcirco ea 
mente narravimus, ut vel ab initio eminentissimi patres dignos- 
cere possent clientem Bosmelet in contrahendo matrimonio 


4 


51 MARIAGE. 52 


de quo est controversia, jam adeo alteri mulieri fuisse ex 
cordis affectione devinctum, ut ulli fere impossibile foret 
honoris causa alteri liberum prebere posse consensum. Nos- 
trum igitur erit vobis primo loco existentiam prefatorum spon- 
salium demonstrare, et quanta cordis affectione cliens dictam 
Theresiam prosequeretur. 

43. Et in primis evincitur confessione ipsius Theresiæ nunc 
vidus, que satis superque est ad plenissimam probationem, 
presumi enim nequit mulierem, quz actu distinctam in 
sociali ordine locum tenet, quæque spe futuri matrimonii cum 
cliente copulam habuerat, propriam turpitudinem fassam 
fuisse, sese nempe sontem criminis haud perpetrati declarasse, 
et publice sese infamasse, ut alterius lubidini et voluntaii 
morem gereret, imo illi adamussim, qui eam primum deho- 
nestaverat, et deinceps deseruerat, 

Secundo evincitur declaratione Leviri dicte Theresiæ, 
qui bujusce dicta confirmat. 

44, Et demum binis declarationibus domini Salvatoris Gri- 
feo principis Patagoniæ, quondam legati Siculi regis in Bava- 
ria, emissis nempe altera coram notario Lionti Panormi sub 
die 28 decembris 1876, altera coram archiepiscopo Neapolis 
speciatim delegato a tribunali Ebroicensi. 

45. In iis declarationibus princeps inter alias baronis renuen- 
tiæ causas recenset ejus amorem 'erga Theresiam et promis- 
sionem matrimonii eidem prolatam. 

Hisce peractis, ad defectum liberi consensus demonstran- 
dum procedamus. 

46. Cliens noster longum testium agmen ad propriam the- 
sim fulciendam adducere poterat, quia nemo adest in oppido, 
nec Auffay, nec Cauverville, nec in ea qua late patet provin- 
cia, qui nesciat tale matrimonium impositum fuisse: tamen is 
utilius consilium ratus esf paucos producendi, sed omnes 
inulta auctoritatis et fide dignos, quorum socialis conditio, et 
morum integritas de testimonii veritate solidissima est cautio, 

&1. Antequam vero de his loquamur, operæ pretium existi- 
mamus vestram attentionem quoad interrogatoria vocare. 
Nostro clienti a vinculi defensore triginta sex quæsita directa 
fuere, quibus ipse respondere debuit, et reapse ad unguem 
respondit. 

48. Nos non immorabimur heic hujusce interrogatorii spe- 
cialia adjuncta animadvertere quia nimis longum et fastidio- 
sum foret. Ideo orationem restringimus ac limitamus ad ani- 
madvertendam promptam et spontaneam locutionem a cliente 
adhibitam in responsis erga quæsita proposita, necnon ordi- 
nem et harmoniam responsionum, a quibus enixe patet eum 
nempe nolle uxorem ducere Chef-d'Hostel duplici ratione: 
primum quia honoris et affectus vinculis alii mulieri ligatus; 
secundo ob invincibilem antipathiam et naturalem aversio- 
nem mulieri, quz ceu totius vite socia ei proponebatur. 
Eum in primis renuisse hanc propositionem accepto 
habere : impulsum postea a vehementibus propinquorum ins- 
tantiis, restitisse adhuc ; intimidatum postremo exhæredari ab 
amita Eulalia, que sunm heredem universi assis designa- 
verat, cedere debuisse duplici animadversione; scilicet ob 
dictæ hæreditatis valorem, et ob bonorum attinentiam cum 


sua proprietate et cum oppido familie. Eum cessisse vi et 


minis, sed non consensisse , talem moralem coactionem magis 
valuisse quam materialem, cni ipse usque ad extremas conse- 
quentias restitisset. Ejus indifferentiam pro uxore ab ipso 
celebrationis matrimonii momento confirmare ejus repugnan- 
tiam, et violentiam ad eam superandama propinquis licet 
frustra adbibitam. Uxoris vivendi rationem probare eam 
nupsisse Bosmelet, haud ut vindicaret sibi socium et consor- 
tem, sed ut a parentum dependentia se subtraheret, libertate 
gauderet. Postremo causam impellentem illius nefasti vin- 
culi non tantum fuisse nummi amorem, scilicet conspicuam 


sponse dotem, sed potius timorem familie bona amittendi. 

49. Hisce positis perlegite, Eminentissimi Patres, exhibitas 
nostro clienti interrogationes, et nec momento temporis hære- 
bitis convenire consensum a Bosmelet præstitum haud fuisse 
liberum, nec spontaneum, sed viet. metu extortum. 

Kt nunc de interrogationibus sponse domine Chef-d'Hos- 
tel. 

50. Si opus vobis erat per extensum legere interrogationes 
actori baroni Bosmelet direotas, et ejus responsiones, ad effor- 
mandum vestrum criterium, quoad moralem ejus statum; 
indeclinabile vero est interrogatorium Chef-d'llostel sedulo 
percurrere. 

51. Etsi prorsus renuerit respondere quibusdam quæsitis 
gravioribus ei directis, ipsa tamen compos non fuit aliquas 
dissimulare circumstantias, quæ directe in nostræ theseos solu- 
tionem influunt. 

52. Primum scilicet unicam causam illius motricem fuisse 
conspicuam ejus dotem, nempe nummi amorem : quod explicat 
nullum fuisse sponsi erga eam affectum, nec non Bosmelet 
familie studium pro tali unione. 

53. Secundo. Principslem actricem hoc in negotio 
fuisse dominam  Eulaliam, etiam post ortas inter spon. 
sam et virum discordias, et sequutam separationem; instante 
ipsa pro desertione judicii separationis jam inchoati, et pro 
conjugum reconciliatione. 

Id clare erumpit ex responsione ejusdem sponse sub 
num. 25... 

Vinculi defensor sub num. 2. sponse sequens aliud quæ- 
situm dirigebat. « Quelle a été l'origine et la cause de vos pre- 
miers dissentiments ? Avez-vous eu à souffrir de la négligence 
du baron, ou du caractère et de la conduite de sa mère ? 

55. Responsio huic  quæsito nimium facilis erat, nec a 
domina Chef-d'Hostel ignorari poterat: et quod majus est 
magni ponderis erat pro probatione. 

Attamen illa respondere negavit : 

« Je refuse de donner des explications à ce sujet. » 

En, Patres, mala ejus voluntas, en tenax et deliberatum 
propositum adversandi solutionem matrimonii quod nunquam 
contrahere debuisset ? 

56.Neque dicatur dominam Chef-d'Hostel suum virum adhuc 
diligere, quoniam acriter obstat ne abeo dissolvatur. Em. 
Patres, illa non diligit, sicuti nunquam suum virum dilexit. E 
contra, agit contra ipsum ex odio et spiritu contradictionis. 
Scit virum appetere vinculi dissolutionem, hoc satis est ut ei 
contradicat. 

57. Dus alie negative responsiones quæsitis a vinculi 
defensore propositis, latæ sub num. XIII et XIV (pars II, 
pag. 17) nobis nitide verum animum et intentionem hujusce 
cerebrose et incomprehensibilis mulieris explicant. « Avez- 
vous opposé personnellement quelque difficulté à ce mariage? 
Vos parents vous laissaient-ils une entière liberté, ou bien ont- 
ils exercé quelque pression sur vous ? Áviez-vous alors quelque 
affection pour le baron de Bosmelet, et espériez-vous étre heu- 
reuse avec lui? » 

58. Ceu facile colligitur, heec duo quæsita tendebant ad decla- 
randum ejus moralem et materialem statum coram viro, familia 
et societate. Debuisset ergo ipsa properare analogam ipsis 
responsionem, declarando, imo ejiciendo aliquod dubium, et 
aliquam suspicionem, quæ contra ipsam oriri potuisset. 

Et tamen ipsa verita ne sus responsiones viri conditioni 
prodesse possent, respondere penitus respuit. 

59. Utile quoque, Patres Ampl., imo necessarium censemus 
vos rogare, ut testinm utrinque adductorum socialem conditio- 
nem ac moralitatem sedulo perpendatis. 

60. Ex octo testibus qui pro cliente nostro deposuerunt, nec 
unus adest, qui integram fidem haud mereatur, quum omnes 




















53 MARIAGE. 54 
plus minesse in spectabili sociali conditione consütuti sint, et  sponsæ opulentiam ; ideoque curas ejusdem Eulaliæ, et minas 


amplissimum moralitatis vadimonium prebeant, quare eorum 
dicts nulli exceptioni obnoxia esse possunt sub jurisjurandi 
sanctitate prolata. 

61. Hac præjicta observatione, nunc ad cujusque depositionis 
examen transeamus. 

In primis invenimus nobilem et perillustrem dominam æta- 
tis provectæ : ipsa est Enrica, Bianca Virieu, baronissa vidua 
Bosmelet, nostri clientis baronis Petri mater. 

62. Videmus quonam juridico polleat valore ejus testimonium. 
Inquit hoc matrimonium familiam Bosmelet voluisse et revera 
conclusisse : precipuam illius auctricem fuisse dominam Eula- 
liam, qua minitata fuit nepoti sese eum exhæredaturam, si 
Chef-d'Hostel non pupsisset : affert rationes, quibus Eulalia 

mota fuerat, propter nempe alterutrius familie reciprocam 
consuetudinem, principiorum consonantiam, dotis valorem, 
bonorum proximitatem, et animum in nepotis familiam præ- 
dominium exercendi. 

Asseverat filum invincibili a sponsa aversatione affici, et 
sese egre ejusdem repugnantiam et perditum animum vi- 
disse, 

63. Neque heic sistit domina Virieu. Ipsa nobis indicat vim mo- 
ralis pressuræ ab amita exercitæ, enuncians entitatem ejusdem 
patrimonii, a quo filius exheredatus procul dubio fuisset, si 

lli matrimonio non annuisset. 

64. Igitur domina baronissa loquuta est breviter utique, sed 
cathegorice fili agendi rationem, necnon plenariam causæ 
thesim delineavit, ita ut ejus declarationem solummodo legere 
sufficiat, ut quisque suasus esse possit de illius matrimoni 
nullitate. 

65. Carolus Camillus Boulen. Hic testis baronis Bosmelet 
anicus a teneris unguiculis, et commiles, ait se tantum scire 
tam propeia scientia, quam ex declarationibus ei aliisque a 
barone prolatis, hunc nempe a sponsa aversari et invincibiliter 
aversari : et sub violenta agnatorum pressura nupsisse, et præ- 
sertim amitæ Kulaliæ, que eum exheredare minata est si eam 
puellam non nuberet : hasce minas ex se gravissimam esse cau- 
sam et alia qualibet efficacissimam, nemo est qui non videat, 
tum ob dict» hereditatis pondus, tutu ob bonorum, ex quibus 
constabat, positionem, utpote quse necessario ex oppido Bos- 
melet dependebant. 

66. Amitæ Eulalise illius matrimonii conclusionem magnopere 
interesse sentiebat testis, vel intuitu conspicue dotis, quam 
familie Bosmelet afferebat, vel quis ejusdem vetus decus ita 
restitutum fuisset. 

67. Rogatus ex officio undenam in sponso tanta erga illape 
puellam repugnantia, respondit quis omnia in puella, et ejus 
familia sponso displicebant. 

68. Rosa Eulalia Leconte vidua Duforestel novit sponsum ab 
infantia, quia semper degit in prædiis Bosmelet. 

69. Repetit fere eadem, quee declaravit testis praecedens circa 
Bosmelet aversationem a puella Chef-d'Hostel : Domine 
Eulalise curas pro illo matrimonio, harumce curarum rationem, 

et ejusdem minas in nepotem prolatas. Loquitur etiam de 
dici» Eulaliæ hereditatis pondere nee non de ejus bonorum 
cum oppido attinentia. Respondit verba baronissæ matris 
Bosmelet dicta, et ab hac ssepius relata, scilicet ipsam in illo 
matrimonio suum filium immolasse, 

70. Ait conjuges semper frigidos et discordes inter se 
fuisse, et subdit in oppido postridie celebrationis matrimonii 
admiratione et stapore adnotatum fuisse, baronem in sacram 
ædiculam solum se contulisse, et post diutinam moram venisse 
solam uxorem. 

71. Eugenius Pelletier undequaque precedentibus concors 
est. Repetit invincibilem baronis contra puellam Chef-d'Hostel 
antipathiam : causam impellentem pro amita sponsi fuisse 


exhæredanti nepotem, si dicto matrimonio non annueret : 
ejusdem hereditatis pondus : dependentiam et connexionem 
ejus bonorum cum oppido Bosmelet. Asseverat baronem paulo 
post matrimonium valde tristem fuisse. 

72, Thomas Riviére, cum barone valde familiariter utebatur, 
presertim post ejus reditum a Germania : hinc baro ei iuti- 
mum suum animum aperiebat ; illum certiorem fecit de sua 
affectione erga Bavaricam Theresiam cui nubere ptomiserat, et 
si propinquorum oppositionem non invenisset, sese nullam 
aliam mulierem in uxorem ducturum. | 

Is quoque repetit circumstantiam admirationis oppidanorum 
quando postridie post initum matrimonium viderant in sacram 
exem seorsim, et longo temporis intervallo primum virum, 
deinceps uxorem pervenire. 

73. Salvator Grifeo princeps Palagonie juratam eraiserat 
declarationem per acta Lionti notarii Panormi sub die 28 de- 
cembris 4876, quæ extat in processu (Summ. pars I, pag. 37) 
etalteram per deleg ationem coram archiepiscopo Neapolis,quæ 
legitur in Summ. pars III, pag. 13. Ibi testis loquitur de amore 
erga puellam Theresiam Monachii, et matrimonii sponsione . 
illi publice prolata : et se id scire ait tum quia ipse Monachii 
morabatur qua legatus Siculi regis apud Bavariæ aulam; tum 
quia eo vel majus pro certo habuit, quando invitatus in oppi- 
dum Bosmelet, ibi aliquandiu commorandi causa, se contulit. 

Is deponit de istius baronis perdito animo, propter coactio- 
nem ad uxorem ducendam mulierem, quam aversabatur : 
deponit exclusivam causam impellentem dicti matrimonii ex 
parte amitæ sponsi fuisse conspicuam dotem Chef-d'Hostel : 
etex parte sponsi ejusdem amitz minas exhæredationis quibus 
illam mulierem ducendam cogere valuit. 

Testimonium principis nec magis explicititum, nec magis 
cathegoricum esse poterat. 

74. Oscar vicecomes Poli, Gallus, ceu praecedens binas edidit 
declarationes, alteram in scriptis, quam ad Ebroicensem cu- 
riam transmisit, et legitur in Summ. part. 1, pag. 40 : alteram 
prolatam, per delegatam personam, coram episcopo dicecesis 
S. Flori, et extat in Summ. part. Ill, pag. 5. Ipse deponit 
sese jam a pueritia cum Bosmelet familiariter usum fuisse, et 
asserit sibi constare dictum matrinonium alium non habuisse 
finem quam divitias sponse, quibus a propriis propinquis baro 
Bosmelet immolatus fuit. 

Deponit de violentiis et pressura ab amita Eulalia in nepotem 
exercita : de ejus minis hunc exhæredandi, de ejus haereditatis 
pondere, nec non de hujusce aftinentia cum oppido Bosmelet. 
Ait malum dicti matrimonii exitum necessariam fuisse modi 
quo contractum fuit consequentiam. 

Hujusce testis nobilitas, honorificentiæ, et erga Sanctam 
Sedem studium et obsequium magis magisque robur et vim 


. ejus dictis comparant. 


15. Comes d'Onsembray ob suam absentiam sistere non potuit 
coram Ebroicensi curia, misit ergo ad dictam curiam per lite- 
ras diei 13 septembris 1877 suam declarationem, que decreto 
19 septembris in processu alligata fuit. 

Dictus testis de omnibus cause praecipuis circumstantiis fi- 
dem facit : nempe de baronis Bosmelet repugnantia, de pro- 
pinquorum, et presertim amie, pressione et ejus minis 
exhæredationis : de ejusdem hæreditarii assis pondere, et de 
bonorum ab oppidó dependentia. Tutos nos reddit se suum 
amicum Bosmelet,Parisiis,in oppido Bosmelet, et alibi semper 
solum vidisse, et nunquam ne verbum quidem obmussitare 
audivisse de uxore, qua ab eo utpote nunquam extitisset, ha- 
bebatur; et tantum ad eam animum intendisse, quando 
eadem iniquos conatus implere studuit qui ei et familiæ infamiæ 
notam appinxissent. 

76. Joannes Box. Non minoris quam precedentes, auctoritatis 





bb MARIAGE. —— |. 56 


et momenti censemus depositionem domini Joannis Box, 
equitis Legionis honoris, magistratus ad honorem et veteris 
principis Machinarii. Ejus declarationem scriptam insimul cum 
aliis documentis nuper sacro cœtui prebuimus. Ipsa extra dubii 
aleam ponit in comperto Bosmelet aversationem ab illo matri- 
monio, necnon ejus familie pressiones, ita ut ad illud effu- 
giendum peregre ire vellet : ait sponsum hunc in finem a se 
literas commendatitias et pecuniam mutuam poposcisse, qua 
omnia illi denegavit, ex eo quod autumaret consilium initum a 
sponso petendi Americam, inconsultum esse, et reprobandum ; 
malum animum inter eum ejusque propinquos fore ut exci- 
tasset. 

Verum testis ait,in sequelam contrarii dicti matrimonii 
exitus, sui poenituisse ut in Bosmelet voluntatem non cesserit. 

711. Eugenius et Alexandrina Beaudoin conjuges. Hi duotestes, 
ambo famuli in domo Bosmelet, qui nescimus quanam de ra- 
tione haud fuerint vadati, scriptam ediderunt declarationem, a 
parocho et sindaco d'Auffay authenticatam, quse actibus alli- 
gata extat. [psi confirmant aversationem Bosmelet ab illo ma- 
trimonio, quia inter domesticos lares contentiones, et dominæ 
Eulalie minas audiebant : inter virum et uxorem jurgia con- 
firmant, eorum separationem tam thori quam cubiculi; ab- 
normem uxoris vivendi rationem, viri contemptum in uxorem 
quasi ejusdem uxor non esset. 

78. Eminentissimi Patres, depositiones hactenus enucleatæ, 
nobis videntur dubietatem quamcumque dirimere quoad exis- 
tentiam in facto vitii nullitatis a nostro cliente adducti. Gradum 
nunc faciemus ad depositiones ex adverso allatas tam a sponsa, 
quam a vinculi defensore. ° 

Nos censemus ipsos non solum non posse evertere nostras 
probationes, sed imo vim et robur illis adjicere, et magis ma- 
gisque nostrae theseos triumpho inservire..... 

98. Probavimus ratione directa et analytica, adductisa priori 
argumentis vim imperii atque metus, seu moralem coactionem 
ad matrimonium contrahendum; non abs re erit uti ratione 
etiam synthetica et argumentis a posteriori seu a moribus con- 
jugum post matrimonium initum desumptis. 

Quemadmodum, Patres Amplissimi, perperam ageret, qui 
vellet asserere matrimonium vi et metu fuisse contractum, 
quando conjuges illico post initum matrimonium mutua con- 
cordia et amore sese invicem prosequerentur; ita jure meri- 
toque dici debet minime matrimonium libere contractum 
fuisse, quando saltem alter ex conjugibus immediate, ipso 
matrimonii die, ita se haberet, quasi de matrimonio actum non 
esset, alterum fugiendo conjugem imo et ipsam matrimonii 
consumationem evitando: quando alter alterum despiciat, 
vite communionem detrectet, alterius in curis domesticis 
consilium adversetur; quando omnem arripiat occasionem 
deserendi conjugalem doinum, vel itineris, vel venationis 
causa, quasi de domo ad ipsum non pertineret; quando spon- 
sus sciat ipsam uxorem absque licentia noctu domum conju- 
galem relinquere et ad propinquos confugere, absque eo quod 
sponsam impediat, imo quin illi de hac agendi ratione causam 
inquirat. Numquid, Emi ac Revmi Patres, diei poterit sponte 
et libere illam duxisse uxorem, quam ipso die matrimonii, et 
sequentibus temporibus ita pertractat veluti de resua non 
esset? Quid si sponsus iste judicia instituat ad separationem 
obtinendam? quid si peregre proficiscatur, atque ipsam civita- 
tem deserere cupiat, et de facto deserat, alteri nationi se civem 
addicat, ut divortium etiam a vinculo a civilibus tribunalibus 
petat, et obtineat? Hec omnia, Patres Amplissimi, cliens post 
matrimonium præstitit, ut ita demonstraret nunquam libere 
consensisse. Et hz:ec omnia licet seorsim inspecta nullitatis con- 
sensus argumento esse non possunt : tamen positivis moralis 
coactionis probationibus juncta, consensus defectum mirifice 
confirmant. 


Quis ergo pre hisce omnibus, conjugii libertatem ao validita- 
tem substinere posset ? | 


PARS II. 


[4 


Vis et metus, de quo in casu, cadit in virum constantem, 


99. Hoc unum nobis, Patres Amplissimi, demonstrandum 
superest, vim et metum clienti illatum maximi gradus fuisse, 
atque talem, qui in virum constantem evidentissime cadat. 
Sed hoc apodictice prestare difficile nobis non erit. 

Testimonia habemus complura ac perspicua multorum, 
quos baro adduxit, quique mira concordia nefarium declarant 
imperium Eulalie ejusdemque minas assiduas exhæredandi 
adolescentem, illumque amovendi a locupletissima succes- 
sione, nisi prefatam puellam duxisset. Jam ut hujusmodi mi- 
narum vis innotescat, quidque inde consequatur ad evincien- 
dam consentiendi, vel  dissentiendi libertatem, opus est 
prestantiam dicte successionis cognoscere; siquidem quo 
præstantius patrimonium invenietur, eo major vis imperii, 
minarumque existimabitur. 

100. Quadere non solum testes quotquota barone addacun- 
tur, sed etiam notarius Brennetuit ab adversariis vocatus, osten- 
dunt patrimonium Eulaliæ ad quadringenta et viginti francorum 
millia pertingere, id etiam constat ab legatis relictis, nec non 
ab æstimatione bonorum nuper Sacræ Congregationi Concilii 
tradita. Hujusmodi bona que pluribus a sæculis Bosmelet 
familiæ fuerunt, ejusque nobilitatis decorem augebant, Petrus 
contemplabatur mox ob exhæredationem, nisi impositum ma- 
trimonium contraheret, amittenda. 

Et vere, comparatis inter se et collatis repugnantia in pro- 
positas nuptias, et amissione pecuniæ 420,000 francorum, vir 
etiam constantissimus libertate agendi destituitur; nam mens 
obnubilatur, plenus atque perfectus rationisusus deficiatopor- 
tet, ita ut nuptias potius amplectatur, quam ingentem illam 
bonorum summam, quodammodo sibi debitam, quia de domo 
et familia sunt, amittat. Diximus « quia de domo et familia 
sunt, » nec immerito. Etenim amita Eulalia soror erat Ambrosii 
sponsi patris. Uterque ortus fuerat ab Augustino barone Bos- 
melet. Defuncto genitore, fideicommissis in Gallia ex lege de- 
letis, bonorum peracta fuit divisio juxta parentis testamentum. 
Obtigit baroni Ambrosio oppidum, et plurima vicina predia : 
plura etiam prædia, et nemora oppidum attingentia attributa 
fuere Eulalie, quam pater uti natu primam præ caeteris filiis 
dilexerat. Ita bona Eulaliæ partem integrantem ipsius oppidi 
constituebant. Hinc perspicuum omnino est, amissionem illius 
hereditatis futuram fuisse baroni duplici detrimento ; nempe 
amissionis francorum 420,000, atque divisionis, et æstimatio- 
nis oppidi sui. 

101. Hisce rerum adjunctis nemo inficiabitur magnum inesse 
pondus, magnumque ex hisce consequi moralem effectum. 
Ex his igitur baronis animus impulsus dici debebit ; ipse sane 
ab vetusta, clarissimaque familia ortus erat, educationem uti 
decebat, divitias, et gentis suæ nomen receperat : nobilitati 
opulentiæque studebat. Intelligebat igitur amissa bæreditate 
Eulaliæ, seu supradictis nemoribus ac prædiis, se sui oppidi 
valorem, libertatem, et securitatem amissurum. 

102. Neque objiciatur quod una bonorum pars sine altera 
recte consistere poterat. Nam ipse avus Augustinus testator 
necessitatem bona illa uniendi recognovit, quando moriens 
Eulaliecommendabat eadem bona relinquendi, cui oppidi pos- 
sessio obveniret. Unus itaque hic metus amissionis bonorum, 
invitum Petrum ad matrimonium adduxit, haud vero, ceu obji- 
ciunt, divitiæ dotis Julie Chef-d'Hostel. Quod verissimum esse 
nemo inflcias ibit, si paulisper sponsi agendi rationem post 
matrimonium inspicere velit; nam baro eo temporis, quo cum 
uxore vixit, nihili fecit uxoris dotem, quam insuper ultro di- 











56 MARIAGE. 58 


misit ante ipsam separationis sententiam, dum dotalia bona 
retinere jure poterat, non solum administrationis, sed etiam 
fruitionis causa. Id confirmatur tum declaratione ipsius Juliæ 
data die prima julii 4868 (Summ. pars IV, pag. 43)tum ejus- 
dem epistola ad notarium Brennetuit diei 4 octobris 1868, de 
facultate sibi a conjuge facta administrandi dotis sue bona. 
(Summ. pars II, pag. 34.) 

103. Reliquum est ut videamus utrum exhæredatio ita volun- 
latem auferat, ut hahita legum ratione, origo sit impedimenti 
dirimentis matrimonium. ()ua de re nemo, uti existimamus, 
dubitabit. Juxta veterem jurisprudentiam physica tantum ad- 
mittebatur coactio : hec upa putabatur vitiare consensum et 
matrimonium irritare. Recentes vero auctores et ipsemet Sacer 
hic Ordo contrarium tenuit; scilicet ex morali etiam coactione, 
imo a fortiori consensum vitiari. 

Et re quidem vera contra physicam violentiam suapte na- 
tura oritur reactio, et in forti viro tenax resistentia : ast mo- 
ralis vis et minæ, ac metus inde dimanans, intellectum obnu- 
bilat, voluntatem debilitat, obtundit, hebetat. Ita ut qui sub 
hac pressione morali agit, sine libertate, sine consensu, et sine 
voluntate agere dicitur. 

Jam comminatio et metus amittendi præstantem hereditatem 
et ingentissimam pecunia summam nonne satis erat ad mora- 
lem vim in summo gradu constituendam validissimam ad 
auferendam voluntatem? 

lta sane affirmandum censemus. Id adeo verum est, ut 
prestantissimi legum canonicarum periti pecuniam compara- 
rint sanguini, qui vitam alit, proinde periculum amissionenique 
bonorum, ipsius vitæ naturalis amissioni et periculo compara- 
rint. Quare metum etiam amittende vitæ non pluris æstima- 
vere, quam metum amittendarum opum : unde conjugium 
initum ' metu ;amittende hæreditatis, vel magnæ pecuniæ 
irritum esse voluerunt, non secus ac si initum esset metu vitam 
amittendi. 

Ad rem doctrina clarissimi Pignatelli (Tom. VII Com. 77, 
n. 6 ibi). «Justum autem metum incutiunt sola quandoque 
alicujus potentia, cruciatus corporis, instans omnium vel partis 
bonorum amissio, cum res sive patrimonium sint quasi secun- 
dus hominis sanguis et vite quodammodo æquiparentur. Et 
propterea quasi paria censeantur insidiari vite et insidiari 
bonis ; atque ita metus perditionis omnium bonorum æquipa- 
retur metui mortis. Menoch. de arb. 9 lib. 2, cont. 2, cap. 140, 
n. 6, et 135, num. ult. Tiraquel de Nobil. cap. 13, n. 364. » 

101. Nec ullum sane dubium quod nedum metus amissionis 
omnium bonorum, nedum metus amissionis majoris partis 
bonorum, sed et amissionis rei magne et notabilis, cadat in 
virum constantem. Idcirco matrimonium sub hujusmodi metu 
initum nullum et irritum omnino censetur ac extat. Satis est 
hac inre magistralem proferre doctrinam principis omnium 
canonistarum ac theologorum Thome Sanchez, qui in lib, 1V, 
disp. 5, a n. 20 ad 26 de matrimonio, ita late ac docte disse- 
ri: | 

«Sit tamen prima conclusio; metus amissionis bonorum 

cadit in virum constantem. Probatur quia æquiparatur metui 
mortis, ut bene docet Tiraquel de nobilit. cap. 31, num. 369, 
nam bona sunt quædam hominis vita, ut probatur ex lege 
Advocati Và Cod. de advoc. divers. jud. ibi : Vitam defendunt : 
ubi Glos. verb. vitam explicat. ut non perdant quod habent. 
Idemque comprobat Hesiodi carmen : Pecunia est anima mi- 
seris mortalibus. Sic Gloss. cap. unic. verb. coactus, de his quæ 
vi, in 6 : et ibi Joannes Monachus num. 5. Albertus Brunus 
inter consilia feudalis, cons. 82, n. 7, et doctores omnes 
D. sequenti allegandi. 

« Secunda conclusio : metus amissionis majoris partis bo- 
norum cadit in virum constantem. Probatur ex cap. 4 de res- 
litutione spoliatorum in 6, in fine principii : « lllum autem 


spoliatum intelligi volumus qui tota sua substantia, vel majori 
parte ipsius se per violentiam destitutum affirmat. Et L. Prop» . 
ter litem, in princ. ff. de excus. tutor. ibi : nisi forte de 
omnibus bonis aut plurima phrte eorum controversia sit. Item 
quia hec amissio adeo grave damnum reputatur ut morti æqui- 
paretur, ut late probat Tiraquel de nobilit. cap. 31, n. 369. 
Ergo ejus metus est viri constantis. 

Omittimus omnes innumeros auctores ibi citatos, 

« Secundo limitatur eadem conclusio quando talis est major 
pars ea bonorum, ut metum passus absque illa vitam susten- 
tare minime possit. Sic Roselle verbo metus ; additque Silvest. 
vel saltem requiri ut attentis facultatibus metum passi gravem 
patiatur jacturam, sublata majori bonorum parte, quia potest 
inquit tam dives esse ut eam jacturam non façiat ea ablatione 
majoris bonorum partis. Ceterum nec hzc limitatio placet : 
sed universaliter credo esse verum, timorem amittendi majo- 
rem bonorum partem esse justum. Quia est gravis jactura, at- 
que ita virum constantem merito movere potest. Quod videntur 
tenere doctores. 

« Immo idem credo quando non est metus amissionis om- 
nium facultatum vel majoris partis si sit metus amissionis rei 
magne et notabilis, quia virum constantem jure optime hoc 
terret. Sic Baldus, cap. Verum statim in princip : de, jurejur. 
et ibi Alex. de Neu et melius Francus cap. unic. de his quz 
vi, 6° n. 8, ubi postquam dixerat metum amissionis omnium 
bonorum vel majoris partis cadere in virum constantem, sub- 
dit idem esse de metu magni damni in rebus. Et Covarruy. 
4 decret. 2 p. cap. 35 n. 48 in fine ; nam postquam dixerat 
metum amissionis totius, vel majoris partis patrimonii ease 
viri constantis, subdidit esse hujusmodi timorem amissionis 
magne rei. ldem videntur tenere Enriquez. lib 411 de matri- 
monio cap. 9 n. 4.et Aragon 22. quæst 88 art. 3 $ pro explica- 
tione bujusdifficultatis, ubi dicunt amissionis magnæ bonorum 
partis timorem cadere in virum constantem. » 

106. Videndum est modo utrum adsit aliud extremum etiam 
essentialescilicet perduratio et actualitas hujus viset coactionis, 
num nempe usque ad matrimonii celebrationem perdurave- 
rit et actu incussus fuerit. Sed quando de morali coactione 
disputatur, superflua opera est immorari in hoc extremo per- . 
quirendo, quia hoc coactioni morali inditum est, atque insi- 
tum. Bt sane qui metu coactus Ecclesiam adit matrimonium 
contracturus, non ipse se ducit, sed duci dicendus est. Quin 
etiam firmiori et majori trepidatione premitur, atque agit, ne 
si domum redeat re infecta comminationes in executionem 
transeant. Consequitur ut si Bosmelet metu exheredationis 
conjugio ineundo consenserat, etiam in actu metus ille exti- 
tit, cum ipse cogitaret consequutura damna si se conjugio illo 
non devinciret. 

107. Sed ut in re nostra metus revera gravis existat, alise 
etiam requiruntur conditiones uti docet summus Ferrarius, cu- 
jus hæc sunt verba (de matr. V. 100). 

« Ad metum gravem quatuor conditiones requiruntur. Pri- 
mo quod malum, quod timetur sit grave in se, et non solum 
in vana æstimatione metuentis, Secundo quod cum rationa- 
bili fundamento et non leviter, et imprudenter timeatur. Ter- 
tio ut metum incutiens potens sit minas esequi. Quarto quod 
is, qui timet, non possit ullo modo minanti resistere, aut vi- 
tare malum, quod timet. Quod si alterutraharumconditionum 
deficiat, metus erit levis. » 

408. Sed in casu, de quo agimus, conditiones iste omnes 
apprime verificari jam in parte probavimus, et in reliquis proba- 
bimus. Et sane non putamus dici posse imaginarium, et exa- 
geratum metum illum ex quo consensus matrimonio præstitus 
est, cum fuerit verus et effectivus metus, uti argumento sunt 
facta in processu relata. In primis quidem Eulalia etiam ante 
illius matrimonii cogitationem haeredem facere nepotem cons- 


99 MARIAGE. 60 


tituerat, quam fidem reapse praestitit. Deinde ejusdem bona 
æstimabantur pluris quam quadringenta viginti millia fran- 
corum et opportuna erant oppido Bosmelet. Tandem ipsa Eu- 
lalia heredi instituendo necessarium addidit conditionem 

de illo matrimonio, qua deficiente exheredatio consequens 
erat. 

109. Qua cum ita sint, sine dubitatione nedum verus ratio- 
nabilis et gravis, sed actu matrimonii incussus fuit metus ille, 
ex quo baro ad matrimonium processit. Sed dicet quis Eulalia 
vere non fecisset exhzredem nepotem, si hic suæ voluntati 
resisteret ? 

In hisce disquisitionibus opus est per inductiones et argu- 
menta a noto ad ignotum progredi. Vos efficaces minas inve- 
nietis quando illa, quæ minitata est, poterat reapse minitari ; 
quando invenietis in minis perdurasse, usquedum matrimo- 
nium celebratum fuit, imo etiam usque ad triennium post 
ejus celebrationem, scilicet quando causa dissensionum inter 
conjuges exorta, actum est de formali separationis judicio 
promovendo tunc enim, Patres Amplissimi, invenietis illam 
ad hoc judicium avertendum easdem minas contra nepotem 
iterasse. Ita docet Pignattel. Consult. 44, tomo X n. 16, ibi: 
« Propterea metus tunc pro nullitate actus et electionis ad- 
duci potest quando talis probatur qui cadat in constantem 
virum per textum in cap. 3, ubi periculum, S ceterum de 
elect. in C. Sigismund a Bonon. de elect. et potestate prælat. 
part. 2, dub. 52, n. 4, et fusius dub. 64. Ubi quod sola reve- 
rentia non inducit per se sufficientem metum, sed necesse est, 
quod minans sit potens minas exequi, imo et quod etiam sit 
solitus vel saltem quod revocetur in dubium. » 

140. At aliquis objiciet sponsum Petrum potuisse amitæ 
pertinaciam vincereet ejus minas vilare, ita ut a proposito rece- 
deret ipsum ad illas nuptias quas abhorrebat compellendi. Ita 
objicienti tuto negative respondere non dubitabimus. In pri- 
mis enim cliens noster repugnare eonatus est, usus omnibus 
argumentis. Quæ cum irrita omnia evasi essent, tentavit (frigi- 
dum et indifferentem animum præbendo erga sponsam, im- 
modicas et inadmissibiles conditiones contractui adjiciendo) 
tractationes ex parte propinquorum sponse disrumpi. Sed hu- 
jusmodi tentamen in irritum quoque cessit, nam coujugis pa- 
rentes conditiones illas, quamvis durissimas, admiserunt. 

Quid amplius ut ad nullitatem illius matrimonii insanabilem 
concludatur ? 

411. Possetetiam vinculi defensor cohabitationem objicere 
clientis cum sponsa. Sed ipsa cohabitatio matrimonium reva- 
lidare non potuit, uti luculenter demonstrabimus. 

Quidam inter auctores juris canonici putaverunt cohabita- 
tionem conjugum post initum coacte matrimonium, satis esse 
ad vitium nullitatis sanandum. Multo vero plures atque etiam 
præstantiores secus arbitrati sunt, et ad horum sententiam 
accesserunt fere omnia tribunalia : atque hec rationabilior 
sententia est. Et merito, nam sanari nullo modo potest, quod 
non existit. Atqui in casu matrimonium ex gravi metu initum 
non existit; ergo sanari non poterat, nisi iterum matrimo- 
monium rite ac legitime iniretur. Notissimum est forense ada- 
gium : « Quod ab initio nullum est, tractu temporis convales- 
eere non potest. » Igitur quzecumque actio acquiescendi vel 
cohabitandi, utcumque diuturna nullo modo sanat matrimo- 
nium invalide initum. Hsec principia adeo perspicua sunt, ut 
sapientie vestre injuriam inferre censeamus, si ad ea confir- 
manda alias rationes, et argumenta, nec non doctorum et 
jurisprudentiæ auctoritates addiderimus. Attamen illi ipsi, 
qui perperam autumant a consequenti vita communione nul- 
litatem sanari, eam intelligi volunt communionem, que cum 
amore et concordia progrediatur, quæ conjugum adversatio- 
nem et repugnantiam demonstret cessavisse, haud vero com- 
munionem qua sit brevissimi temporis, abrupta intervallis, et 


assidue infesta conventionibus, dissidiis, discessionibusque 
obreciprocam conjugum malevolentiam, intolerantiam viri 
erga uxorem, et viceversa. 

1192. Atqui secundi hujus generisreapse cohabitatio, et com- 
munis vita habita est a barone cliente cum domina Julia Chef 
d'Hostel, uti patet ex superius dictis, presertim ex ipsius fas- 
mina conclusionibus in judicio seperationis prolatis, quas 
defensor matrimonii addi voluit declarationi notarii Brenne- 
tuit. | 

Confirmandæ thesi adjumento erit si conditiones et adjuncta 
considerentur quae canonum periti necessaria existimant 
ut a conoequenti cobabitatione vera ratihabitatio statui pos- 
sit. 

113. Schmalzgrueber(Jur. eccl. 419): « Quæritur an matrimo- 
nium gravi metu extortum, convalescat per diuturnam coha- 
bitationem utriusque conjugis, subsequentem ad matrimonia. 
lem contractum metu initum : si textus inspiciatur (cap. Ad 
id) videtur absolute tenenda affirmativa ; nam ibi generaliter 
ex cohabitatione per annum et dimidium continuata consensus 
praesumitur esse renovatus. Sed repetenda est distinctio data, 
et dicendum cohabitationem per tantum tempus continuatam 
non aliter acceptandam pro ratificatione consensus, quam si 
spontanea et libera fuit, et de ho: intelligendum estcap. ad 
id. citat. ut notat. idib. glossa et docet Sanchez 1 n. 4 de 
matrim. d. 48 n. 3. Perez. p. 17 sec. 13 n. 5. Ratio est quia 
ita etiam sine commercio carnali cohabitans affectu conjugali 
cohabitasse ; ac proinde matrimonio legitimo consensisse præ- 
sumitur. Estque praesumptio heecsecundum doctores prasump- 
tio juris et de jure. » 

114. Quidquid vero sit de hujusmodi quæstione animadver- 
tendum sedulo est, eam locum amplius habere non posse post 
concilium Tridentinum. . 

. Nam Sacra Congregatio hæc sepe ssepius declaravit matri- 
monium vi vel metu initum numquam revalidari posse per 
subsequentem cohabitationem et copulam habitam, nisi reno- 
vetur forma ab eodem concilio sub poena nullitatis prescripta. 
Idcirco vehementer aberrant, qui post concilium Tridentinum 
contrarium adhuc docere contendunt. Siquidem in puncto 
Sacra Congregatio hæc in Panormitana nullitatis matrimonii 
diei 3 septembris 1719, $ Pro hoc, punctum juris declaravit 
et sanxit, « Pro nullitate vero primi matrimonii facit, quod 
post concilium Tridentinum, quod novam formam indixit in 
contrahendo matrimonio, presentiam videlicet parochi et 
duorum testium, non solum matrimonium est nullum, si fue- 
rit contractum per vim et metum, sed ulterius non convalida- 
tur, nisi iterum contrahatur, adhibita forma concilii, licet in- 
tercesserit cohabitatio cum copula, juxta resolutiones hujus 
Sacre Congregationis, et signanter in Hispalen 20 juvii 1609, 
lib. 44 decretorum pag. 58 a tergo: Sacra Congregatio Car- 
dinalium concilii Tridentini interpretum sepius respondit : 
Hodie post Tridentinum concilium matrimonium metu con- 
tractum et purgato metu cum cohabitatione cum carnali co- 
pula aliisque actibus non convalidari, nisi iterum contrahatur 
adhibita rursus ejusdem concilii forma, et concordat alia re- 
solutio in Constantinopolitana ibidem decembris 4634 L. 15 
decretorum fol. 440 a tergo. 

415. Item in Casenaten, diei 10 apiilis 1723, $ 14 : « Cum 
illud matrimoniumnullumsitquod contractum est propter me- 
tum a consanguineis stupratæ incussum stupratori, nec ex co- 
pula etaliis actibus subsequentibus revalidatum dici posset defi- 
ciente videlicet novi præstatione consensus coram parocho et 
testibus, juxta resolutiones hujus Sacre Congregationis in 
Hispalen. 26 junii 4609 lib. 41 decretorum fol. 58a tergo : et 
juxta aliam resolutionem in Constantinopoliilana % decem- 
bris 1634, et 46 deeembris ejusdem anni lib. 15 decretorum 
pag. 130 et 140 a tergo. » 














61 MARIAGE. 69 


416. Yàeo nihil omnino obstat quod mulier pluries ad domum 
viri accessisset, donec suum consensum non renovaverit coram 
parocho et testibus, metus nequaquam purificatur, ut ad rem 

Sacra Congregatio in Vigilien. matrimonii diei 23 junii 1725, 
S Et in eo, ibi : « Loquendo demum de novo ad domum ac- 
cessu post contractum matrimonium concludit, eumin puncto 
juris nullam constituere relevantiam : supposito quippe metu, 
et quod matrimonium contractum fuerit dependenter a metu, 
cadente in constantem virum, subsequens cohabitatio illud 
validum efficere non potest, nisi novus accedat consensus ad- 
bibita forma a concilio Tridentino prescripta, juxta resolutio- 
nem hujus Sacre Congregationis iu Hispalen. 20 junii 1609, 
lib. 11 decretorum; et juxta aliam resolutionem in Constanti- 
nopolitana 2 decembris 1634, et 16 decembris ejusdem anni 
fol. 130 et 140 lib. 15 decretorum. 

AY T. Kadem Sacra Congregatio in Gesnen: matrimonii diei 
17 decembris 1735, S Hec, ibi: « Licet matrimonium vi et 
metu initum olim censeretur per subsequentem copulam, vel 
diuturnam cohabitationem adprobari, ita ut ex subsecuta hao 
adprobatione convalidaretur juxta veterem sanctionem textus 
in cap. Js qui idem, et in cap. Ad id de sponsal. hodie tamen 
in dicta sess. 24 cap. 4 de viet metu, ut matrimonium vi me- 
tuque contractum validum fiat, non sufficit subsequens illius 
spprobalio, sed necesse est ut coram parochoet testibus ite- 
rum celebretur, ut omissis aliis, rescripsit Sacra Congregatio in 
Hispaien. 20 junii 1609. » 

118. Punctum hoc juris ab anno 1609authentice declaratum 
ad unguem perenniter servatumest: quando enim impedimen- 
tum publicum affertur, ac extat, nequaquam matrimonium 
reconvalidari potest nisi forma per Patres Tridentinos przs- 
eripta renovetur, ac adamussim novus solemniter consensus 
præstetur. Idcirco eo tantum in casu matrimoniam reconvali- 
dari potest per subsequentem cohabitationem et copulam post 
concihum Tridentinum, quo scilicet impedimentum non sit 
publicum sed occultum. Hoc tamen dumtaxat casu qnoad oc- 
cultum impedimentum excepto, nulla prorsus hodie post con- 
cilium Tridentinum dubitatio inest, quod matrimonium nec 
per quadriennalem cohabitationem, nec diuturnam vitæ con- 
suetudinem ratihaberi valet absque nova consensus præsta- 
tione coram parocho et testibus ut in terminis pariter sanxit 
hic Sacer Ordo in nuperrima Parisien. matrimonii diei 95junii 
et diei 27 augusti 1864. 

119. Enimvero in præfata Parisien.Fridericus Æmilius d'Er- 
langer Odittam Aloisiam Florentiam Laffitte in uxorem duxit 
coram parocbo et festibus, nec non cum ea per integrum 
quadriennium cobabitavit. Post quadriennalem cohabitatio- 
nem sese invicem conjuges separarunt, ac inde judicium nul- 
litatis matrimonii ex capite vis et metus penes Sacram hanc 
Congregationem institutum fuit. Hoc in casu defensor matri- 
monii ex officio objiciebet in S Defensor, ibi : «Ex universa 
factorum serie puellam Odittam nulla causa externa non 
physica vi, nec morali violentia, per minas et gravem metum 
ad conjugium ineundum fuisse pertractam, bene vero elec- 
tione propria, et facti consideratione cum scilicet apprime 
intelligeret matrimonii celebrationem melius esse vel saltem 
minus malum, quo post lugendum Deppæ eventum per ephe- 
merides ubique pervulgatum proprio honori consuleret. 

« Quod sedulo ostendere nititur, sive ex testimonio ipsius 
Odittæ, sive ex altero patris vel parochi celebrationi matri- 
monii adsistentis, sive tantum ex ipsa mulieris agendi ratione, 
cum dissociationem connubii quoad thorum et cohabitatio- 
nem non alio sub pretextu petierit, quam propter impossibi- 
lem conciliationem animorum et vita communionem. » 

120. Inid enixe prefatus defensor matrimonii ex officio ins- 
fitit, ut ostenderet, quod licet metus in virum constantem ex- 
ütisset, is puofecto purificatus existeret ob quadriennalem co- 


habitationem ac diuturnam vite consuetudinem, ceu in $ Pos- 
tremo, ibi: « Postremo proponit doctrinam canonistarum 
docentium quadriennalem cohabitationem plus quam satis 
esse ad hoc matrimonium ratihabendum quia tum diuturna 
vitæ consuetudo inducit presumptionem juris et de jure mu- 
lierem libere consensisse. Immo cum tale matrimonium in 
forma conciliari celebratum fuerit ipsis actibus conjugalibus 
sine forma exteriori revalidatum censet, presertim cum toto 


quadriennio Oditta contra matrimonii vinculum numquam re- 
clamavit. » 


121. At contra recte distinguebatur inter impedimentum 
publicum, et occultum : nam quoad impedimentum occultum 
revalidatur quidem matrimonium ex actibus conjugalibus 
et diuturna cohabitatione, non vero quoad impedimentum 
publicum, nisi renovetur per conjuges consensus solemniter 
coram parocho et testibus, ut in puncto in à Quod, ibi : « Quod 
8i ..... ex solo capite vis et metus nec matrimonium nullum 
dici velit, hoc etiam in casu ratihabitionem deficere contendit. 
Nam hujusmodi impedimentum tum tantum diuturna coha- 
bitatione deleri et matrimonium convalescere autumat cum 
occultum fuerit; quod si publicum, revalidari matrimonium 
negat allata auctoritate Barbosæ de offic. episcop. alleg. 33 
n. 149 ; Fagnani in cap. de illis 44 de spons. imp. n. 13. 
Schmalzg. Jus ecc. tom. 4 part. 4 lib. 1 & 420. Cosci aliorum- 
que, Sacre Congregationis in Panormitana nullitatis matri« 
monii 30 septembris 4719, in Cenaten. 10 aprilis 1723. » 

122. Idcirco his utrinque perpensis, proposito dubio : an 
constet de nullitate matrimonii in casu? Sacra Congregatio die 
23 junii 1864 respondit affirmative. Atque inde reproposito 
dubio sub formula : An sit standum, vel recedendum a deci- 
sis in casu? Sacra Congregatio die 27 augusti 4864 respondit: 
in decisis. 

123. Eminentissimi Patres, eo vel magisin casu de quo agi- 
tur, id pariter statuendum est, cum agatur pariter de impedi- 
mento publico ex capite viset metus, ae vehementiores urgeant 
circumstantiæ que ratihabitionem prorsus excludunt, et quia 
nunquam conjuges consensum coram parocho ac testibus re- 
novaverint. 

424. Hinc cohabit&tio nullam convalidationis probationem ef- 
ficit, sed tantum est causa præsumptionis. Sed qu:ecumque 
presumptio affectionis, vel consensus valere nequit, contra 
facta qua de præsenti re sunt exposita. Ipsa enim non affec- 
tus conjugalis et amoris indicio sunt, econtra revelant reci- 
proca animorum fastidia, atque odia, nec non utriusque repu-- 
gnantiam et intolerantiam : proinde non uti convalidationis 
argumenta adduci possent, cum potius nullitatis vitium, seu 
defectum liberi consensus confirment ; cumque ex iis indubie 
inferre debeamus ex cohabitatione conditionem conjugum 
ruisse in pejus : ideo nulla ratio est ex cohabitatione concilia- 
tionis, et convalidationis arguendæ. 


125. Oportetexperientia omnino esse expertes, oportet physi- 
cashominis conditiones necnon magneticam vim, qua in viriet 
mulieris contactu evolvitur, ignorare, ut copulæ post coactivi 
matrimonii celebrationem, probationis efficacia tribuatur. Hic 
actus ex se nostra scientia, nullam prebere probationem aut 
suasionem posset, sed solum evinceret virum juxta mulierem 
constitutum, vel proprii amoris et cupiditatis objectum, vel 
odio habitam et invisam, nil amplius cogitare aut velle, sed 
solum nature corrupte instinctui obsequi, nec prout homi- 
nem decet sanæ mentis operari. 

Nos quotidie videmus conjuges, qui sese invicem odio, et in- 
vincibili odio prosequuntur, virum quibruti more uxorem per- 
cutit, attrectat, atque contemnit, et tamen simul convivendo, 
uxorem cognoscit, sed non maritali affectu, inde ex eorum 
inviso et exoso convictu oriri filios : profecto haud dicendum 


63 MARIAGE. .— 64 


erit dictos filios esse amoris fructum, bene vero belluini et 
irrationabilis instinctus consequentiam. 

126. Eia hec facta, qui sepe eveniunt, et quie ex quotidiana 
experientia resultant, vobis probant coitum haud indubiam 
probationem præseferre benevolentiae, qua vir mulierem pro- 
sequitur et vice versa. Ex copula post coactivum matrimonium 
habita nullum logicum et juridicum consequens, quod ad ra- 
tihabitionem inferre possit, deducendum est. 

Hisce naturalis et philosophici ordinis adnotationibus pre- 
jactis ad canonicam nostre thesis demonstrationem acceda- 
mus. Ceu superius indicavimus opinio quam canoniste et 
nos plene amplectimur, illa nempe quæ distinguit an copula 
spontanea et maritali affectu habita, an potius coacta (uerit, 
et brutali instinctu proveniens, pre aliis omnibus logica et ra- 
tionabilis est. 

427. Nihilominus nos censemus hoc modo quæstionem cum 
substantialibus questionis ejusdem extremis absolvi. 

Usque ad evidentiæ lucem probavimus violentiam et me- 
tum non so!um præcessisse, et concomitasse, sed etiam sub- 
sequutum fuisse matrimonii celebrationem, quoniam amita 
Eulalia non solum nepotem coegit sub exhæredationis minis 
ad illud celebranduin, sed post ejus celebrationem in ipsum 
directam pressionem exercere institisse : quod adeo verum 
est ut anno 1865, scilicet triennio post celebrationem, ipsa 
simul et frater Abel nepotem coegerint, ut non solum ab in- 
choando, post uxoris scandala, formali bonorum et persone 
separationis judicio desisteret, (quod judicium solum permi- 
serunt ut anno 1868 promoveretur, quando comperüerunt et 
manu veluti tetigerunt sponse Chef-d'Hostel agendi rationem, 
et suasi sunt conjugum reconciliationem impossibilem eva- 
sisse, et si evenisset, gravi nepotis et familie dedecori futu- 
ram esse), sed imo eum coegerunt ad scribendam mulieri epis- 
tolam sub die 34 decembris 4865 (Suum. pars IV, pag. 26) 
de qua jam locuti sumus). 

198. Desideratisne etiam pressionis per multos post matrimo- 
nium annos protractæ inconcussam probationem ? Vobis eadem 
presto erit in agendi ratione domine Eulaliæ, qus ets; 
multo ante matrimonium nepotem sibi heredem scribere 
spopondisset et publice patefecisset, et deinceps tremendis 
veluti armis hoc usa fuerit ad eum ut assentiretur jugulan- 
dum : suum testamentum condere et reapse heredem eum 
instituere haud deliberavit nisi kalendis sextilibus anni 1868, 
quum nempe omnem reconciliationis inter conjuges spem, 
non nepotis voluntate, sed ob inconsultum Chef-d'Hostel 
agendi modum amiserat. 

En violentia usque ad postremas suas conseqcentias sem= 
per et incessanter in nepotem perlata : en quomodo F &c vio- 
lentia suum influxum et effectum in copulam exercuerit, et 
ideo hac nequit velut argumentum aut probatio ratihabitionis 
adduci. 

199. Infinitam heic doctrinarum seriem ad nostram thesim 
fulciendam afferre possemus, tamen unam tantum, quam 
maximi momenti pre aliis putamus, adducere nos limitamus. 

130. Schmalzgrueber, Jur. eccles. tit. 4 desponsalibus et ma- 
trim sect. 38 41, num. 444, ibi: « Quæritur an matrimonium, 
gravi metu extortum, et propterea nullum, firmetur per copu- 
lam, illius contractum subsecutam? Affirmant id absolute cap. 
consultationi 28 de sponsalibus, Paludanin 4 distin. 29 quest. 4, 
art, 3... Sed melius respondetur distinguendo: vel enim 
copula subsecuta etiam ipsa extorta metu est, vel isto jam 
cessante, omnino libere et affectu conjugali est habita. Si hoc 
posterius, per itaadmissamcopulam matrimonium condrmatur... 
Quod si vero prius contingat, et etiam copula sit metu extorta, di- 
cendum cum DD. cit. matrimonium metu initum per itaadmis- 
sam copulam non confirmari.Ratio est : 1. Quia Ecclesia irritavit 
ratrimonium, gravi metu extortum, ob defectum pleni et 


perfecte liberi consensus; atqui isle per sequentem copulam 
carnalem, si etiam ipsa sit gravi metu extorta, non suppletur: 
ergo manebit invalidum matrimonium, sicut prius. 2. Fictio 
non potest operari plus, quam veritas; S Minorem 4 instit. 
de adoption. L. filio 23 Dig. de liber. et posthum., sed con- 
sensus expressus per verba de presenti metu extortus non 
constituit matrimonium : ergo a fortiori nec fictus, et presump- 
tus per copulam. 3. Matrimoninm nunquam potest valide 
contrahi ex metu cadente in constantem virum ; quia jura ab- 
solute talem contractum matrimonialem irritant : ergo nec 
potest confirmari prius matrimonium invalidum per actum, 
sive copulam postea simili metu extortam. 4. Quamdiu perse- 
verat metus quo contractum et matrimonium tamdiu istud ma- 
net invalidum ; atqui hic metus non tollitur per copulam si- 
mili metu extortam, sed potius augetur, dum metus additur 
metui : ergo etc. 5. Si matrimonium convalesceret per copu- 
jam etiam metu extortam, ecclesia non adhibuisset sufficiens 
remedium coactionibus; nam compellenti ad matrimonium, 
facillimum esset ad consummationem cogere. 6. Eadem in- 
commoda sequuntur ex matrimonio metu inito, et consum- 
mato, quæ ex eodem non consummato : ergo matrimonium 
utrumque fuit ab ecclesia irritatum. . . . . . . . . 
Neque obstant contraria. Ad 1." textum solum procedunt de 
copula non metu, sed sponte admissa, ne quod una vía est 
prohibitum, altera obtineatur; nam, ut dixi, facile esset ex- 
torquere metu, ut hoc modo obtineatur confirmatio matrimonii 
coacti metu. Ad 2 negatur suppositum, quod hoc casu me- 
tu admittens copulam, matrimonium consumet animo con- 
jugali ; quia tunc habere non potest, nisi erronee, cum ecclesia 
matrimonium metu extortum jirritet absolute. Ad 3 etsi 
ecclesia irritando matrimonium coactum metu intenderit 
etiam favorem metum passi, principaliter tamen irritationem 
fecit ad favorem publicum, cui pactis privatorum renuntiari 


"non potest. » 


PARS III. 


Animadversiones morales extrinseca. 


131. Magistratus quisquis sit vel ecclesiastici vel civilis fori, a 
proprio ministerio vocatus ad proferendum super contro- 
verso themate, cujus solutio non a scripto et authentico titulo, 
sed ab orali probatione et conjecturis dependet, opus est prius 
consistere ia expendendo hujusce litis momento, ejus finali 
causa, testium qualitate, et in primis contendentium hones- 
tate et moralitate, que disquisitiones et presertim postrema, 
magis influit ad efformandum cause criterium et judicium 
reddendum. 

De litis momento, de ejusque fine fuse pertractavimus; 
accuratum examen instituimus supra honestatein et fidem 
testium a nobis inductorum, et supra suspicionem et fidei 
defectum, cui adversi testes obnoxii sunt. Nunc tantum su- 
perest ut de ultima parte, que majoris momenti est, dissera- 
mus, nempe de partium contendentium honestate et morali- 
tate: 

132. Em. Patres, sistunt coram vobis bini collitigantes, vir 
nempe et uxor : prior qui demonstrandum aggreditursuum cou- 
sensum in illo matrimonio fuisse coactum, scilicet extortum 
violentia et metn. Altera que omnia hmc inficiatur, queque 
econtra adserit, matrimonium fuisse sponte initum : imo eo 
usque devenit, ut fateatur sponsum non ex animo matrimo- 
nium iniisse, sed ad dotem consequendam, et exhæredationis 
periculo perculsum, sed ultro semper et sponte id fecisse. 

Inter sponsi affirmationem, et absolutam negationem 
sponsæ, nonnisi quam una potest esse veritas; hinc alter ex 
illis mentiatur, oportet. Nune sepositis etiam omnibus que 
maxima evidentia demonstravimus, videamus cuinam ex 





65 MARIAGE. 66 


conjugibus ob ejusdem moralitatem, rectamque agendi ratio- 
nem, fides adhibenda erit. 

133. Quid, Patres Em. nobis dicendum erit de illa sponse 
morslitate, quæ cum utero jam gereret, domum mariti inopinato 
repetiit, ut quodammodo marito prolem addiceret? Quid de 
sponsa illa, quæ cum sciat ex sequuto civili divortio reconci- 
liationem impossibilem esse, solo permota odio erga virum, in 

hoc sistit judicio, ut matrimonii validitatem contendat ? 

Omnia hæc nos eximunt ut in hac disquisitione immoremur, 
ipsa enim per se loquuntur. Agemus potius de moralitate 
clientis. 

134. Noster eliens, ceu demonstravimus, penes civile tribunal 
in Helvetia divortium jam obtinuit, quo se contulit ut ibi civi- 
tatem consequeretur. Ibi igitur, si vellet, libere bodiealiud ma- 
trimonium civili forma inire posset. Ast cum christianam ca- 
tholicam religionem profiteatur, id nec potest, nec vult. 
Hoc unum in votis habet, ut cognita penes ecclesiasticum tri- 
bunalrei veritate, ejus primum matrimonium nullum fuisse 
declaretur, ut deinde, si velit, libere etlicite aliud, quemad. 
modum catbolicum decet, inire possit valide matrimonium. 

Clienti, qui ita agit, nonne, Patres Amplissimi, omnis fides 
adhibenda erit ? Quid enim ipsi prodesset hujus sacri tribu- 
nalis sententia favorabilis, si illius conscientia validitatem primi 

matrimonii exprobraret ? Nonne melius illud esset, matrimo- 
nium civiliter contrahere, absque eo quod et curas hujus 
cause sustineat, et impensas non leves, et molestias omnes, 
quas hujusmodi controversia necessario secumfert ? 

Si igitur ipse cum posset, non vult matrimonium in Helvetia 
civiliter contrahere, ut bene conscientie et anime sume 
consulat, nonne dicendum erit, quod ipse revera de nullitate 
primi matrimonii conscius sit, quodque proinde id unum ex- 
pectet, sententiam nempe hujus Sacre Congregationis? 
Nonne ipse scit, quod Deus non fallitur? ) 

Posito igitur, ceu im dubium non revocatur (quia eum ta- 
lem agendi ratio demonstrat) Bosmelet honestate et pietate 
nec non christiana fide catholica pollere, nos ejus dictis, et 
asseverationibus vestram fidem detrectare non velle confidi- 
mus et fidem hanc ei adhibere, nan solum quia rectæ rationi 
congruit, sed etiam quia ita nos docent eximii canonistæ, 

135. Pignatelli, consult. 126, tom. IX, num. 7: « Hisque addi 
potest auctoritas illorum;omnium' qui de matrimonio agentes, in 
terminis parum differentibus controversiam hanc pertractant. 

« Hi enim disputant quid agendum sit, si mulier post matri- 

monium contractum dicat se metu consensisse, metumque 
probet. Quidve pariter agendum sit si vir post contractum 
matrimonium, dicat se id egisse non animo contrahendi, sed 
decipiendi foeminam, idque probet. Quse dubitationes eodem 
recidunt, et unica solutione solventur, et a pluribus auctori- 
bus tamquam eamdem difficultatem continentes simul resol- 
vuntur. Si ergo femina dicat se metu consensisse credendum 
illi est, si sit probatæ vitae, si metum probet, et alteri nubat 
ex Sot. lococitat. Idque repetit Trullencb, ibi: « Nimirum as- 
« serenti se non consensisse non esse fidem adhibendam, nisi 
« fecerit protestationem coram viris fide dignis. Ubi notan- 
« dum est quod non dicit coram parocho et testibus in actu 
« matrimonii, quia protestata sit se metu contraxisse. Sotus 
« tandem ait prestandam esse fidem mulieri dicenti se propter 
s metum contraxisse, tribus conditionibus intervenientibus : 
« probatione metus, probifate, et secundis nuptis. Constat 
« autem in casu babere loeum has tres conditiones : probus 
« vir est, conditiones appositas approbavit, eL per ipsum non 
« stetit quin secundo nupserit. » 

436. Em. Patres, quod sapiens Sotus ait de Caja, possumus nos 
de Bosmelet adserere. 1pse asseverat se matrimoniumillud con- 
tra deliberatam et firmam suam voluntatem, atque violentia 
metuque coactum contraxisse, quod ostendebat non solum 


/ 


19° SÉRIE. 


sua consternatione actu et post celebrationem matrimonii, 
sed publice etiam illo vix celebrato patefaciebat hominibus 
fide dignis : id ipsum testium perspicue probitatis depositio- 
nibus, et inconcussis argumentis probat. Ipse nobili genere 
natus, ipse honoratus miles, honestus civis, qui in patria insi- 
gnem dignitatis locum tenuit et tenet, ipse demum impar est 
mentiendo, ceu fidem faciunt acta producta : ejus modesti 
mores et unis one depositiones plurium testium, et presertim 
ex adverso allatorum, qui fere omnes sponse Chef d'Hostel 
propinqui sunt. 

1s tandem hujusce matrimonii nullitatem petit, ceu nobis 
iterum iterumque declaravit, nulli parcendo sumptui, incom- 
modo et labori, ut se jure matrimonio jungat cum alia ho- 
nesta atque virtutibus predita muliere, a qua ex corde amo- 
rem sibi comparet, quaque familie et domui honorem alla- 
tura, eum in senectute curet, soletur atque patrem efficiat. 


CONGLUSIO. 


137. Utique de vestra benevolentia, Emi ac Rmi Patres, ni- 
mis abusi fuimus, et veniam ab indulgenti animo vestro proinde 
efflagitamus ; orationem aliquantisper protrahere coacti fui- 
Inus, non culpa nostra, sed rerum adjunctis, que in re tanti 
momenti omitti nequibant. 

Nostrum erat vobis ostendere clientem Bosmelet non sua 
voluntate sed metu compulsum exhæredationis matrimoniuin 
contraxisse. Agebatur enim de amittenda summa francorum 
420,000 circiter, quse summa conficitur ex bonis ipsius patri- 
monii. 

Ostendimus propterea anctoritate sive Sanchez, sive Tira- 
quelli, sive hujus Sacre Congregationis meium hujusmodi ca- 
dere in virum constantem. Demonstravimus deinde metum sive 
minas exbæredationis perdurasse, nedum in actu matrimonii, 
sed etiam ad triennium post initum matrimonium. Vidimus in- 
super amitam sponsi clientis et potentem et valentem fuisse m 
nas exequi si matrimonium non contraheretur. Vidimustandem 
infelicem Bosmelet prolapsum in barathrum, a quo surgere 
nullimode poterit, nisi potens manus vestra illum eripiat; et 
quod pejus est nescimus quid poterit evenire si controversum 

matrimonium non dissolvatur. Omen avertat Deus !!! 

Salus animarum utriusque conjugis efficiat, Patres amplis- 
simi, quo ad propositum dubium respondere velitis : A firma- 
tive, prout humili obsequio fidentissime deprecamur. 

Quare etc. Aloisius Venditti, adv. —  Franciecus Agnetta, 
adv. 


HI 


PLAIDOIRIE PRÉSENTÉE AU NOM DE LÀ BARONNE. 


Les avocats de la baronne débutent en signalant la 
tendance de notre époque à vouloir briser les liens de. 
la famille. Cela oblige les tribunaux ecclésiastiques à 
se montrer plus rigides qu’à toute autre époque. 
L'Evangile a élevé le mariage à la dignité de säcre- 
ment. Les pseudo-philosophes prétendent le réduire 
à ne plus être qu'un contrat purement civil ; ils a'effor- 
cent de lui enlever l'indissolubilité etde préparer le 
rétablissement du divorce. 

La plaidoirie rappelle les faits, qui constatent que le 
mariage fut contracté avec toute la liberté nécessaire : 
La satisfaction témoignée par le baron dans les lettres 
qu'il adressa à ses amis, son voyage à Ia station bal- 
néaire de Salins dans le seul but de revoir sa fiancée, 
Jes cadeaux de noces, etc. 


67 MARIAGE. 


Le curé qui présida au mariage a déposé ce qui 
suit : «Le jeune homme dit oui sans hésiter, sans 
ombre de répugnance, d'un ton trés net et trés haut, 
Toutes les personnes présentes purent parfaitement 
l'entendre. Son attitude me parut trés convenable; il 
avait l'air calme et satisfait. Je déjeûnai le lendemain 
avec les nouveaux époux; je ne remarquai rien qui 
pût me faire soupconner que M. le baron fût mécon- 
tent. » 

La promesse de mariage que le baron fit à la jeune 
fille de Munich a été a 1éguée afin d'écarter toute pré- 
somption d'un consentement sérieux à d'autres noces. 
On a parlé de sa vive affection pour cette femme. Les 
avocats de la baronne nient les fiançailles au sens légal 
et canonique. 

' Lorsque le mariage est fait devant l'Eglise avec 
toutes les conditions requises, il y a une présompotin 
juris et de jure en faveur de la validitó de cette union. 
Ce principe s'applique entiérement au mariage de 
Pierre et de Julie : le dossier renferme l'extrait du 
registre paroissial et l'expédition délivrée par la mairie. 
Les publications préliminaires furent faites. Les 
témoins exigés par la loi canonique et civile inter- 
vinrent à l'acte. Les contractants exprimèrent le con- 
sentement à haute et intelligible voix. La formule 
s .lennelle de l’union conjugale fut prononcée. 

Comment nier maintenant que l'on ait sincérement 
consenti ? La profonde tristesse que l'on prétend avoir 
ressentie et le silence qu'on assure avoir gardé, peu- 
vent-ils être qualifiés autrement que de mensonges 
vraiment intolérables devant le tribunal ? 

Voet dit fort bien: « Cette déclaration publiqueet solen- 
nelle de consentement présent au mariage, déclaration 
faite dans le temple ou la curie par-devant le magis- 
rat et d'autres personnes publiques, écarte toute oc- 
casion et présomption de crainte et de violence. (Com- 
mentaire des Pandectes, liv. 23, tit. 2, num. 6.) 

Au reste, nul besoin des présomptions pour le cas 
dont il s'agit. Nous avons des faits très certains, affirmés 
par des témoins irrécusables. Ils nous attestent que le 
baron consentit librement et spontanément au mariage. 

Indépendamment du curé, dont la déposition est 
rapportée plos haut, un des témoins officiels, Henri 
Quesnel, ateste ceci : « Je suis bien convaincu que ce 
n'a pas été un mariage forcé, et que si M. le baron a 
contracté cette union, c'est que, tout pesé, ila cru devoir 
la faire. » 

M. Amédée de la Rousserie, autre témoin officiel, a 
déposé ce qui suit : « Son attitude et sa conduite dans 
la célébration du mariage furent correctes el conve- 
nables. Je ne remarquai aucune hésitation et je n'en- 
tendis faire aucune observation. » 


On oppose au mariage civil un vice de forme surce 


que le maire se rendit personnellement dans le salon de 
la famille, au lieu de recevoir les époux dans la salle de 
la mairie, comme veut la loi. — Mais y a-t-il dans le 
eode civil frangais une disposition qui annullele mariage 
que le magistrat reçoit dans la maisondes époux ? Est-ce 
absolument nécessaire d'accomplir le mariage dans 
l'hôtel publie de la municipalité ? Pasle moins du 
monde. Le code français prescrit simplement ceci: 


« 68 


v Le mariage sera célébré publiquement, eu présence 
de l'officier civil. » Deux choses sont prescrites, par 
conséquent : la publicité et la présence de l'officier 
civil. Il n'est rien prescrit quant au lieu. Si le vice de 
forme a pu annuler le mariage, pourquoi le baron n'a- 
t-il pas intenté l’action de nullité devant les tribunaux 
francais, au lieu de demander le divorce aux tribunaux 
suisses ? N'eüt-il pas été plus commode pour lui de 
conserver sanationalité que d’être réduit à demander 
la naturalisation en pays étranger ? 

Quelasont les témoins qui ont comparu pour attester 
la contrainte ? La phalange est faible, toutes les elasses 
y sont représentées. Les déclarations extrajudiciaires 
n’ont aucune valeur dans ce procès juridique. Un 
cocher de voiture publique et une pauvre paysanne qui 
travaille sur les terres du baron sont les principaux 
témoins. Ont-ils assisté à la cérémonie civile ou reli. 
gieuse? Jamais. Ils rapportent ce que le baron leur a 
dit fort longtemps aprés le mariage. 

Que serait-il arrivó si Pierre, se mariant contre le 
gré de sa tante, eût été déshérité ? Possédant le château 
paternel, il n'aurait pas eu un bois commode pour cette 
maison. Voilà tout. Il s'agissait done d'acquérir une 
nouvelle commoditó, un ornement, et non d'affaiblir 
le patrimoine, et encore moins de perdre des biens sans 
lesquels sa position eût été gravement changée. C'est 
dans ce dernier cas et seulement alors que la menace 
de priver de la succession est de nature à produire une 
crainte grave. 

Le baron hérita de son père dix-huit mille francs de 
rente. Assurément la succession de sa tante aurait 
doublé son revenu, mais la perte de cette succession 
ne lui eût pas enlevé un centime. La menace de priver 
de l'héritage envisageait par conséquent, non un préju- 
dice, mais seulement un plus grand luere. 

La réunion du cháteau et de la forét n'était pas aussi 
nécessaire qu'on veut bien le diré. Le pére du baron 
habita le château pendant toute sa vie, sans jamais 
posséder la forét. Son fils n'aurait-il pas pu suivre cet 
exemple ? De là vient que la crainte formée par les me- 
naces d'exhérédation ne dérivait pas d'un mal grave et 
pressant. La note de gravité, première condition essen- 
tielle, fait défaut dans l'espàce. 

Laseconde condition essentielle c'est la puissanco 
de la personne qui profére les menaces et sa ferme 
volonté de les mettre à exécution, 

Fort âgée à l'époque du mariage, Eulalie montra tou- 
jours une parfaite douceur de caractère. Tout le monde 
l'aimait; ses plus grandes affections se portaient sur 
ses neveux. Quelle absurdité que de supposer qu'une 
femme de ce caractère ait pu effrayer et vaincre par des 
menaces un officier de vingt-quatre ans, de facon à le 
forcer de se marier malgré lui ! 

Henri Quesnel, témoin au mariage, a déposé : « Ce 
n'eat que ces jours-ci que j'ai entendu dire que la dame 
Eulalie exerça une pression sur son neveu avant le 
mariage. ll me semble qu'elle n'était pas capable de 
dominer et d'intimider son neveu, peur lequel elle 
sentait une vive affection. » 

Le caractère de la tante et du neveu nous oblige de 
reconnaître que la troisième condition essentielle da 





69 


l'intimidation, à savoir, l'impossibilité de la résistance, 
fait complètement défant. Aucun témoin, aucun docu- 
ment ne constatent cette condition essentielle. 

En réalité Eulalie ne menaça jamais son neveu de 
le déshériter. 

Abel, oncle de Pierre, cet homme si religieux et si 
considéré, a déposé devant le juge : « Je ne crois pas 
que ma sœur Eulalie ait employé la contrainte pour 
faire le mariage. » 

Le curé de la paroisse : « Je n'ai jamais eu la pensée 
ni personne du pays n’a soupçonné que le jeune homme 
subit une pression quelconque et fût sous le coup de 
menaces d'aucune sorte. Je n’en ai jamais eu l'idée, et 
n'ai jamais entendu un mot de tout cela de la part de 
qui que ce soit. » 

M. Amédée de la Rousserie, second témoin: « Je 
n'ai jamais eu la pensée que ce füt un mariage forcé. 
Je ne l'ai pas remarqué ni entendu dire à l'époque 
dont il s'agit. On me l'a dit, pour la première fois, 
il y a seulement quelques jours. » 

Au surplus, la crainte, la pression, supposé qu'elle 
ait existé, ne persista pas jusqu'au dernier moment. 
. La cohabitation maritale etla naissance d'un enfant 
établissent le consentement subséquent. Sanchez dit à 
ce propos : «Le mariage est ratifié et devient valide 
lorsqu'il y a cohabitation accomplie spontanément avec 
affection conjugale, supposé que celui des époux qui 
a consenti librement persiste dans ce premier consen- 
tement. Il n'est pas nécessaire que le consentement 
des deux époux soit simultané. Comme le consente- 
ment de celui qui s'est trouvé à l'abri de l'intimidation 
a été légitime, il ne manquait à la validité du mariage 


que le consentement spontané de l'époux intimidé. Or- 


ce consentement est clairement exprimé par la cohabi- 
tation conjugale, conformément à la décrétale Si is 
qui fidem, titre de sponsalibus. Il suit de là quele com- 
merce conjugal ratifie le mariage. Ainsi pensent S. Tho- 
mas, S. Bonaventure, Richard de Saint-Victor, Turre- 
cremata, S. Antonin, Navarre, Ledesma, Soto, Meno- 
chius (Sanchez, de matrimonio, liv. 4, tit. 18, num. 2). 

Le barnabite Bossius, Traité du mariage: «S'il arrive 
qu'un mariage publiquement contracté dans la forme 
du concile de Trente soit nul pour cause d'intimidation, 
il est possible de le revalider par le fait du commerce 
accompli avec l'affection conjugale, parce que le con- 
sentement présent qui constitue le mariage se traduit 
soit par des paroles soit par des signes. Le commerce 
affectu maritali est le signe du consentement présent 
(eap. 12, num. 381, 382), 

Panimolle : « La crainte peut être purifiée soit 
expressément soit tacitement. La purification expresse 
a lieu lorsque le'mariage est ratifié par le consentemen, 
spontané et formel, supposé que celui des époux qui 
consentit librement persiste encore dans ce consente- 
ment. Les actes subséquents font prósumer le consen- 
tement et la ratification tacite. C'est ainsi que la eon- 
sommation du mariage, le commerce rempli affectu 
maritali est cengó réhabiliter le mariage, nul au début 
à raison de l'intimidation. (Decisiones civiles, morales 
et criminales, decis. 102, annot. 5, num. 1 et sqq.) 

La plaidoirie met en lumiére plusieurs autres consi- 


MARIAGE. 


70 


dérations, que nos lecteurs remarqueront dans les 
extraits qui suivent. 


RESTRICTUS FACTI ET JURIS PRO DOMINA JULIA DE CHEF D'HOSTEL. 


1. Si qua unquam, Patres Amplissimi, etas, in matrimonio- 
rum causis dijudicandis perpendisque, judicii vestri acritatem 
severitatemque requisivit, nostra hec ætas alacriorem multo 
diligentioremque exposcit. Quocumque siquidem convertamus 
oculos, irreparabilis ruins indicia ex effrϾni lateque omnia 
pervastante licentia trepidi perhorrescimus. Quæ sub religiosae 
libertatis specie sanctissima dogmata collabefactare molita, du- 
cibus potissimum decimi sexti sæculi, dein superiore ætate sub 
politieæ libertatis fuco civilem humanamque societatem fœædis- 
sime commiscuit, nunc demum, cum omnia tentaverit, familiæ 

"ipsius existentiam ac vitam conatur subruere. Cujus cum pro- 
cul dubio fundamentam sit indissolubilis vite conjunctio in 
matrimonii sanctitate constituta ; ac per divinum Ecclesise 
fundatorem ad sacramenti dignitatem evecta pseudosophis 
uihil fuit et est antiquius quam divinam istam institutionem 
dignitate tanta spoliare et ad civilem tantummodo contrac- 
tum redigere, hoc est, indissolubilitatem resolvere et divortiis 
viam aditumque aperire. Per hosce ipsos dies hac media in 
Urbe principe catholice religionis sede vidimus audivimus- 
que quanto et impotenti conatu christiani matrimonii dignitas 
fuerit tentata, novaque legis rogatione christiani matrimonii 
celebratio tamquam crimen proscripta ac poenis mulctata. 
Divortii jam cogitari leges videmus. Invocari has in Gallia et 
hominum qui sus gentis opinionem fallacissime præseferunt 
sermonibus usurpari. Minores certe nostrates in hoc novo mo- 
limine Gallicis hominibus haud erunt, et qui connubium sa- 
cramenti decore ac dignitate spoliarunt, haud ita multo post 
in cerebrosæ conjunctionis conditionem redigent. 

2. Retinete, Patres Amplissimi, hominum malitiis ac versu- 
tiis pessumdatam dignitatem, fallaciis, prouti vestra fert ocu- 
latissima prudentia, ac libidini obsistite ; et, si quemadmodum 
in hac presenti causa usuvenit, artificiis et mendaciis sub 
pietatis colore aliquis violatam fidem spretasque sanctissimi 
fœderis leges sancire suffragiis vestris tentaverit, sciat hic, 
machinationibus hujuscemodi impervium vobis animum esse, 
nec frustra vobis inviolabilium jurium tutelam fuisse commis- 
sam... 

10. En, PP. AA. , matrimonium cui actor preetendit invitum 
seobstitisse non sponte ac libere ineuntem, sed per vim veluti 
pertractum non secus ac victimam super ara immolandum. 
Scilicet felix conjugium letum felicemque habuisset exitum, 
nisi immoderati Petri spiritus etiam illius vinculi quod ipse tam 
acer ac liber innexuerat impatientes, tranquillitatem turbas- 
sent... 


*. 


Animadversiones prœjudiciales. 


25. Antea quam ad thesim probandam aggrediamur, preemo- 
nere, P. AA. vosopportunum censemus ne miremini causam 
unici summarii tabulis ab utraque parte muniri. Tabulas con- 
fecere adversarii, Verum ita confecerunt ut ex illis non solum 
necessaria, sed etiam plus quam necessaria tela nobis suppe- 

entur ad conficiendam elidendamque actionem. Qua de re 
cogitantibus nobis visum est inutile novas diversasque ab ad- 
versariis summarii tabulas digerere. Accedebat temporis an- 
gustia quie moliri opus minime sinebat. His de causis scriptu- 
re nostre summarium deest et adversarium semper appellat. 
Sed aliud preterea est quod novum summarium non requirit. 
Maxima enim illius pars, si molem inspicias, preecipus vero, 
imo sola si probationum robur spectes est Ebroicensis curie 
inquisitio. Quam inquisitionem satis superque erat S. H. O. 
ab alterutro vel actore vel reo offerri. Accidit ut actor of- 
(euet. 


* 








71 MARIAGE... — — 72 


26. Iisc de summarii ratione. In quo eum probationum quas 
actor est adhibiturus copiam contineat, in quo inquam, inves- 
tigando et perserutando plura sunt que animadverti possunt. 
Quatuor constat partibus. Occupant primam jura et documenta 
qusedam, quibus subtextæ sunt extrajudiciales quædam attes- 
tationes in jure nostro et presertim in causarum gravissimis, 
ut matrimoniales sunt, prorsus prohibitæ. (Card. De Luca, De 
judiciis, lib. 45, discurs. 92, n. 5. 6. Fagnan in cap. Vestra, de 
cobabitat. cleric. iex num. 68, Dunozett. decis. 846). Adde 
ex S. H. O. decreto sub die 24 februarii 1877 episcodo Ebroi- 
censi dato, mandatum fuisse ut procederet ad formam juris. 
Quapropter quidquid juris formam non præsefert ex ipsius de- 
creti et mente et ratione et verbis, probationis vi omnino de- 
bet deetitui. Atqui juridica prorsus carent forma attestationes 
illa, ne dum quia extre judicii solemnitates digestæ, sed et ed 
etiam nomine quod authenticæ ipsius nota deficiunt. 

27. Alteramtabularum partem inquisitio Ebroicensis occupat, 
in qua animadvertere est pluribus offundi mendis, Principio 
sistit se in jure advocatus Liberati « a nome del sig. barone 
di Bosmelet suo cliente, » inquiens (Summ. part. 2, p. 3). Ve- 
rum unde hoc judici compertum erat ? Sine procurationis 
mandato in jus veniebat, legitimam igitur sustinere actoris 
personam ex notissimo jure nequibat « ad constituendum pro- 
curatorem mandato opus est, eoque vel expresso per litteras 
vel per nuncium, aut apud acta praesidis et magistratus inter- 
posito. » (Voet ad Pandect. lib. 3 tit. 3 n. 9, Paulus in receptis 
sententiis lib, 1 tit. 3. cap Qui ad agendum in 6° Vantius de 
nullitate processuum in rubrica de nullitate ex defectu in- 
habilitatis seu mandati comparentium n. 63 et alibi passim 
apud omnes doctores.) 

98. Adest quidem in jure vinculi defensor sed injuratus contra 
constitutionis Benedictinæ apertissimum prescriptum S8 7. 
Hic cæteroquin minus cautus in veritate indaganda, minusque 
diligens fuit. Omisit quippe plures testium interrogare, quos 
ad causam quam maxime rogare intererat. [ta omissum est 
parentum Julie testimonium. Et pater ne vocatus quidem in 
jus est, mater vero appellata plane fuit, sed quoniam « non 
comparuit in causa propter ejus infirmam valetudinem » judex 
suum non esse ratus est illam adire ; neque defensor vinculi 
quidquam contra arguere, Atque ita maximi ponderis, maximæ. 
que auctoritatis testis fuit omnino neglectus (Summ. part. 9, 
pag. 45). Negligentia eadem adhibita est, quoad Alezandrum 
comitem Virieu, « oncle maternel de l'époux, » qui matrimoni 
civilis solemniis interfuerat: (Summ. part. I, pag. 15). Minora 
alia omittimus, 

29. Secunda parti succedit tertia. Collecta in hac fuerunt tes- 
tium aliquot dicta qui per delegationem utpote extra dicecesim 
Ebroicensem erant, interrogati fuerunt. Quocirca Ebroicensis 
inquisitionis complementum et coronis sunt habenda. In his 
unum si demas in Neapolitana curia exceptum testimonium 
sub plenissimam juris formam, in cœteris ea neglecta est 
commemorate constitutionis Benedictinæ cautela, qua inqui- 
sitio præscribitur perficienda vinculi defensore presente 
(const. Dei miseratione, $ 7). Jam vero in omnibus inquisi- 
tionibus delegatis vinculi defensor desideratur. In ea vero 
que in llelvetia est peracta et in qua Theresia est inter- 
rogata, omissum fuit examen leviri. 

30. Innullo babendam esse pretio quartam summarii partem, 
aflirmamus que constat ex indigesta litterarum mole, tum 
quia legalitate omni destitauntur, tum ea etiam de causa quod 
ab ipso actore vel suggeste vel studiose exquisite omnimode 
apparent. Vitium hoc indubie ostenditur iaspecto solum etiam 
tempore quo fuerunt misse. Nulla est prior annis 1877, 1878, 
1879, eo nimirum tempore sunt misse quo jam aperta erat 
Ebroicensis inquisitio, et fors quoque perfecta. Manifeste adeo- 
que redolent suspicionem. Quia si illorum testimoniis Petrus 


de Bosinelet uti, si lucem affuigere novam ex illorum notitia 
suæ cause valuisset, aperta erat via, presto erat juridieus 
trames per quem id valuisset assequi. Subjicere poterat om- 
nes inquisitioni quse persgebatur, sive in Ebroicensi curia, sive 
per delegationem ab hac obtinendam in ea, ubi quisque de- 
gebat. 

3]. En breviter exceptiones contra processum quæsunt causæ 
præjudiciales, Intrinsecus tamen causa ipsa inspecta, adversa 
actoris intentioni suffragia vestra PP. AA. optimo fisi jure 
expectamus. 


CAPUT 1. 


Promissio a Petro Bosmelet Theresiæ facta, ut in facto sponsalium 
naturam non refert, ita in jure quolibet debet effectu carere. 


33, Et merito. Sponsalium natura ea est ut inatua promissione 
consistant ex notissima Florentini J. C. definitione : « Sponsalia 
sunt promissio et repromissio futurarum nuptiarum.» (Leg. 4 
Pand. de Sponsalibus). Facit id ut essentia ac sponsalium 
perfectio duplici elemento constet, nempe unius promissione 
alterius ex una parte, repromissione alterius ex altera, quorum 
unum si deficiat sponsalia vera et vim obligatoriam gignentia 
minime habeantur. Egregie ad rem juridice doctrine lumen 
cardinalis De Luca : « Ad essentiam ac perfectionem sponsa- 
lium requiritur repromissio alterius contrahentis, ita ut unius 
promissio non sufficiat, cum sit contractus qui ad sui perfe- 
ctionem exigit quorum mutuum ac reciprocum consensum in 
idem ex deductis cœteris relatis per Sanchez hoc tract. lib. 4, 
disput. 5, n. 4, et per omnes legistas, canonistas et morales 
pertranseuntes cum textu literali in lege 4 ff. de sponsaltbus. » 
(Card. De Luca, de matrimonio, discurs. 8, n. 4). 

34. Quo posito certissimo, nullique obnoxio difficultati jure, 
scrutemur num in specie mentionem istam, istam repromis- 
sionem, vera videlicet sponsalia habeamus nec ne. Sponsalia 
actor collocarat in consuetudine vite cum quadam puella 
contracta Monachii eo tempore, quo ibi stipendia inter lori- 
catos equites mereretur. Cui consuetudini viam aperuisse ait 
datam pueliæfidem de contrahendo postea matrimonio. Verum 
enim vero affirmatio istius flocci omnino habendam esse pru- 
dens quisque videt. Tantam enim velet quantum actoris nuda 
simplexque assertio. Quid itaque? adfuit revere ista mutua 
promissio quam ipse tam indubie ponit ? Minime. In promptu 
est demonstratio ex Theresiæ testimonio. (um quidem verba 
etsi promissionem a Bosmelet factam foemine confirmant, 
repromissionem  absolutissime excludunt a muliere Petro 
factam, Terrebat fœminam familie Petri invidia, quz igno- 
minia affici se putabat si conjugale fcedus a Petro esset ictum 
cum ea qus longos ordines avorum numerare non posset. 

35. Stat igitur verasponsalia reapse non intercessisse, quippe 
mutuus ille ac reciprocus in idem placitum consensus unde 
sponsalium perfectio atque essentia existit, in specie defuit 
prorsus. Nequidquam actor repromissionem quem fœmina di- 
serte inficiatur quorumdam aliorum testium roborare conatur, 
lrritus enim nisus, cum nemo eorum quos protulit sponsali- 
bus istis adfuerit, suoque sensu verba promissionis ac rep*o- 
missionis audierit. Quid si isti ipsi ob nimiam affectionem erga 
Petrum Bosmelet non levem suspicionem studii animique 
excitant ? Vel quod a teneris unguiculis ut Poli vice-comes, 
et Camillus Boulen, cum Bosmelet amicitie arctissimo vin- 
culo fuerint juncti (Summ. part. 3, pag. 5 ) ; ut Palagoniæ 
princeps qui legatione Monachii fungens pro Neapolitano rege 
in Petri familiaritatem venerat. (Summ. part. I, pag. 38). Vel 
quod ob sociaiem conditionem Petro essent subjecti, ceu 
Jutius Brenmetuit, qui tabellionis offidium in wrbe, gallice, 
Auffraey exercens so suumque ministerium Petri in arbitrium 
permiserat. Neque satis; namque is& ipsi ubi ed rem est 











73 


ventum, ubi de sponsalibus revera probandis est actum, 
Bpomsals nesquam affirmant. 

36. jam age, et desistat actor tandem aliquando sponsalia 

memonre, quee nunquam intercesserant. Sed fingamus tantis- 
per islercessisse. Quanam efficacia in jure pollere poterant ? 
Sj veram est, quod nemo dubitat, sponsalia solvi per matri- 
menium quod alteruter contrahentium eum alio aliave celebret, 
in specie mostre dissoluta omnimode sponsalia sunt dicenda, 
enm neque Petras, neque Theresia promissionis sanctitatem 
fuerint veriti, Petrus enim matrimonium cum Julia de Chef 
d'Hostel contraxit, Theresia cuidam N. nupsit. Neque dicas 
Petrum vi metuque matrimoniom contraxisse, et posterius 
idcirco conjugii vinculum saperiorem contractum minime in- 
firmare. Præterquamquod enim, si id verum esset, quod 
plane non est, ex sponsalibus desumptum impedimentum in 
alterum non Wberi conjugi refunderetur, matrimonium a 
Theresia perfectam validum ac üremissimum eret. Hinc si 
quoad Petrum aliquod possent monumentum inita sponsalia 
habere, quoad Theresiam post sacramenti vimculum irrita 
ommimo ac infirmata erant. Ambo fide sua recesserunt, si 
Petrus cosctas recessit, libera. recessit Theresia, et quando 
Petri spreta promissione ad alterius thalamum libere se contu- 
lit, nuntium facto suo sponsalium contractni misit. 

37. Que cum ida sint, luculenter constat incassum a Petro ad 
rescindendam saeramenti religionem eam appellari promis- 
sionem, vel melius illicitam consuetudinem antea babitam 
cum Theresia, nunc vidua, tamquam solemne juris vinculum; 
incassum in illa consuetudine dirimens impedimentum contra 


jura supersiraere. 


CAPUT II. 


Consensus ab sctore in matrimonii celebretione juxta utrasque 
solemnitates civiles et canonicas præstitus, 41° liber ac sponta- 
neus omnino fuit, 2° nullo neque vi neque metu interveniente 
extortus. 


38. Non multum sane insudanduin nobis PP. AA. est inam- 
babus theseos partibus probandis firmandisque. Presumptio 
juris et de jure est, celebrato matrimonio coram Ecclesia ea 
omnia intercessisse qu: desiderabantur. Doctorum placitis 
res probatissima, et in foro passim usurpata. (Sanchez, de 
matrim. lib. 4, disput. 48, n. 25. Rota decis. 713 et 893 per 
tot. corsm Buratto et in recentior. decis. 304, n. 4, part. 14, 
et decis. A90, n. 8, part. 18, tom. 2. ) Celebratum in specie a 
Petro Bosmelet et a Julia de Chef d'Hostel matrimonium 
cunctis adhibitis solemniis fuisse exploratissimum est. Docet 
enim id nos insigne in eausa. documentum, parochi attestatio, 
illius ejusdem parochi qui nuptiis benedixerat. 

39. Consensum quocirca a eonjugibus utrisque solemniter 
fuisse prestitum coram parocho et testibus dubitari nequit, nt 
prestitum pariter fait eoram civili magistratu dum legitima 
solemnia in nuptiarum rita perfecta fuerunt. Par documen- 
tom illi quod superius attulimus hoc etiam demonstrat, au- 
thenticum nempe actus exemplar a magistratu civili remissum 
et ex mmmicipsli tabulario depromptum. Et in ea celebratione 
fuerunt ad jeris apices servata. Necessarim præcesserant 
publicationes, testes idonei ad actus solemnitatem adhibiti, 
consensus contrahentium apertissimus, solemnis conjunctionis 
formula adhibita, in summa, contractus conjugii perfectissime 
absolutus. (Summ. part. I, pag. 14. 45. 16.) 

40. Quid ergo? Actor qui negat se consensisse, qui inter hæc 
solemnia miserabiliter asserit fuisse suprema affectum tristitin, 
ac obmutnisse, his duobus tantum putidissimi mendacii con- 
vincitur, sîque a jure omnino est repellendus. Aptissime ad 
rem nostram elegans furis interpres adnotat Voet : « Publica 
el solemnis illa, in templo ast curia superstite magistratu 


MARIAGE. 


74 


aliisve personis publicis facte. præsentis in nuptias consensus 
declaratio post previas solemnes denimciationes.... Omnem 
metus et violentie pellit occasionem præsumptionemque. » 
(Voet, Comment. ad Pand. lib. 33, tit. 2, n. 6. Bourwer, 
de jure connubii, lib. I, cap. 17, n. 24). 

41. Sed preesumptionibus opus non est ubi certissima adsant 
facta, gravissimis a testibus affirmata, quz convelli plane ne- 
queunt nec cavillationibus offundi. Gravissimi enim testes sunt 
qui eonsensum a Petro Bosmelet præstitum in matrimosá 
celebratione fuisse etlibere et sponte præstitum affirmant. 
Affrmat peculariter rogatus in inquisitione Ebroicensi paro- 
chus qui ecclesiastice coeremonis præfuit. Dicendum ne erit 
Petro singulare id phœnomenon accidisse ut cum animum 
turbatum, angustiisque oppressum haberet, hilaris aspectus 
et gaudio micans esset, ut nemini unquam in dubium vene- 
rit simulari habitum illum a Petro et fictione verum anirmi 
statum celari ? (Summ. parte 2, pag. 42.) 

42. Parocho succedit Henricus Quesnel testis in matrimonie 
rogatus et adhibitus. Dicta unius testis, alterius pariter matri- 
monio presentis declaratio confiemat. Amadæi, inquam, De la 
Rousserie. (Summ. part. 2, pag. 39.) 

43. Adversus tot ettamplanas testium omni exceptione ma- 
jorum declarationes, quomodo actor affirmare possit se non 
consensisse, nisi quod vi consentire foerit coactus, nisi quod 
metu fuerit impulsus, quaerere vobismetipsis PP. AA. mihi 
videmini, quibus auxiliis, quibus testibus ille tandem aliquando 
faerit usus ad ea communienda quæ de consensus liberi defeetu 
exponit. Misericordiam movit homo qui asserit omnia esse obli- 
tum, animo excidisse, quidegerit, qnid fecerit dum matrimonii 
solemnia in templo celebrarentur, quasi corpore tantummodo 
presens, animo ac mente aBenas,. (Summ. part. 2, pag. 13.) 
Misero et infelici non nuptiarum ritus sed funerea pompa 
illa videbatur. Mitto quærere quo probationis genere posset 


judici cuicumque suadere actor internum animi sensum qui : 


illis omnibus quotquot adessent ignotus occultusque fuerit, 
imo acetum illum internum animi, qui si revera fuerit elicitus 
contraria prorsus specie adeo profunde celabatur, ut nemini de 
illo suspicio gigni potuerit. Et quoniam illi probatio presto sen 
est nec esse potest, quanam ratione intendit hominibus quibas 
penetralia animi subire natura est denegatum probere ? Mitto 
hee, et illuc me potius converto, an excogitata illa monts 
reatrictio verum in jure fuudamentum habeat. Adest ne in 
Gallico codice lex aliqua vel legis articulus, phrases, verbam, 
quo nullum irritumque declaretur matrimonium domi altera- 
trius conjugum a magistratu celebratum? Est ne in ea lege 
absoluta necessitas matrimouii celebrandi in publicis municipii 
sedibus ? Nihil minus. Galliea lex hoc enum habet : « £e ma- 
riage sera célébré publiquement en présence de l'officier civil. » 
Duo tantammodo uti patet m matrimonii eelebratione lex re- 
quirit, ritum publicum, magistratus civilis præsentiam. De loco 
ne verbum quidem. Magistratui quidem officium et onus est 
curare ut publicus ritus sit, quin tamen cogetur in publicis ædi - 
bus illam perficere. Uno verbo ut ritus sit pablicus, non locus 
designat, sed modus. Etiam in privatis sedibus publicus perfici 
actus potest, quando scilicet eo modo perficitur at quilibet 
qui velit facultas sit adstandi, inspiolendi, videndi, atque ob - 
servandi. Observata enimvero in specie nostra fuit quam 
diligentissime ceu videre est in ipso acte matrimonii. (Summa, 
part. I, pag. 44, 15.) Coterum actor ipse risum vix teneat 
credo, si serio ad tam futile figmentum advertat animum. 
Ipse qui syndici munere est functus in urbe Auffay, emi 
proinde notisima ac perspecta lex esse debet multo melius 
quam nos, novit ridieulo et puerili niti fendamento adfirmatio- 
nem suam. Preterea si tali vitio matrimonium revera laboras- 
set, cur nam actor potiusquam ad divortii actionem confugere 
coram civilibus magistratibus nullitatis matrimonii ob formæ 


^. 


75 | MARIAGE. | 78 


defectum actionem non intendit? Quod quidem illi commodius 
multo sucessisset, propriam enim civitatem retinuisset, neque 
externam emendicari debuisset. 

45. Præjactis his, ad auxilia quæ ediximus ab actore sdhibita 
sus sustentandæ intentioni. Testium phalanx est plusquam 
mediocris, ex omni ordine, si vis, delecta ; omissis enim qui 
declarationes suas extra juris formam quomodocumque edi- 
dere, quosque pro nihilo habendos esse diximus. Viro enim 
Principi, Torquato Equiti, vecturarum publicus locator, humi- 
lisque sui agelli cultrix fœmella adjungitur. Egregie. At hos 
dumscrutamur primum in mentem subit isthæc dubitatio, unde 
ipsique de consensu extorto per vim ac metum, de minis in 
Petrum adhibitis, de summo illius moerore in celebrationis so- 
lemniis scientiam hauserint, cum certo certius constet eorum 
neminem neque civili neque ecclesiastico ritui jinterfuisse, 
quin a loco ubi illa peragebantur quam longissime abfuisse. 
Quamobrem si recte inspiciatur, hos nonnisi de auditu testes 
sunt habendi. At a quo audierunt? Non dissimulat Camillus 
Boulen Petro contubernalis in militia, qui suo degens in 
oppido Fontelaje, matrimonium dum Etreville Cauverville 
celebraretur, centum et amplius chilometra aberat, neque 
proinde consensus verba, neque qualis esse ea die in Petro 
vultus, habitus noscere poterat. 

46. Non tam apertum in instruenda Rosa Eulalia Du Forestel 
artificium Petri ex tabulis constat. Sufficit tamen innuisse 
foeminam sus scientie causam significasse his verbis: « J'ai 
entendu dire, » bis in testimonium repetitis, tum ad factum 
consensus, tum ad minarum, idest ad precipua interrogationis 
actionisque capita. Sed insuper fœminæ conditio faciebat 
quominus suo marte rerum notitiam quae in Bosmelet familia 
agerentur valeret comparare. Humili cultrici agrorum dynas- 
tarum aule ac pariter consilia et domesticos inter parietes 
acta impervia erant. 

47, Qua res suspecta in hoc teste est, certissima evadit in al- 
tero a Petro inducto, Thoma Rivier. Hic in Petri familiaritatem, 
venisse dum adhuc iste in ephoebis esset. Dum matrimonium 

. ageretur ac celebraretur Parisiis erat, qua in urbe vecturarum 
locatoris exercitium agebat, namque nonnisi a secundo matri- 
monii mense in dynastarum Bosmelet arcem venit (Summ. 
part. 2, pag. 34 ). lbi accidit ut Petrum denuo opperiret cum 
hic illuc sese contulerat socia Theresia ut vidimus. Eo tempore 
Petrus testi ardentissimum iu feminam amorem aperuerat, ut 
post contractis cum Julia nuptiis commenticia narratione se 
se vi pressum, minisque adductum, deserta Theresia Juliam 
in uxorem duxisse declaravit, (Summ. part. 2, p. 33.) 

49. Cum ad testimonia vice comitis Poli et viri principisPala- 
goniæ perscrutanda pervenimus, non ad ea plane qua extra 
judicium sunt prodita, sed ad ea quæ juridica ac justa forma 
sunt recepta, quibus solummodo probationis pondus posset 
accommodari ; gravissima animum dubitatio subit, undenam, 
nobiscum ipsi cogitabamus, testibus istis absentibus, proinde 
gestorum omnium ignaris tanta in affirmationibus certitudo, 
tanta in matrimonii tractatione, celebratione, atque utriusque 
notitia fuit suppeditata? Vice-comes illi Poli, qui certe pro- 
pria scientia neque minas, neque vim cognoscere poterat, a 
quonam est edoctus ? Num matrimonii deliberationi, consul- 
tationi aderat ? Minime. Num alicui colloquio ? Ne istud qui- 
dem. Num civili nuptiarum ritui ? non. Num religioso ? nihil 
minus, Centum et amplius leucas a locis ubi hec perage- 
bantur stabat. Quanam igitur in re fisus facta gravissima tes- 
tatur, qua ipse propria cognitione non hausit, neminem 
eorum qui aderant appellat, qui ex sese nihil scit? Nonne 
discere hæc omnia a Bosmelet ipso debuit cujus narrationi 
Dimio amicitiæ affectu raptus incautissime acquievit? — 

50. Expunctis his, quorum voces, si recte definire rem ve- 
limus, declarationis a Petro, idest ab actore in causa propria 


facte, nonnisi quedam echo et Unius quasi sonitus artificiosa 
repercussio, unica que intentionen sustinet, restat mater 
Bosmelet. Libenter matronæ condonamus si in nurum mi- 
nime propensa, materno cæca amore, affectioni plus equo 
indulsit, sspe veritatis oblita amicum filio testimonium præs- 
tat, Julie adversum. Attamen si matri id tribuimus, testimo- 
nium acerrime oppugnamus. Atque ad oppugnandum non alia 
sumimus arma quam que ipsa subministrat. In sua epistola, 
quam summarii tabulis adjunctam vobis PP. AA. offerimus. 
Scripta epistola est sub diem tertiam augusti anni 4862, eo 
nimirum tempore quo Petri cum Julia de Chef d'Hostel ina- 
trimonium fuerat in propinquorum consiliis, tanto cum Petri 
gaudio omnino statutum. Legite quesumus, PP. AA. qui 
fuerit matri tunc etatis animus, qui fuerit Petri, in quas 
uterque lætitiæ significationes erumpat. Scribit mater amicae 
suæ nobili fœminæ ducissæ Mortemart : « C'est fait, chère 
Gabrielle, ou du moins cela se fera. En quittant le lieu de 
l'entrevue, Pierre a dit à son oncle de Bosmelet : Mon oncle, 
elle m’est sympathique. Abel a couru le dire au père, qui en 
retour l'a assuré que Pierre lui avait plu extrêmement, si 
bien qu'il lui donnait rendez-vous à Salins, cù l'on va prendre 
les eaux. Quelle bonne et rapide conclusion ! je dis bonne, 
car ce mariage me plaît en tout point et je renonce de bon 
cœur à celui qui me plaisait autant, et non autant à Pierre. » 

91. Conferte ista, PP. AA., cum declarationibus ab ipsa 
fœmina in testimonium relatis, et vobiscum parumper con- 
siderate quanta debeat declarationibus hisce fides haberi. 
Quid ais, matrona egregia ? repugnantem ne dicemus tuum 
Petrum, quem tu ipsa letitia elatum, contentam apprime, 
perfecta vix conclusione matrimonii tam graphice descripsi- 
sti ? Coactum ne illum dicemus qui duobus propositis conjugiis, 
unum alteri quia geniale magis magisque conveniens liber- 
rime præoptaverit ? Te ne ipsam parili ac filium vi et coac- 
tioni oppressam reputemus ut reluctari nec animus nec mens 
esse filioque subvenire, dum tute fateris egregiam eam esse 
conclusionem, optiman, decoram, atque hæc tantopere animo 
præcipiebas ut sinu continere tuo non valueris, sed in amicæ 
animum libentissime effuderis, hanc in] gaudii et plenissime 
satisfactionis partem vocare properans ? Atqui ea erant snimi 
sensus ingenua, erant sincera, presentibus vividisque factis 
excita ! Nondum gliscehant familiares ille discordie, quæ dein- 
ceps tanto omnium vestrum malo intervenere, quibus adhuc 
deferventibus posterius tuum testimonium est proditum. Uno 
inquam verbo, inter hæc duo pugnantia a te testimonia pro- 
lata, prius illud rei veritati consonum retinemus, posterius al- 
terum materne affectioni condonamus... 

54. Vim et meturh actor constituit in propinquorum jussu et 
exhæredationis minis. Præcipuam inter parentes minas adhi- 
buisse amitam Eulaliam. Preter bas minas nihil affert quod 
vim et metum constituat. 

55. Quare disquisitio universa hac in parte redigitur ad inve- 
stigandum num 1? mine iste ab actore assertæ tales fuerint 
ut metus et vis induere naturam valeant ; 2 num mine illæ 
reapse extiterint. 

56. Quoad primum scitissimum est injure, solum illum timo- 
rem matrimonio dirimendo parem esse, qui ab extrinseco ad 
extorquendum consensum injuste fueritincussus. (Cap. Cum lo- 
cum, de sponsal. et matrim. et cap. Veniens, eod.) Scitissimum 
pariter est, timorem illum gravem esse oportere, et cadentem 
in constantem virum. Ad quod tria conjunctim requiruntur 
juxta doctrinam a Spiritu Sancto in tractatu de matrimonio 
tract. 3, disput. 5, sect. 4, num. 922, : «primo, ut malum quod 
timetur sit grave ; secundo, ut incutiens potens sit, et præsu- 
matur probabiliter executurus ; et tertio, ut patiens metum re- 
sistere facile non possit. Ex defectu cujuscumque harum con- 
ditionum timor dicitur levis. » 











77 MARIAGE. | 75 


51. Eja age, et videamus num revera minæ, quse adversus 

conjugii validitatem ab actore asseruntur, gravi incutiendo 
metui faerint pares. Quænam mine erant ? a quo facte? Minæ 
exhzredationis erant, ut ab actore audistis, factæ vero ab Eu- 
Jaa de Bosmelet Petri amita. Hanc enim dicit, Petrum sua 
hereditate, grandi illa quidem et opima fuisse spoliaturum, 
nisi ipse matrimonium contraxisset cum Julia de Chef d'Hostel, 
Metoebat porro Petrus ne hoc ab amita fieret, et quia metuere 
se dicebat, puellam invisam sibi in uxorem duxit. Quid hoc rei 
est quaeso ? minee illæ exhæredationis constituunt ne eam me- 
tusgravitatem qus dirimens impedimentum in sanctissimum 
vinculum valeat gignere ? Quæstionem dirimere nemo hanc 
potest generali juris præcepto, cum res facti omnimodo sit. 
Facit adjuncta diligenter perpendenti, tantummodo usuvenit 
accommodum quiestioni responsum dare. (De Luca, de ma- 
trim. discurs. 8, n. 41 et 12.) Atque hec adamussim adjuncta 
in specie ponderemus. 

98. Actor, eique qui favent testes toti suntin demonstranda 
necessitate bæreditarii patrimonii quod ab amita Eulalia Petrus 
sperare poterat. Quid itaque futurum esset si contra amitæ 
vota aliam ae Juliam de Chef d'Hostel Petrus in uxorem 
duxisset, et exhæredatus ab ilia fuisset ? lloc unum, preterea 
nihil. Ipse qui paternam arcem jure haereditario possidebat, 
cæduæ sylvæ arci commode proprietatem non habuisset. 
Adeoque agebatur de nova commoditate adipiscenda, ageba- 
tur de arcis ornamento, minime vero de patrimonii imminu- 
tione ; moltoque minus agebatur de privatione bonorum que 
potis essent Petri statum immutare, eumque ditem in miseram 
vilemque conditionum redigere. Quo solum in casu exhære- 
datio ut grave malum est existimanda ; quo solum in casu exhæ- 
redationis minæ apposite ad gravem gignendum metum ha- 
bende sunt. (Ut apud Cavall. decis. 447. Penia decis. 405. Boss. 
de matrim. cap. 11, n. 87. Buratt. decis. 412, n. 6. Calaguri- 
tana cor. Meltio prætensi matrimonii 41 februarii 1647. De- 
cis. 19, part. 10. recent., Tu//en, matrimonii 45 januarii 4633 
cor. Albergaio, decis. 194. cor. Priolo, n. 8.) 

59. Hæres sui Patris, amplo satis gaudebat Petrus patrimonio, 
utpote qui annuo redditu in decem et octo millia libellarum 
fruebatur. Proindeque amite hereditas, data, ditiorem hominem 
faciebat, adempta, ne unum quidem assem de tantis fortunis 
d t:ahebat. Minæ itaque exhæredationis redigebantur ad cau- 
sam amplioris lucri, non vero ad causam damni. Non adeo ne- 
cessariam conjunctionem arcis et nemoris fuisse dicendum est, 
ut illa absque hocincoli amplius non posset. Ut enim pater 
actoris incoluerat, dum sejuncta nemoris proprietas ab arcis 
pro^rietate fuerat, parimodo poterat iucolere filius, si facta 
il! ejunctio perexhæredationem esset duratura. Concludamus 
igitur metum ex exhæredationis minis promanantem minime 
suam causam habere a gravi, instanti, malo; hinc gravitatis 
Dota, idest, suoessentiali extremo destitui prorsus. 

60. Utiprimum, sic alterum deficit extremum, nempe persons 
minantis potentia et firma voluntas minas exequendi. Eulalia 
de Bosmelet grandis jam natu conjugii tempore, ingenio mitis- 
sima, in Bosmelet domo bons matris familias gerebat per- 
sonam, ab administratione ceterum alieno, que a Petri ma- 
tre gerebatur tamquam domina (Summ. part. 3, pag. 41). 
Omnibus, nepotibus presertim carissima, veneranda anus 
pari omnes prosequebatur amore. Concipere in foemina istius- 
modi minas adeo graves quæ Petrum viginti quatuor annos 
natum, inter arma educatum, bellisque adsuetum perterruerint 
etad invisum conjugium adegerint tam absurdum atque abso- 
num esi, ut procul dubio commentitiam fabellam sapiat. 

61. inspecta minantis persona, inspecta etiam Petri, in neces- 
saam suasionem inducimur tertium extremum illud, nempe 
resistendi impotertiam, a causa presenti omnino exulari, eo 
vel magis quod in inquisitione ne unum quidem vel testium 


dictum, ne unum quidem documentorum presto est quod 
extremi istius existentiam statuat. Atqui statuere debuissent, 
imo absolutissime probare, quando metus gravitatem talem 
in tuto ponere intenderent, qus validitati sacramentalis vin- 
culi oppugnando esset, quando præsumptio juris et de jure 
invincibilis ex rato et consummato matrimonio existens 
intentatam actionem certissime profligabat. Quod cum actor 
neglexerit, ne puncto quidem temporis ambigere debemus, 
metus affirmationem utpote gratuitam repellendam esse. 

62. Verum plus nimio indulsimus adversariis concedentes re- 
vera sub minis exheredationis ex parte amitæ Eulalie matri- 
monium Petri cum Julia de Chef d'H »stel fuisse initum. At enim 
id facta non sinunt, neque eorum sinunt testimonia quibus 
maxima in causa est fides adhibenda, seu quod soli vera co- 
gnitione polleant, seu quod majorem habeant quam cæteri 
auctoritatem. Horum ductu negamus impetum in Petrum 
fuisse factum a propinquis per minas; negamus autem hunc 
impetum ex parte Eulalie amite, quas res nos probaturos 
jam supra promisimus..... 

75. Concludere nobi jamliceat cum elarissimi Taillet advocati 
verbis, cui defensoris munus ante ecclesiasticum Ebroicensis 
dioeceseos tribunal a Julia fuit commissum : « En vérité nous 
restons stupéfaits quand nous lisous"à côté de ces faits incontes- 
tablement établis, que tout cela précède un mariage forcé per 
vim et metum. Sans doute on nous dira que l'envoi des bouquets 
est une affaire d'usage, que le bracelet apporté est aussi le cadeau 
d'usage. Eh ! oui certes, cela est d'usage, parce qu'il est d'u- 
sage que le futur témoigne son affection sous toutes les formes 
à celle à qui il veut lier sa vie entiére ; mais cela est-il d'usage 
quand on veut témoigner sa haine, sa répulsion ? Et le don de 
sa photographie, oh! c'est un bien mince cadeau, mais 
donné par le fiancé à la fiancée, n'est-il pas 'embléme de l'af- 
fection ? Ne veut-il pas dire: Pensez à moi pendant le temps, 
mais que tous deux nous trouverons trop long, où nous allons 
être séparés ?» (Mémoire pour M. la baronne de Bosmelet, 
pag. 13.) 

76. Posita etiam reprobata omnino tot argumentis hypothesi 
metam et vim intercessisse per que Petrus fuerit coactus ma- 
trimonio assentiri. Metus ille et illa vis minime perdurarunt ad 
ultimum usque momentum temporis, quo idem matrimonium 
fuit contractum, Quod merito ajure retinetur potissimum ex- 
tremum in dijudicanda matrimonii validitate per vim et metum 
contracti. In aliis speciebus quam nostra, in quibus de vera vi 
veroque metu, et non de commentitia ab anula sui nepotis 
amantissima illata agebatur, sanctum semper fuit hunc S. Or- 
dinem petition i pro nullitate obsistere quotiescumque extre- 
mum illud defecisset. 

T1. In causa Romana matrimonii 1 julii 1726 cor. Ratto $3 
ad 6, « animadversum fuit quod causa metus utcumque 
precedens revera tamen non perduravit ad ultimum usque 
momentum temporis quo idem matrimonium fuit contractum. 
Petrus enim ante actum celebrationis sufficientem habuit fa- 
cultatem et libertatem excutiendi preexistentem causam m e- 
tus. Et cur nam ? Quia, ut sapienter PP. sdvertehant, ad irri- 
tandum matrimonium concludenter probari debet, quod eadem 
metus causa et coacta voluntas perduraverit usque ad ipsum 
actum conclusivum matrimonii. » (Cod. S 7.) 

78. Nec secus iu Luceorien. matrimonii 10 januarii 1827 cor, 
Calcagnino S Vel quatenus. « Non sufficit probare veritatem 
atque asperitatem violentiarum, gravitatemque metus ac ter- 
roris incussi ad finem extorquendi assensum requisitum ad per- 
ficiendum matrimonium, sed precise requiritur coarctatio 
qemporis iu ipso actu proximo ad ipsum assensum, adeo ut 
idem assensus videatur expressus sive extortus ex presenti 
formidine actualium comminationum, et mali graviter perure 
gentis. Potest enim dari casus quod longo ante tempore quis 


79 MARIAGE. | 80 


magna viet metu insultatus fuerit et deinde ex intervallo li- 
bere assentiatur ad text. leg. etc. Rot. etc. » 

19. Concordat S. Congregationis jurisprudentia. In Melevi- 
tana nullitatis matrimonii 24 martii 1821, $ Æo vel magis. 
eExceptionem ex metu sævitiarum pelitam inutilem dicit quod 
nec probetur metum perdurasse ad actum usque et in ipso 
actu celebrationis matrimonii. Poterat enim voluntas mulie- 
ris quz prius a propositis nuptiis abhorrebat postea in verum 
consensum converti. Leg. etc. Cosoius eic. Rot. etc. » Et in 
eadem Melevitana, 23 decembris 1821, $ Evenuit. Porroad ir- 
ritandum matrimonium non valet metus qui illud præcessit, 
nisi probetur metum ipsum usque ad matrimonii actum per- 
durasse. Ursaya etc. Rot. etc. Et in altera Melevitana nullitatis 
matrimonii 24 junii 1839, $ addit. idem sancitur ac confirmatur. 

$0. Acta regerere videreœur si extremum istud essentiale in 
causis nullitatis matrimonii defecisse in specie aggrederemur 
demonstrare. Quum latissime hzc disquisitionis pars exposita 
superius a nobis fuit. Cæterum binis tantumodo documentis 
res satis superque evincitur. Actus celebrationis matrimonii 
legitimi, solemnes, omnique fide dignissimi prostant libero, 
plenissimo, explicito consensui Petri in utroque ritu prestito 


. luculentissime comprobando. (Summ. part. 4, pag. 14, 16.) 


CAPUT I. 
Etsi nullitas initio subsisteret, sequiori consensu purgata est. 


81. Res minime controversa est, matrimonium in specie suam 
habuisse perfectionem ex subsequuta copula inter Petrum et 
Juliam. Minime solliciti, eadem id acciderit matrimonii die, 
ut mulier declarat (Summ. part. 2, pag, 19, 20), vel sequiori 
quacumque, ut Petrus affirmat (Summ. part. 2, pag. 14), quod 
certissimum est tenemus ex amborum confessione existens. 
Tenemus ex ipsorom conjunctione infantem in lucem prodi- 
disse. (Summ. pag. 14, part. 2.) Testatur Petrus, cui consonat 
parochus (ibid. pag. 42). 

81. Ergo in specie duo illa habemus, matrimonii consumma- 
tionem et sobolis procreationem. Vanum adeoque est post hæc 
actionem de nullitate intendere. Inficiari so voluisse nequit ea 
qui omnia perfecit quæ prioris voluntatis consequentia sunt. 
Qui voluitconsequens, velle debuit etiam antecedens a quo illud 
dependet (Leg. illud ff. 76 de adquirendo rerum dominio). 
Qui aliquid vi promisit et postea promissum recte solvit poste- 
riore actu priorem firmat, repetere hinc amplius non potest. 
(Leg. Cod. 2 de his que vi, 4 Si ob turpem, ff. si ob turemp 
causam). Ubi consensus intervenit perficitur matrimoniur (Cap. 
Sufficiat, 27 quaestione, leg. Nuptic, ff. de regul. juris.) Nulla 
dubitatio est consensum advenisse quoties copula, cohabitatio, 
et subsequentes cognitiones habuerint locum. Hinc quando ma- 
trimonio hec omnia supervenerint purgatum metum et timorem 
doctorum omnium consensione legumque gentium omnium 
civilium prescriptis, scimus. 

82. « Si post matrimonium metu extortum accedat copula 
sponte habita affectu conjugali, ratificatur prius matrimo- 
nium, et ex tunc incipit valere, si alter qui absque metu 
consenserat in pristino consensu perseveret. Et ratio est, quia 
cum non oporteat consensus esse simul et consensus illius qui 
metum passus non est, fuerit legitimus, solum desiderabatur ad 
valorem matrimonii consensus spontaneus illius qui metu 
consenserat. Sed hic consensus sufficienter exprimitur per 
copulam spontaneus affectu maritali habitam cap. Is fidem, 
de sponsalibus. Ergo ea sequuta ratificatur prius matrimonium. 
S. Thoma etc. D. Bonaventura etc. Richard, etc. Sotus etc. 
D. Antoninus etc. Ledeisma etc, Henriquez etc. Turrecre- 
mata etc. Navarr, etc. Menoch. etc, (Sanchez, de matrimonio, 
lib. 4, tit. 18, n. 2, et seq.). 


83. Ita Bossius, de matrimonio, cap. 12, n. 381 et 382 : 
« Matrimonium publice et servata forma concilii contractum 
si propter metum nullum fuit, potest validari copula maritali 
affecta inter conjuges habita, cum consensus de praesenti 
efficiens marimonium verbis et signis explicari possit et co- 
pula affeetu maritali signum sit consensus de presenti. Lex etc. 
Laiman etc. Barbosa etc. » 

84. Ita missis aliis, Panimolle, Decis. civil, moral. et crim. 


. decis, 402, annot, b, n. 1 et seq. : « Metus vel tacite vel ex- 


presse purgari potest, et tunc expresse purgatus, et .roatrimo- 
nium convalesci si novo consensu expresso spontaneo et li- 
bero rutificetur prior consensus coactus, dummodo alter qui 
absque metu consenserat adhuc in primo consensu perseveret. 
Tacite vero purgatur per ratificationem libere factam in subse- 
quentibus actibus ex quibus juxta juris dispositionem indu- 
citur, seu presumitur tacitus consensus matrithonialis. Hinc 
excluditur metus et ratificatur matrimonium metu a prin- 
cipio contractum ex ejus consummatione seu sequuta copula 
affectu maritali. » 

85. Quid ultra quærimus PP. AA. * Luculenter demonstra- 
vimus, nullo presentem actionem fulciri juris factique mo- 
mento, metum, qui asseritur, prorsus abfuisse ante matri- 
monii celebrationem, abfuisse in celebratione ipsa ; purgatum 
vero quando etiam invitissimis testimoniis, invitissima mi- 
nerva metus asseratur, purgatum, inquam, fuisse ex car- 
nali copula maritali affectu habita, ex conjugum cohabita- 
tione. 

86. Atque hic oratione, nos sistere sinatis, aliena siquidem a 
disceptatione przesenti arbitramur quid ab actore in malos con- 
jugis suse mores inconsulto temere effutitur. Egregie 8. Rota 
in decis. 304, num. 30, part. 41 recentior. « Non relevant dis- 
sidia quae consummato matrimonio inter hos conjuges dicun- 
tur intercessisse... Matrimonium non irritant quod pretendi- 
tur metu contractum, neque ad hunc effectum sunt in aliqua 
consideratione habenda. » Gloss. in cap. etc. Bertazzoli etc. 
Non secus in citata Luceorien. matrimonii 40 januarii 1727, 
S Licet. « Licet vero post hsec omnia solemniter expleta 
inter ipsum sponsum atque sponsam exeitata fuerint quedam 
discordiarum semina... id certe tanti faciendum non est, ut 
causare possit matrimonii invaliditatem. Nam cum semel ab 
initio per liberum assensum et cætera pontificii juris requisita, 
matrimonium valide contractum fuerit, nullo inde pretextu 
irriteri potest et quarumcumque supervenientium circums- 
tantiarum nulla ratio habenda est.» Hsc supremi tribunalis 
oraculum sapientiæ vocem referens ac sanciens. 

87. Quid nos? Cum conjugem, cujus adolescentia in illicita 
consuetudine absumpta, cujus fides in conjagio dubie, in con- 
juge invehi videamus, divini Servatoris nostri verba, in 
mentem veniunt : «Qui sine peccato est vestrum, primus in 


illam lapidem mittat. » 
Quare etc. — Ulisses de Dominicis, adv. 
Ferdinandus Morani, adv. 


Adv. Leonardus Caracciolo, procurator. 


IV 
REMARQUES DU DÉFENSEUR D'OFFICE. 


Le défenseur d'office, qui a soutenu la validité du 
mariage devant la S. Congrégation du Concile, a con- 
sacré la première partie de sa plaidoirie à exposer 
longuement les faits. Nous nous contentons de repro- 
duire la discussion juridique. 

Le mariage renferme trois biens : Le sacrement, 
les enfants qui naissent, la fidélité que les époux se 





TEM MARIAGE. | 82 


gardent. Toute condition essentiellement opposée à 
l’un de ees biens, frappe de nullité le contrat matri- 
monial. Il en est autrement des fins secondaires que 
les contractants pourront avoir dans leur esprit et qui 
les déterminent à se marier. La femme épouse un 
homme pour sa fortune; ou bien c'est la dot de la 
future qui détermine l'homme à ópouser cette femme. 
Le mariage est-il nul ? Ce serait insensé de soutenir 
cette nnllité. Quoique le but que les contractants se 
proposent soit mauvais et condamnable, le contrat est 
valide, pourvu que la triple fin essentielle du mariage 
demeure. 

On lit dans le traité de Thomas Sanchez : « Ilest 
tout à fait certain qu'une fin perverse, quelle qu'elle 
soit, n'annulle pas le mariage, supposé que cette fin 
ne s'oppose pas essentiellement à la nature du mariage 
ni à ses trois biens. C'est règle générale que les contrats 
et les sacrements eux-mêmes ne sont pas annulés par 
une fin trés coupable qui s’y mêle, supposé que les 
choses substantielles subsistent et demeurent.» (Thomas 
Sanchez, de matrimonio, lib. 2, disp. 29, num. 8.) 

Est-il licite et permis en conscience de se marier 
afin de s'enrichir ? Les docteurs sont partagés, mais 
aucun d'eux ne met en doute la validité du mariage. 
Quelques auteurs trés estimés pensent qu'il n'y a pas 
de faute, même vénielle, si l'on n'exclut pas les fins hon- 
nétes du mariage dans la dispositition ou intention 
habituelle ni par un acte formel. C'est le sentiment de 
saint Thomas d'Aquin, quatrième livre des sentences, 
distinction 30, question premiére. Le cardinal Cajetan, 
tome 2 de matrimonio, question 3. 

On lit dans le traitó de Pontius : « Ce n'est, à mon 
avis, pas même un péché vóniel d'épouser une femme 
pour sa beauté on sa dot. Soto est du même avis. En 
effet, il n'y a aucun mal à vouloir la beauté, ou la 
fortune, ou la noblesse d'une personne. Le moyen que 
l'on prend pour se les procurer, c'est-à-dire le mariage, 
n'est pas condamnable en soi, supposé qu'on se garde 
d'exclure ni habituellement ni actuellement les autres 
fins du mariage. La noblesse, la fortune ou la beauté 
ne prennent pas dans l'espritle caractére de cause 
unique et totale, elles n'excluent pas les fins essentielles 
du mariage. Cene sont par conséquent que des causes 
impulsives, qui déterminent expressément il est vrai le 
consentement, mais n'empéchent pas de vouloir impli- 
citement les autres fins, paree qu'on veut réellement 
la mise en possession conjugale, iles devoirs mutuels 
et la procréation des enfants. Il n'y a pas de désordre 
à viser implicitement ces fins et d’en envisager d'autres 
qui ne sont pas intrinsèquement mauvaises. (Basilius 
Pontius, de matrimonio, liv. 1°, chap. 21, num. 13.) 

Dans l'espéce, le baron éprouva d'abord des sym- 
pathies pour sa future, Etait-ce la sainte et sincère 
affection conjugale ? Dieu le sait. C'est le consentement, 
non l'affection qui forme le mariage. Inutile de porter 
les investigations sur l'existence de l'affection. Toute 
l'enquéte constate la satisfaction quele baron témoigna 
de faire ce mariage. S'il n'éprouvait pas d'affection, 
toujours est-il que le désir d'obtenir une riche dot fut 
plus que suffisant pour déterminer sa volonté et son 
consentement au mariage. 


19* s£inrE. 


On objecte que, indépendamment de la dot, le baron 
fut sous le coup d'une pression delapart de sa tante, 
qui menaça de le déshériter s’il n'épousait Julie. 

Le syllogisme est fautif, paree qu'il transporte la 
conclusion beaucoup plus loin que les prémisses ne le 
permettent. 

Admettons, si l'on veut, que la crainte de perdre 
l'héritage exerça de l'influence sur l'esprit du baron ; 
mais peut-on nier l'intervention d'une autre cause 
finale, parfaitement licite et honnéte, et peut-étre 
prépondérante, je veux dire la nécessité d'acquitter 
des dettes énormes avec la dot de la jeune femme? 

En effet, le patrimoine du baron, qui pouvait être 
d'environ trois cent mille franes se trouvait grevó de 
cent douze mille francs, de dettes chirographaires, 
indépendamment de trois mille cinq cents franes de 
rentes viagéres qui représentaient soixante-dix mille 
francs en capital. Au total, le baron devait cent quatre- 
vingt-deux mille francs sur trois cent mille. ll ne pos- 
sédait en réalité qu'une centaine de mille franes. Quoi 
d'étonnant que la dot de sa future (quatre cent mille 
francs) ait pesé sur sa décision, comme il l'a avoué 
dans l'enquéte ? 

Il semble que la certitude de reconstituer sa fortune 
exerca sur lui une plus grande influence que la crainte 
de perdre l'héritage de sa tante. La dot était actuelle, 
imminente, présente, au lieu que l'héritage demeurait 
à l'état d'espérance et dans les futurs contingents. 
Comme la nécessité de solder l'énorme dette pressait 
vivement le baron, il y a lieu de croire qu'elle le décida 
plus efficacement au mariage que la perte probable de 
l'héritage. 

Quoi qu'il en soit de la gravité plus ou moins grande 
des deux motifs, il résulte du propre aveu du baron 
qu'i eut en vue une double cause finale, à savoir, 
d'une part la certitude d'exonérer son patrimoine par 
la dot, d'autre part la crainte de perdre l'héritage de 
8a tante. Cette erainte aura été, si l'on veut, une cause 
illicite qui aurait pu frapper de nullité le mariage. 
Faut-il conclure de là que ce mariage fut sans valeur ? 
En principe, lorsque deux ou dix causes finales con- 
courent à l'acte, il suffit qu'une de ces causes soit licite 
et honnête ; peu importe que les autres causes soient 
illicites et coupables; car il faut nécessairement se 
prononcer pour la cause licite et maintenir la validité 
de l’acte. La Rote romaine se prononça constamment : 
dans ce sens-là ; on peut voir dans les Recentiores de 
la Rote la décision 306, partie 2; décision 611, 
partie 4 ; décision 611, partie 6. 

Cela suffit pour prononcer la validitó du mariage. 
Soit, le baron n'a épousé Julie qu'à cause de la succes- 
sion de la'dame Eulalie. Le danger de perdre l'héritage 
a-t-il pu produire une intimidation assez grave pour 
dompter la volonté et annuler le mariage ? 

Des témoins irrécusables écartent absolument l'idée 
méme de la contrainte de la part de la tante, ils nient 
complètement les menaces. Le curé qui reçut le ma- 
riage et les témoins officiels du contrat protestent lé- 
galement contre cette prétendue contrainte. 

Sabellius, dont la doctrine est communément reçue, 
exige cinq conditions. 1. Il faut que le mal qu'on 


6 


83 


redoute soit grave. 2. L'estimation de ce mal doit 
être sérieuse, probable et rationnelle. 3. 1l est né- 
cessaire que la personne qui inspire la erainte ait le 
pouvoir d'accomplir les menaces. 4. Il faut qu'elle 
80it connue comme ayant l'usage d’exécuter ce qu'elle 
fait craindre. L'homme irascible, dont la colère se dis- 
sipe aussitôt, n'inspire pas une crainte sérieuse. 5. Il 
faut que l'homme intimidé ne puisse pas facilement 
éviter les malheurs qu'il redoute. 

Que eraignait donc le baron ? I] n'avait pas d'autre 
crainte que celle de perdre l'héritage de sa tante Eulalie. 

L'avocai de notre adversaire allégue mal à propos 
Sanchez et Pignatelli, qui reconnaissent quela erainte 
de perdre les biens en totalitó ou en partie est de nature 
à frapper de nullité le mariage fait sous l'impression 
de cette intimidation, 

Franchement c'est abuser de la doctrine de ces 
savants jurisconsultes ; ear ils envisagent les biens 
propres et personnels, et non la crainte de perdre les 
biens d'autrui. Le baron n'avait aucun droit à l'héri- 
tage de sa tante. Il s’agissait pour lui de faire une 
acquisition luerative, et non de subir un préjudice dans 
son propre patrimoine. Est-ce que la perte d'un héri- 
tage auquel on n'a aueundroit n re ni ad rem deviendra 
une cause suffisante pour produire une crainte qui 
annulle le mariage ? 

Comme il n'est pas possible de prétendre un droit 
quelconque, soit in re, soit ad rem, à l'égard d'une suc- 
cession qui n'est pas ouverte, il faut nier que la crainte 
de perdre un bien qu'on ne pourrait réelamer en justice, 
soit de nature à influencer et intimider l'homme qui 
est en possession de sa raison. N'étant pas possible de 
formuler une plainte légale ni d'intenter un procés 
pour réclamer un bien auquel on n'a pas droit, ainsi 
l'homme qui craint de perdre ce bien n'a pas une cause 
juste pour se sentir gôné dans sa liberté. 

L'invitation et l'entrainement pour faire le mariage 
par l'espoir d’unesuccession est une disposition entiè- 
rement diverse de l'intimidation que la erainte inspire. 
C'est au contraire un attrait eausé par l'espérance ou 
Ja certitude du luere. Cet attrait augmente le volon- 
taire au lieu del'affaiblir, comme dit fort bien saint 
Thomas. | 

On lit dans Sanchez: « Quoique toute idée pénale 
doive être éloignée du mariage, toutefoisle contrat est 
valide, nonobstant la peine de perdre un gain et un 
luere. La crainte de perdre une succession n'altére 
nullement la validité de l'union eonjugale. Par exemple, 
Marie est instituée héritiére à eondition qu'elle épouse 
Titius. Est-celà une vraie peine ? Non, c'est simple- 
ment une invitation inhérente à l'espérance du lucere. 
La crainte de perdre une augmentation de fortune n'est 
pas de nature à intimider l'homme doué d'un caractère 
ferme. La passion de l'espéraneeet de la eoncupiscenee 
augmente le volontaire, au lieu que la passion de la 
crainte le paralyse. Les jurisconsultes qui estiment que 
la crainte de perdre un grand luere annulle l'acte, par- 
lent de la crainte injuste qui affeete une chose lucrative 
à laquelle on a droit. (Sanchez, de matrimonio, liv. 4, 
disput. 5, num. 28.) 

Dans d'espèce, les quatre autres conditions essen- 


MARIAGE. : B4 


tielles de l'intimidation font complètement défaut. Les 
témoins appelés à prouver l'intimidation n'ont rien 
connu par eux-mêmes ; ils ne font que rapporter ce 
qu'on leur a dit longtemps aprés la célébration da 
mariage. 

Admettons l'absurde hypothèse que la contrainte 
ait frappé de nullité le mariage. Reste encore la coba- 
bitation maritale, suivie d'unlong silence de seize 


D'aprés le droit commun, que le concile de Trente 
n'a nullement modifié, le mariage involontaire et 
forcé est revalidé par la ratification subséquente. Celui 
des époux qui n'a pas réclamé lorsqu'il le pouvait, est 
mis hors de cause. Cette maxime est consacrée dans 
la décrétale Insuper, 4, qui matrimonium accusare 
possint. Lorsque la crainte a été occulte, il n'est pas 
nécessaire de renouvelerle mariage, par le eonsen- 
sentement exprimé devant le curé et les témoins, con- 
formément au concilede Trente ; la cohabitation affectu 
marttali revalide le mariage. Parmi les canonistes qui 
embrassent ce sentiment, on eite Gonzalez (sur la 
décrétale 21 de sponsalibus) et Sanchez. 

Sanchez explique son sentiment comme suit : « Si 
l'époux qui a subi l'intimidation et la crainte traite 
librement et spontanément affectu maritali avec l'autre 
époux, ou bien s'il aecomplit d'autres actes qui 
expriment un nouveau consentement matrimonial, 
le mariage précédemment contractó sous la pression 
de la crainte se trouve revalidé, supposé que l’empê- 
chement de crainte soit demeuré occulteet que le curé 
et les témoins nel'aient pas connu. (Sanchez, traité 
de matrimonio, liv. 4, chap. 18, num. 12.) 

Il dit dans un autre endroit : « Le concile de Trente 
ne comprend pas le cas dont je parle ; il faut donc le 
décider conformément aux décrétales, qui statuent 
que ce mariage est ratifié par le commerce conjugal 
accompli librement affectu maritali, selon le canon 
Si is qui fidem. La loi du concile de Trente sur la pré- 
sence du curé et des témoins ne s'applique pas au cas 
dont il s'agit. » 

Deux autres conditions sont nécessaires, d’après 
Sanchez : « Celui qui ratifie le mariage par la coha- 
bitation conjugale doit savoir que le mariage était nul. 
S'il agit par erreur et dans la fausse persuasion que ce 
mariage était valide, en ce sens le mariage n'est jamais 
ratifié tant que l'erreur subsiste. Une autre condition 
est que l'habitation volontaire soit de longue durée. » 

Les trois conditions se rencontrent dans l'espéce. 
1. Le baron a librement cohabité avec sa femme, lorsque 
l'intimidation était oceulte, tout au moins les premiers 
temps qui ont suivi le mariage. Il est censé avoir rati- 
fié le mariage. 2. Ce n'est pas par erreur, mais c'est en 
pleine connaissance de cause qu'il a eohabité marita- 
lement ; car il prétend aujourd'hui qu'il savait par- 
faitement que son mariage était nul. 3. La cohabita- 
tion a duré plusieurs années. 

Ainsi, en raisonnant d’après l'hypothèse (d'ailleurs 
inadmissible) de l'intimidation, le mariage doit absolu- 
ment être maintenu. 

Voiei des extraits textuels du mémoire que le dé- 
fenseur d'office a présenté à la S. Congrégation du 





85 MARIAGE. 86 


Concile. Toutes ces raisons. ont déterminé la S. Con- 


grégation à rejeter l'instance du baron. Le mariage 
est donc maintenu. 


ANIMADVERSIONES DEFENSORIS MATRIMONI EX OPFICIO. 


28. Numne dotis seu divitiarum causa adversabatur matri- 
monii substantie, vel triplici ejusdem bono, sacramenti nimi- 
rum, prolis, et fidei, ut exinde illud valuisset irritare ? Insul- 
sum esset hoc pretendere. Quantumvis enim perversus sit 
finis, qui a contrahente intenditur, dum tamen triplici illi 
bono non repugnat, matrimosium minime irritatur; ita Co- 
varruvias, de matrim. 9 part. cap. 1 S unic. num. 7. Sanchez, 
de matrim. lib. 9, disp. 29, num. 8, ibi : « Certum est, matri- 
monium minime irritari ob quemcumque perversum finem, 
qui ejus substantiæ, et tribus bonis illius minime adversetur ; 
et ratio est, quia omnes alii contractus, et sacramenta ex pes- 
simo fine adjuncto, servatis substantialibus, numquam annul- 
lantur. » 

99. Et si quidem controversia est inter doctores quoad 
liceitatem hujasmodi intentionis acquirendi divitias mediante 
matrimonio, nullus profecto ex illis de validitate ambigit ; 
imo etiam non desunt gravissimz notæ scriptores, qui docent 
quod contrahens, dummodo nec habitu nec actu alios honestos 
fines matrimonii excludat, adhuc etiam a levi culpa excusatur; 
ita post D. Thomam in 4 dist. 30 qu. 1 art. 3 ; Cajetanum in 
9 To. q. 3, de matrim., tradit Pontius de matrim. lib. 1, 
cap. 21, num. 43: « Ex his que dicta sunt, colligi potest, 
quid sentiendum sit, cum quis contrahit ob pulchritudinem vel 
divitias. Meo judicio neque est veniale peccatum, sic docet 
Soto etc., quia intendere pulchritudinem vel divitias, vel 
generis nobilitatem, ex se non est malum, ut constat ; neque 
ex medio per quod intenditur, scilicet per contractum matri- 
monii. Quare in eo,qui sic contrahit nunquam hæc habent 
rationem totalis finis ; finem enim totalem habere non possent 
nisi actu vel habitu excluderent fines matrimonii; sed tan- 
tum babent rationem causa impulsiva, in quam expresse fertur; 
implicite autem in ipsos fines operis et contractus; quando- 
quidem vult traditionem illam et communicationem obse- 
quiorum et prolem. lmplicite autem tendere in eos fines, expli- 
cie in alios, qui ex se mali non sunt, nulla inordinatio est. 

30. Quidquid igitur prz» aliis Petrum illexerit in conjugali 
societate cum Julia ineunda, quæstio de antipathia vel simpa- 
thia vix in postremo loco jam collocanda esset, utcumque cer- 
tissime de alterutra constaret, Ex quo enim liquido evincitur 
ex confessione illius, quod pretiosissima dotis corona per- 
sonam sponse decorabat, facili negotio explicatur, optimam 
percupido juveni suppetiisse rationem exelamandi : « Elle a 
une figure sympathique. » Exortane est sancta ac sincera con- 
jugalis affectio in ejusdem animo ? Hoc Deux scit, qui solus est 
scrutator renum et cordium. Ast matrimonium non affectio, 
sed consensus efficit. [n facto autem constat, plenissime Petrum 
fuisse illis nuptiis contentum. Inutilis igitur ac supervacanea 
est affectionis disquisitio; quæ etiamsi defuisset, adhuc desi- 
derium acquirendi uberem dotem satüs superque fuisset ad 
voluntatem et consensum in matrimonio determinandum. 

31. Sed prater divitias sponsæ, ita subsumunt, suberat 
etiam coactio ex parte Eulaliæ de Bosmelet Petri amitæ, que 
suam substantiam ad libellas circiter quatuorcentum millenas 
pertingentem haud nepoti reliquisset, nisi Juliam duxisset m 
uxorem. inepta ac ridicula eavillatio, qua consequens longe 
extenditur ultra idud, quod in premissis continetur. Aiunt 
enim; etiam timor amittendæ successionis amite impulit Petrum 
ad nuptias; ergo vis et metus matrimonium effecit. Ast, quaeso 
nonne alia cause finalis intercessit, honesta quidem et licila, et 


fortasse etiam majoris ponderis? Et quidem certissime. Est hic 
mehercles reus confessus. « En présence dela modicité de 
ma fortune, de mes grandes charges et des quelques dettes que 
j'avais contractées, et de la perspective que ma tante me fai- 
sait craindre, je ne puis pas dire que la fortune de la femme 
qu'on me proposait ait été sans influence sar moi, mais la prin- 
cipale considération a été de ne pas me voir privé de l'héritage 
de ma tante. » (Sum. contr. part. 2, pag. 43, R. 21.) 

39, Siste hic, queso, parumper gradum. Patrimonium ba- 
ronis vim præseferebat libellarum tercentum circiter mille; 
idest « valeurs mobiliéres, deux créances montant ensemble à 
14,000 fr. et une petite rente de 235 fr. à & 1/2 p. 100 sur 
l'Etat français, soit en valeurs disponibles un peu moins de 
20,000 francs..... Parc, jardins, bosquets, avenue etc. et une 
ferme de 68 hectares, 66 ares de terres labourables ; c'est-à- 
dire une valeur d'au moins 250 à 300,000 francs. » (Summ. in 
calc. n. unic.) Hec vis patrimonii. Quodnam ss alienum? 
Instrumentum nuptiale summam denunciat libellarum centum 
et duodecim mille in chirografariis obligationibus. Quænam 
onera ? Ad annuam summam assurgebant paullo minus ter- 
mille et quingentum. « M. de Bosmelet devait sur ces apports : 
« 1, une somme de 112,000; 2. diverses rentes s'élevant en- 
« semble à 1,419 francs; 3. à sa mère une rente viagère de 
« 2,000 fr. Ces dettes sont déclarées dans le contrat de ma- 
« riage. » (Summ. in calc. cit. n. unic. A). Optima igitur ra- 
tione absque ulle vel minima ambiguitate confitetur Petrus. 

33. Et siquidem intima cordis ejus ex hac confessione per- 
scrutari liceat, datum quidem erit affirmare, plus valuisse in 
statera Petri certitudinem reficiendi suum patrimonium ex 
dote uxoris, quam timorem amittendæ hereditatis amita. Illa 
erat in actu; heec erat in spe; ista erat de futuris contingen- 
tibus ; illasub ipso capiebatur nuptiarum momento. Et quum 
acriter eumdem urgeret necessitas dimittendi gravissimum de- 
bitum libellarum circiter 112 mille, validiorem impulsum ex 
hac ipsa certa necessitate datum fuisse ad nuptias judicari 
debet, quam ex probabili jactura successionis amitæ. 

34. Quidquid verumtamen sit de hac majori gravitate, istud 
certissime emergitex allata Petri confessione, quod ad eumdem 
determinandum pro nuptiis cum Julia duplex causa finalis cu- 
currit; certitudo nempe corroborandi suum patrimonium ex 
pinguissima uxoris dote, et timor privationis successionis 
amite. Esto quidem quod hic timor fuisset illicita causa irri- 
tans contractum, numne matrimonium infectum fuit perinde? 
Nil minus. Übi enim due vel plures causæ finales concurrunt 
in actu, dummodo una sit licita et honesta, etiamsi alia sit in- 
honesta, vel illicita, semper interpretatio fieri debet pro causa 
licita; atque exinde sustinetur actus, quia semper actus ipse 
præsumitur meliori, quo fieri potest, modo celebratus, Rota 
Romanas, in decis. 271, num. 10, part. 6, recent., ibi : « Dum 
plures causæ referuntur ad celebrationem actus, tunc ex una 
causa, quie sit vera, sustinetur actus, quando illa est sufficiens 
de per se ad actum sustinendum. » Plenissime concordat. 
Decis. 611, num. 33, part. 4 rec., ibi : « Cum possint con- 
currere duse caus, interpretatio semper fieri debet pro causa 
licita, quoniam actus præsumitur fieri eo modo, quo valide et 
licite fieri potest » ; atque ita etiam dee. 306, num. 8, part. 2 
rec. « Præsumere debemus actum potius processisse a causa 
licita et honesta, quam ab illicita et fraudulenta. » 

35. Hæc omnia profecto satis superque essent, ut de validi- 
tate matrimonii, de quo eontrovertitur, justum ac promeritum 
ferretur judicium. Sed in causa optima, quid non potest con- 
cedi? Esto etiam quod quelibet alia causa honesta et ficita 
preter successionem in bonis amitæ defuisset ad Petrum Julie 
matrimonialiter conjungendum. Numne periculum amittendæ 
ejusmodi successionis adeo vehementer illum urgebat, ut ex 
eo metus exurgeret, qualis ad invalidandum matrimonium 


t 
3 





87 | MARIAGE. 88 


omnino requiritur, idest ceu tradit Schmalzgrueber jur. can. 
part. 5, tit. 40, num. 2: « Metus gravis, qui et justus et proba- 
bilis dicitur, et qui in virum constantem cadit; seu qui talis 
sit, ut eum, qui illum patitur, etsi alias fortis et constans sit, 
a proposito dimovere valeat? Nil minus mehercles. 

36. Et primo quidem quamcumque penitus coactionem ob 
minas exhæredationis ex parte Eulaliæ excludunt testes omni 
exceptione majores... 

42. Hactenus in genere de inexistentia coactionis. Sed ma- 
jora adhuc urgent in specie. Suo quisque sensu perfacile con- 
cipit, non quemcumque metum constituere coactionem. Sunt 
quippe conditiones, quæ metum ipsum tum in gravitate, tum 
in sua efficacia determinant, ut exinde dici possit gravis, justus 
et in virum constantem incidens, ceu desuper notavi ex 
Schmalzgrueber jur. can. part. 5, tit. 40, num. 2: « Metus 
gravis, qui et justus et probabilis dicitur, et qui in virum con- 
stantem cadit, et qui talis sit, ut eum, qui illum patitur, etsi 
alias fortis et constans sit, a proposito dimovere valeat. Con- 
. ditiones hujusmodi fuse enucleant idem Schmalzgrueber loc. 
cit. num. 3. Sanchez, de matrim. lib. 4, disp. 4, num. 19, Rota 
Romana, in dec. 1140, num. 6 coram Penia; concise autem et 
perspicue Sabellius, quem omnes sequuntur. Summ. divers. 
tract. S Metus, num. 3, ibi : «Metus justus cadens in constantem 
virum, ut talis dicatur, quinque conditiones copulative requi- 
runtur : prima, ut malum, quod timetur sit grave ; secunda, 
ut æstimatio mali, quod timetur, sit fortis; id est ut timens 
non vane, aut leviter credat malum illud sibi imminere, sed 
probabiliter et rationabiliter ; tertia, ut metum incutiens 
potens sit minas exequi; cum non sit viri constantis, ac fortis 
quibuscumque minis terreri ac trepidare ubi non est timor ; 
quarta, ut sit solitus minas exequi; secus si sit homo jacta- 
bundus, et facile iram deponens ; quinta, ut timens non possit 
facile occurrere malis que sibi timet imminere ; quia si posset 
alia ratione malis mederi, non esset justus metus. » Optime 
autem Sabellius initio admonet, quod conditiones hujusmodi 
copulative requiruntur : quum, una tantummodo deficiente, 
non sit gravis metus dijudicandus ; Schmalzgrueber, loc. cit. 
n. 3: « Ex quo sequitur, quod omnis ille metus, qui his quin- 
que conditionibus instructus non est, non sit gravis metus res- 
pectu illum patientis. » 

43. Age nunc; impendebatne Petro grave malum, prouti 
prima expostulat conditio ? Quid ipse formidabat ? Amissionem 
hæreditatis amitæ Eulaliæ. Hoc quidem unanimi voce concla- 
mant adversarii et eorum testes ; huic amissioni bonorum exi- 
mia facilitate peregregius patrocinator adversus aptat doctri- 
' nam, alias gravissimam Pignatelli et Sanchez in 2 parte suæ 
orationis. Sed bona cum venia ejusdem dicam ; caveat ne ro- 
tunda quadratis confundat. Doctissimi enim scriptores per- 
tractant de amissione bonorum ; de metu perditionis omnium 
bonorum; de metu amissionis majoris partis bonorum ; de 
metu amissionis rei magnæ et notabilis (Contr. restr. S 103, 
104). Hæc omnia veruntamen de bonis nostris intelligenda 
sunt, non de alienis. Sed juxta leg. 52 ff. de acquir. rer. domin. 
— « Rem in bonis nostris habere intelligimur quotiens possi- 
dentes, exceptionem, aut amitteates, ad reciperandam eam, 
actionem habemus. » Queimnam actionem, vel exceptionem 
habebat Petrus in bonis amita? Nuilam. Quid igitur huc in- 
trat timor amissionis bonorum? Quæstio erat de luero coop- 
tando, non vero de damno vitando. Inhiabat Eulaliæ succes- 
sionem, ad quam nullum jus neque in re, neque ad rem, nul- 
lamque exinde actionem, nec exceptionem habebat. En lu- 
crum ; numne eamdem amittens, detrimentum capiebat in suis 
bonis; amissionem nempe bonorum, patiebatur? Neque hic 
quid magis aberrat a veritate. 

44, Amissio namque hereditatis, seu beneficii, quod quis 
sperat ab alio, sed ad quod jus non habet ad rem, non est 


causa sufficiens ad gravem et justum metum constituendum, 
quominus matrimonium ex eo metu contractum rescindatur. 
Deficiente enim jure vel in re, vel ad rem, timor conceptus ex 
amissione rei, que reclamari exinde non potest, non est, ceu 
inquiunt doctores, in virum constantem cadens; seu etiam non 
est justus; quemadmodum non esset justa querela vel actio, 
qua rem ipsam reclamaret; amissionem idcirco ejusmodi ti- 
mens non habet justam causam, ut a libero voluntatis propo- 
sito dimoveatur. Quapropter invitari et pertrahi ad matrimo- 
nium contrahendum intuitu et spe hereditatis, non est deter- 
reri metu, sed allici spe vel certitudine lucri; et qui sub hac 
spe contrahit, magis questum facere dicitur, quam damnum 
evitare ; id quod ex doctrina S. Thom: non minuit, sed auget 
voluntarium; Pontius, de matrim, lib. 4, cap. 5, num. 10. — 
« Deinde dicendum existimo, metum amittendi lucrum aut 
heereditatem, aut beneficinm, quod quis sperat ab aliquo, ad 
quod non habet jus ad rem, non cadere in virum constantem. 
Et jure probari potest, quia quamvis pcena repellatur a spon- 
salibus, ea tamen pendentis hereditatis non censetur non ad- 
jecta, neque improbat sponsalia; cujus optima ratio est quia 
id non tam est metu deterreri vel obligari, quam invitari spe 


.]ucri : spes autem et concupiscentia, ut inquit D. Thomas, 1,1, 


qu. 6. art. 7, non minuit, sed auget voluntarium. Unde et 
professio facta ob spem lucri, aut, quod idem est, metu amit- 
tendi lucrum, valet. » 

45. Ita quoque nedum de lucro in genere, prout de hæredi- 
tate vel beneficio, verum etiam de magno lucro, contrariam 
nonnullorum sententiam ut minus veram improbans, tradit 
Sanchez, de matrim. part. 4, disp. 5, num. 28: « Rogrbis au- 
tem, quid dicendum de amissione magni lucri* Ejus enim ti- 
morem cadere in virum constantem affirmant Cynus, Ancha. 
ranuset Franchus.... verum hec sententia, universaliter intel- 
lecta, minus vera est. Primo quia (ut optime Metina c. de res- 
titutione qu. 3 caus. 2 vers. si fiat remissio) quoties donatio 
vel remissio fit ex metu non acquirendi bonum aut lucrum, 


. quod remissione facta, remittens obtinere sperat, quamvis 


metus ad id sit incussus, non vitiatur remissio vel donatio ; 
quia talis remissio vel donatio non metui, sed cupiditati lucri 
acquirendi et sperati est imputanda. Item quia quamvis omnis 


.poena excludatur a sponsalibus, tamquam impediens libertatem 


matrimonii, ast quando apponitur pena lucri perdendi, valet : 
nec timor eam incurrendi vitiat matrimonium eo metu con- 
tractum ; ut si Maria instituatur heres opulentissimæ hæredi- 
tatis, si Titio nupserit ; quia hæc non est vera poena, sed invi- 
tari spe lucri; ergo timor perdendi lucri non est vere timor 
cadens in virum constantem. Item quia passio spei et concupi- 
scentiæ non tollit voluntarium, ut passio timoris,sed illud auget. 
D. Thoma, etc.Unde intelligenda est preedicta sententia quando 
metum passus per injuriam arcetur a lucro, ad quod habeat 
jus. » 

46. Quid de aliis conditionibus ad gravem et justum metum 
constituendum, idest, ut æstimatio mali sit fortis; ut metum 
incutiens sit potens et solitus exequi minas; at metum patiens 
non possit facile occurrere malo, quod timetur ? Nec ipsæ 
magis præsumptæ coactioni opitulantur in casu. Unicuique 
easdem probe consideranti facile occurrit, quod duplici funda- 
mento innituntur : dispositioni nimirum animi illius persons, 
qua metum incutit ; necnon opinioni et conscientiæ illius, qui 
metum patitur. In eo nimirum qui metum incutit, oportet, ut 
firma appareat voluntas inferendi malum ; « potens sit et so- 
litus minas exequi. » In. eo autem qui metum patitur, certa 
debet esse conscientia, quod, ipso violentiæ resistente, metum 
incutiens irroget malum, quin illud valeat evitari : « Non 
vane aut leviter, sed probabiliter et rationabiliter credat 
malum sibi imminere, nec possit facile malo occurrere. » 

Laborem oppido fastidiosum et superfluum EE. VV. af- 





e9 MARIAGE. 90 


ferrem,si minutiosa rerum adjuncta,quæ excludendis hisce con- 
ditionibus abunde suppetunt in casu, propemodum cum circino 
uni atquealteri ex conditionibus iisdem discriminatim aptere 
vellem. Duplex illud idcirco fundamentum, in quo ipse inni- 
tuntur, idest dispositionem animi ac voluntatem utriusque 
partis explorabimus ; tum nempe Eulali® de Bosmelet, a qua 
metus prætenditur incussus ; tum quoque nepotis Petri, a quo 
pretenditur exantlatus. Ex hac simplici disquisitione pari 
gressu et meridiana clarius luce hæc duo demonstrantur, 
primo quod intentio et dispositio animi Eulaliæ noa illa erat, 
ut nepotemsua hæreditate privaret, nisi Juliam de Chef d'Hostel 
duceret in uxorem; secundo, quod conscientia et opinio Petri 
non illa erat, ut ipso renuente huic conjugio, privationem bæ- 
reditatis pertimescere debuisset. 

47. In domestico, ceu inquiunt, dissidio agebstur de exclu- 
dendo Petro a successione amitæ nisi in nuptias cum Julia 
consentiret. Quinam has minas irrogabat! Eulalia de Bosmelet 
cujus indoles et religio quammaxime cuilibet violentiæ repu- 
guabat inferendæ; mulier nimirum piissima, amantissima ne- 
potis, familiaris vetusta dignitatis et splendoris conservandi 
studio-issima. Ecquis suadere sibi potest, quod, hisce omnibus 
affectibus et vinculis prcculcatis nepotem ad odiosum con- 
nubium compellere voluisset, ut ad sepulcrum descendens, 
non fortuna, et splendore, sed odiis, execrationibus et male- 
dictionibus praegravem haereditatem relinqueret in familia? Ad 
hoc ut id mente concipi posset opus esset omuino, ut in nobili 
muliere non charitate in conjunctos, non religione in Deum, 
non amore in stirpem, non veneratione in majores, sed livore, 
sed odio in Deum et homines exundautem animum suppone- 
ret. Quisaudeat hoc affirinare ? 

48. Obstabat quidem ejus pietas ac religio, ex qua præsumi 
non dcbet, quod odiosi connubii periculis prægravare voluiss-t 
suam conscientiam. Testum appello supremum ejus elogium 
diei 1 augusti 4863, in quo conspicuam reliquit summam libel- 
larum septem mille pro divini cultus augmento, et pro piacu- 
liaribus suffragiis, aliamque longe conspicuiorem libellarum 
quadraginta milte sorori moniali, quæ certe nec filiis, nec nepo- 
libus, sed monasterio, sed Ecclesie adquirit. 

49. Obstabat ejus charitas in Petrum,ex qua nec debet præ- 
sumi, quod eumdem in miserrimam conditionem perpetui vin- 
culi, a quo ipse abhorrebat, conjicere voluisset. 

Adeo autem sincera, adeo. ordinata erat illius affectio, ut 
quantuinvis ex separatione conjugum gravissimum dedecus 
extimesceret oriturum in familia, atque exinde omne studium 
impendisset, ut ejusmodi eliminaret discrimen, nihilominus 
aperte declaravit, nulletenus odiosam conjuyalis consortii ser- 
vandi legem imponere nepoti. 

50. Obstahat ejusdem studium in dignitate Familie pro- 
tuenda ; et quum in ea esset Petrus « il principale rappresen- 
tante », fortunain suam eidem relinquere constituerat, et ab 
immerita exhzredatione refugebat. 

51. Hæc indoles, hi sensus Eulaliæ de Bosmelet; quantum 
vehementer a consilio et proposito violentie nepoti inferenda 
iidem repugnent, per se facile intelligit unusquisque. Sed nec 
zinus metui et coactioni supportande repugnabat indoles et 
iogenium Petri, quo magis eidem resistere valuisset, ut exinde 
metus ipse baudquaquam judieari possit in virum constantem 
incidens. 

62. Quod si valuit in prioribus illis nuptiis voluntati propric 
familie resistere. nec dilectio porro, qua amita ferebatur in 
Juliam de Chef d'Hostel, nec periculum amittendi hereditatem 
illus præpedire potuisset, quominus aliis nuptiis obsisteret, 
Non quidem dilectio amitze erga Juliam, quia ipsa nuptias 
antea proposuit nepoti cum alia puella quin cogitaret de Julia ; 
non periculum amittendi hereditatem illius ; quia boc discii- 
men, si aderat, vehementius institisset in primis nuptiis, quæ 


ex eo potissimum proponebantur, ut juvenem a pellice distra- 
herent. | 

53. Hæc dura sunt. Sed valde magis incredibile est, quod 
ipse sub metu amissionis prædictæ hereditatis odioso connubio 
sese obstrinxit, quin de compendio successionis quam anhe- 
labat, nullam vel minimam referret cautionem. Si jamvero 
constaret, quod Petrus in matrimonium, a quo valde repugna- 
bat, nonnisi prebuit consensum , quam ut successionem 
amitæ Eulaliæ adipisceretur, præsumendum certe esset, quod 
per donationem irrevoeabilem, vel inter vivos, vel nuptiarum 
intuitu successionem eamdem sibi fuisset adstipulatus. Quis 
enim tam hebes et mentecaptus fuisset, ut sacrificium suæ fe- 
licitatia subiret ob spem hereditatis acquirendæ, quin ullam de 
ea cautionem et securitatem haberet ? Et nullam revera Petrus 
habuit. Jam perlegimus enim testamentum Eulaliæ, quod 
nonnisi de anno 1868 conditum est (Contr. sum. part. 4, p. 8). 
Et si quidem in ipso est Petrus hæres institutus, non hoc pro- 
fecto ex ea ratione demonstratur, quod successionem in suis 
bonis adpromiserit Eulalia. Nemo quidem dubitabit, quod si 
Eulalia ad infaustum connubium impulisset nepotem, religio- 
sissima ut erat, ab exordio vel ipso tabularum nedum totam 
suam substantiam in satisfactionem assumptæ obligationis re- 
linquere eidem declarasset, verum etiam in reparationem 
scandali de violentia ipsi irrogata per publicam confessionem 
impetrasset veniam. Nihilominus defuit donatio in actu matri- 
monii, defuit etiam cujuscumque obligationis satisfactio in tes- 
tamento ab Eulalia condito; manifestum per se igitur est, quod 
violentia, quæ ab eadem nepoti prædicatur illata, in purum 
ac putidum figmentum nunc ad commodum excogitatum re- 
solvitur. 

94. Quam parvi post baec pendenda sint testimonia in 
contrarium allata, jam videt unusquisque, quum de violentia 
edocere præsumant, quæ tam incutientis quam patientis in- 
genio et affectionibus quaquaversus repugnat. 

61. Testes futiles, testes inepti; qui dum in causa impedi- 
menti metus deponunt, nec a persona, que metum incussit, 
minas proferri audiverunt, nec saltem ab alia persona audi- 
verunt, quæ iisdem minis præsens fuit. Testes porro istius- 
modi nihil valent, non sufficiunt in judicio; quemadmodum ad 
probandum impedimentum cognationis non sufficiunt testes, 
qui personas non viderint in uno saltem cognationis gradu 
constitutas ; textus in cap. Licet 47, de testib. S fin. : «Sed nec 
tales sufticiunt, nisi jurati deponant se vidisse personas, vel 
saltem in uno praedictorum graduum constitutas pro consan- 
guineis habere. Tolerabilius est enim, aliquos contra statuta 
hominum dimittere copulatos, quain conjunctos legitime con- 
tra statuta Domini separare. » 

62. Sed majora adhuc urgent. Urgent enim diuturna coha- 
bitatio conjugum; validius urget consummatio matrimonii in 
ejusmodi rerum adjunctis perfecta, unde oportet judicare, 
quod etiamsi per absurdam hypothesim, ob vim et metum 
irritæ fuisset nuptiæ inter Petrum et Juliam contracta, nihilo- 
minus ex eadem cohabitione et copula, subsequente silentio 
sexdecim annorum, plenam validitatem consequute sunt. Est 
enim unieuique exploratum, quod diuturna cohabitatio, ac 
multo magis copula cum maritali affectu subsequuta, de jure 
communi, atque etiam post concilium Tridentinum, sub qui- 
busdam conditionibus inferius exponendis, matrimonium, ut- 
cumque vi metuque contractum, convalidant; adeo ut, tametsi 
conjux metum passus ipsum probet, nihilominus si, cum po- 
tuerit, non reclamavit, audiri non debet ; est literalis textus in 
cap. 21 de sponsal. et cap. insuper 4 qui matrim, accus. pos. 
« Insuper adjecisti, quod aliquis cum quadam innubili puella 
contraxit, quæ tandem ætatis metas attingens, ab illo pluries 
cognita, contra matrimonium proclamavit, asserens se semper 
ab initio dissensisse, quod per testes probat fama et conversa- 





91 MARIAGE. 92 


tione præclaros. In hoc itaque casu sentimus, quod adversus - 


matrimonium audiri non debet, quæ ante cognitionem sui 
legitimum annum attingens, cum potuit, minime reclamavit ; 
sicut enim ante legitimum consensuin (qui in duodecimo anno 
spectatur) potuit dissentire, sic postquam, legitimo tempore 
accedente semel etiam copulæ carnali consensit, ex ratihabi- 
tatione super hoc sibi silentium non ambigitur indixisse. » Op- 
tiroe hos canones interpretantur Pirbing in tit. qui matrim. 
accus. poss. 8 3; nuin. 14; Gonzales, comment. ia cap. 21, de 
sponsal. et matrim. num. 2, Schmalzgrueber in eod. tit. num. 
414; Reiffenstuel in tit. de sponsal. S 9, num. 333 et seq. et 
pre omnibus perspicue Sanchez, de matrim. lib. 4, disp. 18, 
num. 2 et seq. 

63. Quæstionem autem pertractantes recitati auctores an 
hec matrimonii irriti ralificatio adhuc valeat aliquando post 
Tridentinam sanctionem de presentia parochi et testium, 
etiamsi una copula vel cohabitatio concurrat, de sententia 
propemodum unanimi concludunt, quod etiam post Tridenti- 
num hzc tenet convalidatio ; Gonzales comment. ad cap. ?1 
de sponsalib. pum. 5; Sanchez de matrim. lib. 4, disp. 18 
num. 52, ibi : « Dltimum fundamentum sit, quod hzc omnia 
habent verum etiam post Tridentinum sess. 24 de matrim. 
cap. 4. Si enim metum passus, altero perseverante in pristino 
consensu, accedat cum copula animo maritali habita, et spon- 
tanea, vel habitet eodem animo, cessante omnino metu; vel 
alium actum spontaneum faciat, per quem signiflcet novum 
consensum maaritalem, ratificatur prius matrimonium metu 
contractum, quando impedimentum metus erat occultura, et 
parocho et testibus ignotum, ut probavi lib. 1 disp. 37 n. 14. » 
Ita porro disseruerat in relata disput. 36, ibi : « Tandem di- 
cendum est matrimonium illud, quod propter impedimentum 
occultum nullum fuit, posse revalidari copula affectu maritali 
inter conjuges habita, sicut revalidatue novo consensu occulto. 
Probatur quia Tridentinum sess. 24 de matrim. cap. 4 mi- 
nime comprehendit hunc casum; et ita tamquam casus omissus 
relinquitur dispositioni juris communis; ergo cum secundum 
jus commune tale matrimonium convalesceret copula maritali 
per cap. si is qui fidem de sponsal., hinc idem erit, attento 
Tridentini decreto. » 

64. Hisce juris principiis constitutis, duas alias conditiones 
præcitatus Sanchez exponit, quibus subditur convalidatio ma- 
trimonii ex habitatione vel copula. Requirit enim præprimis 
in cit. disp. 18, num. 4, ibi : « Ut ratificans matrimonium sciat, 
matrimonium prius contractum fuisse nullum ; si enim ex er- 
rore, quo putabat prius matrimonium validum fuisse, coha- 
bitet, aut copula maritalis accedat, numquam prius matrimo- 
nium ratificatur. Alia conditio est, ut habitatio sit diutina. Du- 
bitant autem doctores, quanti temporis debeat esse habitatio ; 
causamque dubitandi praebet, cap. Ad id., de sponsalib. quia 
postmodum per annum et dimidium sibi cohabitans consen- 
sisse videtur. Concludunt tamen non esse necessariam habita- 
tionem anni et dimidii, quam hic textus exigere videtur. » 
Narrat enim facti contingentiam, dum ejus temporis habitatio- 
nem ponderat; unde dicunt prudeatis arbitrio definiendum 
esse hoc tempus, qui considerabit fugiendi opportunitatem, 
habitationisque moram. » 

65. Hisce omnibus ex dispositione juris in propatulo positis, 
admissa et non concessa hypothesi nullitatis hujusce matri- 
monii ex capite vis et metus, hæc tria obviam occurrunt in 
facto demonstranda ; primo, quod Petrus cobabitationem vel 
copulam cum Julia spontaneæ, et conjugali affectu babuerit, 
ita ut conjugium ratificasse censendus sit; secundo, quod 
nullites matrimonii fuerit eidem Petro percognita, ita ut non 
ex errore, sed ex plena cognitione causæ cum uxore cobabita- 
verit, atque caiverit ; tertio denique quod presumpta matri- 
monii nullitas fuerit occulta ; ita ut nullatenus renovari debuis- 


set consensus coram parocho et testibus, Hec omnia porro 
non dubito fore in facto facillime ostensurum ; ita ut nulla 
superesse possit dubitationis umbra, quo magis, in absurda hy- 
pothesi invaliditatis controversi matrimonii, illud plene et effi- 
caciter exinde fuisse convalidatum dijudicendum sit. 

66. Et quoad primam quidem conditionem, quod cohabi- 
tationem et copulam spontaneæ et conjugali affectu habuerit 
Petrus, hoc in facto premittendum est, nullatenus impugnari 
id quod Julia refert in suo examine « dal primo giorno egli mi 
ha trattato come sua sposa ed ha voluto da me tuttii diritti 
del matrimonio. » (Contr. summ. part. 2, pag. 20, R. 18). 
Minus etiam impugnatur quod per annum et ultra absque ulla 
interruptione sub eodem tecto cohabitassent conjuges, eadem 
mensa eodemque thalamo contentes. 


67. Adeo alioquin gravia opitulantur testimonia afflictionem 
Petri ob dissensiones cum conjuge exinde exortas comprobantia 
ut si coacte cum eadem cohabitásse et coivisse quis affir- 
maret, monstrum confingeret, quod nec pictorum, nec poe- 
tarum ullus unquam effingere cogitavit ; virum nimirum con- 
sortium uxoris abhorrentem, atque eodem ipso tempore de 
dissidiis, de simultatibus, et de separatione acerbissime con- 
dolentem. | 


68. Jam præprimis huc occurrit testimonium doloris, quod 
Petrus protulit cum filio ex Julia, conjugali societate perdu - 
rante, adnato fuisset orbatus, hoc parocho Home obtestante. 
Quum autem simultates jam acrius effervescerent, non quidem 
studiis et curis mulieris, tum propinquorum, tum amicorum, 
tum quoque tribunalium interpositum est officium, ut separa- 
tionis periculum devitaretur, sed Petri, sed ejus matris, quz 
voluntatem filii optime noverat. 


69. Quodnam autem eloquentius testimonium deoptari po- 
test quam affectionis sensus, quos Petrus Juliæ manifestavit 
in epistola quam exeunte anno 1865 ad eamdem conscripsit ut 
ad pacem et concordiam revocaret! 

10. Neque hic regerant contradictores, quod Petrus semper 
fuit sub incubo timoris amittendi successionem amitæ qua 
infaustam deplorans dissociationem nepotem exstimulabat ad 
concordiam, ceu videtur ex epistola a nobili foemina de Raim- 
bouille ad matrem illius transtnissa (Contr. sum. part. 4, 
pag. 31). Jam primo quidem, respondeo, quid postulabat Eu- 
lalia? Hoc unum postulabat, ut nepos omne studium adhiberet 
in eo quod decenter et juste obtineri potuisset; nullam verun- 
tamen coactionem exercebat iu eo. 

11. Quod denique hec prætensa matrimonii nullitas non 
publica fuerit, sed occulta, persentio quidem ad eamdem condi- 
tionem evellendam opponi cognitionem testium ex adverso in- 
ductorum. Quid tamen quæritur de opinione testium quoad 
valorem nuptiarum ? Sunt quidem qui impulsui amitæ Eulaliæ 
infaustum attribuunt connubium; sed nemo ex illis, minusque 
Petrus inficiatur, in sua deliberatione præponderasse « la ri- 
chesse de la femme qu'on me proposait. » Hoc ipse Petrus, ceu 
desuper vidimus, obtestatur; hoc confirmat conspicua pars 
testium quos ipse induxit. Quænam igitur esse poterat eorum- 
dem opinio circa validitatem conjugii ? O ! si connubiis intuitu 
dotis et divitiarum contractis ex publica fama nullitatis nota 
inurenda esset, quam (frequenter nuptie honore deciderent 
apud bomines ! Sed in honore semper fuit matrimonium Petri; 
nemo umquam de ejusdem validitate dubitavit, quia omnes 
examussim ex conjunctis et amicis nihil magis studuerunt,quam 
conjugum animos iu pace et unione eo:mpenere. Nil igitur ex 
opinione hominum obstabat, quo magis connubium ex cohabi- 
tatione et copula, si adhuc opus fuisset, plenam acciperet 
ratibabitationem. 

Quare, etc, FLaviasus Sumoxmecuri, Ads. defensor matri- 
monii ex officio. 




















93 DISPENSE. 94 


SUMMARIUM IN CALCE. 


Mémoire pour Mme la baronne de Bosmelet née Louise- 
Marie-Julia de Chef d'Hostel dans le procès en nullité de ma- 
risge porté devant la cour de Rome par M. de Bosmele: son 
mari. 

Omissis, etc. 

Pag. 9. Du cóté de M. Bosmelet la fortune était aussi immo- 
bilière, mais elle était grevée de dettes. M. de Bosmelet ne pos- 
sédait en valeurs mobilières que deux créances montant en- 
semble à 14,000 fr. et une petite rente de 235 fr. à 4 1/2 pour 
cent sur l'Etat français, soit en valeurs disponibles un peu 
moins de 20,000 fr. 

M. de Bosmelet devait sur ses apports: 1. une somme de 
112,000 fr. ; 2, diverses rentes s'élevant ensemble à 4,419 fr.; 
3. à sa mère, une rente viagère de 2,000 fr. Ces dettes sont 
déclarées dans le contrat de mariage..... ainsi l'hypothèque 
est réservée sur le cháteau et ses dépendances, parcs, jardins, 
bosquels, avenues, eic. et sur une ferme de 68 hectares 66 
ares de terres labourables, c'est-à-dire sur une valeur d'au 
moins 250 à 300,000 francs. 

Omissis, etc. 

Mais s'il en avait été ainsi, si M. de Bosmelet avait eu la haine 
au cœur lorsqu'il allait à plusieurs reprises à Salins, à 150 lieues 
de son domicile, rendre visite à sa future.... nous lui dirions : 
Vous ne pouvez alléguer pour prouver votre défaut de consen- 
tement les sentiments haineux que vous prétendez avoir éprou- 
vés, et que vous auriez dissimulés à votre future, sous les 
formes habituelles de l'affection. 

Omissis, etc. 

Rouen, le 24 décembre 1877. 
A. P. Tauer, 


avocat près la cour de Rouen, ancien bâtonnier, 
conseil et mandataire, en cause, de madame la 
bar onne de Bosmelet. 





DISPENSE 





Cause matrimoniale. Empéchement impotentiae, Séparalion aprés 
trois mois de cohabitation. Enquêle canonique entreprise par 
lordinaire de Malines. Sentiment des médecins. Sentence 
rendue par le tribunal de l'ordinaire. Recours au Saint-Siège 
pour obtenir la dispense du mariage ratum. Causes canoniques 
de dispense. Animadversions du défenseur d'office du ma- 
riage auprès de la S. Congrégation du Concile. Principes 
des professeurs modernes de médecine légale sur l'impotentia. 
Personnes aíre(e, ou imperforate. Avis des professeurs de 
l'Université catholique de Louvain. Signes physiques. — La 
S. Congrégation juge qu'il y a lieu d'accorder la dispense et 
de rompre le mariage. Arrét du 26 juillet 1879. 


Mecsconen. — DisPensaTions MATRIMONII. — Die 96 julii 
1879. — De parentum et familiarum concordia matrimonium 
celebrorunt die 8 julii 4875 Ferdinandus et Adriana uterque 
Mechliniensis dicecesis. Duo menses in nuptiali peregrinatione 
transegerunt, eoque tempore difficultas apparuit maritalis of- 
ficii perfecte adimplendi, ita ut duodecies circiter coeuntes, 
semper experti sunt, quod «a l'atto non è stato mai compito. » 

Ex hac eausa mulier vehementem irritationem nervorum 
passa est, que aliquando dementiæ speciem ostendebat. Qua- 
tuor aliis mensibus ia familia sponse commorantibus, utcum- 
que jam gravis Adrianæ valetudinis conditie sese portendisset, 
atque ipsa in preesens de conjuge confiteatur « tosio rimarcai, 
che nel carattere vi erano alcune qualità, le qnali mi ripagna- 


v&no », nihilominns vix ullüm apparuit dissensionis v 

Quum at vero ad maritales lares se transtulissent, mox dissi- 
dium et hinc molestia sponse ita percrebuit, ut in insaniæ 
€XC688u8 non raro prorumperet. 

Vix tribus exinde mensibus elapsis, sub exitu nempe mensis 
martii 1876 parentum studio ad eorumdem habitationem re- 
ducta est sponsa, non obsistente, sed protestante Ferdinando. 
Duplicem posthac actionem instauravit Adriana contra conju- 
gem ; alteram apud tribunal civile pro separatione tori ; alte- 
ram de mense maii 1877 apud archiepiscopalem curiam. 

Percensuit archiepiscopus processum instruere super non 
consummatione matrimonii; a tribus exinde peritis physicis 
judicio post inspectionem in corpore utriusque conjugis (quæ 
ab altero perito omissa est) requisilo, testibusque septimæ 
manus ex utraque parte auditis, hanc die 11 decembris 4878 
pronunciavit sententiam : a Censemus et edicimus matrimo- 
nium etc. numquam fuisse consummatum, et gravissimas 
adesse rationes ut Sanctitas Sua in hoc matrimonio rato et non 
consummato dispensationem concedat. » 

Quum hanc sententiam et actorum processum ad H. S. Or- 
dinem transmisisset Emus presul, ultra instetit pro gratia 
dispensationis, tum quia jam divortium pronunciatum est a 
civili tribunali, tum quia spes abest reconciliandi conjuges, 
tum denique, quia mulier, alioquin pía in periculo versatur in 
medio sæculi. Rituali mox ordine in S. Congregatione abso- 
luto, ad vestrum sapientissimum judicium deferre in hodier- 
nis comitiis causam constitui; et nunc pro meo ofticio ratio- 
nes tum ab Oratore mulieris, tum a Vindice Sacramenti typis 
editas in compendium exponam. 

Ad dispensationis gratiam in hisce causis obtinendam duo 
copulstive requiri meminit mulieris defensor, scilicet quod 
constet matrimonium non fuisse consummatum, legitimasque 
subesse dispensationis causas. Matrimonii inconsummationem 
totis viribus orator propugnat ex conjugum etseptimæ manus 
juramento, nec non ex virginitatis experimento ; quæ omnia 
simul juncta manifestam exhibent de inconsummatione proba- 
tionem ad prescripta cap. Proposuisti, 4, de probat. Jamvero 
mulier quam testes omnes mendacii insciam enunciant, sub 
jurisjurandi religione solemne de infecto conjugali opere red- 
dit testimonium dum fidem facit quod omnia ad hoc exercita 
tentamina in irritum cesserunt. Exinde enarrat quod hanc ob 
causam vir in medica arte peritos percontatus est; tuta su- 
binde conscientia in secundo interrogatorio affirmare valuit: 
« Se l'esistenza della verginità non potesse essere constatata 
pienamente à necessario attribuirlo non alla consumazione 
dell'atto, ma alte visite dei medici, od ai toccamenti di mio 
marito. » 

Consona huic depositioni prostat viri depositio, quem testes 
pariter proclamant « incapace di mentire » quique sub juris- 
juraudi religione examussim rogatus reposuit: « La mia opi- 
nione à che l'atto non è stato compito ; i motivi della mia opi- 
nione sono che nonostante i miei sforzi, non sono mai arrivato 
a penetrare, sono sempre restato al primo ingresso; essa nom 
ba fatto maisangue, e qualche istante dopo Patto rendeva il 
seme. » 

Juratæ conjugum confessioni accedunt septimæ manus testes 
ab utroque conjuge inducti. Et ex parte Adriana novem au- 
diti sunt testes, quorum sex de F'erdinandi ineptitudine ad 
copulam exercendam deponunt; quibus addi debet testimo - 
nium doctoris. 

Concinunt testimonia septimæ manus ex parte viri, mater 
enim testata est. Hxc igitur omnia si expendantor testimonia 
nedum in aprico ponere colligit orator, matrimonium consum- 
matum baud fuisse, verum etiam inconsummationis causam 
a viri ineptitudine repetendam esse. 

Licet autem h&c, quæ hucusque deducta sunt, satis vide- 





95 |. DISPENSE. 96 


rentur ad matrimonii inconsummationem statuendam ex doc- 
trina Reiff. in lib. 4. Decret. tit. 45 num. 44, Sanchez. De ma- 
trim. lib. 7 disp. 107 n. 4; nihilo tamen minus ad omne super 
et dubium avertendum prona adstat in actis trina relatio in 
arte peritorum, qui Adrianam inspexerant, quique de incon- 
summatione certum reddunt testimonium dum illam virginem 
esse renuntiant. 

Gradum exinde faciens orator ad causas dispensationis va- 
rias enumerat, primamque reponit in gravissimo dubio d . im- 
potentia viri saltem relativa antecedenti et perpetua, qus ad- 
ducta pro motivo gratiosa dispensationis non exigit certam et 
concludentem probationem, sed satis est quod sit adeo proba- 
bilis ut Summus Pontifex illam veram existimare possit, utj 
docet Coscius, De separat. thori, lib. 4, cap. 16, num. 197, 
ac lib. 3, cap. 2, num. 386, Pignatel. cons. 448, num. 44, 
tom. 4. Card. de Luca disc. 7, num. 7, de matrim. Ex testi- 
monio autem duorum medicorum, qui uno ore matrimonii 
vinculum quatenus existat, omnino solvandum esse procla- 
mant, Ferdinandum nunciata impotentia laborare dignos- 
citur. 


Alias dispensationis causas adinvenit tum ex civilis divortii . 


proclamatione, tum ex discordiis et animorum aversionibus 
quæ locum habuerunt et insanabiles videntur, atque ex physica 
impossibilitate una cohabitandi, ne ex inutilibus consumma- 
tionis conatibus periculum Adrianæ immineat amittendi cor- 
poris sanitatem et ipsum rationis usum ex histerismo, prout 
io medica arte periti apertum hac de re perhibent testimo- 
nium. Quibus accedit incontinenti periculum et petentis spi- 
ritualis utilitas, quæ ex se sola sufficiens rati matrimonii dis- 
pensationis causa reputatur ceu docet Perez de matrim. 
disp. 20, sect. 7, n. 41 ; et passim legitur in resolutionum the- 
sauro. Ad rem refert episcopus: « Adriana fcemina pia sed ju- 
nior et in medio seculo versans, ejusmodi hodie est conditio- 
nis ut perquam optandum sit eam ad alias nuptias transire 
possit.» 

Contendit pro sua vice vinculi defensorconsummatum fuisse 
matrimonium ob duplicem rationem ; primo quia conjugali 
officio congrua data est opera ad hunc effectum consequen- 
dum ; secundo quia in illo actu, utut non perfecte expleto si- 
gnum certum commixtionis carnalis emersit in consequenti 
delectatione quam persensisse mulier confitetur. 

Enarrat uterque conjux operam dedisse consummationi, 
tametsi actum non complevissent, mulier quidem deponit 
« avevo la convinzione, ciascuna volta, che abbiamo tentato, 
che l'atto non era stato compito; mio marito diceva lo stesso. » 
Vir autem ait: « La mia opinione, é che l'atto non stato mai 
compito », ita ut numquam pervenit « a penetrare »; affirmat 
tamen quod mulier « qualche istante dopo rendeva il seme. » 

Distinguit hic vindex copulæ complementum, aliud nempe 
ad fecundationem, per quod conjuges una caro efficiuntur; 
aliud ad voluptatem, per quod pars sensibilis plenam recipit 
satisfactionem. lllud est necessarium ad consummationem ; 
non eque istud. Primum veruntamen verificatur etiam ex 
coitu imperfecto, ita ut juxta doctrinam cultorum medicine 
forensis et canonistarum satis sit liquorem prolificum in va- 
gina mulieris deponere, qnin immediate projiciatur in inter- 
nam uteri cavitatem, ita Teichmeyerus, Institut. medicin. legal. 
cap. 15, quest. 5: « Quod seminis virilis ad orificium uteri- 
num internum projectio et effusio ideo non sit semper neces- 
saria, facultas Lipsiensis apud Zittmannum cens.6, cas. 77 in- 
quit : Congressum incompletum et applicationem quomodo- 
cumque mentulæ ad vaginam semine virili aspersam sufficere 
frequenter, ut mulier gravida sit. Et Valentini in Novell. med. 
legal. cas. 3 p. 33 et cas. 60 questionem movet an mentula 
justo brevior conceptionem et impregnationem impediat, iti- 
dem negative respondet quoniam ratione viri ad procreatio- 


nem sobolis sola seminis prolifici ejaculatio non in uteri cavi- 
tatem internam sed tantum in vaginam sufficiat. » 

Idipsum confiemant recentissimi ejusdem artis scriptores, 
Mahonius, Medicin. legal. vol. 4, tit. impotenza, pag. 51, et 
Gasperius, Manual. prat. di medicin. legal. vol. 2, part. spec. 
sez. 1, c. 3, $ 3: «Da nessuno puó esser posto in dubbio, 
che la piccolissima quantità di seme virile necessaria a fecon - 
dare l'uovo staccato puó penetrare anche per una vagina ris- 
trettissima, e col mezzo di un coito anche imperfetio. » 

Inter canonistas eminent Schmalzgrueber, jur. eccl. tom. 4, 
part. 3, tit. 5, n. 37, Guttierez, de matrim, cap. 112, num. 9 ; 
Sanchez, de matrim. lib. 2, diso. 21, n. 2: « Conveniunt omnes 
(matrimonium) consummari, quacumque arte semen reci- 
piatur intra vas naturale absque penetratione illius; quia ea 
copula sufficiens est generationi, per eamque sponsi una caro 
efficiuntur; » et lib. 7, disp. 92, num. 10: « Seminis pars intra 
vas recepta sufficiens est ad consummandum matrimonium et 
efficiendum conjuges unam carnem. Si fœmina recipere pos- 
set semen intra vas, quamvis semel susceptum retinere nequi- 
ret, tunc vere consummatur matrimonium ac efficiuntur con- 
juges una caro. » 

Insigne exemplum coitus imperfecti exhibet Zacchias, 
Quaest. medic. legal. 1. 3, tit. 1, qu. 7, num. 24, in feminis, 
que audiunt atrelæ seu imperforate, in quibus orificium 
uteri quodam panniculo obstruitur, et nihilominus fecundan- 
tur. Id ipse explicat in vim validæ attractionis, ob quam semen 
quodammodo per meatus ejusdem panniculi transcolatur in 
uterum. 

Persimili modo rem explicat Mahonius dum opinionem alio- 
rum insignium medicæ discipline scriptorum exponit, qui ad- 
mittunt, quod prolificus humor uteri superficiem perfundit ex 
eaque in internam cavitatem penetrat, uti scribit cit. op; v. 1, 
tit. impotenza, pag. 53: « À traverso il tessuto del collo e 
delle altre parti inferiori della matrice, che sboccano nella 
vagina... questa insinuazione è up'intima penetrazione con- 
simile a quella della nutrizione, » scilicet foetus in utero exis- 
tentis. Atque hanc sententiam apprime confirmat peritissimus 
in obstetricia antecessor Lovaniensis Dr Jlubert in hoc judicio 
adbibitus, dum ait: « La ejaculazione fatta sopra gli organi 
genitali esterni, e senza intromissione del membro virile puó 
nonostante projettare il liquore seminale assai avanti a tra- 
verso la lacune naturali dell'imene, perchà la fecondazione 
abbia luogo. » 

Hac de coitu. Sed sensibilem consummationis effectum  de- 
signat Adriana, cum dicit, in concubitu « io non ho sperimen- 
tato altro piacere più o meno come quello, che ho provato 
nella visita dei medici. » Alter at vero ex peritis, medicus Ca- 
réme enarrat audivisse a muliere, quamdam voluptatem eam 
persensisse tunc cum orificium uteri digito medicus tetigit. 
Quoniam autem idem medicus affirmat, quod si mulier in 
congressu huic persimilem sensationem non fuit experta, ma- 
trimonialis actus dici non potest consummatus, hinc, argu- 
mento ex contrariis deducto, ex quo per confessionem Adria- 
ne eidem medico factam constituitur ejusmodi sensatione 
fnisse eamdem affectam, eapropter conjugalis actus judicari 
debet consummatus. 

Hisce ita demonstratis ad trutinam revocat peritias medicorum 
in causa adhibitorum. Quoad medicum Hubert, qui etiam ex 
parte Adrianæ maximo in honore tenetur, relevat vindex sa- 
cramenti, quod in sua expositione, sub duplici sensu consum- 
matione accepta, alia pro physica conjunctione corporum 
normali et completa, alia pro conjunctionis actu ad commixtio- 
nem idoneo, quoad hunc secundum sensum, in quo consum- 
matio matrimonii in sensu canonico consistit, nihil in casu af- 
firmare posse confitetur. 

Quoad alias autem peritias, accurate investigationis profes- 


97 DISPENSE. 98 


soris Hubert subsidio, nec non ex incidenta libus affirmatio- 
nibus aliorum peritorum vel ipsorum facile de errore convin- 
cuntur relationes eorumdem. In puncto enim disquisitionis, 

in qno summa causæ consistit, idest in penetratione seminis 
vinlis in uterum, Dr Van-Dam hypothesim contrariam, scilicet 
quod hzc penetratio in casu non fuisset sequuta, non quidem 
at certam, sed tantummodo ut probabilem enunciat. Sed si ex 
artis medicæ principiis etiam per transversales vias vel lacu- 
nas hymenis humor fœcundans insinuatur in internam uteri 
cavitatem, jam per se patet, quod probabilitas hypothesis con- 
trariæ est in casu qualibet ratione destituta. 

Relate autem ad peritiam Caréme, qui in eodem disquisi- 
tionis puncto existimat quod semen permansit in vestibulo 
vaginæ, ex alia ejusdem periti afürmatione minus probabi- 
lem hanc assertionem edicit defensor vinculi. Refert namque 
Dr Caréme quod non integrum, sed ex parte, atque in supe- 
riori latere eversum invenit hymenem « per il caso presente la 
membrana esiste ma in parte solamente; vi à stato un rove- 
sciamento della parte superiore della membrana. » Quod si 
ex superius demonstratis adhuc per naturales lacunas liymenis 
integri transfunditur in uterum liquor fæcundans, multo magis 
hoc est in casu retinendum dum hec membrana per suam 
eversionem est amplius dilatata. 

Demonstrata ex hisce rationibus commixtione sexuali ad 
consummationem matrimonii sufficiente, perfacile intelligitur 
in hoc sensu impotentia quam Dr Hubert relativam appellat, 
et qua affectus est Ferdinandus. Non est nempe impotentia 
relativa ad uxorem, sed relativa ad certum gradum, nempe 
perfecti coitus cum uxore. Hsc uon impedit commixtionem 
sexuum, idcirco nec etiam impedit consummationem conjugii. 
Ceterum, retenta etiam peritia Hubert, quem expertissimum 
in obstetricia ex parte mulieris affirmatur, ex quo ipse in 
essentiali quæstionis puncto profitetur, nullem dari posse certi- 
tudinem inconsummationis, sua sponte emergit, quod nec dis- 
pensatio debet concedi, secus enim consummatio pro qua 
valide subsunt præsumptiones juris et facti, existimaretur 
determinate falsa ; id quod repugnat presumptionibus iisdem. 

lta inconsummationis fundamento refutato, edicit insuper 

defensor, etiam alias causas oxtrinsecas dispensationis ex 
hoc ipso evanescere. Ita namque ratiocinatur. Si ex notissima 
sacrorum canonum præscriptione in causa absolutæ impoten- 
tiæ alterutrius conjugis, ad hoc periculum eliminandum ne 
perperam separetur id quod Deus conjunxit, concedi solet 
triennalis cohabitationis experimentum, validiori ratione hoc 
remedium est adhibendum in causa ubi agitur de impotentia, 
non absoluta, quoad omnes mulieres, nec absolute relativa 
quoad certam mulierem, sed tantummodo relativa quoad 
certum gradum, id estad perfectam copulam. Non osten- 
ditur enim in casu, quod Ferdinandus alicui medicinali cure 
proprie imperfectionis sese subdiderit. Nihil quidem affir- 
mari potest de exitu hujusce curationis, quum ex tribus 
peritis in judicio adhibitis unus Dr Van-Dam curationem 
excludit; Dr econtra Hubert explicite profitetur « mi à im- 
possibile di dare una risposta categorica su questo oggetto. » 
Et si quidem ageretur de reparanda impotentia mulieris me- 
diante aliqua incisione absque periculo vite, conveniunt doc- 
tores eam sese subjicere debere ejusmodi operationi. Sanchez 
de matrim. lib. 7, disp. 93, num. 82; multo magis erit expec- 
tandus exituscurationis viri, in qao nec certe nec manifeste 
incurabilis impotentia demonstratur. Quo quidem salutari ef- 
fectu, ut speratur, obtento, facillime restaurabitur concordia, 
ac in sancta ac prospera unione individuam vitæ consuetu- 
dinem vltro conjuges conservabunt. 

Post hec omnia dignentur EE. VV. juxta exploratam sa- 

pientiam ac doctrinam qua prefulgent infrascriptum enodare 
dubium: ) 


19* séarr. 





An sit consulendum SSmo pro dispensatione matrimonii rati 
et non consummati $n casu. 

S. Congregatio Concilii respondendum censuit : Affirma- 
live, vetito viro transitu ad alias nuptias inconsulta S. Con- 
gregatione. Die 26 julii 4879. 


ANIMADVERSIONES DEFENSORIS MATRIMONII EX OFFICIO IN CAUSA 
MECHLINIEN. 


1. Cum magna parentum et familiarum concordia nuptiæ 
celebrate sunt die 8 julii 4875 inter juvenes belgas Ferdinan- 
dum N. et Adrianam N. Bini menses transacti in peregrinatione 
nuptiali, in qua una et altera vice sponsorum aspectu conju- 
gales leetati sunt lares. In hisce pronubis divagationibus paci- 
fico cursu consuetudo v2 pertransiit ; nullus dissensus, nulla 
querela domesticam pacem pertuvbare visa est. Ast ubi, prius- 
quam maritalem peterent habitationem, diuturna quatuor 
mensium mora in domo Ádriane permanserunt, mox profun- 
de dissensionis germen ex ingeniorum discrepantia mani- 
festatum est; quod, accedente quadam difficultate in officio 
thalami maritalis, adeo excrevit, ut ad apertam discordiam 
perduxerit conjuges. 

2. À die namque 1 septembris ejusdem anni 1875 ad inte- 
grum prope mensem subsequentis decembris grato eosdem 
hospitio excepit habitatio genitorum sponse. Tunc quidem 
oppositam in sponso indolem detegit Adriana; ita ut quam- 
plurimum in contrarium sensum et placitum divergerent. 

3. Non aliud verumtarnen hec erant nisi prodromi gravioris 
dissidii, quo utriusque familie haud longe erant contristan- 
dæ. Mulier erat arctissima ; vir autem quantumvis ad matrimo- 
nium consummandum satis esset idoneus, nihilominus ad 
naturalia mulieris in fervescenti ætate desideria satisfacienda 
haud ita par erat, quin salutaris artis subsidio foret coadju- 
vandus. Verbo duodecies circiter concubantes ita quidem 
commixti sunt conjuges, ut prolificum virile semen in mu- 
liebri claustro depositam aliquo temporis momento ibidem 
cominoraretur, id quod profecto ad consummandum matrimo- 
nium est forte sufficiens « seminis pars intra vas recepta sufti- 
ciens est ad consummandum matrimonium, et ad efficiendum 
conjuges unam carnem. » Sanchez, de matrim. lib, 7, dis. 92, 
num. 10. Verum ad naturslem explendum appetitum opina- 
bantur concorditer « che l'atto non era stato mai compito. » 

4. Dum itaque Adriana ad quatuor illos menses in domo pa- 
terna genitorum blanditiis circumdabatur quin absolutam ma- 
riti impotentiam iisdem patefaceret, vix de quadam imperfec- 
tione conquesta est cum matre inquiens. Ut primum verum- 
tamen, anno 1876 exordiente, ad maritalem domum in oppido 
sponsi (uit perducta, tunc protinus in graves perturbationes 
conjugalis vita adeo acriter offendit, ut uno et altero vix mense 
præterlapso, deplorabilis consequuta sit conjugum separatio. 
Ingrato quippe animo cum nova familia conversari ostendebat 
Adriana; ex eoque adeo vehementer concitabatur ejus animus, 
ut dementiæ impetu persæpe corripi videretur. 

. b. Neque patientia, neque affectuosum studium Ferdinandi 
atque ejusdem parentum quidquam profuit, ut mulieris aber- 
rationes valerent moderari. Trimestri spatio hec rerum con- 
ditio perduravit; de quo tempore acriter gravanturtum Adriana 
tum ejusdem parentes quod in conjugali habitatione duram 
atque acerbam ipsa vitam duxisset. Sed domesticum illud 
sanctuarium nemo affirmat penetrasse. 

6. Ita igitur, ceu mox notatum, Adriana a4 patrios lares re- 
ducta, vix aliquando Ferdinandus contra injuriosam separa- 
tionem protestatus est. Ultro tamen progressa est mulier, quae 
ad alias nuptias convolare deoptans, divortii actione apud 
civile tribunal instaurata, amicam sententiam obtinuit die 29 
novembris 4876. Interea tamen temporis, mense nempe maii 


7 








99 


1877 volvente, eminentissimum archiepiscopum Mechlinien- 
sem supplex adiit, prece ad matrimonium cum Ferdinando 
rescindendum oblata. 

7. Nulla mora in causa processit metropolitana euria, exa- 
men testium septimæ manus ex utroque latere perfici deman- 
daus et corporalem utriusque conjugis inspectionem. Deposi- 
tiones quidem testium rite exceptæ sunt; inspectio verum 
mulieris, utut nonnisi post duos annos a separatione exercita, 
canonicis pretermissis præscriptionibus expleta est. Nihilo- 
minus hanc Adrianæ votis consonam sententiam eminentissimus 
archiepiscopus die 44 decembris superioris anni 1878 pronun- 
ciavit: Censemus et edicimus matrimonium die 8 julii 1875 
coram parocho S. Bonifacii Ixellis, dicecesis nostræ, initum inter 
Ferdinandum et Leoniam (alias Adrianam) numquam fuisse 
consummatum, et gravissimas adesse rationes, ut Sanctitas 
Sua in hoc matrimonio rato et non consummato dispensatio- 
nem concedat. | 

8. Cum ex appellatione vindicis matrimonii acta processus 
ad hunc S. Ordinem detulisset archiepiscopus, alias etipse pro 
dispensatione obtulit preces, ita subdens in suis literis diei 19 
decembris 4878 : « Enixe precor Sanctissimum, ut in prefato 
matrimonio rato non consummato dignetur dispensare » (Sum. 
contr. num. 32). Rituali exinde ordine absoluto, quæstio 
hodie mane proponitur discutienda sub assueto dubio. « An sit 
consulendum SSmo pro dispensatione matrimonii rati et non 
consummati in casu. » Quoniam at verum ex desuper enar- 
ratis, atque ex iis, que sum fusius enucleaturus, ad constituen- 
dam inconsummationem carnalem nulla in casu opitulatur 
moralis certitudo ; quin imo contrari: urgent præsumptiones ; 
et prseter hoc nulla demonstratur justa ac rationabilis dispen- 
sandi causa, hinc certa teneor fiducia, quod ad predictum 
dubium pro vestra sapientia et doctrina, Eminentissimi Pa- 
tres, justum ac promeritum reddetis responsum : Negative, 
quemadmodum pro religione officii mihi concrediti obsequen- 
tissime deprecor. 

9. Duo facta prostant in hac causa, certa, atque irrefraga- 
bilia, quæ tum ex receptis forensis medicine principiis, tum. 
ex Peritorum in judicio adhibitorum plus minusve explicita 
sententia consummationem matrimonii comprobant. Duo facta 
gravissima, certa, inquam, et irrefragabilia, quatenus ex 
utriusque conjugis confessione deprompta: sunt; nimirum 
coitus, utut incompletus, cum depositione virilis seminis in 
vagina mulieris, pluries exercitus ; et delectatio venerea, quam 
mulier persensit in eodem coitu ; duo facta denique, quz, 
prouti conjuncta sunt in eorumdem existentia, ita etiam con- 
junctim expendenda sunt in discussione. 

10. De coitu quidem confitetur mulier, circiter duodecies in 
eodem incubuisse. Subjungit veruntamen, ad complementum 
copulz haud ipsos pervenisse « l'atto non era stato compito; 
cum enim instaret judex » siete ben certa, che nessun tenta- 
tivo di compiere l'atto conjugale sia riuscito »? Ita subdit 
Adriana : « Per quanto io possa conoscere, avevo la convin- 
zione ciascuna volta, che abbiamo tentato, che l'atto non era 
stato compito; mio marito diceva lo stesso, » (Sum. cont. n. 2 
R. 11). 

41. Quinam autem fuerint extremi limites conjugalis con- 
gressus ; quinam fuerint sensibiles ejusdem effectus; quid de. 
fuisset ad ejusdem complementum, manifeste ostendunt con- 
jugum confessiones, super quibus periti vel ipsi physici suam 
sententiam pandiderunt. Enarrat etiam Ferdinandus defuisse 
complementum in concubitu; refert tamen quod intra mu- 
liebre claustrum ejaculavit sperma, istudque per aliquod tem- 
poris momentum intra vaginam permansit. 

49. Quinam fuerunt sensibiles horumce actuum effectus ? 
Successitne venerea delectatio? Neque hiec quidem fnit plena; 
quedam nihilominus adfuit in utroque voluptas, quae com- 


DISPENSE. 


100 


mixtionis seminum est præclarum indicium. Jam primo qui- 
dem non referunt conjuges, nihil vel minimum actum esset 
opinati sunt tantummodo. Quid hoc significat? Agitur de opi- 
pione quoad complementum actus ; sed complementum mul- 
tiplex esse potest; aliud ad fecundationem, aliud ad volup- 
tatem. Per illud conjuges fiunt una caro, idcirco est neces- 
sarium ad consummationem ; per istud pars sensibilis suam 
recipit satisfactionem, sed non æque est necessarium ad effi- 
ciendum conjuges unam carnem ; alias numquam dicet satis. 
Quid defuit in casu ? Defuit plena delectatio ; complementum 
nempe ad voluptatem. De hae tantum opinari possunt. Quæ- 
nam fuerit, id exprimit mulier dum refert, plus eminusve 
similem illam fuisse delectationi, quam persenait in physica 
medicorum exploratione. Quinam vero fuerit hic sensus vide- 
bimus in progressu. Videamus modo quid sentiendum sit de 
coitu. 

13. Coitus fuit incompletus; esto quidem ; sed aliquid ad- 
fuit; secus enim dicerent: « Nihil potuimus ». Adfuit forma 
actus absque plena perfectione. Adfuit praeterea effusio virilis 
seminis in vagina mulieris, quæ illud detinuit per aliquod tem- 
poris momentum, quia non statim illud rejecit. Atqui coitus 
ad fecundationem sufficiens (per quem conjuges una caro effi- 
ciuntur) potest esse etiam incompletus. De concordi enim sen- 
tentia insignium medicine forensis scriptorum tum veteris tum 
nostri evi, nec non canonistarum primi nominis pars semi- 
nis virilis, quod etiam « ex coitu imperfecto » non quidem in 
interna uteri cavitate, sed tantummodo in vagina mulieris 
deponitur, satis est ad sexuum commixtionem, idest « ad effi- 
ciendum conjuges unam carnem ». Præcedant in arte medica 
magistri. 

44. Teichmeyerus, Institution. medicin. legal. cap. 15, 
quæst. 5: « Quod serninis virilis ad orifierum uterinum inter- 
num projectio et effusio ideo non sit semper necessaria, fa- 
cultas lipsiensis apud Zittmannum Cons. 6, cas. 77 inquit - 
« Congressum incompletum et applicationem quomodocumque 
mentulæ ad vaginam semine virili aspersam sufficere frequen- 
ter ut mulier gravida sit ». Et Valentini in Novell. med. le- 
gal. cas. 3, p. 33, et cas. 60, quaestionem movet, an mentula 
justo brevior conceptionem et imprægnationem impediat, 
ibidem negative respondet, quum ratione viri ad procreationem 
sobolis sola seminis prolifici ejaculatio non in uteri cavitatem 
internam, sed tantum in vaginam sufficiat ». 

45. Gasperius, Manual. prat. di medic. legal. vol. 2, part. 
spec. sez. 1, c. 3, 83: « Da nessuno puó esser posto in dubbio, 
che la piccolissima quantità di seme virile necessaria a fecon- 
dare l’uovo stac::ato, puo' penetrare anche per una vagina ris- 
trettissima, e col mezzo di un coito anche imperfetto ». Adeo 
facile autem hic seminis virilis eum ovulo in uterum labente 
concursus, atque exiade fecundatio verificari potest, ut nequi- 
dem penis erectio sit ad hoc necessaria, cit. loc. $ 5, ibi: « La 
rigidezza della verga non à condizione indispensabile pel ver- 
samento dello sperma, e pel concepimento. Essa non fa che 
singolarmente agevolare il coito. » 

16. Mahonius, Medicin. legal. vol. À, tit. impotenza, pag. 51 : 
« Altri sostengono, che queste minute proporzioni non saranno 
di ostacolo alla riproduaione ; 1° perché l'uovo che racchiude 
l'embrione vien fecondato dall'aura seminale del maschio senza 
che la mescolanza dell'umore effuso dalla femmina sia neces- 
saria, ció che sembra confermato dal numeroso esempio de 
alcune madri, quantunque fossero state puramente passive 

nell'atto consserato alla generazione ; 2° perchè l'effusione del 
liquore fecondante verso l'orifizio dell'utero non à sempre 
secondo essi indispensabile ; ma basta che venga depositato 
nella vagina ». 

47. Ex canonistis Sanchez, de matrim. lib. 2, disp. 24, n. 2, 
ibi : «* Conveniunt omnes (matrimonium) consummari, qua- 





101 


cumque arte semen recipiatur intra vas naturale absque pene- 
tratione illius; quia ea copula sufficiens est generationi, per 
eamque sponsi una caro efficiuntur »; magis autem perspicue 
et sd rem aptissime in lib. 7, disp. 92, uum. 40 : « Non cen- 
sendum esset matrimonium nullum, si vit non totum semen 
possit intra vas fundere, sed partem ; eo quod seminis pars 
intra vas recepta sufficiens est ad consummandum matrimo- 
nium, et ad efficiendum conjuges unam carnem. Si fcemina 
. recipere posset semen intra vas, quamvis semel susceptum re- 
tinere nequiret, tunc valeret matrimonium ; quippe tunc vere 
consummatur matrimonium, ac efficiuntur conjuges una caro.» 

48. Guttierez, de matrim. cap. 142, num. 9: «Non esse 
censendum matrimonium nullum, si vir non totum semen 
possit intra vas fundere, sed partem, eo quod ea seminis pars 
intra vas recepta sufficiens est ad consummandum matrimo- 
nium, et efficiendum conjuges unam carnem ; addit (Sanchez) 
cum Ouando, si femina semen recipere possel intra vas, 
quamvis semen susceptum retinere nequiret, tum valet ma- 
trimonium, namque vereconsummatur, ac efficiuntur conjuges 
una caro; tunc ipsa solum sterilis est. » 

19. Schmalzgrueber jur. eccl. tom. 4, part. 3, tit. 15, n.37: 
« Sequitur sexto matrimonium ab eo contractum valere, qui 
non totum semen possit intra vas fundere, sed partem dum- 
(axat ; quia ea seminis pars intra vas recepta sufficiens est ad 
consummandum matrimonium, et efficiendum, ut vir eum sua 
uxore fiat una caro ». 

960. Insigne testimonium coitus imperfecti, ex quo nihilo 
minus fecundatio succedit, exhibent ille feemine, qus Atrete, 
seu imperforatæ appellantur. In iisdem enim orificium uteri 
per quemdam panniculum obstruitur, ita ut virili membro im- 
pediatur ingressus ; et nihilominus ex ejusdem panniculi mea- 
tibus, vel, ut aliis arridet, ex angustissimo foramine genitalis 
liquor, quasi transcolatus ad uteri fundum pervenit, unde se- 
quitur fecundatio ; ita scriptorum medicine forensis Nestor, 
Zacchias noster Quest, medic. leg. lib. 3, tit. 1, qu. 7, n. 24 : 
« Remanet pro complenda quæstione ut de arctis (fæminis) lo- 
quamur, quas alias Atretas, et imperforatas vocari dixi, quibus 
ante uteri osculum interius membrana quadam, modo gras- 
sior, modo tenuior preter naturam obtenditur, et ingressum 
virili membro impedit. Alias ex Hippocrate dixi, eas aliquando 
posse concipere, licet dehinc in parte pereant. Volunt nonnulli, 
ob validam uteri attrachonem fieri posse, ut semen per pan- 
nicalum illum quasi transcolatum ad uteri fundum perveniat, 
ibique ex eo conceptus fiat... Mihi magis arridet sententia 
Joannis Hucheri lib. 2 de steril. cap. propr. de claus, cervic. 
pud., qui conceptum in his tantum fleri voluit, in quibus an- 
gustios quoddam foramen in pannieuli medio apparet ingres- 
sum semini virili præbens ; quod tamen ad foetnm exclusio- 
nem non sufficit ». 

91. Hancce mirabilem nature operationem explicare alias 
pertentant seriptores recentes ex attractione quadam externe 
uteri superficiei, per quam a liquore prolifico tota uteri ipsius 


membrana perfunditur, ita ut oriatur fecundatio, quemadmo- 


dum in fœtu succedit nutritio ex attractione humoris nutritivi 
in superficie corporis: ita Mahonius observationes Buffon, 
Ruischii, et Falloppii exponens in citato tractatu medic. legal. 
et vol. 4 tit. impotenza pag. 83, ibi : Sembra certissimo, che il 
liquore prolifico del maschio passi nell'utero, sia che giunga 
in sostanza per l'interno orifizio, che sembra essere la via 
naturale per dove deve passare; sia che si faccia passaggio 
penetrando a traverso il tessuto del collo e delle altre parti 
inferiori della matrice, che sboccano nella vagina..... Si puà 
credere anche,che questo liquore, o piuttosto la sostanza attiva 
e prolifica dello stesso sperma, possa penetrare a traverso i] 
tessuto medesimo delle membrane della matrice. Cid che 
prova, che la parte attiva di cotesto liquore puè non solamente 


DISPENSE. 


102 


passare per i pori dell'utero, ma anche per la sua sostanza, & 
il cambiamento pronto, e per cosi dire improvviso, che accade 
a questo viscere nei primordi della gravidanza..... Questa insi- 
nuazione à un intima penetrazione consimile a quella dalla nu- 
trizione e dello sviluppo ; à una penetrazione in tutte le parti 
interne dell'utero, operata da forze interne uguali a quelle, 
che determinano il nutrimento a penetrare l'interiore capacità 
del corpo, e che producono lo sviluppo senza cangiar forma.» 

22, Disquisitionem jam satis ingratam mihi ipsi sine fructa 
pregavarem, siin aliena provincia lubricum iter percurrens 
arcanam nature operam detegere pertentarem, opiniones ho- 
rumce scriptorum ad trutinam revocando. Quaecumque sit via, 
quicumque modus, quo ad fecundationem ex coitu etiam im- 
perfecto, atque inter obstacula ingressum uteri intercludentia 
pervenitur, nulla in facto dubitatio de hoc exsurgit. Sed quo 
validius rei veritas comprobetur testem appello viventem sa- 
lutaris artis cultorem, antecessorem eximium in Lovaniensi 
Athenæo, atque ex adversariorum testimonio in obstetricia 
peritissimum, qui præclaram in hac causa reddidit elucubratio- 
nem. « lo ho veduto (ita Hubert) partorire donne, che non 
avevano lacero l'imene. La ejaculezione fatta sopra gli organi 
genitali esterni e senza intromissione del membro virile puà 
nonostante projettare il liquore seminale assai avanti a traverso 
lelacune naturali dell'imene perché la fecondazione abbia 
luogo. » (Summ. contr. num.9.) 

23. Hec quidem de actu conjunctionis carnalis, qui per se 
ipsam ad commixtionem seminum, seu ad consummationem 
matrimonii sufficeret, Sed non ita satis. Testimonium quippe 
irrefragabile commixtionis ejusmodi adhuc suppetit ex venerea 
delectatione, quantumvis non vividissima, quam Adriana per- 
sensit, ceu notavi paullo ante, in congressu cum marito. Con- 
fitetur jamvero gratam aliquam percepisse sensationem plus 
minusve similem illi, quam experta est in exploratione per 
medicum absoluta. Sed probe scimus ex contrario summario 
quomodonam in actu inspectionis delectatio ejusmodi conti- 
gerit. Est medicus Caréme, qui ex ore Adrianæ audivit, quod 
tunc ipsa delectationem experta est, quando uteri collum digito 
medicus tetigit. 

24. Jam satis lubrica est hec pertractatio, ut pro vene- 
ratione S. Ordini debita a disquisitione abstineam, utrum 
voluptas ab Adriana percepta ex una potius quam alia causa 
provenerit. Sinite tamen, Em. Patres, ut testimonium afferam 
medici Caréme, qui rem conficit plenissime. Rogatus enim a 
judice quoad valorem probationis in sensationibus ejusmodi 
« in questa mancanza di sensazioni potrebbe riconoscersi un 
segno, che l'atto matrimoniale nonéstato consumato ? » Primo 
quidem respondit « nella specie questa mancanza di sensazioni 
è una prova della non consumazione dell'atto. » (Summ. 
contr. cit, num. 8, R. 3.) Postquam vero enunciavit impres- 
sionem, quam ipsi eidem Adriana persensisse enarraverat, mox 
subjungit, quod si ejusmodi sensum ipsa mulier non est 
experta in congressu cum marito, matrimonium dici nequit 
consummatum. 

25. Quid, si Adriana ejusmodi voluptatem utut minus for- 
tasse vividam persensit in maritali officio obeundo? Nemo am- 
biget quod opposita cunclusio inferenda sit; nimirum, quod 
actus conjugalis consummatus est. Argumentum est a con- 
trariis, quo nullum aliud certius, nullum validius. Atqui 
Adriana voluptatem ejusmodi percepit; redit ergo conclusio, 
quod conjugalis actus fuit consuumatus. 

96. Atque hic animadvertite, Emi Patres, quod non semel 
vel iterum concubuerunt conjuges; sed pluries; sed circiter 
duodecies, prouti mulier affirmat. Non contendo, quod ex 
repetitis congressibus majus robur Ferdinandus acquisiverit ; 
certe tamen vires acuit, ut in venereo certamine aliquando 
victor evaderet. Et si quidem, non dicam semper, sed una voi 


103 


altera vice, in uno vel altero concubitu ejusmodi voluptatem 
experta est Adriana, satis superque fuit ut matrimonium con- 
summaret. Sed verius inquam ; semper hoc contigit ; semper 
quidem delectationem excitaverat coitus; quia « ciascuna 
volta » in qua sese conjuges commiscebant, aliquid animad- 
vertebant defuisse ad implementum actus conjugalis. 

27. Jamvero, si quidem non semper, sed raro sese volup- 
tuose persensisset excitatam, et econtra frequentius nullam 
persensisset delectationem, quando a judice fuit percontata: 
« Siete ben certa che nessun tentativo di compiere l'atto con- 
jugale sia riuscito ? » expressisset ferme, quod ut plurimum 
nihil actum fuerat, aliquando autem actus non fuerat perfec- 
tus. Expressit econtra quod « ciascuna volta l'atto non era 
stato compito ». Quid hoc significat ? Hoc porro exprimit, quod 
toties quoties aliquid deerat plene consummationi conjugalis 
congressus, Deerat nempe plena voluptas, que ex perfecta 
copula persentitur ; sed aliqua erat, que nonnisi ex seminum 
commixtione producitur ; unde matrimonii consummatio per- 
ficitur perinde. 

98. Audio veruntamen ad consummationem excludendam 
invocari judicium, quod periti physici de integritate mulieris 
et de impotentia ad minus relativa mariti reddiderunt. Quid- 
quid sit de hisce assertionibus, concluduntne periti matrimo- 
nium non fuisse consummatum ? Videamus. 

99. Tres quidem periti adhibiti sunt in causa, professores 
nimirum Hubert, Caréme et Van-Dam. Quæstionem consum- 
mationis funditus pertractavit doctor Hubert in duabus rela- 
tionibus et in judiciali examine. Quid tamen in facti specie 
conclusit ? Hoc unum conclusit, nihil posse in causa consum- 
mationis affirmare ; ita ut si pro consummatione matrimoni 
sub hoc sensu intellecta (sensu nimirum canonico) quod com- 
mixtionem seminum secumferat, reddendum sit judicium, 
adhuc constante de copula pluries, utut absque suo comple- 
mento exercita, virginitatis indicia nullo in pretio haberi pos- 
sunt. 

30. Sed audire ex integro oportet ejusdem depositionem: 
« Mi si domanda : il matrimonio non é stato consumato ? Quali 
sono le prove della non consumazione? Quale à il valore di 
queste prove? Se io definisco l'atto, un avvicinamento dei 
sessi, effettuato in modo a render possibile l'incontro degli ele- 
menti maschio e femmina, e per conseguenza la fecondazione, 
non posso più affermare niente ; ed i segni della verginità non 
hanno più alcun valore. » (Sum. contr. num. 9). 

31. Idipsum repetit in alia relatione post inspectionem in 
corpore Ferdinandi elicita : «La questione della non consuma- 
zione del matrimonio à chiara, ovvero inestricabile, secondo la 
definizione, che il Tribunale adotterà. Se questa definizione, 
tutta medicale, dell'atto conjugale — un ravvicinamento dei 
sessi effettuato in maniera da rendere possibile l'incontro degli 
elementi maschio e femmina, e per conseguenza la feconda- 
zione —, potesse prevalere, nel caso non vi sarebbe neppur 
modo di provare ció che à avvenuto. Il marito sembra aver 
fatto delle perdite seminali sopra la sua donna ; ma il liquore 
effuso, supponendolo capace di fecondare,fin dove à arrivato ? 
ha penetrato nel riservatojo, che gli è naturalmente destinato 
oppure à stato solamente deposto alla soglia degli organi ge- 
nitali Niuno potrebbe dirlo, neppure le parti interessate ? » 
(Sum. contr. num. 10 R.2.) 

32. In inquisitione autem verbali nullum protestatur certum 
judicium in causa reddi posse, quod matrimonium non fuit 
consummatum. Audiantur questiones cum responsionibus ad 
ipso datis. 

D. 5. « Ilatendendosi per consumazione di matrimonio un 
avvicinamento effettuato in modo a rendere possibile l'unione 


degli elementi maschio e femmina, e per conseguenza la fe-: 


condazione, la scienza non ha alcun segno, che provi peren- 


. DISPENSE. 


104 


toriamente, che la consumazione non ha avuto luogo? 

Risp. « No : noi non abbiamo alcun mezzo. » 

6. «1 casi di consumazione in questo senso senza rompi- 
mento dell'imene sono assai frequenti ? » 

Risp. « Si; ció à molto frequente. » 

1. «La donna puó costatare con tutta certezza, quando l'in- 
contro degli elementi maschio e femmina ha luogo, o almeno 
quando lo sperma arriva molto Jontano, affinché l'incontro 
possa aver luogo, e come puó costatare ? 

Risp. « No; essa non puó costatarlo. » 

8. « La signora ha dichiarato qui, che essa non ha mai sen- 
tito nel coito le sensazioni avute nella visita dei medici. Se ne 
devo concludere, che l'incontro degli elementi maschio e fem- 
mina non ha avuto luogof » 

Risp. « No; non si puó concludere.» (Sum.contr. num. 11.) 

33. Ex hac accurata doctoris Hubert inquisitione manifesto 
erumpit, quantum fallaciter duo alii periti arbitrati sunt in- 
consummationem hoc nostro in casu ex præsumptis indiciis 
virginitatis Adrianæ desumere. Qus porro si adhuc extarent, 
nullum solidum argumentum suppeditare possent inconsum- 
mationis in carnali commercio, quod utut ex parte incomple- 
tum fuisset, effusionem tamen prolifici humoris ita secumtulit, 
ut hic facile in uterum potuisset penetrare. Credo equidem 
quod in hoc quæstionis articulo nulli vel minimae exceptioni 
subjacere valeat possibilitas penetrationis istiusmodi, quando- 
quidem nec a duobus illis peritis, utcumque integritatem ipsi 
asserant in Adriana, fecundatio per hanc viam effectuanda 
non impugnatur. 

34. Doctor quippe Von-Dam bypothesim in factispecie huic 
seminis penetrationi contrariam designat tantummodo ut pro- 
babilem ; non audet eamdem adsumere uti thesim, ex qua de- 
beret omnino excludi quilibet seminum concursus; enunciat, 
ceu repeto, ut probabilem hypothesim. Mitto, quod ex sen- 
tentia tum medicine forensis scriptorum, tum canonistarum 
quos supra retuli, tum etiam doctoris Hubert « la ejaculazione 
(ut ipse inquit) fatta sopra gli organi genitali esterni e senza 
intromissione del membro virile puó nonostate projettare il 
liquore seminale assai avanti a traverso le lacune naturali dell” 
imene, perché la fecondazione abbia luogo ; » verum, nonne 
inauditam sapit audaciam ex una probabilitate defectus pene- 
trationis ejusmodi inconsummationem inferre? Res clarius 
patet quam ulla indigeat demonstratione. 

35. Nec longe diversum est judicium a doctore Caréme circa 
hanc disquisitionem prolatum. Opinatur et ipse, quod liquor 
effusus in vagina mulieris non penetravit hymenem « il seme 
non sarebbe stato introdotto, che all'entrata del canale vagi- 
nale, che noi chiamiamo vestibolo, senza passare la membrana 
imene, e cosi si comprende il rigetto immediato del seme. » 
(Sum. contr. num. 8 R. 4). Sed eadem hic etiam responsione 
occurram, quam suppedidat doctor Hubert, quod scilicet ad- 
huc e vestibulo pudendorum muliebrium penetrat in uterum 
« a traverso le lacune naturali dell'imene », absque eo quod 
hec membrana proscindatur ex introductione virilis membri. 
Quod si ob hanc ipsam repulsionem numquam contingeret, ut 
semen insinuaretur in hymenem, quonam, dicant, modo veri- 
ficari illud posset, quod omnes admittunt, ut scilicet commixtio 
seminum sequatur « quamvis mulier sasceptum semen reti- 
nere nequeat ? » 

36. Certe de hoc nullatenus dubitavit professor Hubert, 
quippequi si impossibilitatem penetrationis ejusmodi dignovis- 
sel in arte receptam, mox hoc uno ac pereniptorio argumento 
obtruncasset quæstionem. Atqui econtra eximius antecessor 
ultro contemplavit et admisit in persona Adriane possibili- 
tatem concursus sexualium humorum, utcumque integritatis 
speciem in eadem dignovisset. Quid intulit exinde? Istud jure 
ac merito de eadem muliere conclusit, quod ad excludendam 

















105 


consummationem matrimonii nullum sibi subsidium afferunt 
anathomica indicia virginitatis, « come si vede, se quest'ultima 
definizione fosse la vera (quemadmodum examussim unica et 
vera esi in sensu sacrorum canonum), malgrado i segni ana- 
tomici della virginità, che essa possiede, la signora Adriana 
no» potrebbe più provare la non consumazione del matri- 
monio, che con la sua testimonianza, o provando, cbe.il suo 
marito à impotente. » (Cont.summ. 9). 

31. Sed preter hoc extrinsecum argumentum aliud longe 
gravius occurrit intrinsecum, quod ipsiusmet doctoris Caréme 
peritia suppeditat, Si namque, ceu animadvertit doct. Hubert, 
prolificus liquor, hactenus integro permanente hymene, ali- 
quando in uterum projicitur « a traverso le lacune naturali » 
ejusdem membrane, nihil ferme facilius contingere potest, 
quam quod ipse liquor ibidem projiciatur quando hymen jam 
fuit perfractum. Sed de hoc preclarum suppetit testimonium ex 
ejusdem Caréme depositione ; quippequi in genitalibus mulieris 
hanc membranam invenit, non integram, sed « in parte sola- 
mente »; invenit nempe eversam in parte superiore « per il 
caso presente la membrana esiste, ma in parte solamente; vi à 
stato un rovesciamento della parte superiore della membrana 
(summ. contr. num. 8, R. 5). Perfacile concipit unusquisque, 
quod si Biquor insinuatur aliquando « a traverso le lacune na- 
turali », facilius penetrat in uterum, dum ex effractione vel 
eversione membrane latius patet ingressus. 

38. Duorum ita peritorum Van-Dam et Caréme confutata 
sententia, unum in honore permanet judicium a doctore Hu- 
bert prolatum in bac causa ; quod scilicet matrimonii incon- 
summatio in sensu canonico, idest ex commixtione seminum 
quocumque modo per vias naturales obveniente ex peritorum 
studiis non probatur. Isthac directa ac vera probatione defi- 
ciente, quid superest? Duplex juxta sententiam ejusdem doc- 
toris hoc superest adminiculum, alioquin futillimum; testimo- 
nium ipsius mulieris, et probatio impotentiæ mariti, (Summ. 
contr. num. 9.) 

39. Sed bona cum pace dicam professoris eximii; ludicre et 
perfunctorie hoc inquit. Jam enim mulier suum protulit testi- 
monium. Jam istud accuratissimo studio subdiderunt periti. 
Quid inde inferunt ad consummationem excludendam Nihil, 
prorsus nihil. Doctor Van-Dam defectum penetrationis virilis 
seminis in uterum mulieris nonnisi quam probabilem existi- 
mat. Doctor Caréme transitum spermatis per hymenem neque 
ex naturalibus lacunis, neque ex ejusdem orificio admittit, dum 
econtra hanc membranam non integram agnovit, sed « in parte 
solamente », atque in superiori latere eversam « vi è stato ro- 
vesciamento della parte superiore, » Quam sint hac inter se 
repugnantia sno sensu concipit unusquisque. Doctor autem 
Hubert de controversa consummatione aperte confitetur « non 
posso più affermare niente, ed i segni della verginità non hanno 
più alcun valore. » 

40. Quid de impotentia mariti? Adhuc versamur in circulo 
vitioso. Etiam Ferdinandus subjectus est inspectioni, et ni- 
hilominus inconsummatio matrimonii haud potuit exinde 
adstrui. Quid igitur queritur de impotentia? Hæc et non alia 
esset causa inconsummationis ; sed si inconsummatio non pro- 
batur, illogica est impotentia illatio. 

A1. Hanc tamen aliquatenus affirmant periti physici; doctor 
Van-Dam « confesso di non aver trovato, che poca attitudine 
per la copula » (contr. summ. num. 5). Doctor Caréme Ferdi- 
nandum non inspexit, exinde nullum profert judicium. 

49. Agitur hic de impotentia relativa. At qualis hac est? 
Numne illa, quæ virum relate ad aliquam mulierem reddit 
inidoneum omnino et absolute? Hec quippe est impotentia 
relativa quie consummationem et matrimonium impedit quosd 
illam mulierem. ln casu verumtamen hoc nostro juxta senten- 
tiam prælaudati doctoris, est relativa tantummodo ad perfec- 


DISPENSE. 


106 


tam sexualem unionem. Valde quippe in hoc sermone inter 
se differunt impotentia relativa quoad particularem foeminam 
relate ad alias mulieres, et impotentia relativa in eadem illa 
muliere quoad perfectionem copulæ. In primo sensu impoten- 
tia est per se absoluta, ita ut matrimonium omnino invalidet. 
in secundo sensu impotentia existit usque ad certum gradum, 
In quo coitus remanet imperfectus. Porro conspicit unusquis- 
que, quod doctor Hubert loquitur tantummodo de hac se- 
cunda impotentia, quæ conjunctionem sexualem permittit, 
quatenus incompletam. Nam si de prima loqueretur, in hoc 
absurdum reseratis oculis incidisset, quod dum admitteret in 
Ferdinando certam impotentiam relativam quoad Adrianam, 
in eo sensu quod conjunctionem absolute et omnino impediis- 
set, adhuc tamen in ancipiti versaretur, utrum inconsummatio, 
quæ ex eadem impotentia necessario derivaret, esset necne 
admittenda. Quod porro cum sit omnino recti rationi repu- 
guans, impotentia idcirco de qua loquitur D’ Hubert, non alia 
existimari debet ex ejusdem mente, quam relativa ad copulam 
perfectam. 

43. Cæterum, in hac ipsa ambiguitate eximii doctoris Hu- 
bert, poteritne judicium proferri de inconsummatione in hac 
causa f Sed jam vidimus econtra quod etiam ex coitu imper- 
fecto sequitur seminum commixtio, unde conjuges fiunt una 
caro. « Seminis pars, repetam cum nostris canonistis, intra vas 
recepta sufficiens est ad consummandum matrimonium et ad 
efficiendum conjuges unam carnem »; Sanchez, de matrimo- 
110. Subjungam autem cum scriptoribus medicine forensis 
« da nessuno puà esser posto in dubbio, che la piccolissima 
quantità del seme virile necessaria a fecondare l'uovo staccato, 
puó penetrare anche per una vagina ristrettissima, e col mezzo 
di un coito anche imperfetto », Gasper. manual. prat. di me- 
dicina legale. Urgente autem isthac præsumptione consum- 
mationis, penitus dilabitur fundamentum dispensationis, quod 
in certitudine inconsummationis potissime consistit ; atque 
idcirco petitio ejusdem debet omnino propulsari. Quandoqui- 
dem si dispensatio hoc in casu elargiretur, hoc sequeretur ab- 
surdum, quod consummatio retineretur ut determinate falsa, 
dum econtra ex presumptione juris et facti sequuta fuisse 
demonstratur; non consummatio autem utpote fundamentum 
dispensationis constituens, retineretur determinate vera, dum 
econtra nulla de eadem certa ac solida suppeditatur probatio. 

44. Hæc quidem de prætensa inconsummatione matrimonii. 
Nec validiori fundamento innituntur presumpte cause dis- 
pensationis, quæ nunc in medium proferuntur. Prima enim, 
quæ in imaginaria impotentia Ferdinandi consistit, jam penitus 
profligata est ex iis que hactenus fuerunt enucleata. Stultum 
quidem esset de impotentia contendere sive relativa in sensu 
absoluti impedimenti respectu singularis mulieris, sive abso- 
luta, respectu omnium mulierum, ubi constat, concubitum 
intercessisse; coitum scilicet, quem omnes discipline canonicæ 
non minus quam medicine forensis magistri, imo etiam alter 
ex allatis peritis, qui presentem quæstionem apprime discus- 
sit, de unanimi sensu conclamant ad generationem idoneum. 

45. Isthoc subverso præsumptæ impotentiæ adminiculo, sua 
mole corruunt aliæ causæ quæ pro dispensatione producuntur 
quum uni huic fundamento innitantur; quatenus nimirum ani- 
morum dissociatio ac divortium a laico tribunali exinde de- 
cretum ab una difficultate exercitii officii conjugalis procedit. 

46. In causis valde durioribus, in causis nimirum impoten- 
tiæ absolutæ et manifestæ, jamdudum ab ipsis canonice juris- 
prudentie incunabulis ad hec nostra tempora Summorum 
Pontificum sapientia consultum est; ut remedio triennalis co- 
habitationis conjuges suam experiantur idoneitatem. Eccur 
tam diligens ac religiosa cura, nisi ut periculum arceatur, ne 
illi conjuges, quos Deus conjunxit, cum discrimine animarum 
separentur illegitime: Ast in casu hoc nostro non agitur de 








107 


impotentia sive absoluta, sive relativa; minusque [agitur de 
i mpotentia irreparabili. Agitur tantummodo de gravi difficul- 
tate perfecte coeundi, quæ forsan minus est repetenda ex 
debilitate viri, quam ex arctitudine mulieris, de qua doctor 
Van-Dam declaraverat « che essa era strettissima. » (Summ. 
contr. num. 4, R. 7.) 

41. Quantum late patet contrarium summarium, nullibi os- 
tendit quod ullam vel minimam Ferdinandus adhibuerit dili- 
gentiam, vel curam ut suæ infirmitati mederetur. Ex tribus 
alioquin peritis unus Van-Dam opinatur, defectura remedia 
pro curanda Ferdinandi valetudine. Doctor econtra Hubert 
respondit « mi è impossibile dare una risposta categorica su 
questo oggetto. » (Summ. contr. n. 141, R. 17). Siquidem con- 
troversia esset de matrimonii validitate contra viri impoten- 
tiam,et hoc vitium in eo tantummodo consisteret ut maritus arc- 
titudinem mulieris superare non posset absque hujusce inci- 
sione, hzc ferme deberet, utut sine vitæ periculo, ejusmodi 
remedio submitti. Sanchez de matrimon. lib. 7, disp. 93, n. 82, 
ibi: « Teneri pati incisionem cum molestia, et gravi dolore et 
cauterio faciendam, sed gravissimum morbi incommodum non 
teneri perpeti. » Quid magis justum, ac magis rationabile, ut 
in hac causa, in qua una existit difficultas perficiendi congres- 
sum conjugalem, salutaris artis. remediis vir studeat coadju- 
vari, et mulier patientiam in expectando praebeat perinde! 
Mactenus quidem conditio sacramenti presumptionem exhibet 
pro validitate ejusdem. Experiménta conjugum magis osten- 
dunt consummationem, quam impotentiam. Bonum igitur jus 
et religio sacramenti postulet, ut, servata ejusdem incolumi- 
' tate, ea adhibeantur remedia, quæ humana suppeditat pru- 
dentia, ac peritia ; et quee profecto si prosperum, ut certo spe- 
ratur, exerant effectum, qualibet evanescet disseasionis causa, 
et sacramentali coadjuvante virtute, facillime inter conjuges 
restaurabitur concordia. 

Quare etc. FLAviANUS SIMONESCHL, adv. defensor matrimenti 


ez officio. 





MÉLANGES 


— L'Encyclique du saint-père Léon XIII sur le sacre- 
ment de mariage et le divorce. | 


Sanctissimi domiui [nostri Leonis divina providentia 
Pape XIIL epistola encyclica ad patriarchas, primates, archi- 
episcopos et episcopos universos catholici orbis gratiam et 
communionem cum apostolica sede habentes. 

Venerabiles fratres, salutem et apostolicam benedictionem 
Arcanurn divine sapientie consilium, quod Salvator hominum 
jesus Christus in terris erat perfecturus, eo spectavit, ut 
mundum, quasi vetustate senescentem, Ipse per se et in so 
divinitus instauraret. Quod splendida et [grandi sententia 
complexus est Paulus apostolus, cum ad Ephesios ita 
scriberet : Sacramentum voluntatis suæ..…. instaurare omnia 
in Christo, que in colis et que ?n terra sunt (1). Revera 
cum Christus Dominus mandatum facere instituit. quod 
dederat illi Pater, continuo novam quandam formam ac 
speciem rebus omnibus impertiit, vetustate depulsa. Quæ 
enim vulnera piaculum primi parentis humane nature impo- 
suerat, Ipse sanavit : homines universos, natura filios iræ, in 
gratiam cum Deo restituit; dioturnis fatigatos erroribus ad 
veritatis lumen traduxit; omni impuritate confectos ad omnem 
virtutem innovavit ; redonatisque hereditate beatitudinis 
sempiterne spem certam fecit, ipsum eorum corpus, mortale 


MÉLANGES. 


108 


et caducum, immortalitatis et gloria coelestis particeps 
aliquando futurum. Quo verotam singularia beneficia, quamdiu 
essent homines, tamdiu in (terris permanerent, Ecclesiam 
constituit vicariam muneris sui, 'eamque [jussit, in futurum 
prospiciens, si quid esset in bominum societate perturbatum, 
ordinare ; si quid collapsum, restituere. 

Quamquam vero divina hec instauratio, quam 'diximus, 
precipue et directo homines attigit in ordine gratie superna- 
turali constitutos, tamen pretiosi ac salutares ejusdem fructus 
in ordinem quoque naturalem largiter promanarunt; quamob- 
rem non mediocrem perfectionem in omnes partes acceperunt 
cum singuli bomines, tum humani generis societas universa. 
Etenim, christiano rerum ordine semel condito, hominibus 
singulis feliciter contigit, ut ediscerent atque adsuescerent in 
paterna Dei providentia conquiescere, et spem 'slere, que 
non confundit, cœlestium auxiliorum ; quibus ex rebus forti- 
tudo, moderatio, constantia, æquabilitas pacati animi, plures 
denique preclare virtutes et egregia facta consequuntur. — 
Societati vero domesticæet civili mirumest quantum dignitatis, 
quantum firmitudinis ethonestatis accesserit. Æquioret sanctior 
effecta principum auctoritas; propensior et facilior populorum 
obtem peratio ; arctior civium conjunctio ; tutiora jura dominii. 
Omnino rebus omnibus, que in civitate habentur utiles, 
religio christiana consuluit et providit; ita quidem, ut, auctore 
S. Augustino, plus ipsa afferre momenti ad bene beateque 
vivendum non potuisse videatur, si esset parandis vel augendis 
mortalis vitæ commodis et utilitatibus unice nata. 

Verum de hoc genere toto non est Nobis propositam modo 
singula enumerare; volumus autem de convictu domestico 
eloqui, cujus est in matrimonio principium et fundamentum. 

Constat inter omnes, Venerabibles Fratres, que vera sit 
matrimonii origo. — Quamvis enim fidei christian: vitupera- 
tores perpetuam hac de re doctrinam Ecclesie fugiant 
agnoscere, et memoriam omnium gentium, omnium seculorum 
delere jamdiu contendant, vim tamen lucemque veritatis nec 
extinguere nec debilitare potuerunt. Nota omnibus et nemini 
dubia commemoramus : posteaquam sexto creationis die 
formavit Deus hominem de limo terre, et inspiravit in faciem 
ejus spiraculum vite, sociam illi voluit adjungere, quam de 
latere viri ipsius dormientis mirabiliter eduxit. Qua in re hoc 
voluit providentissimus Deus, ut illud par conjugum esset 
cunctorum hominum naturale principium, ex quo scilicet 
propagari humanum genus, et, numquam intermissis procrea- 
tionibus, conservari in omne tempus oporteret, Atque illa viri 
et mulieris conjunctio, quo sapientissimis Dei consiliis respon- 
deret aptius, vel ex eo tempore quas potissimum, easque in 
primis nobiles quasi alte impressas et insculptas pre se tulit 
proprietates, nimirum unitatem et 'perpetuitatem. — Idque 
declaratum aperteque confirmatum ex Evangelio perspicimus 
divina Jesu Christi auctoritate ; qui Judæis et apostolis 
testatus est, matrimonium ex ipsa institutione sui dumtaxat 
inter duos esse debere, scilicet virum inter et mulierem ; ex 
duobus unam veluti carnem fieri ; et nuptiale vinculum sic 
esse Dei voluntate intime vehementerque nexum, ut a quopiam 
inter homines dissolvi, aut distrahi nequeat. Adhærebit (homo) 
uxori suc, et erunt duo in carne una. Itaque jam non sunt duo, 
sed una caro. Quod ergo Deus conjunxit, homo non se- 
paret (4). 

Verum hiec conjugii forma, tam excellens atque praestans, 
sensim corrumpi et interire apud ethnicos populos co:pit; et 
penes ipsum Hebreorum genus quasi obnubilari atque obscu- 
rari visa. — Nam apud hos de uxoribus susceperat consuetudo 
communis, ut singulis viris habere plus una liceret; post 
autem, cum ad duritiam cordis (2) eorum indulgenter permi- 


(1) Matth. xix, 5. 6. 
(2) Matth. xir, 8. 


109 


siset Moyses repudiorum potestatem, ad divortium factus 
est aditus. In societate vero ethnicorum vix credibile videatur, 
quantam corruptelam et demutationem nuptie contraxerint, 
quippe quæ objects fluctibus essent errorum uniuscujusque 
populi et cupiditatum turpissimarum. Cunctæ plus minus 
gentes dediscere notionem germanamque originem matrimonii 
vise sunt ; eamque ob causam de conjugiis passim ferebantur 
leges, quæ esse et republica viderentur, non quas natura 
postularet. Solemnes ritus, arbitrio legumlatorum inventi, 
efficiebant ut honestum uxoris, aut turpe concubine nomen 
mulieres nanciscerentur ; quin eo ventum erat ut auctoritate 
principum reipublice, caveretur, quibus esset permissum 
inire nuptias, et quibus non esset, multum legibus contra 
æquitatem contendentibus, multum pro injuria. Preterea 
polygamia, polyandria, divortium causae fuerunt, quamobrem 
nuptiale vinculum magnopere relaxaretur, Summa quoque in 
mutuis conjugum juribus et officiis perturbatio extitit, cum 
vir dominium uxoris acquireret, eamque suas uti res habere, 
nulla sape justa causa, juberet; sibi vero ad effrenatam et 
indomitam libidinem precipiti impune liceret excurrere per 
lupanaria et ancillas, quasi culpam dignitas faciat, non 
voluntas (1). Exsuperante viri licentia, nihil erat uxore mi- 
serius, in tantam humilitatem dejecta, ut instrumentum pene 
haberetur ad explendam libidinem, vel gignendam sobolem 
comparatum. Nec pudor fuit, collocandas in matrimonium 
emi, vendi, in rerum corporearum similitudinem (2), data 
interdum parenti maritoque facultate extremum supplicium 
de uxore sumendi. Talibus familiam ortam connubiis necesse 
erat aut in bonis reipublicæ esse, aut in mancipio patrifa-« 
milias (3), euileges hoc quoque posse dederant, non modo 
liberorum conficere et dirimere arbitratu suo nuptias, verum 
etiam in eosdem exercere ivitæ necisque immanem potes= 
latem. 

Sed tot vitiis, tantisque ignominiis, quibus 'erant inquinata 
conjugia, sublevatio tandem et medicina divinitus quæsita 
est : quandoquidem restitutor dignitatis humane legumque 
mosaicarum perfector Jesus Christus non exiguam, neque 
postremam de matrimonio curam adhibuit. Etenim nuptias 
in Cana Galile Ipse presentia sua nobilitavit, primoque ex 
prodigiis a se editis fecit memorabiles (4) ; quibus caussis vel 
ex eo die in hominum conjugia novæ cujusdam sanctitudinis 
initia videntur esse profecta. Deinde matrimonium revocavit 
ad primævæ originis nobilitatem, cum Hebreorum mores 
improbando, quod et multitudine uxorum et repudii facultate 
abuterentur ; tum maxime precipiendo, ne quis dissolvere 
auderet quod perpetuo conjunclionis vinculo Deus ipse 
constrinxisset. Quapropter cum difficultates diluisset ab 
institutis mosaicis in medium allatas, supremi legislatoris 
suscepta persona, hec de conjugibus sanxit : Dico autem 
vobis, quia; quieumque dimiserit uxorem suam nisi ob forni- 
cationem, et aliam duerit, mæchatur, ei qui dimissam 
duzerit, machatur (5). 

Verum quse auctoritate Dei de conjugiis decreta et constituta 
sunt, ea nuncii divinarum legum apostoli plenius et enuclea- 
tius memorie litterisque prodiderunt. Jamvero apostolis 
magistris accepta referenda sunt, que sancti Patres nostri, 
concilia et universalis Ecclesiæ traditio semper docuerunt (6), 
nimirum Christum Dominum ad sacramenti dignitatem 
evexisse matrimonium; simulque effecisse ut conjuges, ccelesti 
gratia quam merita ejus pepererunt septi ac muniti, sanctitatem 


(1) Hieronym. Oper. tom. 1, col. 455. 
(2) Arnob. adv. Gent. 4. 

(3) Dionys. Halicar. lib. 1, c. 26, 27. 
i4) Joan. 1t. 

(3) Matth. xix, 9. | 

i&, Trid. sess. xxiv, in pt. 


MELANGES. 


110 


in ipso conjugio adipiscerentur; atque in eo, ad exemplar 
mystici connubii sui cum Ecclesia mire conformato, et 
amorem qui est naturæ consentaneus perfecisse (4), et viri ac 
mulieris individuam suapte natura societatem divinse caritatis 
vinculo validius conjunxisse. Viri, Paulus inquit ad Ephesios, 
diligite uxores vestras, sicut et Christus dilexit Ecclesiam et 
seipsum tradidit pro ea, ut llam sanctificaret... Viri debent dili- 
gere uxores suas ut corpora sua..... nemo enim unquam carnem 
$uam odio habuit ; sed nutrit et fovet eam, sicut et Christus 
Ecclesiam; quia membra sumus corporis ejus, de carne ejus et 
de ossibus ejus. Propter hoc relinquet homo patrem et mairem 
suam et adherebit uxori sud, et erunt duo in carne una. 
Sacramentum hoc magnum est ; ego autem dico in Christo et in 
Ecclesia (2). — Similiter apostolis auctoribus didicimus 
unitatem, perpetuamque firmitatem, que ab ipsa requirebatur 
nuptiarum origine, sanctam esse et nullo tempore violabilem 
Christum jussisse. Iis qui matrimonio juncti sunt, idem Paulus 
ait, præcipio non ego, sed Dominus, uxorem a viro non disce- 
dere ; quodsi discesserit, manere innuplam, aut viro suo reconct- 
Hari (3). Et rursum : Mulier alligata est legi, quanto tempore 
vir ejus vivit - quod si dormierit vir ejus, liberata est (4). llisce 
igitur caussis matrimonium extitit sacramentum magnum (5), 
honorabile in omnibus (6), pium, castum, rerum altissimarum 
magine et significatione verendum. 

Neque iis dumtaxat que commemorata sunt, christiana 
ejus perfectio absolutioque continetur. Nam primo quidem. 
nuptiali societati excelsius quiddam et nobilius propositum 


est, quam antea fuisset ; ea enim spectare jussa est non modo 


ad propagandum genus humanum, sed ad ingenerandam 
Ecclesie sobolem, cives Sanctorum et domesticos Dei (7); ut 
nimirum populus ad veri Dei et Salvatorisnostri Christi cultum 
et religionem procrearetur atque. educaretur (8). — Secundo 
loco sua utrique conjugum sunt officia definita, sua jura 
integre descripta. Eos scilicet ipsos necesse est sic esse animo 
semper affectos, ut amorem maximum, constantem fidem, 
sollers assiduumque presidium alte alterum debere intel- 
ligant. — Vir est familiæ princeps, et caput mulieris; quse 
tamen, quia caro est de carne illius et os de ossibus ejus, 
subjiciatur pareatque viro, in morem non ancilla sed sociæ ; 
ut scilicet obedientie præstitæ nec honestas, nec dignitas absit. 
In eo autem qui præest, et in hac quæ paret, cum imaginem 
uterque referant alter Christi, altera Ecclesie, divina caritas 
esto perpetua moderatrix officii. Nam vir caput est mulieris, 
sicut Christus caput. est Ecclesie... Sed sicut Ecclesiæ subjecta 
est Christo, ita et mulieres viris suis in omnibus (9). — Ad 
liberos quod pertinet, subesse et obtemperare parentibus, 
hisque honorem adhibere propter conscientiam debent; et 
vicissim in liberis tuendis atque ad virtutem potissimum 
informandis omnes parentum curas cogitationesque evigilare 
necesse est : Pares... educate illos (filios) in disciplina et 
correptione Domini (10). Ex quo intelligitur, nec pauca esse 
conjugum officia, neque levia ; ea tamen conjugibus bonis, 
ob virtutem quæ sacramento percipitur, non modo tolerabilia 
fiunt, verum etiam jucunda. 

Christus igitur, cum ad talem ac tantam excellentiam 
matrimonia renovavisset, totam ipsorum disciplinam Ecclesiæ 


(4) Trid. sess. xxiv, cap. 1 de reform. matr. 
(2) Ad Eph. v. 25 et seqq. 

(3) I. Cor. vir, 10-11. 

(4) Ibid. v. 39. 

(5) Ad Eph. v. 32. 

(60) Afi Hebr. xui, 4. 

(7) Ad Eph. u, 19. 

(8) Catech. Rom. cap. vii. 

(9) Ad Eph. v, 23-24. 

(10) Ad Eph. vr, 4. 


111 


credidit et commendavit. Quse potestatem in conjugia christia- 
norum omni cum tempore, tum loco exercuit, atque ita 
exercuit, ut illam propriam ejus esse appareret, nec hominum 
concessu quæsitam, sed auctoris sui voluntate divinitus adep- 
tam. Quot vero et quam vigiles curas in retinenda sanctitate 
nuptiarum collocarit, ut sua his incolumitas maneret, plus est 
cognitum quam ut demonstrari debeat. — Et sane improbatos 
novimus concilii Hierosolymitani sententia amores solutos et 
liberos (1) ; civem Corinthium incesti damnatum beati Pauli 
auctoritate (2) ; propulsatos ac rejectos eodem semper tenore 
fortitudinis conatus plurimorum, matrimonium christianum 
hostiliter petentium, videlicet Gnosticorum, Manichæorum, 
Montanistarum subipsa rei christiane primordia; nostra autem 
memoria Mormonum, Sansimonianorum, Phalansterianorum, 
Communistarum. : Simili modo jus matrimonii æquabile 
inter omnes atque unum omnibus est constitutum, vetere 
inter servos et ingenuos sublato discrimine (3) ; exæquata viri 
et uxoris jura; etenim, ut aiebat Hieronymus (4), apud nos 
quod non licet feminis, eque non licet viris, et eadem servitus 
pari conditione censetur ; atque illa eadem jura ob remunera- 
tionem benevolentiæ et vicissitudinem officiorum stabiliter 
firmata ; adserta et vindicata mulierum dignitas ; vetitum viro 
poenam capitis de adultera sumere (5), juratamque fidem 
libidinose atque impudiceviolare. — Atque jllud etiam magnum 
est quod de potestate patrumfamilias Ecclesia, quantum 
oportuit, limitaverit, ne filis et filiabus conjugii cupidis 
quidquam de justa libertate minueretur (6); quod nuptias 
inter cognatos et affines certis gradibus nullas esse posse 
decreverit (7), ut nimirum supernaturalis conjugum amor 
latiore se campo diffunderet ; quod errorem et vim et 
fraudem, quantum potuit, a nuptiis prohibenda curaverit (8) ; 
quod sanctam pudicitiam thalami, quod securitatem per- 
sonarum (9), quod conjugiorum decus (10), quod religio- 
nis incolumitatem (11) sarta tecta esse voluerit. Denique 
tanta vi, tanta providentia legum divinum istud institutum 
communiit, ut nemo sit rerum æquus existimator, quin 
intelligat, hoc etiam ex capite quod ad conjugia refertur 
optimam esse humani generis custodem ac vindicem Eccle- 
siam; cujus sapientia et fugam temporum, et injurias homi- 
num, et rerum publicarum vicissitudines innumerabiles victrix 
evasit. 

Sed, adnitente humani generis hoste, non desunt qui, sicut 
cetera redemptionis beneficia ingrate repudiant, sic restitu- 
tionem perfectionemque matrimonii aut spernunt, aut omnino 
non agnoscunt. —  Flagitium nonnullorum veterum est, 
inimicos fuisse nuptiis in aliqua ipsarum parte; sed multo 
ætate nostra peccant perniciosius qui earum naturam, per- 
fectam expletamque omnibus suis numeris et partibus, malunt 
funditus pervertere. Atque hujus rei caussa injeo prsecipue 
sita est, quod imbuti false philosophie opinionibus corrup- 
taque consuetudine animi plurimorum, nihil tam moleste 
ferunt, quam subesse et parere; acerrimeque laborant, 
ut non modo singuli homines, sed etiam familie atque 
omnis humana societas imperium Dei superbe contemnant. 


(1) Act. xv, 29. 

(2) I. Cor. v. 5. 

(3) Cap. 1 de conjug. serv. 

(4) Oper. tom. I, col. 455. 

5) Can. Jnterfectores, et Can. Admonere, quæst. 2. 

(e Cap. 30, quest. 3, cap. 3, de cognat. spirit. 

(1) Cap. 8 de consang. et affin.; cap. 1. de cognat. legali. 

(8) Cap. 26 de sponsal. capp. 13, 15, 29 de sponsal. et matrim., 
et alibi. 

(9) Cap. 4 de convers. infid.; cap. 5 et 6 de eo qui duxit in matr, 

(10) Cap. 3, à et 8 de sponsal. et matr, — Trid. sess. xxiv, cap. 3 
de ref. matr. 

(11, Cip. 7 de divort. 


MELANGES. 


112 


— Cum vero et familie et totius humans societatis in matri- 
monio fons et origo consistat, illud ipsum jurisdictioni Ecclesise 
subesse nullo modo patiuntur ; imo dejicere ab omni sancti- 
tate contendunt, et in illarum rerum exiguum sane gyrum 
compellere, quæ auctoribus hominibus institute sunt, et jure 
civili populorum reguntur atque administrantur. Unde sequi 
necesse erat, ut principibus reipublice jus in connubia omne 
tribuerent, nullum Ecclesie esse decernerent ; quæ si quando 
potestatem ejus generis exercuit, id ipsum esse aut indul- 
gentia priocipum aut injuria factum. Sed jam tempus esse 
inquiunt, ut qui rempublicam gerunt idem sua jura fortiter 
vindicent, atque omnem conjugiorum rationem arbitrio suo 
moderari aggrediantur. — Hinc illa nata, que matrimonia, 
civilia vulgo appellantur ; hinc scite leges de causis, quæ 
conjugiis impedimento sint; hinc judiciales sententie de 
contractibus conjugalibus, jure ne initi fuerint, an vitio. 
Postremo omnem facultatem in hoc genere juris constituendi 
et dicundi videmus Ecclesise catholice preereptam tanto studio, 
ut nulla jam ratio habeatur nec divin; potestatis ejus, nec 
providarum legum, quibus tamdiu vixere gentes, ad quas 
urbanitatis lumen cum christiana sapientia pervenisset. 

Attamen Naturalistæ iique omnes, qui reipublice numen se 
maxime colere profitentes, malis hisce doctrinis totas civitates 
miscere nituntur, non possunt reprehensionem falsitatis 
effugere. Etenim cum matrimonium habeat Deum auctorem, 
fueritque vel a principio quedam incarnationis Verbi Dei 
adumbratio, idcirco inest in eo sacrum et religiosum quiddam, 
non adventitium, sed ingenitum, non ab hominibus acceptum, 
sed natura insitum. Quocirca Innocentius III (1) et Hono- 
rius III (2), decessores nostri non injuria nec temere affirmare 
potuerunt, apud fideles et ínfideles existere sacramentum 
conjugii. Testantur et monumenta antiquitatis, et mores atque 
instituta populorum, qui ad humanitatem magis accesserant 
et exquisitiore juris et æquitatis cognitione præstiterant : 
quorum omnium mentibus informatum anticipatumque fuisse 
constat, ut cum de matrimouio cogitarent, forma occurreret 
rei cum religione et sanctitate conjunctæ. Hanc oh caussam 
puptiæ apud illos non sine cærimoniis religionum, auctoritate 
pontificum, ministerio sacerdotum fieri sepe consueverunt. 
— lta magnam in animis cœlesti doctrina carentibus vim 
habuit natura rerum, memoria originum, conscientia generis 
humani ! — Igitur cum matrimonium sit sua vi, sua natura, 
sua sponte sacrum, consentaneum est, ut regatur ac tempe- 
retur non principum imperio, sed divina auctoritate Ecclesise, 
que rerum sacrarum sola habet magisterium. — Deinde 
consideranda sacramenti dignitas est, cujus accessione ma- 
trimonia christianorum evasere longe nobilissima, De sacra- 
mentis autem statuere et præcipere, ita, ex voluntate Christi, 
80la potest et debet Ecclesia, ut absonum sit plane potestatis 
ejus vel minimam partem ad gubernatores rei civilis velle 
esse translatam. — Postremo magnum pondus est, magna 
vis historie, qua luculenter docemur, potestatem legiferam et 
judicialem, de qua loquimur, libere constanterque ab Ecclesia 
usurpari consuevisse iis etiam temporibus, quando principes 
reipublice consentientes fuisse aut conniveptesinea re, inepte et 
stulte fingeretur. Illud enim quam incredibile quam absurdum, 
Christum Dominum damnasse polygamiæ repudiique invete- 
ratam consuetudinem delegata sibi a procuratore provinciae 
vel a principe Judæorum potestate ; similiter Paulum apos- 
tolum divortia incestasque nuptias edixisse non licere, ceden- 
tibus aut tacite mandantibus Tiberio, Caligula, Nerone! Neque 
illud unquam homini sane mentis potest persuaderi, de 
sanctitate et firmitudine conjugii (3), de nuptiis servos inter 

(1) Cap. 8 de divort. 

(2) Cap. 2 de transact. 

(8) Can. Apost. 16, 17 et 18. 


rond 











113 


et ingenuas (4) tot esse ab Ecclesia conditas leges, impetrata 
facultate ab imperatoribus "omanis, inimicissimis nomini 
christiano, quibus nibil tam fuit propositum, quam vi et jcede 
religionem Christi opprimere adolescentem : presertim cum 
jus illud ab Ecclesia profectum a civili jure interdum adeo 
dissideret, ut Ignatius martyr (2), Justinus (3), Athenagoras (4) 
et Tertullianus (5) tamquam injustas vel adulterinas, publice 
traducerent nonnullorum nuptias, quibus tamen imperatoriæ 
leges favebant. — Postea vero quam ad christianos imperatores 
potentatus omnis reciderat, pontifices maximi et episcopi in 
concilia congregati, eadem semper cum libertate conscien 
liaque juris sui, de matrimoniis jubere vetare perseverarun 
quod utile esse, quod expedire temporibus censuissent 
utcumque discrepans ab institutis civilibus videretur. Nemo 
ignorat quam multa de impedimentis ligaminis, voti, dispari- 
tatis cultus, consanguinitatis, criminis, publicæ honestatis 
in conciliis Illiberitano (6), Arelatensi (7), Chalcedonensi (8) 
Milevitano II (9) aliisque, fuerint ab Ecclesiae præsulibus 
constituta, qua a decretis jure imperatorio sancitis longe 
ssepe distarent. — Quin tantum abfuit, ut viri principes sib 
adsciscerent in matrimonia christiana potestatem, ut potius 
eam, quanta est, penes Ecclesiam esse agnoscerent et decla- 
rarent. Revera Honorius, Theodosius junior, Justinianus (10) 
fateri non dubitarunt, in iis rebus que nuptias attingant, non 
amplius quam custodibus et defensoribus sacrorum canonum 
sibi esse licere. Et de connubiorum impedimentis si quid 
per edicta sanxerunt, caussam docuerunt non inviti, nimirum 
id sibi sumpsisse ex Ecclesie permissu, atque auctoritate (11); 
cujus ipsius judicium exquirere et reverenter accipere con- 
sueverunt in controversiis de honestate natalium (12) de 
divortiis (13), denique de rebus omnibus cum conjugali 
vinculo necessitudinem quoquo modo habentibus (14). — 
lgitur jure optimo in concilio Tridentino definitum est in 
Ecclesie potestate esse impedimenta matrimonium dirimentia 
consttuere (15) et caussas matrimoniales ad judices eccle- 
siasticos spectare (16). 

Nec quemquam moveat illa tantopere a regalistis preedicata 
distinctio, vi cujus contractum nuptialem a sacramento dis- 
jungunt, eo sane consilio, ut Ecclesie reservatis secramenti 
rationibus, contractum tradant in potestatem arbitriumque 
principum civitatis. — Etenim non potest hujusmodi distinctio, 
seu verius distractio, probari; cum exploratum sit in matri- 
monio christiano contractum a sacramento non esse dissocia- 
bilem ; atque ideo non posse contractum verum et legitimum 
consistere, quin sit eo ipso sacramentum. Nam Christus 
Dominus dignitate sacramenti auxit matrimonium ; matri- 
monium autem est ipse contractus, si modo sit factus jure. 
— Huc accedit, quod ob hanc caussam matrimonium est 
sacramentuin, quia est sacrum signum et efficiens gratiam, 
et imaginem referens mysticarum nuptiarum Christi cum 
Ecclesia, lstarum autem forma ac figura illo ipso exprimitur 


(1, Philosophumena, Oxon. 1851. 

(2) Epist. ad Polycarp. cap. 5. 

(3) Apolog. major, n. 15. 

(4) Legat. pro Christian. un. 32, 33. 

(5) De coron. milit. cap. 13. 

(6) De Aguirre, Conc. Hispan. tom. I. can. 13, 16, 10, 17. 
(7) Harduin, Act. Concil. tom, l, can. 11. 
(8) Ibid. can. 16. 

(9) Ibid. can. 17. 

(40) Novel. 137. 

(41) Fejer, Matrim. éx instit. Christ. Pest. 1835. 

(42) Cap. 3 de ordin. cognit. 

(13; Cap. 3 de divort. 

(14) Cap. 13, Qui filii sint legit. 

(15) Trid. sess. xriv, can. 4. 

(16) Ibid. can. 12. 


19* senie. 


MELANGES. 


114 


summe conjunctionis vinculo, quo vir et mulier inter se con- 
ligantur, quodque aliud nibil est, nisi ipsum matrimonium. 
Itaque apparet, omne inter christianos justum conjugium in se 
el per se esse sacramentum : nihilque ,magis abhorrere a veri- 
tate, quam esse sacramentum decus quoddam adjunctum, aut 
proprietatem allatam extrinsecus, quæ a contractu disjungi 
ac disparari hominum arbitratu queat. — Quapropter nec 
ratione efficitur, nec teste temporum historia comprobatur 
potestatem in matrimonia christianorum ad principes reipublice 
esse jure traductam. Quod si hac in re alienum violatum jus 
est, nemo profecto dixerit esse ab Ecclesia violatum. 

Utinam vero Naturalistarum oracula, ut sunt plena falsitatis 
et injustitize, ita non etiam essent fecunda detrimentorum et 
calamitatum. Sed facile est pervidere quantum profanata 
conjugia perniciem attulerint ; quantam allatura sint universe 
hominum communitati. — Principio quidem lex est provisa 
divinitus, ut quæ Deo et natura auctoribus instituta sunt, ea 
tanto plus utilia ac salutaria experiamur, quanto magis statu 
nativo manent integra atque incommutabilia : quandoquidem 
procreator rerum omnium Deus probe novit quid singularum 
institutioni et conservationi expediret : cunctasque voluntate 
et mente sua sic ordinavit, ut suum unaquæque exitum con- 
venienter habitura sit. At si rerum ordinem providentissime 
constitutum immutare et perturbare hominum temeritas aut 
improbitas velit, tum vero etiam sapientissime atque utilissime 
instituta aut obesse incipiunt, aut prodesse desinunt, vel quod 
vim juvandi mutatione amiserint, vel quod tales Deus ipse 
poenas malit de mortalium superbia atque audacia sumere. 
Jamvero qui sacrum esse matrimonium negant, atque omni 
despoliatum sanctitate in rerum profanarum conjiciunt genus, 
ii pervertunt fundamenta nature, et divine providentie tum 
consiliis repugnant, tum instituta, qnantum potest, demo- 
liuntur; quapropter mirum esse non debet, ex hujusmodi 
conatibus insanis atque impiis eam generari malorum sege- 
tem, qua nihil est saluti animarum, incolumitatique reipu- 
blicæ perniciosius. 

Si consideretur quorsum matrimoniorum pertineat. divina 
institutio, id erit evidentissimum, includere in illis voluisse 
Deum utilitatis et salutis publicæ uberrimos fontes. Ei sane, 
preter quam quod propagationi generis humani prospiciunt, 
illuc quoque pertinent, ut meliorem vitam conjugum beatio- 
remque efficiant; idque pluribus caussis, nempe mutuo ad 
necessitates sublevandas adjumento,lamore constanti et fidelis 
communione omnium bonorum, gratia coelesti, quæ a sa- 
cramento proficiscitur. Eadem vero plurimum possunt ad 
familiarum salutem; nam matrimonia quandiu sint con- 
gruentia nature, Deique consilis apte conveniant, firmare 
profecto valebunt animorum concordiam inter parentes, tueri 
bonam institutionem liberorum, temperare patriam potesta- 
tem proposito divine potestatis exemplo, filios parentibus 
famulos heris facere obedientes. Ab ejusmodi autem conjugiis 
expectare civitates jure possunt genus et sobolem civium qui 
probe animati sint, Deique reverentia atque amore assueti, 
sui officii esse ducant juste et legitime imperantibus obtem- 
perare, cunctos diligere, ledere neminem. 

Hos fructus tantos ac tam præclaros tamdiu matrimonium 
revera genuit, quandiu munera sanctitatis, unitatis perpetui- 
tatisque retinuit, a quibus vim omnem accipit frugiferam et 
salutarem : neque est dubitandum similes paresque ingene- 
raturum fuisse, si semper et ubique in potestatem fidemque 
fuisset Ecclesiæ, quæ illorum munerum est fidissima conser- 
vatrix et vindex. — Sed quia modo passim libuit humanum 
jus in locum naturalis et divini supponere, deleri non solum 
ccpit matrimoni species ac notio prestantissima, quam in 
animis hominum impresserat et quasi consignaverat natura : 
sed in ipsis etiam Christianorum conjugiis, hominum vitio, 


8 





115 


multum vis illa debilitata est magnorum bonorum procren - 
trix. Quid est enim boni quod noptiales afferre possint socie- 
stes, unde abscedere christiana religio jubetur, qus parens 
est omnium bonorum, maximasque alit virtutes, excitans et 
impellens ad genus omne generosi animi atque excelsi ? llla 
igitur semota ac rejecta, redigi nuptias oportet in servitutem 
vitiosæ hominum naturæ et pessimarum dominatum cupidi- 
fatum, honestatis naturalis parum valido defensans patro- 
cinio. Hoc fonte multiplex derivata pernicies, non modo in 
privatas familias, sed etiam in civitates influxit. Etenim salu- 
tari depulso Dei metu, sublataque curarum levatione, que 
nusquam alibi est quam in religione christiana major, per- 
sæpe fecit, quod est factu proclive, ut vix ferenda matrimonii 
munera et officia videantur ; et liberari nimis multi vinculum 
velint, quod jure humano et sponte nexum putant, si dissi- 
militudo ingeniorum, aut discordia, aut fides ab alterutro 
violata, aut utriusque consensus, aliæve caussæ liberari sua- 
deant oportere. Et si forte satis fieri procacitati voluntatum 
lege prohibeatur, tum iniquas clamant esse leges, inhumanas 
cum jure civium liberornm pugnantes; quapropter omnino 
videndum ut illis antiquatis abrogatisque, licere divortia hu- 
maniore lege decernatur. 

Nostrorum autem temporum legumlatores, cum eorumdem 
jeris principiorum tenaces se ac studiosos profiteantur, ab 
ifla hominum improbitate, quam diximus, se tueri non pos- 
sunt, etiamsi mexime velint; quare cedendum temporibus 
ac divortiorum concedenda facultas, — Quod historia idem 
ipsa declarat. Ut enim alia prætereamus, exeunte sæculo su- 
periore, in illa non thm perturbatione quam deflagratione 
Galliarum, cum societas omnis, amoto Deo, profanaretur, 
tum demum placuit ratas legibus esse conjugum discessiones. 
E»ssdem autem leges renovari hoc tempore mulli cupiunt, 
propterea quod Deum et Ecclesiam pelli e medio ac submo- 
veri volunt a societate eonjunctionis humane ; stulte putantes 
extremum grassanti morum corruptele remedium ab ejus- 
modi legibus esse quaerendum. 

At vero quanti materiam mali in se divortia contineant, 
vix attinet dicere. Eorum enim caussa fiunt maritalia foedera 
mutabilia ; extenuatur mutua benevolentia ; infidelitati per- 
niciosa incitamenta suppeditantur; tuitioni atque institutioni 
liberorum nocetur; dissuendis societatibus domesticis præ- 
betur occasio ; discordiarum inter familias semina sparguntur ; 
minuitur ac deprimitur dignitas mulierum, quse in periculum 
veniunt, ne, cum libidini virorum inservierint, pro derelictis 
- habeantur. — Et quoniam ad perdendas familias, frangen. 
dasque regnorum opes nihil tam valet, quam corruptela mo- 
rum, facile perspicitur, prosperitati familiarum ac civitatum 
maxime inimica esse divortia, quæ a depravatis populorum 
moribus nascuntur, ac, teste rerum usu, ad vitiosiores vitæ et 


privatæ et publicæ consuetudines aditum januamque patefa- | 


ciunt. — Multoque esse graviora heec mala constabit, si con- 
sideretur, frenos nuilós futuros tantos, qui concessam semel 
divortiorum fecultatem valeant intra certos, aut ante præ- 
visos, limites coercere. Magna prorsus est vis exemplorum, 
major cupiditatum; hisce incitamentis fieri debet, ut divor- 
giorum libido latius quotidie serpens plurimorum animos m- 
vadat, quasi morbus contagione vulgatus, aut agmen aquarum, 
superatis aggeribus, exundans. 

Hiec certe sunt omnia per se clara ; sed renovanda rerum 
gestarum memoria fiunt clariora. — Simul ac iter. divortiis 
tutum lege præstari coepit, dissidia, simultates, secessiones 
plurimum creyere ; et tanta est vivendi turpitudo consecuta, 
ut eos ipsos, qui fuerant talium discessionum defensores , facti 
penituerit; qui nisi contraria lege remedium mature quæ- 
sissent, timendum erat, ne præceps in suam ipsa perniciem 
respublica dilaberetur. — Romani veteres prima divortiorum 


MELANGES.  . 


116 


exempla dicuntur inhorruisse ; sed non longa mora sensus. 
honestatis in animis obstapescere, moderator eupiditatis pudor 
interire, fidesque nuptialis tanta eum licentia violari coepit, 
utl magnam veri similitadinem habere videatur quod a non- 
nullis seriptum legimus, mulieres noo mutatione consulum, 
sed maritorum enumerare annos consuevisse, — Pari modo 
apud protestantes principio quidem leges sanxerant, ut di- 
vortia fleri liceret certis de causis, iisque non sane multis : 
ista tamen propter rerum similium aflinitstem, compertum 
est in tantam multitudinem excrevisse apud Germanos, Ame- 
ricanos, aliosque, ut qui non stulte sapuissent, magnopere 
deflendam putarint infinitam morum depravationem, atque 
intolerandam legum temeritatem. — Neque aliter se res 
habuit in civitatibus catholici nominis : in quibus si qvando 
datus est conjugiorum dissidiis locus, incommodorum, qua 
consecuta sunt, multi'udo opinionem legislatorum longe vicit. 
Nam scelus plurimorum fuit, ad omnem malitiam fraudem- 
que versare mentem, ac per sævitiam adhibitam, per injurias, 
per adulteria fingere caussas ad illud impune dissolvendum, 
cujus pertæsum esset, conjunctionis maritalis vinculum z 
idque cum tanto publice honestatis detrimento, ut operam 
emendandis legibus quamprimum dari omnes judicaverint 
oportere, — Et quisquam dubitabit, quin exitus sque mi- 
seros et calamitosos habitura sint leges divortiorum fautrices, 
sicubi forte in usum setate nostra revocentur ? Non est pro- 
fecto in hominum commentis vel decretis facultas tanta, ut 
immutare rerum naturalem indolem  conformationemque 
possint: quapropter parum sapienter publicam felicitatem 
interpretantur, qui germanam matrimonii rationem impune 
perverti posse putant; et, qualibet sanctitate cum religionis 
tum sacramenti posthabita, diffingere ac deformare conjugia 
turpius velle videntur, quam ipsa ethnicorum instituta con- 
suevissent. ldeoque nisi consilia mutentur, perpetuo sibi me- 
tuere fumili et societas humana debebunt, ne miserrime 
conjiciantue in illud rerum oninium certamen alque discri- 
men, quod est Socialistarum ac Commaunistarum flagitiosis 
gregibus jamdiu proposituun. — Unde liquet quam absonum 
et absurdum sit publicam salutem a divortiis expectare, que 
potius in certam societatis perniciem sunt evasara. 

lgitur confitendum est, de cominuni omnium populorum 
bono meruisse optimo Ecclesiam catholicam, sanctitati et 
perpetuiteti conjugiorum tuendæ semper intenta ; nec 
exiguam ipsi gratiam deberi, quod legibus civicis centum jam 
annos in hoc genere muita peccantibus palam reclamaverit (1) 
quod bæresim deterrimam protestantium de divortiis et re- 
pudüs anathemate perculerit (2) ; quod usitatam græcis di- 
remptionem matrimoniorum multis modis damaaverit (3) ; 
quod irritas esse nuptias decreverit ea conditione initas, ut 
aliquando dissolvantur (4) ; quod Jemum vel a prima setate 
leges imperatorias repudiarit, quæ divortiis et repudiis perni- 
ciose favissent (5). — Pontifices vero iwaximi quoties resti- 
terunt principibus potentissimis, divortia a se facta ut rata 
Ecclesie essent minaciter petentibus, toties existimandi sunt 
non modo pro incolumitate religionis, sed etiam pro huma- 
nitate gentium propugnavisse. Quam ad rem omnis admira- 
bitur posteritas invicti animi documenta a Nicolao I edita 


(1) Pius VI, epist. ad Epise. Lucion. 28 inaii 1793. — Pius VII 
litter. Encycl. die 17 febr 1809; et Const. dat. die 1 9 jul. 1817. 
— Pius VIII, litter. Eucycl. die 29 maii 1829. — Gregorius XVI, 
Const. dat. die 15 augusti 1832. — Pius IX, alloc. habit. die 
22 sept. 1852. 

(2) Trid. sess. xxiv, can. 5 et 7. 

(3) Concil. Floren., et Instr. Eug. IV ad Armenos. — Bened, 
XIV, Const. Etsi pastoralis, 6 maii 1742. 

(4j Cap. 7 de condit, appos. 

(5) Hieron., epist. 79 ad Ocean. Ambros., lib. vut ín cap. 16 Lu- 
cie, n. 5. — August., de nuptiis, cap. 10. 








Mi « 
» 





, 


417 


adversus Lotharium ; ab Urbano Il et Paseali adversus Philip- 
pum Î regem Galliarum ; a Cœlestino Il et Innocentio . II] 
adversus  Alphonsum a Leovue et Philippum Il principem 
Galisrum; a Clemente VIL et Paulo Ili adversus Henri- 
eun VIII; demique a Pio "VII sanctissimo fortissimoque 
pontifice adversus Napoleonem I, secundis rebus et magni- 
indine imperii exultantem. 

Qus» cum ita sint, omnes gubernatores administratoresque 
rerum publicarum, si rationem sequi, si sapientiam, si ipsam 
populorum utilitatem volvissent, malle debuerant sacras de 
matrimonio leges intactas manere, obiatumque Ecclesie adju- 
menturm in tutelam morum  prosperitatemque familiarum 
adhibere, quam ipsam vocare Ecclesiam in suspicionem 

pimicitiæ, ei in falsam atque iniquam violati juris civilis insi- 
mulationem. 

Eoque magis, quod Ecclesia catholica, ut 'n re nulla potest 
ab religione officii etdefensione juris sui declinare, ita maxime 
soletesse ad benignitatem indulgentiamque proclivis ia rebus 
omnibus, qus cum incolumitate jurium et sanctitate. offi- 
ciorum :uorum possunt una consistere. Quam ob rem nihil 
unquam de matritnoniis statuit, quin respectum habuerit ad 
siatum communitatis, ad conditiones populorum ; nec semel 
suarum ipsa legum prescripta, quoad potuit, mitigavit, quando 
ut mitigaret causæ juste et graves impulerunt. — Item non 
ipsa ignorat neque diffitetur sacramentum matrimonii, cum 
ad conservationem quoque et incrementum societatis huma- 
nsa dirigatur, cognationem pet necessitudinem babere cum 
rebus ipsis humanis, quee matrimonium quidem eonsequuntur, 
sed in genere civili versantur : de quibus rebus jure decernunt 
et cognoscunt qui rei publicæ praesunt. 

Nemo autem dubitat, quin Ecclesie conditor Jesus Christus 
potes'atem sacram voluerit esse a civili distinctam, et ad suas 
uiramque res agendas liberam atque expeditam ; hoc tamen 
adjuncto, quod utrique expedit, et quod interes, omnu.n ho- 
minum, ut conjunctio inter eas et concordia intercederet, iu 
sisque rebus qua siot, diversa licet ratione, communis juris et 
judicii, altera cui sunt humana tradita, opportune congruenter 
ab altera penderet, cui sunt cœlestia concredita, Hujusmod; 
autem cempositione, ac fere harmonia, non solum utriusque 
potestatis optima ratio continetur, sed eliam opportunissimus 
atque efficacissimus modus juvandi hominum genus in eoquod 
pertinet ad actionem vitse et &d spem salutis sempiterne. Ete- 
nim sicut hominum intelligentia, quemadmodum in superio- 
ribus Eucyclicis litteris ostendimus, :si cum fide christiana 
conveniat, multum nobilitatur multogue evadit ad vitandos ac 
repeliendos errores munitior, vicissimque fides non parum 
presidii ab intelligentia. mutuatur ; sic pariter, si cum sacra 
Ecclesie potestate civilis aucioritas. amice congruat, magna 
utrique necesse est fiat utilitatis accessio. Alterius enim am- 
plificatur dignitas, et, religione praeeunte, numquam erit non 
justum imperium : alteri vero adjumenta tutelæ et defensionis 
in publicum fidelium bonum suppeditantur. 

Nos igitur, harum rerum consideratione permoti, cum 
studiose alias, tum vehementer in praesenti viros principes in 
concordiam atque amicitiam jungendam iterum hortamur ; 
iisdemque pateroa cum benevolentia veluti. dexterani primj 
porrigiœus, oblato supremæ potestatis Nostræ auxilio, quod 
tanto magi est hoc teinpore necessarium, quanto jus impe- 
randi plus est in. opinione hominum, quasi accepto vulnere, 
debilitatum, Incensis jam procaci libertate animis, et omne 
imperii, vel maxime Legitimi, jugum nefario ausu detrectan- 
tibus, salus publica postulat, ut vires utriusque potestatis con- 
socientur ad prohibeada damna quie non modo Ecclesie, sed 
ipsi etiam civili soeietati impendeot. 

Sed cum amicam voluntatum conjunctionem valde suade- 
mus, precamurque Deum, principem pacis, ut amorem con- 


MELANGES. 


118 


cordiæ in animos cunctorum bominum injiciat, tum temperäre 
Nobis ipsi non possumus, quin vestram industriam, Venera- 
biles Fratres, vestrum studium ac vigilantiam, qne in vobis 
summa esse intelligimus. magie ac magis hortando incitemus. 
Quantum contentione assequi, quantum auctoritate potestis, 
date operam, u: apud gentes fidei vestrae commendatas integra, 
atque incorrupta doctrina retineatur, quam Christus Dominus 
et ccelestis voluntatis interpretes Apostoli tradiderunt, quamque 
Ecclesia catholica religiose ipsa servavit, et a Christifidelibus 
servari per omnes ælates jussit. 

Præcipuas curas in id insumite, ut populi abundent præ- 
ceptis sapientiæ clhrisüanse, semperque memoria teneant ma- 
trimonium non voluntate hominum, sed auctoritate nutuque 
Dei fuisse initio constitutum, et hac lege prorsus ut sit unius 
ad unam : Christum vero novi Foederis auctorem illud ipsum 
ex oflicio nature in sacramenta transtulisse, et quod ad vin- 
culum spectat, legiferam  judicialem Ecclesie sue attri- 
buisse potestatem. Quo n genere cavendum magnopere est, 
ne in errorem mentes inducantur a fallacibus conclusionibus 
adversariorum, qui exusmodi potestatem ademptam Ecclesise 
vellent. — Similiter omnibus exploratum esse debet, si qua 
conjunctio viri et mulieris inter Christifideles citra sacra. 
mentum contrahatur, eam vi ac ratione justi matrimonii carere ; 
et quamvis convenienter legibus civicis facta sit, tamen 
pluris esse non posse, quam ritüm aut morem, jure civili in- 
troductum ; jure autein civili res tantummodo ordinari atque 
administrari posse, quas matrimonia efferunt ex sese in ge- 
nere civili, et quas gigni non posse manifestum est, nisi vera 
et legitima iliarum causa, scüicet nuptiale vinculum, existat. 
Hec quidem omnia probe cognita habere maxime sporsorum 
refert quibus etiam probata esse debent et notata animis, ut 
sibi liceat hac in re morera legibus gerere ; ipsa non abuuente 
Ecclesia, qu& vult atque optat ut in oinnes partes salva siut 
matrimoniorum effecta, et ne quid lib-ris detrimenti affera- 
tur. — ln tanta autem confusione sententiarum, qua ser- 
punt quotidie longius id quoque est coguitu necessariu n, sol- 
vere vinculum conjugii inter christianos ratiet consummati 
nullius in potestate esse ; ideoque inauifesti criminis reos esse, 
si qui forte conjuges, quecumque demum causa esse dicatur, 
novo se matrimonii nexu ante implicare velint, quam abrumpi 


' primum morte contigerit. — Quod si res eo devenerint, ut 


convictus ferri diutius non posse vifeatur, tum vero Ecclesia 
sinit alterum ab altera seorsum ayere, adlibendisque curis ac 
remediis ad conjugum conditionem accomodatis lenire studet 
secessionis incommoda ; nec umquam committit, ut de re- 
corcilianda concordia aut non laboret aut desperet. — Verum 
hæc extrema sunt ; quo facile esset non descendere si sponsi 
non cupiditate acti sed præsumptis cogitatione tum officiis 
conjugum, tum causis conjugiorum nobilissimis, ea qua 
æquum est mente ad matrimonium accederent ; neque nuptias 
anteverterent continuatione. quadam serieque flagitiorum, 
irato Deo. Et ut omnia paucis coniplectamur, tunc iaatrimonia 
placidam quietamque constantiam babitura sunt, si conjuges 
spiritum vitamque hauriant a virtute religionis, quee forti 
invictoque animo esse tribuit ; qua efficit ut vitia, si qua sint 
in personis, ut distantia morum et ingeniorum, ut curarum 
maternarum pondus, ut educationis liberorum operosa solli- 
citudo, ut comites vitæ labores, ut casus adversi non solum 
moderate, sed etiara libenter perferantur. 

lllud etiam cavendum est, ne scilicet conjugia facile appe- 
tantur cum alienis a catholieo nomine ; animos enim de dis. 
ciplina religionis dissidentes vix sperari potest futuros esse 
ceteris concordes. Quin iuo ab ejusmodi conjugiis ex eo ma- 
xime perspicitur esse abhorrendum, quod occasionem præbent 
vetitæ societati et communicationi rerum sacrarum, periculum 
religioni creant conjugis catbolici, impedimento sunt bons 


119 


institutioni liberorum, et persæpe animos impellunt, ut cunc- 
tarum religionum æquam habere rationem assuescant, sublato 
veri falsique discrimine. — Postremo loco, cum probe intel- 
ligamus, alienum esse a caritate Nostra neminem oportere; 
auctoritati fidei et pietati vestre, Venerabiles Fratres, illos 
commendamus, valde quidem miseros, qui æstu cupiditatum 
abrepti, et salutis sue plane immemores contra fas vivunt, 
haud legitimi matrimonii vinculo conjuncti. In his ad officium 
revocandis hominibus vestra solers industria versetur ; et 
cum per vos ipsi, tum interposita virorum bonorum opera, 
modis omnibus contendite, ut sentiant se flagitiose fecisse, 
agant nequitie penitentiam, et ad justas nuptias ritu catho- 
lico ineundas animum inducant. 

Hæc de matrimonio christiano documenta ac precepta, quae 
per has litteras Nostras vobiscum, "Venerabiles Fratres, com. 
municanda censuimus, facile videtis, non minus ad conser- 
vationem civilis communitatis, quam ad salutem hominum 
sempiternam magnopere pertinere. — Faxit 3gitur Deus ut 
quanto plus habent illa momenti et ponderis, tanto dociles 
promptosque magisad parendum animos ubique nanciscantur. 
Hujus rei gratia, supplici atque humili prece omnes pariter 
opem imploremus beate Marie Virginis Immaculate, qua, 
excitatis mentibus ad obediendum (fidei, matrem se et adju- 
tricem horninibus impertiat. Neque minore studio Petrum et 
Paulum obsecremus principes apostolorum, domitores su- 
perstitionis, satores veritatis, ut ab eluvione renascentium 
errorum humanum genus firmissimo patrocinio tueantur. 

Interea celestium munerum auspicem et singularis bene- 
volenti: Nostre testem, vobis omnibus, Venerabiles Fratres, 
et populis vigilanti; vestrae commissis, apostolicam benedic- 
tionem ex animo impertimus. 

Datum Roms apud S. Petrum, die 10 februarii an. 4880, 
pontificatus nostri anno secundo. 


LEO PP. XIII. 





— Eocamen et décision des affaires criminelles et 
disciplinaires des -ecclésiastiques. Instruction de la 
Propagande pour les diocèses des Etats-Unis d' Amérique. 

Quoique les prêtres qui desservent les églises soient 
amovibles, la S. Congrégation de la Propagande a cru 
devoir ordonner la formation d'une commission com- 
posée de cinq ecclésiastiques, outout au moins de trois, 
pour l'instruction et le jugement des causes criminelles 
et disciplinaires, et pour la révocation des mission- 
naires. Les membres de la commission seront élus 
dans le synode diocésain. Le droit d'appel au métropo- 
litain est reconnu, nonobstant l'amovibilité des mission- 
naires, qui ne portent pas le nom de curés; car les 

diocèses des Etats-Unis n'ont pas les paroisses 
érigées formellement et conformément aux prescrip- 
tions canoniques. 

Voici le texte de l'instruction, qui est une des plus 


importantes pièces émanées du Saint-Siège dans ces 


derniers temps. 


INSTRUCTIO 8. CONGR. DE PROPAGANDA. FIDE AB EPISCOPIS FORDE- 
RATORUM SEPTEMTRIONALIS AMERICA STATUUM DE MODO SERVANDO 
IN COGNOSCENDIS ET DEFINIENDIS CAUSIS CRIMINALIBUS ET DISCIPLI- 
NARIBUS CLERICORUM, — (Quamvis concilium plenarium Balti- 
morense lI sb Apostolica Sede recognitum, certam quamdam 
judicii formam, jam antea a concilio provinciali S. Ludovici 
sancitam, in criminalibus clericorum causis ab ecclesiasticis 


MELANGES. 


120 


curiis dicecesium Foederatorum sepfemtrionalis Americæ Sta- 
tuum pertractandis servandum esse decreverit, experientia 
tamen compertum est, statutum judicii ordinem haud unde- 
quaque parem esse ad querelas eorum præcavendas, quos 
poena aliqua mulctari contigerit. Sepe enim postremis hisce 
temporibus accidit, ut presbyteri judiciis ea ratione initis la- 
tisque sententiis damnati, remoti presertim ab officio rectoris 
missionarii, huc illuc de suis preelatis conquesti fuerint et fre- 
quenter etiam ad Apostolicam Sedem recursus detulerint. 
Dolendum autem est, non raro evenire, ut transmissis actis 
plura, eaque necessaria, desiderentur, atque perpensis omni- 
bus, gravia sepe dubia oriantur circa fidem documentis hisce 
in causis allatis habendam vel denegandam. 

Que omnia S. Congregatio Fidei propagande praeposita 
serio perpendens, aliquod remedium hisce incommodis pa- 
randum, ac ita justitia consulendum esse censuit ut neque 
insontes clerici per injuriam pœna afficiantur, neque alicujus 
criminis rei ob minus rectam, judiciorum formam a promerita 
poena immunes evadant. Quod quidem facili pacto obtineret, 
si omnes præscriptiones a sacris canonibus sapienter editas 
pro ecclesiasticis judiciis, praesertim criminalibus ineundis et 
absolvendis, servandas omnino esse præciperet. Verum animo 
reputans, in predictis Feederatorum Statuum regionibus id 
facile servari non posse, ea ratione providendum esse duxit, 
ut saltem ille de admisso crimine accurate peragantur inves- 
tigationes, quæ omnino necessarie existimantur, antequam ad 
poenam irrogandam deveniatur. 

Itaque SSmo Domino nostro divina Providentia papa 
Leone Xill approbante, in generalibus comitiis habitis die 
25 junii 4878 S. C. decrevit, ac districte mandavit, ut singuli 
memorate regionis sacrorum antistites, in dicecesana synodo 
quamprimum convocanda, quinque, aut ubi ob peculiaria 
rerum adjuncta tot haberi nequeant, tres saltem presbyteros 
ex probatissimis et quantum poterit in jure canonico peritis 
seligant, quibus consilium quoddam judiciale, seu, ut appel- 
lant, commissio investigationis constituatur, eidemque unum 
ex electis præficiat. Quod si ob aliquam gravem causam sy- 
nodus diœcesana statim haberi nequeat, quinque vel tres 
prouti supra per episcopum interim ecclesiastici viri ad munus 
de quo agitur deputentur. 

Commissionis ita constitute princeps erit officium crimi- 
nales atque disciplinares presbyterorum aliorumque clerico- 
rum causas, juxta normam mox proponendam, ad examen 
revocare, rite cognoscere, ita episcopo in ipsis definiendis 
auxilium prebere. Satagant propterea oportet ad hoc munus 
electi, ut accurate fiant investigationes, ea proferantur testi- 
monta atque a presumpto reo omnia exquirantur, que ad 
veritatem eruendam necessaria censentur ac ad justam sen- 
tentiam tuto prudenterque ferendam certa vel satis firma ar- 
gumenta suppeditent. 

Quod si de alicujus rectoris missionis remotione agatur, 
nequeat ipse a credito sibi munere dejici nisi tribus saltem 
prædictæ commissionis membris per episcopum ad causam 
cognoscendam adhibitis, eorumque consilio audito. 

Electi consiliarii in suscepto munere permanebunt ad proxi- 
mam usque diæcesanæ synodi celebrationem, in qua vel ipsi 
confirmentur in officio vel alii designentur. Quod si interim 
morte, aut renuntiatione, vel alia causa, prescriptus consilia- 
riorum numerus minuatur, episcopus, extra synodum, alios 
in deficientium locum, prout superius statutum est, sufficiat. 

In causis cognoscendis, iis presertim in quibus de rectore 
missionario definitive a suo officio amovendo agatur, judi- 
cialis commissio hanc sequetur agendi rationem. 

4. Ad commissionem investigationis non recurratur, nisi 
prius clare et precise exposita ab episcopo causa ad dejec- 
tionem finalem movente, ipse rector missionarius malit rem 





P. 


121 


sd consilium deferri, quam se a munere et officio sponte 
dimidere. 

2. Read consilium delata, episcopus vicario suo generali 
vel alio sacerdoti ad hoc ab ipso deputato committat, ut rela- 
tionem causae in scriptis conficiat, cum expositione investiga- 
Boss eo usque peracte, et circumstantiarum, quæ causam 
rel ejusdem demonstrationem specialiter afficiant. 

3. Locum, diem, et horam opportunam ad conveniendum 
indicet, idque per litteras ad singulos consiliarios. 

4. Per litteras etiam rectorem missionarium, de quo agitur, 
ad locum et diem constitutum ad consilium habendum ad- 
rocet, exponens, nisi prudentia vetat, uti in casu criminis 
occulli, causam ad dejectionem moventem, per extensum, 
monensque ipsum rectorem ut responsum suis rationibus suf- 
fultum ad ea præparet in scriptis, que in cause expositione 
vel jam antea ore tenus, vel tunc in scriptis, relata fuerint. 

9. Convenientibus consiliariis tempore et loco præfinitis, 
præcipiat episcopus silentium servandum de iis, que in con- 
silio audiantur; moneat investigationem non esse processum 
judicialem, sed eo fine habitam, et eo modo faciendam, ut ad 
coguitionem veritatis diligentiori qua poterit ratione pervenia- 
tur, adeo ut unusquisque consiliarius, perpensis omnibus, 
opinionem de veritate factorum, quibus causa innititur, effor- 
mare quam accurate possit. Moneat etiam ne quid in investi- 
gatione fiat, quod aut ipsos, aut alios, periculo damni vel 
gravaminis exponat, presertim ne locus detnr actioni libelli 
famosi, vel alii cuicumque processui coram tribunalí civili. 

6. Relatio cause legatur coram consilio ab episcopi officiali, 
qui etiam ad interpellationes respondebit a preside vel ab 
aliis consiliariis per præsidem faciendas ad uberiorem rei no- 
titiam assequendam. 

T. Deinde in consilium introducatur rector missionarius, qui 
responsum a se confectum leget, et ad interpellationes simi- 
liter respondebit, facta ipsi plena facultate ea omnia in me- 
dium afferendi, intra tempus tamen a consilio determinan- 
dum, qua ad propriam defensionem conferre possunt. 

8. Si contingat, rectorem missionarium, de cujus causa agi- 
tur, nolle ad consilium accedere, iterum datis litteris vocetur, 
eique congruum temporis spatium ad comparendum præf- 
aiatur, et si ad constitutum diem non comparuerit, dummodo 
legitime præpeditus non fuerit, uti contumax habeatur. 

9. Quibus omnibus rite expletis, consiliarii simul consilia 
conferant, et si major pars consiliariorium satis constare de 
factis arbitretur, sententiam suam unusquisque consiliarius in 
scriplis exponat, rationibus quibus nititur expressis; confe - 
rantur sententie; acta in consilio ab episcopi officiali redi- 
gantur, a preside nomine consilii subscribantur, et simul cum 
sententiis singulorum in extenso ad episcopum deferantur. 

10. Quod si ulterior investigatio necessaria vel congrua 
videatur, eo ipso die, vel alio, ad conveniendum, a consilio 
constituto, testes vocentur, quos opportunos consilium judica- 
verit, audito etiam rectore missionario de iis quos ipse advo- 
candos esse voluerit. 

11. Singuli testes pro causa seorsum et accurate examinen- 
lur a preside et ab aliis per presidem, absente primum rec- 
tore missionario. Non requiratur juramentnm, sed si testes 
ipsi non renuant, et se paratos esse declarent, ad ea qua de- 
tulerint juramento, data occasione, confirmanda, fiat adno- 
tatio hujusmodi dispositionis seu declarationis in actis. 

12. Consentientibus testibus, et dirigente prudentia con- 
silii, repetatur testimonium coram rectore missionario qui et 
ipse testes si voluerit interroget per præsidem. 

43. Eadem ratione qua testes pro causa, examinentur testes 
contra causam. 

14. Collatis tunc consiliis fiat ut supra n. 9. 

15. Quod si testes nolint aut nequeant consilio assistere, 


MELANGES. 


122 


vel eorum testimonium nondum satis luculentum negotium 
reddat, duo saltem ex consilio deputentur, qui testes adeuntes 
loca invisentes, vel alio quocumque modo poterunt, lumen ad 
dubia solvenda requirentes, relationem suæ investigationis, 
ad consilium deferant, ut ita nulla via intentata relinquatur 
ad verum moraliter certo cognoscendum, antequam ad sen- 
tentiæ prolationem deveniatur. 

16. Omnia acta occasione judicii in medium allata accu- 
rate in curia episcopali custodiantur, ut in casu appellationis 
commode exhiberi valeant. 

17. Si vero contingat, ut a sententia in curia episcopali 
prolata ad archiepiscopalem provocetur, metropolitanus ea- 
dem methodo in cause cognitione et decisione procedat. 

Datum Rome ex edibus prefate S. Congregationis, die 
20 junii anni 1878. JoaNNEs Can. SIMEONI, prefectus. JOANNES 
BaAPTISTA ÁGNOZZI, secretarius. 





— Fête de saint Joachim et fête de sainte Anne, élevées 
a rite de seconde classe. Décret général. 

Sainte Anne est la seule femme, aprés la sainte 
Vierge sa fille, dont la fête soit de précepte dans 
l'Eglise universelle. En effet, la bulle Universa per 
orbem du pape Urbain VIII désigne cette féte parmi 
celles qui sont d'obligation générale. Si aujourd'hui 
elle n'est pas observée dans quelques pays, c'est en 
vertu de la dispense contenue dans les indults du 
Saint-Siège qui ont réduit le nombre des fêtes. 

La féte de S. Joachim a été fixée au dimanche dans 
l'octave de l'Assomption, pour éviter une nouvelle 
fête de précepte, qui était vraiment due à la dignité 
du saint patriarche, pére de la bienheureuse Vierge 
Marie. 

Désormais la féte de saint Joachim et celle de 
sainte Anne seront célébrées sousle rite de seconde 
classe, au lieu du rite double-majeur qu'elles ont eu 
jusqu'à ce jour. Voici le décret Urbis et Orbis qui a été 
rendu par l'organe de la S. Congrégation des Rites. 


DECRETUM URBIS ET ORBIS — Docet Ecclesiasticus eos 
laudandos, qui in generatione sua gloriosi fuerint ; singular i 
igitur honoris ritu colendi sancti Joachim et Anna, qui 
Immaculatam Virginem Deiparam quam genuerunt, glorio- 
sissimi equidem fuere : De fructu ventris vestri, ut ipsos allo - 
quitur Damascenus, cognoscimini; pie enim el sancle in 
humana natura vitam agentes filiam angelis superiorem et 
nunc angelorum. dominam edidistis (Or. 4 de Virg. Mariæ 
Nativ.). Quum itaque filiorum gloria parentes coronet, nil 
mirum si Ecclesia et a primævis temporibus precipuo cultu 
ac religione prosequuta sit sanctum patriarcham. Joachim 
ejusque beatam conjugem Annam: hos siquidem Ecclesie 
Patres insignibus exornarunt laudibus, ac penes fldeles eo 
crevit veneratio iis exhibita, ut in ipsorum honorem templa 
extructa fuerint, et piæ sodalitates erectæ. Immo et christiani 
principes non semelsupplicibus votis institerunt apud Roma- 
nos pontifices, ut solemniori cultu sancti Deiparæ parentes 
honorarentur. Piissimis votis libenti animo Romani pontific es 
annuerunt, validissimum rati eorumdem fore patrocinium 
apud Deum et potissimum per eorum filiam cceli reginam, 
cultum a ;christifidelibus tributum non modo sua auctoritate 
firmaverunt, verum etiam peculiaribus privilegiis co ndeco- 
rarunt. 

Quoniam vero hisce luctuosissimis temporibus divina mise- 
ricordia factum est, ut quo magis christianus populus divino 


123 


auxilio atque cϾlesti solamine indigeret, eo amplioribus 
clarificata sit honoribus beatissima Virgo Maria atque ipsius 
cultus nova incrementa acceperit : hinc. novus splendor ac 
recens gloria, qua beatissima filia refulsit, et in felicissimos 
parentes redundaret oportuit. Quare pluribus in dicecesibus, 
Sede Apostolica annaente horum sanctorum festa solemaiori 
pompa ac ritu celebrata sunt, ad obtinendam præcipue fami- 
liarum concordiam et tranquillitatem ; immo non defuere 
saerorum antistites, qui ejusdem ritus elevationem per uni- 
versum orbem ab eadem Apostolica Sede haud semel effla- 
gitaverint. 

Hzc autem omnia recolens Sanctissimus Dominus noster 
Leo papa XIII, quo sua præsertim devotionis erga senctum 
Joachim, cujus nomine ipse gloriatur, et quod Preparaiio 
Domini interpr tatur, conspicuum exhibeat testimonium, 
confisus fore ut illius aucto cultu, patrocinium quoque validius 
persentiat Ecclesia, motu proprio mandavit, ut per præsens 
decretum Sacrorum Rituum Congregationis, festum sancti 
Joachim, dominica infra octavam Deiparæ Assumptionis oc- 
currens, nec non festum sancte Annæ, cumipso in eodem 
honore sociatæ diei 26 julii affixum, a ritu duplici majori ad 
ritum duplicis secuudæ classis eleventur, ac sub tali ritu. in 
kalendario universe Ecclesie deiaceps inseribantur. Die 1 
augusti 4879. Loco + sigilli. D. Card. Bartolinius, S. R. C. 
pref. — Placidus Ralli, S. R. C. secretarius. 


— La vénérable Marguerite Bourgeois, fondatrice des 
religieuses de Notre-Dame, à Monréal, dans le Canada. 
Introduction de la cause. 

La vénérable Marguerite naquit à Troyes, en Cham- 
pagne, le 17 avril *620. Elle partit pour le Canada en 
1653, et y fonda sa congrégation des religieuses de 
Notre-Dame, que Louis XIV approuva par des lettres 
patentes de 1672. Elle mourut en 1700, laissant 
partout une merveilleuse réputation de sainteté, qu 
s'est conservée jusqu'à nos jours. D’après l'enquéte 
juridique qui a été faite par l'ordinaire de Monréal, la 
S. Congrégation des Rites s'est prononcée favorable- 
ment pour l'introduction de la cause. 

Le saint-père Léon XIII a signé de sa main la 
commission, le 19 décembre 1878. 


DzcRETvw. Marionopolitana. Beatificationis et canonizatio- 
nis servæ Dei Margarite Bourgeois, fundatricis congregstio- 
ais Nostra Doming. — Quum quintodecimo kalendas de- 
cembris superioris anni a Sacra Rituum Congregatione vigore 
facultatum sibi specialiter a sa. me. Pio papa IX tributarum, 
indultum jam benigne fuisset, ut de dubio signature commis- 
sionis introductionis causæ serve Dei Margarite Bourgeois 
predicte agi valeret. inipsius Sacre Rituum Congregationis 
ordinario coetu absque interv entu et voto consultorum, etiamsi 
ejusdem scripta neque perquisita, neque examinata adhuc 
essent, Emus et Rmus Dominus cardinalis Aloysius Oreglia a 
Sancto Stephano hujusce causæ relator ad instantiam Bev. 
domini Arthur Julii Captier, procuratoris generalis congrega- 
tonis Sancti Sulpitii, causæ ipsius postulatoris constituti, a£» 
tentis postulatorii slitteris quam»lurium Emorum antistitum 
aliorumque virorum tam ecclesiastica quam civili dignitate 
præstantissimorum, in ordinariis Sacrorum Bituum comitiis, 
hodierna die ad Vaticanum coadunatis, sequens dubium disou- 
tiendum proposuit nimirum : A» sit signanda commissio iniro- 
ductionis causæ in casu et ad effectum de quo agitur ? Et Sacta 
eadem Congregatio, omnibus maturo examine perpensis, au- 
diteque voce et scripto R. P. D. Laurentio Salvati, Fidei pro- 


MELANGES. 


124 


motore, reseribendum censuit : Aférmative, seu signandam 
esse commissionem, si Sanctissimo placuerit. Die 7 decembris 
1878. 

Facta postmodum de praemissis per subscriptum secretarium 
Sanctissimo Domino nostro Leoni papæ XIII fideli relatione, 
Sanctitas Sua sententiam sacre congregationis ratam habuit, 
et confirmavit; propriaque manu signavit commissionem 
introductionis cause ven. serve? Dei Margarite Bourgeois 
prefate, die19 iisdem mense et anno. — D. Card. Bartolintus, 
S. R. C. præfect. — Placidus Ralli, S. R. C. secretarius. 


— Propagation de la foi. L'association n'est pas com- 
prise dans le décret général qui défend d'inscrire les 
absents. 

Un décret général en date du 13 avril 1878 défend 
d'inscrire dans les confréries les personnes absentes ; 
l'agrégation requiert par conséquent la présence per- 
sonnelle. 

La Propagation de la Foi n'étant pas une confrérie 
et jouissant d'ailleurs de  priviléges spéciaux, le 
cardinal préfet de la S. Congrégation dela Propagande 
a écrit à M. Desgaretz, président du conseil central 
de Lyon, quele dit décret ne s'applique pas à l'asso- 
ciation. Voici cette lettre. 


Illme Domine, cum a S. Congregatione Indulgentiis sacris- 
que reliquiis præposita decretum die 13 aprilis 1878 prodierit, 
quo renovatis jam alias editis resolutionibus, declaratum fuit 
in piis sodalitiis iuter sodales adscribi absentes non posse, non- 
nulli putarunt etiam pium opus, quod a Propagatione Fidei 
nomen habet, eo decreto comprehendi, ac proinde eidem operi 
adscribi se renuebant. Id autem non modo in quibusdam ephe- 
meridibus legitur evulgatum, sed et in notitiam hujus sacri 
Consilii Christiano Nomini Propagando expresse fuit deduc- 
tum. Quare ne ex tali illius decreti interpretatione damnum 
obveniret sacris missionibus, que a memorato pio opere tum 
precibus, tum eleemosynis, adeo valida adjumenuta percipiunt, 
Congregationem ipsam supradictam hac super reconsulendam 
curavi. Jamvero Em. Cardinalis illius S. Congregationis 
praefectus nuper mihi declaravit, eamdam nunquam in animo 
habuisse per decretum diei 13 aprilis 1878 opus pro Fidei 
Propagajione coinplecti, curo istud non modo sodalitium non 
sit, sed tantum pium opus, verum etiam privilegiis sibi propriis 
fruatur. Hanc autem authenticam declarationem tibi, ceu 
presidi istius Consilii Centralis ejusdem pii operis notitiam 
deduco, ut ea opportune evulgata, falsis memorati decreti 
interpretationibus viam præcludere valeat. 

Interim bona omnia tibi in Domino adprecor. 

Datum Rome ex zd. S. C. de Propaganda Fide die 41 
augusti 1879. — Addictus Joannes card. Simeoni, prefectus. 
— Joannes Baptista Agnozzi, secretarius. 


— Le venérable Claude la Colombière. Introduction de 
la cause de béatification et canonisation. 

Un déeret de ta S. Congrégation des Rites, en date 
du 18 décembre 1579, a autorisé l'introduction de la 
cause du P. Claude la Colombiére, qui favorisa si 
efficacement la propagation de la dévotion du Sacré- 
Cœur de Jésus. 

Notre saint-père le pape Léon XIII a signé de sa main 
la commission relative à l'introduction de cette cause. 








125 


Voici le décret qui a été publié et affiché dans Rome 
par la S. Congrégation des Rites. 


Decretum. Augustodunen. Beatificationis et canonizationis 
ven. servi Dei P. Claudii la Colombière, sacerdotis professi 
e societate Jesu super dubio : An sit signanda commissio intro- 
ductionis causa in casu, et ad effectum de quo agitur ? 

[Mo divini amoris igne, quem amantissimus humani generis 
Redemptor e penetralibus cordis sui misit in terris, vehementer 
accensus P. Claudius La Colombiére, adhuc vivens plæclaram 
sanctitatis famam adeptus est. Quippe a juvenili ætate inter 
alumnos inclytæ societatis Jesu adscitus, arduum perfectionis 
iter alacri animo arripuit, ac semel eximium praebuit exem- 
plum bonorum operum, in doctrina, in integritate, in præ- 
dicatione verbi Dei. Nulli propterea parcens labori, ac plu- 
rimis objectus impiorum calumniis atque insectationibus, 
tum in Gallia, tum in Anglia, pene innumeras Christo animas 
lucrifecit. Dignus sane, quem Deus beate Margarite Alacoque 
non solum ducem in via perfectionis dederit, sed præsertim 
in propagando cultu erga sanctissimum Cor Jesu hortatorem 
mirificum. 

Hec fama sanctitatis celestium charismatum neque non 
prodigiorum, quz? sui famuli intercessione a Deo patrata fe- 
rebantur, eo demortuo, nedum non intercidit, sed etiam in 
dies magis excrevit, ac post duo circiter secula adeo vivida 
atque integra perseverat, ut reverendissimum episcopum Au- 
gestodunensem ad ordinariam inquisitionem super elsdem 
instituendam permoverit. Qua rite expleta atque ad sacram 
Rituum Congregationem delata, Sanctissimus dominus noster 
Leo papa XIII benigne indulsit ut dubium signature com- 
missionis introductionis cause predicti servi Dei P . Claudii 
La Colombiére ageretur in Congregatione sacrorum Rituum 
Ordiaaria absque interventuet voto consultorum, licet nondum 
elapso decennio a die presentationis processus in actis ejus'em 
Congregationis, neque ipsius servi Dei scriptis adhuc per- 
quisitis et examinatis. 

Quapropter eminentissimus et reverendissimus cardinalis 
Miecislaus Ledochowski hujus cause relator, instante Rev. P. 
Augusto Negroni sacerdote e societate Jesu ejusdem caus 
postulatore, attentisque postulatoriis literis plurium eminen- 
üssimorum sanete Romanae Ecclesiae cardinalium, reveren- 
dissimorum sacrorum antistitum, aliorumque virorum tam 
ecciesiastica quam civili dignitate illustrium, in ordinariis 
Sacrorum Rituum comitiis hodierna die ad Vaticanum coadu- 
natis sequens dubium discutiendum proposuit, nimirum : 
€ An sit signanda commissio inlroductionis cause in casu et 
ad effectum de quo agitur ? » 

Et Sacra eadem Congregatio, omnibus maturo examine per- 
peosis, auditoque voce et scripto R. P. D. Laurentio Salvati 
sanctze. Fidei promotore, rescribendum censuit : Affirmadive, 
sou siygnandam esse commissionem, si Sanctissimo placuerit. 
Die 8 decembris 1879. 

Facta posumodum de praemissis per infrascriptum secreta- 
rium Sanctissimo domiuo uostro Leoni pape XIII fideli rela- 
fione, Sanctitas Sua sententiam Sacræ Congregationis ratam 
habuit et confirmavit ; propriaque manu signavit commis- 
sionem introductionis cause ven. servi Dei P. Claudii La Co- 
lombiére predicti die 8 januarii 1880. — D. Card. Bartolinius, 
S. R. C. præjectus. — L. t S. Placidus Rulli, S. R.C. secreta- 


nus. 





— Administration de la communion hors de la messe, 


Couleur de 0 étole. 
Le rituel romain preserit de prendre l'étele de la 


MELANGES. 


126 


couleur de l'office du jour pour administrerla commu- 
nion hors de la messe. Malgré cette disposition, c'est 
l'usage dans quelques pays de prendre l'étole blanche 
pour donner la communion dans la quinzaine de Páques 
aux fidéles qui remplissent le précepte pascal. Peut- 
on tolérer cet usage? Un décret récent de la S. Con- 
grógation des Rites se prononce pour la tolérance; 
dansles autres casil faut se conformer au rituel, qui 
prescrit la couleur de l'office du jour. Le décret de 
la S. Corgrégation est ainsi concu: 


Venetiarum. Sacerdos Joseph Frattin, congregationis Oratorii 
Venetiarum, modernus in ecclesia ejusdem congregationis 
cseremoniarum prefectus, humillime pro opportuna declara- 
tione, Sacrorum Rituum Congregationi insequentia proposuit 
dubia, nimirum : 

In administretione sacræ eucharistiæ extra missam, a ru- 
brica Ritualis romani præscribitur stola coloris officio illius 
diei convenientis; queritur an stola coloris officii vel missæ 
adhibenda sit : 4. In feria quinta majoris h-bdomadæ. 9. In vi- 
giliis et feriis quatuor temporum, vel feria secunda Rogatio- 
num, (vel in feriis quadragesime, ubi octavæ concesse sunt) 
quie infra octavam non privilegiatam occurrunt, si, juxta ru- 
bricas Breviarii et Missalis romani, officium de octava et 
missa de vigilia vel feria celebrantur. 

Sacra porro eadem Congregatio ad relationem infrascripti 
secretarii, audita sententia in scriptis alterius ex apostolicarum 
cæremoniarum magistris,: rescribendum censuit, ad utrum- 
que : Serveiur Ritualis romani rubrica, et ubi vigeat consue- 
tudo administrandi sacram eucharistiam cum stola albi 
coloris fiaelibus Paschale praeceptum adimplentibus, toleranda. 
Atque ita rescripsit. Die 11 augusti 1877. A. Ep. Sabinen. 
Card. Bilio, S. R. C. praf. Loco 1 sigilli. Plac. Ralli, S. R. C. 
secretarius. 


— Baldaquin noir sur le corps d'un cardinal ou d'un 
évéque. Récitation du nom de l'évéque au canon, d partir 
de la prise de possession. 

L'usage s'est établi dans certains pays de dresser 
un baldaquin noir sur le corps d'un cardinal, pa- 
triarche, archevêque, évêque défunt. On a employé 
aussi le baldaquin noir aux obsèques du pape dé- 
funt, en l'absence du corps. — La S. Congrégation 
condamne cet usage. 

Ce n'est pas à partir de la préconisation de l’évêque 
dans le consistoire qu'on doit réciter le nom de ce 
prélat, au canon de la messe. Il faut attendre qu'il 
prenne possession du siège épiscopal. 


Congregationis Oratorii, Modernus sacris ceremoniis præ- 
fectus ecclesi: congregationis Oratorii in civitate Venetiarum 
Sacre Rituum Coagregationi sequentia dubia declaranda hu- 
millime subjecit, nimirum : | 

Dubium 1. Au in exequiis pro episcopo, vel archiepiscopo, 
vel patriarcha, vel etiam cardinali, tau. presente quam ab- 
sente corpore, vel in exequiis pro summo Pontifice, absente 


. eorpore, ponendum, seu deferendum sit baldachinum nigrum 


super defunctum, aut super castrum doloris? Et quatenus 
negative ad normam responsionis dici 5 julii 1634 in una Fio- 
rentina, quid de consuetudine contraria? 

Dubium Il. An episcopi nomen dicendum sit in canone 
missa, et in aliis liturgicis orationibus a die notitiæ, etiamsi 
non officialiter babitæ, electionis ejusdem iu consistorio, vel 





127 


a die captæ possessionis ecclesiæ, cui a summo pontifice præ- 
positus fuit ? 

Sacra itaque Rituum Congregatio, audita sententia alterius 
ex apostolicarum cæremoniarum magistris, ad relationem 
infrascripti secretarii, sic declarare rata est : 

Ad I. Exposita consuetudo uii abusus est eliminanda. 

Ad II. A die captæ possessionis vel per episcopum ipsum, 
vel per suum procuratorem. Alque ita declaravit ac rescripsit 

Die 4 julii 1879. 


— Chemin de la croix. Autorisationde l'evéque pour 
chaque érection. Le consentement du curé estil néces- 
saire ? 

Pour ériger validement les stations du chemin de 
la croix, on doit obtenir pour chaque cas le consen- 
tement de l’évêque par écrit. L'autorisation générale 
pour ériger les stations dans un certain nombre d'é- 
glises ou de chapelles n’est pas réputée suffisante. 

Quoique les hôpitaux et les chapelles ou mai- 
sons des sœurs professant les vœux simples ne soient 


pas exempts de la juridiction paroissiale, la S. Con- 


grégation admet la validité des érections pour les- 
quelles on n’a pas demandé l'autorisation du curé de 
la paroisse, parce que, en fait, les aumôniers de ces 
maisons remplissent les attributions paroissiales. Voici 
le décret de la S. Congrégation des Indulgences : 


Engolismen. Quoad stationes viæ crucis, decretum. Pro 
erectione stationum Viæ Crucis peragenda dispositum fuit in 
brevi Ezpons nobis a Clemente XII, die 16 januarii 4731 
edito, et a Benedicto XIV in brevi Cum tanta sit die 30 apri- 
lis 4841 confirmato et inserto, haud posse stationes Viæ Crucis 
erigi in ecclesiis et locis ministro generali ordinis S. Francisci 
minime subjectis, nisi accederet licentia ordinarii loci ac con- 
sensus parochi et superiorum ecclesise, monasterii, hospitalis 
et loci pii ubi de eis protempore erigendis agi contigerit. 

Cum vero plures exortæ fuerint quaestiones circa erectionum 
Viæ Crucis validitatem, ex eo quod in dubium sæpe revoca- 
r etur, num predicta licentia, ac conseusus datus fuerit, ad 
quaslibet in posterum istiusmodi difficultates eliminandas; 
S. Indulgentiarum Congregatio in decreto diei 3 augusti 4748 
prescribendum censuit, « quod in erigendis in posterum 
ejusmodi stationibus tam sacerdotis erigentis deputatio, ac 
superioris localis consensus, quam respectivi ordinarii vel 
antistitis, et parochi nec non superiorum ecclesie, monasterii, 
hospitalis et loci pii ubi ejusmodi erectio fieri contigerit depu- 
tatio, consensus et licentia in scriptis et non aliter expediri, 
et quandocumque opus fuerii, exhiberi debeant sub poena 
nullitatis ipsiusmet erectionis ipso facto incurrendæ, » 

Jam vero episcopus Engolismensis istiusmodi decretorum 
tenorem perspectum habens, S. Indulgentiarum Congrega- 
tioni supplices libellos porrexit. Atque in horum primo expo- 
nit, in sua dicecesi ac fere ubique in Gallia extare hospitalia, 
ecclesias, capellas, oratoria, domus congregationum soro- 
rum vota simplicia emittentium, et a S. Sede vel ab episcopo 
etiam tantum approbatarum, que omnia quamvis de jure mi- 
nime a jurisdictione parochiali exempta dici queant, tamen 


MELANGES. 


128 


de facto a parocho independenter administrantur per capel- 
lanos ab episcopo nominatos. Ac subdit: in hisce omnibus 
ecclesiis ac locis bona fide stationes Viæ Crucis erectas fuisse, 
quin parochorum consensus fuerit requisitus. Dubitans hinc 
de istiusmodi erectionum validitate, postulat, ut declaretur 
utrum pro validis sint habendi vel non, et casu quo nulli- 
tatis laborare fuerit definitum, instantissime postulat, ut a 
Sanctissimo sanatio indulgeatur, ne nimia oriatur confusio, et 
fidelium admiratio excitetur. - 

In altero autem supplici libello exponit plures sacerdotes 
in Gallia, facultatem obtinere a ministro generali ordinis Mi- 
norum, stationes Vie Crucis erigendi in certo numero eccle- 
siarum vel oratoriorum, previa tamen ordinarii licentia: quam 
licentiam postea ordinario exhibent, qui subscribit verbis gene- 
ralibus v. g. Authenticas recognovimus et executioni mandari 
permisimus. Ac querit num licentia, sic verbis generalibus 
data sufficiat, ut sacerdos ea donatus possit deinde cum solius 
parochi vel superioris loci consensu, in quocumque loco intra 
limites jurisdictionis prædicti ordinarii, valide stationes eri- 
gere, servatis servandis et relicto peractæ erectionis testimonio 
propria manu subscripto; an vero preter hanc generalem 
licentiam requiratur, sub pons nullitatis, ante quamcumque 
erectionem, novus recursus ad ordinarium cum designatione 
loci vel ecclesiæ, ut erectioni in tali loco consentiat. 

Quare in congregatione generali habita in palatio apostolico 
Vaticano die 20 junii 1879 proposita fuerunt dubia : 

4. Utrum nulle sint erectiones stationum Vie Crucis, sine 
consensu in scriptis parochi, facte in hospitalibus, ecclesiis, 
capellis ac domibus congregationum sororum, de jure haud 
exemptis a parochiali jurisdictione, sed de facto (juxta morem 
in Gallia vigentem) administratis independenter a parocho, 
per capellanum nominatum ab episcopo ? 

Et quatenus affirmative, 

II. An sit consulendum Sanctissimo pro sanatione hujus- 
modi erectionum ? 

III. An consensus ordinarii in scriptis requiratur, sub poena 
nullitatis in singulis casibus pro unaquaque stationum erec- 
tione, vel sufficiat, ut sit generice prestitus pro erigendis 
stationibus in certo numero ecclesiarum vel oratoriorum, sine 
speciflca designatione loci? Et quatenus affirmative ad pri- 
mam partem, et negative ad secundam, 

JV. An sit consulendum Sanctissimo pro sanatione erectio- 
num, cum dicto generico consensu jam factarum, vel sit sup- 
plendum defectum per novum consensum in scriptis ab epis- 
copo specifice prestandum ? 

Em. Patres, auditis consultorum votis, rescripserunt : 

Ad I. Negative. 

Ad II. Provisum in primo. 

Ad IIl. Affirmative ad primam partem, negative ad secun- 
dam. 

Ad IV. Affirmative ad primam partem, negative ad secun- 
dam. 
Et facta de his omnibus relatione SSmo Bno Nro Leoni XIII 
in sudientia habita ab infrascripto secretario die 21 ju- 
nii 4879, Sanctitas Sua in omnibus votum S. Congregationis 
adprobavit et sanavit preefatas erectiones cum generico con- 
sensu peractas. 

Datum Rome ex secretaria S. Congregationis Indulgentiis 
sacrisque Reliquiis præpositæ die 24 junii 1879. 


L'administrateur-gérant : 
Paz mé. 


QE =" 
Paris. — JuLEs Ls Cixes, Imprimeur de N, S. P, le Pape et de l’Archevtohé, rue Cassette, 17, 











ANALECTA JURIS PONTIFIGIL 





CENT SOIXANTE-SIXIÈME LIVRAISON. 





PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


Idée du Droit canonique considéré en lui-même, et comparé avec les 
sciences ses connexes. Classification générale des lois canoniques 
et des matières qui en font l'objet. — Principes généraux qui 





servent de base au Droit canonique. Institution divine de l'Eglise. 


Ses propriétés. Son pouvoir et sa constitution. Vraie théorie. 
Fausses théories. 


CHAPITRE Ie 
IDÉE DU DROIT CANONIQUE. 


1. Le droit (aequum, justum, jus) dans | acception 
la plus générale du mot, désigne tout ce qui est con- 
forme aux principes de l'équité et de la justice, comme 
la morale renferme tout ce qui est honnéte, louable, 
digne de récompense. L'objet de ces deux sciences, 
le méme quant au fond, diffère sous les rapports qui 
leur sont propres. 

Le droit s'applique à la loi, régle équitable de nos 
actions : aux obligations qui en naissent, lesquelles nous 
lient trés équitablement, en nous imposant la néces- 
sité morale d'agir ou de ne pas agir: à la liberté d'action 
que la loi nous accorde justement, aux attributions et 
prérogatives légitimes qu'elle consacre. 

De là les dénominations de droit divin, naturel et 
positif, de droit humain civil et ecclésiastique pour dé- 
signer les lois qui nous régissent, soit qu'elles nous 
soient connues immédiatement par la lumière de la 
raison, ou par la voie extraordinaire de la révélation; 
soit qu'elles se manifestent par l'organe des puissances 
établies pour gouverner la société. 

On distingue autant de droits qu'il y a de lois dif- 
férentes dans leur cause, leur objet et leur fin. 

Il y a en conséquence un droit naturel privé qui 
détermine les obligations comme les facultés légitimes 
de l'homme considéré dans sa vie privée, soit inté- 
rieure, soit extérieure; un droit naturel social qui im- 
pose des lois et confére des droits à l'homme en so- 
ciété; un droit naturel public qui règle sa conduite 
comme citoyen et comme magistrat: un droit naturel 
des gens qui détermine les droits et les devoirs res- 
pectifs des nations. 

I y a un droit divin positif dont l'histoire de la 
révélation marque les divers développemens: il est ap- 
pelé primitif ou patriarcal, mosaïque et évangelique. 

Il y a un droit civil et politique, un droit inter- 
national fondé sur les traités et les coutumes des peu- 
ples, et enfin un droit canonique ou ecclésiastique. 


19° gérre. 


Tous ces droits sont supposés conformes aux prin- 
cipes de l'équité et de la justice, et plusieurs d'en- 
treux ne peuvent qu'en être la plus fidèle expression. 

2. Le droit canonique est le corps des statuts connus 
dans l'Eglise, dés avant le Concile de Nicée, sous le 
nom de canons. Canones, canonum statuta; canonum 
jura sont des expressions consacrées dans les actes et 
les écrits de l'antiquité. Kaevov signifie ordre, règle. 
Les canons de l'Eglise sont l'ordre, la règle et la forme 
de la discipline. Lorsqu'au 12° siècle, cette forme discipli- 


naire fut plus développée que jamais, eut été plus par- 


ticulièrement étudiée, une nouvelle science fut créée. 
À l'instar des lois romaines, elle reçut le nom de Droit. 

Les auteurs modernes l'appellent tantôt la disci- 
pline, tantôt la jurisprudence ecclésiastiques ou cano- 
niques. ll y a pourtant cette différence que l'une a 
pour objet spécial les mœurs et les devoirs du clergé, 
et que l'autre est la science pratique de l'application 
des canons aux cas particuliers. 

3. Pour prouver que le droit canonique est une 
science, nous allons en faire connaître les caractères 
propres. - 

La connaissance usuelle des canons n'en est pas 
la science. Cette connaissance a existé de tout temps 
dans l'Eglise et la science canonique ne remonte pas 
au delà du XII° siècle. La plupart des ecclésiastiques 
n'ignorent pas les principales dispositions de la disci- 
pline sans étre néanmoins canonistes. 

Une science est un rapprochement intelligent des 
parties d'un tout, et suppose de profondes réflexions 
sur leur intime liaison. Il fallait donc, pour élever 
l'édifice scientifique du droit canon, commencer par en 
réunir, dans un ordre convenable, les diverses dispo- 
sitions législatives actuellement obligatoires. Tel fut 
aussi le premier pas que l'on fit dans la science cano- 
nique. Telle en fut la première période, tel en est le pre- 
mier caractére: c'est la connaissance raisonnée et métho- 
dique des lois ecclésiastiques actuellement en vigueur. 

Mais cette science pratique a besoin de s'éclairer 
du flambeau de l'histoire, pour éviter les applications 
fausses, trop sévéres ou trop bénignes. L'histoire ré- 
véle les faits, les besoins, les circonstances particu- 
lières qui ont concouru à la formation et au dévelop- 
pement des canons et nous fait connaitre ainsi le vé- 
ritable esprit du législateur. L'histoire nous apprend 
par quelles causes certaines lois sont tombées en dé- 
suétude, quelles circonstances y ont apporté des mo- 
difications, dans quelles limites ces modifications doivent 
être resserrées: connaissances précieuses qui nous font 


9 





151 


suivre le fil des traditions de la discipline, qui ren- 
dent manifeste le sens des canons et qui servent ad- 
mirablement à en préparer la restauration lorsque le 
malheur des temps y a porté quelque atteinte. 

Les travaux historiques et archéologiques des deux 
derniers siècles permettent aux canonistes d'entourer 
la science pratique des saints canons de la force qu elle 
emprunte nécessairement aux nécessités du temps. C'est 
en cherchant dans les faits l'explication des change- 
ments de la discipline, c'est en interrogeant l’histoire 
des besoins successifs de la société chrétienne qu'on 
met à découvert les inconséquences et l'erreur pro- 
fonde du système protestant et janséniste qui voit dans 
la discipline qui s'est développée dans les trois ou les 
six premiers siècles, la règle imprescriptible à laquelle 
il faut tout ramener de gré ou de force. 

La méthode historique conduit à ce principe extré- 
mement lumineux: la discipline variable de l'Eglise, 
modifiée par elle, selon les besoins du temps et des 
lieux est toujours digne de sa sagesse et de l'appro- 
balion de tous les siècles. Conséquemment 

Le second caractère scientifique du droit canonique, 
c'est sa propre justification par l'histoire de ses rap- 
poris avec les besoins spirituels de la société. 

Ce n'est pas tout encore. Afin que la forme de la 
discipline apparaisse dans toute sa beauté, il faut mon- 
lrer comment les dispositions canoniques sont en har- 
monie avec la constitution et le but de l'institution 
de l'Eglise. Les lois ecclésiastiques sont-elles en rap- 
. port avec les notions que nous donne de l'Eglise, le 
fait de son établissement par J.-C. ? Ces lois, loin de 
dénaturer l'institution primitive, servent-elles à en main- 
tenir l'intégrité, à en développer les principes et les 
conséquences? Y a-t-bil harmonie entre la législation 
de l'Eglise et la nature de son institution? Dès lors 
la science canonique est rationnelle : il y a là une 
haute philosophie, la seule qui convienne à une science 
dont la base repose sur le fait de l'établissement chré- 
tien. Ce fait supposé vrai, et il l'est, il est impossible que 
la philosophie du droit canon repose sur un autre principe 
que celui dont la théologie dogmatique, l'Herméneutique, 
l'exégése, l'histoire et la tradition démontrent la vérité. 
Altaquer le droit canon par l'absence ou par l'opposition de 
ses rapports avec un prétendu droit naturel-religieux qu'on 
s'est fait à priori, c'est changer l'état de la question. 


Tel est le philosophe et sa méthode: toujours en de-: 


hors des faits historiques, les rationalistes croient avoir 
raison contre notre science toute positive parce qu'elle 
ne s'harmonise pas avec leurs systèmes arbitraires. 
Qu'importe. Nous conviendrons volontiers avec eux de 
cette opposition. Notre droit canon n'est point philo- 
sophique dans leur sens; il l'est dans le nótre. La ré- 
vélation chrétienne supposée vraie, ils doivent nous ac- 
corder que les saints canons sont en parfaite harmonie 
avec elle; c'est tout ce que nous demandons. Or les 
travaux de nos savants tendent chaque jour à rendre 
plus évidente la liaison naturelle qui existe entre la 
législation et les caractères divins de notre Eglise ca- 
tholique : ce qui achève de donner le dernier trait à 
la définition de la discipline canonique. Expression sen- 
sible du gouvernement et de la vie extérieure de 


PRINCIPES Di DROIT CANONIQUF. 132 


l'Eglise, de son histoire, où $6$ lois trouvent le meil- 
leur commentaire; de l'harmonie de ses rapports avec 
la révélation, le droit ecclésiastique est la connais- 
sance méthodique, historique et rationnelle des lois 
disciplinaires actuellement en vigueur. 

Á. Achevons de le faire connaitre en le comparant 
aux sciences avec lesquelles il a quelque connexion. 

Il emprunte au droit naturel, les notions générales 
de devoir, de société, de pouvoir, de subordinalion; 
des axiómes et des lois. Le droit naturel doit, à son 
tour, à la jurisprudence canonique, des applications 
précises de ses principes, une sanction spéciale en fa- 
veur de ses lois, par les censures, et enfin la réali- 
sation de tout un droit naturel hypothétique fondé sur 
l'existence de la révélation chrétienne. 

La morale naturelle apprend au législateur ecclésia- 
stique à flétrir ce qui blesse l'honnéteté des mœurs et à 
maintenir l'ordre et la décence dans la société: par là 
méme la morale a un puissant auxiliaire dans la discipline; 
quant aux préceptes de la morale évangélique, le droit 
canon a pour but principal de les faire observer en 
en faisant des applications nettes et précises. Si le droit 
divin se tait, par exemple, sur les circonstances de 
temps, de lieu et de personne concernant le précepte 
de la confession et de la communion, le droit cano- 
nique détermine ces circonstances et assure ainsi l'ac- 
complissement du droit divin. 

La Théologie dogmalique a pour but d'exposer el 
de défendre les vérités de la foi, la doctrine des sa- 
cremens, l'institution, les divins caractères el aussi le 
pouvoir législatif de l'Eglise. Elle prête son appui au 
droit canonique dont toute la foree dépend essentielle- 
meni de l'établissement, par le Fils de Dieu, de la 
puissance spirituelle dont il émane. Par un heureux 
coneours, le droit canonique, par ses censures conire 
l'hérésie et le schisme, par les professions de foi, les 
déclarations et les abjurations qu'il prescrit; par la sur- 
veillance qu'il fait exercer sur l'enseignement, sur l'im- 
pression el la lecture des livres, conserve la pureté et 
l'unité de la foi, maintient la communion ecclésiastique. 
C'est le droit canonique qui, en déterminant les con- 
ditions de l'exercice du ministère sacré, et les formes 
liturgiques de l'administration des choses saintes, pour- 
voit sûrement, dignement, et de la manière la plus 
édifiante, à la validité des sacremens. 

La jurisprudence canonique a fait quelques emprunts 
au droit civil et criminel; mais les formes protectrices 
de la procédure, la douceur des lois modernes ne sont- . 
elles pas düés en partie, au droit. canonique en vi- 
gueur dans l'Eglise au moyen-àge? C'est le résultat 
de l'influence de l'Eglise sur toutes les institutions. A 
celle époque de foi, l'Eglise et l'Etat se tenaient étroi- 
tement embrassés et il résultait de cette union un esprit 
général de christianisme, dirigeant presque tous les actes 
de la puissance temporelle, et les lois en particulier. Les 
doctrines et la discipline de la religion catholique ten- 
daient sans cesse à adoucir el à rectifier les coutumes 
des peuples et les ordonnances des princes. Aussi les 
jurisconsultes versés dans la critique et l'histoire des 
législations modernes reconnaissent-ils que la part d'in- 
fluence du droit canon sur leur formation est immense 


133 


Tels sont donc en général les rapports qui existent 
entre le droit canonique et les sciences morales que 
nous venons d'énumérer: d'abord, la théologie, la mo- 
rale et le droit naturel sont les régulateurs de la di- 
scipline, et celle-ci consacre leurs principes, en fait 
des applications nombreuses, les sanctionne par de ter- 
ribles peines, et les fait passer dans la vie extérieure 
des chrétiens. 

Ensuite, la discipline dans les états catholiques est, 
à son tour, l'œil et le régulateur de la législation tem- 
porelle, tandis que celle-ci est le bras qui protège 
| Eglise et qui maintient extérieurement le respect dù 
aux canons. 

C'est l'ensemble de ces rapports qui donne l'idée 
la plus complète de l'ordre qui doit régner ici-bas. 

9. Nous voici arrivés à la division du droit ca- 
nonique. 

On entend par division d'une science, sa classifi- 
cation en autant de branches qu'elle contient de par- 
lies principales. ll y a des divisions arbitraires qui ne 
disent rien à la raison; il en est également de si na- 
lurelles que leur énoncé est seul, un trait de lumiere 
pour l'esprit. De ce nombre nous paraissent être les 
suivantes. 

Si je considére le droit canon dans ses sources, 
et sous le rapport spécial de l'éminence et de l'é- 
lendue de leur empire, je distingue tout d'abord une 
discipline générale émanant du pouvoir supréme, des 


souverains Pontifes et des Conciles Ecumeniques, im- . 


posée par lui à toutes les églises. Je distingue aussi, 
au dessous de cette supréme autorité, des centres de 
juridictions plus ou moins étendues. La discipline qui en 
émane est une discipline particulière, propre seulement 
aux sujets et au territoire sur lesquels ces juridictions 
s'étendent. Telle est la discipline d'un patriarcat, d'une 
primatie, d'une province ecclésiastique, d'un diocése, 
el en dehors du régime des ordinaires, la discipline 
propre à un vicariat et à une préfecture apostolique. 

Par rapport aux diverses situations de l'Eglise ca- 
lholique, vis-à-vis des sociétés et des puissances sé- 
culiéres, la discipline varie. Il y a des temps de per- 

sécution, de tyrannie, d'oppression et de gène; des 
époques de tolérance, de liberté, de haute et publique 
protection. Il est impossible que la discipline ne s'en 
ressente pas, el que des situations si diverses, si op- 
posées n'aménent aucune disposition spéciale. Elle doit 
se développer selon le plus on moins d'essor qu'elle 
peut prendre, selon les rapports d'hostilité ou de liai- 
son qui s'établissent entre les deux pouvoirs. 

Ainsi, la discipline des trois premiers siècles, celle 
qui obligeait les catholiques d'Angleterre sous les lois 
lvranniques d'Henri VIII et d'Elisabeth, qui obligeait 
pendant la terreur, auront beaucoup de ressemblance, 
sauf la différence des temps. 

Considéré par rapport à ces modifications profondes 
que subissent les sociétés, qui en changent presque en- 
ièrement la physionomie et qui déterminent les grandes 
epoques de l'histoire, le droit canon prend naturelle- 
ment le nom d'ancienne discipline, de discipline du mo- 
yen-áge, et de droit nouveau: Jus antiquum, jus medium, 
jus motum. Ce dernier dale du Concile de Trente. 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


134^ 


Chacune de ces divisions offre un intérêt particu- 
lier, et pourrait devenir l'objet d'une étude spéciale 
oü se révéleraient des vérités neuves et trés pratiques. 

Mais obligés d'embrasser la discipline dans son en- 
semble, voyons à quels chefs se rapportent ses di- 
verses dispositions et quelles sont les différentes par- 
ties du corps du droit canonique. 

Les canonistes modernes ont adopté des divisions 
plus ou moins heureuses des lois canoniques, selon les 
vues qui leur sont propres et le but qu'ils se propo- 
sent. Ces divisions arbitraires ne manquent pas d'in- 
convéniens. Le plus grand de tous, à notre avis, esl 
de trop faire perdre de vue le recueil du droit commun, 
et de n'offrir, en dédommagement de ce désavantage, 
aucune idée rationnelle de la science. Walter, un des 
plus modernes, est celui à qui on fait plus volontiers 
grace de s'être éloigné de la classification ordinaire. 
Ses divisions sont belles, philosophiques et donnent à 
son manuel, sauf quelques tâches, le charme d’un traité 
de science parfaitement coordonné. 1l fait connaitre 
la constitution et le gouvernement de l'Eglise, le clergé 
et les bénéfices, les biens ecclésiastiques, la vie inté- 
rieure au sein de l'Eglise et les institutions spéciales. 

Le corps du droit commun est partagé en quatre 
livres qui traitent des personnes, des choses sacrées, 
des actions on jugemens, et des peines. Cette division 
est imitée du droit romain. Elle comprend tout, mais 
elle n'a pas l'avantage de répondre à l'idée que nous 
nous formons aujourd'hui de la discipline. Un recueil 
de lois n'est pas .un traité sur la science, et la sim- 
plicité de la division, jointe à la défense de s'en écarter 
dans les lecons publiques faite aux professeurs, par 
Grégoire IX, a droit de nous tracer la ligne que nous 
avons à suivre. 


CHAPITRE IT. 


INSTITUTION DIVINE DE L'EGLISE. 


Il ne faut pas chercher l'origine, la constitution et 
les prérogatives de l'Eglise ni dans la nature, ni dans 
les conventions des peuples ni dans les lois des princes. 
L'Eglise est une institution positive uniquement due à 
la libre volonté de Dieu. La puissance dont elle est 
investie n'est pas de l'ordre naturel. Vainement vou- 
drait-on se l'arroger: elle échappera toujours à qui- 
conque ne l'aura pas recue selon le mode que son 
divin auteur a établi. 

Or les fondements de cette Eglise étaient posés de 
tonte éternité. D'après le plan arrêté dans les conseils 
de la sagesse infinie, un Dieu incarné devait en ètre 
le chef, la former et l'étendre jusqu'aux extrémités les 
plus reculées : « Dominus dixit ad me: filius meus es 
« tu, ego hodie genui te. Postula a me et dabo libi 
« genles haereditatem tuam et possessionem tuam ter- 
« minos terrae ». (Ps. 2). 

Les sujets de cet empire sont déterminés, les mem- 
bres de cette société privilégiée sont désignés avant 
tous les temps: ce sont autant de fils que Dieu se 
choisit, parmi les enfans des hommes, dans un élan 
de son ineffable et éternelle charité : « Elegit nos in 


« £35 


« ipso ante mundi constitutionem ; praedestinavit nos 
« in adoptionem filiorum (Ephes. I, 4-5). 

A peine le monde est créé, et déjà les pensées de 
Dieu sur l'Eglise se révèlent. La promesse d'un redem- 
pleur est faile à nos premiers parents. Les oracles se 
succèdent et manifestent toujours plus clairement la 
grandeur de celui qui doit venir. Il sera Dieu, régnera 


sur toutes les nations et amenera sur la terre la justice: 


éternelle. ]l ouvrira la source de tous les biens, de 
toutes les béatitudes. Sous son règne, Dieu sera honoré 
d'un culte digne de son infinie majesté, depuis l'Orient 
jusqu'au couchant. 

2. Les temps sont accomplis. Le monde va être 
visité et racheté par le fils de Dieu ; il recevra de lui 
et une nouvelle révélation et de plus puissants moyens 
de salut. 

Jésus attend l'âge ordinaire des docteurs et des 
prophètes dans l'obscurité mystérieuse et pleine de 
merveille d'une vie humble et obéissante ; au sein d'une 
famille dont la modeste condition couvre d'un voile 
presque impénétrable ei sa céleste origine et ses droits 
au trône de David. Enfin il paraît sur les bords du 
Jourdain, parcourt les villes et les bourgs de la Galilée 
ei de la Judée en annoncant comme prochains, la grande 
époque, l'établissement du royaume des cieux ou du 
Messie, selon l'expression consacrée en ce temps-là. Il 
préche en même temps la pénitence et s'attache des 
disciples qu'il instruit par ses leçons, qu'il forme par ses 
exemples. Il en choisit douze pour être plus spécialement 
des apôtres, (ses envoyés) dans tout lunivers. Il les 
envoie, avec soixante el dix autres pour précher, comme 


lui, la pénitence ei annoncer le royaume de Dieu, de. 


son ambassadeur extraordinaire, du Messie avec le pou- 
voir d'autoriser leur mission en guérissant le$ malades, 
en chassant les démons. Les disciples font toutes ces 
choses, ils annoncent les merveilles dont ils sont chaque 
jour les heureux témoins, ils racontent aux enfans 
d'Israel ce qu'ils ont vu et entendu, et baplisent au 
nom et par l'ordre de leur maitre ceux d'entre les 
Juifs qui veulent embrasser avec sa doctrine, la voie 
du salut. 

Dans ses entretiens familiers et dans ses discours 
publics, Jésus combat les erreurs des sectes de son 
temps et rétablit le vrai sens des écritures qu'il dé- 
veloppe et dont il fait voir l'accomplissement dans sa 
personne : le Christ sera rejeté par son peuple; lui- 
méme sera mis à mort à Jérusalem aprés une cruelle 
passion dont il prédit toutes les circonstances tragiques. 
Mais ces humiliations seront suivies de sa résurrection 
et de son ascension glorieuse. Il enseigne clairement 
le mystére sublime de l'Auguste Trinité; les fins der- 
nières, les préceptes et les conseils d'une loi nouvelle, 
la nécessité d'une renaissance par l'eau et par l'esprit, 
l'obligation de s'attacher à sa personne, à ses maximes 
el à son Eglise, hors de laquelle on est aussi étranger 
aux conditions du salut que le paien et le publicain. 
Il institue pour distinguer et sanctifier ceux qui lui 
appartiennent des signes ou des symboles d'une effica- 
cité merveilleuse. Mais la vérité qu'il insinue le plus 
souvent, qu'il confirme par les déclarations les plus 
authentiques et les plus éclatants miracles, qu'il pose 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


. 186 


comme le plus ferme fondement de son royaume spi- 
rituel, c'est sa qualité de Christ et de fils de Dieu. 

Jusque devant les tribunaux et en présence du sup- 
plice il affirme hautement quil est le vrai Christ fils 
de Dieu et qu'assis à la droite du Tout-puissant, il 
viendra sur les nuées des cieux pour juger tous les 
hommes (Math. 26,. mM 

La nouvelle societé qu'il vient former sur la terre 
et dont les commencemens sont si faibles, est destinée 
à remplir tout l'univers. C'est son bercail ;s. Jean. c.10; 
son épouse (Apoc. 21); il ne s'en séparera jamais : 
il sera avec elle jusquà la consommation des temps 
(Math. 28). Il doit la vivifier de son esprit et lui faire 
produire des fruits abondans comme à une vigne dont 
il est le cep et dont ses disciples sont les branches : 
Ego sum vitis, vos palmites. 

Mais afin que cette société subsiste à jamais et 
qu'elle s'étende de toute part, il lui donne une con- 
stitution indestructible et une mission universelle. La 
base ce cette constitution, c'est l'unité du gouverne- 
ment: il n'est confié qu'à S. Pierre cumme au chef, 
et le fondement de la puissance supréme de cet apótre, 
c'est la confession de la divinité de son maitre. ll 
est la Pierre sur laquelle l'Eglise sera bâtie, il en 
aura les clés, symbole du pouvoir souverain, dans le 
style de l'écriture. Il ouvrira et il fermera, il liera 
et il déliera avec une autorité tellement divine que ce 
quil décidera sur la terre sera ratifié dans le ciel 
(Math. 16,. Pierre est chargé de paitre les agneaux 
el les brebis, les fidéles et les pasteurs; sa foi sera 
toujours celle de l'Eglise entière, car il lui appartient 
exclusivement de confirmer celle de ses frères (Joann.91. 
Luc. 22. 

Toutefois il ne sera pas seul dans le gouvernement 
de la société chrétienne. Les autres apôtres reçoivent 
comme lui le Saint-Esprit, le pouvoir de consacrer le 
corps et le sang du Sauveur et celui de remettre les 
péchés (Math. 26; Joan. 20;. La mission que Jésus a 
reçue de son Père, il la leur communique ; elle est 
universelle ; ils doivent enseigner toutes les nations, 
les faire entrer dans le bercail par le baptéme, leur 
apprendre à observer ses commandemens, avec sa divine 
assistance laquelle ne leur manquera jamais, ni à eux 
ni à leurs successeurs, jusqu à la consommation des 
siécles (Math. 28). 

3. Jésus monte au ciel, et dix jours après ce glo- 
rieux triomphe sur la mort, le S*. Esprit se répand 
visiblement sur l'Eglise dans la personne des Apôtres 
d'abord, avec une telle abondance de gráces que ces 
timides disciples semblent avoir recu de lui une nou- 
vele vie et une autre nature. A la voix de Pierre, des 
milliers de Juifs se convertissent à la foi. Le nombre 
des fidéles croit tous les jours ; une certaine discipline 
s'établit parmi eux. Ils forment une communauté dont 
rien encore n'avait donné l'idée et dont les apótres 
(ayant Pierre à leurtéte) ont la haute direction (Act.2 et &). 
Des diacres sont ordonnés par la prière et l'imposition 
des mains. Le soin des pauvres et l'administration des 
biens communs leur sont confiés; les diacres, vrais 
ministres des Apôtres, préchent, et baptisent, mais ils 
ne confèrent pas le S. Esprit; il faut appeler pour 








137 | PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 138 


opérer cette a:rveille, les chefs de la hiérarchie 
(Act. 6, 7, 8). 

Des dissensions s'élèvent au sujet des observances 
légales. Les apôtres et les anciens décident que les 
gentils ne seront tenus qu'à l'abstinence du sang des 
animaux et des viandes suffoquées (Act. 15). 

Cependant le collége apostolique se disperse. Jacques 
le Mineur demeure seul chargé du gouvernement de 
l'église de Jérusalem, avec la coopération des anciens et 
des diacres (Act. 21, v. 18). L'apótre est le chef, le 
supérieur; les anciens sont les conseillers et les coad- 
tuteurs de l'Apôtre; les diacres, des ministres subor- 
donnés de l'Apótre et de ses compagnons. 

C'est sur ce modéle que furent organisées les églises 
de la Syrie et de lAsie-mineure et de la Grèce. 
Nous voyons dans les Actes que les apótres placent 
à la tête des nouveaux fidèles, plusieurs anciens (Act.14, 
v. 22) parmi lesquels ils choisissent, pour les repré- 
senler, ceux qu'ils jugent plus propres à continuer leur 
ministère dans les villes et les provinces (Act. 20, v.28). 
quelques-uns reçoivent le pouvoir d'établir, à leur 
lour, des évéques dans les villes voisines dépendantes 
de leur province (Tit. I, v. 5). 

Mais lApótre fondateur conserve la haute direction 
des pasteurs et des fidéles. Il les visite, leur adresse 
des instructions, des avis et des exhortations, il règle 
le culte et la discipline, corrige les abus, retranche 
méme par lettre et de son propre mouvement, de la 
communion ecclesiastique, les scandaleux qu'on n'ose 
pas punir de leur inconduite (voyez les Epitres de 

S. Paul, passim). 

L'apôtre dépose les mauvais évéques, les mauvais 
prétres, comme on le voit dans plusieurs monuments 
de l'antiquité. 

Les églises fondées par les apótres ou par leurs 
disciples se multiplient et cependant elles ne forment 
pas plusieurs églises mais une seule. Elles ont la méme 
foi, les mémes sacrements, les mémes supérieurs et le 
méme ordre de ministère : des évêques, des prêtres 
et des diacres, sous la dépendance de l'apótre fondateur 
el de ses collègues qui sont eux-mêmes soumis à S* Pierre 
leur chef, d'aprés l'ordre de J.-C. 


CHAPITRE III. 


PROPRIÉTÉS DE L'RGLISR. 


En réunissant les faits qu'on vient d'exposer, rien n'est 
plus facile que de se former une idée exacte de l'Eglise. 

Elle est visible, une, sainte, catholique, apostolique; 
il est nécessaire de lui appartenir pour être sauvé. 

a) L' Eglise est une sociélé visible. Y a-t-il sur la 
terre une société qui ne le soit pas? y a-t-il même de 
société possible sans signes extérieurs qui en manife- 
stent les rapports? ces manifestations ne sont-elles 
pas nécessairemeut sensibles parmi les hommes réunis 
ici-bas en société ? 

Or l'Eglise est visible par la profession de sa foi, 
par l'administration des sacremens, par son culte, sa 
discipline, sa hiérarchie, et par le centre de son au- 
torité dont l'activité est incessante. 


b) Elle est une; car 1. elle est établie pour per- 
pétuer la croyance du divin Sauveur qui ayant une 
origine, et une mission toutes célestes, n'a pu ensei- 
gner qu'une doctrine immuable, indivisible et par con- 
séquent une. 

2. L'Eglise est une dans son gouvernement. Ceux 
qui le composent et ceux qui lui sont soumis dépendent 
du méme chef, du successeur du prince des apótres, centre 
invariable d'ordre, de puissance et d'unité. C'est ensuite 
le méme pouvoir divin qui s'exerce dans l'Eglise, quels 
que soient les litres et les fonctions auxquels il est 
attaché. 

3. Il y a dans l'Eglise unité et communauté de biens. 
La prédication de la parole divine, les sacremens, le 
sacrifice, la prière publique, les bonnes œuvres et l'exem- 
ple profitent également au corps et aux membres. Nul 
n'est exclu de ce patrimoine de la grande famille; chacun 
selon ses besoins, peut puiser dans ce fonds commun, - 
des richesses immenses. La dispensation ne s'en fait 
que par l'Eglise 6t pour l'Eglise et la source intaris- 
sable de ces biens c'est J.-C. lui-méme dont l'influence 
invisible sur tous ses membres est incessante et tend 
à ne faire de tous les membres de l'Eglise qu'un seul 
corps: Unum corpus effcimur. 

c) L'Eglise est sainte: Jésus-Christ l'a purifiée dans 
son sang, il a répandu sur elle son esprit de saintelé; 
les sacremens qu'elle administre, le sacrifice qni s'offre 
chaque jour sur ses autels, ses prières, le culte qu'elle 
pratique, la doctrine qu'elle enseigne, les vertus qu'elle 
préche, les actes qu'elle commande, les œuvres qu'elle 
inspire sont autant de sources intarissables de grâces 
qui font une multitude de saints et qui peuplent la terre 
et le ciel de héros dans l'ordre moral et surnaturel. 

d; Elle est catholique, parce que sa mission em- 
brasse tous les peuples, tous les temps et tous les lieux 
du monde, et qu'il est impossible que l'empire que J.-C. 
a reçu de son Père et dont il a chargé l'Eglise de 
faire la conquête ne s'étende pas réellement à tout 
l'univers. 

e) L' Eglise est apostolique parce que la puissance 
conférée aux apótres et communiquée par eux aux 
évéques qu'ils instituèrent se conserve et se perpétue 
dans la suite non interrompue de leurs successeurs 
légitimes, et que cette méme puissance réside perpé- 
tuellement et en plénitude dans la chaire de Pierre, 
capable toute seule de réparer toutes les pertes de l'Eglise, 
de rétablir toutes les grandes et moyennes juridictions 
inslituées par les apôtres et perdues par le schisme el 
l'hérésie, de faire couler, en un mot avec des avantages 
plus grands encore la sàve Apostolique dans toutes les 
branches mortes et desséchées du corps des évéques. 

f) M est nécessaire qu'on appartienne à l'Eglise. 
Les conditions du salut sont la foi à la doctrine de J.-C. 
la participation aux sacremens qu'il a institués, la 
soumission aux supérieurs dépositaires de son autorité et 
de la mission qu'il a reçue de son Père. Or cette doc- 
trine, ces sacrements, ces pouvoirs divins ne se con- 
servent dans toute leur pureté, dans toute leur intégrité 
que dans l'Eglise catholique. Par conséquent il est in- 
dispensable au salut non seulement de désirer d'entrer 
dans le sein de l'Eglise, quand on la connaît, mais 


139 


encore d'en être membre et d'y persévérer jusqu'à la 
fin dans la foi qu elle enseigne, dans la participation 
aux sacremens qu'elle administre et dans la soumission 
qui est due à ses légitimes pasteurs. 

Cependant ceux qui ne connaissant pas la nécessité 
de cette communion extérieure avec l'Eglise, aspirent 
vers la vérité, selon le mouvement de la grâce, dési- 
rent sincèrement leur salut, se repentent comme ils le 
doivent de leurs fautes et demeurcnt néanmoins dans 
l'erreur dont ils ne connaissent pas le venin, ceux-là 
peuvent appartenir à cette partie invisible du corps my- 
stique de J.-C. dont l'Eglise est l'enveloppe, l'organe 
et le signe extérieur qui la révèle aux yeux des vrais 


fidèles. Dieu seul connait les âmes que l'erreur ne rend 


pas coupables, el que sa gràce met dans les dispositions 
intérieures nécessaires pour la justification. L'Eglise qui 
ignore quelles sont les àmes que Dieu rejette de la 
société des saints qui triomphent dans le ciel, ne pro- 
nonce ni sur le salut ni sur la réprobation de celles 
qui ne sont point entrées extérieurement dans son sein. 


CHAPITRE IV. 


CONSTITUTION DE L'ÉGLISE. 


Chaque société a sa constitution par laquelle sont 
déterminés les pouvoirs destinés à la maintenir dans les 
conditions voulues. 

Il y a trois pouvoirs dans l'Eglise: celui d'ensei- 
gner, celui d'administrer les sacrements et le pouvoir 
de gouverner. Ce Magistère, potestas magisterii, ce mi- 
nistére, potestas ordinis, sacramentalis seu ministerii, 
cette puissance gouvernementale législative, judiciaire, 
coercilive, potestas jurisdictionis, forment précisément 
la constitution de l'Eglise et la maintiennent dans les 
conditions d'unité, de sainteté, de catholicité et d'apo- 
stolicité qui en sont les propriétés essentielles. 

1. Le pouvoir d'enseigner, potestas magisterii, ap- 
partient aux évêques qui ont été établis pour perpé- 
tuer en commun le ministère des apôtres, à qui seuls 
il a été dit d'enseigner toutes les nations avec la pro- 
messe de la divine assistance jusqu'à la fin des siècles. 

Ce pouvoir d'enseigner déposé dans le collége apo- 
stolique d'abord et ensuite, par voie de succession dans 
le corps épiscopal, est infaillible et universel. Cela ré- 
sulle évidemment de ces paroles de l'Evangile: Euntes 
docete omnes gentes ... ecce ego vobiscum sum omnibus 
diebus usque ad consummationem saeculi. 

Chaque évéque n'est pas pour cela infaillible. L'in- 
faillibilité personnelle fut le privilége des apótres ap- 
pelés à exercer dans tout l'univers le ministère de la 
parole et à établir solidement la foi dans les pays les 
plus éloignés sur les fondements les plus solides. L'in- 
faillibilité de l'enseignement est dans l'unité de l'Epi- 
scopat représentant le Collége Apostolique. Or comme 


cetie unité ne peut subsister qu'aulant que les mem- 


bres s'accordent avec leur chef, il est évident que hors 
de l'union avec les légitimes successeurs de S. Pierre, 
il n'y a ni légitimité d'enseignement ni infaillibilité de 
doctrine. 11 appartient aux successeurs de Pierre de con- 
firmer leurs frères et de maintenir dans le corps épi- 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


140 


scopal et dans toute l'Eglise, l'unité et la pureté de la 
doctrine. Eux seuls peuvent donner aux enseignemens 
et'aux décisions dogmatiques et morales cette fermeté 
et celte certitude qui sont assurées à la foi du corps 
épiscopal. Là où manque le chef, le corps ne parait 
pas encore. C'est le chef qui donne la dernière forme 
aux décisions d'un corps enseignant constitué comme 
l'a été celui des premiers pasteurs, sous la dépendance 
du premier des apótres. 

Le mode de transmission de ce divin enseignement, 
c'est l'enseignement vivant, actuel, et toujours subsi- 
Slant des apôtres et des évêques qu'ils ont établis et 
qui continuent leur ministère. En effet, l'enseignement 
évangélique a commencé par être oral.. Jésus-Christ 
n'a rien fait écrire pendant sa vie mortelle. Il a confié 
au souvenir, à la foi de ses apôtres et à l'assistance 
du S. Esprit toute sa doctrine, toutes ses inslitulions. 
Les évangiles et les épitres ne sont que l'enseignement 
oral de J.-C. et des apótres. Bien plus, ce fut ce der- 
nier enseignement plus ample et plus circonstancié qui 
ayant été la source de ces écrits en devint aussi la rè- 
gle; c'est à la tradition vivante qu'ils doivent leur exis- 
tence, ei c'est elle seule qui rend témoignage du ca- 
ractère certain de leur authenticité, de leur exactitude et 
de leur inspiration. Les livres du nouveau testament sont 
les échos de la tradition au témoignage et à linter- 
prétation de laquelle ils demeurent subordonnés lorsque 
le texte rend d'une manière obscure ou incomplète les 
vérités révélées. 

L'autorité des écritures ne saurait détruire l'ordre 
établi par J.-C. ni par conséquent le pouvoir d'ensei- 
gner dont il a doté son Eglise. Loin d'être en oppo- 
sition, ces deux. autorités se prêtent un mutuel secours. 
Elles se réunissent même en une même autorité; puisque 
l'écriture n'est qu'une partie de la tradition elle-même, 
consignée dans des écrits que celle méme tradition as- 
sure avoir été composés par des auteurs inspirés. 

Ceci est tellement vrai qu'en rejetant la tradition 
avec les protestants, on ne peut prouver d'une manière 
absolument certaine, l'authenticité, la véracité, et sur- 
tout l'inspiration de tous les livres de l'Ecriture Sainte. 

Il ne doit pas paraitre étonnant que des auteurs 
qui rejettent l'autorité divine de l'enseignement oral en 
soient venus jusqu'à ne voir dans les évangiles que des 
fictions, et dans les épitres, des systèmes arbitraires 
de théologie. On recueille ce qu'on a semé. 

On a méconnu la source à laquelle les auteurs sa- 


. crés ont puisé, dans la majeure partie de leurs écrits; 


la régle à laquelle ces divins écrits ont été comparés 
et trouvés conformes; la voix qui en a proclamé la vé- 
rité et l'inspiration avec une certitude infaillible. Faut-il 
s'étonner que les divines écritures ne soient plus sous 


.]a plume de ces impies, que des ouvrages tronqués, in- 


complets et défigurés, qu elles. ne présentent, en un mot, 
qu'un texte sans autorité qu'on interprète Comme on 
veut, et. qu'on rend inintelligible et méme ridicule à 
force d'interprétalions bizarres et arbitraires ? 

2. Le pouvoir d'ordre se réfère à l'administration 
des sacremens. ll est exercé par des évêques, des pré- 
tres et des ministres (Concil. Trid. sess. 23. c. 2. 
de ord.). 


ESI 


Aux évèques seuis appartient le pouvoir de confé- 
rer tous les sacremens sans exception, en se confor- 
mant aux rites et à la discipline de l'Eglise. Ils ont 
donc recu la plénitude du pouvoir ministériel (Epist. ad 
Tit. et ad Timoth.). . | 

Au dessous de ce haut degré de puissance qui donne 
le droit de communiquer tous les pouvoirs relatifs à l'ad- 
ministration des sacremens, apparait en première ligne, 
le sacerdoce. Sola enim impositione manuum, dit S. Chry- 
sostóme (hom. 2. in ep. ad Timoth. 1. cap. 2.) su- 
periores sunt episcopi, et hoc uno videütur antecellere 
presby teris. 

Le sacerdoce chrétien se rapporte directement et 
principalement à l'offrande du sacrifice eucharistique. 
ici les prétres et les évêques ont une égalité de pou- 
voir. Cum episcopo presbyteri sacerdotali honore con- 
juncti. (S. Cypr. ep. 58). C'est qu'en effet le: sacer- 
doce ne consiste précisément que dans le pouvojr d'of- 
frir le S. Sacrifice, pouvoir égal dans l'évêque et dans 
le prêtre, comme nous l'avons dit: On n'a méconnu 
la supériorité essentielle, originelle et toujours perma- 
nente de l'épiscopat sur la  prétrise, que pour avoir 


ignoré cette relation principale et presque unique du 


sacerdoce avec le sacrifice. Le prétre est donc appelé 
à offrir l'adorable Viclime et à la rendre présenle dans 
le sacrement de l'autel, et par une conséquence presque 
nécessaire il est également appelé à conférer tous les 
autres sacremens destinés à conférer, à augmenter, à 
perfectionner la grâce sanclifiante, nécessaire pour re- 
cevoir dignement le plus sublime de tous les sacremens. 
Mais le pouvoir de donner celui qui est institué pour 
perpétuer l'ordre hiérarchique n'est point compris dans 
la notion du sacerdoce ordinaire. C'est ici un pouvoir 
suprême qui ne peut appartenir à tous et qui est l'apa- 
nage propre des chefs ecclésiastiques, des évêques. 

Après la prétrise, il y a dans l'Eglise latine six 
ordres de ministres destinés à aider l'évéque et le prétre 
dans l'administration des sacremens et les autres fon- 
"lions ecclésiastiques. Ce sont, outre le diaconat et le 
“ous-diaconat, les ordres d'acolyte, d'exorciste, de le- 
leur et de portier. Le diaconat est d'institution divine 
et confère le S. Esprit, comme on le voit dans les actes 
des Apótres. 

3. Le troisième pouvoir, celui de juridiction, po- 
testas jurisdictionis, regiminis, appartient également à 
| Eglise. 

]l est impossible que dans un bercail, le pasteur 
ne régle pas les mouvements du troupeau, quil ne 
choisisse pas les paturages, quil ne détermine pas les 
noments, les lieux, les précautions à prendre. Un roi, 
dans un royaume, doit pouvoir prescrire une infinité 
de choses propres à assurer à chacun la jouissance de 
es droits légitimes ; à la société toute entière, cette 
yaix, cette indépendance, cette jouissance paisible d'a- 
vantages temporels qui sont l'objet de l'institution du 
pouvoir. 

Or, l'Eglise est comparée dans les écritures à un 
wereaill et à un royaume. Elle est done un gouverne- 
ment qui comprend la puissance législative, judiciaire et 
i lministrative. 

Aussi voyons-nous, dans les Actes et ailleurs, un 


PRINCIPES DE DROIT vANONIQUE. 


“parlent dans les assemblées des fidèles. 


142 


certain ordre obligatoire établi par les Apótres dans les 
églises qu'ils fondent et qu'ils dirigent. Ils imposent 
aux nouveaux chrétiens, par un statut général, le de- 
voir de s'abstenir de sang et de viandes suffoquées. 
Ils ont des formules de prières pour l'election et l'or- 
dination des ministres de l'Evangile, des heures et des 
jours réglés pour le S* Sacrifice. Ils établissent des 


repas de charité, retranchent les abus, règlent l'or- 


dre qu'on doit suivre dans l'usage des dons de langues 
et de prophétie. Ils ne veulent pas que les femmes 
Relativement 
au choix des sujets pour le ministére ecclésiastique, 
ils donnent l'exclusion à ceux qui n'ont pas les qua- 
lités requises, et établissent des empéchements à la 
promotion d'autres dont certains défauts connus au- 
jourd'hui sous le nom d'irrégularités, les rendent peu 
dignes: 

Les apótres n'oublient pas méme les intéréts tem- 
porels. Saint Paul déclare qu'il y a pour les fidèles 
une réelle obligation de subvenir aux besoins de ceux 


qui leur procurent les richesses spirituelles de la grâce. 


Il veut que celui qui a une plus grande part à l’œuvre 
de l'évangile soit distingué par une distribution plus 


- abondante des biens de la terre. S'il travaille de ses 


propres mains, pour n'étre à charge à personne, il sou- 
tient que c'est de sa part, un acte de zèle qui ne peut 
nuire au droit des autres ouvriers évangéliques. Il y a 
aussi, pour la societé chrétienne, une obligation de 
secourir ses membres souffrants ou pauvres. L'Apótre 
fera et prescrira des quêtes à cette fin. On confie aux 
diacres et à des veuves d'un âge avancé (60 ans) des 
fonctions analogues pour le soulagement des femmes. 
La forme des jugemens contre les prêtres est réglée, 
et l'évêque ne peut les condanner, si deux ou trois 
témoins ne déposent contre eux. Le glaive de l'excom- 
munication est levé par S. Paul conire l'incestueux de 
Corinthe, et il donne ainsi aux évêques des siècles à 
venir l'exemple d'une sévérité salutaire. 

Les évéques élablis par les apôtres dans les diverses 
églises, pour les gouvérner dans l'unité de la foi, exer- 
cérent ces mémes pouvoirs, soit en commun, soit sé- 
parément. Leurs successeurs immédiats les imitèrent et 
transmirent eux-mêmes aux évêques des âges suivants 
le pouvoir disciplinaire, administratif, judiciaire, qu'ils 
avaient recu pour maintenir les églises que Dieu leur 
avait confiées dans l'union catholique dont les carac- 
tères sont les quatre grandes notes de l'Eglise. 

Mais le pouvoir de gouverner réside principalement 
dans le chef suprême du troupeau. Il est de son de- 
voir et de son droit de conserver par de sages ré- 
glements, par la mission qu'il confère aux pasteurs, 
par la punition des coupables, l'intégrité de la foi, des — 
mœurs et de la discipline, en un mot tout ce qui fait 
de l'Eglise une ressource assurée pour le salut des 
peuples. | 

. Ponr faciliter les moyens d'administration dans ce 
corps immense, il y a divers degrés intermédiaires en- 


tre le chef de l'Eglise et les évêques. Les évéques, à 


leur tour, avaient besoin de pouvoirs qui leur fussent 
subordonnés au sein de leur clergé. Cette double chaine 
de pouvoirs qui descend du Pape aux évéques, et des 








143 


évèques aux ministres inférieurs s'appelle la hiérarchie 
de juridiction. Elle comprend le Pape (de droit divin) 
les patriarches, les exarques, les primais, les métro- 
politains (de droit ecclésiastique) et les évêques qui 
ont à leur tour leurs vicaires ou délégués ordinaires soit 
amovibles, soit inamovibles. 

4. Pour achever de faire connaitre la constitution 
de l'Eglise, il faut dire un mot des priviléges des simples 
fidàles. | 

Malgré la distinction essentielle de l'ordre clérical 
et de l'ordre des laïques, les ecclésiastiques et les sim- 
ples fidéles sont, au méme titre, les enfants d'un méme 
père, les membres du chef invisible, les héritiers du méme 
royaume. Tous participent aux mémes gráces et sont 
soumis à la méme influence de grâces de la part du 
divin Sauveur. Il n'y a, sous ce rapport, d'autre dif- 
férence que celle qui résulte de la libre dispensation de 
Dieu et de la fidélité que chacun y apporte. De là une 
dignité commune à tous, à quelqu'ordre qu'ils appar- 
tiennent. 

Le sacerdoce est accessible à toutes les classes, à 
toutes les conditions. Il suffit d'y être appelé dé Dieu 
dont la voix se fait entendre à qui il lui plait, et d'avoir 
le témoignage des supérieurs et des fidèles, juges ou té- 
moins des qualités nécessaires à une si sublime dignité. 

L'état laique n'est point de soi incompatible avec 
le pouvoir spirituel appelé pouvoir de juridiction. L'E- 
glise pourrait le leur déléguer, si elle le jugeait à pro- 
pos. C'est d'après ce principe qu'un simple clerc est 
apte au gouvernement spirituel, et que des laïques ont 
une part plus ou moins grande, soit à la présentation 
des sujets destinés à occuper des dignités et des of- 
fices ecclésiastiques, soit à l'administration des biens 
temporels de la communauté, avec le consentement ex- 
près ou tacite du pouvoir ecclésiastique. 

Il y a un Sacerdoce commun à tous les fidèles. 
C'est le sacerdoce royal dont parle le prince des apô- 
tres, et qui leur donne le droit d'offrir à Dieu l'ado- 
rable victime, des prières et des actions de grâces com- 
munes, par les mains ou l'organe des prétres et des 
Pontifes. 

Ce Sacerdoce commun à tous les membres de l'Eglise 
est conféré par le baptéme, mais le Sacerdoce public, 
privilégié, ayant le pouvoir de consacrer la victime sans 
tâche, a son origine dans l'acte sacramentel qui confère 
le caractère sacerdotal. 


CHAPITRE V. 


CARACTÈRES DE LA DISCIPLINE. 


L'Eglise est une société instituée par J.-C. pour 
qu'elle se répande dans tout l'univers, et qu'elle ne 
fasse de tous les hommes et de tous les peuples qu'un 
méme c^rps et une méme société spirituelle jouissant 
de tous les avantages de la rédemption et de toutes 
les facilités du salut. 

Sa mission sur la terre est de conserver immua.- 
blement la doctrine, la morale, les institutions et les 
bienfaits d © son divin chef, à travers les variations les 
plus extrèmes des choses humaines. 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


144 


Centre immobile et universel d'unité et d'harmonie, 
tout en respectant la liberté, les mœurs, et les opinions 
des peuples, elle lutte incessamment contre la violation 
du droit divin et contre l'altération des dogmes qui \ui 
ont été révélés ; elle déploie toute son activité, toutes 
ses ressources pour faire participer toute créature à la 
lumière divine et aux grâces du Sauveur. 

De là ces combats incessants contre l'hérésie et le 
Schisme, contre les relâchements et les scandales, et 
cette barrière insurmontable qu'elle présente à l'erreur 
sous quelque couleur qu'elle se présente. 

De là aussi les tempéraments dont elle use, selon 
l'exigence des temps, sans jamais intéresser le fonds du 
sacré dépót, ni sa dignité, ni la pureté de son culte 
et de sa morale, ni la légitime succession de ses Pasteurs. 
Par ceite action forte, soutenue et puissante qu'elle 
puise dans la conscience de sa mission et de son 
autorité et l'assistance de l'esprit qui l'anime, l'Eglise 
pénètre la société humaine de sa doctrine et de la vie 
divine dont elle est en quelque sorte l'organe en s'élevant 
constamment contre toute puissance qui contredit la 
science de Dieu. | 

À son tour, elle s'accommode, dans ses formes 
variables, à l'esprit des sociétés humaines: ce qui 
explique les divers changemens de sa discipline. | 

Sil n'en était pas ainsi, l'Eglise ne serait point 
catholique. Immuable dans toutes ses formes, elle ap- 
paraïtrait aux nations diverses que les temps et les 
lieux modifient sans cesse comme une institution re- 
poussante et barbare. | 

Telle serait l'Eglise si la discipline des trois pre- 
miers siècles du christianisme, par exemple, était une 
de ses formes essentielles, comme le prétendirent es 
premiers réformateurs. Erreur délestable qui en ferait 
un épouvantail aux yeux des peuples! Eh! que peut-il 
y avoir de plus sagement combiné, nous dirions presque, 
de plus engageant et de plus aimable que la disci- 
pline! Ne doit-elle pas sourire, en quelque sorte à 
l'humanité toute entière dans ses diverses phases? Or 
l'humanité n'est jamais immobile. Tantót elle lutte 
contre le bien, tantót elle se met en harmonie avec la 
vérité et la vertu. Ici elle fait des progrès, là elle 
s'arrête, puis arrive le déclin suivi de nouvelles luttes 
el de nouveaux efforts. 

L'Eglise catholique qui assiste à ces diverses trans- 
formations s'accommode sagement aux situations qui lui 
sont faites, retenant les bonnes et les plus parfaites, 
autant de temps que le permet la providence; améliorant 
doucement celles qui en sont susceptibles, selon les 
forces que cette méme providence lui permet de dé- 
velopper. 

La raison fondamentale de ce double caractère de 
mutabilité et d'immutabilité, c'est que l'Eglise a été 
faite à l'image du Verbe incarné. Elle est tout à la 
fois divine et humaine, s'il est permis de s'exprimer 
de la sorte. Elle est comme lui, immuable dans sor 
élément divin, dans sa foi, sa constitution, ses sacremeni: 
et sa morale; variable dans ce qu'elle à d'humain. 
Toujours une, toujours sainte, toujours catholique, tou. 
jours apostolique, l'expression de ces divins caractères 
n'est presque jamais la même. Il est même des temp: 


145 


où le poids des infirmités humaines semble l'accabler; 
où le tumulte des passions, l'agitat'on des partis et le 
triomphe d'intérêts aussi vils que grossiers obscurcissent 
momentanément sa gloire, sans qu'elle perde rien de 
ses impreseriptibles prérogatives ou des ses impérissables 
el divines propriétés; car son histoire est aussi celle 
de la Passion de son Maitre. Elle ne rougit pas de ses 
stygmates; ses humiliations et ses opprobres sont comme 
pour son divin modèle, une source de glorieux triomphes. 

L'esprit de l'Eglise, il faut bien le remarquer, n'est 
pas, comme celui du monde favorable aux variations 
et aux changemens. Elle à une mobilité qui lui est 
propre. Accessible aux changemens qui sont plus con- 
formes à l'esprit de lévangile, à sa constitution et à 
ses divins caractères, elle ne cède que peu-à-peu et 
comme par nécessité dans les autres choses ; et encore 
retient-elle presque toujours quelque souvenir du passé 
dans les nouvelles institulions, comme pour témoigner 
de son respect pour tout ce qui la rapproche de son 
origine. L'Eglise est donc sagement progressive quand 
il sagit d'un plus grand bien, et extrêmement tardive 
à approuver méme tacitement, ce qui est moins parfait. 


CHAPITRE VI. 


DIVERS ÉTATS DE LA SOCIÉTÉ. 


Après ces observations générales, nous venons au 
fait de l'application des vrais principes du gouverne- 
ment ecclésiastique aux divers états de la société. 

L'Eglise étant instituée pour faire participer tous les 
hommes à la grâce du salut, par le ministère de la 
parole, l'administration des sacremens et le bon gou- 
vernement de ses chefs, la société est obligée de lui 
laisser exercer librement cette divine mission. Nul ne 
peut avoir le droit de lui opposer des obstacles, encore 
moins de l'entraver, de l'enchatner, de lui faire vio- 
lence, de l'empécher enfin de s'établir solidement dans 
les familles et les états et de pénétrer de son esprit les 
hommes et les choses. L'Eglise ne saurait reconnaître 
aux princes eux-mémes ce prétendu droit, sans con- 
sentir, ce qu'à Dieu ne plaise, à l'anéantissement de 
l'euvre divine et à sa propre ruine. 

Ceux qui ignorant ou qui feignant d'ignorer la 
légitime mission de l'Eglise ; qui par passion et par un 
intérêt mal-entendu repoussent, persécutent, entravent, 
el les organes de son autorité et ceux qui veulent s'y 
soumettre, sont par conséquent en hostilité ouverte avec 
le Roi des Rois et le Maitre du monde. 

Dans cette pénible situation le devoir des ministres 
de l'Eglise est de se confier à la bonté de sa cause 
aussi bien qu'à la protection toute-puissante de Celui 
qui a recu en héritage toutes les nations de la terre 
et qui ayant seul la clef des cœurs a pu promettre à 
ses disciples avec une certitude infaillible une complète 
vicloire sur le monde. Le grand devoir dans ces cir- 
constances est d'accomplir sa mission au milieu des 
périls et de chercher à conquérir sa liberté; non par 
les armes et la sédition, mais par la force de la vérité, 
par l'ascendant des vertus, par le courage héroïque de 
ses martyrs, par les écrits de ses apologistes et de ses 


19° sfnix. 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


146 


docteurs et sa soumission respectueuse à l'égard de la 
puissance temporelle dans les limites de l'obéissance qui 
lui est due. 

Par tous ces moyens l'Église se fait des disciples 
dans toutes les classes de la sociétó : les idées se mo- 
difient, la bienveillance succède à la haine, les persé- 
cutions cessent, la doctrine du salut gagne de proche 
en proche, la reconnaissance de son droit à une libre 
existence lui est enfin acquise dans l'Etat. 

Mais les destinées de la religion dans le monde ne 
se bornent pas à un état de tolérance. 1l est de l'esprit, 
dela dignité et en quelque sorte de l'essence du chris- 
tianisme d'opérer au sein des empires, une transfor- 
mation telle qu'on y reconnaisse hautement, publique- 
ment et politiquement la majesté supréme de la religion, 
et la vérité de ses enseignements, et la sainteté de sa 
morale, et le caractère sacré de son culte, et l'autorité 
de sa discipline, et son indépendance, et l'inviolabilité 
des biens temporels qu'elle a recus et qu'elle doit con- 
tinuer à recevoir de- la piété et de la générosité des 
fidéles. 

Alors seulement la société est parvenue à l'état 
chrétien. Nul n'y exerce le pouvoir, s'il ne fait pro- 
fession ouverte du vrai christianisme. Le prince veille 
à la défense du dépót sacré en faisant observer, quand 
il en est requis, le décrets du pouvoir spirituel et ré- 
prime les atteintes portées extérieurement à la foi, au 
culte et à la puissance de l'Eglise. Un des plus glorieux 
priviléges du prince est celui de défenseur de la foi, 
de protecteur des canons et d'évéque du dehors. 

Tout se met en harmonie avec les hautes idées que 
l'on concoit de l'importance et de la dignité de la religion. 
L'instruction et l'éduration sont mises sous son patro- 
nage, sa direction et son influence. Les intérêts des 
pauvres lui sont particulièrement confiés, parce que c'est 
elle qui en a l'intelligence et qui inspire pour toutes 
les infortunes morales et physiques les affections les 
plus tendres et les plus généreuses. 

La splendeur du culte divin, l'entretien du clergé, 
la science sacrée sont soutenus par de magnifiques et 
royales fondations. Les hommes éminents de l'ordre 
ecclésiastique ont une part active dans les affaires pu- 
bliques; des honneurs et des priviléges politiques et 
civils leur sont conférés. C'est ainsi que l'Eglise re- 
cueille les bénédictions temporelles que les prophètes 
lui ont promis en échange de ses humiliations et de 
ses angoisses, de ses longues tribulations, de ses épreuves 
de tout genre. « Pro eo quod fuisti derelicta et odio 
« habita et non erat qui per fe transiret, ponam in te 
« superbiam saeculorum gaudium in generalionem et 
« generationem : et suges lac gentium et mamilla regum 
« lactaberis ; et scies quia ego Dominus salvans te et 
redemptor tuus fortis Jacob. » (Isai. c. 61). 

Les avantages de cette union entre l'Eglise et l'Etat 
sont incontestables. Les àmes ne se perdent pas faute 
de movens coercitifs contre l'audace des ennemis de la 
vérité et de la vertu. La majesté de la puissance tem- 
porelle, l'autorité des lois, le respect des droits de 
chacun sont; dans cet ordre de choses puissamment 
protégés dans la conscienee publique, par les enseigne- 
ments de la religion, par les exhortations et les cen- 


10 


A 


147 


sures de l'autorité spirituelle. Les priviléges et les hon- 
neurs religieux accordés au prince en le rendant plus 
respectable aux yeux de ses sujels lui font à lui-méme 
un devoir plus grand de la piété envers Dieu, de la 
soumission à l'Eglise, de la modestie et de la mo- 
dération dans l'exercice du pouvoir. 

Quand la religion est à la base et au sommet de 
l'édifice social, les crimes sout moins nombreux, les 
esprits plus calmes, les ambitions moins violentes et 
moins dangereuses. Les rouages de l'administration ne 
se compliquent pas de mille ressorts, les armées peuvent 
se réduire sans de graves inconvénients. Tous les cœurs 
étant ouverts à la compassion, lindigence est moins 
générale et moins souffranie: de là la modération des 
impots et des sacrifices personnels exigés par la loi 
pour la défense de la patrie. De puissants empires sont 
plus solidement affermis et plus heureusement défendus 
conire les agitations du dedans et les ambitions du 
dehors, par la religion que la politique. Tel est le ma- 
gnifique spectacle offert par l'état chrétien. 

Si cet accord se généralise sur une parlie du globe, 
un nouveau droit international en surgit. Les divers états 
de ces contrées ne forment plus qu'une famille dont 
les membres se lient d'une sainte et étroite amitié. 
Ces peuples chrétiens marchent comme un seul homme 
contre leurs ennemis communs. Ils écoutent la voix du 
chef de l'Eglise comme celle d'un père; ils le font juge 
et arbitre de leurs différends; ils invoquent sa proteclion, 
ses jugements et ses arrêts contre les injustes agressions, 
contre la tyrannie et l'oppression et aussi contre l'in- 
subordination des sujets, selon que les besoins l'exigent. 
Cet état de choses a subsisté pendant plusieurs siecles. 
Alors les Papes et les évéques regardaient comme un 
des devoirs les plus sacrés de leur ministére de main- 
tenir lempire de la loi chrétienne ou du droit divin 
dans toutes les administrations et méme dans le gou- 
vernement des Etats. 

On se représente la chrétienté comme la réalisation 
de l'état social le plus beau, le plus parfait et le mieux 
organisé. C'est le ciel uni à la terre, le spirituel au 
temporel. C'est l'éternelle justice rayonnant sur les af- 
faires du temps, c'est la terre aspirant vers son auteur, 
et lui demandant des inspirations, des lois, des grâces 
et des faveurs qui la mettent à méme de marcher vers 
de plus glorieuses destinées et d'arriver enfin à cette 
transformation ineffable qui la repose de loules ses 
peines et de ses labeurs. C'est une vaste administralion, 
c'est un corps immense dirigés et sanctifiés par la re- 
ligion. Le sacerdoce et l'empire en sont l'àme, le mobile, 
le glaive et le bouclier. Plus élevé vers les régions célestes, 
le sacerdoce, comme un soleil bienfaisant communique 
la lumière divine à la puissance temporelle afin qu'elle 
gouverne selon la vérité et la justice. Le christianisme 
est alors le grand régulateur des droits de chacun. 

Mais cette position élevée de la religion ne peut 
se conserver longtemps et partout sans une disposition 
particulière de la Providence. Les Etats, encore plus 
que les individus, sont ennemis de la dépendance. L'af- 
faiblissement de la foi exagère les abus qui peuvent 
se produire et fait naître une infinité de prétextes pour 
attaquer les droits les plus certains de l'Eglise. Les héré- 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


148 


sies et les schismes, les scandales, les collisions entre 
les deux puissances sont possibles, faciles à prévoir 
à l'égard d'un corps puissant, honoré de priviléges et 
d'exemptions trés anciennes et vraiment nécessaires. Il 
n'entre pas dans les vues de la Providence de mettre 
un obstacle insurmontable à l'apparition de ces fácheux 
symptômes de décadence. Pour lors, par une conséquence 
de la nature humaine, les peuples qui en sont les témoins 
deviennent indifférents à l'égard de l'influence prépon- 
dérante du sacerdoce qu'on peut leur représenter comme 
contraire à leurs intéréts les plus sensibles. Le prince, 
impatient du joug, s'attache, par ses bienfaits, les mem- 
bres influens du clergé, les savants et les hommes de 
leitres, toutes les professions honorables et les classes 
inférieures. Dés lors la considération et l'influence sont 
de son côté. La royauté élève ses prétentions : elle 
écoute avec plus de hauteur ; elle prend des airs de 
dignité et d' indépendance qu'on ne lui connaissait pas, 
elle aspire à la suprématie absolue, au détriment des 
intéréts spirituels et temporels des peuples qu'elle at- 
tache à son char. À cette heure, il faut user de mé- 
nagement pour lui faire entendre la voix divine du 
christianisme. La voie des censures esf presque usée, 
il n'est plus possible de donner des ordres respectés. 
Sur ces entrefaites des partis religieux suscités par le 
démon de l'orgueil et de la corruption du cœur pénè- 
trent peut-être dans lEtai, affaiblissent de plus en plus 
le respect du à l'autorité spirituelle dans l'esprit des 
peuples et obtiennent des droits légaux à l'exercice de 
cultes réprouvés par la religion. Le droit public se 
modifie, et la chrétienté comme corps de nations, 
n'existe déjà plus. Il se-passe des choses étranges: toutes 
les passions se soulévent, les richesses du temple sont 
envahies, les priviléges du clergó abolis ou diminués. 
L'hérésie et le schisme vont s'asseoir sur le tróne et 
se faire reconnaître comme religion de l'Etat à l'exclusion 
du vrai christianisme. Les fidèles sont persécutés dans 
la profession de leur foi, les prétres mis à mort et 
leurs biens confisqués au profit de cupides réformateurs. 
Cependant l'indifférence pour les intérêts spirituels va 
croissant; l'incrédulité, l'impiété et l'altération de tous 
les principes sont à leur comble. La considération et 
la prépondérance s'attachent exclusivement à la science, 
à l'industrie, aux arts et aux richesses. Les enseigne- 
ments de la religion ne sont plus compris, ses lois 
sont méprisées, le culte lui-même est presque aboli. 

Voilà donc l'Eglise ramenée vers ces époques de 
trouble et de persécution où elle était réduite à con- 
quérir des droits à une libre existence par l'ascendant 
de la vérité et de la vertu, par le zèle et la vie apos- 
tolique des ministres de l'évangile, par l'iniluence morale 
des doctrines et des institutions catholiques, et méme 
par des concessions sages, compatibles toutefois avec 
la rigueur du droit divin. 

Qui ne voit ici l'application des principes posés plus 
haut sur le double caractére de stabilité et de mobilité 
de l'Eglise chrétienne? quel changement dans les croyan- 
ces el dans la physionomie extérieure de la religion! 
Que s'est-il donc passé dans l'espace de quelques 
siècles! Des idées se sont modifiées, des influences se 
soni balancées, puis celles-ci se sont affaiblies, celles-là 


149 


ont prévalu. Le monde s'était passionné pour la supers- 
lition et l'idolàtrie. Plus tard il embrassa la vérité et 
le culte du christianisme. Le dogme chrétien devint la 
foi des peuples. Les peuples ne connurent d'autres 
principes, d'autres régles de conduite que les maximes 
de | Evangile. L'Eglise fut à leurs yeux la première 
autorité et sa voix fut entendue avec le plus grand 
respect et la plus filiale docilité. Mais voilà les rois 
et les peuples livrés au vertige de l'orgueil. A cette 
hauteur de pensées et de sentimens ou la religion les 
avait élevés, la tête leur tourne, ils ont entendu le cri 
de la révolte contre le Seigneur et contre son Christ; 
ils aspirent déjà à l'indépendance spirituelle. D'abord 
ce n'est qu'en matière de gouvernement temporel, mais 
ensuite l'indépendance religieuse leur sourit. On devient 
schismatique, hérétique, incrédule, impie et indifférent. 
Le monde s'arme contre l'autorité spirituelle. Elle est 
entravée, persécutée, releguée dans le sanctuaire des 
consciences individuelles. Aprés avoir rempli avec cou- 
rage el persévérance sa mission de transformation sur- 
naturelle à l'égard de la société, l'Eglise s'arréte. La 
voix de Dieu se fait entendre et l'appelle à de nou- 
veaux combats. Il faut qu'elle descende du sommet de 
la montagne dans la plaine où l'attendent des humi- 
liations plus profondes et des tribulations de tout genre. 

Au point où nous sommes parvenus, la société n'a 
plus de régulateur avoué et les intérêts matériels do- 
minent tout. 

Dans ces conjonctures il faut se pénétrer du véri- 
table esprit du christianisme. Les droits dont l'Eglise est 
en possession doivent être défendus avec un zèle prudent. 
On doit activer le travail intérieur du ministére sacré 
sur les consciences en multipliant les instructions et en 
se rendant recommandable par le désintéressement, la 
charité, la piété et les bonnes œuvres. Il faut faire 
une profession ouverte de n'aspirer qu'à procurer aux 
fidèles les moyens de se sauver et de contribuer au 
bien public par la propagation des bonnes doctrines 
et des bonnes mœurs. Si le droit divin et ecclésiastique 
est méconnu dans les actes des gouvernements, on aura 
recours à des réclamations fermes, mais modérées. On 
usera de tous les moyens que permettent d'employer 
pour la conservation et l'amélioration des droits de 
l'Eglise, les constitutions, les lois et les mœurs politiques. 
En toute hypothèse, ou protestera par ses actes et par 
ses écrits, à quelques dangers qu'ils exposent, contre 
l'usurpation des droits imprescriptibles de la religion, 
et l'on dira avec les apôtres : Melius est obedire Deo 
quam hominibus. 

Ici il faut prévenir une fausse induction contre 
l'empire de la religion et de l'Eglise. 

À aucune époque, l'Eglise ne cesse d'étre ce qu'elle 
fut toujours, une, sainte, catholique, apostolique. La 
hiérarchie divine est toujours la méme, sa foi toujours 
la méme, sa catholicité toujours visible, son apostolicité 
toujours féconde. Sa gloire, aux yeux de la chair et du 
monde, peut étre obscurcie mais sa gloire essentielle 
consiste à être l'épouse fidèle d'un Dieu crucifié, à 
ramasser sur le passage du temps à l'éternité tous les 
enfants que Dieu lui a donnés dans sa miséricorde, 
(our en faire un peuple saint et parfait. 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


150 


L'Eglise combat et triomphe tout à la fois. Ses ca- 
ractères sont rendus visibles autant par la lutte que 
par la victoire. Au fond il est presque indifférent pour 
elle d'étre humiliée ou d'étre honorée. 


CHAPITRE VII. 


FAUSSES THÉORIES. 


Peu de personnes comprennent aujourd'hui les vraies 
relations qui existent entre la religion et la société ci- 
vile. C'est que la haute mission de l'Eglise est mé- 
connue, au point qu on veut la soumettre au pouvoir 
temporel. 

Nous devons faire connaitre et réfuter les principes 
impies sur lesquels on appuie ces étranges prétentions 
aussi bien que les diverses formes sous lesquelles. ils 
se produisent dans la spéculation et la pratique. 


I. 


1. On dit d'abord qu'il ne peut pas y avoir deux 
pouvoirs souverains dans la société, celui de l'Etat et 
celui de l'Eglise. Si l'Eglise était indépendante, il fau- 
drait que l'Etat abdiquant la souveraineté qui lui. est 
aussi nécessaire que naturelle, devint sujet de l'Eglise. 

C'est ainsi qu'avec des mots mal compris, on par- 
vient à embrouiller le$ questions les plus claires. 

De quoi s'agit-il en effet? de pouvoirs égaux et de 
méme nature, ayant la méme autorité, le méme but, 
S'exercant sur les mêmes rapports? Evidemment non. 
À qui fera-t-on comprendre que deux pouvoirs ayant 


une origine, un objet, une fin qui différent essentiel- 


lement se repoussent néanmoins et ne peuvent aucu- 
nément s'exercer librement, l'un à cóté de l'autre chacun 
dans la sphére qui lui est propre? Quoi! Le pou- 
voir que J.-C. a donné à l'Eglise de procurer aux hom- 
mes les biens spirituels par l'enseignement de sa doc- 
trine, l'administration de ses sacremens, la pratique 
de son culte el l'exercice de sa mission, ce pouvoir-là 
ne sera pas souverain, il dépendra de la puissance tem- 
porelle, du magistrat civil, de l'Etat enfin, parce que 
celui-ci est à son tour souverain dans un ordre de choses 
qui n'a rien de commun avec le premier, et seulement 
parce quil ne doit pas y avoir deux souverains dans 
la société ! En vérité c'est être un peu exclusif. Qu'il 
n'y ait pas deux souverains dans l'Etat, nous l'accor- 
dons volontiers. Mais l'Eglise n'est pas souveraine dans 
l'Etat. Elle en laisse l'administration à qui elle appar- 
tient; elle se borne à régler les choses spirituelles parmi 
les hommes qui lui sont soumis par la profession du 
christianisme. Est-il rien de plus inoffensif, de plus utile, 
de plus nécessaire et de plus juste ? Au reste s'il ne 
pouvait pas y avoir deux pouvoirs souverains dans le 
monde, nul doute que les intérêts de l'âme et de l'é- 
ternité ne dussent prévaloir sur ceux du corps et du 
temps: entre Dieu et le monde, entre l'Etat et l'Eglise, 
le choix ne doit pas être embarrassant. 

9. Mais l'Etat n'est pas dans l'Eglise; au contraire 
c'est l'Eglise qui est dans l'Etat. L'un est donc le sou- 
verain et l'autre, le sujet. 





151 


Vain raisonnement ! en effet, l'Eglise étant ,catho- 
lique, ne peut pas être dans un Etat moindre qu elle- 
méme: montrez-nous une monarchie universelle comme 
l'Eglise catholique, avant de nous dire qu'elle est dans 
l'Etat, dans le plus petit, comme dans le plus étendu. 
Non, l'Eglise de J.-C. société indivisible et universelle 
ne saurait étre contenue dans les Etats temporels aux- 


quels la divine Providence ne permet jamais de séten- - 


dre au delà d'une partie déterminée el proportionnel- 
lement trés limitée de l'univers. | 

Il serait plus vrai de dire qu'une portion de l'Eglise 
est dans l'Etat, mais il ne s'ensuivrait pas que ce der- 
nier acquiert par là même un droit de souveraineté sur 
l'Eglise toute entière; ce serait trop absurde. 

Je vais plus loin et je conteste le fait sur lequel on 
s'appuie ici, et je dis que, historiquement parlant, il 
n'y a pas d'Etats qui ne soient dans. l'Eglise, l'ainée 
de tous ceux qui existent aujourd hui. 

Y en a-t-il un seul qui n'ait été formé on recons- 
titué, depuis l'établissement catholique dans les diver- 
ses parties du monde? Des révolutions soni venues et 
ont changé soit les limites soit la condition des sociétés 
civiles dans ces mémes lieux oü la religion était orga- 
nisée. Où est cet empire romain dont la domination 
s'étendait presque partout, à l'origine du christianisme; 
et sur les débris duquel se sont formés les Etats mo- 
dernes ? Pour n'en citer qu'un seul exemple, n est-ce 
pas l'Eglise des Gaules qui a reçu dans son sein, au 
moment de la dissolution du grand empire, les Franks 
et tous ces barbares qui se partagèrent les provinces par 
la seule force brutale? N'est-ce pas le clergé, ne soni-ce 
pas les peuples chrétiens de l'époque qui en se sou- 
mettant à leur empire à la condition que leurs maïtres 
seraient chrétiens, fondèrent ce royaume? Nous n'in- 
sisions pas davantage sur un point qui au fond nous 
intéresse médiocrement: nous avons d'autres preuves en 
faveur de l'indépendance de l'Eglise. Qu'on nous dise 
si le prince auquel on la prétend soumise, comme in- 
stitution divine, est chrétien ou infidèle. S il est chré- 
tien, il est lui-même entré dans l'Eglise et lui est sou- 
mis par l'ordre et la volonté de Dieu. Point de salut 
pour lui et pour ses sujets s'ils ne lui restent unis par 
l'obéissance à ses ordres: « Imperator bonus, dit 5. Am- 
broise (de basilicis non tradendis) intra Ecclesiam non 
supra Ecclesiam est. » 

Si le prince est infidèle, je soutiens et ceci s ap- 
plique encore plus à l'Etat chrétien, je soutiens que 
sous lui l'Eglise est encore reine et souveraine mai- 
tresse de ses actes, parce que ses droits se confondent 
avec ceux de la religion révélée aux hommes au com- 
mencement du monde, avant tout établissement civil et 
politique, développée et constituée ensuite sur des ba- 
ses inébranlables et avec des intérêts plus grands par 
Jésus-Christ qui étant Dieu, a pu apparemment lui 
ouvrir, comme il l'a fait, la porte de tous les Etats pos- 
sibles, pour les sanclifier par elle, sans lui faire rien 
perdre de son indépendance. Comment pourrait-il en être 
autrement, puisqu'on supposerait par là que Dieu a pu 
soumettre à un pouvoir humain, faillible et souvent 
impie ou injuste les droits qu'il a lui-méme établis dans 
l'ordre le plus élevé. Non, la religion et ses droits im- 


PBINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


152 


prescriptibles ne dépendent point des puissances de ce 
monde; ils échappent à leur compétence. L'Eglise ne 
dépend pas plus du prince que la science, la vérité, 
la vertu, les droits naturels de l'homme et de la fa- 
mille. Si, aprés cela, on veut soutenir que l'Eglise est 
dans l'Etat, nous répondrons quelle y est en effet 
comme l'àme est dans le corps, le soleil dans le fir- 
mament, comme Dieu est dans l'univers, pour le di- 
riger, l'éclairer et le vivitier. 

3. On dit encore: le fond de la religion est un hé- 
ritage de famille qui remonte à l'origine du monde. 
Or l'Etat, dans les sociétés civiles a succédé aux droits 
des familles et de cetté puissance paternelle si absolue 
à laquelle le sacerdoce était attaché. Le prince est donc 
le premier chef de la religion; le souverain Pontificat 
est donc un droit régalien. 

D'ailleurs la religion ne saurait être indifférente à 
l'Etat ni pour le fond, ni pour la forme. Le fond est 
de la dernière importance; il touche à tous les inté- 
rêts de la société qui ne peut se dispenser, même 
sous le point de vue temporel, de le conserver. 

La forme doit être en harmonie avec les besoins, 
les mœurs, les habitudes et les instincts religieux de la 
nation, et il n'appartient qu'au prince représentant-né 
et personnification vivante de la nation de déterminer 
ces divers aspects. | 

Vains sophismes ! prétentions impies et tyramniques 
d'un pouvoir qui voudrait tout absorber dans son .omni- 
potence ! L'Etat a sans aucun doute un grand intérêt 
à conserver le fond et la forme de la religion, mais 
ce fond et cette forme ne lui appartiennent pas, et sous 
aucun rapport, il ne peut à cet égard, se prévaloir des 
droits de la puissance paternelle. Car de quels droits 
veut-on parler ? de ceux que les chefs de famille auraient 
eu dans l'hypothése d'une religion purement naturelle 
ou bien de ceux qui leur auraient été dévolus dans 
celle d'une religion positive et divinement révélée? 

Dans la première hypothèse, le prince, plus inté- 
ressé que personne au maintien du fonds et des formes 
essentielles de la religion, n'aurait pu néanmoins sans 
injustice et sans impiété dépouiller la famille de ses 
droits sacerdotaux. Le Prince aurait pu étre le Prétre 
de l'Etat, le représentant de la nation et de ses de- 
voirs religieux envers Dieu, comme société publique; 
mais le Pére de famille serait resté naturellement, im- 
muablement le prétre obligé et nécessaire de la fa- 
mille, le représentant-né de ses devoirs envers celui 
qui l'aurait formée ei auquel chacun de ses membres 
devait l'existence. Chaque particulier aurait été lui-méme 
son propre prêtre puisqu'il aurait eu à conserver sa re- 
ligion et à exercer le culte que cetle religion lui aurait 
imposé. On ne saurait le méconnaitre: sous l'empire 
d'une religion seulement naturelle, chacun serait le té- 
moin, l'interpréte et le juge des dogmes et des pré- 
ceptes de cette religion. Dés qu'on la suppose natu- 
relle, le prince ne peut pas s'attribuer à lui seul un 
droit qui appartient à tous, pas plus qu'il ne pourrait 
se constituer le juge et l'interpréte supréme de la loi 
morale. m 

Dans l'hypothése d'une religion révélée dont le de- 
pót aurait été confié à la piété des Péres de famille, 


153 


on ne voit pas comment le prince aurait pu changer 
cet ordre établi de Dieu, en s'attribuant à lui seul un 
droit commun aux principaux membres de la société. 

Si les droits essentiels de la paternité ne peuvent 
étre dévolus au Souverain, comment aurait-on fait pour 
transmettre au représentant politique de la nation des 
droits divins d'une aussi haute importance et qu'une 
disposition spéciale de la Providence aurait attachés à 
l'ordre purement patriarcal? Dieu est libre dans le choix 
des organes de ses volontés et des instruments de ses 
bienfaits, et si l'on suppose qu'il confie la conservation 
de sa religion à la famille, l'Etat sera à jamais im- 
puissant pour changer légitimement cel ordre de choses. 
Si la religion s’altère en passant par tant de mains, 
Dieu y pourvoira lui-méme. En attendant, l'idée de con- 
fier le sacerdoce à un certain nombre de pères de fa- 
mille dévoués à l'étude et aux pratiques du culte se 
présentera à l'esprit des peuples qui aimeront à voir 
dans ces chefs et ces membres de leurs familles des 
représentants naturels de leurs droits et intérêts reli- 
gieux. Aussi le sacerdoce a-t-il toujours été distingué 
de la royauté chez les anciens peuples. 

Mais quand bien méme le sacerdoce serait l'apa- 
nage naturel du prince dans l'hypothèse d'un état re- 
ligieux dont les organes .et les ministres n'auraient pas 
été déterminés d'une manière assez précise par la Pro- 
vidence, n'est-il pas plus clair que le jour dans l'hy- 
pothése d'unereligion révélée, la religion de Jésus-Christ, 
dont le dépót et l'administration ont été confiés à un 
pouvoir spécial qui doit se perpétuer, non par la fa- 
mille ou par l'Etat, mais par la vocation divine mani- 
fesiée extérieurement par l'élection, l'ordination et la mis- 
sion d'un ordre hiérarchique institué par Dieu lui-même 
en dehors des conditions de la société domestique et 
politique, n'est-il pas: évident que le prince n'a rien 
' à y voir, si ce n'est pour protéger extérieurement ce 
qui vient si évidemment de Dieu? 

Ainsi, le prétendu droit souverain de l'Etat sur la 
religion en vertu d'une dévolution de celui de la fa- 
mille est inadmissible. 

Au point de vue philosophique, il n'est nullement 
fondé. 

Au point de vue historique, il est en contradiction 
avec l'établissement du sacerdoce antique de tous les 
peuples civilisés, de celui d'Aaron, de celui de Jésus-Christ 
et de l'Eglise catholique, qui est depuis plus de dix- 
huit cents ans en possession de régler souverainement 
les choses de la foi et du culte. 

Au point de vue chrétien et vraiment religieux, 
ce prétendu droit est la négation de l'Evangile, de l'in- 
stitution de l'Eglise; c'est une usurpation sacrilége et 
impie. 

Ainsi quand il serait aussi vrai qu'il est faux que 
le Prince est le prétre de la nature on de quelqu'au- 
tre religion que ce soit, il n'aurait jamais le droit de 
réunir à sa couronne les prérogatives du sacerdoce ca- 
tholique que Dieu a placé en d'autres mains. 

4. Quatrième principe. Il est contre la nature des 
choses que les sujets d'un Etat dépendent d'un prince 
étranger. C'est pourtant ce qui arrive dans l'Eglise ca- 
tholique. 


|». PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


154 


Nous avouons qu'il est contraire à la nature d'un 
bon gouvernement qu'un prince étranger exerce la sou- 
veraineté temporelle dans un Etat dont il n’est ni le 
chef ni le suzerain; mais il n'est pas contraire à la na- 
ture d'un bon gouvernement qu'un prince étranger, chef 
de la vraie religion exerce sur tous les sujets des Etats 
du monde, les droits et les prérogatives spirituelles de 
son souverain Pontificat: ceci n'est pas un désordre; 
c'est l'accomplissement d'un devoir sacré imposé par 
la loi divine. Sous l'empire d'une religion dont une des 
fins est de réunir tous les hommes dans la méme cro- 
yance, le méme culle, les mémes sentimens de paix, 
de charité et de fraternité, l'existence d'un pareil pou- 
voir est un bienfait immense pour l'humanité toute 
entière. 

C'est au moyen de cette dépendance du chef de 
l'Eglise catholique dans l'ordre spirituel que tous les 
peuples s'unissent pour ne former qu'une seule famille. 

Les partisans du système que nous combattons ici, 
en se montrant exclusivement attachés aux intérêts de 
localités se font les ennemis aveugles de cette frater- 
nité universelle, qui ne peut être vraie, intime, con- 
stante et inaltérable que par l'influence d'une religion 
universelle, de la religion catholique et de son chef. 
Egoisme, vues étroites, assertions gratuites, haine aveu- 
gle, tel est le fond des systèmes antipathiques à la li- 
berté de l'Eglise et à son indépendance. 

Ces faux principes, la fausse science, celle éter- 
nelle ennemie de la science de Dieu, les a réduits en 
systèmes au profit de la multitude, selon les temps et 
le besoin. | 


ll. 


Trois principaux systèmes ont été imaginés pour jus- 
fier la suprématie que l'on attribue à l'Etat, ou à la 
société, sur l'Eglise, en matière de religion. Ce sont 
les trois formes sous lesquelles l'erreur que nous com- 
baitons ici s'est produite dans les pays révoltés, par 
lhérésie du 16*"* siècle, contre l'unité catholique. 

On sait que les premiers réformateurs en Allemagne 
et ailleurs, dans l'intérêt de leurs sectes attribuèrent à 
la puissance temporelle l'autorité r.ligieuse. ll fallait 
justifier cette concession: de là l'invention du système 
épiscopal, du système territorial et du système collégial. 

D'après le premier, l'autorité des évêques sur les 
adhérens à la confession d'Augsbourg ayant été sus- 
pendue par un décret de l'empire, en 1555, jusqu'à 
l'arrangement définitif des affaires en litige entre les 
catholiques et les protestants, celle mème autorité aurait 
été par là méme dévolue provisoirement du moins aux 
souverains respectifs des sectaires. Ces princes auraient 
exercé légitimement, par le fait de cette dévolution, 
l'autorité épiscopale. Ils l'exerceraient méme encore, 
au méme titre, les affaires litigieuses ne s'étant ja— 
mais arrangées au gré des deux partis. Ce système 
est propre à l'Allemagne. Il fait partie du droit public 
des Etats protestans de ce pays. En ce moment il est 
menacé par un parli remuant qui ne veut plus recon- 
naître aux princes le droit de régler les choses reli- 
gieuses. 


155 


Le système épiscopal est insoutenable au fond: car 
1°. les Princes de l'empire n'avaient pas assez de pou- 
voir pour suspendre la juridietion épiscopale, à moins 
qu'on ne soutienne qu'ils ont recu de Dieu le droit 
de porter des censures et de régler souverainement les 
droits de l'Eglise. 2°. Cette suspension eüt-elle été lé- 
gitime, n'aurait pas entraîné une dévolution contraire 
au droit canonique sans plusieurs rapports. Les cha- 
pitres, les métropolitains et le Pape auraient eu des 
droits légitimes à cette dévolution; les princes et surtout 
des princes hérétiques, fauteurs de schismes et d'hé- 
résies jamais! La juridiction .épiscopale dévolue héré- 
ditairement à des laïcs puissants qui dépouillaient l'Eglise 
. de ses plus belles prérogatives ! C'était impossible. 
9'.Enfin dans l'hypothèse d'une dévolution aussi ab- 
surde, les princes protestants n'auraient pas pu exercer 
la suprématie qu'ils se sont attribuée sur l'Eglise: on 
ne donne tout au plus que ce que l'on a, une auto- 
rité subordonnée ou souveraine selon que l'on jouit de 
l'une ou de l'autre; or les évéques n'avaient pas, ne 
pouvaient avoir sur leurs églises un droit de suprématie 
qui n'appartient qu'au Pape, lequel ne peut jamais s'en 
dépouiller en faveur de qui que ce soit, tant qu'il est Pape. 

Le systéme territorial est encore plus opposé à la 
constitution de l'Eglise: il n'admet point la légitimité 
originaire de l'autorité épiscopale; les Princes n'y sont 
pas substitués aux évéques et au Pape, mais il regarde 
comme un attribut essentiel de la souveraineté territo- 
riale, tous les droits attachés à la suprématie religieuse. 
Tel est le système défendu par Grotius dans son livre 
de imperio summarum Potestatum circa. sacra. Là re- 
viennent les faux principes que nous avons déjà réfutés. 

Le système collégial n'admet pas que l'autorité spi- 
rituelle réside naturellement dans les princes; il n'en 
fait pas un des attributs essentiels de la puissance tem- 
porelle: il veut que l'Eglise soit née libre et indépen- 
dante et que l'autorité religieuse réside dans la société 
chrétienne, mais en méme temps on y soutient que la 
hiérarchie ecclésiastique, le Pape et les évêques qui 
avait dépouillé la communauté de ses droits, ont été 
à leur tour justement dépouillés par elle, en faveur du 
prince réformé, qui, dans cette hypothése, est le de- 
légué de la commune. 

En définitive, c'est toujours le Prince qui, dans les 
trois systèmes, a raison des droits de l'Eglise et du 
Saint-Siége; c'est lui qui est le souverain spirituel; 
la hiérarchie divine lui est subordonnée. Cependant, 
les partisans du système collégial semblent vouloir re- 
prendre pour l'Eglise son indépendance originaire. La 
lutte qui s'engage en Allemagne entre eux et le gou- 
vernement, à pour but de retirer au souverain cette 
prétendue concession du pouvoir spirituel que les an- 
ciens réformateurs avaient imaginée. Quoiqu'il en soit, 
le système en lui-même est mauvais et en opposition 
formelle avec la parole de Dieu. Soutenir que l'auto- 
rité spirituelle réside dans la communauté qui peut la 
déléguer soit à l'ordre hiérarchique, soit à des laïcs, 
à des princes électifs ou héréditaires, c'est nier l'éta- 
blissement de l'Eglise, ses droits, ses propriétés essen- 
tielles; c'est contredire ouvertement l'évangile. Car si 
la société des fidéles est dépositaire du pouvoir spiri- 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


156 


tuel, celui-ci n'a donc pas été confié à S. Pierre et 
aux apôtres: ceux que les apôtres ont placé à la téte 
des Eglises ainsi que leurs successeurs n’ont donc été 
que des usurpateurs des droits de l'Eglise; la puissance 
spirituelle n'est donc plus une délégation faite directe- 
ment d'après l'Evangile, au chef des apôtres et non au 
corps des fidéles. 

Ensuite, sil y a autant d'Eglises que de commu- 
nautés chrétiennes, où sera l'unité et la catholicité ? 
C'est là une erreur détestable souvent flétrie dans Mar- 
sile et Richer, formellement condannée comme hérétique 
par Pie VI, dans sa bulle Auctorem fidei de 1794. 

Il y a bien d'autres systémes touchant les rapports 
de l'Etat avec l'Eglise; systémes mixtes dont les ma- 
ximes se rapprochent plus on moins de celles des trois 
que nous avons exposés. Les plus dangereux sont les 
systèmes janséniste et parlementaire. Ils sont réfutés 
d'avance, mais ils le seront plus particulièrement dans 
ce que nous allons dire des prétendus droits de la su- 
prématie de l'Etat. 


IIT. 


Ces droits se réduisent aux suivants: droit de ré- 
forme, droit de protection, et de défense, droit de sur- 
veillance; d'ou sont nés le placet et les appels comme 
d'abus, le haut domaine et la haute administration des 
biens de l'Eglise que l'Etat s'arroge en certains pays. 

1. Le droit de réforme, jus reformandi, consiste- 
rait dans le pouvoir d'admettre ou de ne pas admettre 
l'Eglise dans l'Etat et de lui imposer des conditions 
en l'y admettant. 

Le droit divin proteste contre ce prétendu droit 
puisque l'Eglise a recu de J.-C. la mission d'établir 
la religion dans tout l'univers. Les apôtres demandé- 
rent-ils l'autorisation de précher l'Evangile ? N'établi- 
rent-ils pas des églises dans toutes les provinces de l'em- 
pire contre le gré de la synagogue, des gouverneurs 
et des empereurs eux-mémes ? 

Quant aux conditions qu'on voudrait imposer à 
l'Eglise en l'admettant dans l'Etat, si elles sont admis- 
sibles, si elles ne blessent pas les intéréts spirituels dont 
elle est chargée, elle pourra s'y soumettre, mais on n'a 
aucun droit de les lui dicter directement et sans son 
CONCOUTS. 

2. Le droit de protection et de défense, quand il 
est exercé franchement, sincèrement est fort respectable: 
mais quand il n’est qu'un prétexte pour empêcher l'Eglise 
de se gouverner elle-même, c'est un joug intolérable, 
une usurpation et souvent une persécution. Il se traduit 
par le droit de tutelle. Or l'Eglise n'a pas besoin d'étre 
mise en tutelle par les souverains; elle y perdrait sa 
liberté. 

3. Le droit de surveillance et d'inspection, potestas 
inspectoria, tel que l'entendent certains légistes et tel 
quil est pratiqué ordinairement, n'est pas moins con- 
traire à la liberté qu'à l'honneur de l'Eglise. 

Que le prince surveille les écarts des membres de sa 
société, qu'il gouverne dans l'intérét bien entendu de 
cette méme société, qu'il sollicite, de la part des chefs 
de la religion, la répression de certains abus énormes 


157 


qui pourraient nuire aux intérêts publics, on le conçoit; 
mais que sous prétexte de surveiller les abus, de pré- 
venir des écarts, le prince se place en sentinelle vis-à-vis 
de l'Eglise, qu'il ait constamment les yeux ouverts sur 
elle comme sur un ennemi dangereux, qu'il l'entoure 
de l'espionnage de ses agents, qu'il donne des gardiens 
aux évêques dans leurs visites pastorales, comme cela 
se pratique dans un certain pays (le Wurtemberg): qu'il 
envole des commissaires aux synodes el assemblées ec- 
clésiastiques, en vérité, c'est exagérer, au delà de toute 
expression, les droits de la puissance temporelle. Cette 
surveillance inquiète et soupçonneuse, la gêne qu elle 
porte dans le gouvernement ecclésiastique ne sont autre 
chose qu'une vexation que rien ne- justifie. 

4. Du prétendu droit de surveillance est né le placet 
du Souverain pour la publication des actes de l'auto- 
rité ecclésiastique et l'exercice de certaines préroga- 
lives. On fonde la théorie on la nécessité du placet 
1°. Sur l'obligation imposée au Souverain d'empêcher 
ce qui pourrait apporter quelque préjudice à l'Etat; 
2. Sur la coutume des Etats chrétiens; 4°. Sur la na- 
ture mixte de plusieurs affaires religieuses et des actes 
qui s'y rapportent. 

Examinons la force de ces preuves. 

On dit d’abord que le prince est obligé de prévenir 
ce qui pourrait préjudicier au bien de l'Etat, et que 
par là méme il a le droit d'examiner tout ce qui se 
publie et se fait d'important dans l'Eglise. 

À cela nous répondrons que si les lois ne doivent 
pas punir par avance ni persécuter par précaution, le 
gouvernement ne doit pas non plus, sous prétexte de 
prévenir les abus, entraver, sans une nécessité évidente, 
l'exercice d'un droit légitime. Que dirait-on si l'Eglise 
à laquelle est aussi imposée l'obligation d'empécher que 
rien ne se fasse contre les intéréts de la religion, 
voulait soumettre à son examen préalable les lois de 
l'Etat et les actes de l'administration: si elle exigeait 
qu'aucun acte important ne füt publié sans qu'on eüt 
obtenu son placet? On crierait à lusurpation. Cepen- 
dant les droits sont les mémes, pour ne pas dire qu'ils 
seraient plus évidents en faveur de l'Eglise qui a des 
promesses dont | Etat ne peut se prévaloir, afin de ne 
rien publier qui soit contraire au droit divin et naturel 
el par conséquent aux seuls vrais intérêts des peuples. 

Voyez les conséquences de cette prétendue obligation 
de soumettre à un examen préalable les actes ecclé- 
siastiques. ]l dépendrait donc d'un prince infidèle, 
hérétique, impie, ignorant ou passionné de mettre des 
obstacles à l'exercice du souverain Pontificat et de l'au- 
lorité des évéques, d'empécher la libre communication 
du clergé et des fidèles avec leurs chefs, de paralyser 
l'action de l'Eglise ! . 

Avec la théorie du placet, les décisions dogmati- 
ques seron comme non avenues: on pourra persévérer 
dans l'hérésie et le schisme, admettre des opinions 
condamnées, se livrer à des pratiques superstitieuses ou 
immorales réprouvées par le S' Siége ; les évêques ne 
pourront se réunir dans les plus pressauts besoins sans 
l'aveu du prince; les fidèles n'obtiendront les faveurs 
spirituelles que le bien de leurs àmes réclame qu'autant 
quil plaira au souverain de leur permeltre de faire 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


158 


usage des rescrits qui les accordent. L'institution des 
ministres de l'Eglise sera elle-méme suspendue si cela 
plait au gouvernement. Non, un pareil droit n'existe 
pas, cette obligation n'existe pas pour le prince; car 
si la théorie du placet était vraie, l'autorité et l'indé- 
pendance de l'Eglise seraient illusoires, le prince serait 
érigé en juge de l'Eglise, la religion serait asservie à 
la politique et la liberté essentielle au christianisme 
anéantie. Non, encore une fois, un droit qui comporte 
un tel danger, qui engendrerait de telles: conséquences 
ne peut pas exister. 

Sera-t-il légitimé par la coutume des princes chré- 
tiens catholiques méme, ainsi que le prétend le célèbre 
Van-Espen, Janséniste appelant, dans son traité de 
promulgatione legum ecclesiasticarum ? Mais la coutume 
prescrit-elle contre la parole de Dieu, contre la liberté 
nécessaire à l'Eglise, quelqu' autorisée qu'elle paraisse 
par l'exemple? Non, c'est un principe certain du droit 
canonique. Cette réponse devrait suffire. Cependant il 
ne sera pas inutile d'examiner jusqu'à quel point les 
exemples que l'on cite peuvent avoir de valeur. 

D'abord, le placet qui ne remonte pas au delà du 
grand schisme dans les états chrétiens, ne fut mis en 
usage que pour éviter le danger que présentait la cir- 
culation des fausses bulles et des faux priviléges, con- 
cernant les particuliers. Introduit par le prince seul il 
n'était pas canonique; toutefois le motif en était bon, 
et il pouvait être toléré sans de graves inconvénients. 

Plus tard l'enregistrement des Bulles fut exigé par 
les ordonnances des Rois et les arrêts des cours sou- 
veraines. 

Celle jurisprudence dans le sens absolu de ses 
dispositions étail encore moins en harmonie avec les 
principes canoniques que celle dont nous venons de 
parler: il était facile de prévoir à combien d'abus elle 
pourrait donner lieu dans la suite, si on venait à re- 
jeter les décisions et les lois de l'Eglise, sous prétexte 
de s'assurer de leur authenticité, et de les rendre 
obligatoires dans l'Etat par une publication plus solennelle, 

Pendant longtemps ce danger n'existait pas, à 
cause de la profession que les princes et les magistrats 
faisaient de la religion catholique. La foi a méme été 
sauvegardée pendant long-temps par eux, et il n'est 
pas de décisions importantes qui n'aient été publiées so- 
lennellement, ou reconnues comme obligatoires. Toute- 
fois le danger était grand et la pente glissante. 

D'abord on se borna à enregistrer les bulles qui, 
disait-on, ne renfermaient rien de contraire à la dis- 
cipline particulière du royaume ; les autres n'étaient 
pas enregistrées, ou si elles l'étaient, c'était toujours 
avec la clause de non approbation de ce qu'elles pou- 
raient renfermer de contraire aux usages el aux ma- 
ximes des églises du royaume. 

Plus tard on voulut refuser d'enregistrer des déci- 
sions en matière de doctrine : il fallut recourir à des 
injonctions souveraines pour les faire passer dans le 
domaine des lois obligatoires dans l'Etat: ce n'est pas 
qu'on se crüt autorisé à discuter des matières de foi 
dont on reconnaissait pour juge l'Eglise, mais on n'était 
plus assez respectueux pour son autorité, ni pour faire 
exécuter ses décisions. 


% 


159 


Ainsi, le principe de la jurisprudence n’était pas 
précisément celui du placet des princes anticatholiques, 
et cependant il était d'un extrême danger. L'enregis- 
trement était devenu une véritable servitude. Aussi les 
évêques réclamèrent-ils souvent la liberté de publier tous 
les décrets de l'Eglise qu'eux-mémes n'étaient pas en 


droit de ne pas admettre, et notamment ceux du Concile: 


de Trente. 

Il est donc faux que la jurisprudence des anciens 
parlements, et la loi de l'enregistrement des bulles, dans 
l'ancien régime, soient des preuves valables en faveur 
du placet. 

La véritable théorie pour un Etat catholique eût 
été de donner force de loi à tous les décrets du S* Siége 
et des conciles sur la demande des pasteurs légitimes, 
comme cela se pratiquait dans les premiers temps. 

Enfin la nature des affaires mixtes n'autorise pas 
davantage le placet. 

En effet, il est d'abord assez souvent trés difficile 
de déterminer ce qui est mixte et ce qui ne l'est pas, en 
quoi et sous quel rapport une chose est temporelle ou 
spirituelle. Quoiqu'il en soit, il appartiendrait plutôt à 
l'Eglise qu'à l'Etat, de prononcer en cette matière, si 
l'on consultait la vraie notion du spirituel et du tem- 
porel. Or, l'Eelise n'est pas consultée, on prononce sans 
l'entendre dans des affaires qui l' intéressent, où elle 
a des droits à défendre, des intéréts à ménager. et sous 
prétexte que la matiére est mixte et intéresse le tem- 
porel, on se pose en législateur souverain, on se jette 
sur la partie snirituelle, comme sur une nroie, en 
génant l'action de l'autorité ecclésiastique, en l’entra- 
vant, en paralysant son action. Est-ce hien là un droit 
qui légitime la pratique du placet ? Non. Si la matière 
est mixte, et qu'on ne veuille pas s'entendre avec l'Eelise 
pour la régler de concert. qu'on dénie. si on croit en 
avoir le droit, à la législation spirituelle la protection exté- 
rieure, mais qu'onne s'arroge pas lepouvoir dela réformer, 
d'en emnpécher la promulgation, d'en arrêter les effets dans 
le domaine de la conscience. Que chaque puissance res- 
perte les limites que Dieu lui a assignées : que l'Eglise 
n'emploie pas la contrainte extérieure, matérielle et 
brutale, et que l'Etat laisse à l'Eglise le libre exercice 
du pouvoir qu'elle a recu d'atteindre nar ses décisions 
et sa discipline le côté spirituel, religieux et moral des 
actions humaines : car il faut qu'elle empêche de se 
produire celles qui nuisent au salut, et qu'elle commande 
avec toute l'autorité de sa divine mission, les actes 
qu'elle juge propres à nous faire atteindre re but su- 
préme. Voilà comment la nature des objets mixtes iustifie 
le placet! 

5. Un autre prétendu droit régalien est celui qui 
défère à l'Etat l'appel comme d'abus. 

L'abus est une usage illicite d'une faculté, d'un 
pouvoir quelconque. Un acte repréhensible dans l'exercice 
d'une profession est donc un abus. Il y a toujours eu, 
il v aura toujours des abus parmi les hommes: ils sont 
faillibles, sujets à bien des erreurs: l'ambition, l'igno- 
rance, la hauteur et la düreté, la précipitation et l'in- 
justice ne sont pas rares en ce monde. 

Lorsque les abus blessent les intéréts d'autrui, et 
qu'ils sont de nature à pouvoir être réprimés par l'au- 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


160 


torité compétente, nul doute qu'on ne puisse réclamer 
le secours de cette autoritó, en se conformant au droit. 
L'appel à l'autorité supérieure, dans ces sortes de cas, 
est dans la nature des choses. Mais il ne faut pas con- 
fondre les juridictions. Appeler à l'autorité temporelle 
d'un abus du pouvoir spirituel est le pire des abus: 
c'est confondre le sacré avec le profane. 

Le droit canonique indique les moyens répressifs 
des abus, dans l'administration volontaire et contentieuse. 
Il n'est pas nécessaire que le prince se méle d'apporter 
aux abus des moyens plus efficaces. Chaque pouvoir 
est suffisamment pourvu afin de réprimer et de punir ce 
qui blesse sa constitution, ses lois, l'honneur et les 
droits de ses membres. C'est à lui seul qu'il faut en 
appeler. 

Le droit, comme le devoir d'un prinec chrétien, 
zélé pour le bien de la religion et le bien de ses sujets 
eüt été de provoquer dans les cas d'abus notoires et 
criants, la justice et l’activité des supérieurs légitimes 
des délinquants. 

Or, il y'a abus, en matière spirituelle et canonique, 
si on préche une mauvaise doctrine; si, au lieu d'édifier, 
on cause du scandale ; si on excite d'une manière 
coupable, les plaintes et l'indignation du public; si on 
étend, sans le consentement de qui de droit, sa juri- 
diction sur des sujets ou un territoire étrangers; si on 
usurpe une juridiction d'une nature différente de la 
sienne; si, au mépris de la juridiction ordinaire, on 
juge en première instance, ce qu'on ne peut juger qu'en 
cas d'appel; si on enlève arbitrairement et sans juste 
cause la juridiction à des ministres utiles; si on ne 
respecte pas les formes prescrites. Dans tous ces cas 
et autres semblables, on peut avoir recours à l'autorité 
supérieure, et le prince a le droit d'appuyer ces appel- 
lations, si elles lui paraissent légitimes et importantes. 
Mais son pouvoir ne s'étend pas au-delà. S'il recoit 
comme appelants à son tribunal ceux qui ont à se plaindre 
en matière spirituelle, il connait de ce qui ne lui com- 
pète pas, il se fait juge d'une administration qui ne 
reléve que de l'Eglise, il usurpe des droits spirituels. 

6. Le dernier droit attribué au souverain sur les 
choses religieuses est celui de haut domaine et de haute 
administration des propriétés de l'Eglise. C'est en vertu 
de ce prétendu droit qu'on s'empare de ces biens, qu'on 
en empéche l'acquisition et qu'on s'attribue une part 
plus ou moins grande dans leur administration. C'est 
en vertu de ce méme droit qu'on regarde comme pro- 
priétés nationales et communales des biens qui en réalité 
n'ont été donnés qu'à l'Eglise. 

C'est dans tous les pays où la religion catholique 
a été persécutée qu'on a le plus largement exercé ce 
prétendu droit souverain. 

Nous disons que c'est là un prétendu droit, parce 
quil est en opposition avec le droit divin, le droit na- 
turel, le droit canonique, et le droit des gens. Il suffira 
de rappeler 

1. Que toute société nécessaire ou utile, et à plus 
forte raison une société d'institution divine, ale droit 
incontestable d'acquérir et de posséder paisiblement, en 
son nom, les biens de quelque nature que ce soit, qui 
lui sont nécessaires ou utiles pour subsister et se dé- 


161 


velopper; 2. que l'Etat n'est pas plus le. propriétaire 
de ces biens que de ceux des familles et des particuliers; 
3. que les libéralités faites en faveur de l'Eglise sont 
sacrées et que personne ne peut se les attribuer, sans 
se rendre coupable d’une injustice et d'un sacrilége ma- 
nifestes; 4. enfin que l'Eglise pouvant être et élant 
propriétaire de ces biens, l'administration lui en appar- 
lient exclusivement. 

L'influence des fausses maximes se fait remarquer 
dans presque toutes les législations modernes. 





UNIVERSITÉS CATHOLIQUES. 


RÉGLEMENT DES ÉTUDES. 


ed 


Les réglements qui furent observés autrefois dans 
les universités, méritent d'étre connus et sérieusement 
médités; ils nous apprennent par quels moyens furent 
formés les grands hommes qui firent lornement de 
l'Eglise et de la science et rendirent de si grands ser- 
vices à la religion. D'autre part, l'abandon des ancien- 
nes méthodes explique la profonde décadence qui s'est 
malheureusement produite dans plusieurs pays. 

Ayant recueilli un assez grand nombre de docu- 
ments relatifs aux ótudes de théologie et de droit ca- 
nonique, nous voyons utile d'en faire le sujet d'un tra- 
vail spécial. 


I. SOLLICITUDE DES PAPRS. 


Les souverains pontifes ne se contentèrent pas de 
fonder les universités dans toutes les parties du monde 
chrétien et d'encourager les études par les innombra- 
bles priviléges dont ils enrichirent les professeurs et les 
éléves; ils comprirent aussi la nécessité de doter lar- 
gement les colléges destinós à recevoir les étudiants 
et à leur procurer le bienfait de l'éducation religieuse. 
Ces colléges étaient établis auprès de chaque université. 

Le bienheureux Urbain V, avant-dernier des papes 
d Avignon, payait la pension d'un grand nombre de 
jeunes gens qui faisaient leurs études à l'université de 
Bologne. Une maison fut établie pour eux. 

Fantuzzi a publié (Monumenti di Ravenna, tom. 5, 
p. 421) une lettre adressée par le pape au cardinal-évé- 
que de Tusculum et au cardinal Raynaldus, diacre du 
titre de S. Adrien, commissaires pontificaux en Italie, 
pour leur ordonner de payer la pension de vingt étu- 
diants originaires de l'Etat pontifical, lesquels doivent 
être entretenus et nourris aux frais de l'Eglise ro- 
maine dans la ville de Bologne. Urbain V écrivit en 
méme temps aux directeurs du collége pontifical à Bo- 
logne de recevoir ces vingt nouveaux élèves. Voici la 
lettre du pape: 


Urbanus episcopus servus servorum Dei Venerabili 
fratri Nicolao episcopo Tusculano et dilecto filio Raynaldo 
Sancti Hadriani diacono Cardinali salutem et apostolicam 
benedictionem. De fide vestra preclara magnaque circums- 


pectionis industria plenam in Domino fiduciam obtinentes, 


+ 


19° gífnm. 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


162 


presentium tenore vobis committimus, quatenus vos per 
vos vel alium, seu alios, viginti scolares pauperes de ter- 
ris Romanæ Ecclesiæ in partibus Itali» immediate subjectis 
oriundos, tenendos et nutriendos in domo, seu congrega- 
lione scholarium nostrorum, quos in civitate Bononiensi 
nostris et Ecclesi: Romanæ expensis ordinavimus retineri, 
percepturos expensas, et alia commoda, qus alii scolares 
dictae domus seu congregationis percipiunt, seu erunt 
pro tempore percepturi, auctoritate nostra presentare pos- 
sitis. Nos enim dilectis filiis. . . .. gubernatoribus dictae 
domus, seu congregationis per alias nostras damus litteras 
in mandatis, quod eosdem viginti scholares, quos vos, per 
vos, vel alium, seu alios seu vestras aut eorum litteras 
eisdem gubernatoribus directas duxerint presentandos pro 
tempore, de quo de aliis ejusdem congregationis scolaribus 
ordinavimus, recipiant in domo, seu congregatione prae- 
dicta, eisque de victualibus, libris et aliis opportunis sicut 
alis ejusdem domus, seu congregationis scolaribus curent: 
integre providere. 

Datum Avinioni quartodecimo kalendas julii P. N. 
Anno 2° (1364). 


On peut voir dans la seconde série des Analecta 
les bulles des papes qui accordèrent l'érection cano- 
nique aux diverses universités. 


II. CoLLËGE THÉOLOGIQUE DE S. BONAVENTURE. , 


Sixte-Quint institua dans le couvent des Saints-Apó- 
tres de Rome un collége théologique supérieur, sous 
le vocable de S. Bonaventure, pour les religieux de 
l'ordre des Conventuels. Saint Bonaventure venait d’être 
mis au rang des docteurs de l'Eglise. L'institution du 
collége fut sanctionnée par la bulle Ineffabilis, du 
1* janvier 1589. Le méme jour, Sixte-Quint prescrivit 
à l'archevéque de Chieti de prendre possession au nom 
du collége, de tous les biens du monastère de Sainte-Ma- 
rie d'Arabona. D'autres rentes furent attribuées au col- 
lége par la bulle Apostolici muneris, onzième jour des 
calendes de février de ladite année. Sixte-Quint voulut 
que la dotation du collége füt en état de maintenir tout 
au moins vingt étudiants. Afin de pourvoir à l'admi- 
nistration du collége, par l'ordre du Sixte-Quint, le 
cardinal de Montalto, protecteur de l'établissement, publia 
des statuts. Le pontife les confirma en vertu de la con- 
stitution Cum nuper des ides d'avril 1589. 

Les statuts du collége de S. Bonaventure ont été 
rapportés par le continuateur des Annales de Wading, 
tom. 22, pag. 190 et seqq. Nous nous contentons de 
signaler les principales dispositions. 

Les étudiants devaient avoir atteint l’âge de vingt ans, 
et avoir déjà étudié pendant cinq ans, la logique, la 
physique, la métaphysique et la théologie. Le cours 
durait trois ans. Sixte-Quint pensait que ce laps de 
temps suffisait pour acquérir la science qu'il désirait 
donner à ses éléves. 

Le régent expliquait constamment le commentaire 
de S. Bonaventure sur les quatre livres -des sentences 
de Pierre Lombard. Prévoyant que le terme de trois ans 
ne suffirait pas pour achever les quatre livres des sen- 
tences, le réglement prescrivit des disputes quotidiennes 
pour exercer les étudiants dans le questions que le ré- 
gent déterminerail. 

Tous les mois, chaque étudiant devait soutenir pu- 


11 





163 


bliquement les thèses indiquées par lé régent, sans pre- 
judice pour les autres exercices. Les élèves étaient di- 
spensés d'assister à l'office de matines les jours de leçons. 

Le chapitre général des Conventuels nommait le ba- 
chelier du couvent, lequel expliquait tous les jours un 
passage des commentaires sur l Ecriture ou des opus- 
cules de S. Bonaventure. Tous les bacheliers du col- 
lége devaient assister à ce cours, sous peine d'expul- 
sion. En outre, le bachelier proposait les conclusions 
sur lesquelles les élèves du collége argumentaient et 
faisaient des objections, les jours fixés par l'usage. 

Toutes les provinces de l'ordre des Conventuels 
avaient le droit d'envoyer leurs sujets au collége de 
S. Bonaventure. Ceux qui avaient déjà pris le grade de 
bachelier obtenaient la préférence; ils jouissaient du 
privilége de subir seulement quelque acte solennel de 
disputes publiques, pour étre aptes au doctorat. Le gé- 
néral de l'institut, ou le président du chapitre général 
conférait le doclorat, mais l'autorisation du cardinal pro- 
tecteur du collége était nécessaire. 

Voici textuellement les principaux statuts du collége 
de S. Bonaventure. 


Qui eligendi. sunt aetatis non minoris viginti anno- 
rum ex legitimo matrimonio procreati et cum qualitatibus 
juxta formam litterarum SS. D. N. ita ut nullius dispensa- 
tionis, aut legitimationis praetextus quoad eorum admis- 
sionem natalium suppleat defectum, nec alias ullus eligatur, 
nisi qui logicae, physicae et metaphysicae cursum peregerit, 
et sacrae theologiae, ut infra dicetur, sallem per annum 
operam dederit, ejusque rei in disputationibus, aliisque 
actionibus publicis specimen aliquod ediderit. Tantum enim 
provectiores scholares in hoc collegium Sanctitas Sua ad- 
mitti voluit, quod demum Ecclesiae Dei fiant magis utiles 
el ad honores magis idonei. 

Manebunt autem in collegio triennio tantum, quod 
Sane tempus satis esse videtur ad eam consequendam eru- 
ditionem qua S. Sua eos erudiri, atque institui cupit, 
nisi ex aliqua rationabili causa aliud protectori videatur. 
Tum demum aliis, qui sibi succedent, loca dimittant; ita 
enim fiet, ut in hac religione ad communem omnium 
utilitatem eruditorum hominum numerus facile augeatur. 

Et quia pro divinarum litterarum disciplina sacrum 
hoc collegium institutum est, supradictus regens S. P. 
Bonaventuram super quatuor libros magistri sententiarum, 
quasi ducem suis auditoribus semper interpretabitur. Unus 
enim ipse Sanctus qui nuper inter praecipuos ecclesiae 
ganetae Doctores a SS. D. N. Sixto V relatus est, ob 
singularem doctrinam, ac sententiarum dignitatem, quibus 
pleni sunt ejus libri, abunde sufficiet, ut ex ejus lectione 
librorum in summum quisque theologum possint evadere. 


Quoniam vero solo triennio vix fortasse poterit regens . 


quatuor ipsos sententiarum libros absolvere, volumus, ut 
ipsi auditores, in eadem S. Bonaventurae doctrina juxta 
malerias sibi a regente constitutas, in disputationibus quo- 
tidianis sese mutuo exerceant, et hac ratione libros absolvant. 
Teneantur quoque singuli de collegio singulis mensi- 
bus ex eadem doctrina assertiones publice in collegio dis- 
putandas proponere, prout unicuique eorum a regente 
fuerit constitutum, neque propterea solitas aliorum stu- 
diorum exercitationes ullo modo praetermittant; et ut 
commodius studiis vacare possint, nec matulinis interesse 
lempore lectionum, neque mortuos associare, nisi defuncti 
nobilitas, aut alia necessitas coegerit, teneantur. 
Magister studentium de more eoeterorum ordinis stu- 


UNIVERSITÉS CATHOLIQUES. 


164 


diorum non praeficiatur, cum Provectorum sit hoc dumta- 
xat collegium. Baccalaureus autem conventus instituatur is, 
qui a generali et patribus in capitulo judicatus fuerit ha- 
bilis xtate, moribus et doctrina. 

Is teneatur qualibet die a regente assignatam aliquam 
interpretari lectionem ejusdem S. Bonaventurae, sive in 
opusculis sive in S. Scriptura, ad quam coeteri baccalaurei 
accedere teneantur sub poena ejectionis a collegio, perse- 
verante contumacia, nisi fuerint legitimo detenti impe- 
dimento. 

Idem etiam consuetis diebus conclusiones disputandas 
proponere teneatur, ac duo saltem ex collegio arguant et 
opponant, ad majorem materiarum examinationem; ipse 
argumentis respondeat et regens cum opus fuerit, sup- 
pleat. 

Volumus autem, quod scholares praedicti collegii ut 
ampliorem spem de se praebeant, jam antea in aliquo re- 
ligionis seraphicae studio per annos quinque logices, phy- 
sices eb metaphysices studiis et etiam primordiis theologiae 
operam dederint, atque de tempore studiorum illorum, 
quinimo et de progressibus in eis factis plenam fldem 
faciant, antequam in dictum collegium S. Bonaventurae 
recipi possint, ibique exercitia jam proposita frequentent 
per triennium in eodem remansuri, viam B. Bonaventurae 
vigili cura terentesque, quousque magisterii lauream sus- 
cipiant. In qua assequenda priorem locum ante alios 
omnes religionis baccalaureos, uti par est, non solum 
obtineant, sed etiam peculiari privilegio gaudeant, ut sci- 
licet praevio tantum aliquo disputationum publicarum 
solemni actu, nulli alii examini subjaceant, et a generali 
dicli ordinis, seu praesidente in generali capitulo, solitis 
tantum muniis per eos adimpletis, magisterii gradu exor- 
nentur, eumque solemniter recipiant de nostra tantum 
licentia, prout ejus Sanctitas nobis, et successoribus nos- 
tris protectoribus indulsit non obstante aliqua religionis 
constitutione, aut Sancte apostolicae Sedis prohibitione, 
nisi facta mentione de hoc indulto, quae hoc alias fieri 
prohiberet. Tales enim futuros confidimus, qui ex hoo 
prodibunt collegio, ut merito gradus iste illis debeatur, 
quo ornati, majore eliam auctoritate, tam in exponendis 
divinis scripturis, quam in officio praedicandi verbi Dei, 
aliisque religiosis ministeriis secure versari et veluti nova, 
ei feracia germina uberrimos ad communem Ecelesiae uti- 
litatem ad Dei gloriam producere possint. 

On voit par là toute l'importance qui était attachée 
aux conférences, aux cercles et 'aux discussions aux- 
quelles les étudiants se livraient, en dehors des lecons 
qu'ils recevaient des professeurs. Ces exercices avaient 
lieu chaque jour. | 


III. UNIVERSITÉ DE LOUVAIN. 


Etablie sous le pontificat de Martin V, et en vertu 
dela bulle de ce pontife, l'université de Louvain vécut 
près de deux siècles sans être jamais visitée. Quelques 
désordres s'étant introduits à l'occasion des guerres ci- 
viles qui dévastèrent le Brabant, Paul V autorisa l’ar- 
chiduc Albert et l'archiduchesse Elisabeth-Claire-Eugé- 
nie à désigner des commissaires pour procéder à la vi- 
Site. Ce furent Jean Drusius, abbé du Parc, et Etienne 
Van Craesbelke, docteur dans les deux droits et con- 
seiller de la cour de Brabant. Les commissaires dres- 
sèrent des statuts, qui obtinrent ensuite la confirmation 
du pape Paul V, dans le Bref Cum sicut, du 21 octo- 
bre 1617. 


165 


Nul ne peut enseigner en public ou en particulier 
dans l'université de Louvain s'il ne professe sous ser- 
ment la religion catholique apostolique romaine, sous 
peine de privation de son professorat, et d'expulsion 
de l'université. 

Le recteur de l'université est élu, chaque seme- 
stre, et il est pris dans chaque faculté, à tour de rôle. 
Le prévót de la collégiale de S. Pierre de Louvain a 
seul la dignité et le titre de chancelier, conformément 
au privilége obtenu du Saint-Sióge. 

Théologie, droit canonique, droit civil, médecine, 
philosophie, mathématiques, langue grecque, hébraique 
et latine, telles sont les facultés enseignées à Louvain. 

On a plusieurs chaires d'Ecriture Sainte. Le pre- 
mier professeur explique le nouveau Testament; ce n'est 
qu'après l'avoir achevé qu'il peut expliquer les psau- 
mes de David, ou tout autre livre de l'ancien Testa- 
ment qui n'est pas interprété par les professeurs or- 
dinaires. | 

Ea théologie, la Somme de S. Thomas est adoptée 
comme texte officiel. On a deux professeurs; le pre- 
mier interprète la première partie de la Somme, et la 
troisiéme. 1l doit achever son cours en trois ans et demi. 
Le second professeur de théologie scolastique explique 
la première de la seconde partie et la seconde de la 
seconde. Son cours est pareillement de trois ans et demi; 
de là vient que le cours complet de S. Thomas dure 
sept ans. 

On recommande les disputes théologiques, si néces- 
saires, et utiles, de l'aveu de tout le monde. La sainte 
Ecriture, les conciles, les saints péres et les raisons 
théologiques qu'on y puise, voilà les principales sources 
des argumentations. Il faut que les bacheliers argu- 
mentent publiquement. 

La faculté de droit canonique possàde quatre pro- 
fesseurs, dont deux pour les décrets et deux pour les 
décrétales. Comme un professeur suffit pour les décrets, 
il est prescrit que le professeur ordinaire enseigne les 
institutions de droit canonique; il doit les achever en 
un an. 

Les deux professeurs des décrétales et du Sexte, 
divisent le droit canonique en cinq parties; le premier 
explique les trois premiers livres, pendant que les deux 
derniers livres sont laissés au second professeur. Ils 
doivent ramener à leurs lecons toutes les constitutions 
de l'ancien droit et du nouveau qui s'y rapportent. Le 
cours doit durer deux ans et demi; cela fait, au total, 
cinq années employées à l'étude du droit canonique, 

Voici textuellement les ordonnances que nous venons 
de rapporter; nous citons à la suite le Bref de Paul V. 


Visitatio Almæ Universitatis studii generali oppidi Lo- 
vaniensis. Publicata in Aula monasterii fratrum Eremita- 
rum Ordinis S. Augustini oppidi praedicti, die quinto 
mensis septembris anni currentis millesimi sexcentesimi 
decimi septimi, in plena Universitatis congregatione ibidem 
indicta et servata. 

Albertus, et Elisabeth Clara Eugenia Hispaniarum 
Infans, Dei gratia archiduces Austrie, duces Burgundiae, 
Lotharingiae, Brabantiae, Limburgi, Luxemburgi, et Gel- 
driæ, etc. Omnibus et singulis praesentes litteras visuris 
vel audituris salutem. Cum omnium regnorum, subdito- 
rumque felicitas & recta pendeat institutione, quae rudes 


UNIVERSITÉS CATHOLIQUES. 


106 


animos ad Dei cultum, in principis obedientiam, ir, paren-- 
tes et patriam pietatem, erga magistratus b^jnorem, et- 
reverentiam incitat, atque in fructuosis Reipr;pl]icae muniis. 
idoneos reddit, non sine summa considerat;one oculos eon-: 
verlimus in Universitatem nostram Lov aniensem, quae Dei 
benignitate ita a sui exordio crevit, ut ante initium no- 
vissimorum bellorum civilium absolutam habuerit perfec- 
tionem, utpote quae in sacra theolggia, in jure canonico, 


et civili, medicina, philosophia, mathematica, linguae 


Grecae, Hebraicae, et Latinae professione suos habuerit, 
et etiam num habeat praeceptores, viros omnium judicio 
doctissimos; sed quia nunquam ab exordio suo exacte et 
debite visitata fuerit, bellorumque civilium morsu, ut in 
omni republica accidit, non nihil a recta institutione de- 
viasse potuerit, commissarios elegimus juncta imprimis 
Summi Pontificis authoritate fideles ac charos nostros 
Dominos Joannem Drusium sacrae theologiae licentiatum 
abbatem Parcensem, et Stephanum Van Craesbelke, juris 
utriusque doctorem et nostrum in Brabantia consiliarium, 
qui dictam Universitatem in omnibus suis membris visi- 
tent, et si quos defectus invenerint, observent, omniaque 
ad nos sincere referant, ut maturo et prudenti consilio in 
omnibus provideatur, quo dicta Universitas ad antiquam 
perveniat perfectionem et felicitatem; ad quem finem ha- 
bito dictorum commissariorum relatu, omnibusque pru- 
denter, et exacte consideratis, sequentes statuimus leges, 
quas strictissime rectori, aliisque dictae Universitatis pro- 
fessoribus et suppositis observare praecipimus. 

Et inprimis, nemo ad professionem publicam, nec pri- 
vatam in dieta universitate admittatur, nisi professus fuerit 
sub juramento religionem catholicam apostolicam Roma- 
nam sub pena privationis a sua professione, et expulsione 
& dicta universitato. | 

Rector vero dictae universitatis singulis tantum somes- 
tribus consueto jam more ex singulis facultatibus per 
turnum eligatur, praescriptumque juramentum in adventu 
suo praestet, et deinde advigilet, ut per se et promotorem 
süum statuta dictae universitatis observentur. 

Porro praepositus Ecclesiae collegiatae Divi Petri Lo- 
vaniensis, juxta privilegium ab Apostolica Sede ipsi im- 
peritum semper et solus Cancellarii obtineat dignitatem 
et nomen. 

Et quidem in docendo hic obsetvetur ordo. Primo Pro- 


fessor Sacrae Scripturae novum explicabit testamentum, 


quo absoluto explicare poterit Psalmos Davidicos, vel alium 
quempiam, quem elegerit veteris testamenti librum, qui 
lamen ab ordinariis professoribus non praelegatur, vel ad 
praelegendum ex more non sit assignatus; idque ea lege, 
ui Novi Testamenti explicatione absoluta, non liceat nisi 
unius veteris testamenti libri, vel duorum, magno aequi- 
valentium explicationem interponere, sed obstrictus sit ad 
Novum Testamentum ordinarie mox redire. Docebit vero 
hora octava antemeridiana. 

Senior scolasticae theologiae professor explicabit primam 
Divi Thomae partem, quae de Sanctissima "Trinitate et re- 
rum Creatione, de Angelis et homine primo, aliisque Dei 
Operibus, deque praedestinatione atque reprobatione agit; 
similiter et tertiam parlem, quae de nostrae salutis ac 
reparationis Authore Christo, de Sacramentis, ac novissimis 
tractat, ac unamquamque partem tribus cum medio annis 
absolvet, habebitque horam decimam matutinam. 

At vero ne disputationum frequentia nimis saepe hxc 
lectio interrumpatur, statuimus, ut quando hora sua con- 
stituta fieri non potest, tunc a medio martii usque ad 
festum Bavonis fiat hora sexta matutina; a festo vero Ba- 
vonis usque ad medium martii a septima usque ad octa- 
vam; vel si commodius videatur, fiat semper æstate hora 


167 


septima, hyeme quadrante post septimam, semperque duret 
per horam. 

Junior autem scholasticae theologiae professor expli- 
cabit primam secundae et secundam secundae, in quibus 
de actibus humanis, de hominis beatitudine, de virtutibus 
et vitiis in genere ei in specie, de justitia et jure, aliisque 
eo pertinentibus, longe lateque tractatur, ac unamquamque 
partem similiter tribus cum dimidio annis absolvet, ut 
septennii spatio totam scholasticam doctrinam S. Theolo- 
giae studiosi audire possint; docebitque hora secunda 
pomeridiana. 

Septennii autem cursu (quo totam scholasticam theo- 
logiam ad studiosorum utilitatem tradent) absoluto, vices 
mutabunt professores, ut qui primam et tertiam partem 
D. Thomae docuerit, doceat primam secundae, secundam 
secundae et ila vice versa. 

Et ut disputationes theologicae, quae omnium judicio 
maxime sunt necessariae et utiles, in quibus argumenta 
potissimum deduci volumus ex sacris scriptüris, sanctis 
conciliis, patribusque, et rationibus exinde deductis, ma- 
jori cum solemnitate, et disputandarum materiarum di- 
scussione et examine fiant: volumus, ut quantum fieri 
potest, omnes doctores iis intersint, et praesertim octo, 
qui sunt de stricto facultatis theologicae collegio, ac in 
juribus statulis praesentes participant; ut cui scholae emo- 
lumentis gaudent, ejusdem etiam utilitatem atque splen- 
dorem promoveant. | 

Cum vero disputationis exercitatio, et ingenii acumen 
ostendat, et quid homini doctrinae insit patefaciat, diligens 
habeatur cura ut Baccalauri per se in publicis scholis 
argumententur, nec facile pecuniis hoc onus redimere, vel 
aliter sese excusare (nisi praegnans subsit ratio) permittan- 
tur, et si huic nostro statuto contravenerint, ab ulteriori 
promotione arceantur. 

Nemo ad studium juris admittatur, nisi prius de Ca- 
tholica, Apostolica, Romana Beligione observanda jura- 
mentum praestiterit. 

Et quia jurisprudentiae in hac universitate duse sunt 
facultates, una juris canonici, altera juris civilis, volumus 
utin jure canonico hoc ordine doceatur: nimirum, cum in 
jure canonico duo sint professores decretorum, quorum 
unus in decretis sufficit, volumus, ut ordinarius decreto- 
rum professor, qui diebus jovis et feriatis, aliisque quibus 
alii vacant, docere solet, eisdem quoque diebus doceat 
juris canonici institutiones, illasque singulis annis absolvat, 
eritque illi statuta hora octava. 

Alter vero decretorum professor extraordinarius decreta 
exacte praelegat, sitque illi ad hoc statuta hora decima 
matutina. 

Duo vero reliqui professores juris pontificii, decretalium 
videlicet, et sexti, partientur jus canonicum in quinque 
partes, pro numero quinque librorum decretalium, ita ut 
primarius juris canonici professor tres libros primos de- 
cretalium explicandos suscipiat a medio octavae usque ed 
horam nonam matutinam. 

Alter vero reliquos duos; ita tamen, ut praedicti duo 
professores ad libros et titulos suos praedictos applicent 
constitutiones omnes tam antiqui, quam novi juris, quae 
in sexto et Clementinis continentur, idque pro numero, et 
divisione librorum sexti, et Clementinarum, eritque pro 
Secundo professore constituta hora secunda pomeridiana. 

Praedictos autem quinque libros decretalium, Sexti et 
Clementinarum, pro modo et ratione superius praescriptis 
absolvat duobus annis cum medio. 

Absoluto autem cursu professores mutabunt vices, ut 
qui tres libros primos docuerit, doceat duos postremos; et 
contra, qui postremos explicaverit, explicet primos. 


UNIVERSITÉS CATHOLIQUES. 


168 


Paulus PP. V. Dilectis filiis rectori, ac aliis officialibus 
et ministris, ceterisque personis universitatis studii gene- 
ralis oppidi Lovaniensis Mechliniensis dioecesis. 

Dilecti filii, salutem et apostolicam benedictionem. Cum 
Sicut ex litteris venerabilis fratris Lucii archiepiscopi 
Hidruntini, nostri et apostolicae sedis in Belgiis ditionibus 
nuncii accepimus, universitas ista de ordine et mandato 
nostris, per personas ecclesiasticas à dilecto filio nobili 
viro Alberto Archiduce Austriae principe Belgii deputatas 
auctoritate nostra apostolica visitata fuerit: nos ut visitatio 
praedicta suum quantocitius sortiatur effectum, pro injun- 
cio nobis apostolicae servitutis officio, quantum cum Do- 
mino possumus, providere volentes, vobis per praesentes 
committimus, et sub censuris ecclesiasticis ac indignationis 
nostrae poenis mandamus, ut visitationem ac decreta et 
ordinationes in illa auctoritate apostolica ut praefertur 
facta, dummodo licita sint, et honesta, ac sacris canonibus, 
concilio Tridentino, constitutionibus apostolicis, ac dictae 
universitatis erectioni, et privilegiis ab apostolica sede illi 
concessis non adversentur, et non alias, ea qua decet re- 
verentia recipiatis, illaque diligenter observetis, ac ab aliis 
ad quos spectat, et pro tempore spectabit, observari cu- 
retis, realiter, et cum effectu. Nos enim irritum decerni- 
mus, el inane, quidquid secus super his a quoquam qua- 
vis authoritate scienter vel ignoranter contigerit attentari; 
in contrarium facientibus non obstantibus quibuscumque. 
Datum Romae apud S. M. Majorem sub annulo piscatoris 
die vigesima prima octobris 1617, pontificatus n. anno 
13. Cardin. Sanctae Suzannæ. 


Il importe de faire observer que la Somme de S. 
Thomas formait à Lourain le texte des leçons. Le 
Maitre des sentences ni ancun autre théologien ou 
manuel n'était reçu, ou mis aux mains des élèves. 

. De méme, en droit canonique, les professeurs expli- 
quaient et les élèves étudiaient les textes, le décret de 
Gratien, les décrétales de Grégoire IX, le Sexte de 
Boniface VIII, les Clémentines, ainsi que les sommaires 
et les gloses. 


IV. FRIBOURG EN BRISGAU. 


Le nonce, Barthélemy de Porzia, en 1576, visita 
l'université de Fribourg, d'où il écrivit au cardinal de 
Come une intéressante relation sur l'état de cette uni- 
versité et les réformes dont elle avait besoin. 

Les cours de lettres commencaient à six heures du 
matin, et ne finissaient qu'à quatre heures aprés midi. 
Dix professeurs enseignaient successivement : I. L'Or- 
gane d'Aristote. 2. La grammaire grecque. 3. Autre 
cours de grammaire. 4. Physique d'Aristote. 5. Lan- 
gue hébraique. 6. Explication d'un poéte, ou d'un histo- 
rien latin. 

-7. La rhétorique ad Herennium. 8. Grammaire la- 
line. 9. Cours de mathématiques. 10. L'Ethique d’Aris- 
tote, à quatre heures. 

Les professeurs donnaient de fréquentes répétitions. 
Déclamations et discussions continuelles. Vacances rares 
et courtes. Après trois ans d'assiduité, les élèves re- 
cevaient le doctorat philosophique. 

Trois professeurs enseignaient la médecine, en cou- 
rant, et sans approfondir les questions. 

La faculté de droit comptait cinq professeurs, dont 
deux pour le droit canonique et trois pour le droit 


169 UNIVERSITÉS 


civil. On s'en tenait à l'explication du texte, Digeste, 
code de Justinien, Décret de Gratien, décrétales de 
Grégoire IX. En vertu d'un statut particulier, les pro- 
fesseurs devaient lire d'abord 1e sommaire, la division 
du texte, le cas formulé par les glossateurs, avant d'a- 
border le texte méme ; puis, lire ce texte, exactement, 
ponctuellement, formuler des questions, selon le besoin 
ou la capacité des élèves ; enfin passer aux gloses, 
suriout les gloses ordinaires, et les exposer clairement, 
doctrinalement et brièvement. Les professeurs n'osaient 
pas s'écarter des gloses, par crainte de s'éloigner du 
port et de s'aventurer en pleine mer. Les élèves, fort 
pauvres pour la plupart, voulaient terminer prompte- 
ment leur cours, pour aller gagner leur vie dans la 
procédure. 

Le droit féodal et le droit criminel n'étaient pas en- 
seignés à Fribourg. 

Fribourg renfermait quatre professeurs de théologie 
ou d'Ecriture sainte. Un d'eux expliquait l'ancien testa- 
ment, la Genése et le Deutéronome, à neuf heures du 
matin. Une heure aprés midi, explication du nouveau 
testament. À trois heures, explication du maitre des 
sentences; le professeur se bornait à quelques défini- 
tons et divisions, laissait une foule de questions de 
côté, et parcourait un livre entier chaque année. A la 
méme heure, on expliquait le catéchisme romain. 

Pour arriver au doctorat, il fallait être recu ba- 
cheliér biblique; puis expliquer publiquement pendant 
six mois deux livres de la Bible; puis, être recu ba- 
chelier des sentences; et expliquer durant un an deux 
livres de Pierre Lombard ; prendre enfin le grade de 
bachelier formé. 

Neuf années d'étude étaient ordinairement exigées, 
pour parvenir au doctorat en théologie. 

Tous les professeurs faisaient la profession de foi 
le jour de leur installation ; ils promettaient avec ser- 
ment de ne rien enseigner qui ne fût conforme au 
concile de Trente, pour lequel ils avaient la plus grande 
. Yénération. 
médecins, des cinq légistes et des trois théologiens, 
outre un doyen, qui était élu chaque année. Le re- 
cteur était élu tous les six mois. Ils établissaient un ques- 
leur, qui recueillait les revenus, et payait les profes- 
seurs, le chancelier, les notaires, et autres officiaux de 
l'université. 

Le nonce ajoute : « Je crains que les étudiants n'ap- 
profondissent pas les questions et qu'ils ne partent avec 
une teinture superficielle. Il ne peut en étre autrement, 
vu la précipitation avec laquelle on fait les cours. Si 
l'on enseignait Aristote, la philosophie naturelle, et 
la vraie théologie scolastique formelle, comme en Italie, 
ce serait un grand bien pour l'Université. Des hom- 
mes éminents n'ont pas cru perdre le temps dans les 
questions de la théologie scolastique. » 

« L'université de Fribourg est de grande importance 


pour conserveur la religion catholique en Souabe et 


en Alsace. Si elle formait des sujets plus solidement 
instruits, cela serait d'un grand secours pour regagner 
les régions voisines. » 

La faculté de théologie désirait deux cours, les 


CATHOLIQUES. 


170 


cas de conscience, et les controverses. Le premier ne 
peut qu'être bon, et il produira de meilleurs résultats 
si l'on établit la scolastique. Les controverses sem- 
blent dangereuses pour des gens dont l'instruction est 
superficielle. 

La relation du nonce a été publiée dans les Annales 
ecclésiastiques de Theiner (tom. 3, p. 533;. 


Informazione sull'università di Friburgo nella Brisgo- 
via, mandato dal Nunzio Bartolomeo di Porzia al Cardinale 
di Como. 

Nell'università di Friburgo dalla prima instituzione sua 
sin a questo tempo è stato sempre solito che s'insegnino 
congiuntamente ]e lingue e le scienze, le quali di presente 
s’esercitano e si mostrano con quest’ ordine. 

Alla prima ora del giorno, che à la sesta di Germania 
si legge l'organo d'Aristotele, ma per compendio con certa 
via piana ef cursivo sl che in un anno e tre mesi s'assolve. 

Alla settima si espone la grammatica greca. 

All'ottava una simile lezione, che varia dalla prima per 
metode, tenuto da grammatici, de'quali à molto copiosa e 
straordinariamente studiosa questa nazione. 

Alla nona si legge la fisica d’Aristotele, ne peró ab- 
bracciano i libri della generazione e dell'anima, ma si fer- 
mano nelli otto libri della fisica, e nei quattro del Cielo: 
il metodo non è disputativo, ma facile e piutosto per strada 
compendiaria, che altrimenti, essende obligati a finire quel 
corso per la profondità sua tanto scrupoloso in un anno e 
quattro mesi o alla più lunga (che di rado avviene) in 
due anni. 

Alla undecima si ha lezione di lingua ebraica. 

Alla duodecima leggesi da un professore, a cid desti- 
nato qualche o poeta o istoriografo latino. 

Alia una dopo mezzo giorno si spiega la rettorica ad He- 
rennium. 

Alle due si mostra la grammatica latina. 

Alle tre s’ode una lezione di matematica, ora 5 geo- 
meliria, ora aritmetica, ora astronomia. 

Alle quattro si spiega l'etica d'Aristotele pur piana- 
mente e con poca discussione di questioni ch'occorrino. 

À questo si aggiunge una Iezione o di poeti o di isto. 
riografi greci, la quale non ha sempre ora determinata. 

S'hanno delle materie sopradette molte ripetizioni dalli 
stessi professori, ed à assai frequente l'uso delle declama- 
zioni, e dispute accomodate alle capacità e professioni dei 
8colari. 

Chi per tre anni frequenta l'antedetto scuole, e dà 
Segno d'aver bene speso 1l tempo, pub pretendere e per 
l'ordinario suol conseguire il grado del Dottorato, (o come 
essi usano di dire), di magisterio filosofico. 

Di Medicina s'hanno tre professori, li quali hanno ore 
e luoghi particolari; le lezioni sono le medesime cho si 
costumano ne'studii d'Italia, bench? il metodo sia corsivo, 
ne esaminino le questioni profondamente. Quando y’ à stato 
numero di scolari, hanno avuto gli esercizi loro con la 
medesima diligonza, che usano le altre facoltà; di presente 
non vi sono tanti scolari di quella professione, quanti lettori, 
| Quanto alla professione delle leggi si trova lo studio 
in questi termini, come ho potuto informarmi. Vi sono 
cinque professori, due di ragion canonica, e tre di civile, 
il carico de'quali & compartito in questa guisa. 

Alla settima ora della mattina leggono le decretali di 
Gregorio Nono e la sera alla terza si spiega dall'altro 
canonista il testo. Dopo il primo di questi leggono il corpo 
di ragion civile due Dottori per un tal ordine impostoli 
già da'Reformatori, che quello della mattina alla. prima ora 
nel primo anno esponga la prima parte del Digesto vecchio, 


171 UNIVERSITÉS 
nel secondo la prima del Codice, nel terzo la seconda del 
vecchio, nel quarto la seconda del Codice, e quello a cui 
à dato il carico della sera ispedisca ne’ quattro anni la 
prima dell'infortiato, e la seconda del nuovo: cosi in capo 
de’ quattro anni finiscono (come anco ne’ studii d'Italia l'ho 
ben osservato) il corso ordinario. Il quinto Dottore ha ca- 
rico di leggere l'Istituzioni di Giustiniano, quale ha ter- 
mine prefinito d'ispedire il corso in due anni. 

La forma delle loro lezioni non à discrepante (per quanto 
posso comprendere) da quella che s'osserva in Italia nel 
modo dell'ordinarle, sopra che hanno uu tal statuto ehe ba- 
Slerà a far conoscere, come procedono in queste materie. 

« Declaramus quod doetores, et alti loco doctorum 
legentes fideliter legere teneantur. Et primo summarium 
praemittant, et divisionem textus, si occurrat, ac etiam easum 
in terminis, antequam textum legant, pro juvenibus clare 
exponant; deinde descendant ad textum quem distincte et 
punctualiter legant, et casum reassumant, si oporteat; deinde 
notabilia eliciant, contraria et quaestiones ex propriis, vel 
aliorum Doctorum juribus forment secundum exigentiam 
maleriae, auditorum capacitatem, et ipsorum discretionem; 
postremo descendant ad glossas praecipue ordinarias, quas 
nullo modo omittant, sed eas clare, doctrinaliter et expe- 
dite pro omnibus tam juvenibus quam professis exponant, 
nisi hunc ordinem, vel modum duxerint pro informatione 
pleniori et clariori, quandoquidem mutandum. » 

Con quest'ordine dunque formano le loro lezioni, nelle 
quali non sogliono seguire aleun dottore; ma solo fermarsi 
nel testo, e nelle glosse dalle quali non ardiscono disco- 
starsi per dubio d'uscire da sicuro porto e porsi a soleare 
un vasto mare, onde avviene che non vanno esaminando 
le questioni, che potrebbono nascere da quella legge, se 
non in quanto par loro, che possi avvenire per corso or- 
dinario in prattica, a che molto attendono per il beneficio 
de'scolari li quali per il piü sono tali, che non hanno altro 
scopo che d'ispedirsi tosto di là per andarsi a procacciare 
il pane nel foro: parimenti pochi di loro si servono d'altri 
libri che di soli testi,sl per antico costume del loco, come 
anco per la povertà cho se li vede impressa assai commu- 
nemente cosi nel volto come nei panni. 

Sono oltre di questo instituite ogni mese alcune dispute 
Sopra la materia corrente. 

Di Feudi e di Criminali non hanno lezione alcuna, nè 
de'secondi mi meraviglio molto; pretendono, che a pena 
sono in uso in Germania, ma si bene de'primi venendo 
ogni giorno forse piü che in altra parte del mondo con- 
troversie simili in prattica. In questa professione come credo 
anco nelle altre non vi à alcuna lezione duplicata. 

De'Teologi all'ora nona della mattina, legge il Suf- 
fraganeo di Basilea il testamento vecchio, versando perd 
Sempre ne'termini del Genesi e del Deuteronomio. 

Alla prima dopo mezzo giorno si ha lezione del nuovo 
testamento, alla quale à deputato per modum provisionis 
uno ch'é creato Canonico Basilense; in luogo di questo 
procurano già mezzi di trovare soggetto a proposito, ma 
per la tenuità dello stipendio non possono sin qui conseguire 
l'intento loro. 

Alla terza espone uno de' libri delle sentenze uno ch'essi 
chiamano scolastico, ma veramente il metodo che tiene non 
è tale, adducendo poco più che qualche diffinizione o di- 
visione, lascia le questioni e scorre in modo, ch'ogni anno 
spiega un libro inliero. 

Alla medesima ora v'e chi legge il Catechismo Romano. 
E di questa facoltà sono piü tosto continui che frequenti 
gli esercizii. 

Chi vuol conseguire il dottorato à necessitato a cammi- 
nare per gradi, farsi prima Baceliere Biblico, e ha obligo 


CATHOLIQUES. 


172 


d'interpretare publicamente in Spazio di sei mesi due libri 
della Bibbia, poi creasi Baceliere delle sentenze cosi detto 
per carico impostoli di esplicare in Lermine d'un anno due 
libri di Pietro Lombardo, e di qua finalmente ottiene ti- 
tolo di Baceliere formato. Il tempo prefisso agl'alunni di 
quella Università d'esser dottori teologi à di nove anni, se 
non ci è qualche eccellenza d'ingegno. 

Dai professori di medicina, di leggi, e teologia si vaca 
per tre mesi dell'anno, dalle inferiori quasi mai; le lezioni 
perd passano di poco la mezz'ora, quando sono lunghis- 
sime, e la cagion à che il dottore non parte di casa se 
non quando è l'ora sua d'entrare, va poi alle scuole, e 
per un quarto d'ora appresso à obbligato ad aspettare gli 
auditori. 

Fanno tutti i professori quando sono ammessi la pro- 
fessione della fede, e di più giurano quelli delle supreme 
facoltà di non insegnare cosa, che non stia col sacro Con- 
cilio Tridentino, il che mi à detto osservarsi con somma 
religione. . . .. | 

Fanno il corpo dell'Università li tre medici, li cinque 
leggisti, e li tre teologi con un decano che s'elegge ogni 
anno; eleggesi in oltre ogni sei mesi un rettore; questi 
costituiscono un questore, che raecoglie le rendite, e pags 
cosi professori, come cancelliere, notari e simili officiali di 
essa Università. 

Dubito io che a questa s'aggiunga l'altra, che per 
lordinario i scolari non si profondano nelle materie, siche 
partano più tosto tinti, che informati delle cose, ne pub 
essere altrimenti leggendosi con tanto precipizio. L'organo 
d'Aristotele, la filosofia naturale, e la teologia scolastica, 
e massimamente che quelli li quali sogliono concorrere 
ordinariamente allo studio di Friburgo, sono per disposi- 
zione d'ingegno tardo, e che fa qualche frutto piü per 
sforzo di fatica, che per acutezza d'ingegno. Perd chi in- 
troducesse la lezione d’Aristotele cosi dell'Organo, come 
della naturale filosofia, come s'usa pe'studii d'Italia, o 
appresso questa la vera teologia scolastica formale, nelle 
questioni della quale giudicarono già non geltarsi il tempo 
tanti divini ingegni, come mostrano di credere i professori 
Friburgensi, sarebbe un singolarissimo beneficio a quel- 
lUniversità, che cosi à di grande importanza per conser- 
vare la religione cattolica in Svevia et Alsatia, cosi se 
profundasse più i suoi soggetli (il che non veggo che 
possa mai essere stando il mancamento antedetto) sarebbe 
di gran giovamento a riacquistare (quando venghi il tem- 
po di divina dispensazione) le regioni prossime. 

La facoltà teologica ha mostrato a Sua Allezza di de- 
giderare due lezioni, una de’ casi di coscienza, e l'altra di 
materie controverse: la prima non sarà se non buona e 
più fruttuosa, quando fosse introdotta la scolastica for-. 
male; la seconda a me non piacerebbe in tanta gioventü e 
superficialmente instrutta, parendomi cosa da generare in 
essa piuttosto opinioni che scienza. 

Un disordine da non comportare invecchiato in essa à 
la libertà, che s'ha si pud dire ogn'uno presa di tenere 
libri proibiti, con tutto che sappiano essere pubblicato 
l| Indice nel sinodo di Costanza da Monsignore Illño 
d'Altemps. La provisione sicura sarebbe, che il suffraga- 
neo del Signor Cardinale, uno del regimento d'Ensisheim 
per il serenissimo Arciduca Ferdinando, e uno per l'Uni- 
versità l'espurgassero, che proibissero quelli che fossero 
scorsi in iscomunica, che saranno quasi tutti. L'abuso à 
senza dubio pernicioso, mischiandosi spesso il veleno col latte 
delle scienze alla gioventü, per l'età e per la professione 
più curiosa di quello che conviene. 


Friburgo 14 marzo 1570. 





178 


Con questi principali dell'Università e massimamente 
dei professori teologici ho tenuto spesso proposito sopra il 
rimettere la scolaslica, e dare indirizzo di maggior sodezza 
a quella facoltà, che declina il tempo di maggior bisogno, 
crescendo le scuole prossime d'eretici Bernesi, Tigurini, 
Basileensi, e Argentinensi, e finalmente accorgendosi che 
la persuasione à fondata, hanno mandato a Lovanio per 
cavare qualche persona di nome; trovano soggetti accomo- 
dati al disegno, ma per ciascun anno dimandano 600 tal- 
leri; hanno fatta diligenza altrove, e da tutti comprendono 
ch'é necessario uscire dalla forma ordinaria di stipendii, 
se vogliono, e far fiorire questa, e conservare l'alira fa- 
coltà, onde postisi a discorrere sopra l’accrescere le run- 
dite di essa Università, ne trovando via, si sono risoluti 
di spiegarmi un pensiero loro, che sarà parimenti con 


Queste, per tentare se potesse ridursi in termine, che ba- 


stassero a condurre uomini di profonda dottrina, avendosi 
che tardando per la qualità di tempi s'anderà lo studio 
alla giornata annihilando, e forse verrà a tale che il ri- 
medio sarà di poco, o niuno servizio. Io ho lodato il fine, 
e commendato la cura, promettendo di non mancare al 
Degozio, che necessariamente deve essere proposto a sua 
Beatitudine, dalla cui approbazione e mandato dipenderà 
il resto. 

La faculté de théologie ayant besoin d'étre recons- 
tituée, Fribourg demanda des professeurs, à Louvain, 
el à d'autres universités. Mais ces docteurs réclamè- 
rent six cents thalers, qu'on ne put leur assurer. Alors 
Fribourg présenta une supplique au Pape par l'inter- 
médiaire du nonce, vraisemblablement pour obtenir la 
cession et l'application de revenus ecclésiastiques aux. 
nouvelles chaires. 


V. UNIVERSITÉ DE PARIS. FACULTÉ DE DROIT. 


L'université de Paris, autrefois si célébre par la 
faculté de théologie qui fut immortalisée par l'ensei- 
gnement de Pierre Lombard, du bienheureux Albert- 
le-Grand, d'Alexandre de Alès, de S. Thomas d'Aquin 
et d'une foule d'autres docteurs, cette université ne 
jeta pas un si vif éclat dans la faculté de droit. Or- 
léans, dont l'université fut érigée par le pape Clément V, 
garda longtempsile privilége, la prérogative, en quel- 
que sorte le monopole du droit civil. Cette faculté n'ap- 
parut dans l'université de Paris qu'à une époque rela- 
tivement récente, c’est-à-dire sous le règne de Louis 

IV 


C'est pourquoi un réglement pour le rétablissement 
des études du droit canonique et civil fut dressé en 
1679. 

Ce réglement n'a pas besoin d'être commenté ou 
expliqué. Les observations que nous pourrions faire, 
n'offriraient qu'un médiocre intérêt. Laissant de côté 
ce qui se rapporte au droit civil, nous signalons quel- 
ques dispositions relatives à l'étude des lois ecclésias- 
tiques. 

Tte cours, qui durait trois ans, était fait par deux 
professeurs, dont un expliquait, pendant le premier se- 
mestre de chaque année, les Institutes et les autres 
généralités du droit canonique; dans le second semestre, 
ll devait traiter quelque partie du corps du droit, en 
sorte qu'en trois ans les deux professeurs traitaient 
ensemble les principales matiéres contenues dans les 


UNIVEBSITÉS CATHOLIQUES. 


174 


Décrétales, auxquelles ils rapportaient le décret de 
Gratien, et les autres collections. 11 paraît résulter de 
là que les décrétales de Grégoire IX formaient le texte 
de l'enseignement. 

Les professeurs enseignaient tous les jours, excepté 
les fêtes et les jeudis. Leur leçon durait une heure 
entière ; puis, ils exerçaient les étudiants par des ré- 
pétitions et des disputes, au moins pendant une demi- 
hure. En outre, ils leur faisaient faire des exercices 
publics sur des thèses imprimées, le plus souvent qu'on 
pouvait. 

L'étudiant refusé, ou différé, ne pouvait obtenir ses 
grades que devant la faculté qui l'avait examiné ia 
première fois, sous peine de nullité. 

Pour obtenir le grade de docteur, on devait, un 
an après la licence, expliquer publiquement un sujet 
de droit civil ou canonique, ou soutenir une thèse sur 
l'un et l'autre droit. Les ecclésiastiques n'étaient obligés 
de répondre que sur le droit canonique, tant pour le 
baccalauréat que pour la licence et le doctorat. 

Les religieux des ordres et des maisons incorporées 
à l'université pouvaient prendre les grades dans 1a fa- 
culté de droit, sur l'attestation du temps de leur étude 
en droit canonique, signée des professeurs de leur 
ordre; ces professeurs, qui eux-méms devaient étre 
docteurs, ne pouvaient admettre à leurs lecons que les 
religieux de leur institut. 

Voici le texte du réglement du 13 août 1679. 


= Extrait des Registres de la faculté des droits de l'Uni- 
versité de Paris. 

Nouveaux Réglemens arrestez le 13 aoust 1679 pour le 
rótablissement des Etudes du droit canonique et civil, dans 
la faculté de Paris, en execution des Lettres Patentes de 
sa Majesté du mois d'Avril et Arrest du quinzième Juillet 
de la dite année. 

Les six professeurs commenceront tous les ans leurs 
Leçons en droit canon et civil à la Saint-Martin précisó- 
ment et finiront à la mi-aoust. 

Ils enseigneront tous les jours, à la réserve des festes 
et des jeudis; ils dicteront et expliqueront pendant une 
heure entière et ensuite ils exerceront leurs écoliers par 
répétitions et disputes, et en leur faisant mettre les espèces 
des Loix et des Canons, avec les raisons de douter et de 
décider au moins pendant une demie-heure. Et en ou- 
tre leur feront faire des exercices publics sur des Thè- 
ses imprimées, le plus souvent qu'il se pourra, mesme de 
la première année. 

Il y aura quatre Leçons chaque matinée, en deux salles 
différentes, deux dans chacune, depuis huit heures précises 
du matin jusqu'à onze. 

I] y en aura deux autres dans l'une desdites salles l'a- 
près-dinée, depuis une heure jusqu'à quatre, avant le pre- 
mier Mars, et depuis deux jusqu'à cing aprés le premier: 
l'autre salle demeurant pour les exercices publics, et pour 
les actes. | 

L'un desdits professeurs enseignera chaque année pen- 
dant trois ans de suite, les quatre livres des Institutes de 
Justinien, et expliquera les rubriques du Digeste, el des 
neuf premiers livres du Code, autant qu'il pourra. 

Trois autres professeurs feront pendant trois ans une 
espèce de cours d'étude de Droit Civil, et en cette manière. 
Le premier expliquera dans cet espace de temps les qua- 
tre premières parties du Digeste, contenues dans le Dige- 
ste vieux. Le second expliquera la cinquième partie, et le 





175 


commencement de la sixième, contenues dans le reste où 
sont traitées les matieres des successions testamentaires et 
ab intestat etc. Et le troisième fera le reste de la sixième 
et la dernière partie, qui sont dans le Digeste nouveau. 
Ils 8'attacheront aux matières, et loix principales, et mar- 
queront avec soin le progrés et le changement du Droit 
sur chaque matière, en rapportant aux textes qu'ils traite- 
ront ce qui regardera les mesmes matieres dans le Code 
et dans les Novelles. 

Deux desdits Professeurs enseigneront les matières ca- 
noniques pendant trois années en ,sorte que l'un deux 
expliquera pendant les six premiers mois de chaque année 
les Institutes, Paralitles ou autres Generalitez du Droit 
canon, avec le concordat. Et le mesme expliquera dans le 
Second semestre quelque partie du corps du droit canon: 
en sorte que dans les dites trois années les deux traitent 
ensemble les principales matières contenues dans les cinq 
livres des Décrótales, y rapportant les textes du Décret, et 
des autrés Collections. 

Les Ecoliers qui étudieront actuellement en philosophie, 
ne pourront prendre les leçons de Droit, ny en obtenir 
les attestations. 

Nul éeolier ne pourra prétendre de Degrez en une 
faculté, qu'il n'y ait étudié au moins une année continue. 
Et quand un Ecolier aura été refusé ou remis à étudier, 
il ne pourra obtenir ses Degrez en une faculté, qu'en celle 
où il aura été refusé on différé à peine de nullité. 

Les Ecoliers ne pourront supplier pour le Degré de 
bachelier qu'après le quinzième Avril de leur seconde année 
d'étude; et alors ils pourront demander des examinateurs, 
un président et [a matière de leurs thèses; en sorte qn'il y 
ait toujours six semaines au moins depuis le jour qu'ils 
auront supplió, jusques à celuy qu'ils soutiendront leurs 
thèses, lesquelles finiront au quinzième septembre de 
chaque année, el ne commenceront qu'après la Saint- 
Martin. 

La mesme chose sera pratiquée pour la Thèse de Licence 
dans la troisième année. 

Ponr obtenir le Degré de Docteur, l’on sera tenu un an 
après la licence, d’expliquer publiquement une matière de 
droit civil ou canonique, ou de soutenir une thèse, sur 
l'un et l'autre droit, excepté les Ecclésiastiques qui no 
seront obligés de répondre qu’en Droit canon, tant les 
Thèses de Bacalanreat, que celles de Licence et de Docto- 
rat, eb ceux de la R. P. R. qui ne seront tenus ny de 
prendre des leçons ny soutenir des matières Canoniques. 

Les présidences des actes de Baccalauréat, de Licence 
et de Doctorat seront données par tour, le choix demeurant 
aux anciens suivant leur ordre; en sorte qu'après le pre- 
mier, le second aura le choix, ot ainsi consécutivement 
jusques à ce que chacun soit rempli. Et les jours pour 
soutenir les thèses seront réglés par l'ancienneté desdits 
Professeurs. 

Les Bacholiers seront obligés de disputer aux Actes pen- 
. dant l’année de Licence; et les présidents nommeront les 
Disputans par tour. 

Les Docteurs, Régens et aggregés, qui auront assisté 
aux Actes, donneront leur suffrage dans une boéte, qui 
sera placée à cet effet dans la salle de la dispute, et qui 
sera ouverte en l'assemblóe du jeudi ensuivant, dans la quelle 
les pretendans seront receus ou rejettós, à la pluralité des 
voix desdits Docteurs, Régens et Aggregés assistans. Et los 
avis et resultats pour l'admission ou renvoy de ceux qui 
auront soutenu les thèses seront inscrits soigneusement 
sur le Registre de la faculté et signé de tous les assistans. 

Pour examiner les prétendaus aux Degrez de Baccalau- 
réat, et de Licence, il sera nommé en l’assemblée des jeudis 


UNIVERSITÉS CATHOLIQUES. 


176 


trois professeurs par tour, qui s 'ensembleront à cet effet dans 
la salle de l'examen, aux jours ef heures que le plus ancien 
marquera: en sorte que les examens soient faits exacte- 
ment ei sans différer par trop ceux qui se présenteront pour 
les subir. Aprés chaque examen, les examinateurs donne- 
ront leur avis par écrit à la pluralité, pour obtenir la per- 
mission de faire la thèse. 

Les religieux des Ordres et maisons incorporées à l'Uni- 
versitó de Paris pourront prendre des degrés en la dite 
faculté, sut les attestations du temps de leur étude en 
Droit canonique, signées des lecteurs desdites maisons, pourvu 
que lesdits Lecteurs soient Docteurs, sans toutefois qu'ils puis- 
sent recevoir à leurs Lecons que les Religieux de leur Ordre. 

Pour l'execution de ce que dessus, il sera tenu tous les ans 
le jour dela Saint Jean Baptiste une assemblée de tous les 
professeurs et aggregés, dans la quelle on reglera aussi les 
matières et la distribution, et departement des Leçons pour 
l’année suivante, en conservant aux anciens le droit de 
choisir les matières et les heures, suivant l'ancien usage, 
et pour aviser à tout. ce qui pourra avancer les études de 
Droit, le bien et la discipline de la faculté. et seront leg 
resultats et réglements faits dans la dite assemblée redigez 
et écrits sur le registre de la faculté et visés tant par le 
Doyen d'honneur que le Doyen en charge. 

Et par arrest, du conseil d'état de sa Majesté du 26 no- 
vembre 1680, M. Frangois de Launay Avocat en Parlement 
a esté nommé par le Roy à la Chaire de Professeur en 
Droit Français. 

Maîtres Jean Bocager, Haymon Paucy, Jean du Gons, 
Claude Barriere, Noël Piolin, Claude du Ru, Jean le Gendre, 
François Mongin, Gilles Bonamur, Vincent Gollesson, Jac- 
ques Girard, et Claude Amyot, ont été nommés aussi par 
le Roy Docteurs Aggregós de la faculté et receus en cette 
qualité, comme il est porié par l'acte de l'Assemblée du 
28 novembre 1680. 

L'extrait cy dessus a été tiré des Registres de la faculté 
de Droit canonique et civil de l'Université de Paris, par 
moy soussigné, greffier de la dite faculté, en présence de 
M. Jean Doujat, premier Docteur-régent, et professeur du 
Roy, Doyen en charge. 

Signé : Doujat, premier Docteur-régent et professeur du 
roy, Doyen en charge. — Vachot, Greffier de la faculté. 





Droits attribués aux Professeurs de la faculté de Paris 
suivant le réglement confirmé par l'arrest du Conseil du 
9 aout 1679. 

Les droits de la faculté serront reglés a l'avenir suivant 
le tableau qui demeurera exposé dans les écoles, sans que 
l'on puisse exiger ny recevoir plus grande somme, ainsi 
qu'il ensuit. 

Pour l’attestation des deux années pour le 


degré de Bachelier . . . » 6 livres 
Pour l'examen de Baccalauréat . > 16 liv. 
Pour les lettres de Bachelier > 48 Liv. 
Pour l'attestation de l'année de licence » 6 liv. 
Pour l'examen de licence. . » 16 liv. 
Pur les lettres de licence. . . . . » 48 liv. 
Pour les lettres de doctorat . » 3150 liv. 


Droits attribués aux docteurs Aggregés par l'arrest du 
Conseil du 16 novembre 1680. 
Pour les deux Aggregós qui assisteront à 


chaque examen . . » 4 livres 
Pour l'assistance de docteurs Aggregés aux 

actes, et partage entre les presens seulement » 12 liv. 
Pour celuy qui présidera à l'acte de Bac- 

calauréat à son tour . .-. . 2. » 6 liv. 





177 UNIVERSITÉS 

L'extrait cy dessus a été tiré des Registres de la fa- 
culté de Droit canonique et civil de l'Université de Paris 
par moy soussigné greffier de la dite faculté en présence 
de M. Jean Doujat premier Docteur-Régent, et professeur 
du roy, Doyen en charge. 

Signé: Doujat premier Doctour-régent et professeur du 
roy, doyen en charge. — Vachot Greffier de la faculté. 


Au total, les écoliers devaient débourser trois cents 
livres pour les examens et pour la collation des grades. 


VI. ORDONNANCE DE ROLLIN. 


En 1696, Rollin, recteur de l'université de Paris, 
rendit une ordonnance qui prescrivit aux professeurs 
de faire réciter chaque jour à leurs élèves quelques 
versets de la Sainte Ecriture. Cet usage existait déjà 
dans plusieurs colléges. L'ordonnance du recteur témoi- 
ame de sa profonde religion. L'université ne doit pas 
moins être la mère de la piété que de la science. C'était 
l'ancien usage de toutes les classes d'enseigner la doctrine 
chrétienne le samedi. Demandons aux écrivains profa- 
nes l'élégance du discours ; ce sont là des vases précieux 
que l'on peut voler aux Egvptiens. Mais gardons-nous 
de servir aux enfants le vin de l'erreur. Comment éviter 
ce danger, à moins que la voix divine ne se fasse en- 
lendre au milieu de tant de voix profanes d'hommes 
paiens et que le Christ, unique maitre des hommes, ne 
préside chaque jour aux écoles chrétiennes. 


Mandatum Rectoris. Nos Carolus Rollin, rector universi 
studii Parisiensis, omnibus praesentes Literas inspecturis, 
salutem. Jampridem a Nobis viri boni efflagitant ut, quam 
pluribus in collegiis privatim aliquot professores piam con- 
suetudinem usurpant quotidiana scripturae sacrae recita- 
lione suorum studia consecrandi, eam nos publica et com- 
muni lege sanciamus. Id quidem ipsa Academia pietatis, 
non minus quam doctrinae parens, tacite quodammodo in- 
out, dum imprimis jubet, ut pueri a Magistris, et literas 
simul discant et bonis moribus imbuantur. Hinc stati apud 
illam et crebro indicti dies, quibus intermissa studia uni 
relinquunt pietati locum: hinc antiquuus ille mos singulis 
in scholis diebus sabbati pueros doctrinae Christinae prae- 
ceptis instituendi: hinc denique laudabilis consuetudo ini- 
tium, et finem praelectionum ducendi a Christianis preci- 
bus: quibus si addatur quotidiana scripturae sacrae quan- 
tulacumque mentio, hoc velut divino sale reliqua puerorum 
studia condientur. Petamus sane a profanis scriptoribus 
sermonis elegantiam, et, ab iis verborum optimam supellec- 
tilem mutuemur. Sunt ista quasi preliosa vasa, quae ab 
Aegyptis furari sine piaculo licet, Sed absit ut in iis (que- 
madmodum olim Augustinus de suis Magistris conquereba- 
tur) ineautis adolescentibus vinum erroris ab ebriis docto- 
ribus propinetur. Qui autem poterimus id vitare periculi, tot 
profanis ethnicorum hominum vocibus inseratur nisi divina 
vor, christianisque scholis, ut decet quotidie intersit imo 
presideat unus hominum Magister Christus? Nec timendum 
te divinus ille preceptor rejiciat a se pueros, qui ipse dum 
|n terris degeret, parvulos ut ad se venirent tam amanter 
invitabat. Seilicet ætas illa simplex, docilis, innocens, plena 
tandoris et modestiae, necdum imbuta previs artibus, ac- 
‘ipiendo Christi Evangelio maxime idonea est. Sed proh 
dolor! brevi illam morum castitatem inficiet humanarum 
epinionum labes, seculi contagio, consuetudinisque impe- 
rosa lex. Brevi omnia trahens ad se blandis cupiditatum 
*rociniis voluntas tenerum puerilis innocentis florem per- 


]9* sni. 


CATHOLIQUES. 


178 


vertet, nisi contra dulce illud venenum adolescentium men- 
tes severis Christi praeceptis tamquam caelesti antidoto 
muniantur. Debent igitur Magistri puerorum animis, dum 
patientis culturae sunt, quotidie divini verbi semina com- 
mittere: quae si in iis hac prima aetate radices egerint, 
divina Christi aspirante gratia fructum dabunt in tempore 
suo, Nam plantare, irrigare, Magistrorum id munus est; 
dare vero incrementum, unius Christi. Nos ergo ut opti- 
morum yirorum desiderio, et muneri nostro faciamus satis ; 
er consilio integerrimo censorum praeclarae facultatis ar- 
tium, quorum opera in lustrandis nuper collegiis usi sumus, 
hane legem indicimus singulis collegiorum professoribus, 
ut in posterum selectas e sacra scriptura, presertim ex 
Evangeliis, aliquot sententias quotidie discipulis memoriter 
vita aelernae continet, quam maximam fieri potest reveren- 
liam inspirent. Datum in aedibus nostri Laudunensibus V 
kalendas octobris anno Domini 1690. 


VII. THÉOLOGIE DE S. THOMAS. RÉGLEMENT. 


Les doctrines de l'école thomiste sont présentement 
plus appréciées qu'elles ne le furent à aucune autre 
époque. À l'ordre Dominicain il convient de demander 
les méthodes traditionnelles qui ont été suivies pour 
l'étude du grand maitre, et les moyens propres à former 
des théologiens éminents. De l'étude et de la culture 
de la doctrine sacrée dépend l'accomplissement de la 
mission spéciale et de la vocation des Dominicains. Aussi 
les constitutions renferment-elles les dispositions les plus 
sages sur la longue préparation des étudiants. 

Trois ans de philosophie, un an de Melchior Cano, 


. qualre ans de somme théologique, en un mot huit années 


d'études, étaient prescrites à tous les éléves de l'ordre, 
sans aucune exception. Ceux qui n'étaient pas jugés 
aptes au professorat et au magistére devaient néanmoins, 
s'appliquer à la théologie morale, jusqu'à l’âge de 
trente ans. 

Voilà ce que prescrivit l'ordonnance que publia le 
général, dans la visite qu'il fit en Espagne en 1762. 
Nous donnons plus loin les principaux passages de cette 
ordonnance. , 

Le traité de locis theologicis, d'après Melchior Cano, 
est pour ainsi dire le tableau général de toute la science. 
On y apprend la valeur des arguments et des preuves, 
et l'on y puise un grand fonds de science et d'érudi- 
tion qui, prépare l'esprit à aborder la théologie. D’après 
l'ordonnance de 1762, le professeur de locis theologi- 
cis, doit faire deux cours, matin et soir ; expliquer suc- 
cessivement tous les livres de Cano; exiger que les 
élèves apprennent par cœur et récitent les principaux 
passages; leur faire tenir des conférences et des cercles 
pour disputer sur les plus importantes questions. Si Cano 
S'écarte parfois de S. Thomas, le professeur doit re- 
dresser l'erreur, et montrer la supériorité du Maître pour 
la solidité de la doctrine et l'admirable liaison des ma- 
tières. Les plus savants écrivains ne sont que des disci- 
ples; il faut s'attacher inviolablement au Maitre. 

Pendant les quatre années de théologie on n'a pas 
d'autre livre que la Somme de S. Thomas. Tous es 
autres cours et traités sont interdits. 

Le premier professeur prend la première et la troisième 
partie de la Somme, ainsi que le supplément. L'autre 


12 





179 


professeur s'attache aux deux sections de la seconde 
partie. Les professeurs doivent passer rapidement sur 
les Coctrines purement philosophiques que S. Thomas 
a exposées pour la suite et l'enchainement des matières; 
ils pourront alors s'arrêter à des choses plus impor- 
tantes, c'est à dire aux dogmes de foi, aux questions 
fondamentales de la morale et aux doctrines propres et 
caractéristiques de l'école. 

Les élèves apprennent par cœur les articles de 
S. Thomas que les professeurs expliquent chaque jour. 

Le cercle et la conférence ont lieu pareillement, 
tous les jours, et alternativement, en sorte que l'article 
qu'un des professeurs a expliqué, forme le sujet de la 
conclusion, ou du cercle, dans lequel on le discute, au 
lieu que dans la conférence on explique de nouveau 
l'article exposé par l'autre professeur. Le troisieme jour, 
les étudiants de Cano tenant à leur tour leur cercle, 
ou conclusion, on se borne à une simple conférence 
pour les deux articles du cours de S. Thomas. 

]l faut avoir suivi le cours de S. Thomas pendant 
quatre ans, pour recevoir le grade de lecteur, ou l'au- 
torisation de confesser, sous peine de nullité du grade, 
et de l'approbation, et sous d'autres peines qui sont 
réservées au général de l'ordre. 

Il n'est pas possible d'appeler au professorat tous 
les éléves qui ont suivi pendant huit ans le cours de 
philosophie, de Melchior Cano et de S. Thomas. Il en 
est qui n'en ont pas le goût, et préfèrent s'adonner à 
la théologie morale, pour pouvoir ensuite exercer le 
ministère de la prédication et de la confession. 

L'ordonnance de 1762 prohibe absolument les ma- 
muels et sommes de théologie morale qui sont en langue 
vulgaire; on ne doit prendre pour texte que la Somme 
de S. Thomas, savoir, les deux sections de la se- 
conde parlie, et les questions de la troisième partie et 
du supplément qui se rapportent aux sacrements. Ce- 
pendant, en ce qui concerne le droit positif, l'ordon- 
nance autorise la théologie dogmatico-morale de Noël 
Alexandre, laquelle est solidement écrite et entièrement 
composée de textes canoniques, et le tribunal des con- 
fesseurs, de Wigandt, en se tenant en garde contre 
certains conclusions laxistes. 

Voici les principaux statuts, qui sont exprimés dans 
l'ordonnance de 1762. 


Quum inter instituta, legesque Ordinis praecipuum te- 
neat locum doctrinae studium, et cultus, ex quo tota plane, 
quanta est, nalivi muneris vocationisque Ordinis functio 
pendet; ex omnibus adeo rebus, quos perpetua magisterii 
nostri susceptaeque sanctae hujus visitationis sollicitudo 
complecti debet, nulla fere alia est, cui sit a nobis dili- 
gentius prospiciendum..... 


1. 


Principio igitur a philosophicis disciplinis ordientes, 
quae sunt apud nos elementa scholarum, negotium nos 
quidem docto viro jampridem dedimus conscribendarum 
philosophicarum institutionum tali ratione ut earum usu 
adolescentes non solum ad excogitandi, disputandique sub- 
lilitatem, sed etiam ad judicandi gravitatem utiliter exerceri 
possint, notionibusque informari multarum rerum, qus ad 
omnem humanitatis disciplinam, imprimisque ad solidam 


UNIVERSITÉS CATHOLIQUES. 


180 


Theologiæ tractationem necessario pertinent. Verum dum id 
opus perficitur, toto late Ordine sine varietate tradendum; 
placet interea temporis, ut intermissis, sublatisque aliis 
quibusque institutionibus, una omnino adhibeatur Philoso- 
phia Patris Antonii Goudin Lemovicensis. Est enim id 
opus imprimis ad Sancti Thomae doctrinam accurate exac- 
lum, et ad praescripta legum Ordinis comparatum; deinde 
cum brevitate, ac perspicuitate conscriptum, aique omnino 
ad adolescentum ingenia aptum ; postremo doctrinæ de mo- 
ribus elementa complectitur; in physicis quoque nonnulla 
eruditionis semina continet, et tamquam lineamenta natura. 


2. 


Proxime a Philosophie Schola adolescentes mox in 
egregio Melchioris Cani nostri opere de Locis Theologicis, 
tamquam Theologiae prodromo, annum ipsum exerceri ins- 
tituique volumus. Fiet enim hoc modo non solum ut anni 
spatio totius Theologi: veluti descriptionem animo informent, 
sed etiam ut discant, quod proprium est Scholae munus, 
argumentorum vim eb pondus recte aestimare; praeterea 
magnam 8ibi doctrinae, et eruditionis copiam comparabunt: 
atque intelligent, quot quantarumque rerum scientiam Theo- 
logiae Schola requirat; hisce principiis ac praeceptionibus 
imbuti multo paratiores expeditioresque ad ipsam Theolo- 
giae tractationem aecedent... Quod si conira factum fuerit, 
poenam jam ab hoc tempore indicimus Lectoribus quidem 
theologiae nullitatis scholastici anni, quo anno juvenem 
Cani scholam non prius anni spatio sequutum in suam 
Scholam admiserint; ipsis autem studentibus, qui admissi 
fuerint, nullitatis totius cursus theologici, ita ut neque in- 
stitui Lectores, neque approbari ad confessiones audiendas 
possint, nisi annum plane in Schola Melchioris Cani fuerint, 
ac deinceps qnadriennium ex integro Theologiam rursus 
audierint, perinde ae si antea nunquam audissent. Ad eos 
vero adolescentes quod spectat, qui ante hoc tempus Theo- 
logiae Seholas ingressi sunt (nam ad hos quoque fructum 
instituti hujus volumus pertinere); permittimus quidem, ut 
quadriennium in eisdem Theologicis Scholis pergere sine 
interruptione, si velint, possint; nihilominus 60 absoluto, 
Cani Scholam toto anno deinceps sequantur, quod ni fecerint, 
institui Lectores, aut Confessarii nullo modo possint, eadem, 
quam proxime indiximus, tum ipsis, tum instituentibus, 
seu approbantibus poena constituta. 


Munus porro erit eorum, qui Cani cathedras modera- | 


buntur, matutinam, vespertinamque quotidie tenere scholam, 
quam alicubi generalem vocant, explicando ex ordine totos 
illius excellentis operis libros unius anni spatio; et a dis- 


cipulis quotidianas Lectiones ex eodem opere diligentissime | 
exigendo, memoriter omnino ac de verbo ad verbum red- | 
dendas; interdum eliam, ne memoria excidant, praesertim : 
post decursos singulos libros, memoriter item ex integro, 


atque una serie ab initio repetentes et conclusiones, actusque, 
seu ut alibi vocant, cireulos, et conclusiones habere sta- 
tutis temporibus, et intervallis, hoc est quaestiones a Cano 
explicatas defendere, eas imprimis, quae praecipuæ sunt, et 
singulorum librorum vim, et summam, ac pondus maxime 
continent; quas etiam poterunt unas, easdemque semel, 
iterum, ac saepius ad defendendum proponere, prout unius- 
cujusque quaestionis gravitas et amplitudo, atque adoles- 
centum utilitas postulare videbuntur... 

In hac autem tractatione sequenda quotieseumque in 
opinionem dictumve Cani aliquod inciderint seu, prout inge - 


nium fuit hominis paullo vehementius, minus caute jactum, : 
seu quod eum S. Thomae doctrina non usquequaque co- 
haerere videatur; officium Lectorum erit contra agere, atque | 
admonere discipulos, omnino Sancti Thomae doctrinam esse . 








181 UNIVERSITÉS 
tenendam ; quantopere excellat S. Doctoris magisterium 
non solum sententiarum soliditate, et admirabili rerum 
eolligatione, sed etiam perpetuo, singulari, ac plane incom- 
parabili modestiæ exemplo, ut mature assuescere incipiant 
tantum auctoritatis pondus revereri, et ingenii, quod in 
adolescentibus plerumque fervere, atque insolescere con- 
suevit, arrogantiam cohibere, qua nihil in religionis doctrina 
periculosius est, magisve cavendum. Denique juvenum ani- 
mis alte hoc, saepius inculcando, infigant ub plane haereat: 
Canum et ceteros quosque Ordinis doctissimos viros, si 
cum S. Thoma comparentur, discipulos esse. Communem 
autem omnium Magistrum ipsum esse, scilicet Sanctum 
Thomam; eujus illi praeceptis institutisque tantum debue- 
rint, quantum iu Theologicis disciplinis gravitate, et soli- 
ditate doctrinae valuerunt. 


3. 


Exacto in Cani Schola anno, mox communem Theolo- 
giae scholam adibunt juvenes, hac mente, atque hoc conatu, 
ut Sancti Thomae Theologiae Summam addiscant, admira- 
bile opus, Ecclesiae judicio, omniumque sapientum usu, ac 
perpetuis laudibus celebratum, quaeque ceteris quibuslibet 
acholasticis quorumcumque institutionibus sine dubitatione 
praestantissimum. . . . . .. 

Et quoniam singulari Dei beneficio, magni SS. Patriar- 
chae Dominici in Ecclesiam meritis, is Ordini talis ac 
tantus Magister obtigit; isque in Scholarum usum, ut dixi- 
mus, tantum opus perfecit: ferendum non est, ut Magistri 
loco discipulos scholæ perpetuo audiant, et quum fontem 
ipsum ad manus habeant, in rivulis conquiescant. Quamo- 
brem edicimus, praecipimusque, ut alio quovis libro, seu 
cursu, ut-vocant, abjecto, deinceps Theologiæ Lectores, qus 
pristina fuit totius Ordinis, sammorumque virorum consue- 
tudo, ipsam omnino Saneti Thomae Theologicam Summam 
in Scholis explicent, alter quidem primam partem, et ter- 
tiam cum supplemento; alter vero secundam utramque; 
breviter expediendo eos articulos, qui philosophicas tantum 
doctrinas continent, quique colligationis, ac seriei tenen- 
dae causa potissimum a S. Doctore inserti sunt; quo tempus 
gravioribus suppetat, presertim ad fidei Dogmata et ad pre- 
cipua ethices christianae capita, atque ad caracteristicas 
propriasque Thomisticae Scholae sententias pertinentibus. 
Ipsos autem Summae articulos ab- utroque Lectore expli- 
candos discipuli in dies singulos memoriter antea discant, 
quo explicationem et promptius percipere, et memoria 
compecti queant. Eosdem quoque articulos quotidie alte- 
rum pro conclusione, hoc est pro circulo, ut alii nominant, 
defendent; alterum cum lectore conferent ; idque alternatim, 
ut scilicet primum conclusio, seu circulus primarii lectoris 
sit, secundi conferentia; proxima die vicissim primi confe- 
rentia, cireulus, seu conclusio secundi; tertia autem die 
propter Cani auditorum circulum, seu conclusionem, utrius- 
que artieuli conferentia habebitur, atque ita rursus per 
easdem alternas vices. Ordientur vero die XIV septem- 
bris hujus anni, primarii quidem lectores omnes a prima 
Summae parte, secundi vero a prima secundae. 

Porro lectoribus ipsis in eam curam assiduo studio 
incumbendum erit, ut primum quidem ipsi S. Doctoris 
mentem probe assequantur, deinde diséipulis apte explicent 
«uaestionum singularum statum, propriamque sancti ejusdem 
Doctoris, ipsiusque Scholae sententiam, atque haec que- 
ua2dmodum tum ab haereticorum erroribus, tum ab alia- 
:um Catholicarum Scholarum placitis differat, et quibus 
rotissimum momentis nitatur; deque iis rebus illustriora, 
nagisque ad propositam controversiam pertinentia Scripturae 
1 ce ]1oea, et definitiones Ecclesiae, ae sanetorum Patrum 


CATHOLIQUES. 


182 


dicta proferant; atque oslendant S. Thomae doctrinae hinc 
quidem firmissima fundamenta, inde vero perpetuam colliga- 
lionem, seriemque plane admirabilem, prætermissis omnino 
inutilibus, otiosisque disquisitionibus, quae quo plus acuminis 
habere videntur, eo minus soliditatis, et doctrinae continent, 
quibusque tempus gravissimis, sanclissimisque rebus tra- 
dendis debitum nonnisi misere teritur. 

Theologicum porro studentium cursum quadriennii spa- 
tio definimus, hac lege, ut institui Lector, aut Confessarius 
approbari deinceps nemo unus possit, quin antea, praeter 
Cani disciplinam, tamquam prodromum, ea, qua praescrip- 
simus, ralione acceptam, quatuor etiam annos S. Thomae 
Summam in Schola audierit; nullaque, ei irrita sit ipso 
facto institutio, et approbatio, siquam contra fieri contigerit ; 
incurrantque qui institaerint, aut approbarint, in poenam 
privationis activæ et passivae vocis, Magistri Ordinis pote- 
stati ad remittendum reservatam. : 


4. 


Conclusionum, actuumque scholasticorum hunc praescri- 
bimus ordinem, atque hanc rationem. Philosophicas con- 
clusiones, quae alicubi conferentiae communes, alibi circuli 
appellantur, quotidie haberi volumus, neque ab una solum, 
verum ab singulis plane Philosophie Scholis, ut una die 
habeant qui in tertio, altera qui in secundo, tertia qui 
in primo anno versantur, alque ita porro deinceps perpetuo 
ordine, ac vicissitudine. De Locis aum Theologicis circulus, 
seu conclusio una cum Theologorum circulis serie conti- 
nebitur, nimirum quum Theologi duos Sancti Thomae arti- 
eulos, Scholarum, seu lectorum alternatione, defenderint, tum 
tertia die defendent Cani discipuli, idemque mox ordo repe- 
tetur, perpetuo tenendus. Actuum vero, quos alicubi, ut dixi- 
mus, appellant conclusionum nomine, quosque per singulas 
hebdomadas sine praetermissione haberi jubemus, hzc erit 
series: prima hebdomada actus erit ex iis quaestionibus, quas 
primarius; secunda ex iis, quas alter Theologiae Lector expli- 
carit, tertia hebdomada habebunt alumni Melchioris Cani; 
quarta, qui in tertio versentur Philosophiae anno; quinta qui 
in secundo; sexta qui in primo. Qua serie absoluta, rursus 
Theologi ordientur, ae reliqui porro eodem ordine, perpe- 
tuaque vicissitudine. 


5. 


Restat ut de moralis studio statuamus. Omnino enim 
diligentissime huic tante rei respiciendum est, quae sem- 
piternam salutem hominum, Christi sanguinis administra- 
tionem, Sanctitatem Ecclesiae Reiquepublicae felicitatem 
spectat. Atque imprimis RR. admodum PP. Prioribus pro- 


vincialibus mandamus, ut cum gravioribus suorum quique 


provinciarum viris consiliis diligenter communicatis, aliquot 
er singulis eisdem provinciis caenobia Nobis quamprimum 
indicent, commodis locorum intervallis collocata, in quibus 
singulares Theologiae Moralis Scholae institui possint, quo 
ex omnibus provinciarum partibus conveniant juvenes, qui 
post Cani Theologiae elementa, postque S. Thomae Sum- 
mam quadriennio, uti edirimus, in Schola auditam, quam 
iu eisdem Scholis diutius manere, maluerint se in unius 
doctrinae moralis studio accuratius exercere, praesertim ut 
ad confessiones audiendas , et ad conciones, missionesque 
obeundas aptiores fiant; maxime quod in uno docendi of- 
ficio non omnes tamdiu studiis excoli, exercerique oporteat, 
dam doctrina imbuti, et aetate maturiores facti, queant, 
quae didicerint, proferre in lucem, et ad proximorum sa- 
lutem adhibere. Quamobrem statuimus, praecipimusque, ut, 
dis tantummodo exceptis, quibus docendi munus fuerint im- 


183 UNIVERSITÉS 
positum, reliqui omnes juvenes, utcumque apti studiis, inep- 
tive censeantur, tamen sine exceptione usque ad trigesi- 
mum aetatis annum maneant in studentum ordine Scho- 
lasque sequantur. 

His vero, quas diximus, moralis Theologiae Scholis mox 
instituendis, certas quoque leges opportuno tempore prae- 
scribemus. At interea temporis ut tractationi ejus disci- 
plinae sive a Fratribus privatim susceptae, sive in cœno- 
biis ante hoc tempus quomodocumque etiam exíiraneorum 
gralia, institutae provideamus: prohibemus omnino, ne quis 
deinceps seu ad Scholas, seu ad examina summas adhi- 
beat Theologiae Moralis, quae circumferuntur, vulgari ser- 
mone editas, quantumlibet correctae, atque emendatae fe- 
rantur, contraque ab omnibus Sancti Thomae summam 
adhiberi volumus, praecipue primam secundae et secun- 
dam secundae, easque tertiae partis, ot supplementi quae- 
stiones, quae sunt de sacramentis ; ad exercitationem autem, 
usumque positivi praesertim juris, Theologiam Dogmatico- 
moralem Natalis ab Alexandro, aut Wigandti tribunal, 
quod inscribitur, Confessariorum : quorum altera solidissime 
scripla est, totaque ex Sacrorum Canonum decretis com- 
pacta, alterum ad Sancti Thomae doctrinam potissimum 
compositum: ea tamen cautione, ut in Natali Alexandri 


pauca nonnulla, quae municipalibus ex statutis, aul con- 


suetudinibus magis quam e communi jure petita sunt, a 
communibus sepernantur; in Wigandto autem pauca item 
quaedam phullo benignius tradita, ad justae Theologiae 
regulas castigentur. 

Casus quoque morales, qui in singulis coenobiis statis 
diebus explicari solent, sic explicent Lectores, atque sic 
tractent, ut praetermissis omnino otiosis inanibusque sub- 
tilitatibus, rem serio et graviter agant, explicando primum 
propositae quæstionis, seu casus statum illumque ad certa 
principia reducendo; deinde eam eligendo, probandoque sen- 
tentiam quae scripturae locis, ut communiter a SS. Patri- 
bus explicantur, quae Ecclesiae legibus, Sacrisque Canoni- 
bus nitatur; atque in his explicandis applicandisque ad rem 
propositam, ad Sancti Thomae ductum assidue adhaereant; 
idque continenter caveant, ne Dei et Ecolesiae legem pro 
ingenio, arbitratuve humano tractent; neve aut licentia 
opinandi Christianam vitae severitatem ad libertatis indul- 
gentiam remittant, frangantque, aut arbitraria asperitate, 
acerbitateque doctrinae Christi jugo suavitatem detrahant, 
hominesque a virtutis cultu deterreant. Quod consequentur 


justum ac temperatum sentiendi genus si Sancti Thomae - 


vestigia presserint; premere vero non poterunt, nisi assi- 
duam in ejus lectione operam posuerint et diligentiam. 


6. 


Haec habuimus hoc quidem tempore, quae de studio- 
rum ratione praeciperemus. Nam etsi divinarum Scriptu- 
rarum, Sanctorumque Canonum, quae fundamenta sunt Theo- 
logiae, intermissas jampridem magno reipublicae malo 
Scholas restituere; et linguarum, graecae imprimis, hebrai- 
caeque novas inducere cupimus, et vero debemus; quae 
res comitiis totius Ordinis saepe decreta, nonnumquam 
etiam a Pontificibus Maximis mandata Ordini magnoque 
opere commendata est, non tamen omnia repente, neque 
uno tempore perfici posse intelligimus: itaque his nunc 
orsi initiis, reliqua deinceps, vita comite, et favente Deo, 
vobisque adjuvantibus, ut maturum fuerit, persequemur. 
Interim hortamur vos etiam atque eliam ut Sacrorum, et 
Bibliorum et Canonum studia, privata saltem opera cola- 
tis; quod si feceritis, viam ad eas Scholas restituendas 
munietis. Sicubi vero Scholae sunt divinarum Scripturarum 
ante hoc tempus institutae (scimus autem esse nonnullas): 


CATHOLIQUES. 


184 


eas omnino retineri, et manere, ac frequentari jubemus : 
admonemusque Lectores, qui eis praesunt, ne longis prole- 
gomenis tempus extrahant, neque curiosioribus disquisitio- 
nibus terant; sed notiliis praemissis, quae necessariae me- 
rito habentur, textum ipsum sacrum, ejusque doctrinam 
ordine tradant, atque explicent, in Sanctorum semper Pa- 
trum vestigiis haerentes, atque omnino neque raptim, ne- 
que morose. 

Datum in Conventu nostro a Jesu et Maria de Val- 
verde nohis Martii die festo S. Thomae Aquinatis anno 
1762. — F. Joannes Thomas de Boxardors — Magister 
Ordinis. 

L'importance des cercles, ou discussions entre les 
étudiants, sous la direction des professeurs, apparait 
dans plusieurs endroits de l'ordonnance que nous ve- 
nons de rapporter. Les cercles se tenaient chaque jour, 
el dans tous les cours, tant pour les trois années de 
philosophie que pour les étudiants de Cano et de la 
Somme. C'est là, en effet, le seul moyen de secouer 
les élèves et d'exciter leur intelligence. L'assistance 
passive aux leçons des professeurs laisse peu de traces 
dans les esprits. 

Nous avons sous le yeux un règlement que publia 
le général des Dominicains Ripoll, en 1740, pour l'Etude 
générale de Bologne. Le document se trouve dans les 
Miscellanea in-4° de la bibliothèque Casanate, à Rome 
(vol. 534). 

Trois heures entre prime et tierce sont réservées; 
à la première heure, le régent fait son cours; pendant 
la seconde, le père bachelier monte en chaire; la troisième, 
on tient le cercle. Après-midi, deux heures entières, dont 
une pour les conférenes et l'autre pour le cercle phi- 
losophique. 

Le matin comme le soir, les cercles doivent durer 
une heure entiére. 

Dans les cercles philosophiques, les étudiants doivent 
rósumer et reprendre l'argument dit le moyen-terme. 
Mais il faut que dans les cercles théologiques tous les 
éléves soient si bien préparés à la discussion que le 
régent puisse appeler à l'improviste ceux qu'il croira 
pour soutenir la thése. 

Le régent est docteur et juge, et non un simple 
spectateur de ce qui se dit, dans les cercles. A lui d'ap- 
précier les objections et les réponses, d'aplanir les 
difficultés les plus graves, d'éclaircir les points obscurs, 
enfin de trancher en dernier ressort toutes les disputes 
avec la gravité et l'érudition qui conviennent au chef 
de l'école. 

Le chapitre général tenu à Rome l'an 1686 ordonna 
aux régents d'expliquer tous les jours, un article de 
S. Thomas, outre l'explication ordinaire des auteurs 
qu ils suivraient; cet article de S. Thomas, les étudiants 
devaient le réciter dans les conférences quotidiennes. 
On a vu ci-dessus que le règlement de 1762 interdit 
tout au moins pour l'Espagne, tout autre auteur clas- 
sique que la Somme de S. Thomas. 

Le maitre des étudiants est chargé de faire obser- 
ver leur réglement particulier et de veiller spécialement 
à ce qu'ils se retirent dans leurs cellules, aux heures 
prescrites. 

Un serutin rigoureux sur la conduite et le progrès 
des éludiants est fait tous les ans, avant la féte du 


185 UNIVERSITÉS 
Rosaire. Personne n'en est dispensé, sous peine d'ex- 
pulsion. Les examinateurs doivent se montrer sévères 
envers les incapables el les paresseux, et les renvoyer 
du collège, sans autre forme de procès. 

Aussi bien les novices que les étudiants doivent prè- 
cher en réfectoire, sans d'exception pour personne, sous 
peine de retenue dans le couvent et d'autres peines 
discrétionnaires au gré du prieur, jusqu'à ce qu'ils aient 
fait leur service. 

Ceux qui, aprés avoir achevé les études, sollicitent 
l'approbation pour la prédication, doivent précher deux 
sermons en réfectoire sur des sujets indiqués par le 
prieur et par le régent. En outre, ils font en présence 
des directeurs et en pleine école une prélection sur un 
article de S. Thomas, et subissent l'examen sur les 
sens de l'Ecriture Sainte, sur l'usage qu'on en fait dans 
les sermons, sur les vertus et les vices, sur les règles 
de léloquence sacrée, et sur les autres choses qui sont 
nécessaires pour dignement remplir les trés-importantes 
fonctions des prédicateurs de la parole divine. 


Committimus priori, ut divinum officium in Choro per- 
solvendum ita disponat, ut semper mane tres horae a 
prima usque ad 'tertiam integrae prorsus remaneant, in 
quarum prima lectionem habeat P. M. Regens, in secunda 
P. Baccalaureus, in tertia sit circulus. Post meridiem vero 
duae plenae sint hore, una pro conferentiis, altera pro phi- 
losophico circulo. 

Volumus autem, ut in circulis philosophicis fratres 
studentes, ut erat jam in more positum, argumentum, 
quod medium terminum vocant, resumant , et prose- 
quantur. In theologicis vero ita omnes ad defendendum 
parati ad scholam accedant, ut nemine praesignato, ac 
praemonito quicumque a P. M. Regente vocatus fuerit 
conclusionem sustineat, 

In omnibus praefatis circulis meminerit P. M. Regens 
8e non auditorem tantum agere aut testem, sed doctorem, 
ac judicem, hoc est pro re nata ad ipsum pertinere super 
objectis, responsisque disserere, difficultates minus expeditas 
dissolvere, dubia explanare, obscuris lucem adferre, uni- 
versas demum disputationes graviter, erudite, quemadmo- 
dum decet scholae praefectum ac supremum moderatorem, 
decidere. Eidem in memoriam revocamus ordinationem 
quartam capituli generalis romani anni 1686, qua om- 
nibus ordinis nostri Regentibus mandatur, ut singulis die- 
bus praeter ordinariam. scriptorum eaplicationem eliam 
unicum D. Thomae articulum eæplicent, quem studentes 
tenebuntur in conferentiis in dies studendo referre me- 
moriter ullra ordinariam scriptorum traditorum  lectio- 
nem; idque omnino servari volumus, ac decernimus. 

Omnes (tam novitii quam studentes) certis diebus con- 
ciones in Refectorio habeant nemine -prorsus exempto sub 
pena sequestrationis in conventu, aliisque arbitrio P. Prio- 
ris infligendis, donec munus suum impleverint. Qui vero 
posé completa studia sua praedicatores examinandi fuerint, 
praeter conciones duas in refectorio habendas super argu- 
mento uno quidem a P. M. Priore, altero a P. M. Re- 
gente ipsis designando, volumus, et districte praecipimus 
ut in schola coram PP. Moderatoribus praelectione habita 
super uno S. Thomae articulo examen subeant de Sacrae 
Scripturae sensibus, eorumque in concionibus usu, de vitiis, 
et virtutibus, de Rhetorices sacrae praeceptis aliisque ad 
gravissimum praedicatoris munus rite obeundum pertinen- 
übus, et si minus hujusmodi experimentis fecerint satis, 
nullimode approbentur. 


CATHOLIQUES. 


186 


VIII. EXEMPTION DES UNIVERSITÉS. 


Les universités catholiques obtinrent jadis, pour la 
plupart, le privilége de lexemption vis à vis des or- 
dinaires et la dépendance immédiate du Saint-Siége, 
parce qu'étant établies pour l'avantage de plusieurs dio- 
céses et provinces, elles ne pouvaient entièrement dé- 
pendre de l'évéque diocésain. Cependant la dignité de 
chancelier fut le plus souvent conférée à l'évéque du lieu. 

La juridiction qu'a l'évéque dans son diocése ne 
S élend pas aux universités érigées par l'autorité du sou- 
verain pontife. D'oü il suit que l'inhibition émanée du 
prélat diocésain, étant sans valeur et sans importance, 
peut-étre impunément négligée dans les fonctions de la- 
dite académie. Jurisdictto quam habet. episcopus n sua 
dwecesi non extenditur ad academias. pontificis vel regis 
auctoritate erectas, et propterea hibitio ab illo con- 
fecla, cum nullius sit roboris el momenti, potest in fun- 
ctiontbus ejusdem academiae 1mpune spernit. Ainsi jugé par 
le tribunal de la Rote, dans une affaire de Cracovie, 
par arrêt du 25 janvier 1601 (Recentiores, part. X, 
decis. 109, pag. 222). 

L'évéque de Cracovie annulla par arrét la promo- 
lion, ou admission de Stanilas Jurkowski à l'examem 
pour prendre rang parmi les docteurs en théologie. Ga- 
briel Ochocki professeur de médecine, ayant passé outre 
à cette défense, fut frappé d'excommunication. 

L'appel ayant été inlerjeté contre les deux arrêts, 
le tribunal de la Rote les cassa, comme nuls et injustes. 

L'arrêt contre Stanislas est nul, par défaut de ci- 
tation. Stanislas demeurait à Rome; rien ne prouve que 
la citation lui ait été signifióe, soit à lui-même, soit à 
son légitime procureur. 

lt est nul par défaut de juridiction. En effet, l'évêque 


‘est dépourvu de juridiction pour les fonctions académi- 


ques et sur les choses concernant une académie pu- 
blique, qui est érigée par l'autorité pontificale, ou royale, 
comme l'est celle de Cracovie, sauf le privilége, la 
coutume, ou un autre litre établissant cette juridiction 
épiscopale. | 

Le titre de chancelier ne confère pas la juridiction. 
Les statuts d'Albert, délégué pontifical, confirmés par 
le pape Urbain V, attribuent simplement à l'évêque le 
pouvoir de gratifier dans les causes bénéficiales, de con- 
cert avec le recteur et les trois doyens, et celui d'exami- 
ner les étudiants et de les admettre au doctorat à Cra- 
covie. Tel n'est pas le cas. Stanislas avait pris le doctorat 
à Rome; il demandait simplement l'inscription pour 
l'examen, afin de prendre rang parmi les docteurs de 
Cracovie. Ce cas n'est donc pas compris dans le pri- 
vilége de l'évêque. 

D'après les statuts et règlements, la direction et l'en- 
tière décision de toutes les affaires de l’université ap- 
partient au recteur et aux trois doyens des facultés de 
théologie, de droit canonique et des arts. Le mot omni- 
moda écarte l'intervention de toute autre personne. 

La pratique observée depuis près de deux siècles 
a éió d'admettre aux examens moyennant le simple 
agrément du recteur et des professeurs, au vu et su de 
l'évêque, qui ne s'est jamais opposé. Cet usage sert 
d'interprétation des statuts, autant que c'est nécessaire. 








187 


]l constitue un titre légal, et produit la prescription. Le 
laps de quarante ans suffit pour prescrire contre la 
juridiction d'un évêque. 

En second lieu, l'arrêt est injuste. L'évéque ne pou- 
vait interdire la discussion publique à Stanislas, clerc, 
prêtre, chanoine de la collégiale de S. Florian, et pro- 


festeur de théologie dans cette méme université quel-- 


ques années auparavant. Les prescriptions canoniques 
qui prohibent les discussions publiques ou particulières 
sur la foi catholique, ne $ ‘appliquent pas aux discus- 
sions matérielles qui ont lieu parmi les fidèles afin 
d'exercer l'esprit. 

La sentence Rotale est. appuyée d'un grand nom- 
bre de citations empruntées aux saints canons et aux 
docteurs. 


Cracovien. juris respondendi. Jurisdictio quam habet 
episcopüs in sua diccesi non extenditur ad academias pon- 
tificis vel regis auctoritate erectas, et propterea inhibitio 
ab illo confecta, cum nullius sit roboris et momenti, po- 
test in functionibus ejusdem academiae impune sperni. 

Duas protulit sententias Rmus episcopus Cracoviae per 
appellationem ad hoc sacrum tribunal devolutas, alteram 
contra Stanislaum Jurkowski , in qua ejus promotio, 
seu admissio ad respondendum quaestionibus propositis 
pro obtinendo loco inter sacrae Theologiae doctores nulla 
declaratur, alteram excommunicationis contra Gabrielem 
Ochocki in accademia Cracovicen. Medicinae professorem ob 
contraventionem inhibitionis ab eodem episcopo emanatae, 
quarum hodie particulari cognitione assumpta utramque 
infirmandam esse ex capite nullitatis, et injustitiae res- 
ponsum fuit. 

Nullitatis, ob defectum tum citationis , quae contra 
Stanislaum tunc Romae commorantem sive ejus legitimum 
procuratorem executa non probatur, ut necesse est. Clem. 
Pastoralis, de re judic. Clem. Saepe ubi gloss. verb. ad 
td, de verb. signif. Cavaler. decis. 376 n. 1. Tum juris- 
dictionis, quia episcopus in functionibus academicis, ac 
rebus ad academiam publicam, hoc est Pontificia seu Re- 
gia auctoritate erectam, Cassau. in (Catal. glor. mund. 
p. 10, consid. 32. Perez, lib. L ordin. P.:1 tit. 10. Bar- 
bos. de potestate episcopi, alleg. 56 n. 22, qualis est in- 
signis academia Cracoviensis, spectantibus, ea prorsus caret, 
nisi er privilegio, consuetudine, vel alio jure eam sibi 
competere probet, ut post Goffred. tit. de Magistris, n. 1, 
notat Card. Zabarella in Clem. Cum sit, n. 8, eodem tit. 
et in Cap Verum, num. 3, de foro competen. Imol. in d. 
Clem. 2, num. 11. Vitalin. in Clem. 1, n. 59, eod. tit. 
Facit Barbosa, in collect. Conc. Trident. sess. 25 de re- 
formal. cap. 2, num. 4. 

Neque competere potest episcopo tamquam academiae 
cancellario vigore statutorum, sive ordinationis Alberti 
Sedis Apostolicae delegati, et confirmationis Urbani V, 
quia ibi tribuitur solum potestas episcopo gratificandi in 
eausis beneficialibus cum parte majori, vel duabus rectoris 
ac trium decanorum, quando hi fuissent inter se discordes, 
aut examinandi scolares ad doctoratum in civitate Cracoviae 
promovendos, et quatenus idonei reperti fuerint, doctoratus 
honorem illis concedendi, in quo casu nos non versamur, 
quia Stanislaus longe ante doctoratus lauream in Alma 
Urbe Romae assecutus fuerat, sed agitur de illius admis- 
sione ad respondendum pro loco inter Doctores Academiae; 
sic de re longe diversa, ad quam propterea privilegium 
hujusmodi episcopo concessum extendi non debet, l. jus 
singulare, ff. de legib. Alex. in l. Scriniarios, num. 2; 
in fine. Cod. milit. testament. Calderin. in terminis vri- 


UNIVERSITÉS CATHOLIQUS. 


188 


vilegii doctorandi cons. 1, num. 2 vers. Praeterea, de privileg. 
Decianus cons. 51, num. 23, lib. 3. Buratt. decis. 19, num. 5. 

Eo minus, quia ex eisdem statutis et ordinationibus 
regimen, et omnimoda ordinatio universitatis in omnibus 
quae fuerint expedienda conceditur rectori cum tribus de- 
canis facultatum theologicae, juris Canonici, et artium; pon- 
derando verbum omnimoda, quod excludit alterius per- 
Sonae concursum. Gloss. in Clem. 1. verb. Omnimodo, de 
foro compet. Socin. cons. 43, n. 12; lib. 4. Rota, Dec. 296. 
num. 1 par. I divers. Decis. 132, num. 6 cor. bon. mem. 
Buratti et in Montis alii beneficii 15 decembris 1645, 
S Sed vero, coram me. 

Prout etiam declaravit observantia ex admissionibus ad 
respondendum spatio bis centum fere annorum pluries, ac 
pluries secutis de consensu solius rectoris, ac professorum, 
ipso quoque episcopo sciente; quae observantia nedum in- 
servit pro interpretatione quatenus opus sit statulorum, ac 
ordinationis, sed ultra vim habet tituli legitime constituti 
et peperit praescriptionem, quae in jurisdictionalibus solo 
quadragenario cursu completur in terminis praescriptionis 
contra episcopum decis. 712 n. 2. 

Injustitiae pariter vitio laborant sententiae, quia actus 
responsionis, sive publicae disputationis ab episcopo pro- 
hiberi non potuit Stanislao, nedum clerico, sed sacerdoti, 
in collegiata ecelesia Sancti Floriani canonico, et per 
aliquos annos ante in eadem Academia Theologiae profes- 
gori, cum prohibitio publicas, vel privatas disputationes de 
fide catholica habendi relata in Cap. 2 ete. nec trahatur 
ad disputationes materiales, quae videlicet non fiunt ad 
fidei veritatem persuadendam sed inter Christi. fideles exer - 
citii gratia, vel ingenii acuminis ostentandi. 

Non obstat inhibitio episcopi ne. quispiam ad respon- 
dendum admitteretur, quia non probatur praesentata Sta- 
nislao ante actum responsionis, ad quem substinendam 
praesumitur posterior, quamvis eadem die praesentata fuisset. 
Cumque inhibitio sit evidenter nulla ex defectu jurisdictionis 
qua sicuti Episcopus caret in admitjendo doctores ad res- 
pondendum, caret consecutive in inhibendo ne admittantur. 

Ideoque neque contra Gabrielem Ochocki ex capite 
contraventionis ejusdem inhibitioni ferri debuit excommu- 
nicationis sententia, ut respondit Rota inter decis. 318, 
num. 1, p. 1l.; decis. 625, num. 4, p. 4; et in aliis re- 
latis a modern. Perus. de manut. observ. 108, num. 28, 
eti nuperrime in Barchinonen. jurisdictionis 5 julii 1649, 
S Tum etiam, coram me. 

Et ita decisum informante solum Stanislao, parte ad- 
versa citata per contradictas. 


IX. PRIVILÉGES DES DOCTEURS. 


Les maitres et docteurs en théologie, en droit ca- 
nonique ou civil et en médecine ont plusieurs privi- 
léges qui leur sont communs. Quelquels-uns de ces pri- 
viléges semblent sans application aujourd'hui. 

1. Les docteurs sont réputés constitués en dignité. 
Cela résulte de la décrétale Quanto, au titre de ma- 
gistris, et de la seconde Clémentine, méme titre. 

2. Les docteurs sont mis au rang des nobles, ils 
acquièrent une véritable noblesse. Cela est indiqué dans 
la décrétale De multa, 28, au titre de prebendis. 

3. Certaines dignités et offices de la hiérarchie ec- 
clésiastique requièrent le doctorat. Nul ne peut être 
promu à l'épiscopat s'il n'a recu les grades dans quel- 
que université publique et reconnue. C'est pour cela 
que les propositions consistoriales mentionnent con— 


189 


slamment la qualité de docteur dans le sujets présentés 
à l'épiscopat. 

Le Concile de Trente exige les grades dans le vi- 
caire capitulaire qui administre le diocèse pendant la 
vacance du siége. ! 

En Italie, les vicaires généraux doivent être gra- 
dués ; cette discipline particulière a été confirmée par 
un statut du concile romain de 1725. Il faut en dire au- 
tant du chanoine théologal et du pénitencier des cha- 
pitres. 

Beaucoup de dignités capitulaires et de canonicats, 
de paroisses et d'autres charges ecclésiastiques sont 
réservées aux gradués, en vertu de conditions spécia- 
les prescrites par les actes de fondation et aulres ti- 
tres. Cependant aucune loi générale n'impose les 
grades aux curés, quelle que soit l'imporlance des pa- 
roisses. 

4. Les dignités et les bénéfices ecclésiastiques sont 
conférés aux gradués, par préférence sur ceux qui ne 
le sont pas. toutes choses d'ailleurs égales, parce que 
le grade fait supposer un mérite supérieur, soit pour 
la science soit pour l'intégrité et la vertu. Cette ma- 
xime est fondóe sur la décretale De multa, déjà citée, 
sur celle Cum in cunctis, au titre de electione, et sur 
le concile de Trente lui-méme, sess. 24 de reformatione, 
chap. 12. 

D. Le droit romain exemptait les docteurs de tou- 
les les charges réelles et personnelles, il leur concé- 
dait des prérogatives, dans les affaires criminelles ; 
ainsi, on ne les soumettait à la détention préventive 
ni à la torture que pour certains crimes spécifiés par 
la loi. On ne les condamnait pas aux galères, ou à 
d'autres peines ignominieuses. S'ils méritaient la mort, 
la décipatation était le seul supplice qu'on leur fit su- 
bir. Voir la loi Medicos: le titre de professoribus et 
medicis dans le code de Justinien. Loi Custodiam fl. 
de custod. reorum ; L. &, Cod. ad leg. Iul. majest. L. 9. 
S. 11, ff. de ponis. 

6. Indépendamment de ces priviléges, communs à 
tous les maîtres et docteurs, il y a des prérogatives 
particulières pour les professeurs qui occupent les chai- 
res des universités. Le principal privilége consiste en 
ce que, professant la théologie ou le droit canonique, 
ils perçoivent, quoique absents, les revenus de leurs 
canonicats et bénéfices, en vertu d'un indult pon- 
tifical. 

7. Les licenciés participent à ces priviléges, parce 
qu'ils sont compris parmi les docteurs pour les choses 
favorables. En effet, les prérogatives dont il s'agit ont 
été accordées à cause de la doctrine éminente qui 
intéresse le bien commun. Il ne faut pas considérer en 
cela la pompe et les cérémonies usitées dans l'instal- 
lation des docteurs. C'est la science méme qui fait 
tout. Le licencié possède cette science, car son grade 
le rend digne du doctorat et lui donne le pouvoir 
d'enseigner publiquement. D'ailleurs, le concile de 
Trente met les licenciés au même rang que les doc- 
teurs pour la nomination aux dignités et aux bénéfi- 
ces. (Sess. 22, cap. 2. Sess. 24, cap. 12, et dans d'au- 
ires endroits). 


L'usage, qui est le meilleur interprète des lois, fait 


UNIVERSITÉS CATHOLIQUES. 


"190 


que les licenciés sont reçus dans tous les colléges, les 
ordres et les dignités dont les statuts exigent le grade 
de docteur. 





TRAITÉ DES CURÉS AMOVIBLES — 


( SUPPLÉMENT ) 


Les Analecta publièrent dans leur livraison de septem- 
bre-octobre 1855 un Traité complet des curés amovi- 
bles (p. 1609 de la seconde série.) 

Vingt-cinq ans se sont écoulés depuis le jour de la 
publication du traité. Plus heureux que les directeurs de 
certaines publications périodiques de droit canonique, 
lesquels ont passé leur vie à rétracter leurs doctrines 
nous n'avons rien à retirer, rien à modifier dans l'expo- 
sition des principes. Au contraire, nous pouvons au- 
jourd'hui confirmer nos assertions à l'aide de Documents 
émanés du Saint-Siége longtemps après l'époque de la 
publication de notre traité. 

Nous avons sous les yeux: 1. Un intéressant mé- 
moire rédigé en 1864 par Mgr Franchi, ensuite car- 
dinal, et qui dés cette époque prenait une part im- 
portante à l'examen des affaires ecclésiastiques. Ce mé- 
moire fait connâitre ce qui fut fait à Rome au sujet des 
curés amovibles en 1844, 1845 et 1848. 2. La con- 
sultation rédigée dans la S. Congrégation des Evêqués 
et Réguliers pour une affaire qui fut traitée le 1° septem- 
bre 1864. Les prescriptions canoniques sur l'amovibilité 
des curés sont exposées dans cette consultation dans . 
l'ordre d'idées que les Analecta avaient formulé neuf 
ans auparavant. On remarquera que le sommiste officiel 
dela S. Congrégation voulut bien nous faire l'honneur 
de citer expressément les Analecta, à l'appui de ses 
assertions. | 

Les Documents en question sont propres à montrer 
la profonde sagesse que le Saint-Siége apporte à l'exa- 
men des affaires religieuses. D'abord, nous empruntons 
an Mémoire de Mgr Franchi quelques indications in- 
téressantes et peu connues sur les consultations qui fu- 
rent faites en 1844 et les années suivantes. 


I. 


Plusieurs pétitions furent présentées aux chambres 
francaises, en 1843, dans le but d'obtenir la révocation 
de la disposition des articles organiques d’après laquelle 
« les vicaires et deservants sont approuvés par l'évêque 
et révocables par lui ». De là vint que le ministre de la 
justice et des cultes, l'année suivante, écrivit une cir- 
culaire confidentielle aux évéques de France, pour de- 
mander leur avis sur la question. Le ministre pensait 
que « pour maintenir la paix intérieure de l'Eglise et 
la sainteté de mœurs qui fait si grand honneur au 
clergé francais, il fallait ne rien changer, ni prendre 
en considération les demandes importunes de quelques 
esprits inquiets ou impatients de tout joug quelque léger 
qu'il soit.» En méme temps le ministre invita l'épis- 


191 


copat par une autre circulaire à lui indiquer le moyen 
le plus convenable de distribuer l'augmentation qui se- 
rait peut-être accordée au traitement des desservants. 

L'archevéque de Bordeaux et l'évêque de la Ro- 
chelle crurent devoir consulter le Saint-Siége. Le pré- 
mier communiqua au Cardinal Secrétaire d'Etat de 
Grégoire XVI la réponse qu'il avait adressée au mi- 
nistre. Le second demanda au Cardinal préfet de la 
S. Congrégation du Concile une instruction sur ce qu'il 
devait répondre. Il envoya en méme temps deux mé- 
moires de théologiens, dont un se prononca pour l'ina- 
movibilité des desservants et l'autre conclut à la con- 
servation du système établi. 


Les deux Mémoires s'accordaient à dire que l'état 
des desservants n'est pas conforme au droit commun et 
quil fut pourtant nécessaire, à l'époque du concordat 
d'établir l'amovibilité, parce que la pénurie de prêtres 
obligea les évéques à confier les cures à des hommes 
qui venaient de sortir du schisme, ou qui étaient trop 
jeunes et mal éprouvés. 


Ce principe posé, un des théologieus (qui probable- 
ment n'était autre que l'évêque méme) soutint qu'encore 
aujourd'hui le clergé étant peu nombreux, la nécessité 
de confier la cure des âmes à de jeunes prêtres et à 
des hommes médiocres subsiste. C'est pourquoi la bonne 
conduite des desservants serait exposée à de grands 
dangers s'ils n'étaient retenus par la crainte salutaire 
de perdre leur cure, pour peu que l'évéque ne soit pas 
satisfait. En second lieu, si lévéque ne pouvait les 
révoquer ou transférer qu'à la suite d'un jugement 
canonique, on n'aurait plus de moyen expéditif de tran- 
cher les dissentiments qui surgissent assez souvent entre 
le pasteur et son troupeau au détriment de la religion, 
ou l'on verrait trop fréquemment se renouveler le scan- 
dale des appels au pouvoir séculier. 


L'autre théologien, qui était chanoine de la cathé- 
drale de la Rochelle, fit remarquer que les plaintes des 
paroissiens contre les desservants, ainsi que. les pré- 
tentions des préfets pour les faire changer surgissent 
d'autant plus facilement que l'on sait que l'évàque a 
le pouvoir de les révoquer. Et comme les évêques cèdent 
facilement, parce qu'ils ne peuvent alléguer la néces- 
sité d'un procès canonique, il s'ensuit assez souvent que 
les desservants tachent de conserver les sympathies des 
paroissiens et des préfets par des concessions fácheuses 
pour les devoirs paroissiaux. En second lieu, le théo- 
logien fit observer que l'utilité de prévenir le scandale 
de l'appel comme d'abus était plus apparente que réelle, 
parce qu'il est trés-rare que les curés appellent du juge- 
ment de l'évéque aux tribunaux séculiers et qu'au lieu 
de se déshonorer par cet appel, ils abandonnent paisible- 
ment leur paroisse. Enfin, le théologien reconnut que 
le clergé était encore trop peu nombreux pour qu'on 
dut restreindre l'inamovibilité aux prêtres pour lesquels 
elle n'offrirait aucun danger. C'est pourquoi le chan- 
gement des succursales en paroisses devait se faire peu 
à peu; mais ce n'était pas une raison de ne rien faire. en 
proportion de l'accroissement du clergé et destraitements. 

L'évéque assura qu'il n'y avait que les mauvais 
prétres qui demandassent le changement de la condition 
des desservants. 


TRAITÉ DES CURÉS AMOVIBLES. 


192 


L'Archevéque de Bordeaux reçonnut de son côté 
que les desservants qui désiraient un changement n'é- 
taient ni en petit nombre ni méprisables; mais i] sou- 
tint que les droits des évêques n'en étaient pas la cause. 
« Ces droits ne sont pas assurément l'arbitraire et le 
« bon plaisir. Plus au contraire le pouvoir des évéques 
« est étendu, plus ils doivent en user avec discrétion 
« et prudence. Ainsi il importe que le ministère pas- 
« loral soit partout, autant que possible, accompa- 
« gné de stabilité et que le déplacement de ceux qui 
« l'exercent, méme dans les localités les moins impor- 
« tantes, n'ait lieu que pour des motifs graves pris dans 
« les intéréts de la paroisse ou dans ceux du desser- 
« vant lui-méme. Il importe surtout que la révocation 
« d'un pasteur et son exclusion du saint minist?re ne 
« soient prononcées que lorsqu'on a perdu tout espoir 
« de le ramener à de meilleurs sentiments. » Cette règle 
était vraisemblablement celle que l'archevéque de Bor- 
deaux observait dans son diocèse. Il affirma qne l'épi- 
scopat en général, s'y était constamment conformé; il 
conclut qu'il n'y avait pas lieu de se plaindre, et qu'il 
ne fallait pas affaiblir l'autorité des évêques qu'il croyait 
nécessaire (pour les mêmes raisons que l'évêque de 
la Rochelle! de conserver dans la plénitnde des droits 
résultants de la discipline postérieure au concordat. Yl 
dit que la pauvreté des desservants était la véritable 
cause de leur mécontentement. C'est pour cela qu'il avait 
répondu à la circulaire du ministre que l'augmentation 
des fonds pour les succursales était non seulement op- 
portune mais nécessaire. 


Ces raisons et ces apercus furent soumis dans le 
plus grand détail aux éminentissimes cardinaux de la 
S. Cougrégation, dans la séance du 21 mars 1844. 
Indépendamment de l'ambiguité qu'on y remarquait, 
la S. Congrégation fut arrétée par la considération de 
la condition de l'Eglise de France par rapport à l'Etat; 
car le changement des succursales en paroisses ne 
pouvait se faire qu'avec l'intervention du gouvernement, 
lequel aurait consenti à une nouvelle circonscription, ou 
renoncé à l'article organique 62 qui prescrit: « Aucune 
« partie du territoire francais ne pourra être érigé en 
« cures ou en succursales sans l'autorisation expresse 
« du gouvernement. » Or, si le gouvernement iuterve- 
nait, on ne pouvait assurer qu'il ne prétendit pas étendre 
aux nouvelles paroisses le droit d'agrément dont il était 
en possession pour les anciennes, en vertu d'un ar- 
ticle formel du concordat. Cela montre que le chan- 
gement n'aurait pu avoir lieu sans causer un grave pré- 
judice à l'indépendance de l'Eglise. 

Une autre grave raison de douter de l'opportunité 
de décider la question résullait de ce que les journaux 
venaient de la traiter publiquement et d'exciter les pas- 
sions à cet égard. Si la décision eüt été favorable aux 
évéques, cela les aurait rendus plus odieux, et peut-étre 
que cet odieux aurait rejailli en partie sur le Saint-Siége. 
Si au contraire la décision eût été favorable au clergé 
inférieur, il était à craindre de voir surgir de nou- 
velles prétentions contre l'autorité de évêques, et il 
n'aurait pas été facile de contenir ces réclamations dans 
les limites du droit canonique. 


Enfin, quoiqu'il parüt certain que tout au moins dan- 


193 TRAITÉ DES CURÉS AMOVIBLES. |. 194 


plusieurs diocèses on changeait trop souvent les desser- donec aliter a S. Apostolica Sede statutwm fuerit. Lib. 
vants d un lieu à un autre sans un juste motif, cependant decr. 188, pag. 190. 


ii| nétait pas possible de perdre de vue ce qu'on disait Lorsque le document eut été remis à l'évéque de 
pour justifier les évêques, savoir, qne bien des fois ils Liége, on en adressa copie à l'évêque de la Rochelle, 
transféraient sans motif afin de prévenir'les jugements de au lieu d'une réponse directe. L'un et l'autre furent 


% 


lopinion à la charge des curés qui seraient transférés publiés dans les journaux, et cela contribua peut-être 
ivec raison. à maintenir la paix intérieure pendant les luttes que 

Pour tous ces motifs, la S. Congrégation, avec l'ap- l'Eglise eut alors à soutenir avec les Universitaires. 
probation du pape Grégoire XVI, fut d'avis que sans dé- 


rider la question, le cardinal préfet de la Congrégation : . d. 
Ju Concile répondrait à l’évêque de la Rochelle de facon | | 
à faire entendre que le Saint-Siége suspendait son juge- Après la révolution de février 1848, les réclama- 


ment, mais qu'il désirait et espérait qu’en attendant, les tions des desservants reparurent dans les Journaux, el 
ivêques usassent de modération et de charité envers les trouvèrent un écho dans l'Assemblée nationale elle— 
desservants, et ne les révocassent pas sans quelque cause même. EM N 
vraiment grave. Une lettre senblable aurait été ensuite Mgr le nonce de Paris écrivit, le 17 juin 1848, 
adressée à l'archevéque de Bordeaux, en rappelant avec que cette controverse pouvait faire er aindre des suites 
éloge les sentiments qu'il avait exprimés sur la manière très funestes pour la liberté de l'Eglise et pour l'exer- 
dont les évéques devaient se conduire. cice de sa juridiction. 

Le cardinal préfet laissa passer plus d'un an sans rem- Mgr Parisis, évéque de Langr es, adressa une de- 
Mir la commission qu'il avait reçue pour l'évêque de la mande au pape; il y disait: « Si | Eglise hé S empare 
Rochelle. Cela fit qu'on ne répondit pas non plusàl'arche- pas de cette grave question, l'autorité politique et ci- 
véque de Bordeaux. Sur ces entrefaites, l'évêque de Liége vile ne manquera pas d'en être ‘saisie, au grand pré- 
car la Belgique, comme la Savoie et le canton de Ge- Judice du gouvernement des diocèses, et de tout l'or- 
nève, conserve la même distinction de curés et de des- dre ecclésiastique, au point qu il ser ait à craindre qu'un 
wrvants qui fut établie à l'époque où ces pays apparte- SChisme ne se formát à cette occasion. » Le prélat en 
raient à la France! se trouvant à Rome en 1845, proposa  Vint à exprimer sous certaines conditions « la pensée 
à question sous forme de cas de conscience; il demanda bien réfléchie et le désir trés-formel que le privilége 
si les desservants sont obligés d'obéir lorsque leur évêque de l'inamovibilité soit canoniquement accordé aux égli- 
ls révoque, ou les transfère. ses désignées vous le nom de succursales. » Les con- 

On remania la demande de Mgr l'évéque de Liége  ditions étaient: I. Que le privilége canonique de l'ina- 
le manière à exprimer clairement deux considérations  MOVibilité n éleverait pas civilement les succursales au 
dont la décision devait dépendre, savoir: L'état dela  &rade de paroisses ; c'est pourquoi le droit du gou- 
ligislation civile, et la prudence et circonspection cons- Yernement sur la nomination du clergé paroissial de- 
amment employées par les évèques dans la pratique. Meurerait circonscrit dans les limites actuelles. 2. Que 
Cest pourquoi, par l'organe du cardinal préfet de la malgré l'inamovibilité accordée aux succursales, les pré- 
l'ongrégation du Concile, la supplique fut munie d'un (res qu'on y enverrait sans être parfaitement £p rouvés ! 
reserit qui confirma l'usage, jusqu'à nouvelle disposi- devraient les régir en qualité de simples adminisir a- 
ion du Saint-Siége ; mais le rescrit fut tellement lié leurs révocables ad nuum, Sans Jamais se prévaloir 
aux termes de la supplique qu'il était impossible de de l'égalité civile dans laquelle ils se lrouveraient par 
publier l'un sans l'autre rapport à leurs confréres. 3. Un réglement spécial de- 

| lerminerait conformément au droit canonique les preu- 

Beatissime Pater. Infrascriptus episcopus Leodiensis  Y€S de science, d'expérience el de conduite morale 
"mni qua docet veneratione petit, ut examinetur sequens  DÓCeSsaires pour passer du grade d'administrateur à la 
dubium, sibique pro conservanda in sua dioecesi unitate jouissance de l'inamovibilité. 
iter elericos et Eeclesiae pace communicetur solutio: An La demande fut examinée par la S. Congrégation 
sentis praesentium rerum circumstantiis, in regionibus, dans la séance du 7 juillet 1848. On crut prématuré 
in quibus ut in Belgio, sufficiens legum civilium fieri non de prendre une décision, avant de connaitre l'avis des 


potuit immutatio, valeat et in conscientia obliget, usque — autres évéques de France. Le nonce fut chargé de les 
ad aliam S. Sedis dispositionem, disciplina inducta post consulter par uue circulaire spéciale. 


concordatum anni 1802, ex qua episcopi jurisdictionem pro Àu mois d'aoüt suivant, le nonce fit savoir que 


eura animarum conferre solent ad nutum revocabilem, et : ; " 
lli si revocentur, et alio mittantur, teneantur obedire. Ce- l'Assemblée nationale devait être consultée et qu'il 


terum episcopi hae rectores revocandi vel transferendi au-  POUITall alors connaitre et rapporter les divers senti- 

"loritate haud frequenter et nonnisi prudenter uti solent, ments. A , . 

-deo ut sacri ministerii stabilitati, quantum fleri potest, ll ne parait pas que l'Assemblée ait émis une opi- 

-x hisce rerum adjunctis, satis consultum videatur etc. nion à ce sujet. En effet, le nonce ne parla plus de 
Ex audientia Sanctissimi, diei 1 maii 1845. SSmus D. cette grave et délicate question. 

X. universa rei, de qua in precibus, ratione mature per- 


pensa, gravibusque em causis animum swum moventibus, Ill. 
referente. infrascripto Cardinali S. Congregationis Conc. | 
Praefecto, benigne annuit, ut in regimine ecclesiarum En 1864, l'attention du Saint-Siége fut appelée de 


smecursaliwm, de quibus agitur, nulla immutdtio fiat nouveau sur l'amovibilité des curés par la supplique 


19° sfni. 13 


195 


d'un évêque qui avait condamné une brochure publiée 
sous le titre: Réhabilitation du desservant. Le pape 
Pie IX ayant remis l'affaire à la S. Congrégation des 
Evéques et Réguliers, le secrétaire fit rédiger une docte 
et intéressante consultation dans laquelle le sujet fut traité 
à fond. Voici le résumé de ce document. 

Certains écrivains ont soutenu que l'institution des 
eurés et leur droit au gouvernement des àmes dérive 
pour eux et leur appartient de droit divin. Ce sentiment 
est réprouvé par la partie saine des canonistes et des théo- 
logiens, lesquels montrent, au contraire que l'office parois- 
sial est de droit purement ecclésiastique, attendu que la 
constitution divine de l'Eglise ne connait pas d'intermé- 
diaire entre les évéques et les simples prétres. De là vient 
que s'il est communément reconnu que les curés ont 
un office propre et ordinaire, cela doit s entendre au 
sens large et impropre, parce que, comme l'enseigne 
S. Thomas (2, 2, q. 181, art. 6, ad 3j « plebani 
« non habent principaliter curam sed administrationem 
« quandam, secundum quod eis ab episcopo commit- 
« titur. » Ces principes ont été mis en pleine lumière 
contre les parochistes jansénistes par des théologiens et 
des canonistes de talent et de saine doctrine. On peut 
consulter le Bref de Pie VI à l'archevéque d'Embrun, 
lequel a été inséré dans les œuvres de Gerdil, à la fin du 
tome XVI. 

Ces principes sont pleinement en harmonie avec les 
faits. Si l'institution des curés dérivait du droit divin, 
elle aurait existé dès l'origine, dans l'Eglise. Mais nous 
trouvons, au contraire que les curés ne remontent guère 
plus haut que le troisième siècle; dans les cités épis- 
copales, on ne les rencontre pas avant le dixième, 
comme le montre Marianus Lupus, dans l'ouvrage in- 
titulé: De parochis ante annum Christ millesimum. Sup- 
posé donc que l'établissement des curés inamovibles ne 
commença qu'après l'an mille, il est naturel de penser 
que le nouveau système ne se généralisa qu'avec le 
temps, parce que de pareils changements ne peuvent 
s'implanter en un moment et dans tous les lieux. Il 
serait facile de montrer par l'histoire qu'un très grand 
nombre de paroisses continuèrent d'être administrées 
par des recteurs amovibles et révocables. 

]] semble toutefois que le système de conférer le 
gouvernement des âmes d'une facon temporaire fut re- 
connu nuisible à l'Eglise; sans cela, l'on n'aurait pas 
opéré de changement, et le Saint-Siège n'en aurait pas 
permis. Mais ce furent les Papes eux-mémes qui insis- 
tèrent pour faire attribuer la perpétuité aux curés. Au 
concile de Plaisance, Urbain IT, qui siégea de 1088 
à 1099, promulgua le canon suivant: « Sanctorum ca- 
« nonum statutis consona sanctione decernimus, ut, in 
« qua ecclesia quilibet institutus est, in ea perpetuo per- 
« severet ». (Gratian. distinct. 70, cap. 2). Au qua- 
trième concile général de Latran, Innocent III ordonna 


l'établissement de vicaires perpétuels et canoniquement 


institués dans les paroisses unies aux dignités et aux 
prébendes des chapitres. (Décrétale Extirpandæ, 30, 
de præb. et dignit. $ Qu: vero). Boniface VIII, qui 
occupa le siége pontifical de 1294 à 1303, statua que 
les prétres présentés par les moines pour avoir dans 
leurs églises la cure des fidèles, et qui sont insti- 


TRAITÉ DES CURÉS AMOVIBLES. 


196 


tués par les évêques, devant être perpétuels, ne peuvent 
nonobstant l'usage et tout statut opposé, être retirés 
de ces mêmes églises que par les évêques et pour cause 
raisonnable: « Presbyteri, qui ad curam populi per mo- 
« nachos in eorum ecclesiis præsentantur episcopis, et 
« instituuntur ab ipsis (cum debeant esse perpetui) con- 
« Suetudine vel statuto quovis contrario non obstante, 
« ab eisdem nequeunt ecclesiis (nisi per episcopos el 
« ex causa rationabili) amoveri ». (Cap. unico de ca- 
pellis. monachorum, in sexto). 

Telles sont les dispositions renfermées dans le Corps 
du droit canonique. 1l ne semble pas qu'on en puisse 
conclure que le système de la perpétuité ait été pres- 
crit comme une loi stable et commune à toutes les pa- 
roisses. En effet, le canon de Gratien est trop général; 
on peut le rapporter à tous les bénéfices, qui, surtout 
à l'époque dont il s'agit, étaient compris sous le nom 
d'églises; en outre, il n'est pas aussi explicite qu'il le 
faudrait. Les canons d'Innocent III et de Boniface VII 
regardent seulement les paroisses annexées aux dignités 
et prébendes, ou bien aux monastères. Cependant ces 
ponlifes devant ordonner l'établissement d'un vicaire, el 
pouvant prescrire qu'il fût amovible ou perpétuel, don- 
néreni la préférence à l'inamovibilité, sans faire d'ex- 
ceplion ni de restriction; ils montrèrent par le fait que 
linamovibilité leur paraissait plus utile et plus avan- 
tageuse. 

Vint la mémorable époque du concile de Trente. Les 
péres eurent plusieurs raisons de traiter de l'organisa- 
tion paroissiale. Chap. 7 de la septième session, ils 
prescrivirent que les cures unies aux cathédrales et col- 
légiales, ou à d'autres églises et monastères, seraient 
visitées chaque année par les ordinaires des lieux, qui 
auraient soin que la cure füt exercée par des vicaires, 
méme perpétuels, à moins qu'il ne leur parüt plus avan- 
lageux de faire autrement: « Beneficia ecclesiastica cu- 
« rala, quæ cathedralibus, collegiatis, seu aliis ecclesiis 
« vel monasteriis, beneficiis, seu collegiis aut locis piis 
« quibuscumque perpetuo unita et annexa reperiuntur, 
« ab ordinariis locorum annis singulis visitentur, qui 
« sollicite providere procurent, ut per idoneos vica- 
« rios, eliam perpetuos, nisi ipsis ordinariis pro bono 
« ecclesiarum regimine aliter expedire videbitur, ibidem 
« deputandos, laudabiliter exerceatur ». On ne peut nier 
que ce décret donna une nouvelle impulsion pour éta- 
blir plus efficacement la perpétuité des curés: cepen- 
dant on ne peut en conclure la suppression complète 
de l'amovibilité ; car le décret regarde uniquement les 

- 





paroisses unies ; en outre, l'établissement des curés in 
movibles est remis à la prudence des évèques. 

Au chap. 13 de la session 24, il est dit que da 
les villes et lieux où les paroisses n'ont pas des limite 
certaines, les évêques doivent établir la circonscriptio 
et assigner à chaque paroisse un recteur perpétuel e 
spécial: « Ubi parochiales certos non habent fines neq 
« earum rectores proprium populum, quem regant, sed 
« promiscue petentibus sacramenta administrant, mandaf 
« S. Synodus episcopis pro tutiori animarum eis com- 
« missarum salute, ut distincto populo in certas pr 
« priasque paroecias unicuique suum perpetuum peculi 
« remque parochum assignent; qui eas cognoscere ns 





L 


197 


« el à quo licite sacramenta suscipiant, aut alio utiliori 
« modo, prout loci qualitas exegerit, provideant ». Ce 
décret prescrit formellement la délimitation des paroisses; 
on y trouve une préférence marquée pour la perpétuité 
du recteur. Cependant le concile réserve aux évéques 
le pouvoir de prendre d'autres mesures que peuvent 
réclamer les circonstances particulières. 

Dans le décret de la session 24 qui prescrit le con- 
cours, il est dit que la cure d'une paroisse peut ap- 
partenir à l'évéque lui-méme: « Etiamsi cura ecclesise 
« vel episcopo incumbere dicatur, et per unum vel plures 
a adminisiretur etc. ». Cela suppose l'existence du cas 
où la cure des âmes réside dans l'évêque, comme un 
vestige de l'ancienne discipline dont il a été parlé plus 
haut. Il y en a eu d'autres exemples dans les temps 
modernes, surtout en Espagne; car l'archevéque de Séville 
avait la cure de toutes les paroisses du diocése, et il 
la confiait à des recteurs amovibles. Les recteurs ayant 
porté plainte, la question fut solennellement débattue 
devant la Rote, ainsi qu'on le voit dans les décisions 
rotales 20 avril 1640, 21 juin 1641, 23 juin 1642, 
coram Peutingero. Aprés avoir examiné la question 
sous tous les aspects, la Rote, par trois arréts confor- 
mes, canonisa la possession où était l'archevêque de 
nommer des curés amovibles ad nutum dans toutes les 
paroisses du diocése. 

En 1841 la S. Congrégation du Concile traita la 
cause Gallipolitana paræciarum. On y voit que l’évêque 
avait conservé la cure dans presque toutes les églises 
lu diocèse. Cet évêque, qui avait été franciscain, éco- 
nomisa sur ses revenus la somme nécessaire pour consti- 
luer la dotation des curés et de leurs vicaires. Il demanda 
au Saint-Siége l'autorisation d'ériger canoniquement deux 
paroisses qui seraient pourvues au concours. La S. Con- 
grégation du Concile exauca la demande, et, par indult 
spécial, accorda à l’évêque la nomination des vicaires 
paroissiaux, laquelle, d’après le droit commun, appar- 
lient au curé. 

Revenons au concile de Trente. Le chapitre XI de 
la 25° session de regularibus, autorise les évêques à 
visiter en ce qui concerne la cure et l'administration 
les sacrements les curés soit réguliers soit séculiers des 
paroisses unies aux monastères, et le concile statue que 
les prêtres, méme amovibles ad nutum ne doivent être 
“lablis dans ces paroisses qu'avec le consentement de 
l'évêque, aprés examen. Ainsi, l'amovibilité des curés 
est respeciée et maintenue dans le cas dont il s'agit. 
De là vient que Benoit XIV dit que les chapitres et 
les monastères ont coutume de nommer des vicaires 
lemporaires et amovibles ad nutum pour exercer la cure 
des àmes dans les paroisses unies à ces mémes cha- 
pitres et monastères. (Lib. 12, de synodo diæcesana, 
rhap. 1*, num. 2). i 

Puisque les Papes, avant le concile de Trente et 
les péres de Trente eux-mémes donnaient la préférence 
ala perpétuité, les papes successeurs suivirent la même 
règle de conduite. Saint Pie V, dans la bulle Etsi omni- 
vss du 5 novembre 1571, statua que les vicairies pa- 
oissiales des basiliques et collégiales de Rome seraient 

ronférées à vie. Léon XII conserva la disposition dans 
la bulle de réorganisation des paroisses. 


TRAITÉ DES CURÉS AMOVIBLES. 


198 


Quoique le concile de Trente et les papes aient 
entouré d'une faveur marquée la délimitation des pa- 
roisses et leur collation perpétuelle, ils n'ont pas en- 
tendu supprimer entièrement l'amovibilité des recteurs. 
En effet, l'histoire moderne nous apprend qu'un assez 
grand nombre de paroisses ont conservé le systéme de 
l'amovibilité. D’après les circonstances et les exigences 
des cas particuliers, les souverains pontifes n'ont pas 
refusé de ratifier le système en question. Benoit XIV, dans 
la constitution: Cum semper oblatas, du 19 aoüt 1744, 
décide que les curés amovibles, révocables ad nutum, 
doivent, comme les curés perpétuels, appliquer la messe 
pour leurs paroissiens (S 4). La bulle Ad honorandum, 
du 27 mars 1751, accorde au chapitre de Saint-Pierre 
le pouvoir de placer des curés amovibles dans plusieurs 
paroisses unies à ce chapitre (S 41, 42, 52, 61). La 
bulle Regis pactfci, du 17 mars 1756, reconnait l'amo- 
vibilité pour les paroisses du monastére de Sainte Marie 
in Organis '$ 36). La bulle Suprema dispositione, du 10 
janvier 1752, accorda le méme privilége au chapitre 
de la collégiale de Sainte Marie Majeure à Udine ($14. 
Benoit XIV accorda aux Bénédictins de Gengebac, le 15 
avril 1741, l'annexion de sept églises paroissiales au mo- 
nastère, avec pouvoir pour l'abbé d'y tenir un curé sé- 
culier ou régulier amovible ad nutum. Nous pouvons 
ajouter un Bref de Pie VI du 2 ottobre 1778, qui nous 
apprend que le Comtat Venaissin avait un grand nombre 
de paroisses desservies par des curés amovibles; et le 
pontife pourvoit à ce qu'ils ne soient pas révoqués sine 
spectata causa, sans rien innover au sujet de l'amovi- 
bilité. En transforment l'église abbatiale de S. Gemini, 
au diocèse de Narni, en collégiale, Pie VII confirma 
l'amovibilité du curé. (S. Congregatio Concilii, Varnten. 
curæ animarum, b septembre 1846). 

De l'exposé historique que nous venons de faire il 
résulte clairement que la discipline ecclésiastique pré- 
fère la perpétuité des paroisses, sans condamner toute- 
fois et prohiber l'amovibilité, si les circonstances spéciales 
la conseillent. 

En théorie, la perpétuité est-elle préférable à l'amo- 
vibilité? Les docteurs se divisent en deux camps. 

Les uns penchent pour l'amovibilité. Ainsi Pignatelli, 
qui traite la question ez professo (tom. 9, Consult. 143). 
Le cardinal de Luca (disc. 80, de benef.), Giraldi, de 
officio et potestate parochi, append. 2, c. 114 et 115. 

Pour l'inamovibilité, on peut citer Fagnan, qui 
s'étend longuement sur les avantages du système et les 
inconvénients du système opposé (chap. Ex parte, de of- 
ficio vicarii, num. 9 seqq.) Barbosa, (de officio et potestate 
parochi, part. I, c. I). Ferraris, Verbo Parochia, num.14. 

La S. Congrégation du Concile a souvent eu l'oc- 
casion de traiter la question, tant autrefois que de nos 
jours. Je me contente de citer l'affaire de Narni, du 5 
septembre 1846, et une autre Narnien, du 9 septem- 
bre 1848. On remarque plus de précision dans le fo- 
lium relatif à une cause de Bari, du 29 août 1857. 
Les résolutions montrent que la S. Congrégation a opiné 
différemment, suivant les circonstances. En effet, le salut 
du peuple est la supréme loi. Selon que le bien des 
âmes l'a exigé la S. Congrégation a décidé dans un 
sens ou dans l'autre. 


199 


S'il y a confusion, ou incertitude sur la délimitation 
des paroisses ou sur la personne, lorsque plusieurs curés 
exercent simultanément la cure, ou à tour de rôle, de 
sorle que les ouailles ne connaissent pas bien leur pas- 
teur, ni celui-ci ne connait distinctement ses ouailles, 
en pareil cas la S. Congrégation, ne pouvant tolérer cet 
usage, prescrit la délimitation de la paroisse et l'insti- 
tution d'un recteur perpétuel, conformément au chap. 13 
de la session 24 du Concite de Trente. Dans la cathédrale 
de Sarno, la cure appartenait à tous les chanoïnes de la 
cathédrale; la S. Congrégation du Concile ordonna d'an- 
nexer la paroisse à un canonicat, ou d'établir un vicaire 
perpétuel, afin que la population reconnüt un recteur 
cerlain (Sarnen. 7 juillet 1731;. 

Dans les paroisses de collation libre, et qui ne sont 
pas annexées à des chapitres ni à des monastères, le 
concours doit être tenu pour la nomination du curé, 
conformément au chap. 18 de la session 24. Le con- 
cours donnant droit à l'institution canonique, il s'ensuit 
que le curé institué acquiert un litre perpétuel sur la 
paroisse qui lui est conférée. 

Si la cure habituelle réside dans un chapitre, ou 
dans un canonicat et tout autre lieu pie, il faut distin- 
guer. Ou bien la eure réside dans ces personnes mo- 
rales ou naturelles, secondairement, et à raison de l'an- 
nexion et de l'union; en ce cas l'évéque a le pouvoir 
de changer le systeme établi, en rendant perpétuel le 
vicaire, qui était amovible, conformément au chap. 7 de 
la session 7 du concile de Trente. 

Si la cure appartient principaliter, en vertu de la 
fondation primitive au chapitre, ou canonicat, l'évêque 
n’a pas le pouvoir de supprimer l'amovibilité. 

En examinant les relations ad limina, la S. Con- 
grégation du Concile, rencontre des paroisses unies aux 
chapitres, canonicats et autres lieux pies; elle a coutume 
de répondre dans le sens que je viens de dire. Si elle 
eraint que l'amovibililé ne nuise au bien spirituel des 
àmes, elle exhorte les évéques à suggérer aux chapi- 
tres par la voie de la persuasion de dresser et présenter 
un plan pour que le vicariat soit conféré en titre per- 
pétuel. | 

Il est faux par conséquent que la discipline ecclé- 
siastique condamne le système d'amovibilité; car elle 
le reconnait ou l'écarte suivant la diversité des circon- 
stances, pour le plus grand bien spirituel des âmes. 

Avant et aprés le concile de Trente, il existait en 
France, comme dans toute l'Eglise, un certain nombre 
de paroisses amovibles. Une main aussi puissante qu elle 
était incompétente, fit presque disparaitre cetle orga- 
nisation, en 1686. On connait la manie de Louis XIV 
de se méler de choses ecclésiastiques. Le 29 janvier 
de l'année susdite, il rendit un édit prescrivant: « Que 
« les cures qui sont unies à des chapitres, ou autres 
« communautés ecclésiastiques, et celles oü il y a des 
« curés primitifs, soient desservies par des curés ou 
« des vicaires perpétuels qui seront pourvus en litre, 
« sans que l'on y puisse mettre des prétres amovibles, 
« sous quelque prétexte que ce soit ». Cet édit eut tout 
son effet, car, si l'on excepte les paroisses unies aux 
couvents ei dans lesquelles on continua d'avoir des curés 
amovibles, dans toutes les autres, vers la fin du siècle 


TRAITÉ DES CURÉS AMOVIBLES. 


200 


dernier, lorsqu'éclata la révolution si funeste à l'Eglise, 
les curés amovibles étaint abolis et inconnus dans toute 
la France. 

J'emprunte ces renseignements aux Analecta juris 
pontificii, dixième livraison, septembre 1855, col. 1619 
et suivantes. 

Lors du concordat de 1802, tous les diocèses et 
les chapitres furent supprimés, et anéantis, et en même 
temps rétablis dans les formes convenues. La méme chose 
arriva pour les paroisses. L'article 10 du concordat 
portait: Jidem episcop: ad parecias nominabunt , nec 
personas seligent misi gubernio acceptas. La bulle Ec- 
clesia Christi confirmative du concordat s'exprima de 
la facon suivante: Jus nomtnandi parochos ad. episcopos 
pertinebit, qui tamen personas non seligent nist iis. do- 
bus instruclas, quas Ecclesie. canones requirunt, atque 
(ut tranquillitas magis in tuto sit) gubernio. acceptas. 
Conformément à cette bulle et à l'autre qui commence: 
Qui Christi Domini, le cardinal. Caprara supprima tous 
les diocèses, chapitres, et paroisses; et dans le $ Quo- 
niam, il défendit de ne reconnaitre comme curés dans 
les paroisses nouvellement érigées que ceux qui seraient 
députés par les évéques respectifs. 

Dans l'exécution de cet article du concordat, les 
évéques ne purent établir qu'un petit nombre de curés 
avec un litre canonique, et perpétuel. Les auires furent 
établis sans titre canonique et administrèrent les cures 
en vertu de la commission épiscopale, qui leur donna 
le pouvoir d'exercer librement toutes les attribulions pa- 
roissiales. Le nouveau systéme prit pied sous le gouver- 
nement de Napoléon. À l'époque de la restauration des 
Bourbons, et de la paix générale, le Saint-Siége n'eul 
pas d'abord l'occasion de porter son attention. La bulle 
de Sixte-Quint sur la relation de l'état des diocèses ne 
fut remise à exécution qu'à partir de 1830. 

En 1844, les frères Allignol, prétres de Viviers, 

publièrent un ouvrage, intitulé: Etat actuel de l'Eglise 
en France, en faveur de linamovibilité des curés. Deux 
ans aprés, Migne, publiant le Droit canon de son En- 
cyclopédie théologique, soutint la méme thèse (tom. 1*. 
p. 1281 et suivantes). Le livre des fréres Allignol 
renfermail diverses maximes fausses et inexactes; les 
auteurs se rétractèrent d'une manière édifiante. L'un 
d'eux ayant été recu à l'audience de Grégoire XVI, le 
saint-Pére lui dit que « son but ne paraissait pas étran- 
ger au presbytérianisme. » 
.. En 1845, Grégoire XVI fit rendre par l'organe de 
la S. Congrégation du Concile la décision rapportée 
ci-dessus, et qui permet de garder provisoirement dans 
les paroisses dont il s'agit le système d'amovibilité en 
usage depuis l'époque du concordat de 1802; on peut 
conserver celle organisation jusqu à ce que le Saint- 
siége décide autrement. 

D'aprés cette résolution, la S. Congrégation du Con- 
cile, examinant les relations ad limina présentées par 
les évêques, prit pour maxime de laisser passer sans 
observation ce qui était dit de lamovibilité des suc- 
cursalistes. Elle agit de la même façon au sujet des con- 
ciles provinciaux qui furent célébrés à partir de 1849. 
Presque tous parlérent de l'amovibilité des curés; or, 
la S. Congrégation, en revisant les actes et les décrets 


201 


des conciles, ne prescrivit aucune correction, et laissa 
les choses en l'état. Le concile provincial d'Auch, cé- 
lébré en 1852, fit un décret ainsi concu: « Improbat 
« synodus eos qui succursalistarum amovibilitatem tan- 
« quam illegitimam vituperant; declaratque eam ordi- 
« nationi divinæ non adversari, nec a S. Ecclesia re- 
« probari; imo hanc disciplinam esse servandam, ex 
« declaratione Summi Pontificis Gregorii XVI, donec 
« Apostolica Sedes aliter statuerit. » La congrégation 
particulière qui était chargée de la révision des conciles 
provinciaux, ne crut pas devoir s'arréter sur ce point. 

En 1863, un évéque de Savoie, dans la relation 
de l'état de son diocèse, fit connaître que sur 170 pa- 
roisses, seulement 18 étaient inamovibles, et que l'évéque 
avait la libre collation de toutes. La S. Congrégation 
du Concile ne fit pas d'observation à ce sujet. 

On remarquera d'autres détails dans la consultation 
elle-même, dont nous croyons devoir publier le texte. 


Monsignor Vescovo di N. nell'anno scorso (1863) pubbli- 
cava la lettera convocatoria del Sinodo diocesano, e nel desi- 
gnar le persone, che dovevano intervenirvi, annoverava 
eziandio: Inter parochos amovibiles cujusque decanatus 
eum qui scrutinio probabitur electus. Quell'espressione di 
parrochi amovibili diede occasione al Sacerdote D. Des- 
servant o eurato amobivile di V. di dare alla luce un opu- 
scolo intitolato: Réhabilitation du Desservant, in cui prende 
a condannare il sistema comunissimo in Francia di conferir 
le parrocchie amovibili ad nutum de’ Vescovi, siccome 
contrario alla disciplina ecclesiastica; ed in pari tempo 
taccia i Vescovi Francesi, come che abusino del diritto 
di poter far passare da una cura all'altra questi cos] detti 
Desservants. 

Egli dava alle stampe cotesto libercolo senza previa 
autorizzazione del suo vescovo contro a cid, che prescri- 
vono le sanzioni del concilio provinciale, e gli statuti dio- 
cesani. Di piü ne diramava una copia a ciascuno di tutti 
ivescovi della Francia. Monsignor Vescovo, appena ebbelo 
nelle mani, credette suo dovere sottoporlo a disamina nel 
consiglio composto di ecclesiastici, di cui esso à solito 
servirsi. Oltre adunque l'estrinseco dell'essere l'opuscolo 
stampato con aperta violazione de’ decreti del Sinodo pro- 
vinciale, e dello statuto diocesano, fu esso trovato ingiusto 
perché si accusa come scandaloso l'uso di un'espressione 
autorizzaia dalla S. Sede, e vi si traggono conseguenze 
aliene dallo scopo dell'atto episcopale, e si afferma come 
riprovata dalla Chiesa la disciplina di tutte le diocesi della 
Francia; erroneo, perche vi si condanna come riprovato 
dalla Chiesa il sistema di potere amuovere i detti Curati; 
ingiurioso ai vescovi travisando le saggie loro intenzioni 
nell'uso che fanno dell'amovibilità; calunnioso, perché ver- 
gati da un prete contro i superiori legittimi; scandaloso 
in fine perché porta a favorire false dottrine. Laonde Mon- 
Signor vescovo con sua ordinanza del 22 decembre pros- 
simo passato formalmente proscriveva quell'opuscolo. Inoltre 
eondannava il curato a ritirarlo dalla circolazione, a do- 
mandare scusa a Lui, ed in caso di renitenza lo sospen- 
deva ipso facto dal suo ministero fino a che perseverasse 
nella sua colpa. 

Nell'atto medesimo aggiungeva di voler deferir l'affare 
al giudizio della S. Sede, e di piu commendava al suo Vi- 
cario generale di recarsi personalmente presso il curato 
per notificargli la condanna, ed interpellarlo, se quella 
produzione era veramente sua: e qualora riconoscesse quel- 
lopera come suo parto, e confessasse di averla fatta stam- 
pare, gl'ingiungesse di aderire alla data condanna, di do- 


TRAITÉ DES CURÉS AMOVIBLES. 


202 


mandare scusa al vescovo medesimo, di sospendere la 
diramazione delle copie, e di ritirar quelle che potesse, 
La diramazione peraltro era già un fatto compiuto; e solo 
peche copie gli eran rimaste; Il curato intanto emetteva 
atto di adesione alla ordinanza del vescovo del 22 decem- 
bre rimettendosi in tutto a quello che decretato avrebbe 
il Sommo Pontefice, e soddisfaceva puranche alle altre in- 
giunzioni. Monsig. Vescovo ben tosto diramd cotesto atto 
a tutti i vescovi della Francia, accompagnandolo con una 
sua lettera. Di più umilid alla Santità di Nostro Signore 
una copia dell'Opuscolo, dell'Ordinanza de’ 22 decembre 
e la ritrattazione, ed in fine la relazione del vicario ge- 
nerale circa il suo accesso alla casa del parroco e del- 
lavutene risultanze. Aggiungeva egualmente Monsignor 
vescovo un suo foglio, ove racconta l' accaduto, sottopone 
il proprio operato al giudizio del Sommo Pontefice, e lo 
supplica de’ suoi consigli 
La Santità di Nostro Signore si degnava rimettere 
tutta la posizione alla Sagra Congregazione de'VV. e RR., 
e quindi presceglieva una Congregazione speciale composta 
dell'Efize Vostre Reviíne, perchè si compiacciano esaminar 
l'affare, e suggerire la provvidenza da prendersi. 
L'Opuscolo non à molto lungo; e non si stende oltre 
le 15 pagini. L'affare ha acquistato importanza per la ese- 
guitasi diramazione a tutti i vescovi della Francia; del 
resto non sembra esser produzione di gran vaglia, siccomo 
potrà raccogliersi dai cenni, che qui imprendiamo a dare. 
L'Autore non s'introduce con verun apparato di eru- 
dizione ecclesiastica per sostenere e comprovare l'assunto. 
Non usa neppure argomenti per la dimostrazione del suo 
tema sia tratti dalle fonti comuni del diritto canonico, sia 
dalla ragione e dall'esperienza. Esso si riduce ad una 
mera continuata asserzione o declamazione di tutto quello 
che viene esponendo. Mostra peraltro moltissimo rispetto 
e devozione verso a S. Chiesa, non che verso l’ Autorità 
del Sommo Pontetice. Tanto pare potersi dire in genere. 
In ispecie poi esordisce l'opera con un tratto singolare 
anzichend. Detinisce il Desservant un essere, cui da mezzo 
secolo in qua i vescovi fan servire alla loro alterigia epi- 
scopale, facendo su d'esso uso d'un potere tutto laico, 
per nulla proprio della Chiesa, anzi da essa riprovato, 
collo sbalzarlo da questa a quella parrocchia senz' altro 
giudizio all'infuori del loro capriecio. Questo (ei prosegue) 
è uno scandalo, tanto piu detestevole, quanto che domina 
nel Santuario, e propriamente nell'episcopato. L'amovibi- 
lità nella Chiesa non à un principio di disciplina, ma una 
mera tolleranza di essa. L'amovibilità nasce dalle leggi 
Organiche emanate da Napoleone ('). Il Governo peraltro 
non obbliga i Vescovi a rispettar queste disposizioni lai- 
cali. Se i Vescovi bramano mantener sul popolo il loro 
ascendente, debbono porre il suo appoggio sul basso Clero, 
Che si trova a contatto col popolo. Si sdegna, che il Clero 
inferiore sia chiamato basso Clero: basso, ei continua, ed 
inferiore per ricchezza, ma non per numero, intelligenza, 
e dottrina. Sono 40,000 i Desservants nella Francia (*). 





(') I notissimi Articoli Organici, contro i quali la S. Sede non 
manc di protestare energicamente appensa furono da Napoleone dopo 
il Concordato promulgati, all'Art. 81 cosi dicono: Les vicaires, et 
desservants exerceront leur ministére, sous la surveillance et la di- 
rection des Curés. Ils seront approuvés par l' Évèque et révocables 
par lui. Quale articolo sebbene restrittivo a quei, che noi chiamiamo 
sotto-curati, nulladimeno in Francia si applica ancora ai rettori di 
quelle chiese parrocchiali, le quali non si danno con titolo perpetuo 
ma sono indipendenti da qualsivoglia altro parroco titolare. 

(3) Questo numero à esagerato. In un certo opuscolo stampato 
col titolo: Rapporto di Monsignor Corboli sopra alcuni affari religiosi 
di Francia, il lodato prelato diceva, che secondo notizie autentiche 
in allora (1851) si contavano 28,822 succursali e 3,315 parrocchie titolari. 


203 


Ora 40,000 intelligenze quanto bene e quanto male non 
son capaci di fare! Egli non intende fare una minaccia; 
il Clero di Francia à troppo cattolico per eccedere in 
esorbitanze. 

Si scaglia contro la condotta de' vescovi, i quali non 
pongono tutto lo studio, onde in ogni parte della Francia 
fiorisca come dovrebbe la Religione Cattolica. Dice che 
dessi amano far da grandi, ed essere adulati. Anzi l'adu- 
lazione sola à il mezzo per entrare loro in grazia. Rac- 
conta il fatto accaduto ad un curato di campagna (senza 
nominar nó il nome n? il luogo) il quale per aver rispo- 
8to al suo vescovo, il quale l'interrogava, che lui predicava 
non una volta la settimana ma sei e sette volte, quasichè 
lo dicesse per vanto e con spirito di superbia, ne fu pu- 
nito coll'essere mandato a fare gli esercizi, piu tardi col- 
lessere trasferito ad una parrocchia nei più remoti e duri 
confini della diocesi. 

Fa il paragone de’ curati di campagna cogli stessi ve- 
scovi, e pretende essere molto maggiore il bene che fanno 
quelli, che questi. Critiea il modo che tengono i vescovi 
nel far la visita delle diocesi, quale fan consistere in pas- 
geggiate di diporlo, in isfoggiare la loro grandezza, in 
prendersi divertimenti massime eon tanti pranzi. 

I parroci non potranno mai produrre i vantaggi propri 
del loro ministero, se non sono stabili e fissi nella loro 
parrocchia; giacche temendo sempre di esserne trasferiti o 
non fanno verun bene, o se lo fanno questo rendesi fru- 
straneo, perchè nel bel mezzo ne viene troncato e distrutto. 
I vescovi sono troppo aspri coi curati, e sovente per falsi 
sospetti si puniscono e si castigano. Appella ad un canone 
del concilio Tridentino, che riporta in francese senza ci- 
farlo, ove ai Vescovi raccomanda di esercitare il loro po- 
tere con carità, non per dominare e in destructione. (Que- 
8to canone à il principio dal cap. 1. sess. 28, de Re.). 
Poggiato su questo avviso indirettto a vescovi, crede di- 
mostrare, non essere loro permesso di cambiar i parrochi 
da una parrocchia all'alüra. Egli non si perita chiamare i 
vescovi erudeli, barbari, ingiusti verso i loro curati. Con- 
danna in essi una certa tendenza ad introdurre nella Chiesa 
un modo di governo che sa del laieale, ed ha origiue dalle 
usurpazioni de'laici contro la Chiesa. In fine egli conclude 
domandando la stabilità dei desservants. 

À quattro principalmente pare ridursii capi di accusa 
contro il curato; primo all'aver stampato l'opuscolo senza 
licenza del suo vescovo con violazione del sinodo provinciale, 
e dello statuto diocesano: secondo all'aver condannato il 
Sistema dell’ amovibilità. come riprovato dalla disciplina 
ecclesiastica, e proveniente da un fonte puramente laico; 
terzo all'aver tacciato i vescovi di abusar del potere di 
amovere i parroci; quarto al dire, che si mostra dai ve- 
scovi una tendenza ad introdurre nella Chiesa un sistema 
di governo proprio piuttosto de’ laici, che della Chiesa. 
In quanto al primo capo, avvi il fatto patente, e la con- 
fessione del curato, che confessa la sua mancanza. Ri- 
guardo al terzo e quarto trattasi di fatti, i quali sono 
asseriti meramente, né si adduce, ancorchè esistessero, 
verun appoggio con cui confermarli. Quiudi è rimesso alla 
Superiore prudenza dell'Emze Vostre Reviñe, farne quel 
conto, che crederanno: solamente in quanto al punto del- 
l'amozione in astratto toccheremo, se possa eseguirsi senza 
grave cagione dopochè avremo favellato del secondo capo. 
Il quale concernendo un punto di disciplina Ecclesiastica, 
merita uno sviluppo piü esteso. 

Ma prima di entrare in materia crediamo pregio del- 
lopera premettere non esser mancati alcuni scrittori, i 
quali hanno preteso sostenere, che l'istituzione de'parrochi, 
ed il diritto di essi al governo delle anime proviene ed 


TRAITÉ DES CURÉS AMOVIBLES. 


204 


a’ medesimi compete per diritto divino, Questa sentenza à 
riprovata dalla sana parte de’ canonisti e teologi; impe- 
rochè al contrario da questi si dimostra, che l'officio par- 
rochiale nei Parrochi à ordinario non per diritto divino 
ma per diritto puramente umano, perché, come avverte 
S. Damaso Papa (Ep. 9. ad Prosp.) tra i vescovi ed i 
semplici Preti la costituzione divina della Chiesa non co- 
nosce verun grado intermedio; onde l' Abulense, parlando 
de' Parrochi disse (Math. XVI. quae. 87.) « Curati omnes 
« sunt commissarii; et sic tota jurisdictio est Episcopi 
« immediate; et si nollet ponere curatos, sed ipse admi- 
« nistraret, licite faceret, si sufficeret ad hoc. » Cho se 
comunemente si dice avere i parrochi un officio proprio 
ed ordinario ció deve intendersi in un senso lato ed im- 
proprio, perch?, come insegna S. Tommaso (2. 2. q. 184. 
art. 6. ad 3): « Plebani (ossia Presbyteri eurati come so- 
« pra li chiama) non habent principaliter curam sed ad- 
« ministrationem quamdam, secundum quod eis ab Epi- 
« Scopo committitur ». Questi principi cui noi accenniamo, 
sono messi in piena luce contro i Parrochisti Gianseniani 
da teologi e canonisti di vaglia e di sana dottrina, e si 
puo consultare il Breve Apostolico di Pio VI ad Archie- 
piscopum Ebredunensem, che si irova inserito nelle opere 
di Gerdil in fine tom. XVI, ed altresí la pregiata opera 
del Nardi intitolata dei Parrochi. 

Cotesti principi sono in pien' armonia col fatto. Se 
l'istituzione de' parrochi partisse dal diritto divino, avrebbe 
dovuto subito esser posta in atto nella Chiesa, siccome, 
ad esempio, avvenne dei vescovi. Ma al contrario si rileva, 
che l'origine de' parrochi rimonta al secolo terzo, ed anzi 
nelle città non invalsero i parrochi se non se nel secolo 
decimo come dimostra Mario Lupo di Bergamo nell'opera 
De Parochis ante annam Christi millesimum. 

Posto pertanto, che l'istituzione de' Parrochi inamovi- 
bili non avesse principio che solamente dopo il mille del- 
lera cristiana, non deve far maraviglia, se, prima che 
g'introducesse questo nuovo sistema nella disciplina ec- 
clesiastica fosse dovuto passare lungo tratto di tempo: 
poichè cosiffatte innovazioni per la loro natura non pos- 
sono impiantarsi in un punto in tutti i luoghi. Di fatti 
agevole sarebbe colla storia alla mano far vedere il gran- 
dissimo numero di parrocchie, che continuarono ad essere 
amministrate da reggitori precari, e revoeabili anche dopo 
quell' epoca. 

Conviene peraltro dire, che il sistema di conferire il 
reggime delle anime in modo temporaneo fosse ricono- 
aciuto dannoso nella Chiesa; altrimenti fatta si sarebbe 
veruna alterazione, ela S. Sede non lo avrebbe permesso. 
Ma anzi i Pontefici insistettero, perché i Parrochi fossero 
perpetui. Di fatti nel concilio di Piacenza il pontefice 
Urbano II, che sedette nella cattedra Apostolica dal 1088 
al 1099, si legge: Sanctorum canonum statutis consona 
sanctione decernimus, ut . . . . . in qua Ecclesia qui- 
libet institutus est, in ea perpetuo perseveret. Ved. Gratian. 
Decr. Distine. 70. cap. 2. 

Un poco più tardi Innocenzo III, che fioi dal 1198 
al 1216, nel concilio generale di Laterano ( Ved. cap. 
Extirpandae, 30, De praeb. et digu. S. Qui vero), nel men- 
tre, che ordinava ai parrochi la residenza personale nella 
propria parrochia, permetteva, che quei dignitari e pre- 
bendati, a cui la parrochia era annessa, ( dovendo d'al- 
tronde servire all’officio proprio della Dignità o Prebenda) 
potessero amministrar la parrochia mediante un Vicario: 
In ipsa ecclesia parrochiali idoneum et porpetuum habeant 
vicarium canonice institutum. E Bonifacio VIII, che oc- 
cupo la cattedra pontificia dal 1294 al 1803 ( Ved. cap. 
un. del eap. monac. 6), stabiliva che Presbyteri, qui ad 


205 


curam populi per monachos in eorum ecclesiis, praesentan- 
iur episcopis, et instituuntur ab ipsis (cum debeant esse 
perpetui) consuetudine vel statuto quovis contrario non 
obstante, ab eisdem nequeunt ecclesiis (nisi per episcopos 
et ex causa rationabili) amoveri. 

Queste sono in ispecie le disposizioni contenute nel 
corpo del Diritto canonico concernenti l'argomento che 
trattiamo. Dalle quali non sembra potersi dedurre, che il 
s'stema della perpetuità fosse ordinato come legge co- 
stante e comune a tutte le parrocchie. Di fatti il canone 
presso (iraziano à troppo generico, potendosi riferire a tutti 
i benefici che, massime in quei bassi tempi venivano sotto 
il nome di Chiesa, e di più non è cosi esplicito, come 
richiederebbesi per lo scopo. I Canoni di Innocenzo III e 
Bonifacio VIII parlano solamente di párrocchie annesse a 
dignità e prebende, ovvero monasteri. Ma in ogni modo 
questi Sommi Pontefici posti nel caso di dover ordinare 
l'istituzione di un vicario, e potendo prescrivere che fosse 
amovibile o inamovibile preferirono che fosse inamovibile 
senza far veruna eccezione o limitazione: col fatto adunque 
dimostrarono che l’inamovibilità sembrava loro piü utile e 
vanlagpiosa. 

Sopravvenne l'epoca memorabile del concilio di Trento. 
Piü volte i Padri-tridentini ebbero motivo di trattare del 
reggime parrocchiale. Al cap. 7 sess. 7 de Ref. decreta- 
rono che: Beneficia ecclesiastica curata, quae cathedralibus. 
eollegiatis, seu aliis ecclesiis vel monasteriis, beneficiis, 
seu collegiis aut locis piis quibuscumque perpetuo unita 
ei annexa reperiuntur, ab ordinariis locorum annis singu- 
lis visitentur, qui sollicite providere procurent, ut per ido- 
Deos vicarios, etiam perpetuos, nisi ipsis ordinariis pro 
bono ecclesiarum regimine aliter expedire videbitur ibidem 
deputandos, animarum cura laudabiliter exerceatur. Sembra 
non potersi negare, che con questo decreto si desse un 
nuovo impulso per fermare più efficacemente la perpetuità 
de” parrochi: ma nulladimeno non sembra egualmente, 
che si possa concludere che fosse eliminata affatto l'amo- 
vibilità; giacchè il caso versa restrittivamente sulle par- 
rocchie annesse, e di più la costituzione de'parrochi perpetui 
è rimessa al prudente arbitrio de’ vescovi. 

Nel cap. IX sess. 14 de Ref. si applaude alla disci- 
plina sulla distinta e stabile demarcazione delle parrocchie 
e Bi proibisce che le parrocchie per qualunque titolo si 
uniscano e confondano con parrocchie diverse e di altra 
diocesi. Ma peraltro sebbene da questa disposizione chiara 
sempre piü apparisea la mira di ordinare in modo fisso e 
certo la eura delle anime, nulla si dice della persona, alla 
quale debbano affidarsi le parrocchie, ciob se debba essere 
stabile o precaria. 

Pih esplicitamente nel cap. 16 sess. 23 de Ref. si 
proibisce, che i benefici, aventi cura di anime si conver- 
tano in benefici semplici, etiam assignata vicario perpetuo 
eongrua portione. Se perd contro la fondazione delle par- 
rocchie medesime, la cura delle anime sia stata trasferita 
su di un vicario perpetuo, anche da tempo immemorabile, 
si statuisce, che qualora non gli è stata assegnata la con- 
grua, al più presto si assegni. Quando cid non possa farsi 
commodamente, si rimeitano le cose nello stato primitivo. 
In questo decreto si enuncia meramente il parroco perpe- 
tuo; ma nulla di espresso si stabilisce sul punto della 
durata nell'officio parrocchiale. 

Nel cap. XIII, sess. 24 de Ref. si decreta che in quelle 
città e luoghi « ubi parochiales certos non habent fines 
« nec earum rectores proprium populum, quem regant, 
« ged promiscue petentibus sacramenta administrant, man- 
« dat S. Synodus episcopis pro tutiori animarum eis com- 
« missarum salute, ut distincto populo in certas propria- 


TRAITÉ DES CURÉS AMOVIBLES. 


206 


« sque paroecias unicuique suum perpetuum peculiaremque 
« parochum assignent, qui eas cognoscere valeat et a quo 
« licite sacramenta suscipiant, aut alio utiliori modo, prout 
« loci qualitas exegerit, provideant. » Piü spiccatamente 
in questo decreto à prescritta la stabile dilimitazione delle 
parrocchie: nell'esecuzione della qual misura si scorge la 
prelazione che dassi ad un rettore perpetuo: abbenchè qui 
altresi avvi una limitazione in favore dei Vescovi per 
provvedervi anco in altro modo qualora giusta l'esigenza 
de'luoghi speciali sembri più utile e salutevole. 

Nel principio del cap. 18, sess. 24. de Ref. nel dirsi 
« etiamsi eura ecclesiae vel episcopo incumbere dicatur, et 
per unum vel plures administretur etiam in ecclesiis pa- 
trimonialibus vel receptivis nuncupatis, in animarum cura » 
si suppone l'esistenza del caso, in cui la cura delle anime 
risiede nel vescovo, nel che si raffigura un superstite mo- 
numento dell'antica disciplina avanti il mille dell'era cri- 
stiana. Non rari simili esempi trovansi anche ne’ tempi più 
recenti massime in Ispagna. Nella diocesi di Siviglia 
(Hispalen.) al vescovo incombeva la cura di tutte le par- 
rocchie della diocesi, le quali per costume si affidavano a 
tanti rettori amovibili ad nutum dello stesso vescovo. 
Questi rettori mosséro quistione contro siffatto sistema, e 
la causa non senza gran calore e strepito fu discussa tre 
volie in S. Hola coram Peutingero come dall' Hispalen. 
Juris amov. curatos 20 apr. 1640, 21 junii 1641, 23 
junii 1642. Ma il Saero Tribunale, esaminata la contro- 
versia in tutti gli aspetti, con tre sentenze conformi ca- 
nonizzó il possesso del vescovo nel diritto di nominare 
parrochi amovibili ad nutum in tutte le parroochie della 
diocesi. 

Anche nel 1841 presso la S. C. del Conc. si tratto 
la Gallipotana Parrochiarum, dalla quale risulta, che an- 
che in quella diocesi la cura delle anime risiedeva presso 
il vescovo in quanto a tutta la diocesi, la quale restriu- 
gevasi alla sola citéà con due parrocchie. Il vescovo di 
allora, religioso Francescano. co' risparmi che fece rite- 
nendo la parea vita dell'Ordine, dal quale era uscito, potè 
raggranellare tale somma da procurare una congrua dote 
di tutti i Curati non che de' coadjutori. Richiese pertanto 
di poter devenire all'atto della canonica erezione delle 
dette due parrocchie, da doversi conferire mediante con- 
corso: vi annu) pienamente la S. C., e volle di piü che la 
scelta de'coadiutori appartenesse al Vescovo. 

Nel cap. XI, sess. 25, de Regular. si dà facoltà ai 
vescovi di visitare in quanto alla cura ed amministrazione 
de'sacramenti i parrochi sia regolari che secolari delle 
parrocchie annesse ai monasteri, e si dispone che «nec ibi 
aliqui etiam ad nutum amovibiles deputentur nisi de 
ejusdem consensu ac praevio examine per eum aut ejus 
vicario faciendo, » In questo capitolo ognun vede da per 
se, che l'amovibilità de' parrochi nel caso, di cui si trat- 
ta, à rispettata e lasciata integra. Quindi Bon. XIV. de 
Syn. Dioec. lib. 12, cap. 1, n. 2, scriveva che in oggi 
« a capitulis et monasteriis deputari solent Vicarii tem- 
poranei, et ad nutum amovibiles, qui animarum curam 
exerceant in parochiis iisdem capitulis seu monasteriis 
unitis. » 

Che se già i Sommi Pontefici prima del concilio di 
Trento, ed i Padri tridentini diedero a dividere dar essi 
la prevalenza alla perpetuità, lo stesso si pub dire de'Pon- 
tefici susseguenti. Ci contentiamo di portar l'esempio di 
S. Pio V, il quale colla sua cost. Etsi omnibus 5 Nov. 
1571, stabill, che le vicarie curate di Roma fossero di- 
chiarate e ritenute perpetue: quale disposizione tenne ferma 
Leone XII nella nuova riordinazione delle parrocchie di 
detta città. 


207 


Dal fin qui esposto risulta che sebbene il concilio di 
Trento ed i Pontefici influissero molto piu effieacemente, 
che le parrocchie fossero ben demarcate, e date in per- 
petuo, nulladimeno non intesero di tórre affatto la tem- 
poraneità delle medesime in quanto ai rettori. Di fattila 
storia posteriore ci ammaestra, che non poco è il numero 
delle parrocchie, le quali rimasero sottoposte al sistema 
dell'amovibilità. Che anzi giusta la diversità delle circo- 
8tanze, e la esigenza de' casi speciali, anche i sommi Pon- 
tefici talvolta non furono alieni dal confermarlo. Basti 
riportare alcune di cotali disposizioni dal Bollario di Ben. 
XIV. Nella cost. Cum semper oblatas 19 aug. 1744, 8. 4, 
si dichiara essere obbligati alla messa pro populo anche i 
parrochi amovibili ad nutum. Nella const. Ad honorandum 
del di 27 marzo 1751, si concede al capitolo Vaticano di 
deputare in varie parrocchie il vicario amovibile ad nutum, 
come ai SS. 41, e 42, 52, 61. Nella cost. Regis pacifici, 
S. 36, 17 marzo 1756, si ammette l'amovibilità rapporto 
alle parrocchie del monastero di S. Maria in Organis, 
Nella cost. Suprema dispositione 10 januarii 1752, S. 14, 
lo stesso concedesi al capitolo della Collegiata di S. Ma- 
ra Maggiore in Udine. Il medesimo Pontefice comparti 
ancora nel di 15 aprile 1741 ai Benedettini di Gengebac, 
che sette chiese parrocchiali fossero unite al detto mo- 
nastero, e l'abbate vi tenesse un parroco secolare o rego- 
lare amovibile ad nutum. 

Possiamo aggiungere un Breve di Pio VI de' 2 ottobre 
1778, da cui si apprende che nell’Avignonese e nel Con- 
tado Venaisino eranvi molte parrocchie solite conferirsi a 
Rettori amovibili ad nutum; e quel Pontefice mentre 
provede, che i medesimi non siano tolti sine spectata 
causa, nulla innova circa il sistema dell'amovibilità. Anche 
Pio VII nel convertir la chiesa abbaziale di S. Gemini in 
collegiata nella diocesi di Narni, riconobbe e confermb 
lamovibilità della parroechia qui eretta. S. C. Con. in 
Narnien. cur. anim. 5 Sept. 1846, S. 1. 

Dalla storica esposizione fino a qui tracciata parmi 
potersi dedurre chiaramente, che la disciplina ecclesiastica 
preferisce la perpetuità delle parroechie, ma non in guisa 
che riprovi ed interdica la temporaneità secondo l'esigenza 
de' casi speciali. Si disputa in genere, se sia migliore la 
prima piuttosto che la seconda. I Dottori come avviene 
di ordinario si dividono in due schiere; per la tempora- 
neità (a nominare alcuni) stanno Pignatelli Consult. 143. 
Tom. 9, ove tratta cotesta maleria ex professo. De Luca 
Disc. 80, de Benef. e Giraldi ad Barb. de Off. et pot. 
Par. app. 2, c. 114, e 115. Per 1a perpetuità combatte 
Fagnan. cap. Ex parte n. 9 et seq. de Off. Vic. il quale 
molto si stende per far rilevare i danni della tompora- 
neità, e ad un tempo i vantaggi del sistema contrario. 
Ad esso aderisce Ferraris V. Parrochia n. 14, e Barbosa 
De Offic. et Pot. Part. P. 1, C. 1, n. 48, et 44. 

La S. C. del Concilio tanto in tempo alquanto antico, 
che in questi ultimi anni, ha avuto motivo di porre in 
discussione cotesta controversia. Mi basta citare la Nar- 
nien. Cur. Anim. 1846, non che altra diversa Narnien. 
eur. Anim. 9 sept. 1848. Ma con precisione maggiore se 
ne tratta nel foglio- della Baren. curae Anim. 29%aug. 
1857. Se non che, in quanto alle soluzioni adottate'dalla 
medesima S. C. del Concilio sembra potersi inferire sola- 
mente, che dessa ha diversamente risoluto secondo la di- 
versità de' casi. Salus populi suprema lex esto; secondo 
che il meglio delle anime esigeva, gli Erñi Padri risolsero 
in un modo, o nell'altro nei casi particolari, Quindi si 
adducono in pro dell un sistema che dell'altro varie ri- 
soluzioni tanto antiche che moderne, come possono da se 
verificare l'Eihze Vostre Rine nelle citate cause, giacchè 


TRAITÉ DES CURÉS AMOVIBLES. 


208 


d'altronde la brevità, che ci prescrive il nostro officio, non 
ci permette di stenderci di soverchio. 

Solamente ei sembra potersi distinguere i diversi casi, 
nei quali ha adottato le diverse misure. Pub avvenire in 
primo luogo, che trovisi confusione ed incertezza sia rap- 
porto alla parroechia, quando i limiti di una si confondono 
co'limiti di un'altra, sia rapporto alla persona, quando 
molti esercitano la cura o simultaneamente o per turno di 
modo che le pecore non ben conoscano il pastor loro, n$ 
il pastore conosca le sue pecore. In tal caso non si pub 
tolerare questa consuetudine o piuttosto corruttela e deve 
provvedersi colla delimitazione della parrocchia e coll'isti- 
iuzione di un Rettore perpetuo a norma del cap. 13, sess. 
2 de Ref. e della Sarnen. 7 Jul. 1731 presso la S. C. 
del Conc. nella quale vage cura animarun capitularibus 
imminebat: e quindi gli Efi Padri « mandarunt alicui 
« certae praebendae de Capituli consilio adjungi, vel Vi- 
« cariam inibi erigi perpetuam, ut subjectus populus cer- 
« tum pastorem agnoscat ». Il simile fu deciso in altri 
eguali casi. 

O si tratta di parrocchie sempliei, cioè non congiunte 
a' monasteri, capitoli, od altre comunità, ed allora la par- 
rocchia sia di libera collazione o di giuspatronato eccle- 
siastico o laicale, deesi conferire mediante Concorso giusta 
la prescrizione del cap. 18 sess 24 de Ref. qual concor- 
so dando il diritto alla Instituzione canonica, ne segue, 
che l'istituito acquista un titolo perpetuo alla parrocchia 
che viengli conferita. 

O la eura à unita ad un monastero, e il parroco $ un 
regolare (sempre che non vi sia promiscuità di parrocchia 
tanto per riguardo de’ confini parrocchiali quanto per ri- 
guardo di più perSone esercenti la cura), ed allora ordi- 
nariamente il Parroco di natura sua & amovibile ad nutum: 
e per le particolari circostanze della persona, non potreb- 
besi indurre veruna mutazione; poichè il medesimo per 
voto solenne di obbedienza, pria di esser parroco era ed à 
soggetto al suo Superiore Regolare, il quale pub trasfe- 
rirlo da un luogo all'altro. Che i vescovi poi non abbian 
diritto di mutare il rettore amovibile in perpetuo nell'ad- 
dotto caso, lo dimostra Ferraris V. Vicarius Curatus, in 
fin. Add. ex alien. man. Che anzi per rapporto alle par- 
rocchie unite alla Grance soppresse in Italia dalla cost. 
Instaurandae cotal proibizione ? espressa per la dichiara- 
zione dell' 8 ottobre 1670 emanata dalla S. C. sup. Stat. 
essendone secretario Fagnano: qual dichiarazione à ripor- 
tata per intiero nell' Analecta Juris Pont. fasc. settemb. 
1855, col. 1654. 

Mi si pormetta di aggiungere che la S. C. del Conc. 
nellesaminare le relazioni de’ vescovi, quando s'imbatte 
in parrochie amministrate da Regolari non fa veruna av- 
vertenza sull'amovibilità dei medesimi, e si contenta di 
richiamar l'osservanza della cost. di Ben. XIV che comin- 
cia Firmandis de' 6 nov. 1744. 

O la cura risiede presso un capitolo, una Prebenda, o 
luogo pio qualunque, ed in questo caso conviene distin- 
guere; o la cura risiede presso le dette persone morali o 
fisiche secundario, atque ob adnexionem et unionem, ed 
allora al vescovo à permesso mutare il vicario da tempo- 
raneo in perpetuo, justa et rationabili causa accedente, a 
norma del cap. 7, sess. 7, de Ref. O al contrario vi ri- 
siede principaliter el ex primaeva institutione ac funda- 
tione, ed allora non pub il vescovo da per se cambiare 
un vicario amovibile in perpetuo poichè altrimenti contro 
il disposto del cap. 16 sess. 25 de Ref. un beneficio cu- 
rato (posseduto in solidum dal capitolo o altro qualunque 
luogo pio) si convertirebbe in semplice col passar cio? 
nella persona del parroco perpetuo. Questa massima à 


209 


stabilita e dimostrata negli ultimi paragrafi della preci- 
tata Baren., ed inoltre dalla risoluzione di essa confermata 
maggiormente. Ed anche qui siaci permesso annotare, che 
nell'esame delle relazioni de' vescovi all'incontrarsi in par- 
rocchie spettanti à’ capitoli, prebende, ed altri luoghi pii, 
si rispoude poco più poco meno ne’ termini da noi testè 
aloperati, come potrebbesi con vari esempi comprovare. 

Se non che la medesima:8. C. in questo ullimo caso, 
qualora veda o sospetti, che l'amovibilità importi detri- 
mento al bene spirituale delle anime, per via di persua- 
sione esorta i vescovi ad insinuare ai capitoli, prebendati, 
o luoghi pii perché veduti gli sconcerti, s'inducano a re- 
digere e presentare un piano, col quale la vicaria sia con- 
ferita con titolo perpetuo, e venga cosi provveduto a] bene 
stabile delle anime. E cib sia detto, perchè maggiormente 
apparisca, che la. S. Sede, nel determinarsi per la perpe- 
tuità o temporaneità de’ Parrochi, prende norma unica- 
mente dalle maggiori o minori esigenze de’ luoghi e dai 
bisogni del popolo. 

Se dunque ? falso che il metodo di amovibilità à ri- 
provato dalla disciplina ecclesiastica, la quale piuttosto 
lo ammette od esclude secondo la varietà delle circostanze 
ed i bisogni spirituali delle anime, apresi l'adito alla qui- 
stione, se nello stato presente delle cose in Francia sia 
più spediente la perpetuità dei cos] detti Desservants. Tale 
indagine tocca al vivo l'odierna controversia; eppercid 
l'Emze Vostre Reve siano benigne di seguirci nel cam- 
mino, che ci rimane a percorrere. La cosa à ben delicata 
e grave. 

Come nella Chiesa in generale prima e dopo il con- 
eilio di Trento, cosi esistevano in Francia le parrocchie, i 
eui rettori potevansi amuovere ad nutum. Una mano 
quanto illegale ed incompetente, altrettanto forte ed effi. 
cace nel 1686 fà quasi disparire cotesto sistema. Conosce 
ognuno la potenza di Luigi XIV, ela sua tendenza a mi- 
schiarsi delle materie ecclesiastiche. Egli adunque nel di 
29 gennaro di detto anno emand un ordinanza, in cui 
eomandava « que les cures qui sont unies à des chapitres, 
« ou autres communautés ecclésiastiques, et celles où il y 


« des curés primitifs, soient desservies par des curés ou 


« des vicaires perpétuels qui seront pourvus en titre, sans 
« que l'on y puisse mettre des prêtres amovibles, sous 
« quelque prétexte que ce puisse être ». Questa ordinan- 
za, abbenchè di radice viziosa, difesa. e corroborata dalla 
penna de’ canonisti Francesi, che fiorivano in quel tempo, 
produsse un effetto incredibile; imperocchè, se si eccettua- 
no le parrocchie annesse ai monasteri, nelle quali non s'in- 
tralascid di nominare parrochi temporanei, nelle altre alla 
fine del passato secolo, quando scoppid la Rivoluzione 
Francese tanto funesta alla Chiesa, i parrochi amovibili 
erano da pertutio in Francia aboliti, e dispersi. (Estraggo 
eoteste notizie dall'Analecta jur. pont. fasc. dixième, Sept. 
1855 col. 1629 e seq.) 

Nella celebrazione del Concordato del 1802 come tutte 
le diocesi, e capitoli furono soppressi ed estinti, ed in pari 
tempo riordinati secondo le forme quivi convenute, cosi 
accadde delle parrocchie. Allart. 10 fü detto: lidem epi- 
scopi ad paroecias nominabunt, nec personas seligent nisi 
Gubernio acceptas. E nella Bolla Ecclesia Christi confer- 
matrice diceva: Jus nominandi parochos ad episcopos per- 
tinebit, qui tamen personas non seligent nisi iis dotibus 
instructas, quas Ecclesiae canones requirunt, atque ( ut 
wanquillitas magis in tuto sit) Gubernio acceptas. A for- 
ma della prefata Bolla, e dell’ altra che comincia, qui 
Christi Domini vices la C. M. card. Caprara soppresse 
tatte le diocesi, capitoli, e parrocchie, e proibi S. Et quo- 
niam in fine, che non si riconoscessero per parrochi nelle 


19* sínIE. 


TRAITÉ DES CURÉS AMOVIBLES. 


A4 A x3 A X A & A» XR X RA £A Kk À 


210 


parrochie nuovamente erette se non quelli, che quivi de- 
stinati venissero dai respettivi Vescovi. 

Nella esecuzione di questo articolo del concordato, i 
vescovi non poterono istituire se non se pochissimi parro- 
chi con titolo canonico, e quindi perpetuo; o gli altri sta- 
biliti vennero tutti senza titolo canonico. La cagione di 
oiù pub derivare dall' Art. 60 e 61 degli Articoli Orga- 
nici succitati, dove si esige che i tescovi eriggano una 
parroechia in ogni distretto civile, e nelle altre chiese, ove 
faccia bisogno, istituiscano tante succursali. Il Governo 
garantiva la dotazione per le parrocchie titolari, ma non 
per le succursali. Abbenchè in appresso discese ad asse- 
gnar loro un assegno, che, giusta quello si legge nel suc- 
citato Opuscolo di Mons. Corboli, ascendeva a Franchi 700 
o 800 cirea. Intanto il nuovo sistema prendeva piede per 
la sopravenienza del Governo Napoleonico. Alla ripristina- 
zione del Governo Borbonico in Francia, e della pace in 
Europa, la S. Sede non ebbe in sulle prime cagione di 
volgere la sua attenzione su questo punto. Di cid sareb- 
besi potuta interessare sul rapporto de' vescovi nel riferire 
ad ogni quadriennio lo stato delle loro diocesi. Ma sanno 
l' Eze Vostre Rie, che in Francia non si era voluta 
giammai riconoscere la celebre cost. Romanus Pontifex 25 
decembre 1585 di Sisto V. Soltanto nel 1880 comincid 
qualche vescovo a spedire lg sua relazione, qual' esempio 
seguirono in progresso ancora altri ed oggi pub dirsi co- 
munemente che la seguono tutti mercè le cure sapiente- 
mente adoperate da N. S. Pio Papa IX. 

Verso quella prima epoca, in cui cominciossi ad avere 
le relazioni delle diocesi secondo le norme della Benedit- 
tina (ove particolarmente dee rendersi conto anche dei 
parrochi e delle parrocchie ) ebbe luogo un aito della S. 
Sede, a cagion del quale sull' amovibilità non si dovette 
far verun rimareo o prescrizioni. Sanno l'Eize Vostre 
Re, che alla Costituzione di Pio VII andaron soggetti 
ancora il Belgio e la Savoja, assieme incorporati all’ Im- 
pero Francese. Nel Belgio altresi, come in Francia, poche 
parrocchie erano state istituite con Rettori perpetui, ri- 
manendo le altre con pastori precari. Circa il 1845 insorse 
in quel regno ira gli ecclesiastici la quistione, se per le 
parrocchie migliore fosse il sistema della temporaneità, o 
della perpetuità, nà cib fu senza qualche calore. Laonde i 
vescovi molto saggiamente vollero consultare in proposito 
la S. Sede, e nominatamente il vescovo di Liegi diresse 
alla S. C. del Concilio una supplica concepita ne' seguenti 
termini : : 

« Beatissime Pater. Infrascriptus episcopus Leodiensis 
omni qua decet veneratione petit, ut examinetur sequens 
dubium, sibique pro conservanda in sua dioecesi unitate 
inter clericos et Ecclesiae pace communicetur solutio: An 
attentis praesentium rerum circumstantiis, in regionibus, 
in quibus ut in Belgio, sufficiens legum civilium fieri 
non potuit immutatio, valeat et in conscientia obliget, 
nsque ad aliam S. Sedis dispositionem, disciplina inducta 
post concordatum anni 1802, ex quá Episcopi jurisdic- 
tionem pro cura animarum conferre solent ad nutum 
revocabilem, ei illi si revocentur, et alio mittantur, te- 
neantur obedire. Ceterum episcopi hàc rectores revocandi 
vel transferendi auctoritate haud frequenter et nonnisi 
prudenter uti solent, adeo ut sacri ministerii stabilitati, 
quantum fieri potest, ex hisce rerum adjunctis, satis 
consultum videatur etc. » 

Dopo matura ponderazione di affare si grave e geloso 
Ja C. M. Card. Polidori, prefetto in allora della S. C. del 
Concilio, ne fece accurata relazione alla Sa. Me. Grego- 
rio XVI nell'Udienza del 1 Maggio 1848, ed il reseritto 
Che$n' usci era del tenore seguente: « SSmus D. N. uni- 


14 


211 


versa rei, de qua in precibus, ratione mature perpensa, 
gravibusque ex causis animum suum moventibus, referente 
infrascripto Cardinali S. Congregationis Conc. Praefecto, 
benigne annuit ut in regimine ecclesiarum succursalium, de 
quibus agitur, nulla immutatio fiat donec aliter a S. 
Apostolica Sede statutum fuit. Lib. decr. 188, pag. 190. (1). 

In seguito di cotesta disposizione quando nelle Rela- 
zioni delle Diocesi ‘de’ Vescovi Francesi presso la mede- 
sima S. C. si trova fatta menzione di cosiffatte parrocchie 
succursali amovibili, per costante prattica si trascorre 
avanti senza farvi veruna avvertenza. Di più dal 1850 in 
poi in varie provincie ecclesiastiche di Francia per impulso 
provvidentissimo di N. S. sonosi tenuti sinodi provinciali, 
rimessi per la revisione alla medesima S. C. del Concilio. 
Ora anche nell'esame di coégsti Concili nel punto dell'amo- 
vibilità dei Desservants, del che ordinariamente nelle si- 
nodali sanzioni non ci omette farne qualche cenno, la S. 
C. non ha fatto giammai verun annotamento, ed ha lasciato 
le cose nello stato che si trovano. 

Anzi nel Sinodo provinciale di Auch ( Auxitan) cele. 
brato uel 1852, tit. 2, cap. 6, n. 52 si statuisce: « Im- 
« probat Synodus eos, qui, succursalistarum amovibilitatem 
« tanquam illegitimam vituperant; declaratque eam ordi- 
« nationi divinae non adversari, nec a S. Ecclesia repro- 
« bari; imo hanc disciplinam, esse servandam, ex declara- 
« tione Summi Pontificis Gregorii XVI, donec Apostolica 
« Sedes aliter statuerit ». Su qual decreto la Congrega- 
zione particolare deputata a rivedere i sinodi provinciali, 
non credette neppure intrattenersi. 

Due principalmente sono i motivi, pei quali oggidi in 
Francia si preferiscono i Parrochi amovibili. Si à di sopra 
notato che in conformità del concordato e della costituzione 
Piana i Vescovi nel dare l'istituzione canonica ai curati 
. Vitelari debbono scegliere persone accette e gradite al 
Governo: questo è un vincolo, che non pu talvolte non 
imbarazzare i Vescovi; menire pub benissimo accadere, 
che la persona al vescovo sembrata idonea ed acconcia 
ad una parrocchia, non incontri il gradimento del Governo. 
Da questo vincolo i vescovi non sono frastornali pei cu- 
rali amovibili; poiché seénza veruna dipendenza dal Go- 
verno, possono prescegliere chi più a loro sembra merite- 
vole e ben atto al governo della parrocchia di cui si tratta. 
Inoltre non di rado accade, che un parroco per i suoi 
demeriti e colpe debba essere tolto da una parrocehia. Se 
il curato à titolare, non pub privarlo dalla parrocchia se 
non se mediante un canonico processo: ma se si attenta 
procedere, trova un impedimento insormontabile nelle leggi 


(!) La quistione dell'amovibilità, od inamovibilità ai agitava - 


ancora in Francia, e i fratelli Allignol in un libro intitolato : Etat 
actuel de l'Eglise, en France combattevano per l'inamovibilità. Anche 
Migne, Encic. Theol. Tom. neuviéme, Droit Canon. Tom. 1, Col. 1278, 
e segg. Paris 1846, sta per l'inamovibilità: anzi alla parola Inamo- 
vibilità la sostiene ez professo. Nulladimeno al cit. luogo colon. 1281 
racconta un aneddoto avvenuto ad un vescovo Francese di scienza, 
zelo, e pietà, il quale lo scrivevà al medesimo Migne. Questo vescovo 
trovandosi in un Udienza particolare avuta dalla S. M. Gregorio XVI, 
fu interrogato da Sua Santità sopra la detta controversia. Il vescovo 
gli rispose, che nel presente stato di cose in Francia gli sembrava 
molto più preferibile l'amovibilità, atteso che l'episcopato trovavasi 
a dover fare col poter civile. Il buon clero non darebbe motivo d'im- 
barazzo, nó d'altronde si dava carico se fosse amovibile o no. I Preti 
sediziosi erano quelli che ne facevano e ne avrebbero fatto rumore. 
Intanto « Tout ce qu'il y a de plus hostile à l'Eglise, libéraux, phi- 
losophes, jansénistes, prolestants, francs-maçons s'unit aux frères Alli- 
gnol, dans l'espérance de harceler les Évéques, el rendre leurs fonctions 
accablantes. Le Saint-Père me dit qu'il avait entrevu cela, el qu'il avait 
dit à Mons. Allignol (in occasione che erasi a lui presentato) che son 
but ne paraissait pas élranger au presbytérianisme. » Il libro dei 
fratelli Allignol conteneva varie sentenze false ed inesatte: ma gli 
autori non sensa loro lode si ritrattarono. Migne i. cit. col. 1284. 


TRAITÉ DES CURÉS AMOVIBLES. 


212 


civili, che gli tolgono quella giürisdizione che gli danno i 
SS. Canoni. Ma quando il curato à amovibile, il vescovo 
puó senza strepito e senza incontrar difficoltà o cambiarlo 
da una in altra parrocchia, o sibbene allontanarlo da qual- 
siasi amministrazione di cure parrocchiali. 

Ecco perché la S. Sede nel presente stato di cose 
niuna mubazione ha creduto doversi fare nell'indotta di- 
sciplina di regime parrocchiale. Qual misura dessa ha 
adottata pure in altri casi consimili per le ragioni mede- 
sime; come dal seguente fatto, che ci sembra atto a re- 
carne una conferma. Un vescovo della Savoja aveva riferito 
alla S. C. del Concilio, che delle 170 esistenti nella sua 
Diocesi, 18 sole erano titolari, le alire tutte amovibili, 
di più si le une che le altre si solevano conferir libera- 
mente dal Vescovo. La S. C. adunque gli rispondeva, che 
procurasse, affinché almeno per le parrocchiali s'induces- 
sero il concorso. Sull'amovibilità giusta il detto di sopra, 
non gli fu fatto neppur motto. Nella susseguente relazione 
(quando già la Savoja era stata dal Piemonte ceduta alla 
Francia) il vescovo teneva parola dell'amovibilità ed ina- 
movibilità de’ Curati e nel tempo stesso accampava le due 
sopradette difficoltà; mentre ei cosi diceva, il sistema del- 
lamovibilità porta il vantaggio, che un parroco immeri- 
tevole con tutt'agevolezza si pub al bisogno amuovere; 
Soggiungea peraltro, che cid non accade se non ben di 
rado e per gravissime ragioni. Di piü introducendo il con- 
Corso, che seco porta la perpetuità del titolo sarebbe for- 
zalo a scegliere persone con dipendenza dal governo. In 
tale stato di cose, essendosi rilevato dai concili provinciali 
riassunti ed esaminati in proposito, che generalmente in 
Francia non è in uso il concorso, e riferite al S. Padre 
le ragioni suesposte, del vescovo referente, la Santità Sua 
nel di 18 luglio 1863, derogando alla legge del Triden- 
tno prescrittiva del concorso, abilitollo a poter proseguire 
nell'uso invalso fino a che la S. Sede non statuisse diver- 
samente, avvertendolo solamente di nominare alle parroc- 
chie persone abili e degne a forma de' SS. CC. e del 
Concilio Tridentino. E con cid anche l'amovibilità del 
gran numero di parrocchie passo per la seconda volta 
Senza verun osservazione. 

Abbiamo veduto di sopra che l'Opuscolo accusa i Ve- 
scovi Francesi di abusar delle facoltà di amuovere i Des- 
servants, ciocchè costituisce il secondo capo di accusa, e 
noi abbiamo avvertito, che avremmo fatta qualche parola 
in linea di diritto su questo argomento. Svolgerlo piena- 
mente, sarebbe cosa troppo lunga, e già questa Consulta- 
zione ha varcato i limiti della brevità consueta. I Cano- 
nisti giusta il loro costume si scindono in varie sentenze. 
Si poBsono ancora produrre le diverse Decisioni Rotali, e 
Risoluzioni delle SS. Congregazioni a mettere in armonia 
le quali converrebbe distinguere la diversità de’ casi par- 
ticolari ela varietà degli aggiunti. Fagnano al Cap. Cum 
ad monasterium, de stat. Mon. tratta questa materià con 
somma precisione secondo suo stile. Ci contenteremo ri- 
copiare la di lui dottrina. Egli adunque al n. 28, ricerca 
« an priores amoveri possint ad nutum abbatis sine ulla 
causa ». E dopo aver distinto i priori canonicamente eletti 
dai Priori minori scelti dall'Abbate, e amovibili ad nutum, 
ed aver stabilito, pei primi la risposta negativa, e pe" 
secondi l'afformativa ciob che possono essere amossi sine 
causa, al n. 38,.cosi prosegue: 

« Ampliatur secundo (ossia che possono rimuoversi 
« senza causa) etiam vicariis temporalibus in ecclesia 
« curata et seculari qui possunt sime causa removeri, ut 
« tenené in cap. Cum non ignorent et latissime firmavit 
« Hota die 20 apr. 1640 et rursus die 23 jun. 1642 in 
« Hispalen. Jur. amov. Cur. coram Peutingero quae po- 


213 


« stea fuit confirmata coram Coccin. Decis. 18 num. 18. 
« Bt est ex mente S. Congregationis Concilii ut in decla- 
« ratione relata in praedicta decis. 28 jun. tenoris infra- 
« &ripli: An vicarii amovibiles deputati ad nutum capituli 
« pro exercitio curae praevia approbatione episcopi possint 
« ab episcopo sine causa amoveri? S. C. Concilii censuit 

« Vicarios praedictos posse a Capitulo amoveri ad nutum 
« Capituli: ab Ordinario vero nonnisi ex legitima et pro- 
« bata cansa, propter quam etiamsi perpetui essent, amo- 
« veri possent. Limita nunc propositam conclusionem, nisi 
« amotio a Prioratu, vel Officio manuali fieret ex malitia, 
« quia tune amotus posset superioris officium implorare, 
et in hoc casu loquitur Innocentius dicens: « Ego puto 
quod etsi nulla subsit causa, dum tamen non ex ma- 
htia » .. . et fuit resolutum in causa Brugen. Amot. 
Mag. Cap. Il Dec. 1851 coram Blanchetto. Censetur 
autem revocatio facta ex malitia, si subsit praesumptio 
alicujus odii, ut post Butr. notat. In dubio tamen odium 
seu malevolentia non praesumitur ». 

Si pub vedere ancora Fragna de Jur. patr. P. 11. 
Can. 21 Cas. 3, e nuovamente Cas. 10. Quanto Fagnano 
dice di sopra che a coloro, che sono rimossi, è libero in- 
lerporre ricorso al Superiore, che nel caso presente sarebbe 
il Metropolitano o il Sommo Pontefice, viene confermato 
da Farzna loc. cit. cas. 10 n. 12 colle autorità quivi al- 
legate. 

Avvi chi fa la quistione, se prescindendo dalla validi- 
ià. sia lecito ad un vescovo senza cagione amuovere un 
parroco. Certamente la carita, la prudenza, e la ragione- 
volezza deve regolare l'arbitrio dato ai vescovi in tale 
affare. Ma se in fatto abbia luogo piuttosto il capriccio, 
Sarà questo un peccato dinanzi a Dio, del quale perd il 
foro esterno della Chiesa non potrebbe proferire la sen- 
tenza ; poiché d'altronde giusta quello che stabilisce Fa- 
gnano esteriormente la presunzione sta in favore del Ve- 
se0vo, che agisca cioè secondo il dovere. Non pub negarsi, 
che sovente sono stati fatti de’ reclami contro i vescovi 
Francesi quasi usassero di questo diritto esorbitantemente: 
$i è detto ancora non essere rari i casi, in cui il vescovo 
successore tende a cambiare a poco a poco tutti i Des- 
serrants istallati dall'antecessore. Checchè ne sia de’ casi 
particolari, trattandosi in genere del rispettabilissimo epi- 
scopito Francese non vogliamo dubitare, che della facoltà 
di amuovere non usino se non di rado e per giustissime 
eagioni, come diceva il Vescovo Savojardo sopralodato ed 
il vescovo di Liegi nella sua sopraddetta supplica alla S. M. 
di Gregorio XVI. 

Dopo le discorse cose col più umile ossequio alla som- 
ma saviezza dell’ Emze Vostre Reve si sottopone il se- 
guente dubbio: 

Se e come rispondere a Monsignor vescovo di N. nel 
caso ? (!). 

In congregatione particulari diei Y septembris 1864 
Emi Patres rescripserunt: « Affirmative et ad mentem. 
« Mens est: che si disapprova la redazione dell' Opuseolo 
« intitolato Réhabilitation du Desservant, si perché non 
« ha l'autore osservato neppure le leggi diocesane e del con- 


A A 4 ^4 A ^ A 


« cilio Provinciale; si perché non ha dubitato di accu- 


(*) Dopo stesa la presente consultazione si à venuto in cogni- 
tione, che l'argomento dell'amovibilità delle Parocchie Succursali di 
Fraacia era stato discusso due volte cioó nel 1844 e nel 1848 presso 
h &. C. degli Affari Ecclesiastici Str. Quindi Monsig. Pro-Segretario 
di questa S. C. non ha omesso interpellame Mgr Segretario 
d‘fla detta S. C., il quale si à compiaciuto di trasmettere la Memo- 
ria ove si trovano tutte le notizie all'luopo necessarie, sulle quali ci 
wrmettiamo richiamare in peculiar modo l'attenzione dell’ Einze 
Vestre Revine. 


TRAITÉ DES CURÉS AMOVIBLES. 


214 


« sare i vescovi quasi che senza ragionevole motivo pro-. 
« cedevano incautamente alla traslezione de'Desservants; 
« si ancora perché si è eretto in giudice in una quistione 
« riservata alla Santa Sede, à cui altra volta e special- 
« mente nel Belgio fu portata sotto il Pontifieato della 
« S. M. di Gregorio XVI, il quale per mezzo della S. C. 
« del Concilio sotto il di 1 maggio 1845, ordino che si 
« rispondesse, come all'annesso rescfitto che unitamente 
« alle relative preci si trasmetta a Mgr. vescovo. Si lodi 
« la sottomissione del curato al giudizio del suo Ve- 
« 8C0VO ». 


IV. 


On voit par cette décision que la S. Congrégation 
des Evéques et Réguliers se rallia entièrement el en pleine 
connaissance de cause à la règle que Grégoire XVI 
avait prescrite vingt ans auparavant. Elle désapprouva 
la brochure en question, soit parce que l'auteur trans- 
gressa en la publiant les statuts diocésains et les décrets 
du concile provincial; soit parce qu'il ne craignait pas 
d'accuser les évêques dé procéder témérairement et 
sans motif raisonnable au changement des desservants ; 
soit parce qu'il s établissait juge d'une question réservée 
au Saint-Sióge, auquel cette question fut jadis déférée, 
spécialement de la part de la Belgique, sous le pon- 
ficat de Grégoire XVI, qui, par l'entremise de la 
S. Congrégation du Concile, en date du 1* mai 1845, 
ordonna de répondre comme il est dit dans le rescrit 
ci-joint, qui devra être communiqué, ainsi que la de- 
mande à M* l'évêque qui a maintenant consulté. On 
loue là soumission du curé au jugement de son évêque. 
Rome, 1* septembre 1864. 





DISTRIBUTIONS 


Curé de la cathédrale. A-t-il droit aux distributions ordinaires et ex- 
traordinaires lorsqu'il s'absente du chœur pour vaquer aux fonc- 
tions paroissiales ? Produit des amendes et pointes. La contri- 
*bution destinée à former la masse des distributions comprend-elle 
uniquement le canonicat, ou bien doit-elle s'appliquer au revenu 
particulier de la cure? Décision de la S. Congrégation du Concile 
du 23 août 1879. 


Le curé de la cathédrale, absent du chœur pour 
remplir ses obligations paroissiales, doit-il recevoir non 
seulement les distributions ordinaires mais aussi les 
extraordinaires qui sont réservées aux chanoines réelle- 
ment présents à l'office? Peut-il réclamer une part pro- 
portionnelle sur lé produit des amendes qui sont infligées 
aux chanoines absents? 

Ces questions ont été discutées à propos d'une affaire 
portée à la S. Congrégation du Concile le 23 août 1879. 

Il s'agit d'une cathédrale qui eut longtemps la cure 
habituelle et actuelle de la ville entière. L'usage constant 
fut que les chanoines occupés aux affaires paroissiales 
n'étaient pas pointés, et jouissaient de toutes les distri- 
butions tant ordinaires qu'extraordinaires. 

En 1857, un Bref pontifical supprima six canonicats 
et fonda six paroisses, qui reçurent en dotation le revenu 
des canonicats supprimés. Une de ces paroisses fut insti- 


215 


tuée dans la cathédrale méme, et perpétuellement unie 
à l'archiprétre, seconde dignité du chapitre. De là vint 
que l'archiprétre unit au revenu de sa prébende le sixiè- 
me du revenu des canonicats supprimés; le total dépassa 
trois mille livres. C'est pourquoi les chanoines ont dé- 
féré à la S. Congrégalion du Concile les questions 
suivantes: 

1. Faut-il considérer l'archiprétre comme présent au 
chœur lorsqu'il est occupé aux fonctions paroissiales ? 
Gagne-t-il par conséquent les pointes et les autres distri- 
butions quotidiennes comme autrefois, à l'époque où 
les chanoines qui exerçaient la cure n'avaient pas de 
rétribution spéciale pour les fonctions paroissiales ? 

2. Supposé qu'on doive réputer présent au chœur 
l'archiprétre, si largement rétribué d'ailleurs, lorsqu'il 
est occupé à la cure, peut-il participer, indépendamment 
des pointes, aux émoluments casuels, aux obsèques et 
processions funéraires, et aux autres distributions tnter 
praesentes, quoiqu'il n'assiste pas personnellement à ces 
fonctions? C. 

J. Un statut synodal en date du 10 février 1858 
affecte aux pointes le tiers de la masse commune appar- 
tenant au chœur: Teriam massae choralis fructuum 
parlem deductis prius oneribus legitime impositis quibus- 
cumque, chors punctaturae esse perpetuo addicendum. 
. Celle masse commune est tout à fait distincte et indé- 
pendante des prébendes affectées à chaque canonicat. 
Elle est réservée aux distributions quotidiennes. Or c'est 
le tiers du revenu de cette masse que le statut synodal 
de 1858. a prescrit d'affecter au service de l'amende 
qui est infligée aux chanoines qui n assistent pas au 
chœur, indépendamment de la perte qu'ils subissent par 
rapport aux distributions auxquelles ils ne participent 
pas en pareil cas. Cela posé, on demande si l'archi- 
prétre doit assujettir à la pointe son tiers de la masse 
capitulaire, lorsqu'il n'assiste pas personnellement à 
l'office, comme tous les autres chanoines, attendu que 
la cure est à présent étrangère au chapitre et que, 
d'ailleurs, elle est largement rétribuée sur les biens-fonds 
des canonicals supprimés? | 

La S. Congrégation, suivant la procédure établie, a 
écrit à Mgr l'évêque pour obtenir les renseignements, 
et l'avis par écrit tant du chapitre que de l'archiprétre: 
Episcopo pro informatione et voto, audito capitulo, ac 
seorsim. archipresbytero 1n scriptis. Les parties en litige 
ont présenté leurs allégations, et l'affaire a été inscrite 
au róle de la S. Congrégation pour le 23 aoüt 1879. 

La décision a été entièrement favorable au curé de 
la cathédrale. En effet, la S. Congrégation a résolu de 
la manière qui suit: 

1. Le curé absent du cheeur à cause des fonctions 
paroissiales a droit aux distributions quotidiennes et à 
tous les émoluments extraordinaires et casuels, excepté 
le cas spécial où la présence effective est prescrite par 
le testateur ou le bienfaiteur, pour ce qui concerne ces 
distributions extraordinaires et éventuelles. 

2. Quoique absent comme ci-dessus, le curé parti- 
cipe aux pointes el amendes des autres chanoines qui 
s absentent sans une cause légitime. 

3. La contribution du curé à la masse des distri- 
butions et des amendes doit étre exclusivement établie 


DISTRIBUTIONS. 


216 


sur sa prébende, de sorte que le revenu affecté à la 
cure est à couvert de toute contribution. 

Cet arrét se fonde sur les prescriptions canoniques, 
qui considèrent comme présent au chœur et assistant à 
l'office le curé occupé aux fonctions paroissiales. Le 
Concile de Trente a rendu à cet égard le chapitre 3 de 
la session 22. Les canonistes appliquent ce principe 
aux distributions extraordinaires. Bonacina, qui à sou- 
lenu le senliment opposé, est combattu communément, 
par Trullenk, entre auires, et par Scarfantonius. Au 
surplus, il existe des arrêts explicites de la S. Con- 
grégalion. 

Il est admis que le chanoine retraité a droit aux 
distributions extraordinaires et à tous les autres émo- 
luments. Peut-on refuser cette prérogative au chanoine 
qui est pareillement réputé présent au chœur et assistant 
à l'office lorsqu'il vaque à la cure qui est annexée à 
sa dignité. Arrêt de la S. Congrégation du Concile pour 
Aquapendente, 27 septembre 1659; pour Pérouse, 7 juil- 
let 1668; Rome, 29 janvier et 5 mars 1678. 

Si la S. Congrégation a parfois excepté les anniversai- 
res, c'est que les testateurs avaient réservé le casuel aux 
chanoines qui assisteraient personnellement à l'office. 
C'est ce qu'on remarque notamment dans deux arréts 
rendus pour Novare le 2 octobre 1677 et le 29 janvier 
1681. La première fois, la S. Congrégation décida en 
général que les chanoines. retraités doivent participer 
aux émoluments des anniversaires qui se font pendant 
l'année, quoiqu'ils n'assistent pas à ces offices. Mais le 
second arrêt, en maintenant le jugement pour les anni- 
versaires fixes, fit exceplion pour le cas où le testateur 
exige expressément l'intervention effective et personnelle. 

Le produit des amendes encourues par les chanoines 
absents est soumis aux mêmes règles que les distribu- 
lions extraordinaires. Le curé que les fonctions parois- 
siales obligent de s'absenter du chœur est réputé présent, 
tout comme les chanoines retraités ou comme ceux qui 
obtiennent l'autorisation de s'absenter pour cause de 
maladie. Or, ceux-ci ont certainement le droit de par- 
liciper proportionnellement aux amendes encourues par 
leurs collègues. ll en est de méme du revenu des cano- 


.nicats vacanis, lequel est reparti entre les chanoines 


survivants. Dans un arrét rendu pour Rome le 5 mai 
1703, la S. Congrégation du Concile décida que le cha- 
noine absent du chœur et des autres offices en vertu de 
l'indull accordé pour cause de maladie a le droit pro- 
portionnel à l'augmentation de distributions qui est pro- 
duite par l'absence ou la vacance pour les chanoines 
qui assistent à l'office, et cela, à partir du jour de la 
présentation de l'indult permettant l'absence pour cause 
de maladie. L'arrêt rendu pour Aquapendente le 2 mars 
1697, accorde la méme prérogative aux chanoines re- 
lrailés, à moins que les statuts particuliers ou les usages 
des chapitres ne disposent autrement. 

Benoit XIV rapporte dans les Institutiones (num. 107 ; 
un arrét de la S. Congrégation en date du 18 avril 1611, 
d'après lequel les chanoines absents du chœur pour ma- 
ladie ou autre cause, doivent recevoir non seulement les 
distributions quotidiennes de leur canonicat comme s'ils 
assistaient à l'office mais aussi l'accroissement provenant - 
des distributions que perdent les absents. 


217 


Au surplus, l'usage est d'un grand poids en matière 
de distributions. Il est constaté qu'antérieurement à 
l'érection des paroisses et à l'année 1857, les chanoines 
de la cathédrale occupés à la cure étaient réputés pré- 
sents au chœur et recevaient les distributions ordinaires 
ainsi que tous les autres revenus. De quel droit veut-on 
en priver aujourd'hui, l'archiprétre actuel, qui a rem- 
placé les curés autrefois chargés de la paroisse, vu 
surtout qu'il est en paisible possession de ces émoluments 
depuis plus de vingt ans qu'il gère la cure de la ca- 
thédrale. | 

Peu importe que l'archiprétre ait un revenu presque 
double de celui que les autres chanoines recoivent. En 
effet, la paroisse, qui est grand: et étendue, renferme un 
infinité de pauvres gens, qui à chaque instant se pré- 
sentent à 
charges; l'hôpital est limité à quinze lits. Autrefois les 
couvents de religieux et les bénéficiers faisaient l'aumóne 
aux malheureux; ils sont supprimés à présent; on ne 
s'adresse plus qu'à l'évéque et au curé. En outre, l'ar- 
chiprétre prend à sa charge les ornements qu'il faut 
acheter pour l'administration des sacrements, l'Kuile de 
la lampe du Saint-Sacrement, l'encens, les hosties, et 
autres dépenses qui devraient incomber au chapilre, 
puisque la cure est dans la cathédrale méme. L'archi- 
prétre a mille moyens d employer le superflu qui lui 
reste, aprés avoir pourvu à son modeste entretien. 

Voici le folium de la S. Congrégation, et la déci- 
sion textuelle. 


Andrien. Distributionum et proventuum. Die 23 
augusti 1879. Capitulum cathedralis ecclesie Andriensis 
usque a primis temporibus cura habituali atque actuali 
super universa civitate potiebatur, subindeque capitulares 
animarum curam exercentes nedum a punctaturis extorres 
erani, verum etiam distributionibus tam ordinariis, quam 
extraordinariis fruebantur. 

Volvente atvero anno 1857 atque Andriensem sedem 
episcopo Longobardi regente, per Apostolicum Rescriptum, 
cui nomen Brevis indictum est cautum fuit, ut, sex prae- 
bendis canonicalibus suppressis pro congrua parochorum 
alimonia, sex pariter in tota civitate novae et distinctae 
crearentur paroeciae, quas inter et una in cathedrali exis- 
teret ab archipresbytero, secunda dignitate, regenda. Ex 
hoc factum fuit ut haec secunda dignitas uberes fructus 
perciperet. Quandoquidem nedum ipsa, ut caeteri canonici, 
potiebatur praebenda, sed et sexta parte praebendarum, 
quae ex Bullae dispositione suppressae fuerant; adeo ut 
fructus praebendae archipresbyteralis summam libellarum 
3301, 52 in praesentiarum conflent. Id aegre ferens ca- 
pitulum, per suum praesidem sub die 16 septembris 1878 
supplicem augustissimo vestro Ordini libellum porrexit ut 
haec dubia dirimere dignaretur..... 

Distributionibus ab absente lucrandis obicem parare 
videtur prae primis caput unic. de cler. non resid. in 6. 
Siquidem in hoc. celeberrimo Bonifacii VIII decreto haec 
leguntur: Statuimus ut distributiones ipsae quotidianae, 
in quibuscumque rebus consistant, canonicis ac aliis 
beneficiatis et cleris ecclesiarum ipsarum, qui eisdem 
adfuerint tribuantur. Quod Bonifacii VIII decretum in 
usum revocatum a concilio Tridentino in notissimo capi- 
ie 12 sess. 24 de Heform. non obstantibus quibuscumque 
statutis, et consuetudinibus indubiam atque indeclinabilem 
legem firmavit in distributionibus percipiendis: Distribu- 
tiones vero, ita Tridentini Patres, qui statutis horis in- 


DISTRIBUTIONS. 


la sacristie. Les malades imposent de fortes . 


218 


terfuerint, recipiant; reliqui quavis collusione, aut re- 
missione exclusa, his careant. Et jure optimo. Distribu- 
tiones, enim clericis debentur ratione servitii personalis, 
non autem respectu tituli, nec dantur tamquam canonico 
sed tamquam inservienti divinis. 

Quod si-haec S. C. quotidianas distributiones iis ali- 
quando attribuit, qui a choro abessent propter animarum 
curae exercitium, perpendendum sedulo est de illis tan- 
tum loqui, quorum canonicatui curàe animarum onus esset 
adnexum uti docént Barbosa de Can. et Dignit. cap. 24, 
n. 11. Moneta, de distrib. quot. part. 2 quaest. 11. n. 69. 
tenuitque S. Congregatio in Montis, Regalis, Distributio- 
num 6 dec. 1732. Perusina 25 junii 1765. In themate 
aulem id dici non posse videtur. Meminisse siquidem fas 
est literas ab Episcopo S. V. O. datas sub die 6 junii 
1874. « Credo poi cosa utilissima far sparire le gare se i 
parrochi... fossero ancora canonici senza annullare la en- 
tità distinta del beneficio parrocchiale col proprio titolo. » 
Quae porro verba plane ostendere videntur etiam archi- 
presbytero adjudicatam fuisse portionem extinctarum prae- 
bendarum, quae pro erigendis paroeciis suppressae fuerant, 
eamque distinctam esse ab archipresbyterali praebenda; 
subindeque neque jus, neque recta ratio pateretur, ut ipse 
aliis laboribus distentus pro quibus mercedem et non le- 
vem percipit, etiam omnibus potiri debeat privilegiis, qui- 
bus ii fruuntur parochi, quorum dignitati, vel canonicatui 
adnexum est onus curae animatum. 

Idem consectarium potiori ratione tenendum videtur 
etiam in distributionibus quae audiunt inter praesentes. 
Maxime quia ad hasce lucrandas satis non est ficta, sed 
realis et physica praesentia beneficiati requiritur, quemad- 
modum passim docet S. C. praecipue vero Praenestina 
fallentiarum 29 julii 1837, S. In tertio dubio. In Terra- 
cinen. Privernen. Emolumentorum 28 dec. 1826, S. Dein 
Savonen. Distributionis, 15 decemb. 1746. Calaritana 
Onerum 17 sept. 1731, S. Quoad reliquum. Reatina ju- 
bilationis 28 aprilis 1770 S. Contra, ubi traditur quod 
tribui debent « Emolumenta anniversariorum, processionum 


aliorumque similium quae ex praesumpta testatorum vo- 


luntate relinquuntur capitularibus actu interessentibus, qui 
pro animabus benefactorum preces fuderint. » 

Quod vero spectat ad fallentias animadvertendum oc- 
currit ex juris dispositione accrescere debere tantummodo 
interessentibus, qui ob aliorum absentiam majorem subeunt 
in choro laborem. Ipsae enim tamquam premium inte- 
ressentibus dantur, et in poenam absentibus auferuntur. 
Hinc docet Barbosa, de Canonicis et dignitatibus cap. 28, 
n. 18: «Utrum autem distributiones absentium debeantur 
actu interessentibus, verum etia: aliis, qui juris fictione 
censetur interessentes, ut quia absunt ex causa infirmi- 
tatis vel in Ecclesiae suae utilitatem... solum deberi actu 
interessentibus constat ex cap. unic. vers. Statwimus de 
cleric. non resid. » Concinunt Bonacina de distrib. quaest, 
ult. punct. 1, n. 6., Garc. de Benef. p. 3, cap. 2, n. 465. 
Hi enim DD. moventur ad hanc tuendam sententiam ex eo 
quod absens ob legitimam causam reputatur praesens in 
choro ad lucrandas suas distributiones ex Conc. Trid. sess. 
24 cap. 12; non vero a negligentibus amissas; quia con- 
gruum est ut hae illis accrescant, qui stante aliorum ab- 
sentia majori labore gravantur. Hisce igitur omnibus at- 
lentis prono veluti alveo fluit Archipresbyterum ad lu- 
erandas distributiones inter praesentes nec non fallentias a 
negligentibus amissas bono jure destitutum fore. 

Altera sed vero ex parte scitissimi juris est parochum 
animarum curae incumbentem jía praesentem in choro 
reputari ac si divinis intersit. Trident. Synodus, sess. 22, 
cap. 9. Quare non modo de distributionibus ordinariis par- 





219 


ticipem fieri debere, verum etiam de extraordinariis docet 
Scarfant. lib. 2 tit. 10. n. 9, et seq. - ibi- « Et eo ma- 
gis certa capituli persona, cui dumtaxat immineat cura 
animarum cumulanda est distributionibus, si divinorum 
lempore parochialia munia exerceat... Accipe de quibus- 
cumque distributionibus iam ordinariis, quam extraordi- 
nariis. Ita contra Bonac. de distrib. d. 2, quaest. 5. S 7, 
in fine absolute tenet Trullen. in Decal. lib. cap. 8 dec. 2, 
num. 7., et declaravit Sacra Congregatio teste Nicolio in 
Flos. V. Distributiones, num. 18.» Et merito; si enim 
indultum jubilationis suffragatur pro participatione omnium 
fructuum et distributionum etiam extraordinariarum, ut 
declaravit H. S. C. in Burgi S. Domnini 19 aprilis 1704; 
imo si suffragatur ad percipienda praeter distributiones 
ordinarias quaecumque alia emolumenta, ut in Aquipen- 
dien. 27 sept. 1659 ad dub. IT, Perusina 17 julii 1668, 
Romana 29 januarii et 5 martii 1678, nulla pretiosa 
ratio suppetere videtur ad id denegandum archipresbytero 
parocho, qui dum animarum curae incumbit inhaerenti suae 
dignitati, non minus quam canonicus jubilatus pro praesente 
et interessente habendus est. Garcias, de benef. p. 3, cap. 334. 
Neque ad denegandos extraordinarios proventus facessit 
Bituntina Anniversariorum 1 julii 1679 canonicos jubilatos 
respiciens. Ipsa enim intelligenda videtur non de anniver- 
saris fixis, sed de illis, in quibus cautum a testatoribus 
fuit ut interessentes tantum participare debeant, ceu vi- 
dere est in Novarien. jubilat. 2 octob 1677, in qua pro- 
posito dubio: « An duo canonici jubilati S. Gaudentii frui 
deberent emolumentis anniversariorum quae fiunt intra an- 
num, licet non assisterent,. responsum fuit affirmative. 
Causa tamen iterum proposita die 29 jan. 1681 rescriptum 
fuit: [n decisis quoad anniversaria fira, et quibus non 
cautum est a testaloribus ut interessentes tantum  parti- 
cipare debeant, ut habetur in lib. 42 decret. fol. 44. 
Nee minus parochum officii causa et propter exerci- 
liwum curae animarum absentem a choro negligentium fal- 
gentias constat lucrari. Neminem enim latet praesenti in 
choro juris fictione haec emolumenta tribui. [psa enim 
dantur et canonicis indulto donatis infirmitatis causa uti 
videre est in Romana 5 maii 1703 ad II dubium, in quo 
quaerebatur: « An eidem canonico (absenti a choro et 
aliis divinis, officiis ex indulto propter infirmitatem) com- 
petat pro sua rata parte eliam jus accrescendi earum dis- 
tributionum et communium quae ob absentiam vel va- 
cationem canonicorum interessentibus accrescunt, et a qua 
die supradicta omnia debeantur in casu * Responsum prodiit: 
Affirmative a die praesentalionis indulii. Item dantur et 
jubilatis uti videre est in Aquipendii 2 martii 1697 ad 
III dub., dummodo non obstent constitutiones particulares, 
el consuetudo Ecclesiae. Unde Scarfantonius loquens de 
canonicis absentibus a publica psalmodia ob rationabilem 
eausam, facto sibi dubio, utrum istis debeantur distribu- 
tiones, quas alii canonici absque rationabili causa absen- 
tes a choro tunc temporis amittunt, profitetur se pro af- 


firmativa stare sententia contra Bonacinam aliosque - ibi - . 


« Si est verum quod refert Barbosa in Collectanea V. 
Canonici, videlicet Sacram Congregationem Concilii sub 
die 20 novembris 1600 declarasse canonicos ob legitimum 
impedimentum choro non interessentes, non solum lucrari suas 
distributiones sed reputari praesentes quoad acqujrendam 
portionem earum qnae ab aliis absque justa cauta a choro 
absentibus fuerunt amissae. » Atque hanc opinionem etiam 
probabilem dicunt Castr. Pal. tom. 9 et Trullen. in decis. 
eap. 8 num. 7; et Benedictus XIV, Instit. 107 refert S. 
H. C. sub die 18 aprilis 1611 relatam in L. XI Decret. p. 
98 censuisse eos qui absunt a servitio chori ob infirmi- 
talem, vel aliam eausam non modo percipere debere dis- 


DISTRIBUTIONS. 


220 


tributiones quotidianas sui canonicatus perinde ac si statis ho - 
ris interessent,sed etiam percipere augmentum distributionum 
quas amittunt illi, qui divinis non interfuerint.Ex quibus col- 
ligitur fallentias absentium a parocho actu, quo abest a choro 
ob exercitium curae animarum percipiendas fore, cam eum 
abesse ex legittima causa in dubium revocari non possit. 

Omnem praeterea amaritudinem hac super re tollit 
observantia. Observantia est enim fida interpres disposi- 
tionum humanarum et maximum valorem habet in distri- 
butionum materia. Porro compertum est duce observantia 
capitulares munere parochiali fungentes pro praesentibus 
in choro habitos fuisse, consequenter distributiones ordi- 
narias et alios proventus nactos esse. Ergo eodem jure 
pollere archipresbyterum actualem praedicandum est, cum 
sit subrogatus capitularibus animarum curam gerentibus; 
atque hoc eo vel maxime quia ab anno 1857 in quo cu- 
ram obtinuit, in pacifica adest possessione. | 

Nunc ad alterum dubium in quo quaeritur an archi- 
presbytero onus sit conferendi tertiam partem fructuum 
Praebendae distributionum quotidianarum gratia. Senten- 
tiae affirmativae subscribendum videtur. Scitissimum enim 
in jure est, quod qui commodum persentit, onus subire 
teneatur. Reg. 55 de Reg. iuris in 6.' Ratio autem hujus 
principii fundatur in aequitate naturali, quam adeo agno- 
vit etiam Imperator, ut illum nec ferendum, nec toleran- 
dum existimaret, qui lucrum et commoda amplectitur, et 
annexa incommoda sufferre non vult, L. un. S. 4 ad fin. 
C. de Caducis tollend. ibi: Neque enim ferendes est is, 
qui lucrum quidem. amplectilur, onus autem ei anne- 
œum contemnit. Cum itaque archipresbyter absens a choro 
ratione:muneris parochialis distributionum utilitatem con- 
sequatur, sustinendum ab ipsomet fore onus contributionis 
in sua praebenda in aprico est. 

Affabre quidem cardinalis de Luca Lib. 14 part. 5 adn. 
ad Sac. Conc. Trid. disc. 15 docet: « In istis decretis pro 
ecclesiarum cathedralium... meliori servitio ac cultu pruden- 
ter disponitur, quod ubi distributiones quotidianae tenues 
essent, adeo ut canonicos ac beneficiatos, aliosque ministros 
ad servitium non allicerent, quia nempe ob tenuitatem de 
facili negligentur, tunc tertia pars fructuum singularum 
praebendarum, cum debita proportione, ut aequalis, non 
autem inaequalis contributio sit, quotidianis distributio- 
nibus assignari debeat ». 

Nihilo tamen secius non in tertia parte fructuum to- 
tius nraebendae ipse obstringendus videtur, sed in contri- 
butione qua quilibet canonicus infandis nostris temporibus 
juxta reditus ecclesiae devictus manet. Alias enim cano- 
nici lucrum captarent cum damño Archipresbyteri; quod 
quantum nefas sit, nemo est, qui non videat. 

His itaque expositis videant EE. VV. quonam responso 
dimittenda sint dubia 

T. An Archipresbytero ob curae animarum exercitium ab- 
senti achoro debeatur participatio in distributionibus quotidia- 
nis nec non in emolumentis extraordinariis et adventiis in casu. 

IL. An eidem Archipresbytero absenti nt supra debean- 
tur fallentiae canonicorum absentium in casu. Et qua- 
tenus affirmative ad utrumque. 

III. An et in qua qnantitate fructuum suae praebendae 
Archipresbyter concurrere debeat pro distributionibus quo- 
tidianis in casu. 

— 8. Congregatio Concilii rescripsit : 

Ad I. Affirmative, dummodo non obstet voluntas Tes- 
tatoris vel Dantis. — Ad IL. Affirmative. — Ad III. Affirma- 
tive pro tertia parte praebendae canonicalis tantwm. Die 23 
augusti 1879. 





221 


GRADE DE LICENCIÉ 


Canonicats requérant le grade de docteur. Peut-on les donner aux 
licenciés? Sixte IV. Léon X. Bulle de S. Pie V. En Espagne, 
les canonicats d'office sont conférés au concours. Sentiment des 
canonistes sur les priviléges des licenciés. Décision de la S. Con- 
grégation du Concile du 23 août 1879. 


Vers la fin de notre article sur les Universités (voir 
plus haut, col. 190) nous avons dit, en parlant des 
priviléges.accordés aux docteurs que les licenciés par- 
ticipent à ces priviléges, et qu'on ne fait pas de dilfé- 
rence entre les deux grades, sans le cas où le docto- 
rat serait particulièrement et formellement exigé. 

La question a été soumise à la S. Congrégation du 
Concile pour un diocése d'Espagne. 

Dans la bulle d'éreclion de la cathédrale dont il 
s'agit, S. Pie V prescrivit le grade de docteur tant pour 
le canonical magistral que pour le doctoral. C’est un 
ancien usage des cathédrales d'Espagne de scinder en 
plusieurs canonicats celui qui partout ailleurs porte le 
nom de £héologal. Cet usage a été consacré par le Con- 
cordat de 1851. Saint Pie V prescrivit donc le grade 
de docteur en théologie pour la prébende magistrale, à 
laquelle il unit l'office de pénitencier et celui de lecteur, 
ou professeur de théologie pour les ecclésiastiques alta- 
chés à la cathédrale. Le chanoine doctoral devait être 
gradué en droit canon. | 

Malgré cette disposition formelle, les statuts capi- 
lulaires dressés en 1853 et revêtus de l'approbation 
épiscopale, se contentent du grade de licencié pour les 
deux canonicats dont il s'agit. On lit, en effet, dans 
ces slatuis : « Le chanoine magistral doit être doc- 
teur, ou licencié en théologie. Le chanoine doctoral 
sera licencié, ou docteur en droit canonique, ou en droit 
civil. » 

Cette déviation de la bulle de S. Pie V a causé des 
anxiélés parmi les chanoines, et les a décidés à con- 
suller la S. Congrégation du Concile. On lit dans leur 
requéle: « Le chapitre désire savoir si, conformément 
aux Sfatuis de 1853, il peut recevoir au concours pour 
le canonicat magistral et le canonicat doctoral les sim- 
ples licenciés, ou s'il doit exiger le grade de docteur 
de ceux qui se présentent au concours. » 

Les renseignemenls que la S. Congrégation a fait 
prendre en Espagne établissent que, malgré le droit 
écrit, qui requiert le doctorat, les évéques ont toujours 
admis les simples licenciés et les admettent encore au- 
Jourd hui. Cet usage a existé antérieurement au cóncor- 
dat de 1851, et lorsque le grade de licencié ne différait 
de celui de docteur que pour la pompe extérieure, les 
études étant les mêmes de part et d'autre. Le nouveau 
système d'études établi après le concordat exige un plus 
long cours pour le doctorat que pour la licence; mal- 
grè cela, les prélats espagnols ont conjinué d'admettre 
indistinctement aux dignités ecclésiastiques les licen- 
ciés ou les docteurs, 

Voici ce qu'on peut dire, en droit, pour et contre 
l'admission des licenciés. 

Les canonistes enseignent communément que les 
licenciés jouissent des mémes priviléges que les docteurs, 


GRADE DE LICENCIÉ. 


222 


C'est ce que disent, entre autres, le savant Alciati, 
commentant la loi Cui praecipua, litre de verborum signifi- 
catione, du droit romain; Leander, qui a composé un 
traité spécial De priwilegtis doctorum, part. 4, num. 11, 
En effet, les licenciés possèdent la science éminente 
quon a voulu récompenser par la concession des pri- 
viléges ; ils sont reconnus dignes du doctorat, et peuvent 
le prendre quand ils veulent. C'est donc la solennité exté- 
rieure qti fait toute la différence entre les deux grades. 

De là vient que le concile de Trente exige, indi- 
stinctement pour certaines fonctions et dignités soit le 
doctorat, soit la licence. (Sess. 22, c. 2; sess. 24, c. 19). 
Le chap. 8 de la session 24 ordonne d'établir dans les 
cathédrales un chanoine pénitencier qui soit docteur, 
ou licencié : Qui magister vel doctor aut licenciatus, 1n 
theologia vel jure canonico. Le concile ne fait pas de 
différence. 

La bulle Creditam nobis de Sixte IV qui institua 
les eanonicats magistral et doctoral dans les royaumes 
de Castille et de Léon, recommande indistinctement les 
deux grades, soit le doctorat, soit la licence, en théo- 
logie pour le chanoine magistral, en droit canon ou civil 
pour le doctoral. 

Le pape Léon X confirma ia disposition de son pré- 
décesseur. 

Dans une décision de la Rote, en dale du 18 mai 
1584, coram Aldobrandino, il est dit que la bulle de 
Sixte 1V et le motu-proprio de Léon X érigèrent et insti- 
luèrent dans toutes les cathédrales des royaumes de Ca- 
stille et de Léon un canonicat et prébende pour un 
docteur, ou licencié dans les deux droits ou dans l'un, 
lequel chanoine est appelé doctoral, et un autre cano- 
nicat pour un maitre ou docteur ou licencié en théo- 
logie, lequel porte le nom de magistral. Cette décision 
de la Rote se lit dans le trailé de Garcias, de beneficiis, 
part. 9, c. 4, num. 69. 

En Italie et autres pays la licence sert de prépa- 
ralion au doctorat. En Espagne, au contraire, la licence 
élant conférée avec la plus grande solennité, équivalait 
au doctorat. Cette assimilation des deux grades, en ce qui 
concerne l'Espagne, était reconnue par les canonistes. 
Loilerius (de beneficiis, part. 5, c. 7, num. 35 seqq.). 
Le cardinal de Luca (De canonicis, disc. 33, num. 4. 
De praceminent. disc. 35, num. 7.) 

Enfin, les statuts capitulaires de 1853 méritent assu- 
rément d'être pris en considération. Quoique le Saint- 
Siège ne les ait pas confirmés, on est obligé de les 
garder en ce qui ne contrecarre pas le droit commun. 
Ür ces statuts admettent indistinctement les licenciés et 
les docteurs au concours pour le canonicat magistral 
et doctoral. 11 suit de là que les rédacteurs des sta- 
tus capitulaires et le prélat qui les a revétus de son ap- 
probation ont cru devoir interpréter la bulle de S. Pie V 
dans le sens le plus conforme au droit commun et aux 
usages recus dans toute l'Espagne. 

L'église dont il s’agit n'a plus que deux canonieals 
d'office. Elle est maintenant considérée comme collé- 
giale, parce que le concordat de 1851 ne lui a pas 
conservé la dignité de cathédrale. Ce changement indi- 
que qu'il n'y a pas lieu d'élever des difficultés sur le 
litre de licencié. | 


223 


D'autre part, l'usage d'admettre les licenciés dans 
la cathédrale en queslion ne paraît pas bien établi. ll sem- 
ble, au contraire, que la bulle de S. Pie V a été ob- 
servée littéralement. En effet, les chanoines rapportent 
divers faits défavorables aux licenciés. Ainsi, en 1805, 
l'édit de concours pour le canonicat doctoral requit 
expressément le grade de docteur; un concurrent qui 
était simplement! licencié ne fut admis qu'à titre d'exer- 
cice, ad meritum. De méme en 1814, le canonicat ma- 
gistral devant être pourvu au concours, l'édit preserivit 
de nouveau le grade de docteur; un licencié, d'abord 
écarté, ne fut admis que sur sa promesse de renoncer 
à toute prétention sur le canonicat. Les autres candidats 
consentirent à le laisser concourir pour le simple exercice. 
.. En Espagne, le droit écrit prescrit le concours, cela 
est parfaitement reconnu. Alciati et Leander sont réfutés 
par un grand nombre de canonistes qui contestent la 
complète assimilation que l'on prétend faire entre les 
licenciés et les docteurs pour la jouissance de tous les 
priviléges. D'après l'usage universellement établi, le 
doctorat requiert un cours d'études prolongé, une science 
plus élevée, et des épreuves plus difficiles, soit verbales, 
soit écrites. Puisque l'on écartait les licienciés du con- 
cours pour les canonicats en question, à l'époque où 
il y avait fort peu de différence entre les deux grades, 
il y a lieu de montrer plus de sévérité maintenant; 
car le nouveau réglement d'études exige un cours plus 
long pour le doctorat que pour la licence. 

Peu importe que le concile de Trente permette de 
conférer certaines dignités et certains offices, soit à des 
docteurs, soit à des licenciés. Cela ne prouve pas que 
le concile ait entendu les placer au méme rang ei 
eonsacrer la compléte assimilation. 

Les dispositions de Sixte IV et de Léon X ont été 
abrogées par la bulle de S. Pie V, qui est postérieure, 
et qui est le titre méme de l'érection des canonicats 
dont il s'agit. 

Malgré les raisons que nous venons d'exposer, la 
S. Congrégation du Concile 's'est prononcée pour les 
licenciés. On pourra les recevoir désormais au concours 
pour le canonicat magistral et doctoral. 

Voici la décision officielle, précédée du folum qui 
a été rédigé pour cette intéressante affaire. 


Barbastren. Super concursu ad praebendas magistralem 
et doctoralem. Die 28 augusti 1879. In bulla erectionis 
cathedralis ecclesiae Barbastrensis a S. Pio V edita aperte 
praescribitur ut assumendus ad magistralem praebendam, 
cui ex ipsius bullae dispositione, duo adnexa sunt officia 
poenitentiarii et lectoris, in theologia magister foret, atque 
ad aliam doctoralem doctor esset in decretis. Hac tamen 
minime praescriptione obstante necnon exemplis de anno 
1805 ac 1814, in quibus licentiati, exercitationis tantum 
gralia ad concursum pro alterutra vacante praebenda ad- 
missi fuerunt, statuta specialia pro hisce canonicatibus 
edita sunt de anno 1858 atque episcopi autoritate confir- 
mate. In hisce porro perlegere datum est: « Il eanonico 
magistrale deve essere dottore o licenziato o dottore in di- 
ritto canonico o civile. « Ex hac discrepantia ancipites su- 
binde haeserunt capitulares. qui ut certam regulam obtinere 
possent ad S. V. Ordinem confugerunt enixe declarari expo- 
stulantes num licentiati ad concursum admitti possint pro 
assequendis in futurum vacantibus memoratis praebendis. 


GRADE DE LICENCIÉ. 


224 


Acceptas hasce preces perillustri meo praedecessori 
apostolico nuntio remisi pro informatione et voto, qui S. 
H. Ordinis jussa protinus exequens sub die 18 augusti 
1877 retulit: «In seguito ad informazioni che ho attinte 
specialmente dall'Emo Sig. card. arciveseovo di Saragozza 
sono in grado di riferire a vostra Eminenza che sebbene 
il diritto seritto di Spagna prescriva per le riferite pre- 
bende il grado di dottore, pure i vescovi hanno sempre 
ammesso ed ammettono al concorso indistintamente dottori 
e licenziati. Ed è da notarsi che siffatta pratica ha avuto 
luogo non solo nell'epoca precedente al Concordato del 1851, 
in cui il grado di licenza differenziava da quello di Dot- 
tore in quanto alla solennità estrinseca e non agli studt 
fatti; ma ancora nel: tempo successivo, in che il nuovo 
sistema de’ studi richiede un corso più lungo pel dottorato 
che per il licenziato. 

« Tuttavia l'anzidetta osservanza non essendo difforme 
dal diritte comune, mio subordinato parere sarebbe, che il 
capitolo ricorrente uniformandosi a questa non debba esclu- 
dere i licenziati. » 

Hiseo in facto adnotatis, in jure animadvertere- nunc 
praestat ex una parte quod licentiatns gradus satis ad 
memoratas praebendas per concursum optandas sufficiens 
esse videtur. Quandoquidem licentiatos venire nomine ma- 
gistrorum et doctorum docet Ferraris verb. Magister num. 
22, qui ulterius eum Alciato et Leandro tenet licentiatos 
iisdem, quibus doctores, frui privilegiis. Audiatur same: 
« Nomine magistrorum et doctorum veniunt etiam licen- 
tiati, unde et isti gaudent dictis privilegiis. Alciatus in 
L. Cui praecipua de V. S. Leander, de privil. Doctorum, 
part. 4, n. 11, et alii. Et ratio est quia licentiati habent 
etiam illam excellentem et legitime approbatam scientiam 
el doctrinam, bono communi servientem, propter quam 
principaliter concessa sunt dicta et alia privilegia magistris 
ei doctoribus; ipsi enim licentiati quamvis lauream magi- 
sterii et doctoratus non sint solemniter assecuti, habent 
tamen licentiam et facultatem proximam illam solemniter 
consequendi quoties velint, cum illa digni jam sint rite 
et solemniter declarati. Unde pro eis stat illud juris: 
Proxime accingendus habetur pro accincto. L. penult. ff. 
de testam. milit. 

Magis magisque roboratur argumentum ex dispositione 
Tridentinae Synodi, quae, ut notat Ferraris loc. cit., in 
assequendis dignitatibus et beneficiis licentiatos aequiparat 
doctoribus prouti statutum legitur in sess. 22, cap. 2; 
Sess. 24 cap. 12 de reform. et pressius pro casu nostro in 
sess. 24, cap. 8 de reform. ubi praecipitur, in cathedra- 
libus roenitentiarium esse instituendum  « qui magister 
sit vel doctor aut licentiatus in theologia vel jure cano- 
nieo. » Nee minoris momenti fieri debet dispositio Bullae 
Sixti IV Creditam nobis, ex qua praefati canonicatus ori- 
ginem repetunt in regnis coronae Castellae et Legionis ; 
necnon motus proprius Leonis X ejusdem Bullae confir- 
matorius. In hisce enim pontificiis dispositionibus ita pro 
memoratarnm praebendarum assecutione doctoris et licen- 
tiati gradus comparantur, ut alteruter disertissimis verbis 
salis esse dicatur. Praestat hac de re audire Rotam in 
Toletana canonicatus 18 maii 1584 coram Aldobrandino 
rel. a Garc. de benef. part. 5, eap. 4, sub. n. 69 - ibi - 
« Breviter dicendum est per Bullam Sixti IV et motum 
proprium Leonis X in singulis cathedralibus ecclesiis re- 
gnorum coronae Castellae et Legionis erectum fuisse et 
institutum unum canonicatum et praebendam pro doctore 
vel licentiato in utroque vel altero jure, qui dicitur doc- 
toralis et alterum pro magistro seu doctore vel licentiato 
in Theologia, qui dicitur magistralis. » 

Exposita argumeuta maximam acquirunt vim ex 60 


220 


quod tunc temporis, quando Piana Bulla edita fuit, Pro- 
ltse gradus nonnisi quam in solemnitate extrinseca a 
doctorali laurea differens erat, ita referente Apostolico 
Nunlio. 

Sed ea ipsa solemnitas, qua gradus iste conferri con- 
sueverat in Hispaniis tanta erat, ut De-Luca licentiatum 
ea in regione doctoratui aequiparari (De Praeem disc. 35) 
num. 7 docere non dubitet « licentiatus est solum qui- 
dam actus praeparationis doctoratus, ut est in Italia, secus 
autem in Hispania ubi fit solemniter, ideoque doctoratui 
aequipollet. » Concinit idem Auctor De Canonic. disc. 
38, num. 4., Lotter. De benef. part. 3, cap. 7. num. 
35 seqq. | 

Hisce omnibus fastigium imponunt constitutiones ca- 
pitulares, quae, licet non sint confirmatae a Sede Aposto- 
lica, vim tamen legis habent, et sunt exequendae in ea 
parte, qua minime adversantur juri communi. S. Congr. 
in Pisauren. Can. 21 novembris 1861, S. 2. Jamvero in 
themate adsunt constitutiones capitulares rite peractae et 
ipsius episcopi accedente auctoritate obfirmatiae, quae man- 
dant ad concursum pro vacante magistrali vel doctorali 
praebenda assumendos esse indiscriminatim sive doctores, 
sive licentiatos. Cum ergo per easdem super Piana cons- 
titutione interpretatio data fuerit magis juri et consue- 
tudini conformis, ceu ex dictis clarescit, ipsae omnimodo 
servandae essent. Fortius quia non major certe idoneitas 
requiri dici debet pro obtinendis memoratis praebendis in 
cathedrali, quam in collegiata ecclesia, quemadmodum 
qualis in praesens habetur Barbastrensis, teste capitulo. 

Altera sed vero ex parte animadvertendum occurrit 
Pianam constitutionem adeo in honore habendam esse, ut 
ad concursum pro vaeante praebenda magistrali vel docto- 
rai Barbastrensis ecclesiae nonnisi quam doctores debeant 
admitti. Cum enim Bulla hanc et non aliam interpreta- 
tionem recepisse videatur, ab ea non est recedendum ex 
L. Minime ff. de legib., Afflict. decis. 883 num. 8, Gra- 
tian. discept. forenses. cap. 460 num. 22. Quod autem 
res ita se habuerit ipsimet testantur capitulare, qui ita 
referunt. 

Et jure meritoque, quandoquidem et jus seriptum His- 
paniarum hanc qualitatem exigit, ceu colligi fas est ex 
informatione Apostolici Nuntii; ob de jure est, neque ma- 
gistri neque doctoris nomine licentiatos venire. Quidquid 
enim hac in re sentit Ferraris una cum Alciato et Lean- 
dro, certum est quod ipsorum opiniones ab aliis non mi- 
noris notae reprobantur doctoribus. Imo auctor addit. ex 
aliena manu penes Ferraris loc. cit. sub num. 35 habei: 
« Absolute verum haud est quod asserit auctor num. 22, 
licentiatos venire nomine magistrorum seu doctorum tum 
frui privilegiis omnibus iis concessis ». Quod et ex uni- 
versali usu comprobatur, dum longius studiorum curricu- 
lum et eminentior doctrina tum verbo tum scripto per 
nova pericula experiunda requiritur ad consequendum ma- 
gisterii, seu doctoratus gradum; atque non in licentiarum 
diplomate, bene vero doctorum tantum conceptis verbis 
legimus Magistrum sew doctorem declaravimus. 

Si igitur anteriori aetate ad assequendas per concur- 
sum praebendas, de quibus fit mentio, admissi non fuerunt 
prolitae, quamvis vix aut ne vix quidem ipsorum gradus 
ab illo doctorum differens esset, potiori ratione hodie id 
dicendum esse videtur dum « il nuovo sistema di studii 
richiede un corso più lungo pel dottorato che per il li- 
cenziato » veluti refert Apostolicus Nuntius. Quamobrem 
si hac aetate in vita egissent, ipse de Luca et Lotterius, 
haud certe affirmassent illuc hosce gradus aequipollen- 
ies esse. 

Incassum autem fit recursus ad Tridentinam synodum; 


19* séris. 


GRADE DE LICENCIÉ. 


226 


ex eo quod enim ipsa mandat expresse ad dignitates, et 
quaedam beneficia assequenda doctoratum vel saltem li- 
centiam requiri, haud descendit Tridentinos Patres prolytas - 
doctoribus aequiparare voluisse, sed tantum quod assu- 
mendi, sin in doctorali laurea, proxime saltem gradu in- 
signiti forent. Dispositiones autem Bullae Sixti IV et Leo- 
nis X quae pro hisce praebendis legem veluti edicunt, in 
Hispaniarum regione minime ad rem facere videntur. Ex 
posteriori nempe dispositione Piana doctoratum requirente 
origo praebendae doctoralis, et magistralis Barbastrensis 
ecclesiae repetenda est; sed scitum in jure est quod generi 
semper per speciem derogatur sive genus praecedat spe- 
ciem, sive species praecedat genus, et quod magis quis 
debet adstringi legibus propriis quam generalibus. Castr. 
consil. 79, lib. 4. Gratian. Disceptat. forens. cap. 973, 
num. 12. 

Minusque invocari possunt sive generalis consuetudo 
in aliis ecclesiis Hispaniarum vigens, sive statuta capitu- 
laria, sive mutatio status ecclesiae. Nou consuetudo; ipsa 
enim stricti juris est. Bart. in L. 1 ff. S. Si quis hoc 
interdicto de itiner. actuq. privat. subindeque de loco ad 
locum extendi non debet L. 3 in fip. ff. de testam., Ol- 
drad. cons. 237 col. 1, Surd. con. 328 num. 13 lib. 3, 
Gratian. loc. cit. cap. 973 n. 39 seqq. Non capitularia 
Statuta episcopi auctoritate confirmata, cum ipsa Pontificiae 
Bullae dispositionem reformare non valeant. Aperte enim 
jura clamant quod ille qui non potest aliquid tollere, ne- 
que valet reformare L. jwrisgentiwm, S. Adeo, ff. de Pa- 
ciis, Rebuff. in L. Mulum, 242, S. Structuram, ad fin. 
vers. Interdum ff. de verb. signif., Gratian. loc. cit. cap. 
558 num. 47. Sed neque capitulum in suis condendis 
Statutis de anno 1853, neque episcopum in eorumdem ap- 
probatione tollere valuisse apostolicas constitutiones in 
comperto est; ergo neque ab ipsis Piana constitutio po. 
terat reformari. Non demum mutatio status ecclesiae, haec 
enim fortassis sufficiens ratio videretur ad obtinendam 
a suprema apostolica auctoritate moderationem Pianae dis- 
positionis, minime vero ad ipsam marte proprio mode- 
randam. 

Hisce igitur utrinque breviter animadversis rogantur 
EE. PP. sequens dirimere dubium: 

An licentiati admitti valeant ad assequendas per con- 
cursum magistralem'et doctoralem praebendam in casu. 

S. Congregatio Concili respondendum censuit: Quoad 
futurum, affirmative, facto verbo cum SSmo. Die 23 au- 
gusti 1879. 





CONFRÉRIES 





Préséance eutre deux confréries. Antériorité d'érection. Gouvernement 


napolitain. Suppression civile des confréries. La préséance est 
accordée à la confrérie du Saint-Sacrement. Décision de la S. Con- 
grégation du Concile du 23 août 1879. 


La préséance dans les processions et autres réu- 
nions religieuses appartient aux plus dignes. En ce qui 
concerne les confréries, la bulle Exposcit de Grégoire 
XIII décerne la préséance à celles qui en sont en quasi- 
possession, soit en vertu de l'antériorité de fondation 
dans chaque pays, soit par d'autres titres légitimes. Là 
où la quasi-possession ne peut être péremploirement 
constatée, Grégoire XIII se prononce pour la confrérie 
qui a été la première à prendre le sac dans les fonc- - 
tions publiques. 

Une petite ville du royaume de Naples possède deux 


15 


221 


confréries, dont une est sous le vocable du Saint-Sacre- 
ment, la seconde est dédióe à Notre-Dame des Sept- 
Douleurs. 

La préséance dans les enterrements et les proces- 
sions ayant occasionné une controverse, l'archevêque 
délégua le curé du pays pour préparer l'examen de 
l'affaire. 

En contumace de la confrérie du Saint-Sacrement, 
le curé opina pour Notre-Dame des Sept-Douleurs. 

Bientôt, le Saint-Sacrement exhiba l'acte 'authenti- 
que de son érection, en date du 8 août 1777; la con- 
frérie adverse n'avait été érigée que cinq mois plus tard, 
c'est à dire le 7 janvier 1778. 

Sur ces données, le curé changea d'avis, et se pro- 
nonça pour la confrérie du Saint-Sacrement. 

Alors la question fut portée au jugement de l'arche- 
véché. Induit en erreur par le diplóme d'érection de 
Notre-Dame des Sept-Douleurs, lequel présentait diver- 
ses ratures dans les chiffres arabes de la date, le vi- 
caire-général, le 27 février 1878, rendit un arrêt défi- 
nitif qui accorda la préséance à Notre-Dame des Sept- 
Douleurs dans les processions funéraires et dans les 
autres fonctions, excepté la procession du Saint-Sa- 
crement. 

La confrérie du Saint-Sacrement a fait appel à la 
S. Congrégation du Concile. Mgr l'archevéque, consulté 
selon l'usage, n'a fait dans se réponse que combattre 
comme injuste, l'arrét du vicaire-général. 

Si l'on consulte le diplóme en parchemin de Notre- 
Dame des Sept-Douleurs, on y trouve en toutes lettres: 
Datum Neapoli die septima januarii millesimo septin- 
centesimo septuagesimo septimo. Les chiffres numériques 
qui viennent ensuite, sont viciés. 

C'est d'aprés ce titre que la confrérie a prétendu 
avoir la préséance sur celle du Saint-Sacrement dont le 
diplóme d'érection est daté du 8 aoüt 1777. 

La confrérie du Saint-Sacrement a demandé aux 
grandes archives de Naples la copie authentique du titre 
de fondation de la confrérie adverse. Celle-ci a du par 
conséquent exhiber le parchemin original. 

Ce parchemin est vicié, et altéré de diverses ma- 
nières. En le confrontant avec la copie que les grandes 
archives de Naples viennent de délivrer, ‘on a consíaté : 
1. Les deux titres s'accordent à dire que le chapelain 
majeur fit son rapport le & janvier 1778; le rapport était 
alors nécessaire, pour que la' chambre royale de Sainte- 
Claire statuát sur la demande en autorisation de la confrérie. 
2. Les deux titres donnent de concert la date du 7 jan- 
vier 1778, pour exprimer l'agrément du roi pour l'éta- 
blissement de la confrérie. 3. Le désaccord se produit 
sur la date de la fin, qui précède la signature du roi. 
En effet, la copie extraite des grandes archives porte: 
Die seplima mensis januarii. 1778; au contraire, le 
parchemin contient en toutes leltres: Datum Neapoli 
die septima mensis januarii millesimo seplincentesimo 
septuagesimo septimo. Le méme millésime est immédia- 
tement répété en chiffres arabes, mais ils sont altérés. 

En 1868, la confrérie de Notre-Dame des Sept-Dou- 
leurs ayant été rétablie, l'archevéché demanda la copie 
du titre de fondation; les confrères actuels communiquè- 
rent aussitôt cette copie, avec la date 1778, en chiffres. 


CONFRÉRIES. 


228 


Cela montre que le parchemin n'avait pas été falsifié, 
à l'époque dont il s'agit. 

La copie extraite des grandes archives établit que 
la Chambre royale de Sainte-Claire, le 18 novembre 
1711, adressa les statuts de la confrérie au Chapelain 
majeur, pour les examiner et faire son rapport. 

Il n'est donc pas possible que la confrérie ait été 
autorisée dix mois auparavant, le 7 janvier 1777. 

Peut-étre l'employé de la chancellerie royale qui 
transerivit le Diplôme voulut-il suivre dans la date finale 
le style pontifical qui commence la nouvelle année au 
25 mars! 

En toute hypothése, la confrérie du Saint-Sacrement 
existait dés le seizième siècle, environ cinquante ans 
avant Notre-Dame des Sept-Douleurs. En effet, Paul III 
accorda des grâces et des indulgences par Bref de 1539; 
le plus ancien titre de l'adversaire est seulement de 1586. 
Les deux confréries furent supprimées par le gouverne- 
ment napolitain, en 1770; mais cette mesure injuste, 
émanant d'un pouvoir incompétent, ne put atteindre les 
droits que l'autorité ecclésiastique avait accordés. Sept 
ans aprés, le gouvernement autorisa le rétablissement 
des deux confréries, mais ici la priorité appartient encore 
au Saint-Sacrement; car la confrérie obtint le décret 
royal le 8 aoüt 1777, au lieu que Notre-Dame des 
Sept-Douleurs n'obtint pas l'autorisation du gouverne- 
ment avant le 7 janvier 1778, comme il a été dé- 
montré ci-dessus. 

En matière de préséance, l'usage acquiert une gran- 
de valeur. Les innovations suscitent des scandales et des 
périls. Saint Augustin dit avec beaucoup de sens: « L'uti- 
lité d'une innovation est paralysée par le trouble que le 
changement produit.» Or, Mgr l'archevéque atteste que le 
Saint-Sacrement, tout au moins depuis un siècle a le pas 
sur sou adversaire. 

La possession centenaire est inébrandable; elle four- 
nit'le meilleur titre légal qui existe au monde, et tran- 
che toute controverse. 

Malgré les raisons que la confrérie des Sept-Douleurs 
a fait valoir, raisons exprimées dans le foltum rapporté 
plus loin, la S. Congrégation, cassant le jugement du 


. vicaire-général, a reconnu le droit de la confrérie du 


Saint-Sacrement. 


Acheruntina praecedentiae. Die 28 augusti 1879. In 
lerra Antii N. archidioecesis duae extant canonice erectae 
confraternitates laicales, quarum altera a SS. Sacramento, 
altera vero a S. Maria Dolorosa nuncupatur. Controversia 
de praecedentia in funeribus et processionibus inter easdem 
paucis abhic annis exorta, ad paraudam causae discussionem 
archiepiscopalis curia delegavit archipresbyterum illius loci. 
In contumacia sodalitii SSini Sacramenti archipresbyter 
sub die 5 septembris 1876 pro confraternitate SSmae Do- 
lorosae instante pronunciavit. Mox tamen ad recursum so- 
dalitii succumbentis, atque hoc exhibente in originali de- 
cretum suae erectionis antiquius datum praeseferens diei 
8 augusti 1777, (dum ipsum documentum in copia ab 
adversariis exhibitum datum ferebat 7 januarii 1778) re- 
vocato primo decreto, sub die 11 junii 1877 pronunciavit 
pro sodalitio reclamante. He iterum ad eamdem curiam a 
confratribus SSihae Addoloratae deducta, exhibito ab illis 
eorumdem erectionis originali anteriori decreto (in quo 
iamen nonnullae apparent in datis arabicis abrasiones ), 


229 


vicarius generalis sub die 27 februarii 1878 definitivam 
sententiam confraternitati SS. Sacramenti inimicam pro- 
nunciavit tenoris sequentis: « Pronunciamus confraternitati 
« S. Mariae Addoloratae deberi praecedentiam in proces- 


« sionibus quae fiunt sive causa funerum, sive aliarum ' 


« Solemnitatum super confraternitate SS. Sacramenti, 
« salvo jure isti debito ex Regio Decreto sive rescripto 
« diei vigesimi tertii augusti anni 1843 in processioni- 
« bus Corporis Christi ». 

Ab hac sententia sodales hujus confraternitatis ad S. 
V. Ordinem appellarunt. Quapropter die 11 maii 1878 de 
more rescripsi: Archiepiscopo pro informatione et volo. 
Eius Praesulea qua par erat sollicitudine acta processus 
ac informationem tramsmisit, in qua totus in eo est, ut sen- 
tentiam vicarii generalis utpote injustam refutet. 

Hisce in facto constitutis pro sententiae infirmatione 
perpendi debet in jure, quemadmodum in themate veri- 
ficatur, quod in materia de praecedentia dignitas in pri- 
mis attendenda est, ita ut semper illa dignioribus prae 
minus dignis danda sit: Barbosa in Summ. Apostol. dec. 
verb. praecedentia, n. 2 cum communi canonistarum. S. 
Rituum Cong. in S. Severini 1 septem. 1607. Hoc in ge- 
nere; in specie autem quoad confraternitates laicorum re- 
spectu processionum tam publicarum quam privatarum per 
specialem constit. Gregori XIII, quae incipit Erposcit, 
sancitum est, ut praecedentia tribui debeat iis qui in quasi 
possessione praecedentiae ac juris praecedendi reperiuntur 
juxta vulgatam regulam: Qué prior est in tempore potior 
est in jure. Consonat resolutio S, Hit. Congr. in Nepe- 
sina 10 maii 1608, et in Telesino 19 martii 1611. Quod 
si constare non possit cuinam quasi possessio assistat, 
tunc ii praecedere debeant, qui prius saccis usi sunt. Cit. 
constit. e& S. Rit. Congr. in Sorana 7 augusti 1628, et 
in S. Severini praecedentiae 24 sept. 1802. Rota decis. 
779, num. 1 coram Merl. et Panimoll. decis. 1, num. 2. 
Coneordant constit. 139 Urbani VIII et Instit. Eccles. 
105 Benedicti XIV. 

Neque subsidium captare valent confratres S. Mariae 
ex eo quod in diplomate papiraceo reperiatur adscripta 
dies 7 januarii 1777 quo eorum sodalitas erecta praeten- 
ditur; datum enim hujusmodi, sicuti et coetera data in 
eodem diplomate contenta in cifris arabis, corrupta, abrasa 
omnino inveniuntur, ut notai antistes; quin imo eamet 
longe diverso atramento confecta sunt, quemadmodum 
euique couspicienti primo apparet obtutu. Quin imo si 
quis attente in dato arabico in calce posito oculos defigat. 
difficile haud erit vestigia cifrae 8 abrasae reperire, cui 
cifra 7 posteriori tempore et diverso atramento substituta 
est. Quae omnia de falsitate et corruptione arguunt docu- 
mentum ipsum, quod proinde nullam prorsus fidem pro- 
mereri videtur, cum fraudis vehementem praesumptionem 
iuducat contra interesse habentes; et solemne in jure est, 
quod nemini sua fraus patrocinari debet, Rota dec. 12, 
num. 4 de censib. coram Falconerio per text. in 1. Si itaque, 
12, ff. de furtis et in l. 18 ff. de dolo. 

In perdita tamen hypothesi, quae allatum documentum 
authenticum esse demonstraret, adhuc sodalitatis SS. Sacra- 
menti jus imperturbatum remaneret cirea jus praecedendi. 
Ex nuperrimo enim documento ad acta exhibito constat 
eadem jam ab anno 1539 extitisse, dum eo tempore Pau- 
lus PP. III suo Brevi gratias et indulgentias memoratae 
sodalitatis confratribus largitus est. Ac per hoc cum ipsa 
ab auctoritate civili forte fuerit suppressa, quemadmodum 
et adversarii de ipsismet contendunt, dicendum haud est 
propria jura amisisse, sed eadem potius recuperasse jure 
postliminii ex L. 19, ff., De captiv. et. Posilim. rever. So- 
dalitas enim, quae Ecclesiae auctoritate, personam et jura 


CONFRÉRIES. 230 


accepit, quidquid saecularis potestas aut externa vis quae- 
libet moliatur, numquam juribus aut persona privari po- 
test abque legitima Ecclesiae definitione, ceu de collegiis 
agens docet Piton. Discept. Eccles. 8, n. 17. 

Omnis autem arcetur difficultas, si observantiam at- 
tendas, quae iotum facit in praecedeñtiae materia, ceu 
notat Rota in recent. part. 18, decis. 781, num. 5, et de- 
cis. 282, num. 2, coram Olivatio, quaeque proinde non de 
facili est alteranda, cum novitates nonnisi cum scandalo 
inducantur ob elegantem rationem D. Augustini in epi- 
stola 118 cap. 5 ad Inquisit. Januar., nimirum quod « ipsa 
mutatio consuetudinis quae adjuvat utilitate, novitate per- 
turbat ». Rota in Hispalen, processionis super 2 dubio 28 
junii 1700, S. Et sane, et seqq. coram Ansaldo. Cum ita- 
que in themate, teste episcopo in informatione ad S. V. 
Ordinem data observantia stet favore confratrum SS. Sa- 
cramenti, ambigendum non videtur, quod ipsi in hujus 
juris quasi possessione sint manutenendi. Maxime quia ob- 
servantia in casu est centenaria. Jamvero centenaria pos- 
sessio imperturbabilis est, titulum enim legitimum suppe- 
ditat, ac, ut aiunt, meliorem de mundo et omnem penitus 
dubitandi causam removet. Rota in recent. decis. 678, S 42, 
coram Odescalchi; decis. 715 coram Martinez. 

Ex altera vero parie qui jura tuetur confraternitatis 
S. Mariae a Doloribus, ex triplici ratione contendit huic 
confraternitati adjudicandam esse praecedentiam, nimirum : 
1° ex anterioritate canonicae erectionis; 2° ex anterioritate 
repristinationis; 3° ex eo quod obtinuerit et juridice pos- 
gederit privilegium tituli archiconfraternitatis. Ad primum 
quod attinet, patronus affirmat confraternitatem S. Mariae 
jam ab anno 1586 canonice erectam fuisse, et vitam ju- 
ridicam habuisse usque ad annum 1770, per centum nempe 
et octoginta quatuor annos, quo tempore a gubernio sup- 
pressa fuit. Ex quo infert bis centenariam possedisse ca- 
nonicam erectionem, quae melior titulus de mundo dici 
debet, aequalem habens auctoritatem ae ipsa lex vel apos- 
tolicum privilegium. Rota in decis. 1352, num. 6 coram 
Lancetta; Card. De Luca, de benef. tom. 12, disc. 32, num. 
2 et 4; Schmalzgrueber tom. 1 part. 1, tit. 4, num. 31; 
S. H. Congregatio in sexcentis resolutionibus ac praesertim 
in Nullius Sublacen. jurium parochialium 22 januarii 1825, 
S Rationabilis. 

Quin relevet per legem ammortizzationis a gubernio 
latam anno 1770 suppressam fuisse; suppressio enim hu- 
jusmodi nibili facienda est, utpote quae a non habente 
competentem auctoritatem processit, ideoque juridica exis- 
tentia confraternitatis S. Mariae nullimode interrupta di- 
cenda videlur, quamvis per praefatam laicam legem coa- 
cta fuerit regium assensum exposcere, et illum non obti- 
nuerit nisi die 7 januarii 1777. 

Ast dato et nunquam concesso, quod rite et recte sup- 
pressa fuerit, causa et conditio confraternitatis SS. Sacra- 
menti nullum persentiret levamen, cum ejusdem erectio. 
obvenerit tantum die 8 augusti anni 1777, seilicet post 
varios menses a repristinatione illius Beatae Virginis 
Addoloratae, quae iterum excitata fuit Reali decreto die 
17 novembris 1776 edito, etsi publicato die 7 januarit 
1777, cum in decreto fuerit provisum ut ipsa juridicam 
existentiam habere deberet a die emanationis realis assen- 
sus. Jamvero canonistae omnes unanimi ferme consensione 
tenent praecedentiam deberi cui major praeeminentia di- 
gnitatis vel gradus competit; deberi ei cui favet prioritas 
temporis inter aequali dignitate vel gradu condecoratos. 
Cum igitur confraternitas S. Mariae habeat anterioritatem 
temporis sive quoad erectionem sive quoad repristinationem, 
eidem omnino competit praecedentia super confraternitate 
SS. Sacramenti. Eo vel magis quia eamet suppressa mansit 


291 


de anno 1846 et non per legem generalem, sed per debi- 
tam pecuniae appropriationem, fuitque solummodo repris- 
tinata anno 1854. 

Quidquid autem hac de re sit, quidquid de rasuris, quae 
in diplomate repristinationis confraternitatis S. Mariae in- 
veniuntur: illud unum certum esse dicit, quod hae rasu- 
rae minime in parte dispositiva diplomatis, sed in acci- 
dentali inveniuntur; ex quo fit ut ipsum diploma falsitatis 
nota argui nequeat. Pars autem substantialis est postre- 
mum datum diplomatis, quod quidem prae coeteris attenden- 
dum est; ibi enim extensis et nitidis litteris legitur: « Da- 
tum Neapoli in Regio Palatio die supradicta septima 
mensis januarii millesimo septincentesimo septuagesimo 
septimo ». Ex quo concludit orator nihili faciendum esse 
datum diei septimae januarii anni millesimi septingente- 
simi septuagesimi octavi quod in alia parte diplomatis 
habetur,ac spernendas esse rasuras omnes quae inibi pas- 
sim inveniuntur. 

Postremo loco contendit orator praecedentiam deberi 
digniori prae minus dignis; in themate autem digniorem 
habendam esse confraternitatem S. Mariae utpote archicon- 
fraternitatis titulo decoratam. Hoc autem ut probet, in 
defectu rescripti originalis quo privilegium hujusmodi a 
rege concessum fuit in vim concordati, copiam affert ejus- 
dem, quae apud publicum notarium asservatur, quaeque 
datum habet diei 7 julii 1777, ac insuper auctoritatem 
invocat archiepiscopi Zunica qui in rescripto confirmationis 
privilegii sodalitium appellat archiconfraternitatem. 

Quaquaversus igitur, concludit orator, res spectetur, 
luce meridiana clarius apparet, sive prioritate temporis, 
Sive praeeminentia gradus et dignitatis inspecta, praece- 
dentiam in funeribus et processionibus spectare ad con- 
fraternitatem S. Mariae a Doloribus prae confraternitate 
SS. Sacramenti. | 

Hisce utrinque perpensis, videant EE. VV. quonam res- 
ponso dimittendum sit dubium: 

Ad sententia curiae N. diei 27 februarii 1878 sit con- 
firmanda vel infirmanda in casu. 

S. Congregatio Concilii rescripsit: Negative ad pri- 
mam partem, affirmative ad secundam, et amplius. Die 
23 augusti 1879. 





DISPENSE 





Cause matrimoniale. Empêchement impolentia. Personnes atretae, ou 
(mperforalae. Professeurs modernes de médecine légale. Instru- 
tion de la S. Congrégation. Bain. Septima manus. Arrét du 20 
septembre 1879 confirmant le jugement du 26 juillet. 


Nous avons rendu compte de l'affaire dans la pré- 
cédente livraison, col. 93 et seqq. ll s'agit d'un ma- 
riage dont la dissolution est demandée pour cause im- 
potentiae. Les époux se sont séparés aprés trois mois 
de cohabitation. Après une enquête canonique, l'ordi- 
naire a jugé quil y avait lieu de s'adresser au Saint- 
Siége pour obtenir la dispense du mariage non con- 
sommé. 

Les professeurs de l'université de Louvain ont été 
consultés. Enfin, le 26 juillet 1879, la S. Congréga- 
tion du Concile a rendu l'arrét portant qu'il y a lieu 
de demander au Saint-Père la dispense du mariage en 
question. 

Comme la constitution de Benoit XIV Dei misera- 
Hone exige deux arrêts conformes pour que les époux 


CONFRÉRIES. 


232 


rentrent dans toute leur liberté, le défenseur d'office 
du mariage prés la S. Congrégation du Concile a de- 
mandé la révision du procès dans une nouvelle au- 
dience. 

Cette audience a eu lieu le 20 septembre 1879. Le 
défenseur d'office a présenté de nouvelles objections, 
qui ne font guére que renouveler celles de son pre- 
mier mémoire. 

La S. Congrégation par arrét dudit jour (20 sep- 
tembre 1879) a confirmé le jugement qui casse le ma- 
riage, en défendant à Ferdinand de convoler à d'autres 
nóces avant de consulter la S. Congrégation elle-même. 


Mechlinien dispensationis matrimonii. Die 20 septem- 
bris 1879. Jam prima vice de hac causa disceptatum est 
in plenario conventu diei 26 julii proxime elapsi; atque 
hoc dubio proposito: An sit consulendum SSmo pro dis- 
pensatione matrimonii rati eb non consummati in casu, 
placuit EE. VV. rescribere: Affirmative velito viro tran- 
situ ad alias, nuptias inconsulta S. Congregatione. Ad 
petitionem defensoris matrimonii beneficium novae audien- 
tiae indulsi; unde in praesentibus comitiis iterum exami- 
nanda controversia defertur; quod ut planum reddatur, 
novas animadversiones ab eodem vinculi vindice typis edi- 
tas in compendium expono. 

Deplorat prae primis Defensor, quod ut plurimum pe- 
rii, qui in causis matrimonialibus ad corporalem explo- 
rationem conjugum adhibentur, inconsiderate a normis et 
ordinationibus Summorum Pontificum praesertim  Bene- 
dicti XIV et H. S. Ordinis desciscant; hoc ipse attribuens 
ambitioso illi humanae superbiae aestui a sapientissimis 
Ecclesiae legibus sese emancipandi. Ex hoc sequi innuit, 
ut cum agendum sit de matrimonio rato et non consum- 
mato, primum illud ac potissimum inconsummationis thema 
quasi ad inferiorem locum repellitur, et super incertis prae- 
sumptionibus et conjecturis constituitur. 

In praesenti porro causa proposita est peritis physicis 
quaestio inconsummationis inter conjuges Ferdinandum et 
Adrianam qui ad quinque circiter mensium spatium insi- 
mul pacifice cohabitantes atque in eodem cubiculo et in 
eodem lecto condormientes conjugali officio operam navare 
pertentarunt « forse una dozzina di volte ». Experimenta 
hujusmodi, obtestantibus conjugibus iisdem, haud ad ple- 
nam atque perfectam copulam pervenerunt; Ferdinandus 
quippe ait: « La mia opinione ? che l'atto non à stato com- 
pito.» Adriana autem repetit: « Per quanto io possa co- 
noscere, avevo la convinzione ciascuna volta, che abbiamo 
tentato, che l'atto non era mai compito ». Quoniam at- 
vero, ceu in progressu demonstrat, ex hac una experi- 
menti descriplione, per se ostendi nequit inconsummalio, 
hinc primum quoad sua sponte se proferebat examen ins- 
tituendum, illud erat in exploratione corporali mulieris, 
ut inde relevaretur an post congressus maritales integra 
ipsa permanserit vel deflorata. 

Ad hoc autem ineundum experimentum certae et con- 
sultissimae praestitutae sunt normae ab H. S. Ordine 
praesertim de balnei tepentis aquae usu, ne per fraudem 
integritas ibi unquam simulari possit ubi adest corruptio, 
ita Instructio diei 22 augusti 1840 S Procedendum, ibi: 
« Mulier traducenda erit ad domum honestae matronae 
« pro infrascripta praestanda personali adsistentia, atque 
« adstantibus semper tribus obstetricibus et matrona, im- 
« mergenda erit in balneo aquae tepentis a peritis prius 
« recognoscendo, quod sit aquae purae, quo in balneo 
« per spatium saltem trium quadrantium horae unius per- 
« manere debebit ». 


233 


Hanc verumtamen praescriptionem nullo in pretio ha- 
buerunt cogpitores in hae causa, tametsi probe scirent 
perfacile arctam reddi posse mulierem uteumque pluries 
a viro cognitam. Rogavit enim prae primis judex peritum 
Doct. Van-Dam: « La donna non pub rendersi piü stretta 
« con mezzi artificiali? e siete voi certo, che la Signora 
« Adriana non ha fatto ricorso a questi mezzi? » Haec 
nulla prorsus haesitauone detentus respondit medicus: 
« Son convinto, che i mezzi artificiali possano riuscire, 
« ma questa signora è incapace di usarne. » Concinit eidem 
D. Carême, qui, persimili quaestioni propositae: « La 
« donna pud rendersi stretta con mezzi artificiali ; e siete 
« certo che la Signora Adriana non abbia fatto ricorso a 
« questi mezzi? » ita et ipse reposuit « Si; ma son cer- 
« tissimo, che la Signora non ha ricorso a questi mezzi »; 
atque Professor Hubert: « La donna pub rendersi piü stretta ; 
« ma non puo ricostituire la membrana imene ». Ex quo ita- 
que praetermissa est cautela balnei ab Instructione S. Or- 
dinis praescripta, nedum offensio est legi irrogata, imo etiam 
nec praeclusus est aditus fraudi insimulandae integritatis 
apertus, ideoque et ordo judicii reslaurandus est, et opportu- 
num remedium ad fraudem eliminandam adhiberi debet. 

Neque attendenda est excusatio praeteritionis bulnei a 
peritis adducta, quod Adrianam existimassent simulandae 
integritatis incapacem; quandoquidem haec eorum opinio 
moralitatem et conscientiam illius pertingendo excedebat 
offieium iisdem commissum. Liberum quidem est peritis 
excipere vel respuere mandatum inspectionis corporalis ; ast 
semel ac illud excipiunt, haudquaquam sese subducere 
valent praescriptionibus et cautelis ab legibus Ecclesiae 
et praesertim ab Instructione S. Ordinis 22 augusti 1840. 
Porro in eo quod Ecclesia studet certior reddi quoad facta 
matrimonium respicientia, nec non quoad honestatem partis 
examinandae, opportunum praescribitur remedium testium 
septimae manus ex utroque latere adhibendae; disponit 
enim praecitata Instructio in S. Omnes: « Omnes vero 
testes, congrua congruis referendo, rogandi erunt quando 
initum fuit matrimonium, etc. etc. »; et nihilominus prae- 
ter hoc testimonium si querela versetur super nullitate 
matrimonii ex capite impotentiae adhuc injungitur inspectio 
corporalis, S. cit. Omnes: « Si querela super impotentia 
« versetur, interrogandi erunt periti physici, quos conjuges 
« consuluerunt. Praeterea, quatenus querela super nulli- 
« tate ex iis sit, ut solvi possil matrimonium si conjuges 
« illud non consummaverint, tunc procedendum erit ad 
« inspectionem corporis conjugum seorsim, sequenti me- 
« thodo perficiendam ». 

Quemadmodum autem praeceptiva est auditio septi- 
mae manus, ita eliam praeceptivum est remedium inspec- 
lionis corporalis conjugam, quin unum alterum impediat 
vel excludat. Prorsus diversum est officium tam testium, 
quam peritorum; quoniam testes edocere debent de factis 
ium in occasione conjugii, tum post nuptias obventis; 
periti autem edocere debent de corporali statu conjugis 
vel conjugum inspiciendorum, ac praesertim de indiciis ab 
eorumdem inspectione resultantibus sive pro virginitate, 
sive pro corruptione affirmanda: atque ita etiam referre 
debent, an aliqua fraus committi potuit ad virginitatem 
simulandam. Ita sequitur Instructio in S. Judeæ: « Pe- 
« racta hinc recognitione, seorsim singulae obstetrices re- 
« ferunt de virginitatis aut corruptionis indiciis ab inspec- 
« tione resultantibus; an certa, et qualia supersint signa 
« ei argumenta intemerati aut corrupti claustri virginalis, 
« et an ulla fraus ad virginitatem simulandam adhiberi 
« potuerit. Deinde formali examini erunt subjiciendi pe- 
« rii, quorum judicium erit exquirendum super relatis et 
« depositis ab obstetricibus ». 


DISPENSE. 


284 


Eo aütem vel magis inspectio erat rite et cum om- 
nibus cautelis jn corpore Adrianae perficienda, quia ex 
depositionibus peritissimi professoris Hubert magnam in- 
volvebat difficultatem ob incertam et aequivocam conjugum 
confessionem ; adeo ut ipsemet professor ad judicium suum 
super consummatione eliciendum opus habuerit duplicem 
hypothesim confingere; alteram nempe de consummatione 
in sensu medico et ad naturalem copulam explendam; 
aliam in sensu commixtionis sanguinis vel seminum ad 
procreationem sobolis idoneae, qui sensus est vere cano- 
nicus juxta can. 18, caus. 27. qu. 2; et Sanchez de ma- 
trim. lib. 2, disp. 21, num. 3: « Copula carnalis per 
« quam consummatur matrimonium, ea est, per quam con- 
« juges efficiuntur una caro, ut constat etc. . ... et colligitur 
« ex c. lex c. 27 q. 2 - ibi - « propinquitas enim sanguinis- 
« junctis verbis praecedentibus; direrat enim non aliter 
« fieri unam carnem, quam, si carnali copula sibi cohae- 
« reant; et subdit haec-neque osculum parit propinquita- 
« tem, quod nullam facit sanguinis commixtionem; et 
« ita quod prius vocaverat carnalem commixtionem, modo 
« vocat sanguinis, idest seminis commixtionem ». 

Isthac ardua, ac propatula inconsummationis in casu 
ex nudis salutaris artis principiis verificandae, difficultate 
explorata, nihil inagis obvium erat, quam ut omnes illae 
ac singulae praescriptiones et cautelae adhiberentur, quae 
majorem certitudinem quantum fleri potuisset, inducerent. 
Prima ferme ac pene princeps fuisset inspectio in corpore 
mulieris, quemadmodum examussim a cognitoribus facto 
vel ipso inspeclionis exercitae admissum est. Sed quum 
modus ab Ecclesia praescriptus haudquaquam servatus 
fuerit, hinc ipsamet inspectio perinde propemodum ha- 
benda erit ac si fuisset omnino praetermissa alque hoc 
ium quia neque per ipsam obtemperatum est legi rem et 
modum praoceptive praescribenti; tum quoque quia om- 
nimoda illa possibilis certitudo inconsummationis, etiam 
ex remotione cujuscumque fraudis insimulandae integrita- 
tis obtinenda, quae basim et fundamentum dispensationis 
constituere debet, ex omissione praedictae cautelae balnei 
exulat omnino. 

Hisce ita expositis et enucleatis quoad extrinsecum ve- 
rificandae inconsummationis carnalis processum, ulira de- 
fensor progreditur ad consummationem in casu ostenden- 
dam ex proximioribus inspectionum exercitarum et deposi- 
tionum judicialium indiciis. In his verumtamem profitetur 
ea omnia recolere ac lucidiori in luce restituere quae jam 
in antecedentibus animadversionibus enucleavit. Quae id- 
circo quum in iisdem rei et facti fundamentis, nec non 
scriptorum tum medicinae forensis tum disciplinae cano- 
nicae testimoniis consistant, quae in anteacta discussione 
exposul, hinc relativum folium tunc distributum EE. VV. 
prouti obsecro, dignentur resumere. atque ila, omnibus 
exploratis et perpensis pro assueta sapientia et doctrina 
infrascriptum dirimere dubium: 

Àn sit síandum vel recedendum a decisis in casu. 

S. Congregatio Concilii censuit rescribendum : In de- 
cisis. Die 20 séptembris 1879. 


La défense de convoler à d'autres nóces qui a été 
intimée à Ferdinand, n'est pas un empéchement diri- 
mant auquel il soit personnellement soumis; c'est une 
simple prohibition de se remarier sans l'autorisation de la 
S. Congrégation. Supposé que l'impotent:a ait été non 
absolue, mais relative à Adrienne, le second mariage 
pourra étre valide, quoique gravement illicite, à cause 
de la défense. 





235 


HÉLANGES. 





Fête de S. Joseph. — Erreurs de Grabon sur la pauvreté. — Jubilé 
de S. Thomas de Cantorbéry. — Lettre de 8. Charles Borromée. — 
Discours de Benoit XIV pour la consécration de l'église de 
S. Apollinaire. — Lettre du Saint-Pére à l'archevéque de Co- 
logne. — Représentants des écoles Thomistes. Discours du Saint- 
Père. — Le vénérable Morelli, théatin, archevéque d'Otrante. — 
Le vénérable François de Lagonero, capucin. — Office du Saint- 
Cour de Marie. — Martyrs de l'Extréme-Orient. — Le vénérable 
Cottolengo. — Cantique Magnificat etc. 


— Féte de S. Joseph. Ordonnance du cardinal AL 
lemand, nonce avec pouvoir de légat dams les provin- 
ces de Reims, de Sens et de Rouen. 

Le culte de S. Joseph a été peu répandu dans les 
premiers siècles, surtout en Occident. Les Orientaux 
célebraient deux fêtes du Saint patriarche; la première 
avait lieu pendant l'octave de l'Assomption, et la se- 
eonde, par laquelle ils honoraient les fiançailles de 
S. Joseph et!de la Sainte-Vierge était fixée au jeudi des 
quatre-temps de décembre. | 

Le chancelier Gerson se montra zélé propagateur 
du culte de S. Joseph. Vers la méme époque, le car- 
dinal Allemand, plus tard béatifié par le Saint-Siége, 
étant nonce du pape Jean XXIII avec pouvoirs de lé- 
gat a latere dans les provinces de Reims, de Sens et 
de Rouen, prescrivit la messe et l'office de S. Joseph 
à toutes les personnes ecclésiastiques de sa légation, 
et fixa pour cela les jours observés parles Orientaux, 
c'est-à-dire l'octave de l’Assomption pour la fête du 
passage ou de la mort du Saint patriarche, et le jeudi 
des quatre-temps de décembre pour la Desponsalio. 
Le cardinal laissa à la dévotion de chacun la compo- 
sition de l'office; il se contenta d'indiquer en général 
certains écrits pleins de dévotion et de vérité que l'on 
pourrait lire et chanter solennellement, sans inconvé- 
nient aucun, mais au contraire, avec beaucoup d'édi- 
fication. Vraisemblablement cela fait allusion aux écrits 
et aux cantiques que Gerson avait composés en hon- 
neur de S. Joseph. | 

Voici l'ordonnance du cardinal Allemand, rapportée 
dans les Miscellanea de Baluze, tome 3 de l'édition de 
Mansi, pag. 111. 


Alamanni Cardinalis litterae de celebrando festo S. 
Josephi. Alamannus miseratione divina tituli sancti Eusebii 
presbyter cardinalis Pisanus, in Remensi, Senonensi, et 
Rothomagensi provinciis, civitatibus, et diocesibus aposto- 
licae Sedis cum plena potestate legali de latere Nuncius, 
universis Christi fidelibus praesentes litteras inspecturis 
salutem, et sinceram in Domino caritatem. Libenter in- 
tendimus ex injuncto nobis officio ad ea quae religionis 
Christianae cultum augmentandum respiciunt; propterea sane 
cum nobis insinuatum fuerit fide digna relatione de justo 
Joseph viro Mariae et filio David, sic enim eum evange- 
licus sermo denominat, quod apud partes uliramarinas et 
alias quasdam nationes sit celebris solemnitas de eodem 
justo Joseph et virginali conjugio suo cum Maria maire 
Jesu ( Nec obsistit si ante Christi passionem et resurrec- 
lionem et in caelis ascensionem existimetnr idem Joseph 
decessisse veluti de sancto Johanne Baptista nulla est am- 
biguitas, cujus ortum et obitum nihilominus Ecclesiam 
<elebriter recolere nemo nescit, simile hujusmodi de beata 


MÉLANGES. 


296 


Anna maire genitricis Dei et socru Joseph; item de sep- 
tem fratribus Machabeis legimus esse factum) digna nobis 
prorsus res visa est, prehabito sapientum devotorumque 
eonsilio, ut licentiam auctoritatemque praestaremus, quam 
el praestamus per praesentes, omnibus et singulis infra ter- 
minos legationis nostre constitutis, quod memoriam sanctis- 
simam praenominati justi Joseph viri Mariae et filii David 
ac nutricii custodisque fidelissimi Domini nostri Jesu 
Christi sub officio solemni tam in missa quam in matu- 
tinis et vesperis ac caeteris horis canonicis excolant diebus 
et horis et canticis ad hoc ipsum idoneis; quemadmodum. 
super bac re sacratissima nos ipsi jam scripta perlegimus 
sanctitate plena atque veritate, quae in publicum possunt 
nedum edi absque reprehensione, sed cum multa aedifi- 
catione deduci, legi solemniterque cantari. Porro dies op- 
portunus pro celebri commemoratione transitus sancti Jo- 
seph est ille quem ultramarini dicuntur observare, vide- 
licet dies octabarum beatae Mariae. Caeterum dies, actio, 
modus pro solemni commemoratione virginalis matrimonii 
beatae Mariae cum justo Josepli per decantationem hujus 
evangelii: swrgens auem Joseph a somno elc. Matthaei 
primo in fine, in matutinis et in Missa, est feria quinta 
jejunii quatuor temporum in Decembri, quando feria quarta 
decantatur hoc evangelium Exurgens autem Maria abiit in. 
montana, prout ex probabilibus argumentis invenitur haec 
congruentia seu consonantia deducta fuisse scriptisque 
mandata. Datum Parisius IV Kalendas augusti P. D. 
Joannis Papae XXIII anno quinto. 


— Pauvreté évangélique. Frères de la vie commune. 
Erreurs de Grabon. 

Un théologien de Saxe, nommé Grabon, écrivit une 
brochure contre une congrégation de religieux, qui s'ap- 
pelaient les frères de la vie commune, et dont l'institut 
n'avait pas obtenu l'approbation du Saint-Siége. Cet 
écrit ayant été présenté au concile de Constance, Pierre 
d'Ailly, Gerson et d'autres théologiens y découvrirent 
plusieurs assertions erronées, et méme hérétiques, et 
tendant à soutenir que les conseils évangéliques ne peu- 
vent étre observés hors des grands ordres approuvés. 

Ainsi, d'après Grabon, c'est un péché mortel de 
distribuer ses biens aux pauvres si l'on veut rester dans le 
monde, parce que la propriété particulière est obligatoire; 
le commandement du Décalogue: Non occides, s'oppose à 
ce renoncement volontaire. C'est un péché mortel de pré- 
tendre embrasser le conseil évangélique de la pauvreté, 
en demeurant dans le monde. Nul ne peut observer, 
méritoirement et selon Dieu les conseils de l'obéissance 
de la pauvreté, et de la chasteté hors des communautés 
approuvées. Les Béguines, ou bigottes qui vivent en 
commun sont en état de damnation, quoiqu'elles ne 
professent aucune erreur contre la foi. — Les prêtres 
et cleres ne peuvent observer la vie commune que dans 
les ordres approuvés, sous peine de péché mortel. — - 
Sont excommuniés tous ceux qui leur font l'aumóne, ou 
les favorisent. Ce sont les faux prophétes que l'Evan- 
gile dénonce. Ils volent les aumónes des fidèles. 

Voici les vingt-cinq propositions de Grabon qui furent 
déférées au concile de Constance. 


I. Proprietas temporalium rerum statui saeculari essen- 
tialiter est annexa 2. Nullus sine peccalo potest illud ab- 
jicere, quo retento, potest convenienter vivere secundum 





237 MÉLANGES. 238 


statum suum. 3. Omnes peccant, qui bona sua simpliciter 
in eleemosynam largiuntur propter Christum. 4. Abdicationem 
omnium propter Christum nullus facere potest extra veras 
Religiones manendo sine peccato mortali, et dico veras 
Religiones per Sedem Apostolicam approbatas. 5. Papa non 
potest dispensare cum saecularibus, ut omnibus in singu- 
lari careant. 6. Si Papa posset alicui concedere hoc, tunc 
posset ei concedere propriae vitae substractionem quod 
est contra praeceptum Decalogi: Non occides. 7. Religiosus 
non potest sine peccato mortali abdicare voluntatem ha- 
bendi communia quod actu talia non babet. 8. Quod 
aliquis sit voluntarie pauper propter Christum, in saeculo 
manens, omnino nihil habendo in singulari, nec etiam 
ipsam voluntatem habendi propria, includit omni tempore 
coniradictionem. 9. Nullus potest paupertatis consilium 
meritorie observare, nisi fuerit in statu spiritualis perfec- 
lionis sive verae Religionis. 10. Reputantes se bene facere 
assumendo paupertatem, quae est Salvatoris consilium re- 
manendo in statu saeculari, peccant mortaliter. 11. Ab- 
dicare omnia etiam propter Christum, nisi veram et ap- 
probatam Religionem ingrediatur, est sibi et suis, quorum 
cura sibi incumbit, vitam subtrahere. Quod est homicidium 
committere tot hominum, quot ejus curae subdantur. 12. 
Credentes se mereri vitam aeternam abdicatione, credunt 
se posse mereri vitam aeternam mortaliter peccando. 13. 
Effundi omnes opes simul ab his, qui volunt in saeculo 
manere, reducitur quasi immediate ad illud praeceptum, 
Non occides. 14. Dicens omnia meritorie esse abjicienda 
propter Christum, remanenti in saeculo, est hereticus ju- 
dicandus. 15. Nullus potest meritorie, et secundum Deum 
obedientiae, paupertatis et castitatis consilia extra veras 
et approbatas Religiones manendo adimplere. 16. Tria Sal- 
vatoris consilia sic Sunt concatenata, ut ubi paupertas ma- 
riioria, in quantum est Salvatoris consilium, invenitur, 
oportet, ut necessario alia duo, scilicet castitas, et obedien- 
lia inveniantur, quae a paupertate separari non possunt. 
17. Matronae seu mulieres communem vilam ducentes, in- 
simu] commorantes, Beguttae vulgariter nuncupatae quos- 
cumque errores non tenentes, aut praedicantes, seu alias 
de erroribus vel haeretica pravitate non suspectae, aeternae 
damnationis sunt filiae et earum status est prohibitus, ei 
damnaius. 18. Peccant qui propria sua resignant, non in- 
trantes Religionem approbatam. 19. Non licet presbyteris 
et clericis communem vitam ducere nisi in religione ap- 
probata, sub poena peccati mortalis. 20. Peccant omnes 
qui fovent consilio et auxilio communem vitam ducentes 
extra religionem approbatam. 21. Excommunicati sunt 
omnes communem vitam ducentes extra religionem appro- 
batam. 22. Similiter excommunicati sunt illi, qui vitam 
communem extra religionem approbatam ducentibus prae- 
bent eleemosynas. Et qui tales fovent consilio et auxilio, 
vel defensione, similiter stant, et sunt in statu perpetuae 
damnationis: et nisi de hujusmodi excessibus eorum ma- 
gna contritione poenituerint, ad vitam aeternam non possunt 
pervenire, neque salvi permanere. 23. Omnes vitam com- 
munem ducentes ertra Religionem approbatam, sunt illi, a 
quibus Salvator noster praecipit esse abstinendum et tam- 
quam a falsis Prophetis attendendum. 24. Quilibet faciens 
contra jura canonica peccat mortaliter. 25. Nullus corpore 
validus, absque communi utilitate et necessitate potest 
extra veras Religiones sine peccato eleemosynas Christi 
fidelium tollere. 


Le pape Martin V obligea Grabon de rétracter ses 
fausses maximes. Le théologien saxon se soumit avec 
la plus louable édification. « Compulsus ea revocare, 
revocavit statim, paruitque Martini V pontificis sic juben- 


lis imperio obedientiae filius, in devium tramitem errore 
humano abreptus, sed redux ac pedem revocans ad 
rectum veritatis iter, catholico famulatu, statim ac jussus. 
(Joan. Casal. Candor his, Ç 6). 


— Jubilé de Saint Thomas de Cantorbéry. Suppli- 
que du roi d'Angleterre au pape Léon X pour obtenir 
l’indulgence plénière. 

Le jubilé de Saint Thomas était célébré en Angle- 
terre la cinquantième année de son martyre. Le pape 
accordait chaque fois une indulgence plénière aux fidèles 
qui visitaient l'église métropolitaine de Cantorbéry. 

En 1519, Henri VIII écrivit à Léon X afin d'obtenir 
le renouvellement de l'indulgence plénière pour le jubilé 
qui commençait le 5 juillet. L'archevéque de Cantorbéry 
envoya des procureurs pour le méme objet. Le cardinal 
Wolsey, archevéque d' York, fit partir pour Rome quel- 
ques agents afin de solliciter plus instamment la grâce 
à laquelle le roi mettait le plus grand prix. Il adressa 
à un cardinal de la cour pontificale la lettre suivante: 


De obtinendis a summo pontifice plenariis indulgen- 
tiis. Reverende in Christo pater amantissime, salutem. Obe- 
dientissima haec regia majestas suis in praesentia litteris 
instanter a sanctissimo domino nostro petit, ut quasdam 
plenarias indulgentias ab ejus praedecessoribus quinqua. 
gesimo quolibet anno post sacratissimum divi Thomae 
mariyrium Cantuariensi ecclesiae indultas, sua nunc auc- 
toritate confirmare atque alias ex piissima sua liberali- 
iate benigne concedere dignetur. Quo hunc annum proxi- 
mis nonis julii incohandum summa veneratione, et ex tam 
pretiosi valoris honore queat solemmiter celebrare sicuti 
cum antea jubilei et remissionis annus fuit habitus, con- 
sueverunt hujus regni incolae ingenti frequentia ad istam 
ecclesiam, devotionis ac religionis ardore confluere. Qua- 
propter super hoc regia majestas, ut voti sui facilius com- 
pos efficiatur, vestram reverendam dominationem impense 
rogat ac requirit quod simul cum reverendissimo domino 
Campegio reverendissimum istud desiderium sanctissimo 
domino nostro accurate exponi velitis, sicque apud ejus 
sanctitatem suo nomine agere, ut devotae suae petitioni 
gratificetur. Quod summe gratum. . . . . . . in futurum: 
quae operam, quam in hoc negotio obtinendo praestabitis 
inter cetera vestra erga se officia adnumerabil. Statum 
vero omnino hujus petitionis ex quibusdam reverend. D. 
archiepiscopi Cantuariensis et ex his procuratoribus intel- 
ligetis et bene valeatis. Londini die 24 martii 1519. — 
Vest. tanquam frater T. Cardinalis Eboracensis. 


— Lettre inédite de S. Charles Borromée concernant 
le premier concile provincial de Milan. 

L'original de la lettre est conservé dans les archi- 
ves du prince Gaetani, à Rome. Elle fut adressóe au 
cardinal Sermoneta, qui était de la famille. 

« J'envoie à votre seigneurie illustrissime notre 
concile provincial, imprimé depuis peu, afin de lui 
faire part de nos travaux. Comme nous les avons en- 
trepris afin que Dieu notre Maître soit honoré et servi 
dans cette province, ainsi votre seigneurie illustrissime 
voudra bien, dans sa bonté prier la divine Majesté de 
les bénir. Je finis en baisant humblement les mains de 
votre seigneurie illustrissime. Milan 12 septembre 1566. » 


239 


Fuori — All'llllho et Hino Sig. mio ossmo Il Sig. 
Cardinale Sermoneta etc. 

Entro — Illmo et Rino Sig. mio ossiño. 

Mando a V. S. Illina il Sinodo nostro Provinciale, 
stampato poco fa per farle parte de le fatiche nostre, le 
quali si come havemo fatte con intentione che nostro Si- 
gnore Dio n'habbia a restare honorato et servito in questa 
Provincia, cosi V. S. Illma si degnerà, per bontà sua 
di pregare sua divina Maestà che ne faccia seguir gli ef- 
fetti conformi. Et facendo qui fine a V. S. Illina bacio 
humilmente là mano. | 

Di Milano a 12 di settembre 1566. 

Di V. S. Illa et Ria Humilissimo Servitore — C. 
Carlo Borromeo. 


— Discours prononcé par le pape Benoît XIV dans 
l'église de S. Apollinaire de Rome, en consacrant cette 
église. | 

Les archives romaines renferment un grand nom- 
bre d'écrits de Benoit XIV qui n'ont jamais été pu- 
bliés. Indépendamment des mémoires composés pour 
les affaires traitées dans les Congrégations, encore 
inédits pour la plupart, nous possédons plusieurs in- 
structions et ordonnances qu'il rendit pour le diocèse 
d'Ancóne, dont il conserva le siége quelques années, 
avant de passer à l'archevéché de Bologne. La biblio- 
théque Corsini conserve tout un registre de lettres 
criles par le savant pontife. 

Nous publions aujourd'hui un discours qu'il pro- 
nonca dans l'église de S. Apollinaire, en consacrant 
cette église, en 1748. Benoît XIV montre que le rite 
de la consécration des églises dériva de l'Ancien tes- 
tament et de la tradition apostolique. La décrétale 
. attribuée au pape S. Evariste est apocryphe, par con- 
séquent; ce pontife ne peut être considéré comme l'in- 
stituteur de la cérémonie. 

Rome avait jadis deux églises sous le vocable de 
S. Apollinaire. Celle qui existait prés la basilique de 
S. Pierre et d'où partait la procession que l'on faisait 
le samedi, est entièrement détruite. 

Benoît XIV vénérait S. Apollinaire comme  prédi- 
cateur de l'Evangile à Bologne, sa patrie. Ayant obtenu 
une relique insigne du saint martyr, il lui érigea un 
autel dans l'église métropolitaine. 

Voici l'allocution du savant et pieux pontife : 


Allocutio SSini D. N. Benedicti XIV habita die 21 
aprilis an. 1748, Dominica in Albis, dum Ecclesiam a 
fundamentis reaedificatam in honorem S. Apollinaris prope 
forum Ágopale solemni ritu consecrabat. Romae 1748. Ex 
Typographia Palladis. . 

Inter sacros ritus qui in Ecclesia exercentur, nullus 
alins in veleri testamento magis aperte describitur, quam 
Ecclesiae Dedicatio, seu Consecratio; nullus quoque alius 
a veleri Lege, susceptus a nobis, magis constanti disci- 
plina retinetur. 

Salomon, qui sanguinem humanum non effuderat nec 
bella bellaverat, electus a Domino (Lib. 2 Reg. cap. 7. 
lib. 3 Reg. cap. 5; lib. 1 Paralip. cap. 22) ut splendidis- 
simum Templum construere in quo sacra Arca quae in 
medio pellium conservabatur, collocaretur, magnificum 
Hierosolymitanum ex oinni parte Templum confecit, illud- 
que tam solemni pompa dedicavit, ut viginti duo millia 


MÉLANGES. 


240 


bovum, et centum viginti millia pecudum immolaverit: 
fecit ergo Salomon in tempore illo festivitatem celebrem; 
(Lib. 3. Reg. cap. 8, vers. 65) legitur libro tertio Regum. 
Et en vobis ante oculos propositus Templi consecrandi ri- 
tus, qui in veteri Testamento continetur. 

Templum a Salomone conditum et consecratum spatio 
quatuor saeculorum stetit, post quae Deus illud e cons- 
pectu suo projecit, et Nabuchodonosor Rex Chaldaeorum, 
Divinae justitiae vinder, solo aequavit, (lib. 4 Reg. cap. 
24 et 25) sacra vasa abstulit: nec nisi tempore Cyri Per- 
sarum Regis (lib 1 Esdrae cap. 3. Aggaei cap. 1) Zoro- 
babel filius Salathiel ducis Judaeorum, una cum Jesu filio 
Josedech magno Sacerdote potuit illud in pristinum statum 
restituere et ad optatum finem praeclarum aedificium per- 
ducere, quod et solemni pompa dedicavit: fecerunt autem 
filii Israel, sacerdotes et reliqui fliorum transmigratio- 
nis, dedicalionem Domus Dei in gaudio. (lib. 1 Esdrae, 
cap. 6, ver. 16 ) uti legitur libro primo Esdrae. Quo sane 
exemplo ritus innotescit consecrandi Templi, quod loco 
alterius Templi jam diruti rursum construitur: Zorobabel 
enim sacras Aedes condidit eodem loco, quo Salomon antes 
magnificentissimum Deo Templum excitaverat. 

Secundum hoc Templum ab Antiocho Epiphane (lib. 1 
Machab cap. 1). Rege nefario ac scelesto, maxima labe 
alque injuria contaminatum est, et simulacrum Jovis Olympii 
in Sacro Altari constitutum. At invictissimus Judas Ma- 
chabaeus, Nieanore, Gorgia, ac Lysia 'adversis ducibus 
superatis, victor Hierosolymam ingressus (lib. 1 Machab. 
cap. 4 vers. 45 et seqq.) Aram pollutam renovavit, quae 
magno etiam plausu et celebritate dedicata fuit, unani- 
mique consensu sancitum, ut ejus memoria quotannis so- 
lemnis ageretur: Et statuit Judas et fratres ejus, et uni- 
versa Ecclesia Israel, ut agatur dies dedicationis altaris : 
sic legitur libro primo Machabaeorum (lib. 1. Machab. 
cap. 4 vers. 59) Et en vobis expositum veteris legis tes- 
timonium quo pollutas scelere Ecclesias uti dicitur, re- 
conciliamus, novaque Benedictione sanctificamus. 

Nullum aliud in sacris litteris aut historiis monumen- 
tum extat, quod ad Hierosolymitanum Templum referatur, 
reique nostrae possit accommodari. Quod enim Herodes 
magnus consilium susceperit Templi amplificandi quod a 
Zorobabele conditum fuerat, novisque muneribus exornandi, 
quae omnia spatio quadraginta sex annorum absolvit, quod 
Templum hoc Herodis regis munificentia ampliatum, post 
annos septuaginta seplem incendio penitus absumptum 
fuerit, dum Titus Hierosolymam expugnavit, ad praesens 
nostrum non pertinet institutum. 

Inutile quoque esse censemus exempla perquirere Ec- 
clesiarum Deo nuncupatarum et aolemni ritu consecrata- 
rum primis Ecclesiae saeculis, dum immanitas saevientium 
iyrannorum recentem fidelium societatem ac religionem. 
prorsus convellere conabatür. At illud certum) est, quod, 
restituta Ecclesiae pace ac libertate, solemuis consecratio- 
nis Ecclesiarum ritus, quem primi nostri parentes execu- 
tioni mandare voluissent, sed impediti exequi non potue- 
runt, solemni pompa, nedum in hac nostra Urbe, et im 
Occidentali Ecclesia, sed etiam in Orientali, oculis omnium 
apparuit. Post haec, inquit Eusebius in sua (lib. 10 cap. 3). 
Ecclesiastica Historia, votivum nobis ac desideratum spe- 
ctaculwm praebebatur, dedicationum scilicet festivitas por 
singulas «bes et oratoriorum recens siructorum conse- 
crationes. Exponit quoque Eusebius solemnem templi con- 
secrationem, quod Tyri erectum fuerat, quodque ceteris 
omnibus Phoeniciae templis venustate longe praeeellebat. 
Et in vita Constantini (lib. 4, cap. 43) magnum Episco- 
porum numerum commemorat, qui Hierosolymam simuP 
convenerant, ut augusti templi, quod Imperator maximo 


241 


sumptu ac splendore excitaverat, consecrationem magna 
frequentia celebrarent. 

Extat adhuc ejusdem Eusebii Oratio ab ipso habita in 
memorata Templi Tyrensis consecratione. Aliae ab aliis 
habitae in aliarum Ecclesiarum consecratione adhue con- 
tinentur in sanètorum patrum monumentis Dum enim 
Templum aliquod sacrum fiebat, in more positum erat, 
ut non unus sed plures oratores magno apparatu orationes 
haberent. 

Nonnulli de sacri ritus institutione et vetustate fuse 
disserebant. Nos autem negotium hoc paucis expediemus. 
Uti enim paulo aute commemoravimus, sacer hic ritus à 
veteri Lege ad nos, ab Apostolis in suos successores pro- 
manavit; cumque in Ecclesiis tum Occidentali tum Orien- 
tali semper floruerit, nil aliud praedecessori nostro Eva- 
risto adscribi potest, etiamsi monumentum, quod ejus no- 
mine circumfertur, firmam certamque haberet auctoritatem 
(Card. Bona Rer. Liturgic. lib. 1, cap. 20, n 3) nisi quod 
manu sua id exaratum iradiderit, quod a pontificibus suis 
praedecessoribus acceperat. 

Alii oratores ingenium et operam conferebant, ut de- 
dicationis Ecclesiae celebritatem pro viribus extollerent et 
commendarent. At cum hodierna die tot dilectos in Christo 
filios, tot venerabiles fratres, tot insignes ecclesiasticos, tot 
praestantes saeculi viros, tam constanti studio et devoto 
animo, in hunc locum convenisse videamus, ut sacra hujus 
templi intersint Dedicationi, solemnis illa Nobis renovaja 
videtur Ecclesiae Sanctae Mariae Transtyberium consecra- 
tio, quam praedecessor noster Innocenlius tertius peregit 
quo tempore Lateranense Concilium quartum convocaverat ; 
itia ub jure ac merito dicere possimus, quod, Nobis ta- 
centibus conventus hic vester ostendit, (S. Leo. serm. 82 
Tom. 1. ejusdem Operum edit. Lugdun. 1700 pag. 167). 
quanta sit hujus diei solemnitas, et quod festivitatis ma- 
gnificentiam etsi sermo noster non indicet, vestra tamen 
ipsa congregatio testetur. 

Ceteri aut historiam texebant aedificationis Ecclesiae 
quae sacra fiebat, aut reaedificationis, si diruta antiquiore, 
nova extruebatur in eodem loco, in quo prima fuerat ae- 
dificata. Nos vero, ne tempore abuti videamur, paucis in- 
nuemus, duas in hac urbe constrnctas fuisse Ecclesias in 
memoriam S. Apollinaris, alteram ab Honorio primo nostro 
Praedecessore prope templum Vaticanum ex qua supplicatio 
populi, seu litania, singulis diebus Sabbathi ad S. Petri 
templum accedebat; alteram subinde ab Hadriano primo, 
nostro quoque praedecessore, in hoc ipso loco, in quo 
nunc versamur. Illius nullum superest vestigium. Haee 
autem vetustate labefactata, et a fundamentis reaedificata, 
ea est, quam nunc solemni ritu sacramus. 

Reliqui demum oratores qui verba facièbant dum Ec- 
clesiae dedicarentur, Dei Optimi Maximi, Bmae Virginis 
Mariae et Sanctorum, iu quorum honorem Ecclesiae fue- 
rant aedificatae, praesidium opemque implorarunt. Mos 
hic hodiernae disciplinae magis cohaeret, eumque amplecti 
modo constituimus. 

Templum ergo hoc, summe Deus, tibi sacrum est; cum 
unice tibi cultus Latriae praestetur. Exaudi itaque de ex- 
celso solio gloriae tuae, quemadmodum vehementer totoque 
animo obiestamur, vota omnium qui in hoc ritu peragendo 
operam impendimus, quive praesentes sumus, ut nominis 
tui gloria magis amplificetur; eamdemque voluntatem 
ostende reliquis omnibus qui imposterum tuum nomen 
hoc in loco supplices invocabunt: (lib. 2 Paralip. cap. 6, 
vers. 21 ). Quicumque oraverit in loco isto, exaudi de ha- 
bitaculo tuo. 

Tibi, Deus Optime Maximo, hodierna die Altaria haec 
dedicantur, et consecrantur, in quibus, non sanguis hirco- 


19° gérrs. 


MÉLANGES. 


242 


rum aut vitulorum, sed Divinum in Missa Sacrificium: 
offerendum est, in quo Christus ipse continetur, et in- 
cruente immolatur, qui se ipsum in Cruce effuso sanguine 
immolavit. Jure itaque meritoque Te humilime precamur, 
ut supra banc (S. Ambrosius Exhort. Virginit. cap. 4) 
Domum tuam, supra hae Altaria quae hodie dedicantur, 
quotidianas preces intendas, et servorum tuorum orationes 
quae in hoc loco funduntur atque fundentur, Divina tua 
misericordia suscipias, tibique fiat in odorem sanctifica- 
lionis omne sacrificium, quod in hoc Templo, in hisce Al- 
taribus, fide integra, piaque sedulitate offeretur. 

Tibi, Bma Dei Parens Maria, hyperduliae cultus de- 
bitus est, tibique in hac ipsa dedicatione exbibetur; reae- 
dificatam enim eam hujus templi parlem intuemur, quae 
Deo in tui memoriam aique honorem fuerat sacrata. Tu, 
augustissima coelorum Regina, semita illa es, qua Salvator 
humani generis venit in hunc orbem terrarum. Tu Domina 
nostra es, tu mediatrix nostra, tu advocata nostra. Per te 
itaque tum nos qui praesentes sumus tum reliquus fide- 
lium coetus qui imposterum in hoc loco nomen tuum ve- 
nerabitur, ad illius gratiam perveniamus, qui per te ad 
calamitates usque naturae nostrae devenit (S. Bernardus 
serm. 2 in adventu Domini). Nos omnes tuo filio com- 
menda, tuo filio repraesenta: et fac, o benedicta, per gra- 
tiam quam invenisti, per praerogativam quam meruisti, 
per misericordiam quam  percepisti ut qui te mediante, 
dignatus est fieri particeps infirmitatis et miseriae no- 
strae, te quoque intercedente participes nos omnes efficiat 
gloriae et beatitudinis suae. 

Tibi demum, S. Apollinaris, duliae cultus debetur, 


tuasque memoriae templum hoc sacratur, ut Deo solvantur 


gratiae pro immortali gloria quam tibi elargitus est, et 
in hoc Templo orantibus, Deumque Optimum Maximum 
deprecantibus, intercessor assistas. 

Maximo idcirco quo possumus studio salutis nostrae 
causam tibi commendamus, tuumque patrocinium vehe- 
menter exposcimus, ut nos praesentes, caeterique qui ad 
hoc templum accedent, votis suis te adjutorem atque inter- 
cedentem apud Deum consequantur. 

Clerici ac sacerdotes huic Templo addicti in eoque 
ministraturi, et in ipso Divina Officia persoluturi, virtutum 
tuarum exempla pro suis viribus sibi ad imitandum pro- 
ponunt. Tu enim Antiochia profectus. et Romae a principe 
Apostolorum S. Petro episcopus Ravennatum factus, eoque 
missus ad annuntiandam Evangelii veritatem, Apostolico 
munere per totam Aemiliam egregie perfunctus es: illi 
autem ex remotis partibus acciti et in proximis Collegii 
aedibus ad virtutem ac doctrinam a praeclaris magistris 
instituti praeparantur, ut bellum indicent haeresibus quae 
in disjuntis regionibus grassantur, et Catholicam religio- 
nem late tueantur atque amplificent. Eos itaque in tuam 
clientelam, ac veluti sinum, excipere ne dedigneris. 

Nos ipsi alias invisimus ac venerali sumus in templo 
Classensis Monasterii augustum tumulum, ad quem, teste 
(Epist. b. 1. lib. 6; indict. 14 tom. 2 edit. Paris. 1705, 
p. 837) Magno Gregorio Praedecessore nostro, integritas 
fidei solemni jurejurando confirmari solebat, et in quo re- 
liquiae corporis tui perhonorifice conduntur 

Insignem eorum partem dono accepimus, Bononiam 
patriam nostram detulimus, in Ecclesia Metropolitana re- 
posuimus, et in ea Áram tibi condidimus: nedum enim 
Bononiensem Ecclesiam olim scimus Ravennatensi fuisse 
suffraganeam, sed nec dubitamus a te Bononiae fidem ca- 
tholicam primo enuntiatam, cum Jesu Christi Evangelium 
per totam Aemiliam disseminares. Post haec, licet imme- 
rentes, soloque Divino judicio ad Summum Pontificatum 
evecti, animo statim constituimus aram, quae in conspectu 


16 





243 


est, in hoc Templo construere: et Deus Optimus Maximus 
ob suam bonitatem, nobis ea quae necessaria fuerunt ad 
hoc negotium suppeditavit. Nobisque vitae spatium elargitus 
est ut Aram ipsam porfectam| absolutamque intueamur. 

Recordare quaeso Beate Apollinaris Protector noster 
quod Salvatori nostro Capharnaum ingresso seniores Ju- 
daeorum obviam venerunt rogantes, ut in pristinam sanita- 
lem restitueret Centurionis servum, qui non sine magno 
domini sui moerore graviter aegrotabat, et de ipso Cen- 
turione sic testati sunt: (Lucae cap. 7. vers 4 et 4.) 
Dignus est, «t hoc illi praestes: diligit enim gentem no- 
Stram, ei Synagogam ipse aedificavit. nobis. 

Nos synagogam non aedificavimus. Religioni domicilium 
praeparavimus; ÀÁram condidimus, eamque Deo in tui me- 
moriam dedicamus. Si rem tibi gratam jucundamque fe- 
cimus, uti sperare fas est, non longam non prosperam 8e- 
nectutem, non opes, non gloriam, non laborum et tribu- 
lationum imminutionem pro Nobis a Deo petas. Quaerimus 
quæ sursum sunt, non quae super terram. Qualecumque 
quod superest vitae spatium a supremo Numine impetra, 
ut pro Catholica fide, pro Ecclesiae atque hujus Sanctae 
Sedis utilitate, utiliter impendanus, utque demum, cum 
' dies mortis advenerit, nos gravium nostrorum peccatorum 
poenitentes inveniat, et fac, ut, cam Divinus Judex rerum 
a nobis gestarum rationem exposcet, illud nobis non ex- 
probet: Fuisti fabricator murorum, sed non aedifica- 
tor animarum. 


— Lettre du Saint-Père à Mgr l’archevéque de 
Cologne. Ravages que le socialisme fait dans les esprits. 
L'Eglise seule a le pouvoir de rétablir l’ordre. Con- 
cessions auvquelles le Saint-Siége est. disposé, afin de 
rétablir la paix religieuse en Allemagne. 


Leo PP. XIII. Venerabilis Frater, salutem et Aposto- 
licam Benedictionem. Libenti prorsus animo perlegimus 
commentarium a te nuper editum in nostras encyclicas 
litteras, quibus socialismi mala deploravimus. Opportunam 
sane ac utilem te operam impendisse putamus venerabilis 
frater, in declarandis salutaribus documentis et paternis 
monitis, quae, catholicae Ecclesiae doctrinam explicantes, 
hac super re superiore anno tradidimus. Gravis enim et 
perniciosa socialismi pestis quae in dies magis serpit, et 
rectum populorum sensum alte corrumpit, cum inde vim 
suam nanciscatur, quod lux aeternarum veritatum in men- 


tibus plurimorum hominum velut errorum tenebris obscu- : 


ratur, e£ immutabiles morum regulae quas christiana di- 
sciplina tradit rejiciuntur, nunquam profecto compesci et 
sisti polerit, nisi in eorum qui decepti sunt animos su- 
premae justi honestique rationes revocentur. Hae quidem 
caelesti gratia adjuvante vim habent, ut corruptas mala 
libidine voluntates ad saniora consilia convertant, et tum 
singulos homines, tum populos ipsos ad officium colendum 
et ad virtutis semitam terendam adducant. — Cum autem 
praeclarum hoc munus Ecclesiae suae. Christus demanda- 
verit, eidem vim etiam attribuit virtutemque infudit tanto 
muneri explendo omnino parem. — Quod quidem et om- 
nes orbis terrarum nationes testantur, quas Christi Ecele- 
sia ex errorum tenebris erutas, ad evangelicae veritatis 
lucem traduxit. — Hoc ipsum salutare munus assidue 
colere et perficere Nostri potissimum offici est, Venera- 
bilis Frater. Nam licet aetate hac nostra in artibus quae 
ad vitae cultum pertinent, et in naturalibus scientiis tam 
admirabilis incredibilisque progressio nemine diffitente, 
facta sit, tamen morum depravatio triste in dies incremen- 
tum capit. Et cum probe noseamus, historia etiam supe- 
riorum saeculorum edocti, non artium et scientiarum na- 


MÉLANGES. 


244 


turalium progressum, sed studium quod ad cognoscendam 
et implendam Christi legem confertur, devis gentibus sa- 
luti esse, easque ab exitio prohibere, vehementer desidera- 
mus Christi Ecclesiam sua libertate ubique frui, ut sa- 
lutarem hujus legis doctrinam tradere gentibus possint, 
earum corda ad illius amorem excitare, ejusque vim sa- 
cerdotali ministerio iia fovere, ut in animis hominum 
uberrimos fructus operetur. 

Atque hoc majorem in modum optamus, Venerabilis 
Frater, ad illustris tuae Patriae prosperitatem et bonum, 
quam potissimum saneti Bonifacii labores olim Christo 
adjunxerunt, ac plurimorum martyrum sanguis et prae- 
clarae sanctorum virorum virtutes fecundarunt, qui nunc 
caelestis regni gloria fruuntur. — Alter jam vertitur an- 
nus cum tuas tuorumque fidelium preces nostri conjungi 
postulavimus, ut dives in misericordia Deus, nostris an- 
nuens votis, optatissimae libertati in Germanorum imperio 
Ecclesiam felieiter redonaret. Nondum contigit nobis ut 
voli compotes essemus; at firma spe nitimur, divina ope 
suffragante, curas nostras optatum exitum habituras. Sen- 


sim ac paullatim vanae suspiciones et quae inde oriri solet 


injusta contra Ecclesiam aemulatio, labentur et corruent: 
atque ii qui publicis, ibi praesunt rebus, aequo bonoque 
animo factorum rationem intuentes, facile intelligent non 
eos nos esse, qui in aliena jura involemus, et inter sa- 
eram et politicam potestatem stabilem constare posse con- 
cordiam, dummodo utrimque seu pacis conservandae seu 
reconciliandae, ubi opus fuerit, voluntas amica non desit. 
Hoc nos animo, hac voluntate esse, tibi venerabilis frater, 
et omnibus Germaniae fidelibus compertum plane et explo- 
ratum est; imo hanc voluntatem ita firmam fovemus, ut 
bona prospicientes in salutem animarum et in publicum 
ordinem inde oritura, tibi declarare non dubitemus, nos 
hujus concordiae maturandae causa passuros, ut Borussico 
Gubernio ante canonicam institutionem nomina exhibeantur 
Sacerdotum illorum, quos Ordinarii Dioecesium ad geren- 
dam animarum curam in partem suae sollicitudinis vocant. 

Fervidis interea precibus instemus, venerabilis fraler, 
ut Dominus noster Jesus Christus corda omnium movere 
dignetur, ac propitius perficere, ut sua quisque studia pro 
sui muneris ratione conferat ad Regnum Ejus, non in 
animis singulorum solum, sed in universa hominum 80- 
cietate instaurandum. 

Sit demum auspex omnium gratiarum eli pignus prae- 
cipuae dilectionis nostrae Apostolica benedictio, quam tibi, 
venerabilis frater, et universo cui praesides gregi pera- 
manter in Domino impertimus. ; 

Datum Romae apud S. Petrum die 24 februarii 1880. 

Pontificatus Nostri Anno Tertio. 


— Doctrine de S. Thomas. Représentants des unt- 
versités et des séminaires. Discours adressé au Saint- 
Père. Réponse de sa Sainteté. Restauration de la pla- 
losophie. 

Le 7 mars 1880, féte de S. Thomas d'Aquin, les 
représentants des universités et des séminaires du 
monde catholique ont été recus à l'audience pontificale. 
Le chef de la députation a adressé au Saint-Pére le 
discours qui suit : 


- Allocutio coram SSmo habita, nomine scientiarum cul- 
torum die 7 martii 1880. — Beatissime Pater. Qui Deo 
auctore ad Petri sedem evectus, Ecclesiam civilis huma- 
nitatis parentem et magistram in primis ostenderas, eamque 
unam deinde communis rerum publicarum salutis fontem 
ac praesidium esse reges populosque docueras : nuper extre- 


245 


mo, quod instat, periculo commotus, christianae sapientiao 
instaurationem ad Angelici Doctoris normas exigendam gra- 
viter commendasti. - Tu enim, Pater sanctissime, vaticano 
e solio, tanquam Domini speculator, temporum nostrorum 
acerbitatem eo prospicis devenisse, ut homines fallaci su- 
perbientes doctrina non modo religionem per summum nefas 
lacessere novisque in dies laedere vulneribus, sed ipaa quoque 
humani consortii fundamenta convellere lumenque rationi 
inditum vel debilitare vel potius extinguere videantur. - 
Quamobrem probe noscens nullum diutinis malis esse mo- 
dum, nisi recta sciendi principia pristinge restituantur di- 
gnitati, Philosophiae patrocinium cum Religionis causa, 
amico foedere conjunctum, divinitus suscepisti. Alque in- 
credibili catholici nominis plausu, certamini pro veritate 
ineundo Aquinatem praeponis, qui Soli haud immerito com- 
paratus, principem in erroribus conterendis locum sibi vin- 
dicavit. - Qua potitus victoria, ut Apostoli usurpemus verba, 
Tu, Maxime Leo, librum aperis illum, quem Ecclesiae osores 
perpetuo obsignatum aeternaeque traditum oblivioni exis- 
timabant; Tu sapientiam, quam dictitabant emortuam, ad 
vitam revocas, et societalem vanis philosophorum placitis 
senescentem reddis juventuti; Tu sacros ignes adhinc tribus 
gaeculis delitescentes sublevas, eximiasque Urbani V et 
Benedicti XIII hac in re laudes supergressus, illud aere 
perennius exigis monumentum, quod vel unum nomini tuo 
immortalitatem valeat comparare. - Initum a Te consilium 
maximo amore prosecuti, quotquot heic scientiarum culto- 
rum gerimus vicem, ne nobis ingrali animi nota inureretur, 
facere non poteramus, quin peregrinatione suscepta, ac auspi- 
catissima die Tuis advolveremur pedibus, quosque pectore 
fovemus sensus, coram profiteremur. - Haud tamen nostrum 
ducimus Angelici Doctoris sapientiam, Tuaque, Beatissime 
Pater, egregia in humanam societatem merita laudibus ef- 
ferre. Impares siquidem tanto evaderemus officio ac super- 
vacaneam in illis celebrandis operam poneremus, quae 
ubique gentium clarissima eo cogitationum verborumque 
assensu ertolluntur, qui adversariorum quoque animis admi- 
ralionem sui vel ciere vel extorquere potuerit. -Illud po- 
iius nos deceat, toli rei christianae gratulari, Tibique, 
Pater sanctissime, pro collato in hominum genus beneficio 
immortales agere grates; illa nobis accedat laus, Petro per 
Te falli nescium loquenti indivulse adhaerere; una nobis, mo- 
nente Hieronymo sententia, eum, qui Tecum non colligit, 
dispergere; haec fidei vox ac rationis, a Tuis monitis vel 
minimum recedentes, a Deo scientiarum Domino recedere. 
Iter a Te signatum ingressi, Thomae doctrinam ambagibus, 
nebulis, deliramentis expertem sectabimur; magistros alios 
qui scholas scindunt nou novimus; alia systemata, ad re- 
ligionem sartam tectamque servandam erroresque hac no- 
stra aetate gliscentes acriter perstringendos vel inepta vel 
perniciosa, rejicimus. Si adversariorum prae se vexillum 
tulit: Tolle Thomam: quod pandimus, signum  inscribit: 
Thomae et Leoni sngenia dedicavimus His instructi armis 
duce Aquinate, veluti militum acies, majore nisu confer- 
tissimos hostes strenue impetere, nullamque conabimur in- 
clamare societati in supremum jam discrimen adductae esse 
salutem, nisi déctrina a Romano Pontifice adserta scholis 
redonetur. Quod ut satius assequamur nihil nobis magis 
optandum, Beatissime Pater, quam exemplis insistere a Te 
exhibitis, quum adolescens abhinc annos quinquaginta ita 
in Athenaeo Gregoriano publica es perfunctus disputatione, 
at viris doctrina spectatissimis ad altiora praeludere visus, 
eam excitaveris spem, quam vicariam Christi potestatem 
adeptus nuperrime complevisti. - Interea supremo veritatis 
magisterio donatus, Tuae nos sapientiae documentis pergas 
instruere. Loquere, Pater Sanctissimae; Tibi verba vitae 
aeternae concredita; Tibique ex omnibus terrae plagis 


MÉLANGES. 


246 


digressi, cupidisque auribus Tuas excepturi voce filii fa- 
mulique se sistunt. Tuum est quid velis innuere; partium 
nostrarum officium, inerrantis magistri vota pro viribus 
explere. Tu lumen e coelo praefulgens ostende; nobis 
fixum destinatumque est in animo, in Tuum sidus men- 
tem oculosque indesinenter convertere. Difficultatum, quae 
nos manent, seges, bellumque, quod asperius in dies com- 
movetur, non eos deterrent qui Te cedere nescium agere 
eb pati fortia suspiciunt; Te auspice, auxilium supremi 
numinis certum, haud dubia victoria. - Tibi igitur ter- 
lium Pontificatus annum auspicanti, Tuisque ad rem chris- 
tianam susceptis laboribus Deus praesens adspiret, Teque 
sospitem vel diutissime servet, qui, hostium odiis ablegatis, 
Tuae sapientiae früctus copiosius congerere, populos re- 
rumque publicarum moderatores Tuis allectos monitis adspi- 
cere, scientias dira tempestate jactatas adducere in portum 
summosque adgressus honores, veri justique principia in 
laudem veterem possis excitare. — Haec autem omnia cu- 
mulabis, si magnum Aquiaatem, quem ducem et magis- 
irum nos sequi jubes, et studiorum universitatibus scho- 
lisque catholicis coelestem patronum, in cujus fidem sese 
scientiarum cultores recipiant, suprema qua polles aucto- 
ritate feliciter adsignaveris. — Nosira postremo vota, ut 
prospere cedant, Tu, Pater Beatissime, Apostolica Bene- 
dictione munire ne dedigneris, quae nobis contra veritatis 
osorem in aciem prodituris animum temporibus parem adji- 
ciat, nostris conatibus in auspicium melioris uevi opitu- 
letur, novasque a Deo sufficiat vires, quibus alacriores, pro 
catholicae sapientiae dignitate et juribus, decertemus. 


Le Saint-Pére à répondu au discours de la dépu- 
tation par l'allocution suivante: 


Pergratus Nobis perque jucundus est conspectus vester, 
dilecti filii, in omni scientiarum genere praeclari ac no- 
biles, qui hodierno die, sacro ob memoriam Thomae Aqui- 
natis Doctoris Angelici, laudabili sane consilio huc con- 
fluxistis, ut huic Apostolicae Sedi et communi christia- 
norum parenti ac magistro obsequium et observantiam prae- 
sentes significaretis. — Quae autem vestro omnium no- 
mine sunt ab eximio viro, qui vobis praeest, tam amanter 
sapienterque dicta, ea animo Nostro non mediocrem con- 
golationem afferunt. Laetandum est enim, et Deo gratiue 
singulares agendae, quod tanta sit praestantissimorum homi- 
num multitudo, quibus suprema lex est doctrinae laudem 
cum religionis amore conjungere, atque humanitatis artes 
ita excolere, ut divinam Jesu Christi Ecclesiaeque aucto- 
ritatem pari studio venerentur. — Itaque gratulamur sa- 
pientiae, gratulamur virtuti vestrae, dilecti filii, qui re ipsa 
profitemini obedientiam fidei christianae praestitam rationis 
humanae dignitati nihil obesse, prodesse autem plurimum; 
quoniam homines tunc veritatem melius intuentur et se- 
curius assequuntur, si mentibus discendi cupidis divina 
fides, quasi face, praeluxerit. 

Quod quidem qui aut inficiantur aut omnino non in- 
telligunt, eos dolendum est in re maxima errare. Multos 
equidem esse videmus, qui veritates divinitus traditas par- 
vipendunt, vel prorsus rejiciunt, propterea quod cum ef- 
fatis humanaram scientiarum ac recentioribüs 'placitis eas 
componi non posse existimant; atque ipsam Ecclesiae di- 
vinam potestatem acriter adoriuntur, quod eam juribus ci- 
vili societali recens adsertis, principum majestati et popu- 
lorum prosperitati inimicam arbitrantur. 

Quorum causam errorum si quis paullo diligentius in- 
vestigaverit, in eo potissimum sitam esse intelliget, quod 
nostris hisce temporibus, quanto rerum naturalium studia 
vehementius fervent, tanto magis severiores altioresque di- 


247 


sciplinae defloruerint: quaedam enim fere in oblivione 
hominum conticescunt; quaedam remisse leviterque trac- 
tantur, et quod indignius est, splendore pristinae digni- 
tatis deleto, pravitate sententiarum et immanibus opinionum 
portentis inficiuntur. — Hinc in plurimorum mentibus ma- 
ximarum veritatum lumen quasi restinctum : hinc in pri- 
vatos homines non solum, sed in ipsas res publicas com- 
munis derivata pernicies. Ipsa juris novi, ut vocant, prin- 
cipia, quae sibi plurimum infesta passim experiuntur 
civitates , splendidis quibusdam inanis philosophiae men- 
daciis nituntur. Exemplo sit principatus exlex humanae in- 
telligentiae tributus; aequata veri falsique jura; cunctarum 
religionum par habita ratio; effrenata libertas seu verius 
quidlibet audendi potestas, cujus vel in cogitando vel in 
agendo expertem esse neminem prorsus volunt. 

Igitur in tanta perturbatione animorum et confusione 
rerum, opportunissimum sane remedium homini suppetit in 
sana solidaque philosophia, si sapienter studioseque exco- 
latur. Hanc enim maxime natam aptamque esse apparet 
tum dejiciendis erroribus insanienti nostrorum temporum 
sapientia partis, tum contra stabiliendis firmiter ordinis, 
aequitatis, justitiae fundamentis, quibus tranquillitas rei- 
publicae, salus populorum, germana gentium humanitas 
continentur. 

De hujus philosophiae instaurandae necessitate, plura, 
ut nostis, elocuti sumus superiore anno in litteris nostris 
encyclicis, ad universos orbis episcopos datis. — Quibus 
etiam ediximus planeque demonstravimus, optimam philo- 
Sophandi formam eam esse, quae ingenio studioque sancti 
Thomae Aquinatis, totius sapientiae veteris opibus conqui- 
sitis, ad immortalitatem est elaborata; quaeque per omnes 
insequentes aetates summam cultoribus suis laudem de- 
cusque comparavit, e& magnorum per Europam lyceorum glo- 
riam, omniumque scientiarum incrementa provexit. 

At enim, sancti Thomae et Scolasticorum doctrinam 
in honorem revocantes, retrahere homines velle dicimur ad 
superiorum saeculorum parum adultam urbanitatem, tam- 
quam nos maturitatis et perfectionis aevi nostri pige- 
rei. — Quid tamen? Exemplar proponimus in quo quid 
virtus, quid sapientia possit splendidissime elucet; virum 
nempe humanis divinisque disciplinis ad plenum imbutum, 
tot saeculis insigni memoria cultum, Ecclesiae praeconiis 
Romanorumque Pontificum celebratum. oraculis, Angelicis 
ipsis mentibus exaequatum. — Nonne simili omnino ra- 
tione litterarum atque ingenuarum artium studiosis non 
invidetur, sed inservitur, cum magistri artificesque per- 
veleres, in aliquo genere excellentes, ad imitandum pro- 
ponuntur ? 

Quapropter cum vos, solemni hoc die, quaedam a no- 
bis documenta expostuletis, accipite haec breviter, dilecti 
filii, haud equidem nova, magni tamen momenti maximeque 
opportuna. 

Seilicet, fidei christianae ut plurimum debet philoso- 
phia, ita opem ferre, quantum potest, maxime studeat. — 
Huic illa infensa nec fuit unquam, nec esse potest; fidei 
enim et rationis parens atque auctor Deus sic utramque 
temperavit, ut societate et quadam cognatione, inter se 
continerentur. — Ex quo factum est, ut in alendis exci- 
tandisque scientiarum studiis Ecclesia catholica primas 
sibi partes semper vindicaverit. 

Hujusmodi autem perfecta fidei intelligentiaeque con- 
cordia facile nusquam melius apparet, quam in libris a 
principe philosophorum Thoma Aquinate exaratis. — Date 
igitur operam, ut ad plures quotidie pertineat tanti ma- 
gistri disciplina; atque in ejus pervestigatione doctrinae 
hane vobis ipsi legem dicite, ut talem amplectamini sen- 
tentiam, qualis ex illius admirabili proprietate et perspi- 


MÉLANGES. 


248 


cuitate sermonis sponte emineat, non qualem praejudieata 
aliqua opinio, a communibus et probatioribus aliena, forte 
suaserit. 

Tandem sancti Thomae Aquinatis et in hoc exemplum 
secuti, in rerum naturalium consideratione strenue adla- 
borelis; quo in genere nostrorum temporum ingeniose in- 
venta et utiliter ausa, sicut jure admirantur aequales, sic 
posteri perpetua commendatione ei laude celebrabunt. — 
In quibus tamen exeolendis scientiarum artibus, illorum 
morem defugite, qui recens reperta ad oppugnandas tum 
revelatas tum philosophicas veritates prave detorquent; sed 
divinae potius providentiae gratiam habete, quod hanc glo- 
riam et quasi palmam nostrae aetatis hominibus reservarit, 
ut rerum utilium patrimonium a majoribus acceptum, 
multis in partibus industria sua locupletarent. 

Pauca haec quae pro rei opportunitate leviter placuit attin- 
gere, alte in animos vestros inserite, et religiose servate. — 
Nostis, dilecti filii, episcopos catholici orbis omnes, una 
pene voce, testatos esse se consiliis nostris, sicut in ce- 
leris rebus solent, ita in hac de qua loquimur, nec vo- 
luntate nec opera defuturos. Quod si illorum curis ac vi- 
giliis vestra industria studiumque respondeat, in spem 
certam ingredimur, brevi futurum, ut ab hac restitutione 
studiorum, quae nobis est proposita, magna vis influat in 
eommunem populorum salutem et in Ecclesiae tranquil- 
litatem. 

Ad coepta feliciter perficienda vobis adjumento sit cae- 
leste praesidium ipsius Doctoris Angelici, quem catholicis 
scientiarum et bonarum artium domiciliis patronum, uti 
vobis est in optatis, rite dari quam primum curabimus. — 
Animum denique vobis viresque addat Apostolica bene- 
dictio, quam vobis, viri praestantissimi, et magnis Lyceis, 
Academiis, Sacris Seminariis, iisque omnibus, quorum man- 
dato et nomine ad nostrum pontificale solium adivistis, li- 
benter et peramanter impertimus. 


— Le vénérable Vincent-Marie Morelli, théatin, ar- 
chevéque d'Otrante. Décret relatif au non-culte. 

Aprés l'introduction et la signature d'une cause de 
béatification et canonisation, le premier acte de la pro- 
cédure consiste à constater juridiquement que les fidè- 
les s'abstiennent de rendre le culte religieux et public 
au vénérable personnage dont il s'agit. L'ancienne pro- 


cédure prescrivait que le jugemeut du non-culte füt rendu 


avant l'introduction de la cause ; mais la pratique actuelle 


est que la S. Congrégation des Rites ne statue à cet 
égard qu'aprés que le souverain pontife a signé de sa 
propre main là commission en vertu de laquelle cette 
cause est juridiquement introduite prés la S. Congré- 
gation, qui reçoit du Saint-Père la délégation néces- 
saire pour les actes subséquents. Cependant les ordinaires 
des lieux ont le pouvoir d'ouvrir l'enquéte sur le non- 
culte, et de rendre leur sentence, aussitót que le procés 
ordinaire sur la réputation de sainteté est terminé ; ils 
n'ont pas besoin de la délégation pontificale à ce sujet. 
C'est pourquoi la S. Congrégation des Rites se borne 
à confirmer le jugement de l'ordinaire portant que l'on 
observe ponctuellement le décret du pape Urbain VIII 
qui interdit tout acte de culte religieux et public envers 
les serviteurs de Dieu qui n'ont pas encore obtenu du 
Saint-Siége la formelle béatification. 

Le vénérable serviteur de Dieu Vincent-Marie Mo- 
relli, de l'ordre des Théatins, a été archevéque d'Otrante, 


249 


en Calabre. La cause de béatification et de canonisa- 
tion a été signée par le Saint-Père et introduite près la 
S. Congrégation des Rites il y a déjà plusieurs années. 
Les Théatins sont éminemment clercs réguliers, parce 
qu'ils furent les premiers de cette famille, qui comprend 
plusieurs autres membres institués aprés eux, par exem- 
ple les Somasques, Barnabites, religieux de S. Camille 
et de S. Jean de Dieu, clercs réguliers mineurs de 
S. François Caracciolo, clercs réguliers du bienheureux 
Jean Léonardi, cleres réguliers de la Mére de Dieu des 
écoles pies fondés par S. Joseph Calasanz, et autres. 
Lorsqu'un acte pontifical parle de clercs réguliers sine 
addito, cela doit s'entendre des Théatins. 

Un décret de la S. Congrégation des Rites, du 7 dé- 
cembre 1878, a confirmé le jugement que l'archevé- 
que d'Otrante a rendu pour constater que le culte pu- 
blic n'est pas décerné au vénérable Vincent-Marie Mo- 
relli, et que par conséquent le décret du pape Urbain VIII 
est religeusement observé. Le décret de la S. Congré- 
galiou a été pleinement ratifié par le Saint-Pére, dans 
l'audience du 19 décembre de la méme année. 


Decretwm. Hydruntina Beatificationis et canonizatio- 
nis ven. servi Dei Vincentii Mariae Morelli e congrega- 
Hone clericorum regularium | Theatinorwm et archiepis- 
copi Hydruntini. Instante Rev. P. Uarolo Pellicani sa- 
cerdote e congregatione clericorum regularium Theatinorum, 
postulatore causae beatificationis et canonizationis praefati 
ven. servi Dei Vincentii Mariae Morelli, emus et rmus 
dnus cardinalis Aloisius Bilio ejusdem causae ponens, in 
ordinariis Sacrorum Rituum comitiis hodierna die ad Va- 
tieanum habitis sequens proposuit dubium: 4m sententia 
Rmi archiepiscopi Hydruntini judicis ab Apostolica Sede 
delegati super cultu diclo ven. servo Dei non exhibito 
seu swper paritione decretis sa: me: Urbani Papae VIII 
sit confirmanda in casw et ad effectum de quo agitur? 
Emi porro ac rmi patres sacris tuendis ritibus praepositi, 
omnibus rite perpensis auditoque voce et scripto R. P. D. 
Laurentio Salvati sanctae fidei promotore, rescribere cen- 
suerunt: Senteniiam esse confirmandam expuncto teste 
primo, qui habealur tamquam adminiculus. Die 7 de- 
cembris 1878. 

Facta postmodum de praemissis Sanctissimo domino 
nostro Leoni Papae XIII per subscriptum secretarium 
fideli relatione, Sanctitas Sua rescriptum Sacrae Congre- 
gationis in omnibus ratum habere et confirmare dignata 
est die 19 ejusdem mensis et anni. 


— Le vénérable François de Lagonero, capucin. 
Approbation de l'enquéte ouverte par délégation ponti- 
ficale à l'archevéché de Naples sur la réputation de 
sainteté, les vertus et les miracles en général. 

Lorsque la cause du serviteur de Dieu a été signée 
par le Saint-Pére, la S. Congrégation des Rites expé- 
die des lettres rémissoriales et compulsoriales pour en- 
treprendre le procès apostolique sur la renommée de 
la sainteté de vie, des vertus et des miracles, en gé- 
néral, ou en particulier. Cette contre-enquête vise à 
constater si la réputation. de sainteté, établie par le 
procès et le jugement de l'ordinaire, dont la confirma- 
tion par la S. Congrégation a donné lieu à l'introduc- 
tion de la cause, à constater, dis-je, si cetle réputa- 
tion desainte vie, de vertus et de miracles dure encore 


MÉLANGES | 250 


et subsiste, d'aprés l'opinion commune, aprés le laps 
de plusieurs années. L'enquéte générale est suivie de 
l'enquête spéciale sur la sainteté, les vertus et les mi- 
racles en particulier. Cette enquête spéciale ayant ob- 
tenu la ratification de la S. Congrégation, on passe 
à l'examen des vertus héroiques dans les trois réunions, 
anté-préparatoire, préparatoire, et générale, qui for- 
ment la partie essentielle des causes de canonisation. 

Nous avons publié dans une précédente livraison 
des Analecta le décret qui introduit la cause de béa- 
tification et de canonisation du vénérable Francois de 
Lagonero, capucin. 

Le 7 décembre 1878, sur la requéte du P. Amé- 
dée d'Orvieto, postulateur général des causes de l'ordre, 
le cardinal relator a soumis à la congrégation ordinaire des 
Rites la question suivante : « Conste-t-il de la validité et 
de la force probante du procès instruit par autorité 
apostolique dans la cour archiépiscopale de Naples sur 
la renommée de la sainteté de vie, des vertus et des 
miracles en général dudit serviteur de Dieu, dans l'es- 
pèce, et pour l'effet dont il s'agit? » Les cardinaux, 
tout considéré, le promoteur de la foi entendu verba- 
lement et par écrit, ont répondu affirmativement à la 
question. 

Le Saint-Pére a confirmé la décision le 19 dudit 
mois et an. 


Decretwm. Neapolitana. Beatificationis et canonizationis 
Ven. Servi Fr. Francisci a Laculibero sacerdotis professi 
ordinis minorum sancli Francisci capuccinorum. Quum 
duodecimo kalendas decembris superioris anni a Sacra Ri- 
tuum Congregatione, vigorg facultatum sibi specialiter a 
ga. me. Pio papa IX tributarum, indultum jam fuisset, ut 
de fama sanctitatis vitae, virtutum et miraculorum in ge- 
nere ven. servi Dei Fr. Francisci a Laculibero praefati agi 
valeret in eadem sacra Rituum Congregatione ordinaria, 
absque interventu et voto consultorum, ad instantiam re- 
verendissimi patris fr. Amedei ab Urbeveteri sacerdotis pro- 
fessi ac postulatoris generalis causarum beatificationis et 
canonizationis servorum Dei ordinis minorum sancti Fran- 
cisci capuccinorum, eminentissimus et reverendissimus do- 
minus cardinalis Raphael Monaco La Valletta ejusdem 
causae ponens, sequens dubium discutiendum proposuit in 
ordinariis Sacrorum Rituum comitiis hodierna die ad Va- 
ticanum habitis, nimirum: An constet de validitate et re- 
levantia processus apostolica auctoritate in curia Neapoli- 
tana constructi super fama sanctitatis vitae, virtutum et 
miraculorum in genere dicli ven. servi Dei, in casu et ad 
effectum de quo agitur? Eminentissimi et reverendissimi 
patres sacris tuendis ritibus praepositi, omnibus mature 
perpensis, auditoque voce et scripto R. P. D. Laurentio Sal- 
vati sanctae fidei promotore, respondendum censuerunt: Af- 
frmative. Die 7 decembris 1878. 

Quibus per infrascriptum secretarium fideliter relatis 
sanctissimo domino nostro Leoni Papae XIII, Sanctitas sua 
rescriptum sacrae Congregationis ratum habuit, et confir- 
mavit die 19 iisdem mense et anno. 


— Office et messe du Saint-Cœur de Marie. Indult 
accordant cet office au clergé de Rome et du diocèse. 

Rome possède depuis longtemps l'archiconfrérie du 
Saint-Cœur de Marie. En outre, plussieurs églises et 
divers instituts religieux ont obtenu l'autorisation de ré- 


251 


citer l'office et de célébrer la messe, soit le troisième 
dimanche après la Pentecôte, soit le dimanche après 
l'octave de l'assomption. 

En 1855, la S. Congrégation des Rites approuva 
l'office et la messe du Saint-Cœur de Marie, sans in- 
scrire toutefois cette féte dans le calendrier universel. 
Le décret concernant l'approbation se trouve dans la 
seconde série des Analecta, ainsi que l'office approuvé 
de préférence à plussieurs autres qui furent présentés 
el examinés en méme temps. 

D'après les instances des fidèles et de plusieurs 
ecclésiastiques, le cardinal-vicaire a demandé an Saint- 
Père le privilége de célébrer la fête du Saint-Cœur 
de Marie dans toutes les églises de Rome et de son dis- 
trict. En conséquence, la S. Congrégation des Rites, 
le 30 janvier 1879, a rendu un décret qui accorde ledit 
office, sous le rite double-majeur, pour le dimanche 
après l'octave de l' Assomption. Le dimanche dans l octave 
est réservó à la féte de S. Joachim. Voici le décret de 
la S. Congrégation. - 


Urbis ejusque districtus. Decretum quo conceditur, 
ut. festum purissimi Cordis Deiparae sub vitu duplici ma- 
jori amodo recolutur. Ex quo Apostoliea Sedes cultum Pu- 
rissimi Cordis Immaculatae Mariae Virginis probavit, ne- 
dum in pluribus christiani orbis ecclesiis, verum et non- 
nullis quoque hujus almae Urbis indultum fuit ut in illius 
honorem festum, fervidis fidelium votis expetitum, ageretur. 
Jam vero cum haec ipsa Alma Urbs singulari pietate erga 
Deiparam Virginem semper inclaruerit ejusque patrocinium 
validissimum continuo persenserit, expostulationes quam- 
plurimae praesertim ab ecclesiastico coetu porrectae suni 
eiho et rio domino cardinali Raphaeli Monaco La Val- 
letta Sanctissimi domini nostri Leonis Papae XIII, in Urbe 
vicario, ut, suo interposito suffragio, facultatem ab eodem 
Sanctissimo domino nostro obtineret praefatum Purissimi 
Cordis Deiparae festum in omnibus Almae Urbis ejusque 
districtus ecclesiis celebrandi. Hisce porro votis sibi accep- 
tissimis obsecundans idem Einus dominus cardinalis Ur- 
bis vicarius ad confovendam magis atque magis Homa- 
norum avitam devotionem erga Dei Genitricem, eundem 
Sanctissimum dominum nostrum enixis precibus rogavit, 
ut amodo festum Purissimi Cordis Deiparae sub ritu du- 
plici majori dominiea post octavam Assumptionis cum of- 
ficio et missa a Sacra Rituum Congregatione decreto diei 21 ju- 
li 1855 approbatis, ab universo clero Urbis ejusque dis- 
irictus recoli concederet. Sanctitas Sua, referente subseripto 
sacrorum Rituum Congregationis secretario, in omnibus 
annuere dignata est juxta preces: addito etiam privilegio 
idem festum amandandi ad primam insequentem diem li- 
beram iis annis in quibus assignata dominica impedita oc- 
currerit; servatis rubricis. Contrariis non obstantibus qui- 
buscumque. Die 30 januarii 1879. 


— Martyrs de Cochinchine, du Tonkin, et de Chine. 
Introduction de la cause de trente-quatre serviteurs de 
Dieu mis à mort pour la foi. 

Depuis plusieurs années, le séminaire des missions- 
étrangères de Paris a demandé au Saint-Siége d'in- 
troduire la cause de béatification et canonisation de 
plusieurs missionnaires et chrétiens indigènes qui ont 
souffert pour la foi dans la Cochinchine, le Tonkin, et 
la Chine. Mgr. Etienne-Théodore Cuénot, évèque de Mé- 
tellopolis, et les trois missionnaires Jean-Pierre Néel, 


MÉLANGES. 


252 


Pierre-Francois Néron, et Théophane Venard sont euro- 
péens; tous les autres confesseurs de la foi appartiennent 
aux provinces désignées ci-dessus. 

Les circonstances particulières de la cause firent 
que le pape Pie IX, en 1869, établit une congrégation 
particuliére de cardinaux et de prélats. D'aprés l'avis 
de cette Congrégation, le promoteur de la foi dressa une 
instruction sur l'examen des pièces qui n'avaient pas été 
adressées à la Propagande, ni au séminaire des missions 
étrangères. 

Huit années s'étant écoulées, les vicaires apostoli- 
ques opt transmis de nouveaux documents à Rome. A la 
demande de M. Jean-Joseph Rousseille, prêtre des mis- 
sions-étrangères et postulateur de la cause, le Saint-Père 
a reconstitué la congrégation particulière par l'adjonction 
de six cardinaux et de trois prélats; qui sont: Mgr Nussi, 
protonotaire apostolique, le promoteur de la foi, et 
Mgr Caprara, sous-promoteur, et assesseur de la S. Con- 
grégalion des Rites. Le 1* février 1879, la congréga- 
tion particuliére, s'étant réunie dans le palais du Vatican, 
s’est prononcée à l'unanimité pour l'introduction de la 
cause de trente-qualre desdits serviteurs de Dieu. La 
décision a été différée pour quatre autres, à l'égard des- 
quels on a cru devoir exiger des renseignements plus 
explicites. 

Le Saint-Pére, confirmant la décision de la Con- 
grégation particulière, a signé de sa main, le 13 février 
de l'année susdite la commission relative à l'introduction 
de la cause. 


Decretum. | Conchinchinen. Tunquinen et Sinarum. 
Beatificationis sew declarationis martyrii venerabilium 
servorum, Dei Stephani Theodori Cuénot episcopi Metel- 
lopolitani, Joannis Petri Neel, Francisci Neron, Theo- 
phanis Venard missionariorum apostolicorwm et sociorum. 

Martyrii testimonium, quo tam luculenter, tam splen- 
dide catholicae Ecclesiae institutio divina esse comproba- 
tur, cuilibet aetati deficere minime poterat. Impleri enim 
oportebat quod Christus Dominus discipulis suis futurum 
praedixerat: Si me persequuti suni, et vos persequentur. 
(Jo. XV, 20). Hinc ab aevo apostolico ad nostra usque 
tempora extitere sane plurimi qui inaestimabile fidei do- 
num ne abjicerent, vel pro nihilo bonorum jacturam fe- 
cerunt, vincula et carceres experti sunt, vel omni tormen- 
torum genere probati proprio demum sanguine catholicam 
fidem confirmarunt. Inter fere innumeros qui in Sinis, vel 
finitimis Tunquini et Conchinchinae regionibus sanguinem 
fuderunt pro Christo, vel quorum fides variis cruciatibus, 
vinculis, carceribus tentata fuit, triginta octo martyres 
selecti sunt, de quibus authentica documenta, sive a vicariis 
apostolicis sive ab aliis penes eas gentes ecclesiastica ju- 
risdictione fungentibus, ad Sacram Congregationem Chris- 
liano nomini propagando praepositam, nec non ad Pari- 
siense collegium seu seminarium Missionum ad exteras 
gentes delata fuerunt. Perpensa itaque horum documen- 
torum auctoritate et gravitate, praedictum Parisiense col- 
legium sive seminarium Missionum causam beatificationis 
seu declarationis martyrii eorumdem omnium servorum Dei 
promovere cupiens a sa. me. Pio Papa IX effusis precibus 
efflagitavit, ut, attentis singularibus illarum regionum ad- 
junctis, particulari Sacrorum Rituum congregationis con- 
ventui committere dignaretur discutiendum dubium: An 
procedi possit ad signandam commissionem introductionis 
causae? exhibitis tamen praefatis documentis, loco informa- 
tivi processus, nec non audito in scriptis R. P. D. sanctae 


253 


fidei promotore. Supplicibus hisce votis benigne annuens 
summus idem pontifex, elegit ac deputavit particularem 
sacrorum rituum congregationem eminentissimorum et re- 
verendissimorum cardinalium una cum RR. PP. DD. prae- 
latis officialibus, nempe protonotario apostolico, secretario, 
promotore sanctae fidei atque assessore. Hic autem S. B. 
C. coetus die 1 junii 1869 penes cl. mem. cardinalem 
Constantinum Patrizi eidem congregationi praefectum coac- 
tus fuit, qui dubio, uti super proposito, rescribendum 
censuit: « Dilata et coadjuventur probationes, tam in ge- 
« nere quam in specie juxta instructionem dandam a R. 
« P. D. fidei promotore, facto verbo cum Sanctissimo circa 
« revisionem scriptorum et admissionem documentorum, 
« quae non sunt directa ad congregationem de Propaganda 
« Fide, aut ad collegium Missionum ad exteras gentes. » 
Porro biduo post faeta de praedictis sa. me. Pio Papa IX 
a praesule ab ejusdem sacri ordinis actis relatione, Sanc- 
tissimus idem dominus benigne annuit quoad admissio- 
nem praefatorum documentorum, indulsitque dispensationem 
pro proponendo dubio introductionis causae ipsius ante 
revisionem scriptorum. Hinc fidei videx instructionem juxta 
ejusmodi decretum edidit, atque exinde post octo annos 
nova documenta a vicariis apostolicis Romam missa sunt. 
Die autem 9 maii 1878 ad instantiam Joannis Joseph 
Rousseille sacerdotis Parisiensis societatis Missionum ad 
exteras gentes, hujusce causae postulatoris constituti, Sanc- 
tissimus dominus noster Leo papae XIII novos eminen- 
tissimos patres designavit loco defunctorum pro peculiari 
conventu, scilicet: Einos et rimos dominos cardinales Do- 
minicum Bartolini praefectum et relatorem, Antonium Ma- 
ram Panebianco, Joannem Baptistam Pitra, Aloisium Ore- 
glia a Sancto Stephano, Thomam Mariam Martinelli, et 
Miecislaum Ledocowski qui cum RR. PP. DD. praelatis of- 
ficialibus Vincentio Nussi protonotario apostolico, Laurentio 
Salvati sanctae fidei promotore, Augustino Caprara asses- 
Sore, meque subscripto secretatio dubium expenderent : 
« An signanda sit commissio introductionis causae prae- 
« dictorum servorum Dei in casu, et ad effectum, de quo 
« agitur? » Coadunata dein fuit haec peculiaris congre- 
gatio kalendis februarii vertentis anni ad Vaticanas aedes, 
atque in ea ab eio et Rino dfio cardinali praefecto ac 
relatore proposito dubio, uti supra enuntiato, omnes suf- 
fragatores unanimiter in hanc devenere sententiam: « Si- 
« gnandam esse, si Sanclissimo placuerit, commissionem 
« quoad priores trigintaquatuor in serie comprehensos, 
« nimirum: Stephanum Theodorum Cuénot episcopum Me- 
« tellopolitanum, Petrum Khanh, Paulum Tinh, Agnetem 
« Ba-de, Petrum Dieu, Joannem Hoan, Mattheum Nguien- 
« Van-dai nuncupatum Phuong, Andream Nam-Tuong, 
« Laurentium Hungo, Petrum Van-Van, Michaelem Ho- 
« Dinh-Hu, Franciscum Trung, Joseph Ledang-thi, Joseph 
« Tchang, Hieronymum Lou-Tin-Mey, Laurentium Ouang, 
« Àgatham Lin, alterum Joseph Theang, Paulum Then, 
« Joannem Baptistam Lo, Martham Ouang, Joannem Pe- 
« trum Néel, Joannem Techen, Martinum Ou, Joannem 
« Tchang, Luciam Y, Petrum Franciscum Néron, Theo- 
« phanem "Venard, Joseph Luu, Paulum Loc, Paulum 
« Hanh, Antonium Thien, Petrum Qui, Emmanuelem Phung: 
« quoad postremos vero qnatuor dilata et coadjuventur 
« probationes ». 

Super quibus omnibus facta postmodum per me sub- 
scriptum secretarium Sanctissimo domino nostro Leoni pa- 
pae XIII relatione, Sanctitas sua ipsius particularis con- 
gregationis sententiam rata habens, praedictam commissio- 
nem introductionis causae propria manu signare dignata 
est die 13 iisdem mense et anno. 


RES 


MÉLANGES. 


254 


— Le vénérable Benoit Cottolengo, fondateur de 
la maison de la Providence, à Turin. Décret sur le 
non-culte. 

Les lecteurs des Analecta connaissent le vénérable 
Benoit Cottolengo, et la réputation de haute sainteté 
quil a méritée par ses vertus ei ses œuvres. Une notice 
détaillée se lit dans notre dix-septième série. 

Mgr larchevéque de Turin ayant fait entreprendre 
l'enquête nécessaire pour constater l'exécution des dé- 
crets du pape Urbain VIII qui probibent toute mani- 
festation publique du culte religieux, la S. Congréga- 
tion des Rites, par arrêt du 5 juillet 1879, a confirmé 
la sentence des juges délégués par le prélat susnommé. 


Instante Rev. patre fr. Amadeo ab Urbeveteri sacerdote 
professo ordinis minorum s. Francisci capuccinorum pos- 
tulatore constituto causae praefati ven. servi Dei Jose- 
phi Benedicti Cottolengo, Emus cardinalis Aloisius Oreglia 
a sancto Stephano ipsius causae ponens, sequens proposuit 
dubium in ordinariis sacrorum rituum comitiis hodierna 
die ad Vaticanum habitis: An sententia lata a judicibus 
a rio archiepiscopo Taurinensi delegatis super cultu prae- 
dicto ven. servo Dei non exhibito, sive super paritione de- 
cretis sa. me. Urbani papae VIII sit confirmanda in casu 
et ad effectum de quo agitur? Eini porro ac rmi patres 
sacris tuendis ritibus praepositi, omnibus mature perpensis, 
auditoque voce et scripto R. P. D. Laurentio Salvati sanctae 
fidei promotore, rescribendum censuerunt: Affirmative, seu 
sententiam esse confirmandam. Die 5 julii 1879. 

Facta postmodum de praemissis sanctissimo domino 
nostro Leoni Papae X1II per infrascriptum secretarium re- 
latione, Sanctitas Sua rescriptum Sacrae Congregationis ra- 
tüm habuit et confirmavit die 11 iisdem mense et anno. 
D. Card. Bartolinius S. C. R. Praefectus. — Placidus Ralli, 
S. R. C. secretarius. 


— Cantique Magnificat. Indulgence de cent jours 
accordée aux fidèles qui récitent le cantique. 

Par rescrit de la S. Congrégation des Indulgences, 
avec dispense de l'expédition d'un Bref spécial, le Saint- 
Père a concédé lindulgence de cent jours aux fidèles 
des deux sexes qui réciteront pieusement le cantique 
Magnificat anima mea Dominus etc. La contrition du 
ceur est la seule condition essentiellement exigée pour 
acquérir l'indulgence, qui, d'ailleurs, ne peut être ga- 
gnée qu'une seule fois chaque jour. 

En permettant de publier la concession dans un simple 
rescrit de la S. Congrégation, le Saint-Pére a dérogé 
au bref de Pie IX Fidelis domus, du 2 janvier 1855, 
qui réserva les concessions d'indulgences au secrétariat 
des Brefs. 


Sanctissimus dominus noster Leo Papa XIII in au- 
dientia habita die 20 septembris 1879 ab infrascripto soe- 
eretario sacrae Congregationis Indulgentiis sacrisque Reli- 
quis praepositae, universis utriusque sexus Christifidelibus, 
qui corde saltem contrito ac devote canticum B. Mariae 
Virginis, cujus initium Magnificat anima mea Dominum, 
devote recitaverint, indulgentiam centum dierum, semel 
tantum in die lucrandam, clementer concessit, Praesenti 
in perpetuum valituro, absque ulla brevis expeditione, con- 
trariis quibuscumque non obstantibus. 

Datum Romae ex secretaria eisdem Sac. Congregationis 
die 20 septembris 1879. — L. card. Bandi. — A. Panici 
secretarius. 








255 


— Office de l'Immaculée-Conception élevé au rite 
de première classe dans l'Eglise. entière avec institu- 
tion de la vigile liturgique. 

Un décret Urbis et Orbis de la S. Congrégation des 
Rites, du 30 novembre 1879, fait savoir que le Saint-Père 
a cru devoir élever la fête et l'office dé l'Immaculée- 
Conception au rite de première classe. 

La messe de la vigile était déjà célébrée dans quel- 
ques églises particulières, conformément au Bref de Pie IX 
Quod jampridem, du 25 septembre 1863. Le nouveau 
décret étend la vigile au calendrier général. 


Decretum Urbis et Orbis. Quod catholica Ecclesia di- 
vinis scripturarum eloquiis, et apostolica traditione edocta, 
perpetuo ac unanimi episcoporum et fidelium consensu in 
votis habuerat, ut Deiparae Virginis in sua conceptione 
adversus teterrimum humani generis hostem victoria de 
fide credenda a Petri Sede declararetur, hoc praestitit Sum- 
mus Pontifex Pius IX sa. me. sexto idus decembris anni mil- 
"lesimi octingentesimi quinquagesimi quarti. Siquidem, in- 
genti adstante coetu sanctae Romanae ecclesiae patrum car- 
dinalium, et sacrorum antistitum er dissitis etiam regio- 
nibus, universoque plaudente orbe, solemniter definivit: 
doctrinam, quae tenet Beatissimam Virginem Mariam in 
primo instanti suae conceptionis fuisse, singulari Dei pri- 
vilegio, ab omni originalis culpae labe praeservatam im- 
munem, esse a Deo revelatam, ac proinde ab omnibus fi- 
delibus firmiter constanterque credendam. A qua auspica- 
tissima die fidelium pietas ac devolio erga Sanctissimam 
Dei Matrem, potissimum sub hoc singulari titulo excrevit, 
et latius propagata est, plures erectae Ecclesiae; pia ins- 
tituta sodalitia; bonarum artium, atque scientiarum aca- 
demiae nuncupatae. Quibus religionis incrementis plures 
permoti sacrorum antistites humillimas Sanctissimo do- 
mino nostro Leoni Papae XIII exhibuere preces ut hoc re- 
currente quinto supra vigesimum anno ab ejus dogmatis 
definitione, cujus solemniori undique pompa memoria re- 
colitur, ad augendum magis magisque cultum erga Dei- 
param semper Virginem, festum ac officium immaculati 
illius conceptus pro universo orbe ad ritum duplicis primae 
classis elevare dignaretur. Quapropter Sanctissimus do- 
minus noster pro sua erga eamdem Virginem Immaculatam 
veneratione ac pietatis affectu, spem fovens futurum ut, 
Ipsa apud Christum Filium suum et Dominum Nostrum 
interveniente pax detur Ecclesiae, civili socielati ordo et 
concordia redeant, fideles virtutum incrementa suscipiant, 
devii in viam salutis revertantur, his precibus indulgendum 
esse censuit. Idcirco mandavit ut per decretum sacrorum 
Rituum Congregationis hujusmodi festum ac officium im- 
maculatae conceptionis in posterum sub ritu duplici primae 
classis una cum missa vigiliae, jam nonnullis dioecesibus 
concessa, in universa Ecclesia celebretur: servatis rubricis, 
aliisque de more servandis. Voluit autem Sanctitas Sua 
ut super his expediantur litterae apostolicae in forma Brevis. 
Contrariis non obstantibus quibuscumque. Die 30 novem- 
bris 1879. 

L. se S. D. Card. Bartolinius S. R. C. Praefectus. — 
Placidus Ralli, S. R. C. secretarius. 


— Statue en bronze représentant Saint-Pierre. In- 
dulgence de cinquante jours accordée aux fidèles qui 
baisent les pieds de celte statue. 

Tout le monde connait la statue en bronze de l'apó- 
tre 5. Pierre qui est vénérée dans la Basilique du Vatican. 
Cette statue est de la plus haute antiquité ; car le pape 


MÉLANGES. 


256 


S. Grégoire II la mentionne dans une lettre à Léon 
l'Isaurien, lequel menacait de la briser. 

Des copies de cette statue se trouvent aujourd'hui 
dans un grand nombre d'églises, de communautés et de 
maisons particulières, sur tous les points du monde 
chrétien. 

Le Saint-Pére a cru devoir décider que l'indul- 
gence de cinquante jours accordée aux fidèles qui 
baisent pieusement les pieds de la statue, ne pourra dé- 
sormais être gagnée qu'une seule fois par jour. Il a 
fait connaitre sa volonté à cet égard au cardinal secré- 
taire des Brefs, dans l'audience du 27 avril 1880. Le 
Subslitut des Brefs en a donné avis au secrétaire de la 
S. Congrégation des Indulgences par le billet. qui suit: 


Die 30 aprilis 1880. Sanctitas D. N. Leonis XIII in 
audientia, quam die 27 mensis labentis concedebat Emo 
Cardinali Brevium Secretario, disposuit, ut indulgentia quin- 
quaginta dierum, illis elargita fidelibus, qui devote pedes 
osculati fuerint aeneae statuae, Principem Apostolorum, 
S. Petrum repraesentantis, illique persimilis, quae in Va- 
ticana colitur Basilica, amodo lucrifieri tantum possit semel 
in die; jussitque ut dispositio haec communicaretur S. In- 
dulgentiarum Congregationi. 

Itaque veneranda implens SSmi Patris jussa, satagit 
infrascriptus, te de hoc sacram Congregationem, opera 
tua, certiorem reddere oblataque utitur occasione ut pecu- 
liarem tibi existimationem confirmet. 

Ad R.P. D. Pium Delicati S. Congr. Indulgentiarum 
secretarium. — Addictissimus servus A. Trinchieri subs- 
titutus. 


— Théologie morale d'Ernest Muller supérieur du 
séminaire de Vienne, en Autriche. Lettre du Saini- Pere. 


Dilecte Fili, salutem et apostolicam benedictionem. 
Quamvis omnibus delectemur doctorum virorum studiis, 
qui optimis disciplinis illustrandis explicandisve operam 
navant, potiori tamen jure se nobis probat eorum indus- 
iria, qui sacras scientias excolentes, in via justitiae ho- 
mines dirigere adnituntur. Hinc facile intelligis, testimd- 
nium obsequii tuis literis exhibitum, et volumina de theo- 
logia morali, quae misisti, nobis pergrata extitisse, ac pa- 
lerno affectu fuisse a nobis accepta. Nou licuit nobis ob 
curas, quibus distringimur, nisi pauca quaedam ex tuo 
opere cursim delibare, at libenter ex iis agnovimus, te id 
praestitisse, quod in literis significas, ut post sanctos Ec- 
clesiae patres duos praestantissimos doctores S. Thomam 
Aquinatem et S. Alphonsum de Liguori duces praecipuos 
sequereris. Id te constanter servasse non dubitamus, idque 
lectoribus tuis, iisque qui consiliis ipsorum utentur, fru- 
giferum fore censemus. Nam preter egregiam rei moralis 
peritiam et prudentiam uterque hoc sibi vindicat, quod 
doctrinae, quas probant, medium inter extrema tenentes. 
iter, absint aeque a remissa indulgentia, quae larat ha- 
benas peccantibus, et ab importuno rigore, qui Suave ju- 
gum Christi in onus intolerabile convertit. Optantes itaque, 
ut labores tui uberem pariant salutis fructum ad anima- 
rum salutem, et pro oblato munere meritas Tibi gratias 
agentes, apostolicam benedictionem, paternae dilectionis 
testem, tibi et seminarii, cui praees, alumnis, veluti postu- 
las, peramanter impertimus. - 

Datum Romae apud S. Petrum die 18 martii an. 1880 
pontificatus nostri anno tertio. Leo PP. XIII. 


L'administrateur-gérant : 
PALMÉ. 





ANALECTA JURIS PONTTFICIL 


CENT SOIXANTE-SEPTIÈME LIVRAISON. 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 
(Suite) 4 


CHAPITRE VIII. (5 
SOURCES DU DROIT CANONIQUE. 





Sources considérées en général — dans leurs collections authentiques 
ou scientifiques — dans leur application à la discipline obligatoire. 


Les sources de la constitution de l'Eglise sont la 
parole de Dieu, soit écrite, soit orale. Nous l'avons vu 
dans la dissertation précédente. Cette constitution est 
divine. Tout ce qui est établi sur la parole de Dieu est 
divin. Hl n'en est pas ainsi de la discipline. Elle émane 
seulement du pouvoir constitué. Elle n'est pas divine, 
immuable; elle est ecclésiastique, humaine, susceptible 
de changement. | 

Or la discipline est l’ensemble des lois et des coutu- 
mes par lesquelles l'Eglise maintient la religion chré- 
lienne dont elle est la gardienne, dans les conditions 
voulues par son auteur. 

C'est donc dans les actes législatifs des pasteurs et 
dans les usages approuvés par eux que nous trouvons 
les sources de la discipline et du droit canoniqne. 

De là deux espéces de sources: les sources écrites, 
émanant directement de la puissance ecclésiastique, et les 
sources non écrites résultant des traditions approuvées. 

Les sources écrites sont générales ou particulières. 
Les premiéres peuvent s'étendre à toute l'Eglise comme 
le pouvoir d'où elles émanent. Ce sont les décrets des 
conciles généraux et des souverains Pontifes. 

Les secondes ne s'étendent qu'à une partie de l'Eglise. 
Tels sont les décrets des conciles nationaux et provin- 
ciaux, les statuts synodaux, les ordonnances des évêques, 
les concordats. 


CHAPITRE IX. 
CONCILES ÉCUMÉNIQUES. 


L Le corps de l'Eglise, comme nous l'avons vu, en 
parlant de sa constitution, se subdivise en plusieurs commu- 
uautés dont chacune a son chef particulier, son apótre et 
son évéque, pour étre maintenue et gouvernée dans l'esprit 
et selon les règles de la communauté universelle: en sorte 
que chaque église particulière soit comme une image et 
une représentation de l'Eglise catholique: Unum corpus 
per multa membra divisum, comme parle Saint Cyprien. 





(*) Voir la précédente livraison, col. 129. 


19° sínI. 


Il est non de l'essence, mais de l'esprit de cette 
grande communauté que les chefs se réunissent pour 
conférer ensemble sur les besoins communs, et pour se 
tracer à eux-mêmes aussi bien qu'à leurs inférieurs, des 
règles de foi et de conduite. Les apôtres en ont donné 
lexemple: les siécles suivants les ont imités. La con- 
vocalion el la présidence de ces vénérables assemblées 
appartiennent à celui qui est placé à la tête de tous, 
par l'universalité et la suprématie de sa juridiction. 

Un concile écuménique est donc une assemblée oü 
lEglise universelle se produit dans la personne de ses 
pasteurs, d'une manière plus ou moins complète. Si tous 
les juges de la foi et des mœurs, si tous les législateurs 
de l'Eglise étaient réunis sous la présidence de leur 
chef, le concile général serait complet. L'Eglise ensei- 
gnante, dirigeante et législative serait là toute entière, 
el si ses décisions et ses réglemenis étaient confirmés 
et approuvés par celui qui ayant recu la puissance de 
paitre les brebis et les agneaux est le chef supréme, le 
docteur et Pasteur universel, on aurait entendu la voix 
infaillible de toute l'Eglise. 

Mais une réunion aussi compléte n'a été possible 
quau commencement du christianisme, avant la disper- 
sion des apôtres, et les conciles les plus nombreux ne 
peuvent étre que des assemblées représentatives du corps 
des pasteurs. ll y aura toujours des obstacles et des 
impossibilités physiques et morales à réunir sur un point 
tous les évêques de la chrétienté. La chose füt-elle pos- 
sible, qu'elle ne serait pas expédiente. Les Pasteurs du 
premier ordre ne peuvent pas s'éloigner tous de leurs 
églises simultanément. Leur absence, surtout dans les 
pays infidéles et hérétiques, ne pourrait que compro- 
mettre leurs plus chers intérêts. A défaut d'une repré- 
sentalion intégrale, on peut avoir une représentation 
partielle et convenable de l'Eglise universelle, selon les 
temps et les circonstances. Le caractére représentatif 
des conciles généraux, tel qu'on le conçoit ordinaire- 
ment, est loin d'avoir l'importance qu'on y attache, 
puisque l'Eglise donne le nom de conciles écuméniques 
à des assemblées peu nombreuses et dans lesquels de 
grandes églises n'étaient pas représentées. 

Quelles sont donc les conditions de l'écumenicité ? 
Avant de les énumérer, il faut poser le principe d’où 
elles dérivent comme de leur source. 

Le corps des pasteurs, le collége apostolique qu'il 
représente, l'Eglise enseignante et dirigeante en un mot, 
est un être moral, un tout où l'on distingue deux par- 
lies, le chef et les membres, Pierre et ses collègues dans 
l'apostolat, le Pape et les Evéques. Le chef est la partie 
essentielle; c'est de lui que les membres empruntent 


17 














259 


la vie, c'est par lui et avec lui qu'ils se maintiennent 
dans l'unité. Séparés de la tête, ils ne seraient plus que 
des membres morts. Mais aussi la tête seule ne consti- 
tue pas tout le corps. D'après la constitution divine de 
l'Eglise, il y aura toujours des évéques avec le Pape, 
les évêques unis à ce chef formeront constamment le 
corps des pasteurs légitimes; ainsi les évéques catholi- 
ques unis au Souverain Pontife, vivant de la foi du siége 
apostolique et en communion avec le vicaire de Dieu 
sont la partie moins essentielle et pourtant intégrale de 
l'Eglise. Or, comme la partie essentielle répond du tout, 
comme la tête est inséparable du corps, il s'ensuit qu'un 
certain nombre d'évéques définissant des points de foi 
ou décrélant des lois de discipline comme juges et 
comme collégislateurs, de concert et avec l'approbation 
du Pape pour régler la croyance et les mœurs des fi- 
dèles, fait partie intégrante de l'Eglise universelle. L'as- 
sentiment des autres évéques catholiques lui est assuré 
à cause de son union avec le centre de l'unité. 

Si les autres évéques définissaient autrement, s'ils 
prétendaient réformer les décrets dcs premiers, ils se 
sépareraient de la chaire de Pierre et de l'épiscopal qui 
lui serait uni. Ils n'apparliendraient plus à l'intégrité 
du corps enseignant et dirigeant. 

Il est donc certain qu'une assemblée d'évéques con- 
voqués des différentes parties de l'univers et autorisée 
par le Pape représente virtuellement l'Eglise univer- 
selle à laquelle elle pourra imposer des lois, quelque 
peu nombreux qu'ils soient, ces évêques, comparés à 
leurs collègues absens. Pendant la vacance du Saint- 
Siége, on donnera le nom de concile général à une as- 
semblée d'évéques convoquée par les représentants de 
l'Eglise romaine, et reconnus par toutes les églises ca- 
tholiques en communion avec le siége de Rome, dont 
les décrets et la foi continuent d'être la règle du gou- 
vernement de l'EglisÉ et le symbole de sa croyance. 
Mais dans ce cas aucune définition nouvelle ne peut étre 
ferme et irréformable avant la confirmation du Pape 
légitimement élu: il est nécessaire que le jugement du 
chef vienne confirmer celui des membres inférieurs. Il 
n'y a pas de loi dans un état qui n'ait besoin de l'ap- 
probation du chef ou de celui qui tient sa place. Or 
il n'appartient qu'au Vicaire de J.-C. de gouverner, de 
régir et de paitre l'Eglise universelle, avec une pleine 
puissance, selon la définition du concile de Ftorence et 
les oracles de l'Evangile. | 

Les conditions d'écuménicité ne sont en général qu'une 
conséquence de ces principes. 

1. Membres du concile général. Tous les évéques 
exercant la juridiction ordinaire y sont convoqués. Les 
simples titulaires peuvent n'étre pas convoqués. Mais 
quand ils y sont admis, ils ont, avec les autres, voix 
délibérative, car ils sont juges de la foi. 

D'aprés la discipline actuelle, les cardinaux prétres, 
les cardinaux diacres, les abbés et supérieurs généraux 
d'ordres religieux sont admis avec voix délibérative dans 
ces saintes assemblées, quoiqu'ils ne soient pas ex jure 
divino, juges de la foi : comme membres de la hiérar- 
chie. d'ordre ils ont le pouvoir radical de le devenir, 
et comme membres éminents de la hiérarchie de juri- 
diction, ils méritent de l'étre. 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


260 


On y appelle des théologiens et des canonistes pour 
dire leur avis et éclairer les discussions. Les ambassa- 
deurs des princes catholiques y sont entendus sur tout 
ce qui intéresse les rapports de l'Eglise et de l'Etat. 

Dans les anciens conciles, on admettait avec voix 
délibérative les procureurs des prélats absents, quoi- 
qu'ils ne fussent que prêtres ou diacres. En Orient ils 
occupaient méme le rang de ceux qui les avaient députés. 
Mais dans l'Eglise latine, les procureurs des évêques ont 
Siégé et souscrit séparément aprés les évéques. Dans 
le concile de Trente, les prélats absents ne furent point 
représentés. Ces différences dans la discipline sont pu- 
rement accidentelles. L'ordre suivi à Trente est peut-étre 
le plus rationnel. Il n'y eut que les juges naturels de 
la foi el les hauts dignitaires de l'Eglise romaine qui 
y siégérent avec voix délibérative. 

2. Nombre requis. Le nombre n'a qu'une importance 
secondaire, d'aprés les théologiens et les canonistes. Un 
Concile peut trés bien représenter l'Eglise universelle , 
sans que la majeure partie des évéques catholiques soit 
présente. Dés qu'ils sont tous convoqués par l'autorité 
légitime, les absens sont présumés présents et ils con- 
sentent tacitement à tout ce qui se fera par l'assemblée 
dans les limites de ses pouvoirs, en union avec le chef 
de l'Eglise. Ils le peuvent et ils le doivent, dans l'état 
de choses qui a succédé aux premiers temps apostoli- 
ques. D'ailleurs, et ceci me semble trancher toutes les 
difficultés qu'on a soulevées à cet égard, il n'est guère 
possible dans les principes catholiques, de ne pas voir 
la représentation de l'Eglise dans l'adhérence d'un nom- 
bre assez notable de membres éminens du corps des 
Pasteurs unis à son chef supréme. L'union du chef, de la 
partie essentielle, et de membres auxquels tous les autres 
sont plus qu'invités à ne pas demeurer étrangers ; cetie 
union, disons-nous, est un caractère de la présence et 
de l'autorité de l'Eglise universelle, qui hors de là esi 
tout à fait incomplète et introuvable. 

Ainsi, quand méme de grandes églises ne se pour- 
raient pas représenter au Concile, il ne laisserait pas 
pour cela d'étre écuméniqne. Le concile de Constanti- 
nople en 381, composé de 150 évéques; celui de La- 
iran en 1512, oü il n'y avait que 95 évéques ou car- 
dinaux ne sont pas moins écuméniques que le grand 
concile de Latran en 1139 où on en compta mille. 

3. Convocation. La convocation du concile général 
appartient au Pape seul. Tout ce qui tient au gouver- 
nement général lui est réservé, et c'est un des droits 
les plus évidens de sa suprématie. Qui peut régulière- 
ment faire aux princes de l'Eglise une obligation de se 
réunir pour délibérer sur les nécessités spirituelles de 
la chrétienté, si ce n'est le supérieur de tous les évéques? 

Comment ensuite aurez-vous un concile écuménique 
si le Pape ne consent pas à le présider ? Quelle est la 
puissance qui peut lui faire une obligation de confirmer 
les canons d'une assemblée à laquelle il ne voudrait 
pas s'unir? | 

Quelle juridiction peuvent exercer sur les églises par- 
ticulières des évéques qui n'en sont pas les Pasteurs? 
Quel sera leur pouvoir sur l'Eglise universelle, si celui 
au gouvernement duquel elle a été confióe, ne juge pas 


. à propos de les y faire concourir par des définitions 


261 PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 262 


de foi qui règlent les croyances publiques et par des 
canons de discipline générale? Ainsi, il est évident que 


sans le concours du Pape, les droits des Conciles géné- 


rauy seraient nuls et inexplicables. 

Conséquemment la convocation du concile par le 
Pape, ou du moins son adhésion à sa convocation est 
nécessaire à son écumenicité primordiale et intégrale. 
ll ne commence à être général et à représenter l'Eglise 
universelle qu'au moment où le Pape consent à con- 
courir par lui-même ou par ses légals, à ses opérations. 
Tout ce qui s'y fait avant ce concours, à moins qu'il 
ne soit approuvé, est sans force comme loi universelle. 

La pratique des premiers siécles semble d'abord con- 
traire à ce droit, puisque les conciles de l'Orient furent 
convoqués non par les Papes, mais par les empereurs. 
ll est possible que ces princes n'aient pas assez respecté 
les droits de l'Eglise en ce point. Cependant nous croyons 
qu'ils ont été trop exaltés par les uns et trop blámés 
par les autres. Cette convocation par les empereurs me 
parait une affaire de forme puisquils n'agirent qu'à 
l'instigation ou du moins avec l'assentiment des Papes. On 
en a la preuve dans plusieurs monuments ecclésiastiques. 

Dans le troisième concile de Constantinople (Mansi, 
Conc. tom. XI. col. 903) il est dit de celui de Nicée: 
« Constantinus semper augustus et Sylvester laudabilis 
«magnam alque insignem in Nicea synodum congre- 
« gabant. » 

Par rapport au second concile général, on lit dans 
l'epistola synodica ad Damasum: « Conveneramus enim 
« Constantinopolim secundum litteras a reverentia vestra 
« anno superiori ad piissimum imperatorem Theodosium 
a MISSAS. » 

Au sujet du 3°, celui d'Ephése, la sentence de dé- 
position de Nestorius porte: « Coacti per epistolam sanc- 
« lissimi Patris nostri et comministri Colestini romanæ 
« ecclesie episcopi. » 

On peut en dire autant du second de Constantinople 
sous le Pape Vigile, du 3*"*, sous S. Agathon, du 2*r* 
de Nicée et du &*»* de Constantinople auxquels assistè- 
rent les légats du Pape. 

La convocation des conciles d'Orient par les empe- 
reurs est une particularité qui s'explique d'une maniere 
fort nalurelle. D'une part les empereurs devaienl comme 
princes chrétiens et comme souverains , s'intéresser à 
la répression des troubles et des violences occasionnées 
par les nouvelles erreurs et les tentatives schismatiques 
qui avaient lieu dans leurs états. D'autre part, les évé- 
ques n'auraient jamais pu s'assembler en si grand nombre 
de pays éloignés et se promettre la liberté nécessaire 
pour terminer les différends si les empereurs n'avaient 
autorisé la réunion et fourni aux frais qu'un si grand 
mouvement entrainait. Les lettres de convocation étaient 
donc jugées nécessaires, non comme actes de supré- 
malie, mais comme garanties de proteclion et de secours. 
D'aprés les nécessités de l'époque elles n'avaient et ne 
pouvaient avoir d'autre sens. Par cette convocation les 
ennemis de la paix et de l'orthodoxie se voyaient obligés 
par une autorité qu'ils étaient obligés de respecter, de 
se rendre aux conciles pour y répondre de leur foi ou 
de leur conduite. 

À une époque où la foi et l'unité de l'Eglise seraient 


en péril, pendant une longue vacance du Saint-Siége, 
ou si le Saint-Siége était en litige, et encore si le Pape 
était notoirement hérétique, ce qui n'est jamajs arrivé, le 
concile général peut être convoqué par le Sacré-Col- 
lége ou par quelque prince chrétien avec l'assentiment 
exprès au tacite des prélats qui se réuniraient alors 
d'après l'ordre de Dieu devenu manifeste. Tout le monde, 
dans ce cas exceptionnel, peut user de son influence 
sur les inférieurs pour les faire concourir au bien gó- 
néral, et cette conduite est non seulement légitime mais 
encore obligatoire. 

Toutefois un tel concile est incomplet. Privé de son 
légitime chef, il ne peut rien statuer de nouveau qui n'ait 
Besoin de confirmation, quand méme il représen- 
terait l'épiscopat de toutes les grandes églises catho- 
liques. Il ne peut terminer que les affaires pour la 
solution desquelles il est directement et légitimement 
assemblé: L'extinction du schisme ou l'élection d'un 
chef certain dont l'autorité légitime sur l'Eglise en- 
tière ne puisse être révoquée en doute par per- 
sonne. 

Dans ces circonstances par bonheur extrémement 
rares ou tout-à-fait hypothétiques, les collisions entre 
les pouvoirs, la témérilé et la hardiesse des opinions, 
les tendances à l'usurpation des droits du Saint-Siége, 
les prétentions les plus exhorbitantes, les récriminations 
les plus déplorables de la part des prélats, des docteurs 
et des princes, peuvent aflliger les regards des fidèles; 
le cóté faible de l'humanité peut se montrer à décou- 
veri, le vaisseau de l'Eglise agité per la tempéte des 
passions et des intéréts contraires paraitra sur le point 
de faire naufrage; mais tous ces scandales, toutes ces 
divisions intestines respecteront constamment le fond 
divin et les qualités surnaturelles de l'Eglise. Sa foi, 
ses sacrements, sa morale, sa higrarchie, sa constitu- 
tion demeureront les mémes. 

&. Présidence du concile. Le Concile écuménique 
ne peut être présidé que par le Pape ou ses légats. II 
n'appartient qu'au chef de l'Eglise universelle d'exercer 
sur les évêques les droits attachés à la présidence. C'est 


à lui à proposer les affaires qui doivent être l'objet des 


délibérations de l'assemblée. C'est à lui à conclure ct 
à régler définitivement ce qui y est résolu. Tout ce qui 
intéresse le bien général est de sa compétence, il en 
est le juge. Aucun prélat de l'Eglise ne saurait sans 
crime s’attribuer le droit de présider sur le Pape, mem- 
bre essentiel du concile général en sa qualité de chef 
du corps des Pasteurs. Cela ressort évidemment de la 
constitution donnée à l'Eglise par J.-C. Aussi les con- 
ciles généraux de l'Orient ont-ils été eux-mêmes pré- 
sidés par les légats des évèques de Rome. La prési- 
dence d'honneur déférée à Constantin et à ses successeurs 
dans les conciles de leur empire, ne porte aucune ai- 
teinte à la présidence de droit du Pontife romain et de 
ses légats. Ces princes ne donnaient pas leurs suffrages. 
Ils faisaient, au contraire, profession de respecler comme 
des oracles les définitions des évéques. Il était conve- 
nable que le premier rang leur füt dévolu. La présence 
de ces princes au sein des Conciles commandait le respect 
aux ennemis de la foi et de la paix. La haute protection 
accordée par eux à ces saintes assemblées, la liberté 








263 


qu'elle assurait aux orthodoxes, les en rendait dignes. 
De plus la liaison des rapports ecclésiastiques et poli- 
tiques exigeait en quelque sorte que la majesté impé- 
riale ne parüt pas sans éclat dans ces circonstances 
solennelles où de grands intérêts sociaux se débattaient 
souvent avec beaucoup de vivacité. 

D. Liberté des délibérations et des suffrages. Y n'est 


pas moins essentiel à l'écuménicilé des conciles que les 


délibérations et les suffrages soient libres. Des actes aussi 
importans que les définitions de foi et les lois de disci- 
pline doivent étre le résultat des lumiéres, des con- 
victions et de la volonté libre des Pères. Ils ne peuvent 
lier les consciences que par des actes spontanés. Ce qui 
vient de la peur, ce qui peut étre attribué à la violence 
et à la précipitation n'impose aucune obligation; c'est 
l'autorité et non la fraude ou la violence qui fait les 
canons. Elle seule a le droit de se faire entendre et 
d'imposer des lois. Sans cette condition le concile le 
plus écuménique, sous le rapport de la convocation, de 
la présidence et du nombre peut dégénérer en conci- 
liabule. C'est ce qu'on vit dans le faux concile d'Ephése 
appelé par toute l'antiquité Latrocintum Ephesinum. On 
ne souscrivit à la définition proposée dans ce concile 
que sous l'impression des violences atroces exercées en 
pleine assemblée pur Dioscore. 

6. Mode des délibérations et des suffrages. Le mode 
extérieur des délibérations n'a pas toujours été le méme. 
Dans les anciens conciles, les délibérations et les suf- 
frages étaient publies. Tout se fesait dans les sessions 
oü le concile décide, définit, statue sur les points de 
doctrine, sur la discipline, ou sur les affaires majeures 
qui lui sont déférées. Les notaires ou greffiers écrivaient 
mot pour mot ce que chacun y disait avant de rien dé- 
cider. C'est tout cet ensemble de discours, de lois et 
de canons qu'on appelle les actes des conciles. Dans 
les derniers conciles généraux, on a délibéré et donné 
les suffrages dans des assemblées préparatoires appelées 
conférences. Dans les sessions solennelles on a seule- 
ment publié et sanctionné d'un vote convenu ce qui 
avait été déjà arrété dans les conférences. Ce mode est 
plus digne et plus édifiant. 

Régulièrement on doit opiner et voter par tête. Chaque 
Père ayant voix délibérative, a droit de suffrage. Quoique 
la vérité et la sagesse ne soient pas nécessairement du 
côté de la majórité, les présomptions sont néanmoins en 
sa faveur; ces présomptions se changent en certitude dès 
que le Saint-Siége confirme ce qu'elle a résolu. Mais 
si le Pape refusait, la minorité aurait constitué la plus 
saine partie du concile. C'est ce qui parait s'être vé- 
rifié en plusieurs circonstances où le bon droit, l'ortho- 
doxie la plus exacte et la sagesse des mesures ont eu 
le suffrage du moindre nombre. | 

Dans les conciles de Constance et de Bâle on s écarta 
du mode usité jusque-là. À Constance, on opinait non 
par tête, mais par nation. À Bâle on divisa le concile 
en classes ou congrégations composées de membres pris 
à peu près en nombre égal dans chaque nation. Il y 
avait en outre une assemblée composée des députés de 
chaque classe. Si cette assemblée approuvait à la ma- 
jorité des voix ce qui avait été résolu dans les congré- 
galions spéciales, on dressait l'acte qui devenait par là 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


264 


définitif. Ainsi c'était la dépufation des nations quí for- 
mait et arrétait les décrets, ce qui était fort dangereux. 
On prit ces mesures exiraordinaires à cause de la mul- 
titude des membres auxquels on voulut donner voie dé- 
libérative. Il en résultait qu'à Constance comme à Bâle, 
la prépondérance et l'autorité étaient données aux na- 
tions et diminuées du côté des juges naturels de la foi. 
Ce qui exposait l'Eglise à ne pas entendre la voix des vrais 
pasteurs. Elle pouvait facilement étre étouffée par celle 
des intérêts nationaux et de cette multitude de docteurs 
auxquels on donnait peut-être imprudemment droit de 
suffrage. Les faits viennent à l'appui de cette observa- 
tion. Le concile de Bâle, quoique général dans les pre- 
mières sessions, n'a pas été confirmé par le Saint-Siége. 
Eugène IV a méme condamné et réprouvé, avec l'as- 
sentiment du concile de Florence, comme contraires à 
lEcriture, aux SS. Pères et au concile de Constance 
lui-méme, certaines propositions sur la supériorité abso- 
lue des Conciles généraux au dessus des Papes, que 
les pères de Bâle avaient adoptées. 

Je suis persuadé que si à Bâle, on avait procédé 
d'après l'usage ordinaire et qu'on n’eût consulté que le 
Sacré-Collége et les évéques, le Saint-Siége aurait tout 
approuvé, parce que tout aurait été conforme à sa doc- 
trine et à celle de l'Eglise. Tant il est dangereux de 
s'écarter des règles canoniques en pareille malière, et 
dans des temps aussi fácheux. 

1. Confirmation du concile. Les décisions doctrina- 
les et les décrets de discipline n'ont de force dans l'E- 
glise que par l'adhésion du Pape. Jusque-là les réso- 
lutions des conciles ne sont pas encore celles de l'autorité 
supréme en matiere spirituelle, le corps des Pasteurs n'est 
complet qu'autant qu'il est uni à son chef, et l'autorité 
suprême ne réside jamais hors de cette unité. 

I| n'y a de lois obligatoires daps une société que 
celles qui sont au moins confirmées et acceptées par le 
chef supréme. La pratique de l'Eglise confirme ce prin- 
cipe incontestable. Les conciles d'Orient ont tous été con- 
firmés par le Saini-Siége et cette confirmation a toujours 
été demandée aux successeurs de S. Pierre comme né- 
cessaire. On doit ajouter que la confirmation des con- 
ciles généraux par les Papes a une force telle que seule 
elle peut suppléer, au besoin, à plusieurs autres con- 
ditions. La confirmation pontificale régularise et rend 
valide ce qui ne l'était pas dés le principe. Elle cor- 
rige les défauts dont la convocation et la présidence 
sont entáchés. - | 

Le mode de confirmation par les Papes est indif- 
férent. Si le Pape présidait en personne, les décrets du 
concile pourraient être rendus en son nom, avec la clause 
ordinaire, Sacro approbante Concilio. S'il ne préside 
pas, la confirmation se fait par un acte séparé. 

8. Le soin de faire exécuter les décrets des con- 
ciles généraux appartient au Pape, qui peut, d'après le 
droit de son siége, user des ménagements exigés par les 
circonstances, les modifiant ou y ajoutant, selon le besoin. 

Le concile de ‘Trente reconnut formellement le 
droit suprème du Saint-Siége, en lui soumettant ses 
décrets, et en déclarant réserver en toutes choses 
l'autorité apostoliqué pour l'applicàtion et l'exéculion 
des réformes. | , 





CHAPITRE X. 


AUTORITÉ DES CONCILES GÉNÉRAUX. 


|. En matière de foi, les décisions dogmatiques et 
morales des Conciles écuméniques obligent tous les chré- 
liens. Elles sont le témoignage infaillible du corps des 
Pasteurs avec qui J.-C. sera jusqu à la fin des siècles. 
Une fois intimées à tout le troupeau, elles sont à jamais 
fixes et irréformables. Il suffit de les connaitre pour 
être tenu, sous les peines du droit, d'y adhérer de cœur 
et de bouche. Si la politique ou les intrigues d'un parti 
puissant mettaient obstacle à la publication de ces dé- 
cisions, elles ne mériteraient pas moins pour cela le 
respect et la soumission les plus absolues. Sur ce point, 
il ne saurait y avoir de controverse entre les catholi- 
ques. Nous supposons ici que l'écuménicité des conciles 
est certaine. Car tant que le doute est permis, on n'est 
pas obligé de se soumettre immédiatement. Cette re- 
marque est importante pour hien apprécier certains actes 
concernant quelques conciles généraux de l'Orient, dont 
les monuments ecclésiastiques font foi, el qui ne parais- 


sent ni réguliers ni en harmonie avec le principe d'obéis-: 


sance dont on vient de parler. 

En effet, il y a eu des conciles qui n'ont revétu que 
peu à peu et comme par degrés les caractères évidents de 
représentation de l'Eglise universelle. Célébrés en Orient, 
composés presque exclusivement d'évéques grecs, con- 
voqués d'une seule partie du monde catholique, quoique 
destinés à devenir écuméniques, à raison de l'impor- 
lance de leurs opérations, ils ne pouvaient étre tels 
quavec le concours de la majorité des autres églises 
non représentées. L'acceptalion, la confirmation et par 
conséquent l'examen des actes et des définitions de ces 
conciles devenaient nécessaires. La confirmation par le 
Saint-Siége était d'abord une preuve d'orthodoxie et une 
garantie de l'acceptation successive de tout l'épiscopat 
catholique. Mais enfin cette acceptation, pour avoir lieu, 
exigeait un examen, el cet examen, pour être sage, digne 
des pasteurs, devait être assez sérieux pour justifier leur 
jugement. Or, des difficultés de plus d'un genre pou- 
vaient se présenter. Le doute pouvait porter sur l'or- 
thodoxie des définitions et sur l'autorité de l'assemblée 
dont elles étaient l'ouvrage. Il fallait s'assurer que ses 
canons exprimaient la foi de l'Eglise, que l'assemblée 
avait été légitimement convoquée et canoniquement pré- 
sidée; il fallait s'assurer que les délibérations avaient 
été libres, sérieuses, et que le chef de l'Eglise en ap- 
prouvant les définitions n'avait été trompé ni sur l'exis- 
lence ni sur le sens de ces mémes définitions. Ainsi 
l'adhésion de l'Eglise d'Occident était exigée comme un 
complément, sans lequel les conciles d'Orient n'auraient 
pas suffisamment représenté l'Eglise universelle. 

C'est à cette fin que le 14° concile de Tolède exa- 
mina et reçut les actes du sixième concile général, 
auquel les évêques de l'Espagne n'avaient pas été con- 
voqués. Le cinquième avait déjà éprouvé de l'opposition 
dans l'Eglise Latine, et il n'y fut recu comme écumé- 
nique que lorsqu'on se fut convaincu que la condam- 
nation des trois chapitres ne portait aucune atteinte au 
Concile de Chalcédoine. 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


. 266: 


Le septième concile général. second de Nicée, ne 
fut reçu en France et en Allemagne qu'à la fin du 
IX° siècle; car le concile de Francfort l'avait rejeté 
expressément. Trompés par un exemplaire latin où le: 
traducteur fesait dire aux péres de Nicée le contraire 
de ce qu'ils avaient défini, les évéques ne purent que 
repousser une doctrine impie. Mieux instruit, on n'hésita 
plus à admettre ce méme concile au nombre des con- 
ciles généraux. 

Ces sorles de manifestations de la part d'églises 
d'ailleurs catholiques, ces examens, ces confirmalions, 
ou rejets d'actes aussi solennels que ceux des conciles 
pour lesquels l'Eglise a un si profond respect, ne- peut 
élonner ceux qui connaissent l'organisation de l'Eglise, 
la nature des conciles généraux, la marche du gouver- 
nement du premier siége, et l'usage oü les églises d'Oc- 
cident et d'Orient ont été de confirmer leurs canons 
respectifs. Un mot sur chacun de ces points va achever 
de lever la difficulté. 

L'organisation de l'Eglise. veut que les évêques, 
juges de la foi, adhérent aux décisions dogmatiques, 
les confirment en connaissance de cause, et les fassent 
respecter ensuite par leurs inférieurs. La nafure des 
conciles généraux exige que des églises qui n'y ont 
pas été convoquées, si elles sont nombreuses et consi- 
dérables, les acceptent et les approuvent. 

Cette acceptation ne peut pas leur manquer lorsque 
le premier siége a reconnu dans les définitions la 
doctrine apostolique et la foi de l'Eglise romaine. Elle 
doit nécessairement amener celle de tous les évêques 
catholiques; car nous l'avons déjà dit, un concile com- 
posé d'un certain nombre de provinces, dont aucun 
évêque catholique n'a été exclu et auquel le S. Siège 
adhère, représente l'Eglise universelle et le corps en- ' 
seignant, lesquels se trouvent toujours. du côté où est 
le successeur de S. Pierre. 

La marche du S. Siége, dans ces circonstances, est 
calme, sage et modérée. Les Papes laissent paisiblement 
exercer aux évéques des églises non représentées leur 
droit d'acceptation. Tant que le doute relatif aux faits est 
permis, ils tolérent, mais ils instruisent, ils pressent, puis 
lorsque les faits sont devenus patens, l'adhésion a lieu, 
l'autorité du concile est reconnue. Si on persistait à le 
rejeter, nul doute qu'on ne füt retranché de la com- 
munion du S. Siége et du corps de l'Eglise catholique, 
par celui qui est le juge en dernier ressort de l'écu- 
ménicité des conciles et de l'orthodoxie de leurs dé- 
cisions. Il faut néanmoins remarquer que si le doute 
el les disputes avaient pour objet non la doctrine mais 
l'écuménicité d'un concile, le S. Siége pourrait être 
dans certains temps, beaucoup plus tolérant. On peut 
sacrifier à la paix et à l'unité, quand la foi ne court 
aucun danger et que les décisions dogmatiques ou la 
discipline générale sont sauvées. C'est une observation 
qui s'applique aux conciles de Florence et cinquième de 
Latran, sur l'écuménicité desquels on n 'est pas abso- 
lument d'accord. 

Par cetle sage conduite, la voix de l'Eglise uni- 
verselle se fait librement entendre, et des définitions 
qui ne paraissaient pas d'abord environnées de celte 
majesté que l'autorité des conciles écuméniques leur com- 





267 


munique, viennent s'ajouter aux symboles, et il faut 
y croire désormais comme aux vérités les plus éviden- 
tes de l'Evangile. 

Enfin il a élé d'usage pour établir et manifester au 
grand jour l'unité catholique, que l'Orient confirmát 
et recüt solennellement les conciles d'Occident, et 
l'Eglise d'Occident confirmàt les conciles des Orien- 
taux, pratique qui, loin de nuire à l'autorité de ces 
conciles, ne fait que la constater et la confirmer da- 
vanlage. | 

II. Les décrets de discipline des conciles écumé- 
niques obligent par eux-mémes. C'est une conséquence 
immédiate de l'autorité de ces saintes assemblées. Néan- 
moins leur exécution n'est pas nécessairement géné- 
rale, et c'est ce qui les distingue des décrets dogma- 
tiques. Les mœurs, le caractère, les coutumes. les 
législations particuliéres des peuples peuvent opposer 
des obstacles tellement forts que la nouvelle discipline 
ne puisse pas en triompher sans de graves inconvé- 
niens. Les papes et les évéques doivent presser l'exé- 
cution de cette discipline, mais si la résistance des 
mœurs et des habitudes est trop violente ou trop forte ; 
si la paix de l'Eglise doit souffrir notablement de 
l'introduction des nouveaux décrets, on doit tolérer 
et attendre des temps plus favorables. C'est le cas d'ap- 
pliquer l'axióme qui dit que souvent le mieux est l'en- 
nemi du bien. 

Il faudrait raisonner autrement si la discipline se 
rattachait à la foi et qu'elle füt destinée à prévenir 
l'altération du dogme ou du culte. La violer serait cri- 
minel et intolérable. Aussi le S. Siége a-t-il tenu ri- 
goureusement à la discipline qui fixe la fête de Pâque 
au dimanche qui suit le 14° jour de la lune de mars, 
pour ne pas favoriser l'erreur des judaisans. C'est 
également l'intérêt de la foi qui a engagé l'Eglise à 
maintenir partout l'usage de la communion sous une 
seule espèce, afin qu'on ne crüt pas avec les héré- 
liques du 15° siècle que J.-C. n'est recu tout entier 
que sous les deux espéces eucharistiques. Violer les 
canons en pareille matière, c'est se rendre suspect 
d'hérésie et encourir les anathémes lancés contre les 
hérétiques. En général on peut dire que les lois ecclé- 
siastiques ne doivent pas être mises à exécution avec 
trop de rigueur. Le gouvernement spirituel doit ètre 
doux et plein de condescendance pour les usages qui 
peuvent se tolérer mais il ne faut pas conclure de là 
qu'une église particulière a le droit de rejeter en masse 
la discipline d'un concile écuménique; cette conduite 
serait une tentative pleine d'orgueil, une injure faite à 
l'esprit de Dieu qui conduit l'Eglise et les pasteurs, une 
révolte déplorable dont l'effet immédiat serait de séparer 
ce qui doit demeurer uni; l'harmonie serait rompue, 
l'uniformité détruite, et l'on tirerait de là cette consé- 
quence que les lois ecclésiastiques ont besoin de l'ac- 
ceplation des inférieurs pour obliger. Ainsi, à moins de 
circonstances qui rendent les décrets d'un concile écu- 
ménique d'une exécution moralement impossible, ils 
obligent en tous points, lorsqu'ils sont suffisamment 
connus et qu'il n'y a pas été dérogé légitimement par la 
coutume ou par des dispenses canoniquement obtenues. 

III. Les assemblées générales du corps des pasteurs 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


268 


sont si vénérables, leur autorité dans l'Eglise est si haute, 
leurs décrets sont présumés étre et sont en effet si bien 
adaptés aux besoins généraux et particuliers, soit à raison 
des connaissances locales, de la science, de la vertu et 
du nombre des Péres, soit à raison de lassistance 
divine, que le Pape ne peut ni les supprimer, ni y dé- 
roger, ni en dispenser sans de graves motifs dont lui- 
méme est juge légitime et compétent. 

Ainsi, le Pape se doit à lui-méme et à l'Eglise de 
gouverner selon les canons des conciles. Il leur est 
supérieur sans aucun doute. Lorsque la nécessité ou 
l'utilité des fidèles le réclame, il s'écarte à bon droit 
de ces règles, d'ailleurs si saintes et si obligatoires. 
Le devoir de sa charge apostolique, les droits de sa 
suprématie universelle l'obligent en effet à pourvoir, 
de la meilleure manière aux besoins ordinaires et 
extraordinaires prévus ou imprévus par les canons. Ces 
pouvoirs, il les tient immédiatement de Dieu, et l'Eglise 
ne peut jamais les suspendre. Le Pape est certainement 
soumis aux canons, eu ce sens quil ne doit pas v 
déroger capricieusement, et cela en vertu d'une loi 


supérieure aux conciles généraux, loi qui veut que 


l'autorité la plus haute soit aussi la plus sage, la plus 
édifiante. 

Les Papes sont donc obligés de gouverner d'aprés 
les canons des conciles qu eux-mémes ont faits ou sanc- 
tionnés. Ils peuvent dispenser, mais non dissiper. 


CHAPITRE XT. 


. CONSTITUTIONS DES PAPES. 


1. Les conciles généraux ne se tiennent qne pour 
les besoins urgents et impérieux. On n'a jamais pu réussir 
à les assembler réguliérement comme il en a été question 
à l'époque des conciles de Bâle et de Constance. Ce 
dernier concile statua qu'ils se tiendraient tous les dix 
ans. ]| faut, pour qu'un concile général ait lieu un 
lel concours de circonstances que si les affaires reli- 
gieuses n'élaient réglées souverainement que par lui, 
la foi, les mœurs et la discipline courraient les plus 
grands dangers. Aussi, le divin fondateur du christia- 
nisme a-t-il pourvu au gouvernement régulier de son 
Eglise en établissant un pouvoir permanent, supréme, 
général, dans la personne de S. Pierre et de sés succes- 
seurs. Le S. Siége représente par lui-méme l'Eglise 
universelle, comme le dit si souvent saint Augusiin. Il 
est le chef, le centre, la partie essentielle, principale 
et par conséquent l'organe naturel, l'interpréte ordinaire, 
le représentant-né de toute l'Eglise. Un prince représente 
l'Etat quil gouverne ; un général, l'armée qu'il com- 
mande. 

Tout ce que décerne, pour le bien commun de la 


chrétienté, le Pontife romain, c'est par l'autorité de 


S. Pierre à qui tout le troupeau a été confié, qu'il le 
décerne. Le prince des apôtres vit et préside dans la 
chaire oü sont assis maintenant et toujours ses légiti- 
mes successeurs. Le Saint-Siége est un centre commun 
auquel se rapportent les grandes affaires et d’où part la 
direction, le mouvement et.la vie du corps. Ses cons- 
titutions sont aussi nombreuses que remarquables. Elles 


269 


sont par conséquent une source très importante du droit 


canon. 

2. Objets des constitutions pontificales. Les unes 
sont relatives à la foi, à la morale, au culte, 
canonisation des saints, à la discipline générale; les 
autres concernent les affaires spirituelles des diocéses, 
des ordres religieux, des communautés, des établisse- 
ments de charité, de piété ou d'étude, et méme des 
familles, et des particuliers. Ainsi les constitutions 
pontificales n'ont ni la méme importance, ni la méme 
étendue. 

J. Indépendance de ces actes de la part du Pape. 
Les unes et les autres, le pape peut les rendre spon- 
tanément, de son propre mouvement, sous l'inspiration 
du devoir de sa charge, motu proprio, ou bien à la 
prière et à la sollicitation de quelqu'un. Dans lun 
comme dans l'autre cas, les constitutions pontificales 
méritent le méme respect. Il est absurde de soutenir 
que le souverain pontificat ne peut et ne doit s'exercer 
quà la prière de ceux qui lui sont soumis et qui ont 
besoin de ses faveurs. Cette dignité est active par 
elle-méme. 

A. Dénominations des constitutions Pontificales jus- 
que aux temps modernes. Les conslitutions rendues par 
les Papes dans leurs propres conciles à Rome, portent 
le nom de décrets. Les anciens Papes avaient coutume 
de ne rien faire d'important sans le concours des 
évéques plus immédiatement soumis à leur juridiction. 
L'affluence des prélats d'Italie dans la capitale du monde 
chrétien et de l'empire rendait facile leur réunion. Les 
affaires de leurs églises d'une part, leur dévotion à 
visiter le tombeau des Apôtres; de l'autre, l'obliga- 
tion qui leur était imposée de venir rendre comple 
de leur administration, le retour des gran les solennités 
pontificales et surtout la convocation régulière des 
eonciles romains composés des prélats de presque toute 
l'Italie, les ramenaient en grand nombre auprès du 
Père commun des fidèles, lequel profitait de leurs lu- 
mières et de leur zèle dans les affaires particulières et 
générales de l'Eglise. On appelle lettres décrétales des 
Papes, leurs réponses à des consultations particulières, 
soil en matière de foi, soit en matière d'administration 
el de discipline. Ordinairement les évêques à qui ces 
lettres décrétales sont adressées directement; sont char- 
gés de les communiquer à ceux des provinces voisines 
pour leur servir de règles dans des cas semblables. 

Litterae. encyclicæ, catholice, tractatoriæ ; c étaient 
des lettres circulaires adressées à toutes les églises ou 
aux églises d'une province ecclésiastique. 

Litere episcopales, diaconales, clericales, ainsi ap- 
pellées du nom des personnes axquelles elles étaient 
adressées. 

Littere intronisticæ ; c'étaient celles qui annonçaient 
aux églises et aux évéques l'élection et l'intronisation du 
houveau pape, qui y insérait toujours une formule de 
profession de foi catholique, y condamnant surtout les 
hérésies nouvelles. 

lattere a paribus, ains) appelées parce qu'on devait 
en faire des copies exactes pour étre envoyées à qui de 
droit. 

Littere denunciative ; elles dénoncaient à l'Eglise 


\ 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


à La 


270 


un ennemi commun de la foi q qu'on devait repousser. S. 
Flavien sollicita de S. Léon, des lettres de ce genre contre 
Nestorius. | 

— Epistole declarativæ.-Eiles proscrivaient directement 
l'erreur et l'hérésie. 

Littere indicative. Elles faisaient connaitre les per- 
sonnages célèbres par leurs vertus qu'on mettait au 
nombre des saints que l'Eglise honore. 

littere paschales. C'étaient celles par lesquelles le 
Pape indiquait chaque année le jour oü l'on devait 
célébrer la fête de Pâque dans toutes les églises. La 
savante église d'Alexandrie était préalablement con- 
sultée. 

Littere. synodales, ou de convocation à un concile. 

9. Dénomination et forme des constitutions modernes. 
Aujourd'hui les constitutions pontificales s'expédient seus 
le nom et la forme de Bulles et de Brefs, de rescrits, 
d'encycliques et de simples signatures. 

Les bulles sont plus ordinairement employées dans 
les affaires les plus importantes. On en distingue de 
deux sortes: les bulles consistoriales et les bulles non 
consistoriales. Les premiéres sont dressées dans le 


consistoire des cardinaux, qui les souscrivent, et sont 


envoyées à la chancellerie romaine. Les bulles non 
consistoriales ne sont point souscrites par les cardi- 
naux et sont pourtant expédiées par la chancellerie. 

Les brefs sont en général des constitutions d'un 
moindre intérêt. Je dis en général, car il y a surtout 
depuis les derniers régnes, des brefs d'une trés haute 
importance; tels sont ceux de Pie VI touchant la cons- 
titution civile du clergé de France et les affaires d'Alle- 
magne. 

Tel est encor le Bref de Grégoire XVI sur l'her- 
mésianisme. 

Les brefs sont écrits en beaux caractères latins sur 
du parchemin blanc et fin. Ils portent l'empreinte en 
rouge d'un sceau à l'image de S. Pierre jetant ses 
filets à la mer. C'est l'anneau du pécheur: Annulus 
piscatoris. Ils sont expédiés au secrétariat des brefs, 
et signés par le cardinal qui préside à cette adminis- 
tration, quelquefois par le pape lui-même. 

On appelle rescrits les indults concernant les con- 
cessions faites à des particuliers sur leur demande. 
Les rescrits sont soumis à des règles de subreption 
et d'obreption dont la connaissance est nécessaire pour 
juger de la validité de ces actes. 

Les encycliques sont des lettres circulaires qui 
contiennent des avis, des exhortations, des instructions 
relatives aux circonstances. 

Il y a aussi des actes appelés simples signatures 
que le Pape expédie par lui-méme en les souscrivant. 

6. Précautions prises par le Samt-Siége dans la 
confection des Bulles les plus importantes. Avant de 
publier les constitutions concernant la foi, la canoni- 
sation des saints, les Papes ont coutume d'ordonner 
des prières publiques. 

L'objet de la constitution est longtemps débattu et 
discuté dans des congrégations particulières par les 
cardinaux, prélats,. théologiens, canonistes, qui sont 
appelés à donner leurs avis, avec autant et plus de 
soin peut-être qu'on ne le ferait dans un concile général. 





271 


Les traditions del Eglise romaine et des Pères, les 
ouvrages des théologiens et des canonistes sont con- 


sultés, examinés et appliqués à la matière présente ; les 


‘avis des consulteurs sont rapprochés et discutés en 
commun. De nouvelles prières publiques sont souvent 
ordonnées ; le Pape forme son jugement, et lorsqu'il 
croit pouvoir prononcer, la bulle est publiée. 

1. Etendue et sanction de ces bulles. Si la bulle 
est adressée à toute l'Eglise avec injontion à tous 
pasteurs et fidèles de s'y conformer sous peine d'ex- 
comunication majeure encourue par le seul fait, nul 
doute que dans ce cas le Pape n'ait voulu exercer 
un acte de suprématie universelle, et remplir comme 
successeur de S. Pierre à l'égard de ses fréres les 
devoirs de sa charge, peut-être méme le plus sublime 
de tous, celui de les confirmer dans la foi et de régler 
les croyances publiques. 


CHAPITRE XII. 
AUTORITÉ DES BULLES. 


Lorsque les anciens papes envoyaient aux conciles 
écuméniques de l'Orient les instructions et décrets 
dogmatiques ou disciplinaires qu'ils avaient dressés 
dans leurs conciles de Rome avec injonction à leurs 
légats de.ne point permetire qu'on s'en écartàt, ils n'é- 
taient pas.plus sûrs de la vérité que les papes des der- 
niers temps après les épreuves que leurs bulles subissent 
et les savantes discussions auxquelles elles sont sou- 
mises. Quand ils se sont éclairés par de téls moyens 
áls peuvent prudemment compter sur l'assistance divine 
et déployer toute la puissance de la majesté apostoli- 
que; car ils ont incontestablement le droit de définir en 
matière de foi, de déterminer l'objet du culte public 
ei universel, de régler la discipline générale. Or qui 
oserait dire qu'avec de telles précautions, l'exercice 
de ce droit n’est pas à l'abri de toute erreur essen- 
tielle, même sous l'aspect, purement hnmain, en faisant 
abstraction de l'assistance divine? ' 

Si le Pape m'imposait légèrement sans examen un 
nouveau symbole de définitions; s'il mettait au nombre 
des saints, des personnages de la vertu et des miracles 
desquels il n'aurait pas de preuves certaines ; s'il sta- 
tuait en matière de discipline générale sans connaissance 
de cause, par caprice, il n'agirait pas avec cette matu- 
rité et cette sagesse que lui impose sa charge, il ne par- 
lerait pas ez cathedra ; mais un tel désordre en pareille 
matière de la part de celui que tous les chrétiens sont 
tenus de respecter comme leur pasteur supréme, ne se 
présume pas, et il faudrait qu'il fût notoire pour qu'on 
fût autorisé à dénier à ses actes le caractère d'auto- 
rité qui leur est inhérent. Ainsi la soumission à l'égard 
des bulles pontificales, surtout en matières qui intéres- 
sent la foi, les mœurs, la sainteté du culte est un devoir 
pour tous. Si ce que l'autorité confirme demeure ferme, 
ce qu'elle décide elle-même ne le sera t-il pas? Peut-on 
se tromper en écoutant le vicaire de J.-C. le docteur 
et le pastenr universel? Pierre a t-il cessé de vivre dans 
ses successeurs, instruisant l'Eglise universelle? Dans 
ce cas voilà l'alternative où vous vous placez: si vous 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


272 


vous soumettez à celte bulle dogmatique, à cette bulle 
de canonisation, à ce décret général de discipline, vous 
pouvez lomber dans l'erreur, dans la superstition, dans 
le désordre. C'est votre hypothése. Si au contraire vous 
osez les contredire, vous étes frappés d'excommunica- 
lion majeure par le seul fait, par celui qui a recu la 
plénitude du pouvoir de lier et de délier, c'est l'hypo- 
thése de la bulle sanctionnée par cette terrible peine. 

Chose étrange! Ceux-là seuls appartiennent à l'E- 
glise, qni en obéissant admettent peut-étre une erreur 
en matière de foi, qui tombent dans le faux en matière 
de culle, qui se souillent d'une faute en se soumettant 
à celte discipline! 

C'est ainsi que l'erreur, la superstition et l'inmo- 
ralité des lois s'introduiraient dans l'Eglise elle-méme, 
malgré les promesses de l'Evangile et en vertu de l'o- 
béissance qu'il prescrit à l'égard du pasteur supréme. 
Mais alors la pierre sur laquelle l'Eglise a été bâtie serait 
ébranlée, la base de ce grand édifice serait changée 
et le centre de l'unité déplacé. On sortirait de la bonne 
voie en écoutant le pasteur parlant à toute l'Eglise au 
nom de Pierre aprés avoir consulté la foi et la tradi- 
lion de son siége, aprés avoir prié, examiné, disculé 
avec tout le soin possible. Cela se concoit-il? non. Il 
n'y a que des impies, des hérétiques, des schismati- 
ques, des hommes aveuglés par l'orgueil, l'ignorance 
et l'esprit de révolte qui soient capables de suivre leur 
propre sens au mépris d'une définition de foi ou d'une 
autre loi émanée du vicaire de J.-C. s'adressant dans 
les circonstances et aux conditions dont on vient de 
parler, à l'Eglise universelle. | 


CHAPITRE XIII. . 


MANIERE DONT LES BULLES PONTIFICALES SONT BEÇUES 
DANS L'EGLISR ET DEKNIER CARACTÈRE DR LEUR AUTORITÉ. 


C'est un principe catholique que les constitutions 
pontificales en matière spirituelle obligent en conscience, 
indépendamment de l'acceptation des inférieurs. Sans cela, 
la suprématie n'existerait pas et le gouvernement gé- 
néral de l'Eglise ne serait pas méme un gouvernement 
républicain, puisqu'il est de l'essence de tout gouver- 
nement de pouvoir lier la liberté des inférieurs même 
conire leur gré. Néanmoins comme les évéques répan- 
dus sur toute la terre sont établis pour gouverner l'E- 
glise sous la dépendance de leur chef supréme, le con- 
cours de ces évéques est indiqué par cette divine orga- 
nisation, comme le moyen ordinaire de faire observer 
les lois générales : soit qu'elles émanent du Saint-Siége, 
soit qu'elles soient faites avec son consentement par un 
Concile écuménique. Ce concours des évêques est digne, 
intelligent, en rapport tout à la fois soit avec leur ca- 
ractère sacré de juges de la foi et de l'opportunité des 
lois disciplinaires, soit avec leur dépendance nécessaire 
à l'égard de l'autorité première. Par rapport à la foi, 
ils publient, ils font observer les lois et les décrets des 
conciles écuméniques. Ils ne souffrent pas qu'on y donne 
la moindre atteinte. Ils jugent, ils enseignent conformé- 
ment aux symboles, aux définitions de ces saintes. 
assemblées, et par là méme ils y adhérent, les confir- 


, 


273 


ment. C'est ainsi que le décrets des conciles qui ne 
sont que des assemblées représentatives de l'Eglise, 
deviennent l'objet de la foi, des jugements et de l'ensei- 
gnement de cette même Eglise. Cette conduite des évé- 
ques est obligatoire: car ils cesseraient d'être catholi- 
ques, s'ils se séparaient du centre de l'unité, de la chaire 
apostolique qui a confirmé les Conciles, lesquels par 
cela méme représentent virtuellement mais essentielle- 
ment et indivisiblement l'Eglise entière. 

Si les enseignements de la foi et de la morale 
arrivent directement du S. Siége, l'organisation que 
].-C. a donnée à la société chrétienne, exige que la 
voix de Pierre, qui vit et qui préside dans la personne 
de son légitime successeur, elle exige que, pour se 
faire entendre à tous les fidéles, cette voix emprunte 
celle des évéques, des juges mémes de la foi: c'est 
par leur organe qu'elle doit éclater au milieu des 
peuples: les évéques sont appelés à répéter ses accens, 
à en étre les fidéles échos. Ils adhérent à l'esprit de 
foi qui a dicté les bulles dogmatiques et à la doctrine 
dont elles sont l'expression. 

Ils les acceptent et les publient avec une soumission 
respecluense, et alors les conslitutions dogmatiques 
des Papes ont revêtu ee haut degré d'authenticité et 
ce caractère de catholicité qui appartiennent à la foi de 
l'Eglise universelle. Ils y conforment leur jugement et 
leur croyance, et ne permettent jamais quon s'en 
écarte parmi ceux qui sont soumis à leur juridiction. 

Cette conduite est obligatoire. 1l est de la foi 
catholique que les enseignements du Pape regardent 
tous les chrétiens (Concile de Florence). Chaque évéque 
promet dans son sacre de recevoir avec respect, d'en- 
seigner et de garder les constitutions du S. Siége Apos- 
tolique. D'ailleurs, il n'est assurément aucun évêque 
au monde qui puisse avoir la prétention de mieux 
penser et de mieux juger en matière de foi que le 
successeur de S. Pierre, et de mieux connaitre la 
doctrine catholique sur un point dogmatique que l'Eglise 
romaine et son chef. 

Mais c'est encore trop peu dire pour faire sentir 
cette obligation. N'oublions pas que J.-C. a prié pour 
que la foi de S. Pierre ne manquát pas, et que c'est 
en vertu de cette puissante supplication que la foi de 
S. Pierre est devenue le fondement de l'Eglise, la 
cause de sa puissance et de son autorité pour confir- 
mer ses frères. 

En outre, voici un raisonnement qui me parait 
d'une grande force. Il est certain que la foi de l'Eglise 
romaine est la foi de l'Eglise catholique. L'Eglise ro- 
maine est la mère et la maitresse de toutes les églises. 
La foide l'une est nécessairement la foi des autres, 
puisqu'il est nécessaire d'après S. Irénée que chaque 
Eglise particuliére soit en communion avec cette Eglise 
à cause de sa principale autorité; « Ad hanc (romanam) 
Ecclesiam propter potentiorem (cette leçon des ancien- 
nes éditions est préférable à celle des Bénédictins de 
S. Maur qui l'ont remplacée assez légèrement par po- 
tiorem). principalitatem necesse est omnem convenire 
ecclesiam, hoc est, omnes, qui sunt undique fideles 
in qua semper conservata est quz est ab apostolis 
traditio » (S. Iren. liber 3. cap. 3 de haeres.). L'Eglise 


19° sífnm. 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


214 


romaine est toujours catholique, elle est toujours le 
cenire invariable de l'unité. 

Or, l'Eglise romaine suivra toujours les enseigne- 
ments de son légitime pasteur ; elle n'aura d'autre doc- 
trine que la sienne. Elle ne se séparera jamais de son 
chef. Elle ne le peut pas. Il faut que les pasteurs des 
églises inférieures, s'ils ne veulent pas les séparer de . 
l'église-mére, leur enseignent la doctrine de l’évêque de 
Rome, du Saint-Siége. C'est par ce moyen que ces églises 
particulières se conserveront dans l'unité catholique. 

C'est par cette communication merveilleuse d'ensei- 
gnement et de foi que la méme doctrine vivifie tout le 
corps de l'Eglise. Admirable mission de l'épiscopat! Par 
cette acceptation intelligente el divinement autorisée, la 
foi du chef de l'Eglise se manifeste et se professe par- 
lout. Et c'est.alors qu'a lieu sa transformation la plus 
glorieuse. Elle ne s'appelle plus seulement la doctrine 
du Saint-Siége, la foi de l'Eglise romaine : c'est la foi 
catholique, c'est la doctrine de l'Eglise universelle, doc- 
trine irréformable, invariable et absolument infaillible. 

Mais cette doctrine, cet enseignement du Saint-Siége 
devenus la doctrine et lenseignement de tous les évé- 
ques catholiques, n'étaient-ils pas infaillibles à leur ori- 
gine et dans leur source, avant méme d'arriver jus- 
qu'aux églises particulières ? L'Eglise romaine, avant de 
croire aux enseignements de son pasteur immédiat et 
suprême, a-t-elle besoin d'attendre l'assentiment des au- 
tres églises qui sont ses filles, et des autres pasteurs 
qui, eux-mêmes sont des brebis à l'égard de Pierre? 
La voix infaillible de l'autorité vient-elle d'en haut ou 
d'en bas? En d'autres termes l'infaillibilité est-elle at- 
tachée, non à l'enseignement du pape et à l'acte que 
son devoir l'oblige de publier, mais à l'assentiment ex- 
prés ou tacite des évêques qui s'y soumettent et qui 
l'aeceptent? Lequel de l'acte ou de l'acceptation jouit 
du privilége de l'assistance divine? | 


CHAPITRE XIV. 
SUITE DU MÉME SUJET. 


Pour répondre à la question proposée au chapitre 
précédent, nous n'entrerons pas dans l'examen des opi- 
nions des théologiens et des canonistes à cet égard. 
Nous nous bornerons à exposer les principes catholiques 
et ceux qui, ayant une plus étroite liaison avec la consti- 
tution de l'Eglise sont aussi plus conformes à la tradi- 
tion, aux saints canons et aux faits qui dominent l'histoire 
du gouvernement supréme de la religion chrétienne. 

1. Une Providence surnaturelle veille à la conser- 
vation du sacré dépôt: Ecce ego vobiscum sum, etc. Des 
grâces spéciales sont donc accordées aux successeurs 
des apôtres afin qu'ils n'enseignent, n'approuvent et ne 
prescrivent rien qui puisse porter atteinte à l'intégrité 
de ce dépót. 

2. Ces grâces sont très efficaces: elles rendent im- 
possible de la part de l'Eglise tout acte de l'autorité 
suprême , toute décision doctrinale, tout enseignement 
dogmatique et moral, toute disposition législative tendant 
à substituer positivement l'erreur et le péché à la vé- 
rité et au bien. Sans cela comment l'Eglise serait-elle 


18 


275 


la colonne et le fondement de la vérité? Et que devien- 
drait le commandement qui nous oblige à écouter les 
enseignements des pasteurs commo ceux de J.-C. ? Sans 
cette préservation providentielle l'Eglise ne serait-elle pas 
à raison de la faiblesse inhérente à la faiblesse de ses 
organes, dans un continuel el inévitable danger de 
détruire de ses propres mains l'œuvre divine qu'elle 
est destinée à maintenir parmi les hommes? 

3. Ni les sciences naturelles et humaines, ni les faits 
historiques et personnels qui sont sans importance par 
rapport à la conservation du dépót de la révélation, à 
l'existence et à la perpétuité des propriétés de l'Eglise 
ne sont l'objet de l'assistance promise dans l'Evangile. 

À. Les décisions, les définitions, les déclarations, 
les lois, les approbations solennelles, concernant la foi, 
la morale, les sacrements, le culte, la vie intérieure et 
extérieure du clergé et des fidéles, à moins qu'elles ne 
soient intimées par l'Eglise en termes clairs et précis, 
sans hésitation aucune, comme devant servir de règles 
.à nos jugements et à nos actes, ne sont pas certaine- 
ment protégés par cette assistance divine. Rien n'est 
i nfailliblement conforme ou opposé à la révélation, à la 
vérité, à l'unité, à la piété, à l'édification, au devoir 
ou à la perfection que ce que l'Eglise définit, commande, 
enseigne, pratique, prescrit ou réprouve positivement 
et directement comme tel. Les assertions et les preuves 
à l'appui, les explications et les motifs qui les ac- 
compagnent, lorsqu'ils se rencontrent incidemment dans 
les actes ecclésiastiques, sans intention manifeste d'im- 
poser le devoir de croire, n'ont pas une autorité infail- 
lible, parce que ce qui n'équivaut pas à un comman- 
dement de la part de l'Eglise ne saurait intéresser 
gravement et assez prochainement le sacré dépôt qui 
lui a été confié. | 

D. L'assistance de Dieu s'attache anx actes du pouvoir 
constitutif: elle est faite pour les protéger contre l'er- 
reur et leur communiquer cette autorité supréme qui les 
égale presque à la parole de Dieu. L'infaillibilité doit 
donc naturellement se proportionner à l'étendue et à 
l'éminence du pouvoir. Il y un pouvoir universel, plein 
et suprême, un pouvoir subordonné: l'un et l'autre par- 
ticiperont au privilége de l'assistance selon l'étendue de 
leur institution. L'inerrance résidera dans le chef comme 
celui qui a recu la pleine puissance de gouverner tout le 
troupeau; dans les évêques qui lui sont unis comme 
dans la partie intégrante du corps des pasteurs ; dans le 
chef et dans les membres comme dans le tout; elle sera 
si je puis m'exprimer de la sorte, capitalement dans 
le chef, par voie d'association dans les évéques qui ensei- 
gnent avec lui, plénièrement dans le premier ordre hié- 
rarchique.  . 

. 6. Ii n'y a pas deux sortes d'infaillibilité active, l'une 
dévolue au Pape et l'autre aux évéques. Le privilége 
du chef profite aux membres, ct celui des membres 
n'est qu'une participation et une extension du privilége 
du chef. Les grâces de la divine assistance toujours plus 
abondantes et toujours plus efficaces dans celui qui a 
la principale autorité, se répandent sur les autres juges 
de la foi afin qu'ils enseignent partout la méme doc- 
lrine. L'infaillibilité sc met aussi en harmonie avec la 
destination des pouvoirs; elle s'attache à la plus haute 


J PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


216 


autorité afin que ne perdant jamais rien de la plénitude 
de sa puissance, i| ne manque à ses actes aucune 
des conditions nécessaires pour rendre complète et cer- 
taine l'obligation de se soumettre à ses décisions el 
d'adhérer de cœur et de bouche à ses jugements so- 
lennels. Elle s'attache aux enseignements de l'épiscopat 
afin que, s'associant à son chef, il rende manifeste dans 
tout l'univers l'unité de la foi orthodoxe. 

1. Le partage n'est pas égal parce que l'autorité n'est 
pas égale. La dignité n'étant pas la méme, il n'est pas 
étonnant que la prérogative de l'inerrance ne soit pas 
la méme. La source et le ruisseau, le foyer et les rayons 
sont-ils tout-à-fait la méme chose? Si les évéques avec 
leur pouvoir dépendant avaient une infaillibilité distincte 
de celle du Pape, ou bien encore une infaillibilité égale 
ou d'un ordre supérieur à la sienne ce privilége ne pour- 
rait que jeter la perturbation dans l'économie des pou- 
voirs et du gouvernement..]| égalerait les évéques au 
Pape, s'il ne les élevait pas au-dessus de lui. Car il 
est évident que plus un peuvoir sera protégé par l'as- 
sistance divine, plus il acquerra de dignité et de puis- 
sance. Une égalité d'assistance donnera une égalité de 
pouvoir. De là, deux centres d'unité de foi, dans l'ordre 
hiérarchique. La supériorité dans l'assistance serait la 
substitution de la suprématie des évéques et du concile 
général en matière de doctrine à la suprématie du Pape 
en ce quelle a de plus éminent. Le Pape ne pourrait 
ni rejeter, ni modifier les décisions des évéques. On 
ne réforme pas des jügements absolument infaillibles. 
Son adhésion serait acquise de droit au concile sur 
lequel il perdrait sa suprématie de juridiction dans les 
enseignements doctrinaux pour ne conserver qu'une 
simple suprématie d'honneur. 

Dans l'un comme dans l'autre cas, dnns le partage 
supérieur ou égal de la divine assistance, it y aurait 
donc extinction totale, suppression radicale de fait et 
de droit du supréme pouvoir du vicaire de J.-C. en ce 
qui touche la foi. | 

Si vous dites que la part des évéques à l'inerrance 
est moindre que celle du Pape, vous avouez, par là 
méme qu'elle ne peut jamais prévaloir. Le moins est 
contenu dans le plus, la partie dans le tout. L'infail- 
libité du Pape renfermera éminemment celle des évé- 
ques, et celle-ci n'ajoutera rien d'essentiel à celle-là 

Si vous ajoutez que sans entrer dans la question de 
l'économie intérieure de l'infaillibilité de l'Eglise, vous 
vous en tenez au sentiment qui veut que l'inerrance 
absolue n'est attachée qu'au concours du chef et des 
membres du corps des pasteurs, je réponds que cette 
manière de trancher le difficulté n'est pas heureuse. Elle 
laisse à découvert sans solution de graves et importantes 
questions étroitement liées à la constitution et à l'autorité 
de l'Eglise. 2 

Je demande comment l'Eglise est infaillible, com- 
ment les jugements des Papes consentis par les. évéques 
sont irréformables. 

Le sont-ils à cause principalement de l'autorité du 
Pape et parce qu'il est le centre visible de l'unité? Son 
autorité doit-elle prévaloir sur celle des évéques ses in- 
férieurs ? Pourrait-on opposer à cette autorité centrale, 
universelle, l'autorité subordonnée des évéques ? Ceux- 


271 


ci pourront-ils réformer les jugements du Pape? La su- 
prémalie de celui-ci est-elle donc suspendue et son 
autorité est-elle douteuse avant le consentement des 
évéques? Et puis, qui décidera la question du fait de 
leur acceptation? La doctrine publique du chef de l'Eglise 
ne doit-elle pas toujours être considérée comme la doc- 
trine de tous les évêques? Les jugements du Pape ne 
sont-ils pas les jugements anticipés de l'Eglise? 

Si on donne à ces questions une solution contraire à 
l'inerrance du Pape, on fait aussitôt revenir l'égalité et 
mème la supériorité de l'autorité épiscopale. On affaiblit 
le privilége du Pape dont on diminue l'autorité suprême, 
conséquence dont nous avons fait voir la fausseté et le 
danger. 

ll est par conséquent démontré que le signe extérieur 
le plus éminent, le plus caractéristique des infaillibles 
enseignements de l'Eglise, c'est l'unité qui a sa base, 
son fondement, son centre visible dans le S. Siége, cette 
pierre ferme sur laquelle l'Eglise a été bâtie. 

Nul enseignement ne sera donc infaillible de la part 
des juges de la foi qu'à la condition: 1. qu'ils seront dans 
la communion du S. Siége: 2. qu'ils rejeteront les doc- 
trines que le S. Siége réprouve: 3. qu'ils n'admettront 
comme catholiques que celles qu'il admet: 4. qu'ils adhé- 
reront à toutes celles qu'il dé(init, lorsque surtout il les 
intime à toute l'Eglise et qu'on ne saurait contredire 
sans encourir l'excomunication, sans étre privé de la 
communion du Vicaire de J.—C. malheur effroyable que 

les intérêts de la vérité ne pourraient jamais rendre né- 
céssaire sans entraîner la ruine de l'Eglise telle que Dieu 
l'a constituée. 

Le privilége de l'inerrance regarde donc principale- 
ment le pape et secondairement les évêques. Il s'attache 
tout à la fois aux actes de la suprématie pontificale 
concernant le sacré dépôt et à leur acceptation par le 
grand nombre d'évéques voulue par la Providence afin 
que l'unité catholique soit manifeste. 

8. C'est l'enseignement public du corps des pasteurs 
catholiques qui est le motif extérieur de la foi catho- 
lique... Ecce vobiscum sum... docentes servare quecumque 
mandavi vobis... qui vos audit, me audit... si quis 
Ecclesiam non audierit, sit tibi sicut. ethnicus et pu- 
blicanus. | 

Mais, comme nous l'avons dit, l'enseignement du 
pasteur universel des chrétiens répond de celui des autres 
pasteurs ; il en est la fidèle interprétation et la mani- 
féstation anticipée dans les bulles dogmatiques. À son 
tour l'enseignement des derniers est à l'égard de ces 
actes solennels, le témoin irrécusable de leur orthodoxie. 
Ces deux enseignements n'en sont qu'un. Ils se garan- 
tissent l'un l'autre et forment ensemble cette grande voix 
de l'Eglise qui ne parle jamais qu'en faveur de ce qui 
est saint, juste, vrai, moral et évangélique dans les cir- 
constances oü nous avons dit quelle était infaillible. 

Depuis plus de dix-huit siècles, les Papes et les 
évéques ne cessent de répéter les mêmes accents. Les 
voix discordantes sont condamnées au silence ; on les force 

de rendre hommage à la vérité, ou elles sont signalées 
comme des échos infidéles que l'esprit de mensonge 
fait souvent entendre pour tromper les simples et les 
orgueilleux. Mais c'est la voix de Pierre qui domine 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


278 


dans cet admirable concert où tant de voix s'unissent 
si constamment pour redire à tous les siècles les paroles 
de vie sorties de la bouche du Fils de Dieu. 

C'est méme à ce signe, je veux dire, à l'éclat de 
cette voix apostolique qu'on reconnait celle des évêques 
orthodoxes. Hec patrum fdes: hec apostolorum fides: 
omnes 1la credimus ; anathema, ei qui non ita. credit: 
Petrus per Leonem ita locutus est: Apostoli tta docuerunt, 
ut vere Leo docuit: hec vera fides. Ces acclamations 
des péres de Caleédoine sont à toutes les époques rela- 
livement aux autres points doctrinaux l'objet de l'in- 
faillibilité de l'Eglise : dans le coeur, sur les lèvres, 
dans les actes et les écrits des évéques qui ne les ré- 
pétent pas avec moins de force et de vivacité que leurs 
prédécesseurs, lorsque les besoins de la religion l'exigent. 

9. Les Papes ont constamment exigé ce concert 
unanime des suffrages. Ils n'ont jamais permis qu'on 
jugeàt et qu'on prononçât autrement que ne l'avait fait 
la chaire apostolique. Ce sont des prétentions exagérées 
et une espèce de domination tyrannique, si les Papes 
ne jouissent pas de l'inerrance. Cependant ce ne sont 


pas quelques Papes isolés qui exigent une si exacte 


obéissance à leurs décrets dogmatiques. Ce sont les 
Léon, les Grégoire. C'est le S. Siége lui-même. 

10. La divine assistance est donc assurée au corps 
épiscopal et à celui qui jouit dans toule l'Eglise de la 
primauté d'honneur et de juridiction. 

L'Eglise serait perdue si elle pouvait se trouver 
dans l'alternative d'opter entre la vérité et l'obéissance. 
Otez la divine assistance au corps des pasleurs, vous 
ne pouvez plus concilier d'une manière certaine les 
intéréts essentiels de la vérité et de l'unité. Ces pa- 


roles de J.—C.: Ecce ego vobiscum sum etc docentes, 


cessent d'étre vraies. Otez l'inerrance aux enseignements 
de la Chaire de Pierre, déniez au Pape la part princi- 
pale, l'infaillibilité initiale, premiere, capitale ; le secours 
privilégié, accordé à l'Eglise enseignanle n'est plus en 
rapport avec les fonctions et les devoirs, avec la fin 
et l'importance des institutions. Il est départi en sens 
inverse des pouvoirs. Vous changez la constitulion. Vous 


partagez également la direction supréme de la foi ca- 


tholique entre le Pape et les évéques; vous inlerver- 
tissez les pouvoirs; vous faites passer la plus haute 
autorité dans les inférieurs. Enfin vous tarissez la source, 
vous anéantissez la garantie essentielle, vous faites dis- 
paraître le caractère le plus éminent de l'unité de la foi. 

Faut-il s'étonner après cela du langage des Pères et 
desconciles? « Neque nos novam sententiam ferimus, sed 
jam olim a PP. Nicolao pronuntiatam quam nequaquam 
possumus immutare, sequentes in omnibus apostolicam 
Sedem in qua est integra et vera religionis christistianae 
soliditas. (Conc. Const. III.) | 

« In verbis apostolice Sedis tam certa est catholica 
fides ut nefas sit de illa dubitare. (S. August.) Quod 
ille docet, totus orbis christianus nihil hesitans cre- 
dit. (S. Fulgentius.) 

Les décisions dogmatiques n'expriment que la foi 
déjà connue de l'Eglise. Elles ont quelque chose de si 
naturel et de si commun qu'on est étonné qu'elles aient 
été nécessaires. Elles sont surtout fort simples pour 
l'Eglise romaine qui ne connaît aucune hérésie. 


979 


ll n'y a que le point défini en termes précis qui 
soit l'objet de l'enseignement. Les raisonnements el les 
preuves ne sont point infaillibles à moins qu'on ne dé- 
finisse le sens d'un texte sacré. 

L'infaillibilité n'est point une qualité habituelle, in- 
hérente à la personne privée, c'est l'assistance actuelle 
promise à la personne individuelle du pontife romain. 





INDULTS LITURGIQUES. 


Office du Sacré-Cœur. — Offices et fêtes de la Sainte-Vierge. — 
Hymne de S. Paul — Personnages óvangéliques. — Office de 
S. Basile. — Office de S. Augustin composé par S. Thomas d'Aquin. — 
Préfaces. — S. Jean de Dieu. — Office de S. Alphonse de Liquori. — 
Offices particuliers du clergé romain. — Pie IX et les nouveaux 
offices. — Indults émanés de sa Sainteté Léon XIII. 


Les offices inscrits dans le calendrier général et 
prescrits pour l'Eglise universelle manifestent hautement 
la foi et la piété catholiques. Il est utile de connaitre 
aussi les offices particuliers que le Saini-Siége accorde, 
parce qu'ils donnent lieu à des remarques édifiantes 
et instructives. Nous croyons devoir réunir dans le 
présent article quelques indultis concernant les fêtes de 
Notre-Seigneur et de la trés-sainte Vierge Marie, les 
saints de l'histoire évangélique dont on fait l'office dans 
quelques églises, les concessions particulières etc. 


L Orrick DU SACRÉ-COEUR DE JÉSUS. 


L'esprit de l'Eglise est peu favorable aux innova- 
tions. Un exemple frappant de cela se voit dans la féte 
du Sacré-Cœur, qui à été mise au calendrier et pres- 
crite dans l'Eglise entière cent soixante ans aprés l'in- 
troduction de la' cause devant le Saint-Siége. En effet, 
la reine d'Angleterre, en 1696, demanda l'office et la 
messe du Sacré-Cœur pour les religieuses de la Visi- 
tation. La S. Congrégation des Rites n'accorda alors 
que la messe votive des Cinq-Plaies, pour le vendredi 
aprés l'octave du Corpus Domini. En 1729, toutes les 
instances faites pour obtenir un office spécial échouè- 
rent complétement, pour les raisons que Benoit XIV 
expose longuement dans le traité de beatifcatwone et 
canonizatione sanctorum. Cet insuccès n'arréta pas l'érec- 
tion de milliers de confréries sous le vocable du Sacré- 
Cœur. Ce fut cette prodigieuse extension du culte dans 
toutes les parties de l'Eglise qui détermina le pape 
Clément XIII à autoriser, sur la demande des évéques 
de Pologne et de l'archiconfrérie romaine, loffice et 
la messe du Sacré-Cœur, en 1765. Trente ans après, 
la bulle Auctorem fidei affirma doctrinalement le culle 
contre le synode de Pistoie. Cependant l'office demeura 
comme indult spécial. Enfin, à la demande des évéques 
de France, en 1856, l'office devint obligatoire dans 
l'Eglise entière. | 

La bienheureuse Marguerite-Marie fut béatifiée huit 
ans après. Lorsque Clément XIII -autorisa l'óffice, le 
Saint-Siége ne connaissait pas officiellement les révé- 
lations particulières de la pieuse Visitandine; le procès 


INDULTS LITURGIQUES. 


280 


d'introduction de la cause fut présenté à la S. Congré- 
galion des Rites en 1818, cinquante-trois ans après le 
décret de Clément XIII. C'est pour cela que la conces- 
sion de 1765 fut uniquement basée sur le fait des milliers 
de confréries qui avaient ótabli le culte. Voici ce décret: 


Decretum. Polona. Instantibus pro concessione officii et 
missae SSmi Cordis Jesu plerisque Rmis episcopis regni 
Poloniae, nec non archiconfraternitate Urbis hoc gub titulo 
erecta, Congregatio Sacrorum Rituum habita die 26 ja- 
nuarii hujus anni probe noscens, cultum Cordis Jesu jam 
hodie esse per omnes fere catholici orbis partes foventibus 
earum episcopis, propagatum, saepe etiam a Sede Aposto- 
liea decoratum millenis indulgentiarum Brevibus datis ad 
innumeras prope modum confraternitates sub titulo Cor- 
dis Jesw canonice erectas; simulque intelligens hujus of- 
ficii et missae celebratione non aliud agi, quam ampliari 
Cultum jam institutum ; et symbolice renovari memoriam 
ilius divini amoris, quo Unigenitus Dei Filius humanam 
suscepit naturam, et factus obediens usque ad mortem, prae- 
bere se dixit exemplum hominibus, quod esset mitis et 
humilis corde: his de causis, referente Emo et Rmo Dno 
cardinali episcopo Sabinensi, audito R P. D. Cajetano Forti 
promotore fidei, praevio recessu a decisis sub die 30 ju- 
lii 1729, annuendum precibus censuit episcoporum regni 
Poloniae, et dictae archiconfraternitatis Urbis, deliberatura 
deinceps de officio et missa rite approbandis. Quod quidem 
congregationis volum per me secretarium relatum SSmo 
Dno Nostro Clementi papae XIII, Sanctitas Sua, hujus 
etiam Decreli tenore perlecto, in omnibus approbavit. Hac 
die 6 februarii 1765. — J. M. Card. Feroni praef. — 
S. Burghesius, S. R. C. secret. 


L'office et la messe du Sacré-Cœur furent approu- 
vés en vertu d'un décret de la S. Congregation des 
Rites en date du 11 mai 1765. 

Dès ce moinent les évéques et les instituts religieux 
sollicitèrent à l'envi l'autorisation de réciter l'office et de 
célébrer la messe du Sacré-Ccur. Nous nous contentons 
de rapporter l'indult accordé aux Barnabites, en date 
du 12 mai 1767. 


- Ad satisfaciendum summae devotioni, quae apud clericos 
regulares congregationis S. Pauli, vulgo Barnabitarum, ma- 
xime viget erga Sacratissimum Cor Jesu, ex parte hodierni 
P. Procuratoris generalis dictae congregationis SSmo Do- 
mino Nostro Clementi Papae XIII humillime supplicatura 
fuit, quatenus indulgere dignaretur facultatem praedictis cle- 
ricis regularibus praefatae congregationis recitandi feria sexta 
post octavam SSmi Corporis Christi officium proprium cum 
missa ejusdem SSmi Cordis Jesu jam sub die XI maii 
anni 1765 adprobatis, et Sanctitas Sua, ad relationem 
per me infrascriptum secretarium factam, gratiam juxta pe- 
tita sub ritu duplicis majoris oratoribus benigne concessit. 
Die 12 maii 1767. — Joseph Maria Card. Feroni, prae- 
fectus — V. Macedonius, S. R. C. secretarius. 


L'office est du rite double-majeur. Cependant le 
Saint-Siége a fréquemment concédé la seconde classe. 
En 1816, le vicaire-général de la Compagnie de Jésus, 
que Pie VII avait rétablie deux ans auparavant, de- 
manda le rite de première classe avec octave, sur le 
motif que les religieux de l'institut ont propagé le culte 
du Sacré-Cour dans toutes les parties du monde dans 
lesquelles ils ont semé la foi catholique. — Pie VII 
accorda le rite de seconde classe, sans octave. 








‘281 INDULTS LITURGIQUES. 282 


Decretum. Societatis Jesu. Vicarius generalis Societatis 
Jesu, SSmo Dno Nostro Pio VII pontifici maximo humil- 
limas porrexit preces, quibus petiit, ut quoniam antedictae 
Societatis presbyteri praedicatione et scriptis per universas 
lerrarum orbis plagas in quibus catholicam fidem dissemi- 
narunt, propagandum quoque Sacratissimi Cordis Jesu cul. 
tum curarunt, imperliri dignetur singulis illius Societatis 
alumnis facultatem agendi festum ejusdem Sacratissimi 
Cordis cum officio et missa ritu duplici primae classis cum 
octava. Et Sanctitas Sua, ad mei infrascripti Sacrorum Ri- 
tuum Congregationis secretarii relationem, benigne annuit 


pro elevatione ad duplex secundae classis absque octava. 


Die 30 julii 1816. — C. Card. Matthaeus. — J. A. Sala 
.S. R. C. secretarius coadjutor. 


En 1816, le général de la Compagnie résidait dans 
l'empire russe, où l'institut avait été canoniquement 
rétabli en vertu du Bref de Pie VII Catholicæ fidei, 
du 7 mars 1801. Comme les circonstances empé- 
charient le général de venir à Rome, Pie VII, rétablissant 
les Jésuites dans l'Etat pontifical et dans tous les autres 
par la bulle Sollicitudo, du 7 août 1814, nomma un 
wicaire-général. Cela explique la demande relative à 
l'office du Sacré-Ceur au nom de ce vicaire-général, 
qui résidait à Rome. Cette situation se prolongea jusqu'à 
1820; le général de Russie étant décédé, l'assemblée 
convoquée à Rome élut un nouveau chef de l'institut. 


IL Orrice Du SAINT-COEUR DE MARIE - LITANIES DES CARMES 
NorRE-DAMR DU SECOURS — EXERCICE DES DOUZE SAMEDIS 
MEssE DE NOTRE-DAME DE LA MERCI. 


En 1855, la S. Congrégation des Rites munit de 
son approbation l'office et la messe du Saint-Cœur de 
Marie, sans le prescrire toutefois à l'Eglise entière. On 
ne peut donc le réciter qu'en vertu d'un indult spécial. 
Nous avons rapporté dans la précédente livraison des 
Analecta (col 250) l'indult de la S. Congrégation qui 
accorde cet office au clergé romain, pour le dimanche 
aprés l'octave de l’Assomption. On le fera pour la pre- 
mière fois cette année—ci (1880). Mais comme l'office 
de S. Joachim, récemment élevé à la seconde classe 
sera récité le 22 août, octave de l'Assomption, l'office 
du Saint-Cœur de Marie est renvoyé au dimanche suivant, 
29 aoüt. 

La dévotion au Saint-Cœur de Marie est ancienne 
à Rome; car une confrérie sous ce vocable fut établie 
dans l'église paroissiale de S. Eustache. Pie VII, par 
bref en date du 30 décembre 1808, autorisa cette as- 
sociation à agréger les confréries de méme institut, 
quoiqu'on ne püt constater qu'elle eüt été érigée en 
archiconfrérie. Le Bref est dans le Bullaire romain, 
tome 13 de la continuation (p. 305). 


Bxponi nobis nuper fecerunt dilecti filii moderni offi- 
ciales, et confratres confraternitatis, seu piae unionis sub 
titulo S. Cordis Mariae in ecclesia collegiata et parochiali 
Sancti Eustachii hujus almae urbis Nostrae, prima sub 
hujus titulo canonice, ut asseritur, erectae, quod etiamsi 
confraternitas praedicta in archiconfraternitatem erecta non 
reperiatur, alias tamen confraternitates erectas, vel eri- 
gendas sibi adgregari posse plurimum desiderant. 

en Supplicationibus hujusmodi inclinati, ipsius con- 
fraternitatis officialibus, et congregatis praesentibus et fu- 
luris, ut ipsi ad majorem Dei, et beatae Virginis Mariae 


gloriam, et spiritualem Christifidelium utilitatem , alias 
quascumque confraternitates ejusdem instituti extra urbem 
ubique locorum erectas eidem suae confraternitati, servata 
tamen forma recolendae memoriae Clementis pp. VIII prae- 
decessoris nostri edita adgregare, illisque omnes, et sin- 
gulas indulgentias, et peccatorum remissiones, ac poeni- 
tentiarum relaxationes ipsi confraternitati concessas com- 
municare libere, et licite possint, et valeant, auctoritate 
apostolica, tenore praesentium concedimus et indulgemus. 


En 1807, les Augustins déchaussés obtinrent le pri- 
vilége de réciter l'office du Saint-Cœur de Marie le 
dimanche aprés loctave de l Assemption. À défaut de 
l'office spécial, qui n'existait pas à l'époque dont il 
s'agit, la S. Congrégation prescrivit l'office de la de- 
dicace de Notre-Dame des Neiges, avec les lecons du 
second nocturne: Der flius, pendant l'octave de la 
Nalivité, 12 septembre. Ces lecons sont prises dans une 
homélie attribuée à S. Jean-Chrysostóme. 


Decretum Ordinis Eremitarum Excalceatorum S. Augu- 
stini. SSmus Dominus noster Pius VII pontifex maximus 
ad humillimas preces p. fr. Eustachii a S. Aloysio Gon- 
zaga procuratoris generalis ordinis eremitarum S. Augus- 
lini, me infrascripto secretario referente, benigne indul- 
sit, ut in universo praedicto Ordine quotannis in dominica 
post Octavam Assumptionis B. M. Virginis cum facultate 
religiosis utriusque sexus memorati Ordinis in dicto festo 
recitandi ritu duplici majori officium cum missa ut die 
Dedicationis S. Mariae ad Nives cum lectionibus tamen 
secundi nocturni ut in quinta die infra octavam Nativitatis 
ejusdem B. M. V. scilicet: Dei Filius ec. Die 2 septem- 
bris 1807, J. M. Card. De Somalia praef. S. R. C. — J. De Car- 
pineo, secretarius. 


Les décrets du Saint-Siége défendent toute addition 
dans les litanies de la Sainte-Vierge. Les Carmes d'Es- 
pagne ont l'usage immémorial de réciter l'invocation: 
Mater decor Carmeli; ou bien celle-ci Mater carme- 
litarum, et autre semblable, selon les pays. Ayant 
concu des doutes sur la légitimité de cet usage, ils 
S adressérent au Saint-Siège. Le pape répondit que cette 
ancienne coutume pouvait être tolérée. 


Ordinis Carmelitarum. Supplicantibus humillime pa- 
tribus Magistro fratre Josepho Alherto Ximenes procuratore 
generali totius ordinis Carmelitarum antiquae regularis ob- 
servantiae, et patre Joanne Evangelista a Jesu Maria pro- 
curatore carmelitarum. excalceatorum congregationis Hispa- 
niae SSmo D. N. Clementi pp. XIII, ut piam et lauda- 
bilem consuetudinem, quae ab antiquissimo tempore, cujus 
initii memoria non exstat, in universo ordine Carmelitarum 
tam Calceatorum quam excalceatorum Congregationis His- 
panae viget recitandi, et canendi in litaniis B. Mariae V. 
versiculum: Maler decor Carmeli, sive Mater carmelitarwm, 
aut quid simile pro regionum more, quae invocationes, etsi 
in litaniis praefatis typis mandatis, et in pluribus antiquis 
breviariis impressae reperiantur, tamen oratoribus num ex 
80la inveterata consuetudine aut ex privilegio aliquo apos- 
tolico invaluerit, adhuc ignotum, apostolica approbatione, 
et privilegio confirmare dignaretur; et Sanctitas Sua, ad 
relationem per me infrascriptum secretarium factam, prae- 
fatam consuetudinem in casu tolerari posse rescripsit. Die 16 
augusti 1766. — Joseph Maria C. Feroni P. 

L. ++ S. V. Macedonius, S. R. C. secret. 








2288 


L'office de Notre-Dame du Secours se fait dans 
Plusieurs diocèses et instituts le dimanche après la féte 
de S. Augustin. Par décret du 4 février 1805, l'office 
propre fut approuvé pour les Augustins de la province 
de Sicile, et étendu ensuite à l'ordre entier. L'année 
suivante, Pie VII étendit l'office et la messe au clergé 
séculier du royaume d'Etrurie, et aux religieux et re- 
ligieuses qui suivent le calendrier diocésain. Marie- 
Louise de Bourbon, reine d'Etrurie, et le cardinal Zon- 
dadari, archevéque de Sienne, sollicitèrent l'indult. 


Decretum. Regni Etruriae. Piis serenissimae Mariae Aloy- 
siae Borboniae reginae Etruriae instantiis, nec non precibus 
emi et rmi D. cardinalis Zondadari archiepiscopi Senarum, 
aliorumque Rmorum episcoporum regni Etruriae, SSmus 
dominus noster Pius VIT inclinatus, referente Emo et Rmo 
B. Card. de Somalia Sanctitatis Suae in urbe vicario, Sa- 
erorumque Rituum congregationi praefecto, benigne indul- 
sit, ut quotannis ab universo elero saeculari, nec non a re- 
ligiosis et monialibus ipsius regni Etruriae utentibus ca- 
lendario dioecesano, in Dominica immediate sequente festum 
S. Augustini episcopi recitari possit ritu dupl. majori offi- 
cium proprium cum missa B. M. V. de Succursu jam die 
4 februarii superioris anni 1804 pro dicto Ordine provinciae 
Siciliae approbutum, et deinde ad universum ipsum Or- 
dinem extensum. Hac die 14 novembris 1805. — J. M. 
Card. De Somalia S. H, C. praef. — J. de Carpineo secretarius. 


L'exercice des douze samedis qui précèdent la fête 
de l'Immaculée-Conception est usité dans quelques ré- 
gions de la Sicile, notamment dans l'église des Fran- 
ciscains de l'observance d'Augusta, diocése de Syracuse. 
En 1766, Clement XIII permit de chanter une messe 
votive avec Gloria et Credo, chacun des samedis susdits 
excepté les fêtes doubles de première et de seconde 
classe, et sans omettre la messe chantée de la fête 
courante. 


Decretum Syracusana. Porrectis SS. Dno N. Clementi 
P. XIII bumillimis precibus fratrum Ordinis Minorum 
S. Francisci de observantia oppidi Augustae dioecesis Sy- 
racusanae, quibus supplicabant, ut ad augendum, promo- 
vendumque cultum, et devotionem erga Immaculatam Con- 
ceptionem B. M. V. in eorum ecclesia in duodecim sab- 
balis idem festum immediate antecedentibus, ubi magno 
populi concursu ejusdem B. M. V. memoria recolitur, missa 
voliva solemnis cum Gloria et Credo de eadem Immacu- 
lata Conceptione in quolibet ex dictis duodecim sabbatis 
festo duplid licel impeditis possit celebrari; Sanctitas Sua, 
ad relationem mei infrascripti secretarii, gratiam petitam, 
exceptis duplicibus 1 et 2 classis, et non omissa missa con- 
ventuali cum cantu de festo occurrente, benigne concessit. 
Die 2 aprilis 1766. L. + S. Joseph Maria C. Feroni praef. 
— S. Archiep. Theodos. S. R. C. secr. 


Pie VI étendit à l'ordre entier des religieux de 
Notre-Dame de la Mercila messe propre que l'on célébrait 
dans le couvent de Barcellone et dans quelques autres 
de la province d'Aragon. L'introit Gaudeamus contient 
le passage qui suit: De cujus Descensione gaudent an- 
geli. Dans la préface, on dit: Et te in Descensione. 
Cette descente se rapporte à la célèbre apparition qui 
notifia à S. Raymond de Pennafort, à S. Pierre No- 
Jasque et au roi d'Aragon l'établissement de l'ordre 


INDULTS LITURGIQUES. 


284 


de la Rédemption des captifs, comme il est dit dans 
les lecons de l'office, au 24 septembre. 


Decretum. Cum P. Fr. Salvator Moya ordinis B. Ma- 
riae Virginis de Mercede Redemptionis Captivorum dum 
procuratoris generalis fungeretur munere SSmo Dno N. 
Pio P. VI supplicasset, ut universo suo ordini potestatem 
faceret recitandi missam propriam de B. M. de Mercede, 
ut recitatur in coenobio Barcinonensi, atque in pluribus 
coenobiis provinciae Aragoniae, nempe ut in introitu Gau- 
deamus inseri possint infrascripta verba: De cujus Des- 


censione gaudent amgeli. eb in praefatione, infrascripta 


verba: Et te in Descensione : SSmus, referente R. P. D. Hie- 
ronymo Napulionio fidei promotore, peculiaribus inspectis 
circumstantiis, hodierna die benigne annuit pro gratia, qui- 
buscumque in contrarium disponentibus minime obstantibus. 
Die 2 augusti 1794. — J. Card. Árchintus praef. —. 
L. 4 S. — D. Coppola, S. B. C. secret. 


III. HYMNE DE SAINT PAUL. 


Jérôme Napoléon, promoteur de la foi près la S. 
Congrégation des Rites, en 1795, ayant revu et ap- 
prouvé, de concert avec le cardinal Archinto, préfet 
de ladite S. Congrégation, un hymne, ou répons en 
honneur de l'apótre S. Paul, Pie VI permit de le chanter, 
ou réciter, hors de l'office et de la messe. L'association 
de prétres établie dans l'hópital de Sainte Marie de la 
Consolation, à Rome, obtint l'approbation de l'hymne. 


Pressi malorum pondere 
Adite Paullum supplices 
Qui certa largus desuper 
Dabit salutis pignora. 

O grata Coelo victima 
Doctorque Amorque gentium 
O Paulle nos Te vindicem 
Nos Te Patronum poscimus. 

Nam tu beato concitus 
Divini Amoris impetu 
Quos insecutor oderas 
Defensor inde amplectens. 

O grata etc. 

Non Te procellae et verbera 
Non vincula, et ardor hostium 
Non dira mors deterruit 
Ne sancto adesses coetui. 

O gralia etc. 

Amoris eia pristini 
Ne sis, precamur, immemor 
Et nos supernae languidos 
In spem reducas gratiae. 

O gratia etc. 

Te destruantur auspice 
Saevae inferorum machinae 
Et nostra templa publicis 
Petita votis insonent. 

O grata etc. 

Te deprecante fioreat 
Ignara damni charitas, 
Quam nulla turbent jurgia 
Nec ullus horror sauciet, 

O grata etc. 

Qua terra coelumque divinitus 
Jungatur uno foedere 
Tuisque semper effluat 
Salubre nectar litteris. 

O grata etc. 





285 


Det velle nos, quod imperat 
Det posse summus Arbiter 
Ne fluctuantes horridae 
Caligo noctis obruat. . 
O grata etc. 
Gloria Patri, et Filio, et Spiritui Sancto. 
O grata etc. 


Antiphona. Vas electionis est mihi iste, ut portet 
Nomen meum coram gentibus, et regibus, et filis Israel. 

Ora pro nobis Sancte Paulle, Ut digni efficiamur pro- 
missionibus Christi. 

Oratio. Omnipotens sempiterne Deus, qui Beato Apostolo 
tuo Paullo, quid faceret, ut impleretur Spiritu Sancto, di- 
vina miseratiome praecepisti; ejus dirigentibus monitis et 
suffragantibus meritis concede, ut servientes tibi in timore 
.et iremore, caelestium donorum consolatione repleamur. 
Per Dominum nostrum ete. Amen. 

Urbis. Sodalitatis presbyterorum in Nosocomio S. Mariae 
de Consolatione. Suprascriptum hymnum, seu responsorium 
in honorem S. Pauli apostoli ab Emo, et Rmo D. card. 
Archinto Sac. R. Congregationi Prefecto et R. P. D. Hie- 
ronymo Napulionio revisum et approbatum, SSmus Dominus 
Noster Pius VI P. M. ad humillimas peces Sodalitatis 
presbyterorum institutae in nosocomio S. Mariae de Con- 
solabione:. Urbis, me infrascripto secretario referente, extra 
officium, et missam cani, aut recitari posse concessit. Die 
14 januarii 1795. — J. Card. Archintus, praef. — D. Cop- 
pola S. R. C. secret. 


IV. SAINTS PERSONNAGES DE L'EYANGILE. 


Plusieurs diocèses lonorent d'un culte particulier les 
saints personnages qui sont mentionnés dans l'Evangile. 

S. Joseph d'Arimathie est honoré dans la basilique 
du Vatican. Les chanoines récitent l'office le 17 mars. 

Sainte Marie Cléophas recoit le culte à Venise; 
l'office se fait le 9 avril. 

S. Siméon prophéte est titulaire de l'Eglise jadis 
paroissiale de Rome; on fait l'office le 8 octobre. 

Sainte Marie Salomé est honorée à Veroli, le 29 
octobre. 

En 1809, Pie VII, accorda ces mémes offices aux 
religieux Servites, ainsi que les offices de la Passion; 
loraison sur le Mont des Olives et le Saint-Suaire 
ne furent pas compris dans la concession. 


Decretum. Ordinis Servorum B. Mariae Virginis. SSñus 
Dominus Noster Pius VII Pont. Max. humillime suppli- 
cante Patre fr. Aloysio Bentivegni praeside generali ordinis 
servorum B. M. V. me infrascripto secretario referente, 
benigne indulsit, ut in posterum in universo praedicto 
ordine a religiosis utriusque sexus recitari possint sequen- 
tia jam approbata offieia cum missis, videlicet: 

In feria VI post Dominieam primam. Quadragesimae 
officium cum missa Commemorationis Passionis D. N. J. C. 
jam pro congregatione clericorum Excalceatorum SSmae 
Crucis et Passionis, dupl. maj. 

In feria VI post Dominicam secundam Quadragesimae, 
Sacratissimae Spineae Coronae D. N. J. C. Dupl. maj. 

In feria VI post Dominicam tertiam Quadragesimae, 
novum officium de Lancea et Clavis D. N. J. C. a sa. me. 
Pio VI die 5 septembris 1792, approbatum, dupl. maj. 

In feria IV post Dominicam quartam Quadragesimae, 
Sacrorum quinque Vulnerum D. N. J. C. Dupl. maj. 

In feria IV post Dominicam Passionis, Pretiosissimi 
Sanguinis D. N. J. C. Dupl. maj. 

Dummodo tamen in dictis feriis non occurrat officium 


INDULTS LITURGIQUES. 


286. 


superioris aut potioris ritus, quo casu ipsa officia myste- 
riorum Passionis D. N. J. C. omittantur. 
Praeterea indulsit, ut in eodem ordine, ut Supra, re- 
citari possint haec alia sequentia officia cum missis nempe: 
In die 17 martii S. Josephi ab Arimathia Conf. ut 
recitatur in Basilica Vaticana, dupl. min. 


In die 9 aprilis, S. Mariae Cleophae ut recitatur in 
civitate Venetiarum, dupl. min. 

In die 8 octobris S. Simeonis prophetae, ut recitatur 
in ecclesia parochiali ejus titulo in Urbe, dupl. min; 

In die .22 octobris S. Mariae Salome, ut recitatur in. 
civitate Verulana, Dupl. min. 

In Dominica 11 post Pascha officium cum missa de- 
dicationis ecclesiae Montis Senarii ad praedictum ordinem. 
pertinentis, dup. maj. 

Die 11 januarii 1809. A. Card. Mathaejus. FR J. de 
Carpineo S. R. C. secretarius. | 


V. OrricE DE S. BASILE 
POUR LA VEILLE DE L'EPIPHANIE. 


Le 5 janvier étant réservé à la vigile de l'Epiplia- 
nie, les rubriques générales interdisent tout office des 
saints. Cependant Clément XIV permit aux religieux et 
aux religieuses de l'ordre de S. Basile du rite latin, 
de célébrer ledit jour l'office et la messe propre ap- 
prouvés pour le 14 juin. Ce privilége fut sollicité par les 
Basiliennes du monastère du Saint Sauveur, de Palerme. 

Decretwm. Ordinis S. Basilii. SSinus D. N. Clemens 
P. XIV ad humillimas preces Domnae Angelae Mariae Mar. 
Ziani abbatissae, et monialium monasterii SSiñi Salvatoris 
civitalis Panormi ordinis S. Basilii, attentis peculiaribus. 
circumstantiis, et dummodo non transeat in eremplum, 
audito eliam R. P. Dominico de Sancto Petro fidei pro- 
motore, meque infrascripto secretario referente, benigne in- 
dulsit monialibus ac monachis ritus latini dicti ordinis, 
ut die 5 januarii cujuslibet anni sub ritu duplicis majoris 
recitare valeant offidium S. Basilii Magni cum lectionibus 
2 et 3 nocturni, oratione, et missa propriis alias adpro- 
batis et concessis praefato ordini S. Basilii pro die de- 
cimaquarta junii, quibuscumque in contrarium non ebstan- 
tibus. Die 18 augusti 1770. — Flavius Card. Chisius, praef. 
— V. Macedonius, S. R. C. secret. 


VI. OFFICE DE S. AUGusTI 
COMPOSÉ PAR S. THOMAS D'ÁQUIN. 


Inspiré par la profonde dévotion qu'il éprouva pour 
S. Augustin, dont il suivit constamment la sainte doc- 
trine, S. Thomas d'Aquin composa un office, avec des 
hymnes et des lecons propres. Les chanoines réguliers 
du Latran récitaient cet office. Ils auraient dû l'aban- 
donner, lorsque S. Pie V publia le bréviaire réformé 
et corrigé. Le bref Licet ecclesie, du 18 décembre 
1570, permit aux chanoines réguliers du Latran de 
conserver leur ancien office de S. Augustin, tel que 
S. Thomas le composa. 

Le bref de S. Pie V se trouve dans Bullarium ma- 
gnum (tom. 2, pag. 344) et dans Bullarium romanum, 
de Cocquelines ‘tom &, part. 3, pag. 239). 

Voici l'abrégé qu'en a fait Guerra, Epitome Bullarti 
romam (tom. I, pag. 53). 

. Pius V ad perpetuam rei memoriam. Licet ecclesiae etc, 
Jusserat Pius publicari Breviarium jam correctum; omnes 
proinde, qui ad horas canonicas tenebantur, debebant illud 
recitare secundum factam correctionem. 


287 


In obsequium tamen S. Thomae Aquinatis Ordinis 
Praedicatorum e quo ordine erat Pius, qui quidem D. 
Thomas summo cultu prosequebatur D. Augustinum, 
ejusque doctrinam sanissimam mordicus tenuit, defendit. 
que, canonicis Lateranensibus dut facultatem Pius reci- 
tandi officium de dicto Sancto cum hymnis, et responsoriis 
propriis ordinatis a S. Thoma, et celebrandi missam, etiamsi 
dies S. Augustini, ejusque octava inciderit in Dominicam. 

Permittit eliam iisdem canonicis dicere officia sancto- 
rum ordinis sui juxta antiquum ejusdem ordinis ritum, 
vetans a quocumque eos super hoc molestari N. O. D. 
Romae apud S. Petrum die XVIII decembris 1570. 


VII. PRÉFACES. 


Le missel romain admet dix préfaces, indépendam- 
ment de la préface commune qui sert aussi pour la 
messe des fidèles défunts. Le Saint-Siége approuve les 
préfaces propres, surtout pour les fondateurs des ordres 
religieux. | 

Sous Clément XIII, les Trinitaires obtinrent le pri- 
vilége de dire la préface de la Trinité à la messe de 
S. Jean de Matha et de S. Félix de Valois, fondateurs 
de l'ordre. Voici l'indult de la S. Congtégation des 
Rites : | 


Decretum. Ordinis Discalceatorum SSmae Trinitatis 
Redemptionis Captivorwm. Relatis per me infrum secre- 
tarium in Sacrorum Rituum Congregatione humillimis 
precibus P. Fratris Valentini a sancto Hermenegildo pro- 
curatoris generalis ordinis discalceatorum SSmae Trinitatis 
Redemptionis captivorum eidem 8. C. porrectis, quibus 
supplicabat, ut praefato .suo ordini benigne indulgere di- 
gnaretur facultatem recitandi in missis tam privatis, quam 
solemnibus praefationem de SSma Trinitate in festis SS. 
Joannis de Matha, et Felicis de Valois ejusdem ordinis 
fundatorum. Et S. Congregatio gratiam petitam oratori 
benigne concessit. Die 11 februarii 1764. F. M. Card. 
Feroni, praef. S. Burghesius secret. 


En 1787, Mgr Erskine étant promoteur de la foi, 
le procureur général des minimes obtint l'approbation 
de la préface spéciale de S. François de Paule, fon- 
dateur de l'ordre. Cette préface est fort belle, et d'un 
grand style. Elle fut concédée aux religieux et aux 
religieuses qui professent la régle. | 


— Pro missa S. Francisci De Paula Praefatio. Vere dignum, 
et justum est, aequum et salutare, nos tibi semper et ubi- 
que gratias agere, Domine Sancte, Pater Omnipotens aeterne 
Deus. Qui in aeternitate gloriae tuae Filium intelligentia 
tua gignis, et cum eo Spiritum Sanctum mutus charitate 
producis. Quique bonitatem tuam in filios adoptionis ef- 
fundens, cum eodem Filio tuo, et Spiritu Sancto apud di- 
ligentes Te mansionem tuam facere non dedignaris. Illa 
dum firmiter revelante Te credimus, haeë in Beato Fran- 
cisco confessore tuo, Te manifestante perspeximus. Ipse 
enim de tua vita, in Filio tuo per inhahitantem spiritum 
vivens; dum flammis divinae charitatis exarsit, digito ae- 
lernae tuae derterae Omnipotentiam tuam monstrante, om- 
nium virtute prodigiorum inclaruit. Et dum in humilitate 
Fili tui vere minimus abscondebatur, maxima caelestium 
Arcana parvulis revelata cognovit: Per eumdem Christum 
Dominum Nostrum. Per quem majestatem tuam etc. 

Decretum. Ordinis Minimorwm S. Francisct de Paula. 
Suprascriptam praefationem ab Eiño et Emo D. Card. Ar- 


INDULTS LITURGIQUES. 


288 


chinto Sac. Rit. congregationis praefecto, et R. P. Carolo 
Erskine fidei promotore revisam et correctam, SSmus Do- 
minus Noster Pius VI Pont. Max. supplicante Patre Fra- 
ire Vincentio La Malfa procuratore generali ordinis Mi- 
nimorum 8. Francisci de Paula, et me infrascripto secretario : 
referente, adprobavit atque ab universa religione utriusque 
sexus Ordinis Minimorum in missa S. Francisci de Paula 
recitari posse benigne concessit, servata rubricarum dispo- 
sitione. Die 28 martii 1787. J. Card. Archintus praefectus. . 
D. Coppola S. R. C. secretarius. 


Les oratoriens ont: une préface propre de S. Philippe 
de Neri. Nous ne retrouvons pas dans les archives des 
Analecta lindult pontifical qui accorda la préface, mais. 
nous avons un exemplaire de la préface méme imprimé 
à l'imprimerie de la Chambre apostolique en 1805 ; cela 
garanlit suffisamment l'authenticité de la piéce. 


In missa, Sancti Philippi Neri, Praefatio propria. Ve- 
re dignum, et justum est, aequum et salutare, nos tibi 
semper et ubique gratias agere, Domine Saucte Pater om- 
nipotens aeterne Deus, qui beatum Philippum gratiae tüae- 
muneribus amoris igne aestuare fecisti, qua iueffabili cha- 
ritate inflammatus, novam ad animarum lucrum congre- 
gationem instituit, et quae aliis dedit salutis monita, ope- 
rum exhibitione complevit. Quaesumus ergo clementiam 
tuam, ut illius nos festivitate laetifices, exemplo piae con- 
versalionis exerceas, verbo praedicationis erudias, grataque- 
tibi supplicatione tuearis. Ei ideo cum Angelis, et Ar- 
changelis. etc. Romae apud Lazarinum R. Camerae Apo- 
stolicae typographwm 1805. 


VIII. OFFICES DU CLERGÉ ANGLAIS. 


Le cardiual d'York oblint de Benoit XIV l'autori- 
sation, pour tous les prétres anglais, en quel lieu qu'ils 
résident, de réciter les offices propres des saints d'An- 
gleterre. Comme le collége anglais de Rome avait pré- 
cédemment obtenu le privilége, Bénoit XIV, peu incliné 
d'ailleurs aux nouveaux offices, consentit à l'extension 
de l'indult en faveur de tous les Anglais. 

Saint Georges martyr (23 avril) patron de l' Angle- 
terre, a le rite de première classe avec octave. 

Le méme rang et l'octave sont accordés à S. Au- 
gustin de Cantorbéry, apótre de l'Angleterre dont la 
fête se fait le 26 mai. 

Quoique S. Edouard, roi, dont la féte a lieu le 13 
octobre, ait seulement la seconde classe, on fait l'octave. 

L'office de S. Edmond, roi et martyr, est double- 
majeur, sans octave, le 20 novembre. 

S. Thomas de Cantorbéry a le rite de seconde 
classe avec octave. Comme la fête se fait le 29 dé- 
cembre, l'octave arrive jusqu'à la veille de l'Epiphanie.. 

La bulle de 1850 qui a rétabli la hiérarchie épi- 
scopale en Angleterre, a supprimé tous les priviléges. 
Il a donc été nécessaire de faire renouveler les indults: 
liturgiques. 


Decretum. Cum regia celsitudo Emi cardinalis ducis: 
Eboracensis pro sua pietate ac zelo promovendi cultum 
Sanctorum Angliae, eniras SSmo Dno N. Benedicto P. 
XIV preces porrexit pro facultate recitandi infrascripta 
Sanctorum officia quae a commorantibus in collegio angli- 
cano Urbis et;a religiosis societatis Jesu provinciae An- 





289 


gliae respective recitantur, nec non pro extensione eorum- 
dem ad omnes Anglicanae nationis ecclesiasticos ubique 
locorum degentes, Sanctitas Sua ipsius pietatem, ac zelum 
fovere studens, attentisque peculiaribus facti circumstantiis, 
petitam facultatem, ac respective extensionem benigne 
concessit, atque indulsit sub ritu in dictis officiis infra de- 
signato, ita tamen, ut in sanctorum suffragiis fiat tantum 
commemoratio de S. Georgio. Die 8 januarii 1749. 

Officium de S. Georgio martyre, Angliae patrono sub ritu 
duplici primae classis cum octava recitandum die 23 aprilis. 

Officium de S. Augustino Angliae Apostolo, sub ritu 
duplici primae classis eum octava recitandum die 26 maii. 

Officium de S. Eduardo rege, sub ritu duplici. secundae 
classis cum octava, recitandum die 198 octobris. 

Officium de SS. Ursula, et sociis martyribus sub ritu 
duplici majori recitandum die 21 octobris. 

Officium de S. Edmundo rege et martyre sub ritu du- 
plici majori recitandum die 20 novembris, 

Officium de S. Thoma episcopo Cantuariensi et mar- 
tyre, sub ritu duplici secundae classis cum octava reci- 
tandum die 29 decembris. 

D. J. Card. Tamburinus, praef. — J. Patriar. Hierosoly. 
secret. 


IX. ORDRE DE S. JEAN DE DIEU. 
SAINT ÁLPHONSE DE LIGUORI. 


Le roi Louis XIV intervint après du pape pour obtenir 
que l'office de S. Jean de Dieu füt d'obligation dans 
toute l'Eglise. Il écrivit dans ce but au cardinal de la 
Trémouille une lettre contresignée de Colbert. 


Foris. A mon cousin de la Trémoille, commandeur de 
mes ordres, chargé de mes affaires à Rome. 

Intus. Mon cousin. Les Religieux de la Charité m'ayant 
fait supplier d'appuyer de ma recommandation auprez 
du Pape les instances qu'ils doivent faire à Sa Sainteté 
pour obtenir la permission de faire reciter dans toute l'E- 
glise l'office de saint Jean de Dieu leur fondateur, je leur 
ay accordé cette grace avec d'autant plus de plaisir, que 
les Religieux de cef ordre establis dans mon Royaume res- 
pondent parfaitement aux pieuses intentions de leur Ins- 
tituteur, que mes sujets en reçoivent des secours consi- 
dérables, et que les fidèles seront edifiez, en voyant rendre 
à sa memoire dans l'Eglise ce qui est deu à la sainteté 
de sa vie. Mon intention est aussi que en méme temps 
que vous rendrez au Pape la lettre, que je lui écris sur 
ee sujet, vous fassiez connaitre à Sa Sainteté les raisons 
qui me portent à appuyer cette demande, et vous ferez 
aussi les autres demarches que vous jugerez .convenables 
pour parvenir à la même fin. Sur ce, je prie Dieu qu'il 
vous ayt, mon cousin, en sa sainte et digne garde. 

Ecrit à Versailles le 20 octobre 1673. — Louis — Colbert. 


La fête de Sainte Marie du Bon-Conseil, qui se 
fait le 26 avril, fut primitivement acéordée aux Au- 
guslins. En 1787, le prieur général de S. Jean de 
Dieu obtint de Pie VI le privilége de célébrer cette 
fête dans tout l’ordre, seus le rite double majeur. 
Voici l’indult de la S. Congrégation des Rites: 


Decretum. Ordinis S. Joannis de Deo. Ad fovendam 
piam devotionem quae apud fratres S. Joannis de Deo 
viget erga B. V. M. frater hodiernus generalis dicti ordinis 
Sanctissimo Domino Nostro Pio sexto pont. max. humil- 
lime supplicavit pro facultate recitandi in praefato suo 


19° série. 


INDULTS LITURGIQUES. 


290 


ordine officiam proprium .cum missa ejusdem B. V. M. 
titulo Boni Consilii, ritu dupl. maj. die 26 aprilis, jam 
pro ordine Eremitarum S. Augustini adprobatum. Sanc- 
titas Sua, me infrascripto secretario referente, gratiam 
petitam servatis rubricis, oratori benigne elargitus est. 
Die 9 junii 1787. J. Card. Archintus Praef. — D. Coppola, : 
S. R. C. secret. 


Plusieurs ordres religieux ont le privilége d'ajouter 
le nom de leur fondateur au Confiteor, aprés les saints 
apótres Pierre et Paul, à l'office, à la messe, et dans 
toutes les autres prières publiques et particulières. En 
1833, les frères de S. Jean de Dieu obtinrent le pri- 
vilége, seulement pour l'office. L'année suivante, le 
général de l'institut sollicita un indult illimité pour la 
messe ei dans toutes les autres circonstances. La S. 
Congrégation des Rites, réunie en assemblée ordinaire 
an Vatican le 22 août 1834, accueillit favorablement 
la demande. 


Ordinis S. Joannis de Deo. Decimoseptimo kalendas 
aprilis superioris anni 1833, datum est ab hac sancta apos- 
tolica sede alumnis ordinis Sancti Joannis de Deo addere 
nomen ipsius S. Joannis fundatoris ad confiteor, attamen 
in officio tantum, quod quidem privilegium extendere exop- 
lans ad missam etiam, adeo ut sit illimitatum , uti et 
ali ordines regulares habent, Rinus hodiernus prior ge- 
neralis Sacrorum Rituum Congregationi humillimas por- 
rexit preces pro opportuna facultate. Et Sacra eadem Con- 
gregatio, ad Vaticanum sub infrascripta die in ordinario 
cœtu coadunala, me infrascripto secretario referente, om- 
nibus mature consideratis rationum momentis iu supplici 
libello expositis, pro gratia extensionis benigne annuit 
juxta petita. C. M. epis. Praenest. card. Pedicinus S. R. C. 
praefectus. J. G. Fatati S. R. C. secret. 


La fête de S. Jean de Dieu, qui se fait le 8 mars, 
est souvent empéchée par le premier dimanche de ca- 
réme ou par celui de la Passion, qui ont rang de 
première classe et sont particulièrement privilégiés. En 
1834, le pape Grégoire Xv1 permit aux frères de S. 
Jean de Dieu de faire la féte de leur fondateur le 10 
mars, en renvoyant les quarante marlyrs au premier 
jour libre, conformément aux rubriques. 


Ordinis S. Joannis de Deo. SSiño domino nostri Gre- 
gorio XVI pontifici maximo supplicavit humillime R. P. 
fr. Aloysius Maria Carmignani prior generalis ordinis fra- 
trum Hospitalitatis infirmorum, ut quoniam festum S. Jo- 
annis de Deo hujus ordinis institutoris incidens octavo idus 
martii aliquando occurrit in dominica prima quadragesi- 
mae, aliquando in dominica Passionis, hac in occurrentia 
dici nequit propria die ex rubricarum lege ex eo quod 
praedictae dominicae sint privilegiatae primae classis, quae 
nulli officio locum cedunt; proptereaque ut hujusmodi in 
casu amandari queat recensitum festum S. Joannis cum 
officio et missa in diem sequentem, transferendo officium 
hac die occurrens in primam non impeditam diem juxta 
Rubricarum dispositionem, sanctitas sua referente me in- 
frascripto Sacrorum Rituum congregationis secretario, de 
speciali gratia benigne annuit, ut quoties festum S. Joan- 
nis de Deo incidat in dominicas privilegiatas primae clas- 
sis supradictas, amandari possit cum officio et missa, et 
indulgentiis, si quae sint concessae, ad diem decimam 


19 





291 


martii, transferendo officium Sanctorum Quadraginta mar- 
tyrum ad primam diem non impeditam juxta rubricarum 
placitum. Contrariis non obstantibus quibuscumque. 

Die 22 augusti 1834. C. M. episc. card. Pedicinus, 
S. R. C. Praef. J. G. Fatati, S. R. C. secret. 


Le culte de S. Alphonse de Liguori s'est propagé 
avec une surprenante rapidité. Le Saint-Siége a dis- 
pensé de la plupart des règles auxquelles il se con- 
forme ordinairement. Ainsi, le saint évêque obtint 
l'honneur de la béatification en 1816, moins de cin- 
quante ans aprés son décès. Dès que le décret décla- 
rant qu'on pouvait procéder sürement à la canonisation 
fut rendu en 1838, Grégoire XVI autorisa la concession 
de l'office et de la messe à tous les évéques qui en feraient 
la demande. Presque tous les ordres religieux s'em- 
pressèrent de solliciter l'indult, et un grand nombre 
d'évéques suivirent l'exemple. Cela fit que le procureur 
général des Rédemptoristes, quatre mois aprés la ca- 
nonisation de S. Alphonse, présenta une requête for- 
melle à la S. Congrégation des Rites pour l'extension 
de l'office à l'Eglise universelle. La question fut de- 
cidée dans l'assemblée ordinaire des rites tenue au 
Quirinal le 31 août 1839. Grégoire XVI se prononça 
le 10 septembre suivant. 

Saint Thomas d'Aquin et S. Bonaventure ont été 
déclarés docteurs de l'Eglise trois siécles aprés leur 
mort. Lorsque Benoit XIV accorda le titre de docteur 
au pape S. Léon, treize siècles s’élaient écoulés. La 
méme chose eut lieu pour S. Pierre Chrysologue, S. 
Pierre Damien et S. Bernard. Saint Hilaire de Poitiers, 
mort dans la seconde partie du quatrième siècle, a été 
proclamé docteur de l'Eglise en 1851. | 

Saint Alphonse de Liguori a eu le privilége d’être 
reconnu comme docteur de l'Eglise quatre-vingt-cinq 
ans après sa mort. 

Decretum Urbis et Orbis. Postquam in vulgus editum 
fuit decretum quod tuto procedi valeret ad canonizationem 
B. Alphonsi Mariae de Ligorio olim episcopi S. Agathae Gotho- 
rum, et institutoris congregationis SSmi Redemptoris, de spe- 
cali gratia sanctissimus dominus noster Gregorius PP. XVI 
ad enixas preces eminentissimorum cardinalium Caroli Mariae 
Pedicini episcopi Praenestini et sacroruum rituum congre- 
gationis praefecti et Caroli Odescalchi causae canonizationis 
ejusdem relatoris annuit, ut officium cum missa in ejusdem 
Beati honorem quibuslibet petentibus episcopis concede- 
retur. Animo propterea reputans R. P. Joseph Maria Mau- 
tone recensitae congregationis SSmi Redemptoris procura- 
ior generalis, caussaeque praedictae postulator et non pau- 
cos episcopos et pene omnes regularium ordines hujusmodi 
obtinuisse indultum, multosque alios episcopos idipsum in 
praesentiarum expetere, et nomine proprio, et R. P. rectoris 
majoris caeterorumque consultorum suae congregationis 
humillimis datis precibus enixe rogavit eminentissimos ac 
reverendissimos paires sacris ritibus tuendis praepositos, 
ut offieium S. Alphonsi Mariae de Ligorio de communi 
confessoris pontificis cum Lectionibus II et III nocturni 
et oralione ac missa propriis ad universam Ecclesiam ex- 
lenderetur. S. Congregatio ordinariis in comitiis ad Qui- 
rinales aedes infrascripta die coadunata, audita relatione 
per me subscriptum secretarium facta, attentaque potissi- 
mum pari methodo extensum fuisse officium tum S. Hie- 


INDULTS LITURGIQUES. 


292 


ronymi Emiliani institutoris Congregationis Somaschae die 
2 septembris 1769, tum novissime S. Francisci Carac- 
ciolo fundatoris clericorum regularium minorum die 5 au- 
gusti 1807, omnibus mature perpensis, rescribendum 
censuit: ad me secretarium cum SSmo, die 31 augusti 
1839. Super quibus omnibus facta postmodum eidem sanc- 
lissimo domino nostro Gregorio PP. XVI fideli relatione, 
Sanctitas sua precibus beuigne annuens, ex speciali gratia 
supradictum officium cum missa denuo ab rmo cardinali 
Carolo Maria Pedicini episcopo Praenestino sanctae roma- 
nae ecclesiae vice-cancellario et sacrorum rituum con- 
gregationi praefecto , una cum R. P. Virgilio Pescetelli 
sanctae fidei promotore revisum, a clero saeculari et re- 
gulari utriusque sexus universalis militantis Ecclesiae qui 
ad horas canonicas teneantur, quotannis die secunda au- 
gusti sub ritu dupliei minori recitari praecepit. Die 10 
mense septembri eodem anno 1839. C. M. episcopus Prae- 
nest. card. Pedicinus S. R. C. vice-cancellarius. J. G. Fa- 
tati S. R. C. secret. 


X. OFFICES DU CLERGÉ ROMAIN. 


Le calendrier particulier du clergé romain a été 
formé par les indults qui ont successivement prescrit ou 
permis de nouveaux offices. Presque tous les papes qui 
ont occupé le siége pontifical, ont pris part à la cons- 
truction de l'édifice. Je crois inutile de mentionner les 
offices qui d'abord concédés à titre de privilége, sont 
entrés plus tard dans le calendrier universel. 


En 1725, Benoit XIII prescrivit pour les séculiers 
et les réguliers de l'Etat pontifical les offices suivants : 

Le 23 janvier: les fiangailles de la Sainte-Vierge 
avec S. Joseph. 

Vendredi après le dimanche de la Passion : Les sept- 
Douleurs de la Sainte Vierge. 

Le 16 juillet: Notre-Dame du Mont-Carmel. 

Le second dimanche de novembre: Patronage de 
la Saint- Vierge. 

Le 10 décembre: Translation de la sainte maison 
de Lorette. 

Le 18 décembre: Expectalto partus de la Sainte- 
Vierge. 

. Decretwm. totius status ecclesiastici. Sanctissimus do- 
minus noster Benedictus XIII benigne indulsit, atque 
concessit, ut in toto ecclesiastico statu ab omnibus utrius- 
que sexus tam secularibus quam regularibus, qui ad 
horas canonicas tenentur, sequentia officia B. Marie Vir- 
ginis in ejus respective festivitatibus recitari, et misse ce- 
lebrari debeant; videlicet — Die 23 januarii, Desponsa- 
lionis B. M. V. cum Sancto Josepho. — Feria sexta post 
Dominicam Passionis, de Septem Doloribus B. V. — Die 
16 julii, B. M. V. de Monte Carmelo — Dominica se- 
cunda novembris, Patrocinii B. M. V. — Die 10 decem- 
bris, Translationis Sacre Domus Lauretan» — Et die 
18 decembris Expectationis Partus B. V. Et ita decrevit, 
ac servari mandavit — Die 18 augusti 1725. F. card. 
Paulutius, pref. — KR. Maria Tedeschi, archiep. secret. 


Saint Alexis ayant été patricien romain, et son corps 
étant conservé dans l'Eglise dédiée à Dieu sous son 
nom sur le Mont Aventin, les conservateurs de Rome, 
au nom du Sénat et du peuple romain demandérent à 


293 


Clément XII l'élévation de l'office au rite double; la 
s. Congrégation des Rites rendit un avis favorable. L'in- 
dul est du 20 septembre 1735. 


Decretum. Urbis, ejusque districtus Cum Urbis conser- 
vatores nomine senatus, populique Romani, Sanctissimo do- 
mino nostro Clementi XII preces porrexerint pro elevatione 
ofiei S. Alexii confessoris, et Patritii Romani ad ritum 
duplicem, cujus festum ratione etiam ipsius Saeri Cor- 
pris, et Ecclesie eidem dicatæ speciali modo maxima- 
que populi frequentia in urbe celebratur: Hujusmodi 
vero instantia a sanctitate sua ad S. Rituum Congrega- 
tionem remissa, et ab Emo et Rmo Dno cardinali Origo 
relata, Sacra eadem Congregatio dictum officium, quod 
jam in ecclesia universali sub ritu semiduplici reci- 
tatur, pro Urbe totoque suo districtu sub ritu duplici juxta 
petita concedi posse censuit, si Sanctissimo Domino Nostro 
visum fuerit. Die 6 augusti 1735. 

Factaque deinde per me secretarium de predictis sanc- 
tissimo domino nostro relatione, Sanctitas sua benigne 
annuit. Die 20 septembris anni 1735. A. F. card. Zon- 
dadari, pro-praefect. — F. Patriarca Hierosolymit., S. R. C. 
secret. 


Benoit XIV ne surchargea le calendrier nniversel 
d'aucun office nouveau. Il approuva des leçons parti- 
culiéres pour le second nocturne de l'office de S. Roch, 
mais il n'autorisa cet office que pour l'église de l'ar- 
chiconfrérie établie à Rome et pour celle de la confré- 
rie instituée à Tusculum. À l'heure qu il est, le clergé 
romain a l'office de S. Roch, le 16 août 


Urbis eb civitatis Tusculanae. Sanctissimus dominus 
n0sler Benedictus XIV humillimis precibus emi et rmi 
D. card. Petri Marcellini Corradini episcopi Tusculani be- 
aigne inclinatus ejusque religiosam pietatem speciali fa- 
vore prosequi volens, indulsit, atque concessit, ut die 16 
augusti in ecclesiis tantum archiconfraternitatis Urbis et 
civitatis Tusculanæ S. Rocho dicatis, in quibus ejus fes- 
tum magna solemnitate et populi frequentia agitur, offi- 
eium et missa ejusdem S. Confessoris cum suprascriptis 
lectionibus secundi nocturni et oratione propriis, a Ssnc- 
titate Sua, audito R. P. D. Ludovico de Valentibus fidei 
pomotore approbatis, sub ritu duplici, servalis rubricis 
Breviarii et Missalis Romani quotannis recitari, el respec- 
tive celebrari possit, et valeat. Hac die 17 martii 1741 F. J. A. 
Guadagni card. — P. F. Patriarcha Hierosolymit. secret. 


Benoit XIV fit construire une chapelle en honneur 
de S. Isidore dans les Thermes de Dioclétien, et pres- 
crivit la messe quotidienne dans cette église. Il le 
choisit pour protecteur de l'agriculture dans la cam- 


pagne romaine, et prescrivit un triduum préparatoire 


à l'inauguration de la chapelle. Il voulut célébrer la 
première messe. 

L'office de S. Isidore ne fut prescrit au clergé ro- 
main que beaucoup plus tard, c'est à dire, en 1808. 
Voici la notification que le cardinal Guadagni, vicaire 
de Rome, publia par l'ordre de Benoit XIV: 

Fr. Gio. Antonio card. Guadagni vicario etc. Affinchè 
lintercessione del glorioso S. Isidoro protettore dell'arte 
agraria sia sempre piu conosciuta per efficace presso del- 
l'Altissimo Dio, e la divozione del S. Confessore cresca 
9gni giorno più nel popolo di Roma; ha voluto la San- 


INDULTS LITURGIQUES. 


204 


tità Sua che nella gran fabrica delle terme Diocleziane 
a’ Termini ridotte a granari s'erigga un oratorio publico in 
onore di questo Santo; che in esso si celebri ogmi giorno 
la messa, e si faccino nel decorso dell'anno altre opere 
pie. Tutto à stato eseguito con sollecito e decoroso suc- 
cesso ; onde in seguito, domenica prossima se ne farà 
l'apertura; vi si celebrerà la prima messa dalla Santità 
Sua, e si solennizzerà un triduo ne'giorni di lunedi, 
martedi e mercoldi precedenti al giorno della festa di S. 
Isidoro, che & giovedi 15 del corrente mese, come si dis- 
pone nella Bolla segnata il di 5 maggio 1755. 

Durante questo triduo vi s'esporrà il Venerabile dalle 
ore dodici della mattina sin al mezzo giorno esi darà la 
benedizione. Alle ore 20 s'esporrà alla venerazione de’ 
fedeli la reliquia di S. Isidoro fin alle ore 24. 

In questo triduo, e giorno della festa la Santità di 
Nostro Signore concede Indulgenza Plenaria a tutti quelli 
che confessati 0 communicati (in qualunque chiesa riescirà 
loro più commodo), visiteranno il nuovo oratorio di S. Isi- 
doro, o imploreranno l'interceggione di M. SSma, visitandola 
nella Chiesa di S. Maria in Trastevere, o S. Maria sopra 
Minerva, o S. Maria in Vallicella, o S. Maria a' Monti, 
e in una di esse pregheranno, non solo per l'adempimento 
delle pie intenzioni della Santità Sua, ma perché ci con- 
tinui pluviam salutarem, cioà quella pioggia che sarà 
necessaria per il bene della campagna. Rammentandosi 
ad ogn'uno la sicurezza che Dio c'ha dato nel lib. 2 dei 
Paralip. di volerci accordare questa stessa misericordia 
della pioggia qnando di vero cuore ci convertiremo, lo 
pregheremo, e faremo penitenza de'nostri peccati. «Si cc- 
lum et pluvia non fluxerit, conversus autem populus meus, 
super quo invocatum est nomen meum deprecatus me fuerit, 
el exquisierit faciem meam et egerit poenitentiam a viis 
suis pessimis; ego exaudiam de colo et propitius ero 


. peccatis eorum, et sanabo terram eorum. » 


Dato in Roma li 10 maggio 1755. — Fr. G. À. card. 
vicario — G. Ori, secret. 


Le clergé romain fait l'office de S. Emidius, évèque 
d'Ascoli et martyr, le 9 août. L’indult autorisant l'of- 
fice remonte au pontificat de Pie VI. La S. Congréga- 
tion des Rites approuva l'office et la messe de S. Emidius 
le 1* aoüt 1783. 


Decretum. Urbis. SSmus D. Noster Pius VI P. M. pre- 
cibus humillimis emi et rmi dni cardinalis Urbis vicarii, 
nomine etiam collegii parochorum fusis, referente me in- 
frascripto secretario, benigne indulsit, ut ab universo clero 
saeculari Urbis die 9 augusti ritu dupliei minori recitari 
possit officium proprium et missa propria celebrari in ho- 
norem S. Emidii episcopi et martyris, jam pro civitate Ascu- 
lana a S. Rituum Cong. die 29 martii 1783 adprobata. 
Hac die 1 augusti 1787. J. card. Archintus, praef. — 
D. Coppola S. R. C. secret. 


Sainte Martine a le rite semi-double dans le ca- 
lendrier général. En 1790, à la demande du clergé 
de l'église et des chapelains de S. Luc et de S. Lazare 
attachés à cette église, Pie VI éleva l'office de sainte 
Martine au rite double mineur pour le clergé séculier 
et régulier de Rome. L'eglise est sur le forum, au pied 
du Capitole. 

Decretum | Urbis. SSmus dnus noster Pius VI P. M. 
ad humillimas preces cleri ecclesiae S. Marlinae V. et M. 


295 


Urbis et capellanorum SS. Lucae et Lazari, eidem ecclesiae 
aggregatorum, referente R. P. Carolo Erskine fidei pro- 
motore benigne elevavit officium ejusdem S. Martinae Virg. 
et Mart. ad ritum duplicem minorem pro clero sæculari 
et regulari Urbis. Die 24 martii 1790. J. card. Archin- 
tus, praef. — D. Coppola, S. C. R. secret. 


Saint Polycarpe et S. Ignace d'Antioche ont le rite 
semi-double dans le calendrier général. En 1804, sur 
la demande du clergé romain, la S. Congrégation des 
Rites concéda le rite double-mineur. Saint Ignace 
subit le martyre à Rome; ses reliques sont conservées 
dans l'église de S. Clément. Venu à Rome sous le 
pontificat de S. Anicet, à l'époque de l'empereur An- 
tonin, S. Polycarpe ramena à l'orthodoxie les chrétiens 
égarés par Valentin et Marcion. 


Urbis ejusque districtus. Sacra Rituum Congregatio ad 
humillimas preces cleri Romani, referente emo et rmo do- 
mino cardinali De Somalia SSmi Dni Nostri Pii VII Pon- 
tificis Maximi in urbe vicario, eidemque Sacrae Rituum Con- 
gregationi praefecto, benigne pro universo utroque clero 
Urbis ejusque districtus elevavit ritum officii Sanctorum 
Polycarpi, et Ignatii episcoporum et martyrum a semidu- 
plici ad duplicem minorem. Die prima septembris 1804. 
J. M. card. De Somalia S. R. C. praefectus. — M. A. Cat- 
taneo, S. R. C. protonotarius. 


Le camerlingue du clergé romain est élu chaque 
année par les chanoines et les curés. En 1807, le ca- 
merlingue et le collége des curés de Rome demandèrent 
l'office de Sainte Galla pour le clergé séculier et pour 
les religieux et religieuses qui suivent le calendrier 
diocésain. Fille du consul et patricien Symmaque, veuve 
aprésun an de mariage, Galla servit Dieu et les pauvres 
dans un monastere prés la basilique de S. Pierre. Rome 
était alors opprimée par les Goths. Un hôpital sous 
le vocable de Sainte Galla a existé à Rome jusqu'à 
ces derniers temps. S. Grégoire le Grand raconte dans 
ses dialogues la mort de Sainte Galla, qui fut consolée 
de l'apparition de S. Pierre. 


Decretum. Urbis. Sacra Rituum Congregatio, humillime 
supplicantibus camerario cleri Romani, nec non parochis 
Urbis ac referente Emo et Rmo D. card. de Somalia 
SSmi D. N. Pii VII P. M. in Urbe vicario, eidemque 
S. Rituum Congregationi praefecto ac ponente, benigne in- 
dulsit, ut quotannis in posterum in die 5 mensis octobris 
ab universo clero sæculari, nec non a religiosis et mo- 
nialibus Urbis utentibus calendario dioecesano recitari possit 
in honorem S. Gallae viduae Romanae ritu duplici minori 
officium cum missa de communi nec virginis nec martyris 
cum lectionibus secundi nocturni, et orationibus propriis 
ab ipso Emo card. relatore et R. P. D. Hieronymo Napu- 
lionio fidei promotore revisis. Die 11 julii 1807. — J. M. 
Card. De Somalia S. R. C. Praef. — J. De Carpineo, secret. 


Benoit XIV ne prescrivit pas l'office de S. Isidore 
Laboureur au clergé de Rome, quoiqu'il eüt fait cons- 
truire une chapelle en son honneur et qu'il l'eüt pris 
comme protecteur de la campagne romaine. L'indult 
du 17 février 1808 comprend tout l'Etat pontifical. La 
révolution de 1798 renversa une des plus belles insli- 


INDULTS LITURGIQUES. 


296 


tutions de Sixte-Quint, l'Afitona, qui avait la mission 
de procurer du blé à bas prix, en temps de disette. 
Pie VII rétablit cet important ministère. Or ce fut 
le préfet de l'Annota qui demanda au pape l'office de 
S. Isidore. 


Decretum. Status ecclesiastici. SSmus Dominus Noster 
Pius VII Pont. Max. ad humillimas preces R. P. D. prae- 
fecti, nec non deputatorum annonae Urbis, me infrascripto 
Secretario referente, benigne extendit ad universum cle- 
rum secularem, necnon ad religiosos et moniales Urbis, 
et tolius Ditionis Pontificiae utentes calendario diœce- 
sano officium cum missa in honorem S. Isidori Agricolae 
jam pro regnis Hispaniarum approbatum, quotannis in pos- 
terum a praedieto clero sæculari et regularibus suprame- 
moratis ritu dupl. min. in die 15 mensis maii recitandum, 
servatis rubricis. Die 17 februarii 1808. A. card. Mat- 
thaejus. — J. de Carpineo S. R. C. secretarius. 


Sainte Hyacinthe Mariscotti naquit d'une famille 
romaine dont le palais existe encore aujord'hui. Sa 
mère était de la famille Orsini. Elle fut tertiaire fran- 


. eiscaine dans le monastère de S. Bernardin de Viterbe. 


Benoit XIII la béatifia moins d'un siècle aprés sa mort, 
qui eut lieu en 1640. La canonisation solennelle fut 
accomplie par Pie VII, en 1808. Des cardinaux et 
l'archiconfrérie du Sacré-Cœur sollicitèrent l'office pour 
le clergé séculier de l'Etat pontifical, et pour les re- 
ligieuses qui suivent le calendrier de leur diocèse. 


Decretum. Status ecclesiastici. SSmus Dominus Noster 
Pius VII Pont. Max. ad enixas preces nonnullorum sanctae 
Romanae Ecclesiae cardinalium, ac archiconfraternitatis 
Sacratissimi Cordis Jesu Urbis, me infraseripto secretario 
referente, benigne indulsit, ut ab universo clero sæculari, 
necnon a religiosis et monialibus Urbis, et totius Ditionis 
Pontificiae utentibus calendario dioecesano in festo Sanctae 
Hyácinthae de Mariscottis Virginis recitari possit quotan- 
nis ritu dupl. min. officium cum missa de Communi Virg, 
non mart. 1 loco, cum oratione, et lectionibus secundi 
nocturni propriis jam die 10 martii 1736, et die 28 no- 
vembris 1789 a Sacrorum Rituum Congregatione appro- 
batis. Hujusmodi autem festo assignavit in posterum diem 
6 mensis februarii. Die 27 julii 1808. — A. card. Mat- 
thaejus. — J. de Carpineo S. R. C. secretarius. 


L'année 1809 fut mauvaise pour Rome envahic 
par les troupes de Napoléon. 


nomma pro-Vicaire le cardinal Despuig, espagnol. 
collége des curés sollicita l'autorisation de faire l'office 
du patronage de S. Joseph le troisième dimanche après 
Páques. Primitivement institué dans l'ordre des Carmes 
l'office avait été concédé à plusieurs chapitres, réguliers 
et religieuses de Rome. En vertu des pouvoirs que 


Le, cardinal de la So- 
maglia, vicaire du pape, ayant été déporté, Pie VII : 
Le 


Pie VII donna, le cardinal Despuig!étendit l'office au - 


clergé séculier et aux réguliers de l'un et l'autre 
sexe. En 1847, un décret de la S. Congrégation des 
Rites l'a prescrit dans l'Eglise entière. 


Decretum Urbis. Antonius tituli S. Callisti S. R. E. 


presbyter card. Despuig SSmi Domini Nostri Papae Pro-Vi- 
carius generalis etc. Ad satisfaciendum maximae devotioni, 
quae in hac Alma Urbe summopere viget erga S. Josephum 


sponsum Bmae Virginis Dei Genitricis Mariae, ex parte 





297. 


collegii parochorum Urbis SSmo D. N. Pio Papae VII enixe 
supplicatum fuit, quatenus officium proprium una cum missa 
patrocinii ejusdem S. Patriarchae jam pro dominica III post 
Pascha concessum nonnullis capitulis, religiosis, et monia- 
libus Urbis, ad universum clerum saecularem et regularem 
utriusque sexus ejusdem Urbis extendere dignaretur. Sanc- 
titas Sua indulgendo pro gratia, hujusmodi preces nobis 
remisit eum facultatibns necessariis et opportunis, ut in 
omnibus et per omnia juxta petita annuere valeamus. Hinc 
nos iisdem facultatibus utentes indulgemus, ut in hac Alma 
Urbe, die dominica III post Pascha ab universo clero sæ- 
culari, et utriusque sexus regularibus, servatis rubricis, in 
posterum petitum officium , sub ritu duplicis secundae 
classis, cum missa propria recitari, et respective celebrari 
possit. lisdem insuper facultatibus suffulti pariter indul- 
gemus, ut in die Desponsationis Bmae Virginis Mariae si- 
militer tam in officio, quam in missa commemoratio ejusdem 
S. Patriarchae addatur. Datum Romae ex aedibus nostris 
hae die 19 martii 1809. — A. card. Despuig, pro-vica- 
rius. — Ph. canonicus Liberti, secretarius. 


Aprés la suppression des Antonins de Vienne, qui 
avaient à Rome l'église et le monastère: sous le vocable 
de S. Antoine, prés Sainte Marie-Majeure, Pie VI donna 
celle maison aux religieuses Camaldules. 

De vives controverses existerent jadis entre les An- 
tonins et la confrérie des maréchaux ferrants au sujet 
de la bénédiction des chevaux. Une transaction intervint, 
en 1705; elle fut confirmée par un arrét de l'auditeur 
de la Chambre apostolique, en date du 24 janvier 1772. 

C'est pourquoi Pie VI ayant cédé l'église de S. An- 
toine aux Camaldules, avec tous les priviléges qui lui 
appartenaient, le cardinal vicaire-publia une notification, 
en date du 14 janvier 1780, pour défendre à toute con- 
frérie, église et personne ecclésiastique de bénir les 
chevaux et autres animaux de tout genre, pendant toute 
l'octave de S. Antoine. 

Depuis cette époque, la notification fut renouvelée 
tous les ans, la première quinzaine de janvier. Nous 
publions ci-après l'édit que le cardinal de la’ Somaglia 
rendit en 1815. La confrérie des maréchaux ferrants 
sous le vocable de S. Eloi est autorisée à faire chanter 
la messe, sans aucune pompe et apparat. Elle ne peut 
bénir que les chevaux des membres de la confrérie. 
Cependant deux ou trois confréres doivent aller à cheval 
à l'église Saint-Antoine pour recevoir la bénédiction, 
conformément à la transaction et à l'arrét susdit. 

Invito sacro ed ordinazsioni per la festa di S. An- 
tonio abbate. Giulio? Maria per la misericordia di Dio 
Vescovo Tusculano, della S. R. C. Cardinale della Somalia 
della Santità di Nostro Signore vicario generale. 

Essendo stata concessa dalla S. M. di Papa Pio Sesto 
indulgenza plenaria e remissione di tutti gli peccati ai fe- 
deli dell'uno e dell'altro sesso, che previa la sagramentale 
* eonfessione, e communione, visiteranno la chiesa di S. An- 
tonio abate delle monache Camaldolesi presso S. Maria Mag- 
giore nel giorno della festa di detto Santo che ricorre il 
di 17 del corrente mese di gennaio ed in tutta la sua 
ottava; sono percid invitati tutti i fedeli alla visita della 
chiesa sudetta nel tempo stabilito per fare acquisto dell'in- 
dulgenza plenaria dal Sommo Pontefice, come sopra, con- 
ceduta. Contemporaneamente, inerendo all'editto publicato 
Sotto il di 14 gennaio 1780, e registrato nella Segreteria 


INDULTS LITURGIQUES. 


lj 


298 


del nostro tribunale del vicariato, si fà sapere, che vien 
proibito dalla Santità di Nostro Signore Papa Pio VII a 
tutte le chiese, confraternite, luoghi pii, ed a qualunque 
persona ecclesiastica di qualsivoglia stato, grado e condi- 
zione, durante la sudetta ottava, di benedire animali di 
qualsisia specie, ricevere oblazioni, ed elemosine, sotto pena 
di sospensione a divinis da incorrersi ipso facto, ed altre 
pene a nostro arbitrio. Rispetto poi alla confraternita di 
S. Eligio de’ Ferrari, si ordina nel sopraccitato editto, che 
esattamente si osservi l’istromento di transazione stipolato 
li 23 dicembre 1705 fra la soppressa congregazione detta 
S. Antonio Abate Viennen in di cui luogo sono subentrate 
le dette monache Camaldolesi, e la sudetta confraiernita; 
ed abbia la sua piena esecuzione la sentenza emanata 
li 24 gennaro 1772 da Monsignore allora À. C. Antamoro, 
e di già passata in cosa giudicata, nella quale non altro 
fu permesso alla detta confraternita di S. Eligio, se non 
di celebrare semplicemente, senza alcuna pompa, ed ap- 
parato, e senz'alcuna solennità la festa di S. Antonio 
colla messa conventuale solamente a semplice divozione, e 
di non benedire altri animali, se non quelli spettanti alle 
persone aggregate alla stessa università, e questi benedirli 
ristrettivamente dall'ore 22 alle 23 di detto giorno di festa, 
eoll'assistenza per altro ed intervento di uno de' canonici 
di detta congregazione, o loro commissionato, e senza che 
la detta confraternita e chiesa di S. Eligio possa per tal 
benedizione ricevere alcun genere di oblazione, ed elemo- 
sina, e coll'obligo in fine alla detta confraternita di fare 
accedere due o tre suoi deputati a cavallo alla detta chiesa 
di S. Antonio ad effetto di riceverne in detto giorno la 
benedizione, sotto pena ancora in caso di contravenzione, 
di sospensione a divinis, se sarà persona ecclesiastica, da 
incorrersi ipso facto,'e della carcerazione ed altre pene ad 
arbitrio se sarà persona secolare, 

Dato dalla nostra solita residenza questo di 13 gen- 
naro 1815. G. M. card. vicario. — Antonio Aquari, segretario. 


Pie VII canonisa en 1807, sainte Angèle Mérici, 
fondatrice des Ursulines. Des ecclésiastiques de Rome 
et d'autres diocéses ayant demandé l'autorisation de dire 
l'office approuvé en 1768, avec lecons du second noc- 
turne et oraison propre, Pie VII fit rendre par la 
S. Congrégation des Rites l'indult suivant en date du 6 
aoüt 1816. 


Decretwm. Status ecclesiastici. Praeses et moniales tam 
asceterii quod a S. Ursula in Urbe dicitur quam aliorum 
monasteriorum ejusdem instituti, quibus et petitiones ac- 
cessere multorum utriusque cleri Urbis, et aliorum dioe- 
cesum, Sanctissimo domino nostro Pio VII Pont. Max. 
humillime supplicarunt pro extensione ad utrumque ec- 
clesiastici Status clerum officii ac missae S. Angelae Meri- 
ciae virginis Brixiensis praedicti ordinis fundatricis anno 1807 
sanctarum virginum catalogo adscriptae, cum lectionibus 
secundi nocturni, et oratione propria jant sub die 22 de- 
cembris anni 1768 approbata et concessa monialibus Ur- 
sulinis in Urbe, cum additione ad sextam lectionem, et 
approbatione elogii in martyrologio romano inserendi. Et San- 
ctitas Sua ad mei infrascripti Sac. Rit. congregat. secre- 
tarii relationem, antedictum officium cum missa, cum ad- 
ditione, et elogio novissime revisis et approbatis, ad utrum- 
que Urbis et status ecclesiastici clerum extendit, recitandum 
et respective celebrandum die 81 maii cujuslibet anni ritu 
duplici minori. Die 6 augusti 1816. — A. card. Mat- 
thaejus. — J. A. Sala, S. R. C. secret. coadjut. 


299 


Présentement l'office de sainte Angèle est obliga- 
toire dans l'Eglise entière, le 31 mai. 


Le clergé romain fait l'office de S. Ferdinand, roi 
de Castille. Cette féte existe depuis longtemps en Espa- 
gne et dans le royaume de Naples. En 1816, le col- 
lége des curés de Rome demanda le privilége; Pie VII 
l'aecorda pour Rome et l'Etat pontifical , avec le rite 
semi-double. La féte de S. Ferdinand est fixée au 30 
mai; à Rome, on la fait le 5 juin, parce que le 30 
mai a été choisi pour le pape S. Félix. 


Decretum. Urbis, et Status ecelesiastici. Cum nuper SSmus 
D. Noster Pius VII Pont. Max. capitulo et clero patriar- 
chalis basilicae Liberianae Urbis officium S. Ferdinandi Cas- 
telle regis recitandum concesserit, quod pridem in Hispa- 
niarum et Neapoli regnis tantum obtinuerat; parochorum 
Urbis collegium eidem SSmo Dno nostro supplicavit, ut 
hujusmodi privilegium ad universum Urbis et status ec- 
clesiastici clerum extendere dignaretur, ea potissimum de 
causa, quod cum fiant officia de Sanctis Canuto, Herme- 
negildo, Henrico imperatore, Ludovico Galliarum, et Ste- 
phano Hungariae regibus, consonum videatur, Sanctum 
quoque Ferdinandum hujusmodi honore decorare. Et Sanc- 
litas Sua, ad relationom eminentissimi et rmi domini car- 
dinalis Julii Mariae de Somalia episcopi Tusculani, Sa- 
erorumque Ritum Congregationi praefecti antedictam exten- 
sionem officii S. Ferdinandi Castellae regis clero Urbis, et 
Status ecclesiastici clementer indulsit, ritu tamen semi- 
duplici. Die 19 septembris 1816. —  Julius-Maria card. 
de Somalia episc. Tusc. vicar. gener. S. R. C. præfect. 
J. A. Sala, secretarius coad. | 


* 


Le pieux exercice du mois de Marie fut établi à 
Rome dés 1817. Une ordonnance du cardinal-vicaire, 


de la Somaglia, nous apprend qu'on pratiquait solennel- : 


lement cet exercice dans douze églises de Rome. Pie VII 
avait institué la féte et l'office de la Sainte-Vierge Au- 
æilium Christianorum le 24 mai, anniversaire de son 
retour à Rome, en 1814, après cinq ans de captivité. 


Invito Sacro. Giulio Maria per la misericordia di Dio 
vescovo Tusculano, della S. Romana Chiesa Card. della So- 
malia, della Santità di nostro Signore vicario generale. 

Il nostro Santo Padre Pio VII ci ha ordinato di esor- 
tare i suoi amali figli e sudditi a rivolgere il cuore loro 
a Mar;. SSma implorandone il patrocinio all'avvicinarsi 
appunto di quel fiorito Mese detto il Mese Mariano, che 
dalla tenera pietà de'fedeli divoti di Maria si consacra 
tutto all'onore di Lei e nel quale al ventesimo quarto giorno 
si rinnova l’annua rimembranza, che il S. Padre ha isti- 
tuita sotto il titolo consolante di Auœilium Christianorum. 
Ha quindi S. Santità prescritto che si celebrino con de- 
cente semplicità nelle infra dodici Chiese (incominciando 
dalla prossima domenica 27 di aprile) altrettanti Tridui 
per ottenere da Dio benedetto colla intercessione di Maria 
la liberazione dalle molto e gravi malattie che tanti Paesi 
infestano in Italia, e fuori di essa, per le quali Roma, 
benché finora assal meno afflitta, dee prendersi il più vivo 
interesse siccome centro di quella S. Religione, di cui una 
delle primarie note à appunto la Carità. 


La féte du Précieux-Sang, présentement obligatoire 
dans l'Eglise universelle pour le premier dimanche de 


INDULTS LITURGIQUES. 


300 


juillet, est trés ancienne à ROMe. L'archiconfrérie sous 
le vocable du Précieux-Sang, établie dans l’ancienne 
diaconie de S. Nicolas n Carcere Tulliano, avait l'usage 
de faire le mois préparatoire à la féte. Un édit -du car- 
dinal-vicaire della Somaglia, du 28 mai 1817, fait savoir 
qu'à la communion générale du jour de la fête, on dis- 
tribuait une médaille bénie in articulo mortis. 


Invito Sacro. Giulio Maria ete. Venerdi 6 giugno nel- 
l'antica diaconia di S. Nicola in Carcere Tulliano presso 
piazza Montanara dalla ven. archiconfraternita del Prezio- 
sissimo Sangue del nostro Signore Gesù Cristo ivi cano- 
nicamente eretta si darà principio al mese preparatorio alla 
festa di tanto inestimabile Sangue, quale si celebra la prima 
Domenica di Luglio, che in quest” anno cade il di 6 di detto 
mese, giorno in cui evvi la comunione generale colla dis- 
tribuzione della medaglia benedetta in Articulo mortis. 
Dato dalla nostra residenza li 28 maggio 1817. G. M. 
card. vicario. — A. Aquari, segretario. 


Par indult du 8 mai 1830, Pie VIII accorda au clergé 
séculier de Rome et aux réguliers qui suivent le ca- 
lendrier diocésain l'office du Saint-Rédempteur, 23 octo- 
bre; il permit, en outre, la Maternité et la Purcté de 
la Sainte-Vierge, secoud et troisième dimanche d'octo- 
bre. Voici le décret de la S. Congrégation des Rites 
concernant ces nouvelles concessions: 


Decretum Urbis. Quum novissimis temporibus permultis 
in ecclesiis hujus Almae Urbis institui inceperit decimo ka- 
lendas novembris festum Jesu Nazareni quod a plerisque 
colitur cum officio SSmi Redemptoris, atque ab universis 
pene capitulis tum patriarchalium, tum basilicarum mi- 
norum, et ecclesiarum collegiatarum in dominicis mensis 
octobris cum officio et missa festum agatur Maternitatis 
et Puritatis Beatissimae Maria Virginis quibus diebus fre- 
quens est devoti populi illas ad ecclesias accessus; idcirco 
ne istiusmodi festa solis in extrinsecis contrahantur, sed ec- 
clesiasticus ritus illis quodammodo respondeat, Emus et 
Rmus D. Placidus cardinalis Zurla in Urbe vicarius SSmo 
Dno Nostro Pio VIII P. Max. supplices dedit preces qua- 
tenus ad clerum Urbis extendere dignaretur officia SSmi 
Redemptoris instar concessionis factae clero Venetiarum, 
quod recitari valeat decimo kalendas novembris, nec non 
Maternitatis et Puritatis Deiparae aliquibus in locis con- 
cessa pro dominicis secunda et tertia octobris responden- 
libus cum missis ritu duplici majori quae typis cusa re- 
periunturin calce Breviarii et Missalis Romani. Sanctitas Sua 
referente me infrascripto Sacrorum Rituum Congregationis 
secretario, benigne annuit pro gratia petitae extensionis 
ad clerum saecularem Urbis, nec non regularem, qui in 
divinis persolvendis laudibus kalendario utitur Romano, 
demptis tamen in Officio SSmi Redemptoris a VI Lectione 
verbis illis « hanc igitur immensae largitatis » ad finem 
usque; servatisque Rubricis. Contrariis non obstantibus qui- - 
buscumque. Die 8 maii 1830. — J. card. Albani. — J. G. 
Fatati, secret. 


Grégoire XVI est le pontife qui a le plus augmenté 
les offices du clergé romain. Indépendamment de l'octave 
de la Transfiguration qu'il institua, il prescrivit les sept 
offices de la Passion pendant le caréme, et tous les of- 
fices des saints papes, au nombre de 65. 

Le décret de la S. Congrégation des Rites qui pres 


U 








301 


:erivit l'octave de la Transfiguration, et les offices de la 
Passion, porte la date du 5 aoüt 1831. 


Decretum. Urbis. Sacrosancta Lateranensis archibasilica 
patriarchalis omnium ecclesiarum mater, et caput Servatori 
Nostro Jesu Christo a S. Sylvestro papa dicata fuit. Con- 
gruum itaque cum sit juxia rubricas generales Breviarii 
Romani titulo VII, de Octavis, numero 1, et Sacrorum Ri- 
fuum Congregationis decreta, praesertim in una Aquen 
diei 2 septembris 1741 ad dubium VIII, ut titularis festum 
praesertim Cathedralis ab universo civitatis clero saecu- 
lari agatur sub ritu duplici primae classis cum octava, 
el a regularibus juxta constitutionem s. m. Urbani VIII 
super observantia festorum, eademque decreta praecipue in 
una Ordinis Minorum de Observantia die 13 junii 1682 
sub eodem ritu, sed sine octava; quumque ex consuetudine 
ejusdem archibasilieae Transfigurationis festum occurrens 
octavo idus augusti, ceu titularis cum eodem ritu fuerit 
hactenus celebratum, ideirco SSmo Dno Nostro Gregorio 
Papa XVI supplicavit Emus et Rmus D. Card. D. Placidus 
Zurla ejusdem in Urbe vicarius, ut Romano Clero conce- 
dere dignaretur facultatem agendi festum Transfigurationis 
Domini supradicto ritu titularibus competenti. Ad excitan- 
dam vero penes eumdem clerum memoriam eorum quae 
Servator Noster pro humano genere pati dignatus est, petiit 
insuper extensionem sequentium Officiorum, quae jam a clero 
nonnullarum Urbis basilicarum recitantur instar concessionis 
primitus factae Clericis regularibus Sanctissimae Crucis et 
Passionis, sed sub ritu duplicis majoris tantum sequenti 
ordine recitandorum, nimirum: 

Feria III post Dominicam Septuagesimae, Orationis in 
Monte Oliveti, Domini Nostri Jesu Christi. 

Feria III post Dominicam Sexagesimae, Commemora- 
lionis Passionis Domini Nostri Jesu Christi. 

Feria VI post Cineres, Spineae Coronae Domini Nostri 
Jesu Christi. 

Feria VI post Dominicam I Quadragesimae, Lanceae 
et Clavorum Domini Nostri Jesu Christi. 

Feria VI post Dominicam II Quadragesimae, Sacratis- 
simae Sindonis Domini Nostri Jesu Christi. 

Feria VI post Dominicam III Quadragesimae, Sacrorum 
Quinque Vulnerum Domini Nostri Jesu Christi. 

Feria VI post Dominicam IV Quadragesimae, Pretiosis- 
simi Sanguinis Domini Nostri Jesu Christi. 

Quae officia non possint amandari ad aliam diem, et 
intra Quadragesimam tantum, nisi occurrente officio po- 
Üioris ritus. 

Sanctitas Sua, referente eodem emo et rmo domino 
cardinali vicario, benigne annuit juxta preces. Die 5 augusti 
1831. C. M. ep. Praenestinus card. Pedicinus, praef. — 
J. C. Fatati, S. R. C, secret. 


Les offices des saints papes furent autorisés vers la 
fin du dix-septième siècle pour la basilique du Latran 
et pour celle de S. Pierre. 


Le pontificat de Pie IX a opéré douze changements 
tant dans le calendrier général que dans les offices par- 
ticuliers du clergé romain. 

1. Office de S. Tite autorisé partout. On le fait 
à Rome le 19 février. 

2. Office de S. Joseph, au 19 mars, élevé à la 
premiére classe, sans octave. 

3. Office de S. Justin, philosophe, et martyr, con- 
cédé au clergé romain, le 14 avril. 


\ 


INDULTS LITURGIQUES. 


302 


4. Saint Paul de la Croix, fondateur des Passionis- 
tes ; l'office est universellement prescrit pour le 28 avril. 

D. Office du Patronage de S. Joseph, troisième 
dimanche aprés Páques, seconde classe, sans octave. 

6. Sainte Angèle Mérici, office prescrit pour l'Eglise 
entière, le 31 mai. 

.4. Saint Boniface de Mayence, apôtre de l’Alle- 

magne, et martyr; office universel le 5 juin. 

8. La Visitation de la Sainte-Vierge, qui se faisait 
autrefois avec le rite double-majeur a été élevée à la 
seconde classe. 

9. Office du Précieux-Sang, premier dimanche de 
juillet, prescrit dans l'Eglise entiére, avec le rite de 
sonde classe. 

10. Le bienheureux Eugène III, pape; office con- 
cédé au clergé romain; le 8 juillet. 

11. Nouvel office et octave de l’Immaculée Concep- 
tion, prescrit par bref du 25 septembre 1863. 

12. Office du bienheureux Urbain V, accordé au 
clergé. romain, pour le 19 décembre. 


Notre saint-père le pape Léon XIII a prescrit les 
cinq disposilions suivantes : 

1. La fête de sainte Anne , double-majeur , 
élevée à la seconde classe. 

2. De méme, l'office de S. Joachim, dimanche 
dans l'octave de l'Assomplion, est élevé à la seconde 
classe, au lieu du rite double-majeur qu'il avait aupa- 
ravant. 

3. L'office du Saint-Ceur de Marie, dimanche 
après l'oclave de l'Assomption, est concédé au clergé 
romain, avec le rite double-majeur. 

Iustitution de la vigile de l'Immaculée-Conception, 
dans l'Eglise universelle, le 7 décembre. 

5. L'office du 8 décembre est élevé à la première 
classe, avec les priviléges attachés à ce rang. 


est 





LES COMMUNAUTÉS DE ROME 
d'après les ordonnances des Cardinaux-Vicaires. 


Célébration des fêtes. — Prise d'habit et profession. — Formation 
des novices. — Election des supérieures et durée de leur charge. — 
Clôture. Parloir. — -Confesseurs. — Administration temporelle. 


Le souverain pontife, évêque de Rome, a un vicaire- 
général qui est toujours pris parmi les cardinaux. Comme 
l'autorité épiscopale comprend la loi diocésaine et la 
juridiction proprement dite, ainsi l'un et l'autre pouvoir 
appartient au cardinal-vicaire. Entre autres attributions 
de la loi diocésaine, le cardinal vicaire a la faculté 
de convoquer le synode du clergé romain. Une bulle 
du pape Paul IT confère formellemant ledit pouvoir : 
Synodum in Romano clero pro correctione malorum 
morum, et pro necessitate, juzta temporum opportunt- 
tates in clero occurrentes, ubi et quando libxerit, cele- 
brandi, et congregandi; statuta et ordinationes seu con- 
stitutiones pro tempore observandas edendi. (Art. 10.) 


303 COMMUNAUTÉS DE ROME. ' | 304 


Les statuts du clergé romain, en effet, font mention 
d'un synode dans lequel ces statuts furent publiés. 
Les monuments de l'antiquité constatent la convocation 
d'un grand nombre de synodes romains. 

Indépendamment de la juridiction ordinaire, le car- 
dinal-vicaire possède la juridiction déléguée que le con- 
cile de Trente et les constitutions des papes ont accordée 
sur les personnes et les établissements exempts, en 
certains cas spéciaux. 

Autrefois les cardinaux protecteurs jouissaient de 
pleins pouvoirs sur les communautés religieuses qui 
leur étaient confiées. Innocent XII supprima les priviléges 
et rétablit le pouvoir du cardinal-vicaire, qui possède, 
au for extérieur et intérieur tout ce que le dfoit 
commun permet aux évêques et ordinaires des lieux. 

Il approuve les confesseurs, excepté les pénitenciers 


- des trois basiliques, lesquels recoivent leurs pouvoirs 


du cardinal pénitencier-majeur. Cependant les cas ré- 
servés n'existent pas à Rome, excepté deux. Les con- 
fesseurs approuvés ont le pouvoir d'absoudre des cas 
et de dispenser des irrégularités occultes que le droit 
commun réserve aux évéques. 

Les ordonnances relatives aux communautés reli- 
gieuses que nous publions ci-après, rappellent et re- 
commandent les dispositions du droit commun, les ré- 
formes du concile de Trente, les constitutions pontifi- 
cales, et les décrets généraux des SS. Congregations, 
surtout celle des évéques et réguliers. 


I. ORDONNANCE DU 18 JUILLET 1625. 
FÊTES. CLÔTURE. CONFESSEURS. ADMINISTRATION. 


La S. Congrégation de la visite apostolique publia 
le 18 juillet 1625 une ordonnance qui forme, pour 
ainsi parler tout un code spécial pour les communautés 
de Rome. Les édits postérieurs ont modifié quelques 
dispositions, surtout pour les pénalités, mais le fond 
a toujours été maintenu. 

Instituée par le pape Clément VIN, la S. Congré- 
galion de la visite apostolique est un conseil supérieur 
pour l'administration diocésaine de Rome. 

L'ordonnance de 1625 se compose de vingt-neuf 
articles, qui concernent la suppression de certains abus, 
l'observation de la clóture, l'élection des supérieures, 
l'admission des novices, les confesseurs, l'administra- 
tion des communautés, l'établissement d'archives etc. 

Voici, en résumé, les principales dispositions de 
l'ordonnance. 

1. Musique. Le plain-chant, seul, est permis dans 
les communautés de Rome. Deux ou trois fois par an, 
c'est à dire, aux principales fétes de chaque église, 
le cardinal-vicaire pourra permettre le chant figuré, 
mais on ne pourra appeler les chantres étrangers, ni 
employer d'autre instrument que l'orgue de l'église. 

2. Défense d'emprunter des parements, tableaux, 
ornements, meubles de soie, argent, ou or, pour pa- 
rer les églises et les monastères. 

8. Féte de prise d'habit et de profession. Les pos- 
tulantes ne doivent pas entrer au couvent avec pompe, 
et accompagnées de trompettes et d'autres instruments; 
ni placer leurs armes sur la porte des églises et des 
monasières, Que leurs plus proches parentes les con- 


duisent au couvent, et qu’On leur donne l'habit, avec 
toute la simplicité que l'esprit de la religion com- 
mande. 

Á. Déjeuners. Défense de donner à manger et à 
boire dans le sacristies, parloirs et autres lieux des 
couvents, à l'occasion des fétes, prise d'habit et pro- 
fession. 

D. Cadeaux. | est défendu aux supérieures et aux 
religieuses de recevoir des présents de la part des filles 
qui prennent l'habit, ou font profession, soit en espèces 
ou en mobilier et en comestibles. Si les parents, par 
pure ei spontanée volonté, veulent donner, cela ne 
doit par dépasser cinquante écus romains (250 francs , 
savoir, vingt-cinq écus pour la prise d'habit et autant 
pour la profession. La dot et le trousseau sont égaux pour 
toutes les postulantes: ils sont fixés et approuvés par le 
cardinal-vicaire. La défense de recevoir les présents en 
espèces, linge, comestibles et tout autre objet, est faite 
sous la peine de l'excommunication contre ceux qui don- 
nent ou acceptent, et sous peine de péché mortel ré- 
servé au cardinal-vicaire. 

6. Présents. Conformément au décret de Clément VIII 
de largitione munerum, il est défendu aux supérieures 
et aux religieuses de faire un présent quelconque, sous 
les peines susdites, confiscation, incarcération du facteur 
qui porte les présents. On excepte certains méts de 
convalescents pour le père, la mère, frères, sœurs, et 
tantes, en cas de maladie. 

1. Pécule. Les revenus particuliers des religieuses 
doivent étre gardés dans le dépót commun. La supé- 
rieure veillera à ce que les religieuses ne manquent 
de rien, et disposera du surplus pour la communauté. 

8. Noms. Les novices prendront un nom religieux, 
honnéte, et chrétien. Tout nom profane est prohibé. 

9. Novices. L'éducation est réservée à la maîtresse 
des novices. Nulle religieuse ne doit prendre dans sa 
cellule une novice, sous prétexte de la former. 

10. Supérieure. La bulle de Grégoire XIII supprime 
dans toule l'Italie les supérieurs el les supérieures per- 
pétuelles; elle défend de les laisser en charge au-delà 
de trois ans, et de les réélire. Conformément à celte 
loi, l'ordonnance de 1625 statue que l'abbesse, prieure 
ou autre supérieure ne peut être élue pour plus de 
trois ans, à l'expiration desquels on ne peut pas la 
confirmer, ou réélire, si ce n'est trois ans aprés. Nonob- 
stant tout statut, usage, ou coutume, le pape y déroge 
expressément. 

11. Officières. Comme la supérieure doit subvenir 
à toutes les dépenses avec les ressources de la com- 
munauté, les officières, sacristine, infirmière, réfecto- 
rière, pharmacienne, chanvrière, économe, cellerière, 
cuisinière, lingère, et autres, ne peuvent faire aucune 
dépense pour leur emploi. Les pénalités sont les mêmes 
que ci-dessus. 

12 et 13. Malades. Les professes, novices et con- 
verses sont soignées à l'infirmerie, aux frais de la 
communauté. 

14. Défense aux religieuses de donner des intentions 
particulières de messes aux confesseurs ou autres, sans 
permission du vice-gérant 

15. Camerlingue. Elle devra être capable de tenir 


305 ORDONNANCES DES CARDINAUX-VICAIRES. 306 


les comptes de la communauté, selon le modèle qui 
wra prescrit. 

16. Administration. ll sera formé une congrégation 
de gentilshommes ecclésiastiques et séculiers qui sera 
consultée pour la bonne gestion des affaires temporelles 
Je chaque communauté. 

17. Clôture. La permission du cardinal-vicaire, par 
erit, est nécessaire pour qu'une personne, séculier, 
eu régulier, puisse entrer dans les monasléres, méme 
exempts, conformément au concile de Trente et aux 
“onstitulions pontificales. 

18. Examen de novices. Nul autre que le cardinal- 
vicaire, ou son délégué n'a le pouvoir d'examiner les 
jeunes filles, ou les novices pour prendre l'habit, pro- 
fesser, ou entrer en éducation; sous les peines expri- 
mées dans le concile de Trente et daus les bulles pon- 
tificales. Nullité de tout ce qui suivrait l'examen. 

19. Parloirs. Le père, les frères et les oncles des 
religieuses peuvent leur parler en particulier, s'ils ont 
recu la permission. Les aultres hommés ne sont reçus 
au parloir qu'après avoir présenté aux portières la 
permission par écrit; les écouteuses seront présentes. 
Défense de parler a Ileurs qu'à la grille du parloir. 

20. Cellules. Chaque religieuse doit avoir sa cel- 
lule et son lit. En cas de nécessité, on pourra placer 
trois religieuses dans la méme cellule, jamais deux, 

lans trois lits divers. 

31. Pensiomnaires. Les jeunes filles qui demeurent 
dans les monastères pour l'éducation ne peuvent avoir 
k méme lit et la méme chambre que les religieuses. 
On leur donnera un dortoir spécial, qui sera éclairé 
pendant la nuit. Les pensionnaires ne pourront avoir 
des servantes parliculiéres. - 

22. Postulantes. Le nombre de religieuses esl fixé 
pour chaque monastère. Les surnuméraires doivent obtenir 
ue autorisalion spéciale, être agréées par le chapitre 
de la communauté, et payer double dot. 

33. Scrutin secret. Les acceplalions comme toutes 
les affaires graves qui doivent être décidées capitulai- 
rement, auront lieu au scrutin secret, et non en public 

ou à haute voix, sous peine de nullité. 

24. Confesseurs. Ce n'est qu'en cas de maladie 
particulière que les confesseurs ordinaires ou extraor- 
Jinaires peuvent entrer dans la clôture pour confesser 
ou réconcilier les religieuses. Le confessional doit être 
fermé par une plaque en fer, percée de trous, et cou- 
verte du voile intérieur, selon l'usage. En cas de trans- 
gression, le confesseur encourt, le première fois, la 
suspense de la confession; la seconde fois, l'excommu- 
nicalion par leseul fait, et l'inhabilité à pouvoir confesser. 

25. Traitement des confesseurs. Le vice-gérant fixe 
le traitement des confesseurs. Defense de les nourrir, 
de leur donner à manger dans les parloirs, et cham- 
bres contigues; ou de leur fournir des comestibles. 

26. Archives. Tout monastère doit avoir des archives 
pour conserver les diplómes, actes, registres de recettes 
et dépenses, litres etc. 

27. Femmes du monde. La permission du pape est 
nécessaire pour recevoir ces personnes, veuves, ou 
mariées. 

28. Pubblication de l'ordonnance, Les supérieures 


19° sérre. 


devront. la publier sans retard, et la tenir affichée dans 
le chœur, ou dans la salle du chapitre. 

29. Pénalité. Indépendamment des peines exprimées 
ci-dessus, la supérieure encourra, à la première transgres- 
sion, la privation de sa charge; les autres religieuses, 
privation de la voix active el passive, et inhabilité à 
tout emploi de la communauté pendant trois ans; la 
seconde transgression, les religieuses tomberont dans 
l'excomunication réservée au pape, ou au cardinal- 
vicalre. 

L'ordonnance est signéé par l’évêque de Cavaillon, 
secrétaire de la S. Congrégation de la Visile, et par 
Edouard Tibaldesco, notaire de ladite S. Congrégation. 


Decreti generali fatti dalla Congregazione della S. Visita, 
d'ordine espresso di N. S. da osservarsi dalle monache di 
Roma nelle loro chiese e monasteri oltre le proprie e par- 
ticolafi constituzioni di ciascun luogo. 

‘1. Musiche. Nelle chiese delle monache di Roma cosi 
soggette all’Tlmo sig. card. vicario come a qualsivoglia 
persona, etiam regolare, o per qualunque rispetto esente, 
si proibiscono le musiche, tanto de voci, come d'instro- 
menti, eziandio ne' giorni d'aleuna solennità. o feste, o 
vero quando si veste, fa professione, o prende il velo al- 
cuna delle monache, volendo, che in ogni caso restino 
contente della musica, che fanno e possono fare le mede- 
sime monache con li propri organi, o non cen altri 
instromenti, usando il canto fermo, e non figurato; il 
quale canto figurato si permetterà solamento per due o 
tre volte l'anno nelle feste più principali di dette chiese, 
conforme a quello che sarà stabilito dall'Illmo signor 
card. vicario. 

2. Apparati. Che non s'apparino, nè si faccino o la- 
Scino apparare le chiese, o monasteri di monache con pa- 
ramenti, quadri, ornamenti, o mobili, tanto di seta, quanto 
d'argento, o d'oro, che siano d'altre persone di fuori, an- 
corchè parenti delle dette monache, o di quelle che hanno 
da vestirsi l'abito religioso o professare, o vero d'altre 
chiese, o luoghi pii. 

9. Feste o pompe nell'ingresso delle zilelle per vestirsi 
o nel professare. Dovendo quelle, che per misericordia del 
Signore hanno deliberato rinunciare al mondo, e sue pompe 
consacrarsi al servizio di Dio. mostrar ancor di fuora questo 
santo proposito con ogni religiosa umiltà e simplicità, 
si ordina à tutte le abbadesse, priore e a qualsivoglia altra 
superiora a chi tocchi, che per l'avvenire non permettino 
che le zitelle che s'ammettono all'abito monacale si con- 
duchino al monastero cou pompa, fasto, o compagnia, con 
irombe, o altri instrumenti musicali, ne con far porre le 


loro arme, o d'altri alle porte delle chiese, o monasteri, 


ne far altre rappresentazioni, o feste, ne che d'altri si fac- 
cino, tanto nell'ammetterle all'abito, come nel far la profes- 
sione, ma tali zitelle dalle più prossime parenti solamente 
siano condotte al monastero, ove ascoltata che averanno 
la messa e ricevuta la santissima communione, siano vestite 
dell'abito monacale con le solite solenni cerimonie. 

4. Colazioni. Si proibisce espressamente, che in dette 
chiese, parlatorii, o altri luoghi di detti monasteri (sotto 
le medesime pene) non si possa ne dar ne far colazione, 
o rifezione alcuna, ne da bere, ne a donne, ne à parenti 
ne a qualsivoglia persona in detti tempi, o di monacare, 
o di far professione, e ne anco in tempo di feste. 

5. Regalie mel ricevere l'abito, o far la professione. 
Che per occasione di ricevere la zitella l'abito religioso, 
ovvero di far la professione, la superiora del monastero e 
monache tanto in comune quanto in particolare non pi- 


20 


se 4, Aem rm 


* 
a. 





301 


glino, o possano pigliare per se stesse, o per altre dalla 
zitella che deve vestirsi, o professare, ne da suoi parenti, 
o da qualsivoglia altra persona per essa, cosa alcuna, come 
lodevolmente si serva in alcuni monasteri, e se alcuna di 
dette zitelle o per loro li parenti o altri volessero dar 
cosa aleuna di lor mera e spontanea volontà, in tal caso 
non si possa dare, ne ricevere piü della somma di scudi 50 
moneta, o in denari, o in robe, come meglio parrà e pia- 
cerà a chi vorrà darli, eio? scudi 25 per il giorno dell'a- 
bito, e gli altri scudi 25 per il giorno che farà la pro- 
fessione, e questi per tutte le regalie che le monache po- 
tessero pretendere, oltre la dote e acconcio per uso della 
medesima zitella solamente da rivedersi e approvarsi dal 
medesimo illmo Sig. card. vicario, proibendo ogni abuso 
e facoltà di poter dare o pigliare ogni altra regalia, o in 
denari o in biancheria, o altra snppellettile, o cose man- 
giative, o di qualsivoglia altra sorte sotto, pena di scomu- 
nica, tanto a quelli che daranno come a quelli che piglie- 
ranno, e di più alle monache, ed altre sopradette e a chi per 
loro le pigliasse, di peccato mortale, dal quale non pos- 
Sano essere assolute, senza facoltà speciale del detto card. 
vicario se non in pericolo di morte. 

6. Presenti. Non possano le monache, o altre sopra- 
dette far presenti o donativi di cosa alcuna (etiam com- 
mestibile) ad alcuna persona, sia di qual esser voglia 
conditione, o qualità, sotto le pene contenute nel prece- 
dente capitolo, e della perdita di piu delle medesime robbe, 
ed anco di carcerazione di chi le porterà. Possino non- 
dimeno per il padre, madre, e fratelli, sorelle e zie e non 
altri in caso di loro Infermità, mandarli e farli qualche 
refezione, o cibo d'ammalati. 

7. Depositi. Che per osservare con carità la salutaree 
necessaria regola monastica nel vitto comune, tutte le 
rendite, o assegnazioni particolari date per sussidio delle 
monache, da loro parenti, o altri, debbano consegnarsi nel 
deposito comune, rimettendole alla libera disposizione della 
superiora, la quale di quelle charitativamente provederà, 
che nel vitto vestito ed in ogni altro loro bisogno non li 
manchi alcuna cosa, disponendo del resto a beneficio comune 
del monastero. 

8. Nomi delle monache. Alle zitelle, o altre da mona- 
carsi non si possa imporre, o lasciar nome profano, ma 
religioso, onesto, e cristiano, 

9. Novizie. Che non sia lecito ad alcuna monaca rite- 
nere appresso di se nella sua cella alcuna novizia sua 
parente, o altre per insegnarle, ma debba la maestra delle 
novizie instruirle, ed esercitarle nell'osservanza della regola, 
ed altri esercizi spirituali. 

10. Tempo dell' abbattssato. Che l'abbatessa, priora, o 
qualsivoglia altra superiora che si chiami sotto qualsi sia 
altro nome. non possa essere eletta per tale a maggior 
tempo di tre anni, quali finiti, spiri anco l'officio di lei, 
ne possa esser confermata, o di nuovo eletta, o lasciata 
in governo immediatamente sotto qualsivoglia pretesto, se 
non passato almeno un triennio dal giorno che fini l'officio, 
non ostante qualsivoglia regola, statuti, ancorchè confer- 
mali con l'autorità apostolica, uso, o consuetudine, e ogni 
altra cosa che facesse in contrario, perché a tutte e ciascuna 
di esse ha espressamente derogato la Santità di Nostro Signore. 

11. Monache officiali. Che le officiali di esse, come 
sacrestane, infermiere, refettoriere, speziale, canovare, pro- 
curatrici, celerarie, cuciniere, lavatrice di panni, e simili, 
non possino in esercitare detti loro officii spendere cosa 
aleuna, ma di tutto quello che bisognerà per esercitarli 
proveda la superiora del monastero a spese dell'istesso 
monastero, o luogo. | 


COMMUNAUTÉS DE ROME. 


308 


E se nel deposito comune vi saranno denari sotto nome 
di esse monache officiali, possa la superiora disporne anco 
per detti officii, fuorchè defti denari siano di quelle ele- 
mosine, e ajuti, che da principio quando si vestirono, o 
fecero professione, o in altro tempo non sospetto, gli 
furono assegnati ; volendo onninamente, che non possino 
procurare ne dimandare, ne servirsi per detti officii diret- 
tamente o indirettamente d'aliri denari, che di quelli 
spettanti, come sopra, al monastero, sotto la medesima 
pena di scomunica e peccato mortale, apposta nel sopra- 
detto quinto capitolo: avvertendo le lavatrici di panni che 
non pigliano da imbiancare robe fuori del monastero se 
non sono camici, cotte, tovaglie, e cose destinate al culto 
divino, e se non averanno la licenza della madre superiora. 

12. Inferme. Che nell'infermeria, cosi alle monache 
professe come alle novizie, e converse, sia con ogni carità 
e diligenza proveduto nelle cose necessarie dal comune. 

18. Sanate non stiano pix nell'infermeria. Che non 
possa alcuna delle sudette dimorare nell'infermeria che non 
sia gravata di febbre, o altro mal grave, e di consiglio 
del medico. e | 

14. Messe particolari, Che non possino le monache dare 
elemosine per far dir messe particolari a confessori, o altri, 
senza licenza di monsignor Vicegerente. 

15. Camerlenga. Che per l’avvenire non si possa eleg- 
gere alcuna monaca per camerlenga, che non sia capace 
di scrivere nei librii conti del monastero, li quali conti do- 
vranno esser tenuti regolari conforme al modo ed ordine 
che li sarà dato. 

16. Congregasione per 4l governo temporale. Che per 
il buon governo delle cose temporali dei monasteri si facei 
una congregazione di gentil'uomini ecclesiastici e secolari, 
col consiglio de'quali si provvegga a quanto sarà neces- 
sario, il che procuri l'Illmo sig. card. vieario, o altri 
a chi tocca, che fra un mese prossimo abbia esecuzione, 
aggiungendovi (bisognando) quelle pene, che pareranno 
necessarie, acció cosi buon opera non sia ritardata, o im- 
pedita. 

17. Entrar ne’ monasteri. Non sia lecito a persona 
aleuna, tanto secolare, come regolare, entrare nelli mona- 
steri sopradetti, eliam soggetti et esenti come di sopra, 
se non con licenza in scritto dell'lIllmo signor card. 
vicario; eccettuando perd le persone regolari, che conforme 
al S. Concilio e Bolla di Gregorio XIII possano entrare 
nei Monasteri a loro soggetti e nei casi solo in quelli 
compresi. 

18. Esaminar monache e zitelle. Niuno possa esami- 
nare zitelle, ovvero novizie per pigliar l'abito, professare, 
o entrare in educazione, se non il sig. card. vicario, o 
chi sarà deputato da sua signoria lllma, sotto le pene 
contenute nel Sagro Concilio di Trenfo e bolle pontificie 
e delle nullità di quanto seguisse per detti esami. 

19. Pariatorj e license. Alle monache, e altre sopra- 
dette non si lasci parlare da uomini, che prima alle rotare 
non si mostri la licenza di poler parlarli, ed il parlarli 
sia sempre con la presenza e assistenza delle ascoltatrici, 
le quali doveranno stare sempre presenti, mentre durerà 
il ragionamento, ne si li possa parlare, o in chiesa o in 
altro luogo eccetto che alle solite grate del parlatorio, 
secondo la forma e tenore della licenza. Potranno nondi- 
meno li padri, fratelli o zii di dette monache, parlare, 
anco senza l'ascoltatrici, mentre perd abbiano la licenza. 

20. Monache sole in cella. Le monache non possino 
dormire due in una stanza, ma una solamente, e se la 
necessità l'astringesse, siano tre almeno in tre diversi letti. 

21. Zitelle per educazione. Le zitelle che stanno nei 


309 


monasteri per educazione, non possano dimorare, ne nel 
medesimo letto, ne nella medesima stanza con le monache 
ma in dormitorio, o luogo separato da loro, dove di notte 
tempo vi stia la lampada accesa, e la maestra di dette 

ztelle abiti vicino a loro per bene ammaestrarle, e cor- 
 regrerle (occorrendo) dei loro difetti, ne possino dette 
ätelle tener serve particolari, e se l'hanno si mandino subito 
fuori del monastero. 

22. Zitelle per vestirle. Si servi il numero delle mo- 
sache stabilito, o da stabilirsi da questa S. Visita, ovvero 
dall Illnmo sig. card. vicario in ciascun monastero, ne se 
ne possa accettar piu per numerarie del detto numero pre- 
fisso, e volendo aleuna essere ammessa per sopranumeraria, 
avendo li debili requisiti, conforme le constituzioni del 
monastero si possa accettare, dando la dote dupplicata, e 
con licenza del sig. card. vicario e consenso della maggior 
parte delle monache da darsi capitolarmente, e per voti 
secreti, e non altrimenti. 

28. Scrutini. Che tanto in fare le dette accettazioni, 
come altre cose gravi del monastero, che si devono risol- 
vere capitolarmente per voli, li detti voti debbano darsi 
per palle secrete e non publicamente, o in voce, sotto pena 
della nullità dell'atto che si facesse in altra maniera, e 
di altre pene ad arbitrio del Sig. card. vicario. 

24. Confessori. Li confessori, lanto ordinari, come 
straordinari, non possano entrare denitro alla clausura, o 
luoghi dove stanno le monache, per confessarle, o ricon- 
ciliarle, se non in caso di particolare infermità, conforme 
alle bolle apostoliche, ma le confessino, e riconciliino fuori 
d detta clausura, e luoghi, o nelle chiese, o altri luoghi 
sliti approvati, o d'approvarsi dal sig. card. vieario, e alla 
ünestrella del luogo dove si confesseranno o riconcilieranno 
" sia prima apposta la solita lamina ferrea traforata in 
maniera che non si possino aprire, ne muovere, con un 
velo trasparente e affisso alla banda di dentro, sotto pena 
ili confessori sopradetti della sospensione della confessione 
h prima volta, e la seconda di scomunica, e inabilità di 
poter più confessare da incorrersi ipso facto senza altra 
dichiarazione e di altre pene ad arbitrio. 

25. Salario a’ confessori. Nemmeno li confessori pos- 
sno mangiare nei monasteri, parlatorii o altre stanze con- 
tigue, ne ricevere robe commestibili dalle monache per le 
spese, o ragioni del vitto, che da loro se li donasse, ma 
dal monastero si dia in denari il salario, che sarà conve- 
niente da tassarsi da monsignor vicegerente sotto le mede- 
sime pene. 

26. Archivio. Si elegga ogni monastero un luogo par- 
ticolare, nel quale si conservino ordinariamente dalle mo- 
nache, tutti gl'instromenti, privilegii, e libri di entrata, 
e uscita, e tutte le scritture concernenti le ragioni, beni, 
ed interessi del monastero, e si chiuda con due chiavi, 
una delle quali si ritenga dalla superiora, e l'altra dalla 
eamerlenga, o altra da deputarsi dalla detta superiora a 
quest'effeito. E per l'avvenire detta superiora averà cura 
di farsi dare dal notaro, che si rogarà dei loro instromenti 
tra un mese dal di del rogito l'instromento pubblico, o 
quello riporranno in detto luogo, come anco vi riporranno 
tutti ilibri e l'altre scritture, che (come s’è detto) occor- 
reranno farsi per l'avvenire che tratteranno in qualsivoglia 
modo dell'interessi del monastero, subito che saran fatte 
e pervenute in man loro, ese ne facei in principio inven- 
tario distinto in un libro particolare nel quale s'andera di 
mano in mano aggiungendo quello che si riporrà in detto 
luogo, il qual libro si dovrà conservare nell' Armario o 
altro luogo chiuso con l’altre scritture in detto archivio. 

27. Donne secolari. Non possino essere ricevute per 


ORDONNANCES DES CARDINAUX-VICAIRES. 


310 


stare ne’ monasteri (anco per poco tempo) donne maritate, 
o vedore di qualsivoglia stato, o permanenza, ancorchè vi 
fosse il consenso di tutte le vocali dei medesimi luoghi 
Senza licenza espressa di Nostro Signore. 

28. Publicasioni di questi ordini. Li sopradetti ordini 
dalle su,eriore dei detti monasteri, si dovranno subito 
publicare, e tenerne la eopia affissa in coro, o nel luogo 
del capitolo, accid si possino vedere, e leggere da tutte ed 
in oltre si faranno leggere publicamente in refettorio, o 
in altro luogo conveniente almeno una volta il mese. 

29. Pene a chi contraverrd. Doveranno le dette monache, e 
altre sopradette a chi tocca, o toccherà per l'avvenire, servare 
tutte le sopradotte ordinazioni, e ciascuna di esse in qual- 
givoglia monastero, ancorchè soggetto a regolari ed esente, 
come sopra, sotto pena a chi contravenisse (salve le pene 
e provisioni particolari apposte di sopra) per la prima 
volta alle superiore della privazione dell'officio, e nell'altre 
di voce attiva e passiva, e d'inabilità ad ogni officio della 
loro regola per tre anni, e per la seconda volta, sotto pena 
di scomunica delle quali pene (in caso di contravenzione) 
non possano essere aggraziate, o assolute da altri, che da 
N. S. o dal sig. card. vicario. Percid avvertano d'osser- 
varle inviolabilmente, che tale à la volontà espressa di 
S. Beatitudine. Datum Romæ in loco solitæ congregationis 
die 18 julii 1625. 

O. vescovo di Cavaglione, segr. della S. Visita. — 
Odoardo Tibaldesco, notaro. 


IT. AYENT ET CARÉME. DIMANCHE. PARLOIRS. 


En 1635, le cardinal Antoine Barberini, pro-vicaire 
général, publia une ordonnance, en dale du 28 no- 
vembre, prescrivant de fermer les parloirs des monas- 
tères de Rome pendant l'avent et le caréme, et tous 
les dimanches et jours de fête. 

Privation de la supériorité, de la voix active ot 
passive, et autres peines discrétionnaires. 

Sous peine de privation du parloir pendant un mois 
i| est défendu aux religieuses de parler à qui que soit, 
aux portes de clóture. 

Les facteurs des religieuses doivent tenir les parloirs 
fermés conformémerit à l'ordonnance; le soir, avant 
l'Angelus, fermer les portes des parloirs et de clóture. 
Amende de 25 écus, incarcération, et autres peines 
d'scrétionnaires contre les facteurs. 


Ordini per li monasterij delle monache. F. Antonius 
Barberinus Sanctae Romanae Ecclesiae presbyter cardinalis 
de Sancto Honuphrio nuncupatus, S. D. N. Papae provica- 
rius generalis Romanaeque Curiae ejusque districtus judex 
ordinarius etc. 

Si ordina, e comanda a tutte le reverende madri ba- 
desse, presidenti, priore, ministre, vicarie, rotare, e altre 
superiori, e officiali delli monasterij di Roma, che per tutto 
il tempo dell'Avvento, e della Quaresima, ed in tutte le 
Domeniche, e feste dell'anno debbano tener serrati li par- 
latorij dei loro monasterij cosi di dentro come di fuori a 
chiave, eccettuando le ruote se saranno poste in detti par- 
latorij, dove si possi parlare da quelli, che averanno li- 
cenza, e non altrimenti, e non aprirli per qualsivoglia causa, 
durante il detto tempo senza nostra licenza, o del nostro 
Vicegerente, sotto pena della privazione dell'officio, e della 
voce attiva, e passiva, e altre pene riserbate al nostro ar- 
bitrio, nelle quali incorreranno anche l’altre monache, che 
averanno ardire di aprire, o di fare aprire detti parlatori;. 





311 


Proibendo anco sotio le medesime pene, e della pri- 
vazione del parlatorio, e della ruota per un mese, che niuna 
monicha possi parlare alle porte della clausura a qualsi- 
voglia persona, ed in qualsivoglia tempo. 

E che nell'ingresso della zitella, che ha da pigliar l'abito 
del monastero, non s'apri tutta la porta, ma subito en- 
irata si serri senza altra cerimonia, sotto le medesime pene 
come di sopra. 

Parimente sotto pena di 25 scudi, di carcere, e d'altre 
pene maggiori, si ordina. e comanda a tutti i fattori delle 
monache, o di qualsivoglia monastero, che debbano osser- 
vare la clausura delli detti parlatorij, e non aprirli senza 
licenza come di sopra, e che al tocco delle 24 ore deb- 
bano aver serrato le porte di detti parlatorij, e clausure. 

Volendo che li presenti intimati alle superiore delli 
detti monasterij alla ruote, abbino forza contra tutte le 
monache, e contra i fattori, come se fossero loro perso- 
nalmente intimati. In quorem fidem etc. Datum. Romae 
die 28 novembris 1635. A. Torniellus Vicesg. — Odoar- 
dus Tibaldeschus, secret. 


III. ALEXANDRE VII. CÉLÉBRATION DES FÊTES 


L'ordonnance de 1625 prescrivit aux religieuses de 
célébrer leurs fêtes sans pompe et sans frais. Malgré 
cela, Alexandre VI] croyant nécessaire de donner de 
nouveaux ordres, publia une constitution en dale du 
24 seplembre 1657 pour réprimer divers abus qui 
s' élaient introduits. Trois jours aprés, le cardinal 
Ginetli adressa aux supérieures des monastères de Rome 
une longue ordonnance dont le lexte se trouve plus 
loin. 

1. Défense de célébrer d'autres fétes que celle des 
titulaires des églises, protecteurs des communautés, ou 
fondateurs de l'institut. 

2. La musique extérieure est prohibée. Les reli- 
gieuses s'en liendront au plain-chant. Permission d'em- 
ployer le chant figuré aux antiennes de vépres, et au 
Magnificat. 

3. Défense d'emprunter ornements, meubles, objets 
de prix; de faire des dettes; d'accepter les aumónes 
des parents; de vendre pour cela les travaux des re- 
ligieuses. Toutes les dépenses des féles devront être 
supportées avec les revenus ordinaires et certains de 
la communauté. 

À. Les prises d'habit et les professions devront se 
faire sans pompe, sans frais, sans distribution de cierges, 
espèces, élrennes, comestibles, boissons. 

5. Fruits, fleurs naturelles ou artificielles, conserves, 
orgeat, rosoglio, cédrat, et autres liqueurs, ou boissons 
médicinales; tourtes, gateaux, castagnoles, biscuits, 
papardelles, confitures, chambelles, pain d’Espagne, 
massepains, maccarons, vermicelles, et tous autres 
comestibles, ne peuvent être envoyés aux séculiers ou 
ecclésiastiques, réguliers, supérieurs, prélats, cardinaux, 
protecteurs el vice-prolecteurs, députés, préfets, visi- 
teurs, confesseurs, facteurs, et officiaux des commu- 
nautés. 

6. Les confesseurs ou d'autres prétres particuliers 
doivent chanter les messes solennelles. 

1. Trompettes, tambours, fusées, feu d'artifice, 
lentures aux portes des églises, toutes ces pompes sont 
interdiles aux religieuses. 


COMMUNAUTÉS DE ROME. 





312 


L'extrait authentique de l'ordonnance sera constam- 
ment affiché dans les chœurs, sacristies et parloirs des 
couvents. 

Martius miseratione divina episcopus Albanensis, S. R. E. 
Card. Ginettus SS. D. N. P. vicarius generalis Romanaeque 
Curiae ejusque districtus judex ordinarius etc. 

Avendo la Santità di Nostro Signore Alessandro P. Set- 
limo per ovviare agli inconvenienti, che giornalmente suc- 
cedono pe'monasterj di monache di questa alma città di 
Roma, dalle spese soverchie, che sogliono farsi con l'oc- 
casione delle festività de' santi, o nell'ammettere all'abito, 
o alla professione de le novitie, e per distorglierle insieme 
la frequenza del popolo, che in casi tali vi concorre, col 
voto della S. Congregazione della visita apostolica, perpe- 
tuamente proibito per la sua costituzione sotto data del 24 
corrente mese di settembre, che in qualsivoglia chiese delle 
dette monache, non s'instituiscano o celebrino solennemente 
altre feste, che per i santi titolari delle medesime chiese 
o padroni di detti monasteri, o fondatori degli ordini, dei 
quali sono respettivamente essi monasteri. Volendo, che 
le dette feste si celebrino del tutto senza musica esteriore, 
valendosi le monache nel choro interiore del solo canto 
fermo o anche del figurato quanto alle antifone del Ve- 
Spero, secondo la festa corrente, e al cantico Magnificat : 
perd a choro pieno e senza spesa, sotto pena alla badessa 
o priora della privazione dell'officio e alle monache che 
canteranno della privazione della voce attiva e passiva da 
incorversi ipso facto respettivamente. E parimente havendo 
proibito alle medesime badesse, o priore, sagristane, ca- 
merlenghe, e altre ministre ed officiali de' monasteri ac- 
cennati di sopra, che non piglino ad imprestito, da chiun- 
que si sia, parati, o mobili d'argento, ed altri preziosi, o 
non preziosi, di qualsivoglia qualità, e specie, per ornare 
le chiese e gli altari, ne tampoco chieggano, o piglino 
per la causa suddetta denari, o altre cose, e sotto qual- 
sivoglia colore, eziandio per limosina ne anche da parenti, 
o affini loro, eziandio in primo grado, o benefattori delle 
monache, o monasteri, benché questi occultassero il 
proprio nome, e che nemeno si possano a tal'effetto 


vendere i lavori delle medesime monache, ed impiegar- 


sene il prezzo nelle spese dette di sopra, e che non pos- 
Sano esse donar cosa alcuna, cosi durante l'offiio loro, 


come dopo d'averlo compito, alla chiesa, sagristia, o qual- - 


sivoglia altri. Volendo S. Beatitudine, che tutte le spese | 
necessarie, in ogni tempo dell'anno, si facciano con quella 


maggior parsimonia, che si potrà dalla badessa, o priora, 
dall'entrate ordinarie, e certe solamente, o de' monasterj, 


0 proprie delle sagrestie, se ve ne saranno, senza contrarre | 


percid debito di sorte veruna. E di più avendo la Santità Sua 
comandato sotto le pene dette di sopra, che l'istesso si 
osservi, quando le novizie s’ammetteranno all'abito rego- 





lare, o alla professione de’ voti solenni, ciob, che il tutto 
si faccia senza pompa, senza spesa, e senza distribuzione 
di cere, denari, mancie, o altri regali di qualsivoglia sorte, 
compresivi gl'esculenti, e poculenti, che in occasione delle 
feste de'santi, o delle vestizioni, e professioni, ovvero in 
qualsivoglia altro tempo dell'anno, non si possano dispen- 
sare, o mandare in dono, frutto ne fiori, veri, e naturali, 
0 finti e fatti per arie che siano, o qualsivoglia conserve, 
orzate, rotelle, agro di cedro, ed altri liquori, e coge me- 
dicinali, ne tampoco torte, crostate, cialdoni, favorite, ca- 
stagnole, biscottini, pappardelle, mostaccioli, confetti, ciam- 
bellette, strufoli, frappe, pane di Spagna, mazzapani, mac- 
cheroni, tagliolini, vermicelli, varajoli, e qualunque altra 
sorta di cose mangiative, a qualsivoglia persone secolari, | 
o ecclesiastiche, eziandio regolari, dell'uno e dell'altro 





ne — 


: 913 ORDONNANCES DES CARDINAUX-VICAIRES. 814 


sess0; tanto abitanti nel claustro dei monasteri, conventi, 
o ease regolari, quanto fuori e ancora a superiori, e pre- 
lati di qualunque grado, e dignità, eziandio cardinali, pro- 
lettori, viceprotettori, deputati, prefetti, visitatori, confes- 
sori, fattori, ed officiali de’ monasteri predetti di qualsi- 
voglia nome che si chiamino, o ad altri in qualunque modo 
dependenti da questi. Inoltre havendo sua Beatitudine or- 
dinato che le messe solenni nelle chiese di detti mona- 
steri, si cantino da'co'fessori di essi monasteri, o da altri 
privati sacerdoti, e che non si permettino in alcun modo, 
ne in aleune occasioni avanti, o appresso, e intorno a detti 
monasteri, e chiese, suoni di trombe, e rumori, di tam- 
buri o spari di mortaletti, ne razi o altri fuochi d'alle- 
grezza, e che ne meno si spieghino tende alle porte di dette 
chiese, ma che anche tutte le altre spese non necessarie 
si resechino. Dichiarando che le badesse, priore, sagristane, 
camerlenghe. e altre officiali, e monache de' monasteri so- 
pradetti, le quali in qualsivoglia modo contraverranno ris- 
pettivamente in tutto, o in parte, a quanto di sopra si con- 
tiene, incorranno ipso facto neBe pene suddette, e in altre 
maggiori, durante la loro dissubbidienza, ad arbitrio della 
Santità Sua, e del Pontifice pro tempore, riservando a Se 
e a” Successori suoi i Pontefici Romani solamente, la facoltà 


‘di concedere sopra cib l'assoluzione, condonazione, reinte- 


grazione, o dispensa. E finalmente avendo ancora nostro 


Signore dichiarato, che se talvolta le badesse, o priore, e 


monache sopradette desidereranno che il rigore della pre- 
delta costituzione in qualche caso particolare si rilasci, e 
si permctta alcuna delle cose proibite, sarà lecito alle me- 
desime di ricorrere alla Santità Sua, e suoi Successori per 
ottenere in scritto, quello che da Sua Beatitudine, e da 
Successori suoi sarà trovato a proposito. Di qui à, che 
confermandoci noi all'ordine datoci dalla Santità Sua, ac- 
ciocchè la costituzione sopra espressa sortisca il suo ef- 
feto. come si conviene, e che se ne possa in alcun tempo 
mai pretendere ignoranza, ordiniamo ed espressamente co- 
mandiamo sotto le pene accennate di sopra, a tutte le 
Badesse, priore, e monache de' monasteri predetti, che quanto 
prima rispettivamente facciano affipgere e perpetuamente 
rimanere affisso in tutti e singoli chori, sagrestie, e par- 
latorj de’ medesimi monasteri, in luogo cospicuo, dove si 
possa comodamente da tutti leggere, un transunto stam. 
pato, e in autentica forma ridotto, del presente editto, e 
non permettano, che mai si levi, ma venendo in qualsi- 
voglia tempo levato, ne facciano subito rimetter un altro. 
Dat. Romae hac die 27 septembris 1657. — M. A. epis- 
copus Ierapolitanus, Vicesgerens. — Joseph Palamolla 
secret. 


IV. CONSTITUTION DE GRÉGOIRE XV. 


Fagnan, secrétaire de la Visile apostolique, con- 
tresigna un décret du 20 septembre 1660 qui renouvela 
pour les monastères de Rome la célèbre constitution de 
Grégoire XV qui commence Znscrutabili, et consacre 
la juridiction des évéques et des ordinaires sur les 
communautés d'ailleurs exemptes. Grégoire XV réserva 
aux évéques le pouvoir de présider à l'election des 
supérieures et d'autoriser les confesseurs. Ces dispo- 
sitions étaient mal gardées à Rome, oü plusieurs mo- 
nastères dépendaient des cardinaux protecteurs. C'est 
pourquoi le pape, suivantl'avis de la Visite apostolique, 
rétablit l'autorité du cardinal-vicaire, ordinaire de Rome. 

Quum nuper S. Congregationi visitationis apost. inno- 


. tuerit in quampluribus monasteriis, ac domibus monialium 


Urbis minime servari constitutionem fel. rec. Gregorii XV 
de exemptorum privilegiis, quae incipit Inscrutabili Dei 
providentia editam anno 1622 monis februarii; et Urbis 
viearium in eisdem monasteriis, ac domibus omisisse elec- 
tionibus abbatissarum interesse, ac praesidere, confessores 
approbare, et alia facere, quae in eadem constitutione pro- 
vide sancita sunt: his ad SSmum Dominum nostrum de- 
latis Sanctitas Sua ex ipsius congregationis sententia in- 
novandam duxit, et praesenti decreto innovavit memoratam 
constitutionem, jussitque eam in omnibus, et singulis mo- 
nasteriis, ac domibus sanctimonialium almae Urbis a qui- 
busvis personis cujuscumque status, gradus, et conditionis 
existant, etiam S. R. E. Cardinalibus eorumdem monaste- 
riorum, ac domorum, vel ordinum, seu congregationum 
regularium apud sedem apostolicam protectoribus inviolate 
observari, non obstantibus indultis, exemptionibus, et pri- 
vilegiis, aliisque omnibus, quas constitutio ipsa voluit non 
obstare; quibus omnibus, et singulis, quod ea quae prae- 
dictae constitutioni, aut praesenti decreto quomodolibet 
adversantur, illis alias in suo robore permansuris, Sanctitas 
Sua specialiter, et espresse derogavit, caeterisque contrariis 
quibuscumque. Datum Romae die 29 septembris 1660. — 
Prosper Fagnanus, S. Visit. Ap. secret. 


V. VENTE D'OBJETS De PIÉTÉ AUX PORTES DES ÉGLISES. 


Les marchands étalaient leurs marchandises sous 
les portiques, et les pérystiles, el sur les escaliers des 
églises. Un décret de la Visite apostolique, porlant 
comme le précédent la signature de Fagnan, défendit 
ce commerce, en v comprenant l’étalage et la vente 


v 


des objets de dévotion, sous peine de confiscalion. 
Decretwm Sacrae Visitationis Apostolicae. Ne fiant nun- 
dinationes in porticibus, atriis et scalis ecclesiarum Urbis. 
Cum ad ecclesias esse debeat humilis et devotus ingres- 
gus, et in eis quieta conversatio, Deo grata, inspicientibus 


"placita, et praecipue dum aguntur missarum sacra minis- 


teria, attendenda sint in locis eisdem intentis praecordiis 
Sacra solemnia et devotis orationibus insistendum, ac prop- 
terea procul arcenda sint ab eisdem quaecumque divinum 
possunt turbare officium, aut oculos Divinae majestatis of- 
fendere, ne ubi peccatorum est venia postulanda, ibi pec- 
candi detur occasio, aut deprehendantur peccata committi: 
idcirco Sacrae Visitationis Apostolicae Congregatio districte 
praecipit, ut in posterum in porticibus, atriis et scalis ec- 
clesiarum Urbis omnino cessent mercaturae et nundina- 
tiones quaecumque, ita ut nemini fas sit in praedictis locis 
cujusvis generis merces, etiam ad usum rei sacrae ven- 
dere, aut venales exponere, sub poena amissionis earumdem 
mercium, quarum pars dimidia ipsis ecclesiis et alia dimidia 
executoribus applicetur qui mensas, ac tentoria, si quae 
fuerint posita, evertant, omnesque vendentes, et ementes ab 
eisdem locis ejiciant. Datum Romae die 8 novembris 1663. — 
Prosper Fagnanus S. V. Ap. secret. 


VI. DÉJEUNERS DANS LES SACRISTIES. 


L'ordonnance de 1625 rapportée plus haut défendait 
aux religieuses de servir des comestibles ou des boissons 
dans les sacristies, les parloirs et tous autres lieux. 
Malgré cela, l'usage d'inviter les séculiers qui assis- 
taient aux fêtes et professions s'élablit avec le temps. 

La S. Congrégation de la Visite apostolique con- 
damna cet abus, en ce qui concerne les sacrislies ; 
l'ordonnance ne parle pas des parloirs. 


315 


Cum nuper ad notitiam S. Congregationis Visitationis 
Apostélicae pervenerit in aliquibus monasteriis sanctimo- 
nialium Urbis iniroductum esse, ut occasione festivitatum 
sanctorum, aut admissionis ad habitum, vel professionum, 
aut cajusvis alterius publicae functionis dispensetur personis 
utriusque sexus in sacristiis eorumdem monasteriorum exis- 
tentibus vinum, aqua et alia poculenta, aut etiam escu- 
lenta non sine magna irreverentia loci sacri, et fidelium 
scandalo: Saera Congregatio censuit committendum esse, 
quemadmodum praesentis decreti vigore committit emi- 
nenüissimo et rmo 3D. cardinali Urbis vicario seu ejus D. 
vicesgerenti, ut etiam sacrae visitationis nomine hujusmodi 
abusum omnino prohibeat, ac tollat, adjectis poenis sibi 
benevieis, eb de executione Sacram Congregationem edo- 
ceat. Datum die 22 julii 1666. — Prosper Fagnanus S. Vis. 
Apost. secret. 


VII. NOËL. SEMAINE SAINTE 


La discipline prohibe les messes basses et la com- 
munion des fidèles pendant la nuit de Noël: d'autre 
part, les rubriques du missel romain permettent la messe 
solennelles qui a lieu pendant la nuit. D’après cela, le 
communautés religieuses peuvent faire célébrer la messe 
chantée. 

La ville de Rome est soumise à une discipline par- 
ticulière ; en effet, les ordonnances du vicariat défendent 
aux communautés de faire dire la messe, et d'ouvrir 
leurs églises extérieures, jusqu'à la matinée. 

Les crèches dans les églises des religieuses sont 
pareillement interdites. 

Le jeudi saint, les religieuses doivent s'abstenir des 
sépuleres dans les églises extérieures. 

Ces dispositions visent à empécher l'affluence des 
fidèles qui pourrait troubler la paix des communautés. 
Aujourd'hui la plupart des monastères de Rome dres- 
sent le sépulere dans leurs églises; mais la défense 
relative à la nuit de Noél subsiste en pleine vigueur. 

Voici l'ordonnance que le cardinal Ginetti, vicaire 
de Rome, rendit en 1667. Tous les ans, le cardinal- 
vicaire publie un semblable édit, quelques jours avant 
Noël. 

Martius Cardinälis Ginettus SSmi Domini Nostri Papae 
vicarius generalis, | 

Si ordina ed espressamente commanda alle RR. Madri 
badesse, priore, ministre, presidenti, vicarie, sacristane, ed 
altre officiali delli monasterii delle monache, che nella 
notte del SSmo Natale non debbano far dir messa, ne fare 
aprire le loro chiese esteriori sino alla mattina di giorno, 
ne meno fare li presepii in dette loro chiese, sotto pena 
della privazione dell'officio, della voce attiva e passiva e 
d'altre riserbate al nostro arbitrio. 

E parimente sotto le medesime pene si ordina che nella 
Settimana Santa non debbano fare li sepoleri di qualsi- 
voglia sorte nelle loro Chiese esteriori. In quorum fidem etc. 
Datum Romae die 19 decembris 1667. M. Epis. Ariminen. 
vicesgerens. — Joseph Palamolla secret. 


VIII. CoxNFESSEUBRS. 


Le coneile de Trente prescrit de donner aux reli- 
gieuses deux ou trois fois par an un confesseur extraor- 
dinaire, qui les entende toutes en confession. Pour que 
celte disposition obtint pleinement son but et son effet, 


COMMUNAUTÉS DE ROME. 


LÀ 


316 


S. Charles Borromée rendit des statuts qu’on lit dans 
les Actes de l’église de Milan et qui sont d’ailleurs en 
pleine harmonie avee les décisions de la S. Congré- 
galion des évéques et réguliers. Conformément à ces 
prudentes mesures, les cardinaux-vicaires ont prescrit 
dans divers édits, que toutes les religieuses doivent se 
présenter au confesseur extraordinaire, quoiqu'elles ne 
solent pas obligées de se confesser, mais elles recoivent 
du moins des avis salutaires et font acte de soumission. 
Pendant la mission du confesseur extraordinaire, le 
confesseur ordinaire doit se tenir éloigné du monastère, 
ne confesser aucune religieuse. 

En1708, le cardinal de Carpegna, vicaire de Clément 
XI, rendit une ordonnance pour confirmer et remettre 
en vigueur les dispositions précitées. 

Ainsi, toutes les personnes qui résident. dans la 
communaulé, supérieure, religieuses, novices, pension- 
naires, séculiéres doivent se présenter au confesseur 
extraordinaire, sous peine de privation de la supériorité 
pour la supérieure, et privation de la voix active et 
passive pendant un an pour les religieuses. Cette peine 
fut portée par une ordonnance de Clément VIII en date 
du 18 juillet 1603. 

Pendant tout le temps que le confesseur extraordi- 
naire remplit son office, l'ordinaire doit ne pas s’ap- 
procher du monastère et encore moins 'confesser une 
personne quelconque de la communauté. 

Pour conserver la paix dans les monastéres, et 
assurer la bonne direction des religieuses, Clément XI 


‘ordonne aux’ religieuses et à tous les confesseurs ordi- 


naires et extraordinaires séculiers ou réguliers de Rome, 
que lorsqu'ils ont terminé leur emploi, ils doivent ne 
plus s'approcher des monastéres dans lesquels ils ont 
confessé, ni entreienir de correspondance avec une 
religieuse quelconque, supérieure, novice, pensionnaire, 
ou autre, pas méme par lettre, et pour des choses 
spirituelles. L'expérience a montré que ces correspon- 
dances et ces directions spirituelles engendrent la con— 
fusion et les discordes dans les communautés religieuses 
et qu'elles entravent la soumission envers les confes- 
seurs actuels. 

L'ordonnance est étendue à tous les monastères et 
maisons d'oblates de Rome, y compris ceux qui dé- 
pendent des cardinaux protecteur. 

Quoique l'édit de Clément XI regarde particuliè- 
rement Rome, Guerra l'a inséré dans Epitome Bullarii 
romani, de la facon suivante: 


Cum decreverit concilium Tridentinum, bis, terve, et 
eliam quater per annum dandos esse confessarios extraor- 
dinarios monialibus, quamvis ipsae nolint iis peccata sua 
confiteri, tamen jubentur per praesens edictum sese iis prae- 
sentare, «u£ monita salutaria recipiant, et actum subje- 
ctionis exerceant; 

Jubenturque Confessarii ordinarii interim dum adest 
extraordinarius, nullius ejusdem monasterii monialis audire 
confessionem. 

Quod si monialis aliqua nolit se praesentare confessario 
extraordinario, puniatur a superiorissa, educandae autem no- 
lentes se subjicere et præsentare ejiciantur. 

Mandat etiam, ut neque ordinarii, neque extraordinarii, 
accedant ad ea monasteria ad audiendas confessiones, tem- 


pore jam sui officii expleto; neque ab ulla earum accipiant, . 


317 


aut ad eam mittant litteras, nisi adsit specialis licentia. — 
Datum Homae die 12 decembris 1708. 


On voit que Guerra n'a fail que résumer incom- 
plétement l'ordonnance de Clément XI. C'est pourquoi 
nous croyons devoir en donner le texte. 


Gasparo per la misericordia di Dio vescovo di Sabina 
della S. B. C. card. di Carpegna, della Santità di N. Signore 
vicario generale, etc. : 

Avendo determinato il Sacro Concilio di Trento nella 
sessione 25 cap. 10 de Regul. et Monial. doversi dare 
alle monache due o tre volte l'anno il confessore straor- 
dinario: Qui omnium confessiones audire debeat; più volte 
coll'esempio delle ordinazioni fatte dal glorioso S. Carlo Bor- 
romeo, che si leggono negli atti della chiesa di Milano, 
inerendo alle resoluzioni della sagra congregazione de' Ve- 
scovi e Regolari, affinché la sudetta disposizione del Sagro 
Concilio abbia pienamente il fine, e l'effetto, per il quale 
e stata istituita, con varii editti emanati dal nostro tri- 
bunale è stato ordinato, che tuttd le monache siano obbli- 
gale a presentarsi al sudetto confessore straordinario, e 
benché sia in arbitrio loro di confessarsi al medesimo, deb- 
bano perd far quell'atto, Ut monita salutis recipiant, et 
actum subjectionis exerceant; ed in oltre, che durante 
la facoltà del detto confessore starordinario, non debba il 
confessore ordinario in qualsivoglia modo impedirlo, ne 
accostarsi al monastero, e molto meno ascoltare le confes- 
sioni d'aleuna monaca, e cib per giuste e rilevanti cause, 
per le quali in qualche sinodo diocesano si à posta la sco- 
munica ipso facto alli confessori ordinarii; e alcune reli- 
gioni, per costituzione generale han proibito con pene gra- 


vissime alli confessori ordinarii delle monache a loro sog- . 


gette, se si accostano alli loro monasteri nel tempo che 
vi stà lo straordinario; che perd la Santità di N. Signore, 
inerendo alle sudette disposizioni ordina, e comanda alle 
RR. Madri Superiore e monache di tutti li monasteri e 
conventi di quest'alma città, ed anche agli stessi confessori 
ordinarii, e straordinarii delle medesime, le cose infrascritte. 

Primo. Che in occasione, che si concede secondo il so- 
lito il eonfessore straordinario a qualche monastero, deb- 
bano come sopra presentarsi al medesimo tutte le monache, 
incominciando dalla superiora, le novizie, educande, e al- 
ire secolari, che colle dovute licenze vi dimorano, sotto 
pena alle superiore della privazione del loro officio, e alle 
monache della privazione della voce attiva, e passiva per 
“un anno, come stà disposto nell'editto emanato sotto 
li 18 luglio 1608 d'ordine della sa. me. di Clemente VIII, 
e alle secolari sotto pena d'esser licenziata dal monastero. 

Secondo. Che per tutto il tempo, che dura la facoltà 
concessa al confessore straordinario, non ardisca il confes- 
sore ordinario in qualsivoglia modo impedirlo, nà acco- 
starsi 8l monastero, e molto meno sentire le confessioni 
d'aleuna monaca, ancorchè sia la superiora, novizia, o con- 
versa, nè d'alira persona, che dimora nell'istesso mona- 
stero, nà queste debbano confessarsi al medesimo, sotto 
pena della privazione dell'officio al detto confessore, e alle 
monache sotto le pene sudette, come parimente fü ordi- 
nato nel medesimo editto. 

Terzo. Per conservare la pace nelli monasteri, e per 
la buona direzione, e profitto spirituale delle religiose, or- 
dina la Santità Sua alle monache, e secolari sudette sotlo 
le medesime pene, e a tutti li confessori ordinarii e straor- 
dinarüi secolari e regolari di qualsisia monastero di questa 
alma città sotto pena di carcere, ed altre ad arbitrio, che 
finito, e terminato che hanno il loro officio, non debbano 
più accostarsi alli detti monasteri, nelli quali han sentito 


ORDONNANCES DES CARDINAUX-VICAIRES. 


918 


le confessioni sagramentali, ne tener cerrispondenza con 
qualsisia monaca, inclusa anche la supertora,. novizia, edu- 
canda, o altra, che dimora nelli sudetti monastert, benchè 
Sia per lettere, e in materie di spirito ; essendosi osser- 
vato coll'esperienza, che simili corrisponderze, e direzioni 
spirituali partoriscono confusione, e scissure nelle comunità 
religiose, e quel che $ piu la poca obbedienza alli confes- 
Sori ordinarii e straordinari attuali. 

Finalmente la Santità Sua ordina che il presente editto 
sia universale a tutti li monasterii, e case d'oblate di 
quesi'alma città, anche quelli governati da regolari e che 
hanno protettori particolari, ancorchè fossero l'eminentissimi 
Sigg. Cardinali. 

Volendo che il presente ordine intimato, che sarà alli 
monasteri, e loro confessori, con lasciare la copia, o l'esem- 
plare, che dovrà star sempre affisso nel monastero, e nella 
Stanza del confessore, abbia la medesima forza, come se 
fosse a ciascheduno personalmente intimato. 

Dat. in Roma dalla nostra solita residenza questo dl 19 
decembre 1708. — G. Card. Vicario. — N. A. can. Cuggid 
segret. — In Roma nella stamperia della R. Cam. Apostolica. 


Plusieurs dispositions de l'ordonnance de Clément 
AI sont devenues des lois générales, en vertu de la cons- 
titution Pastoralis cure de Benoît XIV, du 5 août 1748. 

Quoique les religieuses ne soient pas obligées de se 
confesser au confesseur extraordinaire, elles doivent ce- 
pendant se présenter au confessionnal, conformément aux 
statuts de S. Charles Borromée et à l'ordonnance de Clé- 
ment Xl; Benoit XIV en a fait une loi universelle. 

Le pontife désapprouve la dureté des prélats qui 
refusent systématiquement les confesseurs particuliers. 
Il leur propose l'exemple de S. Francois de Sales et 
du bienheureux cardinal Grégoire Barbadigo, qui ac- 
cordaient volontiers ces confesseurs spéciaux, en dehors: 
des confesseurs extraordinaires envoyés pour la com-. 
munauté, conformément au concile de Trente. 

Si l'ordinaire refuse injustement, les religieuses onf 
le droit de s'adresser a la Pénitencerie romaine, qui 
délivre des brevels en vertu desquels on appelle un 
prêtre quelconque qui a été une fois approuvé pour 
confesser les religieuses. 

Ne pouvant rapporter ici la constitution Pastoralis 
cure, qui est longue, nous nous contentons de l'abrégé 
qu'en a fait Guerra» (Epitome Bullarii romani, tom. 4. 
p. 262). 

Sciens Benedictus, evenire saepe, ut in gravissimas an- 
gustias moniales incidant ex defectu confessariorum, cum 
lex universalis sit, ut unus tantum debeat esse in quolibet 
monasterio confessarius, et per triennium durare, vult eis. 
solamen aliquod afferre. 

Nititur autem sententia D. Thomae scholarum prin- 
cipis in 8 p. q. 8, art. 4, ad 6, qui dat superioribus hoc 
monitum, ut subditis suis, quibus cerium, et unicum 
confessarium designare solent, haud difficulter dent licen- 
tiam eonfitendi peccata sua alteri sacerdoti, cum multi im- 
becilles, et timidi esse possint poenitentes. Etiam Concilium 
Tridentinum sess. 25, c. 10 de reform. jubet, ut Ordi- 
narii bis, terque in anno extraordinarios confessarios mo- 
nialibus concedant; D. Carolus Borromaeus mandat, in sua 
provincia hoc decretum "Tridentini Concilii inviolabiliter ' 
observari. | 

Jam prudentissimus archiepiscopus ut jubet ordinariis 
confessariis excipere confessiones omnium monialium, quao 


319 


confiteri velint, ita non injungit monialibus, ut confiteantur 
lis, etiamsi jubeat, ut omnes coram confessariis se si- 
stant, ne guspiciones inter eas oriantur, quod Clemens XI 
observari mandavit; et hoc extendit Benedictus ad omnes 
communitates mulierum etiam non velatarum. 

Quia tamen aliqua dubia enata erant Pontifex ea solvit. 

1 Dubiwm. Ad quem spectet confessarios extraordi- 
narios deputare? | 

H. Si moniales subsunt ordinario, spectat ad Ordina- 
rium; si Ordinarius nolit, vel negligens sit, ad cardinalem 
poenitentiarium ; si subsint superioribus ordinum his non 
providentibus, ad Ordinarios. 

2 Dubiwm. An cuilibet monialium ad consolationem, 
si graviter aegrotet praeter confessarium ordinarium, vel 
extraordinarium, debeat concedi aliquis sacerdos peculiaris? 

R. Censuit Sacra Congregatio, concedendum vel ab 
Ordinario, vel a superioribus, si his vel illi monasterium 
subsit, etsi sint sanae, etiam debet dari ad consolationem; 
eliam regularis dari potest, licet, sint subjectae ordinariis; 
et praelati regulares debent dare sacerdotem saecularem, 
si aliqua monialis ita precetur. 

Jam improbat quorundam Ordinariorum rigorem ni- 
mium, qui nolunt eas in hac parte consolari. Non ita ri- 
gidus erat S. Franciscus Salesius, non venerabilis (nunc 
Beatus) Gregorius Card. Barbadicus rectorum animarum 
splendidissima exempla, qui praeter ordinarios et extraor- 
dinarios peculiares confessarios ex rationabilibus causis da- 
bani sanctimonialibus. 

Quas qualitates habere debeant confessarii jam alias 
exposuit Benedictus; et hic dat facultatem, ut Ordinarii 
possint eligere in confessarios extraordinarios etiam regu- 
lares, et praelati regulares etiam sacerdotes saeculares. 

Cum expleverint munus suum, ne accedant quidem ad 
claustra, et iis in officio existentibus ordinariorum cesset 
munus. D. Romae apud S. M. Majorem nonis augusti 1748. 


X. LOTERIE. 


Le jeu de la loterie fut longlemps inconnu à Rome; 
mais il existait à Génes, à Florence, à Naples, et à 
Milan. 

Le vénérable Innocent XI défendit aux habitants de 
l'Etat pontifical de jouer à la loterie. Cet abus s'étant 
reproduit, Innocent XII publia une ordonnance, en 
date du 24 mars 1696, qui défendit de nouveau de 
mettre à la loterie, en édictant des peines contre ceux 
qui donnent on recoivent quelque argent à cet effet, 
ou qui écrivent pour cela. Voici l'ordonnance d'In- 
nocent XIT, d'après l'Épitome de Guerra (tom. 4, 
pag. 470). 

Inc. Benchè la Santità ecc. Innocentius XI vetuerat, 
pecunias collocari super quibusdam sortibus (Lotti) extrahen- 
dis sive Januae sive Neapoli, sive Mediolani. 

Cum iamen pergerent .cives Romani in his ludis ma- 
gnam pecuniae vim insumere, renovat Innocentius eam- 
dem inhibitionem. 

Poenas porro minatur iis, qui pecuniam solvunt, qui 
accipiunt, qui literas ad hoc mittunt, qui chartulas, ubi 
annotata sunt nomina Senatorum, vel pallarum distribuunt. 

Jubet demum Gubernatori urbis, et rectoribus status 
Ecclesiastici, ut incumbant sedulo, ut hos aleatores dete- 
gant , detectosque denuncient. Die 24 martii 1696. 


Benoit XIII témoigna un grand zèle contre la loterie. 
Non seulement il fit publier une ordonnance du cardinal- 


COMMUNAUTÉS DE ROME. 


320 - 


vicaire Paolucci qui interdit le jeu aux religieux et 
aux religieuses, sous peine d'étre privés de la voix. 
active et passive; mais bientôt il étendit la prohibition 
aux ecclésiastiques séculiers. 

Voici l'ordonnance du cardinal-vicaire en date du 
10 septembre 1725, concernant les petsonnes qui vi- 
vent en communauté. 


Ordine di N. S. Benedetto Papa XIH. Alli regolari 
ed altre persone che come regolari, vivono in communità, 
dell’uno e l'altro sesso, affinché non giuochino, ne mettino 
ai Lotti. 

Fabrizio per la misericordia di Dio etc. Card. Paulucci 
vicario generale. 

Essendo stato proibito da'sagri canoni agli ecclesia- 
stici, e con gravissime pene anche dalle proprie costitu- 
zioni alli Religiosi il giuoco detto di azzardo, ossia di for- 
tuna in cui si commettano trasgressioni, e talvolta molto 
notabili del voto della povertà che hanno professato; e 
perché il giuoco di lotti, è della stessa qualità; la Santità 
di N. S. inerendo alla disposizione de' sagri canoni, ed 
alle altre proibizioni prudentemente fatte da’ Sommi Pon- 
tefici suoi predecessori, ordina, ed espressamente comanda 
a tutti, e a ciascheduno de' religiosi dell'uno e dell'altro 
sesso, anche di quelli de’ quali deve farci special menzione, 
siano canonici, o chierici regolari, monaci, frati mendicanti, 
o non mendicanti, come anche alle monache di qualsi-. 
voglia ordine, regola, o monastero ancorchè soggetto alli 
Emi Sigg. cardinali protettori, o ai regolari, o pure in 
qualsivoglia modo esenti; che non ardiscano di giuocare,. 
0 sia mettere al lotto, o lotti (si facciano questi in qual- 
sivoglia paese) ne per se ne per mezzo d'altri sotto pena 
all superiori, e superiore respettivamente, che giuocano, 
0 permettono che alcuno di loro sudditi giuochi, della pri- 
vazione dell'officio; cosi anche agli officiali che giuocano, 
e alli religiosi, e monache velate, della privazione della 
voce attiva, e passiva, da incorrersi tutte le sudette pene: 
Subito ed ipso facto, e li fratelli conversi, e converse si 
castighino come rei di grave colpa. 

Inoltre la Santità Sua, per evitare i scandali, e altri 
disordini dalle comunità ecclesiastiche, estende la detta proi- - 
bizione colle medesime pene a tutti quelli, li quali, benché 
non siano religiosi professi, vivono perd in comunità a 
guisa di regolari, taluni con voti semplici, o giuramento 
di perseveranza, ed altri senza alcuno di quei legami. 

Per li motivi accennati la Santità vuole, ed intende, 
che siano comprese nella menzionata proibizione e colle 
stesse pene le oblate, e tutte le altre, che con abito di- 
stinto da'secolari, con voto, o voti semplici o vero col 
giuramento di perseveranza, o senza di questi, convivono 
ne'luoghi pii, detti comunemente monasterj. 

Circa l'educande poi, e altre donne che dimorano ne' detti 
monasteri, e luoghi pii, come anche le zitelle de' conser- 
vatorii, se mai aleuna delle sudette giuocasse o mellesse 
a detti lotti, Nostro Signore vuole che subito sia mandata 
via, e consegnata alli parenti più stretti. 

E mente di Sua Santità che il presente ordine si legga 
nella mensa comune e si tenga affisso in qualche luogo 
del convento, collegio, o casa dove possa leggersi da tutti 
della comunità. Dato in Boma li 10 settembre 1725. F. C.. 
Vicario. — Cuggid, segretario. 


Le 25 septembre de ladite année 1725, le cardinal- 
vicaire publia une nouvelle ordonnance pour défendre 
absolument la loterie aux ecclésiastiques séculiers de 


. Rome, sous peine de suspense et d’excomunication, 





321 


subsidiairement, supposé que les pénalités ordinaires 
ne fussent pas suffisantes pour extirper l'abus. 


Ordine speciale di N. S. a tutti gli eccles. secolari di 
non giocare alli lotti proibiti. Fabrizio ecc. Ancorché per 
il bando emanato da Monsig. governatore sia stato suffi- 
cientemente provisto affinché le persone anche ecclesiastiche 
si astenghino dal giuocare ai Lotti nello stesso bando come 
sommamente perniciosi al pubblico e privato interesse, proi- 
biti; nientedimeno essendo maggiormente obbligati gli ec- 
clesiastici dedicati al divino servizio per ragione dello stato 
loro d'astenersi da simili giuochi, maggiormente che dalli 
sagri canoni vengano a loro vietati: La Santità di N. Signore 
ordina, ed espressamente comanda a tutti, e ciascheduno 
ecclesiastico secolare di quest'alma città di non giuocare 
detto volgarmente mettere, nè di cooperare in qualsivoglia 
modo tanto per se che per mezzo di altri al giuoco di 
detti Lotti, o altri simili, che in avvenire s'introducessero 
tanto in Roma che in qualsisia parte del mondo, sotto le 
pene contenute nel bando già accennato di Monsignor Go- 
vernatore, ed in sussidio anche della sospensione, e della 
scomunica respottivamente. Dato questo di 25 settem- 
bre 1725. F. Card. vicario. — N. À. Canonico Cuggid 
segretario. 


En 1727, Benoit XIII rendit le bref Credite nobis 
qui aggrava les peines conira les joueurs; car il dé- 
fendit au pénitencier majeur de les absoudre, et il 
édicla contre les ecclésiastiques séculiers, la suspense ; 
contre les réguliers, la suspense, et la privation de la 
voix aclive el passive; contre les laiques, l'excomuni- 
cation. 

Benedictus XIII. — Inc. Creditae nobis etc. Eosdem 
lados, quos damnavit Innocentius, damnat et Benedictus, 
poenas clericis saecularibus suspensionis, privationisque 
beneficiorum, regularibus suspensionis, et privationis vocis 
activae et passivae, laicis excommunicationis minitans. 

Ludentes, nummos accipientes, litteras mittentes, char- 
tulas distribuentes, damnat omnes. 

Cardinali Poenitentiario mandat, ut neminem horum 
lusorum absolvat. 

Inquisitionem horum reorum committit legatis, et prae- 
sidibus urbium puniendorum etiam poenis temporalibus. 
Datum Romae apud S. Mariam Majorem die 12 augusti 1727. 


Guerra, qui nous fournit l'abrégé du Bref, le fait 
suivre de cette note: « Cum tamen viderent Pontifices 
« cives velle ludere, hunc ludum permiserunt etiam 
« Roma. » 

Le P. Gaetano Angiolini, procureur-général des 
Jésuites rétablis dans le royaume des Deux-Siciles en 
1804, a laissó un traité pour montrer que les religieux 
et les religieuses ne peuvent jouer à la loterie. Il cite 
des décisions de la Péuitencerie. Les manuscrits d’An- 
giolini sont à la bibliothéque Corsini. 


XI. PRNSIONNAIRES. 


Dans le concile romain de 1725, Benoit XIII fit 
un décret sur les pensionnaires qui sont élevées dans 
les monastères. Il prescrivit l'uniforme modeste, noir, 
foncé, blanc, ou violet, sans ornement, ni soie. Le 7 
décembre de ladite année, le cardinal-vicaire Paolucci 
rendit une ordonnance, qui menaça de la déposition et 


19° sfnm,. 


ORDONNANCES DES CARDINAUX-VICAIRES. 


322 


autres peines des supérieures les couvents de Rome 
qui transgresseraient l'édit. 


Editto circa il vestire modestamente l'Educande. Fa- 
brizio per la misericordia ecc. Card. Paulucci ecc. Vi- 
cario ecc. Ancorchè la S, Congregazione de’ Vescovi e He- 
golari, tanto nei decreti generali, si antichi che moderni, 
qnanto nelle licenze stampate, che giornalmente concede 
a ciaschiduna zitella, che vuol'entrare in educazione in 
qualsivoglia monastero fuori di Roma, e per li monasteri 
a noi soggetti in quest'alma città, in ogni nostra licenza 
vi si metta sempre la condizione, purché vesta modesta- 
mente, e osservi le leggi della clausura; niente di meno 
essendosi introdotto su questo qualche abuso in alcuni mo- 


asteri con poca edificazione tanto delle buone religiose 


quanto de'secolari, che tal'ora s'incontrano a vederle. 
La Santità di Nostro Signore volendo, che onninamente 
si tolga questo inconveniente, cominciando da’ monasteri, 
Oblatari, e luoghi simili di Roma con la clausura, o senza 
clausura, benché soggetti all'eÁi protettori, o a superiori 
regolari, ordina, e comanda alle RR. MM. Superiore delli 
medesimi, sotto pena della privazione dell'officio, ed altre 
pene a nostro arbitrio, di procurare in tutte le maniere, 
che in tutto il presente mese, tanto l'educande, che attual- 
mente vi dimorano, quanto tutte l'altre zitelle che in 
avvenire entreranno in educazione vestano modestamente, 
cioè (come ha dichiarato N. Signore nel Concilio Romano, 
Tit. 21 de regularibus, cap. 4.) che le vesti non siano 
di seta, mà d'aliro colore, che negro, oscuro, bianco, o 
violato, e senz'ornamento, che disconvenga alla decenza 
de'saeri chiostri, e molto piü alla modestia religiosa delle 
Spose di Gesù Cristo, colle quali le dette Educande con- 
vivono. Dato in Roma dalla nostra residenza li 7 dicem- 
bre 1725. — F. card. vicario. — N. A. can. Cuggid, segret. 


Nous rapportons plus loin d'autres ordonnances sur 
le costume des pensionnaires. . 


XII. CLOCHE DE LA PASSION ET DE LA MORT DU SAUVEUR. 


Afin d'exciter parmi les fidèles la dévotion à la 
passion et à la mort de Notre-Seigneur Jésus-Christ, le 
pape Benoit XIV, la première année de son pontificat, 
prescrivit de sonner-la cloche, le, vendredi, trois heures 
avant la nuit, comme pour l’Angelus de midi. Il accorda 
lindulgence de cent jours aux chrétiens qui récitent à 
genoux lrois Pater et Ave en mémoire des trois heures 
d'agonie du Sauveur. Le pontife lui-méme donna à cet 
exercice le nom de: Cloche de la Passion et de la mort du 
Sauveur. La prescription ne fut faite que pour les églises 
paroissiales; les autres églises sont libres de sonner la 
cloche du vendredi. | | 

Le cardinal-vicaire Guadagni publia la notification 
qui suit: 

Notificazione. Fr. Giovanni Antonio del Titolo di S. Mar- 
tino, della S. R. C. prete card. Guadagni, della Santità 
di Nostro Signore vicario generale. 

La Santità di nostro Signore per eccitare maggiormente 
nei cuori de’ fedeli di quest’alma città la divozione verso 
la Passione, e Morte in Croce di Nostro Signore Gesü Cristo, 
mezzo assai efficace per ottenere le celesti benedizioni so- 
pra la Chiesa universale, ordina che in tutti i venerdi in 
futuro al tocco dell'ore 21 si suoni in tutte le chiese par- 
rocchiali (lasciando perd l'arbitrio di cib farsi nell' altre 


21 








823 


chiese) la Campana nella forma che suol darsi il segno 
dell'Ave Maria del mezzo giorno, che si chiamerà la cam- 
pana della Passione e Morte del Salvatore, concedendo per 
ciascheduna volta l'Indulgenza di 100 giorni a quei che 
genuflessi reciteranno in tal tempo tre Pater et Ave in 
memoria delle tre ore, che agonizzd e mori in Croce il 
medesimo Salvatore in giorno di venerdi e alle ore 21 
come communemente si crede, con pregare secondo la pia 
mente di Sua Beatitudine, diretta principalmente ad otte- 
nere la conversione de’ peccatori più ostinati, cagione dei 
castighi più gravi, che patisce tutta la cristianità. Dato in 
Roma dalla nostra solita residenza li 19 dicembre 1740. — 
Fr. G. À. card. vieario. — Gaspare Ori, segretario. 


XIII. PRISE D'HABIT ET PROFESSION. 


Le postulat est inconnu dans les monastères de 
clóture papale; car la postulante n'entre au couvent 
que pour recevoir l'habit religieux, le jour méme. 


On a rapporté ci-dessus l'ordonnance de 1625 qui 


défendit sévèrement toute pompe mondaine dans la cé- 
rémonie de la prise d'habit et de la profession. Les 
peines étant exirémement sévères, Benoit XIV estima 
nécessaire de les tempérer. 

L'ordonnance du 13 octobre 1753, que nous pu- 
blions plus loin, défend toute sorte de musique à l'église, 
trompettes, et tambours dehors, pétards et feux d'artifice, 
rafraichissements, méme dans les parloirs, en un mot, 
tout ce qui peut dénoter là pompe mondaine. 

On ne doit inviter que les' plus proches parents 
jusqu'au second degré. La cérémonie doit se faire le 
malin, et finir vers midi. 

En cas de transgression, les supérieures demeureront 
privées de voix active et passive; les parents seront 
 passibles de cinquante écus d'amende. 


Editto di regolamento per la vestizione e professione delle 
monache. | 

Fr. Giovanni Antonio per la misericordia di Dio vescovo 
di Frascati, della S. R. C. Card. Guadagni, della Santità 
di N. S. vicario generale. 

Le sacre vergini, quali si dedicano a Dio nei chiostri 
(quarum, quo sublimior gloria est, major, et cwra esse 
debet; come lascib scritto S. Cipriano de disciplina et ha- 
bitu Virg.) hanno sempre impegnato la vigilanza de’ Som- 
mi pontefici, non solo per la direzione di tutti quei mezzi, 
che possono rendere più perfetia la vocazione religiosa, 
ma ancora affinchè pel di della loro vestizione, e profes- 
sione non fossero distratte dalle vanità mondane, per lo che 
hanno pigliato in diversi tempi le più opportune prov- 
videnze. 

La S. M. di Clemente VIII, sotto il di 11 novembre 1590, 
proibl espressamente in somiglianti occasioni gl'inviti e 
le musiche. | 

Il] ven. Servo di Dio Innocenzo XI ordind lo stesso per 
mezzo della S. Congregazione de'Vescovi e Regolari sotto 
il 22 gennaro 1677, e 21 settembre 1683, e tutto rinnovo 
in fine la S. M. di Clemente XI con editti publicati dal 
Card. Carpegna suo vicario il di primo settembre 1711 
e 1713. 

Le pene comminate a’ trasgressori ne'diversi indicati 
tempi, e specialmente da Clemente VIII sono cosi rigide 
che ha stimato la Santità di N. Signore felicemente re- 
gnante di moderarle, con la solita sua clemenza. 

Con altrettanta costanza d'animo perd vuole Nostro Si- 


COMMUNAUTÉS DE ROME. 


324 


gnore l'adempimento degli ordini in questo proposito ema- 
nati; quali hanno per oggetto di procurare, primo il mag- 
giore raccoglimento possibile di spirito, in quelle che vanno 


a sposarsi con Gesù Cristo: secondo il maggior rispetto 


alla Casa di Dio, qual'à la Chiesa: terzo il risparmio di 
tante spese, delle quali si potrebbe erogare l'equivalente 
in sollievo de'poveri, o perció ha comandato di rendere 
palese la sovrana sua volontà, col presente editto, da os- 
Servarsi inviolabilmente, anco ne' monasteri soggetti alle 
protezioni degli emi Sig. cardinali, di regolari, e di quelli 
che fossero in qualunque modo esenti. 

S. Carlo Borromeo, nel primo sinodo di Milano alla 
p. 8 tit. de puellis ad religionem admittendis, prescrisse 
il tempo, e il modo, che deve tenersi nelle vestizioni, e 
professioni. Tumullus evitandi causa (dice egli) deducatur 
mane puella, ad monasterium ab intimis propinquis mu- 
lieribus, nulla pompa, nulloque invitatu aliorum; Mis- 
saque audita, sumpta Commwnione caeterisque solemnibus 
caeremoniis adhibitis, a swperiore monasterii vestiatur. 
Quod. etiam in professione servelur. 

Inerendo dnnque a si provide disposizioni del S. Arci- 
vescovo di Milano, la S. di N. Signore comanda che le ve- 
stizioni e professioni di monache si faccino di matlina, 
terminandosi circa il mezzo giorno. 

Che la monacanda si spogli degl’ abiti secolareschi alla 
grata interiore della Chiesa, cosi richiedendo la maggior 
decenza, e che in tale occasione non si faccia invito, se 
non che de'parenti piü prossimi sin al secondo grado. 

Proibisce ogni sorte di musica in Chiesa, suoni di trombe, 
o tamburi fuori, sparo di mortaletti, rinfresco, anco ne' par- 
latorj ed ogni altra cosa che possa dinotare pompa mon- 
dana, della quale la monacanda mostra abborrimento, col 
vestire l'abito religioso. 

E perchà la contravenzione agl'ordini supremi di Sua 
Santità, pub derivare, o dalle superiore de’ monasteri, o 
da’ parenti delle monacande; vuole N. Signore che nel primo 
caso le superiore restino prive di voce attiva, e passiva; 
e nel secondo, li parenti siano condannati a pagare scudi cin- 
quanta, per ciascheduna contravenzione d'appliearsi in opere 
pie, senza speranza di grazia. | 

Il presente editto dovrà egualmente osservarsi in oc- 
easione delle professioni, e sotto le medesime pene. Dato 
in Roma dalla nostra solita residenza li 18 ottobre 1753. 

Fr. G. A. Card. vicario. — Gaspare arciprete Ori, segret. 


XIV. JUirs. 


Les ordonnances pontificales concernant les juifs dé- 
fendaienl, entre autres choses l'entrée des parloirs tant 
pour les monastères proprement dis que pour les autres 
communautés et conservatoires de femmes. Apprenant 
que celle disposition n'était pas-observée, le cardinal- 


vicaire Guadagni rendit, par l'ordre de Benoit XIV, une . 


ordonnance en dale du 19 avril 1754, pour défendre 


de nouveau à tout Juif, ou Juive de Rome d'entrer 


dans les parloirs et surtout de parler aux religieuses, 


pour offrir des marchandises, sous peine de cinquante - 
écus romains. La peine édictée contre les religieuses, - 


c'est le retrait d'emploi et la privation de voix active 
et passive. | 

Notificazione. Fr. Giovanni Antonio per la misericordia 
di Dio vescovo di Frascati, della S. R: C. Card. Guadagni 
della Santità di Nostro Signore vicario generale. 

Benchè nell'editto publicato contro gli Ebrei sotto li 9 


febbraio 1788 venga alli medesimi espressamente proibito 





329 


di entrare nei parlatori de’ monasteri di monache e conser- 
vatori, e di parlare con qualsisia persona in tali luoghi esi- 
stenti, nulladimeno ci è stato riferito, che i medesimi Ebrei 


con disprezzo del sudetto ordine, e non senza ammirazione, . 


e scandalo, si fanno lecito di,liberamente entrarvi, e ivi 
trattenersi, e quel che ? peggio, ànche ne’ tempi della qua- 
resima, ed avvento, per far esito delle loro merci. Che pero 
inerendo Noi alla sudetta disposizione e quella confermando; 
per comando espresso della Santità di Nostro Signore no- 
vamente si ordina, e comanda, che nessun Ebreo, o Ebrea 
ardisca in avvenire entrare nei sudetti luoghi, e molto meno 
parlare con le persone ivi dimoranti sotto pena di scudi 50 
e di tre tratti di corda da darseli in publico agli uomini, 
e della frusta alle donne, e rispetto alle monache della 
privazione dell'officio, e di voce attiva e passiva, ed all'al- 
tre persone esistenti, tanto nei medesimi monasteri, che 
ne” conservatori, sotto pena a nostro arbitrio. 

Dato dalla nostra residenza, li 19 aprile 1754. Fr. G. À. 
card. vicario. — Gaspare arciprete Ori, segret. 


XV. Dor. 


Le Saint-Siége hésita tongtemps avant de permettre 
que la dot füt exigée des filles qui veulent prendre 
l’état religieux. L'expérience montra que les cominu- 
nautés richement dotées se détériorent peu à peu et 
qu’elles sont exposées à périr si le patrimoine n'est 
eontinuellément restauré par les dots que les religieuses 
apportent. La dot étant exigée de toutes les prétendantes, 
riches ou moins fortunées, eta quotité étant invariable, 
tout danger de simonie est écarté. Comme la commu- 
naufé a le droit de recevoir la dot, toute remise, ou 
diminution fait encourir les peines canoniques contra 
alienantes bona regularium. La dot doit êlre employée 
soit en biens-fonds, soit en rentes perpétuelles, il n'est 
jmais permis de s'en servir à titre de revenu. 

En 1759, Clément XIII adressa au vice-gérant de 
Rome un Chirografo prescrivant de déposer la dot dans 
une caisse publique, avant la prise d'habit. Cela avait 
été longtemps observé; mais, les derniers temps, le 
notaire du vicariat se contentait de l'engagemenl, ou 
promesse que faisait quelque personne, parfois peu 
solvable; d'oü venait que l'on devait retarder la pro- 
fession, parce que le.répondant ne. pouvait effectuer le 
versement en temps utile. Àu lieu de vaquer unique- 
ment à la vie retirée, paisible et entièrement à l'abri 
des solliciludes mondaines qui est nécessaire pendant 
l'année de probation, les novices devaient se procurer 
les moyens d'avoir leur dot préte à la fin de l'année; 
on sollicitait des indults pontificaux, des ordres pour 
les lieux pies qui confèrent les dots, et autres mesures 
extraordinaires. C'est pourquoi Clément AIT recommande 
au vice-gérant de ne point permettre de vêtir de l'habit 
religieux celles qui n'auront pas déposé soit à la 
Banque du Saint-Esprit soit au Mont de Piété l'entiére 
dot qui est due au monastère dans lequel elles veulent 
professer. Il ne faut pas méme permettre aux religieuses 
de convoquer le chapitre pour admettre à la véliure 
effective la novice dont le dépôt n'aura pas été fait; 
le certificat authentique du dépót devra étre lu dans 
le chapitre. Si pour une raison quelconque les reli- 
gieuses transgressent le réglement, la communauté perdra 
le droit de réclamer la dot à la postulante à laquelle 


ORDONNANCES DES CARDINAUX-VICAIRES. 


926 


on aura donné l'habit; l'on devra se contenler de la 
somme déposée avant la véture. 

Quoique le chirografo de Clément XII n'ait été 
rendu que pour Rome, la S. Congregation des évéques 
el réguliers a adopté la fnaxime de le recommander 
généralement. On peut consulter la troisième et la 
quatrième série des Analecta, où je traitai longuement 
de la dot religieuse. | 

Dans les instiluts de vœux simples, la communauté 
n’acquiert le domaine de la dot que par la mort de la 
religieuse. ll faut donc restituer la dot à celle qui 
oblient la dispense des vœux simples et quitte l'institut: 
De là vient que l'obligation de conserver intégralement 
la dot est plus stricte dans lesdits instituts de vœux 
simples où sans vœux que dans les monastères de 
vœux solennels qui acquièrent la propriété de la dot 
par l’acte même de la profession. | 

Chirografo di Nostro Signore Papa Clemente XIII, di- 
retio a Monsignor Ferdinando Maria de Rossi patriarca 
di Costantinopoli, del vicariato di Roma vicegerente. 

Ci à stato rappresentato, che nella segretaria del vi- 
cariato di Roma sia stata per molto tempo osservata con 
esattezza la regola providamente stabilita di non ammet- 


,Vere alla vestizione dell'abito religioso quelle fanciulle, per 


le quali non sia prima depositata nel Monte della Pietà, 
o Banco di S. Spirito l'intera dote, e non sia stata in se- 
guito consegnata al notaro della segretaria la fede auten- 
tica del deposito. Che da qualche tempo in quà il notaro 
della segretaria in vece di ricevere l'accennata fede di de- 
posito, abbia introdotto l'abuso di contentarsi di qualunque. 
obbligo o promessa si faccia da persona ancora poco sol- 
vibile; perloché non potendo questa fare lo sborso effet- 
tivo nel tempo stabilito, debba trattenersi la professione 
della monacata. Che nell'anno della probazione alcume no- 
vizie cosl vestite, in vece d’attendere unicamente alla vita 
ritirata, quieta, e lontana affatto dalle sollecitudini mon- 
dane, sono obbligate a procurar i mezzi perchè in fine 
dell'anno sia pronta la dote; si domandino rescritti ponti- 
fici d'abilitazione, di coazione a’ luoghi pii, e simili straor- 
dinari provvedimenti. À’ quali convenienti tutti volendo 
noi rimediare, e contribuir insieme per quanto pud da noi 
dipendere, che l'anno del noviziato si passi dalle Religiose 
in azioni puramente divote, che possino ottemer loro da 
Dio quello spirito di perfezione, al quale s'incamminano; 
con la presente cedola di moto proprio, ordiniamo a voi, 
che in avvenire non permettiate, che si ricevino all'abito 
religioso quelle, che non avranno depositata nel Banco di 
S. Spirito, o Monte di Pietà l'intera dote, che à dovuta 
al monastero, nel quale vogliano professare; e nè pure 
permettiate alle monache di convocar il capitolo per ri- 
cevere alla vestizione effettiva la novizia, se prima non sarà 
fatto l'intero deposito, come sopra; del quale si dovrà leg- 
gere in capitolo il documento autentico. E se per qualunque 
eventualità le religiose mancassero a questo presente re- 
golamento, vogliamo, che ]a superiora resti sospesa dal suo 
impiego, e solamente da' noi possa essere reintegrata; e 
che il monastero e religiose abbiano perduto il diritto di 
domandare la dote all'educanda vestita, e debbino conten- 
tarsi solo di quella somma, che sin a quel tempo sarà de- 
positata. Ci contentiamo solamente per una ragionevole 
equità, che quelle fanciulle quali già sono state accettate 
per religiose con le solite formalità di dovute licenze, atto 
capitolare ecc. non restino soggette a questa nostra dispo- 
sizione: Volendo nel resto, che questo nostro presente chi- 
rografo sia pienamente eseguito secondo la sua forma, e 








327 


tenore; non ostante qualsivoglia consuetudine in contrario. 
Dato dal nostro palazzo apostolico a Monte Cavallo questo 
di 13 febbraro 1759. Clemens PP. XIII. In Roma, nella 
stamperia della Reverenda Camera Apostolica 1759. 


| XVI. FÊTES. 


Les ordonnances rapportées plus haut recommandent 
la décence et la simplicité dans la célébration des fétes; 
elles défendent d'emprunter des parements, tentures, 
ou meubles. Il ne faut pas que les sacristines fassent 
des dépenses, de leur propre chef, ou distribuent des 
étrennes, à l'oecasion des fétes. 

Comme ces réglements, qui ont pour but de sous- 
train les religieuses aux sollicitudes temporelles, n'étaient 
par exactament gardés dans les monastères de Rome, 
Clément XIII écrivit un Chirografo, en dale du 30 
juin 1759, adressé, comme le précédent, a Mgr. de 
Rossi, patriarche de Constantinople in parlibus, vice- 
gérant. 


Monsignor Ferdinando Maria de Rossi, patriarca di Co- 
stantinopoli, del Vicariato di Roma vicegerente. 

Le sacre vergini dedicate a Dio ne'chiostri vestendo 
l'abito religioso, hanno avuto una giusta sicurezza di vi- 
vere affatto lontane da ogni sollecitudine temporale, e li 
nostri gloriosi predecessori hanno avuto continua premura 
di dare opportuni provedimenti, perché niuna cosa le di- 
Stogliesse da questo santo, e lodevole oggetto; quindi ? 
che hanno impedito tutto quello che potea dal medesimo 
allontanarle, per ragione degl'offizi, che debbono ne’ loro 
monasteri adempire, e specialmente per quello di sagrestana. 
Ma perché li provedimenti dati non s'eseguiscono, sono al- 
ires) gravissimi gl'inconvenienti che succodono, e che pur 
troppo ci sono stati rappresentati con replicati continui ri- 
corsi. À questi inconvenienti volendo noi rimediare, con 
la presente cedola di moto proprio, ordiniamo a voi, che 
proibiate in nostro nome alle superiore religiose di per- 
mettere, che le loro monache destinate all'officio di sagre- 
stane faccino in avvenire aleuna spesa in occasione delle 
feste, che si debbono solennizzare nelle loro rispettive 
chiese. Essendo mente nostra che qual'ora le medesime 
chiese siano bastantemente provvedute d'apparati proprj, si 
mettano questi in opera a spese comuni del monastero, 
ma quando ne fossero prive, non si prendano le religiose 
incaricate dell'offieio di sagrestane altra cura, e sollecitu- 
dine, che quella di far disporre sopra gli altari quei sacri 
arredi, e supellettili, che si trovano avere, con la maggior 
decenza compatibile alle forze dello stato economico del 
médesimo monastero. Siccome perd non intendiamo pel ri- 
manente d'impedire a' monasteri facoltosi la celebrazione 
delle feste con la consueta loro pompa, purché sia inte- 
ramente Sagra, ed ecclesiastica; cos: vogliamo, che gene- 
ralmente si proibisca a tutti il frammischiarvi rinfreschi 
di qualunque sorte, non solo perché danno occasioni a spese 
inutili, e di scandalo a secolari, ma perché distraggono 
le religiose da quella'divozione e raccoglimento, che deb- 
bono avere nel corso di tutto l'anno, e molto più ne’ giorni 
con partieolarità dedicati o alla venerazione del santo fon- 
datore, o al titolare, sotto la protezione dei quali vivono. 
Proibiano ancora, che le sagrestane a proprie spese faccino 
in simili occasioni, ricognizioni, o regali a qualunque sorta 
di persone o dentro o fuori del monastero. E vogliamo, 
che le superiore restino incaricate dell'esecuzione esatta 
di questa nostra volontà; e che in caso di contravenzione 
restano sospese dal loro impiego, riservando a noi la fa- 


COMMUNAUTÉS DE ROME. 


928 


coltà di reintegrarle, quando attese le circostanze crede- 
remo doverlo fare. 
Dato dal nostro palazzo apostolico a Monte Cavallo 


questo di 30 giugno 1759. — Clemens PP. XIII. 


XVII. UNIFORME. 


Sous le pontificat de Clément XIV, un édit du car- 
dinal-vicaire, en date du 7 juin 1770, renouvela les 
ordonnances relatives au costume des jeunes pension- 
naires qui sont élevées dans les couvents. Le décret 
du concile romain de 1725 est allégué dans l'édit. 
La loi est formellement étendue aux orphelinats, maisons 
d'oblates et conservatoires, avec clôture, ou sans clôture. 
La peine consiste dans le retrait d'emploi pour les 
supérieures, sans préjudice des autres peines discrétion- 
naires que le cardinal-vicaire se réserve d'infliger. 

. L'ordonnance du 7 juin 1770 est accompagnée d'un 
avis explicatif qui est signé du chanoine Romuald 
Onorante, secrétaire du vicariat, auteur du volume 
Praxis vicariatus, si précieux pour connaitre l'admi- 
nistration diocésaine de Rome. Ce livre nous fut d'un 
grand secours pour le Tableau de l'administration dto- 
césaine de Rome qui parut dans la seconde série des 
Analecta, il y à vingt-quatre ans. 

Voici les régles prescrites pour l'uniforme des pen- 
sionnaires. La soie, demi-soie, cappricuola sontinterdites. 
L'étoffe doit être unie, non brochée, ni ornée de fleurs. Les 
couleurs autorisées sont: Blanc, noir, foncé, violet, 
bleu. Rubans, dentelles, et autres ornements prohibés. 
Les manchettes et le chàle seront de simple mousseline 
en hiver, de gaze pendant l'été. Pas de fleurs ni de perles 
à la téte; un simple ruban de méme couleur que l'habit 
ou blanc, mais uni, non ouvré. Les bijoux, dentelles 
de tout genre, fil, ou soie, sont défendus. 

1. Siccome in tale editto si proibisce specialmente il 
vestir di seta, cos] resta compresa in tal proibizione la 
mezza seta, e cappriccuola. 

2. Le robe permesse non dovranno essere n? a opera, 
ne megse a fiori, ma tutte unite, e come suol dirsi, sem- 
plici e liscie. 

8. Ogni monastero potrà scegliere per le sue educande 
a piacimento un colore fra i prescritti ciob o bianco, o 
nero, 0 Scuro, o pavonazzo, sotto cui si comprende anche 
il turchino; ma scelto che sia, non sarà lecito di mutarlo, 
dovendo l'educande esser tutte vestite di color uniforme. 

4. Tanto gli abiti di estate, che d'inverno dovranno 
esgere senza alcuna guarnizione di fettuccie, merletti, trinci, 
o altri ornamenti. 

5. I manichetti e lo sciallo da usarsi nell'inverno do- 
vranno essere di semplice musolina, e nell'estate di velo, 
gazza, o0 crivellotto; e cosi dovranno regolarsi nell'una e 
l’altra stagione pel modesto ornamento del capo senza fiori, 
o nastri, ma solo con qualche fettuecia dello stesso colore 
dell'abito, ovvero bianca, purchè non sia a opera, ma liscia. 

6. In fine restan proibite le gioje, ed i merletti di qua- 
lunque specie sien di Beta, o di filo, ed ogni vana arric- 
ciatura de’ capelli. Dalla Segreteria dell'Eio Vicario questo 
di 7 giugno 1770. Romualdo can. Onorante, segret. 


XVIIT. ADMINISTRATION. 


En 1793, le cardinal-vicaire Marc-Antoine Colonna, 
publia une ordonnance, par l’ordre de Pie VI, sur 
l'administration des communautés de Rome. 


: 329 


: L'édit de Clément XI, du # juin 1708, qui défend 
“aux religieuses particulières de faire des dépenses 
pour les emplois qu’elles remplissent, est renouvelé 
en loute rigueur, et formalement appliqué aux com- 
munautés de vœux simples avec clôture ou sans clôture 
. qui se multiplièrent à Rome dans le courant du siècle. 

Nulle religieuse cxercant un emploi dans le mo- 
nastère, supérieure, camerlingue, sacristaine, ne doit 
user de son pécule particulier pour les dépenses de 
son office. Les aumónes des parents ou d'autres ne 
peuvent être acceplóes à cet effet; car les ressources 
. de la communauté doivent subvenir à toutes les dé- 
penses. 

La commission administrative de la communauté 
dressera la note modérée des dépenses nécessaires pour 
chaque office. Si la maison n'a pas le moyen d'aviser 
aux frais indispensables, la supérieure pourra prendre 
sur le pécule des religieuses particulières, à l'exclusion 
de celle qui remplit actuellement l'emploi, de sorte 
que la loi ne soit pas éludée. 

Voici le dispontif de l'ordonnance du 7 mai 1793: 


Vuole primieramente la Santità Sua e rigorosamente 
comanda in virtü di santa ubbidienza, e sotto le pene che 
si esprimeranno, che nessuna monaca negli officii che eser- 
citerà successivamente, nel monastero, o sia di superiora, 
o di eamerlenga, o di sagrestana, o altro faccia alcuna 
spesa colli proprii livelli, ma tuttocid, che dovrà in quello 
:Spendere le sia somministrato coll'entrate del monastero, 
e mai con altri denari, ancorchè fossero esibiti spontanea- 
mente da loro parenti, o da altri. 

Affinchè poi non resti delusa questa legge con pretesti 
e sotterfugi, dichiara Sua Santità che . ... neppur vuole 
che facciano aleun sborzo di danaro al monastero, il quale 
abbia causa, occasione e dipendenza dalli predetti offizii. 
‘Si dovrà perció nella congregazione economica di ciascun 
monastero, e da' signori deputati alla medesima fare nel 
termine di tre mesi una nota moderata delle spese, che 
occorreranno in ciascun officio, ad effetto che il monastero 
non resti soverchiamente aggravato, e questa si dovrà in- 
violabilmente osservare. Nel caso poi che il monastero non 
potesse soecombere a tutte le spese, anche moderate, e che 
si credono indispensabili, potranno le superiore prendere 
il bisognevole dalli livelli delle monache particolari, e con 
questo sodisfare alle spese necessarie, astenendosi perd 
di prenderlo dal livello di quella che à in officio perchè 
non s'introduca eon ció una delusione della legge. 


XIX. VENTE DES CHAISES. 


Les chaises sont gratuitement données dans toutes 
les églises de Rome; le vicariat a constamment exercé 
la plus grande vigilance pour empécher la location 
payante, surtout aux portes, sous les portiques, et dans 
toute l'enceinte sacrée. Il existe un très-grand nombre 
d'ordonnances qui ont été faites pour réprimer l'abus 
dont il s'agit. Je me contente de rapporter un édit 
que le cardinal-vicaire de la Somaglia publia le 25 
février 1815, et qui fut renouvelé avec la méme for- 
mule le 21 mars 1840. 

L'abuso che si è introdotto dalli poveri, con l'affitto 
delle sedie nelle porte della Chiesa ove à maggiore il con- 
corso del popolo per venire alle sagre funzioni, e special- 
mente alle prediche, e eatechismi, non senza notabile ir- 


ORDONNANCES DES CARDINAUX-VICAIRES. 


330 


reverenza alla casa di Dio, e disturbo alla divozione, c'in- 
duce a rinnovare con il presente gli ordini dati dal nostro 
tribunale altre volte per tale inconveniente, e specialmente 
nel mese di marzo dell'anno 1760, con tutte le pene al- 
lora stabilite, 

Iuculchiamo alli respettivi sagrestani d'invigilare, accio 
la riferita vendita, o affitto non siegua in conto alcuno nelle 
porte delle chiese, -portici, ed in tutto il sagro immune 
delle medesime, per mezzo degl'inservienti le chiese, 0 po- 
veri; come ancora che non si entri a riprendere le sedie 
da chi le ha affiliate se non quando stanno per chiudersi 
le chiese: il tutto sotto le pene a nostro arbitrio. 


XX. PRÉSENTS. 

On a dit plus haut que l'ordonnance de 1695 sup- 
prima les présents que les novices ou leurs parents avaient 
coutume de faire aux supérieures el aux religieuses. 
Nul doute par conséquent que la chose soit illicite dans 
les monastéres de Rome. 

Faut-il conclure [de là que l'usage dont il s'agit 
doive être condamné en tout lieu surtout lorsque l'of- 
frande est estrémement modique? 

La question fut jadis portée à la S. Congregation 
du concile. C'était l'usage: dans la ville de Todi que 
lorsqu'une fille prenait l'habit monastique, ses parents 
donnaient trente sous à chaque religieuse, comme au- 
móne. L'évéque de Todi défendit aux religieuses de 
prendre cette aumóne. Les religieuses firent appel à la 
S. Congrégation du Concile. L'évéque allégua plusieurs 
raisons à l'appui de son ordonnance. Il reconnut la 
licéité de la dot destinée à l'entretien des religieuses 
qui entrent au couvent; mais il s'agit ici d'un présent 
qui est fait à chaque religieuse, dans leur intérét par- 
ticulier. Cela semble condamné par les saints canons 
qui défendent toute simonie. D'ailleurs, le concile de 
Trente prohibe sévérement toute donation que l'on ferait 
avant la profession. Or, c'est à la prise d'habit que 
les religieuses percoivent l'offrande de trente sous. La 
S. Congrégation du Concile décida que l'usage pouvait 
être toléré, supposé que l'offrande fût volontaire en 
dehors de tout pacte et de touté obligation. 

La décision de la S. Congrégation étant inédite, 
nous croyons devoir publier le texte. 


Tudertina munerum. Viget usus in civitate Tuderti, 
quod quando aliqua puella assumit habitum monasticum, 
illius consanguinei elargiantur ceteris monialibus parvam 
eleemosynam juliorum trium pro qualibet; sed cum hodie 
episcopus vetaverit hujusmodi eleemosynae perceptionem, 
ideo moniales supplicant demandari, ut nihil desuper in- 
novetur. Episcopus informare jussus, ita referb: « Crede- 
rem utique rigidum nimium intellexisse dispositionem con- 
cilii generalis Lateranensis sub Innocentio III, si ea in- 
nixus, quae ab ejus cap. 64 legitur desumpta in C. Quo- 
niam, 40, de Simonia, monialibus haud permittendum . 
censuissem, ne dotes reciperent, quae non in specie ipsa- 
rum singulis, sed in commumi monasterio tribuuntur, ut 
inde ingredientes propria consequantur alimenta; non enim 
me latet monasteriis, etiam quae divitiis videntur affluere, 
ob majores sumptus quibus, ut plurimum subjacent, passim 
eas attribui, atque permitti, ut non minus testatur diu- 
turna praxis, quam post Villa lib. quem allegat Dian. c. 8, 
tract. 7; resol. 29, prope finem, Gonzal. in C. Veniens, 18 





331 


cec. 19, n. 40 de Simon. Verum, Emi PP. haesito non 
parum, quod non ita monialium singulis contra praedictam 
eonciliarem dispositionem, ea iradi possint, quae in certa 
quantitate munerum nomine nuncupaniur, ei ab ipsis in 
privatum commodum recipiuntur, ut post alios ita distin- 
guit Barbos. dec. in d. c. Quoniam, 40, n. 4. in fine, 
de simon. Dum haec praecipue damnantur ip c. Veniens, 18 
eodem tit. de Simon. et in extra prima eodem tit. inter 
communes. Non etenim haec palliari ullo modo possunt, ac 
si victus substentat. colore concederetur; dum non monasterio, 
sed monialium singulis assignantur non post annum eo scilicet 
tempore, quo dotes cedunt monasterio, in ejusque beneficium 
Solent investiri, ut inde onera possint substineri, sed etiam 
contra prohibitionem S. Concil. Trid. sess. 25 de Reg. ei 
Monial. cap. 16 vers. sed neque ante professionem, statim 
in ipso clausurae ingressu, dum scilicet, ad habitum ingre- 
dientes recipiuntur, ut distinguendo adnotat Gonzal. in 
d. eap. Veniens, n. 6. vers. ad a[firmativam sententiam, 
el optime comprobant verba Divi Hieronymi ab ipso relata 
praecedenti n. 5, in fine, de Simon. Nec pariter possunt 
excusari, ex quo munerum nomine gratis afferri videantur, 
dum, ui supra monialium singulis solvantur non absque 
taxatione in praefixa quantitate juxta solitum cujuslibet 
monasterii, quod hac speciatim de causa vetitum fuit in 
d. c. Veniens, 19; in c. Dilectus, 80, ubi Glossa verbo 
tazatione; in e. Sicut pro cerlo, 89, ubi pariter inseruntur 
verba praefata generalis concilii Lateranensis et in c. Ja- 
cobus, 44, eodem titulo. 

Ex praedictis itaque dignabuntur EE. PP. decernere: 

An usus praedictus sit tolerandus, vel potius subsü- 
nenda prohibitio facta ab episcopo? 

S. Congregatio Concilii rescripsit: Si ex pacto vel obli- 
gatione, prohibendum. Si voluntarie, tolerandwm. Die 31 
februarii 1682. 


XXI. Dor SIMONIAQUE. 


Au dix-septième siècle, les Jansénistes se mirent 
à censurer la dot monastique comme entáchée de si- 
monie. Les monastères de Belgique avaient depuis long- 
temps l'usage de recevoir une certaine somme pour la 
nourriture et l'entretien des jeunes filles qui demandaient 
l'habit religieux. On prétendit, des prédicateurs soutinrent 
publiquement qu'il étalt simoniaque d'exiger la dot à 
l'effet susdit, parce que. l'entretien de^la religieuse est 
essentiellement et inséparablement uni à l'admission 
et à l'entrée dans la communauté; par conséquent tout 
ce qu'on exige pour l’entrelien de la fille qui demande 
l'habit, est reçu pour l'admission à l'état religieux. Cette 
doctrine troubla les consciences ; elle détourna de la 
vie religieuse les personnes qui craignaient de tomber 
dans la simonie. D'autre part, les monastères de Belgique 
ruinés par les guerres, se voyaient hors d'état de re- 
cevoir sans dot. 

La question fut soumise à la S. Congrégation du 
Concile le 18 septembre 1683. Le cardinal Casanate 
qui appartenait à la Congrégation, exprima son sen- 
timent dans le mémoire qui suit, lequel a été conservé 
dans ses manuscrits. 

Affirmative, quatenus exigatur quantum sat est ad com- 
modam sustentationem puellae. Simonia enim contrahitur 
lantum quando res sacra vel sacramentum conficitur im- 
mediate cum pacto rei profanae, adeout res profana sit im- 
mediata conditio rei sacrae; non vero si res sacra, vel sa- 


COMMUNAUTÉS DE ROME. 


392 


cramentum conficitur mediate CUM pacto rei profanae, adeout 
haec sit mediata conditio illius ratione oneris profani an- 
nexi et ad illud implendum, vel commutative compensandum, . 
ut in sacramento matrimonii, collationibus beneficiorum 
gravatorum pensionibus, capellaniis cum oneribus missarum, 
et aliis, atque in terminis professionis monialium cum do- 
tibus, communem theologorum ac canonistarum sententiam 
tradit Donat. in praec. regul. tom. 2, p. 2, tract. I, q. 16, 
pag. 144; rursus tom. 4, tract. 10, de dote monial. q. 8, 
pag. 122. Passerin. de stat. hom. t. 3, q. 189, art. 9, n. 53. 
p. 552. Gonzal. in c. Veniens, 18, de Simonia, n. 8, ad 8. 
Cum hae etiam distinctione intelligendi sunt textus in c. 
Quia, non satis; c. Veniens, 18. c. Quoniam 89, de Si- 
monia, et doctrina S. Thomae per eosdem Auctores re- 
lata, prout observantia generalis optima legum interpres 
quotidie servat, atque textum in c. Quoniam, de Simonia, 
intelligendum refert Gonzal. in c. Veniens, 18, sub eodem 
titulo à num. 6 ad 8. 


La question avait été posée dans les termes suivants : 
« Est-il licile de pactiser au sujet de la dot convena- 
ble pour la nourriture, l'habillement, le mobilier el les 
autres choses nécessaires à l'entretien de la fille qui 
veut enirer dans un monastère qui d'ailleurs ne peut se 
soutenir commodément sans cela? » 

L'idée de pacte suppose l'inégalité de dot. Or les 
décrets du Saint-Siège veulent que la quotité soit fixe, 
égale pour toutes les postulantes. C'est pourquoi la 
S. Congrégation modifia les termes de la question, de 
cette manière: « Est-il simoniaque de recevoir la dot 
pour la nourriture, le mobilier et les autres choses 
nécessaires à l'entretien de la fille qui demande d'en- 
trer dans le monastère? » 

La réponse fut que cela n'est pas simoniaque. Voici 
le folium de la S. Congrégation: 


Belgii subsidiorum dotaliwm. Monasteria monialium 
praesertim mendicantium in Belgio semper consueverunt 
aliquam summam recipere pro substentatione puellarum 
petentium. admitti ad habitum religiosum. Nihilominus ab 
aliquot annis non pauci, tum privatim, tum publice etiam 
coneionando docere coeperunt simoniacum esse hac de causa 
dotem exigere, et de illa pacisci, asserentes quod substen- 
tatio ingredientis religionem sit essentialiter et insepara- 
biliter annexa ipsi admissioni et ingressui in religionem, 
adeoque omne id quod exigitur & petente recipi ad habi- 
tum religiosum pro illus alimentatione, eo ipso dicatur 
exactum pro admissione ad religionem; haec doctrina mul- 
iorum conscientias perturbat, pluresque ab ingressu reli- 
gionis avertit ob metum committendi simoniam solvendo 
dotem, sine cujus subsidio neminem de caetero possunt 
recipere monasteria, quae licet antea opulenta, modo ex 
causa bellorum ad summam egestatem redacta sunt. Ut 
ilaque superiorum regularium admittentium, et secularium 
ad vitam religiosam aspirantium conscientiae quiescant, Einis 
Patribus supplicatur declarari: 

An licitum sit pacisci de congrua dote solvenda pro victu, 
amictu, supelectili et aliis necessariis ad substentationem 
puellae volentis ingredi monasterium quod alias substen- 
tari commode nequit, dictamque dotem debito tempore 
exigere? 

Respondit S. Congregatio Concilii: Reformetur quae- 
situm etc. Cum in Belgio dubitatum fuerit an simoniacum 
sit accipere dotem pro victu, suppellectili, et aliis neces- 
sariis ad substentationem puellae volentis ingredi monas- 
lerium, quaeritur an hoc sit simoniacum ? 


333 


S. Congregatio respondendum censuit: Non esse simo- 
niacwm. Die 18 septembris 1683. 


XXII. OBLATES. 


La S. Congrégation des évéques el réguliers rendit 
en 1848, un décrel général] autorisant les communautés 
de veux simples à vecevoir les dofs inslituées pour 
les monastéres de profession solennelle. Avant cetle 
époque, les papes avaient accordé des indultis particu- 
liers. En 1690, Alexandre VIII concéda à la maison 
établie à Rome sour le titre de l'Enfant-Jésus le pri- 
vilége d'obtenir des confréries el des autres collateurs 
les dots laissées pour les religieuses proprement dites. 
Cette indult occasionna una conflit que la S. Congré- 
galion du concile trancha par la décision suivante : 


Romana. Fev. rec. Alexander VIII, praevio voto hujus 
Sacrae Congregationis, ac per suas litteras in forma Brevis 
sub datum 17 junii 1690 indulsit puellis convictricibus 
sub nomine SSmi Jesu Infantis hujus Almae Urbis, ae 
eorum singulis, donec in dicto conservatorio permanerent 
(sunt verba praecisa) ut dotes, et subsidia dotalia pro mo- 
nacandis destinata a quibuscumque confraternitatibus, aliis- 
que locis piis Urbis praefatae, ac personis quibusvis, ad 
quas dotium et subsidiorum dotalium hujusmodi dispen- 
satio, sive distributio nunc spectat et pro tempore spectabit, 
consequi et obtinere libere, licite et valide possint, dic- 
tasque convictrices ad praemissa habilitavit ac habiles 
et capaces fecit, ac declaravit, non obstantibus quorumvis 
testatorum et piorum largitorum ultimis voluntatibus et 
dispositionibus, quas propter praemissa sufficienter et ex- 
presse commutavit, ac constitutionibus et ordinationibus 
apostolicis, privilegiis quoque, indultis et litteris aposto- 
lieis in contrarium quomodolibet concessis, confirmatis et 
innovatis; quibus omnibus et singulis, illorum tenores pro 
plene et sufficienter expressis, ac de verbo ad verbum in- 
sertis habentes, ad praemissorum effectum specialiter et 
expresse derogavit. 

Hoc indulto non obstante, paires Theatini S. Sylvestri 
in Quirinali renuunt solvere uni ex dictis convictricibus 
quandam dotem relictam a Dorothea Bionda pro puellis 
monacandis in monasterio claustrali; eo sub praetextu quod 
dispositio praefatae Dorotheae, utpote confirmata per spe- 
ciale breve Sa. Mem. Clementis IX, speciali indigeat de- 
rogatione, quemadmodum in eodem brevi cavetur, ibi: 
« Ne voluntatem ipsius Dorotheae testatricis in praemissis, 
etiam in minima parte, sine speciali Sedis Apostolicae de- 
rogatione alterare audeant quovis modo, vel praesumant. » 

Verum, contendentibus e converso praefatis convictri- 
cibus praefato brevi Clementis IX esse specialiter dero- 
gatum, mediante amplissima derogatione adjecta in litteris 
Alexandri VIII, cum clausula: quorum tenores etc. habitus 
fuit ab ipsis recursus ad SS3inum D. N. precibusque ad hanc 
S. Congregationem remissis pro voto, EE. VV. erit decer- 
nere, partibus hinc inde monitis, et informantibus: 

1. An obstet breve S. M. Clementem IX? et quatenus 
affirmative. 

2. An sit concedenda derogatio in casu etc. ? 

S. Cong. Concilii respondendum censuit: Ad 1. Non 
obstare. Ad 2. Non indigere. Die 15 decembris 1696, 


XXIII. PROFESSION À L'ARTICLE DE LA MORT. 


Saint Pie V concéda aux religieuses de l'ordre de 
S. Dominique le privilége de recevoir la profession des 
novices surprises par la mort avant d'avoir terminé 


ORDONNANCES DES CARDINAUX-VICAIRES. 


334 


l’année de noviciat. Cette faculté appartient à tous les 
ordres par communication. Mais on ne peut en user 
qu'en faveur des novices, c'est à dire, pour les filles 
qui ont pris solennellement l'habit religieux avant de 
tomber malades. Il n'est pas permis de donner l'habit 
à une pensionnaire en danger de mort, et de recevoir 
ensuite la profession. La S. Congrégation du Concile 
prononça la nullité d'une profession accomplie dans les 


circonstances suivantes. 


Agnès de Sanglo, pensionnaire dans le monastère 
de la Trinité, à Naples, étant gravement malade, de- 
manda instamment de prendre l'habit religieux et de 
faire profession, pour en avoir le mérite devant Dieu. 
Elle mourut deux jours après. La communauté récita 
l'office des morts et fit célébrer la messe solennelle et 
cinq cents messes basses, comme on le fait pour les 
professes. Le monastère réclama la dot, qui était de 
deux mille ducats (huit mille francs.) Le Grand Mont 
des Mariages était obligé de fournir cette dot aux des- 
cendantes des fondateurs du Mont. Or la famille Sangro 
élait du nombre. 

La S. Congrégation du Concile prononça la nullité 
de la profession. 

Neapolitana. Nullitatis professiónis. Agnes de Sangro 
principis Viggiani filia anno 1685 de mense maii monas- 
terium SSinae Trinitatis tertii Ordinis S. Francisci ad me- 
ram tantum educationem ingressa, cum decennio post, nempe 
de anno 1695 in adversam valetudinem non sine vitae suae 
discrimine incidisset, ad assumendum habitum regularem, 
ac professionom emittendam admitti ferventissime rogavit, 
et ultro annuentibus omnibus monialibus illum sub die 2 
juli dicti anni 1695 assumpsit, mutato Agnetis in Sororis 
Annae Margaritae nomine; eademque die professionem quoque 
emisit, et inter professas in libro monasterii descripta fuit, 
praevia consueta licentia vicarii monialium, quam Soror 
Anna-Felix Carafa tunc abbatissa pro dicta Sorore Anna Mar- 
garita in extremis laborante postulavit ad eum praecisum 
expressumque finem, ut illa profitendo meritum ac prae- 
rogativas aliarum professarum consequeretur. Sed praefata 
nobilis virgo eadem die novitia, ac professa, biduo post, 
nempe sub die 4 ejusdem mensis julii naturae debitum per- 
solvit, et moniales in ejus funere divina officia, missam 
cantatam, aliasque quingentas lectas, prout morientibus pro- 
fessis Solent, in suffragium ejus animae celebrari, fecerunt, 
tradito etiam corpore ecclesiasticae sepulturae in loco, in quo 
professae sepeliuntur, sicuti abbatissa monasterii testatur. 

Sexto autem ab hujusmodi illius professione anno mo- 
nasterium et moniales praedictae in regio concilio Neapolis 
contra Magnum Montem, qui maritaggiorum nuncupatur, 
instelerunt pro solutione dotis ducatorum 1500, quam ille 
juxta antiquas suas capitulationes, seu constitutiones, tra- 
dere tenetur monasterio ad habitum, ac professionem re- 
cipienti puellas descendentes a fundatoribus ipsius Montis, 
qualis erat supradicta Soror Anna Margarita de Sangro, 
ultra alios ducatos 500 a dicto Monte pariter praestandos 
pro expensis in simili ingressu, et professione requisitis. 

Cumque petitio ista monasterii validitatem emissae, 
modo, quo praefertur professionis, indistincte supponeret, 
ut super illa congrue disceptaretur, per decretum Audi- 
toris SSihi causa remissa fuit ad hanc Sacram Congrega- 
tionem, in qua, recepta jam relatione ac voto vicarii ge- 
neralis pro dictae professionis nullitate, partibus informan- 
tibus EE. VV. pro sua summa prudentia ac justitia de- 
finient: 


935 


An professio emissa per Agnetem de Sangro die 2 ju- 
liü 1695 substineatur in casu? 

S. Congregatio Concili respondit: Negative. Die 14 
martii 1705. 


XXIV. CONVENTION SIMONIAQUE. 


Un capital est donné à un monastére pour augmenter 
la dotation. Entre autres conditions, la donatrice veut 
que ses deux filles soient supérieures, l'une après l'autre, 
leur vie durant. Est-ce simoniaque? 

Cette question fut déférée à la S. Congrégation du 
Concile; le folium fait connaitre les circonstances. 


Cenomanen Simoniae. In Monsort suburbio Alenconii 
extat monasterium monialium ordinis Sancti Benedicti. Alias 
cum hoc paupertate premeretür, nobilis marchionissa sta- 
tuit illi provide occurrere; proinde deventum fuit ad con- 
iractum, cujus verba de gallico idiomate in Latinum trans- 
lata ita sonant: « Anno 1655 coram notario personaliter 
constituta marchionissa, ducta pro zelo in gloriam Dei, 
incrementum Ecclesiae, atque ex charitate, qua praedictum 
monasterium, et religiosas sorores Deo ibi servientes pro- 
Sequitur, in restitutionem et ulterius augmentum praedicti 
monasterii largita est, donatione firma et valida monia- 
libus praedicti monasterii jam viventibus, ut et eis, et in 
eo succedentibus legitime congregatis quae acceptarunt suo 
et succedentium nomine, in presentia, et ex consensu, ac aucto- 
ritate episcopi summam 18 millium librarum reinvestien. in 
praesentia et de consensu episcopi et donatricis ad favorem 
monasterii. Interim donec reinvestimentum sequatur, mar- 
chionissa teneatur solvere interusurium ad rationem etc. 
cum oneribus tamen et conditionibus, quae sequuntur, vi- 
delicet: Maria et Gabriella filiae donatrieis religiosae pro- 
fessae in abbatia de Caen ordinis Sancti Benedicti mitioris, 
sese recipient in dictum monasterium de Monsort, ut illud 
gubernetur cura, prudentia et solerti administratione dictae 
Mariae cum titulo superiorissae sua vita durante. Succes- 
Sive autem post obitum ejusdem, D. Gabriella pariter ad 
vitam. Insuper marchionissa habebit potestatem utendi ti- 
tulo donatricis, reparatricis ac secundae praedicti monasterii 
fundatricis. Gaudebit etiam libertate sese intra claustra 
recipiendi, sumptibus propriis etc. Nihilo tamen secus, si 
forle filiae praedictae dominae causa superioritatis mo- 
nasterii praenominati ceciderint per sententiam contradic- 
toriam stipulationi factae, tali casu liberum ipsis erit inde 
recedere et praedicta marchionissa habebit jus repetendi 
praedicíam summam 18,000 librarum etc. Sequitur sub- 
scriptio episcopi et deinde singularum. monialium. 

Contractus habuit effectum, et Maria praefecturam mo- 
nasteri gessit usque ad 5 septembris 1676, quo die de- 
functa, prius simoniae scrupulum, monialibus incusseral; 
ideo consuluerunt Theologum Consultorem Cleri Gallicani, 
ac rursus alios doctores facultatis Parisiensis ac tertio viros 
spectatae dignitalis et existimationis, omnesque contractum 
simoniacum renunciarunt. Ideo moniales renuerunt QGa- 
briellam alteram sororem instantem admittere, eamdemque 
opinionem fovebat modernus episcopus improbans factum 
antecessoris. At paulo post, mutata sententia, cum Ga- 
briella suam causam ageret in parlamento Parisiensi, epis- 
copus monialibus suasit, ut pro contractus executione, 
ipsae eliam instarent et procuratorem ad hunc effectum 
constiluerent, prout fecerunt 28 marti 1678. At rursus mo- 
nitae de misero earum statu simoniaco, 18 aprilis sequentis 
omnia revocarunt, ac revocationem Gabriellae intimaverunt, 
eamdem in Parlamento significarunt 27 junii 1678. 


: COMMUNAUTÉS DE ROME. 


396 


Sed Gabriella nihilominus, adjuvante episcopo 29 augusti 
arrestum obtinuit, quo contractus executio statuta est. Ante - 
hoe tamen Gabriella exposito facto pro sui libito literas 
Apostolicas sub datum 4 kalendas januarii 1677 a S. Sede 
obtinuerat, quibus ei dictae domus regularis praefectura 
sub titulo Prioratus conferebatur, ac rursus 12 octobris 1677 
per breve regium eadem sub titulo abbatissae adjudi- 
catur, etsi dictum monasterium nunquam fuerit nec prio- 
ratus, nec abbatia, sed simplex domus regularis. His omni- 
bus additur mandatum episcopi sub die 29 julii 1679, ejus 
officiali directum, quo Gabriellae institutio demandabatur. 
Officialis itaque prima augusti, reclutantibus 8 monia- 
libus antiquioribus ex 16 quae sunt in dicto monasterio, 
effracta crate collocutorii, saeculari brachio adhibito, Ga- 
briellam introducit, ingreditur et ipse officialis magma co- 
mitante caterva, et in renuentes injuriis, et conviciis, imo 
in S. Sedis auctoritatem invehunt, cumque dietae anti- - 
quiores recusarent Gabriellam in superiorissam recogno- 
scere, idem officialis 8 augusti 1679, per sententiam pœ- 
nam incussit jejunii in pane et aqua singulis feriis sextis 
per tres menses, voce activa et passiva per annum pri- - 


.vavit, et aecessum ad loquutoria per sex menses interdixit. 


Appellant oratrices ad metropolitanum "Turonensem , 
petuntque vocari ad judicum tam Gabriellam , quam 


episcopum, aliosve interesse habentes. Verum officialis res- 


cripsit: Nihil. Secundo itaque appellant ad primatem Lugdu- 
nensem, a quo primo recipitur instantia et conceduntür 
literae citatoriae ad comparendum intra duos menses. Li- 
lerae fuerunt intimatae, ac terminus, nullo comparente 
effluxit ; sed citationum reproductionem notarius prima- 
tialis renuit admittere, imo neque actum comparitionis 
extradere, nec ullo pacto, nulla omissa diligentia flecti po- 
tuit, nec quicquam obtineri, ac demum palam dixit pro- 
curatori monialium ipsum incassum laborare. Hoc responso 
accepto ex litteris 20 julii prox. praet. Moniales ad S. Sedem 
recurrunt, exponentes insuper a tredecim jam mensibus. 
denegata ipsis fuisse sacramenta eliam in mortis articulo 
in vim prohibitionis episcopi. Proinde supplicant, ut SSinus 
dignetur: 1. Appellantes admittere, et mandatum cita- 
lorium concedere tam contra sororem Gabriellam, quam 
adversus episcopum Cenomanensem, ejus officialem, aliosque 
quos evocare jus fuerit ad effectum declarandi. An prae- 
fatus contractus sit sintoniacus, nec ne. 2. Interimque pro- 
visionaliter injungere cuicumque sacerdoti approbato, ac 
confessario regulari ab eis ad id requisito, ut ipsis sacra- 
menta administrent. 

Instantiam hujusmodi cum scripturis SSûus D. Noster. 
ad hane Sacram Congregationem remisit, proinde non gra- 
ventur EE. PP. respondere: 

An instantiae hujusmodi sit annuendum, vel quomodo 
providendum ? 

S. Congregatio Concilii rescripsit: Traducantur acta, 
et referantur. In reliquis D. Secretario ad mentem. Die 28. 
novembris 1680. 


Le cardinal Casanate, dans le totum conservé parmi 
ses manuscrits, fit observer que la teneur de la donation 
faite au monastère n'implique pas d'autre condition 
que le droit de patronage. Il n'y a jamais de simonie 
dans les donations que l'on fait à une église ou mo- 
nastére, à titre de dotalion; peu imporle que la do- 
nation soil conditionelle par rapport à la désignation 
de la supérieure. En outre, les religieuses n'ont pas 
qualité pour alléguer la simonie par rapport à une 
convention qu'elles ont slipulée en présence el avec 
l'approbation de l'évéque. D'autre part, la convention . 





| 


397 ORDONNANCES 
est aulle. Il faut l'indult apostolique pour aecorder le 
droit de patronage postérieurement à la fondation et.à 
l'érection du monastère: De là résulte que les religieuses 
ont bien fait de repousser la supérieure que la donatrice 
a nommée, et la vexation qu'on leur fait subir parle 
refus des sacrements est injuste. 


Tenor donationis factae monasterio non aliam conditionem 
importat, nisi de jure patronatus citra ullam simoniae la- 
bem, quae nunquam committitur in donationibus. factis ee- 
clesiae vol monasierio per modum dotationis etsi condi- 
tionalis de rectorum electione. .Ulterius nec licet monia- 
libus allegare:simoniam in contractu per ipsas inito cum 
episcopi praesentia el consensu. 

Verum quia nulliter .actum fuit sine assensu apostolico 
necessario ad juspatronatus post fundationem et; erectionem 
monasterü, recie moniales renuerun£ superiorissam a do- 
patrice nominatam acceptare obque.bane causam injuste 
vexantur denegalione sacramentorum. 

Pertinet igitur ad infallibilem prudentiam S. Congre- 
gationis consulere his monialibus adeo vexatis per injus- 
tam sacramentorum denegationem, cum causa sit in par- 
tibus in quibus ob interpositionem regiae jnrisdictionis 
nimis prudenter procedendum est, - 


Dans l'arrét du 23 novembre 1680, la S. Con- 
grégalion prit les dispositions convenables pour obvier 
à la deplorable position des religieuses. Le 25 jauvier 
suivant, elle admit l'appel, ‘et décida de. nommer des 
juges délégués. qui rendraient *n partibus l'arrêt défi- 
nilif, conformément au concordat de 1515. 

Cenomanen. Simoniae. Ad parendum rescripto Sacrae 
Congregationis habitae 23 novembris 1680, translata fue- 
rut a gallico Idiomate in latinum, et per manus Erhorum 
transmissa acta praesentis causae et Consultationes Theo- 
lozorum Sorbonae. Proinde reasssumpto folio praecitatae 
Congregationis, non graventur respondere: 

An instantiae, de qua agitur, sit annuendum, vel quo- 
modo providendum. 

S. Congregatio Concilii rescripsit: Admittendam appel- 


lationem, ei commillendam in partibus. Die 25 janua- 
rii 1681. 


Le Votum du cardinal Casanale éclairelt parfaite 
ment la question juridique. La faculté de désigner la 
supérieure n'est pas autre-chose que le droit de pa- 
tronage. Les religieuses ayant traité avec le plein con- 
senlement de leur évêque, il n'est pas possible de 
procéder au criminel ; l'action civile demeure. La bonne 
foi est incontestable par rapport à la convention stipulée 
devant toute la communauté el en présence de l'évé- 
que. Cette distinction entre l'action criminelle et civile 
est consacrée par diverses décisions de la Rote. Cepen- 
dant l'augmentation de la dotation d'un monastère pré- 
cédemmeut fondé ne suffit pas pour acquérir le droit 
de patrenage, sans l'indult apostolique. Cette maxime 
est consacrée par les décisions de la Rote. Les reli- 
gieuses ont par conséquent le droit de repousser la 
supérieure. Le parlement étant saisi de la question, il 
faut une parfaite circonspeclion. 

Duas haec causa inspectiones habet: alteram de si- 
monia, 8t alteram de gravamine monialibus illato. 

Quoad simoniam, est adverlendum donationem monas- 
terio fuisse factam per modum dotationis vel augmenti 


19* s£niE. 


DES CABDINAUX-VICAIRES. 088 


dotis adjecta. conditions per modum jurispatronaius quoad 
electionem prioriss&e, immo ipsa donatio cum, hae. condi- 
tione stipulata fuit a monialibus: episcopo, praesente: Ideo 
viget regula de interpretatione civiliter ve exclusionem de- 
licti assumenda, et de bona fide in actu. .Solemniter ce- 
lebrato coram monialibus et episcopo, ut optime his ter- 
minis ad exclusionem simoniae respondit Rota coram Dunoz 


À. 702, n. 7, ad 10 et in Leodien canonicatüum die 21 


junii 1677 S. Praesertim coram R. P. D. Rondihino. ' 
Quo vero ad gravamen mónialibus illatum, congidérári 

oportet non potuisse juspatronatus: acquiri post fundationém 

et erectionem monasterii ex eolo augmento: dotis absque 


assensu apostolico, ut habetur .in.d. 239. n.,6, 273, n. 7. 


voram bo. me. Card. Celso 314. n..11 cum seq. p. 14. 
rec. Ideoque. moniales juste. denegarunt acceptara supe- 
riorissam a donatrice nominatam, unde gravamen ex hac 
causa monialibus illatum etiam per denegationem sacre- 
mentorum non potest ab injustitia excusari. 

Pertinet tamen ad infallibilem prudentiam Sac. Cong. 
caute his monialibus consulere ubi pér interpositionem re- 
giae auctoritatis nimium prudenter agendum est. 

Non est locus c. Tua nos, 84, de Siménia, Non enim 
fuit facta donatio sub conditione habendi personaliter ali- 
quid specialiter, sed eligendi aligm et: quatenus commissa 
fuisset simonia, restitai deberent bona donata, praesertim 
ctm donatio faeta fuerit a muliere ignara juris canonici 


“et sub bona fide, ut distinguendo. notat Fagnan. in.c. Tua 


nos, n. 13. cum geq. de Simon. 5. decret. part. pag. 174. 


La décrétale Tua nos, litre de la simonie, défend 
il est vrai, de stipuler spécialement quelque chose pour 
le donateur; mais tel n'est pas le cas. La faculté de 
nommer la supérieure ne peut être considérée comme 
un avantage que la donatrice s'est personnellement 


attribué. En tout cas, le capital devrait être restitué, 


attendu que la donation. a été faite de bonne foi par 
nne femme qui ne connaît pas le droit canonique. 


nas 


- PROCÉDURE. 


nd 


Les causes matrimoniales exigent l'ordre juridique. Il n'est pas pos- 
sible de procéder administrativement. Prescriptions canoniques. - 
Constitution Dei miseratione de Benoit XIV, Instruction de la 
S. Congrégation du 22 aoüt 1840. Il faut examiner juridique- 
ment les époux et les témoins. Sépfima manus. Décision du 20 
septembre 1879 qui ordonne un supplément d' enquête. | 


La procédure des causes matrimoniales est réglée 
par plusieurs dispositions essentielles. On y doit observer 
en effet: 1. Les prescriplions du droit commun sur 
la formation de l'enquéte canonique..2. La constitution 
du pape Benoit XIV Det miseratione. qui inslitua le 


défenseur d'office pour soutenir la validité du mariage. 


3. L'instruction de la S. Congrégation du Concile en 
date du 22 août 1840, laquelle, après avoir présenté 
l'ensemble des dispositions canoniques et de ladite bulle, 
y ajouta divers arlicles complémentaires. 

Il n'est pas possible de traiter administrativement 
les causes matrimoniales ; car tout arrét rendu sous forme 
administrative serait radicalement nul. Benoit XIV, dans 
la bulle citée, prescrit le procés canonique, sous peine 
de nullité de tous les actes. Non seulement on doit 


22 


330 


examiner juridiquement les époux, et leur déférer le 
Serment, mais il faut aussi appeler les témoins, surtout 
septima mañus, c'est à dire sept parents du mati, et 
sept autrés de l'épouse, et tous les autres témoins qui 
peuvent éclairer la conscience du juge ecclésiastique. 
. ' Ces règles n'áyant élé gardées ni en première 
instance ni en seconde par rapport à un mariage dont 
la nullité a été prononcée à cause du second. degré 
d'affinité, Ja.S. Congrégation du Concile, par arrêt du 
20 septembre 1879, a prescrit une enquête complé- 
mentaire devant le juge. de la première instance. 

: .Le mariage en. question fut célébré en 1860. La 
légion des "mille ayant révolutionné la Sicile, le bruit 
se répandit que tous les jeunes gens allaient être ap- 
pelés sous les drapeaux; pour éviter la conscription, 
la plupart se marièrent en toute hâte. C'est ce que 
fit Sauveur N. en épousant, le 11 juin 1860 Pétronille 
N. veuve de deux maris, dont le dernier était cousin 
germain de Sauveur. Il parait que personne ne soupconna 
l'affinité du second degré qui ne pouvait étre levé que 
par la dispense. 

, Quinze ans aprés, le mari venant à à apprendre la 
nullité de son mariage, présenta requête au tribunal ec- 
clésiastique. Sur la simple attestation du chancelier 
épiscopal déclarant que Sauveur et Pétronille n'avaient 
pas présenté l'indult pontifical qui concédât dispense 
de l'empéchement dirimant; sans enlendre les époux, 
sans appeler les témoins septimae manus, le juge rendit 
le à août 1875 l’arrtt prononcant la nullité du mariage. 

L'affaire aurait du étre portée au Saint-Siége en 
appel, vu que le jugement de première instance avait 
été rendu par un tribunal archiépiscopal. Mais la Sicile 
jouit d'un privilége particulier : en effet, le Bref Multis 
gravissimis de Pie IX, du 28 janvier 1864, permet de 
porter l'affaire en appel devant l’évêque vicinior ; l'arlicle 
2 du Bref est ainsi congu : « À sententia ordinarii ad 
« metropolitanum appelletur, servala in omnibus forma 
« que ab eodem (Tridentino) concilio sancitur. Ubi 
« vero metropolitanus in prima instantia tamquam ordi- 
« narius loci in causa pronunciaverit, appellatio defe- 
« ratur ad episcopum viciniorem provincie, tamquam 
« apostolicum delegatum. In sententiis vero in prima 
provocatione latis ab archiepiscopo Cataniensi, qui 
« suffraganeis earet, appellandum erit ad archiepiscopum 
« Messanensem, uti apostolice sedis delegatum. » 

Ainsi, le défenseur du mariage appela à l'évéque 
le plus rapproché. Loin de réparer les défauts de l'enquéte, 
le juge confirma l'arrét de la première instance. 

Les deux sentences conformes étant rendues, le 
défenseur du mariage s'abstint d'interjeter un autre 
appel. Mais Pétronille n'aequiesca pas si facilement ; 
la prévision de la déplorable situation qu'elle aurait à 
subir dans ses vieux ans, lui inspira le courage de 
recourir au Saint-Siége. L'acte d'appel énonce que l'au- 
torité ecclésiastique. dispensa de l'empéchement. 

Comme il s'agit de gens pauvres, le Saint-Père a 
ordonné de traiter l'affaire économiquement, et sans 
frais. Un théologien et un canoniste ont écrit; le dé— 
fenseur d'office a présenté ses oppositions. Le 20 
septembre 1879, la S. Congrégation du Concile a or- 
donné un supplément d'enquête. 


mm 


A^ 


PROCÉDURE. 


pas été obtenue, soit avant l'union, 


340 


Marnimomu. Die 20 sepembrig 1879. Quum coempto 
populorum plausu inter insPératos triumphos siculas terras 
invasorum manus sub famigerafo duce perourneret, juvenum 
animos pavor irrepsit ex evplgato rumore, ommes fore ad 
arma compulsandos. Ut hoc effugerent periculum matrimonii 
vinculo sese nectere consuluere. Hoc etiam Salvator ex 
oppido Burgetti uxorem rite ducens die 14 junii 1860 Pe- 


tronillam ejusdem loci, et duorum viduam maritorum, quo- 


rum postremus, Stephanus consobrinus etat Salvatoris, ve- 
luti ex arbore genealogiea in voto theologi relata primo 
obtutu apparet. Nemo, ceu videtur, de impedimento secundi 
gradus paris affinitatis suspicatus ést, dum ad quindecim 
eirca annos communi vitae consuetudine usi sunt conjuges. 

Anno vero 1875 de impedimento praedicto, ac de nul- 
litate matrimonii exinde consequente certior factus Salvator, 


‘die 21 julii dicti anni querelam: excitavit in Montis Regalis 


curia ecclesiastica, suum conjugium cum Petronilla de nul- 
litate impetens. Ut matrimonium invalidum declararet satis 
foit illi judici, quod cancellarius archiepiscopalis fidem red- 
deret, nullum rescriptum dispensationis a Salvatore et Pe- 


. tronilla fuisse exhibitum pro matrimonio contrahendo ; hoc, 


inquam, satis habuit, quin tamen nec examen conjugum 
nec testes septimae manus ullatenus exquireret, quapropter 


sententia die 5 augusti 1875 evulgata, contra matrimonium 


pronunciavit. 

kppellavit defensor vinculi ad viciniorem cüriam Cala- 
tanisiadensem ad formam apostolicae bullae sa. me. Pii IX 
quae incipit Multis gravissimis, sed inani labore; quando- 
quidem secundus judex nulla alia diligentia ultro adhibita, 
sab die 8 octobris 1877 primam sententiam confirmavit. 
Tunc sua oppositione destitit defensor vinculi, ab appella- 
lione abstinere declarando. Non ita tamen facile adquievit 
mulier; quae plusquam mariti amissionem, acerbiorem jac- 
turam duarum domuncularum, quas ille distraxerat, ac 
infelicem senectam obeundam deplorans, ad S. hunc Ordinem 
confugit, remedium contra duplicem sententiam implorans 
el dum actum appellationis eliceret professa est etiam, quod 
« se posteriormente al matrimonio si scuopri impedimento 
di lontana parentela venne sanato dalla dispensa dell'auto- 
rità ecclesiastica ». Cum de persona ageretur opibus desti- 
tuta, causam de mandato SSii oeconomice disceptandam 
decrevi. Votum exinde a consultoribus canonista et theo- 
logo, atque animadversiones a praesule vinculi defensore 
emitti curavi; iisque exceptis, nune sapientissimo judieio 
EE. VV. rem submitto, ut pro assueta sapientia sequens 
enodare dignentur dubium: 

An sententiae curiae Montis Regalensis et curiae Cala- 
tanisiadensis sint confirmandae vel infirmandae in casu. 

S. Congregatio rescripsit: Expleantur acta processus 
penes curiam Montis Regalis. Die 20 septembris 1879. 


L'affaire étant traitée économiquement et sans frais, 
comme j'ai dit plus haut, la S. Congrégation a consulté 
un théologien, et un canoniste. Le théologien a montré 
que le mariage est nul, supposé que la dispense n'ait 
soit aprés. La 
question a été approfondie plus sérieusement dans le 
mémoire du canonisie, qui a été le P. Stellati, Barnabite. 
L'affinité étant certaine et notoire, on ne peut supposer 
que l'ordinaire et le curé aient négligé d'obtenir la 
dispense. Il est regrettable que les juges ne se soient 
préoccupés d’éclaircir ce point essential. Le gonsulleur 
signale les autres défants du procès. 

("est surtout le défenseur d'office qui a mis en lu- 
mière l'insuffisance de l'enquéte d’après laquelle les 


341 


deux arrêts ont élé rendus. Nous croyons devoir. publier 


intégralement le& Animadsersiones du défenseur; d'ail- 


leurs, il a reproduit les prineipaux passages du canoniste. 


ANIEADYERSIÓNES DEFENSORIS MATRIMONI EX OFFIOIO. — 
Eminentissimi ac Heverendissimi Paires. 

i. Dum belluni acerbum et iniquum legislakivis in 
aalis tam apud xniserain hanc nostram italiam, tam apud" 
erteras genes magno matrimoni. sacramento paratur, ui 
divinis exinde vinculis dissolutie atque. disjeotis, humanum 
consortium nonnisi quam ex inconstanti ac lubrico civilium 
ordinationum fundamento, nova forma, novaque aedifica- 
tione paganorum institutis consentánea, sub liberi, ut ajunt, 
amoris lege consurgat, est quidem non sine animi dolere 
confitendum, quod non rgro neque in Ecclesiae propugna- 
culis sacramenti ipsius religio tutum ac incolume adinve- 
niat diffugrum. Non semel enim neo infrequenter in eecle- 
sissticis curiis, non quidem novi mundi, sed huic almae 
Urbi sapientiae et canoniege praesertim disciplinae fonti 
et magistrae prorimieribus, sanctissimis ac providis sanc- 
torum pontificum constitutionibus neglectis, adeo leviter, 
adeo desidiosa incuria matrimoniales causae pertractantur, 
ut praeter superficialem judiciorum ritus observantiam, nihil 
solidum, nihil accuratum occurrat, quod et ad veritatem 
in aprico reponéndam, et ad protuendam conferat sacra- 
menti religionem. 

2. Deplorandum. ejusmodi inouriae exemplum exhibet 


hsec causa, dum pari fatuitate in duplici sede judicii exa- 


gitata est, in archiepiscopali nimirum curia Montis Regalis, 
et in curi& Calatanisiadensi, quae ob unam deficientem 
dispensationis super impedimento seeundi gradus paris af-' 
finitatis probationem, nullis auditis septimae manus testibus, 
pullo nec & conjugibus praestito juramento, exindeque er- 
ceptione dispensationis forsan relatae posthabita, concordi 
sensu de matrimonii nullitate pronunciarunt. Fateor, Ei 
ac Rini Peires, iugraio sensu me persensisse correptum 
dum actorum processum percurrerem quum ita perfanctorie 
sacramenti causám vidissem pertractatam perinde ao si de 
triobolari ageretur contentione. Sed in tanta illorum judi- 
cum oscitantia: et levitate 1he nunc reficit ac recreat sa- 
pientia et prudentia vestra, ut ad. salutare exemplum alio- 
rum desidiam vel inscitiam curiarum illarum emendare 
decernatis sententiam earumdem obliterantes. 

3. Testimonium vel imprimis invoco peritissimi con- 
sultoris canonistae in hac causa adhibiti, Rmi P. Stellati, 
qui uteumque affinitatem inter conjuges impugnare non 
autumasset, nihilominus dispensationis indultum, multi- 
plieibus conjecturis in subsidium adductis, vel elargitum 
percenseri contendit S. III in princ. - ibi - « cum igitur 
de affinitate constet, omnem jam relaxationem defuisse, mihi 
videtur incredibile », vel in pessima etiam hypothesi, ex 
gravissimis rerum adjunctis in praesens urgentibus ad ma- 
trimonium in radice sanandum implorari debere sub fine 
ejusdem voli suadet. 

A. Nibil hie melius ad rem facere puto quam elegan- 
tem doctissimi consultoris elucubrationem in hac. parte ex 
integro reeitare.prouti jacet. in ejusdem voto S V - ibi: 
« Verum et si haec et similia veritati minime consentiant 
Sive accedant; si novis adhuc argumentis de validitate 
matrimonii magis dubitandum sit; statuendum ne propte- 
rea erit, ut conjugium ab annis prope viginti exsistens 
unius chartulae defectu dissolvatur? Ratio habenda vide- 
tur et publicae opinionis, et publicae admirationis sive 
scandali, et temporum iniquitatis: opinionis, qua populares 
hucusque Salvatorem et Petronillam in vero ac legitimo 
conjugio putaverant; admirationis, publicaeque offensionis, 


PROCÉDURE. 


34g 


ob tam diuturnum incestuesum comoubinstum, taniax que 
ecclésiasticæe anctoritatis incuriam: praesentis vert tem- 
poris quo civilis auctoritas, quae sibi arfogal et ingairere. 
de impedimentis, et civilia matrimonia conjungere, opli- 
mam sibi oblatam occasionem existimabit vituperandae Ex- 
clesiae, et 8uos concubinatus summis ‘laudibus extelleadi ;. 
maximo. cum ephemeridum plausu, quarüm opera mu- 
liereula illa jam spopondit se facturam, ut sententia dis- 
soluti conjugii, post tot annos et post &lios ‘inde asusce- 
pies undique evulgeiur Ad tot malá vitanda, equidem 
arbitror, petendam esse dispensationem a Sunimo Pontificé; 
quin el invito viro, matrimonium, si opus esset, sanandum 
in radice; modo constet de boua fide in actu matrimonii 
alim coram .Eoclesia initi. Sanari enim nulla ratione potest, 
quod numquam extitit, videlicet consensus in matrimonium. 
Nam si utrique conjuges mala fide simulassént : matri- 
monio conjungi, non in matrimonium  consensissent, sed 
iB eoncubiatum. In copula manifeste fornicaria nolla est. 
radix matrimonii. 

« Contra vero, si inilio verus non defuit. consensus, 
necessaria hon putatur renovatio consensus, ut sanetur 
matrimonium in radice: quae si necessaria esset, hoc re- 
medium & simplici dispensatione non differret. Et profecto 
hoc remedio Summi Pontifices usi sunt aliquandó utroque 
conjuge, aut altero saltem inscio, aut etiam post utrius- 
que conjugis obitum, ut proles fieret legitima. Nec ne- 
cesse est, un prior consensus moraliter perseveret: nam 
Benedictus XIV hujusmodi sanationem concessit dum al- 
ter conjugum matrimonii solutionem sollicitaret. Mala fi- 
des etiam alterius tantum conjugis, sanationi non obstat; 
vid. Perrone, de matrim. christ. lib. 2, sect. 1, eap. 4. > 

5. Hucusque peritissimus consultor; verum praeter ea 
quae. ab extrinseco manifestum vei discrimen commonstrant, 
illud, quod prae omnibus infirmationem sententiarum ur- 
get, est potissimum monstruositas judicii in ntraque sede 
exagitati, in quo quaelibet vel elementaris eanonicae dis- 
ciplinse regula posthabita ac omnino neglecta est. Quis 
enim ignorat, in matrimonislibus causis primum utque 
gubstantialem ordinem a juramento eonjugum aique a tes- 
tium septimae manus depositionibus exordiri? Atqui hoc 
examussim praescribit Instructio ab. H. S. Ordine die 22 
augusti 1840 evulgata, S Cum itaque, ibi: « Cum itaque 
« statuta dies advenerit, pars nullitatem matrimonii alle- 
« gans comparebit, ut supra dictum; coram judice, ads- 
« tante defensore matrimonii et cancellario. Judex deferet 
« parti examinandae juramentum de veritate dicenda, .et 
« deinde reserabit interrogatoria exhibita, ut supra diotum 
« est, a defensore matrimonii, eaque singulatim proponet, 
« audiet responsiones, easque dictabit cancellario. » 

6. Haec de examine conj ügis qui nullitatis querelam 
proposuit; sed nec minus alter conjux eidem judiciali in- 
quisitioni subjiciendus est, atque etiam testes ex utroque 
latere inducendi; ita prosequitur Instructio in S Expleto, 
ibi: « Expleto examine illius conjugis, qui actor fuit in 
« promovenda nullifatis querela, sequitur examen alterius 
« conjugis, quod erit conficiendum iisdem prorsus methodo 
« ac lege, quae praescripta fuerunt in praecedentibus pa- 
« ragraphis, ac sub iisdem interrogatoriis actori propositis, 
« vel aliis additis vel novis confectis, prout defensor ma- 
« trimonii in Domino censuerit. Deinde procedendum erit 
« ad examen septimae manus, hoc est septem propinquorum 
« ex utroque latere ad formam textus in cap. Literae ves- 
«trae, de frigid. et maleficiat. »; atque non minus pers- 
pieue in 8 Deinde, ibi: «Ut id facilius exequi judex 
« valeat, defensor matrimonii citabit partem actricem, ut 
« indicet septem sibi sanguine, vel affinitate conjunctos, 


348 


<#i feri possit; sin nnus septem vicinos bonne famae... 
« Bimiliter instante defemgore citandus erit aléer conjux, 
<-tt utistm ipse indicet septem propinquos vel áffiaos, iisque 
« deficientibus, septem vicinos bonae famae, qui, ut supra 
«dictum est, deponant; seorsum erunt hi quatuordecim 
« conflantes septimum manum examini subjicendi designatis 
« diebus et horis, delato prius singulis juramento. » 

7.:E«t omnibus. alioquin erploratmm, quod in causis 
matrimonialibus ómnium gravissimis non magis de juribus 
conjugum controvertitur, quam de religione christiani con- 
nubi; imo etiam prsecipue de sacramentali vinculo, ex 
divina caeteroquin institutione aeterno et indissolubili agi- 
iur, hoe ipsum praemonente S. hoc Ordine in relata Ins- 
tructione, $8 Cum, ibi « Cum itaque in hujusmodi causis, 
«non de jure alterutrius partis tantum, sed praecipue de 
« sacramentali vinéulo dissolvendo agitur. » Sapientissimas 
jdeirco hasce regulas. non perfuncterie, non ad arbitrium 
judicis observaridas praestitit S. Ordo; sed prouti fonda- 
mentales inconsummationis probationes aconratissime cu- 
mulandas, atque substantiales exinde judiciorum actus ; ita 
ut, iisdem. deficientibus, tum ex praecitata Benedictina, 
tum ex dispositione hujus: S. Ordinis inquisitionis processus 
meritissime incidat sub poena nullitatis omnium aotorum; 
eadem instructio in princ. ibi: « Ad removendas vero frau- 
« des, quae conjugum malitia vel collusione saepe orie- 
« bantur, S. M. Benedicti XIV in constit. Dei miseratione 
« processum conficiendum esse praecepit sub poena nulli- 
« talis omnium actorum, ut probationibus undequaque 
« aceurâtissime cumulatis, in causis hujusmodi omnium 
« gravissimis, in quibus agitur de sacramenti validitate vel 
« nullitate, ac de dissolvendo vinculo matrimoniali, judices 
«in proferendo judioio tuti acquiescere :possint. At quia 
« saepe in hoc difficillimo processu acta minus recte, et 
« apte ad veritatem eruendam conficiebantur, Saera Con- 
« gregalio saepius instructiones edidit, ac normam prascri- 
« psit, quam episcopi sequerentur. Cum itaque etc. » 

8. Numquid a providis et perspicuis hisce sanctionibus 
declinari potérit in causa nullitatis ob impedimenta con- 
sanguinitatis vel affinitatis, vel alia hujus generis, quae 
aut ex parochialibus aut ex curialibus tabulis valeant de- 
monstrari? Nil minus; quandoquidem tam variae ac mul- 
tiplices concurrere possunt rerum circumstantiae et adjuncta, 
ut, etiam subsistente impedimento, ex conjugum testiumque 
depositionibas emergere possit dispensationis ab Ecclesia 
elargitae probatio, ex qua sacramenti vinculum aliquando 
sartum tectumque resultet. | 

9. Jam primo quidem nullam vel minimam distinctio- 
nem aui exceptionem pro ejusmodi impedimentis neque 
Benedictus XIV in sua constitutione Dei miseratione, neque 
S. hie Ordo in enunciata Instructione 1840 adjecit custo- 
diendam in judiciali processu. Quum enim in hac evul- 
ganda Insiructione S. Congregatio regulas ac normas in 
causis matrimonialibus observandas praestitisset, absolute 
et generice de omnibus ejusmodi causis tum ritualem or- 
dinem disposuit, tum probationum testimonialium er sep- 
tima conjunctorum nianu receptionem, unde iisdem, ceu 
admonet in proemio « probationibus undequaque accura- 
« tissime cumulatis, in causis hujusmodi omnium gravis- 
«simis, in quibus agitur de sacramenti validitate vel nul- 
«litate, judices in proferendo judicio tuti conquiescere 
« possint. » Quoniam autem ubi lex non distinguit, nec 
nos distinguere debemus, hinc cum causas a causis, im- 
pedimenta 3b impedimentis non distinguat Instructio 1840, 
perperam ae temere in judicio nullitatis nuptiarum ob affi- 
nitatis impedimentum examen septimae manus excluderetur. 

10. Quid, si ab sacris canonibus vel ipsis in hujus ge- 


PROCÉDURE. 


944 


neris impedimanto:judicialiter explorando examuasim testes 
reguruntur? Atqui.hoc quidem satatuit Alexander III, in 
causa conjugii à vidua.contraeti, dum impetito. matrimonio 
a duobus accusatoribus juratis ob impedimentum consan- 
guinitalis viri cum praedofuncta conjuge, decrovit Summus 
Pontifex ut inquisitie absolveretur, aliis: adhibitis testibus 
circumapectis atque.omni éxceptions majoribus; .ita in cap. 
Ks litieris, 1, de consanguin. et affia. —ibi— « Ex litte- 
«ris tuis accepimus, quod eum quidam secreto: quamdam 
« viduam subarrhassef, et carnaliter cognovisset, et infra. 
«Tandem cum vir paratus essei eam in oonspectu eocle- 
«siae subarrhare, surrexerunt duo proponentes, quod iste, 
«.qui eam. subarrhare volebat priorem .virum quarto gradu 
« consanguinitatis attingi; unus autem. ia se audivisse 
« juravit, alius noluit id juramento firmare et infra. Nunc 
« quaestio prima revixit, et juraverunt duo corem archi- 
« presbytero Plumbarolae, quod. primus. vir fait superstiti 
« quinto consanguinitatis gradu conjunctus. Quooirca man- 
« damus, quatenus utramque partem ante tnam: praesentiam 
« convoces, ei facias testes coram te jurare. Inquisita vero 
« diligentius veritate, si per testes circumspectos omai er- 
« ceptione majores inveneris quod primus vir superstitem 
« quarto gradu consanguinitatis atlingit, nom differas di- 
« vortii sententiam promulgare. » 

11. Nec absona quidem a sacris canonibus est commu- 
nis observantia, cum in ejusmodi causis ob eonsanguini- 
tabis,. vel affnitatis impedimentum exgitatis, amplissimus 
hic S. Ordo proeessnales actus ad íramitem constitutionis 
Benedidti XIV Dei miseratione nec non pluries citatae 
Instruetionis 22 augusti 1840 instaurari demandat. Lueu- 
lentissimum testimonium exhibet de hoc, centenis aliis 
praetermissis, Verulana matrimonii diei. 18 augusti 1870. 
Agebatur quippe de nullitatis judieio ob impedimentum 
consanguinitatis; et cum S. Congregatio processum a Ve- 
rülana curia instaurari mandasset, ceu refert synopsis 
S Conjugio, ibi — « ad tramites, constitutionis san. mem. 
Benedicti XIV Dei «miseratione» prae primis «uidem ad 
consanguiuitatem in quarto gradu ostendendam exhibita est 
in aclis arbor genealogioa ex parochialibus codicibus con- 
fecta; ila quippe perlegitur in voto thoelogico cap. 2, 
S Sane —ibi — «Sane extat in actis genealogiea arbor Cam- 
« poli a parocho collegiatae S. Pauli Verularum confecta, 
« quae initium ducens à quodam Angelo Campoli communi 
« tom Raphaelis tum Philumenae (conjugum) stipite, ac 
«singulas gensrafiones enumerans, horum quemque in 
«.quarto ponit distantiae gradu ab ipso communi stipite; 
« proindeque in quarto aequali inter se consanguinitatis 
« gradu conjunctos facil. » 

12. Isthac nihilominus tam propaiula impedimenti de- 
monstratione haud obstante, sedulo cavit curia episcopalis 
tostes numero plures accersere. Et ne eremplum illius cu- 
riae parvi pendendum esse quis autumet, faeile ocourrit 
judicium S. hujusce Congregationis, quae in praecitata sy- 
nopsi, praeter arboris genealogicae testimonium debito etiam 
habuit in pretio depositiones testium ad septimam propin- 
quorum manum conflandam adhibitorum ; ita S Quod vero 
— ibi — « Quod vero attinet ad allegatum consanguinitatis 
«impedimentum Vincentius  Ascenzi actualis parochiae 
« S, Pauli abbas accitus, sub juramenti religione testatur, 
« ex parochialibus baptismatum, matrimoniorum, et fune- 
«rum libris, quos in medium profert, erui Raphaelem 
« Campoli, et Philumenam Ancione in quarto aequali li- 
« neae Collateralis gradu esse consanguineos. Cui consonat 
« Felix Crescenzi, qui tempore initi matrimonii parochus 
« existebat. Idem comprobant testes numero plures e co- 
« gnatione et vicinia accersiti. Ex quibus primus Benedic- 


945 


«tus Campeli Baphaelis. &vus, qui praestito jutemento 
-« adseruit — tra i suddetti soggetti (Raphaelem nempe et 
« Philumenam) vi.era certamente parentela. — Aloysius Ra- 
« petti unus ex antiquioribus illius loci, qui clarius et 
« apertius de conjugum consanguinitate testimonium per- 
< hibuit .... Idem repetit Antonius Campoli, Maria Ancione, 
« Candidorus Dominico, ot Dominicus Campoli. » 

18. Ne quis autem oggerat, quod in hoc exemplo sep- 
tima manus nihil subsidii attulit sacramenti causae quum 
veritatem arboris genealogicae potius obfirmasset. Quid 
inde? Potuisset eliam illi refragari; potuisset testimonio 
et scripturae parochi contradicere; potuisset de obtenta 
dispensatione testimonium proferre. Per aocidens e contra 
concordavit cum fide parochi; sed hoc non impedit quod 
aliquando. vel testes contrarium affirment; et tunc diligen- 
lior inquisitio instaurari debet; vel de dispensatione a con- 
jugibus quandocumque obtenta edoceat, et tunc impedimen- 
ium sua mole proruit. Hoc unum alioquin semper urget, 
ui, quia de causa agitur omnium gravissima, sacrorum ca- 
nonum sanctiones, constitutio Benedictina Dei miseratione, 


atque Instructio S. H. O. 22 augusti 1840 debeant ad un- - 


guem observari ac religiose custodiri. 

14. Ecquid in casu hoc nostro? Quomodonam Ecclesiae 
disciplina in judiciali ordine observata est? Quonam desu- 
per fundamento ab una et altera curia lata est sententia 
nullitatis in controverso conjugio? Super una tantummodo 
arbore quadam g@ealogica ex matrimoniorum libris effor- 
mata, quae Petronillam in secundis nuptiis cum Stephano 
quodam ex Casimiro patre et Stephano avo descendente 
antea conjunctam ostendens, affinitatem in secundo gradu 
constituit. inter ipsam et Salvatorem, qui ex Nicolao geni- 
tore et Stephano avo obortus de anno 1860 eamdem foe- 
minam duxit in uxorem. 

15. Huic uni innirus testimonio satis habuit archiepi- 
scopalis curia Montis Regalis ut, impedimento admisso, 
nihil altra quaerendum esse existimaret, quo magis de nul- 
litate matrimonii satis constare ediceret. « Viso libello Sal- 
« valoris. Inapecto perpensoque processu in hac curia ar- 
« chiepiscopali incepto et absoluto. Attendentes affinitatem 
« ex copula licita, idest conjugali jure novissimo usque ad 
« quartum gradum matrimonium dirimere... in facto salis 
« constare ex actis processualibus, Salvatorem et Petronil- 
«lam viduam Stephani secundo affinitatis gradu aequali 
« lineae collateralis inter se irretitos esse, et matrimonium 
« absque apostolica dispensatione contraxisse ..... Visis vi- 
« dendis, et consideratis considerandis .... dicimus, decerni- 
« mus, ac definitive pronuneiando deolaramus, satis cons- 
« tare de nullitate matrimonii initi die 14 junii 1860 
« inter Salvatorem et Petronillam viduam Stephani ob diri- 
« mens secundi gradus aequalis lineae collateralis affinitatis 
« impedimentum, quo invicem sunt irretiti. » 

16. Nec majorem adhibuit diligentiam episcopus Cala- 
tanisiadensis, ad quem tamquam ad viciniorem in vim apos- 
tolicae bullae Multis gravissimis mulier appellaverat ; 
quandoquidem, uno perpenso schemate genealogico, atque 
attestatione negativa dispensationis a curia Montis Regalis 
emissa sententiam 'confirmavit ad eadem curia prolatam. 
« Ex una parte clarissime probatur ex schemate genealo- 
« gico legitime desumpto ... ipsos conjunctos esse in secnndo 
« affinitatis gradu aequali lineae collateralis, et ex altera 
« parte clarissime probatur ox attestatione negativa dispen- 
<sationis per cancellariam Montisregalis ... impedimen- 
« tum dirimens matrimonium, quod exurgit ex praedicto 
«gradu affinitatis non fuisse dispensatum ... pronunciamus 
« et definimus ut judez delegatus in dieto gradu appella- 
« lionis, ex impedimento dirimente non dispensato secundi 


PROCÉDURE. 


946 


«gradus paris afünitatis collateralis matrimonium . inter 
«-dictos nullum fuisse et invalidum. » 

. 17. Nullum, ceu per se manifestum. est, examen oon- 
jugibus induetum ; nullum juramentum ab iisdem praes- 
litum; nulla ex septimae manus testibus instaurata. in-. 
quisitio. Quid? Poteritne ità impune judicialis ordo -sanc- 
tissimis Ecolesia sanetionibus subirshi, quominus in causa. 


matrimonii omnium gravissima super una ac omnium in- 


firmissima probatione proferri possit dissolutionis judicinm ? 
Si quid intelligo, vel nullo amplius in honore habentur 
sacri canones, ac ipsa Benodictina constitutio, quae semi- 
tam praestituit in hisce, judiciis, atque etiam Instructio 
S. Ordinis 1840, quae singulas ac speciales normas defi- 
nivit; vel si adhuc in honore sunt, nullitalis censura. in- 
fligenda est utriusque curiae Sicilianae sententiae, quae 
directe praenotatis sanctionibus opponitur, itg Insirwctio 
in princ. - ibi - « S. M. Benedicti XIV in constitutione 
Dei miseratione, processum conficiendum esse praecepil 
sub poena nullitatis omnium actorum. » 

. 18. Quaestiones jam satis graves enunciavit peregrogius 
consultor canonista quae ob incuriam inquirentium, et im- 
perfectionem processus insolutae hactenus permanent in 
hae causa. Optima enim. quaerit ratione quomodonam tuto 
constitui possit, quod nulla intercessisse impedimenti dis- 
pensatio ob hoc unum quod, iia S. 6. - ibi - « nullum 
« rescriptum dispensationis a Salvatore et Petronilla fuisset 
« exhibitum pro matrimonio contrahendo? Quid ai ab alio 
« quopiam fuisset exhibitum? Quid si pro matrimonio con- 
« tracto? Deosse prorsus resoriptum in cancellaria archie- 
« piscopali ea yerba minime demonstrant. Sed fac, prorsus 
« deesse el rescriptum apostolicum, et quidquid alias ad 
« rem praesentem facere possel; ea tamen ratio non cer- 
« tam facit fidem tale aliquid nunguam anlea extitisse. 
« Quis ignorat, saepe evanuisse ab archiviis diplomata, sive 
« officialium indiligentia, sive famulorum corruptela, pe- 
« cuniaeque illecebra? Quaerendum erat a viro, quanto ab 
« hine tempore cognoverit, matrimonium esse nullum; 
« quaerendum a muliere, an revera sciret impedimentum 
« esse relaxatum, et quomodo, an publice, an secreto et 
« in foro conscientiae. » 

19. Quaestionibus istiusmodi, quas nemo ambiget esse 
gravissimas, et quae validitatis vel convalidationis conjugii 
judicio maxime auxilium e& opem conferunt, ex nullo alio 
fonte suppediteri lux potuisset, quam et ab ipsis conju- 
gibus, atque ab eorumdem propinquis et vicinis. Atque ut 
de una tantum quaestione aliquid ‘tangam, ecquis adfir- 
mare tuto posset, nullam neque post contractum conju- 
gium intercessisse dispensationem ? Declaravii equidem mu- 
lier in suo libello judici Calatanisiadensi exhibito quod 
impedimentum fuit jamdiu sanatum « se posteriormente 
« al matrimonio si scuopri impedimento di lontana paren- 
« tela, venne sanato dalla dispensa dell'autorità eccle- 
« siastica. » Una tamen desideratur probatio dispensationis 
ejusmodi. Quae tamen adduci, atque ostendi probatio po- 
test si a S. Poenitentiaria elargita fuerit ministerio con- 
fessarii ? 

20. Nemo porro ignorat, quod ex constitutione prae- 
laudati pontificis Bonedicti XIV, quae incipit Pastor bonus, 
Major Poenitentiarius facultatem habet dispensandi a se- 
cwndo consanguinitatis vel affinitatis grade, si post ma- 
trimonium rite ac bona fide contractum, saltem per de- 
cenniwm impedimentum permanserit occultum, cit. Cons- 
titutio S. 40 - ibi - « In eontractis vero matrimoniis a 
« dispensatione, seu matrimonii revalidatione in gradibus 
« primo et secundo, seu secundo tantum consanguinitatis 
« vel affininatis ex copula licita, etiam in occultis, pariter 


347 


« abstineat; praeterquam si in secundo. tantum grade 
« praedicto impedimentum saltem per decennium dura- 
« verit. ocouliwm, et oratores simul publice conträxerint, 
« et convixerint, et nti conjuges legitimi reputati fuerint. » 
Notum est etiam unicuique dispensationem Jargiri solere 
ab eadem S. Poenitentiaria ad matrimonium in radice con- 
validandum, etiam altero ex conjugibus inscio tum impe. 
dimenti tum petitae dispensationis. | 


21. Indulta et gratias istiusmodi solet utplurimum 


S. Poenitentiaria concredere simplici confessario, qui pe- 
titionem pro poenitente obtulit; et cum gratiae detur ere- 
cutio, apponi etiam solet clausula, combustis post execu- 
tionem literis. Ex quo itaque Petronilla confessa est in 
libello apud judicem secundae sedis, impedimentum fuisse 
jamdiu sanatum, jam necessitas urgebat formale eramen 
instituendi, ut exinde emergeret, num de hac dispensa- 
tione aliqua opitulari posset probatio, sive ex testibus sive. 
ex sacerdote, cujus forsan ministerium adhibitum fuerat. 
Sed haec omnia neglecta, ommia praetermissa sunt ab 
utraque curia; eapropter dum judicium ferri deberet de 
dispensatione impedimenti jamdiu forsan obtenta, nullo in 
pretio disciplinaribus habitis praescriptionibus, neque ulla 
exercita est diligentia, nullumque examen assumptum, ut 
de dispensatione eadem elucesceret veritas. 

22. Caeterum quidquid emergere possit ex hoc examine, 
semper quidem extra omnem dubitationis aleam est, quod 
er ejusdem praetermissione graviter et substantialiter ju- 
dicialis processus labefactatus est. Ubi exinde EE. VV. haud 
 &arridat egregii consultoris canonistae voto adhaerere in eo 
quod eonsiliatur dispensationem a clementia Summi Pon- 
tificis ad sanationem matrimonii in radice, utut renuente 
viro, implorare, hoc optima ratione a justitia vestra nunc 
postulo, ut sacramenti causa justo ac legitimo subsidio ju- 
ramenti et examinis conjugum atque auditions septimae 
manus non destituatur. 

13. Haud equidem res est de gratia, quae ad dispen- 
sationem imploratur, utcumque optimum, si adhiberi va- 
leat, consilium hoc esset ad medelam huic matrimonio, 
atque remedium inevitabilibus periculis a praelaudato con- 
gultore notatis afferendum; sed res est de ordine judiciali 
restaurando, quominus ejusdem perturbatio graviora mala 
et pericula possit progignere, seu quod litigantium jura pes- 
sumdantur, seu quod auctoritas legis et honor legislatoris 
despicitur. Quae omnia ui in hae causa, etiam ad aliorum 
exemplum eliminentur, iterum obsecro obtestorque Vos, 
Emi Patres, ut, praedictarum curiarum sententiis postha- 
bitis, actorum processum debite ac rite compleri decernatis. 

Quare etc. Flavianus Simoneschi Adv. defensor matri- 
monii ex officio. | 





MÉLANGES. 


ed 


Statistique pontificale. Papes canonisés. Nationalité. Collections offi- 
cielles. — Fulrade et Maginarius. — Science critique au Moyen- 
Age. — Clément V. Prétendu pacte avec Philippe-le-Bel. — Audi- 
teurs du palais pontifical. — Ancienne Bulle In cena Domini. — 
Prière liturgique pour le roi d'Espagne. — Litanies particulières 
au Pérou. — Oracles de vive voir révoqués par Urbain VIII. — 
Découverte du café. Mémoire imprimé à Rome. — Lettre pastorale 
de Benoît XIV du diocèse d'Ancóne. — Constitution de Grégoire XVI 
sur les gouvernements de fait. — Actes du Saint-Père Léon XIII. 


PROCÉDURE. 


i 


348 


— Statistique ponhificale. Martyrs. Papes oanOn i sés. 
Nationalité. Ecrivains. — 

Eu examinant la liste des papes qui ont occupé 
le Saint-Siége, on en trouve environ quatre-vingt qui 
sont placés sur les autels, et recoivent le culte religieux 
et public: Dans ce nombre on remarque irente—cinq 
martyrs, et quarante-deux papes qui sont honorés 
comme confessores pontifices. Eugène III et Urbain V 
ont été de temps immémorial honorés comme bienheu- 
reux ; leur culte a été reconnu el confirmé il y a quelques 
années, sous le pontificat de Pie IX. 

Urbain Il, qui proclama la première croisade est 
pareillement honoré avec le titre de Bienheureux. Dom 
Ruinart, qui a écrit sa Vie, lui donne partout ce titre. 
L'enquéte relative au culte immémorial est commencée 
dans le diocése de Reims. 

La cause du vénérable Innocent XI fut introduite 
dès le siècle dernier. Benoît XIV fit tenir en sa présence 
une congrégation qui examina el résolut favorablement 
les principales difficullés de la cause. Nous avons publié 
les actes de cette congrégaiion dans la onzième série 
des Analecta. La béalification pourra donc être poursuivie,. 
lorsque les postulateurs le voudront. Le vénérable In- 
nocent XI appartenait à la famille Odescalchi. 

Quinze Grecs, sept Syriens, trois GÁíricains, deux 
Sardes, quatorze Français, quatre Espagnols, quatre 
Allemands, un Anglais et un Belge ont été élevés au 
souverain ponlificat; cinquante-un, en tout. Les autres 
papes ont élé romains ou italiens. 

Cinquante-six papes sont sortis des communaulés 
religieuses. Le savant Dominicus a SS. Trinitale, dans 
le traité de summo pontifice romano qui se trouve dans. 
Bibliotheca pontifcia maxima, de Roccaberti (lom 10 
pag. 286) comptait cinquante-deux papes réguliers 
jusqu’à Clément IX. Il y en a quatre nouveaux, depuis 
cetle époque: Benoit XIII et Clement XIV, au siècle 
dernier; de nos jours, Pie VII, bénédictin, et x Grégoire 
XVI, camaldule. 

Trois cent trente papes ont été écrivains, car ils 
ont composé des lettres, des bulles et d'auires ouvrages. 
Les papes du treizième siècle, depuis Innocent III jusqu'a 
Boniface VIII ont écrit environ cinquante mille lettres 
et diplómes, dont la moitió à peine, a vu le jour. Tout 
le reste se conserve dans les archives du Vatican. Le 
recueil le plus complet des actes pontificaux pour les. 
douze premiers siècles se trouve dans la Patrologte de 
Migne, qui parut il y a une trentaine d'années; il serait 
possible d'y ajouter aujourd'hui plusieurs centaines de 
documents nouveaux. Nous .avons publié nous-méme 
dans la dixième série des Analecta plusieurs diplômes 
inédits du dixiéme siécle et des suivants, notamment 
dix-huit lettres ou diplômes de S. Léon IX et de S. 
Grégoire VII, cinquante-cinq actes du bienheureux 
Urbain IL, etc. Divers catalogues qui ont paru dans 
nos séries X, XIII, XVII et XVIII ont signalé un très- 
grand nombre de diplômes pontificaux entièrement inédits. 

Benoit XIV est celui des papes qui a composé le 
plus d'ouvrages comme écrivain privé. Il est juste de 
faire observer que la plus grande partie de ces livres 
parut avant son élection, lorsqu'il étail archevéque de 
Bologne. Le traité de Syaodo diæcesana fut écril au 





349 


Vatican et au Quirinal. Les quatre volumes du Bullaire 
si remarquables par le nombre et l'importance des do- 
cuments, ont, en outre, l'avantage de former une édition 
officielle et authentique, qui fait loi dans les universités 
et devant les tribunaux. 

Il y a d'autant plus lieu d'espérer que le Saint- 
Siège voudra publier 1ôt ou tard l'édition officielle des 


bulles, constitutions e! brefs d’intèrêt général que nous 


possédons déja plusieurs collections authentiques de do- 
cuments ecclésiastiques. 

Ainsi, Pie IV publia à Rome l'édition officielle du 
concile de Trente, et l'Index. 

On doit à S. Pie V l'édition du bréviaire et du 
missel romain. 

Sous Grégoire XIII, on eut les trois volumes du 
Corpus juris canonici, le martyrologe, le calendrier, 
le cérémonial des évéques. Ces éditions furent déclarées 
authentiques. 

Sixte V donna la Bible grecque et la Vulgate. Celle- 
ci fut retirée, et remplacée par celle de Clément VIII. 

Correction du bréviaire et du missel romain sous 
Clément VIII, pour les mettre en harmonie avec la 
Vulgate.. Edition du pontifical romain. 

Paul V publia le Rituel romain, qui compléta la 
série des livres liturgiques. L'édition des conciles gé- 
néraux, qui parut à Rome, en 1608, n’est pas officielle. 

Voila douze grandes et belles éditions officielles et 
authentiques que les Papes ont publiées à Rome pour 
l'avantage commun de l'Eglise. 

Je viens de dire que l'édition des conciles qui parut 
à Rome sous le pontificat de Paul V, n'est pas officielle ; 
cela résulte de la préface méme. Nous possédons ce- 
pendant l'édition authentique de plusieurs conciles; ce 
sont ceux dont les canons sont renfermés dans le Corpus 
juris canonici, savoir: Le troisiéme concile. de Latran 
sous Alexandre III, et le quatrième, présidé par In- 
nocent IH, sont dans les décrétales de Grégoire IX. 
Environ soixante ans aprés, Boniface VIII codifia dans 
le Sexte le premier concile général de Lyon, de 1245 
sous Innocent IV. et le sécond concile célébré dans 
la méme ville par le bienheureux Grégoire X, en 1274. 
En ce qui concerne le concile général de Vienne en Dau- 
phiné, de 1311 et 1312, ses décrets forment les Clé- 
mentines. 

En 1521, Léon X fit paraître à Rome l'édition of- 


ficielle du cinquième concile général de Latran. J'ai 


dit que le concile de Trente fut publié sous les aus- 
pices de Pie IV. En 1725, Benoit XIII donna l'édition 
authentiquée par bref du concile qu'il avait célébré à 
Rome. 

Benoit XIV, comme j'ai dit ci-dessus, déclara au- 
thentiques les quatre volumes de son bullaire; à l'exemple 
des papes qui publièrent les codes, il les adressa aux 
professeurs et aux élèves de l’université de Bologne. 

Diverses Congrégations Romaines possèdent aujour- 
d'hui le recueil officiel de leurs décisions. 1. Le The- 
saurus resolulionum de la S. Congrégation du Concile 
commence à l'année 1718, oü Benoit XIV- prit les 
fonctions de secrétaire; cette importante collection a 
été continuée jusqu'à notre époque. Le volume de 1879 
n’a pas encore paru. 2. En ce qui concerne la Con- 


MÉLANGES. 


. 950 


grégation des Rites, Gardellini entreprit, en 1808, la 
collection qui a gardé son nom, et qui a été réguliè- 
rement continuée jusqu'à ces dernières années. Elle 
comprend les décrets généraux et les consultations li- 
turgiques: mais les décrels concernant les causes de 
canonisation n'y ont pas été mis. 3: La S. Congré- 
gation des Etudes reconstituée par Léon XII en 1824, 
enireprit le recueil authentique de ses décisions, qui se 
compose de plusieurs volumes. &. La S. Congrégation 
des Indulgences et des Reliques a donné il y a quelques 
années un beau volume: qui renferme les décisions au- 
thentiques, en dehors dela Raccolta, qui fait connaitre 
les concessions d'indulgences. 5. Enfin on a le Coilecta- 
nea de la S. Congrégation des Evéques et Réguliers en 
un fort volume in-4, lequel parut en 1867. Cette édition 
étant entièrement épuisée, on en réclame de tous côtés 
une nouvelle qui pourrait être considérablement aug- 
mentée ; car les archives conservent environ mille 
regestes. | | 

En ce qui regarde le Saint-Office, l'Index, la Pro- 
pagande, l'Immunité, la Congrégation consistoriale, etc. 
aucune collection des décrets n'a été entreprise jusqu'à 
ce jour. 

Dans le traité De secretario Indicis, Catalani rap- 
porte quelques décisions da la Congrégation. Celles du 
Saint-Office sont mentionnées par les auteurs, notam- 
ment par le cardinal Albitius, De inconstantia. in fide, 
par Delhene, Pignateli, qui a fait deux volumes de 
consultations sur les malières de l'inquisition. Le vo- 
lume lithographié que fit paraître il y à quelques 
années le séminaire des Missions-Etrangères de Paris, 
fait connaitre de précieuses décisions sur les sacrements. 


— Fulrade et Maginarius. Hospice situé près la basi- 
lique de S. Pierre. Concession du pape Adrien. 

De tout temps, les monastères étrangers ont aspiré 
à se faire représenter à Rome, à posséder une résidence 
auprès de Saint-Pierre. Au huitième siècle, Fulrade, 
abbé de Saint-Denys dans l'ile de France, sollicita 
du pape Adrien 1* un hospice appartenant à la basi- 
lique, lequel était situé entre la chapelle de S. Léon 
et Saint-André. La redevance annuelle pour la basilique 
fut fixée à un sou d'or, indépendamment de l'entretien 
de l'hospice. La cession fut faite pour toute la vie de 
Fulrade et de Maginarius. Le diplóme du pape Adrien 
a été publié dans les Miscellanea de Baluze, tom. 3 
de l'édition de Mansi (pag. 3;. 

Epistola, Adriani Papae I ad Fulradum et, Maginariwm. 
Hadrianus episcopus servus servorum Dei dilectissimis Ful- 
rado archipresbytero seu Maginario abbati. Si extraneis igno- 
tisque personis apostolica snffragia inrogantur, quanto ele - 
gantius agitur qui sanctae nostrae Ecclesiae puriter fide- 
literque servitia crebro exhibentibus ecclesiastica praedia 
collocamus. Igitur quia postulatis a nobis quatenus hospi- 
tale intus venerabilem basilicam domini et fautoris nostri 
beati principis Apostolorum Petri situm post oratorium 
gancti Leonis confessoris atque pontificis euntibus ad sanctum 
Andream manu dextra juris venerabilis basilicae existentem 
vobis ad tenendum emissa praeceptione concedere debere- 
mus, inclinati precibus vestris per hujus praecepti seriem 
suprascriptum hospitale in integro a praesenti quinta in- 


851 


dictione diebus vitae vestrae vobis concedimus detinendum, 
iia same ut a vobis singulis quibusque indiolionibus pen- 
gionis nomine rationibus ecclesiasticis, id est venerabili 
basilicae beati Pelri, unum auri solidum difficultate post- 
posita persolvatis, omnemque qua indiget fabrica melio- 
rationem ac defensionem praedictum hospitale indifferenter 
vos sine dubio procurantes efficiatur, nullaque praeterea 


ad dandam annue pensionem a vobis mora proveniat, sed. 


ultro actionariis S. nostrae ecclesiae, idest basilicae beati 
Petri Apostoli, apto tempore persolvatur. Nam si aliter, 
quod absit, a vobis provenerit de suprascripta fabricae me- 
liorationé ac defensione nee nor et persolvenda annua pen- 
' gione, statuimus fore invalidam lianc nostram praeceptionem. 
Post vero obitum vestrum memoratum hospitale, ut supe- 
rius legitor, ad jus sanctae nostrae id est jam dictae basi- 
licae beati Petri Apostoli nihilominus revertatur. Scriptum 
per manum Theodori Notarii eb Scriniarii in mense novem- 
bris, indictione suprascripta quinta. Bene valete. Data Ka- 
lendis decembris regnante Domino et salvatore nostro Jesu 
Christo, qui vivit et regnat cum Deo Patre omnipotente 
et spiritu Sancto per immortalia saecula, Anno pontifi- 
catus nostri in Sacratissima B. Apostoli Petri sede Deo 
propitio decimo, indictione quinta. 


— Lettres de Saint Jéróme. Remarques. critiques par 
le général des Chartreux, au douzième stécle. 
Guigo, cinquième prieur de la grande-Chartreuse, 


contemporain et ami de S. Bernard, fut un des plus 


savants hommes du douzième siècle. Il composa divers 
ouvrages, dont quelques-uns ont été insérés dans les 
suppléments de l'Histoire des Chartréux, de Tromby. 
Guigo est réputé auteur du pieux traité de scala claus- 
trali longtemps attribué à S. Bernard lui-même. 

La critique était plus avancée qu'on ne pense. La 
preuve en est dans une lettre que Guigo écrivit aux 


Chartreux de Durbon au diocèse de Gap. Guigo fait 


savoir qu'entre autres ouvrages de saints pères, il s'est 
attaché à recueillir toutes les lettres de S. Jérôme qu'il 


a pu retrouver; il les a expurgées de toutes les faus-- 


setés, et en a formé un grand volume. Il a cependant 
retranché celles qui appartiennent à d'autres auteurs, 
ou qui, par le style et les pensées, paraissent indignes 


de l’illustre docteur. Guigo, avec un discernement mer- 


veilleux, signale les lettres apocryphes. II recommande 
aux Chartreux de Durbon de placer sa propre lettre en 
tête du manuscrit, en sorte que les ignorants sachent 
que ce n’est pas raison que certaines lettres de S. Jé- 
róme ont été supprimées. 

Dans une lettre écrite au pape Eugéne III, Pierre 
' Je vénérable, abbé de Cluny, mentionne avec éloges les 
Chartreux de Durbon. 

La lettre de Guigo a été publié dans les Analecta 
Vetera, de Mabillon (pag. 464). 


Guigonis Cartusiae Prioris Epistola ad Durbonenses 
Fratres de supposiliciis beati. Hieronymi epistolis. Amicis 
et fratribus in Christo dilectissimis, Lazzaro Durbonensi 
priori, et ceteris in eadem eremo Deo famulantibus, Car- 
tusiae Prior vocatus Guigo, aeternam a Domino salutem. 
Inter cetera catholicorum virorum quae ad eruditionem 
fidelium, elaboraverunt opera, quae nostra quoque parvitas 
congregare studuit vel emendare; etiam epistolas beati Hiero- 
nymi, quotquot potuimus, undecumque quaesitas, et pro 
concessa à Deo facultate mendaciis expurgatas, in unum 


MÉLANGES. 


852: 


grande volumen redegimus. ÁDScidimus autem ab ejs quas-- 
dam, quas vel ex aliorum doctorum scriptis, vel ex stili: 
sententiarumque distantia, titulo tanti viri comperimus in- 


dignas: ex quibus illa est, cujus est titulus ad Demetriadem, 


hoc habens initium: Si summo ingenio . parique. [rebus 


_scientia. Hanc quippe beatus Augustinus in opere contra 
. Pelagium de gratia Ohristi, et de peccato originali, ejusdem 


Pelagii esse dicit, quaedam ipsius frusta tractatui suo in- 
terserens atque. redarguens. Huic adduntur et istae, ad Ti- 
tatium de morte filiae cujus initium tale est: (Caritatis 
(uae. scripta percepi. Ad Oceanum consolatoria, tale habens 


initum: Diversorum opprobria, tribulationes multiplices. 


Ad viduam quae sic incipit: Magnam humilitati nosirae 
fiduciam scribendi. Ad virginem, sive ad filiam Mauricii 
(dupliciter quippe intitulata reperitur) exordium istnd acci- 
piens: Quantam in caelestibus beatitudinem. Item de lapsw 
virginis, sive de poenitentia ad Susannam: uterque enim 
titulus in diversis codicibus invenitur. Quae tam diversis 
titulatur auctoribus, ut eorum nullius sit decoranda voca- 
bulo, cujus hoc est in quibusdam libris initium. Puto leve. 
esse crimen. In aliis istud: Quid agis, anima? quid co- 
gitationibus aestuas? Ad Desiderium de XII Lectoribus. 
a nescio quo in irrisionem Doctorum composita. Ad Ce-. 
lantiam sic ‘incipiens: Veteris scriplwrae celebrata; sen- 
tentia est. Haec. stilo quidem nobiliore est scripta: sed 
nec beato Hieronymo digna. Postrema est de origine animae: 
disputatio, quasi inter beatos Hieronymum et Augustinum:. 
ubi licet multa ex eorum scriptis ponantur, falsa ta- 
men est: tum quia praefati Doctores numquam inter 


,Se praesentialiter sunt locuti: tum quia eadem quaestio 


nec apud eos, nec apud ceteros fidei catholicae secta- 
tores adhuc usque potuit liquido definiri. Hujus di- 
sputationis tale reperitur principium: Cum apud vos coe- 
lestis eloquentiae purissimi fontes. Ne autem praedicti 
Doctoris epistolae sine rationabili causa apud imperitos suo 


"videantur numero diminutàe, has nostrae parvitatis litteras 


in principio collocate. Valete. Orate pro nobis. 


— Bertrand de Got et Philippe-le-Bel. Entrevue et 
convention inveniées par Villam. Réfutation. Invraisem- 
blances . Mansi. Becchelli, continuateur de l'histoire ec- 
clésiastique du cardinal Orsi. 

Au siècle dernier, le savant Mansi, archevêque de 
Lucques, publia une nouvelle édition des annales de 
Baronius; entre autres améliorations, il mit une note 
dans laquelle il éleva des doutes sur l'authenticité de 
l'entrevue entre Bertrand de Got et Philippe le Bel, 
laquelle décida de la promotion de Bertrand au sou- 


 verain pontificat. 


Vers la méme époque, le dominicain Beecchetti, 
continuant l'histoire ecclésiastique du cardinal Orsi, 
discuta avec beaucoup de sagacité le récit de Villani 
sur l'élection de Clément V. 

Des pièces historiques récemment découvertes per- 
mettent d'établir que l'entrevue n'a pu avoir lieu, parce 
que l'archevêque et le roi se trouvaient, .à l'époque 
indiquée, éloignés lun de l’autre. La démonstration 
semble complète. | 

Nous croyons cependant utile de rapporter les obser— 
vations de Becchetti sur un récit dont l’authenticilé a 
été trop facilement admise par certains historiens. 

Villani dit que Philippe le Bel eut une conférence 
secrète avec l'archevêque dans une abbaye prés Saint— 


959 


Jean-d' Angély; qu'il lui fit promettre sous de terribles 
sermenis que, devenu pape, il délierait des censures 
le roi lui-méme, ses familiers, les Colonna ; qu'il res- 
tituerait le cardinalat à Jacques et à Pierre Colonna; 
quil condamnerait la mémoire de Boniface VIII; qu'il 


accorderait au roi les dimes ecclésiastiques pendant: 


cinq ans; enfin, qu'il lui accorderait une autre grâce 
quil se réservait de demander en temps opportun. 
Baillet croit que c'était la translation du siége pontifical 
en France. D'autres supposent que Philippe ambilion- 
nait la couronne impériale. La réponse arriva à Pérouse 
en trente-cinq jours, et Bertrand de Got fut élu. 

Voilà le récit que Villani nous a laissé. Mais d'abord 
comment s'expliquer qu'il n'en soit fait mention dans 
aucun des annalistes contemporains qui ont raconté l'é- 
- lection de Clément V? 

Secondement, le procés-verbal de l'élection, lequel 
porte ja suscription des cardinaux, atteste que l'élec- 
tion eut lieu au scrutin secret. D’après Villani, elle 
aurait été faite par compromis. 

Troisièmement, le bienheureux Benoit XI, succes- 
seur immédiat de Boniface, accorda à Philippe l'abso- 
lution des censures; on ne s'explique pas que le roi de- 
mande cetle absolution au futur pontife et en fasse une 
condition de l'élection. 

Enfin, Clément V pouvait-il avoir pris l'engagement 
de condamner Boniface, lui qui résista fermement à 
toutes les instances du roi. 

L'élection de Clément V eut lieu à Pérouse, le 
5 juin 1305. Quinze cardinaux formaient le conclave. 
Les suffrages furent pris au scrutin secret. Dès que les 
scrutateurs eurent constaté que dix votes se réunis- 
saient sur Bertrand de Got, ils publiérent l'élection; les 
cinq autres cardinaux s'y rallièrent. Clément obtint donc 
lunanimité des suffrages. Les cardinaux désignèrent 
trois messagers pour remettre à Bertrand de Got le 
décret de son élection; ce furent l'abbé de Beaulieu, 
le chanoine sacristain de Narbonne, et un chanoine de 
Chálons. 

Voici l'extrait de Becchetti, tome XV de l'histoire 
ecclésiastique (pag. 368). Ce volume parut en 1783. 


Non possiamo con tutto cid approvare che il trattato 

in quella maniera, che à descritta da Giovanni Vil- 

lani (lib. 8, c. 80) e che à stata addottata da S. Antonino, 
dal Pagi, dal Rainaldi, da Natale Alessandro, dal Ciac- 
conio, dal Muratori, dal Fleury, e dal Touron. Dice esso 
che il cardinale Nicold da Prato con un tratto della più 
fina politica propose al cardinale Gaetani che il suo par- 
tito scegliesse tre oliramontani degni del Pontificato, dei 
quali l'epposto partito fosse obbligato ad elegerne uno 
dentro lo spazio di quaranta giorni: che questo progetto 
piscque, che tutti i cardinali si obligarono in iscrittto a 
questa legge: che il partito di Matteo Orsini nomini tre 
arcivescovi francesi creature di Bonifacio VIII, il primo 
de'quali fu Bertrando de Got arcivescovo di Bordeaux: 
che il cardinale da Prato spedi incontinamente un espresso 
al re Filippo per informarlo del fatto, ed esortarlo a ri- 
coneiliarsi coll'arcivescovo Bertrando: che Filippo si ab- 
boccd socretamente con questo Prelato in una badia presso 
S. Giovanni degli Angeli, e svelatogli il piano, e lusin- 
gatolo della pontificia dignità, si fece promettere coi più 
terribili giuramenti, che divenuto pontefice avrebbe sciolto 


19° sfum. 


MÉLANGES. 


304 


dalle censure esso Filippo, i suoi famigliari, ed i Colon- 
nesi; che avrebbe restituito il cardinalato a Jacobo ed a 
Pietro Colonna, che avrebbe condannata la memoria di 
Bonifacio, che gli avrebbe concedute,le decime ecclesia- 
stiche par lo spazio di cinque anni, e finalmenle che gli 
avrebbe accordata un’ altra grazia, «ui si rigerbava di chie- 
dere a tempo opportuno. Il Baillet crede che fosse questa 
di trasferire la sede pontificia nel regno, di Françja, ed 
altri suppongono che dovesse unire la corona di Francia 
col diadema imperiale; e finalmente che giunta in Perugia 
in trentacinque giorni la risposta, il mentovato Bertrando 
fu eletto pontefice. E questo il racconto, che ci ha lasciato 
Giovanni Villani. Ma primieramente è ben difficile a per- 
suadersi, che quei molti scrittori contemporanei, che hanno 
descritta l'elezione di Clemente V da niuno de’ quali si fà 
parola di questo maneggio, o l'abbiano- ignorato, o l'ab- 
biano voluto dissimulare quando specialmente alcuni di 
essi parlano con tutta la libertà dei pontefici dei loro tempi, 
e non ne dissimulano le tacce, e le calunnie, e quando 
Clemente V aveva renduto odioso il Suo nome e per la tra- 
slazione della 8. Sede in Avignone, e per la soppressione 
dei Templari. Secondo, come pub essersi fata questa ele- 
zione per compromesso, menire i cardinali nel decreto della. 
elezione da essi sottoscritto dicono chiaramente che fu fatta 
per iscrubinio, e con voti secreti? Terzo, come poteva Fi- 
lippo richiedere, che si sciogliessero le censure fulminate 
da Bonifacio, quando queste erano già state graziosamente 
sciolte da Benedetto? Finalmente in quarto luogo come 
poteva Clemente V essersi obbligato a condannare la me- 
moria di Bonifacio, mentre come vedremo resistè costan- 
temonte, e con petto apostolico alla richiesta che gliene 
fece quindi Filippo, il quale non si avanzd mai a ram- 
mentargli alcuna promessa gia fatta? 

Giovanni Villani dice, che passavano aleune nemistà 
fra questo prelato, ed il Re Filippó a cagione di varie vio- 
lenze, che si erano commesse da Carlo di Valois contro 
alcune persone della sua famiglia. Ma Fra Pippino, il quale 
scriveva in questi tempi, ed era istruiso de’ fatti appar- 
tenenti ai pontefici, ripetè queste discordie, dal coraggio, 
e dalla libertà, colla quale egli solo nella celebre assem- 
blea tenuta a Parigi contro Bonifacio, ne aveva presa al- 
tamente la difesa, e racconta che percid aveva dovuto fug- 
gire dalla Francia sotto un abito militare, e che giunto 
in Asti si era ricoverato nel convento dei Predicatori, ove 
fu vestito da monaco, e indirizzato a Roma dal priore di 
quel convento Fra Isnardo da Pavia, il quale per ricono- 
scenza fu quindi da esso promosso al patriarcato di An- 
tíochia e gli fu insieme affidata l'amminiatrazione della chiesa 
di Pavia. Il medesimo Pippino soggiugne che dopo la morte 
di Bonifacio l'arcivescovo Bertrando potè per mezzo di al- 
cuni siguori ricuperare la grazia del Re Filippo, e che fi- 
nalmente per mezzo di questo principe, ed in seguito della 
famigliarità, e della amicizia che contratta aveva con al- 
cuni cardinali, poto essere assunto al Pontificato. 

Fu fatta la sua elezione ai cinque del mese di giugno, 
giorno in cui cadde quest'anno la vigilia di Pentecoste, 
I Cardinali ne stesero immediatamente il decreto, dal quale 
rileviamo, che gli scrutatori presero i suffragi in secreto. 
e che avendo vedato che di quindici cardinali esistenti 
in conclave dieci avevano eletto esso arcivescovo Bertrando, 
pubblicarono i suffragi, ed allora gli altri cinque presta- 
rono il loro assenso per via di accesso, che il cardinale 
Francesco Gaetani diacono di S. Maria in Cosmedin ebbe 
ordine di farne l'elezione formale, che si cantó quindi il 
Te Dewm, e si pubblico la elézione. Guido abate di Beau- : 
lieu, nella diocesi di Verdun, il sagrestano di Narbona, 


23 


355 


ed un Italiano canonico di Chalons furono incaricati di 
portare all’ arcivescovo di' Bordeaux questo decreto nel 
quale veniva esso esortato ad accettare la conferitagli di- 
gnità (Rayn. n. 6). Questi deputati furono altresi incari- 
cati di presentargli una lettera scritta a nome di tutto 
il sacro collegio; nella quale propostogli l'esempio di 
Clemente IV e di Gregorio X, i quali eletti assenti im- 
mediatamente vennero a ritrovare gli elettori, lo esortarono 
vivamente a fare altrettanto, ed espostogli lo stato infelice, 
nel quale si ritrovavano le provincie sl dell'Oriente, che 
dell'Occidente, gli dichiararono, che con piü sicurezza, con 
più coraggio, e com più forza avrebbe potuto provvedere 
ai bisogni della Chiesa dimorando in Roma, che altrove 


(Ibid. n. 7). 


— Auditeurs du sacré-palais. Couronnement de 
l'empereur. Actes juridiques dans l'Etat de l'Eglise. 

Le couronnement des empereurs devait avoir lieu 
à Rome, dans la basilique de Saint-Pierre, à l'autel 
de Saint-Maurice. C'est là que le roi des romains recevait 
la couronne d'or; à Cologne, il avait pris la couronne 
d'argent; à Monza, la couronne de fer. Clément V ayant 


fixé sa résidence à Avignon, délégua divers cardinaux : 


pour couronner l'empereur Henri VII à Rome. La ville 
était déchirée par les factions ; Guelfes et Gibelins com- 
mettaient des représailles. Ne pouvant entrer dans la 
basilique de Saint-Pierre, qui était au pouvoir des guelfes 
Henri VII fut réduit à se faire couronner au Latran. 
Le continuateur de Daronius relate les incidents de la 
lutte; évidemment le Pape lui-méme n'aurait pas été 
en sürelé à Rome. | 

- Baluze a publié: Helah itineris Henrici VII im- 
peratoris, auctore Nicolao episcopo Botronsinensi, in 
Albania. On v voit que Philippe-le-Bel écrivit à Rome 
afin d'empêcher le couronnement de l'empereur. Clé- 
ment V, au contraire, témoigna de vives simpathies 
à Heuri, et le favorisa de tout son pouvoir. Ce fait 
infige un démenti aux historiens qui.ont pensé que 
dans la pseudo—conférence de S. Jean d' Ángély, Philippe 
le Bel arracha à Clément la promesse de la couronne 
impériale. 

… Quoique la cour pontificale füt transférée à Avignon, 
les auditeurs du sacré-palais demeurèrent à Rome. Dans 
la dite relalion, qui fut rédigée pour Clément V lui- 
même, l’évêque d'Albanie dit que l'empereur Henri VII 
consulta les auditeurs du sacré-palais au sujet des pro- 
cédures qu'il entreprit contre Robert, roi de Naples. 
Or les auditeurs dirent que, Rome n'appartenant pas 
à l'empereur, ce prince n'avait pas le pouvoir de faire 
expédier les citations et les autres exploits juridiques 
sur le territoire pontifical et que tout cela devait être 
effeclué dans les terres. de l'empire. Quando hoc in Roma 
tractabatur, auditores sacri palatii, de quorum. consilio 
specialiter. omnes | tales processus fiebant, dixerunt. 1m- 
peratori quod. tnitiare el mediare et. terminare. talia 
oportebat in ferris emper it. Le chroniqueur ajoute: « J'ima- 
gine que les premières citations furent faites dans quel- 
qu'u de ces liéüx, avant Florence; à Saint-Cassien, 
où nous deméur&mes' longtemps, et au Mont-Impérial 
oü nolre séjour, fut encore plus long, on fit une infinité 
de déclarations, de renvois, et d' autres choses qui sont 


MÉLANGES. 356 


nécessaires et que j'ignore, vu que je n'ai jamais étudié 
le droit, ce que je regrette vivement. » 

Les auditeurs du sacré-palais remontent à J'antiquité 
la plus reculée. Le consistoire pontifical où le pape 
siégeait pró tribunali, assisté des cardinaux, ne pou- 
vant expédier toutes les causes portées à Rome, les 
souverains pontifes remettaient les affaires secondaires 
aux auditeurs du sacré-palais. Ceux-ci prirent divers 
noms, suivant les époques; mais la nature de l'ins- 
ütulion subsista sans allération, jusqu'à l'époque où 
les auditeurs formérent un tribunal distinct. Il parait 
que Jean XXII, second pape d'Avignon, organisa le 
tribunal des auditeurs de Rote. 

Voici le passage de la Relatio itineris elc. , 
nous avons parlé plus haut. 

Quando hoc in Homa tractabatur, auditores Sacri pa- 
latii, de quorum consilio specialiter omnes tales procesus 
fiebant, dixerunt imperatori quod initiare et mediare et ter- 
minare talia oportebat in terris imperii. Bene imaginor ego 
quod in altero praedictorum locorum factae sunt primo ci- 
tationes ante Florentiam et apud sanetum Cassianum, ubi 
diu fuimus, et in Monte imperiali diutius, factae sunt multae 
declarationes et dilationes et talia hujusmodi necessaria, 
quae ego ignoro, cum de jure nunquam lectionem audivi : 
de quo doleo multum. 


dont 


On peut consulter l'ouvrage de Baluze, Vite Pa- 


parum. Avenionenstum. (Lom. 2, pag. 1211). 


— Dièle tenue à Vérone par le pape Luctus III. 
Eccommunication solennelle des Catares, Patarins, Ar- 
naldistes etc. 

Les historiens ne s'accordent pas sur l'origine de 
la bulle [n cena. Domini que l'on publiait à Rome le 
jeudi saint de chaque année. Benoit XIV traite sa- 
vammenl la question (De festis, cap. 6, num. 69). 

On a cru que Martin V fut le premier instituteur 
de la cérémonie dont il s'agit. Mais le cardinal Tolet 
atteste que l'on conserve dans la bibliothèque du Va- 
lican la bulle In cena Domini de Grégoire XI. cinquante ' 
ans avant Martin V. En effet, Pierre Amélius, péni- 
lencier et bibliothécaire de Grégoire X], décrit dans 
son .Ordo la cérémonie de la publication de cette bulle 
avec tous les rites qui furent constamment observés. 
L'Ordo de Pierre Amelius a été publié avec les autres 
dans le Museum Italicum de Mabillon. (S 64. 

]] y a plus. Le quatorzième Ordo romain fut rédigé 
par le cardinal Cajetan, qui vécut sous Boniface VIII. 
Or le cardinal parle du rit, comme fort ancien dés 
cette époque. On ne peut donc l'attribuer à Boniface 
VIII, comme quelques écrivains l'ont fait. Il est donc 
nécessaire d'en reculer l'origine. Nous dirons bientót que 
la bulle est tout au moins de la fin du douzième siècle. 

Autrefois la bulle était publiée trois fois par an, 
savoir: Le jeudi saint, le jour de l'Ascension, et le 
18 novembre, jour de la dédicace des basiliques des 
saints apótres Pierre et Paul. 

Benoit XIV cite exactement les historiens et. les 
canonistes qui attestent les choses susdites. Voici l'extrait 
du chap. 6 de festis Domim. 

Bullam celeberrimam publicat hae die "Romanus Pon- 


357 | MÉLANGES. 558 


tifex, quae bulla in Coena Domini appellatur. Quod apud 
D. Thomam nulla ejus fiat mentio, quidam putant anno 1420, 
sub Martino V, tum primum eam publicari coeptam, cum 
in Constantiensi Concilio condempati fuerunt Bohemorum 
errores. [ta Sotus in 4 Sentent. dist. 22, qu. 2, art. 8, 
concl. 5. Verum cum Toletus cardinalis se 1n Vaticana 
bibliotheca vidisse testetur bullam in Coena Domini, quam 
publicavit Gregorius XI, eam propterea Martino V an- 
tiquiorem esse oportet. Gregorius enim undecimus vivebat 
sanno 1371, illumque non primum fuisse constat, qui bul- 
lam ejusmodi ediderit. Vid. Toleti card. lib. 1, Insiructi. 
Sacerdot. cap. 19, num. 4, ot Fragosius, De obligatione 
Summi Pontific. disput. 8, n. 1 in Biblioth. Pontif. tom. 5, 
et Gibalinus in Synopsi Censurarum, S. Hujus bullae. 
Neque enim cardinalis Toleti testimonio quidquam fidei 
detrahi potest propter doctissimi viri gravitatem et digni- 
talem, cum insuper testimonium accedat Petri Amelii Po- 
nitentiarii, et Bibliothecarii Gregorii Papae XI, qui in Or- 
dine Romano apud Mabillonium S. 64, eam describit cae- 
remoniam, qua etiamnum in publicanda Bulla in Coena Do- 
mini utimur. Cardinalis etiam Cajetanus, qui vixit sub 
Bonifacio VIII, cum in suo Ordine Romano 14, S. 92, 
ritum hunc describat, atque etiam veluti aetate sua an- 
tiquiorem proponat, manifesto ostendit, ejus initium ante 
annum 1294 quo Bonifacius VIII pontifex creatus fuit, 
omnino referendum esse. Quamobrem fateri oportet, vetus- 
tissimum esse ejusmodi ritum, cujus origo obscura plane sit. 
Illud vero non praetermittendum, in more quondam posi- 
tum fuisse, ut semel, iterum, ac tertio ea bulla singulis 
annis publicaretur, feria V in Coena Domini, in Ascensionis 
festo, et in die Dedicationis basilicarum Sanctorum Apo- 
stolorum Petri et Pauli 18 novembris, teste Joanne An- 
drea in cap. Quod olim, de Judaeis, et cap. Ui officium 
de Haeret. in 6. Eam vero trinam publicationem ad uni- 
cam esse reductam, quae fit hac feria quinta, unde ei Bullae 
nomen inditum in Coena Domini, iradunt Cardinalis, et 
Joannes Andreas eodem cap. Qwod olim, de Judaeis. 


Lorsque Benoit XIV composa le livre De Festis Do-- 


mini et B. M. V. le bullaire romain de Cocquelines, 


plus complet que les autres, n'avait pas été publié. On 


y remarque une constitution du pape Lucius III, qui 
semble mériter d'étre considérée comme un des plus 
anciens exemples de la solennelle excommunication des 
hérétiques. La constitution fut promulguée à Vérone, 


l'an 1184, en présence de l'empereur Frédéric Barbe- - 


rousse, premier du nom, et des princes de l'empire 
romain-germanique, Lucius excommunia solennellement 
les Cathares, Patarins, Humiliés, Pauvres de Lyon, 
Passagins, Joséphins, Arnaldistes, et autres hérétiques 
désignés ensuite sous le nom générique de Bogomiles 
et d'Albigeois. Il est remarquable que Lucius condamne 


les prédicateurs qui n'ont pas recu la mission des évé-- 


ques; le concile de Trente, quatre siècles aprés, pres- 
crivit comme loi générale l'approbation des évéques pour 
les prédicateurs séculiers ou réguliers. La constitution 
dénote une grande sévérité. En effet, les ecclésiasti- 
ques qui tombent dans l'hérésie et qui refusent obsti- 
nément d'abjurer, sont dégradés, et les laiques con- 
tumaces doivent étre livrés au bras séculier. 

Les inquisiteurs spéciaux pour les choses de la foi 
calholique n'existant pas encore, l'obligation de faire 
la recherche des héréliques incombe aux évêques. La 
diète de Vérone étant mixte, les barons, comtes, consuls 


municipaux doivent s’enquérir des hérétiques dans leurs 
domaines; toute ville qui refuse son concours demeure 
frappée d'interdit, et perd la dignité épiscopale. Les 
fauteurs des hérétiques encourent .l'infamie juridique; 
ils sont expulsés du rôle des avocats, des emplois . pu- 
blics et de la faculté de comparaître comme témoins 
devant les tribunaux. Ils perdent tous les priviléges 
d'exemplion qu'ils peuvent avoir obtenus du Saint-Siége ; 
le pontife les soumet complétement aux ordinaires en 
qualité de délégués apostoliques en tout ce qui se rap- 
porte à l'orthodoxie. | m "s 

Voici le résumé de la constitution Ad abolendam 
d’après l'Epitome de Guerra (tom. 1, pag. 175). . 

Damnatio haereticorum, paenarumque in dos denunciatio. 

Lucius III. Incip. Ad abolendam. 

In conventu Veronae a Lucio habito, Friderici Roma- 
norum Imperatoris praesentia, et vigore suffultus, et de 
communi consilio fratrum et principum Lucius damnat: 

1. Catharos, Patarinos, Humiliatos, et pauperes de 
Lugduno, Passaginos, Josephinos, Arnaldistas. 

2. Omnes vel prohibitos, vel non missos ab Ordinariis 
publice, vel privatim praedicantes. . 

9. Omnes secus, ac sentit Ecclesia, de Sacramentis sen- 
tientes. 

4. Receptores, defensores, auxiliatores eorum. 

5. Clerici, et ecclesiastici quicumque in haeresim pro- 
lapsi, neque eam abjurantes degradentur. 

6. Laici in haeresi contumaces dentur brachio seculari. 

7. Archiepiscopi, episcopi in suis dioecesibus quisque 
haec publicari faciant. 

8. Omnes praedicli praelati investigent, si qui haere- 
lici sint in suis paroeciis. 

9. Etiam barones, comites, rectores, consules urbium, 
et oppidorum in suis districtibus eos inquirant. —— 

10. Episcopis haereticos conquirentibus omnes auxilium 
praestent. 

11. Civitates renuentes id agere interdicantur, et epis- 
copali dignitate priventur. 

12. Fautores haereticorum sint infames et arceantur 
ab advocatione et testimoniis et publicis officis. 


13. Si hi fautores habeant privilegium immediatae S. Sedi - 


subjectionis, in hoc negotio subsint tamen Ordinariis tam- 
quam delegatis a S. Sede. 1184. 


Environ quarante ans après, Frédéric Barberousse 
deuxième du nom, publia de terribles ordonnances contre 
les hérétiques du temps. ll est remarquable que les 
peines temporelles contre les hérétiques aient été sur- 
tout réclamées par des princes dont l'Eglise eut gra- 
vement à se plaindre sous d'autres rapports. Ils com- 
prirent en effet, que les doctrines des Bogomiles et des 
Albigeois n'étaient pas moins dangereuses pour la so- 
ciété civile que pour l'orthodoxie religieuse. 


— Prière liturgique pour lesrois. Concile provincial 
de Tarragone. Synode diocésain de Namur. 

La seconde série des Analecta contient un traité 
complet sur la prière liturgique pour les princes tem- 
porels. J'y ai signalé trois choses entièrement distinctes : 
1. La prière pour les empereurs et les rois en général 
est recommandée par S. Paul et les hommes apostoliques. 
Les princes étant alors idolâtres,, il n'était pas possible 


.de leur accorder la communication 1n divinis. 2. Les 


359 MÉLANGES. 360 


dyptiques ayant toujours été employés hors du canon li- 
turgique, l'insertion dans ces dyptiques n’équivaut pas 
à la prière formelle pour tel prince dans le canon méme. 
3. La prière pour le prince temporel, dans le canon 
de la messe, après la prière pour le pape et pour 
l'évéque diocésain, 'est une innovation relativement ré- 
cente et restreinte à quelques pays particuliers. Lorsque 
S. Pie V publia le misSel romain et fit défense d'y 
opérer le moindre changement, il abolit par cela même 
les prières particulières pour les princes temporels. C'est 
pour cela.que le roi d'Espagne sollicita à Rome un 
privilége spécial pour pouvoir conserver les priéres 
usitées. J'ai publié dans la dissertation précitée l' indult 
de S. Pie V et de Grégoire XIII en faveur du roi 
espagnol. Cet indult inflige un irrécusable démenti aux 
écrivains qui ont opiné que la prière pour les rois 
s'élait conservée en vertu du séul et unique titre de 
la coutume; cette assertion est d'autant plus étrange 
que S. Pie V abrogea expressément] les usages op- 
posés aux prescriptions du missel. | 

Le concile provincial de Tarragone, de 1591, pres- 
crivit la prière d'usage pour le roi et la famille royale, 
pour l'armée, pour toute la population chrétienne, pour 
la paix, pour la préservtion de l'Eglise entiére. Mais 
il est nécessaire de remarquer que, bien qu'on prie 
pour le pape et' pour l’évêque diocésain, l'oraison dont 
il s’agit esl entièrement en dehors du canon de la messe; 
en effet, le concile de Tarragone prescrit ladite prière 
aprés la derniére oraison; c'est par conséquent une 


collecle qui n'a aucun point de contact avec le canon, : 


En outre le concile de Tarragone n'ordonne pas le 
moins du monde de nommer expressément le roi qui 
occupe actuellement le tróne. La question de légitimité 
mise de cóté, le célébrant conserve la liberté de prier 
pour le roi qu'il croit légitime, quelles que soient les 
vicissitudes des affaires politiques. 

Voici le décret de Tarragone, tel que le cardinal 
d'Aguirre le rapporte (Concilia Hispaniæ, tom. 6, 
pag. 304). 


Caput XI. Orationem, et Famulos tuos, in omnibus 
missis in fine postremae orationis dicendam esse. 

Cum Patllus Apostolus, vas electionis, jubeat fieri ob- 
Secraliones pro.omnibus hominibus ac praesertim pro re- 
gibus, et omnibus qui in sublimitate constituti sunt; idque 
bonum et acceptum esse testetur coram Salvatore nostro 
Deo, sacro approbante concilio, statuimus, ut in singulis 
conventualibus missis in fine postremae orationis, aut, si 
uniea tantum dicatur, in ejus orationis fine haec verba ad- 
dantur: « Et famulos tuos, summum pontificem, et antis- 
« litem nostrum, cum ecclesiastico ordine; nec non regem, 
« el reginam ac prineipem nostrum eum prole regia, et 
« exercitu suo, et cuncto populo christiano ab omni ad- 
« versitate custodi, pacem et salutem nostris concede tem- 


« poribus, et ab Ecclesia tua cunctam repelle nequitiam. ». 


Quod si aliquis ex supradictis deerit, ejus mentio omit- 
tatur. Haec in qmnibus, tam cathedra]ibus, quam colle- 
giatis ecclesiis, atque aliis, tam saecularibus quam regu- 
laribus fieri praecipimus. 


Le synode diocésain de. Namur de 1698 prescrit 


la ‘prière pour"lé roi d'Espagne, à Cette époque sou- 
verain' des ‘Pays-Bas: Comme le statut diocésain porte 


1 


expressément que la priére dont il s'agit se dit aprés 
la collecte, la secréte et la postcommunion, il est évi- 
dent que le canon demeure intact et inaccessible à 
tout élément étranger. Quoique le pape et l'évéque 
diocésain doivent être expressément nommés, il en est 
autrement du prince temporel; en effet le synode de 
Namur recommande de prier en général (sans le 
nommer) pour le roi, pour la reine, pour -la famille 
royale, pour l'armée, pour la popolation des états 
"espagnols, pour l'Eglise, pour les hérétiques et les 
payens. Il suit de là que la pratique espagnole et belge 
n'autorisa pas la priére nominalé pour le roi dans le 
canon de la messe et immédialement aprés le pape et 
aprés l'évéque diocésain. 

Le synode diocésain de Namur a été publié daus 
le Conciha Germaniæ (tom. 10, pag. 218). 

Sacerdos celebrans in fine ultimarum Collectae .Secre- 
tae, et posteommunionis superaddet (exceptis festis primae 
et secundae classis) clausulam: Et famulos twos, passim 
in Belgio diei solitam, omissis omittendis, quam hic sub- 

. jungimus: Et famulos tuuos N. Papam N. antistitem nos- 
irum, N. regem, reginam cum prole regia, exercitibus et 
populo ipsis commissis, et nos ab omni adversitate custodi, 
paeem et salutem nostris concede temporibus, et ab Ec- 

. elesia tua eunctam repelle nequitiam, gentes paganorum, 
et haereticorum dexterae tuae potentia contere et fructus 
lerrae dare et conservare digneris. Per Dominum ete. 


— Litanies. Bref de Paul V autorisant des htanies 
de la Sainte-Vierge pour les églises du Pérou. 

Les décrets généraux de l'Index qui furent rendus 
par l'ordre de Benoit XIV et se lisent dans toutes les 
éditions publiées depuis lors prohibent généralement 
les litanies. Ils exceptent uniquement les litanies com- 
munes des saints qui sont dans les bréviaires, les 
missels et les rituels, et les litanies de la Sainte- Vierge 
qu'on a coutume de chanter dans la sainte maison de 
Lorette. La formule de ces litanies se trouve dans 
tous les paroissiens et livres de piété; mais jusqu'à ce 
jour, elle n'a été insérée dans aucun recueil liturgique, 
Dréviaire, missel, ou rituel. 

Une autre formule employée dans les églises du 
Pérou, obtint certaines indulgences du pape Paul V, 
en 1605. Le cardinal d'Aguirre a rapporté le bref . 
pontifical et les litanies péruviennes de la Sainte-Vierge 
dans les Concilia Hispanie (lom. 6, pag. 118, dans 
la secoude édition; . | 

Porro Litaniae praedictae apud Peruviam cantari solitae 
et indicatao à Paulo V, sunt sequentes: 

Incipit litania in laudem B. Virginis Mariae. 

Ave Maria, ora pro nobis 
Ave filia Dei Patris 
Ave Mater Dei fil 
Ave Sponsa Spiritus Sancti 
Ave templum "Trinitatis 
Sancta Maria ete. etc. 
Rosa sine Spina 
Rutilans: aurora 

. Walde decora 
Lux meridiana 
Flos virginitatis 
Lilium castitatis 


361 


Rosa puritatis 

Vena sanctitatis 
Cedrus fragrans 
Myrrha conservans 
Balsamum distillans 
Terebinthus gloriae 
Palma vivens gratiae 
Virga florens 
Gemma refulgens 
Oliva speciosa 
Columba formosa 
Vitis fructificans 
Navis abundans 
Navis institoris 
Mater Redemptoris 
Hortus conclusus etc. 


Le bref de Paul V nous apprend que les litanies 
étaient chantées le samedi aprés complies; et que les 
fidéles, Indiens, et Espagnols, montraient une grande 
dévotion pour cet exercice. Paul V accorda cinquante 
jurs d'indulgence aux Espagnols et aux Indiens qui 
assisteraient à l'exercice du samedi dans les églises, et 
prieraient à genoux pour le concorde des chrétiens, 
pour la répression des hérésies et le.triomphe de 
l'Eglise. La concession fut limitée à quinze ans. 


Paulus P. V. Ad futuram rei memoriam. De salute 
Dominici gregis, curae nostrae divinitus commissi, sollicite 
cogitantes, ad ea ipsis fidelibus, praesertim in remotioribus 
ills partibus constitutis , concedenda, per quae ipsorum 
pietas et devotio, per quae aeterna salus facilius compa. 
ratur, augeri posse speramus, paterna charitate intendimus. 
Cum itaque, sicut accepimus, in ecclesiis parochialibus in 
Indiarum partibus existentibus, Christifideles, tam Indi, 
quam Hispani singulis diebus sabathi post completorium 
ad audiendam antiphonam B. M. Virginis Salve Regina, 
ct litanias in laudem ejusdem B. M. quas ipsarum eccle- 
siarum parochi maxima cum eorumdem Christifidelium de- 
volione decantant, congregari consueverint; nos ut ipsorum 
Christifidelium erra Beatam Virginem devotio in dies magis 
augeatur, de omnipotentis Dei misericordia, ac Beatorum 
. etri et Pauli Apostolorum ejus auctoritate confisi; sup- 
pli.ationibus quoque dilecti filii Ludovici Hieronymi pro- 
eur toris ecclesiae (ozquensis nobis super hoe humiliter 
porr ctis, inclinati; omnibus utriusque sexus christifidelibus, 
tam Indis quam Hispanis, qui singulis diebus sabathi ipsis 
laudibus in praedictis ecclesiis, ut praefertur decantandis 
in toto, vel in parte, genibus flexis devote interfuerint; et 
ibi pro Christianorum concordia, haeresum extirpatione, ac 
sanctae matris ecclesiae exaltatione, pias ad Deum preces 
effuderint, centum quinquaginta dies, iis vero qui supra- 
dictis diebus coronam, seu unam partem Rosarii ejusdem 
Beatae Mariae, cum meditatione mysteriórum sacrorum pie 
recitaverint, atque ut praefertur, oraverint, tres annos et to- 
tidem quadragenas de injunctis eis seu alias quomodolibet 
debitis poenitentiis in forma Ecclesiae consueta relaxamus. 
Praesentibus ad quindecim annos dumtaxat valituris. Non 
obstantibus nostra et cancellariae nostrae regula, de non con- 
€edendis indulgentiis ad instar, ae constitutionibus, et ordi- 
nationibus apostolicis, caeterisque contrariis quibuscumque. 
Datum Bomae apud S. Petrum etc. Die 2 decembris 1605. 
P. N. Àn. 1. — M. Vestrius Barbianus. 


MÉLANGES. 


962 


— Révocation des concessions verbales. Cardinaux. 
Indults obtenus dans l'audience du pape. Secrétaires des 
SS. Congrégations et autres officiaux de l’administra- 
tion pontificale. 

Grégoire XV, dont le pontificat fut court, accom- 
plit néanmoins des choses importantes. H fonda la 
Propagande, régla par la constitution Inscrutabtli 1a 
juridiction des évêques sur les exempts, et canonisa 
S. Philippe de Nery, sainte Thérèse, etc. 

La bulle Romanus pontifex, du 1* juillet 1622, 
révoqua les indults et les concessions faites verbalement 
par les papes en faveur de toutes personnes, colléges, 
chapitres, ordres religieux, sociétés quelconques. Gré- 
goire XV abrogea et cassa tous ces indults, et leur enleva 
toute valeur. Il ne fit d'exception que les concessions 
verbales (vivæ vocts oracula) qui auraient étè faites à des 
cardinaux, soil pour eux-mémes soil pour d'autres. 

Ladite constitution se trouve dans le Bullarium Ma- 
gnum (lom. 3, pag. 476.) Le Bullarium Romanum de 
Cocquelines la donne, tome B, partie 5 (pag. 37). 
Je me contente de citer le résumé que je remarque dans 
Epitome Bullarii Romani, de Guerra (tom. 1, pag. 370). 


Revocatio indultorum vivae vocis oraculo datorum. Gre- 
gorius XV. Ine. Romanus Pontifex. 

Gratias, indulta, concessiones vel impetrata vel vivae 
vocis oraculo data, ex qualibet caussas, etiam de necessitate 
exponenda, cuicumque, quibuseumque collegiis, capitulis, 
ordinibus mendicantium, et non mendicantium, societati- 
bus, etiam Societati Jesu abrogat, annullat Gregorius, ir- 
rita, annullata, et cessata declarat ut nulli suffragari possint. 

Firmis tamen permanentibus omnibus indultis, et con- 
cessionibus vivae vocis oraculo cardinalibus S. R. C. ad alio- 
rum et ad ipsorum favorem factis, Non obstantibus etc. 

Datum Romae apud S. Mariam Majorem. Die 1 julii 1622. 


ll résulte de cetle constitution que les cardinaux 
ont qualité pour attester les décisions verbales que le 
pape leur notifie. Comment s'assurer de l'authenticité 
de l’oraculum vivae vocis? Urbain VIII exigea la si- 
gnature du cardinal. En effet, par laconstitution Alias 
felicis, du 20 décembre 1631, Urbain VIII étendit la 
bulle de Grégoire XV aux indults qui ne sont pas 
signés de la propre main du cardinal qui les a obtenus 
à l'audience du pape. Tous les indults dépourvus de 
la signature cardinalice furent révoqués et annulés. 

Sur la constitution Alias felicis, on peut consulter 
le Bullarium Magnum, (tom. 5, pag. 232) ; etle Bul- 
larium Romanum (tom. 6, part. I, pag. 299). 

Guerra, dans l'Epitome déjà cité, la résume dans 
les termes suivants : 


Gratiae per cardinales impetratae vivae vocis oraculo 
subscribantur a cardinalibus. 

Urbanus VIII. Inc. Alias felicis etc. 

Constitutionem immediate antecedentem Gregorii de 
vivae vocis oraculis ampliat Urbanus, praecipiens, conces- 
siones ejusmodi nihil valere quibuscumque factas etiam 
cardinalibus ; nisi propria cardinalium manu sini firmatae. 
Easque omnes et singulas revocat. 

Datum Romae apud S. Petrum. Die 20 decembris 1631. 


D'après la rigueur de la disposition précitée, les 


secrétaires eux-mêmes des SS. Congrégations n'auraient 


363: 


pas eu le pouvoir d’attester légalement les mdults et 
décisions du pape; de sorte que toutes les affaires 
auraient dù être portées à l'audience par les cardinaux. 
Urbain VIII pourvut à cet inconvénient par la consti- 
tution Ahas felicis, du 11 avril 1635, en déclarant 
que les officiaux de la cour pontificale ont qualité pour 
allester les choses qui se rapportent à leurs fonctions. 


Credatur Officialibus in iis quaead sua Officia spectant 
de oraculo vivae vocis. Urbanus VIII. Inc. Alias felicis eic. 
Declaratur superiorum constitutionum Gregorii et ipsius 
Urbani sensus; nempe iis officialibus credi debere, quoties 
asserunt de vivae vocis oraculo, quibus ratione suorum 
munerum credebatur de Summi Pontificis oraculis antea. 
Datum Romae apud S. Petrum. Die XI aprilis 1635. 


Bullarium. Magnum (tom. 5, pag. 377). Bullarium 
Romanum (lom. 6, part. 2, pag. 23). Guerra, loe. 
citat. 

ll suit de là que les évéques eux-mêmes et les 
supérieurs des ordres religieux sont incompétents pour 
altesler authentiquement les décisions, concessions ver- 
bales, oracula vivæ vocis, que le Saint-Père leur com- 
munique dans les audiences. Aucune valeur ne peut 
être accordée aux documents revétus de leur signature. 

En 1866, la S. Congrégation des Evéques et Ré- 
guliers appliqua le principe. Un évéque, supérieur gé- 
néral d'un institut de missionnaires, oblint des priviléges 
de Léon XII, en 1826, et certifia par écrit que le 
pontife l'autorisa dans l'audience à signer et authenti- 
quer les concessions. Mais comme, d'aprés les bulles 
de Grégoire XV et d'Urbain VIII le prélat n'avait pas 
qualité pour certifier légalement que Léon XII lui 
conféra la qualité en question, la S. Congrégalion 
abrogea les prétendus priviléges. 


— Découverte du café. Notice publiée à Rome par 
Fauste Nairon, maronite, professeur de chaldéen et de 
syriaque à la Sapience. 

Le café fut apporté dans l'Occident au dix-septième 
siècle. En 1671, l'imprimerie de Michel-Hercule, publia 
à Rome une notice composée par Fauste Nairon, ma- 
ronite, professeur de chaldéen et de syriaque à la 


Sapience. L'auteur plaga sa notice sous le patronage 


du cardinal Nicolas Conti, partisan déclaré du café. 

Les animaux ont indiqué à l'homme une foule de 
médicaments utiles. L'auteur cite un grand nombre des 
faits anciens et récents qui constatent l'instinct des ani- 
maux et les services qu'ils ont rendu à l'homme sous 
ce rapport. Puis il raconte ce qu'il a appris en Orient 
sur la découverte du café. On ne sait pas au juste si 
ce furent des chévres ou des chameaux qui éprouvé- 
rent d'abord les effets bienfaisants du café. Ce qui est 
avéré c’est que des moines chrétiens de l’Yémen furent 
les premiers à faire usage de la précieuse boisson. Les 
Turcs témoignent leur reconnaisance envers ces moines 
en priant pour eux chaque jour. 

La notice de notre Maronite me parait mériter d’être 
connue et conservée. 


De Saluberrima Potione Cahve seu Café Nuncupata — 
Discurgns Fausti Naironi Banerii Maronitae, Linguae Cal- 
daicae sen Syriacae in Almo Urbis Archigymnasio Lectoris 


MÉLANGES. 


364 


— Ad Em. ac Rmum Principem D. Jo. Nicolaum S. R. C. 
Card. de Comitibus — Romae Typis Michaelis Herculis 1671. 
Superiorum permissu. 

Cum Orientem, Eme Princeps, usque de anno 1650 pe- 
ragraverim, cumque varia ductus curiositate adnotaverim, 
hanc inter cetera potionem, quae Cahve seu Café nuncu- 
patur, diligenter exquisivi, et quae de hac uti oculatus 
testis vidi, audivi et expertus sum, ea paucis pro bono pu- 
blico exhibeo lineis, quas ideo non nisi libi, qui summo 
populorum applausu in tuis susceptis muneribus, bonum 
publicum, et in temporalibus, maximeque in spiritualibus 
fovisti semper, ac foves, humillime offero. 

Ne igitur hac meum pro bona valetudine dedigneris 
munusculum; pro ea enin tuenda, nequaquam quantitas 
in medicamine attenditur, sed qualitas, quae etsi tenuis- 
8ima extaret, tanto sub Principe gratior evadet, atque per- 
fectior. Vale. 

Ad Lectorem. Novum hoc potionis genus Café per Euro- 
ropam modoque per hano Romanam Urbem diffusum, non- 
nullos ex Civibus tenuit, de ejus qualitate, ac bonis ef- 
fectibus prorsus ignaros; Ideoque potionem hanc pro tua 
securitate, benigne Lector hoc brevi discursu libentissime 
propinandam ego met suscepi, ut ea libere utaris. Expe- 
rientia enim docet Toti Orienti, qui non est minima ter- 
rarum pars, multum profuisse, ac prodesse: quare ut omne 
a te dubiunf expellas, Tibi his paginis ostendo proprie- 
tales hic potioni addictas, ac bonos pro tua valetudine 
effectus, experientia, atque scriptorum authoritate appro- 
batos, et ut facilius ab omnibus intelligantur, vulgaribus 
usus sum stylo, ac vocabulis. 

Interim Deus te servet incolumem. 

Cum Deus Op. Max. saluti, bonaeque mortalium va- 
letudini, atque incolumitati sit semper intentus, ut ab illis 
omnia illorum opera summo dirigantur Opifici majoribusque, 
ac validis viribus divina ejus ab ipsis observentur prae- 
cepta, quidquid boni in herbis, quidquid pretiosioris in la- 
pidibus, quidquid perfectioris in animalibus conclusit, summa 
ejus munificentia mortalibus tribuit; et quia subtilissima 
hominum ingenia omnia naturae miracula, hoc est natu- 
ralium rerum virtutes, atque proprietates adinveuire, ac 
perscrutari nequivere, mirabilis Deus summo erga nos exar- 
descens amore incognitas rerum virtules, cognitas, nobis 
vel fortuito in pluribus reddidit, vel quod mirabilius est 
rationabilia ab irrationabilibus edocta, secretiores hos na- 
turae effeetus, quin immo ipsammet medendi rationem, illa 
in multis edocuere. Sic Dictamvum herbam ad extrahendas 
sagittas el alia similia ex vulneribus utilem cervi homi- 
nibus monstravere, ut notat Matthiolus in 2, Dioscoridis. 
Observatum enim fuit in regno Cretae a venatoribus 
Cervas pastu illius herbae tela ejicere ex vulneribus. 

Chelidoniam visui saluberrimam ait Polidorus Virgilius 
lib. 1 cap. 21 hirundines docuere; oculos enim pullorum 
vexatos illa medentur, et subdit apros in morbis hedera 
sibi mederi; Mustela in anguium venatu sibi salutem 
quaerere et Ciconiam origano. 

Ab Hippopotamo, hoc est equo fluviali (quod est animal 
in Nilo) Medici mittere in morbis sanguinem, quod phle- 
botomare vocant didicerunt; assidua namque satietate gra- 
vedinosus factus, exit in littus, recentes arundinum cae- 
suras perspeculaturus atque ubi acutissimum videt stipi- 
tem, imprimens corpus, venam quandam in crure vulnerat, 
atque ita profluvio sanguinis morbidum corpus exonerat, 
plagam vero rursus limo obducit; sic habet idem Poli- 
dorus, et Matthiolus locis citatis. 

Ibis est quaedam avis soli Aegypto peculiaris et Cico- | 
niae non absimilis quae, ut tradit Plinius (lib. 8, cap. 27). 
Clysteris usum prima commonstravit, quod consuetudinem. . 


365 MÉLANGES 366 


habeat se repurgandi rostri aduncitate, eam perlnens par- 
tem qua ciborum onera redduntur. 

Galenus (lib. 11 de simplicium medicamentorum fa- 
cultatibus) ait, cum quidam Messores diurnum post la- 
borem voluissent se reficere vino, relicto in agro in quo- 
dam fictili et dum pro more implevissent cratera, una 
excidit vipera mortua, quare altoniti Messores, veriti, ne 
quod si bibissent, inde sibi malum eveniret, suam quidem 
sitim aquae potione sed:ire maluerunt; Caeterum eum il- 
linc discessissent prae humanitate, ac misericordia, homini 


cuidam Elephanti morbo (qui est quoddam perniciosioris : 


Leprae genus) obnorio vinum illud largiti sunt, rati expe- 
dire illi potius mori, quam vivere in ea miseria; at ille 
ubi bibisset admirabili modo sanitati restitutus est; unde 
factum est, ut in horum morborum curatione, vinum vi- 
peratum adhibeatur, et subdit Galenus paulo inferius, hoc 
esse experientiae fortuitae documentum. 

Pari ratione dicendum est hanc polionem Cabhve, seu 
Café nuncupatam fuisse fortuitae experientiae documentum, 
uti ex narrandis patebit. 

Conquerebatur enim quidam cameloram, seu ut alii 
aiunt, caprarum custos, ut communis Orientalium fert tra- 
ditio, cum Monachis cujusdam Monasterii, in Ayaman re- 
gione, quae est Arabis felix, sua armenta non semel in 
hebdomada vigilare, imo per totam noclem, praeter con- 
suetum saltitare. Illius monasterii prior curiositate ductus, 
hoc ex pascuis provenire arbitratus est, et altente consi- 
derans una cum ejus socio locum nbi caprae vel cameli 
illa nocte, qua saltitabant pascebantur, invenit ibi quaedam 
arbuseula quorum fructibus, seu potius buccis vescebantur. 
Hujusce fructus virtutes voluit ipsemet experiri, ideoque 
illos in aqua ebulliens statim illorum potum noetu vigi- 
lantiam excitare expertus est, ex quo factum est, ut a mo- 
machis quotidie adhiberi propter: nocturnas vigilias jusse- 
rt, ut promptiores ad noctis assisterent orationes; at quia 
er hoc quotidiano potu, cum varios ae salnberrimos pro 
humana salute, ac bona valetudine effectus in dies expe- 
rirentur, per universam paulatim regionem illam deinde 
per alias Orientis provincias, ac regna temporis progressu 
novum hujus potionis genus, fortuito, ae mirabili Dei pro- 
videntia ea diffusum est salubritate, ut ad Occidentales 
etiam, ac praesertim Europaeas pervaserit plagas. 

Primos igitur hujus potionis inventores, ex caprarum, 
seu camelorum, ut ita dicam nutibus, supradictos ferunt 
extitisse Monachos Christianos, ut ipsimet Turcae fateri 
wt plurimum assolent, in quorum gratiam, animique obse- 
quium pro illis fundunt preces, ac praesertim Turcae illi, 
qui sunt hujus potionis ministratores, ac distributores; pro- 
grias enim bi, ac quotidianas habent precationes pro Sciadli 
&& Aidrus, quia haec supradictorum Monachorum fuisse 
romina asserunt. 


— Chapelle du Cœur de Jésus et de Marte. Con- 
frérie canoniquement érigée sous ce titre. Bref du pape 
(Clément X. 

La dévotion du Sacré-Cœur est ancienne ; elle se 
manifesta d'abord par l'institution de confréries, dont la 
rapide propagation détermina le Saint-Siége à per- 
mettre la célébration de l'office et de la messe. Un 
bref de Clément X, daté du 13 janvier 1674, montre 
que dès celte époque il existait à Lisieux une église 
ou chapelle du Cœur de Jésus et de Marie, et qu'une 
eonfrérie était érigée canoniquement sous ce titre. Clé- 
ment X accorda des indulgences aux confrères qui vi- 
Silaient leur église le 20 octobre, où l'on faisait la 





fête du Cœur de Jésus et de Marie. Voici le Bref 
pontifical : 


Clemens episcopus servus servorum Dei, singulis Christi 
fidelibus praesentes litteras inspecturis, salutem et apos- 
tolicam benedictionem. Salutem cunctarum animarum pa- 
storali sollicitudine cupientes, omnes quas possumus vias 
exquirimus, et veritatis semitas investigamus, per quas 
haereditatem Domini nostri Jesu Christi, videlicet populum 
fidelem dirigere valeamus, ut, consummato nostrae mor- 
talitatis cursu, fideles hujusmodi spe, fide et charitate mu- 
niti, ad coelestia gaudia valeant feliciter pervenire. 

Cum itaque accepimus in ecclesia seu capella Cordis 
Jesu et Mariae Lexoviensi una pia et devota utriusque se- 
xus Christi fidelium confraternitas sub invocatione ejusdem 
Cordis Jesu et Mariae ad Dei omnipotentis laudem et ani- 
marum salutem, proximique subventionem canonice, non 
tamen pro hominibus unius specialis artis erecta, seu per 
Ordinarium ]loci etiam canonice erigenda existat, cujus 
dilecti filii confratres in plurimis piis operibus se exer- 


cere consueverunt seu intendunt. Ut igitur confraternitas - 


praedieta majora suscipiat in dies spiritualia incrementa, 
de ejusdem omnipotentis Dei misericordia, ac beatorum 
Petri et, Pauli Apostolorum ejus auctoritate confisi, omni- 
bus et singnlis utriusque sexus Christi fidelibus vere poe- 
nitentibus et confessis qui dictam confraternitatem de cae- 
tero ingredientur, et in ea recipientur, die prima eorum 
ingressus et receptionis hujusmodi. si sanctissimum Eucha- 
ristiae Sacramentum sumpserint; nec non ad praesens et 
pro tempore existentibus dictae confraternitatis confratribus 
etiam vere poenitentibus et confessis, ac sacra Commu- 
nione, si id commode fieri poterit refectis, aut saltem con- 
tritis in eorum mortis articulo, nomen Jesu corde, si ore 
nequiverint, devote invocantibus. Insuper eisdem confra- 
tribus similiter vere poenitentibus et contritis ac eadem 
Sacra communione refectis, qui dictam ecclesiam seu ca- 
pellam in die vigesima cujuslibet mensis octobris, a pri- 
mis vesperis neque ad occasum solis diei hujusmodi an- 
nuae festivitatis devote visitaverint, ac pias inibi ad Deum 
preces pro sanctae Matris Ecclesiae exaltatione, haeresum 
extirpatione, haereticorum conversione ac inter christianos 


principes facienda et conservanda pace, nec non Romani 


Pontificis salute effuderint, qua die praefata et pro tempore 
fecerint, plenariam omnium et singulorum peccatorum suo- 
rum indulgentiam et remissionem Apostolica auctoritate. 
perpetuo concedimus et elargimur. Ac confratribus prae- 
falis qui pariter vere poenitentes et confessi ac dicta com- 
munione refecti, dictam ecclesiam seu capellam in quatuor 
anni festivitatibus a dictis confratribus eligendis, et ab 
ordinario loci approbandis, quae semel electae et approbatae 
amplius variari nequeant, circa tamen festum Paschatis. Re- 
surrectionis Dominicae etiam devote visitaverint, et ut supra 
oraverint, qua die quatuor festivitatum id pro tempore fe- 
cerint, septem anuos et i;tidem quadragenas. Postremo 
eisdem confratribus quoties divinis officiis in ecclesia 
seu capella hujusmodi more confratrum celebrandis, seu 
congregationibus publicis vel secretis dictae confraterni- 
tatis pro quoeumque opere pio exercendo, seu processio- 
nibus ordinariis vel extraordinariis tam dictae confrater- 
nitatis quam aliis quibuscumque de licentia ordinarii fa- 
ciendis, vel sepeliendis mortuis officiose interfuerint, aut 
ipsum sanctissimum Eucharistiae sacramentum, dum ad 
aliquem infirmum defertur, associaverint; vel qui hoc facere 
impediti, campanae ad id signo dato, genibus flexis semel 
orationem Dominicam et salutationem Angelicam pro eodem. 
infirmo recitaverint, vel pauperes peregrinos hospitio exce- 
perint, aut pacem cum inimicis propriis, vel alicujus com- 





367 


posuerint. vel ignorantem Dei praecepts, et quae ad sa- 
lutem sunt docuerint, vel quinquies Orationem, et toties 
salutationem praefatas pro animabus confratrum dictae 
confraternitatis in Christi charitate defunctorum recita- 
verint, aul devium aliquem ad viam salutis reduxerint, 
aut pauperes puellas de eorum proprio non autem ex aliquo 
particulari legato ad id relicto seu relinquendo, dotaverint. 
iolies pro quolibet praemissorum piorum operum exercitio 
sexaginta dies de injunctis eis vel alias quoniodolibet de- 
bitis poenitentis, auctoritate eb tenore praemissis miseri- 
corditer in Domino etiam perpetuo relaxamus, praesentibus 
perpetuis futuris temporibus duraturis. Datum Romae apud 
sanctam Mariam Majorem, anno incarnationis Dominicae 
millesimo sexcentesimo septuagesimo quarto, idibus januarii, 
Pontificatus nostri Quinto. 


— Benoît XIV. Mandement de prise de possession 
de l'évéché d'Ancóne. 

Nommé évéque d’Ancône par Benoit XIII, en 1727, 
Prosper Lambertini adressa de Rome, hors la porte 
Flaminienne un mandement au clergé et aux fidèles 


de‘son diocèse. Il y prend le titre de eomte d'Umana 


cité jadis épiscopale, d'ou le titre fut transféré à Ancône. 
Consulteur du Saint-Office, canoniste de la Pénitencerie, 
promoteur de la foi, secrétaire de la S. Congrégation 
du Concile, il abandonna de grand cœur ces hautes 
fonctions, dès que Benoît XII[ cruf devoir l'appeler à 
la charge épiscopale. Quelques années auparavant il 
avait été sacré sous le titre d'archevéque de Théodosie 
in partibus, comme secrétaire de la S. Congrégation 
du concile; c'est pour cela qu'il prit dans le mande- 
ment le titre d'archevéque-évéque. 

Il résidait à Rome depuis quarante ans. Clément XI 
le nomma promoteur de la foi en 1708, secrétaire de 
la S. Congrégation du Concile, en 1718. 

Le mandement de 1727, que nous publions plus 
loin, respire une docle et touchante simplicité. « Ni la 
grandeur el la d'znité de Rome, où j'ai vécu quarante 
ans enliers, ni la dignité de plusieurs offices que j'ai 
remplis dans celle cour supréme, n'ont pu m'empêcher 
de me réjouir de me transporter prés de vous, de de- 
venir votre coneioyen, el de vivre avec vous. Je n'ai 
jamais recherché, ni désiré (Dieu m'en soit témoin!) 
la dignité episcopale de votre ville et d'aucune autre ; 
cependant, recevant l'orcre d'aller prés de vous, j'ai 
aussitót obéi, ne doutani pas que la volonté de Dieu 
fût ce que Benoit Vill vicaire de Jésus-Christ sur terre 
avail décidó de son propre mouvement et sans aucun 
conseil humain..... Je ne puis dissimuler que la ma- 
nière de gouverner les églises ne m'est pas entièrement 
inconnue; car, outre les fonctions ecclésiastiques dans 
lesquelles les seuverains pontifes Clément XI, Innocent 
XIII et Benoit XIH ont voulu user de mon faible con- 
cours, il y a aussi l'usage et la longue pratique des 
affaires ecclésiastiques que j'ai depuis dix ans comme 
secrétaire de la S. Congrégation du Concile. Je sais 
tout ce qu'ont fait pour la gloire de Dieu et le salut 
des âmes plusieurs excellents prélats illustres par doctrine 
et sainteté ; j'ai eu sous les yeux leurs vénérables actes 
et leurs admirables vertus, près de vingt ans, en qua- 
lité de promoteur de ja foi dans la S. Congrégation 
des Rites. » 


MÉLANGES. 


368 


. Prosper de Lambertinis Dei et Apostolicae Sedis gratia. 
archiepiscopus, episcopus ÁAnconae et Humanae comes, 
pontifceii solii assistens, Sacrae Congregationis cardinalium 
concilii Tridentini interpretum secretarius, fidei promotor, 
in suprema universali inquisitione consultor, et in tribu- 
nali Sacrae Poenitentiariae doctor in decretis. 

Dilectissimo clero, populoque suo salutem in Domino 
sempiternam. 

Mirati estis fortasse ven. fratres, dilectissimi filii, quod 
ego singulari SSini Dni Nostri Benedicti XIII beneficentia 
nobilissimae civitatis vestrae episcopus, nullo sane merito 
renunciatus, non statim vos, ut fieri solet, pastorali epis- 
tola hac de re certiores fecerim, sed ad hanc diem omnem 
animi mei erga vos signifieationem distulerim. At vero si 
lempus, in quo contigit, et interjectum episcopalis pos- 
sessionis intervallum animadvertatis, desinetis profecto mi- 
rari; atque etiam intelligetis, me partim necessitate, partim 
voluntate ejusmodi officii genus ad haec tempore reservasse. 
Cum enim satis intelligerem suscepti munqris felicitatem 
ab oralionibus vestris esse potissimum auspicandam, nullum 
quidem tempus Quadragesimali ad hanc rem opportunius 
esse putavi, quod et jejuniis, et ferventioribus obsecratio- 
nibus alacriori animo facturos esse confido, si compertum 
habeatis me animarum vestrarum curam ingenti gaudio, 
summaque laetitia suscepisse. Quamobrem nihil Romae 
amplitudo, ac majestas, ubi annos quadraginta perpetuos. 
viri, nihil complurium officiorum dignilas, quae in hac Aula 
omnium principe suslinui, efficere potuerunt, quo minus 
ad vos commigrare, Civis vester fieri, e& una cum vobis 
vivere gauderem. Quamquam enim (testis sit mihi Deus) 
neque vestrae, neque alterius civitatis episcopalem digni- 
tatem quaesierim unquam vel optaverim, nihilomihus ad 
vos venire jussus, statim parui, laetoque animo praesto fui; 
omne id voluntutem Dej esse non dubitans, quod Benedic- 
tus XIII in terris Jesu Christi Vicarius sponte sua, nul- 
loque humano consilio decreverat. Aliae quoque fuerunt 
mihi laetandi causae: pontificalis scilicet hujüsce sedis 
splendor, et tot clarissima praedecessorum lumina, qui 
purpurea dignitate tum etiam zelo ac vitae sanctitate orbi 
universo praeluxerunt. Huc etiam accedit singularis amor, 
et studium, quo majores vestri prosequuti sunt Joannem 
Matthaeum, et Vincentium e pervetusta Luchorum familia 
Bononiensi cives meos; qui posterior inter venerabiles 
Tridentini concilii patres summa laude sedit; ut nihil lo- 
quar Eganum, et Ludovicum Lambertinos gentiles meos, 
quorum ille a majoribus vestris anno 1384 ad vestrae rei- 
publicae gubernacula vocatus, tantam sibi ab universis 
conciliavit benevolentiam, ut ego pudore afficiar hoc loco 
referre amplissimas laudes; hic vero cum pro Apostoliea Sede 
obiisset praesulis munera, ad vestram Civitatem administran- 
dam accessit anno 1583 pro cardinali Guastavillano, qui tum . 
Piceni legatione fungebatur. Praeterea gaudium cum pri- 
vatum, tum publicum, quo civitas vestra pastoralis digni- | 
latis ad me delatae nuncium excepit, tum etiam pietas, . 
ad quam maxime propensi estis, mores vestri ingenui, et | 
sinceri, cum singulari erga pastores animarum vestrarum | 
observantia conjuncti, mirum quantum animum meum. 
recreant, et suavissima voluptate perfundunt. 

Sed o quam metuo, ne isthaec communis laetitia. 
brevi vertatur in luctum atque moerorem! Video enim, 


video quam sublime. quam arduum, et vel ipsis Angelo- 


rum humeris formidandum onus susceperim. Video quam - 
magna, et peculiari Dei gratia opus sit, ut episcopalis 
officii partes expleam, cum de colenda vinea Domini et 
de sempiterna animarum salute reg sit. Dissimulare tamen 
non possum ecclesiarum regendarum ralionem non esse: 
mihi prorsus ignotam atque obscuram. Nam, praeter ea. 








309 


plura ecclesiastica munera, in quibus Summi Pontifices 
Clemens XI, Innocentius XIII, et SSmus Dominus Noster 
Benedictus XIII, opera mea, qualiscumque illa sit, uti vo- 
luerunt, accedit quoque usus, et exercitatio diuturna in iis, 
quae ad rem ecclesiasticam pertinent, quam a decem annis 
habeo ut S. Congregationis Concilii Tridentini Secreta- 
rius. Ad hanc enim ut perpetuam ejusdem Tridentini in- 
terpretem et administram, ex omnibus fere catholici orbis 
partibus ecclesiarum status deferuntur, et plurima quotidie 
confluunt expedienda episcoporum negotia. Nec me quidem 
late, quae et quanta pro Dei gloria et animarum sibi com - 
missarum salute egerint quamplurimi fortissimi praesules 
doctrina et sanctitate illustres; quippe qui viginti circiter 
annos fidei promotor in Sacra Rituum Congregatione prae 
oculis habuerim veneranda eorum acta, adinirandasque vir- 
tuiles. At vero quid ista valent, nisi ut infirmitatem meam 
illustriorem efficiant, cum praeter dignitatis nomen, ac po- 
testatis insignia nihil me eorum simile habere agnoscam, et 
ingenuo pudore confitear? Quid praeclara virtutum exem- 
pla, quae in ills miratus sum, atque susperi, nisi me 
ipsum praebeam in omnibus ut Apostolus monet, exem- 
pum bonorum operum? Cum enim episcopus ad ejus vitae 
genus vocatus sit, in quo, ut ab Apostolo iterum admo- 
nemur, providere debet bona, non tantum coram Deo, sed 
etiam coram hominibus, profecto non satis esse intelligo 
at a Divo Joanne didici, si cor meum non reprehenderit 
me; sed illud praeterea totis viribus enitendum, ut vos 
omnes ad normam divinae legis, et sacrorum canonum 
praescriptiones in via justitiae el veritatis una mecum 
ambuletis. Quamobrem Dilectissimi, oro vos atque obsecro 
per viscera Jesu Christi, ut assiduis orationibus vestris 
imbecillitati meae robur, et auxilium gratiae Dei postu- 
leis, ne tanto oneri ferendo impar omnino deficiam. Vos 
Venerabiles Sacerdotes in sacrosancto missae sacrificio mei 
memoriam agite. Vos caeteri cujusque ordinis tam regu- 
lares, quam saeculares pro me ad Deum Patrem Cmni- 
potentem ex animo preces effundite, ut immisso coelesti 
lumine valeam vos in viam salutis opportune dirigere. Hoc 
quidem et Charitas vestra eb meus erga vos amor, certe 
a vobis, ut spero, obtinebunt. Ego enim ex quo sum in 
episcopum civitatis vestrae suffectus, in sacrificiis et ora- 
tionibus meis praesentes vos habere nunquam destiti. Vos 
ergo pariter ad Deum pro me intercessores estote, ut per 
vos aequitatem et scientiam et fortitudinem caeterasque 
virtutes quae mihi opus sunt pro salute animae meae ac 
vestrae, ut plane confido, consequi valeam. Interim be- 
nedictio Dei, quam vobis ex intimo cordis affectu imper- 
üor, et gratia Domini N. J. Christi, sint semper cum om- 
wibus vobis. Valete. 

Datum extra Portam Flaminiam sexto kalendas mar- 
tii 1727. 


— Saint Pierre et Saint Paul principaux patrons 
de Rome. Décret de la S. Congrégation des Rites. 

Benoit XIV témoigna une grande piété envers les 
saints apótres Pierre et Paul. Il institua l'octave pen- 
dant laquelle les divers colléges de la prélalure romaine 
célébrent la messe solennelle dans les églises consacrées 
à Dieu sous le vocable des apôtres. En 1743, la S. 
Congrégation des Rites rendit, par l'ordre du pontife 
un décret qui ordonne d'inscrire les saints apôtres 
Pierre et Paul dans le calendrier du clergé comme 
principaux patrons de Rome. Le pape S. Léon, S. Maxime 
de Turin et S. Venant Fortunat constatent le protectorat 


J9* seu. 


MÉLANGES. 


370 


spécial des saints apôtres sur la ville. Les patrons 
primaires des villes doivent ètre honorés dans les suf- 
frages communs du bréviaire ; les saints apôtres, pa- 
trons de l'Eglise entière, reçoivent déjà cet honneur. 
Il n’est done pas possible de développer le culte sous 
ce rapport. Voici le décret de la S. Congrégation des 
Rites : 


Decretum. Cum omuium communi aeque, ac pio Ec- 
clesiarum more institutum sit, ut quos e sanctorum nu- 
mero sibi singulae patronos elegerint, eos etiam, adjecto 
illustri patronorum titulo, suis unaquaeque calendariis inscri- 
bant: Minime dubitandum est, quin Romana potissimum 
Ecclesia Principum Apostolorum Petri eb Pauli martyrio 
consecrata, ac supra alias in snmmum honoris et gloriao 
eulmen evecta, a fidei primordiis eosdem Apostolos uti 
Patronos habuerit apud Deum, seque in illorum tutela 
positam jure putaverit. Clarum antiquae huic traditioni 
perhibent testimonium tum S. Leo papa serm. 1 de SS. 
Petr. et Paul. ubi eos Romae patronos nominat speciales: 
« Sicut autem, inquit, et nos experti sumus, et nostri pro- 
bavere majores, credimus, atque confidimus, inter omnes 
labores istius vitae, ad obtinendam misericordiam Dei 
semper nos specialium patronorum orationibus adjuvandos; » 
tium quoque S. Maximus episcopus Taurinensis Homil. 3 
de iisdem, uhi eos Romae patronos appellat peculiares: 
« Horum hodie concursu laetissimo recolit Roma marty- 
rum; et quorum dudum impia persecuta est sanguinem, 
eorum nunc peculiari devota patrocinio gloriatur. » Eisdem- 
que celebri Disticho concinit Sanctus Venantius Fortuna- 
tur: « À fascie hostili duo propugnacula praesunt: Quos 
fidei turres urbs caput orbis habet. » 

At quia compertum est in ordine divini officii debita 
hac nota ac insigni titulo patronorum principalium Almae 
Urbis Sanctos eosdem apostolos nuncupari non consuevisse, 
eam fortasse ob causam, quod SS. Petrus et Paulus Ca- 
tholicae Ecclesiae Patroni caeteroquin generales habeantur. 
eaque propter in communibus suffragiis ubique per Eccle- 
siam ipsam invocentur: Sanctissimus Dominus Noster Be- 
nedictus Papa XIV solerter advertens, per hujusmodi Ec- 
clesiae universae generale patrocinium non effici, quominus 
iidem sint quamplurum per orbem Ecclesiarum patroni 
simul etiam peculiares, sive ut ajunt, principales, et hoc 
nomine in earum calendariis inscribantur; ratus est, non 
decere, ut quae ipsorum Patrocinio Roma prae caeteris 
laetatur, eos ubi maxime oportet, sacris videlicet in fastis 
patronos non appellet. 

Qua de re Sanclitas Sua, ut imposterum debita honoris 
et obsequii ratio servetur in recolenda memoria principum 
Apostolorum, quorum praesenti ope ac tutela Christiana 
Respublica, undique procellis acta, ac gravioribus in diem 
aerumnis confecta, tandem erigatur: Mandat, ac praecipit, 
memoratos Apostolorum Principes SS. Petrum et Paulum 
posthac Romano quoque calendario, sive ordini divini 
officii pro degentis in Urbe Cleri directione quotannis 
imprimendo, similiter inscribi, titulo scilicet principalium 
Urbis Patronorum non omisso. 

Praeterea eadem Sanctitas Sua inhaerens decretis alias 
editis a S. Rituum Congregatione, et a praedecessoribus: 
guis Romanis pontificibus approbatis, declarat, quod com- 
memorationi, quae in unaquaque civitate et dioecesi ex 
laudabili consuetudine, et rubricarum dispositione fit sanc- 
torum suorum patronorum principaliom inter suffragia 
Sanctorum post Laudes, et vesperas in divinis officiis, quando 
commemorationes sive suffragia Sanctorum recitantur, tum 
Romae tum alibi, ubicumque S. Apost. Petrus, et Paulus 


24 


371 


uti Patroni principales coluntur, satisfactum censeatur per 
eam commemorationem quae habetur post commemoratio- 
nem Biñae Virginis Mariae. Atque ita S. Sua mandat, de- 
cernit et declarat. Hac die 16 octobris 1748. — Fr. J. A. 
Card. Guadagni Pro Praef. — J. patriarcha Hierolym. secret. 


En 1752, Benoit XIV prescrivit un Triduum en 
honneur des Saints apôtres Pierre et Paul, pour faire 
suite à l'octave, et obtenir par la persévérance les 
grâces que le pontife implorait, selon ce qui est dit 
dans le livre de Judith: « Sachez que le Seigneur 
exaucera vos prières si vous persévérez fermement dans 
les prières en présence du Seigneur. » 


"Notifieazione. Fr. Giovanni Antonio per la misericordia 
di Dio vescovo di Frascati, della S. R. C. card. Guadagni, 
della Santità di nostro Signore vicario generale. 

Benchè la Santità di nostro Signore abbia luogo di 
sperare, che le ferventi publiche, e private preghiere che 
si fanno e continueranno a farsi nel corrente ottavario dei 
SS. Apostoli Pietro e Paolo, otterranno da Dio le sue be- 
nedizioni ne'presenti gravissimi bisogni di S. Chiesa. Non 
ostante, affine d'assicurarci sempre più le sue misericordie 
promesse al cap. 22 dell'Esodo con quelle parole: Si po- 
pulus meus clamaverit ad me, exaudiam ewm, quia 
misericors sum; vuole che terminato l'Ottavario sudetto 
si faccia un Triduo nella Chiesa di S. Maria in Vallicella. 
Comincerà questo venerdi 7 del corrente mese di luglio, e 
terminerà la domenica nove susseguente. S'esporrà il San- 
tissimo Sagramento alle ore 22 in punto. E si darà la 
Benedizione alle ore 28 4. Nostro Signore concede Indul- 
genza Plenaria a tutti quelli che in uno de' tre giorni su- 
detti confessati e comunicati in qualunque chiesa a loro 
arbitrio visiteranno a loro comodo la mentovata di S. M. in 
Vallieella; vi reciteranno divotamente almeno cinque Pater 
ed Ave e pregheranno il Signore, secondo la pia intenzione 
della Santità Sua. Profitti dunque ciascheduno di questo 


nuovo eccitamento, che da nostro Signore a continuare - 


l'orazioni intraprese con sicurezza che saremo esauditi, 
Scitole quoniam eraudiet Dominus preces vestras, si ma- 
nentes permamnseritis in orationibus in conspectu Domini. 
Judith, 4. 

Data in Roma dalla nostra residenza il 1° luglio 1752. — 
Fr. G. A. eard. vicario. — Ori segretario. 


— (Gowvernement de fait. Le Saint-Siége traitant 
avec le prince qui occupe le trône, n'entend pas décider 
la question de légitimité ni porter préjudice aux pré- 
tendants. 

Les papes sont souvent obligés de traiter dans l'in- 
terêt de la religion avec les gouvernements qui s'éla- 
blissent dans le monde. Le Saint-Siége envoie les nonces, 
traite avec les princes qui occupent le tróne, et leur 
donne le titre de rois, et tout autre titre qu'ils pren- 
nent eux-mêmes. Il n'entend pas résoudre la question 
de légitimité, ni porter préjudice aux prétendants qui 
croient avoir des droits. 

Cette maxime canonique est fort ancienne, car elle 
remonte tout au moins au concile général de Vienne 
* tenu l'an 1312. En effet, Clément V y publia une con- 
stitution portant que lorsque le souverain pontife, ver- 
balement ou par écrit, même dans une bulle, donne à 
quelqu'un le titre d'une dignité quelconque, ou traite 
avec lui, on ne doit pas en conclure qu'il entend re- 


MÉLANGES. 372 


connaitre et ratifier la dignité du personnage, n lui 
faire acquérir un nouveau droit. Ladite constitution a 
a été canonisée et placée dans les Clémentines, titre 


. de sententia. excommunicalionts. 


Jean XXII, successeur de Clément, se conforma à 
cette règle, par rapport à l'Ecosse, que Robert Bruce 
et Edouard roi d'Angleterre se disputaient. Le conti- 
nuateur de Baronius, ann. 1320, rapporte trois lettres 
du pontife (S 40, 41, 42). 

En 1459, l'empereur Frédéric et Mathias Corvin 
Se dispulaient la Hongrie. Le pape Pie II dit qu'il 
donnait le titre de roi au prétendant qui occupe le 
trône, sans croire par là faire tort à personne. 

Sixte IV, en 1475, rendit une constitution solen- 
nelle pour confirmer la disposition. Peu importe qu'un 
prince soit recu au consistoire, et traité comme em- 
pereur ou roi; que des légats et des nonces lui soient 
adressés, et que tout le monde en donge le titre; le 
pape ne veut pas lui conférer un droit quelconque 
sur le royaume et la dignité, ni causer un préjudice 
à d'autres qui peut-être ont un droit. 

En 1709, pendant la guerre de la succession d'Espa- 
gne, Clément XI déclara dans une alloculion consistoriale 
qu'il donnait à l'archiduc Charles d'Autriche le titre de 
roi d'Espagne, en réservant les droits des prétendants 
à cette couronne. 

. Notre siècle voit de fréquentes révolutions. En 1830. 
des changements de dynasties et de gouvernement 
ayant eu lieu dans plusieurs royaumes, Grégoire XVI 
crut devoir confirmer la constitution de Clément V, si 
fréquemment invoquée et renouvelée par les papes Jean 
XXII, Pie II, Sixte IV, et Clément XI. Il publia donc 
la bulle Sollicitudo ecclesiarum, en date du 7 août 
1831. Voici ce document : 


Gregorius episcopus servus servorum dei ad futuram 
rei memoriam. 

Solicitudo Ecclesiarum, qua Romani Pontifices ex com- 
missa sibi divinitus christiani gregis custodia assidue ur- 
gentur, eo ipsos impellit, ut quod in terrarum gentiumque 
omnium orbe ad rectam rei sacrae procurationem, atque 
ad animarum salutem magis expediat, nitantur impense 
conciliare. Ea tamen identidem est temporum conditio, eae 
in imperio statuque civitatum vicissitudines, commutatio- 
nesque, ut inde praepediantur ipsi haud raro, quominus 
spiritualibus populorum, necessitatibus prompte, libereque 
subveniant. Posset enim ab iis potissimum, qui secundum 
elementa mundi sapiunt, rapi in invidiam auctoritas eo- 
rumdem, quasi studio partium permoti judicium quodatn- 
modo de personarum juribus ferant, si pluribus de princi- 
patu contendentibus quidpiam ipsi pro illarum regionum 
ecclesiis, ac praeserlim ad earum episcopos adsciscendos 
decernant, re cum iis collata, qui actu ibidem summa 
rerum potiuntur. Infestam hanc, perniciosamque suspicio- 
nem omni fere aetate insectati sunt Romani Pontifices , 
quorum tanti interest, ipsius fallaciam patefieri, quanti 
stat aeterna illorum salus, quibus ob id caussae opportuna 
denegentur, vel saltem diutius, ac par est, differantur 
auxilia. 

Huc sane dumtaxat spectavit felicis recordationis Prae- 
decessor Noster Clemens V qui in generali Viennensi conci- 
lio saluberrima constitutione cautum edixit, ut si quem 
Summus Pontifez sub titulo cujuslibet dignitatis ex certa. 
Scientia, verbo. constitutione. vel literis nominet, honoret. 


373 


seu quovis alio modo tractet, per hoc in dignitate illa 
ipsum approbare non intelligatur, aut quicquam ei iri- 
buere novi juris ('). 

Id et luculentissime testatus est Joannes XXII, quando 
ad Roberium Brusium, qui regem Scotorum agebat, Litte- 
ras concordiae caussa se dare scripsit sub regia intitula- 
tione, probe gnarus, per eam ex Clementinae constitutionis 
praescripto nec juri regis Angliae detrahi, nec ipsi novum 
aliquod jus acquiri. Quod nedum binis ad ipsum Rober- 
tum litteris denunciavit , sed et epistola officii plena ex- 
presse admonuit Eduardum Angliae regem, cun quo de 
Scotiae dominatu contentio illa fervebat, ne scilicet per 
hujusmodi intitulationem censeret quidpiam alterutrius juri 
vel accrevisse vel esse detractum (*). 

Nec absimili consilio Pius II usus est, quando de 
Hungarorum principatu inter imperatorem Fridericum, et 
Mathiam Joannis Huniadis filium dimicabatur. Respondit 
quippe, illum a 8e ex more nuncupari regem qui regnum tene- 
ret, quo actu nulli inquit detrimentum se arbitrari illatum (*). 

Hanc porro agendi rationem, quam ab Apostolica Sede 

vel a priscis iqmporibus servatam novimus, constitutione, 
qnam in perpetuum valituram et irrefragabilem dixit, ra- 
tam habuit Xistus IV, fel. rec. pariter praedecessor noster, 
aique speciatim confirmavit, ut nimirum si qui pro regi- 
bus, aut in aliqua dignitate constitutis a Romanis Ponti- 
fidbus recepti, nominati, ant tractati fuerint tam per se, 
quam per nunlios, aut ipsimet se nominaverint, et ab aliis 
quibuslibet pro talibus nominati, recepti, vel tractati fue- 
rin, ac si personaliter, aut per eorum oratores in consis- 
toris, vel aliis quibuslibet actibus collocati, vel admissi 
etiam coram pontifice extiterint, nullum ipsis ex similibus 
actibus in regnis et dignitatibus hujusmodi jus quomodo- 
libet de novo acquiratur, vel aliis jus habentibus praeju- 
dicium aliquod inferatur (*). 

Hinc ad praestitutam hisce constitutionibus normam su- 


periori saeculo Clemens XI, immortalis memoriae pontifex ' 


nedum titulo catholici regis serenissimum Austriae archi- 
ducem Carolum nuncupavit, sed et jurium illi adnexorum 
usum, quoad diliones, quas tenebat, seu forsam ipsum de 
cetero tenere contigisset, minime in posterum se denegatu- 
rum monuit, diserte in consistorio professus, so praenun- 
ciatas praedecessorum constitutiones adprobare, ei innovare, 
ut ita jura eorum praeserlim, qui de Hispanici regni suc- 
cessione contendebant, aequaliter salva reinanerent ("). 
Verum si hoc fuit semper in more positum, instituto- 
que Apostolicae Sedis, sub memoratis conditionibus rectae 
sacrarum rerum procurationi ubique instare, quin ulla inde 
pro cognoscendis, decernendisve dominantium juribus san- 
dia censeretur dispositio; id certe multo magis in tanta 
rerum publicarum mobilitate, aique in crebris ipsarum 
conversionibus curandum nobis est, ne humanis er ratio- 
nibus deserere quadammodo eeclesiae caussam videamur. 


Quare audita selecta venerabilium fratrum nostrorum : 


S. R. E. cardinalium congregatione, de Apostolicae potestatis 
plenitudine, motu proprio, ac de matura deliberatione, prae- 
dictam constitutionem felicis recordationis Clementis V, 
praedecessoris nostri, quam occasione non absimilium super 
aliquo principatu contentionum ceteri praedecessores nostri 


(*) Cap. 8i Summus Pontifex. De sententia excommunicationis in 
t 


(^ Extant ires in eam rem epistolae Joannis XXII apud Ray- 
Baldum ad annum 1320, & 40, 41, 42. 

(*) Apud Baynald. ad ann. 1459, 8 18. 

(^) Xistus IV. const. Hac in perpetuum kal. feb. 1475. 
L () Ita oratione consistoriali habita in consistorio die 14 octo- 
ris 1709. 


MÉLANGES. 


914 


Joannes XXII, Pius II, Xistus LV, et Clemens XI, appro- 
barunt eb innovarunt, exemplis eorumdem inducli, iisque 


prorsus inhaerentes, similitef approbamus, ac denuo san- 


cimus, declarantes pro futuris quoque temporibus, quod si 
quis a nobis vel a successoribus nostris, ad spiritualis ec- 
clesiarum fideliumque regiminis negotia componenda, titulo 
cujuslibet dignitatis etiam regalis ex certa scientia, verbo, 
constitutione, vel literis aut legatis quoque hinc inde oratori- 
bus nominetur, honoretur, seu quovis alio modo, actuve, quo 
talis in eo dignitas facto agnoscatur, aut si easdem ob causas 
cum iis, qui alio quocumque gubernationis genere rei pu- 
blicae praesunt, tractari, aut sanciri aliquid contigerit, 
nullum ex actibus, ordinationibus, et conventionibus id 
generis jus iisdem attributum, acquisitum, probatumque 
sit, ac nullum adversus ceterorum jura et privilegia ac 
patronatus discrimen , jacturaeque et immutationis argu- 
mentium illatum censeri possit ac debeat: quam quidem 
de jurium partium incolumitate conditionem pro adjecta 
actibus istiusmodi habendam semper esse edicimus, decer- 
nimus, el mandamus, illud iterum nostro ac Bomanorum 
Pontificum successorum nostrorum nomine denunciantes, in 
hujusmodi temporum, locorum, personarumque cireumstan- 
liis ea tantum quaeri, quae Christi sunt, atque unice, ve- 
Juti susceptorum consiliorum finem, ea ob oculos versari, 
quae ad spirituslem aeternamque populorum felicitatem 
facilius conducant. 

Decernentes, hasce literas semper firmas validas et ef- 
ficaces existere et fore, suosque plenarios et integros effec- 
tus sortiri et obtinere, atque ab eis ad quos spectat et 
pro tempore qnandocumque spectabit inviolabiliter obser- 
vari debere: in contrarium facientibus etiam erpressa spe- 
cifica et individua mentione dignis non obstantibus qui- 
buscumque. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam 
nostrae approbationis, sanctionis, declarationis, denuncia- . 
lionis, decreti, mandati, ac voluntatis infringere vel ei ausu 
temerario contraire; si quis autem hoc attentare praesum- 
pserit, indignationem Omnipotentis Dei ac Beatorum Petri 
et Pauli Apostolorum ejus se noverit incursurum. Datum 
Romae apud Sanctam Mariam Majorem anno Incarnationis 
Dominicae millesimo octingentesimo trigesimo primo nonis 
augusti pontificatus nostri anno primo. B. card. Pacca pro 
Dat. — Th. card. Bernettus. — Visa de Curia D. Testa. — 
V. Cugnonius. — Loco «f plumbi. 


— Le bienheureux Jean-Baptiste de Rossi. Appro- 
bation de deux miracles pour le canonisation. 

Le bienheureux Jean-Baptiste de Rossi, chanoine 
de la collégiale de Sainte Marie in Cosmedin, à Rome 
mort en 1764, fut béatifié en 1859. La cause ayant 
été reprise pour la canonisation, deux miracles ont été 
soumis à la S. Congrégation des Bites. La réunion 
anté-préparatoire a été tenue en janvier 1877; la 
congrégation générale, en présence du Saint-Pére, a 
été célébrée au mois de juin de la méme année. Enfin 
le troisième dimanche de l'avent, Sa Sainteté a rendu 
le décret approuvant deux miracles. 


Decretum. Romana seu Januen. canonizationis Beati 
Joannis Baptisiae de Rubeis, confessoris, canonici Basi- 
licae collegiatae S. Mariae in, Cosmedin Super dubio An, 
et de quibus miraculis constet in casu et ad effectum de 
quo agitur. Ineffabili providentia, qua pro tempore vicibus 
Deus Ecclesiam suam opportunis adsistit et fidelium sa- 
luti consulit, plures superiori saeculo excitavit viros vir- 
tutum splendore conspicuos, ut inter persecutiones, quibus 





919 


impetebatur Ecclesia et acerbiores quae imminebant, in iis 
haberetur christianae perfectionis exemplum, et praesens 


suffragiorum praesidium. Hos inter sauctitatis heroes misit - 


Dominus beatum Joannem Baptistam De Rubeis evange- 
lizare hac potissimum in Urbe pauperibus. Animarum enim 
zelo exardens erga cujusque conditionis homines, sed abjec- 
tissimos praecipue de plebe hospitio Sanctae Gallae ex- 
ceptos, publicis adhortationibus, ac privatis colloquiis mira 
et indefessa patientia rusticanos erudiens, quamplurimos 
Christo lucratus est: factus quippe infirmis infirmus, ut 
omnes faceret salvos. Nullis siquidem laboribus parcens, 
et confessiones audiendo, et invisendo aegrotos phthisi 
speciatim tabescentes, in excolenda Domini vinea operarius 
impiger laboravit. Fuit itaque ipse exemplum omnibus in 
conversatione, in caritate, in castitate, singulariter vero 
Christi ministris, ut exemplum ejus imitantes animarum 
curam eo alacrius intenderent, quo veterator christianorum 
hostis callidiori astu fidei veritati morumque honestati in- 
sidiaretur. Evangelici tandem ministerii laboribus penitus 
consumptus requievit in osculo Domini anno sexagesimo 
quarto anteacti saeculi, triduo ante Philippi Neri festum, 
ejus gloriam celebraturus in caelo, cujus in terra fuerat 
studiosissimus imitator et cliens. Sanctitatis autem fama, 
quam virtutum praestantia, et caritate in proximum vivens 
obtinuerat, latius post obitum ejus pererebuit, prodigiorum 
testimonio, quibus Dominus hunc suum fidelem ministrum 
clarificare dignatus est. 

Haec profecto omnia'post maturam, ut moris est, Sa- 
crorum Rituum Congregationis disquisitionem apostolicae 
auctoritatis decretis confirmata fuere, ac Pius Papa IX 
sa. me. Joannem Baptistam de Rubeis nonis martii anno 
MDCCCLIX beatitatis gloriam promeruisse solemniter pro- 
nunciavit. Dominica autem V post Pascha insequentis anni 
beatificationis ejus solemnitas celebrata est. Brevibus vero 
diebus post hujusmodi festum, beati Joannis Baptistae 


nomen novis pleneque mirificis prodigiis Deus illustravit, 


ita quodammiodo ostendens efficaciam suffragiorum ad im- 
petrandam corporum valetudinem, illius, qui in vita sua 
totus fuerat in procuranda animarum salute. 

Duo itaque eaque praeclara miracula beato Joanne 
Baptista intercedente patrata Sacrae Rituum Congregatio- 
nis examini a postulatoribus proposita, discussa primo 
fuere in antepreaparatorio conventu penes rinum cardina- 
lem Miecislaum Ledochowski causae relatorem decimo 
kalendas martii anno MDCCCLXXVII; secondo in prae- 
paratoriis comitiis quarto decimo kalendas februarii hoc 
anno MDCCCLXXIX in apostolico Vaticano palatio ante 
rios cardinales sacris ritibus tuendis praepositos; tertio 
tandem in generali congregatione eodem anno decimo ter- 
iio kalendas julii coram sanctissimo domino nostro Leo- 
ne Papa XIII in Vaticano habita in qua rius cardinalis 
relator dubium proposuit: Án, et de quibus miraculis con- 
Stet in casu et ad effectum de quo igitur? Singuli autem 
quotquot aderant tum patres consultores, tum reverepdis- 
simi cardinales unanime ediderunt suffragium. 

His vero auditis, sanctissimus dominus noster juxta 
piissimum romanorum pontifieum morem, antequam suam 
pronunciaret sententiam, attenta negotii gravitate, hortatus 
omnes enixe est ul superni luminis et consilii opem a Deo 
implorarent. 

Re autem mature perpensa, fervidisque iteratis preci- 
bus, supremum ac definitivum decretum proferre statuit. 
Hac itaque die, dominica scilicet tertia sacri adventus, 
postquam divinam hostiam obtulit in privato pontificio sa- 
cello, ad suam Vaticanam nobiliorem aulam pergens solio 
sedit, et ad se accitis rino card. Dominico Bartolini sa- 


MÉLANGES. 


916 


erorum rituum congregafioni praefecto, et riño car. Mie- 
cislao Ledochowski causae relatore, simulque R. P. Lau- 
rentio Salvati s. fidei promotore, meque infrascripto se- 
cretario, iisque adstantibus solemniter declaravit: Constare 
de duobus miraeulis iu secundo genere a Deo patratis in- 
lercessore beato Joanne Baptists De Rubeis, nimirum de 
primo: Instantaneae perfectaeque sanationis Mariae Sartori 


a tumore encephaloideo ventriculi eum immediata corporis - 
habitus et jamdiu extinctae lactis secretionis restitutione; - 


de altero vero: Instantaneae perfectaeque sanationis Sor. Ma- 


riae Theresiae Leonori a fungositate scirrhoss tonsillarum - 


cum discrasia exulcorativa universali. 


Hoc autem decretum publici juris fieri, et in sacrorum 


rituum Congregationis acta referri mandavit. Die XIV de- 
cembris MDCCCLXXIX.' 


— Association de la perpétuelle adoration du Saint- — 
Sacrement et de l’œuvre des pauvres églises. Décret de 
la S. Congrégation des Evéques et Réguliers approu- 


eant le réglement de l'association. 


Inter multiplices pias institutiones, quibus catholica 


Ecclesia exornata refulget, haud exiguum profecto tenet 
locum pia sororum votorum simplicium societas in Bel. 
garum ditione oborta et in plures christiani orbis dioe- 
ceses dein diffusa, quae ab Adoratione perpetua SSmi Sa. 


cramenti nuncupatur, quaeque crebris sive laudis, sive ap- 
probationis decretis a S. Sede condecorata fuit. Pia haec 
Societas jam inde ab anno 1848, ad finem propositum ube 


rius assequendum, associationem instituit fidelium utriusque 
sexus, arcto sibi vineulo conjunetam, atque in omnibus: - 
locis erigendam, praesertim ubi eisdem instituti domu: - 
extarent, sub nomine Adorationis perpetuae et operae ec- 


clesiarum pauperum, cujus scopus duplex est, nempe ado- 
rationem perpetuam SSmi Sacramenti pro viribus dilatandi, 
et auxilium praebendi ecclesiis pauperibus regionis, nec non 
in loeis missionum. Ex qua pia consociatione cum uberes 
fructus Ecclesiae provenerint, archiassociationis titulo, plu- 
rimisque indulgentiis et gratiis spiritualibus Apostolica Sedes 
ilam cumulavit, nec non facultatem nuperrime impertita 
est primariam dictae archiassociationis sedem sive centrum, 
Romam penes praefati instituti domum transferendi. Quare 
guperiorissa generalis ejusdem instituti, translationis hujus- 
modi nacta occasione, opportunum duxit archiassociationis 
statutum, gallice Réglement, SS. D. N. Leoni PP. XIII 
humillime submittere, enixisque precibus postulavit, ut 
illud ab hac S. Congregatione Episcoporum et Regularium 
approbaretur. Itaque .emi patres praefatae S. Congrega- 
tionis, audito voto emi protectoris, attentoque zelo enun- 


ciatarum sororum, quo Adorationem perpetuam SSmi Sa- 


cramenti diffundere subsidiaque pauperibus ecclesiis con - 
ferre nituntur, mature omnibus perpensis suprarelatum 
statutum, gallico idiomate exaratum, prout in hoc exem- 
plari continetur, confirmare et approbare dignati sunt, prout 
praesentis decreti tenore approbatur et confirmatur, salva 
ordinariorum jurisdictione ad formam SS. Canonum et Apos- 
tolicarum constitutionum, plurimum in Domino confisi prae- 
dicti instituti sorores, et utriusque sexus sodales enunciatae 
Archiassociationis, hoc publico S. Sedis testimonio exci- 
latos, magis ac magis in vinea Domini adlaboraturos. uber- 
rimosque fructus certatim allaturos. Contrariis quibuscumque 
non obstantibus. 

Datum Romae ex secretaria memoratae S. Congrega- 
tionis Episcoporum et Regularium die 12 januarii 1880. 
— F. Card. Ferrieri, praef. — J. B. Agnozzi secr. 


377 


— Associations. et confréries de la perpétuelle ado- 
ration du Saint-Sacrement ét de l’œuvre des pauvres 
églises. Indulgences concédées par bref pontifical. 


Leo PP. XIII. Ad perpetuam rei memoriam, Benedi- 
cente Domino, variis jam in orbis regionibus institutum 
religiosarum sororum, quae ab Adoratione perpetua SSmi 
Eucharistiae Sacramenti et ad pauperiores ecclesias sacra 
suppellectili comparandas nomen habent, longe auctum et 
diffusum est, et non modo in quavis eisdem Instituti domo, 
sed etiam in locis, ubi institutum adhuc desit, utriusque 
serus christifidelium associationes seu sodalitates sub eodem 
titulo erectae reperiuntur, quae religiosi instituti eundem 
sibi scopum finemque proponunt, sacramentum augustum 
sine intermissione adorandi, et sacra pro pauperibus ec- 
clesiis suppellectilia conficiendi. Quin imo vi decreti S. Con- 
gregationis indulgentiis sacrisque reliquiis praepositae, die 
1 februarii anno 1879 dati, archisodalitatis sedes, domo 
instituti principe Bruxellis constituta, Romam translata fuit. 
Jam vero significari nobis curavit dilecta in Christo filia 
Anna de Meéus, praefati instituti antistita generalis, ma- 
xime e re fore, si memoratas sodalitates tum diebus festis 


sanctorum patronorum instituti minus principalium, tum 


occasione novemdialis supplicationis, expiatoriam quam vo- 
cant, coelestibus Ecclesiae thesauris ditare dignaremur. 
Porro nos, ut sodalitates hujusmodi de catholica religione 
et de sancta Apostolica Sede optime meritae, majora in 
dies incrementa suscipiant, exhibitis super hac re suppli- 
eationibus' obsecundandum ut infra libenter censuimus. 
Itaque de omnipotentis Dei misericordia, ac beatorum Petri 
et Pauli Apostolorum ejus auctoritate confisi, omnibus 
et singulis utriusque sexus Christifidelibus e prafatis so- 
dalitatibus in quavis memorati instituti domo, aut alibi 
canonice erectis vel erigendis; si vere poenitentes el con- 
fessi ac S. communione refecti ejusdem instituti ecclesiam 
seu oratorium, aut aliam ecclesiam sive oratorium, ubi 
ipsa sodalitas canonice instituta sit, vel etiam respectivam 
parochialam ecclesiam diebus festis Ss. Francisci Asisinatis 
et Ignatii Loiolaei, à primis vesperis usque ad occasum 
solis dierum hujusmodi, singulis annis devote visitaverint, 
el ibi pro christianorum principum concordia, haeresum 
extirpatione, peccatorum conversione ac S. matris Ecclesiae 
exaltatione pias ad Deum preces effuderint, quo ex hisce 
die id praestiterint, plenariam omnium peccatorum suorum 
indulgentiam et remissionem misericorditer in Domino con- 
cedimus. Praeterea eisdem confratribus et consororibus so- 
dalitatum, in qualibet dicti pii instituti domo aut alibi 
nunc et pro tempore existentium, dummodo ut superius 
dirimus canonice erectae fuerint, si novemdiali supplica- 
tioni expiatoriae nuncupatae, quae juxta instituti leges quo- 
tannis haberi solet, in qualibet instituti ecelesia vel ora- 
torio, seu etiam in alia ecclesia aut oratorio, ubi memo- 
rata sodalitas erecta existit, saltem quinquies devote ads- 
titerint, el vere poenitentes et confessi ac S. communione 
refecti, uno ex his novem diebus, ad cujusque eorum ar- 
bitrium sibi eligendo, ecclesiam vel oratorium ut supra, 
übi pio huic exercitio adfuerint, devote visitaverint, et ibi, 
nti diximus, oraverint, plenariam similiter omnium pec- 
catorum suorum indulgentiam et remissionem impertimur. 
Quas omnes et singulas indulgentias ac peccatorum remis- 
siones etiam animabus christifidelium, quae Deo in cha- 
ritate conjunctae ab hac luce migraverint, per modum suf- 
fragii applicari posse indulgemus. In contrarium facien- 
libus non obstantibus quibuscumque. Praesentibus perpe- 
luis futuris temporibus valituris. Volumus autem ut prae- 
sentium litterarum transumptis seu exemplis etiam im- 


MÉLANGES. 


278 


pressis, manu alicujus notarii publici subscriptis et sigillo 
personae in eoclesiastica dignitate constitutae munitis, eadem 
prorsus adhibeatur fides, quae adhiberetur ipsis praesen- 
tibus si forent exhibitae vel ostensae. 

Datum Romae apud S. Petrum sub annulo piscatoris 
die 23 martii 1880 pontificatus nostri anno tertio. — 
Th. Card. Mertel. 


— Prédicateurs. Audience pontificale. Allocution 

du Saint-Père. ' 

Le 4 juillet 1880. notre saint-pére le pape Léon 
XIII a recu dans la salle ducale du Vatican les pré- 
dicateurs venus de toutes les parties du monde chrétien. 
Italie, France, Espagne, Autriche, Prusse, Pologne, 
Angleterre, Dalmatie, Smyrne, Constantinople, Inde, 
Amérique septentrionale et méridionale ont été repre- 
sentées à la réunion, à laquelle vingt-deux cardinaux 
ainsi que plusieurs évêques el prélats ont assisté. Une 
adresse commune ayant été lue, le saint-père a pro- 
noncé le discours suivant : 


Etsi Nobis nunquam, dilecti filii, dubium fuit, quin 
studium et voluntas erga Nos et hanc Apostolicam Sedem 
in vobis summa essent, tamen hodie id magis perspicimus 
cum ex hac frequentia vestra, tum ex officii atque obser- 
vantiae significatione, quam modo verbis amplissimis vestro 
omnium nomine fieri vouluistis. Libenter amplectimur 
talem animum, et in hoc magnopere laetamur, quod vos, 
non sine consilio cuncta providentis Dei, Evangelii prae- . 
cones ac caelestium bonorum nuntii, communi proximorum 
saluti deserviatis. — Non possumus autem non probare 
vehementer propositum vestrum, dilecti filii, qui romanam 
istam peregrinationem ultro et alacriter suscepistis, ut 
prope Sedem Pontificatus maximi renovare animos, atque 
e sepulchro Principis Apostolorum dignos nobilitate vestra 
spiritus haurire et efferre possetis. 

Profecto illud non caret veritate a vobis dictum, eum 
nunc eursum esse temporis et rerum, ut humani generis 
Societas ad instituta ethnicorum, ignominioso regressu, in- 
clinare videatur. Quae sane inclinatio rerum et temporum 
maxime cernitur jn existimationibus et judiciis eorum, qui 
nunc sunt, hominum, in legibus, in moribus, in actione 
vitae quotidiana. Has enim res omnes, quae a christiana 
virtute informatae et Christi ipsius vestigiis impressae su- 
perioribus saeculis mirifice floruerunt, nunc videmus rationis 
humanae angustis limitibus definitas et soli arbitrio cor- 
ruptae hominum naturae permissas.Si nobis ante nos exempla 
non existerent et domestica et viva, incredibile videretur 
post lumen ubique diffusum evangelicae veritatis, tot prae- 
sertim ac tantis ex ea perceptis fructibus, cognitaque ethni- 
cae superstitionis pernicie, plures tamen esse, qui illum 
rerum restitui cupiant non tam ordinem, quam perturba- 
lionem, in qua vis juri, sensus rationi, corpus menti an 
lecedere judicetur. Sed a corruptela morum, ab insidiis va- 
ferrimorum hominum, doctrinarumque caelestium oblite- 
rata memoria, accedentibus telis illius igneis, qui homicida 
fuit ab initio, ad teterrimum illud vitae genus non dif-. 
ficilis factus est aditus. 

Avertendae pesti tam nefariae nihil potest efficacius, 
quam divina oraculä cogitari, ea ipsa, quorum praedica- 
tioni profani veterum ritus fracti profligatique cesserunt. 
Hausta e sinu Patris doctrina, Judaeorum generi a Christo 
Domino tradita, ab Apostolis in omnes terrarum gentes 
disseminata, quae mentes illustrat, quae animos ad omne 
decus virtutis impellit, universae hominum societati causa 





379 


salutis fuit ac sempiternae auspex felicitatis. Elenim ad 
Evangelii auntium, spectaculo prodigiorum divinaque vir- 
tute permovente animos, continuo insperata ubique mu- 
tatio morum apparuit Prae jmmoderato amore sui, valuit 
in homine caritas; effrenatae luxuriae consuetudinem fuga 
voluptatum excepit; uldscendi libidinem ignoscendi volun- 
tas, superbiam modestia, avaritiam liberalitas, iracundiam 
mansuetudo consecutae sunt. — Alque omni superiorum 
iemporum memoria mos christianus concionandi mirabiliter 
profuit ad fidei et morum sanctitatem; nec fuit unquam 


Sacrorum oratorum inopia in suo genere excellentium et 


de hominum gocietate optime meritorum, qui civiles dis- 
cordias sustulerint, qui obtemperationem legitime impe- 
rantibus eonciliarint, qui commemoranda divinorum judi- 
ciorum severitate multitudinem in officio continuerint. Ne- 
que hoc tempore minima est egregiorum virorum copia, 
a quibus eosdem plane fructus jure expectat Ecclesia. Nam 
in evangelicis concionibus divina Christi virtus est maxime, 
quae dicentibus facultatem tribuit persuadendi, audientibus 
parendi voluntatem: (Christus autem heri et hodie, ipse 
et in saecula. 

Verum ad munus istud Apostolicum sancte et utiliter 
obeundum, plura in iis postulantur, a quibus exercetur. — 
Et primo quidem inest unice in verbo Dei vis illa vir- 
tutum altrix et vitiorum domitrix, quam nuper comme- 
moravimus. Quoniam autem verbum Dei in sacris Litteris 
continetur, atque in iis quae sunt aut ab Ecclesiae Pa- 
tribus conscripta, aut rite apud catholicos memoriae pro- 
dita, hi sunt omnino sacrae eloquentiae fontes, hinc omnis 
docendi norma sumenda. Quod tamen non ita intelligi vo- 
lumus, ut adjumenta atque opes negligantur, quas humana 
ratio suppeditat, cum et ipsa sit quidam veluti divini lu- 
minis radius. — Deinde, auctore Paüllo Apostolo, curan- 
dum est ut erudiantur ad religionem homines non in per- 
suasibilibus hwmanae sapientiae .verbis, hoc est non re- 

conditis exquisitisque sententiis, non fucata orationis specie 
atque pompa, sed im simplicitate sermonis, in humilitate 
crucis Christi, ut appareat non ab hominum prudentia, sed 
a virtute Dei omnem  efficientiam proficisci. — Tenenda 
tamen est ars oratoria, fugiendumque inficetum et rusti- 
cum dicendi genus, quia orationis elegans copia allicere 
animos audientium solet et ad divinarum legum jussa af- 
fatim flectere. — Demum ex omnibus sacrorum oratorum 
laudibus haec longe est marima, componere vitam Aposto- 
lico muneri admodum congruentem, caritate pollere, ad 
alienas se utilitates totos porrigere, rectefactis in exem- 
plum excellere. Habet enim suas virtus illecebras, quibus 
mire trahuntur homines; ipsoque rerum usu edocemur, po- 
pulum christianum ad eos potissimum audiendos, qui vitae 
integritate praefulgeant, naturali quadam propensione mo- 
veri ac rapi — Quam ad rem singulari cum gaudio in- 
telleximus auctum esse fere ubique in populo fideli reli- 
giosae institutionis studium, ita ut verbum Dei, in quo 
est saluberrimus animorum cibus, cupidius passim appe- 
tatur. Commenta et inania rerum simulacra, quibus tam 
saepe ludificantur mentes, quotidie experiendo delentur; 
cumque fluxis et caducis rebus impliciti de felicitate de- 
sperandum esse homines sentiant, ad fidem christianam 
confugiunt mansura bona pollicentem. 


Vos itaque, dilecti filii, excipite hanc animorum com-, 


parationem optimam, dicendoque perficite ut aeternae sa- 
lutis semen large copioseque in populos diffundatur. — 
Vim sapientiae. qua auditores vestri meliores fiant, er iis 
fontibus deducite, quos indicavimus — Praecipue vero ut 
in evolvendis sanctorum Patrum scriplis sedulam soler- 
temque operam impendatis, iterum et vehementer horta- 


MÉLANGES. 


380 


mur. — Juverit etiam frequenter versare manu Sancti Tho- 
mae Aquinatis immortalia volumina; ille enim gravitate 
sententiarum atque altissimae docírinae copia ad usus. 
vestros mirabiliter aptus; praesertim in iis operum suo- 
rum partibus, in quibus vel de virtutibus eb vitiis disputat,. 
vel divinos libros explanat. 

Agile igitur, dilecti filii, evangelicae veritatis propa- 
gatores; copioso hoc apparatu instructi, dominicum campum- 
percurrite, plantando et rigando intenti; Deus autem in- 
crementwm dabit. 

Quo autem plenior opera vestra ac fructuosior futura 
Bit, caelestium munerum auspicem accipite, dilecti filii, 
Apostolicam Benedictionem, quam vobis omnibus pera-— 
manter in Domino impertimus. — 

Saint Thomas d'Aquin a été établi patron des 
universités et de tous ceux qui cultivent les sciences. 
Le Saint-Pére a cru devoir désigner S. Jean-Chrysos- 
tóme comme protectenr des prédicateurs. Il a accueilli 
la demande présentée par les directeurs de la réunion 
en ces termes: 

Ut optatis vestris respondeamus, sacros oratores in fi- 


. dem ac tutelam collocamus sancti Joannis Chrysostomi Ec- 


clesiae Doctoris, quem omnibus ad imitandum exemplar 
proponimus. Hic, ut omnibus exploratum est, christianorum 
oratorum est facile princeps; aureum ejus eloquentjae flu- 
men, invictum dicendi robur, vitae sanctitudo apud omnes 
gentes summis laudibus celebrantur. 


— Lettre du Satnt-Pére aux archevéques et. &véques 
des provinces ecclésiastiques de Turin, de Verceil et 
de Gênes. Mariage civil. Projet de loi du gouverne- 
ment italien. défendant de procéder au mariage reli- 
gieux avant d'avoir fait la cérémonie civile. Protestation 
du Saint-Père et des évêques. 


Venerabili Fratelli. Ci siamo grandemente compiaciuti 
della vostra pastorale sollecitudine, o Venerabili Fratelli, 
nel prendere alacremente la difesa del matrimonio cris- 
tiano, or che viene minacciato da un nuovo sfregio con 
la promulgazione d'un penale interdetto contro la religiosa 
celebrazione del medesimo. — Ben ricordiamo come voi 
stessi, e generalmente tutto l'episcopato italiano, senti- 
tamente protestaste anche in passato, contro proposte di 
simil fatta che andavano a ferire la dignità e la libertà 
del connubio cristiano. Ma ora voi raddoppiando gli sforzi 
per iscongiurare dalla cattolica Italia questa nuova scia- 
gura, rinnovaste le vostre rimostranze ed autorevoli ri- 
chiami: e quantunque questi non abbiano avuto sin qui 
altro effetto ed altro onore che quello di un'arida men- 
zione, condannali poi all'archivio senza lettura e senza 
esame; non à per questo men degna di essere da noi com-. 
mendata l'opera vostra per avere opportunamente procla- 
mata la verità cattolica al cospetto anche di quelli che, de- 
eisi di battere la via dell'errore ad ogni costo, schifano 
la voce amica che alla verità li richiama. 

Del resto ben a ragione, o Venerabili Fratelli, lamen- 
tavate come funesta alla religione e alla morale una riforma 
di tal fatta, che dopo aver tolto ogni valore giuridico al 
cristiano matrimonio, ne inceppa la celebrazione e la sot- 
topone con penali sanzioni alle esigenze di un procedi- 
mento civile. Conviene sconoscere i principii fondamentali 
del cristianesimo, e diremo anche le nozioni elementari del 
naturale diritto, per affermare che il matrimonio sia una 
creazione dello Stato, e niente più che un volgare con- 
tratto e un sociale consorzio, tutto di ragione civile. La con- - 


381 


nubiale unione non è opera o invenzione dell'uomo: Iddio 
sbesso, supremo Autore della natura, sin dalle prime con 
detta unione ordind la propagazione del genere umano e 
la costituzione della famiglia: e nella legge di grazia, 
la volle di più nobilitare con imprimerle il divino suggello 
del sacramento. Ondechè il matrimonio per giure cristiano, 
in quanto concerne la sostanza e santità del vincolo, è un 
atio essenzialmente sacro e religioso, il cui ordinamento 
naturalmente appartiene alla potestà religiosa, non per de- 
legazione dello Stato, o per assenzo di Principi, ma per 
mandato del divin Fondatore del cristianesimo e Autore 
dei Sacramenti. 

Voi ben sapete peraltro, o Venerabili Fratelli, come per 
coonestare le intrusioni del potere civile nella legislazione 
cristiana del matrimonio, pongasi in campo, qual portato 
del moderno progresso, il concetto della dissociazione del con- 
tratto dal Sacramento; sicchè consideratolo, isolatamente come 
contratto, lo si vuole intutto assoggettare alla signoria dello 
Stato, lasciando alla Chiesa la sola ingerenza di una rituale 
benedizione. Ad accreditar poi simile teoria si ricorre.all'au- 
torità di codici stranieri, eal fatto di qualche nazione cattolica, 
presso cui il matrimonio è oggidi governato da una legisla- 
zone al tutto civile e laicale. 

Ma checchè dicano giuristi acattolici o ligii all'auto- 
erazia dello Stato, egli è certo cha la coscienza di quanti 
sono sinceramente cattolici non puà accogliere questa dot- 
trina come base d'una legislazione cristiana sul matrimonio, 
per la ragione cho fondasi sopra un errore dommatico più 
volte condannato dalla Chiesa, quale à? quello di ridurre 
il sacramento ai una estrinseca ceremonia e alla con- 

dizione di un semplice rito; dottrina che sovverte l'essen- 
ziale concetto del matrimonio cristiano, nel quale il vin- 
colo connubiale santificato dalla religione, s'identifica col 
Sacramento e costituisce inseparabilmente eon esso un solo 
soggetto ed una sola realità. Perlocchè dissacrare il con- 
nubio in mezzo ad una società cristiana val quanto de- 
gradarlo, fare onta alla fede religiosa dei sudditi, ed or- 
dire un funesto inganno alle loro coscienze, essendochè 
la sola legalità dell'atto civile senza il Sacramento non 
valga n? possa valere, ad onestare le loro unioni e feli- 
eitare le loro famiglie. — Nè monta l'esempio di quelle 
nazioni cattoliche che travagliate già profondamente da 
fiere lotte e da sconvolgimenti sociali si videro astrette a 
subire una riforma di tal tempra, o ispirata da dottrine 
ed influenze eterodosse o stabilita dalla prepotenza degl'im- 
peranti; la quale riforma peraltro, oltr’ essere stata ivi fe- 
conda di amarissimi frutti, non ebbe mai pacifico possesso, 
ma fu costantemente disapprovata dalla coscienza degli 
onesti eattolici e dal legittimo magistero della Chiesa. 

E qui mette bene notare quanto immeritamente viene 
incolpata Ja Chiesa di voler esercitare un’ azione invasiva 
in fatto di legislazione matrimoniale a danno, come dicono, 
delle prerogative dello Stato e della politica autorità. 
La Chiesa interviene a tutelare solamente cid che à sotto 
l'im,ero del gius divino, e che a lei inalienabilmente fu com- 
messo cio? la santità del vincolo e le religiose attinenze 
ehe gli sono proprie. — Niuno poi contende allo Stato quelle 
parti che possono competergli per ordinare temporalmente 
il matrimonio al ben comune; e per regolarne secondo giu- 
stizia gli effetti civili. Ma non cos] quando esso, entrando 
nel santuario della religione e della coscienza, si fa arbitro 
e riformatore delle intime attinenze d'un vincolo augusto 
che Iddio da se stesso ordind, e che le potestà del secolo, 
eome non possono annodare cosi non possono sciogliere nè 
immutare giammai. 

Laonde ben comprendete, o Venerabili Fratelli, qual 


MÉLANGES. 


882 


giudizio pub farsi di uno Stato cattolico che, messi da 
banda i santi principii e le sapienti discipline de giure 
cristiano sul matrimonio, st pone nel triste impegno di 
creare una moralità connubiate tutta sua, d’indble af- 
fatto umana, sotto forme e guarentigie meramente fo- 
rensi; e di poi per quanto ? da lui, coattivamente la im- 
pone alle coscienze dei sudditi sostituendola a quella reli- 
giosa e sacramentale, senza la quale il eoniugio fra cris- 
tiani non pub essere nà lecito, né onorato, n? stabile. Vi 
confessiamo, o Venerabili Fratelli, che mon poco C$ accuora 
il vedere che questa è la sorte preparata dagli odierni reg- 
gitori alla cattolica Italia, e che in questa Metropoli stessa 
del Cattolicismo si va ora maturando l'imgiurioso e infau- 
sto disegno. 

Riguardato difatti in sè stesso e nelle sue conseguenze 
un tale disegno pur troppo s'appaless ingiurioso ed infau- 
sto sia alla religione e al sacerdozio, sia alla libertà delle 
coscienze ed alla pubblica morale. Imperocchè lo Stato in- 
vadendo audacemente il campo religioso, e disponendo di 
materia non sua, tien conto del Sacramento solamente per 
vincolarne l'esercizio, e sottoporlo all'impero del codice e 
alle esigenze d'un formalismo forense. Anzi dal Sacramento 
irae un titolo di reità per colpire iP sacro ministero e i 
contraenti con pene pecuniarie ed afflittive ; riguarda come 
illegittima e di niun valore, quantunque benedetta da Dio, 
la unione sacramentale, se non à preceduta dalla formalità 
civile; volge ingiustamente a colpa della Chiesa e del clero 
cid che è effetto naturale dell'istituzione e delle religiose 
convinzioni del popolo italiano, l'infrequenza cioé delle ci- 
vili celebrazioni e la noncuranza del legale procedimento. 
E per non dire altro, impedisce al sagro Ministro, anche 
quando il dovere glielo i impone, di provvedere prontamente ed 
opportunamente in supremi frangenti con la sacramentale ce- 
lebrazione alla riconciliazione di angustiate coscienze, ed alla 
pace e all’onore compromesso delle famiglie. — E in riguardo. 
poi ai sudditi, vincola indebitamente la loro fede e libertà re-- 
ligiosa col divieto di usare del Sacramento se non dipen- 
dentemente dallo Stato; impone alle loro coscienze pel coniu- 
gale consorzio e per la creazione della famiglia la sol& 
moralità del codice, che innanzi a Dio e alla religione 
non li giustifica; e nel medesimo tempo lascia libero il 
vizioso concubinato, sicchè possa impunemente dilatarsr e 
signoreggiare in mezzo al civile consorzio (come dimostrano 
le statistiche), eludendo i doveri cristiani e le prescrizioni 
stesse del codice: e quel che & sommamente periglioso , 
mette in mano un'arma legale ad uomini frodolenti per 
tradire la coscienza di timorate fanciulle e di onesti geni- 
tori con rifiutarsi dopo l'atto civile alla religiosa cele- 
brazione. 

Dal che, o Venerabili Fratelli, sorge naturale. il dub- 
bio, che l'odierna riforma contro il matrimonie religioso 
sia dettata, più che da sentimenti di ordine e di rettitu- 
dine sociale, dal proposito di recare nuove tribolazioni alla 
Chiesa ed al clero, e di accrescere incentivi di perver- 
sione al popolo italiano. E il dubbio pur troppo si avva- 
lora, se si osservi come la detta riforma vada a colpire di 
maggior pena il sacro ministro, che non i principali tras- 
gressori, lasciando pure a questi uno scampo per esimersi, 
entro un termine, dall'azione penale, ma non cosi al saero - 
ministro: e se inoltre si ponga mente agli ignobili com- 
menti e alle irreligiose declamazioni, onde si volle innanzi 
al pubblico accreditare la riforma stessa, non senza offesa 
e cordoglio d'ogni cuore cattolico. Poiché si osb dire senza 
ambagi. — Che 1a morale sociale non ? la morale religiosa, 
ed il legislatore civile non deve farla da moralista. Che 
lo Stato non guarda a Sacramenti, n? si perita di punire 


383 | MÉLANGES. 384 


anche un Sacramento per sostenere le sue istituzioni. Che 
la presente riforma è una rappresaglia contro la Chiesa, 
perché condanna come iniqua la legge civile che discono- 
sce il carattere religioso del Sacramento. Che il Sacra- 
mento del matrimonio è una unione simulata, à un con- 
cubinato che offende la legge sociäle. — Voi ben vedete, o 
Venerabili Fratelli, dopo siffatte manifestazioni , da quali 
prineipii è inspirata, ed a qual termine intenda la propo- 
sta riforma! 

Preghiamo percid di tutto cuore l'Allissimo che ci ri- 
sparmi l'angoscia di vedere spargere nella vigna evangelica 
questa nuova semenza, la quale non pud recare che frutti 
perniciosi alla fede ed alla domestica e pubblica morale, 
e sarà pure una sorgente di nuove offensioni e violenze a 
danno dei sacri Ministri. — In pari tempo yon desistiamo, 
o Venerabili Fratelli, di premunire i fedeli con opportune 
esortazioni sulla grande verità cattolica, che l'origine e 
santificazione delle nozze è da Dio, e che fuori delle forme 
da Dio e dalla Chiesa stabilite non v'à onestà nè santità 
di vincolo, nà grazia di Sacramento. — Ad ismentire poi le 
speciose accuse che oggi si vanno lanciando contro la Chiesa 
ed il clero, facendoli credere sistematicamente ostili a quelli 
ordinamenti che regolano il matrimonio nelle sue civili at- 
tinenze, non abbiamo che a ricordare le sapienti istruzioni 
con cui la Chiesa stessa, posta in salvo l'integrità del 
domma e la dignità del Sacramento, lascia che i fedeli, di 
fronte a siffatte legislazioni, fruiscano dei sociali vantaggi 
che da quelli discendono. Queste istituzioni Voi ben lo 
conoscete, o Venerabili Fratelli, da moltissimi atti della Sede 
Apostolica, e segnatamente dal Breve di Benedetto XIV. ai 
Vescovi di Olanda Redditae sunt, del 17 settembre 1745; 
dal Breve di Pio VL ‘al vescovo di Luçon del 28 maggio 
1793; dall’enciclica di Pio VII. all'episcopato irancese del 
17 febbraio 1806; e ai giorninostri dalla generale Istruzione 
della S. Penitenzieria ai vescovi d'Italia del 15 gennaio 1866. 

Quanto vi abbiamo esposto, o Venerabili Fratelli, po- 
trebbe certo valere ad illuminare le meuti e a scongiurare 
il temuto pericolo. — Che se cib malgrado la malvagità 
degli uomini ci astringesse a vedere con queste ed altre 
perniciose riforme sempre piü compromesso ilSacramento, 
Noi con Voi ne saremmo per fermo profondamente addo- 
lorati: ma dall'invitto esempio degli Apostoli e dei nostri 
predecessori trarremmo le norme per tutelare maisempre, 
secondo il divino mandato, la santa causa del matrimonio 
eristiano, e la salute spirituale dei fedeli. 

Intanto a pegno della nostra particolare benevolenza 
a Voi, Venerabili Fratelli, a tutto il clero e popolo alle 
vostre cure affidato impartiamo con effusione di cuore l'apo- 
stolica benedizione. Roma dal Vaticano il giorno di Pente- 
coste, 1 giugno 1879. 


= Obsèques. Messe pour le défunt. Doit-on la faire 
célébrer dans l'église paroissiale, ou bien est-on libre 
de la [atre dire dans une autre église? 

Le supérieur des conventuels de Bruxelles a repré- 
senté à la S. Congrégation des Rites ce qui suit: Plu- 
sieurs fidèles n'ayant pas le moyen de faire dire dans 
l'église paroissiale la messe surtout les gens pauvres 
défunts, parce que la casuel est assez élevé, se bornent 
à y faire les obsèques, sans la messe. Puis, ils font 
célébrer une messe de mort dans une église étrangère, 
surtout chez les réguliers. Cette messe est simplement 
elle du troisième jour, du septième, ou du trentième, 
-Ou bien c'est simplement une messe votive. De là 
naissent (rois questions : 


1. Est-il permis de chanler dans une église étran- 


gère et chez les réguliers la messe de requiem que les. . 


fidèles demandent pour les parents ou amis défunts, 
aprés que les obsèques ont eu lieu dans l'église pa- 
roissiale, quoique la messe d'enterrement n'ait pas été 
dite dans l'église paroissiale. 

2. Peut-on convoquer ou inviter par lettre d'avis 
les parents et amis à ladite messe, comme c'esl l'usage 
pour les obséques. 

9. Est-il licite de chanter la messe de la fête ou 
de la férie pour un défunt, dans une église étrangère, 
quoique la messe des obsèques ne soit pas célébrée 
dans l'église paroissiale, pour ce défunt? 

La S. Congrégátion des Riles a tranché les trois 
questions de la facon suivante : : 

1. Lorsque les obséques ont eu lieu dans l'église pa- 
roissiale, sans messe, il est permis de faire chanter 
cette messe dans une église étrangère ou de réguliers 
en observant toutefois les rubriques qui . déterminent 
les jours où cette messe pour les défunts peut être célébrée. 

2. Rien n'empéche d'adresser la lettre d'invitation 
aux parents et aux amis, comme c'est d'usage pour 
les obsèques. 

8. ll est permis de faire chanter dans une église 
étrangère la messe de la fête ou de la férie pour un 
défunt, quoique la messe des obséques ne soit pas dite 
dans l'église paroissiale, pour ce méme défunt. 


Ordinis Minorum S. Francisci Conventualium dubia circa 
missam transferendam in exequiis defnnetorum. Hodiernus 
superior conventus sancti Antonii Patavini ordinis minorum 
sancti Francisci conventualium Bruxellis exposuit, quod 
plures fideles, praesertim pauperes, non habentes unde sol- 
vere valeant, juxta suum statum societatis, stipendium 
nimis onerosum missae exequialis in ecclesia parochiali, in 
ea celebrare faciunt tantum funeralia sine missa; postea 
vero, ne defuneli anima privetur augustissimi missae sa- 
crificii solatio, missam de requie celebrare faciunt in ec- 
clesia aliena, praesertim apud regulares. 

Cum vero praefata missa de Requie in aliena ecclesia 
post aliquot dies a sepultura defuncti cantata, locum te- 
nere videatur exequialis, cujus celebrandae jus soli parocho 
competit, quamvis revera non sit nisi missa de tertia, sep- 
tima vel trigesima die a depositione, vel votiva, dubitatur 
an ejusmodi missim celebrare liceat in aliena ecclesia. 
Hinc insequentia dubia enodanda sacrae Rituum Congre- 
gationi humillime subjecit, nimirum: 

I. An liceat in aliena ecclesia, et apud regulares, can- 


tare missam de requie, quam fideles celebrari petunt pro . 


parentibus vel amicis defunctis postquam funeralia in ec- 
clesia parochiali persoluta fuerint, etiamsi missa exequialis 
in ecclesia parocchiali non celebretur? 

II. An in casu, ad praefatam missam convocari vel in- 
vitari possint parentes et amici per lilteras, sicuti mos est 
faciendi in exequiis? 

III. An liceat in aliena ecclesia pro defuncto cantare 
missam de festo, vel de feria, etiamsi missa exequialis pro 
eodem non celebretur in ecclesia parochiali? 

Sacra Rituum Congregatio, audito voto in scriptis al 
lerius ex apostolicarum caeremoniarum magistris, ad rela. 


tionem subscripti secretarii propositis dubiis sie rescri-. 


bendum censuit: 


Ad I. Affirmative; servalis tamen rubricarum regulis. . 


Ad II. Nihil obstare. 
Ad III. Licere. 


Aique ita rescripsit die 19 maii 1879. D. Card. Bar-- 


tolinius S. R. C. praefectus. Loco ++ Sigilli, — Placi- 
dus Ralli, S. R. C. secretarius. 


-—— 





L'administrateur-gérant : 
PALMÉ. 


Cam approbatione superiorum. 


ROMUE. — Ex TYPOGRAPHIA BALYIUOCI 








ANALECTA JUBIS PONTIFIENL. 


CENT SOIXANTE-HUITIÈME LIVRAISON. 





ST. THOMAS D'AQUIN PATRON DES ÉCOLES 


Relation de ce qui s'est fait sous le pontificat de Pie IX. Suppliques 
présentées au Saint-Siége pour le protectorat de S. Thomas 
d'Aquin sur les universitós et les écoles catholiques. Congréga- 
tion des Rites tenue le 3 février 1877 — Encyclique de notre 
Saint-Père Léon XIII du 4 août 1879 sur la doctrine de Saint 
Thomas — Suppliques et adhésions — Nouvelle séance de la 
S. Congrégation des Rites — Bref du Saint-Père. 


Je crois devoir diviser mon travail en trois parties, 
pour plus de clarté. 

La premiére partie relate ce qui s'est fait pendant 
la vie de Pie IX par rapport au protectorat de Saint 
Thomas d'Aquin sur les écoles catholiques. 

Dans la seconde partie je reproduis l'importante et 
mémorable encyclique que notre Saint Pére le pape 
Léon XIII publia le & août 1879 sur les doctrines phi- 
losophiques et théologiques de S. Thomas; encyclique 
qui donna une si vive impulsion aux pétitions et sup- 
pliques qui furent adressées au Saint-Siége. 

En(in la troisième partie contient les pièces con- 
cernant la seconde séance de la S. Congrégation des 
Rites ; le Bref pontifical du & août 1880 a couronné 
l'euvre. 


PREMIERE PARTIE 


CE QUI S'EST FAIT SOUS LE PONTIFICAT DE PIE IX. 


I. 


Il y a plus de cinq ans que l'on a demandé au 
Saint-Siége d'établir S. Thomas protecteur et patron 
des universités, des académies, des colléges et des 
écoles catholiques. Le Saint-Siége, toujours circonspect 
dans ses déterminations, ne s'est pas empressé de re- 
cevoir la demande; il a cru devoir attendre que presque 
tous les évêques et les universités du monde chrétien 
eussent exprimé leur désir à cet égard. 

Le cardinal Riario-Sforza, archevéque de Naples, 
Mgr. Salzano archevêque d'Edesse in partibus infde- 
lium, doyen du collége théologique de cette ville, adres- 
sèrent au pape Pie IX, en avril 1875, une supplique 
en leur propre nom et au nom du collége théologique 
pour que Saint Thomas füt déclaré patron de toutes 
les écoles. Cette supplique occupe la premiére place 
dans le Summarium qui a été présenté à la S. Con- 
gregalion des Riles pour l'affaire dont il s'agit, comme 
nous dirons plus loin. Nous remarquons cependant dans 
le Summarium ‘num. 2) une autre lettre portant la 


19* sfxr. 


Signature du cardinal-archevéque de Naples et des 
évêques suffraganis de la province, en date du 7 mars 
1875, par conséquent antérieure d'un mois à la sup- 
plique du collége théologique. Si la date est exacte, 
si la lettre fut réellement écrite en 1875 et non l'année 
suivante, la priorité de temps revient aux évêques de 
la province ecclésiastique de Naples. 

La supplique des deux prélats et du collége théo- 
logique exprima dés cette époque les raisons les plus 
forles pour le patronage du docteur angélique. Les 
adhésions subséquentes n'ont guére fajt que développer 
el confirmer les mémes considérations. Il semble per- 
mis de considérer la requête napolitaine comme le /1- 
bellus introductionis de l'affaire qui est restée pendante 
plus de cinq ans. 

L'introduction du rationalisme dans la théologie consti- 
tue un des principaux dangers de notre époque. Pour 
conjurer ce péril, il faut nécessairement retourner aux 
principes el aux anciennes méthodes. Tous les esprits 
éminents ont signalé l'importance de la théologie sco- 
lastique pour la défense de la religion. La supplique 
napolitaine cite la constitution de Sixte-Quint Trium- 
phantis du 19 mars 1588. Nul doute que pour re- 
mettre en honneur les vérités révélées, il ne soit indis- 
pensable d'éveiller par tous les moyens l'étude des 
docleurs scolastiques. 

Dans ce butilsera trés utile de choisir un saint 
docteur qui soit à la fois le maître de la science et 
le patron des étudiants. 

Il ne saurait y avoir d'hésitation sur le choix de 
ce protecteur. Saint Thomas d'Aquin a non seulement 
répandu les plus vives lumières sur les vérités révélées, 
mais il a traité avec tant d'exactitude les sciences ra- 
tionnelles et naturelles qu'on ne peut rien souhaiter de 
mieux. Sa doctrine occupe le premier rang aprés la 
doctrine canonique. D'innombrables théologiens de grand 
mérite ont fait profession de la suivre: de savants 
hommes appartenant à toutes les nations ont à l'envi 
commenté ses ouvrages; toutes les universités catholiques 
ont mis leur gloire à suivre la doetrine de S. Thomas. 
Les plus illustres familles de l'institut régulier l'ont 
embrassée et constamment soutenue. Les souverains 
pontifes lui ont décerné les éloges les plus distingués. 
L'Eglise universelle réunie dans les conciles écuméni- 
ques a pris la doctrine de S. Thomas comme la pierre 
de touche de la vérité et a bien voulu rédiger ses décrets 
d'après cette admirable doctrine. On a avec raison 
appliqué à S. Thomas la parole de l'Evangile: Ecce 
mundus tolus abit post eum. C'est pourquoi les deux 


2b 





387 


prélats et les membres du collége théologique demandent 
que S. Thomas d'Aquin soit déclaré principal patron 
des colléges et des universités catholiques surtout, dans 
le monde entier. 
,, enolt XIII établit S. Louis de Gonzague patron 
ases et des colléges. Cela n'empêche pas de 
die, r le même honneur à S. Thomas. Il semble 
que Benoit XIII voulut présenter aux étudiants S. Louis 


de Gonzague comme le modèle de l'innocence et de 


la piété. De quoi s'agit-il maintenant? Il s'agit de 
réformer les sciences, de ramener la théologie à sa 
dignité native, de rétablir l'union entre la raison et 
la. foi, entre la science et la piété. Saint Louis sera 
patron pour le cœur; S. Thomas le sera tout à la fois 
pour le cœur et l'esprit. 

Le décret de la S. Congrégation des Rites de 
1630 prescrit, il est vrai que les patrons doivent être 
ólus par les représentants spéciaux de ceux qui désirent 
le patronage des saints. Mais d'une part, des suppli- 
ques ont déja été envoyées de presque toutes les ré- 
gions de l'Europe; toutes les provinces du monde 
chrétien adhéreraient, si les circonstances le permet- 
taient. D'ailleurs, le pape n’a-t-il pas le pouvoir de 
déroger au décret précité ? Cela s'est fait plusieurs fois. 
Le sixième centenaire de la mort de S. Thomas a été 
récemment célébré dans le monde entier avec une so- 
lennité qui témoigne hautement des sentiments de tous 
les catholiques. 

La supplique transcrit un long extrait d'une lettre 
de Pie IX à l'academie philosophico-théologique de 
Naples. « Tous les maux qui nous accablent provien- 
nent de la négligence et de l'abandon de la saine doctrine. 
En la rémettant en honneur, en l'appliquant aux usages 
particuliers de la vie, on arrachera la racine méme de ces 
maux. Cela ne peut se faire avec plus d'aptitude et 
d'efficacité que par la doctrine de S. Thomas, qui 
réunit en un seul corps la science universelle basée sur 
des principes inébranlables, et l'expliqua, l'exposa avec 
tant de lucidité qu'il n'est aucune vérité qu'il ne touchát, 
nulle erreur pour la réfutation de laquelle il ne four- 
nisse des armes ». 

Tel est, en résumé, le contenu de la supplique na- 
politaine. Pie IX répondit, le 3 mai 1875, en décernant 
des éloges aux désirs et aux voeux des recourants ; il 
leur notifia (outefois que l'établissement d'un patron 
universel des écoles étant une chose qui regarde le 
monde entier, il était nécessaire que la demande se pro- 
duisit de tous côtés, et que la décision füt prise d'après 
les suffrages des intéressés. L'émulalion qui se produit 
partout pour traiter les disciplines philosophiques et 
théologiques d'aprés: la méthode scolastique, semble 
indiquer que les suppliques se multiplieront de jour 
en jour; cela fera que le Saint-Siége décernera avec 
une plus grande splendeur à l'Ange de l'école le 
patronage universel qui sera imploré par tous. 

L'affaire suivit la voie indiquée par le pape Pie IX. 
En moins de deux ans, deux cent cinquante demandes, 
de tous les points du monde catholique, parvinrent au 
Saint-Siége, comme je dirai bientôt. Pie IX n'eut 
pas le bonheur d'achever l’œuvre, et la laissa à son 
-Successeur. 


S. THOMAS PATRON DES ÉCOLES. 


388 


ll. 


Àu mois de juin 1875, son éminence le cardinal 
Joachim Pecci, évêque de Pérouse, ayant eu connais- 
sance de la supplique que le cardinal archevéque de 
Naples et plusieurs autres évêques d'Italie avaient adres- — 
sée au Saint-Père pour demander le patronage universel - 
do S. Thomas sur les universités et les écoles, adhéra 
pleinement à l'instance, par la lettre suivante, que seize 
évéques signèrent. 

L'exquise latinité et le grand style qui caractérisent 
les actes de Sa Sainteté Léon XIII, se montrent plei- 
nement dans la lettre de 1875. La double signification 
du patronage de S. Thomas sur les universités et les 
écoles est clairement exprimée. En effet, les écoles qui 
forment la jeunesse catholique aux lettres et aux sciences 


ne se proposent pas seulement de porter le glorieux nom 


de S. Thomas; mais elles veulent surtout cultiver et fidé- 
lement enseigner les sciences divines et humaines d'aprés 
la méthode et les principes que le docteur angélique a con- 
stitués. Voilà ce que le patronage universel veut dire. 

« Ad aures nostras pervenit, Eñum S. R. E. car- 
dinalem archiepiscopum Neapolitanum, aliosque Italie 
episcopos supplicem Beatitudini tu» libellum exhi- 
buisse, petentes ut his temporibus catholice veritati 
optimaeque studiorum rationi usque adeo infensis 
Angelicum doctorem Thomam Aquinatem, apostolica 
qua polles auctoritate, omnibus scholis studiorumque 
universitatibus, quae catholico nomine donantur, Pa- 
tronum constituas. 

« Nihil profecto aptius ad grassantium errorum 
pestem a religiosa civilique societate avertendam, et 
ad subversi eujusque ordinis tranquillitatem  resti— 
tiendam, quam S. Thome doctrina, qui non solum 
fidei dogmala atque humane rationis inventa argu— 
mentis validissimis communivit et ab hostium oppu- 
gnationibus tutatus est, sed etiam contra quarumlibet 
falsarum opinionum monsira aut strenue per se di— 
micavit, aut ad dimicandum arma suppeditavit. Atque 
haec quidem non tantum doctissimorum virorum mens 
sed eliam plurium Romanorum Pontificum, qui sancti 
doctoris sapientiam summo in honore habuerunt, tuaque 
Beatissime Pater, certa sententia est, quam non semel 
datis pro opportunitale litteris, Tibi insidere palam 
professus es. Optimo proinde consilio Athenæa et 
Schole, in quibus catholica juventus ad litteras et 
scientias instituenda est, in S. Thome Aquinatis tu- 
telam ac numen se recipere satagunt; non in eum 
tantummodo finem ut ejus nomine glorientur, sed 
potissimum ut humanas divinasque scientias juxta, 
methodum ac principia ab ipso conslituta fideliter 
colant et tradant; hinc enim in ipsas disciplinas 
maximum incrementum, in christianam autem rem- 
publicam uberem salutaremque fructum derivaturum 
haud immerito speramus. In id ipsum autem pluri- 
mum profecto conferet publicum Sedis Apostolica - 
decretum ; quod præclaris iis viris, qui sancti Doctoris 
sapientiam colunt et catholica studiorum domicilia 
constituunt vel moderantur, vires animosque addet, 
multos alumnos veritatis, et sanioris scientie cu- 
« pidos ad ea frequentanda impellet. Quapropter. nos - 


ARORARARAA A A 


AROROARRARAR OR OA 


AR OR OR OR AR OR OR ORA ARARAAAA 5B 


R AA 


389 


« qui S. Thomam Aquinalem ardenti semper aore 
« proseculi philosophicas theologicasque disciplinas se- 
« cundum principia ac ralionem ab ipso adhibitam se- 
« minariorum nostrorum alumnis tradi ex animo op- 
« lamus, vota precesque nostras votis precibusque 
« quamplurium Italie episcoporum lubentes conjungimus 
« instanter obnixeque supplicantes, ut ad fidei præsi- 
« dium et decus, ad religiose civilisque societatis bonum, 
« ad optimam studiorum ralionem pene universe col- 
« lapsam restituendam , ad scientiarum bonarumque 
« arum | incrementum , solemni sanctione Ángelicum 
« doctorem omnibus catholicis scholis et Athonæis pa- 
« tronum conslituas, et ducem, quem sequantur, pro- 
« ponas. 

« Ad Beatitudinis tuæ pedes provoluti apostolicam 
« benedictionem humillimo devotionis sensu imploramus 
« — mense junii 1870. » 

Les signataires de la supplique furent : son éminence 
le cardinal Joachim Pecci, alors évêque de Pérouse, 
Mgr. l'archevéque de Spolète, les évêques de Foligno, 
Norcia, Città di Pieve, Todi, Gubbio, Amerino, Narni, 
Nocera, Terni, Orvieto, Città di Castello, Rieti, Assise, 
Poggio Mirteto, et l'auxiliaire de Narni. 


Ill. 


A partir de cette époque, les suppliques au Saint- 
Père se multiplièrent de plus en plus, Le Summarium 
inséré dans la positio formée pour la Congrégation 
des Rites du 3 février 1877, en comptait déjà plu- 
sieurs centaines, ainsi que je dirai plus loin. Un trés 
grand nombre d'autres demandes, parvenues aprés l'im- 
pression du Summarium furent remises à son éminence 
le cardinal Bartolini, ponent de l'affaire, lequel les 
présenta à la S. Congrégation dans la séance du 3 fé- 
vrier 1877. 

Ne pouvant pas reproduire toutes les suppliques, 
qui occupent 360 pages grand in 4° de la Positio de 
la S. Congrégation, nous devons nous borner à de courtes 
remarques. 

Le 30 juin 1875, cinq cardinaux réunis à Bordeaux, 
écrivirent au Saint-Pére et demandérent le patronage 
universel de S. Thomas. Les éminentissimes prélats 
reconnaissaient la nécessité de restaurer les sciences 
rationnelles. La doctrine de S. Thomas offre le moyen 
universel et trés-sür d'opérer cette restauration. L'an- 
cienne université de Paris appela S. Thomas le très- 
lumineux candélabre de toutes les universités. Le pape 
Innocent VI disait que l'homme qui s'en tient à la 
doctrine de S. Thomas ne s'égare pas, il n’y en a pas 
d'exemple. En recommandant de nouveau cette doctrine 
le Saint-Pére réprimera les esprits hardis, et encoura- 
gera ceux qui travaillent à cultiver les disciplines se- 
rieuses et à défendre la saine doctrine. — Cardinal 
Donnet, archevéque de Bordeaux; cardinal Trevisanato, 
patriarche de Venise; cardinal Barrio, archevéque de 
Valence; cardinal Antonucci, archevéque—-évéque d' An- 
cône et d'Humana; cardinal Cullen, archevêque de 
Dublin, primat d'Irlande. 

Une lettre des évéques Belges du 5 juillet 1875 
rappelle que l'ancienne université de Louvain suivail 


S. THOMAS PATRON DES ÉCOLES. 


néral 


390 


fidèlement la doctrine Thomistique, ce dont le pape 
Alexandre VII la félicita hautement. 

Dans une lettre du 7 juillet, l'archevêque de Burgos 
montre éloquemment la nécessité d'une solide théologie 
pour la répression des erreurs. « Afin de réprimer, 
dit-it, les erreurs de tout genre qui corrompent les 
sciences théologiques, philosophiques et móme sociales 
il n'est pas de meilleur moyen que la bonne éducation . 
des esprits, de ceux surtout qui sont ou seront les 
maîtres du peuple chrétien. Les erreurs que nous dé- 
plorons ne peuvent étre dissipées que par la vérité 
catholique scientifiquement exposée et développée selon 
le besoin. La foi des populations est nourrie par la 
théologie, au lieu qu'elle est effacée et amoindrie par 
l'ignorance de la théologie. Comme le corps s'éteint 
par défaut d'aliments, ainsi la foi s'óteint dans les 
lieux où la solide théologie est perdue. » 

Le 1* aoüt 1875, l'archevéque de Capoue assembla 
ses suffragants à savoir, les évéques de Caserte, Calvi 
et Theano, Isernia, Sezze, et Cajazzo. Ces prélats revé- 
ürent de leur signature une supplique collective adressée 
au Saint-Pére pour obtenir le patronage de S. Thomas 
d'Aquin.sur les écoles. Le saint naquit dans la pro- 
vince de Campanie; il y reçut les premiers rudimentis 
des sciences. On y voit le cháteau de S. Jean dans 
lequel il fut détenu pendant deux ans et surmonta les 
embüches de l'enfer. Là se trouve le Mont-Cassin ou 
il fut élevé. À Capoue existe sa maison changée en 
église. On y voit aussi l'église de Sainte Marie des 
religieuses où reposent les ossements de sa sœur, qu'il 
gagna à Dieu. Les évéques de la province de Capoue 
adhérent pleinement aux instances des prélats de la- 
province de Naples. Ils écartent l'objection tirée de ce 
que Benoit XIII donna S. Louis de Gonzague pour 
patron de la jeunesse, car rien ne s'oppose à ce qu'une 
ville ou un royaume ajt plusieurs patrons. Les méde- 
cins ont S. Luc évangeliste, S Côme et S. Damien, et 
S. Cyr. D'ailleurs, Benoît XIII envisagea plutôt les 
mœurs et la piété des jeunes étudiants que les scien- 
ces el les professeurs. 

Le cardinal Morichini, archevéque et chancelier de 
l'université de Bologne, et le collége théologique da- 
tèrent leur supplique au pape du 15 août 1875. Celle 
de l'archevéque de Génes grand chancelier du collége 
théologique ne porte pas de date dans le Summarium 
imprimé. 

Le P. Sanvito, vicaire général des Dominicains, 
accepta le rôle de postulateur du patronage prés la 
S. Congregation des Rites. Il présenta une supplique 
au nom de l'ordre tout entier. 

Comme le patronage de S. Thomas laisse à chaque 
école théologique la liberté de professer ses opinions 
particulières et que d'ailleurs la doctrine thomistique a 
toujours été entourée d'une profonde vénération dans 
tous les camps, la demande collective des générgux 
d'ordres porte la signature de plusieurs franciscains, 
qui sont Scotistes par institut. Ainsi, le vicaire général 
des conventuels, le commissaire et procureur général 
des capucins, le vicaire général du tiers-ordre. Quoique 
les Augustins forment une école spéciale, le prieur gé- 
a signé la supplique. Il a été imité par le prieur 


391 


général des Servites, qui font profession de suivre Henri 
de Gand. Voici l'ordre des signataires, d’après le Sum 
marium précité: Albert Passeri, vicaire général des cha- 
noines róguliers du Latran. — Francois Cirino, vicaire 
général des Théatins. -— Joseph Albini, général des 
Barnabites. — Bernardin Sandrini, général des Somas- 
ques. — Quiricus Quirici, recteur géméral de la con- 
grégation de la Mère de Dieu. — Dom Vincent Corneli, 
abbé général des Sylvestrins. — Dom Grégoire Benassai 
abbé général des Camaldules. — Dom Placide Schiaf- 
fino, vicaire général des Olivétains. — Joseph Rodri- 
guez, vicaire général des Mercédistes. — Pierre Beckz, 
préposé général de la société de Jésus. — Camille 
Guardi, vicaire général des ministres des infirmes. — 
Joseph Calasanz Casanova, préposé général des écoles 
pies. — Nicolas Mauron, supérieur général des Ré- 
demptoristes. — Théobald Cesari, abbé général des 
Cisterciens. — Angelo Pescetelli, abbé de Farfa, pro- 
cureur général des Bénédictins du Mont-Cassin. — 
Benoit de la Vierge, général des Trinitaires déchaussées. 
— Pierre Casaretto, abbé général des Bénédictins. — 
Luc de S. Jean de la Croix, général des Carmes dé- 
chaussés. — André de Venise, commissaire cet pro- 
cureur général des Capucins. — Jean Belluomi, prieur 
général de l’ordre des Ermites de S. Augustin. — 
Dominique du Saint Nom de Marie, général des Pas- 
sionistes. — François Salemi, vicaire général du tiers- 
ordre de S. Francois. — Antoine Martin Dieng, vicaire 
général des Trinitaires. — Jean-Ange Mondani, prieur 
général des Servites. -— Antoine Adragna, vicaire gé— 
néral des Conventuels. —- Victor Menghini, général de 
l'ordre de la pénilence de Jésus de Nazareth. — An- 
gelo Savini, vicaire général des Carmes de l'ancienne 
observance — Joseph Marie Sanvito, vicaire général 
de l'ordre des Précheurs. . | 

Toutes les écoles théologiques sont représentées. Il 
ne manque guére que le général des franciscains de 
l'Observance. Le P. Antoine de Rignano, longtemps 
procureur général des Observants, plus tard évêque 
de Marsico et de Potenza, adressa une supplique par- 
ticulière. Consulteur de Saint-Office, il était fort estimé 
pour ses connaissances théologiques. 


IV. 


Les demandes au Saint-Père pour le patronage de 
S. Thomas affluérent dans le courant de 1876. Nous 
devons nous contenir dans de brèves observations. 

Mgr. l'archevéque de Reggio en Calabre et ses 
guffragants écrivirent une longue et belle lettre au Saint- 
Pére, en dale du 13 janvier 1876. On y voit que 
l'abandon du l'ancienne méthode favorisa l'introduction 
du rationalisme dans les universités et dans les écoles. 
Mais depuis longtemps les évêques Calabrais ont pros- 
crit la philosophie du Nord, et restauré l'ancien sys- 
tème pour l'étude des sciences naturelles, philosophiques 
et théologiques. Voici un court extrait: « Tam pestiferam, 
venenatam, exitialemque aberrationem (le rationalisme) 
nemo est qui ignorel, nefanda eorum opera tunc tem- 
poris serpere cœpisse, cum ii callidissimis suggestionibus 
perfidisque consiliis academias, studiorum universitates, . 


S. THOMAS PATRON DES ÉCOLES. 


392 


collegia et scholas ad id Sensim suasionis adduxerunt, 
qua antiquam docendi methodum, utpote, dictitabant, 
non amplius progressui temporum respondentem, e suis 
septis penitus exturbarent, eamque contra benignis oculis 
exciperent, quam e nordicis regionibus semel exoriam 
compaclis viribus longe lateque jam auspicandam mo- 
liebantur: quasi splendida meridiana lux e septemptrio— 
nali celo nubium glacierumque perennilale obretito foret 
umquam speranda! Ir eo finis perversitas latebat, quo 
divina catholice fidei auctoritate excussa, jus magisterii 
soli rationi altribuentes, omnia quaeque divina et humana 
Suo sensu corrumperent ac prorsus immularent... Nos 
scelestissimum finem, certe a tenebrarum polestate sug- 
gestum, indignanter improbantes, nulli labori, nullique 
studio parcendum esse usque duximus, ut antiqua do- 
cendi methodus in naturalibus presertim, philosophicis, 
theologicisque disciplinis perample restitueretur, qua 
cohærenti nimirum ordine, tenacique argumentorum firmi- 
tate et ratione fidem, uti oportet ac par est, obsequenter 
famulante, animus excoli, verum a falso distingui, na- 
tura investigari, et abditissima quique ejusdem arcana 
in apertam lucem proferri facile valerent. » 

Dans la supplique du cardinal Carafa, archevóque 
de Bénévent et de ses douze suffragants en date du 
25 février 1876, on rapporte des extraits de lettres 
de la S. Congrégation du Concile en réponse aux re- 
lations épiscopales ad limina, lesquelles recommandent 
le rétablissement de la philosophie Thomistique. Le 24 
février 1875, la S. Congrégation écrivait à Mgr. l'évé- 
que de Nantes : « Libentissime etiam audirent Emi 
Patres, in philosophicis disciplinis tradendis, S. Thomæ 
vestigiis isthic insisti. Doctrina enim hujus sanctissimi 
ac praestantissimi magistri non solum sana, sed aptis- 
sima in primis est ingeniis acuendis, alque erroribus 
detegendis et convellendis. » Le 4 juin de la méme 
année, la S. Congrégation écrivait à Mgr. l'évéque de 
Paderborn: « Imbuendum illum (clerum) atque ornan- 
dum curabis, propositis eidem ad penitiorem philoso— 
phiam ac theologiam hauriendam immortalibus divi 
Thomae libris, quibus recta ad altissimam speculatio- 
nem, qua tantopere germanica gens delectatur, via et 
ratio panditur. » 

Le collége théologique du séminaire de Pise est 
sous la protection de S. Thomas. Dans l'église du sé- 
minaire, qui appartenait autrefois aux Dominicains, on 
vénére une chaire que d'aprés la tradition S. Thomas 
occupa pour précher, ou pour enseigner la théologie. 
C'est ce que nous apprend une lettre de l'arehevéque 
de Pise, du 2 décembre 1876. 

Aprés les lettres que nous venons de mentionner, 
la Positio de 1877 donne les noms d'environ cent 
trente évêques et de douze vicaires capitulaires de 
toutes les parties du monde chrétien qui ont écrit au 
pape pour demander instamment le patronage de S. 
Thomas sur les universités et les écoles. Nous nous 
contentons de quelques citations. 

Mgr. Spaccapietra, archevéque de Smyrne, vicaire 
apostolique de l'Asie-Mineure. Archevéques de Tours, 
Bourges, Avignon, Rennes. Evéques du Puy, Annecy, 
Grenoble, Poitiers, Limoges, Saint-Brieux, Quimper, 
Vannes, Hébron, Sozopolis, Belley, Oviedo. Port-au 


393 


prince, Jaen, Ségovie, délégué apostolique en (Grèce. 
Ross en Irlande. Fréjus et Toulon. Mgr. l'archevêque 
d'Utrecht. Breda. Bois-le-Duc. Ruremonde. Harlem. 
Siguenza. Luxembourg. Trèves. Marseille. Burgos. San 
Francisco. Cologne. Maurienne. Tarentaise. Délégué apo- 
stolique de Constantinople. Chambery, Victoria, Casol, 
Surinam, Sanctorin, Barcelone, Salamanque, Monterey, 
Vancouver, Orégon. Girone, Canaries, Curaçao, Roseau, 
aux Antilles, Breslau. 

Ne dirait-on pas une représentation complète du 
monde catholique? Malgré cela, la S. Congrégation des 
Rites fut d'avis de différer la concession du patronage 
comme je vais dire aussitót. 


V. 


La S. Congrégation s'assembla le 3 février 1877. 
Outre les déux cents lettres que nous venons de men- 
tionner, la Positio renfermait trois pièces distinctes: 
1. L'information du postulateur. 2. Les observations du 
promoteur de la foi: 3. La réponse du postulateur à 
ces observations. 

L'information du postulateur est courte. Elle fut 
composée par M. Hilaire Alibrandi, avocat prés la 
S. Congrégation des Riles pour les causes des saints. 

Il rappelle la haute autorité dont S. Thomas d'Aquin 
jouit depuis six siècles dans l'Eglise par sa sainteté 
et par son éminente doctrine. Les papes, les conciles, 
les ordres religieux, les universités, tous les hommes 
éclairés, surtout les théologiens et les philosophes ont 
exalté à l'envi le docteur Angélique. Les hétérodoxes 
eux—mémes reconnaissent son mérile. 


L'amour de la nouveauté, depuis le seizième siècle’ 


jusqu'à nos jours a fait abandonner la méthode claire 
et précise que S. Thomas suivit dans l'enseignement 
de la philosophie et de la théologie. Ce changement a 
produit de funestes résultats. Non seulement on a in- 
venté de nouvelles méthodes, mais on a tourné en 
dérision la dialeclique dont le docteur angélique s'est 
si utilement servi pour la démonstralion de la vérité. 
Qu'est-il advenu? On a bientôt contesté les maximes 
les plus certaines et les principes inébranlables que 
S. Thomas et ses disciples ont soutenus. On s'est. efforcé 
de renverser ces principes fondamentanux. De là est 
dérivé le conflit des opinions, l'incertitude et les té- 
nèbres. Les ennemis de la religion ont profité du dis- 
ordre pour jeter la perturbalion dans les sciences ra- 
tionelles, et faire croire à un antagonisme entre la 
raison humaiue et la foi. La science et la foi ont souf- 
fert. L'esprit et le cœur des jeunes gens a été gâté 
par de monstrueux systèmes. Panthéisme, Scepticisme 
ont été publiquement enseignés dans les écoles et les 
livres. 

Afin d'obvier à des désordres si funestes à la so- 
ciété, des catholiques éclairés ont eu la pensée de 
rappeler les sciences philosophiques aux anciens prin- 
cipes, dont la solidité a si longtemps conservé l'har- 
monie entre la doctrine chrétienne et les données de 
la raison. Ils ont pensé que cette restauration devait 
S accomplir sous les auspices et la conduite de S. Thomas. 
Les plus recommandables publications catholiques ont 


S. THOMAS PATRON DES ÉCOLES. 


394 


adopté et soutenu cette salutaire pensée : des écrivains 
distingués ont publié des ouvrages qui ont combattu 
et réfuté les erreurs de notre époque d'après les prin- 
cipes de S. Thomas. 

Pour favoriser ce grand mouvement, pour consacrer 
religieusement la restauration de la saine philosophie, 
on demande que S. Thomas. parfait modéle de la 
science unie à la sainteté, soit déclaré par le Saint- 
Siége patron des universités, des académies et des écoles. 

Le Saint-Pére Pie IX n'a pas cru devoir rejeter 
la demande ; au contraire, il l'a accueillie avec faveur : 
dans la lettre du 3 mai 1875 à l'archevéque de Naples, 
il a fait observer sagement que l'affaire intéresse le 
monde entier, et qu'il faut par conséquent que tous 
demandent. 


Sacra Rituum Congregatione. Emo et Rmo Domino 
cardinali Bartolini relatore. Urbis et Orbis. Concessionis 
tituli patroni academiarum, universitatum et scholarum 
christianarum in honorem S, Thomae Aquinatis, doctoris, 
ordinis Praedicatorum. Instantibus pluribus einis S. R. E. 
cardinalibus, riñis archiepiscopis, episcopis etc. 1877. 


INFORMATI0. 


Eminentissime et Rine Domine 


1. Quanta semper fuerit existimatio sapientium viro- 
rum imo totius catholicae Ecclesiae, quae magistra veri- 
tatis est, de egregia sanctimonia et doctrina qua S. Thomas 
Aquinas praefulsit, a nemine prorsus ignoratur. Imo nemo 
est qui recolens ea quae gessit, et aurea quae scripsit vo- 
lumima perlegens dubitet eum magni cognomento appel- 
lare juxta Christi Domini effatum: Qui fecerit et docuerit 
hic magnus vocabitur. Quare non sine divino consilio An- 
gelici nomen ei fuit inditum, quod Angeli ad instar in 
carne vixerit, neque inconcinne 8oli. comparatus fuit, quod 
doctrinae suae radiis, ac virtutum splendore Christi Eccle- 
siam illustraverit. Supervacanei proinde operis foret infi- 
nitas prope laudes hoc loco memorare quibus Vir summus 
sex abhinc saeculis a Romanis Pontificibus, a conciliis, a 
religiosis ordinibus, ab academiis illustribus, ab omnibus 
viris doctis, theologis praesertim et philosophis (ne er- 
ceptis quidem prudentioribus heterodoxis) ornatus est. Cum 
aulem ipse veritatem quae aeterna est in suis operibus con- 
scribendis constanter secutus fuerit, ei evangelicam per- 
fectionem cujus decus immutari nequit, in suis moribus 
expresserit, non est ambigendum, quin ea fama quam est 
indeptus ita sit duratura ut nulla unquam aetas de ejus 
laudibus conticescat. 

. 2. Nihilo secius novitatis studium quod mortalium ani- 
mos facile solet abripere, effecit saeculis praesertim XVII, 
XVIII et hoc quo vivimus, ut plures qui theologicas et 
philosophicas disciplinas tradiderunt venerandam antiqui- 
tatem, quam S. Thomas sequutus fuerat fastidirent ac non 
modo alia et liberiori forma in didacticis operibus ador- 
nandis delectarentur quod facile ignoscendum fuisset, non 


modo methodos alias excogitarent ac praeferrent, quod te- 


mere non fuisset pertentandum, sed etiam aptam illam 
præcisamque veritatis demonstrandae rationem qua tanto- 
pere Doctor Aquinas valuit, despicerent ac fere in ludi- 
brium verterent, ac demum, in deterius labentes, ipsas ve- 
ritates luculentissimas in utraque scientia, et solida illa- 
rum firmamenta, quae Vir Sanctus ejusque discipuli strenue 
propugnaverant, impeterent, in dubium revocarent, et con- 
vellere niterentur. Facile intellectu est quaenam exinde per- 





395 | 
turbatio, quae opinionum dissensio, quae tenebrarum ob- 
ductio sequuta fuerit, quam commodam sibi opportunitatem 
datam rati sunt tenebrarum filii ut omnia miscerent in 
severiorum disciplinarum cultura ac fidei divinae huma- 
nam rationem opponerent: quo facto eo demum rem per- 
duxere, ut fidem simul ac scientiam miserrime infecerint, 
juvenum mentes el corda corruperini, inductis vel in lu- 
cem revocatis monstruosis opinionum commentis, quae Ra- 
tionalismi, Pantheismi, Materialismi, Scepticismi nominibus 
designantur.  — 

2. Itaque in hac corruptione morum et veteris disci- 
plinae perturbatione, ne deteriora exitia humana societas 
patiatur, a sapientissimis catholicis viris cogitatum fuit 
de philosophicis doctrinis ad primæva et solida principia 
revocandis, ut cum christiana scientja rerum divinarum 
non quasi adversae et infensae committantur, sed ad ef- 
fundendum verae sapientiae lumen amice conspirent; id vero 
potissimum auspiciis et ductu S. Thomae Aquinatis per- 
commode fieri posse censuerunt, eo vel magis quo nobi- 
liores catholicarum regionum ephemerides idipsum propu- 
gnaverint, et viri doctissimi ejusdem Sancti Doctoris te- 
rentes vestigia, editis operibus errores aetatis nostrae pro- 
fligare, et christianam philosophiam, ex qua morum emen- 
dalio pendet, in scholas ilerum invehere mulia cum laude 
instituerint. 

4. Nobiles ejusmodi conatus cum in Europa tum extra 
ad instaurationem solidae scientiae comparatos plaudens 
excepit, fovitque almum theologorum collegium Neapoli- 
tanum, utque iis quoddam quasi culmen imponeretur sa- 
tegit, rogans nimirum Apostolicam Sedem cæterarum ma- 
irem, ut Angelicus Doctor, tamquam doctrinae sanctitati 
eonjunctae exemplar absolutissimum, catholicarum acade- 
miarum, universitatum ac scholarum patronus et auspex 
constituatur. Scilicet ut olim sa. me. Benedictus XIII 
S. Aloysium Gonzagam ob insignem castimoniae laudem 
adolescentiae patronum dedit, sic hodie omnibus severio- 
rum disciplinarum eultoribus qui conjunctim in docendis 
discendisve operam navant, Apostolico pariter oraculo, 
Thomas Áquinas in patronum cooptetur. 

5. Supplices hagce preces minime despieiendas ratus 
est SSinus Dominus noster, imo literis die 8 maii 1875 
ad eium Neapolitanum archiepiscopum datis postulantium 
studia commendavit, sapienter tamen advertit: « Cum haec 
« vota totum respiciant orbem ... id undique petendum 
« esse, uf res juxia eorum ad quos pertinet suffragium 
« rite decernatur. » 

6. Jam vero cum precibus tunc oblatis accesserint aliae 
petitiones innumeræ ab omnibus ferme christiani orbis epis- 
copis, a religiosis ordinibus, et academiis praeclarissimis, 
Ríinus P. Josephus Maria Sanvito vicarius generalis ordinis 
Praedicatorum, cujus diligentiae commissum fuit postula- 
tiones illas Sacro huic Ordini exhibere, eas obsequenter 
producit et sapientiae Patrum emorum confisus sperat eas 
volenti libentique animo exceptum iri. At quum turpe sit 
. oblatum deous Sancto Viro religiosae familiae oui praeest 
respuere aut negligere, preces suas adjicit ultro, ut An- 
gelicus doctor catholicarum academiarum, universitatum 
et scholarum patronus, suffragante hoc sacro coetu, ex ora- 
culo Sanctae Sedis declaretur ac proponatur. Quod si juxta 
vota cederit veluti boni omnes ominantur, scientiae et 
mores fidelium novum recipient lumen, praesidium et in- 
crementum. Ita Christi Eeclesia quae Thomae memoriam 
recolens Deum rogat ut fideles. possint et quae docuit in- 
tellectu conspicere, et quae egit imitatione complere, gra- 
talabitur quasi oblato pignore triumphi, quem de falsa 
philosophia et pravitate morum victrix assequetur. 


S. THOMAS PATRON DES ÉCOLES. 


396 


Quare etc. Hilarius Alibrandi.-Revisa. Augustinus Advo- 
cat. Caprara S. R. C. Assessor et S. Fidei subpromotor. 


VI. 


Tout procès réclame l'intervention du ministère pu- 
blic. Le Saint-Siége applique aux causes des saints la 
rigoureuse procédure des affaires criminelles. De là 
vient que le promoteur de la foi a dà s'opposer au 
patronage de S. Thomas, et mettre en relief des dif- 
ficultés théologiques et juridiques. Les Adnotationes du 
promoteur ont étó imprimées selon l'usage et commu- 
niquées aux éminentissimes cardinaux de la S. Con- 
grégation des Rites. 

La nécessité de la restauration scientifique a été 
spontanément et pleinement reconnue par l'habile et 
savant promoteur. 

Notre époque, fière du merveilleux progrès des 
sciences naturelles, rejetie la révélation divine et tout 
ce qui paraît surpasser l'intelligence de la raison. Elle 
méprise la vénérable antiquité comme une simplicité 
insensée : les découvertes en physique, physiologie et 
paléontologie mal appréciées, servent à fonder une 
nouvelle science qui prétend mettre la raison et la 
philosophie en antagonisme avec la foi et la théologie. 
On ressuscite les erreurs des temps passés ; on attaque 
les principes premiers de la raison que les saints pères 
de l'Eglise appellent justement les préliminaires de la 
foi. Le concile du Vatican a condamné ces systèmes 
impies; mais il ne suffit pas de signaler et de censurer 
l'erreur, il faut aussi réparer les préjudices et les maux 
qu'elle a produits. Des hommes vraiment religieux et 
éclairés veulent rappeler la philosophie aux anciens 
principes. Ils pensent que le meilleur moyen d'effectuer 
cette restauration c'est de cultiver les doctrines et de 
reprendre la méthode de S. Thomas. 

Le promoteur de la foi n'éléve aucune objection 
doctrinale contre le patronage de S. Thomas sur les 
universités et les écoles du monde entier. C'est le droit 
positif qui lui parait former obstacle, parce que les 
suppliques au Saint-Siège n'atteignent pas le nombre 
requis pour qu'on puisse autoriser le patronage uni- 
versel. 

Le Saint-Siége n'autorise les patrons que lorsqu' ils 
sont librement élus par les intéressés. Le décret de la 
S. Congrégation des Rites de 1630, décret confirmé 
par Alexandre VII le 27 septembre 1659 fixe les règles 


sur l'élection des patrons; la principale condition c'est . 


le consentement de ceux qui représentent la corporation 
et ont le pouvoir de l'obliger. 

Le roi d'Espagne prit S. Joseph pour patron et pro- 
tecteur de ses royaumes, et le vénérable Innocent X] 
rendit un Bref en confirmation de ce patronage. Malgré 
cela, des plaintes s'étant produites, le Bref ful retiré, 


parce que le clergé et la population n'avaient pas con- , 


senti. 

Des universités, des académies, des colléges et des 
écoles vénèrent déja des docteurs et d'autres saints 
comme leurs patrons. On ne saurait leur en imposer 
un nouveau. S. Irénée à Lyon, S. Hilaire à Poitiers, 
S. Jéróme à Pise, Sainte Catherine d'Alexandrie, sont 





397 


patrons de plusieurs universités. Les Augustins vénèrent 
leur saint fondateur. Les franciscains se rangent sous 
la bannière de S. Bonaventure. Ces écoles conserveront 
sans doute la liberté d'enseigner leurs doctrines parli- 
culières ; il s'agit aujourd'hui non de restreindre cette 
liberté mais d'opposer une barrière aux systèmes phi- 
losophiques absurdes et erronés; il semble néanmoins 
que les partisans des ócoles dont je parle doivent de- 
meurer libres au sujet du nouveau protecteur qu'on 
veut leur donner. 

Les suppliques présentées jusqu'à ce moment con- 
stituent la sixième partie de l'épiscopat catholique. Celles 
des vicaires capitulaires ne peuvent être prises en con- 
sidération, parce que le décret de la S. Congrégation 
des Rites du & décembre 1682 s'y oppose. 

Le collége théologique de Naples et celui de Bologne 
sont les seuls qui demandent le patronage de S. Thomas. 
[| faut de toute nécessitó que les autres universités, 
académies, colléges et gymnases théologiques anciens ou 
récents postulent et supplient. 

Les supérieurs des ordres religieux qui demandent 
le patronage de S. Thomas oni-ils recu un mandat 
spécial? Le chapitre général de leur institut les a-t-il 
autorisés à cet effet? Il faut tout au moins l'agrément 
du définitoire général de chaque institut. 


En cet état de choses, on peut accorder le patro- 


nage de S. Thomas à ceux qui le sollicitent ; mais un 
décret général ne pourra être rendu que lorsque des 
suppliques arriveront de toutes les parties du monde 
chrétien. 

Voici textuellement les Adnotationes du promoteur 
de la foi dont je viens de faire le résumé. 


ADNOTATIONBS R. P. D. PROMOTORIS FIDRI 


Eminentissime ac Rine domine 


1. Ætas nostra de miris scientiarum naturalium pro- 
gressibus adeo sibi placuit, ut hoc potissimum nomine di- 
vinam revelationem et quidquid humanae rationis captum 
transcendat recipere detractet. Ideo venerandam antiqui- 
tatem ceu fatuam simplicitatem contemnens, ex novis seu 
physicae, seu physiologiae, seu palaeontologiae inventis per- 
peram inadaequateque perpensis, novam sibi scientiam pro- 
eudit, qua fidem cum ratione, theologiam cum philo- 
sophia, veluti ad invicem oppositas, committeret. Ita nedum 
omnium praegressarum aetatum excitavit errores, verum 
eliam prima illa humanae rationis subvertit principia, quae 
a Sanctis Ecclesiae Patribus praeambula fidei merito ap- 
pellantur. Justo scilicet Dei judicio dum superbi homines 
3 veritate auditum avertunt, ad fabulas convertuntur: quae- 
cumque autem naturaliter, tamquam muta animalia 
norunt, in his corrumpuntur. (Epist. S. Judae, v. 10). 

2. Quale quantunque praejudicii tam fidei quam mo- 
ribus haec falsa scientia attulerit, magis experientia con- 


stat, quam verbis exprimi vel pro rei gravitate deplorari 


valeat. Quapropter concilii Valicani patres, in ea consti- 
tutione, quae de fide est, impium hoc novatorum systema, 
ac renascentes inde Pantheismi, Materialismi, Seeplicismi, 
aliasque id genus pestes iterato anathemate confirere. Er- 
rores tamen detexisse atque damnasse non sufficit, nisi 
illos in posterum praecavere, ot illata per eos damna re- 
parare omni ope contendatur. Hoc itaque excitati stadio 


S. THOMAS PATRON DES ÉCOLES. 


398 


pii aeque ac docti viri serio cogitare coeperunt de phi- 
losophicis disciplinis ad primaeva ac solida principia re- 
voeandis; quod si contigerit, haud sane dubitandum quin 
succrescens aetas, maxima cum sui utilitate, sapiens Ba- 
conis effatum sit probalura, « leviores philosophiae gustus 
« movere possunt ad atheismum, sed profundiores haustus, 
« ad religionem reducunt. (Baco de Verulamio, de di- 
ynilate et augmento seientiarum, lib. L). 

8. Hanc porro philosophicarum disciplinarum instau- 
ralionem nec aptius perfici posse, nec efficacius visum est, 
quam Angelici Doctoris inhaerendo vestigiis, tum quoad 
tutissimas aeque ac plenissimas ab eo traditas doctrinas, 
tum quoad peraptam easdem docendi methodum. Hic enim, 
prout SSinus D. N. ad academiam philosophico-theologicam 
Neapolitanam rescripsit: « scientiam universam ab incon- 
« cussis derivatam principiis in unum compegit corpus, et 
« lucidissime digestam ita explicavit et exposuit, ut nullum 
« oceurral verum quod non attigerit, nullus error cui pro- 
« fligando idonea non suppeditaverit arma. » Quo vero, 
tam in existentibus jam catholicis universitatibus, acade- 
miis et scholis, quam in iis quae in posterum erigentur, 
magis magisque Aquinatis doctrinam sequendi excitetur 
ardor, ab almo Neapolitano theologico collegio, quod B. Tho- 
mam ab immemorabili tempore uti sui patronum colit, 
humillima ad Apostolicam Sedem delata est postulatio, ut 
suprema, qua pollet, auctoritate eumdem « omnium om- 
« nino praesentium ac futurorum collegiorum, seminario- 
« rum, academiarum et scholarum cujuscumqne generis, 
« et praesertim catholicarum studiorum universitatum, prin- 
« cipalem patronum solemniter renunciet. » (Summ. pag. 7) 
Ejusmodi preces SSmus D. N. benignissime excepit, et 
meritis laudibus est prosecutus, datis ad illud collegium 
litteris die 98 maii 1875; simul tamen rei gravitatem per- 
pendens, adjunxit: « Cum haec vota totum respiciant or- 
« bem ... id undique petendum est, ut res juxta eorum, 
« ad quos pertinet, suffragium rite decernatur » (Ibid. - 
pag. 9). 

4. Hujusce responsi sapientiam ac prudentiam nemo 
non videt. Cohaerel enim apprime juris praescriptioni, quae 
hoc in negotio a Sede Apostolica inconcusse servatur. De- 
creto siquidem a Sacrorum Rituum Congregatione, adpro- 
bante Urbano VIII anno 1630 edito, et ab Alexandro VII 
confirmato die 27 septembris 1659 cautum est qua forma 
rite et valide peragi debeant coelestium patronorum electio- 
nes a regnis, civitatibus, oppidis et aliis quibusvis conso- 
ciationibus, ut singulos, ex quibus coalescent, comprehen- 
dere et obligare valeant. Cautum pariter, hisce jam exple- 
tis « Quod causae electionis novorum patronorum debeant 
« in Sacra Congregatione deduci, et ab ea examinari, ac 
« demum, causa cognita, ab eadem Congregatione appro- 
« bari et confirmari. » Nec secus juris nostri peritissimus 
Benedictus XIV (de canoniz, lib. 4, part. 2, cap. 14 num. 5 :) 
« Stalutum ... est ut electiones novorum patronorum in 
« Sacrorum Rituum Congregatione examinentur, nisi ali- 
« ter Summo Pontifici videatur. » Decretum videlicet quod 
a S. Congregatione, seu a Sede Apostolica desuper inter- 
ponitur ejusmodi est lex, quae nonnisi ultro volentibus 
atque expresse flagitantibus datur, juxta doctrinam laudati 
magistri: « Accedat (oportet) consensus eorum, qui totum 
commune repraesentant, atque obligare possunt. (Ibid.). Mi- 
nime imponi solet invitis, nescientibus, aut non requiren- 
tibus, veluti constat ex titulo ipso « approbationis et con- 
« firmationis electionis in patronum, » qui hisce causis 
inscribi consuevit. Hujusmodi sunt exempla omnia hac de re 
(loc. cit. ab eodem auctore allata; in singulis quippe 
praecesserat electio. 








309 


5. De cujus praescriptae formae observantia , deque 
omnimoda rei libertate adeo sollicita semper fuil Aposto- 
liea Sedes, ut siquidem aliter patratum aliquando com- 
pertum habuerit, vel ab ipsis suis actis, reolamantibus illis 
quorum intererat, recedendum duxerit. Ita Benedictus XIV 
(ibid. num. 11). « Cum Carolus II Hispaniarum rex elegisset 
« in patronum et protectorem suorum regnorum S. Joseph, et 
« venerabilis seryus Dei Innocentius papa XI electionem 
« praedictam confirmasset, uti colligitnr ex litteris aposto- 
« licis ab eo datis die 19 aprilis 1679 ... exorta subinde 
« controversia super dicto Brevi, ipsaque delata ad S. Ri- 
« tuum Congregationem, responsum prodiit, quo dicturg est: 
« Breve idem non suffragari, attenta. inobservantia de- 
« crelorum » ob defectum scilicet consensus cleri et po- 
puli, super quo controversiae adhuc movebantur. « Si ete- 
« nim (ut ibi subdit pontifex) controversiae non fuissent 
« ercitatae, quemadmodum, instantibus regibus, facta est 
« derogatio decreti de non eligendis nisi sanctis in pa- 
« tronos, ita facta fuisset ejusdem decreti derógatio super 
« defectu consensus cleri et populi. Quocirca, supplicante 
« imperatore, die 30 julii 1689 confirmata fuit electio ab 
« ipso facta S. Bosaliae in patronam regnorum et provin- 
« ciarum haereditariarum, non obstante defectu consensus 
« cleri et populi. » Item scribit cit. num. 5:'« Eodemque 
« modo venerabilis Dei Servus Innocentius XI confirmavit 
« electionem S. Joseph in patronum omnium missionum 
« Sinensium, quae facta fuerat ab episcopis vicariis apo- 
« stolicis apud Sinas ... praevio consilio Congregationis 
« de Propaganda Fide, absque eo quod in ejus litteris 
« apostolicis mentio fiat consensus populi aut cleri. » Huc 
pariter spectat quod ibidem docet: « servari (in omnibus) 
non posse, nec debere formam electionis explendae » in 
nonnullis communitatibus ob specialem eorum naturam, 
et adjunctorum rationem. Sed haec licet quoad modum 
admittant aliqualem decreti derogationem, minime tamen 
efficiunt quin aliqua vera praecedere debeat electio, Apo- 
stolicæ Sedis approbationi et confirmationi subjicienda. 

6. Neque aliud juris umquam extitit in re nostra: quo- 
cum proinde non minus concordat, SSni Domini responsum. 
Plures a saeculis existunt in catholico orbe universitates 
studiorum, academiae, collegia, scholae, quae aut aliquos 
e sanctis Ecclesiae Doctoribus, aut ex aliis sanctis publico 
et ecclesiastico cultu claris in patronos sibi delegerunt. 
Ita Irenaeum Lugdunensis, Pictaviensis Hilarium, Pisana 
Hieronymum ; Catharinam autem Alexandrinam uti stu- 
diorum auspicem reverentur quotquot praesertim philoso- 
phicis disciplinis operam navant. Praecipue vero, accedente 
auctoritate Apostolicae Sedis, academiae et scholae exci- 
tatae sunt ab Augustino, Thoma, Bonaventura nuncupatae, 
quae ex instituto, horum sanctorum doctrinas explanare, 
tueri, et sive in christianis dogmatibus exponendis, sive in 
refutandis erroribus adhibere sibi religionis habent. Ex 
praeclara quippe Augustini doctrina nedum sui asseclao 
celeberrimam scholam instituere, sed ipse Angelicus Doctor 
hunc praecipue in ducem ac magistrum sibi delegit. Se- 
raphicus autem Bonaventura, ad enixas postulantium preces, 
per summos pontifices Borentissimo collegio, non secus ac 
Thomas suo, in patronum et auspicem confirmatus est of 
constitutus. Et iia quidem, ut sa. me. Sixtus V veluti 
geminos Thomam ac Bonaventuram reputaverit, « cum tam 
« multa inter eos virtutis, sanctitatis, doctrinae, merito- 
« rum conjunctio et similitudo intercedat. » (in Bulla Tríum- 
phantis Ecclesiae, S 13). Ac theologiae scholasticae ibi- 
dem is elogium terens: « Inventa est, inquit, a majoribus 
« nostris sapientissimis viris theologia scholastica, quam duo 
« potissimum gloriosi doctores Angelicus S. Thomas, et 


S. THOMAS PATRON DES ÉCOLES. 


400 


« Seraphicus S. Bonaventura clarissimi hujus facultatis 
« professores, excellenti ingenio, assiduo studio, magnis 
« laboribus et vigiliis excoluerunt atque ornarunt, eamque 
« optime dispositam, multisque modis praeclare explicatam 
« posteris tradiderunt (Ibid. S 10). 

7. Sive itaque de catholicis studiorum universitatibus, 
lyceis, collegiis et academiis utcumque erectis vel erigendis 
sit sermo, sive de iis seholis catholicis, praesertim reli- 
giosorum ordinum, qui alium jam in ducem aut patronum 
studiorum habeant: omnino necessarium apparet ut rite 
porrectis ad S. Sedem precibus, Aquinatem doctorem in 
patronum, seu compatronum principalem sibi dari 'expos- 
tulent. Quod tenendum vel maxime profecto censeas de 
Scholis catholicis a Thomistica diversis, quas, ut nemo 
ignorat, ob praeclara in Ecclesiam merita Romani Ponti- 
fices, aeque ac illam, plurimis laudibus et honoribus cu- 
mularunt. Idcirco in celeberrima controversia de gratiae 
divinae efficacia inter varias theologorum scholas magno 
cum animorum aestu agitata ; ne exinde cum mutuae cha- 
ritatis dispendio aemulationes foverentur, postquam Cle- 
mens XII in consütutione Apostolicae providentiae diei 
2 octobris anni 1733 S. Thomae doctrinam etiam ex prae- 
decessorum pontificum mente summopere commendasset, 
illico adjecit : « Mentem tamen eorumdem praedecessorum 
« nostrorum compertam habentes, nolumus aut per nostras 
« aut per ipsorum laudes thomisticae scholae delatas, quas 
« iterato nostro judicio comprobamus et confirmamus, quid- 
« quam esse detractum ceteris catholicis scholis diversa 
« ab eadem .... senlientibus, quarum etiam erga S. Sedem 
« praeclara sunt merita ». Quod etiam in sua constitutione Ad 
demissas preces 14 novembris 1724 sa. me. Ben edictus XIII 
prudentissime praecaverat. Video equidem commode his 
responderi posse: S. Thomae patronatum minime effectu- 
rum ut non liceat amplius sequi opiniones et doctrinas 
quae libere in scholis catholicis disceptantur. At sane non 
ista sunt quae deperitura quisque exoptat, instaurato in- 
cliti Angeli scholarum studio, sed doctrinae pravæ et ab- 
surdae, erronea ac ridicula systemata philosophica ; non 
hi fructus quos inde catholici homines sibi adpromittunt, 
sed ut humanae mentes e barathro ementitae sapientiae 
eductae ad lucem redeant veritatis quam deseruerant. At, 
quaeso, cum ita se res habeat, nonne eo facilius ad vota 
pro Doctoris Angelici.universalis patronatu Sedi Aposto- 
licae jam oblata alia atque alia accedent ? 

8. Ad rem namque quod attinet, haud inficias iverim 
plures ex eminentissimis patribus cardinalibus, archiepiscopis, 
episcopis Sanct» Sedi postulationem exhibuisse, quibus etiam 
accessere regularium ordinum supremi praesides, neque non 
collegium theologicum, et philosophico-medicum Bononiense. 
Num tamen, juxta praedictas SSmi D. N. litteras, res 
ejusmodi undique, e& ab omnibus expetita dici valeat, non 
minima dubitatio suboritur. Purpuratorum quippe patrum, 
aliorumque Ecclesiae praesulum numerus, qui preces por- 
rexere, ad centum octoginta septem pertingit, idcirco 
nonnisi sextam tolius catholici episcopatus partem consti- 
tuit. Hisce vero, praesenti in re, vicarii capitulares haud 
accenseri possunt; quemadmodum haec Sacra Congregatio 
declaravit die 4 decembris anni 1682 (Benedictus XIV, 
loc. cit. num. 15). Universitatum porro, academiarum, col- 
legiorum, gymnasiorum postulationes omnino desiderantur, 
neque jamdiu existentium modo, sed eliam earum, quae 
in praesens Parisiis, Lugduni, Andegavi aliisque in locis 
lanta cum bonorum gratulatione excitantur. Ad postulatum 
demum quod attinet a supremis ordinum religiosorum prae- 
sidibus collective porrectum, animadvertere liceat illud ab 
omnibus haud fuisse subscriptum, et aliquid quoad formam 


401 S. THOMAS PATRON DES ÉCOLES. 402 


in eodem desiderari. Cum scilicet lege consultissima ab 
Urbano VIII lata electio patronorum fieri debeat « per 


« eorum suffragia, qui speciale mandatum habent illos. 


« repraesentandi, quorum tutelae sancti ipsi praeficiendi 
« exoptantur. » Hoc sane mandatum ordinis praesides habere 
censentur si consensus accesserit capituli generalis (Bene- 
dictus XIV, loc. cit. cap. 10, num. 3). Quod cum in hac 
temporum acerbitate omnino foret impossibile, aliquibus 
ab hinc annis receptum fuit in hoc Sacro Ordine, ut in 
llis negotiis, in quibus eapituli generalis assensus alias 
requirebatur, nunc ille definitorum seine Utrumque 


tamen in casu desideratur, vel saltem adesse non constat, 


9. Non omittam negotium eodem ritu absolvi a pos- 
tulantibus requiri, quo angelicus juvenis Aloysius Gon- 
raga elapso saeculo, studiosae praesertim juventuti a sa. me. 
Benedicto XIII datus fuit. At quomodo res tum proces- 
serit, aperte declarat pontifex in sua constitutione, Apos- 
tolicae servitwlis ofRciwm, data die 21 junii anni 1725. 
Scilicet juvenes qui societatis Jesu scholas -frequentabant 
« eumdem Beatum Aloysium uti peculiarem patronum jam 
« à saeculo et ultra sua sponte, privataque auctoritate 
« colere caeperunt. » Idcirco pontifex, «ad ejus vestigia, et 
« virtutum, quibus mirifice enituit, exempla sectanda, et 
« opem crebris illius intercessione ab omnipotenti Deo 
« patratis miraculis testatam, in eorum necessitatibus et 
« animarum periculis ferventius exposcendam excitare cu- 
« piens » Apostolica auctoritate indulsit « omnibus et 
« singulis universitatibus, gymnasiis vel collegiis genera- 
« lium vel publicorum studiorum tam erectis, quam eri- 
« gendis, quae a clericis regularibus praedictae societatis 
« Jesu de praesenti reguntur aut in posterum regentur 
« ubicumque terrarum existentibus, ac scholaribus ibidem 
« litterarum studiis operam nunc, et pro tempore navan- 
« tibus, ut de cetero perpetuis futuris temporibus memo- 
« ratum B. Aloysium tamquam suorum liberalium stu- 
« diorum, alique innocentiae et castitatis in lubrica prae- 
« sertim juvenili aetate diligentius custodiendae, specialem 
« patronum sibi deligere, habere, colere et venerari. » 
Idipsum confirmavit in bulla Christianae virtutes canoni- 
zalionis ejusdem angelici juvenis data anno 1726 pridie 
kalendas januarii. Denique post canonizationem secutam 
« cum muliae per orbem scholae etiam extra societatem 
« Jesu illum sibi magna cum utilitate imitandum ut 
« exemplar et venerandum ut patronum  proposuerint » 
ceu legitur in decreto hujus S. Congregationis diei 23 no- 
vembris anni 1729, idem summus pontifex « non solum 
« in omnibus et singulis universitatibus, gymnasiis vel 
« collegiis generalium vel non generalium studiorum so- 
« cietatis Jesu, verum etiam aliis, si quibus alicubi pla- 
« cuerit, ubicumque existentibus vel extituris eumdem 
« S. Aloysium principalem constituit patronum. » 

10. Quibus ex pontificis auctoritatis solemnibus actibus 
patet confirmationem in patronum post ejus electionem 
accessisse, el nonnisi iis deinde coneessam si quibus ali- 
cubi placuerit. Revera quamvis devolissimus Aloysii as- 
secla P. Franciscus Maria Galluzzi, qui Romae obiit 
anno 1781, universalem hunc patronatum quam maxime 
exoptasset, nihilominus « mori ravvolgendo tuttora nell'animo 
« il disegno di ottenere dalla Santa Sede una Bolla per 
« la quale Luigi fosse dato a protettore di tutta la gio- 
« ventü studiosa.» (Tavani vita, pag. 56, 57). Neque in 
posterum quodpiam aliud hac de re actum fuisse novimus. 

11. Quo itaque votis tot insignium virorum ac nostris 
etiam, satis fieri possit, alterutra eligenda via videretur. 
Vel scilicet, ad eorum tramitem quae modo de S. Aloysio 
retulimus, omnibus et singulis universitatibus, gymnasiis 


19° sfüm. 


vel collegiis, quibus placuerit, eumdem beatum Thomam 
ceu praecipuum patronum, vel compatronum, a S. Sede 
assignari; vel adhue expectare, donec ipsae postulationes 
eum impleant numerum, quem SSius D. N. in laudatis 
litteris requirit, et non dubitat accessurum, scribens: « Con- 
« tentio, quam passim excitatam laeti conspicimus exigendi 
« philosophicas theologicasque disciplinas ad scholasticam 
« methodum, suadere videlur hujusmodi postulata crebriora 
« in dies fieri debere; quod certe assequetur ut honore 
« multo splendidiore sancto doctori ab omnibus expetito, 
« patronatus universalis studiorum ab hac S. Sede de- 
« feretur. » 

Sunt haec quae, ut ejusdem SSini Domini Nostri man- 
datis obtemperarem, pro mea tenuitate adnotare valui, ut 
viam aliquo modo sternant Ejnis patribus ad judicium pro 
sua sapientia in hac causa ferendum. 


Laurentius Salvati S. C. Adv. S. Fidei Promotor. 
VII. 


Voici la réponse du postulateur aux observations 
quon vient de lire. Elle nous semble ne contenir rien 
qui ait besoin d'être signalé. Le postulateur accepta 
pleinement le patronage limité. 


RESPONSIO AD ADNOTATIONES R. P. D. FIDEI PROMOTORIS 


Eminentissime et Rine Domine. 


1. Ea quae circa petitiones in causa de qua agitur 
exhibitas docte copioseque fidei promotor amplissimus dis- 
putavit partim eo spectant ut aequitas et opportunitas 
postulationum ipsarum magis eluceat, partim vero licet 
objectionis speciem praeseferant, tamen eo demum inten- 
dunt; ut decretum ea super re edendum concessivam potius 
quam praeceptivam formam induat, velut actum fuit a 
Benedicto XIII quum S. Aloysius Gonzaga juventuti chris- 
tianae, studiosae praesertim patronum proposuit. Mens 
censoris praeclarissimi ex iis quae scripsit in conclusione 
lueubrationis sua manifesto apparet. «Quo itaque, inquit, 
« votis tot insignium virorum, ac nostris etiam satis fieri 
« possit, alterutra eligenda via videretur. Vel scilicet ad 
« eorum tramitem quae modo de S. Aloysio retulimus 
« omnibus et singulis universitatibus, gymnasiis, vel col- 
« legiis, quibus placuerit, eumdem Beatum Thomam ceu 
« praecipuum patronum vel compatronum a S. Sede assi- 
« gnari, vel adhuc expectare, donec ipsæ postulationes eum 
« impleant numerum, quem SSius D. N. in laudatis lit- 
« teris (nempe ad collegium theologico-philosophicum Nea- 
« politanum datis) requirit. » 

2. Primum ex duobus consiliis capessendis a clarissimo 
viro propositis cum votis postulantium profecto congruit; 
nulli enim ea mens fuit, ut vellet coelestem patronum 
adsignari invitis, qui forte alterius scriptis ei exemplis 
magis delectantur: trahat sua quemque voluptas. Quare 
nihil prohibet, quominus Sacra Congregatio rescribat: Af- 
firmative juata formam a R. P. fidei promotore proposi- 
tam ; atque ita petentium intentioni simul, et objicientis 
desideriis satisfaciat. Id consonum aequitati est, et majorum 
nostrorum sapientia constitutum, ne inanes et superfluae 
fierent controversiae ; scilicet. ut quoties inter disceptantes 
conveniret de aliqua ratione qua posset quaestio proscindi, 
hanc judex sequi et juxta eam decernere teneretur. « Etenim 
« (ait doctissimus J. Vincentius Gravina) de quibus inter 
« eos (litigatores) convenerat illa magistratum rata opor- 


26 


403 


« tebat habere (Origines juris civilis, Neapoli 1729, 
« pag. 179). » Ideo cum altera ratio ineunda ab egregio 
censore proposita petentium desideriis consentanes non sit, 
aequum est eam seponi, licet majoris beneficii loco illam 
adnotationes ostentent. Idque ob eam causam adamussim 
fieri decet, quam censura propugnat, ne scilicet hoc majus 
quod jactat beneficium volentibus et aegre ferentibus im- 
pertiatur. Atque haec profecto causa fuit (si intimam rei 
substantiam, non extrinsecam formam intueamur) cur circa 
patronatum S. Aloysii confirmationem praecesserit electio, 
prout acute censura notavit. Volebat enim Sedes Aposto- 
lica patronum ultro eooptatum ratum habere, non inspe- 
ratum insciis vel nolentibus imponere. Neve objicias, tunc 
aliquos extitisse qui Aloysium jam patronum assumpserant, 
neque totam causam in solis petitionibus futurae rei fuisse 
versatam; namque et nunc habemus Neapolitanum collegium 
et scholas ordinis Praedicatorum, quae sub Thomae patro- 
cinio constitutae sunt: innumeri autem qui postulant, ipso 
postulationis actu, quod ad se pertinet, patronum illum ab 
se electum et cooptatum manifesto affirmant. Res ergo 
recidit in eumdem casum, in quo erai S. Aloysii patrona- 
tus, quum Benedictus XIII memoratam constitutionem 
suam edidit. 

8. Ne quis vero morosos nos ac difficiles existimet quod 
munus magis amplum (serius tamen et sub conditione 
oblatum) posthabere videamur, breviter afferam rationes 
quare consilium à censura primo loco propositüm magis 
arrideat. Scitum est nempe dilationes omnes ejusmodi esse, 
maxime si expetentibus et valde optantibus proferantur, ut 
propius ad repulsam quem ad benignam largitionem vi- 
deantur accedere. Deinde ea res agitur quae praesentibus 
malis medeatur, per quam nimirum succrescenti prospi- 
ciatur juveututi, velut solertissimus fidei vindex optime 
perspexit (Adnot. S 2, 3). Ergo postulatio quam defendimus 
eo pertinet, ut studiosi excitentur ad sequendas doctrinas 
ab Aquinate Magistro traditas, hae vero doctrinæ, si plures 
asseclas nanciscantur, sucerescentis juventutis, quae in 
gravi versatur discrimine, utilitati prospicient. Ergo neces- 
sitas urget medelae praesentibus malis adhibendae. Ecquis 
autem, quaeso, medicus prudens malo jam saevienti re- 
media praescribit post plures menses, vel annos forsitan 
administranda? Huc accedit quod in Galliis modo catholicae 
universitates eriguntur, quorum nonnulle die sacra Thomae 
Aquinati hoc ipso anno studiorum cursus erunt auspicaturae: 
Tolosae praesertim, qua in civitate primum Thomas docendi 
munus caepit exercere. Decet profecto, ut ipso auspice et 
patrono, universitates ipsæ sua capiant exordia: serius in- 
dulta concessio sacris præsulibus, docentibus, discentibusque 
minus accidet jucunda, ac minus opportuna. 

4. Insuper animadvertendum est, rationem ineundam 
secundo loco a censura propositam illusoriam propemodum 
effecturam Saeri hujus Ordinis benignitatem. Etenim in 
S 4 et seqq. Annotationum satis mentem suam aperuit 
Rev. fidei promotor, decretum absolutum ac praeceptivum 
non aliter fieri decere, quam si omnes ad quos ea res per- 
tinet postulaverint. Alicubi vero non obscure innuit non 
deesse aetate nostra, inter ipsos catholicos, aliquot quibus 
alia ratio philosophiae et theologiae tradendae magis in 
deliciis sit, quam quae S. Thomae vestigiis inhaeret. Fac 
nonnullos esse in petendo negligentiores (nullam enim 
invidiam aut malignitatem suspicior): quid futurum erit ? 
Longus annorum lapsus intercedet; et antequam malorum 
remedium proponatur, succrescens juventus, cui prospicere 
oporlet, induceb rugas, inficieique comas. Denique haec 
alia ratio suppetit ut consilium alterum a censura erpli- 
catum posthabeamus, quod illud pluribus careat utilita- 


S. THOMAS PATRON DES ÉCOLES. 


404 


tibus, quas primum erhibet, ceu liquet ex his quae hactenus 
disserui; istud autem primum quod vestigia terit a Bene- 
dicto XIII in alia causa praesignata, licet minus splen- 
didum videatur, habituque se prodat modestiori; tamen 
reapse praeter expediendi negotii celeritatem et bona exinde 
manantia, omnia suppeditat emolumenta, quae in altero 
illo cogitatu continentur. Nam quum sensim alis atque 
aliis desiderium indetur S. Thomae in patronum cooptandi, 
latius hic patronatus sese protendet. Quum omnes denique 
eodem studio incendentur ex facto ipso, ac praecedente 
apostolico indulto, doctor Aquinas erit universitatum , 
academiarum, scholarum, docentium et discentium patronus 
constitutus. Quod si studium istud et ardorem (velut inter 
censuram et postulantes constat) excitari expedit maxi- 
mopere ad societatis humanae salutem; nonne igniculos 
animis injiciet validiores decretum quacumque forma ab 
Sede Apostolica editum, quam gelidum et exanimans di- 
lationis rescriptum ? 

5. Quae cum ita sint, alacri spe nitimur fore ut Patres 
Ei oblatas preces sic excipiant ut nullam moram neque 
conditionem velint eorum beneficio interponi. Satis ingens 
numerus est illorum, quorum supplices libellos in sum- 
marii tabulis produximus: his alii accesserunt quorum 
postulationes eio ac rífho causae relatori tradendas cura- 
vimus. Si hisce satisfactum fuerit, et aditus simul ape- 
riatur etiam aliis, si quibus alicubi placuerit, ubicumque 
existentibus vel extituris, dubitandum non est, quin multo 
citius, ac certius quam censura sperat, S. Doctor omnium 
votis expetitus patronatum universitatum studiorum in toto 
orbe catholico sit habiturus. 

Quare etc. 


Hilarius Alibrandi 
VIII. 


Le 3 février 1877, la S. Congrégation des Rites 
fut d'avis qu'il y avait lieu d'attendre de nouvelles 
suppliques, afin de pouvoir accorder plus tard pleine- 
ment et intégralement à S. Thomas d'Aquin le patro- 
nage universel de toutes les écoles théologiques. Elle 
se conforma à la pensée que le Saini-Pére Pie 1X avait 
exprimée dans sa lettre du 3 mai 1875. 


IX. 


Dans le cours de 1877 le Saint-Pére recut un grand 


. hombre de nouvelles suppliques; qnelques-unes sont in- 


sérées dans le second Summarium de la S. Congrégation. 

Je remarque celle du supérieur général des Rosmi- 
niens qui, par une lettre du 7 mars 1877, adhéra de tout 
cœur au patronage de S. Thomas: « Antoine Rosmini 
(que votre saintelé nous permette de rappeler ce père 
et auteur de notre institut; que Grégoire XVI ap- 
pela illustre par la science des choses divines et hu- 
maines, enflammé d'une merveilleuse affection pour S. 
Thomas, inséra son nom et ses sentences dans tous 
ses ouvrages et presque à toutes les pages; en outre 
si nous ne nous trompons, il fut le premier parmi les 
philosophes de notre siècle qui, voulant, il y a déjà 
cinquante ans, rétablir en Italie la méthode de S. Tho- 
mas pour la recherche de la vérité, unit étroitement 
la philosophie et toutes les autres sciences à la théo- 
logie, dont elles devaient étre les ministres et les ser- 


405 


vantes. Dans ce but il nous signala et recommanda 
S. Thomas comme le principal modèle dans l'examen 
des questions philosophiques. » Pie VIII écrivit à Ros- 
mini: « Hac etate ad hominum animos utiliter per— 
«E movendos, nil aliud auxilii superesse nisi eos rationis 
« vi abripere, atque ita ad religionem perducere. » Nul 
auteur n'a fait un plus bel usage de la raison que S. 
Thomas pour défendre les dogmes catholiques et dé- 
truire toutes les erreurs. 

Le 7 octobre 1877, féte du Rosaire, les cinq évé- 
ques de la province des Philippines adressèrent au pape 
une lettre commune pour le.supplier de proclamer S. 
Thomas patron des universités, dans la persuasion que 
ce palronage servirait à la diffusion de la doctrine 
catholique, et à la restauration des études. Parmi ces 
prélats se trouvent trois Dominicains, un Augustin et 
un Franciscain. 

Dans une longue et belle lettre que Mgr. Sallua 
archevêque de Calcédoine, et commissaire du Saint- 
Office à Rome, adressa an pape Pie IX sur la que- 
stion du patronage, il recueillit fort à propos les éloges 
que les souverains pontifes ont fait de S. Thomas dans 
leurs bulles et constitutions, depuis Jean XXII, qui ca- 
nonisa le saint docteur jusqu à Pie VI. ‘Pag. 19-25 
du second Summarium). 


SECONDE PARTIE 


ENCYCLIQUE DE NOTRE SAINT PRRE LÉON XIII 
DU 4 AoQT 1879. 


Cette encyclique qui commence par les mots Aeterni 
patris, a eu une immense retentissement dans le monde 
ealholique. Les innombrables adbésions des évéques, 
des institutions ecclésiastiques, el des laiques éclairés, 
montrent l'imporiance et la solidité de cette mémorable 
instruction pontificale. 

M. Barthélemy Saint-Hilaire, qui a passé 48 ans à 
la traduction des œuvres philosophiques d' Aristote, 
écrivait à un ami, le 8 octobre 1879, ce qui suit: 
« Je partage absolument votre opinion sur l'encyclique 
« de Sa Sainteté. C'est un événement pour le catho- 
« licisme sans doute: mais c'en est aussi un pour le 
« monde intellectuel. Le second empire avait proscrit 
« chez nous jusqu au nom de la philosophie; c'est 
« aujourd'hui un Pape éclairé qui la remet en hon- 
« neur. La leçon vient de haut: et il faut espérer qu'elle 
« sera entendue. » 

Des circonstances particulières nous ayant empêché 
l'an dernier de publier l'encyclique dans les Analecta, 
nous avons atlendu une occasion favorable pour en 
orner notre recueil. Nous ne pouvons souhaiter d'oc- 
casion plus propice que le protectorat de S. Thomas 
qui doit son triomphe définitif au talent avec lequel sa 
cause a été soutenue dans lencyclique. 


Venerabilibus fratribus patriarchis primatibus archiepi- 
scopis et episcopis universis Catholici Orbis Gratiam et Com- 
munionem cum Apostolica Sede habentibus. Leo PP. XIII. 
Venerabiles fratres salutem et apostolicam benedictionem. 

Aeterni Patris unigenitus Filius, qui in terris ap- 

ii, ut humano generi salutem et divinae sapientiae 
lucem afferret, magnum plane ac mirabile mundo contulit 


S. THOMAS PATRON DES ÉCOLES. 


406 


beneficium, cum caelos iterum ascensurus, Apostolis prae- 
cepit, ut euntes docerent omnes gentes ('); Ecclesiamque 
a se conditam communem et supremam populorum magis- 
tram reliquit. Homines enim, quos veritas liberaverat, 
veritate erant conservandi: neque diu permansissent cae- 
lestium doctrinarum fructus, per quos est homini parta 
salus, nisi Christus Dominus erudiendis ad fidem menti- 
bus perenne magisterium constituisset. Ecclesia vero divim 
auctoris sui cum erecta promissis, tum imitata caritatem, 
sic jussa perfecit, ut hoc semper spectarit, hoc maxime 
voluerit, de religione praecipere et cum erroribus perpe- 
tuo dimicare. Huc sane pertinent singulorum episcoporum 
vigilati labores; huc conciliorum perlatae leges ac decreta, 
et maxime Homanorum Pontificum sollicitudo quotidiana, 
penes quos, beati Petri Apostolorum Principis in primatu 
successores, et jus et officium est docendi et confirmandi 
fratres in fide. Quoniam vero, Apostolo monente, per phi- 
losophiam et inanem fallaciam (^), Christifidelium mentes 
decipi solent, et fidei sinceritas in hominibus corrumpi, 
ideirco supremi Ecclesiae pastores muneris sui perpetuo 
esse duxerunt etiam veri nominis scientiam totis viribus 
provehere, simulque singulari vigilantia providere, ut ad 
fidei catholicae normam ubique traderentur humanae dis- 
ciplinae omnes, praesertim vero philosophia, a qua nimirum 
magna ex parte pendet ceterarum scientiarum recta ratio. 
Id ipsum et nos inter cetera breviter monuimus, veuvra- 
biles fratres, cum primum vos omnes per litteras ency- 
clicas allocuti sumus ; sed modo rei gravitate, et tempo- 
rum conditione compellimur rursus vobiscum agere de 
ineunda philosophicorum studiorum ratione, quae et bono 
fidei apte respondeat, et ipsi humanarum scientiarum di- 
gnitati sit consentanea. 

Si quis in acerbitatem nostrorum temporum animum 
intendat, earumque rerum rationem, quae publice et pri- 
vatim geruntur, cogitatione complectatur, is profecto com- 
periet, fecundam malorum causam cum eorum quae pre- 
munt, tum eorum quae pertimescimus, id eo consistere, 
quod prava de divinis humanisque rebus scita, e scholis 
philosophorum jampridem profecta, in omnes civitatis or- 
dines irrepserint, communi plurimorum suffragio recepta. 
Cum enim insitum homini natura sit, ut in agendo ratio- 
nem ducem sequatur, si quid intelligentia peccat, in id et 
voluntas facile labitur: atque ita contingit, ut pravitas 
opinionum, quarum est in intelligentia sedes, in humanas 
actiones influat, easque pervertat. Ex adverso, si sana mens 
hominum fuerit, et solidis verisque principiis firmiter insi- 
stat, tum vero in publicum privatumque commodum plurima 
beneficia progignet. — Equidem non tantam humanae philo- 
sophiae vim et auctoritatem tribuimus, ut cunctis omnino er- 
roribus propulsandis, aut evellendis parem esse judicemus: 
sicut enim, cum primum est religio christiana constituta, per 
admirabile fidei lumen non persuasibilibus humanae sapien- 
tiae verbis diffusum, sed in ostensione spiritus et virtutis (°), 
orbi terrarum contigit ut]primaevae dignitati restitueretur; 
ita etiam in praesens ab omnipotenti potissimum virtute et 
auxilio Dei expectandum est, ut mortalium mentes, sub- 
latis errorum tenebris, resipiscant. Sed neque spernenda, 
neu posthabenda sunt naturalia adjumenta, quae divinae 
sapientiae beneficio, fortiter suaviterque omnia disponentis, 
hominum generi suppetunt; quibus in adjumentis rectum 
philosophiae usum constat esse praecipuum. Non enim 
frustra rationis lumen humanae menti Deus inseruit; et 


(' Matth, XXVIII, 19. 
(*) Coloss. II., 8. 
() Cor. IT, 4. 





407 


tantum abest, ut superaddita fidei lux intelligentiae vir- 
tutem extinguat aut imminuat, ut potius perficiat, auctis- 
que viribus, habilem ‘ad majora reddat. — Igitur postulat 
ipsius divinae Providentiae ratio, ut in revocandis ad fidem 
et ad salutem populis etiam ab humana scientia praesidium 
quaeratur, quam industriam, probabilem ac sapientem, in 
more positam fuisse praeclarissimorum Ecclesiae Patrum, 
antiquitatis monumenta testantur. Illi scilicet. neque pau- 
cas, neque tenues rationi partes dare consueverunt, quas 
onines prebreviter complexus est magnus Augustinus, huic 
Scientiae tribuens «illud quo fides saluberrima .... gigni- 
tur, nutritur, defenditur, roboratur (‘). » 

Ac primo quidem philosophia , si rite a sapientibus 
usurpetur, iter ad veram fidem quodammodo sternere et 
munire valet, suorumque alumnorum animos ad revelationem 
suscipiendam convenienter praeparare : quamobrem a veteri- 
bus modo «praevia ad christianam fidem institutio (^) », 
modo « christianismi praeludium et auxilium (*), modo « ad 
Evangelium paedagogus (*)» non immerito appellata est. 

Et sane benignissimus Deus, in eo quod pertinet ad 
res divinas, non eas tantum veritates lumine fidei patefe- 
cit, quibus attingendis impar humana intelligentia est, sed 
nonnullas etiam manifestavit, rationi non omnino imper- 
vias, ut scilicet, accedente Dei auctoritate, statim et sine 
aliqua erroris admixtione omnibus innotescerent. Ex quo 
factgm est, ut quaedam vera, quae vel divinitus ad cre- 
dendum proponuntur, vel cum doctrina fidei arctis quibus- 
dam vinculis colligantur, ipsi ethnicorum sapientes, natu- 
rali tantum ratione praelucente, cognoverint, aptisque ar- 
gumentis demonstraverint ac vindicaverint. « Invisibilia 
enim ipsius, ut Apostolus inquit, a creatura mundi per 
ea, quae facta sunt, intellecta conspiciuntur, sempiterna 
quoque ejus virtus et divinitas (") »; et «gentes quae le- 
gem non habent... ostendunt nihilominus « opus legis seri- 
ptum in cordibus suis (*). » Haec autem vera, vel ipsis 
ethnicorum sapientibus explorata, vehementer est opportu- 
num in revelatae doctrinae commodum utilitatemque con- 
vertere, ut reipsa ostendatur, humanam quoque sapientiam, 
atque ipsum adversariorum testimonium fidei christianae 
suffragari. Quam agendi rationem, non recens introductam 
Sed veterem esse constat, et sanctis Ecclesiae Patribus 
Saepe usitatam. Quin etiam venerabiles isti religiosarum 
traditionum testes et custodes formam quandam ejus rei 
et prope figuram agnoscunt in Hebraeorum facto qui Àe- 
gypto excessuri, deferre secum jussi sunt argentea atque 
aurea Aegypliorum vasa eum vestibus pretiosis, ut scili- 
cet, mutato repente usu, religioni veri Numinis ea supel- 
lex dedicaretur, quae prius ignominiosis ritibus et supersti- 
tioni inservierat. Gregorius Neocaesariensis (") laudat Ori- 
genem hoc nomine, quod plura ex ethnicorum placitis in- 
geniose decerpta, quasi erepta hostibus tela in patrocinium 
christianae sapientiae et perniciem superstitionis singulari 
dexteritate retorserit. Et parem disputandi morem cum 
Gregorius Nazianzenus (*), tum Gregorius Nyssenus (*) in 
Basilio Magno et laudant et probant; Hieronymus vero 
magnopere commendat in Quadrato Apostolorum discipulo, 
in Aristide, in Justino, in Irenaeo, aliisque permultis. (*?) 


* 





(‘) De Trin. lib. XIV. c. 1. 

() Clem. Alex., Strom. lib. 1, c. 16; 1. VII, c. 2. 
(”) Orig. ad Greg. Thaum. 

(*) Clem. Alex., Strom. L, c. 5. 

() 

( 


*) Ib. IL, 14-15. 

(') Orat. paneg. ad Origen. 
(*) Vit. Moys. 

(') Carm. I., Iamb. 3. 

("*) Epist. ad Magn. 


S. THOMAS PATRON DES ÉCOLES. 


408 


Augustinus autem : « Nonne aspicimus, inquit, quanto auro 
et argento et veste suffarcinatus exierit de Aegypto Cypria- 
nus, doctor suavissimus et martyr beatissimus? quanto La- 
ctantius? quanto Victorinus, Optatus, Hilarius? ut de vivis 
taceam, quanto innumerabiles Graeci? ('). » Quod si vero na- 
turalis ratio opimam hane doctrinae segetem prius fudit, 
quam Christi virtute fecundaretur, multo uberiorem certe 
progignet, posteamquam Salvatoris gratia nativas humanae 
mentis facultates instauravit et auxit. — Ecquis autem non 
videat, iter planum et facile per hujusmodi philosophandi 
genus ad fidem aperiri? 

Non his tamen limitibus utilitas circumscribitur, quae 
ex illo philosophandi instituto dimanat. Et revera divinae 
sapientiae eloquiis graviter reprehenditur eorum hominum 
stultitia, qui « de his quae videntur bona, non potuerunt in- 
telligere Eum qui est; neque, operibus attendentes, agno- 
verunt quis esset artifex (*). » Igitur primo loco magnus hic 
et praeclarus ex humana raiione fructus capitur, quod illa 
Deum esse demonstret: « a magnitudine enim speciei et 
creaturae cognoscibiliter poterit Creator horum videri (*). » 
Deinde Deum ostendit omnium perfectionum cumulo sin- 
gulariter excéllere, infinita in primis sapientia, quam nulla 
usquam res latere, et summa justitia, quam pravus nun- 
quam vincere possit affectus, ideoque Deum non solum 
veracem esse, sed ipsam etiam veritatem falli et fallere 
nesciam. Ex quo consequi perspicuum est, ut humana ratio 
plenissimam verbo Dei fidem atque auctoritatem conciliet. — 
Simili modo ratio declarat, evangelicam doctrinum  mi- 
rabilibus quibusdam signis, tamquam certis certae veri- 
tatis argumentis, vel ab ipsa origine emicuisse: atque ideo 
omnes, qui Evangelio fidem adjungunt, non temere adjun- 
gere, tamquam doctas fabulas secutos (*), sed rationabili 
prorsus obsequio intelligentiam et judicium suum divinae 
subjicere auctoritati. Illud autem non minoris pretii esse 
intelligitur, quod ratio in perspicuo ponat, Ecclesiam a 
Christo institutam (ut statuit Vaticana synodus) « ob suam 
admirabilem propagationem, eximiam sanctitatem et inex- 
haustam in omnibus locis fecunditatem , ob catholicam 
unitatem invitamque stabilitatem , magnum quoddam et 
perpetuum esse motivum credibilitatis , et divinae suae 
legationis testimonium irrefragabile (^). » 

Solidissimis ita positis fundamentis, perpetuus et mul- 
tiplex adhuc requiritur philosophiae usus, ut sacra Theolo- 
gia naturam, habitum, ingeniumque verae scientiae suscipiat 
atque induat. In hac enim nobilissima diseiplinarunt magno- 
pere necesse est, ut multae ac diversae caelestium doctrina- 
rum partes in unum veluti corpus colligantur, ut suis quae- 
que locis convenienter dispositae, et ex propriis principiis de- 
rivatae apto inter se nexu cohaereant; demum ut omnes et 
singulae suis iisque invictis argumentis confirmentur. — Nec 
silentio praetereunda , aui minimi facienda est accuratior 
illa atque uberior rerum, quae creduntur, cognitio, et 
ipsorum fidei mysteriorum, quoad fieri potest, aliquando 
lucidior intelligentia, quam Augustinus aliique Patres et 
laudarunt et assequi studuerunt, quamque ipsa Vaticana 
synodus (*) fructuosissimam esse decrevit. Eam siquidem 
cognitionem et intelligentiam plenius et facilius certe illi 
consecuntur, qui cum integritate vitae fideique studio inge- 
nium conjungunt philosophicis disciplinis expolitum, prae- 
sertim cum eadem synodus Vaticana doceat, ejusmodi sacro- 


(*) De doctr. christ. Iib. IL, c. 40. 
(*) Sap. XIII, 1. 

() Sep. ANT, $. 

(‘} II. Petr. I, 16. 

(*) Const. dogm. de Fid. Catb., cap. 3. 
(*) Const. cit. cap. 4. 


409 


rum dogmatum intelligentiam « tum ex eorum, quae natura- 
liter cognoscuntur, analogia, tum e mysteriorum ipsorum 


neru inter se et cum fine hominis ultimo peti oportere ('). »' 


Postremo hoc quoque ad disciplinas philosophicas per- 
tinet, veritates divinitus traditas religiose tueri, et iis qui 
oppugnare dudeant resistere. Quam ad rem, magna est phi- 
losophiae laus, quod fidei propugnaculum ac veluti firmum 
religionis munimentum habeatur. « Est quidem, sicut Cle- 
mens Álexandrinus testatur, per se perfecta et nullius in- 
diga Servatoris doctrina, cum sit Dei virtus ei sapientia. 
Accedens autem graeca philosophia veritatem non fecit po- 
tentiorem; sed cum debiles efficiat sophistarum adversus 
eam argumentationes, et propulset dolosas adversus veri- 
latem insidias, dicta est vineae apla sepes et vallus (^). » 
Profecto sicut inimici catholici nominis, adversus religio- 
nem pugnaturi, bellicos apparatus plerumque a philoso- 
phiea ratione mutuantur, ita divinarum scientiarum de- 
fensores plura e philosophiae penu depromunt, quibus re- 
velata dogmata valeant propugnare. Neque mediocriter in 
eo triumphare fides christiana censenda est, quod adver- 
sariorum arma, humanae rationis artibus ad nocendum 
comparata, humana ipsa ratio potenter expediteque repel- 
lat. Quam speciem religiosi certaminis ab ipso gentium 
Apostolo usurpatam commemorat S. Hieronymus scribens 
ad Magnum: « Ductor christiani exercitus Paulus et orator 
invictus , pro Christo causam agens, etiam inscriptionem 
fortuitam arte torquet in argumentum fidei: didicerat enim 
a vero David extorquere de manibus hostium gladium, et 
Goliath superbissimi caput proprio mucrone truncare (*). » 
Atque ipsa Ecclesia istud a philosophia praesidium christia- 
Bos doctores petere non tantum suadet, sed etiam jubet. 
Etenim coneilium Lateranense V, posteaquam constituit, 
« omnem assertionem veritati illuminatae fidei contrariam 
omnino falsam esse, eo quod verum vero minime contra- 
dicat (*) », philosophiae doctoribus praecipit, ut in dolosis 
argumentis dissolvendis studiose versentur; siquidem, ut 
Augustinus testatur, « si ratio contra divinarum Scriptura- 
rum auctoritatem redditur, quamlibet acuta sit, fallit, veri 
similitudine; nam vera esse non potest ("). » 

Verum ut pretiosis hisce, quos memoravimus, afferen- 
dis fructibus par philosophia inveniatur, omnino oportet, 
ut ab eo tramite nunquam deflectat, quem et veneranda 
Patrum antiquitas ingressa est, et Valicana synodus so- 
lemni auetoritatis suffragio comprobavit. Scilicet cum plane 
compertum sit,.plurimas ex ordine supernaturali veritates 
esse accipiendas, quae cujuslibet ingenii longe vincunt 
acumen, ratio humana, propriae infirmitatis conscia, majora 
se affectare ne audeat, neque easdem veritates negare, neve 
propria virtute metiri, neu pro lubitu interpretari; sed eas 
potius plena atque humili fide suscipiat, et summi honoris 
loco habeat, quod sibi liceat, in morem ancillae et pedis- 
sequae , famulari caelestibus doctrinis, easque aliqua ra- 
tione, Dei beneficio, attingere. — In iis autem doctrina- 
rum capitibus, quae percipere humana intelligentia natu- 
raliter potest, aequum plane est, sua methodo, suisque 
primeipiis et argumentis uti philosophiam: non ita tamen, 
ut auctoritali divinae sese audacter subirahere videatur. 
Imo, cum constet, ea quae revelatione innotescunt, certa 
veritate pollere, et quae fidei adversantur pariter cum 
recta ratione pugnare, noverit philosophus catholicus se 
fidei simul et rationis jura violaturum , si conclusionem 


(') Ibid. 

(*) Strom. lib. I, c. 20 

(') Epist. ad Magn. 

() Bulla Apostolici regiminis. 

() Epist. 143, (al 7) ad Marcellin. n. 7. 


S. THOMAS PATRON DES ÉCOLES. 


410 


aliquam amplectatur, quam revelatae doctrinae repugnare 
intellexerit. 

Novimus profecto non deesse, qui facultates humanae 
naturae plus nimio extollentes, contendunt, hominis intel- 
ligentiam, ubi semel divinae auctoritati sübjiciatur, e na- 
tiva dignitate excidere, et quodam quasi servitutis jugo 
demissam plurimum retardari atque impediri, quominus 
ad veritatis excellentiaeque fastigium progrediatur. — Sed 
haec plena erroris et fallaeiae sunt; eoque tandem spec- 
tant, ut homines, summa cum stultitia, nec sine crimine in- 
grati animi, sublimiores veritates repudient, et divinum be- 
neficium fidei, ex qua omnium bonorum fontes etiam in ci- 
vilem societatem fluxere, sponte rejiciant. Etenim cum 
humana mens certis finibus, iisque satis angustis, conclusa 
teneatur, pluribus erroribus, et multarum rerum ignora- 
tioni est obnoxia. Contra fides christiana, cum Dei aucto- 
ritate nitatur, certissima est veritatis magistra; quam qui 
sequiur, neque errorum laqueis irretitur, neque incerta- 
rum opinionum fluctibus agitatur. Quapropter qui philo- 
Sophiae studium cum obsequio fidei christianae conjun- 
gunt, ii optime philosophantur; quandoquidem divinarum 
veritatum splendor, animo exceptus, ipsam juvat intelli- 
gentiam; cui non modo nihil de dignitate detrahit, sed 
nobilitatis, acuminis, firmitatis plurimum addit. — Cum 
vero ingenii aciem intendunt in refellendis sententiis, 
quae fidei repugnant, et in probandis, quae cum fide co- 
haerént, digne ac perutiler rationem exercent: in illis 
enim prioribus, causas erroris deprehendunt, et argumen- 
torum, quibus ipsae fuleiuntur, vitium dignoscunt: in his 
autem posterioribus, rationum momentis potiuntur, quibus 
solide demonstrentur et cuilibet prudenti persuadeantur. 
Hae vero industria et exercitatione augeri mentis opes et 
explicari facultates qui neget. ille veri falsique discrimen 
nihil conducere ad profectum ingenii, absurde contendat 
necesse est. Merito igitur Vaticana synodus praeclara be- 
neficia, quae per fidem rationi praestantur, his verbis com- 
memorat: « Fides rationem ab erroribus liberat ac tuetur, 
eamque multiplici cognitione instruit ('). » Atque idcirco 
homini, si saperet, non culpanda fides, veluti rationi et 
naturalibus veritatibus inimica, sed dignae potius Deo gra- 
tes essent habendae, vehementerque laetandum, quod, inter 
multas ignorantiae causas et in mediis errorum fluctibus, . 
sibi fides sanctissima illuxerit, quae, quasi sidus amicum, 
citra omnem errandi formidinem portum veritatis com- 
monstrat. 

Quod si, venerabiles fratres, ad historiam philoso- 
phiae respiciatis, cuncta, quae paullo ante diximus, re 
ipsa comprobari intelligetis. Et sane philosophorum ve- 
terum, qui fidei beneficio caruerunt, etiam qui habeban- 
tur sapientissimi, in pluribus deterrime errarunt. No- 
stis enim, inter nonnulla vera, quam saepe falsa et ab- 
sona, quam multa incerta et dubia tradiderunt de vera 
divinitatis ratione, de prima rerum origine, de mundi 
gubernatione, de divina futurorum cognitione, de ma- 
lorum causa et principio, de ultimo fine hominis, aeter- 
naque beatiudine, de virtutibus et vitiis, aliisque doctrinis, 
quarum vera certaque notitia nihil magis est hominum 
generi necessarium. — Contra vero primi Ecclesiae Patres 
et Doctores, qui satis intellexerant, ex divinae voluntatis 
consilio, restitutorem humanae etiam scientiae esse Chri- 
stum, qui Dei virtus est Deique sapientia (*) et «in quo 
Sunt omnes thesauri sapientiae et scientiae absconditi (^). » 
veterum sapientum libros investigandos, eorumque senten- 


(*) Const. dogm. de Fid., cap. 4. 
(*) I. Cor. I., 24. 
(*) Coloss. IL, 3. 


411 


tias cum revelatis doctrinis conferendas suscepere: pru- 
dentique delectu quae in illis vere dicta et sapienter co- 
gitata occurrerunt, amplexi sunt, ceteris omnibus vel 
emendatis, vel rejectis. Nam' providissimus Deus, sicut 
ad Ecclesiae defensionem martyres fortissimos, magnae 
animae prodigos, contra tyrannorum saevitiam excitavit , 
ita philosophis falsi nominis aut haereticis viros sapientia 
maximos objecit, qui revelatarum veritatum thesaurum 
etiam ratienis humanae praesidio tuerentur. Itaque ab 
ipsis Ecclesiae primordiis, catholica doctrina eos nacta est 
adversarios multo infensissimos, qui christianorum dog- 
mata et instituta irridentes, ponebant plures esse deos, 
mundi materiam principio causaque caruisse, rerumque 
eursum caeca quadam vi et fatali contineri necessitate, 
non divinae providentiae consilio administrari. Jamvero cum 
his insanientis docirinae magistris mature congressi sunt 
Sapientes viri, quos Ápologetas nominamus, qui, fide prae- 
eunte, ab humana quoque sapientia argumenta sumpserunt, 
. quibus constituerent, unum Deum, omni perfectionum ge- 
nere praestantissimum esse colendum; res omnes e nihilo 
omnipotenti virtute productas, illius sapientia vigere, sin- 
gulasque ad proprios fines dirigi ac moveri. — Prin- 
cipem inter illos sibi locum vindicat S. Justinus mar- 
tyr, qui posteaquam celeberrimas graecorum academias, 
quasi experiendo, lustrasset, plenoque ore nonnisi ex re- 
velatis doctrinis, ut idem ipse fatetur, veritatem hauriri 
posse pervidisset, illas toto animi ardore complexus, ca- 
lumniis purgavit, penes Romanorum Imperatores acriter 
eopioseque defendit, et non payca graecorum philosopho- 
rum dicta cum eis composuit. Quod et Quadratus et Ari- 
stides, Hermias et Athenagoras per illud tempus egregie 
praestiterunt. — Neque minorem in eadem causa gloriam 
adeptus est Irenaeus martyr invictus, Ecclesiae Lugdunen- 
sis pontifex: qui cum strenue refutaret perversas orienta- 
lium opiniones, Gnosticorum opera per fines romani im- 
perii disseminatas « origines haereseon singularium (au- 
ebore Hieronymo), et ex quibus philosophorum fontibus 
emanarint ..., explicavit ('). » — Nemo autem non novit Cle- 
mentis Alexandrini disputationes, quas idem Hieronymus 
sic, honoris causa, commemorat: « Quid in illis indoctum? 
imo quid non de media philosophia est? (*).» Multa ipse 
quidem incredibili varietate disseruit ad condendam phi- 
losophiae historiam, ad artem dialecticam rite exercendam, 
ad concordiam rationis cum fide conciliandam utilissima. — 
Hunc secutus Origenes, scholae Alexandrinae magisterio 
insignis, graecorum et orientalium doctrinis eruditissimus, 
perplura eademque laboriosa edidit volumina, divinis litteris 
explanandis, sacrisque dogmatibus illustrandis mirabiliter 
opportuna; quae licet erroribus, saltem ut nunc extant, 
omnino non vacent, magnam .tamen complectuntur vim 
sententiarum, quibus naturales veritates et numero et fir- 
mitate augentur. —  Pugnat cum haereticis Tertullianus 
auetoritate sacrarum Litterarum; cum philosophis, mutato 
armorum genere, philosophice; hos autem tam acute et 
erudite convincit, ut iisdem palam fidenterque objiciat : 
« Neque de scientia, neque de disciplina, ut putatis, ae- 
quamur (*). — Arnobius etiam, vulgatis adversus gentiles 
libris, et Lactantius divinis praesertim Institutionibus, pari 
eloquentia et robore dogmata ac praecepta catholicae sapien- 
tiae persuadere hominibus strenue nituntur, non sic philoso- 
phiam evertentes, ut Academici solent (*), sed partim suis 


- 


S. THOMAS PATRON DES ÉCOLES. 


412 


armis, partim vero ex philosophorum inter se concerta- 
tione sumptis eos revincentes ('). — Quae autem de anima 


humana, de divinis attributis, ahisque maximi momenti 


quaestionibus, magnus Athanasius et Chrysostomus orato- 
rum princeps, scripta reliquerunt , ita, omnium judicio, 
excellunt, ut prope nihil ad illorum subtilitatem et copiam 
addi posse videatur. — Et ne singulis recensendis nimii 
simus, summorum numero virorum quorum est mentio 
facta, adjungimus Basilium magnum et utrumque Grego- 
rium, qui, cum Athenis, ex domicilio totius humanitatis, 
exiissent philosophiae omnis apparatu affatim instructi, 
quas sibi quisque doctrinae opes inflammato studio pepe- 
rerat, eas ad haereticos refutandos, instituendosque chris- 
tianos converterunt. — Sed omnibus veluti palmam prae- 
ripuisse visus est Augustinus, qui ingenio praepotens, 
et sacris profanisque disciplinis ad plenum imbutus, con- 
tra omnes suae aetatis errores acerrime dimicavit fide 
summa, doctrina pari Quem ille philosophiae locum non 
aftigit; imo vero quem non diligentissime investigavit , 
sive cum altissima fidei mysteria et fidelibus aperiret, 
et contra adversariorum vesanos impetus defenderet; sive 
eum Ácademicorum aut Manichaeorum commentis deletis, 
humanae scientiae fundamenta et firmitudinem in tuto 
eollocavit, aut malorum, quibus premuntur homines, ra- 
tionem et originem et causas est persecutus? Quanta de 
Angelis, de anima, de mente humana,.de voluntate et libero 
arbitrio, de religione et de beata vita, de tempore et aeter- 
nitate, de ipsa quoque mutabilium corporum natura sub- 
tilissime disputavit? — Post id tempus per Orientem 
Joannes Damascenus, Basilii et Gregorii Nazianzeni ves- 
tigia ingressus, per Occidentem vero Boétius et Ansel- 
mus, Augustini doctrinas professi, patrimonium philoso- 
phiae plurimum locupletarunt. 

Exinde mediae aetatis Doctores, quos scholasticos vo- 
cant, magnae molis opus aggressi sunt, nimirum segetes 
octrinae fecundas et uberes, amplissimis Sanctorum Pa- 
trum voluminibus diffusas, diligenter congerere, eongestas- 
que uno velut loco condere, in posterorum usum et com- 
moditatem. — Quae autem scolasticae disciplinae sit origo, 
indoles et excellentia, juvat hic, venerabiles fratres, verbis 
sapientissimi viri, Praedecessoris Nostri, Sixti V, fusius 
aperire: « Divino Illius munere, qui solus dat spiritum 
«scientiae ebí sapientiae et intellectus, quique Ecclesiam 
« suam per saeculorum aetates, prout opus est, novis be- 
«neficiis auget, novis praesidiis instruit, inventa est a 
«majoribus nostris sapientissimis viris, Theologia schola- 
« lastica, quam duo potissimum gloriosi Doctores, angelicus 
« S. Thomas et seraphicus 3. Bonaventura, clarissimi hujus 
« facultatis professores ... excellenti ingenio, assiduo studio, 
« magnis laboribus et vigiliis excoluerunt atque ornarunt, 
«eamque optime dispositam. multisque modis praeclare 
«explieatam posteris tradiderunt. Et hujus quidem tam 
«salutaris scientiae cognitio et exercitatio, quae ab uber- 
« rimis divinarum litterarum, summorum pontificum, sanc- 
«torum patrum et conciliorum fontibus dimanat, semper 
«certe maximum Eeclesiae adjumentum afferre potuit, 
«sive ad Scripturas ipsas vere et sane intelligendas et 
«interpretandas, sive ad Patres securius et utilius per- 
« legendos et explicandos, sive ad varios errores et haere- 
«ses detegendas et refellendas: his vero novissimis diebus, 
«quibus jam advenerunt tempora illa periculosa ab Apos- 
«tolo descripta, et homines blasphemi, superbi, seducto- 
« res proficiunt in pejus, errantes et alios in errorem mit- 
«tentes, sane catholicae fidei dogmatibus confirmandis et 


(*) De opif. Dei, cap. 21. 


413 


« haeresibus confutandis pernecessaria est ('). » Quae verba 
quamvis Theologiam scholasticam dumtaxat complecti vi- 
deantur, tamen esse quoque de Philosophia ejusque lau- 
dibus accipienda perspicitur. Siquidem praeclarae dotes, 
quae Theologiam scholasticam hostibus veritatis faciunt 
tantopere formidolosam, nimirum, ut idem Pontifex addit 
«apta illa et inter se nexa rerum et causarum cohaeren- 
«tia, ille ordo et dispositio tamquam militum in pu- 
«gnando instructio, illae dilucidae definitiones et distinctio- 
«nes, illa argumentorum firmitas et acutissimae disputa- 
«tiones, quibus lux a tenebris, verum a falso distingui- 
«iur, haereticorum mendacia multis praestigiis et fallaciis 
«involuta, ti amquam veste detracta patefiunt et denudan- 
«iur(") », praeclarae, inquimus, et mirabiles istae dotes 
unice à recto usu repetendae sunt ejus philosophiae, quam 
magistri scholastici, data opera et sapienti consilio, in dis- 
putationibus etiam théologicis, passim usurpare consueve- 
runt. — Praeterea cum illud sit seholasticorum proprium 
ac singulare, ut scientiam humanam ac divinam arctissimo 
inler se vinculo conjunxerint, profecto Theologia, in qua 
illi excelluerunt, non erat tantum honoris et commenda- 
tionis ab opinione hominum adeptura, si mancam atque 
imperfectam aut levem philosophiam adhibuissent. 

Jamvero inter Scholasticos Doctores, omnium princeps 
et magister, lónge eminet Thomas Aquinas: qui, uti Ca- 
jetanus animadvertit, veteres « doctores sacros quia summe 
veneratus est, ideo intellectum omnium quodammodo sor- 
titus est (^). » Illorum doctrinas, velut dispersa cujusdam 
corporis membra, in unum Thomas collegit et coagmen- 
tavit, miro ordine digessit, et magnis incrementis ita ad- 
auxit, ut catholicae Ecclesiae singulare praesidium et decus 
jure meritoque habeatur. — Ille quidem ingenio docilis 
et acer, memoria facilis et tenax, vitae integerrimus, ve- 
ritatis unice amator, divina humanaque scientia praedives, 
Soli comparatus, orbem terrarum calore virtutum fovit, 
et doctrinae splendore complevit. Nulla est philosophiae 
pars, quam non acute simul et solide pertractarit: de 
legibus rationandi, de Deo et incorporeis substantiis, de 
homine aliisque sensibilibus rebus, de humanis actibus 
eorumque principiis ita disputavit, ut in eo neque copiosa 
quaestionum seges, neque apta partium dispositio, neque 
optima procedendi ratio, neque principiorum firmitas aut 
argumentorum robur, neque dicendi perspicuitas aut pro- 
prietas, neque abstrusa quaeque explicandi facilitas de. 
sideretur. 

Illud etiam accedit, quod philosophicas conclusiones 
angelicus Doctor speculatus est in rerum rationibus et 
principiis, quae quamlatissime patent, et infinitarum fere 
veritatam semina suo velut gremio concludunt, a poste- 
noribus magistris opportuno tempore et uberrimo cum 
fructu aperienda. Quam philosophandi rationem cum in 
erroribus refutandis pariter adhibuerit, illud a se ipse 
impetravit, ut et superiorum temporum errores omnes 
unus debellarit, et ad profligandos, qui perpetua vice in 
posterum exorituri sunt, arma invictissima suppeditarit. — 
Praeterea rationem, ut par est, a fide apprime distinguens, 
utramque tamen amice consocians, utriusque tum jura 
conservavit, tum dignitati consuluit, ita quidem ut ratio 
ad humanum fastigium Thomae pennis evecta, jam fere 
nequeat sublimius assurgere; neque fides a ratione fere 
possit plura aut validiora adjumenta praestolari, quam 
quae jam est per Thomam consecuta. 





(" Bulla, Triumphantis, an. 1588, 
() Bull. cit. . 
(*) In 2. 2., q. 118, a. 4. in fin. 


S. THOMAS PATRON DES ÉCOLES. 


414 


Has ob causas, doctissimi homines, superioribus prae- 
sertim aetatibus, theologiae et philosophiae laude praestan- 
tissimi, conquisitis incredibili studio Thomae voluminibus 
immortalibus, angelicae sapientiae ejus sese non tam ex- 
colendos, quam penitus innutriendos tradiderunt. — Omnes 
prope conditores et legiferos Ordinum religiosorum jus- 
sisse constat sodales suos, doctrinis 8. Thomae studere et 
religiosius haerere, cauto, ne cui eorum impune liceat a 
vestigiis tanti viri vel minimum discedere. Ut Dominica- 
nam familiam praetereamus, quae summo hoc magistro 
jure quodam suo gloriatur, ea lege teneri Benedictinos , 
Carmelitas, Augustinianos, societatem Jesu, aliosque sa- 
cros ordines complures, statuta singulorum testantur. 

Atque hoc loco magna cum voluptate provolat animus 
ad celeberrimas illas, quae olim in Europa floruerunt, aca- 
demias et scholas, Parisiensem nempe, Salmantinam, Com- 
plutensem, Duacenam, Tolosanam, Lovaniensem, Pataviam, 
Bononiensem, Neapolitanam, Coimbriceusem, aliasque per-. 
multas. Quarum academiarum nomen aetate quodammodo 
crevisse, rogatasque sententias, cum graviora agerentur 
negotia, plurimum in omnes partes valuisse, nemo igno- 
rat. Jamvero compertum est, in magnis illis humanae sa- 
pientiae domiciliis, tamquam in suo regno, Thomam con- 
sedisse principem; atque omnium vel doctorum vel audi- 
torum animos miro consensu in unius angelici doctoris 
magisterio et auctoritate conquievisse. 

Sed, quod pluris est, Romani Pontifices praedecessores 
nostri sapientiam Thomae Aquinatis singularibus laudum 
praeconiis, et testimoniis amplissimis prosecuti sunt. Nam 
Clemens VI (') Nicolaus V (") Benedictus XIII (*) aliique 
testantur, admirabili ejus doctrina Ecclesiam illustrari; S. 
Pius V (*) vero fatetur eadem doctrina haereses confusas 
et convictas dissipari, orbemque universum 2 pestiferis 
quotidie liberari erroribus; alii cum Clemente XII (*), u- 
berrima bona ab ejus scriptis in Ecclesiam universam di- 
manasse, Ipsumque eodem honore colendum esse affirmant, 
qui summis Ecclesiae doctoribus, Gregorio, Ambrosio, 
Augustino et Hieronymo defertur; alii tandem S. Tho- 
mam proponere non dubitarunt academiis et magnis ly- 
ceis exemplar et magistrum, quem tuto pede sequerentur. 
Qua in re memoratu dignissima videntur B. Urbani V 
verba ad academiam Tolosanam: « Volumus et tenore prae- 
sentium vobis injungimus, ut B. Thomae doctrinam tanquam 
veridicam et catholicam sectemini, eamdemque studeatis 
totis viribus ampliare (*). » Urbani autem exemplum In- 
nocentius XII (") in Lovaniensi studiorum universitate, et 
Benedictus XIV (') in collegio Dionysiano Granatensium 
renovarunt. — His vero Pontificum maximorum de Thoma 
Aquinate judiciis, veluti cumulus, Innocentii VI testimo- 
nium accedat: « Hujus ( Thomae), doctrina prae ceteris 
excepta canonica, habet proprietatem verborum, modum 
dicendorum, veritatem sententiarum, iia ut nunquam qui 
eam tenuerint, inveniantur a veritatis tramite deviasse; et 
qui eam impugnaverit, semper fuerit de veritate suspe- 
ctus (^). » 

Ipsa quoque concilia oecumenica, in quibus eminet 
lectus ex toto orbe terrarum flos sapientiae, singularem 


(*) Bulla, /n ordine. 

(*) Breve ad FF. Ord. Praedic. 1451. 
(^) Bulla, Pretiosus. 

(*) Bulla, Mirabilis. 

(*) Bulla, Verbo Dei. 
*) Const. 5. dat. die 2 Aug. 1868 ad Cancell. Univ. Tolos. 
7) Litt. in form. Brev:, die 6 feb. 1694. 

*) Litt. iu form. Brev. die 21 aug. 175?. 

) 


( 
( 
() Serm. de S. Thom. 


415 


Thomae Aquinati honorem habere perpetuo stnduerunt. 
In conciliis Lugdunensi, Viennensi, Florentino, Vaticano, 
deliberationibus et decretis Patrum interfuisse Thomam 
ei pene praefuisse dixeris, adversus errores Graecorum, 
haereticorum et rationalistarum ineluctabili vi et faustis- 
simo exitu decertantem. — Sed haec maxima est et Tho- 
mae propria, nec cum quopiam ex doctoribus eatholicis 
communicata laus, quod Patres Tridentini, in ipso medio 
conclavi ordini habendo, una cum divinae Scripturae co- 
dicibus et Pontificum Maximorum decretis Summam Tho- 
mae Aquinatis super altari patere voluerunt, unde consi- 
lium, rationes, oracula peterentur. 

'* Postremo haec quoque palma viro incomparabili reser- 
vata videbatur, ut ab ipsis catholici nominis adversariis 
obsequia, praeconia, admirationem extorqueret. Nam er- 
ploratum est, inter haereticarum factionum duces non de- 
fuisse, qui palam profiterentur, sublata semel e medio do- 
ctrina Thomae Aquinatis, se facile posse cum omnibus catho- 
licis doctoribus subire certamen et vincere, et Ec:lesiam dis- 
Bipare (*). — Inanis quidem spes, sed testimonium non inane. 

His rebus et causis, venerabiles fratres, quoties respi- 
cimus ad bonitatem, vim praeclarasque utilitates ejus di- 
sciplinae philosophicae, quam majores nostri adamarunt , 
judicamus temere esse commissum, ut eidem suus honos 
non semper, nec ubique permanserit: praesertim cum phi- 

losophiae scholasticae et usum diuturnum et maximorum 
virorum judicium, et, quod caput est, Ecclesiae suffra- 
gium favisse constaret. Atque in veteris doctrinae locum 
nova quaedam philosophiae ratio hac illae successit, unde 
non ii percepti sunt fructus optabiles ac salutares, quos 
Ecclesia et ipsa civilis societas maluissent. Adnitentibus 
enim novatoribus saeculi XVI, placuit philosophari citra 
quempiam ad fidem respectum, petita dataque vicissim 
potestate quaelibet pro lubitu ingenioque excogitandi. Qua 
ex re pronum fuit, genera philosophiae plus aequo mul- 
tiplicari, sententiasque diversas atque inter se pugnantes 
oriri etiam de iis rebus, quae sunt in humanis cognitio- 
nibus praecipuae. À multitudine sententiarum ad haesita- 
tiones dubitationesque persaepe ventum est: a dubitatio- 
nibus vero in errorem quam facile mentes hominum de- 
labantur, nemo est qui non videat. — Hoc autem novitatis 
studium, cum homines imitatione trahantur, catholicorum 
quoque philosophorum animos visum est alicubi pervasisse ; 
qui patrimonio antiquae sapientiae posthabito, nova moliri, 
quam vetera novis augere et perficere malueruut, certe 
minus sapienti consilio, et non sine scientiarum detrimento. 
Etenim multiplex haec ratio doctrinae, cum in magistrorum 
singulorum auctoritate arbitrioque nitatur, mutabile habet 
fundamentum, eaque de causa non firmam atque stabilem 
neque robustam, sicut veterem illam, sed nutantem et 
levem facit philosophiam. Cui si forte contingat, hostium 
impetu ferendo vix parem aliquando inveniri, ejus rei a- 
gnoscat in seipsa residere causam et culpam. — Quae cum 
dicimus, non eos profecto improbamus doctos homines atque 
solertes, qui industriam et eruditionem suam, ac novorum in- 
ventorum opes ad excolendam philosophiam afferunt id enim 
probe intelligimus ad incrementa doctrinae pertinere. Sed ma- 
gnopere cavendum est, ne illa industriaatque eruditione tota 
aut praecipua exercitatio versetur. — Et simili modo de 
sacra Theologia judicetur; quam multipliei eruditionis ad- 
jumento juvari atque illustrari quidem placet, sed omnino 
necesse est, gravi Scholasticorum more tractari, ut, reve- 
lationis et rationis conjunctis in illa viribus, invictum 
fidei propugnaculum (*) esse perseveret. 


') Beza-Bucerus. 


() 
(*) Sixtus V., Buil. cit. e 


S. THOMAS PATRON DES ÉCOLES. 


416 


Optimo itaque consilio cultores disciplinarum philoso- 
phicarum non pauci, cum ad instaurandam utiliter philoso- 
phiam novissime animum adjecerint, praeclaram Thomae 
Aquinatis doctrinam restituere, atque in pristinum decus 
vindicare studuerunt et student. Pari voluntate plures ex 
ordine vestro, venerabiles fratres, eamdem alacriter viam 
esse ingressos, magna cum animi nostri laetitia cognovi- 
mus. Quos cum laudamus vehementer, tum: hortamur, ut 
in suscepto consilio permaneant: reliquos vero omnes ex 
vobis singulatim monemus, nihil nobis esse antiquius ef 
optabilius, quam ut sapientiae rivos purissimos ex ange- 
lico Doctore jugi et praedivite vena dimanantes, studiosae 
juventuti large copioseque universi praebeatis. 

Quae autem faciunt, ut magno id studio velimus, plura 
sunt. — Principio quidem, cum in hac tempestate nostra, 
machinationibus et astu fallacis cujusdam sapientiae, chris- 
tiana fides oppugnari soleat, cuncti adolescentes, sed ii 
nominatim qui in Ecclesiae spem succrescunt, pollenti ac 
robusto doctrinae pabulo ob eam causam enutriendi sunt, 
ut viribus validi, et copioso armorum apparatu instructi, 
mature assuescant causam religionis fortiter et sapienter 
agere « parati semper, secundum Apostolica monita ad 
gatisfaetionem omni poscenti rationem de ea, quae in nobis 
est, spe (') et exhortari in doctrina sana, et eos qui con- 
tradicunt, arguere (*). » — Deinde plurimi ex iis homini- 
bus qui, abalienato a fide animo, instituta catholica ode- 
runt, solam sibi esse magistram ac ducem rationem pro- 
fitentur. Ad hos autem sanandos, et in gratiam cum fide 
catholica restituendos, praeter supernaturale Dei auxilium, 
nihil esse opportunius arbitramur, quam solidam Patrum 
et Scholasticorum doctrinam, qui firmissima fidei funda- 
menta, divinam illius originem, certam veritatem , argu- 
menta quibus suadetur, beneficia in humanum genus 
collata, perfectamque cum ratione concordiam tanta evi- 
dentia et vi commonstrant, quanta flectendis mentibus vel 
maxime invitis et repugnantibus abunde sufficiat. 

Domestiea vero, atque civilis ipsa societas, quae ob 
perversarum opinionum pestem quanto in discrimine ver- 
setur, universi perspicimus , profecto pacatior multo et 
securior consisteret, si in academiis et scholis sanior tra- 
deretur, et magisterio Eclesiae conformior doctrina, qua- 
lem Thomae Aquinatis volumina complectuntur. Quae enim 
de germana ratione libertatis, hoc tempore in licentiam 
abeuntis, de divina cujuslibet auctoritatis origine, de le- 
gibus earumque vi, de paterno et aequo summorum Prin- 
cipum imperio, de obtemperatione sublimioribus potesta- 
tibus, de mutua inter omnes caritate; quae scilicet de 
his rebus et aliis generis ejusdem a Thoma disputantur, 
maximum atque invictum robur habent ad evertenda ea 
juris novi principia, quae pacato rerum ordini et publicae 
saluti periculosa esse dignoscuntur. — Demum cunctae 
humanae disciplinae spem incrementi percipere, pluri- 
mumque sibi debent praesidium polliceri ab hac, quae 
Nobis est proposita, disciplinarum philosophicarum instau- 
ratione. Etenim a philosophia tamquam a moderatrice sa- 
pientia, sanam rationem rectumque modum bonae aries 
mutuari, ab eaque, tamquam vitae communi fonte, 'spiri- 
tum haurire consueverunt. Facto et constanti experientia 
comprobatur, artes liberales tune maxime floruisse, cum 
incolumis honor et sapiens judicium philosophiae stetit : 
neglectas vero et prope obliteratas jacuisse, inclinata at- 
que erroribus vel ineptiis implicita philosophia. — Qua- 
propter etiam physicae disciplinae quae nunc tanto sunt 


(*) I. Pet. IIL, 15. 
(*) Tit. L, 9. 


417 


in pretio, et tot praeclare inventis, singularem ubique 
cient admirationem sui, ex restituta veterum philosophia 
non modo nihil detrimenti, sed plurimum praesidii sunt 
habiturae. Illarum enim fructuosae exercitationi et incre- 
mento non sola satis est consideratio factorum, contem- 
platioque naturae; sed, cum facta constiterint, altius as- 
surgendum est, ei danda solerter opera naturis rerum cor- 
porearum agnoscendis, investigandisque legibus, quibus 
parent, et principiis, unde ordo illarum et unitas in va- 
nelate, et mutua affinitas in diversitate proficiscuntur. 
Quibus investigationibus mirum quantam philosophia scho- 
lastica vim et lucem, et opem est allatura. si sapienti 
atione tradatur. 

Qua in re et illud monere juvat, nonnisi per summam 
inuriam eidem philosophiae vitio verti, quod naturalium 
scientiarum profectui et incremento adversetur. Cum enim 
Scholastici, sanctorum Patrum sententiam secuti, in An- 
thropologia passim tradiderint, humanam intelligentiam 
nonnisi ex rebus sensibilibus ad noscendas res corpore 
malteriaque carentes evehi, sponte sua intellexerunt, nihil 
esse philosopho utilius, quam naturae arcana diligenter 
investigare, et in rerum physicarum studio diu multum- 
que versari. Quod et facto suo confirmarunt: nam S. Tho- 
mas, B. Albertus magnus, aliique Scholasticorum princi- 
pes, non ita se contemplationi philosophiae dediderunt, ut 
non etiam multum operae in naturalium rerum cognitione 
collocarint: imo non pauca sunt in hoc genere dicta eorum 
ei scita, quae recentes magistri probent, et cum veritate 
congruere fateantur. Praeterea, hac ipsa aetate, plures iique 
insignes scientiarum physicarum doctores palam aperteque 
testantur, inter certas ratasque recentioris Physicae con- 
elusiones, et philosophica Scholae principia nullam veri 
nominis pugnam existere. 

Nos igitur, dum edicimus libenti gratoque animo ex- 

cipiendum esse quidquid sapienter dictum, quidquid uti- 
liter fuerit a quopiam inventum atque excogitatum: Vos 
omnes, Venerabiles Fratres, quam enixe hortamur, ut ad 
catholicae fidei tutelam et decus, ad societatis bonum, 
ad scientiarum omnium incrementum auream sancti Tho- 
mae sapientiam restituatis, et quam latissime propagetis. 
Sapientiam sancti Thomae dicimus: si quid enim est a 
doctoribus Scholasticis vel nimia subtilitate quaesitum, vel 
parum considerate traditum, si quid cum exploratis poste- 
rioris aevi doctrinis minus cohaerens, vel denique quoquo 
modo non probabile, id nullo pacto in animo est aetati 
nostrae ad imitandum proponi. — Ceterum, doctrinam 
Thomae Aquinatis studeant magistri, a Vobis intelligenter 
lecti, in discipulorum animos insinuare; ejusque prae ce- 
teris soliditatem atque excellentiam in perspicuo ponant. 
Eamdem Academiae a vobis institutae aut instituendae 
illustrent ac tueantur, et ad grassantium errorum refuta- 
tionem adhibeant. — Ne autem supposita pro vera, neu 
corrupta pro sincera bibatur, providete ut sapientia Tho- 
mae ex ipsis ejus fontibus hauriatur, aut saltem ex iis 
rivis, quos ab ipso fonte deductos, adhuc integros et il- 
limes decurrere certa et concors doctorum hominum sen- 
lentia est: sed ab iis, qui exinde fluxisse dicuntur, re 
autem alienis et non salubribus aquis creverunt, adole- 
&centium animos arcendos curate. 

Probe autem novimus conatus Nostros irritos futuros, 
nisi communia cepta, Venerables Fratres, Ille secundet qui 
Deus scientiarum in divinis eloquiis (*) appellatur ; quibus 
etiam monemur, « omne datum optimum et omne donum 


C; I. Reg. II. 3. 


19° SÉRIE. 


S. THOMAS PATRON DES ÉCOLES. 


418 


perfectum desursum esse, descendens a Patre luminum (/). » 
Et rursus: « Si quis indiget sapientis, postulet a Deo; qui 
dat omnibus affluenter,et non improperat; et dabitur ei (*).» — 
Igitur hac quoque in re exempla sequamur Doctoris an- 
gelici, qui numquam se lectioni aut scriptioni dedit, nisi 
propitiato precibus Deo; quique candide confessus est, quid- 
quid Scire, non tam se studio aut labore suo sibi pepe- 
risse, quam divinitus accepisse: ideoque humili et con- 
eordi obsecratione Deum simul omnes exoremus, ut in Ec- 
clesiae filios spiritum scientiae et intellectus emittat, et 
aperiat eis sensum ad intelligendam sapientiam. Atque ad 
uberiores percipiendos divinae bonitatis fructus, otiam B. Vir- 
ginis Mariae, quae sedes sapientiae appellatur, efficacis- 
simum patrocinium apud Deum interponite; simulque de- 
precatores adhibete purissimum Virginis Sponsum B. Jo- 
sephum, et Petrum ac Paulum Apostolos maximos, qui or- 
bem terrarum, impura errorum lue corruptum, veritate re- 
novarunt, et caelestis sapientiae lumine compleverunt. 
Denique divini auxilii spe freti, et pastorali vestro studio 
confisi, Apostolicam benedictionem, coelestium munerum 
auspicem ei singularis Nostrae benevolentiae tostem, vobis 
omnibus, Venerabiles Fratres, universoque clero et populo 
singulis commisso, peramanter in Domino impertimur. 
Datum Romae apud S. Petrum, die 4 augusti ann. 1879. 
Pontificatus Nostri anno Secundo. — Leo PP. XIII. 


TROISIÈME PARTIE. 


ADHÉSIONS À L'ENCYCLIQUE. — SECONDE RÉUNION DE LA CON- 
GRÉGATION DES RITES. — INFORMATION DU POSTULATEUR. 
SENTIMENT DU PROMOTEUR DE LA FOI. — BREF PONTI- 
FICAL DÉCLARANT S. THOMAS PATRON UNIVERSEL DES 
UNIVERSITÉS ET DES ÉCOLES. 


I. 


Le Saint-Pére Léon XIII, antérieurement à la pu- 
blication de l'encyclique, avajt recu environ trois cent 
lettres sollicitant avec plus d'instances que jamais le pa- 
tronage de S. Thomas sur les écoles. 

Les adhésions à l'encyclique ont la méme signifi- 
cation. Elles sont innombrables. Le nouveau Summartum, 
qui est loin de les contenir toutes, renferme ou indique 
les suivantes, rangées par ordre et selon la dignité des 
signataires. 

Cardinaux: onze lettres, dont la plupart sont col- 
lectives. Ainsi, la lettre du cardinal archevéque de 
Capoue porte 88 signatures d'archevéques, évêques, 
abbés monastiques et vicaires capitulaires appartenant 
au royaume de Naples. Celle du cardinal-archevéque 
de New-York est revétue de dix-huit signatures des 
archevêques et des évéques. 

Patriarches et archevéques: 45 lettres, dont plu- 
sieurs collectives avec les suffragants, comme plus haut. 

Evèques: 66 lettres. — Abbés réguliers et supé- 
rieurs généraux: 9 lettres — Chapitres, colléges, as- 
sociations: 14 lettres. — Universités: XI — Séminaires: 
30 lettres. 

Si l'on joint ces lettres aux suppliques précédemment 
adressées au Saint-Pére, on doit reconnaitre que la 
totalité du monde catholique a exprimé ses vœux. 


(*) Jac. I, 17. 
i*) Ibid. v. 5. 


27 





419 
II. 


La situation de l'Allemagne par rapport aux études 
est décrite par un évéque de ce pays dans une lettre 
du 18 décembre 1879. Nous devons nous borner à de 
courts extrails. La défection accomplie au seizième siècle 
est la source première de tous les maux que l'Eglise 
catholique souffre en Allemagne encore aujourd hui. Les 
novateurs rejetèrent avec la vérité catholique le système 
scolaire que les saints pères et les maîtres de la scola- 
stique avaient établi de commun accord et par un labeur 
incessant. La liberté accordée au sens privé pour l'in- 
terprétation de l'Ecriture, amena la rébellion contre 
toute vérité objective soit en religion, soit en philosophie. 
Les systèmes les plus opposés et contradictoires furent 
enseignés dans les universités. La liberté de professer 
les assertions les plus contraires à la raison elle-même 
fut regardée comme nécessaire au progrés. Bien des 
catholiques adoptèrent les systèmes philosophiques des 
protestants. La science allemande affecta le mépris 
pour les scolastiques. La Somme de S. Thomas était 
comme inconnue; les hommes qui allaient étudier à Rome 
n'étaient que d'ignares scolastiques. Dans le Syllabus 
de 1864, le pape Pie IX signala, entre autres un ar- 
ticle: « La méthode et les principes avec lesquels les 
anciens docteurs scolastiques cultivérent la théologie ne 
sont pas adaptés aux besoins de notre époque ni au 
progrés des sciences. » Cela provoqua une sorte de pro- 
testation dans toute l'Allemagne et parmi les catholiques 
eux—mémes. 

Les vieux-catholiques reconnaissent pour chefs des 
théologiens et des philosophes qui suivaient depuis long- 
temps des méthodes et des principes éloignés de l'en- 
seignement de l'Eglise et empruntés à la philosophie 
moderne. Les faux principes philosophiques conduisent 
inévitablement à la défection et au schisme. 

L'Etat moderne n'est que l'incarnation du système 
philosophique Hégélien, la source de tout droit, et la 
fin supréme des étres. 

Le jour où l'Allemagne revient à la philosophie 
Chrétienne et aux bonnes méthodes, elle se rapproche 
de la foi et du salut. 

On ne peut s'imaginer la décadence de la philosophie 
dans une nation si portée aux études sérieuses. Pas de 
changement ni d'amélioration pendant les dix dernières 
années. Les gouvernements ne permettent pas aux jeunes 
gens d'étudier la philosophie et la théologie à Rome. 

Aprés avoir fait les classes dans les colléges du 
gouvernement, les jeunes gens qui aspirent aux fonctions 
publiques, ne font pas de philosophie, ou ils suivent 
les cours des universités rationalistes où l'on enseigne 
publiquement ei de propos délibéré le panthéisme, ou 
le matérialisme. 

Les évéques qui voudront rétablir l'enseignement 
de la doctrine Thomistique dans leurs séminaires, auront 
à vaincre de terribles difficultés. 


III. 


Mgr l'évêque de Mazara, en Sicile, écrit au Saint- 
Pére, 24 octobre: « Votre sainteté pouvait-elle nous 


S. THOMAS PATRON DES ÉCOLES. 


420 


indiquer un meilleur maitre de philosophie chrétienne 
que S. Thomas, qui fut si hautemeut loué par 25 papes, 
employé pour la défense de la foi par six conciles écu- 
méniques, suivi par plus de 15 ordres réguliers, redouté 
par les hérétiques qui le tinrent pour l'unique soutien 
de l'Eglise eatholique ? Qui sut mieux que lui christia- 
niser la philosophie et dans les 891 leçons des com- 
mentaires sur les livres d'Aristote, et dans les 2931 
arlicles des 578 questions sur le Maitre des sentences. 
et dans les £63 chapitres des quatre livres de la Somme 
contre les Gentils, et surtout dans la merveilleuse Somme 
que le concile de Trente placa sur l'autel à cóté de la 
Sainte Ecriture, et dans les 2657 articles des 512 
questions qui la composent, et que le pape Jean XXII 
admirait comme autant de miracles? On a commencé il 
y à trois ans à donner une forte impulsion à l'étude de 
la philosophie de'S. Thomas dans mon séminaire: on 
à pris pour guide les institutions du chanoine San- 
Severino, qui a paru représenter de plus prés la phi- 
losophie Thomistique; mais, d'aprés lavis que votre 
Sainteté donne dans la sage Encyclique, on fera en 
sorte que les éléves remontent de ce ruisseau jusqu'à 
la source, pour y puiser immédiatement les plus hautes 
vérités dans la langue native. » 

Nous nous réservons de publier d'autres lettres épis- 
copales dans un prochain article. 


IV. 


Le doute ne pouvait subister plus longtemps sur 
les dispositions et les vœux du monde chrétien. La 
S. Congrégation des Rites s'assembla ponr la seconde fois. 

Voici la nouvelle information que M. Hilaire Alibrandi 
présenta au nom du postulateur : 


NOVA POSITIO ANNI 1880. 


INFORMAT!O, 


Eminentissime ac Rine Domine. 


1. Cum in ordinariis comitiis Sacrae Rituum Congrega- 
tionis habitis die 3 februarii anno 1877 petitio fuisset 
proposita, ut Angelicus Doctor academiarum, universitatum 
el scholarum patronus constitueretur, maluit sapienter Sa- 
cer Ordo paullisper differre id quod plene et ex in- 
tegro serius, novis adjectis postulationibus, concedi posse 
prospiciebat, quam ex parte tantum petitionem admit- 
tere, ei mancum atque imperfectum beneficium indul- 
gere. Sequutus est nimirum mentem gloriosae me. pon- 
tificis Pii IX, qui preces hac super re oblatas ab almo 
Neapolitano collegio theologico « benigne excepit (velut - 
scite notavit fidei vindex amplissimus in Adnot. S 8 in 
fine) et meritis laudibus est prosequutus «Datis ad illud 
« collegium litteris die 3 maii 1875; simul tamen rei gra- 
« vitatem perpendens adjunxit: eum haec vota totum respi- 
« ciant orbem, id undique pelendum esse, ut res juxta 
« eorum, ad quos pertinet, suffragium rite decernatur. » 

2. Interea tamen censor lectissimus ultro fatebatur, 
veritati inniti ea quae petitioni quasi fundamenta subster- 
nebantur Agnoscens enim necessitatem instaurandi philo- 
sophicas disciplinas, et parlim repetens quae Pius IX tes- 
tatus erat, partim praecinens quodammodo quae sapientis- 


421 


gimus successor ejus erat dicturus. aiebat in laudatis Adnot. 
S3 in princ. « Hanc porro philosophicarum disciplinarum in- 
« staurationem nec aptius perfiei posse nec efficacius visum 
« fuit, quam Angelici Doctoris inhaerendo vestigiis, tum quoad 
« tulissimas aeque ac plenissimas ab eo traditas disciplinas, 
« tum quoad peraptam easdem docendi methodum. Hic enim, 
« prouti SSinus D. N. ad academiam philosophicam-theolo- 
«gicam Neapolitanam rescripsit, scientiam universam ab 
«inconcussis derivatam principiis in unum compegit cor- 
«pus, et lucidissime digestam ita explicavit et exposuit 
cut nullum occurrat verum quod non attigerit, nullus 
« error cui profligando idonea non suppeditaverit arma. » Tota 
igitur quaestio eo redacta fuit non ut de gravibus solidis- 
que rationibus petendi ambigeretur , sed ut ostenderetur 
apertius tantum esse postulantium numerum, ut vota quae 
totum respicerent orbem, jure meritoque dici possent un- 
dique terrarum exprompta, ad aures venerandi hujus Or- 
dinis pervenisse. 

9. Id enimvero praestare sategimus per novas summa- 

ri tabulas, quae huic iterato supplici libello adjecimus. 
Prostant ibi ante omnes novae postulatoriae preces a S. 
R. E. cardinalibus, archiepiscopis, episcopis, aliisque viris 
gravissimis sa. me. Pio IX datae (Summ. p. I-81). Se- 
quuntur aliae deinde ad gloriosum pontificem Leonem XIII, 
quem diu Deus sospitet porrectae, in quibus pariter nescis 
utrum petentium et subscribentium numerum magis an 
dignitatem mireris (Ibid. pag. 32-43). Hisce porro adte- 
xere plaeuit epistolas quamplurimas undique terrarum con- 
scriptas a S. R. E. cardinalibus, patriarchis, archiepisco- 
pis, episcopis, aliisque praesulibus moderatoribus generalibus 
religiosorum ordinum, capitulis, academiis, universitatibus, 
seminariis, collegiis, doctisque viris e fideli populo, per quas 
epistolas adhaesionem suam pontificis litteris encyclicis, 
quarum initium Aeterni patris, declararunt. (Summ. p. 47 
et seqq.). Nulla est pars orbis unde ejusmodi epistolae pro- 
fectae non sint, sive Orientis spectes sive Occidentis pla- 
gas, sive terras continentes sive insulas circumspicias, sive 
bemispherium ab antiquis agnitum, sive quod posteriori in- 
notuit aetate. Plures quidem e scribentibus urgent mani- 
festo desiderium illud patroni habendi ad quod supplex hic 
libellus pertinet. (Conf. Summ. pag. 59. 74, 80, 121); omnes 
autem ideo nobis suffragari liquet, quia docte, graviter et 
eopiose rationes evolvunt queis prima petitio a nobis Sa- 
crae Congregalioni exhibita adstruebatur; omnes pariter se 
D. Thomam tamquam Ducem et magistrum in philosophi- 
Cis ac theologicis disciplinis vel jam habuisse, vel habere se 
velle palam profitentur. 

4. Quam arcta autem connexio sit inter haec duo studia 
(dictu quidam diversa sed revera congruentia in unum) prae- 
ceptoris habendi Aquinatis Doctoris, ejusque in patronum 
cooptandi, nemo quem sciam concinnius explicuit vel magis 
dilucide, quam doctissimus pastor tunc Perusinae nunc 
universae Ecclesiae, qui in litteris datis ad antecessorem 
suum (quas litteras sancta quadam audacia filialis amoris 
sodales societatis philosophico-medicae postulationi suae ad- 
texuerunt) sic acutissime animadvertebat: « Optimo proinde 
« consilio athenaea et scholae in quibus catholica juventus 
« ad litteras et scientias instituenda est, in sancti Thomae 
« Aquinatis tutelam ac numen sese recipere satagunt: non 
« in eum tantummodo finem ut ejus nomine glorientur, sed 
« potissimum ut humanas divinasque scientias juxta me- 
« thodum ac principia ab ipso constituta fideliter excolant 
«et tradant. (Summ. pag. 38). » 

5. Quare ad arctam hane conjunctionem inter duas res 
optatissimas spectantes rini archiepiscopi Neapolitanus at- 
que Edessenus, et una cum iis almum collegium theologo- 


S. THOMAS PATRON DES ÉCOLES. 


422 


rum Neapolitanum apte haec memorabant in litteris ad 
supremum pontificem datis: « Te enim procul dubio non 
« latet nos jam inde ab anno 1875 attente considerantes in- 
« numera et gravissima mala quibus humana societas no- 
« stris hisce temporibus ubique terrarum opprimitur, non 
« aliam agnovisse eorum malorum causam, nisi eam ipsam 
« quam Tu in... epistola encyclica adsignas, nec aliud iis 
« malis aptius efficaciusque remedium invocasse nisi illud 
«ipsum quod Tu afferendum praecipis... Unde eadem fere 
« argumenta quae Tu summa auctoritate et pari doctrina 
« persecutus es allingentes....a sanctissimo decessore tuo 
« eliam aique etiam efflagitavimus, ut ad haec studia ma- 
« gis provehenda Angelicum Doctorem .... omnium omnino 
« praesentium ac futurorum collegiorum, academiarum , 
« seminariorum, scholarum cujusque generis et praesertim 
« catholicarum studiorum universitatum principem patro- 
«num proclamaret (Summ. pag. 85 n. 5). » Merito igitur 
contendo etiam ea omnia quae in altera Summarii parte 
congesta sunt optime conferre ut amplior sit et cumulatior 
studii el voti communis demonstratio quam a nobis fidei 
vindex clarissimus flagitabat. 

6. Denique quid moror? Nonne Sanctos Dei in patro- 
nos cooptare solemus ut potentes ac peculiares suffragatores 
ad aliquid obtinendum nanciscamur? Atqui ii omnes qui 
umanimi concentione velle se ducem, auctorem, et magi- 
strum D. Thomam sequi declarant, id cupiunt et fore spe- 
rant, (nec reticent) ut frugifera et salutaris sit sana ejus 
solidaque doctrina perturbatis humanae societatis rebus, at- 
que ita ea quae deploramus vulnera consanentur. Eam ergo 
valere volunt ut alliciantur ad veritatem animi, institnan- 
tur recte, ad bonum flectantur. « Ad quod efficiendum (do- 
cet ipse Thomas) Spiritus Sanctus utitur lingua hominis 
« quasi instrumento, ipse autem est qui perficit opera- 
«lionem interius (2, 2, qu. 177, art. I.). » Sed gra- 
tiae Sancti Spiritus conciliatrix potior est intercessionis 
precatio, quam eximia praeceptoris et exquisita doctrina. 
Sequitur ergo ut omnes qui in hac studiorum et discipli- 
narum instauratione curanda ad Angelicum Doctorum quasi 
ad salutis auctorum confugiunt, non minus in scientiis traden- 
dis eo velint uti magistro, quam ipsum ad fructus percipiendos 
intercessorem et patronum penes Deum sibi velint esse. 

7. Haec quum ita sint, iterum enixe adprecor Sacrum 
hune coetum nomine innumerorum postulantium, quorum 
praeclaram syllogem utriusque Summarii tabulae praeferunt, 
ut oblatas preces benigne excipiens affirmativum rescriptum 
edere pro gratia dignetur. Sic profecto fiet, ut hujus bene- 
facti concessio, provido Dei consilio, ideo dilata intelligatur, 
quo plenior, jucundior et solemnior esset de eodem impe- 
irato laetitia. 

Quare etc. 


Hilarius Alibrandi. 


V. 


En 1877, le promoteur de la foi fit des objections 
contre le patronage universel de S. Thomas, ainsi qu'on 
la dit plus haut. En 1880, exprimant son avis suivant 
la vérité, il adhère pleinement à la demande commune. 
Voici son mémoire, qui est le dernier document du 
nouveau dossier: 

SENTENTIA PRO VERITATE 
R. P. D. PROMOTORIS FIDEI 


Eminentissime ac Eine Domine. 


1. Commissum cum mihi fuerit, ut super oblatis huic 
S. Ordini precibus intimum mei animi sensum aperiam, 


423 


fateor me vir quidquam adjiciendum esse putare, iis quae 
in nuperrima sua elucubratione petitionis clarissimus au- 
ctor docte simul eleganterque proposuit. Prudentissimam 
quippe ac maxime proficuam merito fuisse fatetur dilato- 
riam sententiam, quam 3 nonas februarias anni 1877 Sa- 
cra Congregatio protulit, sa. me. Pii IX. mentem hac in 


re omnino secula. Illico enim novae prodiere postulato- 


riae literae eidem pontifici datae, aliaeque plurimae SSio 
D. N. oblatae sunt, vix, toto plaudente orbe, Petri cathe- 
dram ascendit. At numerus iste precum omnem expectatio- 
nem superavit. cum idem SSüus D. N. apostolicas dedisset 
litteras, quarum initium Aeterni Petris ad omnes patriar- 
chas, primates, archiepiscopos atque episcopos, de philoso- 
phia christiana ad mentem S. Thomae Aquinatis in scholis 
catholicis instauranda. Nedum enim ejusmodi litteras en- 
cyelicas omnes quotquot sunt fideles humillimo exceperunt 
obsequio, verum plurimi S. R. E. cardinales, patriarchae, 
alique sacrorum antistites, quin etiam academiae, univer- 
sitates, collegia, ac lectissimi quique ex utroque clero, et 
cultiori laicorum coetu e re esse duxerunt ad SSimum D. 
N. amoris, submissionis et plenissimae adhaesionis dare 
litteras, quibus se Angelici doctrinam vel hactenus tenuisse, 
vel impensius in posterum secuturos ultro fatentur ac spon- 
dent. «Nulla est pars orbis (utar ipsius patroni verbis) 
« unde ejusmodi epistolae profectae non sint, sive Orientis 
« spectes sive Occidentis plagas, sive terras continentes, 
« give insulas circumspicias, sive hemispherium ab antiquis 
« agnitum, sive quod posteriori innotuit aetate (S 8). 

2. Tam mira tamque universali consensione ipse per- 
motus SSmus Pontifer, non potuit quin cum ipsis aucto- 
ribus gratularetur in ea gravissima oratione, quam solem- 
niter habuit ad omnes scientiarum cultores, qui hoc ver- 
tente anno die sacra Thomae Aquinati undique convene- 
rant, ut Sedi Apostolicae et communi christianorum parenti 
ac magistro obsequium et observantiam significarent: « No- 
« Blis (inquit) dilecti filii, episcopos catholici orbis omnes 
«una pene voce testatos esse, se consiliis nostris, sieut in 
« ceteris rebus solent, ita in hac de qua loquimur, nec 
« voluntate, nec opere defuturos. » Háe porro litterae, pro 
summa ipsius pontificis humanitate postulatoribus commu- 
nicatae fuerunt, et illarum praecipuae in novo Summario 
suo ordine dispositae justae molis volumen exaequant. 

8. Jam si horum documentorum numerum et gravita- 
tem spectemus, ambigendum non est, quin iis simul juncta 
quae in priore positione collecta jam fuerant, petitioni ob- 
secundandae affatim sufficiant. Novi quidem eas adhaesionis 
litteras, quas sacrorum antistites nuperrime ad SSihum D. 
N. dederunt, directe studiorum , philosophicorum praeser- 
tim, instaurationem ad mentem Aquinatis Doctoris spectare. 
Attamen quum arctissimo nexu haec duo simul studia con- 
jungantur, scilicet Thomam ut praeceptorem habendi, eum- 
que in patronum eorumdem studiorum cooptandi, allata 
ejusdem SSmi D. N. gravissima sententia et collegii theo- 
logici Neapolitani suffragiis, idem clarissimus patronus me- 
ridiana in luce adeo collocavit, ut ejus rationum momentis 
quidquam addere haud necesse sit (loc. cit. S 3 ad 6). 

4. Quibus positis, exulant jam omnia quae pro officii 
munere in meis Adnotationibus olim, objicientis ritu, ani- 
madverteram, quaeque ut verum fatear, illis potissimum 
verbis pontificis Pii IX innitebantur in suis litteris ad 
praefatum collegium theologicum Neapolitanum datis, ni: 
mirum: «Cum haec vota totum respiciant orbem ... id un- 
« dique petendum esse ut res juxta eorum, ad quos per- 
« tinet, suffragium rite decernatur.» Quod itaque in prae- 
gentiarum undique, quod ab omnibus exquiritur, quemad- 
modum commune omnium suffragium ostendit, ita univer- 


» 


S. THOMAS PATRON DES ÉCOLES. 


424 


salem provisionem expostulat. Non enim jam singulis 
petentibus concedendum esse dixerim, quod flagrantissimis 
omnium votis exquiritur, Advenisse jam scilicet laetamur, 


quod idem summus pontifex suis in litteris praenuntiave- . 


ral : 
« mus exigendi philosophieas theologicasque disciplinas ad 
« scholasticam methodum, suadere videtur hujusmodi pos- 
<tulata crebriora in dies fieri debere, quod certe asse- 
« quetur, ut honore multo splendidiore Sancto Doctori ab 
« omnibus expetito, patronatus universalis studiorum ab 
« hac S. Sede deferatur. » 


5. Quod autem aliquot fuerint, aut sint adhuc scholae 


a Thomistica diversae, postulantium intentioni non nocet. 
Nam praeterquam quod istae theologicum potius, quam 
philosophicum systema respiciant, etiam quod eas scholas 
S. Thomae doctrina summo in pretio est prouti non inviti 
in suis postulatóriis precibus religiosorum ordinum prae- 
sules fassi sunt (Primum Summ. n. 12, pag. 32, 33). Quod 
si quae scholae,! aut catholicae universitates, academiae auf 
collegia peculiarem aliquem patronum inter coeliles jam 
sibi adlegerint, iis profecto non invitis, sed lubentissimis 
scholarum Angelus accedet. Neque demum ullum mutuae 
charitatis timendum est dispendium ex parte eorum, prae- 
sertim regularium ordinum, qui alterius e probatis aucto- 
ribus doctrinam sequuntur. Non enim per honorem, qui 
Angelico Doctori decernatur, ullum praejudicium inferri in- 


telligitur privatis cujusque scholae opinionibus, quae libere 


in utramque disceptari partem, uti hactenus factum est, ita 
et in posterum poterunt. « Ac sane (ut ea repetam quae 
«in priore elueubratione animadverteram) non ista sunt, 
« quae deperitura quique exoptat, instaurato incliti Ang- 
« lici scholarum studio, sed doctrinae pravae et absurdae, 
« erronea ac ridicula systemata philosophica; non hi fru- 
« etus, quos inde catholici homines sibi adpromittunt, sed 
« ut humanae mentes e barathro ementitae sapientiae edu- 
« ctae, ad Jucem redeant veritatis, quam deseruerunt (Ad- 
« notat S 7)». 

6. Quapropter, cum universi catholici orbis una pene 
voce S. Doctor Aquinas in studiorum instaürandorum aus- 
picem expetitus jam fuerit, haud amplius cunctandum esse 
existimo, quin ejusmodi universale desiderium ac votum 
& Sede Apostolica compleantur; idque non sine omnium 
plausu, concordia, atque ingenti demum fructu eventurum 
confido. Eo vel maxime quod ad ejusmodi beneficium im- 
pertiendum, jam ipse SSmus D. N. propensissimam animi 
voluntatem ostenderit, cum in memorato conventu die 7 
martii solemniter edixerit: « Ad coepta feliciter perficienda, 
« vobis adjumento sit coeleste praesidium ipsius Doctoris 
« Angelici, quem catholicis scientiarum et bonarum artium 
« domiciliis patronum, uli vobis est in optatis rite dari quam 
« primum curabimus. » 


LauRENTIUS SALVATI S. C. Advoc. S. Fidei Promotor. 


BREF DU SAINT-PERE 


DE SANCTO THOMA AQUINATE 
PATRONO CAELESTI STUDIORUM OPTIMORUM COOPTANDO. 


LEO PP. XIII. 
AD PERPETUAM REI MEMORIAM. 





Cum hoc sit et natura insitum et ab Ecclesia catho- 
lica comprobatum ut a viris sanctitate praeclaris patroci- 


« Contentio quam passim excitatam laeti conspici- - 


425 


nium, ab excellentibus autem perfectisque in aliquo genere 
exempla ad imitandum homines exquirant; idcirco Ordi- 
nes religiosi non pauci, Lycea, coetus litteratorum, Aposto- 
lica Sede approbante, jamdiu magistrum ac patronum sibi 
Sanctum Thomam Aquinatem esse voluerunt, qui doctrina 
et virtute, solis instar, semper eluxit. Nostris vero tempo- 
ribus, aucto passim studio doctrinarum Ejus, plurimi exti- 
terunt, qui peterent, ut cunctis ille Lyceis, Academiis, et 
scholis. gentium catholicarum bujus Apostolicae Sedis 
auctoritate , patronus assignaretur. Hoc quidem optare 
se plures Episcopi significarunt, datis in id litteris cum 
singularibus tum communibus; hoc pariter studuerunt 
multarum Ácademiarum sodales et collegia doctorum sup- 
plice atque humili obsecratione deposcere. — Quorum 
omnium  incensas desiderio preces cum differre visum 
esset, ut productione temporis augerentur, idonea ad 
rem opportunitas accessit ab Encyclicis Litteris Nostris 
« De philosophia christiana ad mentem s. Thomae Aqui- 
natis Doctoris Angelici in scholis catholicis instauranda », 
quas superiore anno hoc ipso die publicavimus. Etenim 
Episcopi, Academiae, doctores decuriales Lyceorum, atque 
ex omni terrarum regione cultores artium optimarum 8e 
Nobis dieto audientes et esse et futuros una pene voce et 
consentientibus animis testati sunt: immo velle se in tra- 
dendis philosophicis ae theologicis disciplinis sancti Thomae 
vestigiis penitus insistere; sibi enim non secus ac Nobis, 
exploratum esse affirmant, in doctrinis Thomisticis eximiam 
quamdam inesse praestantiam, et ad sananda mala, quibus 
nostra premitur aetas, vim virtutemque singularem. Nos 
igitur, qui diu multumque cupimus, florere scholas disci- 
plinarum universas tam excellenti magistro in fidem et 
clientelam commendatas, quoniam tam clara et testata sunt 
communia omnium desideria, maturitatem advenisse cen- 
semus decernendi, ut Thomae Aquinatis immortale decus 
novae hujus accessione laudis cumuletur. 

Hoc est autem causserum, quibus permovemur, caput 
et summa; eminere inter omnes sanctum Thomam, quem 
in variis scientiarum studiis, tamquam exemplar, catholici 
homines intueantur. Et sane praeclara lumina animi et in- 
geni, quibus ad imitationem sui jure vocet alios, in eo 
sunt omnia : doctrina uberrima, incorrupta, apte disposita; 
obsequium fidei et cum veritatibus divinitus traditis mira 
consensio; integritas vitae cum splendore virtutum maxi- 
marum. 

Doctrina quidem est tanta, ut sapientiam a veteribus 

defluentem, maris instar, omnem comprehendat. Quidquid 
est vere dictum aut prudenter disputatum a philosophis 
ethnicorum ab Ecclesiae Patribus et doctoribus, a summis 
viris qui ante ipsum floruerunt, non modo ille penitus di- 
gnovit, sed auxit, perfecit, digessit tam luculenta perspi- 
euitate formarum, tam accurata disserendi ratione, et tanta 
proprietate sermonis, ut facultatem imitandi posteris reli- 
quisse, superandi potestaten ademisse videatur. Atque illud 
est permagnum, quod ejus doctripa, cum instructa sit atque 
apparata principiis latissime patentibus, non ad unius dum- 
taxat, sed ad omnium temporum necessitates est apta, et 
ad pervincendos errores perpetua vice renascentes maxime 
accomodata. Eadem vero, sua se vi et ratione confirmans, 
invicta consistit, atque adversarios terret vehementer. 

Neque minoris aestimanda, christianorum praesertim 

hominum judicio, rationis et fidei perfecta convenientia, 
Evidenter enim sanctus Doctor demonstrat, quae ex rerum 
genere naturalium vera sunt, ab iis dissidere non posse, 
quae, Deo auctore, creduntur; quamobrem sequi et colere 
fidem christianam, non esse humilem et minime generosam 
rationis servitutem, sed nobile obsequium, quo mens ipsa 


S. THOMAS PATRON DES ÉCOLES. 


426 


juvatur et ad sublimiora eruditur; denique intelligentiam 
et fidem a Deo ambas proficisci, non simultatum secum 
erercendarum caussa, sed ut sese amicitiae vinculo colli- 
gatao mutuis officiis tueantur. — Cujus convenientiae mira- 
bilisque concordiae cunctis beati Thomae scriptis expressa 
imago perspicitur. In iis enim excellit atque eminet modo 
intelligentia, quae quod vult, fide praeeunte, consequitur 
in pervestigatione naturae; modo fides, quae rationis ope 
illustratur ac defenditur, sic tamen, ut suam quaeque in- 
violate teneat et vim et dignitatem; atque, ubi res postu- 
lat, ambae quasi foedere icto ad utriusque inimicos debel- 
landos conjunguntur. Ac si magnopere semper interfuit, 
firmam rationis et fidei manere concordiam, multo magis 
post saeculum XVI interesse existimandum esi; quoniam 
per id tempus spargi semina coeperunt finem et modum 
transeuntia libertatis, quae facit ut humana ratio divinam 
auctoritatem aperte repudiet, armisque a philosophia quae- 
sitis religiosas veritates pervellat atque oppugnet. 

Postremo Angelicus Doctor non est magis doctrina, 
quam virtute et sanctitate magnus. Est autem virtus ad 
periclitandas ingenii vires adipiscendamque doctrinam 
praeparatio optima; quam qui negligunt, solidam fructuo- 
samque sapientiam falso se consecuturos putant, propterea 
quod «in malevolam animam non introibit sapientia, nec 
habitabit in corpore subdito peccatis (‘). » Ista vero com- 
paratio animi, quae ab indole virtutis proficiscitur, in Thoma 
Aquinate extitit non modo excellens atque praestans, sed 
plane digna, quae aspectabili signo divinitus consignare- 
iur. Etenim cum maximam voluptatis illecebram victor 
evasisset, hoc veluti praemium fortitudinis tulit a Deo pu- 
dicissimus adolescens, ut lumbos sibi arcanum in modum 
constringi, atque una libidinis faces extingui sentiret. Quo 
facto, perinde vixit, ac esset ab omni eorporis contagione 
sejunctus, cum ipsis angelicis spiritibus non minus inno- 
centia, quam ingenio comparandus. 

His de caussis dignum prorsus Angelicum Doctorem 
judicamus, qui praeses tutelaris studiorum cooptetur. Quod 
cum libenter facimus, tum illa Nos consideratio movet, 
futurum ut patrocinium hominis maximi et sanctissimi mul- 
tum valeat ad philosophicas theologicasque disciplinas, 
summa cum utilitate reipublicae, instaurandas. Nam, ubi 
se schol» catholice in disciplinam et clientelam Doctoris 
Angelici tradiderint, facile florebit sapientia veri nominis : 
firmis hausta principis, ratione atque ordine explicata. Ex 
probitate doctrinarum probitas gignetur vitæ cum privat, 
tum publice: probe vivendi consuetudinem salus populo- 
rum, ordo, pacata rerum tranquillitas consequentur. — 
Qui in scientia rerum sacrarum elaborant, tam acriter hoc 
tempore lacessita, ex voluminibus sancti Thomae habituri 
sunt quo fundamenta fidei christiane ample demonstrent, 
quo veritates supernaturales persuadeant, quo nefarios 
hostium impetus a religione sanctissima propulsent. Eaque 
ex re humane discipline omnes non impediri aut tardari 
cursus suos, sed incitari augerique sentient; ratio vero in 
gratiam cum fide, sublatis dissidiorum caussis, redibit, 
eamque in indagatione verisequetur ducem. Demum quot- 
quot sunt homines discendi cupidi, tanti magistri exem- 
plis praeceptisque confirmati, comparare sese integritate 
morum assuescent; nec eam rerum scientiam consectabun- 
tur, quæ a caritate sejuncta inflat animos et de via de- 
flectit, sed eam qus sieut a Patre luminum et scien- 
biarum Domino exordia capit, sic ad eum recta perducit. 

Placuit autem hac super re sacri etiam Consilii legi- 
timis ritibus cognoscendis perrogare sententiam; quam 


(*) Sap. 1, 4. 





427 


cum perspexerimus, dissentiente nemine, votis Nostris plane 
congruere, Nos ad gloriam omnipotentis Dei et honorem 
Doctoris Angelici, ad incrementa scientiarum et commu- 
nem societatis humana utilitatem, sanctum Thomam Docto- 
rem  Ángelicum suprema auctoritate Nostra Patronum 
declaramus Universitatum studiorum, Academiarum, Ly - 
ceorum, scholarum catholicarum, atque uti talem ab om- 
nibus haberi, coli, atque observari volumus, ita tamen ut 
sanclis cælitibus, quos jam Academiæ aut Lycea sibi forte 
patronos singulares delegerint, suus honos suusque gradus 
eliam in posterum intelligatur. 

Datum Romae apud S. Petrum sub Annulo Piscatoris 
die IV augusti MDCCCLXXX Pontificatus Nostri anno 
Tertio. 


THEODULPHUS Card. MBRTRL. 





LES CAS BÉSERVÉS 





. Réserve des cas occultes. Réforme du cardinal Campége. Conciles et 
synodes allemands. Pouvoirs concédés aux curés. Encycliques de 
la 8. Congrégation des Evéques et Róguliers. Suppression de 

. toute réserve pour les principales feétes de l'année. Si non peut 
désigner des confesseurs spéciaux pour les ecclésiastiques. 


1. Gerson fit des remarques importantes sur les 
cas réservés. I| n'aimait pas que l'on réservât les cas 
occultes ; il exprima le vœu que les curés fussent munis 
de tous pouvoirs pour l'absolution sacramentelle des 
coupables. Confessio sacerdotalis de occultis, raro et 
caulissime debet remitti ad superiores. À cette époque- 
là, le pénitent qui tombait dans le cas réservé, était 
renvoyé à l'évêque, et devait se confesser au prélat 
lui-méme; on naccordait pas en dehors de l'admi- 
nistration du sacrement et du for intérieur le pouvoir 
écrit ou verbal d'absoudre des cas réservés. Gerson 
désapprouva hautement les statuts de quelques réguliers 
qui réservaient indistinctement aux supérieurs toutes 
les fautes graves, culpa gravis. Il recommandait de ne 
renvoyer les coupables aux supérieurs que fort rare- 
ment et avec une circonspection parfaite. 

2. Quoique lavis de Gerson parüt inspiré par une 
profonde sagesse, il n'obtint pas de suite tout le succès 
qu'on pouvait espérer. Le concile de Frisingue de 
1440 réserva aux évéques tous les crimes énormes, 
sans désigner individuellement ces délits extraordinaires: 
quenquam enormibus criminibus trrelitum. Ce slatut re- 
garde non assurément toutes les fautes graves mais 
seulement les crimes; de plus il est limité aux crimes 
énormes, extraordinaires. Toute faute mortelle n'est 
pas un délit, et tout délit ne saurait étre compris parmi 
les crimes énormes. Le concile de Trente, comme je 
dirai plus loin, en affirmant le pouvoir du pape et des 
évéques sur la réserve des cas, emploie les mémes 
expressions de « crimes atroces et particulièrement 
graves. » 

3. Le concile de Soissons, tenu l'an 1456, exhorta 
les évéques à ne concéder aux réguliers le pouvoir 
d'absoudre des cas réservés que d'une facon restreinte à 
quelques cas et aux religieux les plus recommandables. 
Le concile ne tint pas compte des péchés occultes. 

Á. Le cardinal Campège, légat du pape Clément VII 


LES CAS RÉSERVÉS. 


428 


en Allemagne, réalisa la pensée de Gerson. Parmi les 
articles de réforme qu'il promulgua dans la diète de Ra- 
lisboune, en 1024, il s'en trouve un qui donna aux confes- 
seurs le pouvoir d'absoudre gratuitement les pécheurs oc- 
cultes, excepté les hérétiques, les homicides et les excom- 
muniés, qui devaient étre envoyés à l'évéque ou au vicaire 
épiscopal. Le statut fut motivé sur ce que le renvoi pouvait 
nuire à la réputation, et qu'il occasionnait des frais de 
déplacement pour le pénitent obligé de se rendre en 
personne auprés du supérieur. En effet, la discipline de 
l'époque n'admettait pas que le confesseur demandát 
le pouvoir d'absoudre du cas réservé; le pénitent de- 
vait se confesser sacramentellement au prélat qui avait 
sanclionné la réserve. Je remarque que le statut du 
cardinal Campàge n'excepta pas les péchés les plus 
graves et les plus énormes; tout pouvoir fut donné 
aux confesseurs par rapport aux fautes occultes. Enfin, le 
statut parle expressément des laïques; il ne fait pas 
d'innovation pour les membres du clergé, dont les fautes 
devaient par conséquent demeurer soumises aux réserves. 

On a mis dans l'édition des conciles un sommaire 
qui me parait inexact parce qu'il parle des pécheurs 
publics dont il n'est pas fait mention dans le statut 
méme. 


Cap. IX. Parochis datur potestas occultos peccatores 
gratis absolvendi, praeter haereticos, homicidas, et excom- 
municatos, qui cum publicis peccatoribus remittendi sunt 
ad eos quibus absolutio reservata est. 

Porro ne et ipsi videantur pecuniae aucupium magis 
quam salutis animarum studium amplecti, dum laicos gra- 
viora delicta confessos hinc inde remittunt, non sine famae 
rerumque dispendio. Constituimus et ordinamus, ut deinceps 
quilibet confessor absolvere possit laicos contritos et con- 
fessos, a quibuscumque peccatis occultis, quantumqumque 
gravibus et enormibus, quae Ordinarii suae authoritati 
reservaverant, exceptis dumtaxat homicidis, haereticis et 
excommunicatis ad episcopum vel ejus vicarium mittendis. 
Quo autem ad clericos nihil quoad hoc statutum intel- 
ligatur innovatum. | 


5. Le statut du cardinal Campège fut observé dans 
les diocèses d'Allemagne, avant le concile de Trente 
et longtemps après. Le savant Thomassin citant quel- 
ques conciles et synodes antérieurs au concile de Trente, 
insinue que la discipline sur les cas occultes rencontra 
peu de faveur. Hinc porro elucet, dit-il, quantumvis ad 
sapientiae regulas temperata quaedam consilia, non 
omnibus tamen consentire temporum locorumque varte- 
talibus. (Thomass. Vetus et nova Ecclesiae disciplina, 
part. I, lib. 2, cap. 14). A l'époque de Thomasin, 
la grande collection Congilia Germaniae de Hartzeim 
n'ayant pas encore paru, lesavant historien ne connut 
pas les statuts des conciles provinciaux et des synodes 
diocésains qui montrent que la disposition du cardinal 
Camp?^ge fut longtemps gardée dans plusieurs parties 
de l'Allemagne. 

6. Dans le concile provincial célébré à Cologne en 
1536, l'archevéque considérant le danger et les vexations 
résultant de la réserve des crimes occultes, permit à 
tous les curés d'en donner l'absolution. 

1. Trois ans après, le synode diocésain d'Hildesheim 
reconnut expressément le statut du cardinal Campège, 


429 LES CAS RÉSERVÉS. _ 430 


et le maintint, quoiqu'il révoquát tout pouvoir d'absoudre 
des cas réservés: Juxta tenorem praeinserlæ reforma- 
tioms reverendissimi cardinalis Campegti etc. Les confes- 
seurs conservèrent le pouvoir d'absoudre des cas occultes. 


Cap. 48. De poenitentiis et remissionibus. Insuper omni- 
bus presbyteris curatis et non curatis nostrarum civitatum et 
dioecesis inhibemus, ne de casibus episcopalibus nobis re- 
servatis, quos duximus inferius annectendos nisi quatenus 
juxta tenorem praeinsertae reformationis reverendissimi do- 
mini cardinalis Campegii de latere legati hoc ipsis conce- 
ditur seu permittitur se intromittere audeant, sed ad nos 
seu vicarium nostrum omnes infrascripti remittantur, de- 
cernentes absolutionem per eos absque speciali concessione 
nostra seu vicarii nostri in casibus hujusmodi, praeterquam 
n mortis articulo faciam viribus penitus carere. 


8. Un synode diocésain fut tenu par l'évéque 
d'Augsbourg l'an 1548. Avec le conseil et le consen- 
tement du chapitre, le prélat accepta comme salutaires 
les constitutions et réformations rendues et publiées par 
le cardinal Campège dans la diète de Ratisbonne de 
1524, et enjoignit l'observation à tous les prélais, prêtres 
et clercs. 


Constitutiones quoque et ordinationes a Reverend. Do- 
mino Laurentio Campegio S. R. E. Cardinale et Sedis Apo- 
stolicae per Germaniam legato, Ratisbonae anno 1524 editas 
et publicatas, tanquam salutares, de capituli nostri con- 
silio ot assensu acceptamus, easque ab omnibus praelatis, 
ipresbyteris et clericis nobis subjectis volumus observari. 


9. Le concile provincial de Cologne, en 1549 alla 
plus loin que le statut de Campège. Il institua un 
assez grand nombre de pénitenciers séculiers et régu- 
liers auxquels il remit l'absolution des cas réservés. 
Cetle salutaire disposition fut souvent imitée dans la 
suite; les encycliques que Clément VIII fit adresser 
aux évêques par la S. Congrégation des évêques et 
réguliers recommandérent entre autres choses d'instituer 
sur plusieurs points du diocése les confesseurs investis 
du pouvoir permanent d'absoudre des cas réservés; par 
là, les confesseurs ou les fidéles ne sont pas obligés de 
s'adresser à l'évéché, de facon que le sceau sacramentel 
est mieux préservé et sauvegardé. 

10. Cependant le concile de Trente ne restreignit 
pas le pouvoir du pape et des évèques de réserver 
quelques crimes particulièrement aliroces el graves, 
atrociora quaedam et graviora. crimina); il ne fit pas 

de distinction entre les. fautes publiques et les crimes 
occultes. Ainsi, les avis de Gerson, quoique dictés par 
la prudence, quoique suivis dans quelques conciles, ne 
furent pas réputés par les pères de Trente nécessaires ou 
utiles à l'Eglise universelle. Il résulte néanmoins du concile 
de Trente que la réserve, loin de comprendre toutes les 
fautes mortelles, doit uniquement frapper les crimes spécia- 
lement griefs et énormes (atroctora quaedam et graviora 
crimina); en outre, les réserves doivent être peu 
nombreuses (quaedam). Voilà l'esprit du concile de 
Trente. Les encycliques de la S. Congrégation des 
évèques et réguliers sous Clément VIII recommandèrent 
aux évêques de ne réserver qu'un petit nombre de cas 
et d'apporter une grande circonspection au sujet des 


fautes contre les moeurs. Vers la fin du XVII siècle, 
l'évéque de Mirepoix rendit un statut par lequel il se 
réserva tous les péchés mortels circa sextum preceptum 
qui seraient commis par des ecclésiastiques; la S. Con- 
grégation du Concile cassa le statut en question; on 
peut voir la résolution de la S. Congrégation dans les 
Analecta (huitième série). 

11. Le premier concile de Milan de S. Charles 
énuméra les cas que les évéques pouvaient se réserver 
afin de réprimer les dispositions arbitraires et exces— 
sives; il n'exigea pas que les fautes fussent publiques. 
Je ne remarque dans les autres conciles de Milan au- 
cune disposition favorable à la libre absolution des 
fautes occultes par. les curés, Voilà comment, dit Tho- 
massin, les conseils de Gerson tempérés conformément 
aux régles de la sagesse, ne conviennent pourtant pas 
à toutes les époques et à tous les lieux. 

Je crois devoir rapporter tout ce que dit Thomassin 
sur les péchés occultes. 


Virgam quasi censoriam stringens Joannes Gersonius in 
illud Carthusiensium statutum, quo superioribus reservatur 
absolutio omnium criminalium , culpa gravis: illud non 
dissimulat, minime sibi probari, quod reserventur crimina 
omnia, mulio minus quod occulta, nisi perraro; quod haeo 
latebant. Confessio sacerdotalis de occultis, raro et cau- 
(tissime debet remitli ad superiores. Missa facio alia ejusdem 
Gersonii monita complura, quae legisse non pigebit circa 
casuum reservationem. Illud potissimum urget ut Parochis 
liberum sit de occultis omnibus peccatis absolvere. 

In hanc ejus sententiam non descenderunt episcopi. 
Frisingense enim Concilium anni 1440 reservat episcopis 
crimina omnia extraordinaria: Quenquam enormibus cri- : 
minibus irretitum. Concilium Suessionense anni 1456 hor- 
tabatur episcopos, ne reservatorum absolutionem Regula- 
ribus concederent, nisi paucis et eximiis, et vel illi etiam 
non omnium, sed nonnullorum dumtaxat criminum. 

In concilio Coloniensi anni 1586 archiepiscopus per- 
penso quantum immineret periculi et molestiarum a cri- 
minum occultorum reservatione, eorum remittendorum fa- 
cultatem omnibus indulsit Parochis. Synodus Augustana 
anni 1548 innovavit confirmavitque statutum Campegii Car- 
dinalis. Concilium Coloniense anni 1549 Poenitentiariorum 
nomen et provinciam attribuit compluribus Beneficiariis et 
regularibus, quibus Archiepiscopus Coloniensis jus et autho- 
ritatem impertiit reservata crimina dimittendi. 

Denique Tridentina Synodus novis praesidiis muniens 
authoritatem tum Pontificis Romani, tum episcoporum ad 
reservandos casus; non eam potestatem revocat ad publica 
reservanda, sed ad atrociora quaedam et graviora crimina. 
Itaque Gersonii monita, quamvis prudentiae non modicum 
praeseferrent, quamvis essent etiam conciliüs quibusdam 
approbata, nequaquam tamen ejusmodi visa sunt Triden- 
tinis Patribus, quae Ecclesiae universae vel necessaria vel 
conducibilia essent. 

Concilium 1 Mediolanense sub sancto Carolo recensuit 
crimina, quae sibi episcopi reservarent solvenda ad eorwm 
licentiam resecandam nulla habita ratione an publiéa 
essent, 

Hinc porro elucet quantumvis ad sapientiae regulas 
temperata quaedam consilia, non omnibus tamen consen- 
tire temporum locorumque varietatibus. 


12. Une congrégation de Portugal qui se con- 
sacrait au rachat des captifs, obtint du pape Pie II le 


431 LES CAS RÉSERVÉS. | | 432 


pouvoir d'absoudre des fautes réservées aux évêques. 
Les pouvoirs de ce genre, dit Thomassin, ont été 
révoqués par les papes modernes: Hoc genus facultates 
a nuperis pontificibus revocalæ sunt. Cela fait supposer 
qu'il n'en existe aucun exemple. Assurément, le pouvoir 
en question fut rarement concédé par le Saint-Siége ; 
mais la chose n'est pas sans exemple, après le concile 
de Trente. 

13: Grégoire XIII accorda au franciscains de l’obser- 
vance du couvent de Notre-Dame des Anges à Assise 
le pouvoir d'absoudre des cas réservés soit au Saint- 
Siége soit à l'évêque d'Assise; mais ce pouvoir fut 
limité aux cinq ou six jours qui précèdent la fête de 


‘la Portioncule, qui est célébrée le 2 août. En outre, 


Grégoire XIII prescrivit que quatre religieux du cou- 
vent d'Assise auraient, seuls, le pouvoir dont il s'agit; 
ils devaient d'ailleurs être approuvés par l’évêque d'As- 
sise pour la confession. 

Le continuateur de Wading a publié lindult de 
Grégoire XIII. (Annales minorum, tom. 21, pag. 128). 


Gregorius XIII. Dilectis filiis guardiano et conventui 
domus B. Mariae Angelorum prope et extra muros Assisien. 
Ordinis patrum minorum de observantia nuncupat. 

Desiderantes cunctorum christifidelium animarum sa- 
lutem, ea libenter concedimus, per quae ipsi Christifideles 
eorum conscientiae pacem per sacramentum confessionis 
Deo propitio, consequi valeant. Cum itaque sicut accepimus 
magnus populi concursus in die festo quod in Ecclesia 
B. Mariae Angelorum prope et extra muros Assisien sin- 
gulo quoque anno, videlicet secunda augusti celebratur devo- 
tionis eausa confluat, ad hoc ut ibidem convenientes in- 
dulgentiarum et peccatorum remissiones, quae dictam 
ecclesiam visitantibus concessae sunt participes fiant, vestris 
hae in parte supplieationibus inclinati, vobis quotannis 
dicto die festo, ac quinque, aut sex diebus eumdem diem 
immediate praecedentibus quatuor dictae domus fratres 
ejusdem ordinis professores ad audiendas eorumdem fide- 
lium confessiones a loci ordinario prius approbatos et 
idoneos esse, christifideles ad dictam Ecclesiam eodem 
die calendis aug. vel aliis diebus eumdem diem immediate 
praecedentibus accedentes, et peccata eorum contrito corde 
confitentes, eorumdem confessionibus diligenter auditis, ab 
omnibus et singulis per eosdem commissis peccatis, cri- 
minibus, excessibus et delictis quantumcumque gravibus 
et enormibus, etiam sedi Apostolicae et locorum ordi- 
nariis reservatis, non tamen in litteris in die Coena Domini 
legi solitis contentis absolvere, ac quaecumque vota, reli- 
gionis et castitatis dumtaxat exceptis, in alia pietatis opera 
commutare valeant deputandi licentiam et facultatem Apo- 
stolica auctoritate tenore praesentium concedimus. Non 
obstantibus etc. Dat. Romae apud S. Petrum die 5 julii 
anno 6. Caesar Glorierius. . 


. Le vénérable lunocent XI confirma l'indult. Urbain 
VIII étendit cet indult à tous les confesseurs du couvent 
pour le seul jour de la Portioncule. En outre, le car- 
dinal pénitencier majeur conféra aux pénitenciers quo- 
tidiens d'Assise l'autorisation d'absoudre des cas ré- 
servés au Saint-Siége et à l'ordinaire. En 1737 l'évéque 
d'Assise, Octavius Ringhieri, réclama contra des attri- 
butions si extraordinaires. L'affaire fut traitée en pleine 
signature de la Pénitencerie, sous la présidence du 
cardinal Vincent Petra, pénitencier majeur. Le décret 
suivant fut rendu. Conformément aux indulis de (ré- 


goire XIII et du vénérable Innocent XI, les péniten- 
ciers de Notre-Dame des Anges d'Assise ont le pouvoir 
d'absoudre des cas réservés à l'ordinaire le jour de la 
Portioncule et les cinq ou six jours précédents. De 
méme, tous les confesseurs du couvent sont autorisés 
à absoudre des cas réservés à l'ordinaire, mais le 
jour de la Portioncule seulement. D'après la teneur 
des patentes, les pénitenciers quotidiens avaient le 
pouvoir pour les cas réservés à l'ordinaire. Le cardinal 
Petra, de l'avis des officiers de la Pénitencerie, décida 
de modifier la formule des patentes, de facon que les 
pénitenciers quotidiens n'auraient pas le pouvoir d'absou- 
dre les diocésains d'Assise des cas que l'évêque se 
réserve, sauf les cinq ou six jours avant la Portioncule. 

Le continuateur de Wading a publié le décret du 
cardinal Petra, loc. cit. 


Quamvis ex mox data constitutione evidenter pateret 
poenitentiariis Basilicae S. Mariae Angelorum largitam 
fuisse facultatem absolvendi etiam a casibus reservatis or- 
dinario loci, nihilominus conquestus est eoram Sacra poe- 
nitentiaria Octavius Ringhieri episcopus Assisiensis. S. Con- 
gregatio auditis serioque pensatis utriusque partis ratio- 
nibus, ut sequitur edidit decretum. « Signatura Sacrae 
poenitentiariae coram Emo D. Vincentio Cardin. Petra majori 
Poenitentiario congregata die 26 novembris 1737 relatis lit- 
teris venerabilis in Christi patris episcopi Assisiensis, 
super aliquibus difficultatibus resp. exercitium facultatum 
poenitentiariorum Ecclesiae S. Mariae Angelorum dictae 
eivitatis ordinis fratrum minorum observantium Sancti Fran- 
eisci, quoad absolutionem a casibus reservatis eidem or- 
dinario Assisien in vim facultatum eis tributarum ab eodem 
Emo majori Poenitentiario et mature discussis documentis 
ab ipso episcopo remissis, et aliis in Archivio sacrae poe- 
nitentiariae repertis, ac rationibus opportune ad rem facien- 
libus hinc inde productis et a praedictis exhibitis, idem 
Emus Dnus communi consilio officialium dictae signaturae 
ita decrevit. Quoad poenitentiarios S. Mariae Angelorum 
pro die Portiunculae, et quinque vel sex diebus praece- 
dentibus a S. M. Gregorio XIII et venerab. Servo Dei 
Innocentio XI institutos, habuisse et habere facultatem ab- 
solvendi a reservatis ordinario ex concessione eorumdem 
Summorum Pontificum neque circa eos aliquod innovandum. 
Quoad confessarios quoscumque ejusdem ordinis et Ecclesiae 
alias approbatos, habere facultatem pro die dumtaxat Por- 


tiuncalae absolvendi a easibus reservatis ordinario ex con- 


cessione S. M. Urbani VIII. Quoad vero poenitentiarios 
quotidianos praedictae Ecclesiae habuisse et habere facul- 
talem absolvendi ab iisdem casibus reservatis tum ordi- 
nario loci, tum aliis. Verum idem Emus major poeniten- 
tiarius mandavit ut praedicti quotidiani poenitentiarii, infra 
duos menses a die intimationis faciendae religioso viro 
commissario generali curiae fratrum minorum observantium, 
sub poena suspensionis earumdem facultatum, teneantur 
recurrere ab eumdem Emum Dominum pro obtinendis novis 
litteris patentibus, quas arbitrio tantum ejusdem Emi alias 
obtinuerunt, quae concedantur ad triennium et interim ar- 
bitrio ipsius Emi qui de communi consilio officialium sa- 
erae poenitentiariae adhaerendo curae pastorali, episcopo 
praedicto incumbenti animarum a Christo Domino commis- 
sarum, censuit, quod in dictis litteris patentibus facultas 
absolvendi a casibus reservatis ordinario limitetur quoad 
diocesanos ejusdem episcopi. 


14. Quatre ans après la dissolution du concile de 
Trente, le synode diocésain de Constance confirma 


433 


pour les curés et pour tous les confesseurs approuvés 
le pouvoir d'absoudre les laïques de tous les péchés 
occultes, quelque graves et énormes qu'ils pussent être. 
Un excepta les hérétiques et schismatiques, les homi- 
aides volontaires et les excommuniés dénoncés Les 
eonsidérants du statut furent comme il suit: « De 
crainte que les cas réservés ne détournent de la salutaire 
confession ceux qui ne trouvent pas sous la main un 
prêtre qui ait le pouvoir de les absoudre, ou qui 
eraignent pour leur réputation, ou redoutent les dépen- 
ses qu'ils doivent s'imposer pour aller bien loin recevoir 
l'absolution ; pour nous, voulant pourvoir à la fois et 


' à la honte et aux dépenses de nos sujets, nous accor- 
dons par le présent décret etc. » Cette discipline éxis- 


fait précédemment dans le diocése de Constance. En 
ce qui concerne les ecclésiastiques, la réserve des 
crimes soit occultes soit publies est maintenue en pleine 
vigueur. Le synode de Constance passe sous silence 
l'ordonnance du cardinal Campège, dont la légation. 
en effet, ne s'étendit pas jusqu à ce diocèse. Le statut 
se lit dans Concilia Germaniæ "tom. 7, pag. 42). 
Pastoribus et Confessariis approbatis conceditur facultas 
laicos in omnibus casibus reservatis et occultis (tribus 
tantum exceptis) absolvendi. — Porro ne propter casus 
reservatos, homines a salutaris confessionis remedio re- 
trahantur dum vel in promptu sacerdotem non inveniunt, 
qui eos absolvere possit, vel etiam famae suae et sumptui 
timent, si longius pro absolutione consequenda ablegentur. 
Nos pudori simul et sumptibus subditorum nostrorum con- 
sulere volentes, praesenti decreto, Pastoribus omnibus per 
&oecesim nostram constitutis, riteque ordinatis et vocatis 
et aliis confessariis per nos, vel vicarium nostrum appro- 
batis, concedimus, hancque potestatem illis, auctoritate 
Ordinaria ab Antecessoribus nostris jam antea datam con- 
frmamus, ut deinceps quoscumque laicos, éontritos et con- 
fessos, a quibuscumque peccatis occultis, quantumvis gra- 
"bus et enormibus, quae alioqui auctoritati nostrae Or- 
dinariae reservari debebant absolvere possint, exceptis dum- 
rat haereticis et schismaticis, voluntariis homicidis, et 
majori excomunicationis vinculo innodatis, ad nos, vicarium, 
rel Poenitentiarium nostrum mittendis. Quo autem ad cle- 
icorum peccata, tam publica quam ocoulta nihil ex ve- 
leri statuto intelligatur innovatum. 


... 13. Le synode de Tournai de 1574 attribue à tous 
les curés le pouvoir d'absoudre des cas réservés, sans 
faire de distinction entre les péchés occultes et les 
péchés publies. La concession est motivée par la ré- 
flexion que la réserve óte à bien des personnes la 
commodité de la confession, ou leur impose des frais 
le vovage pour se rendre auprés de l'évéque ou de 
«s délégués. Cela montre que les confesseurs n'avaient 
jas encore introduit l'usage de s'adresser eux-mémes 
a leur évêque, ce qui fait que la réserve semble avoir 
jutót pour effet de les gèner eux-mêmes que d'atteindre 
l^ pénitent. Le synode de Tournai excepte les héréti- 
ques, qui doivent être absous ‘par l'évêque ; les ho- 
micides, qui sont renvoyés au pénitencier. Les excom- 
maniés, suspens, interdits par l'autorité épiscopale, ainsi 
[ue ceux qui méritent la pénitence solennelle, s'adres- 
nt à l'official. Voici le statut, dans Concilia Ger- 
maniæ "lom. 7, pag. 774). 

Caeterum, ne quis solita casuum reservatione a salutari 


19° SÉRIE. 


LES CAS RÉSERVÉS. 








434 


confessionis remedio retrahatur, vel quia sacerdotem, qui 
eum absolvat, in promptu non habet vel ob sumptus ad 
nos, vel delegatos nostros proficisci differat, huic rei, prae- 
sertim hoc tempore periculoso consulere volentes polestatem 
absolvendi a casibus nobis reservatis omnibus Parochis 
usque ad revocationem nostram committimus exceptis ta- 
men haereticis, qui a nobis absolvendi veniunt: homicidis, 
quos ad Poenitentiarium, excommunicatis, suspensis, ac no- 
stra auctoritate interdictis, vel quibus solemnis poenitentia 
foret imponenda, quos ad officialem nostrum remittimus. 


16. L'ordonnance du cardinal Campége se main- 
tint en Allemagne. En 1610, le synode diocésain 
d'Augsbourg renouvela et confirma le pouvoir de tous 
les curés et des confesseurs approuvés, pour absoudre 
des péchés occultes les laïques, quelle que püt être la 
grièveté de leurs fautes. Le décret confirme les ex- 
ceptions d'usage (Concilia Germanie, tom. 9, pag. 49), 

' Verum ne multitudine casuum reservatorum peccatoribus 
nimium difficilis reddatur penitentia, atque ab ea fortasse 
retrahantur, id Parochis omnibus per diocesim nostram 
constitutis et confessaris aliis approbatis permittimus hanc- 
que illis potestatem jam ante ab Antecessofibus nostris 
concessam confirmamus, ut quoscumque laicos contritos et 
confessos a quibuscumque peccatis occultis quantumvis gra- 
vibus, qua alioquin auctoritati nostre ordinarie reserva- 
rentur, possint absolvere; tribus dumtaxat exceptis, nimi- 
rum: Homicidio voluntario, heresi et omni majori excom- 
municatione, quorum absolutionem solis nobis, vicario 
generali, et pœnitentiario nostro reservamus. 


17. La réserve présente parfois l'inconvénient que 
le pécheur diffère ou néglige de se confesser, parce qu'il 
n'a pas un confesseur qui ait le pouvoir de l'absoudre. 
En outre, les enfants mineurs et les femmes qui vont 
trouver l'évéque ou ses commissaires, excitent des soup- 
cons sur leur conduite, À ces causes, le synode dio- 
césain de Munster, en 1655, renouvelant et confirmant 
le décret du concile provincial de Cologne de 1536, 
donne à tous les curés du diocèse le pouvoir d'absoudre 
des péchés occultes. Je ne vois pas que la faculté soit 
restreinte aux laiques. Le statut se trouve dans Con- 
cilia Germaniae "om. 9, pag. 822;. 

Porro in casibus occultis reservatis renovamus at 
confirmamus decretum Concilii Provincialis Colon. anno 
1536, celebrati, jam olim auno 1619 9 septembris a glor. 
record. prædecess. nostro Ferdinando publicatum, quod 
sic habet: In occultis delictis ex reservatione casuum 
«ompertum habemus, nonnihil mali interdum accidere, ut 
quod peccator non habens in promptu sacerdotem, qui illum 
absolvat, confiteri vel differt vel contemnit, vel quod 
minores ætate sint vel mulieres, non facile adducantur, 
ut ex suis parochiis non sine levi suspicione ad nos seu 
nostros commissarios proficiscantur. Quocirca ut consulamus 
verecundiæ et fam, vigum nobis est hanc potestatem 
nostram absolvendi a peccatis et casibus nostrae absolutioni 
reservatis, occultis tamen omnibus Parochis nostris per 
diæcesim nostram constitutis rite vocatis et approbatis 
delegare. 


18. Henri de Barillon, évêque de Luçon autorisa 
les confesseurs à absoudre les femmes et les filles dont 
la demeure est éloignée de plus de trois lieues de l'église 
cathédrale. En effet, les statuts diocésains de 1685 ren- 
ferment une disposition ainsi concue: 


28 


435 


« Les femmes et les filles dont la demeure est éloignée 
de plus de trois lieues de notre église cathédrale pour- 
ront recevoir de leurs confesseurs l'absolution des cas 
réservés, si ce n’est qu'ils jugeassent à propos de nous 
les renvoyer, ou à ceux à qui nous avons donné pou- 
voir d'en absoudre. » 

19. Les encycliques de la S. Congrégation des Evéques 
et Réguliers dont nous parlons plus loin recommandent 
de révoquer la réserve, aux grandes fêtes. Le cardinal 
de Grammont, archevéque de Besancon, publia des statuts 
diocésains en 1707, qui ont été recueillis dans Concilia 
Germaniae ‘tom. 10, pag. 280:. Le prélat donne le 
pouvoir aux curés et aux vicaires en chef du diccése 
d'absoudre des cas réservés toutes les personnes qu'ils 
jugeront disposées, durant les trois semaines de Pâques. 
Voici le statut. 


Et comme nous avons remarqué qu'un grand nombre 
de curés se trouvent obligés de recourir souvent au tems 
de Pâques pour obtenir plusieurs permissions particulières 
d'absoudre de ces sortes de cas, nous déclarons quz tous 
les curés et vicaires en chef de notre diocèse pourront 
durant les trois semaines de Pâques absoudre des péchés 
à nous réservés toutes les personnes qu'ils jugeront être 
disposés à recevoir l'absolution pendant les dites trois 
semaines. 


20. Le recueil Concilia Germaniae (iom. 10, p. 639) 
renferme les statuts diocésains d'Ipres, publiés en 1768. 
Considérant la vaste étendue du diocèse qui rend dif- 
ficile pour les gens sains et bien portants d'aller trouver 
l’évêque ou son pénitencier pour recevoir l'absolution 
des cas réservés, le prélat donne aux doyens le pouvoir 
d'absoudre des cas réservés, sans faire de distinction 
entre les péchés occultes ou publics, entre les ecclé- 
siastiques et les laïques. Les doyens désignerout trois 
curés de leur arrondissement auxquels la méme faculté 
sera altribuée. 

Dein, considerata diœcesis nostræ extensione, ob quam 
permulti etiam sani et benevalentes, qui reservationem 
hujusmodi incurrere potuissent, nonnisi admodum difficile 
aut permagno suo incommodo ad nos, vel pœnitentiarium 
nostrum pro absolutione obtinenda possunt accedere ; ut il- 
lorum quoque infirmitati condescendendo, eorum conversio- 
nem in Domino acceleremus; omnibus decanis nostris fa- 
cultatem concedimus, quosvis Christi fideles absolvendi, intra 
suos respective districtus a casibus item jure ordinario, 
ut supra, nobis reservatis. Non tantum, sed pro singulari 
fiducia quam in illis habemus insuper permittimus, ut in 
proxima SS. Oleorum distributione, qus quotannis per 
prefatos decanos fieri debet, præhabito Pastorum advisa- 
mento, tres ex illis pro suo districtu designent, Nobisque 
proponant quibus similem potestatem absolvendi a reser- 
vatis concedemus; qua tamen nonnisi intra Parochiæ suæ 
limites uti poterunt. 


21. La réserve devrait s'attacher uniquement aux 
crimes particulièrement atroces el graves, comme le 
concile de Trente le dit. Au lieu de se contenir dans 
ces limites, les ordinaires prescrivaient parfois des ré- 
serves intolérables et excessives, soil par le nombre, 
soit par le caractère des péchés réservés. Les fautes 
opposées au sixième commandement occupaient une 
large place sur le catalogue. Pour n'en ciler qu'un seul 


LES CAS RÉSERVÉS. 


436 
exemple, voici les cas réservés que Messire Francois 
Péricard, évéque d'Avranche, publia dans son synode, 
diocésain de l'an 1600. Nous trouvons cette pièce dans 
la Bibliothèque de Blondeau, au mot Discipline, p. 443. 


Statuts et ordonnances faites par róvérend père en Dieu 
Messire François Pericard évêque d'Avranches pour le ré- 
tablissement de la police et discipline ecclésiastique en son 
diocèse, publiées et reçues au synode par lui tenu en la dite 
ville le 13 jour d'avril 1600. 

Nous ordonnons aux confesseurs de tenir écrits en leurs 
confessionnaux les cas réservés au pape et à nous, de 
peur que par erreur ils ne donnent une absolution in valide. 

Les cas que nous réservons sont ceux-ci. 

1. Tout péché de personne ecclésiastique, auquel est 
annerée l'irrégularité. 

2. Le brülement de maisons, fruits, on autres choses 
fait de propos délibéré. 

9. Le blasphème public et notoire. 

4. La transgression de quelque vœu. 

5. L'homieide volontaire, et réelle mutilation de quelque 
membre. 

6. Le péché de falsité savoir de falsifier les ócritures, 
porter faux témoignage, ou taire la vérité devant le juge. 

7. La violation de la liberté on immunité de l'église, 
par laquelle on fait injustement tort aux personnes et choses. 
ecclésiastiques, et par conséquence tout sacrilége. 

8. Lasorcellerie. 9. Le parjure. 10. L'inceste. 11. L'adul- 
lere. 12. La sodomie. 13. Le rapt de vierge. 14. L'oppres- 
sion des enfants. 15. Le battre père et subre. 16. Battre, 
non pas grièvement, quelque personne ecclésiastique. 

Tous cas réservés an pape emportent excommunication, 
et il y en a plusieurs desquels les plus fréquents sont ceux 
qui suivent: 

1. L'héresie, de laquelle toutefois le S* Père nous a 
donné puissance d'absoudre, et comprend ceux qui lisent 
on gardent des livres hérétiques. 

2. Falsifier par soi ou par autrui les lettres apostoliques. 

8. Les boutefeu, aprés qu'ils sont excommuniés et pu- 
bliés par l’évêque. 

4. Les voleurs de mer. 

5. Ceux qui sont excommuniés pour avoir rompu et 
pillé quelque lieu saint. 

6. Les religieux qui sans licence du curé osent admi- 
nistrer à son paroissien la sainte communion, ou l'extrême 
onction, sinon en cas de nécessité, ou solemniser le’ ma- 
riage, ou absoudre de quelque excommunication encourue 
de droit, de laquelle il n'a pas la puissance d'absoudre. 

7. Ceux qui commettent simonie réelle aux ordres ou 
bénéfices, et les moyenneurs de telle simonie. 

8. Ceux qui usurpent on dérobent les droits, fruits et 
revenus appartenants aux personnes ecclésiastiques, à cause 
de leurs églises, et ceux qui y prêtent aide conseil et faveur. 

9. Ceux qui prennent les biens de ceux qui ont fait 
naufrage. 

10. Battre grièvement quelque personne ecclésiastique. 


22. Sous le pontificat de Clément VHI, la S. Con- 
grégalion des Evéques et Réguliers publia un décrei 
pour interdire aux réguliers d'absoudre des cas que le: 
évéques se réservent. Vint ensuite l'explication «de ce 
décret. L'encyclique du 26 novembre 1602 notifia aux 
évéques la volonté du Saint-Siége au sujet des cas ré- 
servés. En examinant les listes que les ordinaires avaient 
communiquées, la S. Congrégation reconnut divers abu: 
méritant réforme. 


437 


Ainsi, des évêques se réservaient les cas déjà ré- 
servés au Saint-Siége. D'autres prescrivaient des réserves 
qui ne convenaient pas. D'autres portaient la chose à 
un lel excès qu'il n’y avait presque aucun péché grave 
qui ne fat réservé. On réservait des choses de médiocre 
importance et peu conformes au concile de Trente et 
aux prescriptions canoniques. La S. Congrégation fit 
les recommandations suivantes: 

a. Les cas réservés doivent être en très petit nombre, 
quam paucissimi, comme dit l’encyclique Il faut que 
la réserve soit vraiment nécessaire pour atteindre l'effet 


salutaire en vue duquel la puissance de réserver cer- 


lains cas particulièrement atroces a été donnée aux 
évéques. Défense de réserver indistinctement les cas 
auxquels le droit inflige l'excommunication majeure dont 


l'absolution n'est réservée à personne; à moins que la 


fréquence, ou le scandale ne conseille d'en réserver 


nommément quelques-uns. 

b Les cas à l'égard desquels l'absolution n'est donnée 
qu avec l'obligation de restituer ou de faire une chose à 
laquelle le pénitent est tenu, ne comportent pas la réserve. 

c Quoique les choses de peu d'importance soient 
des péchés mortels, il n'est pas à propos de les réserver. 

d Il en est de méme des péchés fréquents parmi 
les gens ignorants, tels que les dommages et préjudices, 
et autres semblables. 

e User d'une grande circonspection pour réserver 
Ws péchés contra sextum; cur il faut craindre les scan- 
lales el les suspicions que suscitent les fréquents recours 

| e certaines personnes aux confesseurs extraordinaires. 

f Etablir dans tout le diocèse, surtout dans les 
lieux éloignés de la cathédrale et du siége épiscopal 
les pénitenciers et d'autres prêtres qui aient le pouvoir 
Tabsoudre des cas réservés. 

g Que ces pénitenciers et ces prêtres puissent au 
besoin communiquer le méme pouvoir aux autres con- 
lsseurs, méme verbalement. 

À Que cela se fasse surtout pour les grandes et 
principales fêtes de l'année, afin que la commodité 
l'avoir l'absolution attire les pécheurs dont la plupart 
pourraient négliger de se confesser s'ils devaient aller 
rheroher bien loin les ministres du sacrement. 

L'encyclique du 26 novembre 1602 annonca des 
actes ultérieurs du Saint-Siége. Toutefois, les disposi- 
lions précitées suffisant, si on les exécute fidélement, 
pour obvier aux abus, aucune mesure n'a été prise 
depuis lors. 


Illme et Rme Dne. Accipiet Illustrissima Amplitudo 
Vestra una cum hisce litteris exemplum declarationis, quam 
Sacra Congregatio S. R. E. Cardinalium negotiis et con- 
:ultationibus Episcoporum et Regularium praeposita de 
-xpresso SSmi D. N. mandato nuper edidit super decreto 
1» prohibita absolutione a «casibus reservatis die 9 ja- 
ruarii 1601 promulgato, quod in suis dioecesibus Ostiensi 
:t Neapolitana publicandum, ac studiose observandum di- 
ügenter curabit. Cum autem locorum Ordinarii magna ex 
vate indicem, seu notam singulorum casuum a se reser- 

torum hue misérint, compertum est in hoc genere varie 
quid a variüs admissum fuisse, quod aliqua emendatione 
nigeret, quosdam nimirum quaedam reservasse, quae jam 
ip. Sedes sibi reservarat; alios alia, quae minime expe- 


LES CAS RÉSERVÉS. 


438 


diebant; nonnullos vero in ea re modum excessisse ut nullum 
fere superesset peccatum quod non sibi vindicaret indifferens 
illa reservandi ratio, quae (ut necesse erat) res plerasque 
levis momenti, et alioquin Concilii Tridentini, aliorumque Sa- 
crorum Canonum sententiae parum congruentes complecte- 
batur; verum quia nondum satis hie explorata erat cujusve 
loci conditio, ac necessitas, non potuit unicuique reserva- 
tioni hujusmodi sigillatim modus, ac temperamentum, quod 
res poscebat, adhiberi. Nec sane debuit una eademque re- 
gula omnibus Ecclesiis praescribi quandoquidem alia alibi 
magis convenire certum est et fieri vix potest, ut omnia 
omnibus in locis aeque probentur et prosint. Quae cum ita 
sint, visum est, eidem S. Congregationi alias litteras ad sin- 
gulos Ordinarios mittere, quibus moneantur, ut simul ac eas 
acceperint omnes casus sibi ita olim reservatos adhibitis 
aliquibus pietate et doctrina praestantibus viris de integro 
discutiant, diligenterque examinent, et ad ipsius decreti jam 
declarati normam accommodent, eorum multitudinem sic 
resecantes, ut ad quam paucissimos eosque maxime neces- 
sarios redigantur iidem casus, unde salutaris ille sequatur 
effectus, cujus causa haec reservandi atrociores quosdam 
casus, episcopis in sua cuique dioecesi tributa est authoritas. 
Praecipue vero haec monenda censet Sacra Cong. ut 
videant ipsi Ordinarii ne illos casus promiscue reservent, 
quibus annexa est excommunicatio major a jure imposita, 
cujus absolutio nemini reservata sit nisi forte propter fre- 
quentiam, scandalum, aut aliam necessariam causam aliqui 
hujusmodi casus nominatim reservandi viderentur. Neque 
casus in quibus absolutio, nisi cum restitutione, vel ere- 
cutione rerum ad quae poenitentes tenentur non confertur: 
neque illos qui etiamsi mortale peccatum inducant, circa 
res tamen parvi momenti versantur, et frequenter inter 
idiotas evenire solent, uti damni dati, et similium. In pec- 
calis etiam carnalibus reservandis multa utantur circums- 
pectione propter pericula scandalorum, in his maxime per- 
sonis, in quas ob accessum ad confessarios extraordinarios 
vel frequentem reditum ad ordinarios, suspicionis aliquid 
cadere potest. Postremo etiam potissimum  ineant, ac se- 
quantur rationem , quae consideratis diligenter cujusque 
provinciae ac populorum moribus, natura ac propensione 
magis in Domino expedire videbitur. Postquam autem ab 
his peracta descriptaque fuerit haec moderatio unusquisque 
eam primo quoque tempore ad me perferendam curet, ad- 
dita insuper causa, quae cujusque casus reservationem po- 
tissimum suaserit. Hoc enim S. D. N. deliberatum est, 
ub postmodum singulae hujusmodi reservationes distinctius 
examinentur, quo perfecto tandem adjutrice Dei gratia op- 
portunum iis incommodis remedium adhibeatur. Interim 
de ipsius Sanctitatis suae mandato iidem Ordinarii mo- 
nentur, ut per totam suam diocesim ac praesertim iis locis 
qui civitate et cathedrali sede longius remoti sunt poe- 
nitentiarios, aliosque sacerdotes constituant, ac delegent, 
quibus facultatem absolvendi a casibus sibi reservatis con- 
cedant, ita ut his quoque liceat eamdem aliis confessariis, 
si opus sit etjam viva voce impartiri; idque maxime in 
solemnioribus, et praecipuis anni festivitatibus, ut pecca- 
tores, quibus obvia et facilis fuerit hujusmodi sacerdotum 
copia ad peragendam confessionem alliciantur qui alioquin 
plerique, vel ob id ipsum omittere possent, si necesse habe- 
rent poenitentiae ministros quibus indigent longius quae- 
rere. In eam igitur curam quantum in se erit, sedulo in- 
cumbet Illustriss. Amplitudo vestra; ut haec omnia 
er Sanctitatis Suae et S. Congregationis mente debitae 
executioni mandentur ea diligentia eoque zelo ubique ad- 
hibito, quam optimus quisque Pastor erga animarum sibi 
creditarum salutem praeseferre debel: ut autem apud se 





439 


successoresque suos perpetuum extet monumentum, quid 
hic eirca totam hanc reservandi rationem deliberatum sit 
dabit operam, ut hae litterae una cum ipso Decreto ac De- 
claratione in publicis suarum curiarum episcopalium actis 
integre describantur. Eas vero cum primum acceperit di- 
gnabitur facere nos ea de re certiores, missura postea, quan- 
tocius fieri poterit, expetitum novae reservationis indicem 
ex praescripto hujusce mandati confectum. Quae omnia man- 
dante ipsa S. Congregatione ego Illmae D. V. scripsi, Deum 
precatus, ut eamdem quam diutissimae incolumem tueatur. 
Romae die 26 novembris 1602. Dignabitur etiam ampli- 
tudo V. Ill. operam dare, ut praelatis inferioris ordinis 
exemptis, seu nullius dioecesis si qui sint in sua Provincia, 
innotescat Decretum hisce litteris inclusum, tum etiam haec 
reliqua. quae ei scribuntur super casuum reservatione. — 
Alexander Card. Florent. 


Il est à remarquer que l’encyclique du 26 novem- 
bre 1602 ne fait pas de distinction entre ecclésiastiques 
et laiques notamment là oü elle prescrit d'établir dans 
tout le diocèse les pénitenciers et d'autres prêtres qui 
aient permanemment le pouvoir d'absoudre des cas ré- 
servés. De là résulte que les ecclésiastiques qui ont le 
malheur d'encourir quelque réserve doivent jouir de la 
méme liberté que les séculiers pour leur réconciliation 
spirituelle, sans qu'on les oblige de recourir directement 
à l'évéché, par l'entremise de leur confesseur. Àu sur- 
plus, le vicaire général, pénitencier et tout autre su- 
périeur qui accorde le pouvoir d'absoudre des cas ré- 
servés est lié par le sceau sacramentel, de sorte qu'il 
ne peut faire aucun usage, pour le gouvernement cxté- 
rieur de ce qu'il apprend par la voie de la confession. 

Les prélats réguliers de solennelle profession ont le 
pouvoir de réserver les péchés de leurs subordonnés; 
mais ils ne peuvent s'écarter de la liste que le Saint- 
Siége a formée et qui comprend tous les cas réservables. 

L’encyclique du 26 novembre 1602 permet de sup- 
poser que le Saint-Siége avait l'intention de prescrire 
une disposition de méme nature au sujet des réserves 
épiscopales. Aucun décret n'a été publié dans la suite, 
comme j'ai dit. Il est vraisembiable que l'encyclique a 
paru remplir le but par les trois dispositions: I. Les 
réserves doivent être en très petit nombre .quam pau- 
cissimae). 2. Elles doivent frapper uniquement les fautes 
particulièrement atroces, conformément au concile de 
Trente. 3. Il faut qu'elles soient nécessaires à l'édifi- 
calion spirituelle des pécheurs. 

23. La Pénitencerie pontificale correspond directe- 
ment par la poste avec les personnes qui lui écrivent. 
I] n'est donc pas nécessaire d'employer l'entremise d'un 
agent résidant à Rome, lequel doive présenter les sup- 
pliques et les retirer ensuite. La Pénitencerie envoie la 
réponse à l'adresse qui lui a été indiquée par la sup- 
plique méme. La Propagande suit le méme systeme. 
Mais les autres Congrégations romaines correspondent 
exclusivement par lettres avec les évéchés et avec les 
supérieurs majeurs des instituts religieux. 

En 1698, la Pénitencerie publia une instruction pour 
les curés et les confesseurs qui demandent quelque 
absolution ou quelque dispense. Cetle instruction ren- 
ferme toutes les indications et tous les renseignements 
nécessaires et utiles pour écrire à la Pénitencerie. 


LES CAS RÉSERVÉS. 


440 


. On peut écrire en quelque langue que ce soit; car 
le tribunal a dans les basiliques de Rome les pénitenciers 
subalternes appartenant à toutes les nations. 


Voici l'instruction, d’après l'exemplaire imprimé à 


la Typographie de la Chambre apostolique. 


Instructio parochorum et confessariorum pro casibus quo- 


rum absolutio, seu dispensatio a S. Poenitentiaria apostolica : 


impetratur. 

Cum saepe sit experientia compertum, plurimos utriusque 
sexus fideles, et praecipue in longinquis degentes, censu- 
rarum vinculis, votorum obligationibus, matrimoniornm 


impedimentis, necnon irregularitatum, ef casuum quoquo 


modo reservatorum ligaminibus adstrictos, ad sanctam Sedem, 
ejusque sacram poenitentiariam spectantibus irretitos, in 
illis lacrymose persistere, et continuis conscientiae agita- 
tionibus laboriose perdurare, cujus mali causas ex sequen- 
libus provenire innotuit: 

Primo eo quod parochi, vel alii ad quos hujusmodi 





poenitentes recurrere contingit, in pagis, aut locis rura- 


libus degunt, et viam, modumque recurrendi ad praefatam 


S. Poenitentiariam ignorant, nec aliquem hic Romae agno- 


scunt, ad quem supplicationes dirigant, unde poenitentes 
perplexos dimittunt, qui cum ad ordinarium accedendi (prae- 
sertim si sint foeminae) verecundia aut timore interclu- 
dantur, consilium ulterius requirere nescientes, remedium 
desperant, et in praedictis vinculis, obligationibus, impe- 
dimentis, inhabilitatibus, et casibus reservatis, cum periculo 
damnationis insordescunt. 

Secundo -evenit, quod poenitentd& egeni recognitionem 
pro sollicitatione, et labore agentium Romae commorantium, 
exsolvere non valentes, moerentes, afflicti, ac conscientiae 
motibus concussi, in periculoso statu manere coguntur, et 
forte (quod pejus est) sibi persuadent, sacrae poenitema- 
tiariae tribunal, aliquid lucri pro litteris praedictis recipere, 
cum re vera sacrae poenitentiariae ministri, vel aliquo d 
quamvis minimum, nec etiam sponte oblatum unquam re- 
cipiant, et gratis omnia exhibentes, singulos ad se recur- 
rentes, serena fronte complectantur. 

Tertio accidit etiam nonnunquam per inadvertentiarn 
exponentium, ut gratiae juxta exposita obtentae, irritae 
evadunt, eo quia casus et circumstantias necessarias reti- 
ceant, unde fit quod litterarum executores, casu postea 
poenitentium examinato, rem aliter se habere, quam ex- 
pressum fuerat, comperiant , et gratias subreptitias, aut 
obreptitias esse inveniant, quare poenitentes confusi rema- 
nent, et spe novae dispensationis se carere putantes, in 
praedictis vinculis, olligationibus etc. miserabiliter remanent. 

Quare gratum Deo et utile fidelibus futurum esse spe- 
ratur, si iste modus reccurrendi ad ipsam sacram poeni- 
tentiariam proponatur. 

Confessores itaque cum poenitentes vinculis praefatis irre - 
titos ad se accedere contigerit, casuum qualitates, et prae- 
fatorum casuum circumstantias considerent, causasque dis- 
pensationum, aut commutationum exprimant, et caveant, 
ne quod occultum est, publicum faciant, praesertim im- 
pedimenta occulta matrimoniorum , nam publica, vel ad 
publicum redacta, non pertinent ad sacram poenitentiariam. 

Et sic praefati confessores poterunt casus poenitentium 
praefatos cum dictis circumstantiis et causis exponere, sive 
latino, sive quocumque alio idiomate propriae regionis. 
nam S. Poenitentiaria suos ex quacumque regione poeni- 
tentiarios subordinatos habet, et exprimant insuper in fine 
expositionis casus, nomen, cognomen, cui sit a S. Poeni- 
tentiaria rescribendum, etiamsi ipsum nomen, et cognomer 
sit fictitium. Itemque modum, per quem responsio secur: 


4 


441 


dirigi possit, significando scilicet vulgari nomine, oppidum, 
seu civitatem et regionem, cum data mensis et anni in 
hunc modum. | 

Intus incipiant epistolam seu supplicationem sic: Emi- 
nentissime et Reverendissime Domine. 

N. mulier emisit votum simplex castitatis, manet in 
periculo incontinentiae, nisi nubat; supplicat sibi votum 
commutari ad effectum contrahendi matrimonium. 

Terminent epistolam seu supplicationem sic: 

Dignetur Eminentia vestra rescribere ad N. et N. et 
exprimant nomen, et cognomen illius, cui est rescribendum; 
ad civitatem N., exprimendo nomen civitatis. Per oppi- 
dum N., erprimendo vulgari nomine, nomen oppidi. Et di- 
rigere breve, seu gratiam simplici confessario, seu confes- 
sario magistro in theologia , sive decretorum doctori , 
sive parocho, cui poenitens aperuit suam conscientiam, ne 
ipse poenitens, et praesertim foeminae cogantur circum ire 
pro executione gratiae sacrae poenitentiariae. 

Dirigant epistolam, seu supplicationem scribendo, extra 
seu a foris in hunc modum: 

Eminentissimo et Reverendissimo Domino | Cardinali 
Majori Pœnitentiario. 

Et si tardaverit responsio, confessarii rescribant, et 81 opus 
fuerit, semel, et iterum, ne forte prior epistola sit deperdita. 

Rogantur insuper parochi, sive confessarii,,ad quos 
presentes litterae pervenerint, illarum notitiam, quibus po- 
terunt, pro animarum salute communicare. 

Ne elaborent nimis confessarii in dando executionem 
litteris, seu gratiis sacrae Pœnitentiariae, impressus est 
Romæ in stamperia apostolica liberculus, eujus titulus est: 
Manuductio ad executionem literarum sacrae poeniten- 
tiariae mecessaria confessariis, parochis, episcopis, el relt- 
gionum superioribus, in qua non solum datur modus 
exequendi litteras sacrae poenitentiariae, sed etiam modus 
legendi brevia caractere gothico scripta. 

Romae, ex typ. R. C. A. 1698. — Superiorum permissu. 


24. Dans Rome et son arrondissement les confes- 
seurs düment approuvés surtout les pénilenciers des 
basiliques ont des pouvoirs trés étendus pour absoudre 
des cas réservés au Pape. Non seulement le cardinal- 
vicaire n'a pas l'usage de faire des réserves mais depuis 
fort longtemps les confesseurs romains absolvent des 
cas occultes et des autres censures ou irrégularités que 
le droit commun attribue aux évêques. C'est ainsi que 
les vœux de Gerson sur les fautes occultes sont prali- 
quement remplis dans la ville sainte. 

À l'époque de Clément X], une congrégalion spé- 
ciale de trois cardinaux, de deux prélais et de deux 
théologiens rendit un décret qui fit défense aux con- 
fesseurs de Rome d'absoudre des quatre cas sui- 
vanis: 1. Violation de la clóture des religieuses pour 
fin mauvaise, déshonnéte. 2. Presbytéricide public. 
3. Violalion publique de l'immunité ecclésiastique, aux 
termes de la bulle de Gregoire MV Cum alias non- 
nulli. À. Violation occulle de l'immunité, si elle est 
accomplie par autorité publique. 

Vincent Petra, secrétaire de la S. Congrégation 
du Concile et de la Congrégation particulière précitée, 
signa le décret dont il s'agit. 

Decretum super prohibitione facta, confessariis urbis 
absolvendi a quibusdam censwris et casibus Sedi Apos- 
tolicæ reservatis. Quoniam SSmus D. N. Clemens XI, pro 
pastorali in commissum sibi gregem zelo, et pro Eccle- 


LES CAS RÉSERVÉS. 


442 


siasticæ discipline recta ratione conservanda, deputavit 
Congregationem particularem Emorum DD. S. R. E. Car- 
dinalium S. Clementis, Paulutii Majoris Poenitentiarii et 
Fabroni, nec non RB. PP. Corradini S. Sus auditoris, 
mei infrascripti S. Congnis Coneili, et hujus deputatæ 
secretarii, ac RR. PP. Damasceni consultoris S. Oflicüi et 
Alfani consultoris.theologi Sacre Poenitentiariae. Eadem 
Congregatio, considerata reformatione facultatum Officii 
Sacræ Poenitentiariæ a fel. recor. Innocent. XII, in ejus 
const. edita 3 non. 7mbris 1692 censuit si SSmo placuerit 
praecipiendum esse omnibus, et quibuscumque presbyteris 
iam saecularibus, quam regularibus in urbe ad cunfes- 
siones audiendas deputatis, ne imposterum etiom in toro 
conscientiae absolvant extra mortis articulum quoscumque 
poenitentes tam Incolas urbis, quam ad eam confluentes ab 
infrascriptis casibus, nempe a casu publico violata clau- 
sure monialium vel occulto ad malum, seu inhonestum finem, 
a presbytericidio publico, et a casu publico violatæ Immu- 
nitatis ecelesiasticæ in terminis constitutionis Grogorii XIV 
incipientis Cum alias nonnulli, et etiam à casu occulto 
dicte violationis immunitatis si fuerit secuta auctoritate 
publica, idque, omnino servari ab omnibus et quibuscumque 
confessariis in urbe degentibus cujuscumque religionis, 
Instituti etiam societatis Jesu, ac Congregationis quacum- 
que speciali nota explicandis, prout explicati latius tuere 
in decreto Sacræ Congregationis Episcoporum, et Regu- 
larium die 9 mensis januarii 1602, sub fel. record. Cle- 
mente VIII ac illius confirmatoriis et innovatoris sub 
fel. record. Paulo V die 9 januarii 1617 et Urbano VIII 
die 17 novembris 1628 editis. Ac sub praesenti prohibi- 
lione comprehendi etiam Poenitentiarios Basilicarum urbia, 
et ab omnibus confessariis predictis, eam observari sub 
iisdem poenis, et censuris eo ipso, et absque alia decia- 
ralione incurrendis quae continentur in praefatis decretis. 
Noverintque poenitentes absolutionem, si quam imposterum 
obtinuerint a praefatis casibus in praesenti decreto expressis 
esse nullam, nulliusque roboris et momenti, eaque omnia 
observari non obstantibus quibuscumque privilegiis absol- 
vendi a praedictis casibus, sub quibuscumque tenoribus 
tam ante quam post dicta decreta tam particularibus per- 
sonis quam ratione Religionis, Societatis, vel Iustituti ob- 
tentis, et juxta latam derogationis formam in iisdem 
decrelis contentam, quae in praesénti repetita censeatur, 
et non obstantibus omnibus, quae iidem Clemens VIII, 
Paulus V, et Urbanus VIII, voluerunt non obstare ; rursus 
declarando prout declaratum fuit in praefatis decretis, 
quod circa alios casus Sancte Sedi Apostolicæ reservatos 
non expressos in praesenti decreto (exceptis illis que 
continentur in Bulla in die Coenæ Domini legi consueta) 
ita intelligatur praeservata facultas absolvendi confessariis 
privilegiatis in urbe degentibus, quatenus tamen eam 
habeant ex legitimis privilegiis non revocatis, et in usu 
existentibus, ac juxta eorum tenorem tantum exequendis. 
Aliis vero in urbe confessariis privilegia non habentibus 
nihil de novo, sicuti per praefata decreta ita per praesens 
censeatur concessum. 

Facta per me infrascriptum hac die 18 maii 1711, 
relat. praed. resolut. SSmo D. N. S. Sua eam, omniaque 
et singula in ea contenta, cum omnibus clausulis dero- 
gatoriis benigne probavit, ac inviolabiliter imposterunr 
servari praecepit ab omnibus, ut supra, praesensque De- 
eretum in forma solita publicari iussit, atque mandavit. 

V. Petra S. C. et dictæ deput. secret. 


. 29. Le cardinal Guadagni, vicaire de Rome à l'épo- 
que de Benoît XIV, évèque de Frascati, publia un édit 


443 


en date du 26 mars 1750 sur les cas réservés. Les 
dispositions ne paraissent pas excessives si l’on réfléchit 
que l'encyclique du 26 février 1602, dont l'observation 
ne comporte aucun doute de la part d'un cardinal 
prescrit d'établir des pénitenciers dans tout le diocèse 
pour l'absolution des cas que l'évéque croit devoir 
réserver. 


Casus quorum absolutionem sibi reservat eminentissimus 
et reverendissimus dominus D. Fr. Jo. Antonius card. 
Guadagni episcopus Tusculanus in civitate, et tota diocesi 
Tusculana. 

Casus reservati quibus non est annexa excommunicatio: 

l. Daemones invocantes, vel adorantes; maleficium, et 
quaslibet superstitionum species cum sacramentorum, vel 
sacramentalium abusu committentes (dummodo error non 
sit in intellectu, quia tunc est casus reservatus in bulla 
Coenae Domini) et item exercitium artis superstitionum 
ex professo exercentes. 

2. Blasphemias.haereticales ex consuetudine proferentes. 

8. Homicidium voluntarium praemeditatum, seu deli- 
beratum committentes. Item mandantes aut consilium 
dantes effectu subsequuto. 

4. Abortum procurantes effectu subsequuto foetu nondum 
animato. 

5. Beslialitatem, et sodomiam, etiam cum foeminis, 
tam active quam passive committentes. 

6. Deflorantes virgines, sive per vim sive per quascum- 
que promissiones, vel per dolum. 

7. Viri in primo et secundo «consanguinitatis et in 
primo affinitatis gradu incestum committentes. 

8. Confessarii copulam habentes cum filiabus con- 
fessionis. 

9. Falsum testimonium ferentes in judicio in alterius 
damnum. 

10. Contra parentes, consanguineos, affines, et alios 
sub quorum custodia manent puelle sponse per verba de 
futuro, qui permittunt connivendo frequentiam sponsi et 
sponse in domo propr.a, aut alio quocumque in loco ante 
matrimonium contractum: nec non contra sponsos ipsos, ut 
supra, inter se conversantes. 

Casus reservati quibus est annexa excommunicatio ipso 
facto incurrenda, quorum omnium absolutionem idem emi- 
nentissimus ac reverendissimus dominus card. Guadagni 
episcopus Tusculanus sibi reservat in praefata civitate, 
totaque diocesi. 

1. Contra haeredes clerici beneficiati, qui jura, scripturas, 
libros, instrumenta et quaecumque ad beneficium spectantia 
occultant, vel retinent, vel alio asportant. 

2. Contra sacerdotes, qui excepto mortis articulo, con- 
fessiones audiunt nisi in hac diocesi obtineant parochiale 
beneficium, vel praevio examine fuerint approbati. 

9. Contra nutrices retinentes secum in lecto filios suos 
aut alienos anno minores absque sufficienti repagulo. 

4. Contra parentes dormientes cum filiis adultis in 
eodem lecto: Et paires ac matres familias, et alios curam 
habentes adultorum, qni permittunt eos dormire cum so- 
roribus in septimo aetatis anno completo constitutis. 

5. Contra procurantes abortum, effectu subsequuto foetu 
animato, sive prolem suffocantes. 

6. Contra parentes parvulos extra civitatem, sive terram 
ubi nati sunt asportantes, sive asportari permittentes ante 
collatum baptismatis sacramentum, 


26. Cinquante ans aprés, le cardinal Maitei, évéque 
suburbicaire de Palestrine, dressa la liste des cas ré- 
servés. Flle paraît un peu moins chargée que celle du 


LES CAS RÉSERVES. 


444 


cardinal Guadagni dont je viens de parler, notamment 
pour les fautes contre les moeurs. Un avis spécial porte 
que nulle réserve n'est encourue avant l'âge de qua- 
torze ans révolus. Hors de la cité épiscopale, les curés 
du diocèse munis du pouvoir d'absoudre des cas réservés. 
sont autorisés à subdéléguer ce pouvoir, les jours des 
féles de première classe, surtout durant la quinzaine 
de Pâques. 

Casus reservati eminentissimo et reverendissimo Ale- 
xandro divina miseratione domino episcopo Prænestino S. 
R. E. card. Matthaeio. 

1. Blasphemia haereticalis adversus Deum, B. Virginem 
et sanctos absque errore intellectus, quia cum tali errore 
Sedi apostolice est reservata. 

2. Homicidium volontarium, et mandatum ad 
effectu secuto. 

3. Percussio patris, et matris cum gravi laesione. 

4. Abortus studiose procuratus animati seu inanimati 
foetus, secuto effectu; prout et ad ea mandatum auxilium 
aut consilium praestitum. 

9. Parentes et nutrices detinentes in proprio lecto 
infantes, qui primum aetatis annum necdum expleverunt, 
absque sufficienti repagulo, idoneo ad removendum peri- 
culum suffocationis. 

6. Nefandum sodomiz crimen consummatum inter mas- 
eulos, nec non masculorum eum foeminis. 

7. Bestialitas etiam incompleta. 

8. Incestus in primo, vel secundo consanguinitatis, et 
in primo affinitatis gradu ex copula licita, et in cognatione 
spirituali. 

9. Turpiloquia, et actus impudici inter sponsos ante 
celebrationem matrimonii. 

10. Depositio falsi in judicio criminali, vel civili contra 
tertium, et mandatum, consilium, cooperatio ad illam 
peragendam. Item attestatio falsi contra terlium in actis 
producta, et mandatum, consilium, cooperatio ad illam 
producendam. 

11. Supplices libelli, seu litterae ad superiores, sup- 
presso seu mentito nomine et ut vulgo dicuntur memo- 


illud 


 riali o lettere cieche, falsitatem in totum, vel in parte 


continentes, prout et cartelli diffamatorii, et ad haec omnia 
cooperatio, auxilium, mandatum seu consilium praestantes. 

12. Notarii, legata pia, quorum acta rogarunt, episco- 
pali curiae non revelantes intra dnos menses a die habitae 
notitiæ mortis testatoris, vel a die publicati testamenti, 
quatenas fuerit clausum. 

Paritér blasphemiam haereticalem cum errore in intel- 
lectu, et pertinacia voluntatis contra fidem Summo Pon- 
tifici reservari, et audientes blasphemias haereticales te- 
neri ad denunciandum blasphemum, vigore edicti S. Officii. 

Sciant etiam confessarii, neminem in casus a nobis 
in hac tabella reservatos incurrere, nisi qui decimum 
quartum ætatis annum excesserit, 

Item nullum ex confessariis, quibus quomodolibet a 
nobis concessum fuerit a reservatis absolvere, subdelegare 
valide posse alium quemcumque confessarium, neque ei 
licere quempiam a reservatis absolvere. Permittimus tamen 
parochis, qui extra Proeneste sunt per nostram dioecesim 
deputati pro absolutione casuum nobis reservatorum, ut 
tempore missionum, et in solemnioribus anni festivitatibus 
nempe iis, quae ab Ecclesia sub ritu primæ classis 
celebrantur ac praesertim a Dominica Palmarum inclusive 
usque ad Dominicam in Albis pariter inclusive, valeant 
toties quoties opus fuerit, alteri ex confessariis per nos 
approbatis eamdem facultatem absolvendi a dictis casibus 
nostro nomine oretenus tribuere. 


445 


27. L'évéque d'Anagni, en 1804, abolit les cas 
réservés dans son diocése, sauf quatre, qui étaient: 
1. Le blasphéme hérétique, à la quatrième récidive. 
3. La superstition accompagnée de l'abus des choses 
saintes. 9. L'homicide volontaire exécuté ou commandé. 
i. L'inceste du premier et de second degré de consan- 
guinité, el premier degré d'affinité. De méme l'inceste 
commis avec la fille spirituelle. La réserve comprend 
les máles. — Le prélat autorisa tous les confesseurs 
à donner l'absolution des cas réservés: 1. Durant la 
quinzaine de Pâques. 2. De la veille de Noël à l'Epi- 
phanie. 3. De la veille de l'Annonciation à l'expiration 
de la fête. 4. De la veille de l'Assomption jusqu'au 
lendemain de la fête de S. Magne, patron principal. 
>. Lorsque le pénitent surmontant sa honte manifeste 
un péché caché dans la confession précédente. 6. Lors- 
qu'il est nécessaire d'éviler l'infamie qui rejaillirait sur 
le pénilent s'il ne communiait pas. 7. Lorsque le mariage 
doit avoir lieu le jour méme ou dans deux jours. 

Sont excommuniés par le seul fait ceux qui tentent 
de se marier sans avoir publié les bans; leurs complices 
encourent la peine. De méme, les faux témoins pour 
le patrimoine d'ordination. 


l. Blasphemia haereticalis, quam quis proferat, postea- 
quam tertio fuerit ab ea absolutus. 

2. Superstitio, quae admittatur cum rerum sacrarum 
abusu. 

3. Homicidium voluntarium, quod committatur, aut 
imperetur, aut ad quod consilium, vel auxilium quomodo- 
libet positive praestetur. 

4. Incestus in primo aut secundo consanguinitatis, aut 
in primo affinitatis gradu, aut cum filia spirituali com- 
missus. Haec vero reservatio mares tantum complectitur. 

Confessariis omnibus potestatem nos facere absolvendi 
a reservatis casibus a die dominica palmarum ad totam 
usque dominicam in Albis, et a pervigilio diei natalis Do- 
mini ad totum Epiphaniae diem, et a pervigilio Annun- 
ciationis Beatae Mariae Virginis, quoad festus dies pera- 
gatur; eb a pervigilio ejus in Coelum Assumptionis ad post- 
ridie diei festi S Magni Patroni Principis: tum etiam cum 
poenitens suimet victor peccatum aperit, quod antea vere- 
eundia, aut timore deterritus inter confitendum coelasset, 
ac tum, cum necesse sit amoliri aliquam a poenitente infa- 
miam, nisiis Sanctissimam Eucharistiam sumeret; tum de- 
nique, cum matrimonium ipso die, aut post biduo est 
initurus. 

Sint ipso facto excommunicati matrimonium contrahen- 
tes, aut contrahere adtentantes non factis ante denuncia- 
tionibus a concilio Tridentino praescriptis, ac testes etiam, 
qui er condicto interfuerint. 

li praeterea, qui cum patrimonium constituendum illi 
eat, qui sacris ordinibus initiari optet, falsum testimonium 
dixerint. 


28. Je cite comme dernier exemple l'édit que l'é- 
véque de Tivoli publia en 1822. La liste des cas ré- 
servés est à peu prés la méme que celle des ordon- 
nances citées plus haut. Blasphéme, homicide, avortement, 
suffocation des enfants, inceste elc. La diffamalion par 
des écrits anonymes est réservée. Conformément à l'en- 
cyclique du 26 novembre 1602, le prélat retire la 
réserve, et donne à tous les curés le pouvoir d'absoudre: 
i. De la veille de Noël à l'Epiphanie. 2. Quinzaine 


LES CAS RÉSERVÉS. 


446 


de Pâques. 3. Les trois fêtes de Pentecôte. 4. Annon- 
ciation. 5. Assomption. 6. Nalivité. 7. Conception. 8. 
Le 1* août. 9.Le 2 août. 10. Premier dimanche d'octobre, 
11. Veille du titulaire de la paroisse. 12. Fête de ce titu- 
laire. Ainsi, les réserves cessent pour les curés durant 
cinquante jours de l'année. 


Franciscus Canali, patritius Spoletanus, Dei et Sanctae 
Apostolicae Sedis gralia episcopus Tiburtinus. 

Quoniam facilitas absolvendi, Divo Augustino teste ('). 
dat facilitatem peccandi, et facilitas ad impetrandam ve- 
niam numerum auget peccatorum, merito ad Christiani 
Populi disciplinam magnopere pertinere (*) Sanctissimis Pa- 
tribus Nostris visum est, ut atrociora quaedam et graviora 
crimina non a quibusvis, sed a summis dumtaxat sacer- 
dotibus absolverentur. Quare praedecessorum. nostrorum 
vestigiis inhaerentes, et nos, casus in synodalibus constitu- 
tionibus hujus dioecesis contentos apostolica auctoritate mo- 
derantes, sequentes casus in praesenti tabula expositos, usque 
ad novam synodum nobis, et ‘Sanctae Tiburtinae Sedi 
expresse reservamus; ita ut ab iis nemini sive ex saecu- 
laribus confessariis, sive ex regularibus absque nostra licen- 
tia, sub poenis decretis Apostolicis statutis (*), extra mortis 
articulum, absolvere liceat. 

Casus reservati in dioecesi Tiburtina. 

1. Blasphemia haereticalis absque errore in intellectu, 
eliam semel prolata; et blasphemia simplex ex prava con- 
suetudine judicio confessarii. 

2. Homicidium voluntarium, etiam quoad mandantes, 
consilium, ant auxilium dantes. 

3. Gravis percussio, et violenta manus injectio in pa- 
irem, et matrem. 

4. Procuratio abortus foetus tam animati, quam ina- 
nimati, tam in se, qu&m in aliis effectu non sequuto. 

9. Suffocatio infantis ex ejusdem detentione in lecto 
ante annum completum sine debita cautione. et repagulo. 

6. Bestialitas, et sodomia consummata licet passiva, etiam 
cum foeminis. 

7. Incestus cum consanguineis, et affinibus, tam in 
primo quam in secundo gradu, et cum cognatis cognatione 
spirituali. 

8. Perjurium, et falsum testimonium in judiciis cum 
gravi alterius damno. 

9. Confectio, conscriptio, et publicatio, mentito, vel sup- 
posito nomine, quarumcumque scripturarum ad notabilem 
infamiam proximi, praesertim in toto, vel parte falsum 
malitiose in re gravi continentium. 

À supradictorum casuum reservatione immunes decla- 
ramus puellas, quae annum duodecimum, et pueros qui 
annum decimum quartum non compleverint. 

Menti Sacrae Congregationis Episcoporum obsequentes(*) 
facultatem absolvendi a supradictis casibus indulgemus. 
omnibus parochis a vigilia Nativitatis Domini usque ad 
diem Epiphaniae, et a Dominica Palmarum usque ad Domi- 
nicam in Albis inclusive. Item in tribus diebus festis 
Pentecostes, nec non Annunciationis, Assumptionis, Nati- 
vitatis, et Conceplionis Beatae Mariae Virginis. Pariter in 
die prima, et secunda augusti; in prima dominica octobris; 
ac tandem in vigilia, et festo sancti Titularis propriae 
paroeciae. 

Abortus foetus animati effectu sequuto, cum sit nobis 


('" Synodus Marescotti. Cap. V, num. 28. 

(*) Concilium Trident. Sess. XV, Cap. VII. 

(*) Decret. S. Congregationis Episcoporum sub Clemente VIIT, 
Paulo V. Urbano VIII. Innocentio X et Clemente X. 

(') S. Congr. Episcoporum die 26 novembris 1602. 


447 


a constitutione Gregorii XIV specialiter cum excommuni- 
picatione reservatus (') specialem a Nobis indiget facultatem, 
ex quo generalis omnium reservatorum concessio ad illius 
absolutionem non sufficit. 


29. Les pièces précitées ne font pas de distinction 
entre les ecclésiastiques et les séculiers ; les préroga- 
lives sont les mêmes pour les uns et les autres. Les ré- 
guliers se .confessent dans l'ordre; ils ont besoin de 
l'indult pontifical pour s'adresser aux confesseurs étran- 
gers. Peul-on appliquer cette discipline au clergé sé- 
culier, et désigner des confesseurs auxquels tous les 
ecclésiastiques doivent se confesser? Le Saint-Siége 


ne l'a pas permis. Le Collectanea decretorum dela S. 


Congrégation des évéques et réguliers contient des de- 
cisions qui ont sauvegardé la liberté dont je parle. De 
là vient que les ecclésiastiques séculiers doivent jouir 
des prérogatives communes. Les réserves doivent cesser 
pour eux comme pour les laiques, aux principales 
fétes de l'année. Suivant l'encyclique du 26 novembre 
1602, les pénitenciers ayant pouvoir d'absoudre des 
eas réservés doivent étre établis dans toutes les parties 
de chaque diocése. 

30.:L'archevéque de Séville, dans le concile pro- 
vincial tenu l'an 1512, voulant donner aux prétres 
de la province toute la commodité possible pour la ce- 
lébration de la messe, les autorisa à choisir eux-mémes 
un confesseur qui aurait le pouvoir de les absoudre 
des cas réservés. Le prélat voulut toutefois que les 
prétres fissent connaitre au curé tous les deux mois 
le nom de lenr confesseur. Le statut provincial de Sé- 
ville se lit dans le Concilia. Hispanie du cardinal 
d'Aguirre /tom. 5, de la seconde édition, pag. 37. . 

. Quod sacerdotes possint eligere confessarium. Ut sacer- 
doles commodius se disponant ad celebrandum missam, 
concedimus licentiam omnibus presbyteris nostri archie- 
piscopatus et provinciue, ut quando voluerint celebrare, 
possit quilibet eligere confessarium presbyterum saecula- 
rem, vel religiosum, apud quem confiteatur; qui sacerdos 
sic electus illos absolvere valeat, quoties praefati sacerdo- 
tes fuerint confessi, ab omnibus suis peccatis, etiamsi sint 
de casibus nobis reservatis, exceptis tamen casibus conten- 
tis et expressis in constitutione immediate suprascripta, 
quos in specie nobis reservamus. 

Item mandamus, ut omnes presbyteri celebrantes tene- 
antur notificare parochis suarum parochiarum quolibet 
bimestri, quod quem sacerdotem confitentur, et se recon- 
ciliant, ad effectum, ut dicti parochi valeant de his dare 
rationem. Et si fuerit unicus clericus in loco, teneatur 
id significare parocho viciniori. 


31. Le synode diocésain célébré à Culm en 1583 
montra moins de largeur et d'indulgence envers les 
ecclésiastiques ; car il se contenta d'autoriser les ar- 
chiprétres à confesser les prétres de leur arrondissement 
et à les absoudre des péchés ordinaires, et non réservés. 
L'évéque de Culm autorisa les archiprétres à donner 
ad annum des confesseurs aux prétres, qui devraient 
demander tous les ans la confirmation de ces confes- 
seurs soit aux archiprétres eux-mêmes, soit à l’évêque 
ou à son official. Cela fait supposer que les ecclésias- 





(*) Constit. Sedes Apostolica die 31 maii 1591. 


LES CAS RÉSERVÉS. 


448 


tiques ne peuvent recourir aux confesseurs approuvés 
pour les séculiers ; or le Saint-Siége a constamment 
repoussé cette distinction. Le statut de Culm est dans 
Concilia Germaniæ tom. 7, pag. 978). 

De confessariis sacerdotwm. Quia vero relatum nobis 
est, multos reperiri sacerdotes, praesentim inter eos, qui 
in pagis degunt, qui numquam, aut raro admodum peccata 
sua confitentur, nec proprios confessarios habent: idcirco hvic 
errori occurrere, conscientiisque scrupulosis consulere cupien- 
tes, ut facilius pateat omnibus ad veniam et absolutionem 
peccatorum aditus, omnibus archipresbyteris, qui sunt alio - 
rum pastorum pastores, facultatem damus, suorum ple- 
banorum confessiones audiendi, et eos absolvendi in casi- 
bus tantum simplieibus, et non reservatis: cum potestate 
etiam illis confessarios ad annum concedendi, quos singulis 
annis vel ab ipsis archipresbyteris, vel a nobis vel officiali 
nostro petere tenebuntur. 


32. Le synode diocésain de Breslau de 1592 pres- 
crivit aux prêtres de se confesser tout au moins quatre 
fois par an, sous peine de confiscation de la quatorziéme 
partie des revenus. Le certificat de la confession devait 
être présenté aux visiteurs. Le statut se trouve dans 
la collection Concilia Germanie ‘tom. 8, pag. 397: 
dans les termes suivants : ! 

Ad animi puritatem conservandam cum maxime valeat 
peccatorum confessio, praecipimus omnibus, et singulis 
sacerdotibus, ut quater ad minimum intra anni circulum 
peccata sua vere confiteantur suis archipresbyteris, vel 
alteri sacerdoti licentiam habenti: et de hoc requisiti a 
visitatoribus per schedam fidem facere teneantur subse- 
quentis tenoris: « Anno tali etc die tali etc sacramentalem 
peccatorum confessionem mihi N. fecit N. quod ego pro- 
priae manus subscriptione testor. » Quod si quis salutis 
suae deprehendetur plus aequo negligentior, nec huic 
ordinationi nostrae locum dederit, ut impietatis suae poe 
nam aliquam luat, decimam quartam parlem fructuum suo- 
rum ipsi defalcandam statuimus quae fabricae ecclesiae aut 
alteri pio loco arbitrio nostro applicetur. 


99. Le synode diocésain de Metz de 1610 ordonna 
aux curés de se confesser au moins une fois par mois 
et d'en présenter l'attestation à l'archiprétre, sous peine 
de deux francs d'amende, et, en cas de récidive, sous 
peine de trois francs d'amende et de prison. (Concilia 
Germanie, tom. 8, pag. 954). 

94. Peut—on obliger les prétres qui n'exercent aucune 
fonction ecclésiastique de se confesser tous les huit jou rs 
et de présenter à l'ordinaire le certificat de la confession 
hebdomadaire pour obtenir le renouvellement de la 
permission de dire la messe? Est-il au pouvoir de 


— l'ordinaire de contraindre les prêtres de se présenter 


personnellement à l'évéché tous les ans, pour avoir la 
confirmation de l'autorisation de célébrer la messe dans 
le diocèse? Ces questions furent solidement examinées 
dans une plaidoirie présentée jadis à la S. Congrégation 


des évêques et réguliers. Nous nous contentons de pu- 


blier cet intéressant mémoire. 

Terdonen. Pro Sacerdotibus simplicibus oppidorum No- 
varum et Basalutii Terdonen dioecesis. 

In edicto ultimo loco publicato nempe sub die 28 octo- 
bris 1684 rihus episcopus multa onera injungit simplicibus 
sacerdotibus ejus dioecesis, et signanter quod intra ter- 
minum unius mensis et duorum respective accedere debe. 


49 


rent ad cancellariam ad effectum expediendi facultatem 
give licentiam celebrandi missam, atque ad istum effectum 
deferre tenerentur attestationes de exercitio functionum 
ecclesiasticarum, nempe inserviendi ecclesiis in choro, de 
edocendo doctrinam christianam, de solito sacramentaliter 
se confitendi singulis octo diebus, ac demum de vita et 
moribus, sive, ut dicitur, in edicto « dei loro buoni ed 
esemplari diporti. » Et in edicto subjungitur, quod licen- 
tia quolibet anno esset renovanda, elapsoque dicto ter- 
mino ac praedietis non adimpletis, ipso facto sacerdotes 
remanerent suspensi ab exercitio ordinum. 

Cum autem praedicta onera sint nimis exorbitantia a 
jure, hine presbyteri et signanter ex oppidis Novarum, et 
Basalutii oriundi ad S. Congregationem recursum habue- 
runt pro ejusdem edicti aunullatione et revocatione, pro 
qua in praesenti Congregatione omnino respondendum cre- 
dimus prout supplicamus. 

Quippe principale edicti gravamen consistit in onere acce- 
dendi ad civitatem Terdonen ad effectum expediendi licen- 
tiam celebrandi. Cum enim sacerdotes dum fuerunt pro- 
moli ad presbyteratus ordinem, dictam licentiam indefinitam 
habuerint ab ordinante, tamquam reperti idonei ad ejusdem 
ordinis exercitium, utique nulla alia indigent licentia ad 
eontinuationem exercitii et celebrationis nec possunt repro- 
bari sive denuo examinari ad textum litteralem in cap. 
Accepimus, de aelate et qualitate: « Et ideo post promo- 
tionem eorum exceptionem hujusmodi non poteris adim- 
plere, » et notant omnes doctores ibidem, et signanter 
Fagnan. num. 31. Barbosa, num. 5 et 6, ubi quod ordinatus 
insacris praesumitur etiam idoneus ad beneficia simplicia. 

Tunc autem presbyteri jam promoti possunt ad examen 
ilerum voedri, quando certum sit illos non esse idoneos, 
vel superveniat nova causa criminis, ut deducitur ex eodem 
eap. Accepimus ibi: « Nisi forte postquam promoti fuerunt 
reddiderint se indignos. » Vel demum si promotus ad unum 
ordinem, alium ordinem sive beneficium dissimile et magis 
dignum assumere intenderit, non autem pro continuando 
exercitium ordinum jam susceptorum, et ita probant su- 
praseripti doctores, et signanter Fagnanus, num. 39 et seqq. 
ei in terminis fortioribus parochi firmant Pignatelli con- 
salt. canon. 131, num. 7 et 17. Pasqualiq. q. moral. ca- 
non. 60 in 2 controv. 4. q. 874 num. 3. Rota dec. 166, 
num. 2 ei seqq. p. 19. rec. 

Cui juris propositioni accedit etiam maximum aequi- 
iatis motivum ; nam presbyteri, qui in regionibus remotis 


a civitale Terdonen degunt, quamplurima cogerentur su- - 


bire incommoda pro isto accessu singulis annis faciendo 
pro expeditione licentiae, ac rursus non modicas expensas 
facere tenerentur tam ex causa itineris, quam ex causa ex- 
peditionis licentiae in cancellaria, quae, licet asseratur 
gratis concedi, id tamen ut mihi supponitur non subsistit 
in facto, et poterit contrarium ostendi quatenus per S. 
Congregationem committatur informatio vicinioribus ordi- 
naris, vel in omnem casum onus contribuendi pro dicta 
lieentia poterit ex temporis intervallo pendenti introduci, 
ut saepius in similibus casibus contingit. 

Nec obstant deducta per illmum episcopum cirea de- 
fectum idoneitatis presbylerorum, quia omnia asseruntur 
ad effectum consequendi confirmationem edicti, ac istius 
novae et nimis rigorosae legis, sed absque ulla prorsus 
justificatione, et e converso maxima inverisimilitudo con- 
currit istius imperitiae, et non idoneitatis, quia edictum 
non percutit sacerdotes particulares sed omnes sacerdotes 
totius dioecesis, inter quos incredibile est quod non repe- 
riantur aliqui idonei et habiles ad ordinis exercitium, ut 
observat Rota decis. 166, n. 4, p. 19 recent. 


]9* séers. 


LES CAS RÉSERVÉS. 


450 


Minus relevat, quod multi ex sacerdotibus vitam sae- 
cularem ac relaxatam ducant, ut pariter supponit D. Epis- 
copus. Id enim gratis quoque asseritur, et quoad presby- 
leros ex oppidis Novarum, et Basalutii dantur attestationes 
magistratus ac respective capituli collegiatae et parochorum 
deponentium de vita exemplari et bonis moribus. Summ. 
num. 2, et 8. | 

Et nihilominus quatenus etiam inter istos presbyteros 
reperirentur aliqui qui vitam ecclesiasticam non ducerent, 
rmus episcopus ex debito sui officii poterit quidem poenis 
canonicis illos coercere, at non exinde sequitur quod om- 
nes sacerdotes et signanter morigeratos ac innocentes uni- 
versaliter novis et quidem  exorbitantibus vinculis ligare 
possit, prout deducitur ex edicto. 

Demum in nihilo refragantur concilia provincialia ac 
dioecesana quibus rmus episcopus edictum fundare prae- 
tendit, quae in Summario ex adverso tradito respectu expe- 
ditionis istius licentiae sunt contra signata cum literis M. 
N. O. P. Q. 

Etenim nullum ex praedictis conciliis hujusmodi onus 
imponit. Primum enim signatum litt. M. ac incipiens, Ne- 
mo clericus, loquitur expresse de capellis ecclesiis et ora- 
toriis privatis, et ideo licentia est expedienda quoad lo- 
cum non quoad personam sive celebrantem, qui poterit in 


aliis ecclesiis publicis ad sui libitum celebrare. Alterum 


concilium provinciale signatum littera N. et incipiens, 
Exhibeat, loquitur de parocho, qul in actu visitationis te- 
netur episcopo ostendere facultates celebrandi, ac susci- 
piendi onus missarum, ut melius deducitur ex pleniori sum- 
mario, quod datur pro hac parte n. 4; ei ideo non appli- 
catur sacerdotibus simplicibus, Tertium pariter signatum 
litteram O. incipiens Episcopus, loquitur principaliter de 
parocho, ac praecise, ut sacerdotes non assumant plus mu- 
neris celebrandi in diclis oratoriis et capellis, quam ab eis 
praestari possint, ut pariter probatur ex nostro pleniori. 
Summario n. 10. . : | 

Quo vero ad synodos dioecesanas quae ex adverso af- 
feruntur in summario liti. P. et Q., istae multo minus 
suffragantur; nam synodus habita de anno 1569 de qua 
dicta littera P. loquitur de licentia concedenda ad formam 
concili Tridentini eb provinciali primi, et est longe diver- 
gum a casu praesenti in quo non dubitatur quin presby- 
teri ad tenorem concilii Tridentini licentiam habeant, sed 
agitur de renovanda licentia, et quidem singulis annis, 
et rursus eadem synodus loquitur de iis: dioecesanis, qui 
munus missae celebrandae suscipiunt stipendio constituto, 
et ideo non comprehendit sacerdotes ex motivo devotionis 
celebrare volentes. 

Altera vero synodus signata littera Q. comprehendit 
Sacerdotes celebrare vólentes in capellis et oratoriis, ita ut 
quodammodo possint considerari uti capellani ordinarii ; et 
ideo non loquitur de dictis sacerdotibus simplicibus devo- 
tonis intuitu in aliqua ecclesia celebrantibus. 

Haec igitur satis sunt, ut edictum executioni minime 
possit demandari absque eo quod aggrediamur discussionem 
aliorum onerum, quae sunt in edicto apposita, non sim- 
pliciter, sed ad effectum petendi licentiam celebrandi. Ni- 
hilominus illa singulariter percurrendo credimus omnino 
esse in omnibus abroganda, quamvis sacerdotes simplices 
ex motivo pietatis illa soleant adimplere, ut probatur ex 
datis summ. n. 23. 

Et quoad primum cirea functiones ecclesiasticas, quod 
importat onus inserviendi divinis in choro, certum est quod 
edictum non potest substineri, quia onus inserviendi ec- 
clesiae in divinis non apponitur ratione ordinis, sed ratione 
beneficii, ut deducitur ex Clementina prima de celebrat. 


29 


451 LES CAS RÉSERVÉS. 452 


missarum, et cap. [ eod. tit. ubi loquitur de clericis ec- 
clesiae deputatis ratione beneficii, et docent Navarr. de orat. 
cap. 4. Azzor. lib. 20, cap. 11, 9, 8. Suarez, lib. 14, 


' eap. 10, n. 10, p. 2 de Relig. Castropalao Orat. publ. in 


Choro disp. 8, punct. 10, n. 7. 

Et ideo saepius Sacra Congregatio declaravit simplices 
presbyteros non posse cogi ad residendum sive inserviendum 
alicui ecolesiae, ut testatur card. de Luca in adnot. ad 
Sac. Concil. Trident. disé. 4, n. 14, signanter in una Nwi- 
lius sive Allamwrae, sic decidit de anno 1672 et probat 
eiiam Barbosa in Summa apostolicarwm dec. collect. 656, 
n. 19, ubi refer aliam resolutionem Sacrae Congregationis 
quod sacerdotes simplices non possini cogi ab episcopo ad 
publicas processiones accedere. 

Nec contrarium desumitur ox synodis el conciliis ex 
adverso consideratis; nam synodi dioecesanae non obligant 
sacerdotes ad dictum onus, sed solum illos hortantur, nulla 
adjecta poena, nisi amittendi stipendium quae lucraren- 
iur ex causa interessentiae, ut deducitur ex illarum lectu- 
ra, quae ex adverso dantur litt. A. B. et C. 

Et rursus dieta decreta synodalia habent relationem ad 
provincialia, ex quibus concilium provinciale secundum 
signatum n. 4 littera D. loquitur expresse de clericis jam 
adscriptis ministerio certae ecclesiae non de sacerdotibus. 
Alterum signatum num. 5 littera E, arctat pariter clericos; 
et deinde dispositio extenditur non ex praecepto, sed ex 
consilio ad sacerdotes et in solemnitatibus majoribus. 

Quo vero ad alterum onus edocendi doctrinam chris- 
lanam exorbitantia edicti pariter est clara, quia id est 


officium proprium parochi, non autem obligatio simplicium" 


sacerdotnm, ut colligitur ex toto titulo de parochis, et ex 
cap. Significasti, de elect. ac ex Concilio Tridentino ses. 
24 de reform. cap. 4, ibi: « Ab iis ad quos spectat doceri 
curabunt. » Barbosa de Paroch. cap. 15, n. 2. 

Et quod vere non sit officium simplicis sacerdotis clare 
desumitur etiam ex deductis per card. de Turrecremata 
in cap. Jgnoramtia, dist. 8, n. 1 et 2, ubi explicat, quod 
ad effectum assumendi ordines sacros non requiritur de jure 
communi in simplici sacerdote scientia, sed solum intellec- 
tus grammaticae, et ut verba congrue proferat, unde pro- 
fessio scientiarum sive onus docendi doctrinam christianam, 
quam exposcit edictum contrarium in simplici presbytero 
repugnat juri communi, dum ista qualitas requiritur dum- 
laxat in parocho doctore; et explicat cum Turrecremata 


loco citato Zerola, in praxi, verbo Doctrina christiana. 


S 2. Ricc. de Curia Archiep. p. 4, decis. 300, n. 8. 

Nec praedictis resistunt concilia tam provincialia quam 
dioecesana ex adverso considerata et signata litt. G. H. J. 
el L.; el n. 7, 8, 9 et 10; nam unicum concilium pro- 
vinciale signatum litt. L. loquitur expresse de clericis non 
de sacerdotibus, ut patet ex illius lectura ; synodi autem 
diocesanae numquam arctant dictos sacerdotes, ut dictum 
onus assumant, sed solum illos hortantur, et sic loquun- 
tar ex consilio non autem ex praecepto. 

Quoad obligationem ut singulis octo diebus se sacer- 
dotes clavibus subjiciant id pariter est contra apertam 
juris dispositionem, quia de jure communi nulla reperitur 
determinatio pro confessione sacramentali peragenda, nisi 
indigentia subjecti petat ut se Deo reconciliet, vel irreve- 
rentia in sacramentum eucharistiae ; ita ut si sacerdotes quo- 
tidie celebrent, quotidie etiam teneantur sacramentaliter 
confiteri supposita dicta indigentia; sed quatenus non ce- 
lebrent, confessioni se subjicere non tenentur, quemadmo- 
dum dicti sacerdotes celebrare nec possunt cogi nisi juxta 
magis rigorosam opinionem aliquoties in anno, ut plene 
Pasqualigo quaest. moral. jurid. q. 151, n. 2. 


Idque eo fortius dicendum est, quia Ecclesia quae in 
ferendis legibus semper prudens fuit, tempore primi sui 
ortus statuit quolidianam communionem, uti in cap. Pe- 
racta, dist. 2, de consecrat. et dein in text. in cap. 2 de 
paroch. ad dies dominicales reduxit, et Fabianus Papa si 
non frequentius saltem ter in anno, in Paschate, Pente- 
coste,. Nativitale communicandum statuit, et demum cre- 
scente humana iniquitate, et frigescente cari:ate, Innocen- 
tius III in cap. Omnis uiriusque sexus de poenit. sta- 
tait, ut semel in anno ad sacramentum poenitentiae et 
Eucharistiae Christi fideles accederent, ut tradit etiam card. 
de Turrecremat. in cap. Ef si frequentius de consecrat. 
dist. 2; ex quibus omnibus patet quam sit jure communi 
contraria ista dispositio, etsi sacerdotes optime operen- 
tur dum sacramentum poenitentiae assumunt frequentius 
quam sit dispositum in edicto. 

Ita ut nec obstent concilia pariter ex adverso adducta. 
et signata litera R. et V. et n. 16 et 17; dum loquuntur 
semper sub supposito quod sacerdotes celebrent, ac dando 
consilium non autem illos ad dictum onus obligando, uf 
er illorum lectura dignoscitur. 

Demum quoad attestationem de vita et moribus satis 
ostensum extitit gravamen edicti ex deductis in primo ar- 
ticulo circa expeditionem licentiarum, quia sacerdotes appro- 
bati, ac idonei reperti etiam in moribus dum promoti fue- 
runt ad presbyteratus ordinem, tales quoque praesumun- 
tur continuare, ut fuit probatum.in S Qwippe cum seqq. 
et deducitur ex Sacro Concilio Tridentino sess. 22 de re- 
form. cap. 5, et concilium provinciale, ex adverso addu- 
ctum nunquam fuit usu receptum in provincia Mediolanen. 
attenta populi multiplicitate et ob in nulla synodo dioece- 
sana de illo fuit habita mentio. 

Ex his igitur patet quod omnia contenta in edicto juri 
communi repugnant; et ob id nunquam praedicta usu fue- 
runt recepta in diocesi Terdonen, quamvis conciliis su- 
perius recensitis aliqua de illis reperiatur dispositio , et 
nihilominus quando etiam de omnibus praedictis fuisset 
edita lex specialis, cum ut diri, sint contraria juri com- 
muni, id solum satis est quod attendenda minime sint , 
cum non sit in facultate episcopi legem ponere conira 
juris communis dispositionem. 

Caeterum quoad poenam suspensionis appositam in eodem 
edicto, versamur extra omnem difficultatem, quia quoad 
poenam nulla affertur dispositio praecedens, nec in conci- 
liis provincialibus nec in synodis dioecesanis; sed est nova 
lex sive novum onus inventum a Hino episcopo, quod nul- 
lomodo est attendendum, tum quia omnia contenta in eodem 
edicto sunt juri communi contraria, ut superius ostenditur, 
et sic sacerdotes non obligantur ad illorum observantiam, 
nec ex peccato veniali, et tamen pro effectu suspensionis 
a divinis et sic censurae requiritur culpa gravis et mor- 
talis, Suarez disp. 4; tum etiam quia censurae gladius 
qui est nervus ecclesiasticae disciplinae, sobrie exerendus 
est, ut ad literam disponitur a concilio Tridentino, sess. 25. 
de reform. cap. 3, ubi late Barbosa n.1. Castropalao de 
censur. disput. I, punct. 7, n. 2. Et in puncto, quod nec 
contra parochum doctrinam christianam non docentem pos- 
sit comminari poena peccati mortalis sic fuisse decisum a 
S. Cong. Epis. sub die 22 novembris 1592 refert idem Bar- 
bosa de Paroch. p. I, cap. 15, n. 3. 

Quare etc. — Didacus Formentus. 


Le concile de Trente recommanda d'exhorter les 
religieuses à la fréquente confession; mais il ne fit pas 
une loi de la confession mensuelle. La Clémentine Ne 
in agro, réformant les Bénédictins noirs, leur prescrivit 


453 


la confession mensuelle; mais comme il reste douteux 
que l'Eglise ait le pouvoir de commander la confession 
à l'homme qui n’a pas commis de faute mortelle, la 
plupart des canonistes opinent que la décrétale de Clé- 
ment V exprima un pur conseil. ll semble qu'à bien 
plus forte raison la confession hebdomadaire ne peut 
obliger les ecclésiastiques séculiers, comme loirigoureuse. 

Nous nous réservons de faire connaitre plus tard 
la décision de la S. Congrégation. Le document est 
compris dans la partie des archives des Analecta qui 
n'a pas été encore rapportée à Rome. 


DROIT PAROISSIAL 


CONCOURS 


Les paroisses doivent être conférées dans le délai de six mois, sous 
peine de dévolution au Saint-Siége. La nomination des curés est 
mulle, lorsqu'elle a lieu hors du concours. Les examinateurs sy- 
nodaux sont tenus de considérer l'ensemble des qualités scienti- 
fiques et morales nécessaires aux recteurs des âmes. Décision de 
la 8. Congrégation du Concile du 20 décembre. 1879. 


Le concile de Trente annulle la nomination des curés 
si elle n'a lieu au concours; il prescrit que les exa- 
minaleurs synodaux examinent üiligemment non seule- 
ment la science et l'instruction des candidats, mais encore 
et par dessus tout, leurs qualités morales, l’âge, la pru- 
dence, les services rendus à l'Eglise. Le jugement des 
examinateurs comprend à la fois la science et les qua- 
lités morales. 

En effet, le célébre décret de la vingt-quatrième 
session qui institua le concours, renferme la disposition 
suivanle: « L'examen achevé, on proclamera tous ceux 
qui auront été jugés dignes par les examinateurs pour 
l'âge, les mœurs, la doctrine, la prudence et les autres 
choses convenables pour régir la paroisse. » 

Dans la bulle Cum s/lud sur le concours, Benoit XIV 
dit, $ 16: « Que les examinateurs emploient la même 
vigilance, et méme une plus grande pour scruter les 
autres qualités qu'il faut pour la direction des âmes; 
qu'ils discutent l'honnéteté des mœurs, la gravité, la 
prudence, les services rendus à l'église jusqu'à ce jour, 
les éloges acquis dans les autres fonctions, el les autres 
ormements des plus recommandables vertus étroitement 
unis à la doctrine; toutes ces choses pesées conjoin- 
tement, que les examinateurs rejetent les indignes, et 
qu'ils désignent à l'évéque ceux qui sont aptes à oc— 
cuper la paroisse vaeante. » 

Le concours est nul, si les examinateurs se ren- 
ferment dans les limites de la doctrine, parce que le 
concile de Trente et les bulles pontificales exigent que 
le concours embrasse l'ensemble des qualités qui doi- 
vent resplendir dans les recteurs des paroisses. 

Dans son intéressant traité sur le concours, Reclu- 
sius dit avec raison: « La relation des examinateurs 
est mauvaise toutes les fois qu'ils se bornent à la doctrine 
et ne s'enquiérent pas des mœurs et des autres qua- 
lités nécessaires au régime des âmes. En pareil cas, 
le concours est radicalement nul, et cette nullité est 
irrémédiable. » 


DROIT PAROISSIAL. 


454 


Copendant l’usage s’est introduit dans quelques dio- 
cèses que les examinateurs ne prennent pas la peine de 
discuter les qualités des candidats qui sont rejetés pour 
l'insuffisance de leur instruction. En effet, la science 
faisant défaut, il devient inutile de pondérer les autres 
mérites. Il n’est pas possible de confier les paroisses 
aux gens ignares et dépourvus des connaissances néces— 
saires. De là vient que les examinateurs ne sont tenus 
d'ouvrir l'enquéte sur les mérites qu'à l'égard des can- 
didats qui montrent dans l'examen qu'ils ont atteint cer- 
tains degrés de la science. | 

La S. Congrégation a rendu plusieurs arrêts favo- 
rables à l’usage dont il s’agit. Elle s’est abstenue de 
casser les concours dont les examinateurs se sont com- 
portés de la façon précitée. Voici un exemple récent. 

La paroisse Sainte-Julieune étant devenue vacante 
par décés, l'évéque publia l'édit de concours. Sept can- 
didats se firent inscrire, et le concours eut lieu le 95 
juillet 1878. Les examinaleurs jugérent inutile de s'en- 
quérir des mérites des candidats rejetés pour la doctrine 
et la science. Voilà comment deux candidats furent 
désapprouvés. Antoine J. ayant obtenu le plus grand 
nombre de points, l’évêque le choisit, et lui accorda la 
collation de la paroisse. 

Or, le recteur précédent étant décédé le 19 octobre 
1877, plus de six mois s'étaient écoulés, et, suivant 
la bulle de S. Pie V, l'évéque était déchu du droit de 
conférer la paroisse, qui, à raison de cette négligence, 
demeurait réservée au Saint-Siége. Le prélat recourut 
à la Daterie pontificale, et obtint une bulle datée du 
28 septembre 1878 pour le nouveau curé, lequel fut 
solennellement installé dans la paroisse. | 

Alphonse Calandra interjeta appel à la cour métro- 
politaine de Bénévent, le 31 juillet 1878 contre la mau- 
vaise relation des examinateurs qui l'avaient mis hors 
du concours sans daigner s'enquérir de ses qualités et 
de ses mérites. La cour de Bénévent prononca d'abord 
la nullité du concours convoqué aprés le laps de six 
mois; apprenant bientót que la collation de la paroisse 
avait été faite par la Daterie, la cour se déclara in- 
compétente. 

Calandra recourut alors à la S. Congrégation du 
Concile, en demandant la déclaration de la nullité du 
concours, la révision des actes, et la collation de la 
paroisse au plus digne, c'est à dire à lui-même. Il 
prétendit que la bulle de la Daterie était entáchée du 
vice d'obreption et de subreption. | 

Mgr. l'évéque, consulté suivant l'usage de la S. Con- 
grégalion, s'attacha principalement à défendre la vali- 
dité de la bulle, attendu qu'on ne laissa ignorer au 
Saint-Siége aucune des circonstances qui devaient étre 
exprimées, ni le laps de plus de six mois écoulé depuis 
l'époque du décés de l'ancien curé, ni le litige engagé 
devant la cour de Bénévent. Tout cela résulte de la 
bulle méme. 

D'après cette réponse de Mgr. l'évêque, le secrétaire 
de la S. Congrégation réclama les actes originaux du 
concours, et les remit à un consulteur, avec les autres 
piéces du dossier. | 

L'avis du consulteur a été comme il suit: 1* La 
paroisse Sainte-Julienne fut réservée par dévolution au 


455 


Saint-Siége; cependant l’évêque convoqua validement le 
concours. 2. Le concours tenu le 25 juillet 1878 fut 
valide. 3. L'élection et collation de la paroisse par l'évéque 
fut inefficace et nulle. 4. La bulle apostolique du 28 
septembre 1878 a été valide et efficace. 5. Parmi les 
sept candidats, seulement trois méritent l'approbation. 
Ainsi, le consulteur de la S. Congrégation s'est montré 
plus sévère que les examinateurs diocésains, qui ap- 
prouvèrent cinq concurrents, —— 

Ces préliminaires achevés, le secrétaire de la S. Con- 
grégalion a inscrit l'affaire au rôle du 20 décembre 1878. 
Le folium que nous publions plus loin fait connaitre les 
allégations contradictoires des parties en litige. 

Voici la décision de la S. Congrégation. 1. ll ne conste 
pas de la nullité du concours. 2. La collation de la 
paroisse en faveur d'Antoine est valide. 

Nous croyons utile de publier les Actes du con- 
cours, qui montrent la manière pratique de suivre les 
prescriptions canoniques. Comme le Votum du consulteur 


discute sciemment quelques points de droit, nous en 


dounons des extraits. Voici d'abord le folium de la 
S. Congrégation. 


S. AGATHAE GOTHORUM CONCURSUS. Die 20 decembris 
1879. Cum die 19 octobris anni 1877 ex hac vita migras- 
8et Reverendus D. Michael Angelus Saquella archipresby- 
ier curatus parochialis ecclesiae S. Julianae V. et M. in 
oppido vulgo Frasso Telesino dicata suo mansit viduata 
pastore. Ut animarum saluti ac regimini prospiceret rmus 
episcopus die 7 julii anni 1878 litteras edictales promul- 
gavit quibus concursus indixit ad viduatam ecclesiam de 
novo rectore providendam; et die 15 ejusdem mensis 
terminum convocationis prorogavit. 

Concurrentium albo nomen dederunt Rendi DD. An- 
tonius Jannucci, Antonius Jannotta, Alphonsus Jannucci, 
Alphonsus Calandra, qui omnes die 25 julii 1878 coram 
tribus examinatoribus comparuerunt ad periculum subeun- 
dum. Ad trutinam deinde revocatis concurrentium responsis, 
ac perpensis testimoniis morumque probitate eorum tantum, 
qui quoad doctrinae meritum idonei reputati fuerant, uti 
ex actis apparere videtur, quinque priores adprobati renun- 
eiati sunt, duo postremi reprobati. Post haec rmus episco- 
pus D. Antonium Jannucci qui majorem votorum nume- 
rum retulerat, in novum archipresbyterum elegit, eique 
institutionem contulit. At cum postea mente recogitans se 
errasse intellexisset, eo quod provisio ad Sedem Aposto- 
licam ea vice fuerat devoluta ob ejus negligentiam, bullas 
apostolicas favore electia Dataria impetravit, quae revera 
datae sunt quarto kalendas octobris anni 1878 ; ac exe- 
quutioni demandatae fuerunt non sine aliquo clamore et 
. Scandalo ex parte D. Calandra. 

Seiendum enim est duod hic suam reprobationem male 
persentiens jam infra terminos juris nempe die 31 mensis 
juli anni 1878 a mala examinatorum relatione appella- 
tionem interposuerat ad metropolitanam curiam Beneven- 
tanam, quae sententia lata die 10 martii anni 1879 con- 
eursum quidem nullum declarandum fore pronunciavit, 
utpote non indictum elapso tempore habili pro collatione pa- 
roeciae ex parte episcopi; perpenso sed vero quod in poste- 
rum collatio paroeciae facta fuerat ab Apostolica Dataria 
semet incompetentem praesenti in controversia declaravit. 
Eapropter D. Alphonsus Calandra die 27 januarii 1879 
penes S. V. O. querelas admovit. 

. Hisce habilis querelis, die 4 martii rmum episcopum 


. DROIT PAROISSIAL. 


496 


pro informatione requisivi, qui exposita facti specie, totus 
in eo est ut apostolicam bullam superius citatam a subre- 
plionis obreptionisque vitio omnimo expertem demonstret. 

Post haec ‘Rmus praesul examinatores prosynodales 
a simoniae labe, qua infectos D. Calandra per injuriam 
in vulgus dictitabat, expurgat, eumdemque turbarum et 
scandali causam? declarat, ita ut ex conscientiae debito 
eum a confessionibus audiendis suspendere debuerit. Audito 
etiam pro informatione emo archiepiscopo Beneventano 
f. r., qui nihil novi retulit, sed tantum copiam sententiae 
latae in praesenti controversia transmisit, votum consul- 
toris requisivi, quod typis impressum seorsim distribuitur 
una cum actis concursus, quae cum authographis apprime 
concordant. In eo idem Rmus consultor demonsirare sata- 
git: 1° Beneficium archipresbyteralis ecclesiae curatae S. - 
Julianae V. et M. ad S. Sedem fuisse devolutum, valide 
tamen episcopum concursum indixisse; 2? Concursum 
absolutum validitate pollere; 3° Electionem et collationem 
beneficii ab episcopo factam fuisse inefficacem et nullam; 
4» Bullam Apostolicam datam quarto kalendas octobris 
anni 1878 favore D. Jannueci validam fuisse et efficacem ; 
5° demum ex septem concurrentibus Antonium Jannucci 
primo loco esse adprobandum, secundo loco Paschalem 
Mauro et Antonium Renzi; coeteros esse reprobandos. 

Omnibus rite absolutis causam poni jussi in folio, et 
praesentem diem statui pro ejusdem discussione sub du- 
bdiorum formula in calce hujus libelli exscripta. Meum 
itaque est nonnulla in jure et in facto de more animad- 
vertere. 

Ac in primis favore D. Calandra notandum occurrit 
quod statuit Tridentina synodus, sess. 24, cap. 18, de 
Ref. videlicet in collatione beneficii parochialis judicium 
cumulativum scientiae et requisitorum ab examinatoribus 
prosynodalibus ferendum esse. Sie enim prostat Triden- 
tinorum Patrum mandatum: « Peracto examine renun- 
« tientur quoteumque ab his idonei judicati fuerint aetate, 
« moribus, doctrina, prudentia et aliis rebus ad vacantem 
« ecclesiam gubernandam opportunis. » 

Quae quidem doctrina de judicio cumulativo ac con- 
junctivo ferendo cirea doctrinam ac requisita concurren- 
tium clarius explicatur et confirmatur a Benedicto XIV, 
de Syn. Dioec. lib. 4, cap. 8, num. 3: « Examinatores... 
« non solum experiri debent eorumdem scientiam, sed 
« et praecipuam rationem habere probitatis morum, pru- 
« denti, ætatis et ceterarum qualitatum, quibus prædi- 
« tum esse oportet cui animarum regimen committitur. » 
Cui concinit ejusdem pontificis constitutio incipiens Cum 
illud, sie enim inibi S. 16 legitur: « Parem, ni forte 
« majorem solertiam examinatores adhibeant in perscru- 
« tandis aliis qualitatibus regimini animarum consenta- 
« neis; morum honestatem inquirant, gravitatem, pruden- 
« tiam, praestita hactenus Ecclesiae obsequia, acquisitam 
« in aliis muneribus laudem, aliaque spectabilium virtu- 
« tnm ornamenta, doctrine arcto foedere consocianda ; 
« hisque omnibus conjunctim expensis, inhabiles per sua 
« suffragia rejiciant, et idoneos episcopo renuncient. » 

Jam vero si concilium Tridentinum et Summus Pon- 
tifex Benedictus XIV formiter judicium cumulativum et 
conjunetivum scientiae et requisitorum induxerunt, hac 
forma spreta, ipse concursus corruat necesse est. Audiatur 
sane Reclusius, De concursibus, p. 1, tit. 5, num. 16 et seq. 
« Mala pariter erit examinatorum relatio, quotiescumque 
« intra doctrinae limites sese continuerint, de moribus 
« autem aliisque ad animarum regimen opportunis quali- 
« tatibus minime investigaverint ... Benedictus XIV..; ita ut 
« hujusmodi mala examinatorum relatio ob non servatam 


457 


« præscriptam ordinatamque formam afferat insanabilem 
« concursus nullitatem ex citatis auctoritatibus etc.» 

Cui doctrinae constanter ferme adhaesit S. H. Congre- 
gatio quae in causa Montis Regalis die 2 augusti 1607 
relata a Fagnano in cap. Eam te, De aet. et qualit. præf. 
num. 15, censuit: « Si examinatores non retulerint ido- 
neos quoad omnes qualitates prout concilium requirit, 
concursum esse nullum. » Quibus concinere videntur reso- 
lutiones in Beneventana concursus die 26 januarii 1878, 
et in Viterbien. 4 maii ejusdem anni. 

Quum igitur in concursu S. Agathae Gothorum nulla 
ratio ab examinatoribus habita fuerit de meritis D. An- 
geli della Ratta et actoris. Calandra quemadmodum ex 
actis apparet, manifesta erumpere videtur concursus nul- 
litas, ideoque novum concursum indicendum esse vetito 
tamen sacerdoti Janpucci ad concursum accessu ob simo- 
niae labem, de qua inferius erit sermo. Quin praesidium 
captari possit ex bulla a Dataria concessa favore Jannucci, 
in ea siquidem de sanatione nullitatis ex hoc capite neque 
verbum occurrit neque vola. 

Quod si EE. VV. decernere existiment, hac etiam forma 
spreta, concursum sustineri, provisio tamen parochialis 
Ecclesiae favore Jannucci facta nullo pacto sustineri posse 
videtur utpote simoniaca labe infecta. Quandequidem canon 
juris est, quo non vulgatior alter, beneficiorum collationes 
simoniace factas plane irritas inanesque esse. Idque obtinet 
sive ab utraque parte simonia perfecta sit, sive conven- 
tione nitatur, tam si ipse electus, quam si eo ignaro ejus 
amici et consanguinei pecuniam dederint aut promiserint 
can. 9, caus. l quaest. 4, Extravag. 2 de Simon, inter 
communes, cap. 27 de Simonia et DD. communiter. 

Quod autem in themate simonia intercesserit inter D. 

Jannucci et examinatores enarrat actor, nonnullisque testi- 
moniis conficere studet. Aït enim: « Non mancano per- 
« sone che dicono d'aver veduto chi ha portato di notte 
« presciutti ed altro a qualche esaminatore, e domandato 
« in casa d'un esaminatore donde cio venisse, essersi risposto: 
« da Frasso. » 

Quse huc usque exposita sunt satis esse videntur ad 
provisionis nullitatem favore D. Jannucci peractam decer- 
nendam; sed et ulterius animadvertendum provisionem 
faciam vi Apostolicae Bullae non sustineri utpote obrep- 
tionis subreptionisque vitio laborantem. Quod quidem vitiat 
Bullam ipsam, cum agatur de subreptione et obreptione 
dolosa, per tex(um expressum in cap. Super lilleris, 20, 
De rescrip. quia fraus et dolus nemini patrocinari debent: 
c. Ex literis, 2, de dolo et contumacia, et L. In fundo, 
ff. de rei vindic. 

Ad tertium dubium descendens, in hypothesi quod vali- 
ditas concursus sustineatur et facta provisio sit infirmanda, 
sustinet actor sibi paroeciam adjudicandam esse. Etenim 
si requisita doctrinae arcio foedere consocientur, si omnia 
conjunctim expendantur ad tramites Benedictinae consti- 
tutionis, D. Calandra profecto inter approbatos adnume- 
randus esset. Nam ipse per plures annos publice docuit 
in seminario dioecesano et vices gessit rectoris; confes- 
sarüi, concionatoris, catechistae munere functus est; cor- 
reptis cholerae morbo spirituale auxilium præstavit, ac 
tandem tres alios concursus sustinuit. Posita igitur appro- 
batione, cum in episcopi facultate sit inter adprobatos 
quem magis idoneum in Domino judicaverit eligere : S. C. 
m Portuen. parochialis 30 julii 1763, in Feretrana paro- 
chialis 8 februarii et in Lunen. Sarzanen. parochialis 5 
aprilis 1783, et in Tiburtina archipresbyteratus 22 augusti 
1806, et in Suvonen. archipresbyteratus 15 junii 1816, 
S Ut vero, indubie ipse electus fuisset, subindeque in 


CONCOURS. 


498 


praesens ipsi paroecia adjudicanda esset. Episcopus enim 
ore proprio in informatione ad S. V. O. fatetur, quod « sino 
al giorno in cui dagli esaminatori pro-sinodali fu dichia- 
rato il Calandra riprovato, il sottoscritto ha serbato di 
lui un ottimo concetto, che anzi aveva su di lui fissate 
le sue mire. » Cui apprime concordant plures epistolae, qua- 
rum exemplar prostat in actis, ab eodem rmo antistite ad 
actorem in causa conscriptae, in quibus plena manu existi- 
mationis, laudum et benevolentiae declarationes conge- 
runtur. 

Ex altera vero parte notandum occurrit, agendi ratio- 
nem examinatorum S. Agathae Gothorum reputandam non 
esse contrariam legi Tridentinge jubenti examinatores 
inquirere de aetate, moribus, doctrina, prudentia concur- 
rentium ; nam deficiente scientia, inutile videtur excutere 
coetera merita, cum concurrens ex unius defectu, inido- 
neus jam judicatus fuerit. Quod quidem a SS. Canonum 
dispositione minime devium esse videtur; quandoquidem 
si pro certo haberi debet quod ignorantes et indocti a 
parochiali munere arcendi sini, consequi videtur examina- 
tores tunc tantum ex legis dispositione super merita inqui- 
rere teneri quando concurrentes determinatos scientiae 
gradus, facto periculo, attigerint. Sic S. V. Ordo in causa 
Anagnina concursus 20 julii 1872, ex eo quod examina- 
lores prosynodales in vim longaevae consuetudinis haud 
merita expenderant sacerdotis Pace qui reprobatus quoad 
scientiam fuerat, proposito dubio: « An constet de nulli- 
tate concursus ad paroeciam S. Pancratii in casu » respondit: 
Negative ; quae quidem resolutio confirmari meruit in 
comitis 14 decembris ejusdem anni cum clansula et 
amplius. | 

Neque dicas, uti opinata est Beneventana curia, con- 
cursus nullitatem redargui ex eo quod in episcopi potes- 
tate non erat concursum indicere, dum parochialis eccle- 
siae collatio ad Sedem Apostolicam erat devoluta; siqui- 
dem vix legenti SS. 19 et 20 recitatae Benedictinae cons- 
titutionis contrarium apparet et fert praxis. 

Posita igitur validitate concursus, inutile prorsus foret 
Super provisione ecclesiae parochialis in persona D. Jan- 
nucci disquisitionem  institwere, quandoquidem prae suo 
competitore ipse dignior quoad scientiam et requisita 
apparet, tam si perpendantur acta concursus, quam si 
consideretur judicium editum ab examinatoribus et depu- 
tato consultore ; et quod majus est praeelectus ab episcopo 
fuit, et Apostolicae Datariae commendatus, a qua sui favore 
Bullam Apostolicam obtinuit, quae jam executioni fuit 
demandata. 

Flocci vero facienda videtur accusatio simoniae ab 
actore Calandra contra examinatores prolata, tum quia duo 
testes ab eodem producti sunt tantum de auditu, et eo- 
rum testimonia scripto exarata nulla authenticitatis nota 
firmantur, tum quia rmus antistes bonum testimonium 
perhibet de eorum moralitate in informatigne ad S. V. 
Ordinem edicens praetensam simoniam in vulgus editam 
fuisse ab actore Calandra. 

Minusque officere videtur quod asserit D. Calandra 
Bullam Apostolicam obreptionis subreptionisque vitio labo- 
rare ex eo quod in ejus impetratione neque de lite pen- 
dente penes curiam metropolitanam, neque de jure devo- 
lutionis ad Sedem Apostolicam facta fuerat mentio. Pontifex 
enim et de lite pendente et de jure devolutionis ad S. Sedem 
mentionem facit, omnibusque occurrit. En verba Bullae: 
« Cum itaque sicut accepimus parochialis ecclesia archi- 
« presbyteratus nuncupata S. Juliange V. ei M. terrae 
« Fraxii Thelesini S. Agathae Gothorum dioecesis quam 
« quondam Michael Angelus Saquella ipsius parochialis 





459 


« ecclesiae rector archipresbyter nuncupatus dum viveret 
« obtinebat, per obitum dicti Michaelis Angeli qui extra 
« Romanam curiam de mense octobris anni Domini pro- 
« xime praeteriti diem clausit extremum vacaverit ot 
« vacet ad praesens, illiusque collatio et provisio ad Nos 
« et Sedem Apostolicam hae vice spectet et pertineat... 
« etiamsi dicta parochialis ecclesia dispositioni Apostolicae 
« specialiter reservata existat, et super ea inter aliquos 
« lis, cujusstatum praesentibus haberi volumus pro expresso, 
« pendeat indecisa, dummodo tempore datae earumdem 
« praesentium non sit in ea alicui spocialiter jus quae- 
«.Situm ... eidem Antonio conferre et assignare auctori- 
« (ale nostra curetis... », 

Quibus huc usque animadversis, supervacaneum videtur 
de tertio dubio disquirere. Tantum meminisse juvat quod, 
si forte deprehendatur aliquod.in forma peccatum, hoc 
non semela S. Ordine sanatum fuit, ceu inter alias videro 
est in Ripana 12 julii 1788. 

Hisce breviter expositis, dignentur EE. VV. ea qua 
pollent sapientia ac juris peritia sequentia dirimere dubia. 

I. An constet de nullitate concursus in casu. 

II. An provisio sacerdotis Antonii Jannucoi sustineatur 
in casu. Et quatenus negative ad utrumque. 

III. An et cui parochialis ecclesia adjudicanda sit in 
casu. 

Sacra Congregatio Concilii respondendum censuit : 

Ad I. Negative. 

Ad. II. Affirmative. 

Ad III. Provisum in praecedentibus; Sacerdos autem 
Calandra vacet per decem die spiritualibus exercitiis in 
poenam illatae calumniae. Die 20 decembris 1879. 


ACTES DU CONCOURS 


Le concours est ouvert dans un 3ppartement du sémi- 
naire, à huit heures du matin. Mgr. l'évéque, trois 
examinateurs pro-synodaux, et les sept candidats inscrits 
sont présents. Le prélat récite l'oraison Deus qui corda 
fidelium etc. el enjoint aux examinateurs de faire dans 
ses mains le serment de remplir fidèlement leur charge 
de mettre de côté tout respect humain et toute affection 
et de prendre Dieu seul pour règle de leurs décisions. 

Chacun des examinateurs propose un cas de morale 
que les candidats doivent décider par écrit. 

Mgr. l’évêque dicte pour la version le second pa- 
ragraphe du catéchisme de S. Pie V, sur le sacrement 
d'extréme—onction. 

Il donne pour l'homélie en langue vulgaire l'évan- 
gile de S. Mathieu du septième dimanche après Pentecôte. 

Les concurrents sont prévenus que dix heures leur 
sont accordés pour les réponses aux trois cas de morale. 

Ill n'y a pas d'interrogatoire verbal. Tout se fait 
par écrit, conformément à l'encyclique de Clément XI 
Quo parochiales et à la bulle de Benoît XIV. 

N'étant pas possible de rapporter les réponses 
des sept concurrents, nous nous bornons à deux, savoir 
Antoine, nommé à la paroisse, et Calandra, totalement 
réprouvé par les examinateurs diocésains et par le 
consulleur de la S. Congrégation. 

"Au jugement du consulteur romain, Antoine explique 
fort bien la doctrine des empéchements d'honnéteté 
publique et d’affinité. La solution du cas est parfaite. 

Sur le sécond cas, tout esl bon pour la première 
question, si ce n'est qu'il n'applique pas bien la pro- 


DROIT PAROISSIAL. 


460 


position condamnée par Innocent XI. À laseconde partie 
il tombe dans la méme erreur que les autres par rap- 
port à la validité de l'absolution. 

Troisième cas. L'énumération des vœux est incom- 
plète. Il ma pas suivi le sentiment plus probable. 

Le consulteur décerne à Antoine 12 points pour 
les cas de morale, 3 pour la version, 2 pour l'homélie. 
En ce qui concerne les qualités morales: 2 points pour 
la préfecture du séminaire; 3 pour l'assistance spiri- 
tuelle des typhoides; 10 points pour l'approbation dans 
trois concours; 10 points comme vicaire curé durant 
cinq ans. Total: 38 points. . 

Passant à Calandra, le consulteur dit qu'il précise 
mal l'empéchement d'honnételé publique, et se trompe. 
La solution du cas est trés-mauvaise. On dirait qu'il 
ignore entièrement la doctrine de l'empéchement d'af- 
finité pour commerce illicite. Il prétend qu'on peut 
se marier validement malgré l'empéchement. 

Il se trompe sur le second cas. Dans le troisième 
il n'apporle aucune doctrine précise sur le vœu; la 
solution est étrangement erronée. 

Pour les cas, 0. Version, 2 points. Homélie, 3 points. 
Assistance des cholériques, & points. Professeur du sé- 
minaire, 6 points. Trois concours dans lesquels il est 
à peine approuvé, 6 points. Total, 23 points, insuf- 
fisants pour l'approbation. 

À la fin des actes du concours, se trouve la relation 
des examinateurs pro-synodaux. Assemblés à l'évêché 
le 27, 29 et 30 juillet 1878, c'est à dire quelques jours 
après le concours, les examinateurs procèdent au scrutin, 
en présence de l'évéque et de son chancelier, el rendent 
leur arrét sur chacun des candidats, en réunissant la 
science et les qualités morales. Cinq candidals sur sept 
sont approuvés; mais, comme j'ai dit, le consulteur 
romain en a écarté deux. Le procès-verbal du scrutin 
est signé par l’évêque, pariles trois examinateurs et le 
chancelier de l'évéché. 


PRAECIPUA ACTA CONCURSUS 
^ Die vigesima quinta mensis julii anni millesimi octin- 
gentesimi septuagesimi octavi in aula hujusce sacri semi- 
narii Sanctagathensis de mane hore duodecima Italica com- 
paruerunt illmus et rmus dominus episcopus Dominicus 
Ramaschiello, rmus dominus Josaphat primicerius Ruggiero, 
rmus dominus Vincentius thesaurarius Ferrara, et rmus 
dominus Aloysius canonicus Theologus et provicarius ge- 
neralis Mosera, examinatores prosynodales; nec non oppo- 
sitores, seu concurrentes rndus dnus Antonius parochus 
Renzi, reverendus dominus Ántonius vicarius curatus Jan- 
nucci, reverendus dominus Antonius vicarius Jannotta, An- 
gelus mansionarius della Ratta, rndus Alphonsus canonicus 
Calandra, rndus dnus Pascalis sacerdos Mauro, et rndus 
Alphonsus sacerdos Jannucci; et invocato Sanctus Spiritus 
auxilio, et recitata oratione: Deus qui corda fidelium, etc. 
a praelaudato illmo et rmo episcopo injunctum fuit dnis 
examinatoribus prosynodalibus, ut in ejus manibus jura- 
mentum praestarent de fideliter munus suum exercendo, 
qui singulariter singuli coram concurrentibus ad Sancta 
Dei Evangelia praestiterunt; atque se se omnes, humano 
respectu remoto, omnique affectione posthabita hoc munus 
examinandi fideliter perfuncturos, et Deum tantummodo 
prae oculis habituros promiserunt et juraverunt. Deinde 





461 


per eosdem examinatores prosynodales moralia dubia, ut 
inferius proposita fuerunt. 

Primus casus. Marcantonius valide contractis sponsa- 
libus cum Rosa rem habuit cum Francisca sorore uterina 
illius. Nunc pernoscens, quod neque cum prima, neque 
cum secunda matrimonium contrahere possil, vellet uxo- 
rem ducere vel consobrinam Rosae a parte patris vel con- 
sobrinam Franciscae etiam a parte patris. His positis quae- 
nitur: 

1. Quid impedimentum publicae honestatis, et quo- 
tuplici ex capite contrahitur? 

2. Quid impedimentum affinitatis, quomodo contrahitur, 
et ad quem gradum extenditur? 

8. Potest ne Marcantonius ducere uxorem vel conso- 
brinam Rosae, vel consobrinam Franciseae, ut in casu? 

Secundus casus. Augustinus hoc anno necessitate coactus 
putans ei esse licitum in necessitate furari, furatus est Titio 
pluribus vicibus quadraginta nummos aureos. Paucis ab- 
hinc diebus sacerdotem adivit, et in confessione inter alia 
patefecit hoc furtum; sacerdos dixit eum in furando non 
peccasse, et absolvit. Quaeritur: 

1. Peccavit ne Augustinus in furando, et si peccavit 
quot peccata commisit? 

— 2. Gessit se bene sacerdos, et absolvit ne valide An- 
gustinum? 

3. Utrum Augustinus contraxit obligationem restituendi, 
et quatenus affürmative tenetur ad restitutionem Augusti- 
nus an Sacerdos? 

Tertiws cásus. Euphrasia confessarium adivit, et con- 
fessa est se constante matrimonio cum Emygdio, fecisse 
votum castitatis implendum, soluto matrimonio, quod vo- 
tum irritatum fuit ab Emygdio, et mortuo Emygdio, iniisse 
secundum matrimonium cum Terentio. Confessarius exis- 
timans nullum esse secundum matrimonium ob votum 
castitatis negavit Euphrasiae absolutionem, et facto ei 
praecepto non petendi, et non reddendi debitum seripsit 
ad Sacram Datariam. His positis, quaeritur: 

1. Quis possit irritare votum? 

2. Quid dicendum de impedimento cognito a confessariof 

9. An bene se gessit eonfessarius in casu? 

Post hac praenotatus illmus ac rmus dominus episco- 
pus praesentem paragraphum catechismi Romani pro Ita- 
lica versione dictavit. De sacramento Eztremae Unctionis. 

S secundus. Quamobrem istud sacramentum extrema unctio 
appelletur? 

Ut igitur, quae ad eam explicationem magis necessa- 
ria sunt eodem fere ordine qui in aliis sacramentis ser- 
vatus est exponantur, primum illud tradendum erit, hoc 
sacramentum idcirco extremam unctionem appellatum esse, 
quod haec omnium sacrarum unctionum, quas Dominus 
Salvator noster Ecclesiae sue commendavit, ultimo admi- 
nistranda sit. Quare haee ipsa unctio a majoribus sacra- 
mentum etiam unctionis infirmorum, et sacramentum exeun- 
tium dieta est: quibus vocabulis fideles in memoriam no- 
vissimi illius temporis facile redire possunt. 

Deinde pro conciuncula vulgari sermone exponenda 
adsigaatus fuit textus evangelii S. Matthaei ex capite sep- 
timo de Dominica septima post Pentecostes. 

In illo tempore etc. 

Denique his omnibus persolutis, et dato concurrenti- 
bus termino horarum decem pro responsionibus ad prae- 
dietos casus morales illmus et rmus dominus episcopus, 
et examinatores prosynodales se subscripserunt. 

Responsio R. D. Antonii Jannucci. Ad primum casum. 

Resp. 1. Impedimentum publicae honestatis est spe- 
cles affinitatis quae oritur tum ex sponsalibus inter spon- 


CONCOURS. 


402 


sum ef consanguineam alterius, tum ex matrimonio rato 
inter alterutrum conjugem et consanguineos alterius. Hinc 
pateb ex dupliei eapite contrahi, nempe ex sponsalibus et 
matrimonio rato. 

2. Affinitas est propinquitas personarum orta ex copula 
carnali inter alterutrum copulatorem et consanguineos alte- 
rius. Contrahitur autem 1° ex copula illicita nempe for- 
nicaria etc. 2° ex copula licita nempe commercio conju- 
gali: 3° inter ipsos conjuges, si alteruter habeat rem cum 
consangurmeis alterius: sed haec copula incestuosa debet 
esse in primo aut secundo gradu. — Affinitas ex copula 
illicita extenditur ad secundum gradum. Affinitas ex copula 
lieita extenditur ad quartum gradum. — Affinitas vero 
inter conjuges ex copula incestuosa cum consanguineis 
alterius in dictis gradibus non dirimit matrimonium, sed 
tandum privat adulterum jure petendi debitum. ] 

9. Marcus Antonius potest ducere uxorem consobri- 
nam Hosae; quia impedimentum publicae honestatis ortum 
ex sponsalibus valide contractis cum Rosa dirimit tan- 
tum in primo gradu; atqui consobrina Rosae est in secundo 
gradu cum ea, ergo etc. — Praenominatus Marcus Anto- 
nius non potest ducere uxorem consobrinam Franciscae : 
eo quod ex copula carnali illieita inter dictos Marcum 
Antonium et Franciscam, orta est/affinitas quae ex copula 
carnali illicita dirimit usque ad secundum gradum; atqui 
eonsobrina Franciscae est cum ea in secundo gradu, ergo etc. 

Ad secundum casum. Resp. 1. Si Augustinus furatus 
est in extrema necessitate non peccavit; quia in extrema 
necessitate omnia sunt communia. Patet ex propositione 
damnata: Permissum est furari non solum in extrema ne- 
cessitate, sed etiam in gravi. Plures docent Augustinum 
pariter non peccasse, si furatus esset in quasi extrema 
necessitate. — In gravi necessitate et a fortiori communi 
Augustinus peccavit, uti clare colligitur ex allata et damnata 
propositione. Unieum commisit peccatum, si habuit ab 
initio intentionem perveniendi pluribus vicibus ad dictam 
Summam quadraginta nummos aureos. Ratio est: quia 
furta plurium vicium sunt tot actus partiales, qui con- 
currunt ad constituendum unicum objectum totale. — Si 
vero Augustinus ab initio non habuit intentionem perve- 
niendi ad dictam summam, tunc tot commisit peccata 
quoties furatus est materiam gravem, vel quoties per 
furta levia ratione materiae coalescentis pervenit ad gravem, 
vel ut alii dicunt quoties furandi intentionem renovavit. 
Ratio est: quia tunc habentur actus moraliter interrupti 
et distincti, qui specialem constituunt malitiam seu defor- 
mitatem. 

2. Si Augustinus furatus est in extrema necessitale, 
Sacerdos se bene gessit et valide absolvit, modo Augus- 
tinus non habeat aliunde rem aut spem certam restituen- 
di. — Si vero furatus est in gravi et ih communi neces- 
sitate, sacerdos gessit se male, et invalide absolvit, quia 
exemit poenitentem a stricta obligatione justitiae. 

3. Augustinus in extrema necessitate nullam contrarit 
obligationem restituendi, modo non habeat aliunde rem aut 
spem certam rest tuendi. — In gravi autem et in communi 
necessitate contraxit obligationem restitutionis et quidem 
gravem, quia jus Titii violavit in re gravi. In hoc casu 
Augustinus primario restituere debet, quia ipse directe 
jus Titii violavit. Confessarius vero tenetur sub gravi 
Augustinum admonere de facienda restitutione: sed si iste 
nolit, vel impotens postea effectus sit, tunc. confessarius 
restituere debet; quia ex officio damnum tertii impedire 
debebat. Non tenetur. confessarius restituere si inculpabi- 
liter ei invincibiliter exemit Augustinum ab onere resti- 
tutionis, sed adhuc illum sub levi praemonere debet. Ratio 








463 


primi; quia ubi nullum violatum est jus culpabiliter, | 


nulla est facienda reparatio. Ratio secundi: quia obliga- 
tio gravis nequit eum levi aut nulla culpa consistere. 
Ad tertium caswm. Resp. 1. Quisquis habet potesta- 
tem dominativam, uti sunt superiores ordinum Regularium 
potest subditorum vota irritare: quae vota semel irritata 
non reviviscunt. — Omnis vero dominus et superior po- 
test irritare vota in iis quae sunt laesiva sui juris. Hinc 


vir potest irritare omnia uxoris vota in eo, quod matri-. 


monium impediunt, et vicissim; sed haec vota reviviscunt 
. Statim ae adimpleri possunt sine laesione juris superioris 
et domini. 

2. [mpedimentum cognitum a confessario esb votum 
castitatis perpetuae seu temporaneae: quod votum est im- 
pedimentum impediens non dirimens matrimonium; nam 
votum quod dirimit matrimonium est volum solemne 
câstitatis emissum in Religione ab Ecclesia approbata. 
Hinc confessarius erravit existimando secundum Euphrasiae 
matrimonium esse nullum; nam est solummodo illicitum. 

3. Male se gessit confessarius, si votum Eupbrasiae 


fuit castitatis. temporaneae. Ratio est: quia iniens matri- 


monium cum tali voto graviter peccat illud contrahendo et 
prima vice consummando sive petat, sive reddat: sed postea 
licet ei petere et reddere, cum votum inane evaseril. 
In hoc casu confessarius praeceptum  Euphrasiae facere 
non debebat hon petendi, neque reddendi debitum ; neque 
requirebatur dispensatio. — Si votum Euphrasiae fuit 
casbitatis perpetuae, tune confessarius bene se gessit fa- 
ciendo praeceptum Euphrasiae neque petendi neque red- 
dendi et dispensationem postulando in primo bimestri; 
quia tunc Euphrasia non potest neque petere neque red- 
dere debitum, vel ingredi potius debel religionem ad 
votum adimplendum. Elapso vero bimestri confessarius 
oppoterat quidem prohibere petitionem debiti, sed non red- 
ditionem. Dispensatio a Dataria petenda est in volto per- 
petuae castitatis, modo difficilis non sit recursus ad Da- 
tariam ipsam, et periculum adsit in mora: et tunc episcopus 
posset dispensare. Ab episcopo pariter est petenda dispen- 
satio voti castitatis temporaneae ante matrimonium con- 
trahendum, sed postea non requiritur dispensatio quia 
votum inane effectum est. 


RESPONSIONES P. D. ALPHONSI CALANDRA 


Ad primum respondeo. — Est inhabilitas ad valide 
contrahendum matrimonium inter personas, quae inter se 
vel sponsalia valida, vel rata sive valida sive invalida na- 
trimonia inierunt. — Hoc autem impedimentum, ut ex 
ipsa definitione patet, duplici ex fonte exoritur; nempe vel 
ex sponsalibus, (quae ad id producendum esse debent va- 
lida, determinata quoad personam, et absoluta, ut ait Sca- 
vini), vel ex matrimonio rato sive sit validum, sive sit 
invalidum. — Excipite, si invaliditas oriatur vel ex defectu 
eonsensus, vel ex sponsalibus absolutis, determinatis, va- 
lidis, initis cum consanguinea illius, cum qua invalide 
contractum est, matrimonium. — Ratio enim primae ex- 
eeptionis est, quod jure nullum impedimentum inducit 
matrimonium nullum defectu consensus. Ratio autem se- 
eundae exceptionis est, quod jure ipso imponitur obligatio 
redeundi ad consanguineam cum qua inita prius fuere 
sponsalia; modo, ut intelligere facile est, non interfuit illi- 
eita copula; quia tum neutram potest ducere uxorem; neque 
eam nempe, cum qua iniit sponsalia propter impedimentum 
eonsanguinitatis.ex dicta copula cum eon:anguinea sponsae 
consummata; neque eam, quam invalide duxit uxorem ob 
impedimentum publicae honestatis ex sponsalibus cum so- 
rore ejus contractis exoriens. 


i 


DROIT PAROISSIAL. 


464 


Ad secundum respondeo. — 1. Est inhabilitas dirimens 
matrimonium inter virum et consanguineos uxoris, et vice- 
versa inter uxorem et consanguineos viri. 2. Contrahitur 
copula carnali sive licita sive illicita inter virum et mu- 
lierem habita. 3. Si affinitas ex copula licita exoritur, ad 
quartum usque gradum se extendit impedimentum; si au- 
lem ex illicita, ad secundum usque protenditur. — 8ic jure 
ecclesiastico. 

Ad tertium respondeo Marcantonium posse ducere uxo- 
rem et sororem consobrinam Rosae er parte patris et so- 
rorem consobrinam Franciscae item ex parte patris. Potest 
consobrinam Rosae; quia Rosa suae consobrinae consan- 
guinea est in secundo grado, ad quem non se extendit 
impedimentum: potest et ducere consobrinam Franciscae; 
quia per copulam. habitam, si affinitatem contraxit cum 
consanguineis ipsius Franciscae, eandem quidem non con- 
traxit cum consanguineis viri ipsius Franciscae, affinitas 
enim affinitatem non parit. 

Ad secundwm casum. 

1. Augustinum, si invincibiliter id putabai quod in casu 
dictum est, omnino non peccasse; quia nulla culpa, ubi 
nulla legis cognitio. 

2. Augustinum peccasse, si vincibiliter id existimabat 
quod in casu; quia, posita erroris vincibilitate, ad eam 
deponendam diligentiam adhibere debebat, qua non adhi- 
bita, ipse causa fuit illati damni culpabilis saltem in causa. 
Peccavit autem toties, quoties furatus est, modo singula 
furta, propter ejus intentionem tantum furandi ab initio 
habitam, non coeuntur in unum; hoc enim in casu (qui, 
ui videtur, abest in Augustino) unum, licei maximum pec- 
catum commisit. 

9. Augustinum rursus non peccasse si in eo casu se 
invenit ut nullam diligentiam adhibere potuisset, et quod 
fuit minus malum existimavit, vel si diligentiam adhi- 
buit, et homines se doctiores, vel aliter [sentientes non 
invenit; quia, ut patet ignorantia licet in se vincibilis, per 
accidens invincibilis evasit. 

Ad secundum. 1. Si Augustinus ea ignorantia labora- 
bat, quam superius in prima et tertia responsione exposui, 
Sacerdos bene se gessit, et valide absolvit. Nam |quod 
Augustinus non peccavit, luce clarius ex dietis apparet; 
quod autem valide absolvit, ex eo vel maxime patet, quod 
nec jurisdictio, uti supponitur, ex parte confessoris deerat, 
nec, ex poenitentis parte actus ad validam sacramenti su- 
sceptionem deesse videntur ratione patrati furti. 

2. Si vero Augustinus ignorantia detinebatur ut in 
gecundo responso, male se gessit confessarius, sed ut mihi 
videtur, valide absolvit, si aliunde requisiti poenitentis 
actus non deessent. Quod male se gessit celare patet ex 
eo, quod sontem insontem judicavit. Quod autem valide 
absolvit per se patet; quia ad validam absolutionem nihil 
deficere videtur neque ex parte confessarii, qui Juridictione 
munitus supponitur, neque ex parle poenitentis, si res uti 
in se erat, exposuit, et aliunde necessarias sacramenti dispo- 
sitiones habebat. 

Ad tertium, Si res ita est, ut in prima et tertia primi 
easus responsione exposita fuit, Augustinus nullam resti- 
tuendi obligationem contraxit. Quia ut quis ob damnum 
illatum obligationis vinculo teneatur, requiritur ut actio 
ejus tum efficax damni causa, tum theologice culpabilis 
inveniatur, quae ultima res in Augustini damnificatione 
per furtum patratum abfuisse supponitur. Si vero res ita 
se habuit, ut in secunda ad primunx easum responsione 
enarrata est, Augustinus ob contrariam rationem restituendi 
obligatione ligatur. Jam vero, hoc casu affirmativo posito 
venio ad quaesitum: Augustinus ne an sacerdos tenetur 


465 


ad restitutionem? Quae quaestio ut clare solvatur, distinc- 
iam refero responsionem. Dico igitur. 

1. Si confessarius culpabiliter Augustinum deobligavit 
jam paratum ad restitutionem faciendam, ante omnia te- 
netur ex justitia, etiam extra confessionem, petita licentia, 
monere Augustinum de suo errore, et rationibus contrariis 
ad id eum inducere ut restitutionem faciat. Quod si dum 
id agitur, Augustinus factus est impar solvendo, ipse con- 
fessarius restituere tenetur; quia ipse solus fuit causa 
eficax et culpabilis ne facta fuerit tempore debito resti- 
tutio. Si vero Augustinus par adhuc solvendo, posita con- 
fessarii retractatione et contrariis rationibus ad id adductis 
ut fieret restitutio, restitutionem facere recuset, teneatur 
confessarius ipse nec ne, quaestio est nimis inter mora- 
listas agitata. Alii enim excusant confessarium, quia desiit 
per consilii revocationem et contrarias ad id adductas ra- 
tiones esse causa damni efficax et culpabilis. Alii econtra 
eam accusant ea ducti ratione, qnod ejus consilium licet 
materialiter fuerit revocatum, formaliter tamen influere 
perrexit. 

2. Si confessarius culpabiliter Augustinum ab obliga- 
lione exemit, et Augustinus aliunde ita animo comparatus 
erat, ut nullatenus, licet confessarius ad id eum inducere 
vellet, restitutionem perageret, confessarius nulla videtur 
obligatione teneri; modo ne dicatis ad videndum chari- 
tate teneri, si forte Augustinus, retractato consilio, ad id 
adhibitis rationibus contrariis, voluntate ejus in oppositum 
mutata, ad restitutionem induci possit. Ratio responsionis 
ab onere restitutionis confessarium eximentis, ea est, quod 
ejus actio, si fuil culpabilis, damni illati per non factam 
restitutionem, causa efficax nullatenus fuit. 

3. Si tandem inculpabiliter id egit confessarius, non 
ipse sed Augustinus, ulii patet, ad restitutionem tenetur: 
tenetur autem confessarius, meliori quo possit modo, et 
sine suo magno incommodo et consilium retractare, et poe- 
nitentem monere, ut fiat restitutio. Sed quo titulo ad id 
tenetur charitatisne an justitiae? Diversi diversa ferunt. 

Ad  tertiwm casum. Ad primum. Votum duplici ratione 
irritari polest, directe nempe vel indirecte. Hac posita 
distinctione respondeo. 

1. Directe irritare possunt omnes et soli illi, qui po- 
testatem dominativam in subditorum voluntatem possident. 

Hinc potest Pontifer Summus in tota Ecclesia, episcopus, 
et vicarius sive capitularis, sive episcopi in tota dioecesi; 
possunt superiores regularium; possunt patres, si, dum 
filii sunt impuberes, vota fecerunt; possit nec ne mater, 
quaestio. Possunt nec ne mariti uxorum, et uxores mariti 
vota irritare directe, est quaestio et lis adhuc sub judice est. 
Probabilius possunt ut mariti possunt. Sed quid nomino car- 
dinales in suis Ecclesiis, quid caeteri praelati jurisdictionem 
externam habentes ? 

2. Possunt irritare indirecte vota omnes illi, qui do- 
minativam potestatem habent sive in res sive in actus, 
qui cum voti adimpletione conciliari non possunt. Hinc patres 
vota filiorum sive realia, modo res familiae sint, et non 
propriae, sive personalia. Hinc vir uxoris, ut uxor viri 
vota, quae cum debiti conjugalis solutione stare non possunt. 

Ad secundum dicendum. 1. Confessorem male cogno- 
risse impedimentum in casu, quia votum ut in casu non 
dirimens, ut ipse putavit, sed impediens impedimentum 
est. Hinc. 

Ad tertium respondeo male se gessisse confessarium. 
l. Quia si secundum opinionem probabiliorem, vir uxoris 
suae Euphrasiae votum vere irritum fecit, ipsa nullo im- 
pedimento nupsit secundo viro ae proinde poterat ei red- 
dere et petere. 2. Quia, si dicere volumus, secundum 


19° série. 


CONCOURS. 


466 


opinionem contrariam, votum Euphrasiae non fuisse irri- 
tatum: tunc et validum fuit matrimonium ejus cum se- 
cundo viro; quia impedimenta impedientia si vetant fs- 
cienda, facta connubia nequaquam retractant seu dirimunt. 
Et in hoc casu, si ratione voti debiti petitionem, quo jure 
redditionem interdicere poterat? 3. Quia, si ei obtinere 
volebat dispensationem, ut etiam petere posset non ad Da- 
tariam sed ad episcopum recurrere debebat. Quomodocum- 


que ergo res ipsa consideratur, confessarius pessime se 
gessit. 


RELATIO RXAMINATORUM 


Die vigesima septima, vigesima nona, et trigesima men- 
sis julii 1878, examinatores prosynodales in aula episco- 
palis palatii Sanctagathensis ad scrutinium devenerunt, 
praesente illmo et rmo domino episcopo Dominico Rama- 
schiello, ejusque cancellario, et adprobaverunt concurrentes 
hoc modo. Quoad scientiam primo loco reverendum domi- 
num Alphonsum Jannucei cum punctis duo de viginti, 
secundo loco, reverendum dominum Antonium Jannucei 
cum punctis tredecim cum dimidio, tertio loco reverendum 
dominum Antonium Jannotta cum punctis septem cum di- 
midio, quarto loco reverendum dominum Antonium Rensi 
cum punctis quinque, et quinto et ultimo loco reverendum 
dominum Paschalem Mauro cum puncto uno cum dimidio, 
exceptis his duobus sacerdotibus Alphonso canonico Calandra 
e Angelo mansionario della Ratta; sed consociatis punctis 
arcto foedere quoad scientiam et requisita juxta canones, 
eosdem concurrentes adprobaverunt modo, quo sequitur, 
scilicet reverendum dominum Antonium Jannucci in primo 
loco cum punctis triginta septem, reverendum dominum 
Paschalem Mauro in secundo loco cum punctis viginti qua- 
tuor cum dimidio, reverendum dominum Alphonsum Jan- 
nucci in tertio loco cum punctis viginti, reverendum do- 
minum Antonium Jannotta in quarto loco cum punctis 
septem et octo, et tandem reverendum dominum Antonium 
Renzi cum punctis septemdecim; et sic retulerunt prae- 
laudato illmo et rmo episcopo, qui ex quinque adprobatis, 
ut supra, magis idoneum ad gubernandam vacantem ec- 
clesiam archipresbyteralem curatam S. Julianae Virginis 
et Martyris terrae Fraxii Telesini, selegit sacerdotem prae- 
dictum rdum dominum Antonium Jannucei vicarium cu- 
ratum de praesenti ecclesiae parochialis S. Thomae Aqui- 
natis extra moenia Sanctagathensis civitatis. Hinc praelau- 
dati examinatores prosynodales suscepto calamo subscri- 
pserunt. 


À VIS DU CONSULTEUR 


Des circonstances qui ne sont pas relatées dans le 
folium, se lisent dans l'ouvrage du consulteur. Ainsi, 
l'évéque désirait se dispenser du concours; il en de- 
manda l'autorisation au Saint-Siége, mais il essuya un 
refus complet; une lettre de son éminence le cardinal 
Sacconi notifia au prélat que le Saint-Pére refusait 
absolument la dispense du concours. 

Dévolution. Afin d'obvier à la négligence des évêques 
qui ne confèrent pas les dignités et charges ecclésiastiques 
dans le terme prescrit, la dévolution fut introduite. Cette 
disposition remonte au troisième concile général de La- 
tran. Alexandre III ordonna de conférer les canonicats, 
les paroisses et les offices dans les six mois de la va- 
cation. Si l'évêque diffère, le chapitre pourvoit. Si la 
collation appartient au chapitre, l’évêque nomme à la 
charge vacante. Si tous négligent, le métropolitain dispose. 


30 


467 


S..Pie V prescrivit des dispositions spéciales au 
sujet des paroisses, en réservant au Saint-Siége la colla- 
lion de celles que les évêques négligeraient de remplir, 
au concours, dans les six mois de la vacation. Supposé 
que l'évéque nomme le curé, dans les six mois mais 
sans tenir le concours: la paroisse sera-t—elle réservée 
aa Saint-Siége ? C'est évident, suivant la bulle de 
S. Pie V; au surplus, cette nomination est frappée de 
nullité par le concile de Trente et par la bulle méme 
de S. Pie V. La paroisse continue donc d'étre vacante 
en droit el en fait, et la dévolulion a lieu. 

Quoique l'évéque perde le pouvoir de conférer la 
paroisse, il doit cependant tenir le concours. En effet, 
la dévolution regarde la collation et non les actes pré- 
liminaires. La constitution de Benoit XI: Cum sllud 
prescrit généralement pour les canonicats et les paroisses 
réservées au Saint-Siége à un tifre quelconque, que les 
évéques doivent intimer le concours, sans la moindre 
difficulté; ils n'ont pas besoin d'autorisation à cet égard. 
En effet, la bulle les oblige d'adresser les actes du 
concours au Saint-Siége: où sont ces actes, si l'évêque 
ne tient pas le concours ? 

.. Concours. Le concile de Trente remit aux conciles 
provinciaux le soin de décider si les candidats seraient 
appelés par un édit public. C'est la forme qui prévalut 
communément. La bulle de S. Pie V In conferendis sup- 
pose clairement que l'on appelle tous ceux qui veulent 
concourir. En effet, on lit dans le décret de Trente: 
« Que l’évêque nomme dans le délai de dix jours ou 
tout autre terme qu'il fixera, quelques cleres aptes à 
rógir l'église; que cependant il soit libre à d'autres qui 
connaliraient quelques clercs également dignes, de porter 
leurs noms, afin qu'on puisse faire ensuite une enquéte 
diligente sur leur âge, leurs mœurs et leur suffisance. 
Et si l'évéque, ou le concile provincial croit à propos 


et bon, qu'on appelle par un édit public ceux qui vou- 


dront étre examinés. » Progrés considérable en quelques 
années. La bulle de S. Pie V s'exprima de cette façon: 
« Que l'évêque notifie par écrit la vacation de la pa- 
roisse, afin que ceux qui veulent concourir, se fassent 
connaitre; que chaque concurrent porte au chancelier 
épiscopal tous les documents des charges qu'il a rem- 
plies et les titres de ses mérites. Que se chancelier 
dresse l'abrégé de ces attestations et en donne copie 
à l’évêque ou vicaire général et aux examinateurs. » 

Formalités du concours. Le concile de Trente, la 
bulle de S. Pie V, l'encyclique de la S. Congrégation 
du Concile Quo parochiales de 1721, enfin la consli- 
tution Cum illud de Benoit XIV ont réglé jusqu'aux 
plus pelits détails la tenue des concours. 

Le concile de Trente: « Qu'au jour indiqué, les sujets 
inscrits soient examinés par l’évêque, ou bien, en cas 
d'empéchement par son vicaire général et par les autres 
examinateurs, trois au moins; si les votes des exami- 
nateurs sont égaux ou singuliers, l'évéque ou son vi- 
caire pourront accéder. Que ces examinateurs soient 
proposés chaque année par l'évéque ou son vicaire dans 
le synode diocésain, au nombre de six tout au moins, 
el qu'ils soient agréés par le synode, et approuvés par 
lui. » 

La bulle de S. Pie V fail intervenir les chanoines 


DROIT PAROISSIAL. 


468 


de la cathédrale dans la désignation des examinaleurs 
synodaux: « Qu'au jour indiqué les candidals soient 
examinés pardevant l'évéque ou le vicaire. Que les 
examinateurs soient proposés dans le synode diocésain 
par l'évéque ou son vicaire el par le chapitre de l'église 
majeure, au nombre de six au moins. Que trois de ces 
examinaleurs jurent d'examiner en mellant tout respect 
humain de cóté. » 

Encyclique Quo parochiales: « Que tous les con- 
currepis soient examinés de la même manière. Savoir, 
que les mémes questions, les mémes cas, les mémes 
textes de l'évangile soient proposés à tous les concur- 
renis. Que les mêmes cas et les mêmes questions soient 
commüniqués à tous en méme temps. Qu'on donne 
à tous le méme temps déterminé pour résoudre les cas 


proposés. Que les concurrents soient enfermés dans la 


chambre saus pouvoir sortir, et que l'on donne ce qu'il 
faul pour écrire. Que tous écrivent de leur propre main, 
et signent. Que les réponses soient écrites en latin, el 
l'homélie dans la langue usuelle. Que les réponses et 
l'homélie soient contresignées par le chancelier et les 
examinateurs, et par le coneurrent. » La bulle Cum 
illud de Benoit XIV confirme toutes ces dispositions. 

Le consulteur de la S. Congrégation réfute longue- 
ment la prétention de repousser la bulle du 28 septembre 
1878. comme subreptice et obreptice. Enfin, il examine 
d'aprés les actes du concours les mérites scienlifiques 
et les qualités morales des candidats dont il s'agit. 
Ayant relaté plus haut celte partie, nous n'avons rien 
que nous puissions ajouter. Voici les principaux pas- 
sages du consulteur. 


. VOTUM CoNSULTOBIS 


Eminentissimi ac reverendissimi patres — Supremo 
vestro, eminentissimi patres, judicio definienda proponitur 
causa, quae (si mihi fas est libere loqui) orta ex ambi- 
bitione, per imprudentiam crevit non sine animarum de- 
trimento, et discrimine episcopalis dignitatis. 

Alphonsus Calandra presbyter oppidi Fraxii Telesini 
S. Agathae Gothorum dioecesis, qui pluries Bibi ab episco- 
po sponte oblata beneficiá singulis vicibus recusavit, oc- 
casione tamen vacationis ecclesiae curatae oppidi sui ad 
euram animarum perdifficilem et periculis plenam ita in- 
elinari visus est, ub se idoneum pastorem prae aliiB esse 
existimans (ut in processu) judicium episcopi sui respuens, 
post metropolitani sententiam ad tribunal S. Congregatio- 
nis Concilii appellans accedit. 

Cum archipresbyter ecclesiae curatae S. Julianse V. M. 
de hac vita migrasset die 19 mensis octobris anni 1877, . 
episcopus, cujus erat beneficio curato providere (quia 
ejus liberae collationis) post quatuor menses a die vaca- 
tionis, ad Sanctam Sedem supplieem libellum misit, quo 
dispensationem a concursu faciendo efflagitabat. Interea 
idem episcopus quamvis virtutibus omnibus ornatus, sim- 
plex tamen corde, sive per litteras, sive per sermones, 
quos cum amicis ejusdem presbyteri persaepe conferebat, 
nimium sperare permittebat Alphonsum Calandra hodie ap- 
pellantem curae S. Julianae fore praeficiendum. 

Accepto per Emum Sacconi responso S. Sedis, quae 
dispensationem concursus omnino negabat, ideoque epis- 
copus ad concursum indicendum teneri edoctus, post tres 
alios menses, nempe novem elapsis mensibus a die mor- . 
tis Angeli Taquella computatis, et ad instantiam promo- 





469 CONCOURS. 470 


toris fiscalis euriae suae concursum induxit die 7 julii 1878 
terminum adscriptionis concurrentium in decimo die prae- 
finiendo. Verum die XV ejusdem mensis terminum con- 
vocationis concurrentium ad alios octo dies prorogavit. 
Tandem die XXV ejusdem mensis et anni ad tramites 
canonum tres prosynodales examinatores, morales quaes- 
tiones ab examinandis persolvendas dederunt; et’ dato 
eoncurrentibus pro sustinendo periculo decem horarum spa- 
to, de omnibus peractis scripturam exhararuni manu tam 
episcopi quam examinatorum signatam. Tribus diebus 
elapsis examinatores judieium de concursu dederunt et 
pro unoquoque concurrentium cumulative punctis scientiae 
et idoneitatis rite libratis approbarunt 1° loco Antonium 
Iannueci eum punotis triginta septem ; 2° loco Paschalem 
Mauro cum punetis viginti quatuor cum dimidio; 8° loco 
Alphonsum Iannueci eum punetis viginti; 4° loco Antonium 
Jannotta cum punctis decem et octo; 5? loco Antonium 
Renzi cum punctis decem et septem. Reprobarunt Alphon- 
sum Calandra et Angelum della Ratta. 

Episeopus in simplicitate cordis voluit ut iterum una 
secum scripta Alphonsi reviderentur, sed peracto secundo 
examine Alphonsus Calandra iterum reprobatus exivit. 
Tunc episcopus primum ex approbatis elegit; et cancel- 
larius curiae eodem die Antonio Jannucci electo notitiam 
de sua promotione dedit ad curam S. Julianae V. M. op- 
pidi praedicti Fraxii Telesini. Alphonsus Calandra ad me- 
tropolitanam curiam Beneventi appellavit; et appellationis 
eapita fuerunt quae sequuntur : 

l° Episcopus carebat jure indicendi eoncursum, quia 
benefietum ob negligentiam episcopi devolutum erat San- 
ctae Sedis. 

2° Examinatores suspecti de simonia irrationabile ju- 
dicium tulerunt eirca scientiam et idoneitatem appellantis. 

Viearius generalis metropolitanae eccleside Beneventi 
postquam acta concursus petiisset, curiam suffraganeam 
S. Agathae Gothorum interrogavit: Quanam facultate indi- 
Ierit concursum ? Curia suffraganer respondit: « propria 
potestate nam beneficium vacatum erat liberae collationis 
episcopis. >. Verum elapsis duobus mengibus recordatus 
est episcopus epistolae per Emum Sacconi acceptae, circa 
dispensationem a concursu; et quia in illa epistola Emus 
edocebat episcopum de suo officio indicendi concursum, 
putans se in illa circumstantia, delegatione apostolica esse 
communitum respondit curiae metropolitanae concursum 
indirisse tamquam apostolicum delegatum. Attamen dum 

curia metropolitana respuebat episcopi opinionem, et ad 
examen novum advocandum se accingebat, episcopus per- 
sonaliter Antonium Jannueci in possessionem realem curae 
animarum praedictae ecclesiae immittebat. Dum ritus age- 
retur Alphonsus Calandra elata voee exclamavit : - Quid 
agis, episcopef qua facultate fungeris? Quis est hic cui 
beneficium confers? - Episcopus respondit: Hoc ago tam- 
quafn S. Sedis delegatus. - Alphonsus subjunxit; - suni 
haec opera iniquitati. - Ab illo die populus in dua par- 
tes divisus caret tranquillitate. 

Episcopus haec peragebat, quia Antonius Jannueci a 
Sacra Dataria collationis beneficii bullam acceperat, adhuc 
spud metropolitanam curiam lite pendente. Tunc curia me- 
tropolitanae ecelesiae Beneventi sententiam tulit: « Non 
esse locum revisioni concursus. » 

Alphonsus Calandra ad Sacram Concilii Congregatio- 
nem se contulit postulans ut deelaretur nullitas bullae 
impetratae eo quod vitio subreptionis et obreptionis irre- 
tita invenitur; et denuo concursus indicatur secluso An- 
tonio Jannueci. 

Quamvis bulla collationis evidenter indicet ea omnia 


quae citra juris formam peracta suni, per pontificis aut- 


toritalem esse sanata, perutile tamen existimo ad truti- 
nam revocare omnes actus praedictae provisionis, ut om- 
nino instantia appellantis perseverans per supremam Con- 
gregationis sententiam cesset..... 

Maximam continuo sollicitudinem in administrandis et 
in conferendis beneficiis Ecclesia cuique episcopo commen- 
davit, ut divini cultus ministerium novis semper augere- 
tur incrementis, ef animarum cura nullo pateretur detri- 
mento. Inter multiplices autem circumstantias, in quibus 
reservationis vel devolutionis jura circa beneficia vacantia 
suprema Sedes exercet, habetur illa devolutionis causa, 
quae per negligentiam episcoporum in providendo oritur, 
qua ipsi facultaie privantur conferendi beneficium vacams 
liberae collationis eorum, pro illa vice tantum, qua illud 
infra sex menses a die habitae notitiae vacationis conferre 
neglexerunt. 

Hujusmodi devolutio primum ab Alexandro III fuit 
inducta in concilio Lateranensis III, can. 2, ubi legitur: 
« Cum vero praebendas ecclesiasticas, sive beneficia, ac 
officia in aliqua ecclesia vacare contigerit, non diu ma- 
neant in suspenso, sed infra sex menses personis quse 
digne administrare valeant, conferantur. Si episcopus vero, 
ubi ad eum spectat, distulerit, per capitulum ordinetur. 


Quod si ad capitulum pertinuerit et infra praedictum ter- 


minum hoc non fuerit expletum, episcopus secundum 
Deum hoc cum religiosorum hominum consilio exequatur. 
Vel si omnes forte neglexerint, metropolitanus de ipsis 
Secundum Deum disponat. » Ast de beneficio curato alias 
dicendum. Pius enim V, ad Sanctam Sedem devolvi sta- 
tuit, si episcopus infra sex menses illud non conferat. En 
verba constitutionis S. Pii V. « Insuper ne parochiales 
ecclesiae diu in suspenso maneant in maximum animarum 
periculum... quarumcumque ecclesiarum parochialium, 
quarum, dum pro tempore vacant ad episcopos, et quosvis 
alios ordinarios collatores.... provisio ei collatio spectat 
et pertinet, quibus iisdem episcopi et ordinarii praedieti 
infra sex mensium spatium a die vacationis earumdem 
perfecto examine juxia formam concilii Tridentini non pro- 
viderint... collationem, provisionem, institutionem ac om- 
nimodam dispositionem nobis et ipsi Sanctae Sedi reser- 
vamus. » Âge nunc Episcopus S. Agathae Gothorum post 
novem menses à die vacationis concursum indixit pro col- 
latione beneficii curati S. Julianae V. et M. incidit certe 
in poenam negligentiae suae: ac proinde beneficium va- 
catum erat devolutum Sanctae Sedi. Nec ignorantia, nee 
error ei potest, suffragari. Nam post quatuor menses San- 
ctam Sedem suppliciter postulavit ut idem beneficium va- 
eans sine concursu conferretur. Quod autem Innocentius III 
Statuit (!) ad rationabilem praedictae legis applicationem 
minime praelaudatum episcopum juvat. Pontifex enim sta- 
tuit spatium sex mensium intelligendum esse amotis im- 
pedimentis et oppositionibus quibuscumque. Nulla enim 
quaestio intercessit, nihil evenit quod obstare potuerit vo- 
luntati episcopi in providendo. 

Verum validissima fuit indictio concursus ab episcopo 
facta ut opinor; nam reservatio respicit collationem, non 
vero quae antecedenter operantur, actioni pontificiae de- 
volvuntur. Benedictus XIV in sua constitutione Cum illud 
sie decernit: « Cum non raro contingit ecclesias párochig- 
les, canonicatus, aliaque beneficia curam animarum ha- 
bentia ab Apostoliea Sede esse conferenda, vel quia va- 
caverint in mensibus reservatis, vel quia ex alio capite 
dictae Sedi reservata sint, Nos praedecessorum nostrorum 


(*) Cap. de suppl. neg. Prael. 








+ 


471 


vestigiis inhaerentes praecipimus et mandamus, ut uno vel 
altero eveniente casu, concursus ab episcopo sine ullo dis- 
erimine indicatur, nulla ad hunc actum petita venia vel 
licentia, quam "nostris hisce literis sibi tributam episcopi 
intelligant. » Doctissimus Pontifex illa formula verborum 
uno vel altero eveniente casu ut supra, omnes reservatio- 
pis casus intelligebat ac proinde etiam casus devolutionis. 
Devolutio enim reapse quaedam reservatio est. Pius V in 
praecitata constitutione devolutionem ob negligentiam epis- 
eoporum ad reservationis caput reducil.... 

Si ergo etiam in casu devolutionis beneficii curati ad 
Sanctam Sedem facultas data est episcopis indicendi con- 
eursum, jure episcopus Sanctae Agathae Gothorum illum 
indixit; ac proinde nullitatem, quam appellans sustinet, 
abesse censeo. Verum quid faciendum foret si episcopus 
in negligentia sua perseverasset ? Jussu Romani Pontificis 
eoncursus per ipsum episcopum indicendus esset. Hoc 
‘ idem episcopus sponte perfecit quod a Suprema Sede agere 
cogeretur. Communi usu jam receptum videtur. 

Indictio concursus per episcopum facta fuit ad for- 
mam concilii Tribentini et Summorum Pontificum cons- 
titutionum. En verba concilii Tridentini: « Porro episco- 
pus, et qui jus patronatus habet intra decem dies, vel 
aliud tempus ab episcopo praescribendum, idoneos aliquot 
clericos ad regendam ecelesiam coram deputandis exami- 
natoribus nominet. Liberum sit tamen etiam aliis, qui 
aliquos ad id aptos noverint, eorum nomina deferre, ut 
possit postea de cujuslibet aetate, moribus, et sufficien- 
tia fieri diligens inquisitio. Et si episcopo sut synodo pro- 
vinciali pro regionis more videbitur magis expedire, per 
edictum etiam publicum vocentur qui volent examina- 
ri. » (‘) En verba constitutionis S. Pii V: « Factus ergo 
certior episcopus vacare post mortem pastoris aliquam ec- 
elesiam...,notitiam vacationis in charta exponat, ut qui 
volunt concurrere sua nomina profiteantur; quisque con- 
eurrens afferat cancellario episcopali, vel alii ad hoc de- 
_putato ab episcopo omnia documenta suorum munerum 
obitorum et qualitatem meritorum. Cancellarius epitomem 
harum [attestationom faciat detque copiam episcopo vel 
ejus vicario et examinatoribus. » (Constitutio In confe- 
rendis). 

Episcopus Sanctae Agathae Gothorum formam prae- 
scriptam in indicendo concursum servavit. Edictum pro- 
.mulgavit, in quo inter alia haec verba leguntur: » Nos 
ut cura praedicta ad formam concilii Tridentini, Bullae 
S. Pii V et constitutionis Benedicti XIV de idoneo pro- 
videatur successore, praesens edictum expediri et ad val- 
vas ecclesiae archipresbyteralis vacantis et nostrae cathe- 
dralis affigi et publicari mandavimus, cujus vigore omnes 
eb singulos ad praefatam curam ut supra vacantem con- 
eurrere desiderantes convocamus, requirimus et monemus, 
ut in termino dierum decem a die affixionis praesentis 
edicti computandorum coram nobis compareant in hac no- 
stra curia episcopali Agathensi, dent sua nomina et co- 
gnomina et se se ab infrascripto cancellario nostro inter 
concurrentes adscribi et notari procurent; nam dicto ter- 
mino elapso, die decimo octavo currentis mensis hora 
duodecima Italica concursus adnotatorum coram nobis et 
examinatoribus prosynodalibus in aula nostri palatii San- 
ctagathensis habebitur. » Deinde episcopus prorogavit ter- 
. minum: sed non haec dilatio concursus nullitatis poenam 
. meretur. Quia si concilium Tridentinum praefiniat ter- 
minum decem dierum, hunc tamen praecise non assignat, 
sed arbitrio episcopi relinquit. Poterit esse longior dum- 


(") Sess. XXIV. 


DROIT PAROISSIAL. 


472 


modo non excedat XX diem servata forma constitutionis 
Pii V (Garzias de Benef. 1, par. 9, et cap. 2, num. 50, 
el 51). Juxta formam canonum et constitutionum indi- 
clio facta ab episcopo Sanctae Agathae Gothorum concur- 
8us pro Ecclesia S. Julianae V. M. videtur, et valida omni- 
modo censenda. 

Actus indictionis concursus completur examine abso- 
luto. Non indicendi solum convocationem concurrentium 
facultas datur episcopis a Benedicto XIV sed peragendi 
etiam examen. Ipse enim in constitutione Cwm illud man- 
davit episcopis: « Ut quoties vacaverint beneficia Sanctae 
Sedi reservata, quibus annexa sit animarum cura, oppor- 
tuna facultate sibi per nos directe collata concursum in- 
dicere non praetermittant; et si quidem agatur de bene- 
ficlis reservatis ratione mensis, in quem incidit vacatio, 
hujusmodi concursus aeta ad Datariam Apostolicam mi- 
nime transmittant, sed tamen significare non negligant, 
quem ipsi magis idoneum in Domino censeant; quo vero 
ad caetera omnia beneficia curata ex alio quocumque ti- 
tulo praeterquam ratione mensis S. Sedi reservata, acta 
concursus ad Datariam mittant.» Hisce positis evidenter 
patet facultatem episcopis esse datam absolvendi examen. 
Hinc si in casu devolutionis ob negligentiam episcoporum 
uti in antecedenti capite demonstravimus facultate potiun- 
tur episcopi indicendi concursum, etiam in caso devolu- 
tionis possunt concursum agere et concurrentes examina- 
re. Si actus concursus debent ad Datariam transmittere 
ut jubet Benedictus XIV, debent examen a concurrenti- 
bus exigere; alioquin quaenam acta concursus ad Sanctam 
Sedem mittent? Verum ad formam a eoncilio Tridentino 
et a Pontificibus Romanis statutam concursus pro eccle- 
sia curata, de quo sermo est, fuit absolutus. En verba 
Tridentini: « Transacto constituto tempore, omnes qui de- 
Scripti fuerint examinentur ab episcopo sive eo impedito, 
ab ejus vicario generali, atque ab aliis examinatoribus 
non paucioribus, quam tribus, quorum votis, si pares aut 
singulares fuerint aecedere possit episcopus vel vicarius, 
quibus magis videbitur. Examinatores autem singulis an- 
nis in dioecesana synodo ab episcopo vel ejus vicario ad 
minus sex proponantur, qui synodo satisfaciant, e£ ab ea 
probentur. Advenienteque vacatione cujuslibet ecclesiae, 
tres ex illis eligat episcopus qui cum eo exarñhen perfi- 
ejant.. jurentque omnes ad sancta Dei Evangelia se qua- 
eumque humana affectione potposita fideliter munus exe- 
cuturos. » En verba constitutionis S. Pii V: « Tempore 
praofinito transacto professi omnes examinentur cor. epi- 
Scopo vel vicario. Examinatores in dioecesana synodo ab 
episcopo vel ejus vicario et capitulo majoris ecclesiae sex 
ad minus proponantur. Ex his tres examinatores... jurent 
se examinaturos quolibet humano respectu posthabito. » 
En verba Clementis XI: « Omnes concurrentes examinentur 
eodem modo. Eaedem seilicet quaestiones, iidem casus, 
idem evangelii textus proponantur omnibus concurrenti- 
bus. Eodem tempore dicantur omnibus iidem casus, eae- 
dem quaestiones. Certum tempus idem omnibus detur ad 
Solvendos propositos casus. Claudantur concurrentes in 
conclavi unde exire non possint, deturque illis scribendi 
copia, Omnes sua manu scribant et se subscribant. Res- 
ponsa scribantur latine, conciuncula patrio sermone. Res- 
ponsa et conciuncula subscribantur a cancellario et exa- 
minatoribus et ab eo qui scripsit. » Benedictus XIV hanc 
confirmavit constitutionem ; ea enim quae continet a se 
proposita fuerunt sicut ipsemet in constitutione Cwm il- 
lud enarrat. Praeterea haec adjungit: « Die praestituta 
ab episcopo habeatur concursus servata accurate in omni- 
bus forma in.supra relatis literis anno 1721 ( nempe in 











473 CONCOURS. 414 


constitutione Clementis XI ) editis, totaque in eo gesto- 
rum series scripts diligenter enucleetur. Porro eramina- 
tores, ad assequendam certam, et indubiam conjecturam 
scientiae, postquam diligenter expenderint singulorum pe- 
ritiam in evolvendo, explicandoque oretenus aliquo eccle- 
siasticae doctrinae capite vel a Sanctis Patribus, vel a 
sacro concilio Tridentino vel a catechismo Romano excer- 
pio ac pari diligentia libraverint a quolibet scripto datas 
responsiones quaestionibus propositis.» (Const. Cwm illud ). 
En aeta concursus pro ecclesia praedicta cum cura 
animarum scriptis demandata, quibus nemo obstitit con- 
currentium , qui fideliter quae gesta sunt testificantur. 
«Die XXV mensis julii] anno 1878 in aula hujus semi- 
nariü Sanctae Agathae Gothorum de mane hora duodeci- 
ma Italica comparuerunt illinàus et rius episcopus exa- 
minatores pro-synodales; nec non concurrentes... a prae- 
laudato illustrissimo ac reverendissimo episcopo injünctum 
fuit dominis examinatoribus pro-synodalibus, ut in ejus 
manibus juramentum praestarent de fideliter munus suum 
erercendo, qui singulariter singuli coram concurrentibus 
ad sancta Dei evangelia praestiterunt; atque se se omnes, 
humano respectu remoto, omnique affectione posthabita 
hoc munus examinandi fideliter perfuncturos, et Deum 
tantummodo prae oculis habituros promiserunt et jurave- 
runt. Deinde per eosdem examinatores pro-synodales mo- 
ralia dubia ut inferius proposita fuerunt. Sequuntur ca- 
sus sive quaestiones pro omnibus |eaedem, et caput ca- 
techismi Romahi de sacramento extremae unctionis ab 
omnibus evolvendum, et thema Homiliae fuit textus evan- 
geli S. Matthaei ex capite VII S. Matthaei. Omnes clausi 
sunt in una eademque cellula, et dato omnibus termino 
horarum decem. Denique his omnibus persolutis et dato 
concurrentibus termino horarum decem pro responsioni- 
bus ad casus morales illius et rius dominus episcopus 
et examinatores pro-synodales se subscripserunt. » Sin- 
gula manuscripta, in quibus concurrentes responderunt 
circa omnia data quaesita, et homiliam concinnarunt, fue- 
runt subscripta tam a singulo concurrente, quam ab exa- 
minatoribus et ab ipso episcopo. Falsum est quod asserit 
Alphonsus Calandra examinatores novam introduxisse le- 
gem contra formam concili Tridentini, et Summorum 
Pontificum. Ne vestigium quidem in processu invenitur; 
imo alii concurrentes poterant contra novitatem contestan- 
do injustitiam denuntiare; sed e contra omnes recogno- 
verunt acia subscripta in quibus omnia, quae perae£ta sunt 
in concursu enarrantur; et pro veritate testificaverunt. 
Crimen simoniae, de quo Alphonsus Calandra accusat 
examinatores, opus est ut argumentis validis demonstre- 
tur. Omnia argümenta ab ipso allata primo reducuntur 
ad opinionem publicam, (quae hodie nimis stomachum sub- 
vertit) et haec publica opinio restringitur ad juvenem quem- 
dam, qui refert audivisse in quadam caupona ab alio (de 
eujus nomine nulla mentio) fratrem jam electi Antonii 
Jannucci mille scutata (si ipse hanc pecuniam habuisset; 
de quo valde, imo maxime dubito) pro beneficio obtinen- 
do consumpsisse. Verum hae. sunt assertiones Alphonsi 
Calandra ; nullum enim testimonium in scriptis attulit. 
E contra episcopus optimum testimonium dedit pro exa- 
minatoribus ; et est notorium "ipsos bona fama gaudere. 
Appellans Alphonsus Calandra alia retulit argumenta, sci- 
licet quod communiter ante concursum putabatur Anto- 
nium Jannucci fore archipresbyterum; et testimonium hu- 
jus assertionis est, quod ipsemet audivit ab amico suo, 
(quem nec manifestat) sororem Jannucci dixisse ad fra- 
trem spectare beneficium; et quadam taberna pluries di- 
vinati sunt pro Antonio Jannucci adventores. Fortasse erat 


v 
vera publica opinio pro Antonio Jannucci sapientiore 
prae aliis. 

Electio et collatio beneficii fuit inefficax et nulla ab 
episcopo facta. Episcopus contulit beneficium curatum post 
novem menses, imo in decimo mense a die vacationis, et 
in possessum immisit presbyterum quem digniorem exi- 
stimavit. Generatim pro omnibus beneficiis sancitum est 
quod «8i is ad quem spectat beneficii collatio, lapso tem- 
pore Lateranensis Concilii conferat, non valet collatio ('). 
Et ratio est quia collatores post lapsum temporis ipso 
facto sunt privati potestate conferendi: et haec ipso jure 
devoluta est ad superiorem, adeoque si postea conferant, 
licet statim prima die post elapsum praefirum tempus, 
collatio est invalida, uti cum communi docet Rebuffus ('), 
quia ut expresse legitur in jure ('): « Pro non dato habe- 
tur quod ab illo datur, qui non potest de jure domare.» 
De beneficiis vero cum cura animarum S. Pius V in sua 
constitutione Jn conferendis, postquam reservaverit Sanc- 
tae Sedi beneficium parochiale vacans, cui episcopus in- 
fra sex menses non provideri, subjungit: « Districtius 
inhibentes, ne quis praeter Romanum Pontificem aut alios 
indulta hujusmodi obtinentes, ut praefertur, quacumque 
sit super hoc auctoritate munitus de hujusmodi benefi- 
ciis sic reservatis ut praefertur disponere.» Juxta cano- 
nes ergo si episcopus poterat concursum indicere, nequa- 
quam tamen poterat eligere, conferre, et in possessionem 
immittere. Hi actus disponendi taxative prohibentur a ci- 
iatis canonibus, et a constitutione S. Pii V. Episcopus 
S. Agathae Gotho1um debebat acta concursus ad Datariam 
mittere sicut praecepit Benedictus XIV in saepe citata 
Bulla Cum illud relate ad beneficia quocumque titulo 
reservata praeterquam illa quae vacant in mensibus apos- 


tolicis. Non valet excusatio quam episcopus Sanctae Aga- . 


thae Gothorum attulit, ut habetur in positione, scilicet 
error. In episcopo non excusatur error in re tam facili, 
in cireumstantia tam obvia. Error in jure fuerit? non 
credo; jus enim in hae re clarissime decernit. Forsitan 
error propter ignorantiam juris? nequidem illum ereusat; 
quia error ex ignorantia juris cum ipsamet ignorantia 
identificatur juris, et hujusmodi ignorantia non excusat. 
Error facti? Acta positionis concursus evidenter demons- 
trant nullum errorem facii episcopum commisisse. 

Reapse conscius erat episcopus de sua inhabilitate con- 
ferendi illud beneficium, in quam incurrerat propter ne- 
gligentiam in providendo, et tam curiae metropolitanae, 
quam in ipso die in quo immittebat in actualem posses- 
sionem .beneficii electum a se, declarabat tunc id egisse 
ex apostolica delegatione et tali delegatione possessio- 
nem dare. 

Haec delegatio ipsi non tribuitur a jure; nam lex ec- 
clesiastica numquam permisit in casu devolutionis apud 
Sanctam Sedem ut inhabilitatus tamquam S. Sedis delega- 


. tus provideat; imo contrarium sancivit. Nec positivam et 


explicitam delegationem accepit, alioquin eum curiae me- 
tropolitanae ostenderet. 

Nec suaderi possum episcopum serio existimare per 
epistolam privatam Eri Sacconi, qui ei injungebat no- 
mine Pontificis concursum indicere (quia nolebat Pontifex 
dispensationem concedere concursu faciendo) episcopo da- 
ri hujusmodi apostolicam delegationem. Et revera cum 
primum curia meiropolitana eum interrogasset quanam 
facultate beneficium contulit; respondit propria potestate. 


(*) Cap. de suppl. negl. 
(*) De benef. 
f#\ Cap. 4 de patron. 


475 
9 
Post duos menses meminit epistolae praedictae, et pri- 
mum responsum retractans scripsit auctoritate antedietae 
epistolae, idcirco delegatione apostolica ommia peregisse. 
Verum advertendum est quod sequitur. Epistola Efiri Sac- 
coni data fuit episcopo ‘in tempore utili, scilicet, quarto 
mense à die vacationis beneficii, ac proinde infra illos sex 
menses, in quibus ipse plena conferendi illud benéficium 
"gaudebat potestate; quomodo igitur et ipse intendebat ac- 
€ipere, et Sancta Sedes ei largire apostolicam delegatio- 
nem? Post annum recurrit episcopus ad valorem praedi- 
etae epistolae nimia extensione intellectum ab eo. Sive 
igitur nomine proprio contulit beneficium curatum de quo 
sermo est, collatio nulla fuit et invalida, quia facta post 
sex menses; sive nomine Pontificis nulla fuit collatio ea- 
dem, quia nullum a Pontifice mandatum ennferendi hoc 
. beneficium accepit. - 

Bulla collationis 'beneficri curati S. Agathae Gothorum 
"dioecesis de quo in themate per Datariam concessa va- 
lida fuit efficax. 

Jure devolutionis Pontifex Maximus reassumit potes- 
tatem suam plenariam supremam in conferendis benefi- 
ciis; providendo ex se in poenam negligentiae episcopo- 
rum. Hujusmodi potestate nunc usus est Leo XIII Pon- 
“tifex maximus cónferendo beneficium curatum ecclesiae 
S. Julianae virginis et martyris dioecesis S. Agathae Go- 
thorum presbytero Antonio Jannucci. Presbyter hic habuit 
"eommendatitiam ab episcopo? Hoc non infirmare potest 
Bullam collationis; nam Benedictus XIV statuendo de re- 
servatis quocumque capite in constitutione Cum iliud post- 
quam decreverit ut episcopi (veteri non immutato more) 
abstineant a ferendo dignioris judicio sed acta concürsus 
"ultro Datariae éxhibeant, subjungit: « Licebit tamen or- 
dinariis pro suo arbitrio familiaribus literis Datario seri- 
piis eidem denunciare personam, quam censent regendae 
ecclesiae magis idoïieam, eumdemque commonere, an oc- 
culta aliqua, et in actis reticita subsit eausa, quae cui- 
piam obstet ad beneficium curatum obtinendum. » 

Vitio obreptionis et subreptionis ne suspicari quidem 
licet Bullam collationis laborare, uti asserebat appellans. 


Forsitan falsum est Antonium Jannucci esse idoneum ad : 


regendam ecclesiam curatam? Facto novo examine, per- 
lectis scriptis, libratis meritis dato non solum sed probato 
argumentis judicio inventus est Antonius Jannucci ‘longe 
superans concurrentes. Ipse quinque ünnis rexit ecclesiam 
S. Thomae et benemerentior prae aliis factus est de po- 
pulo et amórem et laudem sui episcopi promeruit. Ap- 
pellans ait episcopum non manifestasse jus devolutionis 
ad Sanctam Sedém in poenam negligentiae suae. Sed ver- 
ba bullae confutant asserentis paradoxa. En verba bullae 
collationis: «Cum itaque sicut accepimus parochialis ec- 
clesia archipresbyteratus nuncupata S. Julianae V. et M. 
tertae Fratii Telesini 8. Agathae Gothorum dioecesis quém 
quondam Michael Angelus Jaquella ipsius parochialis ec- 
clesiae rector archipresbyter nuncupatus, dum viveret, ob- 
tinebat, per obitum dicli Michaelis Angeli qui extra Ro- 
manam curiam de mense octobris anni Domini proxime 
praeteriti diem clausit extremum vacaverit et vacat ad 
praesens illiusque collatio et provisio ad nos et Sedem 
Apostolicam hae vice spectet et pertineat.» Quis non videt 
in bulla inveniri evidenter rationem qua Apostolica Sedes 
hac vice cenfert illud beneficium ? 'Exponit casum negli- 
gentiae episcopi numerans menses a die vacationis bene- 
ficii usque ad provisionem; ac proinde Datarius declarat 
plenam cognitionem habere de tempore vacationis bene- 
ficii, ac proinde per illa verba hac vice exprimit faculta- 
tem qua providetur scilicet jure devolutionis. 


DROIT PAROISSIAL. 


476 


Praesens collationis bulla indirecte sanatoria dici po- 
test in quantum omnia restituit in integrum, seilicet re- 
ponendo causam in ea conditione qua fuerab vix concursu 
absoluto; et potestate sua et ex sese Pontifex non sanando 
confirmat electionem ab episcopo faciam sed ipsemet sua 
auctoritate jure devolutionis providet. 

Clemens XI statuit, et Benedictus XIV confirmavit ut 
in appellationibus ab irrationabili examinatorum judicio, 
non convocetur (si appellans in eausa vicerit) novus con- 
cursus, sed scripta jam in concursu exaraía revideantur. 
De commissione riñi secretarii seripta hujusmodi perlegi 
et en criteria in judicando a me adhibita; Z 

1. Cum scientia, necessaria parocho pro suo obeundo 
ministerio ad animmrum salutem deest, nequaquam mibi 
videtur concursus ad beneficium;curatum posse promoveri. 

2. Quae mihi visae sunt erroneae responsiones in re— 
latione eas proferam cum rationibus et probationibus. 

Scientia necessaria non solum sed idoneitas requiritur 
in 'perfungendo munere parochi jurta mentem coneilit Tri- 
dentini et constitutiones Pontificum, praesertim Benedi- 
eli XIV, et juxta plures congregationis concilii defimitio- 
nes merita librans, ea quae dispositionem ad curam anima- 
rum magis demonstrant fnagni habenda prorsus existimavi. 

De scriptis Alphonsi Calandra. Pro primo casu male 
determinavit impedimentum publicae honestatis et erravit. 
Prorsus erravit in solutione casus; imo quod notandum 
est videtur omnino ignorare doctrinam de impedimento 
affinitatis ex illicita copula! In solutione basus erravit as- 


serendo valide contrahi posse cum dicto impedimento. 


. Pro secundo casu erravit. 
Pro tertio casu. Nullam determinatam doctrinam de 
voto attulit; et in solutione casus mirabiliter erravit. 
Punctum . . , . . . 
Pro versione . . . . . . * . . . 
Pro Homilia . . . . . . . . . . 


© D © 


In unum 
Scripta Antonii Jannucci. Pro primo casu. Optima ex- 
plicatio doctrinae impedimentorum publicae honestatis et 
affinitatis. 

Solutio casus optima. 

Pro secundo casu. In responsione ad primum bene 
omnía si excipias tantum quod non bene ad rem appli- 
catur propositio ab Innocentio XI proscripta; ad secundum 
incidit in eumdem errorem in quem alii inciderunt relate 
ad validitatem absolutionis. 

Pro tertio easu: facta incompleta votorum enumera- 
tione, probabiliorem sententiam non secutus est. 


Puncta . . . . . . . . , . 12 
Pro versione . . . . . . . , 3 
Pro homilia 2 
In unum . 17 
De idoneitate — Alphonsus Calandra. 

Correptis cholerae morbo praestavit spirituale au- 
rlium . 4 
Magister fuit seminarii et vices gessit rectoris. 6 
Concursus substinuit tres sed vir approbatus 6 
ur 18 

Antonius Jannucei 

Fuit praefectus in seminario . . 2 

Correptis a Tiphoidea auxilium spirituale prae- 
stavit . 9 


Sustinuit concursus tres approbatus: 2... 10 
Fuit vicarius curatus quiuque annis cum laude. 10 


21 


41i 


Tabula Synoptica. Quoniam copulative necesse est 
enumerentur juxia mentem concili Tridentini, et consti- 
tutionem Bened. XIV, hanc submitto patribus congrepa- 
tionis Coneilii seriem scientige et meritorum approbando 
ilum qui vigesimum quartum adligisse compertum est. 


Primum locam Antonius Jannucci obtinuit cum 88 punctis 


Secundum locum, Paschalis Mauro » » 29 » 
Tertium locum Antonius Renzi » »' 29 » 
Quartum locum Antonius Jannotta » » 29 » 
Quintum locum Alphonsus Calandra  » > 91 » 
Sextum locum Alphonsus Jannuóci » » 10 » 
Septimum lecum Aogelus della Betta » » 7 » 


Dato pro approbatione cumulative 25 sequitur quod 
Antonius Jannucci prae ceteris omnibus approbatur, et ei 
beneficium. conferri necesse est. Approbantur Paschalis 
Mauro et Antonius Rensi. Ceteri reprobantur. 

N. N. CossuLTOR, 





VICAIRES  PAROISSIAUX 


Cérémonies funéraires: Les vicaires parroissiaur doivent ils être pré- 
févós aux prétres étrangers? Statut spécial confirmé par l'ancien 
usage. Attributions du curé. Décision de Ja S. Congrégation du 
Concile du 20 décembre 1879. 


Les vicaires d'une paroisse ont-ils le droit d'étre 
invités aux enterrements, de préférence aux prêtres 
etrangers ? 

Les canonistes commentant le canon du décret de 
Gratien : Quia sacerdos (10, quæst. I.) enseignent com- 
munément que les clercs attachés à l'église paroissiale 
doivent élre préférés aux étrangers pour l'accompagna- 
ment des défunts. C'est ce que dit entre autres, Pitonius, 
Disceptaiiones eeclesiasticæ, 50, mum. 42. 

En effet, un arrêt dela S. Congrégation du Concile 
du 26 janvier 1726 pour Subiac, porte que les héri- 
tiers sont libres d'inviter seulement le curé ; s'ils veulent 
d'autres prêtres ils doivent préférer ceux de l'église— 
matrice, dans le nombre qui leur plait. 

Les canonistes donnent pour raison de cette pré- 
férence que les prétres de la paroisse concourent au 
ministère, par la prédication, la célébration des offices 
el l'administration des sacrements. Il semble contraire 
à l'équité nalurelle que les vicaires portent le poids 
de l'assistance des moribonds el qu'ils soient ensuite 
éloignés de la cérémonie funéraire qui n'est que le 
dernier complément de leur charitable concours. 

D'aprés cette maxime, la S. Congrégation du Concile 
a décidé récemment que tous les vicaires d'une paroisse 
doivent être appelés aux enterremenis avant les prêtres 
étrangers. La décision est d'autant plus remarquable 
qu'elle concerne une ville où c’est l'ancien usage 
que les prêtres soient invités à tour de rôle, usage 
fondé sur des conventions revétues de l'approbation 
épiscopale. Voici les circonstances de l'affaire. 

En 1739, à la demande de seize prétres de la 
ville d'Acqui en Piémont, l'évéque prescrivit que dans 
l'accompagnement des défunts, isupposé que le clergé 
y füt invité) l'on observàt un tour commençant par le 
prétre le plus âgé, jusqu'au plus jeune. Ce réglement 


CONCOURS. 


478 


fit quele clergé forma une congrégation dite Urbaine. En 
1718, cette congrégation dressa des statuts que l'évó- 
que munit de son approbation. 

Les articles 5 et 8 de ces statuts renferment les 
dispositions suivantes: «Le tour de róle sera inviola- 
blement observé dans les obsèques. Nul ne se permettra - 
d'assister aux enterrements s'il n'a été avisé par le 
prêtre qui tient le registre du clergé de la ville, sous 
peine d'être pour toujours exclu du tour, et cela, afin 
de maintenir la boune harmonie et la concorde qui 
doivent régner dans le clergé. Le détenteur du registre 
désignera donc les prêtres suivant le nombre fixé par 
l'héritier du défunt; il les prendra par rang d'ancienneté . 
et per turnum, en les avisant par un billet. Il devra 
aussi en prévenir deux autres de se tenir préls à sup- 
pléer au nombre demandé pour le cas où les prêtres 
désignés feraient défaut. Celui qui ne voudrait ou ne 
pourrait pas intervenir à son rang, ne devra pas pré- 
tendre se subroger arbitrairement une autre fois, mais 
il devra absolument attendre le renouvellement du tour. 
— Parmi les prétres désignés pour l'accompagnement 
du corps, il y aur& toujours un des deux vicaires; 
ceux-ci jouiront toutefois du tour qui leur apparliendra 
en qualité de citadin; s'ils ne sont pas citadins, ils 
n'auront pas le droit de jouir du tour. » 

En 1843, la congrégation Urbaine, adhérant aux 
veux du curé, permit que les deux vicaires pro tem- 
pore, étrangers, pussent assister simultanément à chaque 
accompagnement et sépulture de défunt toutes les fois 
que les prêtres de la congrégation Urbaine seraient 
invités. Il fut convenu que cette concession était per- 
sonnelle, et que les vicaires ne pourraient se faire 
remplacer en cas d'absence; qu'ils supporteraient les 
charges des autres associés, et jouiraient des mémes 
suffrages que les membres de l'association, sans pou- 
voir toulefois assister aux réunions lorsqu'ils ne sont 
pas ciladins. | 

Un troisième vicaire a été établi en 1878, suivant 
le désir de l'évéque. Les deux vicaires ont consenti à 
lui céder le tiers du revenu. 

Le curé aurait voulu le mettre au même rang que 
les deux autres pour les enterremenis. Loiu d'adhérer 
à la demande, la congrégation Urbaine a présenté ung 
instance à l’évêque afin que désormais un seul vicaire 
assistät aux enterremenis. Alors le curé a cru devoir 
porter l'affaire à la S. Congrégation du Concile. La 
supplique renferme trois questions : 

« 1. Le curé d'Acqui peut-il révoquer à soi le 
droit de faire la note des prètres intervenant à l'ac- 
compagnement des défunis, malgré la coutume . plus 
que centenaire et confirmée par quelques ordinaires 
diocésains, coutume dont la congrégation Urbaine est 
en possession ? 

« 9. Les  vicaires ont-ils le droit d’être toujours 
préférés, ou du moins est-il convenable qu'ils soient 
préférés aux autres prêtres pour l'accompagnement des 
corps ? Si les vicaires n’ont pas ce droit: 

« 3. Le curé demande par grâce que le Saint- 
Siége déroge à la coutume que la congrégation Urbaine 
allègue, et que tous les vicaires de la paroisse d' Acqui 
soient toujours préférés à lout autre prêtre, lorsque la 








479 


congrégation Urbaine forme la liste de ses membres 
qui prennent part aux enterrements. » 

D'après le concile de Trente, les affaires sont jugées 
par l'évéque en. première instance. C'est pourquoi 
Mgr. le secrétaire de la S. Congrégation a d'abord 
dit: Utatur jure suo coram curia episcopali. Mgr. l'é- 
véque a demandé que la S. Congrégation décidât cette 
affaire, « parce que la décision de l'évéque refroidirait 
en partie l'harmonie réciproque qui s’est heureusement 
maintenue entre moi et le clergé de cette ville. » 

C'est ainsi que la question a été portée à la S. Con- 
grégalion, le 20 décembre 1879. 

Les vicaires ont remporté une pleine victoire. La 
question a été formulée comme suit: « An unus, seu 
potius omnes vice-parochi semper præferendi sint ceteris 
presbyteris in cadaverum associatione in casu? » La 
réponse a été: Negative ad primam partem, affirmative 
ad secundam. Cela signifie que tous les vicaires de la pa— 
roisse doivent toujours étre préférés aux prétres étrangers. 

Le curé a été moins heureux vis à vis de la con- 
grégation Urbaine, à laquelle il voulait enlever la for- 
mation des listes, nonobstant la cdfhitume presque cen- 
tenaire et confirmée par plusieurs évêques. 

En vain le curé, faisant abstraction de cet usage, a— 
t-il fail appel aux principes généraux. En droit, sans 
aucun doute, la désignation des prêtres pour un enler- 
rement rentre dans les atiribulions du curé, à défaut 
du testateur el de sa famille. Le folium que nous pu- 
blions plus loin, rapporte les auteurs et les décisions 
pontificales. 

D'autre part on a fait observer, que la coutume 
jouit d'une grande autorité dans les questions de funé- 
railles, en ce qui concerne les assistants. La S. Con- 
grégation a pour maxime de prendre en sérieuse con- 
sidéralion les usages des lieux. Dans l'espéce, l'on a 
une coutume de plus d'un siècle, coutume confirmée par 
les évéques. 

D'aprés ces réflexions, la congrégalion Urbaine 
d'Acqui a été maintenue en possession. 

Aquen. Juris. Die 20 decembris 1879. Anno 1739 et 
praecise die 20 octobris ad preces sexdecim presbytero- 
rum Aquensis civitalis auctoritate episcopali constitutum 
fuerat, ut in cadaverum associatione, quando invitati erant 
presbyteri, quidam servaretur turnus ab antiquiore incipiens 
donec omnes hoc beneficio usi fuissent. Exinde originem 
iraxisse videtur quaedam sacerdotum congregatio, cui 
Urbanae nomen inditum est. Turnus hic longo haud tem- 
pore perdurasse videtur, quandoquidem ex actis Congre- 
gationis ejusmet de anno 1777 die 3 nov. habitae statu- 
tum fuisse constat « doversi rimettere in vigore il turno 
già stabilito con decreto dei 20 ottobre 1739 ita tamen 
ut in turno resti sempre compreso uno dei signori vice- 
parrochi a vicenda. » 

Congregationem isthanc sub die 8 januarii 1778 sua 
condidisse statuta hac super re constat, quae episcopali 
auctoritate probata fuerunt sub die 10 martii dicti anni, 
reservato tamen episcopo pro tempore jure ipsa minuendi, 
augendi, vel variandi. In hisce porro statutis praeter ea 
quae hucusque erposui nonnulla addita inveniuntur vice- 
parochos respicientia. 

Ad rem articulos 5 et 8 praefatorum statutorum re- 
ferre praestat — ibi: « In occasione che siano chiamati li 


VICAIRES PAROISSIAUX. 


480 


Sacerdoti ad intervenire all'accompagnamento di qualche 
cadavere, dovrà osservarsi fra loro inviolabilmente l'ordine 
del turno. Onde nessuno si farà lecito di andarvi, se pri- 
ma non sarà avvisato da quel sacerdote che ritiene il 
libro del elero della città sotto pena di venire escluso 
in perpetuo dalla ragione di questo turno, e cib affine di 
sostenere la buona armonia e concordia che deve regnare 
nel clero. Dovrà percid quello che ritiene il suddetto 
libro deputare i sacerdoti nel numero dall'erede voluto 
destinandoli per ordine di anzianilà e per turnum, dan- 
done loro l'avviso con biglietto. Dovrà inoltre avvisarne 
altri due a tenersi in pronto per supplire al numero 
richiesto, in caso che mancasse alcuno dei sacerdoti desti- 
nati. E si stabilisce ché chiunque per qualunque motivo 
non volesse o non potesse intervenire al suo luogo non 
possa pretendere di surrogarsi arbitrariamente un'altra 
volta, ma debba assolutamente attendere di venire nuova- 
mente destinato alla rinnovazione del turno. — Nei sacer- 
doti deputati all'accompagnamento di qualche cadavere 
sarà sempre incluso uno dei due viceparrochi, i quali 
nulladimeno godranno del turno allorchà li aspelterà in 
qualità di cittadino, ed essendo li viceparrochi non citta- 
dini non li competerà la ragione di potere gioire del turno 
suddetto. » 

Anno 1843 ui archipresbyteri parochi votis satisfaceret 
enuneiata congregatio permisit ut ambo viceparochi pro 
tempore, licet alienigenae, intervenire possent « simulta- 
neamente ad ogni accompagnamento e sepoltura di cada- 
vere ogni qualvolta ne sjano invitati i sacerdoti della 
Urbana congregazione . . . . purchó e mediante che i 
detti signori viceparrochi facciano di soddisfare a tutti gli 
oneri, ed obblighi, cui sono avviati, ed a quelle stesse 
obbligazioni delle quali sono onerati gli stessi membri 
della Urbana congregazione ; dichiarando perd che codesta 
concessione non possa altrimenti ravvisarsi che personale, 
nè si debba ad altri estendere che ad essi M. R. signori 
viceparrochi, cosicchà in loro assenza non possono farsi 
rappresentare né surrogare in detti accompagnamenti, e 
tuttavolta che sieno estranei non possono intervenire alle 
adunanze della congregazione Urbana, del resto i detti 
viceparrochi godranno di tutti gli altri diritti di suffragio 
come i membri di essa Congregazione. » 

Ut autem animarum saluli melius prospici posset ob 
auctum populi numerum, labente anno 1878 tertius vice- 
parochus, uti in votis erat antistitis, nominatus venit, cui 
de aliorum viceparochorum consensu terlia pars emolu- 
mentorum, quae inter ipsos antea dividebantur, assignata 
fuit; paroeciales enim reditus haud tales sunt ut omnium 
honestae sustentationi sufficere valeant. Unde exoptabat 
parochus ut hic non aliter quam alii viceparochi in cada- 
verum associatione considerandus esset. Obsistente at vero 
Urbana congregatione, quae insuper penes curiam instelit 
ut decerneretur « che d'or innanzi un solo viceparroco 
intervenga all’accompagnamento de’ cadaveri » archipres- 
byter parochus ad S. Congregationem confugit supplici 
dato libello diei 5 aprilis 1879 declarari expostulans : 
« 1. Se possa il parroco d'Acqui rivocare a se il diritto 
di far la nota dei preti intervenienti all'accompagnamento 
dei cadaveri, non ostante la consuetudine più che cente- 
naria e confermata da alcuni ordinari diocesani, della qual 
consuetudine gode la Congreg. Urbana? E in caso nega- 
tivo. 2. I viceparrochi hanno il diritto di essere sempre 
preferiti, od almeno à conveniente che siano preferiti agli 
altri preti dell'associazione dei cadaveri? In via poi sus- 
sidiaria. 3. L'umile oratore supplica per grazia, che a 
cagione delle ristrette sue finanze e dell'aumento sempre 





481 VICAIRES PAROISSIAUX. 482 


progressivo di sua popolazione, la S. Sede si degni dero- 
gare alla consuetudine invocata dalla Congregazione Urbana, 
e decretare, che tubti i vice-curati della parrocchia d'Ac- 
qui siano sempre preferiti ad ogni altro prete, quando la 
congregazione Urbana forma la lista dei sacerdoti suoi 
membri intervenienti all'associazione dei cadaveri. » 

Acceptae petitioni rescripsi: Ütatur jure suo coram 
cwria episcopali. Verum cum episcopus mihi literas diei 
29 maii volventis anni dedisset, in quibus exorabat ut 
quaestio a S. V. 0. dirimenda foret praecipue quia « la 
decisione del vescovo raffredderebbe in parie quella reci- 
proca armonia che fortunatamente fü mantenuta fra me 
e il clero di questa città » ; hinc acta omnia compleri 
mandavi. Quibus habilis causam in hodiernis comitiis di- 
sceptandam proposui sub dubiis in calce hujus libelli 
relatis, nonnullis prius, uti fieri solet, utrinque animadversis 
in jure. 

Et praeprimis favore parochi actoris haec animadver- 
tenda esse putarem. Licet juris communis dispositione 


inspecta ad haeredem pertineat destinare clericos ad funus. 


comitandum Searf. Lucub. can. tom. 4, lib. 3, tit. 11, 
num. 34 seqq., Pignat. tom. 4, cons. 205, num. 36. Peyrin. 
ad const. Leon. X, cap. 5, num. 7, attamen nisi aliter, 
testatore silente, ab haerede fuerit dispositum, hoc jus 
ad parochum pertinere censuit S. Congregatio teste Amo- 
staz. De causis piis, lib. 6, cap. 2, num. 51, ubi habet: 
« S. Congregatio in una Ferrariensi 7 septembris 1618 
censuit, parochum ad libitum "vocare ad funus clericos, 
quos voluerit; nec cogitur vocare viciniores, nisi aliter 
fuerit dispositum ab haeredibus defuncti, quorum voluntas 
est servanda.» Ex qua quidem declaratione satis depromi- 
tur, intelligendum illam facultatem concessam esse paro- 
chis, nisi aliter ab haeredibus defuncti dispositum fuerit, 
quibus in primis competit destinare numerum sacerdotum 
et cerae ad defunctum associandum, quolibet praetextu 
parochorum deducto non obstante, ut respondit Congr. 
Episcoporum in una Cas. 5 maii 1617, quibus ab haere- 
dibus designatis, parochus alteros nequit convocare, ut 
censuit Congregatio in Laudensi 20 augusti 1601. Qua- 
propier prima declaratio solum est intelligenda, quando 
haeredes nullos clericos designaverint, in quo casu paro- 
chus eos designare poterit; quod idem est dicendum, si 
designati fuerint a testatore defuncto, Barbosa dict. 3, p. 
eap. 26, & num. 57 et de univers. jur. lib. 2, cap. 10a 
num. 57. Samuel. de sepult. tract. 1, controvers. 5, con- 
elus. 10, a num. 21. Gavorius dict. tit. 2, cap. 3, a 
num. 101. » 

Quod autem jus parochi favore tam firmum est, ut 
ipsum Statutum Romani cleri, quod juxta Rotam in Ma- 
joricen. 2 julii 1708 S. Hocque, coram Humana et S. C. 
in Pisana emolum. funer. 14 decembris 1872, S. (Quod si 
haberi solet pro lege, et normam episcopis tribuere, sub 
cap. 8 S. 16, hoc jus ad unum parochum competere de- 
cernat, ibi: « Ad unum parochum defuncti proprium per- 
tinet presbyteros juxta numerum ab haeredibus ipsius 
. praefixum ad funus vocare. » Quo in jure posito, vide- 
. retur nullimode praefatam congregationem Sibi adjumen- 
tum captare ex propriis statutis episcopi auctoritate reco- 
gnitis ut parochum ab hujusmodi juris exercitio in haere- 
dis defectu excluderet, cum id decernere in episcopi facul- 
tate non sit. Ad rem Scarfant. L c. n. 84: « Capitulum 


et canonici eliam expresse adstipulante episcopo, nequeunt, 


eorum statuto haeredes defunctorum adstringere, ut ad 
funebres processiones ante alios convocent duos presby- 
teros, qui in omnibus missis cantalis eis inserviant pro 
diacono et subdiacono vel alios eapellanos servientes ee- 


19* sf. 


clesiae. Glos. in eap. Tua nos. de Simonia, Verb. Conven-. 


tio. Roman. singul 363.» Et minus ex consuetudine in 
eontrarium introducta, quia ut inferius sentit recitatus 
auctor, ipsa non valet « quia est contra jus naturale ac 
contra libertatem ecclesiasticam. Curt. in cap. Cum tanto 
n. 21. De consuet. et in puncto late docet Fragos. lib. 8, 
disp. 19, n. 27, tom. 2. » Si igitur statuta et consue- 
tudo, à quibus praesidium mutuari tantum valet praefata 
congregatio, non sustinentur, illud remanet quod ex jure 
communi statutum est, nempe quod in subsidium testa- 
toris vel haeredis hoc jus non exercentis, venit parochus 
proprius defuncti, cui pro libito jus esse videtur notulam 
presbyterorum efformandi ad eadavera associanda.- 

Neque subdas quae hucusque dicta sunt proprie per- 
tingere testatorem vel haeredem, minime vero jus parochi 
quod subsidiarium est, quodque et ordinatione episcopi et 
contraria consuetudine destrui poterat. Statim ac enim hoc 
juris exercitium subsidiarie ad parochum de jure pertineat, 
episcopi auetoritate infringi haud valet. Episcopus enim 
aliquid contra jus statuere non potest ut per Add.ad Buratt. 
decis. 572. lit. B.; eoque minus contra sacrarum Congre- 
gationum decreta, ut per Barbos. ad concil. Trid. sess. 1, 
n. 2., Pignat. cit. cit. n. 28; observantia vero contraria 
ei quod de jure est hoc in puncto minime relevaret, dum 
suam repeteret originem a conniventia et permissione ante- 
cessorum, quae non praejudicat successoribus etiam si esset 
per longum tempus ceu totidem. ferme verbis docet Piton. 
discept. eccles. 50, n. 42, cum aliis inibi recitatis. Prae- 
terquamquod observari debet talem consuetudinem veluti 
parochialium jurium laesivam tamquam abusum et cor- 
ruptelam in jure reputari post constitutionem Pii IV /n 
Principis Apostolorum Sede, et firmavit H. S. C. in Nullius 
Sublacen jur. paroch. 18 sep. 1824, minime obstante quod 
ipsa quadragenaria vel centenaria fuerit, uti in Baren. jur. 
paroch. 28 aug. 1756, Oritana jur. paroch. 22 sept. 1877, 
S Incassum. Profligatis ergo statutis, expunctaque prae- 
tensa consuetudine, firmari posse videretur ad parochum 
spectare jus notulam elericorum efformandi, qui ad fune- 
bres processiones interesse debent juxta numerum ab hae- 
rede definitum. 

Hoc posito principio jam supervacaneum videtur ad 
ulteriora procedere ; in perdita tamen hypothesi quod prae- 
tensa congregationis Urbanae jura sint substinenda, nulli- 
mode viceparochos, quotquot sint, excludendos esse cen- 
serem ad interveniendum cuilibet funeri extra turnum. 
Docent enim doctores post text. in can. Quia sacerdos, 10 
quaest. 1, aequum esse, ut extraneis praeferri debeant 
clerici ecclesiae parochialis in funerum associatione. Piton. 
loc. cit. n. 15 Pignatell. n. 39. Cui dispositioni adhaesisse 
videtur S. C. in Nullius Montis Cassini 26 jan. 1726 ad dub. 
in quo censuit. « Licere haeredibus defunctorum solum 
parochum vocare (ad funus) sed quatenus alios presbyteros 
vocare velint esse praeferendos illos ecclesiae matricis in 
numero ipsis haeredibus beneviso. » 

Ratio autem ob quam doctores hanc praecedentiam iis 
presbyteris tribuunt in hoc consistit, quod clerus iste paro- 
ehiali ecclesiae inservit. Affabre Piton. loc. cit. n. 14: ibi, 
« Quae quidem praelatio est in jure fundata cum clerus 
inserviat ecclesiae paroeciali praedicando, celebrando mis- 
sas, et divina officia, immo etiam adjuvando et parochum 
in administrando sacramenta parochianis, Gratian. . . . » 
Age si praelatio isthaec in associandis funeribus clero 
parochiali debetur, quia parocho adjutorio est, nescio quo- 
modo excludi possint viceparochi qui in paroecia pondus 


sustinent diei et aestus. Ad rem parochus: « Pare contrario 


all'equità naturale, che uno o più vice-parrochi siano 


31 


483 


esclusi dai funerali, o debbano fare cogli altri il turno. 
Avranno i vice-parrochi tutto il peso dell'assistenza dei 
moribondi e poi saranno esclusi dalla funzione funebre 
che altro non à se non che l'ultimo complemento della 
caritatevole loro opera. E ad esclusione di questi inter- 
verranno ai funerali preti, che in duomo mai o quasi mai 
si veggono, se non in occasione di funzioni mortuarie. 
S'aggiunga che questa esclusione à contraria al volere dei 
defunti. Mentre appena si venne dal popolo Acquese a 
saper della controversia insorta tra l'arciprete e la con- 
gregazione Urbana, i parenti dei morti e gl'incaricati delle 
funzioni vollero sempre compreso il terzo vice-parroco 
nella lista dei preti intervenienti alle sepolture. » 

Omnis autem hac super re difficultas evanescere vide- 
tur, si spectes hoc jus ab ipsa congregatione jugiter reco- 
gnitum fuisse. Audiatur sane parochus: « Un tale diritto 
fu implicitamente riconosciuto dalla congregazione medesi- 
ma. Perocchè quando la parrocchia aveva un s0l vice-par- 
rocho, quasi sempre intervenne alle funzioni mortuarie. 
Si consulti il libro della congregazione e se ne avrà chiara 
prova. Quando poi pel moltiplicarsi della popolazione fu- 
rono fissati due vicecurati, questi a semplice richiesta del 
parroco poterono far riconoscere il loro diritto dalla con- 
gregazione, si consulti il detto libro; ove benché si dica 
che per fare cosa grata all'arciprete si ammetteva la sua 
domanda, tuttavia à virtualmente riconosciuto ]' indicato 
diritto. » 

Quibus ergo attente ponderatis videretur quod vicibus 
parochi fungentes quotquot sint nullimode excludi possint 
a cadaverum associatione. Sin minus rationes hucusque 
deductae tales esse videntur, ut saltem ex gratia et beni- 
gnitate Summi Principis, cui et legi, et, consuetudini da- 
tum est derogare, hoc ipsis de consilio S. Ordinis largiatur. 

Contra sed vero perpendas oportet quod in materia 
funeralium statur semper consuetudini, quando agitur de 
personis, quae in illis debent intervenire, ceu post glossam 
in Clem. Dudum, S Verum ne parochiales, in verb. inte- 
gre, de Sepultur. docet cum aliis Gratian. Discept. for. 492, 
n. 7. Consuetudinem porro istam quadraginta tantum anno- 
rum spatio introduci posse testatur Pignatell. loc. cit. n. 39: 
« Potest introduci ex consuetudine quadragenaria ut cértae 
personae ad funera evocentur, cum non sit impeditivum 
liberae sepulturae sicut advertit in hac specie Gratian. etc.» 
Atqui in themate non de quadragenaria sed plusquam cen- 
tenaria consuetudine agi tot episcoporum auetoritate fir- 
mata fidem facit ipso actor parochus in propositis dubiis, 
« non ostante la consuetudine più che centenaria e con- 
fermata da aleuni Vescovi. Cun igitur favore congrega- 
tionis militet consuetudo, qua cautum est ut turnus pres- 
byterorum a deputata persona efformetur in cadaverum 
associatione, videretur quod parochus hoc jus ad se revo- 
care non posset. | 

Quin objici valeat hoc de jure spectare ad testatorem 
vel haeredem, subindeque consuetudo haec nequit introduci, 
prouti impeditiva libertatis. Haec enim talis non est ut 
cogat haeredes ad evocandum clerum in funeribus, qui in 
casu dici posset impeditiva libertatis, sed tantum praela- 
tionem eleri juxta ordinationes et statuta ab episcopis fir- 
mata inducit, quando haeredes velint funus per alios asso- 
ciari, unde fit quod ipsa maxime rationabilis dici debeat 
juxta Pignatell. loc. nuper cit. Praeterquam quod obser- 
vare fas est, quod tam in decreto episcopali de anno 1739, 
quam in statutis congregationis minime vetatur haeredibus 
jus benevisas sibi personas invitandi ad funus, sed tantum 
presbyteris imponitur ne ipsam conditionem accipiant. 

Minusve suffragari videtur quod tali consuetudine pa- 


VICAIRES PAROISSIAUX. 


484 


rochi jus laedatur quod praescribi non potest. Recolendum 
enim hic arbitror, quamplurimi aestimari solere ab hac 
S. Congregatione peculiares locorum consuetudines quae si 
rite introductae, praescriptae et probatae fuerint, vim legis 
obtinent, juxta Reiffenst. Lib. 2. Decret. tit. 26, n. 140, 
S. Congreg. in Romana 24 marti: 1821, S Haec. Idque etiam 
verificatur quamvis jus praescribenti resistat, dummodo 
tamen frequentiae actuum quadraginta annorum spatium 
cum titulo vel immemoriale tempus suffragetur ad text. in 
cap. 1, de Praescript. in 6, De Luca, De'benef. disc. 30, 
n. ll. Reiff. loc. cit. n. 121, 147, et 164; praecipue vero 
in funerum materia in qua maximi consuetudo solet haberi 
ex cap. Cerlificari, De sepult. Rota deces. 376 n. 1 part. 1. 
recent. et juxta eam a S. C. quaestiones dirimi solent 
uii videre est in Fabrianen. Quartae funeralis 10 martii 
ei 7 aprilis 1731, et 9. feb. 1732, Camerinen. Sepulturae 18 
dec. 1819 ad 2 dub. In casu autem nedum quadragenaria 
cum titulo et actuum frequentia in promptu est dum ori- 
ginem repetit ex episcopi confirmatione, qui est parochus 
el pastor totius dioecesis, sed de praescriptione jugiter 
observata ac plusquam centenaria consuetudine firmata, 
quae secumfert meliorem de mundo titulum quo mediante 
omnia praescribuntur, Rota, in decis. 962 cor. Molines, 
n.91. Imo tanta ipsi virtus inest ut praesumere faciat 
ipsum apostolicum beneplacitum quamvis non probatum, 
Bonfin. De jure fideicommis. disp. 114, n. 31., Rota decis. 6. 
n. 21, cor. Falconerio, et decis. 624, «. 8. cor. Olivatio, 

Ex quibus omnibus hucusque deductis optime inferri 
videlur, quod Urbana congregatio manutenenda esset in 
possessione notulam sacerdotum efformandi pro cadaverum 
associatione, statutaque de anno 1777 confecta in suo pleno 
robore permanere. Eo vel magis quia ea pro se habent 
longaevam observantiam, . quae praesumi facit eadem a 
Sede Apostolica confirmata fuisse, ut per Seraph. dec. 507, 
n. 9, e& Buratt. decis. 578 n.4. 

Post haec inutile disquirendum videretur circa admis- 
sionem viceparochorum ad funera extra turnum. Statim ac 
enim statuta de uno tantum viceparocho loquuntur, hie, 
et non alii, admittendus esse videretur. Quin officiat actus 
congregationis de anno 1848 saltem pro duobus viceparo- 
chis admittendis extra turnum, respondet enim congrega- 
tio quod « fu facoltà concessa per riguardi personali i 
quali ora cessati, la congregazione nel restringere la con- 
eessione di turno ad un solo vicecurato non fa altro che 
richiamare il signor oratore alle prime concessioni come 
da capitolato primitivo 8 gennaro 1778, con cui i vescovi 
pro tempore vollero ordinare i diritti e i doveri si del par- 
roco che della congregazione. » 

Neque demum id ex gratia concedendum esse videtur, 
quia jus tertii laederet, quod pontifex tollere non intendit 
nec potest sine peccato, Fagnan. in cap. Consultationibus, 
De clericis aegiot num. 50. Quisquis enim alicui jus suum 
detrahit injustitiam facil cap. 1,28 dist. et Gloss. ibi in 
vers. Injustitiam, dicit nec papam debere detrahere uni ut 
ut det alteri nisi subsit causa. Causa autem in themate 
exulare videtur, dum viceparochi habent unde vivant, et 
clerus in angustiis versatur. Unde refert congregatio « che 
se i signori viceparochi hanno, come tali, dei pesi speciali, 
fruiscono pure degli emolumenüi relativi, e che se ora 
cresciuto il numero dei parrocchiani, orebbero pure in 
proporzione degl'introiti dei provenienti di stola, il quale 
Senza esagerare pud dirsi duplicato, e che se i tempi cor- 
rono calamitosi pei viceparrochi, non lo sono meno per i 
membri della congregazione, che anzi se finora l'attuale 
governo rispettó tutti i beni parrocchiali (e fa voti perché 
ció si avveri sempre) non puó dirsi altrettanto del clero 


485 


inferiore, che privo tantosto dei beneficii semplici mena 
una vita assai più stentata che non quei preti che sono 
addetti alla parrocchia. » 

Hisce itaque summatim animadversis EE. VV. sequen- 
tia proponuntur dirimenda dubia: 

I. An jus sit parocho Aquensi vocandi presbyteros 
juxia numerwm ab haeredibus praeficwm ad associanda 
cadavera in casu. Et quatenus negative. . 

IL An wnus, sew potius omnes. viceparochi semper 
praeferendi sini ceteris presbyteris in cadaverum associa- 
tione in casu. Et quatenus affirmative ad primam partem, 
negative ad secundam. 

IL. An oratoris precibus annuendum sit in casu. 

S. Congregatio Concilii respondendum censuit: Ad I. Ne- 
gative. Ad II. Negative ad primam partem, affirmative 
ad secundam. Ad III. Proviswm in praecedenti. Die 20 de- 
cembris 1879. 


MÉLANGES LITURGIQUES. 








Indult pour l'administration du viatique. — Vicaire capitulaire. — 
Distinctious honorifiques. — Urgel. Messe votive. Voile blanc. 
Chantres laïques. Concurrence d’offices. — S. Joseph patron de 
l'Eglise. — Habit canonial — Droits de la première dignité. — 
Offices transférés. — S. Léandre et S. Fulgenoe docteurs espa- 
gnols.— Trône épiscopal.— Tabernacles dorés.— Funérailles des 
pauvres gens. Célébration de la messe. — Eglises simplement 
bénies. Fête des titulaires. — Bénédiction de la relique de la 
Sainte-Croix. — EnceBsement et paix. —  Evéque assistant à 
l'office canonial. — Cappa rouge avec fourrures. — Insignes con- 
cédés par l'évêque. — Drap blanc pour les adultes décédés. — 
Fabriciens. Entrée du sanctuaire et precessions. — Mariages cé- 
lébrés dans les maisons privées. — Bottes, bottines et souliers 
blancs. — Consécration de Notre-Dame del Pilar de Saragosse. 


— Administration des sacrements. Indult permet- 
tant de porter la calotte, à cause du grand froid ou de 
l'ardeur du soleil. 

Le prêtre qui porte le viatique aux malades, doit 
avoir la tête découverte, conformément au Rituel ro- 
main. Ce n'est cependant pas l'intention de l'Eglise que 
la santé doive en souffrir notablement. La S. Congré- 
galion des Rites accorde des indults à ce sujet. Ainsi, 
l'évéque d'Orizuela, en Espagne a représenté que l'in- 
lensité du froid en hiver, et l'ardeur du soleil en été 
causent de grandes incommodités aux prétres qui portent 
le viatique aux. malades. De là deux questions : 1. Ces 
prêtres peuvent-ils porter la barette, ou la calotte ? 
2. C'est l'usage pendant les calamités pubbliques de 
porter processionnellement à quatre milles de distance 
une - Image de la Sainte-face de N. S. Jésus-Christ: Le 
prêtre qui porte cette image, doit-il aller nu-tête ? La 
S. Congrégation a été d'avis d'autoriser à perpétuité 
l'évéque d'Orizuela à permettre aux prêtres du diocèse 
le port de la calotte, dans les circonstances précitées. 

ORIOLEN, SEU ALONIEN. Rmus D. Peirus Cubero y Lo- 
pez de Padilla episcopus Oriolen. seu Alionen. ob notabile 
frigus quod aliquoties sentitur in dioecesi sua, praesertim 
hyemali tempore, et propter nimium radiorum solis ardo- 
rem, qui tempore aestivo supra modum molestiam affert, 
saluti prospicere volens suorum sacerdotum, a Sacra Ri- 
tuum Congregatione humiliter expetivit : 

1. Utrum liceat ministro deferenti Sacram Eucharis- 
tiam infirmis tam in populis quam in agris degentibus 
incedere capite cooperto, bireto scilicet aut pileolo, quando 


MÉLANGES LITURGIQUES. 


486 


propter aeris inclementiam aut nimium calorem solis fun. 
date timetur detrimentum salutis illius ? 

2. Utrum iisdem in circumstantiis hoc saltem liceat 
ministro deferenti in processione Imaginem Vultus ' Sancti 
Domini Nostri Jesu Christi, quae ex ecclesia in qua habi- 
tualiter servatur, el per quatuor mille passus a civitate 
Alonien. distante, tempore publicarum calamitatum pro- 
cessionaliter deferri solet ad ecclesiam collegiatam prae- 
dictae civitatis Aloniensis ? 

Sacra vero eadem Congregatio, re mature perpensa, 
rescribere rata est: Supplicandum SSmo pro gratia defe- 
rendi pileolum in easu.. Die 22 aprilis 1871. 

Facta vero de praedictis SSmo D. N. Pio Papae IX 


" fideli relatione per infraseriptum secretarium, Sanotitas 


sua commisit Rmo ordinario pro tempore dioeceseos Orio- 
len. seu Álonien. quatenus nomine et auctoritate Sanctae 
Sedis pro suo arbitrio et prudentia concedere valeat sa- 
cerdotibus dioeceseos suae, in expositis tantum casibus, 
delationem pileoli. Die 27 iisdem mense et anno. 


— Vicaire capitulaire. Droit d'officier. Première 
dignité. Office hors de la cathédrale. Chanoine de se- 
matne. 

En l'absence de l'évêque, le droit d'officier ap- 
partient aux dignitaires du chapitre, à l'exclusion du 
vicaire général ou capitulaire. Quoique le cérémonial 
des évéques soit formel et que la S. Congrégation des 
Rites ait confirmé cent fois la maxime, les conflits 
s'élèvent fréquemment. 

Le siége de Faenza étant vacant, le vicaire capi- 
tulaire s'est arrogé certains droits et distinctions ho- 
norifiques qui ne lui appartiennent pas. Ainsi, il a 
prétendu, au préjudice de la première dignité ou 
du chanoine de semaine officier lorsque le chapitre 
assiste aux cérémonies, soit à la cathédrale, soit ailleurs. 
Le vicaire capitulaire, mandataire du chapitre, ne peut 
réclamer les droits et les distinctions honorifiques ré- 
servées au vicaire général de l'évéque. 

Les chanoines de Faenza ont porté plainte; la S. 
Congrégation des Rites a rendu les décisions qui suivent: 
1. Le vicaire capitulaire, soit dans la cathédrale soif 
hors la cathédrale, n’a pas droit aux distinctions ho- 
norifiques et préséances, qui sont dues au vicaire gé- 
néral sur les chapitres; ces prérogatives passent à la 
première dignité du chapitre et aux autres, successi- 
vement. 9. Le vicaire capitulaire ne doit officier dans 
la cathédrale ou ailleurs, les chanoines assistant que 
sil est lui-même première dignité dans l'ordre succes- 
sif, ou s'il est de semaine, suivant l'usage de la ca- 
thédrale. Voici le décret de la S. Congrégation. 


FAvENTINA. Quum vicarius capitularis dioeceseos Fa- 
ventinae, sede illa episcopali vacante, plura sibi tribuat 
jura, ac honorificentias ac praesertim tam intra quam extra 
cathedralem interveniente capitulo sacras functiones pera- 
gere velit, saltem cum praejudicio primae dignitatis ac 
canonici qui hebdomadarii munere fungitur, capitulum 
ipsum ad sua jura tutanda, sequentia duo dubia sacrorum 
Rituum Congregationi enodanda proposuit, nimirum : 

Duiux I. An tam intra quam extra cathedralem com- 
petant vicario capitulari supra capitulum  honorificentiae 
ac distinctiones adhibitae vicario generali episcopi, vel 
potius hae competant repraesentanti capitulum, ut semper 





487 


et ubique dignoscatur inferior conditio mandatarii ad 
mandantem ? 

Dubium II. An vicarius capitularis pro lubitu jure 
proprio functiones peragere possit, tum intra tum extra 
eathedralem interveniente capitulo, vel potius id facere 
possit, eo lantum in casu quod vicarius esset, prima digni- 
tas ordine successivo vel hebdomadarii munere fungeretur, 
juxia praxim in cathedrali ipsa vigentem ? 

Sacra vero Rituum Congregatio, audita sententia in 
scriptis alterius ex apostolicarum caeremoniarum magis- 
tris, propositis dubiis rescribere rata esi: 

Ad I. Negative, collegialiter cum capitulo incedat, sed 
omnes honorificentias, distinctiones et jura spectare ad 
primam dignitatem capituli ordine successivo, et detur 
decretum in Nicoteren. die 28 julii 1667. 

Ad II. Negative ad primam partem juzta decreta, alias 
edita et praesertim in Syracusana die 7 augusti 1617 ; 
Ad secundam partem affirmative, si reapse quoad hebdo- 
madariuwm constet de asserta. consuetudine. Atque ita 
rescripsit et servari mandavit die 22 aprilis 1871. 


- Messe votive. —- Accompagnement du célébrant. 
— Voile blanc avec franges dorées à l'enterrement des 
chanoines. — Chantres laïques. — Office de la dédi- 
cace. — Translations. 

Le maitre des cérémonies de la cathédrale d'Urgel, 
en Espagne, a soumis à la S. Congrégation -des Rites 
sept questions intéressantes : 

1. Les chanoines d'Urgel inaugurent les chapitres 
du temps pascal le lundi après le dimanche de Qua- 
simodo. On chante, à celle occasion, une messe vo— 
tive solennelle de Spiritu Sancto, avant l'office. Or, 
les rubriques n'autorisent les messes votives solennelles 
que pour des causes graves et publiques. Vu l'usage, 
la S. Congrégation en permet la continuation, excepté 
le cas où l'on fait ce même jour une fête de pre- 
miére ou de seconde classe. 

2. La première dignité chante la messe votive. A 
la fin, il quitte les ornements sacrés, prend l'habit 
canonical et le grémial, et se fait accompagner proces- 
sionnellement 'sans la croix) à la salle capitulaire si- 
tuée dans le cloître par le prêtre assistant, le diacre et 
le sousdiacre vêtus des ornements sacrés de la messe. 
La S. Congrégation ordonne de supprimer cet abus. 

3. C'est l'usage d'Urgel de couvrir le cercueil des 
chanoines d'un voile transparent blanc orné de franges 
dorées soit pendant le transport du corps à l'église, 
soit durant l'office funèbre. La S. Congrégation désap- 
prouve cel usage. 

&. Les chantres laïques qu'on est obligé d'appeler 
au chœur, prennent le surplis; peuvent-ils porter la 
chape, tant au chœur qu'aux processions publiques? 
La S. Congrégation lolére que, à défaut d'ecclésiasti- 
ques, les chantres laiques portent le surplis, mais elle 
déclare illicite le port de la chape de la part de gens 
qui hors de l'église ont toujours le costume laïque. 

5. C'est une erreur que le célébrant et ses mini- 
stres doivent réciter alternativement le Gloria et Credo; 
ils doivent le dire ensemble et de concert. 

6. Par indult du pape Pie IX, de 1862, l'office 
de Notre-Dame du Pilar se fait le 12 octobre dans 
toute l'Espagne sous le rite double de première classe 


. MÉLANGES LITURGIQUES. 


488 


avec octave. Cet office doit-il prévaloir sur la dédi- 
cace, qui est aussi de première classe? — La S. Con- 
grégation décerne le premier rang à l'office de la dé- 
dicace, lequel est primaire, soit en concurrence, soit 
en occurrence ; le Pilar est office secondaire. 

7. Les Saints transférés de leur siége ordinaire, à 
cause des patrons des églises collégiales ou parois- 
siales, doivent étre renvoyés aux premiers jours libres 
el qui ne sont pas occupés suivant le calendrier gé- 
néral ni dans le calendrier diocésain qui est revétu 
de l'approbation de la S. Congrégation; les jours at- 
tribués aux saints perpétuellement transférés ne sont 
pas réputés libres, pour l'effet précité. 


UnGELLEN. Magister ceeremoniarum ecclesiae cathedralis 
Urgellensis kalendarii ejusdem dioeceseos director sequentia 
dubia sacrorum Rituum Congregationi enodanda humillime 
proposuit, nimirum : | 

Dubium I. Adest in praedicta ecclesia cathedrali imme- 
morabilis consuetudo cantandi missam votivam solemnem 
de Spiritu Sancto ante horas canonicas, pro inauguratione 
capitulorum paschalium, quae quotannis fit feria secunda 
post dominicam in Albis, quamvis occurrat officium duplex. 
Cumque juxta decreta hujus sacrae Rituum Congregationis 
non tantum causa gravis, sed etiam publica requiratur 
ad tales missas votivas cantandas; quaeritur utrum prae- 
dicta inauguratio motivum sufficiens reputari possit ad 
memoratam missam de Spiritu Sancto cantanda ? Potestne 
saltem cantari vi immemoratae consuetudinis ? 

Dubium II. Utrum beneficiati qui hujusmodi missae 
per primam dignitatem celebratae assistunt in officiis 
presbyteri assistenlis, diaconi et subdiaconi, post missam 
decantatam teneantur cum sacris paramentis, quibus in 
missa usi sunt, comitari praedictam dignitatem sacris 
paramentis exutam, in habitu tamen canonicali incedentem, 
mediam inter diaconum et subdiaconum cum grermiali, 
Sicque processionaliter sine cruce procedendo ad aulam 
usque capitularem in claustris sitam ? An potius conside- 
rari debeat hujusmodi praxis tamquam abusus omnino 
eliminandus, licet ab antiquis temporibus ita fieri con- 
sueverit ? 

Dubium III. Utrum probanda sit praxis cooperiendi 
feretra, ubi ponuntur corpora canonicorum defunctorum, 
velo perlucido albo cum fimbris auratis non tantum dum 
portantur ad ecclesiam, sed etiam dum in ipsa perdurat 
officium emortuale ? 

Dubium IV. Utrum cantores laici qui ex defectu cle- 
ricorum, qui validam vocem habeant, adhibentur in choro 
eum cotta, quique tamen extra ecclesiam habitu prorsus 
laicali vestiti semper incedunt, indui possint pluvialibus 
iam intra praedictum chorum, quam extra ecclesiam in 
publicis supplicationibus, ex quo constat non multum 
aedificari fideles tales videndo sacris paramentis in- 
flutos? 

Dubium V. Quum nonnulli existiment hymnum Gloria 
in excelsis, et Credo in missa dici debere alternatim cum 
ministris, prout fit a cantoribus in choro, fundati forsan 
illis verbis Caeremonialis Episcoporum L. 2, o. 8. S. 39, 
ubi loquens de Gloria dicit: « Episcopus (post intona- 
tionem) prosequitur illum cum suis ministris. Diaconus 
et subdiaconus ac praelati et canonici in suis locis idem 
bini simul faciunt »: et S. 52: « Episcopus...... cum suis 
ministris submissa voce prosequuntur (idest Credo), pariter 
et diaconus et subdiaconus apud altare, et canonici illud 
inter se dicunt »: ideo, ut uniformitas in praxi existat, 
quaeritur utrum Gloria et Credo dici debeant. alternatim 


489 


ut Kyrie, aut polius unusquisque illa recitare teneatur 
episcopum vel-celebrantem non praeveniendo sed sequendo? 

Dubium VI. Officium dedicationis hujus ecclesiae cathe- 
dralis, quod Dominica II post kalendas octobris celebra- 
tur, non infrequenter occurrit vel concurrit enm officio 
Beatae Mariae Virginis de Columna Aragoniae regni Pa- 
tronse, de qua fit die 12 ejusdem mensis octobris et de 
qua in tota Hispania recitatur sub duplici primae classis 
cum octava ex concessione SSmi papae Pii IX feliciter 
regnantis anno 1862 facta. Cum ergo festum dedicationis 
juxta decretum hujus sacrae Rituum Congegationis diei 
20 septembris 1806 considerari debeat, ut censent Rubri- 
cistae, tamquam festum secundarium, ac proinde locum 
cedere festis sanctorum Petri et Pauli, Assumptionis et 
aliis B. M. V., quaeritur de quonam in casu proposito 
fieri debeat officium, an de Beata Maria Virgine de Co- 
lumna, hujusmodi festum velut primarium considerando; 
an de Dedicatione, si festum B. M. V. de Columna tam- 
quam secundarium censeatur? Quod si festum dedicationis 
transferendum sit, in quonam die reponi debet? 

Dubium VIL. Cum Sancti, qui a sua sede ordinaria 
removentur propter patronos seu titulares ecclesiarum 
collegiatarum et parochialium, nec non eorum octavas 
collocari debeant in proximas sequentes dies liberas, debito 
servato ordine juxta rubricas, quaeritur utrum considerari 
possint dies liberi illi tantum quibus nullus sanctus, licet 
translatus perpetuo affixus est, sed potius censeri eliam 
debeant dies liberi in casu proposito illi, in quibus affiri 
sunt a S. R. C. sancti translati in kalendario dioecesano 
generali, quando nempe sanctus qui transferri debet in 
ecclesia particulari seu parochiali altioris ritus seu digni- 
tatis existit vel etiam anterior est illo sancto, qui in tali 
die libera a sacra Rituum Congregatione collocatus est? 
Debetne huic altera dies proxima libera pro sede fixa assi- 
. gnari, servata prima sede Sancto ecclesiae parochialis altioris 
ritus etc. ut supra? 

Saera vero eadem Congregatio, audita sententia in 
scriptis alterius ex Apostolicarum caeremoniarum magistris, 
propositis dubiis respondendum censuit : 

Ad I. Attenta consuetudine sacra. Congregatw indulget, 
«ut haec praæis continuari possit; dummodo non occurrat 
duplez primae vel secundae classis. 

Ad II. Tamquam abusus eliminanda. 

Ad III. Negative. 

Ad IV. Nequeunt laici uti pluvialibus, sed toleratur 
tanium ut coitam induant si clerici deficiunt. 

Ad V. Gloria et Credo non alternatim a celebrante et 
minisiris recitari debent, sed totum ab omnibus est dicen- 
dum, non praeveniendo nec sequendo, sed concomitanter. 

Ad VI. Qwwm agitur de dedicatione ecclesiae, quod 
in casw est primarium, in occurrentia praeferentiam 
habere debet super alterum Beatae Mariae in casw seown- 
dariwm ; in concurrentia pariter, quia in casw non 
cedit nisi in festis Domini, juata decretwm diei 14 maii 
1856 ad III, in wna Ordinis Minorum Sancti Francisci 
de Observantia. 

Ad VII. Dies liberi ii tantum  censendi sunt in quibus 
nullus sanctus, etium translatus. est assignatus. 

Atque ita rescripsit, indulsit, et servari mandavit die 
22 aprilis 1871. 


— Saint Joseph proclamé protecteur de l Eglise. 
Changements liturgiques résultant de ce titre. 

Sur la consultation de M. Pustet, imprimeur de Ra- 
tisbonne, la S. Congrégation des Rites a réglé les va— 
rialions que le titre de patron exige. 


MÉLANGES LITURGIQUES. 


490 


] Il faut désormais réciler le symbole tant le jour 
natalice de S. Joseph que pour le patronage, ce dernier 
füt-il célébré dans la semaine. Après l'évangile de ces 
deux fétes, on doit, dans le missel, ajouter: (Credo. 
Dans les rubriques générales du missel, titre de Symbolo, 
aprés les mots: In festis angelorum, ajouter: Im festis 


.S. Josephi sponsi. Beatae -Mariae virginis. 


2. Dans l'ordo qui est imprimé annuellement pour 
la récitation de l'office, il y a lieu de mettre les mots: 
Catholicae Ecclesiae patroni. Pas de changement au 
bréviaire ni au missel. 

.. 9. Dans l'oraison a cunctis, on fera mémoire de 
S. Joseph par les mots cum beato Joseph, avant tous 
les autres patrons, excepté les anges et S. Jean-Baptiste. 
Aprés l'oraison, on devra placer une nouvelle rubrique 
en rouge, ainsi conçue: « In hae oratione nomina sauc- 
« lorum angelorum et S. Joannis Baptistae praeponuntur 
« S. Josepho. » 

Á. La féte de S. Joseph ne sera pas indiquée parmi 
celles où, selon le chap. 34 du cérémonial les évêques 
ont coutume d'officier pontificalement. Voici le texte de 
la décision: 


RATISBONEN. Eques Fridericus Pustet typographus Ha- 
tisbonensis a S. H. C. sequentium dubiorum solutionem 
humillime postulavit, nimirum : | 

Dubium I. Utrum Credo in posterum dicendum sit in 
festo natali S. Josephi et festo ipsius Patrocinii, etsi istud 
quandoque a dominjca in aliam diem transferri contingat. 
Et si affirmative, quomodo in missali enunciandum sit ? 
Quomodo novum praeceptum de dicendo Credo enuncian- 
dum sit in rubricis generalibus missalis Titulo XI de 
Symbolo ? 

Dubium II. Utrum in missali et in breviario die XIX 
marüi in festum S. Josephi postmodum proponi debeat: 
« Die XIX Sanoti Josephi Confessoris Sponsi Beatae Mariae 
Virginis et Catholicae Ecclesiae Patroni; » et utrum id 
eliam in kalendario fieri possit aut debeat? 

Dubium III. Quum in oratione A cunctis nomen S. Jo- 
sephi addi in posterum de praecepto debeat, quaeritur I. 
quibus verbis hoc faciendum sit? utrum verbis: « inter- 
« cedente Beata et Gloriosa semper Virgine Dei genitrice 
« Maria cum purissimo Sponso ejus sancto Joseph et Beatis 
« Apostolis etc. » vel quibus aliis ? 

2. Utrum nomen Sancti Josephi ita cum Beata Maria 
Virgine junctum praeponi debeat nominibus Angelorum et 
Sancti Joannis Baptistae ? 

9. Utrum et quomodo ejusmodi decretum apponi de- 
beat in missali? Forsitan in capite ejusdem inter alia 
decreta Sacrae Rituum Congregationis ? 

Dubium IV. Utrum abhinc festum sancti Josephi inter 
ea festa poni debeat, in quibus episcopi solemniter cele- 
brare solent juxta caput XXXIV libri caeremonialis epis- 
coporum ? 

Sacra vero eadem Congregatio, audito etiam in scri- 
ptis voto alterius ex Apostolicarum Caeremoniarum ma- 
gistris, propositis dubiis rescribendum censuit : 

Ad I. Dicendum est Symbolum tum in festo. natali 
Sancti Josephi, tum in alio ipsius Patrocinii, etiam in 
casu translationis extra Dominicam. In missali vero post 
evangelium Missae tam Festi quam Patrocinii sufficit, ut 
ponatur verbum Credo. In rubricis autem generalibus post 
verba [n festis Angelorum addatur: In Festis S. Josephi 
Sponsi Beatae Mariae Virginis. ' 

Ad IT. Nec in missali nec in breviario vel in kalen- 








491 


dario eisdem praefiro addenda sunt verba « Catholicae Ec- 
clesiae Patroni», sed tantum in ordine divini officii re- 
citandi sacrique peragendi, qui in usum cleri singulis annis 
conficitur. 

Ad III. Ad primam et secundam partem: In oratione 
À cunctis adjiciatur semper post invocationem Beatae Mariae 
Virginis, et ante quoscumque alios sanctos Patronos, ex- 
ceptis Angelis et Sancto Joanne Baptista, commemoratio 
sancti Josephi per haec verba cwm Beato Joseph. Ad ter- 
tiam: Décretum nullimode apponendum est in Missali, sed 
sufficit tantum ut oratio 4 cunctis describatur iis verbis, 
quibus supra enunciata est, et post ipsam adjiciatur se- 
quens rubrica rubro charactere distincta: « In hac oratione 
« nomina Sanctorum Angelorum et Sancti Joannis Baptistae 
« praeponuntur Sancto Josepho ». 

Ad IV. Negative. 

Atque ita rescripsit et servari mandavit die 22 apri- 

lis 1871. 


- - Habit canonical. Messe conventuelle célébrée après 
none. Abus désapprouvés. 

Les chanoines et les bénéficiers de la cathédrale 
de Salt, en Amérique, ont l'usage d'assister au chœur, 
sans surplis, avec leur habit ordinaire, soit à cause du 
froid, soit pour d'autres causes. Cet usage remonte à 
la fondation de la cathédrale. Il en est de méme de 
la messe conventuelle, toujours célébrée aprés l'heure 
de none, contrairement aux rubriques, qui prescrivent 
de chanter ordinairement la messe capitulaire aprés 
tierce. -- - La S. Congrégalion désapprouve les deux abus. 


SALTEN. Inter postulata transmissa ad sacram Congre- 
gationem Concilii in relatione status ecclesiae Salten. in- 
sequentia duo reperiebantur, nimirum : 

1. An tolerari possit quod absque superpelliceo et in 
habitu communi canonici et benefleiati choro intersint cum 
vel ratione frigoris vel aliis de causis sic intersint ab 
ipsamet ecclesiae erectione ? 

2. An tolerari possit consuetudo ab erectione capituli 
originem habens celebrandi post nonam, missam conven- 
tualem ? 

Quum autem praedicta sacra Congregatio eadem pos- 
tulata ad hanc sacram Congregationem transmisisset pro 
opportuna solutione, sacra Congregatio propositis postulatis, 
juxta decreta alias edita, rescribendum censuit: 

« Ad I. Negative et abuswm esse eliminandum. 
« Ad II. Negative et servandas esse Rubricas. 
Atque ita rescripsit et servari mandavit die 2 maii 1871. 


— Chanoines. Guré de la paroisse. Droit d'officier 
Préséance. Mantelel violet. 

La collégiale de S. Pierre, à Trapani, avait jadis 
deux dignitaires qui remplissaient-les fonctions parois- 
siales. Ces dignités élant vacantes à cause des circons- 
tances, l'évéque a nommé au concours un prétre qui 
n'apparlient pas au chapitre, pour gérer la paroisse. 
Ce nouveau curé prétend faire la cérémonie du jeudi 
saint et du samedi saint, comme s'il succédait aux pré- 
rogatives des dignitaires et des chanoines, ll se revêt 
des ornements sacrés dans la sacristie du chapitre, et 
y entre à son gré, sans l'autorisation des chanoines. Il 
prend l'étole au chœur et aux processions, et porte un 
mantelet de soie violet. — A la demande de l'évéque la 
S. Congrégation décide ce qui suit : | 


MÉLANGES LITURGIQUES. 


492 


1. L'office du Vendredi saint et du Samedi saint appar- 
tient à Ja troisième dignité et aux chanoines survivants, 
non au curé. 2. Le curé doit obtenir l'agrément des 
chanoines pour se servir de leur sacristie. 3. Au chœur 
et aux processions, le curé a la préséance sur les simples 
prêtres, après les chanoines et les bénéficiers de la col- 
légiale. 4. Ni au chœur ni aux processions le curé ne 
doit porter l'étole, en la présence du chapitre. 5. En 
ce qui concerne le mantelet violet, la S. Congrégation 
le désapprouve. 


DREPANEN. In collegiata eoclesia a sancto Petro nun- 
eupata in civitate Drepanensi quum ob legem suppressionis 
dictam prima et secunda dignitas civiliter cessaverit, ad 
quas dignitates, juxta constitutiones, onera parochialia spec- 
tabant in dicta collegiata, Emus D. hodiernus episcopus 
ad parochialia tantüm munera obeunda, per concursum 
elegit simplicem quemdam presbyterum, eui eliam insti- 
tutionem dedit et archipresbytéri parochi nomen attribuit, 
non vero jura dignitatis, eum id facere Apostolicae Sedi 
reservatum sit. Cum autem electus ad dicla parochialia 
mmwnera obeunda plura sibi spectare praetendat, velut si 
privilegia dignitatum et canonicorum illius collegiatae esset 
assequutus, plurimae eroríae sunt coniroversine cum sun- 
perstite tertia dignitate et canonicis, ad quas dirimendas 
supradictus Rmus episcopus S. Rituum Congregationem 
adiit ab ea humiliter expostulans sequentium dubiorum 
solutionem, nimirum : 

Dubium I. Ad quem spectet celebratio missae solem- 

nis feria V, in Cóena Domini et tota functio sabbathi 
sancti, ad terliam nempe dignitatem, prouti huc usque 
factum est, vacantibus prima et secunda ex dignitalibus, 
vel potius ad parochum ? 
—. Dnbium II. Parochus potestne induere se sacris para- 
mentis in aula canonicali ibique pro suo lubitu versari, 
aliaque ibi peragere quae canonicis competunt sine expressa 
eorumdem canonicorum veniat 

Dubium III. Qui locus praesente eapitulo collegiatae 
debetur parocho in choro et in processionibus ? 

Dubium IV. Potest parochus in choro et in processio- 
nibus praesente capitulo adhibere stolam ? 

Dubium V. Potest parochus uti mantelleto serico 
violacei coloris, ut ipse praetendit ? 

Sacra vero eadem Congregatio, audita sententia duorum 
ex apostolicarum caeremoniarum magistris, propositis dubiis 
rescribendum censuit : 

« Ad I. Spectare ad dignitatem et canonicos ordine 
successivo, non autem ad parochum. 

« Ad II. Negative. 

« AdIIL In choro et in processionibus parochus prae- 
cedentiam habere debet super simplices sacerdotes, nun- 
quam vero sedere et incedere debel inter camonicos et 
mansionarios ecclesiae. 

« Ad IV. Negative. 

« Ad V. Ex deduotis negative. 

Atque ita rescripsit et servari mandavit die 5 julii 1871. 


— Office du Saint-Cœur de Marie. — Patronage 
de la Sainte-Vierge transféré au temps de l'avent. 

L'office du Saint-Cœur de Marie n'est pas inscrit 
dans le calendrier général. Il faut un indult spécial. On 
fail cet office, soit le troisième dimanche aprés Pen- 
tecôte, soit le dimanche aprés l'octave de l'Assomption. 
Le diocèse de Presmyl, en Gallicie, a obtenu de le 
faire le dernier samedi de mai. La S. Congrégation 


493 


permet ici de réciter l'office propre approuvé ainsi que 
la messe par le décret du 21 juillet 1855. 

Lorsque le Patronage de la Sainte-Vierge est trans- 
féré au temps de l'avent, on ne change que la neu- 
vième antienne, qui est remplacée par celle: Angelus 
Domini. À la messe, le dernier verset du graduel est, 
Ave Maria, comme à la messe volive de l'avent. 


PREMISLIEN LaTINORUM. Emus D. hodiernus episcopus 
Premislien. ritus latini a Sacra Rituum Congregatione haec 
quae sequuntur humiliter declarari petiit, nimirum: 

Dubium I. Concessum est pro dioecesi Premislien. 
deereto sacrorum Rituum Congregationis diei 19 maii 1864, 
festum Purissimi Cordis Beatae Mariae Virginis, ritu du- 
plicis majoris, uliimo sabbato maii obeundum. In bre- 
viariis et missalibus ponitur inter officia pro aliquibus 
loeis Dominica post octavam Assumptionis D. M. V. duplex 
officium festi hujus: unum quod totum recitatur de com- 
muni festorum B. M. V., alterum proprium. Quaeritur 
ilaque humiliter quodnam officium recitandum et quaenam 
missa celebranda in dioecesi Premisliensi ? 

Dubium II. Infra octavam S. Michaelis Archangeli, pa- 
troni principalis regni Galliciae, occurrit festum sanctorum 
angelorum custodum, quaeritur an commemeratio praedictae 
octavae facienda sit in hoc festo? 

Dubium IIL Festum Pairocinii Beatae Mariae Virginis 
celebratur in dioecesi Premisliensi dominica secunda no- 
vembris, et habetur eliam facultas pro iranslatione festi 
hujus in sequentem diem liberam: Quaeritur itaque 


quaenam missa votiva B. M. V. sumenda sit in casu, si. 


translationem festi hujus in tempus adventus fieri contin- 
gat? An, Salve sancta votiva, a Pentecoste ad Adventum, 
an vero votiva, Rorate coeli cum Evangelio Loguente Jesu? 

Sacra vero eadem Congregatio propositis dubiis rescri- 
bendum censuit: 

Ad I. Sacra Congregatio indulget ut in hoc festo ad- 
hibeatur officium proprium cum missa die 21 julii 1855 
approbatum. 

« Ad IL Dilata. 

« Ad III. Detur responsio ad dubium VI in una 
Hispalen. diei 18 augusti 1818 quae sic habet: In festo 
Patrocinii B. M. V., quando iransferendum est tempore 
adventus, nihil immutandum praeter IX Antiphonam, cui 
subrogatur Angelus Domini et postremus X. Gradualis in 
Missa, qui erit Ave Maria ex votiva iempore Adventus. 

Atque ita rescripsit et indulsit die 30 julii 1871. 


— $. Fulgence et S. Léandre, docteurs pour l’Espa- 
gne. Office de S. Joseph et de son patronage. 

Un décret du 21 juillet 1870 a élevé à la seconde 
classe la fêle de S, Fulgence et celle de S. Léandre, 
avec privilége de dire l'office el la messe des docteurs 
dans tous les étais espagnols. À la demande du cha- 
noine Grégoire Moratinos, maitre des cérémonies de la 
Cathédrale de Girone, la S.. Congrégation aulorise les 
leçons propres Sapientiam, premier nocturne. Les lecons 
propres précédemmeut autorisées pour le second et le 
troisième nocturne, avec loraison doivent être con- 
servées. 

M. Moralinos a consulté aussi sur l'office de S. Joseph, 
déclaré patron de l'Eglise. Toutes les questions étant 
résolues par le bref Inclytum patriarcham du 7 juillet 
1871, la S. Congrégation renvoie à ce bref 


GzeruNDEN. R. D. Gregorius Moratinos magister cae- 


MÉLANGES LITURGIQUES. 


494 


remoniarum cathedralis ecclesiae Gerundensis a Sacra Ri- 
tum Congregatione insequentium dubiorum solutionem 
humillime exquisivit, nimirum : 

Dubium I. Ex decreto sacrae Hituum Congregationis 
diei 21 julii 1870 evecta sunt ad ritum duplicis secundae 
classis festa Sanctorum Doctorum Hispanorum Fulgentii 
et Leandri cum facultate officium recitandi et missam ce- 
lebrandi de doctoribus in omnibus ditionibus Hispaniae. 
Quamquam vero ex verbis concessionis deducatur officium 
assumendum esse ex communi doctorum, praeter propria, 
tamen ob ambiguitatem tollendam, quaeritur: I. Utrum 
leotiones primi nocturni debeant esse ut in communi doc- 
lorum, nempe Sapientiam ? 2. Utrum in II et III noc- 
turno retinendae sint lectiones propriae in utroque festo 
jam assignatae ? 3. Utrum idem dicendum sit de orationibus? 

Dubium II. SSmus D. N. Pius Papa IX per decretum 
Sacrorum hituum Congregationis diei 8 decembris elapsi 
anni 1870 declaravit S. Joseph sponsum Beatae Mariae 
Virginis Patronum Ecolesiae Catholicae. Juxta Rubricas 
el jam iterata decreta Saerorum Hituum Congregationis 
patronus in missa habere debet Credo et commemoratio- 
nem in suffragiis sanctorum : quaeritur ergo L Estne di- 
cendum (Credo in festo S. Josephi in posterum tam in 
missis privatis quam in cantatis? 2. Facienda est com- 
memoratio ejusdem sancii in suffragiis sanctorum ? Et 
quatenus affirmative, quaeritur 3. quem locum habere 
debeat ante vel post patronos regni et dioeceseos ? 

Dubium IIL Festum patrocinii S. Josephi utpote se- 
cundarium in occurrentia cum festis apostolorum et evan- 
gelistarum transfertur, et fit officium de apostolis et evan- 
gelistis juxta decretum in una Ordinis Carmelitarum 
Excalceatorum diei 16 februari 1781 ad 17 et 18. Ex 
elevatione ritus et dignitatis praedicti sancti patriarchae 
oriuntur sequentes quaestiones nimirum : 1. Festum pa- 
trocinii S. Josephi erit in posterum festum duplicis se- 
cundae classis vel primae ? 2. In primo casu considerari 
tenetur sicut festum primarium, adeo ut in ocourrentia 
oum festis apostolorum et evangelistarum praecedentiam 
habeat? 3. Quando juxta regulas occurrentise transferri 
debet ad primam diem liberam extrà dominicam dicendum 
esl Credo in missa? 

Et Sacra eadém Congregatio propositis dubiis rescri- 
bendum censuit: 

Ad I. Affirmative in omnibas. 

Ad IL. Provisum por aposiolicas literas in forma 
Brevis die 7 julii vertentis anni quae inciptunt « « In- 
clytum Patriarcham. » 

Ad ILI. Ad primam et secundam quaestionem: Nulla 
immulalio facta, est quoad ritum et dignitatem Kesti Pa- 
trocinii sancti Josephi. Ad tertiam : provisum in Litteris 
Apostolicis superius memoratis. 

Atque ita rescripsit die 2 augusti 1871. . 


— Siège épiscopal dans la cathédrale. - Armoi- 
ries de l'évêque d'Urgel, premier président de la ré- 
publique d' Andorre. Stygmates de S. François d'Assise. — 
Offices de S. Dominique, de S. Ignace et de S. Joseph 
Calasanz élevés à la seconde classe pour l'Espagne. — 
Tabernacles dorés. Est-4l nécessaire de les garnir en 
sote blanche? ..— Communion à la messe de minuit. 

 UReELLEN. Ex parte magistri caeremoniarum ecclesiae 
cathedralis Urgellen. et directoris kalendarii ejusdem dioe- 
cesis insequentia dubia Sacrorum Rituum Congregationi 
pro opportuna solutione proposita fuere, nimirum: 

Dubium I. Quamplurima missalia et Breviaria diffe- 


405 


runt inter se in assignandis missis et lectionibus tertii 
nocturni in offieiis sanctorum Fructuosi et Socior. MM. 
21 januarii, S. Joannis Nepomuceni M. die 16 maii, 
S. Antonini M. 2 septembris, nec non Sanctorum Gavini 
et Sociorum MM. 25 octobris: nam non pauca missalia 
in Hispaniis exarata assignant Sanctis Fructuoso et Soc. 
lectiones tertii nocturni de homilia in evangelium Descen- 
dens de 2 loco. et missam Sapientiam etiam de 2 loco, 
et pro SS. Gavino et Soc. designant praedictam missam 
Sapientiam cum evangelio de missa /ntret. Sanctis vero 
Joanni Nepomuceno et Antonino assignatur missa /n vir- 
tute, cum evangelio (pro primo) de missa Laetabitur. In 
missalibus autem et breviaribus Mechliniae praesertim in 
Belgio exaratis adseribuntur pro SS. Fructuoso et Gavino 
lectiones terlii nocturni de missa de 1 loco in communi ; 
SS. vero Joanni et Antonino assignatur simpliciter missa 
Laetabitur de secundo communi, cum evangelio Nisi gra- 
num frumenti pro S. Antonino. Quaeritur: quaenam ex 
praedictis lectionibus tamquam authentica tenenda sit? 

Dubium II. In hac alma ecclesia cathedrali episcopalis 
sedes cum brachiis collocatur pluribus abhinc annis sub 
umbraculo erecto ad modum throni in presbyterio, quodve 
ex simplici serico damasceno coloris rubei confectum est, 
margines habens et sustentacula ex ligno deaurato, in 
eujus summitate extat scutum gentilitium episcopi. Quae- 
ritur ergo utrum, attenta gravi incommoditate mutationis, 
possit remanere in omnibus festis praedictum  baldaechi- 
num rubrum, praesertim cum Caeremoniale Episcoporum 
libe. 1, cap. 14, S 1, dicat quod umbraculum debeat esse 
eonforme colori paramentorum, ubi commode fieri possit? 
sufficitne in casu praedictam sedem cum brachiis serico 
coloris festivitati congruentis contegere ? 

Dubium III. Utrum possint conservari duae hastae et 
margines praedictae ex ligno deaurato, maxime cum nec 
aurum nec argentum inveniatur in textili serici damasceni? 

Dubium IV. Ultrum conservari etiam possit et debeat 
in throno praedicto scntum gentilitium episcopi Urgel- 
len. in quo permixta inveniuntur insigna tum familiae, tum 
principatus nec non episcopatus, si non quatenus episco- 
pus est, saliem quatenus de jure et de facio existit su- 
premus princeps reipublicae Vallium Andorrae per duas 
circiter horas cum dimidio ab hac civitale distantis, juxta 
decretum Sacrae Congregationis Episcoporum et Regula- 
rium 14 januarii 1665 a Josepho Catalani citatum in suis 
commentariis in praedictum Caeremoniale Episcoporum 
Libr. 1, eap. 18, 24? 

Dubium V. Festum impressionum Ss. Stygmatum in 
eorpore S. Francisci perpetuo translatum invenitur in hac 
dioecesi et aliis Hispaniae ad diem 22 septembris ob oc- 
eurrentiam festi S. Petri de Arbues die 17 ejusdem men- 
sis. Cumque decretum Sacrorum Rituum Congregationis 
datum sub die 2 septembris 1741 cirea mutationem fa- 
ciendam in hymno: Iste confessor, diverso modo expona- 
tur a Rubricistis, quaeritur utrum in memorato S. Fran- 
cisci Festo translato dicendum sit in hymno: Meruit su- 
premos laudis honores, ut censet Cavalieri, Tom. cap. 40 
de hymnis; an potius legi debeat: Meruit beata vulnera 
Christi, ut alii autumant? 

Dubium. VI. Quaenam lectiones pro primo nocturno 
adsignari debent sanctis Dominico de Gusman, Ignatio de 
Loyola, et Calasanctio, ad ritum dupl. 2 classis evectis 
pro tota Hispania a Sacra Rituum Congregatione die 21 
julii 1870? 


Dubium VII. Utrum sit de necessitate interiora taber- 


naculorum panno serico albo contegere, an aequivaleat et 
sufliciat simplex auratura? 


MÉLANGES LITURGIQUES. 


496 


Dubium VIII. Quum plurima tabernacula hujus dioe- 
cesis intus deaurata tantum existunt; possuntne saltem 
tolerari quae ita fabricata reperiuntur ? 

Dubium IX. Pro parte monialium monasterii Societalis 
Mariae educationis puellarum, vulgo propterea noncupata- 
rum de la Ensenanza, exponitur: quod juxta regalas sui 
Instituti, à Paulo V pontifice Maximo, anno 1607 sub 
die 2 aprilis, approbati, tenentur moniales sacram com- 
munionem in nocte Nativitatis Domini recipere. Sic enim 
se habet regula 71.: « Media nocte ita finiendum est ma- 
tutinum, ut in fine Te Deum sacerdos incipiat missam in 
qua omnes moniales communicabunt, et finita missa di- 
cent Laudes. » Verumtaman cum adsint decreta istius Sa- 
erae Congregationis id generaliter prohibentia, quaeritur: 
Utrum praedictae moniales valeant memoratam praxim in 
regulis consignatam, tuta conscientia continuare ? 

Sacra vero. easdem Congregatio, audita sententia in 
scriptis alterius ex apostolicarum caeremoniarum magistris, 
rescribere rata est: 

Ad I. Attendendae sunt concessiones peculiares, iisque 
standum. 

Ad IT. Permitti potest. praesertim si ipsa, sedes cum 
brachiis cooperiatur serico coloris festivitati convenientis. 

Ad III et IV. Affirmative ad utrumque. 

Ad V. Dicendum quovis in casu: Meruit beata. vul- 
nera, Christi. 

Ad VI. Lectiones pro his sanctis debeat esse Bea- 
tus vir. 

Ad VII. Non esse necessarium. 

Ad VIII. Provisum in antecedenti. 

Ad IX. Si regulae sunt a Sede Apostolica approbatae, 
relinere poterunt sanctimoniales praedictae enunciatam 
consuetudinem. 

Atque ita rescripsit die 16 maii 1871. 


— Messe pour les défunts. Pauvres gens. Appli— 
cation gratuite. Esprit de l'Eglise. 

Le Rituel romain, parlant des obsèques, rappelle 
que, selon la très-ancienne institution, on doit autant 
que c’est possible, célébrer la messe pour chaque dé- 
funt, le corps présent, avant de l'ensevelir. Cette messe 
doit étre appliquée pour chaque pauvre défunt, autant 
que cela est possible. 

Le vicaire capitulaire de Rovigo fait la consulla- 
tion suivante. Dans les obsèques des pauvres, les curés 
et les autres prétres du diocése font gratuitement tout 
le service et beaucoup n'omettent jamais l'office des 
morts et la messe, conformément au Rituel romain. 
Toutefois, ne recevant aucune rétribution pour l'office 
ni pour la messe, ils célèbrent une messe chantée in 
die obitus, quelquefois la messe basse; mais au lieu 
de l'appliquer pour le défunt, ils appliquént pour d'au- 
tres défunts pour lesquels ils reçoivent l'aumóne, ou 
selon l'intention d'autres bienfaiteurs. C'est pourquoi le 
vicaire capitulaire demande: 1. La messe de morts, le 
jour des obséques, corps présent, est-elle préceptive, 
quoiqu'aucune aumóne ne soit faite pour cólébrer cette 
messe? 2. Peut-on appliquer ceite messe pour d'autres 
que pour le pauvre dont le corps est présent? 

La S. Congrégation s'abstient de répondre directe- 
ment à ces questions; elle rappelle la très-ancienne 
institution qui veut que la messe autant que possible 
soit appliquée pour tout fidéle dont le corps est présent. 


497 


ADRIEN. Rmus D. hodiernus vicarius capitularis dioe- 
eeseos Adrien. sede illa episcopali vacante Sacrorum Ri- 
tuum Congregationi exposuit quae sequuntur, nimirum: 
In funeribus pauperum parochi aliique sacerdotes prae- 
dictae dioecesis gratis omnia persolvunt, eb multi etiam 
ex eis nunquam omittunt officium mortuorum et missam 
prouti praescribitur a Rituali Romano. Verum quum ne- 
que pro missa ullam eleemosynam percipiant ratione ta- 
liun funerum, idcirco utique dieunt cum cantu et inter- 
dum lectam missam de requie, quae est in die obitus seu 
depositionis, sed loco applicandi pro defuncto, applicant 
vel pro aliis defunctis pro quibus aecipiunt eleemosynam, 
vel juxta intentionem aliorum offerentium. Quum autem 
supradictus orator dubitet hoc non esse conforme decretis 
praefatae Congregationis quoad funera et missas defuncto- 
rum, ideo humillime ab eadem petiit ut infrascripta dubia 
declarare dignaretur. 

Dubium I. Utrum missa de requie in die obitus prae- 
sente corpore sit praeceptiva, etiamsi nulla eleemosyna ad 
hanc missam celebrandam persolvatur? 

Dubium II. Et quatenus affirmative, utrum possint 
applieari pro aliis quam pro defuncto paupere praesente 
ejus corpore. 

Dubium III. Utrum possit interdum etiam in festis 
duplicibus, exceptis principalioribus, legi tantummodo haec 
missa loco ut cwm cantu dicitur. 

Sacra porro eadem Congregatio, audita relatione ab in- 
frascripto secretario facta, re mature accurataque perpensa 
rescribendum censuit: 

Ad I. Ubi nulla viget specialis obligatio, attendendum 
est monitum quod habetur in Rituali Romano de exequiis 
eirca initium, nempe quod antiquissimi est instituti, illud, 
quantum fieri poterit, retineatur ut missa seu missae prae- 
sente corpore defuncti, licet pauperis, pro eo celebrentur 
antequam sepulturae tradatur. 

Ad IL Provisum in primo, videlicet missa etiam pro 
quolibet defuncto paupere, quantum fieri poterit, appli- 
eanda est. 

Ad III. Affirmative ad tramitem concessionis in una 
Mechlinien. die 22 maii 1841 ad VI. 

Atque ita declaravit et indulsit die 2 septembris 1871. 


— Titulaires. Translation de la solennité au di- 
manche suivant. — Dédicace. Suffrages communs. Egli- 
ses non consacrées mi bénies. 

Le rédacteur du calendrier du diocèse d'Oran pro- 
pose des questions à la S. Congrégation des Rites, 
qui prescrit les régles suivantes. 

1. L'indult du cardinal Caprara du 9 avril 1802 
qui prescrit de célébrer la messe votive solennelle du 
patron de chaque diocése et de chaque paroisse le 
dimanche aprés les fétes cet indult, dis-je, ne s'ap- 
plique pas aux simples titulaires, qui ne sont patrons 
des lieux ni en droit, ni en vertu de la coutume légale. 

2. Malgré cela, la S. Congrégation permet que cha- 
que paroisse présente ou future du diocèse d'Oran so- 
lennise la fête de son titulaire par une messe solennelle 
volive, qui sera chantée le dimanche qui suit la féte. 

3. Saint Louis roi étant titulaire de la cathédrale 
d'Oran, la S. Congrégation permet que la messe so- 
lennel more votivo soit célébrée dans toutes les églises 
du diocése le dimanche aprés la féte. 

K. Par contre, la S. Congrégation refuse l'autori- 
salion de faire dans les paroisses du diocése d'Oran la 


19* gÉRI£. 


MÉLANGES LITURGIQUES. 


498 


féte de la dédicace de toutes les églises des Gaules, 
féte instituóe par ledit indult du cardinal Caprara du 
9 avril 1802. | 

5° Quoique la cathédrale d'Oran soit simplement 
bénie et non consacrée, la S. Congrégation décide que 
le clergó attaché à l'église doit faire mémoire de 
S. Louis titulaire dans les suffrages communs. 

6° De méme, par rapport aux églises paroissiales 
bénies mais non consacrées, les curés et vicaires doi- 
vent faire mémoire du titulaire, dans les suffrages 
communs. 

7. Méme réponse au sujet des églises paroissiale qui 
n'ont pas méme eu la bénediction, mais il faut les bénir 
le plus tót possible; car les églises doivent étre au 
moins bénies, pour qu'on y exerce le culte divin. 

8. Lorsquil n'existe aucun vrai patron du royaume, - 


‘de la province, du diocèse, de la ville ou du lieu, le 


clergé ne fait mémoire d'aucun saint dans les suffrages 
communs. 

9. La commémoration du titulaire n'est licite que 
pour les ecclésiastiques attachés à une église. 


OnaNEN. R. D. Ludovicus Bétemps redactor kalendarii 

dioeceseos Oranen. a Sacra Rituum Congregatione humil- 
lime insequentium dubiorum solutionem exquisivit, ni- 
mirum : 
Dubium I. Àn de titularibus ecclesiarum, qui locorum : 
patroni non suni nec vi legis, nec consuetudine legitima, 
possit intendi decreti 9 aprilis 1802 clausula, quae per- 
mittit, immo jubet, ut et de patronis cujuslibet dioecesis 
et paroeciae celebretur dominica sequenti illorum festa 
missa solemnis more votivo? Quatenus negative, sollicitatur . 
indultum quo unaquaeque paroecia erecta vel etiam eri- 
genda suum solemnizandi titularem dominica illius sancti . 
insequenti festum per missam solemnem more votivo, ac- 
cipiat veniam, quodque pro totius dioecesis ecclesiis tri- 
buatur eadem facultas relate ad S. Ludovici regis cathe- 
dralis titularis festum. 

Dubium II. An rite vi decreti supra memorali cardi- 
nalis Caprar& omnibus Oranensis dioecesis in paroeciis 
fuerit instituta omnium ecclesiarum Galliarum dedicationis 
festivitas sub ritu duplicis 1 classis cum octava? Quate- 
nus negative, humillime postulatur indultum quo legitime 
praedictum festum sub ritu duplicis 1 classis et cum octa- 
va conservari valeat, namque ejus suppressio maximo foret 
Christifidelibus scandalo. | 

Dubium III. Relate ad 1 dubium de quo supra alia 
subsidiarie quaerere eidem kalendarii dioecesis redactori 
liceat, scilicet 1: Àn de S. Ludovico rege Oranensis ca- 
thedralis non dedicatae sed benedictae titulari commemo- 
ratio fieri debeat inter suffragia communia ad laudes et 
vesperas, et a quibusnam, num a solo ejusdem ecclesiae 
clero, an etiam ab omnibus dioecesis clericis in sacris 
constitutis? 2. An de parochialium ecclesiarum non dedi- 
catarum sed benedictarum titularibus commemorationem 
facere teneantur sacerdotes earum servitio adstricti ut pa- 
rochi vel vicarii? 3. Quid de titularibus paroeciarum, qua- 
rum ecclesiae nec consecratae nec benediciae quidem fue- 
runt? 4. Cum denique his in Africae partibus nullus nec 
regni nec provinciae, nec dioecesis, nec civitatis, nec tan- 
dem loci adsit verus patronus, petitur quomodo rubricae 
breviarii romani praecipienti quatenus sanctorum inter 
suffragia de patrono vel titulari ecclesiae fiat commemo- 
ratio, parere valeant clerici in saeris constituti qui nullius 
adstringantur servitio ecclesiae? 


o2 
v2 


499 


Sacra vero eadem Congregatio, audita relatione a sub- 
scripto secretario facta nec non voto alterius ex aposio- 
licarum caeremoniarum magistris, propositis dubiis rescri- 
bendum censuii: 

Ad I. Negative quoad dubium: quod postulatum vero 
pro gralia unius missae solemnis ad tramitem concessio- 
nis factae pro patronis ab Emo Card. Caprara legalo a 
latere. 

Ad II. Negative tam ad dubium quam ad Postulatum. 

Ad III. Ad 1 quaestionem affirmative; sed tantum a 
olero servitio cathedralis addicto. Ad 2. Affirmative. Ad 
3. Affirmative, et si earum benedictio fuit omissa, bene- 
dicantur quam primum, quum ecclesia, ut ad divinum 
eultum dedicetur, saltem debet benedici. Ad 4. Qui nulli 
ecclesiae est adscriptus, nullam de titulari commemora. 
tionem facere debet. quod pariter respicit commemora- 
tionem patroni, quando nullus nec loci, nec dioeceseos, 
nec provinciae nec regni patronus habeatur. 

Atque ita rescripsit indulsit ac servari mandavit die 
2 septembris 1871. 


— Autel privilégié. Administration de la communion. 
Couleur des ornements. 

Les anciens décrets défendaient de donner la com- 
munion aux fidèles en portant l'ornement noir des 
messes de mort. L'église de S. Philippe à Turin obtint 
le privilége quotidien de l'autel, en disant la messe 
du saint ou de la férie, afin que le célébrant püt dis- 
ibuer la communion. - 

Aujourd'hui, en vertu du décret rendu le 22 juil- 
let 1868, rien ne s'oppose plus à ce que, aux messes 
de moris, les fidèles communient avec des hosties pré- 
consacrées. Le privilége de l'église Saint-Philippe a donc 
cessé. C'est que la S. Congrégation a déclaré par la 
décision suivante : 

TAURINEN. In ecclesia Sancti Philippi Taurini ara major 
gaudet privilegio altaris privilegiati quotidiani. Ad hoc 
autem, ut ibi posset administrari sacra communio fidelibus, 
concessum erat, ut sacerdotes ibi celebrantes supradicto 
privilegio gauderent, etiam non legendo missam de requie 
diebus non impeditis, sed de sanctis vel de feria. Posimo- 
dum vero quum a Sacrorum Rituum Congregatione deci- 
gum fuerit quod in missis defunctorum possit administrari 
Sacra communio, modo ab eadem Sacra Congregatione hu- 
militer quaesitum est utrum, stante hnjusmodi decreto 
dictum privilegium cesset, vel potius in suo vigore per- 
maneat? 

Sacra vero eadem Congregatio, referente subscripto se- 
cretario, audita sententia Rmi Domini Assessoris Sacrae 
ejusdem Congregationis declaravit: Stante memorato decreto 
generali diei 22 julii 1868 privilegium seu indultum de 
quo in precibus cessasse. Die 2 septembris 1871. 


-—- Bénédiction. avec la relique de la Sainte Croix. 
Couleur des ornements. 

Supposé l'usage de douner la bénédiction de la re- 
lique de la Sainte Croix certains jours de l'année, après 
complies, hors de l'otiice, le jour anniversaire de la 
dédicace des églises, la S. Congrégation décide qu il 
faut prendre lornement rouge. 

FABRIANEN. Quum magistri caeremoniarum cathedralis 
et collegiatae civitatis Fabrianen. non eadem sit sententia 
quoad colorem paramentorum quae adhiberi debent in be- 


MÉLANGES LITURGIQUES. 


900 


nedietione cum Ligno Ssmae Crucis, quae in utraque ec- 
clesia dari solet post recitationem nonnullarum precum 
expleto completorio in die qua recurrit anniversarium de- 
dicationis respectivae ecclesiae, magister caeremoniarum 
ecclesiae collegiatae, ut debita uniformitas in sacris cae- 
remoniis servetur, a Sacra Rituum Congregatione humiliter . 
exquisivit, ut declarare dignaretur qualis debeat esse color 
paramentorum in benedictione, quae juxta consuetudinem 
dari solet in utraque $cclesia in die anniversario dedica- 
lionis, praesertim quum haec functio peragitur separatim 
a servitio chorali eoque omnino expleto? 

Sacra vero eadem Congregatio, referente secretario, 
audita etiam sententia in scriplis alterius ex apostolicarum 
coeremoniarum magistris declaravit: [n casw paramenta 
esse debere coloris rubei. 

Atque ita declaravit et servari mandavit die 2 septem- 
bris 1871. 


. — Eglises simplement bénies, non consacrées. Fête 
du saint titulaire. Privilèges des églises consacrées. 

]l a été plusieurs fois décidé que les églises sim- 
plement bénies jouissent des priviléges des églises con- 
sacrées, pour la féte de leur titulaire. On a cité plus 
haut la décision rendue pour le diocèse d'Oran, lequel 
ne possède aucune église consacrée. Une décision sem- 
blable fut rendue pour les capucins de la province de 
Lyon, le 21 mars 1711. La S. Congrégation confirme 
celle maxime par la décision suivante: 

VALLISPRATEN. Rmus D. Eugenius O'Connell episcopus 
Vallispraten. a Sacra Rituum Congregalione insequentis 
dubii solutionem humiliter exquisivit nimirum: an ecclesiae 
dioeceseos suae, quae sunt solummodo benedictae, privi- 
legio gaudeant ecclesiarum quae sunt dedicatae in festo 
titularis earum? 

Sacra vero eadem Congregatio, referente subscripto se- 
eretario, re mature accurateque perpensa rescribendum 
censuit: Affrmalive juxta decretum in una Ordinis Ca- 
puccinorum provinciae Lugdunensis diei 21 martii 1711 
ad [. 

Atque ita rescripait et servari mandavit die 2 septem- 
bris 1871. 


— Encensement et paix. Usage opposé au cérémo- 
nial des évêques. Attribution du maître des cérémonies. 

Aux messes pontificales le chanoine diacre de l'évan- 
gile encense les charoines après l'offertoire, et le prêtre 
assistant porte la paix aux chanoines. Quant aux bé- 
néficiers, mansionnaires et autres prétres, c'est le maitre 
des cérémonies qui est chargé de l'encensement et de 
la paix. L'usage s'étant introduit dans la cathédrale 
de Carpi que le diacre encense aussi les mansionnaires 
et que le prétre assistant leur donne la paix, la S. Con- 
grégalion prescrit de s'en tenir au cérémonial des 
évèques. - 

CanPEN. Canonicus Joseph Maria Meletti praefectus 
sacrarii ecclesiae cathedralis Carpen. Sacrorum Rituum 
Congregationi exposuit in eadem cathedrali morem inva- 
luisse in missis pontificalibus, ut canonicus diaconus evan- 
gelii thurificet post offertorium non solum caeteros cano- 
nicos, verum etiam mansionarios, sicque presbyter assistens 
pacem ferens det illam canonicis ac postea mansionariis. 
Cum autem haec obsona videantur S 24, cap. 28, et S 7, 
cap, 24, libri primi Caeremonialis Episcoporum; humiliter 





501 


ipse ab eadem Sacra Congregatione quaesivit: An deinceps 
canonicus diaconus debeat thurificare mansionarios, et pres- 
byter assistens dare eisdem pacem: vel an haec perficienda 
snt potius a caeremoniario? 

Sacra vero eodem Congregatio ad relationem subscripti 
secretarii, audita quoque sententia in scriptis alterius ex 
apostolicam oaeremoniarum magistris, rescribendum censuit: 
Servetur Coeremoniale Episcoporum. Atque iia rescripsit, 
et servari mandavit die 2 martii 1872. 


— Assistance de l'évéque à l'office de la cathédrale. 
Chanoines assistants Bénédictions. 

L'évéque qui assiste en chape à l'office de la cathé- 
drale, n'a pas le droit de réclamer les chanoines as- 
sistants, sauf le cas de l'usage immémorial. En ce qui 
concerne les bénédictions, le prélat les prononce, sup- 
posé qu'il ait entonné l'office dès le commencement ; 
mais s'il se borne à l'assistance, il ne lui appartient 
pas de donner les bénédictions. Voilà ce que la S. Con- 
grégalion décide, conformément au cérémonial des évè- 
ques, sur la demande de Mgr. l'évéque de Cahors. 


CADURCEN. linus D. hodiernus episcopus Cadurcen. a 
Saera Rituum Congregatione enixe imploravit insequentium 
dubiorum solutionem, nimirum: 

Dubium I. Episcopus orator assistens officio cum cappa 
plerumque in proprio solio, stallum non habens; potestne 
suos habere canonicos assistentes ? 

Dubium II. Potestne benedictiones impertiri? 

Sacra vero eadem Congregatio ad relationem subscripti 
secretarii rescribere rata est: 

Ad L Servetur Caeremoniale Episcoporum, idest epis- 
copus assistens cum cappa suos nequit habere canonicos 
assistentes, nisi aliter fiat ex immemorabili consuetudine 
in dioecesi. 

Ad II. Si episcopus intonet offieium incipiendo a Do- 
mine labia mea etc. debel absolutiones et benedictiones 
impertiri, secus vero si tantum  assistat divinis officiis. 
Die 2 martii 1872. 


— Cappa rouge ornée de fourrures. Privilège du 
primat de Pise. Indult pour un évéque régulier. 

le primat de Pise a le privilége de porter la cappe 
rouge, ornée de fourrures. Les chanoines de l'église 
primaliale ont demandé l'autorisation d'user du privilége 
pour le primat actuel, religieux de l'ordre des ermites 
de S. Augustin. Le Saint-Père a permis en prescrivant 
loutefois que la cappa soit en laine, non en soie. 


PisANA. Relata in Saera Rituum Congregatione per in- 
frascriptum secretarium instantia Rmi capituli primatialis 
ecclesiae Pisanae, qua enixis precibus postulabat, ut Rmo 
Domino Paulo Micaleff hodierno primati, etsi ex Ordine 
Eremitarum s. Augustini assumpto, potestas fieret in sa- 
cris functionibus peragendis gestandi cappam rubram cum 
pellibus armellineis ad instar privilegii, quo fruuntur pri- 
mates Pisani; Sacra eadem Congregatio rescribere rata est: 
Ad dominum secretarium cum Ssmo. Die 2 martii 1872. 

Facta autem de praedictis per subscriptum secretarium 
Ssmo D. N. Pio Papae IX relatione, Sanctitas Sua benigne 
annuit pro gratia; dummodo tamen cappa rubra non sit 
serica sed lanea. Quibuscumque in contrarium disponentibus 
minime obstantibus. Die 7 iisdem mense et anno. 


MÉLANGES LITURGIQUES. 





909 


— J[nsignes distinctifs. L'évéque a-t-1l le pouvoir 
de les donner aux prêtres particuliers ? 

Les prêtres doivent porter le costume commun et 
s'abstenir de tout insigne particulier. Il n'est pas au 
pouvoir d'un évèque d'accorder des insignes non seu- 
lement aux associations et colléges mais pas méme . 
aux individus. (;e pouvoir est réservé au Saint-Siége. 


AscuLANA et CERINOLIEN. Quum Rmus D. Leonardus 
Iodisw Grande episcopus Asculan. et Cerinolien., a Sacra 
Rituum Congregatione humiliter exquisierit num Rmus 
ordinarius dioecesanus possit propria auctoritate presbyteris 
non collegialiter, sed singulatim sumptis, insignia minora 
concedere; Saera eadem Congregatio juxta alia decreta re- 
scribendum censuit: Insignia cujuscumque generis presby- 
beris concedere non solum collegialiter, sed eliam singu- 
latim sumptis privativo jure reservari Apostolicae Sedi; 
et, si eadem insignia fuerint cuicumque a Rmis Ordinariis 
collata, debent statim deponi. 

Atque ita rescripsit die 6 maii 1872. 


-— Obsèques des enfants. Drap blanc sur le catafalque. 
des garçons et des filles qui n'ont. pas été mariés. 

C'est l'usage du diocése d'Albe en Piémont de re- 
couvrir d'un drap de soie ou de laine blanc ie cata- 
falque renfermant le corps des filles et des garcons 
décédés sans avoir élé mariés, comme signe de vir- 
giuilé. À cause de la difficulté de supprimer cet usage 
la S. Congrégation le tolére, pourvu qu'une bande de 
couleur noire soit apposée sur le drap dont il s'agit, en 
sorte que les fidèles sachent que le défunt a besoin 
de prières : 

ALBEN. PROVINCIAE PEDEMONTANAE. Rmus: D. Eugenius 
Galletti episcopus Alben. exposuit in sua dioecesi vigere 
consuetudinem cooperiendi feretrum, in quo reconditur 
corpus puellae aut pueri innuptorum, panno ex lana vel 
ex serico albo in signum virginitatis. Quum de hac re, 
utpote rubricis ac decretis non conformi, conquestus fuerit 
eum nonnullis ex ecclesiarum rectoribus, ab eorum testi- 
monio apprehendit, morem hune non facile immutari posse, 
Immo perturbationes ac tumultus esse timendos si prae- 
ciperetur, ut redeatur ad legem. Quapropter praefatus ora- 
tor a Sacra Rituum Congregatione humillime expetiit : 
Utrum usus panni coloris albi tolerari possit, ne tumultus 
exoriantur in populis, aui saltem utrum sufficiat ut super- 
ponatur in panno albo crux panni nigri coloris sat ampla, 
ut quaelibet crucis pars totam cooperiat planitiem arcae 
funebris ? 

Sacra vero eadem Congregatio, audito voto Rmi D. As- 
sessoris ipsius Congregationis, declaravit in casu, attentis 
erpositis, tolerari posse ut fascia nigri coloris, non tamen 
in modum crucis, superponatur in panno albo, ita tamen 
ut in quatuor lateribus appareat, quo fideles agnoscant 
defunctum egere suffragiis, et ecclesiae precibus etiam pro- 
prias adjungant. Die 31 aug. 1872. 


— Fabriciens. Siéges dans le sanctuaire. Proces- 
sions. Encensement. Paix. 

Les paroisses du diocèse de Barcelone ont des fa- 
briciens qui aident les curés dans l'administration tem- 
porelle. Des conflits surgissent parfois entre ces fabri- 
ciens et le clergé sur les distinctions honorifiques. Par 
exemple, peut-on placer des chaises pour eux dans le 








505 


sanctuaire, durant la grand messe, surtout si le Saint- 
Sacrement est exposé ? Aux processions du Saint-Sa- 
crement, les fabriciens doivent-ils se placer immédia- 
tement après le clergé paroissial, ou bien après le cé- 
lébrant et ses ministres, qui suivent le Saint-Sacrement ? 
Est-ce le diacre, ou le thuriféraire qui doit encenser 
les fabriciens ? Même difficulté pour l'instrument de paix. 
Voici la décision. 

1. L'ordinaire doit engager les fabriciens à placer 
leurs siéges hors du sanctuaire. S'il ne peut l'obtenir, 
qu'il laisse les choses en l'état, pour éviter de plus 
grands maux. 

2. Dans les processions du Saint-Sacrement, il est 
mieux et plus convenable que les fabriciens précèdent 
le clergé, au lieu de prétendre avoir la place la plus 
rapprochée du Saint-Sacrement. Si c'est l'usage que le 
curó et les autres ecclésiastiques suivent le Saint-Sa- 
crement, il faut donner aux fabriciens le plus digne 
rang après le clergé. 

3. C'est le thuriféraire et jamais le diacre qui encense 
d'un seul coup les fabriciens placés sur leurs sióges 
hors du sanctuaire. 

4. Le diaere de la messe ne donne pas la paix à 
un laique quelconque, serait-il seigneur du lieu.Un autre 
ministre en surplis donne la paix avec l'instrument, non 
par l'embrassade. 

5. L'ancienneté de l'usage n'est pas une raison 
suffisante pour conserver les pratiques condamnées par 
les régles liturgiques et par les décisions de la S. Con- 
grégalion. 

BARCHINONEN. Aliqui presbyteri in parochialibus Bar- 
chinonensis dioecesis ecclesiis beneficiati exponunt in prae- 
fatis ecclesiis ab antiquis temporibus extare fidelium coe- 
tus ipsarum parochialium ecclesiarum fabricae praeposi- 
torum (vulgo obrero) qui nulla neque civili neque ec- 
clesiastica jurisdictione gaudentes una cum parocho tem- 
poralia bona ad illarum conservationem, reparationem, 
ornatum et alicubi etjam ad majorem ecclesiasticarum 
functionum solemnitatem administrant, quique uti respec- 
tivarum parochiarum fidelium repraesentantes divini eul- 
tus splendori maximae utilitatis esse possunt, dummodo 
intra suae institutionis fines rite contineantur. Ast vero 
frequenter nimis accidit quorumdam suppositorum privi- 
legiorum causa contentiones inter hujusmodi ecclesiarum 
fabricae praepositos ac clericos ipsis ecclesiae adscriptos 
oriri; quibus ut opportunum remedium apponatur, ea qüa 
par est humilitate ac reverentia Sacrae Congregationi re- 
solvenda proponuntur sequentia dubia: 

Dubium I. Possunt honoris ergo hujusmodi ecclesia- 
rum fabricae praepositis parari sedes in presbyterio tem- 
pore missae solemnis maxime cum SSmum Sacramentum 
est expositum ? 

Dubium II. In processionibus, in quibus SSmum Sa- 
cramentum solemniter defertur, quinam locus dictis prae- 
positis dari debet, proximior SSino Sacramento, immediate 
nempe post clerum parochialem, vel sine hac praeferentia, 
ante praedietum clerum, an potius post celebrantem ac 
ministros, qui SSinum Sacramentum subsequuntur ? 

Dubium III. In missis solemnibus hi fabricae prae- 
positi a quo thurificari debent, a diacono, an a thurife- 
rario ? 

Dubium IV Item à quo pacem accipere, a subdiacono 
an. ab alio ministro inferiore, maxime stante jam S.R.C. 


MÉLANGES LITURGIQUES. 504 


5 julii 1614 in Calaguriüana decreto, quod nempe dia- 
conus non debet pacem dare laico neque domino loci, sed 
ipsa spectat ad alium ministrum cotta indutum , et cum 
instrumento, non vero cum osculo? 

Dubium V. Diuturna ac antiqua hujusmodi consuetu- 
dinum fruitio est ne sufficiens ratio in ea prosequendi, 
quamvis contra ecelesiae praescripta seu S. R. C. decreta 
declaretur, maxime cum alias jam praeceptum fuerit, quod 
cum Sacrorum Rituum Congregationis decreta in desue- 
tudinem vel inobservantiam  ceciderint, debeant abusus 
corrigi ac ad strictam et legitimam observantiam revocari? 

Saora vero eadem Congregatio, audita sententia in scri- 
ptis Rini vicarii capitularis Barchinonen. sede illa episco- 
pali vaeante de informatione et voto requisiti, omnibus 
mature et accurate perpensis, propositis dubiis rescribere 
rata est: 

Ad I. Curet ordinarius quoad fieri potest prudentia 
sua inducere illos ex praefatis praepositis, qui sedes hu- 
jusmodi habent intra presbyterium ut eas ad instar se- 
dium aliorum praepositorum locari sinant extra presby- 
terii septa. Quod si hoc assequi non valeat, interim ad 
graviora mala vitanda nihil innovet. 

Ad II. In processionibus in quibus SSinum Sacramen- 
tum solemniter defertur, melius et decentius hos fabricae 
praepositos praecedere clerum, nullumque eis adsignan- 
dum esse locum post parochialem clerum ipsum. Si au- 
tem ea vigeat consuetudo ut parochus et alii divinum 
Sacramentum sequantur, tunc fabricae praepositis tribuen- 
dus dignior locus post clerum. 

Ad III. Fabricae praepositos in [Suis sedibus locatos 
extra presbyterium thure adolendos esse a thuriferario et 
unico ductu nunquam vero a diacono. 

Ad IV. Standum decreto diei 5 julii 1614 in Cula- 
guritana. 

Ad V. Negative. 

Atque iia rescripsit die 31 augusti 1872. 


— Mariages célébrés dans les maisons particulières. 
Chapelles domestiques. Peut-on dire la messe nuptiale 
dans ces chapelles? 

Le vicaire capitulaire de Barcelone représente que 
depuis quelques années l'ordinaire à qnelquefois permis 
de faire les mariages dans les chapelles domestiques. 
Il est allé quoique rarement jusqu'à permettre de les 
célébrer dans une maison particulière et devant un autel 
érigé pour la circonstance. La noblesse des époux. et 
d'autres causes ont motivé ces permissions insolites. Le 
dernier évêque a beaucoup fait pour détruire l'usage. 
Malgré cela, l'ordinaire est sollicité d'accorder les per- 
missions. 

La S. Congrégation décide ce qui suit: 1l est de la 
plus haute convenance que le mariage soit célébré en 
face de l'église et dans l'église publique. Cependant, 
s'il ny a pas de péril, et pour des causes louables 
l'ordinaire peut autoriser quelquefois de célebrer le 
mariage dans les chapelles domestiques oü la messe est 
dûment aulorisée. 

Il faut donc que la chapelle domestique soit per- 
mise en vertu de l'indult apostolique. De là vient qu'on 
ne peut autoriser la célébration des mariages dans les 
maisons particulières el devant un autel de circonstance. 

BARCHINONEN. Rus D. hodiernus vicarius capitularis 
Barchinonen. sede illa episcopali vacante sacrae Rituum 





Congregationi exposuit se circa locum, ubi sacramentum 
matrimonii celebrandum sit extra casum necessitatis ali- 
eujus contrahentis, praxim a multis annis jam vigentem 
in hac dioecesi invenisse, quod scilicet aliquoties ordina- 
rius ob causam nobilitatis vel aliam sibi benevisam per- 
miserit, ut hoc sacramentum ministraretur in oratoriis 
privatis; attamen raro in privata domo ante altare ad hoc 
erectum. Rinus Pantaleon Monserrat ultimus episcopus ad 
revocandam praefatam praxim multum laboravit, sed ho- 
die non desunt, qui juxta illam praxim matrimonium ini- 
re cupientes licentiam ab ordinario erpetunt. Ideo orator 
supradictus humillime ab eadem Sacra Congregatione so- 
lutionem sequentium dpbiorum expostulavit, nimirum: 

Dubium I. An extra casum infirmitatis gravissimae in 
alterutro ex contrahentibus celebrari possit matrimonium 
in privata domo ante altare ad hoc specialiter erectum ? 

Dubium II. An extra dictum casum in oratoriis pri- 
valis in quibus missa celebratur ? 

Dubium III. An missa nuptialis in dictis oratoriis ce- 
lebrari possit? ? 

Sacra vero eadem Congregatio, audita sententia Rini 
Dni ejusdem Sacrae Congregationis assessoris, propositis 
dubiis rescribere rata esi: 

Ad I. Provisum in sequenti. 

Ad II. Matrimonium in facie ecclesiae seu in eccle- 
sia maxime celebrari decet. Haud tamen vetitum est lo- 
eorum ordinariis ut, si nullum immineat periculum ac 
laudabiles concurrant causae, illud celebrare quandoque 
pro sua prudentia permittat in privatis oratoriis, in qui- 
bus sacrum fieri valeat. 

Ad III. Affirmative, servatis rubricis. 

Atque ita rescripsit die 31 augusti 1872. 


— Aspersion de l’eau béntte avant la messe con- 
ventuelle. Bottines et souliers blancs. Voile pour la 
grand messe. 

Le troisième dimanche du mois, les chanoines de 
Girone chantent une messe votive solennelle, le Saint- 
Sacrement exposé; celle messe volive est suivie d'une 
procession trés-solennelle du Saint-Sacrement à l'inté- 
rieur de l'église. C'est l'usage immémorial que l'aspersion 
de l'eau bénite ait lieu aprés none et avant la messe 
volive; elle devrait être faite aprés tierce, avant la 
messe conventuelle. — La S. Congregation décide que 
laspersion de l'eau bénite doit se faire aprés tierce, 
avant la messe conventuelle, nonobstant l'usage opposé, 
lequel est réprouvé par les rubriques du missel et par 
le rituel romain. D'autre part, les dimanches et les fétes 
de premiere et de seconde classe ne comportent pas 
la messe volive, en ce cas, supposé que l'usage de 
chanter la messe du dimanche ou de la fête aprés none 
soit légitime à raison de la procession du Saint-Sacre- 
ment, on doit alors faire mémoire du Saint-Sacrement. 
el procéder à l’aspersion aprés none et avant la messe. 

Autre question. Quelques prétres, sous prétexte d'éco- 
nomie ou de commodité, portent des boltes en célé- 
brant la messe; plusieurs portent des souliers blancs, 
qui. bien que couverts par la soutane, sce voient di- 
stinctement lorsque le célébrant fait la génuflexion. Est- 
re permis ? Les souliers doivent-ils de couleur noire? 
Les hommes éclairés et pieux désapprouvent cela, com- 
me étant opposé à l'usage qui est suivi depuis plusieurs 
stecles. — La S. Congrégation répond avec sa prudence 


LA 


505  MÉLANGES LITURGIQUES. 506 


accoutumée que les ecclésiastiques ceux surtout qui sont 
dans les ordres majeurs doivent porter les souliers et 
les chaussures publiquement usitées parmi les pritres 
estimables du lieu et du diocése. 

Dernière question. Tant à la cathédrale que dans 
les paroisses du diocèse le célébrant et les ministres 
marchent de front lorsqu'ils vont célébrer la messe 
solennelle. — La S. Congrégation dit qu'on peut tolérer 
cel usage; mais elle remet à la prudence de l'ordinaire 
de supprimer la coutume de porter un voile grémial 
de la méme couleur que les ornements. 


GERUNDEN. Gregorius Moratinos magister caeremonia- 
rum in ecclesia cathedrali Gerundensi in Hispaniis humil- 
lime a sacra Rituum Congregatione postulavit, ut super 
sequentibus dubiis sententiam suam patefacere dignaretur, 
nimirum: 

Dubium 1. Juxta computum civile in Dominica tertia 
cujuslibet mensis non impedita dominica 1 et 2 classis vel 
festo duplici 1 aut 2 classis dicitur in cathedrali missa 
votiva solemnis in SSmo Sacramento exposito post con- 
ventualem et nonam, ac post dictam missam votivam fit 
solemnissima processio cum SSmo Sacramento intra ec- 
clesiam. Juxta antiquam consueltudinem, et contra prae- 
scriptum in missali et Rituali romano, fit aspersio aquae 
benedictae immediate post nonam et ante missam voti- 
vam. Quaeritur: Estne continuanda consuetudo aspergendi 
chorum et populum aqua benedicta ante missam votivam, 
vel haec aspersio fieri debel ante missam conventualem 
post tertiam ? 

Dubium II. Iisdem Dominicis 1 aut 2 classis vel fe- 
stis 1 aut 2 classis canitur tantum missa dominicae vel 
festi occurrentis cum commemoratione SSmi Sacramenti, 
et aspersio aquae benedictae fit el missa cantatur post no- 
nam. Potestne tolerari haec consuetudo, vel praestat ut 
haec omnia fiant post tertiam? 

Dubium III. Aliqui sacerdotes sub praetertu oecono- 
miae vel commoditatis, contra praescriptum a pluribus 
saeculis et contra consilium virorum sanctitate et doctrina 
conspicuorum, utuntur etiam in celebratione sacrificii cal- 
ceamentis vulgo Botinas coloris nigri, et omni tempore 
maxime aestivo multi induuntur caligis coloris albi, sed 
quamvis longitudo vestis talaris plerumque impediat quo- 
minus conspiciantur, dantur tamen occasiones ex. gr. ge- 
nuflectendo et surgendo ad sacram pixidem vel ostenso- 
rium a tabernaculo extrahendum et reponendum in quibus 
faeile pateant. Quaeritur: Potestne tuta conscientia induf 
dictis calceamentis in sacro faciendo? et quatenus nega- 
live, est de praecepto ut sint caligae et scandalia coloris 
nigri ? 

Dubium IV. Tum in cathedrali quam in parochiis dioe- 
cesis celebrans et ministri procedunt pares ad missam so- 
le mnem celebrandam in diebus festivis cum gremiale ob- 


longo coloris paramentorum: eum usus dicti paramenti, , 


proprii tantummodo episcoporum, opponatur rubricae seu 
praxi, quae indicat celebrantem et ministros celebraturos 
missam solemnem exire debere e sacristia vel sacrario 
unum post alium: quaeritur demum: tolerari ne potest haec 
consuetudo vel omnino est tollenda tanquam abusus? 
Sacra vero eadem Congregatio, audita sententia in scri- 
ptis alterius ex apostolicarum coeremoniarum magisiris, 
re mature accurateque perpensa, rescribendum censui: 
Ad I et II. Aspersionem aquae benedictae i domini- 
cis fieri debere juxta rubricas missalis et praescriptum a 
Rituali romano omnino post tertiam ante missam conven- 


tualem, ideoque tolerari non potest consuetudo eam trans- 





507 MÉLANGES LITURGIQUES. 508 


ferendi post nonam ante missam votivam SSmi Sacramenti, 
quae aliquibus in locis canitur ex privilegio. In domini- 
cis vero 1 et 2 classis et in festis pariter 1 et 2 classis 
in quibus cum excludantur missae votivae eliam solemnes 
juxta Clementinam, apponi debet oratio pro SSmo Sacra- 
mento; si legitima adsit consuetudo canendi missam do- 
minicae vel festi post nonam ratione processionis SSmi Sa- 
cramenti, tum aspersio fieri debet post nonam ante missam. 

Ad III. Clericos in sacris praesertim functionibus adhi- 
bere debere caligas seu calceamenta, quibus publice uti 
solent probati clerici loei seu dioeceseos. 

Ad IV. Usum procedendi ad altare in diebus praeser- 
üim festivis in cathedrali Gerundensi in Hispania pro mis- 
ga solemniter tanenda tolerari posse, dummodo tam cele- 
brans quam ministri ejusdem sini dignitatis: quoad usum 
vero veli, rem remisit prudenti arbitrio Emi ordinarii dioe- 
ceseos, qui usum ejusmodi eliminari curet. 

Atque ita rescripsit die 31 augusti 1872. 


— Consécration des églises reconstrustes et. des autels. 
Réconciliation des églises profanées. 

Saragosse possède deux cathédrales ou métropoles 
égales en dignité: Saint-Sauveur et Notre-Dame del 
Pilar. Cette—ci était fort petite ; il n'en reste que la 
colonne et l'image de la Vierge. L'église actuelle, 
construite au 17° et 18° siécle, n'a jamais été consa- 
crée, sauf l'autel majeur, et l'autel de la chapelle de 
la Vierge -- La S. Congrégation décide que cette église 
doit être consacrée de nouveau, avec ‘quelqu'un des 


 autels secondaires. 


- La metropole du Saint- Sauveur fut consacrée selon 
les règles. En 1795, elle perdit la consécration par 
suite de l'effusion de sang humain: Le prétre qui la 
réconcilia, n'était pas muni de l'indult apostolique. On 
y a fail successivement de grandes additions, à diverses 


'époques: les murs de l'ancienne église ont élé entiè- 


rement démolis — On décide que l'église du Saint- 
Sauveur n'a pas perdu sa conséeration et n'a pas besoin 
d'étre réconciliée. 

CAESARAUGUSTANA. Rmus D. Emmanuel Garcia Gil ar- 
chiepiscopus Caesaraugustanus Sacrorum Rituum Congre- 
gationi haee quae sequuntur exposuit, nimirum: 

In civitate Caesaraugustana duae sunt insignes eccle- 
siae cathedrales seu metropolitanae paris dignitatis et cul- 
fus, altera sub titulo Smi Salvatoris, altera sub invocatione 
Beatae Mariae Virginis de Columna vulgo de Pilar nun- 
eupata. Utriusque ecclesiae* quotannis unicum anniver- 
sarium Dedicationis celebratur die duodecima octobris. 
Verum quum circa barum ecclesiarum consecrationem du- 
bia exorta sint et diversae circumferantur opiniones, ad 
omnem dubitationem in posterum de medio tollendam, 
praefatus Rmus orator sequentia dubia Sacrae Rituum 
Congregationi enodanda proposuit nimirum: 

Dubium I. Amplissima ecclesia Beatae Mariae Virginis 
de Pilar quae modo magnificis ornamentis condecoratur, 
ex integro constructa fuit saeculis XVII et XVIII, cum 
antiquae aedis seu oratorii (quod sexdecim fuisse passuum 
longitudinis et octo latitudinis fertur) nihil remanet ex- 
cepta columna et superextante Virginis Imagine. Haec 
autem ecclesia fuit solummodo benedicta et duo in ipsa 
altaria tantummodo consecrata fuere, nempe altare majus, 
et altare cappellae Beatae Mariae Virginis. Quaeritur er- 
go: 1 An haec ecelesia debeat consecrari dum nil fere 
prioris remanserit? Et si affirmative, an ad ejus conse- 


crationem procedi possit unum ex minoribus altaribus con- 
secrando, quum altare majus consecratus jam sit? 

Dubium II. Altera ecclesia a Sancto Salvatore nun- 
cupata rite fuit consecrata. Verumtamen quum ad ejus 
reconciliationem perfieiendam, quoniam anno 1795 polluta 
fuerit ex culpabili humani sanguinis effusione, fuerit de- 
legatus sacerdos sine aposioliea venia, dubitari coeptum 
eat utrum rite fuerit reconciliata et an nova indigeret oon- 
secratione. Accedebat ad haec quod in eadem ecelesia, etsi 
successive et diversis temporibus, tamen maxima facta 
fuerint additamenta, in quibus antiquae ecclesiae parietes 
omnino demoliti et sublati fuerunt. Quaeritur ergo: 1 Àn 
haec ecclesia sit iterum consecrandaf 2 Et si negative, 
quaeritur: An saltem reconcilianda sit ab episcopo vel a 
sacerdote auctoritate apostolica munito $ 

Saera vero eadem Congregatio, audita accurata expo- 
gitione ab oralore archiepiscopo transmissa, nec non voto 
tum alterius ex apostoticarum Caeremoniarum Magistris, 
tum Rmi Assessoris Sacrae ejusdem Congregationis, omni- 
bus mature perpensis ac consideratis, reseribendum censuit: 

Ad I. Ecclesiam B. Mariae Virginis de Pilar nova in- 
digere consecratione, eamque consecrationem perfici posse 
consecrando una cum ecclesia aliquod ex minoribus alta- 
ribus loco altaris majoris jam consecrati. 

Ad II. Eeclesiam SSmi Salvatoris non amisisse suam 
consecrationem, nec reconciliatione indigere. 

Atque ita rescripsit die 31 augusti 1872. 


— Bénédiction de l'eau, le samedi saint. Bénédiction 
papale donnée par l'éveque. 

Dans les églises et dans les chapelles qui ne pos- 
sédent pas les fonts baptismaux, on ne peut pas subs- 
tituer la bénédiction ordinaire de l'eau à la bénédiction 
solennelle que le missel prescrit, et Ja faire entre l' Exultet 
et la messe; mais cette bénédiction ordinaire peut se 
faire à toute heure, dans la sacristie, et d’une façon 
privée. | 

Lorsque l'évêque donne la bénédiction papale, les 
chanoines vêtus des ornements sacrés, ou portant leur 
costume de chœur, doivent s'agenouiller, si c'est l'usage. 


NivERNEN. Quum sacerdos Crosnier Protonotarius apo- 
stolicus et in dioecesi Nivernensi vicarius generalis non- 
nullos usus vigere conspiciat in memorata dioecesi quos 
rubricis eb Sacrorum Rituum Congregationis decretis ad- 
versari existimat, ab eadem Sacra Congregatione insequen- 
tium dubiorum solutionem humiliter postula vit, nimirum: 

Dubium I. In ecclesia vel oratorio in quo fons baptis- 
malis non extat, potestne in sabbatho sancto benedictio 
ordinaria aquae substitui benedictioni solemni tali die in 
missali assignatae, illam peragendo inter Exultet et missam? 

Dubium II. Potestne haec ordinaria benedictio fieri qua- 
cumque alia hora ipsius diei? 

Dubium IIL. Quando episcopus elargitur benedictio- 
nem papalem, canonici, etiamsi sint parati, debentne genu- 
flectere ? 

Sacra vero eadem Congregatio audita sententia Rmi D. 
Assessoris Sacrae ipsius Congregationis, propositis dubiis 
rescribendum censuit : 

Ad I. Negative, et serventur rubricae et Sacrae Con- 
gregationis decreta. 

Ad II. Affirmative privatim in sacrario. 

Ad IN. Servetur consuetudo. 

Atque ila rescripsit et servari mandavit die 31 augusti 
1872. 


609 


— Avent et caréme. Usage d'envelopper les candela- 
bres d'un voile de couleur violette. 

La cathédrale et quelques églises du: dioeése de 
Colle di Val d'Elsa en Toscane ont coutume durant le 
caréme et l'avent d'entourer les candelabres de l'autel 
d'un voile de couleur violet, lorsqu'on fait l'office de la 
férie. Quoique l'usage soit immémorial, Mgr. l'évéque 
pour plus de süreté, croit devoir demander au Saint- 
Siége si l'on peut le conserver à l'avenir. — Confor- 
mément à la décision rendue pour Moulins le 11 juillet 
1857, la S. Congrégation se prononce contre la cou- 
lume dont s'agit. 

CoLLEN. Rmus D. hodiernus episcopus Collen, S. E. 
Congregationi exposuit tum in cathedrali tum in quibus- 
dam ecclesiis dioeceseos tempore sacri adventus ac qua- 
dragesimae, cum fit officium de tempore, morem invaluisse 


candelabra praesertim altaris in quo functiones peragun-. 


tur tegendi velis violaceis vulgo nuncupate caize. Licet 
hic usus sit immemorabilis, tamen episcopus orator, ut 
tutius hae in re procedatur ab eadem Sacra Congregatio- 
ne humiliter exquisivit: Num usus ipse relineri etiam in 
posterum valeat ? | 

Sacra vero Congregatio, ad tramitem decreti in Moli- 
nen. diei 11 julii 1857 ad XI rescribendnm censuit: Ne- 
gative. Atque ita rescripsit et servari mandavit die 31 
augusti 1872. 


— Obsèques célébrées pour plusieurs défunts. Prière 
qui suit le verset. Pratique usitée à Rome. 

En divers endroits, lorsque les obsèques sont cé- 
lébrées pour plusieurs défunts, après le verset Requies- 
cant ete., on emploie cetle formule: Animæ eorum et 
anima omnium fidelium defunctorum per misericordiam 
Dei requiescant in pace. Cela se pratique à Rome. — 
la S. Congrégation approuve. 


FLORENTINA. Quum sacerdos Carolus Chiari parochus 
ecclesiae a Ss. Mm. Gervasio et Protasio nuncupatae in- 
tra limites archidioeceseos Florentinae de consensu rmi 
sui archiepiscopi a S. R. Congregatione humiliter exqui- 
sierit: An in exequiis quae fiunt pro pluribus, excepta 
die commemorationis omnium Fidelium Defunctorum, di- 
cto versiculo Requiescant etc. dici debeat: Animae eorum 
et animae omnium fidelium defunctorum per misericor- 
diam Dei requiescant in pace, quum pluribus in locis alia 
servetur praxis? Sacra eadem Congregatio rescribendum 
censuit: Affirmative juxta praxim Urbis. Atque ita res- 
cripsit ac servari mandavit die 3] aug. 1872. 


— Office de S. Etienne pape et martyr se rencontrant 
avec la vigile de S. Laurent. 

La messe du pape S. Etienne ayant le méme évan- 
gile que la vigile de S. Laurent, on supprime en ce 
cas [a neuvième lecon de l'homélie de la vigile, et, 
à la messe, il faut supprimer le dernier évangile ; mais 
la commémoraison de la vigile à laudes et à la messe 
est conservée. Cela résulte du décret suivant. 

MissioNARIORUM SOCIETATIS MARIAE. In &alendario pro- 
prio a Saera Rituum congregatione approbato die 17 mar- 
tii 1853 pro instituto presbyterornm missionariorum So- 
cietatis Mariae et religiosarum mulierum, puellarum a 
Sapientia nuncupatarum, festum S. Stephani Papae et mar- 
tyris habetur die IX augusti cum commemoratione vigi- 


MÉLANGES LITURGIQUES. 


510 


liae S. Laurentii martyris. Porro idem est evangelium 
assignatum iam pro die festo S. Stephani quam pro vi- 
gilia. Quaeritur itaque a Sacra Rituum Congregatione quod- 
nam evangelium recitari debeat in fine missae de festo 
S. Stephani, et quid agendum pro nona lectione matutini ? 

Sacra vero eadem Congregatio rescribere rata est, ad 
tramitem decreti in Conchen, diei 4 septembris 1733: In 
casu non esse in fine missae legendum evangelium vigiliae 
quod idem est ac evangelium festi; sed omissa nona lec- 
lione homiliae vigiliae, habebitur in laudibus, sicut et in 
missis, ejus commemoratio cum suis antiphonis, versiculis 
el, oralione. 

Atque ita rescripsit et servari mandavit die 31 au- 
gusti 1872. 


— Dédicace des églises. Fête générale en vertu de 
l'indult pontifical. Eglises consacrées postérieurement à 
la concession de l’indull. 

La plupart des ordres religieux font l'office de la 
dédicace de toutes leurs églises, au lieu célébrer l'an- 
piversaire de chaque consécration particulière. Cet exem- 
ple fut imité par le cardinal Caprara, lorsqu'il pre— 
scrivit, par l'indult du 9 avril 1802 la dédicace de 
toules les églises de France. 

L'indult dont il s'agit comprend il les églises con- 
sacrées postérieurement à 1802? Faut-il célébrer, outre 
la fête générale, la dédicace de chaque église consacrée 
depuis la dite époque. 

Mgr. l'évéque de Séez a consulté la S. Congréga- 
lion des Rites sur ce point. La décision est que l'indult 
du cardinal Caprara comprend non seulement les églises 
consacrées avant 1802 mais aussi toutes celles qui 
l'ont été ou le seront dans :a suite. 

SaeciEN. Rmus D. Carolus Fridericus Rousselet episco- 
pus Sagiensis in Gallia Sacrorum Rituum Congregationi 
exposuit, quod pluribus adhinc annis nonnullas in dioecesi 
Sua consecraverit ecclesias. Cum autem ex decreto cardi- 
nalis Caprara 9 aprilis 1872 S8 4 mandatum fuerit, ut an- 
niversarium dedicationis templorum, quae, in Gallicanae 
reipublieae territorio erecta sunt, in dominica, quae octa- 
vam festivitatis omnium sanclorum proxime sequetur, in 
cunctis Gallicanis ecclesiis celebretur, Rmus episcopus ora- 
tor ab eadem Sacra Congregatione expostulavit sequentium 
dubiorum solutionem. nimirum : 

Dubium I. Utrum supradictum cardinalis Caprara de- 
cretum intelligendum sit de iis tantum ecclesiis quae ante 
annum 1802 fuerunt erectae et consecratae, non vero de 
iis quae postea consecratae fuerunt? 

Dubium II. An anniversarium dedicationum quae per- 
actae fuerunt ab anno 1802 usque ad diem praesentem 
necessario sit celebrandum in ipsomet die anniversario ? 
Si non necessarium, estne saltem licitum et possibile? 

Dubium III. Utrum data obligatione celebrandi anni- 
versarium dedicationis im ipsomet die consecrationis quo- 
tannis revertente, necessario pro ecclesiis recens consecra- 
tis celebranda etiam in dominica, quae octavam festivitatis 
omnium sanctorum proxime sequetur, dedicatio omnium 
ecclesiarum ? 

Dubium IV. An in redactione actus consecrationis as- 
signanda sit sedes fixa pro sancto, cujus festum celebratur 
in die quo ecclesiae consecratio peragitur, et deinceps 
celebrabitur anniversarium ? 

Sacra vero Congregatio, audito voto alterius ex Apos- 
tolicarum — Caeremoniarum Magistris, propositis dubiis 
respondendum censuit: 


$11 


Ad I. Deeretum diei 9 aprilis 1802 factum ab Emo 
cardinali Caprara Legato a Latere intelligi debet tam de 
ecclesiis ante dictum annum consecratis, quam de iis quae 
in posterum consecratae vel consecrandae sunt.» 

Ad II, III et IV. Provisum in primo. 

Atque ita declaravit et servari mandavit die 31 au- 
gusti 1872. 


— Mariages célébrés après midi. Le curé peut-il 
donner hors de la messe la bénédiction solennelle des 
époux ? 

Quoique le Saint-Siége ait souvent été sollicité 
d'autoriser la bénédiction solennelle des époux en de- 
hors de la messe, il a toujours refusé cette dispense 
des règles liturgiques. Ainsi, pour Montauban, en 1856; 
pour Imola, en 1850; Mgr. l’évêque de la Rochelle, 
qui a imploré la méme faveur pour les curés de son 
diocése, a pareillement échoué. Voici la décision de 
la S. Congrégation. 

RUPELLEN. Rinus dominus episcopus Rupellensis et San- 
tonensis exponens Sacrae Rituum Congregationi quod saepis- 
sime missa celebrari nequeat pro sponsis eo quod contractus 
civilis nonnisi post meridiem coram magistratu perfici pos- 
sit, ab eadem sacra Congregatione humiliter postulavit, ut 
attenta sponsorum devotione, licentia parochis dioeceseos 
Suae concedatur impertiendi benedicliones solemnes mis- 
gae pro sponso et sponsa etiam extra missam, quoties ea- 
dem celebrari nequeat hora opportuna. Sacra vero eadem 
Congregatio, juxta alias decreta in una Montis Albani diei 
14 augusti 1856 et in una /molen. diei 26 martii 1850, 


postulato ipsi rescripsit: Negative. Die 31 augusti 1872. 


— Ordination. Imposttion des mains sur la tête des 
ordinands. 

SyrEn. Rmus D. Maria Alberti episcopus Syren. a Sa- 
era Rituum Congregatione duo insequentia dubia humili- 
ter declarari petiit, nimirum: 

Dubium I. An in ordinatione presbyteri tum pontifex 
ium sacerdotes qui adsunt, debeant prius imponere utram- 
que manum super caput cujuslibet ordinandi, et postquam 
haec impositio ab omnibus absoluta fuerit, tunc elevare 
manus dexteras easque extensas super illos tenere, dum 
pontifex stans cum mitra solus dicit orationem, uti non- 
nulli explicant pontificalis Romani hac de re praescriptio- 
nem; vel potius, uti in archibasilica Lateranensi, tum 
pontifex cum sacerdotes qui adstant, vix facta impositione 
utriusque manus, statim dexteras manus extendunt, eas- 
que sic extensas teneant donec episeopus orationem ab- 
8Solverit? 

Dubium II. In praebenda communione neo-presbyteris 
debetne adhiberi formula Corpus etc. vel potius illa debet 
omitti ? 

Sacra vero eadem Congregalio audita sententia in seri- 
piis alterius ex apostolicarum caeremoniarum magistris , 
propositis dubiis rescribendum censuit: 

Ad I. Negative ad primam parlem ; affirmative ad 
secundam. 

Ad IL. Ut in antecedendi. 


Atque iia declaravit ae servari mandavit die 31 au- 


gusti 1872. 


— (Cathédrale sans paroisse. Bénédiction des fonts 
baptismaux le samedi saint et la veille de Pentecôte. 
Quoique la cathédrale d'Oviédo, en Espagne, n'ait 
jamais eu la paroisse ni par conséquent les fonts bap- 
tismaux, on y a toujours fait la bénédiction solennelle 


MÉLANGES LITURGIQUES. 


512 


de l’eau le samedi saint et la veille de Pentecôte, sans 
y employer toutefois les saintes huiles. Conformément 
aux décrets qui défendent la bénédiction solennelle dans 
les églises qui n'ont pas les fonts baptismaux fixes, la 
S. Congrégation désapprouve l'usage d'Oviédo. 


 OvETEN. Rinus D. hodiernus episcopus Oveten exposuit 
in cathedrali ecelesia numquam erectam fuisse parochiam, 
neque extitisse fontem baptismalem. Attamen in sabbatho 
sancto et in vigilia Pentecostes fit, et semper facta fuit, 
Solemnis aquae benedictio absque sanctorum oleorum com- 
mixtione. Cum juxta Sacrorum Rituum Congregationis de- 
creta, haec benedictio fieri nequeat in ecclesiis, quae fixum 
non habent fontem baptismalem, dubius haeret de licei- 
tale praxis suae ecclesiae, quin tamen audeat per se be- 
nedictionem prohibere, ne scandala oriantur. Cum tamen 
recte in omnibus procedere cupiat, Sacrorum Rituum Con- 
gregationi sequentia dubia enodanda humillime proposuit, 
nimirum : | 

Dubium I. An in cathedrali ecelesia erigi debeat fons 
baptismalis, etiamsi in ipsa nulla sit parochia nec paro- 
rochus proprium habeat territorium ? 

Dubium II. Quatenus negative, 
sallem fontem erigere? 

Dubium III. Et quatenus negative, an sustineri possit 
consuetudo benedicendi solemniter aquam in sabbatho san- 
clo et in vigilia pentecostes in vase seu fonte portatili 
sine sanctorum oleorum commixtione ? 

Et sacra eadem Congregatione audita sententia in scri- 
plis alterius ex apostolicarum caeremoniarum magistris , 
propositis dubiis rescribendum censuit: Negative in om- 
nibus. Alque ita rescripsit die 81 augusti 1872. 


an liceat vel deceat 


— Fêtes dont la solennité est transférée. Messe so- 
lennelle des défunts, le corps présent. 

La S. Congrégation fait une grande différence entre 
les fêles de première classe et celles de seconde classe 
dont la solennité est renvoyée au dimanche suivant. 
Elle prohibe la messe solennelle des défunts corpore 
presente, tant le jour de la féte que le dimanche de 
la solennité, pour les fétes de l'Assomption, de Saint 
Jean-Baptiste et de Saint Joseph, qui sont de premiere 
classe. D'autre part, elle permet la messe de Requiem 
le jour de la nativité et de la Purification de la Sainte- 
Vierge, et le jour de S. Michel. 


QuEBECEN. Ex apostolico indulto diei 20 junii 1852 
in archidioecesi Quebecensi ad insequentem dominicam 
transferri potest solemnitas festi Nativitatis, Purificationis 
el Assumptionis Beatae Mariae Virginis, dedicationis Sancti 
Michaelis archangeli, Nativitatis Saneti Joannis Baptistae 
et Sancti Josephi Deiparae sponsi atque catholicae Eccle- 
Siae patroni, necnon patroni ac titularis Ecclesiarum pa- 
rochialium. Stante eodem indulto, Rmus D. hodiernus ar- 
chiepiscopus Quebecen. a Sacra Rituum Congregatione 
humiliter declarari petiit: An in dicta provincia prohibea- 
tur missa solemnis defunctorum praesente cadavere, 1. In 
propria die festorum de quibus in indulto memorato agi- 
iur? 2. In dominica ad quam (transfertur eorum solemni- 
tas? Et Sacra eadem Congregatio juxta alias decreta respon- 
dendum censuit: /n casu affirmative ad «rumque, dem- 
ptis tamen festis Purificationis et Nativitatis b. Mariae 
Virginis ac S. Michaelis archangeli. Atque ita rescripsit 
die 31 augusti 1872. 


————— — —É———————————— À—ÓÓ 


L'administrateur-gérant : 
PALMÉ. 





Cum approbatione superiorum. 


ROMJE. — Ex TyYPOGRAPHIA SALVIUCCI. 


ANALECTA JUBIS PONTIFIEIL 


CENT SOIXANTE-NEUVIÈME LIVRAISON. 





CONSISTOIRE DU 20 AOÛT 1880 





ALLOCUTION DE SA SAINTETÉ LÉON XIII. 





Venerabiles fratres. 


Summi Pontificatus sacrosancta majestas, quam sicut 
habemus ipsa vita cariorem, sic conservare ac tueri 
omni contentione volumus et debemus, postulat a Nobis 
ul de injuria longe maxima supremae auctoritati Nostrae 
et huic Apostolice Sedi haud ita pridem imposita, ad 
vos, Venerabiles Fratres, hodierno die referamus. De 
injuria intelligimus illata ab administratoribus rei Bel- 
garum publicæ, quod Legatum nostrum nulla justa caussa 
repente dimiserunt. 

Nos quidem non tam privato dolore permoti, quam 

de Apostolicæ Sedis honore solliciti, totam rei gestae 
seriem una cum instrumentis atque auctoritatibus, quibus 
jure credatur, pervulgari jussimus, ut omnia proferrentur 
in lucem veritatis, et aequi viri facile statuerent, quam 
parum habeant firmamenti et virium conjectae ab ini- 
micis in Apostolicam Sedem indignissimae criminationes. 
— Nunc vero ejus facti rationem altius considerantes, 
eum in hoc tum in aliis non absimili genere, que fere 
ubique geruntur, certa vestigia agnoscimus qua signi- 
ficant recruduisse vehementer bellum, longo jam tempore 
adversus Christi Ecclesiam nefarie susceptum. Imo etiam 
magis aperiam nudatamque conspicimus factiosorum ho- 
minum de abalienandis ab ApostoMca Sede animis ve- 
lerem conjurationem, eo consilio initam, ut in chris- 
lianas gentes, quas semel Romani Pontificis auctoritati 
praesidioque forle subduxerint, omnem ipsi nulu alque 
arbitratu suo potestalem exerceant. — Atque idem 
plane propositum inimicis fuit, cum per vim et dolos 
eripere Romanis Pontificibus civilem principatum vo- 
luerunt, manifesto divinae Providentiae consilio et con- 
senlienle aetatum suffragio constitutum, uti salva iis 
perpetuo ea securitas ac libertas esset, qua nihil est 
magis in gerenda christiana republica necessarium. — 
Neque alio machinationes spectant summis artificiis ex- 
cogitalae, adhibitaeque callidilate pari, per quas multi 
jamdiu contendunt invisam et suspectam facere populis 
Ecclesiam, invidiamque institutis catholicis conflare, præ- 
cipue autem Pontificatui romano, ad communem humani 
generis salutem divinitus instituto. | 

Haec eadem consilia etiam in Belgio exequi catholici 


19* sfnIS. 


nominis hostes deslinaverant, ut vincula abrumperentur 
aut relaxarentur quae Belgarum gentem Apostolicae Sedi 
conjungunt. Quamobrem, data opportunitate, in ipsis 
legumlatorum publicis coetibus pluries est eorum exaudita 
vox, Legationem belgicam apud Romanum Pontificem 
esse tollendam; i!que se statutum in animo ac delibe- 
ralum habere. Revera duobus ante annis, vix dum ad 
gubernacula reipublicae homines illarum partium acces- 
serant, mora nulla fuit, quin aperle edicerent, revoca- 
tionem oratoris belgici a legatione esse decretam; eamdem 
reapse perfectum iri, ubi primum per tempora licuisset. 
Cum haec consilia atque hic habitus animorum in 
iis esset, perlata lex de primordiis studiorum publice 
tradendis, propositi perficiendi caussam attulit. — Nostis, 
Venerabiles fratres, indolem hujusce legis atque rationem. 
Profecto in ea condenda hoc maxime consilium atque 
hanc sententiam fuisse apparet ab auctoritate catholicae 
religionis, vel a pueritia, abducere animos, inslitutio- 
nemque juventulis, remota qualibet Ecclesiae providentia, 
civilis potestatis imperio voluntatique reservare. Etenim 
ea lege decernitur, in educatione puerili nullas esse 
debere sacrorum Pastorum partes, nullam Ecclesiae vi- 
gilantiam ; dissociatisque penitus a religione litteris, ab 
eruditione puerorum, si ipsa publicarum scholarum ratio 
el disciplina spectetur, omnem de religione doctrinam 
abesse praecipitur: quod perfacile cernitur quam sit 
fidei et moribus ineuntis aetatis periculosum. — Eoque 
gravius esse periculum intelligitur, quod eadem lege 
omnis religiosa institutio plane excluditur ab iis ipsis 
litterarum palaestris, quas scholas normales vocant, ubi 
exercilatione praeceptisque conformantur, qui quaeve 
deinceps velint ad erudiendos pueros sese conferre. 
Lex hujusmodi, per quam plurimum de doctrina 
juribusque Ecclesiae detrahitur, maximoque discrimini 
sempiterna adolescentium salus objicitur, non poterat, 
salvo officio, episcopis probari, quibus a Deo id est 
muneris onerisque impositum, ut in salute animorum 
fideique sanctitate defendenda vigilanter elaborent. Re- 
vera cum probe sentirent, quid a se tempus officiumque 
postularet, sedulam operam dederunt arcendae ab ejus- 
modi publicis scholis juventuti, aliasque aperiendas cu- 
rarunt, potestati suae obnoxias, in quibus tenerae ado- 
lescentulorum mentes cum litterarum tum religionis 
elementis optime formarentur. Et hanc ad rem, laus 
est egregia Belgarum, peropportuno huic operi sese 
alacritate summa adjutores praebuisse. Cum enim ani- 
madverterent, quantum religioni periculum ab ea lege 
impenderet, avitam fidem, quoquo modo possent, tuendam 
susceperunt; idque tam inflammato studio, ut laborum 


33 


515 


ac sumptuum magnitudo admirationem fecerit apud omnes 
ad quos hujus rei fama pervenit. 

Nos vero, qui propler excelsum supremi Pastoris 
et Magistri munus, intemeratam ubique fidem çonservare, 
sacra Ecclesiae jura asserere, et salutis discrimina a 
capite gentium. christianarum propulsare debemus, ipsa 
officii ratione sinere prohibebamur, indemnatam per nos 
abire legem, quam venerabiles fratres nostri episcopi 
belgici jure condemnavissent. Quapropter in litteris nos- 
tris ad dilectissimum filium nostrum Leopoldum II regem 
Belgarum aperte declaravimus, legem die 1 julio mense 
faciam magnopere catholicae doctrinae praeceptis repu- 
gnare; eamdemque perniciosam saluti adolescentium, 
neque parum ipsi civitati calamitosam futuram. Igitur 
qua talem improbavimus damnavimusque non semel, 
Sicut nunc in eonspectu omnium vestrum, iisdem de 
caussis, interum improbamus atque damnamus. Quam 
rem more agimus institutisque Aposiolicae Sedis, qua 
semper judicii atque auctoritatis suae pondere scholas 
perculit cujuslibet religionis expertes, quas medias seu 
peutras appellant, quaeque suapte natura illuc tandem 
evadunt, ut Deum prorsus non agnoscant : neque usquam 
passa est, ejusmodi scholas a juventute catholica cele- 
brari, nisi certis casibus, cum eam tempus et necessitas 
cogeret, cauloque prius ne praesens essel pravae con- 
fagionis periculum. — Nihilominus christiana caritate 
animali, et quod nolebamus ullam dari caussam quam- 
obrem acerbius bellum fieret, valde auctores fuimus 
venerabilibus fratribus nostris episcopis, in medio cer- 
lamine consistentibus, ut, quod ad decreta exequenda, 
moderationem et suavitatem in re praesenli ne relin- 
querent, et in poenis exigendis agerent lenius ; quoniam 
rei christianae studium, tam justa caussa incensum, pa- 
lerna illa benevolentia temperari oporteret, quae devios 
quosque benigne complectitur. 

Multum ad ea quae volebamus cohortationes nostrae 
profecerant, multoque magis futurum videbatur, ut in 
reliquum tempus proficerent ; non satis tamen -ex sen- 
lentia curatorum rerum belgicarum, qui episcopos ipsos 
muneri suo firmissime intentos nihilominus coargui a 
Nobis, et iu quo essent probabiles, in eo reprehendi 
voluissent. Quod cum Nos libere constanterque nega- 
vissemus facturos, ideirco officiose amiceque Nobiscum 
agi desitum est, et insigni, vixque alias audito illibe- 
ralitatis exemplo, legatus Noster excedere finibus jus- 
sus est. — Plura deinde per ambages et calumnias 
caussali, indigne factum tegere falsis nominibus conati 
sunt, omnemque caussam et culpam in Apostolicam 
Sedem iransferre. Crescente autem audacia, nec a con- 
viciis , nec a contumeliis temperatum est: imo ne in 
Urbe quidem Roma hostilis animi defuit insolens os- 

tentatio. 
| Quapropter muneris Nostri apostolici memores, casum 
gravem el repentinum in conspectu omnium vestrum, 
Venerabiles fratres, deplorantes, Nobiscum et cum sancta 
Petri Sede inique actum esse testamur et conquerimur. 
Cumque jus potestatemgee habeat Pontifex maximus 
nuntios aut legatos ad exteras gentes, nominatim ca- 
tholici nominis, earumque principes mittendi, de violato 
hujusmodi jure cum iis quos penes est culpa, expostu- 
lamus: eoque magis, quod ejus juris multo augustius 


AFFAIRES DE BELGIQUE. 


916 


est in. Romano Pontifice principium, cum ab amplissima 
auctoritate primatus, quem ille divinitus obtinet in 
universam Ecclesiam, proficiscatur ; quemadmodum et 
Pius VI gloriosa recordalionis pontifex declaravit his 
verbis : 

« Jus est Romano Pontifici habendi aliquos, in dis- 
sitis praesertim locis, qui sui absentis personam reprae- 
sentent, qui jurisdictionem suam atque auctoritatem 
« Slabili delegatione collatam exerceant, qui denique 
suas vices obeant; idque ex intima vi ac natura 
primatus, ex juribus dotibusque cum primatu conjunc- 
lis, ex constanti Ecclesiae disciplina a primis usque 
« saeculis deducta... » (1) 

Querimur super hoc etiam, quod dimittendi Nostri 
per Belgium Legati caussa injuriosa et de industria 
quaesita. allata sit; cum contra dimissum idcirco esse 
constet, quod Nos deserere officium recusavimus, fac- 
taque significalione Nostrae cum venerabilis fratribus 
episcopis belgicis consentientis voluntatis, discedere ab 
iis nulla ratione voluimus. — Demum cohibere que- 
relas non possumus propier multa et varia, quae de 
Nobis et hac Sede Apostolica sunt contumeliose atque 
atrociter dicta. Equidem' quod privatim ad Nos prompti 
ad perferendas patienter injurias sumus, ignoscendumque 
obtrectatoribus atque inimicis, gaudentes, Apostolorum 
exemplo, quod digni habiti sumus pro nomine Jesu 
contumeliam pali (2). Nihilominus tamen Deum homi- 
nesque testamur, numquam esse passuros, ut quicquam 
de Apostolicae Sedis existimatione et dignitate impune 
minuatur; quam Nobis certum est, omni vi et omnium 
rerum vitaeque ipsius, si res postularet, jactura defen- 
dere, ut tantae hujus dignitatis amplitudo servetur, 
nostrisque successoribus integra atque inviolata tradatur. 

Has autem voces, quas juslus animi dolor et con- 
scientia officii in hoc amplissimo consessu vestro, Ve- 
nerabiles fratres, Nobis expresserunt, late per orbém 
lerrarum propagari volumus, ut viri principes univer- 
saeque gentes, querelarum Nostrarum aequitate perspecta 
intelligant quibus profecta initiis, quem habuerit exitum 
res de qua loquimur; simul fraudes caveant, quibus 
homines non probi in aures animosque influunt multi- 
tudinis; alacriterque studeant in fide Romani Pontificis, 
nihil mutata aut labefactata voluntale, permanere. 

Quod ad eatholicam Belgarum gentem attinet, in 
summa est eorum laude ponendum, quod magna affecti 
sollicitudine ob Nostri discessum Legati, quem tot annos 
perhonorifice exceptum modis omnibus observarant, in 
hoc tempore propensioris voluntatis huic Apostolicae 
Sedi documenta deproperent: volunt enim, qua ratione 
possunt, curam et molestiam compensare injuriarum, 
quas in persona humilitalis Nostrae Jesu. Christi Vica- 
rius accepit. — Atque hic pergralum Nobis est recor- 
dari grave quoddam laudum praeconium quod a Gregorio 
XVI, Pontifice maximo, Nobis praesentibus atque au- 
dientibus, Belgis tributum est. Is enim cum Nos pon- 
tificiæ apud eos legationi benigne deslinaret, de gente 
illa in universum plura effatus est verbis amplissimis, 
appellavitque genus hominum fortissimum, pientissimum 


= 


\( 


PR 


AAA 


(1) Resp. super Nuntiataris apost. cap. 8, sect. 2, m. 94. 
(2) Act. V, 41. 


517 


quorum fides et amor erga Apostolicam Sedem et erga 
Principes suos mullis rebus ac perdiu constitisset. — 
Revera has ipsorum virtutes cum superiorum aetatum 
monumenta testantur, tum Nos usu et consuetudine Ipsi 
cognovimus, quamdiu illa legatione functi sumus ; illo- 
rumque hominum et temporum et rerum jucundissima 
haerens in animo recordatio, peculiarem Nostram in 
eos fovit atque aluit benevolentiam. Igitur de Belgis 
confidimus futurum, ut ab Ecclesie amore el obsequio 
numquam discedant, constantesque in fidei catholicae 
professione, et de christiana juventutis institutione anxii 
alque solliciti, sese patribus et majoribus dignos in omne 
lempus impertiant. 

Haec de rebus belgicis habuimus, quae vobiscum 
Venerabiles fratres, communicaremus, - ut illatam Apos- 
tolicae Sedi injuriam propulsaremus, violatamque digni- 
latem tueremur. — Attamen per Vos ipsi videtis, præ- 
sentes Ecclesi: labores non esse Belgarum finibus circum- 
seriptos. Longius serpit bellum, et latius manant rei 
catholicae detrimenta : quorum tamen sermonem praesens 
in tempus omittimus. —- Interim vero meliore spe erectos 
eonfirmalosque animos gerere oportet, et concordibus 
obsecratiouibus suppliciter contendere a Patre miseri- 
cordiarum et Deo totius consolationis, ut Ecclesiam 
sponsam suam, tot fessam malis ac tantis curis exer- 
ciiam, benigne consoletur ; sedatisque undis ac fluctibus, 
oplatam diu tranquillitatem restituat. 


L’allocution pontificale mentionne des lettres que 
notre Saint-Pére le pape Léon XIII a écrites au roi 
des Belges au sujet de l'enseignement primaire. Des 
extraits de ces lettres ont paru dans /'Esposiztone do- 
cumentala dei fatti relativi alla quistione dell'insegna- 
menio primario nel Belgio e alla cessazione dei rap- 
porti diplomatici tra il governo Belga e la Santa Sede, 
que la secrétairerie d'Etat a publiée sons la date du 
10 juillet 1880. 

Ainsi, le Saint-Pére écrivait au roi, le & novem- 
bre 1879 : 

« Les conditions internes de la Belgique étaient il 
« y a peu de temps suffisamment tranquilles, et fa- 
vorables au développement de son bien-étre religieux 
moral et politique. Les luttes des partis, quelque 
acerbes et violentes qu'elles pussent être bien des 
fois, n'en étaient jamais venues, dans les triomphes 
passagers des uns sur les autres, jusqu'à compro- 
mettre les biens suprémes des âmes, qui sont la foi 
et la morale chrétienne, à la perte desquels les 
consciences catholiques ne peuvent à aucun prix se 
résoudre; la prudence, la modération naturelle du 
caractère Belge, la sagesse de ses chefs suprèmes 
surent toujours éviter ces funestes écueils, sur les- 
quels se brisent tôt ou tard les plus puissants em- 
pires. Quelque imparfaite que fût la loi de 1842 sur 
l'ensignement primaire, l'épiscopat Belge l'avait ac- 
ceptée, et toujours observée avec loyauté, parce qu'elle 
sauvegardait les principes. Mais du jour où la nou- 
belle loi a été votée et mise en vigueur, alors seu- 
lement la paix a été troublóe, et l'avenir a com- 
mencé à se montrer sous un aspect menaçant. 


AFFAIRES DE BELGIQUE. 


518 


« Il n'est pas surprenant que les choses se soien 
« ainsi produites dans un pays catholique tel que la 
« Belgique, lorsque les mémes causes ont si fortement 
« ébranlé la Prusse, royaume protestant pour une très 
« grande partie, en obligeant les catholiques de ce 
« royaume à l'indomptable résistance que toutle monde 
« à admirée. 

« Cette nouvelle loi belge sur l'ehseignement, Sire, 
proposée par des personnes peu amies de l'Eglise 
et de la religion catholique, doit nécessairement at- 
« trister vivement le coeur du Souverain Pontife, gardien 
de la vérité et défenseur de la justice. En effet, la 
loi méconnait l'autorité donnée par Dieu aux évé- 
ques sur léducation religieuse et morale de la jeu- 
« nesse; elle n'admet pas l'enseignement de notre très- 
sainte religion pour base de l'instruction du peuple; 
« elte tend, au contraire, à former les maîtres futurs 
des écoles élémentaires en dehors de toute légitime 
influence et direction religieuse; et par là, en vertu 
des principes dont elle s'est inspirée, elle ouvre pour 
le présent et pour l'avenir le chemin à l'incrédulité et 
à la corruption du cœur parmi les populations cro- 
yantes et morigérées que Dieu a soumises à votre 
sceptre royal. 

« Les évéques n'ont pas pu ne pas s'émouvoir 
grandement en présence d'un mal si grave. Ils n'ont 
pu se dispenser d'élever la voix et de chercher un 
refuge contre le danger qui menaçait les âmes qui 
leur sont confiées; et Nous-méme, obligés de com- 
battre les mémes périls en Italie et jusque dans notre 
Rome pontificale, nous leur avons servi d'exemple 
pour ouvrir au bas âge, des écoles sincèrement ca- 
tholiques. 

« Cependant, nous souvenant de la divine charité 
que le Rédempteur nous a enseignée, et désirant 
que l'esprit en soit conservé au milieu de la- défense 
des droits les plus sacrés, nous ne négligerons ja- 
mais aucune occasion qui s'offrira, comme nous n'en 
avons négligé aucune jusqu'à présent, pour inviter 
les pasteurs de Belgique à user de toute la douceur 
évangélique envers les personnes qui sont dans l'er- 
reur et dans l'illusion, méme lorsqu'ils se trouvent 
dans l'obligation et la nécessité de résister virilement 
à l'erreur. 

a Mais Nous croyons, Majesté, que la lutte enga- 
gée dans votre royaume ne pourra cesser, ni la paix 
s’y rétablir, tant que la cause funeste qui est venue trou- 
bler cetie paix, n'aura pas été écartée. Tout évêque 
remplissant le devoir de son ministère pastoral, quelque 
circonspection et modération qu'il y mette, se trou- 
vera toujours et par nécessité dans une continuelle 
et inévitable lutte avec l'esprit, avec les tendances, 
avec les dispositions de cette loi, parce qu'elle s'é- 
loigne par trop des enseignements de la doctrine 
catholique, et c'est pour cela que les évéques Belges, 
malgré la différence de leur tempérament et de leur 
caractère, se sont tous trouvés d'accord et unanimes 
lorsqu'ils ont délibéré sur les mesures qu'ils devaient 
prendre pour combattre les conséquences redoutées 
« de la nouvelle législation. . 

« Nous reconnaissons la gravité du trouble que ces 


= 2 


= = oA 


A 


= 


RRARARRS 


2 AX AR Amx RA A 


A^ R2 2 Ao AR oR OR oA oR aA 


aAA 2 


A RR RA ARA RA 


519 


événements ont produit dans la Belgique; nous en 
sommes profondément affligés et préoccupés; mais 
nous conservons l'espoir que les hommes qui ont 
l'honneur d'étre ministres de votre majesté et premiers 
conseillers de la couronne, considéreront du haut de 
leur position les besoins de la chose publique, non 
avec les préventions d'un systéme préconcu, mais 
avec l'intujtion du bien général de la nation entière, 
et que par là ils en viendront à se convainere que 


de retirer spontanément une loi que nul besoin réel 
n'avait réclamée, et dont une si grande partie des 
sujets de votre majesté s'est sentie gravement 
blessée. » 

Le Saint-Père tint le méme langage dans une 
autre lettre qu'il écrivit au roi Léopold, le 10 mai 
1880. Aprés avoir rappelé ce qu'il avait dit dans la 
lettre du 4 novembre sur le caractère de la nouvelle 
loi et sur la conduite des évéques, il s'exprima ainsi : 

« Il semble fort naturel que les douloureuses con- 
« séquences de celte lutte doivent plulôt retomber 
« sur ceux qui, modifiant sans un juste motif l’ancienne 
« législation scolaire, jetèrent au sein du peuple belge 
« la semence de la discorde que sur ceux que le devoir 
« de leur conscience a mis dans la nécessité de dé- 
« fendre la cause de l'Eglise et de sauver la foi des 
« âmes qui leur sont confiées. » 

Le Saint-Père ajouta que l'épiscopat avait été comme 
contraint de prendre d'énergiques mesures « par l'ex- 
« trème gravité du danger qui menaçait les âmes, par 
« l'aprété avec laquelle on engagea la lutte, par les 
desseins ouvertement hostiles à la religion qui gui- 
dérent beaucoup de fauteurs de la loi. Les décla- 
rations qui furent faites dans le parlement pendant 
la discussion de la loi, constatent que les partisans 
de cette législation nouvelle visaient à combattre de 
la manière la plus efficace l'Eglise et la religion catho- 
lique en Belgique, loin de revendiquer pour l'Etat, 
des droits que personne n'avait usurpés. Toutefois 
(ajoutait le Saint-Pere) les évêques n'ont pas manqué 
de tempérer en quelque partie les instructions don- 
nées. Nous savons que dans le diocèse de Malines 


2A A AR ARA A naa 2 22a 2 


Aa A 


A ZR ARR RA oA nm 


= A 


dispenses aux maitres d'écoles et l'on a pris d'autres 
mesures propres à atténuer et à limiter le conflit. 
Les conseils du Saint-Siège ont beaucoup contribué 
à cel effet: car dans plusieurs circonstances, volre 
majesté ne l'ignore pas, le Saint-Siège a donné des 
conseils de modération, et quoiqu'on ail pu dire, 
ils furent bien recus et appréciés par les évéques. » 
L'Esposizione documentata mentionnée plus haut, 
renferme les documents et les dépéches propres à dé- 
montrer jusqu'à la dernière évidence que le Saint-Siége 
ne s'est jamais contredit dans ses déclarations et ses 
actes, qu'il à constamment suivi une méme ligne de 
conduite, et qu'il n’a fourni aucun motif à la rupture 
des relations diplomatiques avec le gouvernement actuel 
de Belgique. — 


AR 8 R RR AR ARA A 





AFFAIRES DE BELGIQUE. 


que la raison d'Etat conseille aussi bien que l'équité 


et aussi ailleurs, on a accordé un grand nombre de . 


520 
S. THOMAS PATRON DES ÉCOLES 


(SUPPLÉMENT) 


L'encyctique du 4 août 1879 a provoqué d'innom- 
brables adhésious de la part des cardinaux, des évé— 
ques, des universilés, des séminaires, des particuliers 
lant ecclésiastiques que laiques, ainsi que nous l'avons dit 
dans le précédent article (Cfr. Analecta, col. 385 seqq.: 

La Positio de la S. Congrégation des Rites dont 
nous avons parlé, renferme dans le Summarium quel- 
ques-unes de ces lettres adressées au Saint-Pére après 
l'encyclique. Le première place a été donnée à celle 
que S. E. le cardinal Antonin De Luca, évéque su- 
burbicaire de Palestrine, a écrite à sa Sainteté, en date 
du 5 mai 1880. Elle mérite, en effet, le premier rang, 
par son importance et son: étendue. 

Cetle lettre a trois parties: 1. Urgence qu'il y avail 
de restaurer la saine philosophie. 2. Ce que doivent 
être les académies de S. Thomas dont l'établissement 
est recommandé par le Saint-Pére. 3. Etudes préli- 
minaires qui sont en ce moment faites dans divers 
lieux pour la nouvelle édition des œuvres complètes 
de S. Thomas. 

La première académie de S. Thomas a été instituée 
dans Rome méme. Le Saint-Pére Léon XIII a claire— 
ment précisé le but de l'institution, en écrivant au 
cardinal De Luca: « L'académie érigée à Rome sous 
« le nom et le patronage de S. Thomas, mettra tous 
ses soins à expliquer, illustrer les œuvres du Maitre. 
Elle exposera ses doctrines, en les eomparant avec 
celles des autres philosophes anciens et modernes, 
démontrera la solidité des sentences et des raisons 
« qui les motivent; elle propagera la saine doctrine 
et en fera usage soit pour combattre les erreurs 
« courantes soit pour expliquer les nouvelles décou— 
« vertes. » 

L'académie romaine a soumis ses statuts au Saint- 
Père, qui a bien voulu les revêtir de sa haute appro- 
bation. Ils serviront de modèle aux autres académies 
qui, d'ailleurs ambitionneront l'honneur d'être agrégées 
à celle de Rome. 

Les deux Sommes de S. Thomas, savoir, l'ordinaire et 
celle contra Gentiles feront d'abord l'objet des exercices 
académiques; on devra interpréter, éclaircir, illustrer, 
défendre les idées Thomistiques, source inépuisable de 
richesses toujours nouvelles, arsenal fournissant des 
armes coutre les ennemis de la religion et de l'ordre 
social. 

L'unité de principes et de méthode fait espérer des 
progrés incessants dans létude de la philosophie et 
de la théologie. Toute controverse d'école étant sup- 
primée, les académiciens consacreront leurs veilles à 
approfondir les origines et les raisons des choses, avec 
leurs rapports et leurs harmonies. 

Il faut lire ces belles réflexions dans la lettre même 
de sou Eminence. La voici en entier: 


AR À A A 


= 


Beatissime Pater. 


Immortales scientiarum Deo agendae sunt gratiae, quod 
ipse, in tantis temporum fluctibus, cum optimae disciplinae 








521 


praecipites abripi, vel in summum certe discrimen vocari, 
absque extrema jam spe Sendere viderentur; eam mentem, 
quam dedit tibi, Leo Pontifer Maxime, vixdum sapientiae 
quae regimen totius ecclesie concredidit, ut nempe chris- 
tianam philosophiam ubique gentium penitus instaurandam 
susciperes, celerius omnium opinione, universisque ordini- 
bus adclamantibus, ad optatum exitum perduxeris. Divino 
sane consilio factum est, ut maxima inter ingenii tui atque 
apostolici muneris monumenta, illa a Te etiam, tanta ac tam 
commendabili sapientia praedita, Encyclia, ederentur, quorum 
initium, Aeterni Patris; quae ingenti catholici orbis laetitia, 
sc plausu propemodum incredibili pervulgata, omnium simul 
in Tui admirationem animos erexerunt, digna illa quidem, 
ut non modo mortalium laude, sed et superum praeconio 
celebrentur, utpote quae in summo tempore permagnum in 
* christiani nominis provincias, imo vero in totum hominum 
genus, benefieium contulerint. Opem omnem tuam immi- 
nens philosophiae calamitas postulabat: ea siquidem ab illo 
fonte et capite, unde divinitus orta est, longe semota, et 
per infinitos pene anfractus a primaevo instituto et antiqua 
religione nefariis perditissimorum hominum ausis obducta 
quotidie in praeceps ferebatur. Tantum antem aberat, ut 
ipsa, rejectis pravarum opinionum commentis, supremam 
rerum bonorumque omnium originem spectaret, eorumque 
contemplatione ad omnipotentis Numinis cultum obsequium- 
que se reciperet, ut contra, scelus in dies anhelans et freni 
impatiens, in ipsum Deum contumax, coelestia aspernari , 
atque iis, quae hominum captum vimque naturae exsupe- 
rant, eternum incutere bellum auderet. Neque aliud for- 
tasse fuit belli genus tam scelestum, tamque atrox aui 
perniciosum, quo impii errorum magistri cerlius sibi ad 
divinam ipsam religionem funditus evertendam iter ster- 
nerent; de quibus numquam verius idem, qnod olim regius 
psaltes, diei potest: Poswerwnt in coelum os suum — Su- 
perbia eorum, qui te (Deum) oderwnt, ascendit semper. 
(Psal. 72 et 73). 

Ergo in tam praecipiti tempore opus omnino. erat, ut, 
abjecta omni cunctatione, tum incolumitati, tum gloriae 
catholicae fidei consuleretur, contra quam improba et con- 


scelerata novatorum turba, furore abque armis metuenda, . 


omnibus proeliis dimicabat. Tu hujusmodi officio deesse 
non poteras, optime maxime pontifex, quem sapientia, for- 
titudo, prudentia, ceteraeque virtutes omnibus numeris ab- 
solutae commendant. Gravissimum, Teque plane dignum 
negotium maturo admodum consilio suscepisti, cum atroces 
illos belli impetus contundere aggressus es; ductu auspi- 
ciisque praepotentis Numinis, quod Te adsertorem religio- 
nis, propugnatorem generis humani, tutorem optimarum 
disciplinarum, restitutorem ac vindicem veteris doctrinae 
adoptavit. Coelesti prorsus voce, quae instar oraculi ad 
extremas mundi plagas insonuit, ingens edixisti christia- 
nam rempublicam periculum manere, nisi pugnax tot amen- 
tium sophorum audacia, eorum perfurentes undique im- 
piorum dogmatum pestes ex continenti coercerentur. De- 
ploratis prope jam rebus, optimis nempe labentibus in diem 
et ad interitum ruentibus disciplinis, verum illud remedium 
adhibuisti, quo iisdem salubrius et ad repellendos hostium 
conatus accommodatius, quisquam non solum non exoptare, 
sed ne cogitando quidem informare posset. Constituisti ni- 
mirum, ut philosophia christiana, quae a priscis Ecclesiae 
patribus orta, studioque scholasticorum illustrata et aucta, 
per tot aetates maximis beneficiis et gloria floruit, gymna- 
sia et licea catholici orbis, atque in antiquum praecipue 
hujus urbis domicilium, ex quo tamquam ex sede sua de- 
turbata fuerat, summo suo honore revocaretur. Insuper, 
quo uberrimos non modo, sed juges et plane coelestes 


S. THOMAS PATRON DES ÉCOLES. 


922 


omnibus recluderes disciplinarum fontes, suprema idem 
auetoritate decrevisti, ut ommis philosophicae institutionia 
ratio esset secundum mentem et principia S. Thomae Aqui- 


"natis, summi scholasticorum magistri, in quibus quidem 


libris divinitus elaboratis, quot articuli exhibentur, totidem 
prodigia numerantur, in iisque et philosophiae propugna- 
culum et chistianae rei firmamentum situm esse, omnes 
ad unum fatentur. Ut autem divinum a Te susceptum con- 
silium plane cumulateque perficeres, et nobili quodam cer- 
tamine atque aemula virtute sapientum studia commoveres, 
qui alibi jam doctorum hominum collegia sive academias 
magno cum scientiarum incremento. excitaveras, idem auctor 
fuisti, ut in Urbe omnium principe et honestissimarum 
disciplinarum arce munitissima, praeclara haec ingeniorum 
palaestra vitam quamprimum, custode doctore angelico, 
auspicaretur. Multa enim sunt quae ex hisce academiis 
emolumenta habentur, cum in his homines ingenio et eru- 
ditione praediti in quodam veluti certamen descendant, et 
quisque cum ceteris scientiae gloria dimicans, singularis 
doctrinae palmam referre contendat; singuli autem inexple- 
bili quadam sciendi cupiditate flagrantes, mutuo et plura 
et uberiora ad discendum subsidia suppeditent, suorumque 
Studiorum fructus in communem utilitatem proferant: qua- 
propter mirum non est si in hnjusmodi collegiis iter facile 
el expeditum ad optimas disciplinas exercendas majoribus 
nostris semper pateret, eaque semper praestantissimorum 
doctorum frequentia celebrarentur. Hac itaque re Tibi, que- 


" madmodum legitur in sapientibus litteris tuis ad me aman- 


tissime et honorificentissime datis, ea fuit proposita sen- 
lentia: « Ut coetus academicus in Urbe Roma instituatur, 
qui S. Thomae Aquinatis nomine et patronatu insignis, eo 
studia indusiriamque convertat, ut ejus opera explanet, il- 
lustret; placita exponat et cum aliorum philosophorum sive 
veterum sive recentium placitis conferat; vim sententiarum 
earumque ratiomes demonstret; salutarem doctrinam pro- 
pagare, et ad grassantium errorum refutationem recensque 
inventorum illustrationem adhibere contendat. » 

Jam vero quae hac super re, Pater Sanctissime, in man- 
datis habui, confecta sunt. Nobilissima haec Urbs, catholici 
orbis eaput, id de se gloriosum praedicare optimo jure 
potest, quod sollers et obsequentissima pontificis maximi 
imperio sit in exemplum perfuncta. Ipse, ob regiam hu- 
manitatem tuam atque indulgentiam, Paler et Princeps 
providentissime, exorientis academiae Romanae leges, jam 
conditas judicioque auctoritatique tuae permissas, ratas 
habuisti. Eas proinde exponi ad imitandum posse arbitror, 
et ab aliis hujusmodi sophorum societatibus ad normam 
et exemplar acceptum iri confido. Cum autem hominum 
industria salutares fructus ex se parere nullos queat, omnes, 
ideo confisi opem divini Spiritus flagitamus, ut lumine 
ipse suo mentes perfundat, et vehementi gloriae suae stu- 
dio corda eorum incendat, qui novum in hoc eruditorum 
eollegium cooptati, vitam ipsi roburque praebere, et quan- 
tum in cujusque animo virtutis inest, mutuam in id ope- 
ram conferre debent, ut omnia ex sententia Patris et ma- 
gistri catholici nominis feliciter cedant. Itaque laetandum 
nobis magnopere, quod jam parata sint omnia, quae opus 
sunt nobis ad ineundam, felici sane et auspicato principio, 
pulcherrimam scholasticarum concertatioaum viam; laetan- 
dum, quod illorum qui nobilissimae doctoris angelici di- 
sciplinae sacramentum dixere, ad ardua ejusdem studia 
complectenda magna sit voluntas, ardensque omnium ala- 
eritas; et nemo certe committat, ut tanto muneri ea ullo 
tempore defuisse videatur. Exercitationum ratio et insti- 
tutio omnino pertinet ad interpretanda, illustranda, tuenda 
doctoris angelici cogitata, quae continentur in utraque, ut 


523 


vocant, Summa, quae omnium ferme doctissimorum hoc 
in doctrinae genere voluminum instar est; quam quidem 
decet auro expendi, cam ab ea, tamquam a perenni uber- 
rimoque fonte, novae in dies sapientiae opes hauriantur, 
nova item arma ad omnes religionis humanique convictus 
hostium assaltus rejiciendos, omnesque oppugnatorum ca- 
tervas profligandas accommodata. Fateor equidem nobis 
provinciam laboris aleaeque plenam esse suscipiendam, et 
cum terrificis saepe hostibus deceriandum ; at cum talem 
habeamus ingentis pugnae ducem, mora nulla est, quin ab 
ipso in certam triumphi spem erecti, sprenue congrediamur. 

Nostrae modo rei haud alienum esse videtur si quid 
leviter attingamus de praestantissimis commodis, quae no- 
biliorum scientiarum studiis obventura sunt ex scholasticae 
disciplinae instauratione in his sophorum coetibus, qui 
nomine doctoris angelici instituuntur. Primum vero ingens- 
que beneficium situm esse arbitror in maxima tum prae- 
ceptorum, tum scholasticae, quam vocant, methodi consen- 
sione atque unitate, praeter quam spei nihil foret firmiores 
habendi perpetuoque permansuros in theologiae et philoso- 
phie studio progressus. Ad conquirendas rerum origines 
ac leges, vel ad earumdem convenientiam atque ordinem 
perserutandum, nihil doctoris angelici alumnis profuerit 
magis, quam si una mente animoque ojus vestigiis ingressi, 
omnia examussim studia componant ad certissimam philo- 
sophandi normam, quam magister ille eximius et ertra 
omnem ingenii aleam positus, nobis erhibuit. Eo auctore, 
omnibus disputandi considerata et provisa via est: omnes 
itaque capiant ex ipso documentum, quo philosophiae stu- 
dium acrius haurire, veritatem tueri, controversias compo- 
nere, fallacias refellere, captiones discutere, oppugnatores 
conficere nullo negotio poterunt. Eo duce atque auspice, 
fas est ut, quos eadem societas tamquam concordi germa- 
nitate complectitur, eadem quoque et voluntatum ut judi- 
ciorum conspiratio conjungat; propositamque unitatem so- 
dales in posterum non modo magna cum cura servaturos, 
sed et aucturos pro certo habeo. Ea gratia, cum philoso- 
phandi rationes multae hactenus fuerint, maximeque diver- 
sse, omnis modo sententiarum discrepatio ex catholicis 
scholis eoncedet, etiam quoad ea, in quibus, Ecclesiae con- 
cessu, est apud doctores disputandi optio quam libera. Nec 
exinde quisquam frustra tempus insumat in recrepandis 
veterum quorumdam aut juniorum sophorum cogitatis ple- 
rumque per ambages diuturnasque lites propositis, vel in 
' quibusdam recudendis quaestionibus, quae alio tempore 
aliisque forte hominibus perpulehrae visae sunt, quaeque 
iamen hac aetate inutiles, imo fraternae doctorum bene- 
volentiae ac concordiae quae in catholicis athenaeis vigere 
aeternum debet, perniciosae censentur. Indecorum est, at- 
que a lota scientiae natura et dignitate alienum, doctos 
viros, ad unam vel alteram philosophorum sectam veluti 
sutoratos, vel andabatarum more depraeliantes, magnis 
plerumque clamoribus contentionibusque inanem aucupari 
famam; eorumque vitio gravissimam disciplinam, garrulam 
usque in disserendo, inverecundam  pugnacemque videri, 
magnamque saepe invidiam subire et ad irrisionem traduci, 

Praeterea omnium illa, quae in votis est, inter alum- 
nos Aquinatis sententiarum consensio, et universae philo- 
Sophiae aequabilitas, magno nobis usui erit in rerum dif- 
ficillimarum tractatione, praecipue autem cum explicandum 
sit problema illud serupulosum atque arduum, quod ad 
idearum originem, ad mentis facultates atque actus, ad 
moralem hominum naturam, pluraque ad alia pertinet ab- 
dita et retrusa, molestisque interdum difficultatibus obs- 
tructa ; quorum tamen necessaria cognitio est, perniciosa 
ignoratio; quaeque disputationum admirabilium et fructuum 


S. THOMAS PATRON DES ÉCOLES. 


524 


copia, quam pollicentur, eruditorum ingenia prolectant. 
Dum philosophicae provinciae velificari instituimus, sale- 
brosum profundumque tentamus per brevia et syrtes ocea- 
num; sed nihil erit negotii placidum tutumque portum 
occupare duce Thoma, qui taato in discrimine certum spei 
et salutis signum ertollet, cunctisque opem suaeque doc- 
trinae parlem plusquam satis pro cujusque necessitate 
suppeditabit. Quocirea uno ictu multa et multiformiter 
compicta systemata corruent, quibus veteres recentioresque 
philosophi se debellato triumphare confisi sunt, totque illa 
sua passim crepare placita, quae scioli mirificas eruditiones, 
docti viri mirifica monstra appellant. Huc accedit, quod, 
cum Romana aeademia adeo instituta sit, ut cetera sib 

comites adjungens, iisque facem veluti quamdum praefe- 
rens, omnes inter se jungi et foederi adscribi jubeat; fruc- 
tuosa apud earumdem sodales extabunt, ut ita dicam scien- 
liarum commercia, praeclara non tantum officiorum, sed 
studiorum sententiarumque vicissitudo, perpetua tandem 
beneficia ultro citroque data et accepta. Ob eam rem quid- 
quid insolens pernieiosumque homines rebus novis studen- 
tes scriptis mandaverint, quotque errores et prava opinio- 
num commenta cireumferuntur, confestim accepto nuncio 
poterunt innotescere atque e vestigio refelli. Dirum eorum 
opus atque venenum praesentissimo remedio extinguetur, 
et subita antidoti virtus luem omnem praevertet. Nostrum 
insuper erit mentem potissimum appellere ad nova, sicubi 
forte prodierint, inventa ex physicorum scientia; quod si 
eorum nonnulla prima fronte contra res arcanas divinitus 
patefactas niti videantur, sodales omnem curam atque ope. 
ram in eo conferent ut hujusmodi recens inventa cum re- 
bus fidei scite componantur, juxta effatum illud certum 
exploratumque, quo monemur rationem, non secus ac fidem, 
Dei munere nobis datam esse, nec ullum inter utramque 


certamen aut dissidium extare posse, nisi quis ineptissime 


Deum contra veritatem repugnare atque a se ipso dissen- 
tire, animo praesumat. Alia hoc in genere multa prope- 
ranti omittenda sunt, quae opportunissime proferri possent, 
nisi copia vel ipsae temporis angustiae obstarent; verun- 
tamen quae capita rerum attigi, satis ostendunt quot quan- 
taque philosophiae aeque ac theologiae suppeditentur prae- 
sidia ex solidiorum studiorum instauratione, quae auspicia 
capit ab hujusmodi academiis nomine doctoris angelici nun- 
cupatis. Praestat modo ea innuere quae eluctanda sunt im- 
pedimenta, antequam secundus nostris rebus seu optato 
scientiarum incremento, exitus contingat. 

Compertum est omnibus quam prava et multorum ani- 
mo constet praejudicata opinio in scholasticam methodum , 
ideoque in optimam eam arguendi et refellendi rationem » 
seu pressam et acutam argumentandi formam, quam syl- 
logismum avocant. In hoc dialecticorum adstrictum loquendi 
genus, in quo ars mira ratiocinandi sita est, quum nudis 
per eam brevibusque argumentis acres et concisi disputa- 
lores veritatem inquirere atque occupare, adversariosque 
urgere, captiosaque omnia evertere perfacile possint, invi- 
diam potissimum et despicationem ad omnes auxere tres 
illi celebratissimi olim coriphaei, qui per fas et nefas phi- 
losophiam instaurare, hoc est persumdare aggressi sunt; 
Baco de Verulamio in Anglia, Cartesius in Gallia, Kan- 
tius in Germania. Istiusmodi philosophi, aliique minutuli 
quidam declamatores, qui incredibili armati audacia, pas- 
sim obtrectando inclarescere studuere, cum fastidirent om- 
nia et pessimis modis despicata haberent, quae nobis a ma- 
joribus tradita sunt, nec secum ipsi reputarent quanta sem - 
per gratia, auctoritate ac veneratione apud cuncta sapien- 
tum collegia per Europam constituta, summus ille scho- 
larum princeps floruerit; velerem disputandi modum qui 


ri 


525 


Thomae ipsi in deliciis fait, magno supercilio improbarunt, 
illusque nihil aliud esse, quam perridiculam atque abjec- 
tissimam Stagiritae imitationem contenderunt. Cum plus 
illi hac saltem in re judicarent, quam intelligerent, eam- 
dem aptissimam oppugnandi et repugnandi rationem, qua 
mirificis subtilitatibus veritas firmatur, et fallaciae omnes 
iraduntur, monstrosam quandam blaterandi formam strigo- 
sam, frigidam, frugis expertem; voces vero et dialecticorum 
formulas insulse confictas, nugatorias, barbaras esse dixe- 
runi. Diuturnis horum conviciis mordacique garrulitate fa- 
etum est, ut scholasticorum methodus obsolesceret: et fru- 
stra tristem ejus vicem duo illa scientiarum lumina Bos- 
suetus et Leibnitius, conquesti sunt, atque inconsultum 
ad versantium facinus incusarunt. Effrena novatorum audacia, 
veterum methodis nequissime et flagitiosissime rejectis, ad 
nova monsira vim suam adjecit; unde portentifica, quae 
omnes norunt, systemata orta sunt, atque uno foetu illae 
errorum furiae, quae non modo sanctiores disciplinas, sed 
rem christianam civilemque societatem conturbarunt. Mi- 
nima et perniciosa pro maximis obtruss sunt; cessit cla- 
mosis hostibus victoria; tota avorum canities, tota patrum 
sapientia ludibrio habita; immortale ipsum Aquinatis no- 
men proculeatum, &jusque projecta auctoritas, quae ma- 
gna apud universas gentes et quotidiano auctu major vi- 
guit. Laus denique omnis subrepía omnisque contumelia 
illata marimo omnium doctori, qui post preclarissima 
Damasceni atque Anselmi incepta, longe cunclis ingenio 
ac doctrina praestans, absolutissime et admirabili quadam 
perspicuitate etiam iig in rebus quae magis involutae et 
prope inenodabiles sunt, tum germanae philosophiae prin- 
cipia, tum orthodoxae theologiae dogmata explicavit. Qua- 
mobrem, qui summum scientiarum verticem attigit, earum- 
dem veluti parens beneficentissimus habilus est, et tam- 
quam sol ingenti omnia luce perfundens; unumque et nos 
principem altioribus disciplinis ab interitu vindicandis et 
ad pristinum gloriae fastigium revocandis quasi coelitus 
demissum veneramur. 

Veruntamen, quo infestior percrebuit eorum hominum 
calamitas, qui tam iniquum bellum scholasticis doctoribus 
indicere ausi sunt, eo facilior divina clementia omnia no- 
bilioribus disciplinis propitiavit, quae eisdem et universae 
christianae reipublicae futura essent salutaria. Constat inter 
omnes quantae eisdem labes factae fuerint ab sectatoribus 
praecipue perniciosissimi illius systematis, quod rationali- 
smus audit; letifer hic sane morbus, qui sensim in dies 
gliscens, multorum ab sua origine mentes in Germania ita 
corripuit, ut in catholicas etiam scholas pervaserit, et quo- 
rumdam hominum acerrima ingenii vi praestantium, qui 
doctorum munere fungebantur, judicium perverterit. Quos 
inter satis heic sit duos tantum commemorare fama notis- 
simos, Hermesium et Guntherum, ecclesiasticos viros, qui 

in philosophico et theologico ludo et ontologismum et rà- 
tionalismum profitebantur: quorum idcirco exitiosa com- 
menta et opera, quae in vulgus prodierant, Sanctissima 
haec Sedes Apostolica proscripsit. Ceterum, ut ad rem nos- 
tram revertamur, abhinc annos non multos, cum maxima 
in rerum publicarum conversione et luctuosa ingeniorum 
Jicentia falsa sophorum placita ad omnem impietatem ef- 
frenamque libidinem projectissima, divina atque humana 
permiscerent; hanc nacti causam, sapientissimi viri iidem- 
que forti et erecto animo praestantes, nec pugnae insolen- 
tes, tempestive in bacchantem pestem arma sumpserunt. 
Horum heroum nomina, vivis ipsis, silentio praetereunda 
mibi sunt, fas iamen est summas de his laudes habere, 
qui in iuendis scientiae et religionis juribus omnem vim 
artis et doctrinae suae adhibuerunt, atque, ut philosophiam 


S. THOMAS PATRON DES ÉCOLES. 


526 


praesertim sartam inviolatamque praestarent, nullam sibi di- 
micationem refugiendam nullumque periculum detrectan- 
dum existimarunt. Hi nullum aliud visi sunt vehementiori 
animi contenlione urgere propositum, quam de inferendo 
impiis christianae sapientiae hostibus acri ac perpetuo beilo; 
atque opus quisque suum ad vires exigere aggressus esí, 
ut potissimum scholasticorum doctrina ab iteratis osorum 
assultibus et criminationibus praesidium haberet, et vetus 
eorum philosophiae tradendae ratio, ad pulcherrimas die- 
putationes concertationesque traducta, acuendisque inge- 
niis mirifice accommodata, denuo in scholis vigeret. Licet 
enim in his summa semper fuerit auctoritas magnunique 
Stagiritae nomen, publici tamen usus anteacta aetate fuit 
ejusdem tantum logices aut dialectices disciplina, non ratio 
philosophandi universa: totam hanc laudem nostri hujus 
aevi doctores adepii sunt. Quorum studio ea insuper prae 
pulsata est inconditae barbariae nota, jampridem vocibus 
formulisque scholasticornm inusta; quae quidem formulae 
plurimum valent non solum ad nectendas et solvendas dif- 
ficultates, sed, quod eaput est, ad nostra cogitata strictim 
et acute significanda, ceterisque perspicue apteque commu- 
nicanda; ex quo procul dubio idiomatum utilitas et praes- 
tantia aestimatur. 

Ex tanta igitur ac tam vivida excellentium in unaqua- 
que arte virorum aemulatione, qui pro virili parte chris- 
tianae philosophiae rationibus consulere, nequissimorum 
hominum audaciam frenare, flagitiosasque eorum opiniones 
abolere conati sunt, praeclarissimum scientiarum studiis 
decus atque emolumentum accessit. Verum enimvero de- 
erat bis omnium voluntatum et ingeniorum consensio; 
deerat maxima incrementorum causa; deerant stabilitatis 
praesidia; praeter quae, optima adhunc studia jacerent, tot 
undique hostilibus armis perculsa, tantis tamque diuturnis 
dissensionibus prostrata. Ea nemo in spem salutis alque 
fortunae vocare poterat, nisi Princeps optimus providen- 
tissimus, quibus voluntas omnibus pro lege, vox pro ora- 
culo, virtus et sapientia pro exemplo esset, Ergo unus, 
Pater Sanctissime et Beatissime, opes optimas redintegra- 
sti, omniumque animos erexisti; unus ob eximiam ments 
celsitudinem, ob inexplibile propugnandae religionis stu- 
dium, ob incredibilem, cunctisque seculis depraedicandam 
erga omnigenas disciplinas beneficentiam, de veteri sapien- 
lia ubique terrarum restituenda cogitasti; unus tale ae 
tantum facinus, non scientiarum modo studiis, sed catho- 
licae fidei universisque gentibus salutare, ad exitum usque 
inaudita felicitate perduxisti. Per Te doctoribus scholasticig 
honor amplissimus habitus est, et laesa diu fama vindi- 
cata; sanctissimus vero eorum ductor atque antistes, denup 
per Te ad celsissimum suae dignitatis et gloriae fastigium 
erectus praeter omnem spem aique expectationem, cunctis 
passim ordinibus laetitia gestientibus, celeberrimum in hae 
Urbe et toto orbe triumphum duxit, cujus quidem memo- 
riam nulla temporis diuturnitas poterit abolere. O faustae 
Semper ac laetificae idus illae mariiae, quae tibi, Pontifex 
Optime et Sanctissime, quae doetori angelico, quae Eccle- 
siae universae tam illustres ac jucundae affulserunt. Ullo 
idus ili non tempore nostris excident animis; siquidem 
in iis praestantissimi scientiarum cultores ex repositis terris 
ad sacram hanc Vatieani arcem confertissimo agmine con- 
fluxerunt, tuisque pedibus provoluti, Tibi, Pater el magis- 
ter catholici nominis, suam fidem atque obsequium 80-' 
lemni ritu testati sunt. Te autem omnes ingenti adhuc 
plausu prosequuntur; te restitutorem cultioris antiquitatis 
veraeque doctrinae, qui fidei sancto faedere juncta est cae- 
litus datum salutant: Te patronum sibi munificentissimum, 
adjutprem, ducem divinitus oblatum agnoscunt, laetantur. 


527 


Inter plaudentium et gratulantium agmins, quae jure 
Te andique circumstant, insonat quoque laus ea longe ho- 
norificentissima, quae Tibi communi eruditorum hominum 
consensu sententiaque defertur, quod tuo nomine et aus- 
picis novam sancti Thomae operum editionem ornari jus- 
sisti. Facis hoc nempe ad immortale alumnorum ejus doc- 
toramque omnium beneficium, tuaque illa munificentia 
plane romana, providentia ista plane tua, non solum huic 
nostrae consulis aetati, verum etiam posteritatis rationem 
habes, ac tale tamque absolutum erornatumque opus eden- 
dum curas, quod Europae universae, non uni dumtaxat 
civitati vel nationi, usui et decori esse debeat. Jamque, 
cum nulla interjecta mora ingenia excitaveris, multumque 


iis ad opus illud subsidii contuleris, complures ubique docti 


homines in hujus contentionem laudis venerunt; nec modo 
vulgata Thomae exemplaria, eb clarissimorum interpretum 
lucubrationes exeutiunt, sed per Europae bibliothecas ac 
tabularia praesertim codices manu scriptos diligenter per- 
volutant, severioris critices judicio expendunt, sedulo un- 
dequaque omnia comparant, quae ad editionem accommo- 
data sint adeo expoliendam, et perficiendam, nt nullum 
' prorsus eidem sancti doctoris scriptum desit, nullum verbum 
ant sententia, nec ulla quidem ejus particula laboret. Cum 
primum caelestis illius doctrinae thesaurus, nova quadam 
luce restitutus, prodierit, nemo ex sapientibus ad illum 
non ocissime properabit; nemo non hauriet quantum velit; 
nemo non meritam Tibi graliam memori mente persolvet, 
quod divino instinctu tantas sapientiae opes de integro pro- 
ferri, et ad communem litterarum utilitatem, ad sempi- 
ternam christiani nominis gloriam, ad plenissimam scho- 
lasticorum disciplinae instaurationem, propagari mandaveris. 

Si tempus unquam de hujusmodi instauratione bene 
sperandi oblatum nobis fuit, hoc perfecto est, Beatissime 
Pater, cum Tibi ob maximas virtutes tuas Ecclesiae gu. 
bernatio, jubente Deo, fuerit delata, et nihil ipse non sis 
praestiturus, quod ad summum catholici orbis commodum 
pertineat. Magnam quidem spem virtus ipsa tua nobis 
facit, quae tot eruditorum coetus recreat, tot athenaeorum 
studia fovet, tot populorum vota sustentat. In hujus tam 
praeclarae rei conficiendae spem nos eliam adducit concors 
episcoporum ceterorumque ecclesiastici ordinis virorum in- 
dastria atque studium, qui Tibi dicto audientes unanimi 
erga hano sanctam et apostolicam sedem observantia, om- 
nia consilia conferunt ad populos ab errorum lue purgan- 
dos eunctasque ab iis calamitates, adhibitis christianae sa- 
pientiae adjumentis, avertendas. O nos beatos, cum omnia, 
ut speramus, fausta et prospera contigerint, debitumque 
Deus tuae virtuti fructum attulerit. Hoc addatur annalibus 
nostris decus, ut ex iis tota posteritas accipiat, Te inclitis ma- 
gni Thomae signis sublatis, plane beatam atque auream do- 
etrinarum studiis condidisse aetatem ; Te, qui ad bene meren- 
dum de infinita humani generis societate natus publicae om- 
nium gentium felicitatis ac tranquillitatis auctorem extitisse. 

Haec habui, Beatissime Pater, quae responderem ad 
perhonorifieas, quas memoravi litteras tuas idibus octobris 
anno superiore ad me scriptas. Jam quod ad me attinet, 
cum, ut proposui, pro viribus injunctum per eas mihi tua 
auctoritate munus obierim, dederimque certe operam, ne 
vel mihi ipsi, vel omnino sanctitati tuae defuisse viderer, 
Te, ut apostolicam benedictionem mihi impertias, rogo 
atque oro. Illud demum enixis a Deo precibus peto, ut 
omnia et cepta et consulta sanctitatis tuae perficiat, teque 
perpetuo incolumem praestet, quemadmodum et omnes ap- 
precantur, et reipublicae tempora postulant. 

Romae, 3 nonas maii 1880, festo die S. Pii V pont. max. 

" Humillissimus et deditissimus in Christo famulus 
ANTONINUS Episc. PRAENESTINUS. 


S. THOMAS PATRON DES ÉCOLÉS. 


.528 


RÉYÉLATIONS PRIVÉES. 





PRINCIPES THÉOLOGIQUES. 


Les révélations particulières ne font point partie de l'objet formel 
de la foi divine, eatholique, universelle. Elles n'ont pas la valeur 
de lieux théologiques, les docteurs ne peuvent y puiser des ar- 
guments pour l'enseignement public. — Suffit-il qu'une révéla- 
tion ne soit pas contraire à la foi, pour qu'on puisse la propo- 
ser à la pieuse croyance, quoiqu'elle n'ait aucun fondemeut dans 
la tradition? Dangers inhérents anx révélations particulières. 
Evangiles apocryphes. Livre de l' Enfance du Sauveur. — Révé- 
lations concernant les circonstances et les faits dont les Evau- 
giles et les saints Pères ne parlent pas. — Révélations des 
femmes. 


Benitez de Lugo, consulleur de la S. Congrégation 
des Rites, examina, par l'ordre du cardinal Banchieri, 
le livre de Louis de Mesa, publié en Espagne, sous 
le titre: Vie et vertus de la vénérable Jeanne de Jésus, 
terhaire de l’ordre de S. François. Le cardinal Ban- 
chieri était secrétaire d'Etat de Clément XII. 

Le totum de Benitez, composé pour la S. Congré- 
gation des Rites, n'était pas destiné à la publicité. Par 
malheur, un exemplaire fut transmis en Espagne et 
communiqué aux tertiaires dont la vénérable Jeanne 
avait professé l'institut. De là vint qu'un théologien 
publia sous le voile de l'anonime un fort volume dans 
lequel il prit la défense de l'ouvrage censuré. 

Il n'était pas possible que Benitez gardât le silence. 
Son honneur exigeait une justification publique. Il com- 
pléta son Votum, lefortifia par de nouveaux arguments, 
et le fit imprimer à la Chambre apostolique, Rome, 1735. 

C'est assurément un des meilleurs travaux qui aient 
été faits sur les révélations particulières. Vers la même 
époque, le cardinal Gotti composa les remarques cri- 
tiques sur Marie d'Agréda que nous avons publiées dans 
les Analecta (sixième série). 

Les révélations attribuées à la vénérable Jeanne de 
Jésus étaient doctrinales, au premier chef. On aurait 
dû par conséquent, plus que pour tout autre, observer 
le décret du pape Urbain VIII, qui prescrit le sou- 
mettre au Saint-Siége, avant de les imprimer et de les 
publier, les livres qui renferment des révélalions sur- 
naturelles. 

S'il faut en croire le livre de Mesa, Dieu aurait 
révélé à la vénérable Jeanne, entre autres, l'excellence 
de la béatitude et des vertus théologales; l'union de 
l'âme avec Dieu dans l'oraison; l'état de l'àme en 
contemplation, l'efficacité de ses propres prières etc. 
Toutes ces merveilles étaient présentées comme formel- 
lement révélées, et surnaturellement connues. 

Il se peut, dit Benitez, que quelques-unes de ces 
visions soient vraies. Les hérétiques nient toute révé- 
lation; mais l'apütre S. Paul, écrivant aux Thessaloni- 
ciens, condamne le mépris des prophéties. D'autre part, 
la circonspection et la prudence chrétienne défendent 
d'ajouter trop facilement foi aux révélations des fem- 
mes, qui propagent comme venant du ciel les asser- 
tion les plus étranges et en dehors des traditions de 
l'Eglise. 

Saint Paul veut que les femmes se taisent dans 
l'église; il leur interdit lenseignement public de la 





529 


doctrine. La Mère du Christ elle-même n'eut pas ce 
privilége. Maintenant, dit Benitez, on voit paraître cha- 
que jour, des révélations faites à des femmes, révé- 
lations sur des choses inconnues aux saints pères, comme 
si l'Eglise n'avait pas suffisamment connu jusqu'à 
cette heure tous les mystères de notre rédemption, 
grâce aux saints livres, et à la tradition. Ainsi, Dieu 
aurait gardé le silence pendant tant de siècles , il au- 
rait privé les apôtres de ces merveilleuses lumières 
pour les communiquer aux femmes de notre époque! 

Les théologiens prescrivent des régles pour discer- 
ner les révélations véritables d'avec celles qui seraient 
fausses. Ce sujet fut supérieurement traité par le car- 
dinal Gotti, qui, à propos de Marie d'Agréda, énonca 
douze règles, dont aucune, à son avis, ne paraissait 
s'appliquer à la Cité. mystique. (Analecta, loc. cit.) 

Le théologien anonyme, qui combattit le Votum de 
Benitez, crut pouvoir, pour le besoin de sa cause, pro- 
poser de nouvelles maximes. Voici ces régles, au nombre 
de six : 

Premiére proposition. Les évangélistes n'ont pas 
rapporté tout ce que le Christ a fait et souffert; ils se 
sont limités à ce qui à paru suffire pour exposer et 
confirmer les mystères de la foi. De là vient que les 
saints pères et les écrivains anciens et modernes re- 
latent plusieurs choses vraisemblables, conformes à la 
raison et au texte sacré, mais sur lesquelles les évan- 

gélistes gardent complétement le silence. 

Seconde proposition. Les choses omises dans l'évan- 
gile, Dieu peut les révéler quand il veut, à qui il 
veut. |l est de foi catholique que l'esprit de prophétie 
demeure dans l'Eglise. Or, les révélations que Dieu 
fait à quelques âmes, se rapportent à la lumière pro- 
phétique, qui embrasse le passé, le présent et le futur. 

Troisiéme proposition. Ces révélations privées ne 
font point partie de la foi catholique, nécessaire au 
salut. La tradition de l'Eglise comprend toutes les cho- 
ses nécessaires. D'autre part, les révélations dont il 
sagit sont utiles aux fidéles: elles le sont par consé- 
quent pour l'Eglise elle-méme. Bien des choses sont 
utiles, sans étre pourtant nécessaires. Qui oserait dire 
inutiles les révélations de sainte Gertrude, de sainte 
Catherine de Sienne, de sainte Thérèse, el les autres, 
que l'Eglise estime pieuses, et approuve comme étant 
utiles ? Ne serait-ce pas étouffer l'esprit de prophétie 
dans l'Eglise, et supprimer un don qui ne pourrait ja- 
mais être exercé? 

Quatriéme proposition. Les révélations privées n'ont 
pas la valeur de lieux théologiques. Les pères et les 
théologiens n'en peuvent rien déduire lorsqu'ils parlent 
comme docteurs publics, pour l'instruction de l'Eglise; 
mais ils sont libres de les rapporter comme de pieuses 
croyances, à l'exemple de S. Grégoire dont les Dialo- 
gues surabondent de ces sortes de révélations. 

Cinquième proposition, Dieu révèle à ses amis, 
dans ces derniers temps, bien des choses qu'il ne ma- 
nifesia pas aux siècles précédents. Cela est évident 
pour tout homme qui lit les actes des saintes modernes, 
dont l'Eglise reconnait l'authenticité, et qui renferment 
des révélations autrefois inconnues. S. Grégoire explique 
cette augmentation de la lumière divine. Plus le siècle 


19* sínm. : 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


$30 


présent s'avance vers le terme, plus le siècle futur 
s'approche, et se montre par des signes plus manifestes. 
Quoi d'étonnant que les lumières célestes augmentent 
dans les âmes justes! 

Siziéme proposition. ll ne faut pas trouver étrange que 
Dieu se découvre plus fréquemment aux femmes qu'aux 
hommes; an contraire, on doit louer humblement ses 
œuvres. 

Voilà les propositions que Benitez prit à tache d'exa- 
miner ou de réfuter dans la première dissertation. Dans 
la seconde, il reprit l'examen du livre de Mesa, et 
confirma sa première censure. Nous publierons la se- 
conde dissertation dans une prochaine livraison. 


On peut adhérer pleinement à la première propo- 
sition. En effet, les révélations particulières ne font point 
partie de l'objet formel de la foi divine, catholique, 
universelle. Saint Thomas d'Aquin enseigne: « Notre 
foi est fondée sur la révélation faite aux prophétes et 
aux apôtres qui ont écrit les livres canoniques, et non 
sur une révélation qui aura pu étre faite à d'autres 
docteurs. » Jésus-Christ est le fondement primaire; le 
fondement secondaire consiste dans les apôtres, qui 
ont recu du Rédempteur la doctrine du salut, et sou- 
tiennent tout l'édifice de l'Eglise. Si à la foi fondée par 
les apótres l'on ajoutait des opinions nouvelles, vaines, 
inutiles, douteuses, ce ne serait plus l'édifice établi sur 
la pierre angulaire. 

Saint Paul, dans l'épitre aux Hébreux définit la 
foi: Sperandarum substantia rerum , argumentum non 
apparentium. Cette définition ne peut s'appliquer à 
la foi des révélations particuliéres. Elle n'est pas la 
substance, ou la base inébranlable. Les livres prophé- 
tiques, tout le corps des saintes écritures, la parole 
de Dieu, transmise de vive voix par les apôtres et 
parvenue jusqu à nous, et conservée comme un dépôt 
par la succession des pères, voilà la règle de la foi 
et des mœurs. L'Eglise n'a pas besoin de révélations 
privées; ses décisions se fondent sur l'assistance in- 
faillible de l'Esprit Saint et sur les promesses imman- 
quables de Jésus-Christ. 

La foi est la substance des choses qu'il faut espérer ; 
elte en est le principe, et les fait connaître. Son objet 
est donc universel comme l'objet de l'espérance, qui 
embrasse la fin commune de toute créature douée de 
raison. La révélation particulière n'a pas de rapport 
avec celte fin universelle, et ne saurait régler l'espérance. 


IL. 


Il n'est pas moins certain que les révélations pri- 
vées n'ont pas la valeur de lieux théologiques; on n'en 
peut pas faire usage pour l'instruction commune de 
l'Eglise. Si quelques hommes ont reçu l'esprit de pro- 
phétie, ce n'est jamais pour proclamer une nouvelle 
doctrine dans l'Eglise, parce qu'il n'est pas permis d'en- 
seigner en dehors de ce qui est renfermé dans les 
évangiles, dans les apôtres et dans l'écriture sainte, 
soit implicitement, soit explicitement. Des révélations 


94 


531 


particulières apportant quelque croyance dislincte, de- 
truiraient pour ainsi parler l'œuvre de Dieu, en dé- 
noncant l'insuffisance du fondement de l'édifice. 

La dernière consommation de la grâce ayant élé 
faite par le Christ, les hommes rapprochés de lui, 
soit avant lui, comme S. Jean-Baptiste, soit après, comme 
les apôtres, connurent plus pleinement les mystères 
de la foi. Un autre Christ, un autre précurseur, d'autres 
apôtres ne pouvant exister, ainsi il ne se peut pas 
qu'il y ait d'autres mystères, ou que les mystères soient 
mieux connus par quelqu'un des hommes présents ou 
futurs. Ou ne verra jamais de docteurs plus éclairés, 
.on plus parfaits que les apôtres. Cependant une époque 
postérieuse peut avoir des docteurs plus savants que 
ceux de l’époque antérieure, car la distance qui sépare 
de Jésus-Christ ne constitue pas une règle absolue. 

De là résulte que les révélations particulières ne 
sont pas suffisantes pour une définition de foi, et qu'il 
n'y a pas de nouveaux mystères révélables. La parole 
de Dieu déjà exprimée dans l'Ecriture el transmise 
jusqu’à nous par les prophètes et les apôtres, soit de 
vive voix, on par écrit, sont le fondement de la foi 
théologique. 

Nulle doctrine ne sert de fondement à la foi de 
l'Eglise, hormis celle de Jésus-Christ et des apótres. 
Nulle autre ne renferme les principes de la théologie. 
Tout ce que Dieu révéle n'appartient pas à la vertu de 
la foi; mais seulement celles qui sont comprises dans 
la religion confiée à l'Eglise. Melchior Cano dit à ce 
sujet: « Il importe fort peu à l'Eglise qu'on croie ou 
non aux visions de sainte Brigitte, ou de sainte Ca- 
therine de Sienne; assurément, elles ne se rapportent 
à la foi en aucune facon. La foi est une vertu com- 
mune, catholique, universelle. Les révélations privées 
n'appartiennent pas à la foi catholique, ni aux fonde- 
ments et aux principes de la doctrine ecclésiastique. 
La preuve de cela, c'est que ce n'est pas l'Eglise ni 
ses ministres publics qui les enseignent. Ce que Dieu 
a pu révéler à quelques particuliers n'entre pas dans 
les principes de la théologie: elle n'accepte que ce 
que Dieu a dit communément et publiquement à l'Eglise. 
La constance, la certitude et la fermeté de la foi vou- 
laient qu'il en fût ainsi. Si la foi se réglait d’après 
les révélations particulières, nulle part elle ne serait 
ferme, stable et fixe. 


Iii. 


Il ne suffit pas que les révélations parliculières ne 
soient pas contraires aux doctrines de l'Eglise ni aux 
bonnes mœurs, pour qu'on puisse les proposer comme 
probables el pieuses, quoiqu'elles n'aient aucun fon- 
dement dans l'Ecriture ni dans la tradition. 

Voulant conserver le depót de la doctrine dans 
toute sa purelé, l'Eglise a exercé de tout temps une 
grande vigilance pour écarter tout ce qui aurait été de 
nature à l'altérer. Elle n'a jamais permis qu'un écrit 
profane et non divin füt regardé comme divinement 
inspiré. Le pape S. Léon fit brüler les faux actes des 
apôtres. Vers la fin du méme siècle le concile romain 
de S. Gélase dressa le catologue complet des livres 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


992 


apocryphes et des écrivains réprouvés ou suspects. Les 
faux évangiles et les faux actes des apôtres, la lettre 
altribuée à S. Barnabé, le Pasteur d'Hermas, les ca- 
nons des apôtres, et d'autres, qui contenaient cependant 
des choses utiles, et n'avaient, d'ailleurs, rien qui füt con- 
traire à la foi ni aux mœurs furent, néanmoins, signalés 
et écartés. Les mystères révélés à l'Eglise sont en si 
grand nombre, les histoires que les pères apostoliques 
nous ont transmises sont si cerlaines et si pures, que 
l'on doit réputer superflues les visions féminines dont 
le nombre augmente tous les jours. ll se peut que ces 
révélations soient véritables, mais je ne puis me résoudre 
à les croire utiles et nécessaires à l'Eglise. 

Les décrets du pape Urbain VII sur la canonisation 
des sainis rejettent les révélations énonçant quelque 
doctrine nouvelle, et insolite, en dehors du sentiment 
et de l'usage commun de l'Eglise. Il ne suffit donc 
pas pour admeltre une révélation, qu'elle ne soit pas 
en opposition directe contre la foi. 

La sagesse de l'Eglise est quelque chose d'éternel; 
elle ne connait pas le changement. Au contraire, une 
doctrine née hier ne respire pas la solidité et la vérité. 
La connaissance des mystères fut nécessaire à toute 
époque; or la tradition de l'Eglise en conserve la 
certitude. Quel :besoin des révélations parliculiéres de 
quelques femmes ? 

Les révélalions compromettent la religion aux yeux 
des hérétiques, en faisant supposer que les armes dont 
l'Eglise s'est toujours servie, savoir, la tradition, l'écri— 
ture et les pères, sont émoussées aujourd'hui. 

Elles troublent la paix des fidéles, parce que les 
doctrines nouvelles fournissent d'autant plus des sujets 
de dispute et de confusion, que les choses qu'on pré- 
tend révélées ne sont pas définies par l'Eglise. 

Comme les révélations sont parfois opposées entre 
elles, en ce cas Dieu semble se contredire. Plusieurs 
églises croient posséder les vraies reliques de sainte 
Anne ; d'autre part, Marie d'Agréda prétend que sainte 
Anne, ressuscitée, avec S. Joachim et S. Joseph, monta 
au ciel en corps et en àme. 

' C'est le sentiment commun des théologiens qu'il 
est extrémement difficile de discerner les vraies révé- 
lations, de celles qui sont suggérées par l'esprit de 
mensonge, ou par l'ilusion propre. Ce discernement 
serait pourtant facile s'il s'agissait simplement d'exa- 
miner si les révélations sont contraires à la foi. Il y 
a donc autre chose, et il ne suffit pas qu'elles ne se 
trouvent pas en opposition avec la foi ni avec les 
mœurs pour qu'on puisse les admettre comme vraies. 


IV. 


Tout ce que Jésus-Christ a fait et souffert n'étant 
pas rapporté dans les évangiles, on en conclut que 
Dieu peut révéler bien des. choses dont l'Ecriture et 
les saints péres ne parlent pas. 

Cela prouve-t-il que les révélations modernes soient 
vraies et qu'elles rapportent précisément les faits que 
les Evangélistes ont passé sous silence ? Ils ont écrit 
les faits et les souffrances les plus graves, tout ce qui 
peut affermir le lecteur dans la foi. Ce qui n'est pas 


539 


écrit nous l'adorons, et espérons en contempler la vé- 
rité dans la vie future. 

Il est très vrai que la lumière prophétique subsiste 
constamment dans l'Eglise: s'ensuit-il que Dieu révèle 
actuellement toutes les choses qui peuvent étre révélées? 
Les œuvres de Dieu étant parfaites, la lumière pro- 
phétique n'est communiquée que pour l'utilité commune 
de l'Eglise. 

Tous les hérétiques ont abusé du passage de l'évan- 
gile, où Jésus-Christ dit aux apôtres: « J'ai encore 
« beaucoup de choses à vous dire ; mais vous ne pouvez 
« pas les supporter maintenant. » On a conclu de là 
que les apôtres ne surent pas tout. Or, Jésus ajouta 
immédiatement: « Lorsque l'esprit de vérité viendra, 
« il vous conduira dans toute vérité, il vous enseignera 
« toutes choses. » | 

Dieu gouverne l'Eglise, y exerce son ministère el 
donne l'intelligence des mystères par les apôtres, les 
pères et les conciles, non par des femmes, au moyen 
de révélalions où l’on remarque des choses controver- 
sées entre théologiens, d'autres vaines et inutiles, et 
dont il n'y a pas de vestige dans les anciens monu- 


ments de l'histoire ecclésiastique, dans les pères et les 


conciles, dans toute l'antiquité. 
Nous venons de résumer rapidement la dissertation 
de Benitez; voici l'ouvrage méme. 


Assertio et justificatio voti, aut si mavis censurae libri 
Ludovici de Mesa cui titulus: Vita, et virtutes venera- 
bilis sororis Mariannae a Jesu tertiariae ordinis S. Fran- 
cisci. Jussu Sacrae Congregationis Rituum, ad effectum 
Beatificationis et Canonizationis ejusdem olim eidem Sa- 
erae Congregationi exhibitae Emis et Rmis ejusdem Con- 
gregationis Cardinalibus oblata per me Fr. Cajetanum Be- 
nitez de Lugo, Sacrae Theologiae Magistrum et ejusdem 
Congregationis consultorem. Bomae 1785. Typis BR. Ca- 
merae Apostolicae. 

Emi Domini. — Jussu emi ac rmi domini cardinalis 
Banchieri felicis recordationis, suis litteris datis sub die 10 
octobris anni 1781, legi diligenter et studiose librum Lu- 
dovici de Mesa Hispano idiomate conscriptum Matriti typis 
editum anno 1661 in duas partes distributum ; quarum 
prima vitam Venerabilis Servae Dei Mariannae a Jesu ter- 
tiariae ordinis S. Francisci exponit, et secunda revelationes, 
visionesque supernaburales, quibus illustrata fuit mens ejus, 
praecontinet. Quid censerim de hoc opere, perpensis re- 
gulis ab Urbano VIII ad revisionem traditis, pro zelo ve- 
ritatis et religionis quibus nullum hominum antepono, vobis, 
Emi principes, sub die 2 augusti anni 1782, diri, et sub- 
scribendo signavi, sequens Vincentii Lirinensis consilium 
commonit. I, cap, 25, dicentis: « Illum esse verum et ger- 
manum Catholicum, qui veritatem Dei, qui Ecclesiam , 
qui Christi corpus diligit, qui divinse religioni, qui ca- 
tholicae fidei nihil praeponit, non hominis cujuspiam 
auctoritatem, non amorem, non ingenium, non eloquen- 
tiam, non philosophiam; sed haec cuncta despiciens, et 
in fide fixus ac stabilis permanet, quidquid universaliter 
antiquitus Ecclesiam Catholicam tenuisse cognoverit, id 
solum sibi tenendum, credendumque decernit. Quidquid 
vero ab aliquo deinceps uno praeter omnes, aut conira 
omnes sanctos novum et inauditum subinduci senserit, id 
non ad religionem, sed ad tentationem potius intelliget 
pertinere. » At cum hisce diebus publici juris faeta sit 
voti mei responsio ab erudissimo viro elaborata, et quem 


A A A A & AÀ A A à A AA 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


934 


ego maxima qua possum benevolentia complector (ut enim 
canit Horatius, 
« Diversum sentire duos de rebus eisdem 
« Incolumi licuit semper amicitia) 

cui responsioni in omnibus assentiri minime possum, fue- 
ritque prius hoc meum quodeumque judicium in Hispaniam 
tertio ordini.S. Francisci iransmissum, ac in alias forte re- 
giones sparsum , ac divulgatum (quod concreditum erat 
solum arcano, et silentio Sacrae Congregationis) honori 
meo, et veritati consulens, ne inter homines ludibrio habear, 
necessarium duxi rem hane paulo intimius attingere, dis- 
tinctius aperire, et in clariori lumine ponere, quibus in- 
nixum fuerit principiis votum , meum; cum in responsione 
facta careant penitus energia debita plura, quae a me ani- 
madversa fuerunt: ut a vobis Emi Principes, quibus ex of- 
ficio hierarchico commissum est reprobare malum et eli- 
gere bonum, probatis singulis, retineantur, sive in opere 
de quo est quaestio, sive in scripto meo, quae bona sunt, 
et quae minus recte in eisdem scripta leguntur, rejiciantur. 
Quare cum defensionem scripto suscipere coaetus fuerim; 
ut quae ab initio dixi, suis momentis ponderentur, duas 
sequentes dissertationes elaborandas duxi; quarum prima 
erit circa principia quibus innixa fuit resolutio data, et 
quibus nititur responsio. Altera vero circa doctrinam in 
particulari cujuslibet revelationis, ut vera a falsis dijudi- 
cari et distingui possint; quas ea, qua decet, reverentja, 
oculis Eminentiarum vestrarum subjicio. 


DissERTATIO PRIMA 
De principiis in generali quibus innititur 
facta, operis recognitio 


l. Et quidem omisso, quod inter licentias quibus typis 
datus est liber iste, non legilur expressa Sedis Aposto- 
lieae licentia, nec negotium instructum fuerit ei trans- 
missum, ejusque spectatum responsum; ex quo defectu juxta 
Urbani VIII decretum, in accusationem et reprehensionem 
venire polest liber iste. Hic namque Summus pontifex ductus 
veritatis, e& religionis zelo, feria 5 die 18 martii anni 1625 
solemni 8uo decreto statuit, « ne libri continentes mira- 
« cula, revelationes, seu beneficia à Deo accepta per eorum 
« intercessionem de coetero imprimantur sine recognitione 
« et approbatione ordinarii, et qui in ils recognoscendis 
« theologos aliosque pios ac doctos viros in consilium adbi- 
« beat, et ne deinde fraus vel error vel aliquid novi et inor- 
« dinati in re tam gravi committatur, negotium instructum 
« transmittat ad Sedem Apostolicam, ejusdemque responsa 
« expectet. Revelationes vero et miracula, aliaque bene- 
« fioia supradicta quae in libris horum hominum vitam 
« et gesta continentibus, hactenus impressa sunt, nullo modo 
« approbata censeri vult, mandatque Sua Sanctitas etc. » 
Aceusari ergo merito posset auctor libri de facilitate in 
publicam lucem dandi revelationes servae Dei, absque Sedis 
Apostolicae beneplacito: maxime si observentur revelationes, 
visionesque supernaturales, quae in hoc opere praeconti- 
nentur. Refert namque 1 p. cap. 2, revelatam sibi fuisse 
excellentiam beatitudinis; et cap. 16 virtutum theologi- 
earum excellentiam. Exponit rursus 2. p. lib. 1, cap. 12 
revelationem ipsi factam unitatis Dei; et cap. 13 SSmae 
Trinitatis. Et cap. 12, SSmi Eucharistiae Sacramenti. Etiam 
refert 1. p. lib. 2. cap. 18 scientiam, quam habuit de 
donis Spiritus Sancti; nobilissimam divinitatis cognitionem 
2. p. lib. 2, cap. 17. Nec non Dei cap. seq. Perfectissimum 
Dei amorem explicat p. 2, lib. 2, cap. 5, et cap. seq. suum 
versus Deum amorem. Refert cap. 8 admirabiles illus- 


535 


trationes, cognitiones miras, amoremque Dei versus illam, 
illiusque versus Deum. Narrat modum quo se habuit in 
Christo Domino pars inferior in ejus Passione. P. 2, lib. 2, 
cap. 98, et lib. 8, cap. 29 explicat, quomodo Christus est 
cause eremplaris et meritoria nostrae salulis. Refert etiam 
loco citato cap. 18, illustrationem quam habuit circa actum 
confessionis; et cap. 5 poenas duodecim, quas patiuntur 
damnati in inferno contrapositas aliis duodecim amoris Dei 
effectibus. Narrat iterum quomodo fait edocta ab Angelo 
de Dei providentia, lib. 3, cap. 6; nec non ab eodem al- 
lissima Theologia edocta, modum quo anima unitur Deo, 
2 p. lib. 27: et de quatuor rebus necessariis ut possit 
in oratione anima luctari cum Deo; ibid. cap. 20. De excel- 
lentia mortificationis et humilitatis, ibi cap. 39. De excel- 
lentia spei divinae cap. 15, etiam intercessione D. Augustini 
fuisse perfectissime illuminatam de modo perfectissimo 
orandi; p. 2. lib. 2, cap. 27. Et circa altitudinem orationis, 
ad quam ascendit, ibi cap. 26, et circa suarum orationum 
efficaciam, ibi cap. 28. Fuit et specialiter illuminata circa 
viam purgalivam, illuminativa, et unitivam, 2. p. lib. 2, 
cap. 3. Vidit statum animae in contemplatione positae, ibid. 
cap. 21; etiam et modum quo Deus deserit hominem, ibi 
cap. 8. Refert sexcenta alia mirabilia quae Deus operatus 
est in illa, de quibus non uteamque tractat, sed ut for- 
maliter a Deo revelatis, et supernaturaliter visis, modoque 
obseurissimo, simili apocalypsi Joannis, vel Ezechielis vi- 
sionibus, quae omnia cum proponantur a Deo huic vene- 
rabili Servae formaliter revelata, et supernaturaliter visa, 
sicut res est marimi momen:i, ila accuratioris examinis, 
diligentiorisque criterii debet esse, ad quam plenissime 
| pertractandam, mature expendendam, ac resolvendam, cum 
maxima industria desideretur, nec satis mihi temporis, nec 
ingenii esse ad id pro merito faciendum aperte protestatus 
sum. Hoc ergo omisso, quod officii, a6 muneris mei non 
esse judicavi, a regulis exordium sumo. 

9. Non cor meum iia intractabile, ac durum est ad 
credendum, quod ex Deo polest esse, ui negem, quod ex 
Deo possint esse varia, quae ibi referuntur. Negare quippe 
revelationes dari, error haereticorum est, cui resistit Apost. 
ad Thessal. 5. v. 19 et 20: Spiritum nolite extinguere, 
Prophetias nolite spernere. At christianae cautionis, et 
prudentiae est, hisce mulierum revelationibus non faciliter 
eredere, ut admonet tam Ecclesiasticus cap. 19: Qui cito 
credit, levis est corde; quam Apostolus ad Thessalon. 
cap. 21: Non cito moveamini, neque terrea mini, neque 
per sermonem , neque per epistolam tamquam per nos 
missam. Non enim, ut inquit idem Paulus, aliquid pos- 
sumus adversus veritatem, sed pro veritate, Quare textum 
Apostoli exponens emin. Cajetanus super art. 6, q. 179, 
ex 2, 2, sic habet: « Ad primum ergo in oppositum di- 
« citur, quod prophetia datur ad utilitatem, juxta tamen 
« conditionem prophetae. Nam prophetia prophetarum re- 
« ceptorum ab Ecclesia datur ad ulilitatem, ut quid ne- 
« cessario amplectendum: Prophetia vero prophetarum non 
« receptorum ab Ecclesia datur ad utilitatem tamquam 
« aliquid prius probandum , et discutiendum , antequam 
« cum periculo aliquo amplectatur. Nec hoc est spernere 
« prophetias, sed probare. » Ergo nimia levitas esset, illis 
adhibere fidem et maxime mulieribus, quae peregrina, et 
a traditione eeclesiae aliena, ac si essent a Deo revelata 
seminant, spargunt, quin prius examinetur, an spirito Dei, 
aut humano sensu sint edita, dicente Apostolo ad Thes- 
salon. eap. 3. « Denuntiamus vobis fratres in nomine Do- 
« mini Jesu Christi, ut subtrahatis vos.ab omni fratre am- 
« bulante inordinate, et non secundum traditionem, quam 
« acceperunt a nobis ».et a quibus cavendum docet Hie- 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


536 


remias, cap. 28, vers. 16: « Nolite audire verba pro- 
« phetarum, qui prophetant vobis, et decipiunt vos: vi- 
« sionem cordis sui loquuntur, non de ore Domini. » 
Mulieribus dixi, (nam Philomarinus de divinis revelatio- 
nibus, pag. 150 n. 12) notat, observandum num vir, vel 
foemina sit persona, quae revelationem habuit, quibus prae- 
cipit Apostolus, ut in ecclesiis taceant, et eam eis inter- 
dicit docere doctrinam, quae non ad privatum usum, sed 
in medio fit, et in publico theatro, quae ipsis congruit 
doctoribus, et quod nec concessum fuit propriae Christi 
Domini Matri. 

3. Quis ergo non miretur ita frequenter eis de mys- 
teriis fidei, temporibus nostris fieri revelationes, et earum 
rerum de quibus altissimum est apud Ecclesiae patres si- 
lentium, ac si certa mysteriorum omnium, quibus humanae 
Salutis opus Christus absolvit, notitia sufficiens in Ecclesia 
non esset ex scripturis et traditione patrum, et siluisset 
Deus per tot saecula, reconditaque haec omnia fuissent 
apostolis, quos magistros Dominus dedit, individuos habens 
in comitatu, in discipulatu, in convictu, qui in orbem ter- 
rarum mittendi erant ad omnium gentium informationem, 
qui non auribus tantum sed et oculis praedicandam fidem 
capere debebant, ut quod firmius didicissent, constantius 
praedicarent, ut scribit S. Paulinus epist. 11 ad Severum. 
An non etiam stupori, ac admirationi debet esse, quod 
et sanctis patribus non fuerit datum cognoscere arcana, 
quae mulieribus nostri temporis intelligere licet? Quod 
cognoscant jam fere omnes recondita mysteria, eorumque 
perfectiorem habeant cognitionem, quam piae, ac religiosae 
mulieres tempore Christi viventes, et quod haec eadem, 
quae ex sui natura conveniunt sermonibus divinitus inspi- 
ratis, revelata blaterent mediis commentis quae nullum 
in Schola Theologica locum habent? Ergo nimia levitas 
esset illis cito adhibere fidem. Quare Theologi varias as- 
signant regulas, quibus revelationes verae distinguantur 
a falsis, quae ad statum praesentis quaestionis stabilien- 
dum praesupponi debent, in eisdem tamen videndis, non 
enim in eis omnibus exponendis vacat morari. 


S I. 
Quaedam examinantur et referuntur. principia. 


4. Eruditissimus responsionis auctor, et in rebus theo- 
logicis maxime versatus, sex propositiones in medium pro- 
feri, quas nullum Theologum inficiari credit. Prima est. 
« Non omnia, quae Christus Dominus gessit, aut passus 
« est retulerunt Sacri Evangelistae. Haec sola evangeliorum 
« lectione fit cuique manifesta. Patres et Theologi omnes 
« eandem firmant, sed et Joannis evangelistae auctoritate 
« proponitur, catholica fide, credenda. Ait enim in fine 
« Evangelii sui: Sunt. autem et alia, multa, quae fecit 
« Jesus, quae si scribantur per singula, nec ipsum ar- 
« bitror mundum capere posse eos, qui scribendi sunt li- 
« bros. Propterea patres ipsi et antiqui non minus quam 
moderni scriptores, complura verisimilia atque rationi, 
ei textui sacro consentanea intexunt, de quibus apud 
evangelistas altum silentium est. Nam, ut recte animad- 
vertit Suares, 3 p. quaest. 55, disp. 19, sect. 1, prop. 

n.: Non assumpserunt illi onus seribendi omnia quae 
Christus gessit, sed tantum ea quae ad mysteria fidei 
confirmanda, et referenda sufficere visa sunt. » 

5. Propositio secunda. « Ea, quae a Sanctis evangelis- 
« lis praetermissa sunt, potest Deus, quando voluerit, et 
« cui voluerit revelare. Nemo christianus hanc veritatem 
« inficiabitur: immo nemo qui Deum confiteatur Dominum 


^ 


*À$ 4 A ^ ^ AR 


937 


« esse, eb quod, ut inquit propheta, omnia quaecumque 
« voluit, fecit; fide catholica credimus, spiritum prophetiae 
« manere in Ecclesia, non omnibus fidelibus, sed quibusdam 
« tantum concessum, ut docuit Paulus 1, Cor. 12, vers. 10, 
« eb ad Ephes. 1, ver. 11. Revelationes autem divinae, 
« quae privatim fiunt animabus ad prophetiam pertinent, 
« ut theologi fatentur, cum D. Thoma 2, 2, quaest. 171, 
«arl. 175; eb ratio est, quam tradit S. Doctor praed. 
« quaest. 171, art. 3, in corpore, scilicet, quia lumen pro- 
« pheticum comprehendit sub se praeterita, praesentia, et 
« fntura; est enim utpote Divinum, omnibus temporis dif- 
« ferentiis superius. » 

6. Propositio tertia: « Privatae hujusmodi revelationes 
non pertinent ad necessitatem fidei catholicae, sive ad 
sufficientiam credendorum; sed tamen pertinent ad uti- 
litatem fidelium, ac proinde ipsius Ecclesiae. Primam 
partem hujus propositionis bene novit censor, qui suf- 
ficere Ecclesiae ea, quae tradita sunt, probe animad- 
verbit. Et non alio sensu id asserere potuit, nisi qua- 
« lenus de necessilate credendorum loquatur. Habet enim 
Ecclesia quae sufficiunt ad salutem, divina auctoritate 
necessario credenda, absque privatis revelationibus. Se- 
eundam vero partem negare non poterit; vir enim doctus 
« nequaquam putabit, nihil esse utile praeter id quod fuerit 
« necessarium, quin immo idem religiosa indignatione eum 
« damnaret, qui privatas revelationes traditas a SS. Ger- 
« trude, Brigitta, Catharina Senensi, Theresia, et aliis 
« quas Ecclesia pias reputat et tamquam utiles approbat, 
« inutiles dicerel. Ecquis confitens Deum posse revelare, 
« quàe voluerit, praeter fidei catholicae veritates, audebit 
« dicere, eum inutiliter revelaturum ? Hoc qui diceret, spi- 
« ritum prophetiae ab Ecclesia excluderet. Non enim inter 
« dona Dei numerari posset illud, cujus exercitium inu- 
« tile esset. » 

7. Propositio quarta: « Revelationes privatae non habent 

« vim locorum theologicorum; et ideo patres et theologi 
« loquentes ut communes magistri ad Ecelesiae eruditionem, 
« nihi] ex illis deducere possunt, licet possint, ut pie cre- 
« ditas, eas referre. Hac ralione plures retulit S. Grego- 
« rius Magnus in dialogis suis. Revelationes ergo, quas canon 
« Eeclesiae proponit, sunt principia, ex quibus ad chris- 
« tianam doctrinam explicandam, et mores populi Dei ins- 
« truendos utuntur patres, et theologi, ad quorum ma- 
« gisterium pertinet discursus deducere ex Dei auctoritate, 
« infallibili certitudine cognita. 

8. Propositio quinta: « Postremis temporibus multa 
« Deus revelat amicis, quae prioribus saeculis non reve- 
« lavit. Manifestum id fit legentibus acta S. Birgittae, 
« S. Mariae Magdalenae de Pazzis, S. Theresiae, B. An- 
« gelae Fulginatis, et aliarum Sanctarum, quae ut ger- 
« mana suscipit Ecclesia, atque multiplices eisdem factas 
revelationes rerum antiquo tempore non agnitarum, quas 
ut pias, et plerumque commendandas admittit. Rei hujus 
ratio est divina voluntas; sed tamen S. Gregorius hoc 
ipsum etiam suo tempore animadvertens, quoniam et 
tune, faeta cum prioribus saeculis collatione, praestare 
divinae manifestalionis lumina cognoverat, rationem red- 
didit magni faciendam, lib. 4 Dialogor. cap. 41, di- 
cens; Quantum praesens saeculum propinquat ad finem, 
tantum futurum saeculum ipsa jam quasi propinqui- 
iate tangitur, et signis manifestioribus aperitur. Haec 
S. Doctor. Unum nobis curandum, si nimirum prioribus 
posteriora respondeant, ut profectus sit, nom mutatio. 
Nam nt perbelle S. Vincentius Lirin. in Commonit. 
cap. 28: Ad profectum pertinet, ut in semetipsam una- 
« quaeque res amplificetur. Ad permutationem vero ut ali- 


A ^A AÀ ^ A n^ 


^ A n^ 


A A à *& ^ ^» A A 4 ^ A ^ ^ A 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


938 


« quid ex alio in aliud transvertatur. Crescat igitur oportet, 
« (prosequitur admodum nobis opportunus) et multum 
« vehementerque proficiat, tam singulorum, quam omnium, 
tam unius hominis, quam totius Ecclesiae aetatum ac 
saeculorum gradibus, intelligentia, scientia, sapientia. 
Sed in suo dumtaxat genere, in eodem scilicet dogmate, 
eodem sensu, eademque sententia. Quid ergo mirum, 
si crescente tempore, etiam divina lumina in animabus 
justis incrementa suscipiant? Crevit etiam, quadam na- 
turae proportione, secundum incrementa temporum, ipsum 
fidei lumen, ut cum Hugone a Sancto Victore splendide 
docuit S. Thomas, 2, 2, quaest. 1. art. 1. Auctor ni- 
mirum naturae, et gratiae eandem in uiriusque incre- 
mentis methodum servavit. Si quis meliora habeat pro- 
ferat. Ego vero his contentus sisto. » 

9. Propositio sexta: « Non est reprobandum, si videatur 
Deus frequentius se et quae sua sunt, mulieribus quam 
viris manifestare, immo humiliter in hoc opera ejus sunt 
laudanda. Sancta Virgo Theresia in vita cap. ultimo ita 
loquitur: - Y hay muchas mas mugeres que hombres: 
a quien, el senor hace estas mercedes: Y esto oy a 
S. Fr. Pedro de Alcantara, y tambien lo he visto yo, 
que decia a provecharan mucho mas en est camino, que 
los hombres, y daba de ello excellentes razones, que 
no hay para que decir aqui todas en favor de las mu- 
geres. - Quod latine ita sonat: Et plures sunt feminae 
quam viri, quibus Deus gratias istas impertitur: hoc 
eliam audivi a S. fratre Petro de Alcantara, atque et 
ego experimento comperi; dicebat ille eas majores pro- 
fectus, in hoc spirituali itinere (interni nimirum luminis, 
et divinarum ostensionum) facere quam viri, cujus rei 
graves causas adducebat, quales importunum esset modo - 
referre; omnes quidem foemineam conditionem praefe- 
rentes. » 

Haec sunt principia, quae eruditus iste vindex reve- 
lationum hujus venerabilis servae Dei proponit nobis, et 
quibus nititur adversa ejus resolutio. Placet tamen ea se- 
dulo expendere, ut disertius quis possit, tam de rebus infra 
dicendis quam de operibus istis ferre judicium. 

10. Et quidem primo, quantum ad id quod tertia pro- 
positio asserit, revelationes privatas non pertinere ad ob- 
jectum formale fidei divinse, catholicae, et univergalis, in 
eadem cum ipso sum sententia, quam Angeliens noster 
magister invicte probat, 1. p. q. 1, art. 8, ad 2, dicens: 
« Fides nostra innititur revelationi prophetis et Apostolis 
factae, qui canonicos libros scripserunt, non vero revela- 
tioni, si quae fuit aliis doctoribus facta. » Et explicans 
ila verba Pauli ad Ephes. 1: Unws Deus et una fides, 
sic lect. 5 asserit: « Una fides, quia idem jubemur cre- 
dere, quia idem et unum est, quod creditur ab omnibus 
fidelibus. » Cujus rationem reddit 2, 2, q. 2, art. 5, « quia 
objectum per se fidei est id per quod homo beatus effi- 
citur; reliqua autem sunt per accidens.» Ergo juxta mentem 
Angelici praeceptoris, quidquid non fuerit revelatum Apos- 
tolis et prophetis, nec est adeo commune omnibus, sicut 


$$ A * A A A A4 8 A AR À 


4 A * A A A A 8 A RA A A oA A A A ^ A 


est finis quo omnes beatificantur, non est fidei fundamentum, 


nec ratio per se, nec objectum illius, sed solum se habet 
per accidens ad fidem. 

11. Hoc est quod docet Apostolus ad Corinth. 3: Unws- 
quisque autem videat, quomodo superaedificet. Funda- 
mentum enim aliud memo qotest ponere praeter id, quod 
positwm est quod est Christus Jesus: ut nempe unusquisque 
diligenter attendat, quomodo superaedificet; ne forte ex 
privatarum opinionum figmentis, peregrina dogmata supers- 
truat, quibus fundamentum fidei labefactatur. Qui enim 
fundamentum fundamento adjicit, ille tamquam infirmum, . 





929 


et debile, et insufficiens fundamentum appositum agnoscit. 
Ergo cum fundamentum jam positum sit, &d neminem attinet 
fundamentum ponere, nec est aliquis qui expectetur, ut fun- 
damentum apponat. Primarium Ecclesiae fundamentum, et 
fundator Christus est. Isaiae, 26: Lapis angularis probatus, 
pretiosus, non ab alio, sed a se ipso soliditatem habens 
inconcussam, Apostoli fundamentum secundarium, qui doc- 
trina a Christo accepta, totum Ecclesiae substinent aedi- 
ficium. Quare, si quis superaedificet super fundamentum 
hoc, ligna, foenum, stipulam, uniuscujusque opus mani- 
festum erit. Dies enim Domini deolarabit, quia in igne 
revelabitur , et uniuseujusque opus quale sit, ignis pro- 
babit, inquit ibidem Apostolus, docens, quod si quis fidei 
ab Apostolis fundatae novarum opinionum commenta inu- 
tilia, vana, dubia, nec veritatis ratione firmata, sed inania, 
his vocibus, ligna, foenwm, stipulam, significata, supe- 
raddat, uniuseujusque opus manifestum erit: nempe aedi- 
fieium, non in lapide angulari, Christo, fundatum sublime 
surgere, et crescere nequit; sed penitus deficiens, quia 
fundamenti origo ex imo, ex homine, sit, necesse est. 

12. Hinc merito fidem definivit, Apostolus ad Hebraeos 1: 
Sperandarum subslantia rerum, argumentum non ap- 
parentiwm. Quae definitio non verificatur de fide versante 
eirca revelationes privatas. In primis non verificatur de illa, 
esse substantiam, sive firmissimam basim, qua major al- 
tera excogitari non potest; cum revelatio privata id non 
habeat, tum quia pertinet ad gubernationem oeconomicam, 
quam excedit revelatio publica, pertinens ad gubernationem 
politicam; tum quia licet S. Petrus ut testatur epist. 2, 
eap. 1, a Deo patre singulare et eximium honoris et gloriae 
Jesu Christi testimonium acceperit, cum e nube lucida, 
in qua gloriose transfiguratus est, vocem audit ad ipsum 
delatam: Hic es filius meus dilectus in quo mihi com- 
placui. Et hanc vocem nos audivimus de coelo allatam, 
ewm essemus cwm ipso $n monte sancto: non hac tantum 
visione nititur ad Christi divinitatem , potentiam et glo- 
riam Judaeis persuadendam, sed inquit vers. 19: Habemus 
firmiorem propheticum | sermonem , oui bene facitis at- 
tendentes quasi lucernae lucenti in caliginoso loco, donec 
dies elucescat, et lucifer oriatur. in cordibus nostris. Non 
enim ubi de fidei dogmatibus agitur, privatis visionibus 
aut ratiociniis doclorum virorum deferendum est; nisi li- 
bris propheticis, totoque seripturarum sacrarum corpore, 
ac verbo Dei ab Apostolis viva voce tradito , et ad nos 
usque derivato, et per continuam sanctorum patrum suc- 
cessionem instar depositi conservato, fidei morumque re- 
gulae praecontineantur. His namque privatis revelationibus 
non indiget Ecclesia, non Christi vicarius, sed Spiritus Sancti 
infallibiliter assistentis auxilio, et immobilibus Christi pro- 
missis innititur Supremi Pontificis diffinitio. 

13. Rursus dicitur fides, sperandarwm substantia re- 
rwm, id est principium, seu cognitio rerum sperandarum, 
quae quidem per spem desiderantur in via, et per fruitio- 
nem possidentur in patria. Unde eandem universalitatem 
respicit in suo objecto spes regulata per fidem, ac fides 
regulans spem: licet modo diverso, utraque virtus ver- 
getur, utpote theologica, circa universalissimum commu- 
nemque rationalis creaturae finem, tanquam cirea objec- 
tum primarium et specificativum , penes cujus respectum 
caetera omnia attinguntur; sed revelatio particularis non est 
ex cognitione hujusmodi universalissimi finis, nec est re- 
gulans spem, nec ea quae per istam attinguntur, dicunt 
ordinem ad istum finem, ut ad primum credibile: ergo 
sicut spes terminata ad objectum sperabile absque habi- 
tudine ad objectum sperabile primum, non est theologica, 
sed communiter dieta, ita nec fides theologica. Tandem 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


540 


dicitur argwnentum non apparentium, quibus verbis de- 
notatur convicio, quam habet quis, per hoc quod assen- 
tiens principis universalibus et lumine naturali notis, 
deinde assentit aliis quae ex praedictis principiis derivantur, 
vel ad illa dicunt habitudinem, ac respeotum. Unde quan- 
tum ad hoc aeque se habet fides respectu rerum super- 
naturalium, ac lumen principiorum speculativum, ad spe- 
culabilia naturalia; et practicum ad practica, quae ex sua 
Specie destinata sunt ad attingenda principia universalia, 
et universaliter ab omnibus attingibilia; itaut si daretur 
lumen determinatum ad aliquod determinatum principium, 
ei ab illo particulari intellectu dumtaxat attingibile, non 
esset lumen principiorum, sed distinotum specifice lumen. 
Ergo fides ex sua specie solum habet versari circa uni- 
versaliter revelata, et ab omnibus cognoscibilia; ita quidem, 
quod si fides detur ad aliquod determinate revelatum, et 
privatim cognoscibile, erit fides specie distincta ab ea 
quae circa universaliter revelata, et cognoscibilia occupatur. 

14. Assentior pariter cum hoc doctissimo viro proposi- 
tioni quartae, quod nempe revelationes privatae non habent 
vim locorum theologicorum; et ideo patres et theologi lo- 
quentes ut communes Magistri ad ecclesiae eruditionem, 
nihil ex illis deducere possunt. Quod positum principium 
invicte probat D. Thomas, 2, 2, q. 174, art. 6, ad 3 as- 
gerens: quod licet in Ecolesia singulis temporibus non de- 
fuerint aliqui prophetiae spiritum habentes, non quidem 
ad novam doctrinam fidei depromendam, sed ad humanorum 
actuum directionem. Quae quidem circa privatas revela- 
tiones regula, non tam a D. Thoma quam ab Apostolo et 
ab Evangelista Joanne tradita est. Ab Apostolo quidem, 1 
ad Galatas ubi ait: Si quis vobis evangelizaverit praeter id 
quod accepistis, etiamsi sit Angelus, anathema sit. Ab Evan- 
gelista autem, Apocalyp. Ultimo: Sí quis apposuerit ad 
haec, apponat super ewm Dominus plagas scriptas in 
libro isto. Et merito quidem, inquit D. Thomas supra ci- 
tatum Apostoli textum, sect. 2, quia nihil evangelizandum 
est, praeter id quod continetur in evangeliis, in apostolis 
et in sacra scriptura implicite, vel explicite. 

15. Hujus regulae ratio est; quia, cum omnis mani- 
festatio spiritus unicuique a Deo detur ad utilitatem Ec- 
clesiae (1. ad Corinth. 12.) ad hoc scilicet, ut sive Ju- 
daei, sive Gentiles, sive servi, sive liberi, unum corpus 
fiant, uno spiritu agant, eadem religione vivant, eisdemque 
sacramentis tamquam signis fidem protestantibus utantur; 
et alias, ut et Philosopho 2 Physicorüm D. Thomas tradit, 
quaest. 12, de verit. art. 2. ea quae sunt propter finem 
determinantur secundum ejus exigentiam ac proinde ad 
nihil amplius potest extendi Spiritus manifestatio quam 
ad praedictos effectus, secundum quod per illos et ex illis 
Ecclesiae dimanat utilitas; sed fieri de novo particulares 
revelationes distinctum credibile, vel rationem credibilitatis 
afferentes, tantum 'abest a praedictis effectibus et utilitate 
praestandis, quin potius illos destruat: imo et architecturam 
Christi Domini censurat, quod insufficiens sit, ut supra 
diximus, suppositum fundamentum. Ergo licei ad huma- 
norum actuum directionem aliquae manifestationes fiant, 
non tamen ad novam fidei doctrinam depromendam. 

16. Rem totam egregie dilucidat mirabilis et Angelica 
doctrina D. Thomae, 2, 2, q. 1, art. 7, ubi inquirit, utrum 
articuli fidei secundum successionem temporum creverint. 
Comparat in corpore articuli fidei articulos, cum principiis 
naturalibus dicens: « Dicendum quod ita se habent in 
doctrina fidei articuli fidei, sicut principia per se nota in 
doctrina, quae per rationem naturalem habetur, in quibus 
principiis ordo quidam invenitur, ut quaedam in aliis im- 
plieite contineantur: sicut omnia principia reducuntur ad 


541 


hoc, sicut ad primum, impossibile est simul affirmare, et 
negare; ut patet per Philosophum in 4 Metaph. et simi- 
liter omnes articuli continentur in aliquibus primis cre- 
dibilibus, seilicet, at credatur Deus esse, et providentiam 
habere circa hominum salutem, secundum illud ad Hebr. 11: 
Accedentem ad Dewm oportet credere, quia est, el inqui- 
rentibus se remwunerator sit. In esse enim divino inclu- 
duntur omnia quae credimus in Deo aeternaliter existere, 
in quibus nostra beatitudo existit. In fide autem provi- 
dentiae includuntur omnia quae temporaliter a Deo dispen- 
santur ad hominum salutem, quae sunt via ad beatitu- 
dinem. Et per hune etiam modum aliorum subsisten- 
tium articulorum quidam in aliis continentur ut incarnatio 
Christi, et ejus Passio, et omnia hujusmodi. Sic ergo di- 
cendum est, quod quantum ad substantiam articulorum 
fidei, non est factum eorum augmentum per temporum suc- 
cessionem; quia quaecumque posteriores crediderunt, con- 
tinebantur in fide praecedentium patrum, licet implicite. 
Sed quantum ad explicationem crevit numerus articulorom, 
quia quaedam explicite cognita sunt a posterioribus, quae 
a prioribus non cognoscebantur explicite. Unde Dominus 
Moysi dixit, Exodi 6: Ego sum Deus Abraham, Deus 
Isaac, Deus Jacob; et nomen meum Adonaá non indicavi 
eis; Et David dicit: Super senes intellexi. Et Apostolus 
dicit ad Ephes. 8: In aliis generationibus agnitwm non 
est mysterium. Christi sicut nunc revelatum est Sanctis 
Apostolis ejus, et Prophelis. » 

17. Haec eximie et profunde D. Thomas; quibus constat 
quod sicut scientia non crescit quoad substantiam, per hoc 
quod aliquae eius conclusiones in principio implicite prae- 
contentae modo sciantur, quae antea ignorabantur; ita fides 
non crescit quoad substantiam, licet nunc explicite quaedam 
eredantur, quae antea latebant; quia nempe omnia quae 
modo credimus, implicite praecontinentur in illis duobus 
primis principiis fidei, ab Apostolo traditis: Credere enim 
oportet accedentem ad Dewm, quia est, el inquirentibus 
se remunerator si. Ex quo solum est differentia fidel pro 
diversis temporibus, penes magis vel minus explicite cre- 
dibilia attingere. Quod uti rem compertissimam statuit in 
solutione ad primum, quod sicut quoad substantiam eadem 
omnino fuerunt ab omnibus speranda, eadem etiam fue- 
runi ab omnibus credenda; licet bona speranda distinctius 
cognoverint, qui fuerunt adventui Christi vicini: cum enim, 
ut supra diximus, cum eodem Angelico Magistro in sol. 
ad 4, ultima consummatio gratiae facta fuerit per Christum, 
unde et tempus ejus dieitur tempus plenitudinis, ideo qui 
fuerunt propinquiores Christo, vel ante, sicut, Baptista, vel 
post, sicut Apostoli, plenius mysteria fidei cognoverunt; 

sicut in statu hominis vidimus, qui perfeclior est in ju- 
ventute, et tanto habet homo perfectiorem statum, anie, 


vel post, quanto est juventuti propinquior. Hoc ergo et. 


nihi] amplius probat argumentum: quod sicut repugnat 
alium esse Christum, alterum praecursorem et alios apos- 
tolos, ita implicat alia mysteria dari, vel ea distinctius 
ab aliquo ex hominibus praesentibus vel futuris cognosci: 
ut in expositione hujus articuli dieit Emus Cajetanus: 
« Ex hoc tamen non negamus, quin etiam post Christum 
« una aetas posterior habeat doctores in his quae sunt fidei, 
« praestantiores aliqua aetate anteriori, quamvis non omni, 
puia quod in aeiate anni millesimi fuerint doetiores do- 
ctores in fide, quam in aetate anni octogintesimi: quia 
etsi regulariter divina doctrina procedat secundum pro- 
pinquitatem ad Christum, non tamen alligata est illu- 
« minalio ejus ad hunc ordinem .. Nunquam tamen fue- 
« runt aui erunt doctiores, quam Apostoli, sicut nec per- 
« feetiores, ut patet ex glossa ad Rom. » 


^ 


& ^ A 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


542 


18. Haec Angelici magistri alta mente reponenda est 
dootrina quae efficacissime probat, et revelationes privatas 
non esse sufficientes ad definitionem fidei, et minime dari 
nova mysteria revelabilia; sed verba Domini nobis per scrip- 
turam jam erpressa, et per prophetas et Apostolos voce 
et scripto nobis tradita, esse fidei theologicae fundamentum; 
quae est communis Sanctorum patrum vox. Audiendus inter 
omnes D. Gregorius Magnus super illa verba Job, 38: Ubi 
eras quando ponebam fundamenta terrae ? Sic loquens: 
« Quid aliud per fundamenta quam praedicatores intel- 
ligimus, quos dum primos Dominus in Saneta Ecclesia po- 
suit, tota in eis subsequentis fabrieae structura surrexit : 
ne obnoria mutationi et corruptioni sint mysteria et tra- 
diio. » Etenim progressu temporis fides explicatur, sed 
nusquam immutatur, ut eleganter explicat S. Vincentius Li- 
rinensis commonit. 1, cap. 28, et 29: « Crescat igitur 
oportet, inquit, et multum, vehementerque proficiat, tam 
singulorum, quam omnium, tam unius hominis, quam totius 
Ecclesiae, aetatum, ac singulorum gradibus intelligentia, 
Scientia, sapientia; sed in suo dumtaxat genere, in eodem 
Scilicet dogmate, eodem sensu, eademque sententia. Imi- 
tetur animarum religio rationem corporum, quae licet an- 
norum processu numeros evolvant, et explicent, eadem tamen 
quae erant, permanent. Multum interest inter pueritiae 
florem, et senectutis maturitatem; sed iidem ipsi fiunt senes, 
qui fuerint adolescentes, et quamvis unius ejusdemque 
hominis status habitusque mutetur, una tamen, eademque 
natura, una eademque persona sit. Parva lactantium membra, 
magna juvenum, eadem ipsa sunt. Tamen quot parvulorum 
artus, tot virorum, et si quae illa sunt, quae aevi matu- 
rioris aetate pariuntur, jam in seminis ratione profecta suné, 
ut nihil novum postea proferatur in senibus, quod non im 
pueris jam ante latitaverat. Quod si humana species in . 
aliquam deinceps non sui generis vertatur effigiem, aut 
certe addatur quidpiam membrorum numero, vel detra- 
hatur; necesse est, ut totum corpus, vel intercidat, vel pro- 
digiosum fiat, vel certe debilitetur. Ita etiam Christianae 
religionis dogma sequatur has, decet, profectum leges; 
ui annis scilicet consolidetur, dilatetur tempore; sublímetur 
aetate, incorruptum tamen, illibatumque permaneat. Et uni-: 
versis partium suarum mensuris, cunctisque quasi membris 
ac sensibus propriis plenum atque perfectum sit, quod 


-nihil praeterea permutationis admittat, nulla proprietatis 


dispendia, nullam desinitionis sustineat varietatem.... Quod- 
cumque igitur in hac ecclesia Dei agricultura, fide Patrum 
satum est, hoc idem filiorum industria decet, excolatur ef 
observetur; hoc idem floreat, et maturescat, hoc idem pro- 
ficiat et perficiatur. Fas est enim, ut prisca illa caelestis 
Philosophiae dogmata, processu temporis execurentur, li- 
mentur, poliantur: Sed nefas est, ut commutentur, nefas, 
ut detruncentur, ut mutilentur; accipiant, licet, evidentiam, 
lucem, distinctionem: sed retineant necesse est plenitu- 
dinem, integritatem, proprietatem. » | 

19. En quae fuit semper Ecclesiae mens et fides circa 
noviter praedicata dogmata, propugnata a Patribus, et Con- 
cils, et qualiter quae temporum progressu Eeclesia per- 
linere ad fidem judicavit, ea priorum saeculorum Eccle- 
siam fide saltem implicita credidisse, necesse est. Quod 
lotum, prout intelligo, luculenter explicat magister Cano, 
de locorum usu lib. 12, cap. 8, ubi explicat fidem nostram 
non inniti revelationibus , nisi eis, quas Apostoli et pro- 
phetae, auctores videlicet eanonicorum librorum, ediderunt, 
Sic ille: « Id quod Paulus confirmat, quo loco ait, fideles 
esse superaedificatos super fundamentum apostolorum et 
prophetarum, ipso summo angulari lapide Christo Jesu. 
Nulla igitur alia nisi prophetarum, Christi, Apostolorumque : 





543 


doctrina, fidem Ecclesiae fundat. Nulla alia principia theo- 
logiae continel. Eadem enim sunt diseiplinarum principia, 
ac fundamenta; non ergo quaecumque a Deo revelata ad 


Fidei pertinent virtutem, sed ea tantum quae ad Ecclesiae : 


eliam religionem pertinebunt. Quia vero nihil Ecclesiae 
refer, ea credere, an non, quae Brigidae, Catharinaeque 
Senensi visa sunt; nullo certe modo ad fidem illa refe- 
runtur. Adde etiam quod Fides de qua hic sermo fit, non 
est privata virtus, sed communis: ea enim re, Catholico 
dicitur, hoc est universalis. Quocirca privatae revelationes, 
cujusmodicumque, et quorumcumque illae sint, ad fidem 
eatholicam non spectant, nec ad fundamenta et principia 
ecclesiasticae doctrinae, quae vera germanaque theologia: 
eujus rei illud item non leve argumentum est, quod, quae 
non per Ecclesiam et ejus publicos administros fidelibus 
proponuntur, illa non credit catholica fides, videlicet aequum 
erai, ut quae ad rempublicam generaliter attinerent, haec 
non privati quivis homines, ad eam retulissent, sed ejus 
communes omnino administri. Fundamenta ejus, (inquit 
Psalm. 86) in montibus Sanctis: id quod explicaturus 
statim adjunxit: Dominus narrabit in scripturis popa- 
lorum, et principum horwm , qui fuerant in ea. Sori- 
pturae ergo privatae non sunt fidei ecclesiasticae funda- 
menia, sed scripturae populorum, quas nobis principes Ec- 
clesiae tradiderunt. Quamobrem in principiis theologiae 
nostrae, non ea sunt habenda quae private, ac singula- 
riter quibusdam hominibus significata a Deo sunt; sed quae 
communiter et publice Ecclesiae suae locutus est Deus. Id si 
consentaneum est, ut videtur certe, necessario fit consequens, 
ut ratio fidei theologiaeque formalis, non sit tam diffusa et 
ampla, quam nonnullis apparet; sed multo astrictior, ut intel- 
ligatur esse veritas prima Ecclesiae revelans ea quae ad reli- 
gionem attinent. Id quod sine dubio fidei constantia , et 
firmitas requirebant. Nullo enim loco firma, stabilisque, 
certitudo , ac fixa consisteret, si privatas revelationes 
gequeretur. » 

20. Haec erudite, prout de more, vir iste doctissimus: 
et baec dieta sint de quacumque persona prophetante de 
novo, id quod non habet auctorilatem ex Scripturis, tra- 
ditione, et Sanctis Patribus; secundum cujus prophetiam 
non regulanda est mysteriorum cognitio, cum et ipsa Ec- 
clesia publicam ei fidem neget. Non alia de causa damnati 
olim Cataphryges et Montanisíae, quam, quod novas de 
tribus quadragesimis celebrandis, de secundis nuptiis abdi- 
candis, de pace majorum criminum reis deneganda aliasque 
doctrinas instar necessarii dogmatis proponerent. Quare 
deinceps Cataphrygarum (a regione in qua illorum hae- 
resis nata est Catapyges dicti, ut ait Natalis Alexander 
tom. 3 histor. eccles.) nomine a SS. Patribus ii notati 
fuere, qui novas, non de aliquo facto particulari, sed de 
aliquo dogmate revelationes induxerunt. Rejiciendi ergo 
sunt prophetae isti, qui se spiritu divino afflatos esse cre- 
denies, novitales singulares, quas nescierunt patres eorum, 
gub specie sanctitatis introducunt, aut introducere conantur; 
alia evangeliis et Sacrae Scripturae apponentes, tanquam 
Saerae Scripturae parlem: novam, etsi non fidem fidei do 
ctrinam asserentes: cum incertum, et ambiguum, revela- 
tionis ipsis factae, postponendum sit certae et infallibili 
regulae divinae, Scripturae Sacrae, et traditionis, quibus 
hucusque cognitionem mysteriorum fidei regulavit Ecclesia; 
ne christianae religionis doctrina novum incrementum ac- 
cipiat, et novi indies fidei articuli formari possint, quod 
a vere Ecclesiae dogmate alienissimum fatentur omnes 
theologi. Haec cirea tertiam et quartam doctissimi viri 
propositionem adnotanda putavi. Nunc vero ad graviora 
properemus, necesse existimo. 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


544 
S II. 


An obstet aliquid, nt revelationes privatae omai momento , authori- 
late Sacrae Scripturae, ecclesiasticae traditionis, aut sanctorum 
Patrum destitutae, ut pie credibileg proponantur, dummodo Eccle- 
siae doctrinis, et bonis moribus non sint adversae? 


21. Cum asserat auctor responsionis, nihil obstare quo- 
minus revelationibus privatis quae omni tali sunt desti- 
tutae scripturae, traditionis et patrum fundamento, pia 
fides habentur, sive ut pie credibiles permittantur, dum- 
modo Ecclesiae doctrinis et bonis moribus non obsistant; 
patres enim tradunt plura ex dono interpretationis sermo- 
num, inquit, et sub eodem dono non continentur ea, quae 
aliunde innotescunt ex dono vel lumine prophetiae. Cum 
super hoc fundetur maxime ejus resolutio, diligentius id 
examinandum, momentoque suo ponderandum, primo venit: 
nec enim ad ejus sententiam accedere possum. Huic nam- 
que primo resistit constans Ecclesiae praxis. Enimvero 
cum inter immensa beneficia quibus Dei benignitas et 
clementia Ecclesiam suam cumulare non desinit, censenda 
non immerito sit veritalis cognitio, odiumque falsae cogni- 
tionis, ut doctrina ab Apostolis et Sanctis Patribus ipsi 
tradita illibata penitus, impolluta ac sarta tecta in omni- 
bus servetur, hinc merito Ecclesia quae juxia Apostolum 
ad Ephes. 5: Est non habens maculam, neque rugam, 
nec aliquid hujusmodi, nusquam prophanum aliquod, vel 
non divinum scriptum, tamquam divinitus inspiratum, 
haberi permisit : distinguens, ae separans, quasi os Domini, 
pretiosum a vili, mundum ab immundo. Sancti quoque sol- 
liciti semper fuerunt ne novis doctrinis fidei simplicitas alte- 
raretur, Ideo merito S. Dionysius Alexandrinus Nepotis epis- 
copi Aegyptii libros, quibus fabula de millenario Christi 
regno in terris asserebatur damnavit. Sic et legimus in actis, 
quae falso dicebantur Apostolorum, falsas historias, fictitias 
visiones, suspecta miracula ab Apostolis reprobata; multi 
em eis qui fuerant curiosa seclati, contulerunt li- 
bros et combusserunt eos coram omnibus. Hoc et factum 
legimus à S. Leone Epistola 98 ad Turibium data, cap. 15, 
qui libros confictos suppositos, vel interpolatos damnandos 
pronuntiat. « Curandum est ergo, (inquit ille) et sacerdo- 
« lali diligentia maxime providendum, ut falsati codices, 
« eb a sincera veritate discordes, in nullo usu lectionis 
habeantur. Ápoeryphae autem scripturae, quae sub no- 
mine Apostolorum multarum habent seminarium falsi- 
tatum, non solum interdicendae, sed etiam penitus au- 
ferendae sunt, atque ignibus concremandae. Quamvis 
enim sint in his quaedam quae videntur speciem ha- 
bere pietatis, nunquam iamen vacua suni veneno, et 
per fabularum illecebras hoc latenter operantur, ut mi- 
rabilium narratione seductos, laqueis cujuscumque erro- 
ris involvant. Unde si quis episcoporum, vel apocrypha 
haberi per domos non prohibuerit, vel sub canonicorum 
nomine eos codices in Ecclesia permiserit legi, qui Pri- 
scilliani adulterina sunt emendatione vitiali, haereticum 
se noverit judicandum, quoniam qui alios ab errore non 
revocat, se ipsum errare demonstrat. » 

22. Hujusce rei perficiendae gratia in concilio Romano, 
sub Gelasio libri sacri authentici ab Apocryphis sunt di- 
screti; non solum Concilio repudiante, verum etiam ab 
universa Romana Ecclesia catholica eliminante ac in ae- 
ternum damnante plura scripta. Damnavit Evangelia no- 
mine Apostolorum Petri, Thadaei, Matthiae, Jacobi mi- 
noris, Barnabae, Thomae, Bartholomei et Andreae, simulque 
actus etiam nomine ejusdem Andreae Apostoli, Thomae, 
Petri et Philippi. Etiam damnavit libros de Infantia Sal- 
vatoris, de Nativitate Salvatoris, de Maria et obstetrice, et 


A & A A x2 A *&* A A ^ A 5 X A 


nn — nm — - 
M -- 


2945 


qui appellatur Transitus id est assumptio S. Mariae; nec non, 
et plures alias revelationes; revelationes nempe, quae appel- 
lantur Thomae Apostoli, S. Stephani, Pauli Apostoli, sive 
ejusdem Apocalypsim de qua S. Augustinus tract. 9, in Joan. 
«qua occasione vani quidam Apocalypsim Pauli, quam sana 
non recepit Ecclesia, nescio quibus fabulis plenam, stultis- 
sima praesumptione finxerunt, dicentes, hanc esse, unde dixe- 
rat, raptum se fuisse ad tertium ccelum et illic audivisse 
ineffabilia verba, quae non licet homini loqui. » Etsi in plu- 
rimis non constet, errorem adversum fidei catholicae, aut 
bonis moribus inveniri. 

23. Hoc fit evidens ex epistola S. Barnabae, quae in- 
ter apocryphas legitur teste S. Hieronymo in Catalogo 
Seriptorum Eccles. in Barnaba, et tamen testatur idem 
ad aedificationem Ecclesiae pertinere. Ex canone etiam li- 


brorum sacrorum expunxit Gelasius librum Pastoris, de : 


quo idem Hieronymus ibi ait: « Revera utilis liber, mul- 
« tique de eo scriptorum veterum usurpaverunt testimo- 
« nia,» quia ut notat ipse in Abacuc, ad cap. 1: « Ex quo 
« liber ille Apoeryphus stultitiae condemnandus est, in quo 
« scriptum est, Angelum nomine Cyri praesse reptilibus. » 
Damnavit Gelasius librum, qui dicitur Canonum aposto- 
lorum ut Apocryphum ; de quo S, Isidorus Hispalensis af- 
firmat ex Bibliotheca Ecclesiae Toletanae: « Canones qui 
« dicuntur Apostolorum quia eos nec sedes Apostolica re- 
« cepit, nec Saneti Patres illis assensum praebuerunt, pro 
« eo quod ab haereticis sub nomine apostoloram compo- 
« siti dignoscuutur; quamvis in eis utilia inveniantur, 


« tamen ab authoritate canonica atque apostolica eorum . 


« gesta constat esse remota, atque inter Apocrypha repu- 
* tata. » De quo argumento eleganter, ac profunde scri- 
bit S. Augustinus De Civitate Dei, cap. 28, n. 2: « Omit- 
« tamus igitur earum scripturarum fabulas, quae Apo- 
« cryphae nuncupantur, eo quod earum occulta origo non 
* claruit Patribus, a quibus usque ad nos auctoritas ve- 
« racium scripturarum certissima et notissima successione 


« pervenit. In his autem Apocryphis, etsi invenitur aliqua 


« veritas, tamen propter multa falsa nulla est canonica 
« auctoritas. Seripsisse quidem nonnulla Enoch illum sep- 
« timum ab Adam negare non possumus, cum hoc in 
epistola canonica Judas Apostolus dicat. Sed non fru- 
Stra non sunt in eo canone scripturaram, qui servabatur 
in templo Hebraei populi suecedentium diligentia 'sa- 
cerdotum, nisi quia ob antiquitatem suspectae fidei ju- 
dicata sunt; nec utrum haec essent, quae illi scripsis- 
sent, poterat inveniri: non talibus proferentibus, qui 
ea per seriem successionis reperirentur rite servasse. 
Unde illa quae sub ejus nomine proferuntur, et conti- 
nent istas de Gigantibus fabulas, quod non habuerint 
homines Patres, recte a prudentibus judicantur non 
ipsius esse credenda; sicut multa sub nominibus, et 
aliorum prophetarum, et recentiora sub nominibus Apos- 
iolorum ab haereticis proferuntur, quae omnia nomine 
« Apocryphorum ab auctoritate canonica diligenti exami- 
« natione remota sunt. » 

24. Prudenter ergo Summus Pontifex Gelasius libros 
in auctoritatem recipiendos, Sancto Spiritu instruente, prae- 
fixit; caule hoc factum, tam ut fideles ea scripta abjice- 
rent. damnarent, supprimerent, sive quae haereticorum 
fraus, dolusque procuderat, sive quae praepostera christia- 
borum quorumdam pietas, pariter et inscitia, sub amplis- 
«mo Apostolorum nomine, vel discipulorum obtentu, sup- 
posuerat. « Et ne (ut dixit Hormisdas Papa) opinioni suae 
letor indulgens non quod ecclesiasticae aedifieationi con- 
veniret, sed quod voluntas sua concepisset assereret. » Cui 
tonsentit S. Hilarius scribens ad Constantium Augustam: 


A 4 AA A A À AAA An A 


19° sien. 


5 RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


& A & A K& A A AAA OA AA RA AAA x A 8 ^8 A X ^ A 


546 


« Inolevit usus, ut postquam nova potius caepit condere 
« quam antiqua retinere, nec veterata, nec innovata fir- 
« mavit. » 

25. Sed ad horum majorem evidentiam, perpendantur 
ea quae leguntur in libro de Infantia Salvatoris, in qui- 
bus pleraque supra fidem, adeo sunt, ut vix credulis mu 
lieribus persuadeantur, prout observavit doctissimus Cal. 
met in dissertatione in Evangelia Apocrypha, cujus verba 
hic adducere placet: « Haec summa prodigiorum quae in 
« libro Infantia Solvotoris leguntur. Invenimus in libro 
« Josepho Pontifici, alio nomine Caiphae, Jesum locutum 
« esse. et quidem cum in cuuis jaceret (idem pariter, et 
in Alcorano saepius legas.) Cum Joseph et Maria Be- 
thelem accederent, significavit mulier sancta conjugi suo 
partus sui horam instare; quare cum ad urbem perve- 
nire non possent, debuit in speluncam divertere, ubi 
foetum suum illa edidit. Eo temporis intervallo quaesi- 
turus obstetricem aberat Josephus, qui una cum in- 
venta femina vix speluncae limen aitingerat, insueto 
fulgore locum irradiatum, natumque puerum in praese- 
pio jacentem, pannisque obvolutum admiratus est. Te- 
tigit Infantem obstetrix; nec mora praesentissimum 
illud leprae, qua tenebatur remedium experta. Apparue- 
runt per visum pastoribus in medio subito coruscantis 
lucis Angeli quemadmodum et in Sancto Luca relatum 
est. Circumceisi in spelunca infantis praeputium ab ob- 
stetrice solerti cura servatum est, repositumque in ala- 
bastrino vase, pretiosis unguentis referto. Porro vas 
illud deinde emens Maria peccatrix, Jesu Christi pedes 
inunxit. Quarta nato puero die Angelorum satellito sti- 
patus, oblatus fuit in templo, in ulnis Simeonis rece- 
ptus. Anna interim Prophetissa gratias agente Deo quam 
maximas. Venerunt Magi juxta vaticinium Zoroastri, 
quos Maria panniculo Infantis pretiosissimi muneris 
loco donavit; redieruntque deinde in regionem suam, 
Angelo in formam syderis reducente, quem ducem antea 
itineris habuerant. » 

26. « Fascia illa a Magis Mariae dono accepta, in 
« ignem projecta illaesa reducta est. Decreverat Herodes 
« Infantes omnes Bethleemiticos trucidare, qua de re ad- 
« monitus per somnium Joseph, atque in Aegyptum se- 
« cedere jussus, cum Alexandriam venisset, corruit idolum ' 
« (Serapidis), ingenti terrae concussione regio universa 
« turbata est, obsidentes filium sacerdotis daemones ad 
« contactum panniculorum Jesu fugati. Joseph et Maria 
« paganorum metu ex Urbe se proripientes, cum divertis- 
« sent in desertum, speluncam latronum subierunt. Ne 
« quid gravius ab illis paterentur, fecit subitus quidam fra- 
« gor, cujus terrore in fugam se daré coacti sunt. Ob- 
« sessa a malis spiritibus fomina sanitati restituta est. 
« Femina quaedam singulis noctibus daemonis in formam 
« anguis saevitie vexata, liberata est; leprae incommodum 
« nullum ultra sensit. Alia itidem femina, quae aquis 
« Jesu Christi lotione sanctificatis corpus suum lavit, quo 
« itidem remedio convaluit puer quidam leprosus. Ne con- 
« jugium suum consummaret, maleficium aliquod hominem 
« quendam prohibebat; exuffiata sunt statim omnia. Ju- 
« venis quidam in mulam transformatus erat, statim in 
« pristinam figuram rediit. Cum Titus et Dimasus, ambo 
« latrones, liberos abire permisissent Joseph et Mariam, am- 
« bos una secum in crucem levandos Jesus Christus praedirit. 
« Venerant Materama ad fontem ubi, post lotam infantis 
« tunicam a Matre, in fonte balsamum virescens apparuit. 
« Eo loci alia quaedam prodigia facta narrat Sozomenus 
« l. 5, cap. 21. Manserunt triennio in Aegypto, ubi plu- 
« ribus prodigiis, nullibi descriptis Jesus Christus incla- 


85 


A 4 A ^ oA A OA OA AR A OA A ^ A À 


547 RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 548 


« tuit. Tandem monitu Angeli Josephus redire Nazareth 
« jussus, primo Bethlem contendit; ubi, et puerum gravi 
« morbo affectum sanitati, et defunctum alterum aqua 
« Jesu Christi lotione sanctificata vitae restituit. » 

27. « Unius conjugis uxores duae filium quaeque suum 
morbo affectum dolebant, quarum altera ad Mariam 
confugiens, panniculis Jesu acceptis valetudinem con- 
tulit filio. Emulae filius decessit, quod simultati in al. 
teram augendae causa fuit. Eo processum est, ut mortui 
fili mater vivum alterius in eandentem furnum immit- 
teret; sed nihil inde incommodi in puerum. Post aliquos 
dies criminosa illa mulier in puteum decidens, interiit. 
Mulier altera duorum filiorum mater alterum extinctum 
dolebat, alterum mox extinguendum, sed postremi hujus 
valetudo statim restituta est, oum in lectulo pueri 
Christi jacuit: porro idem est puer iste, qni deinde 
Bartholomeus in Evangelio. Leprosam faeminam mun- 
davit aqua, qua Jesus lavit, sicut et alteram | eodem 
morbo afflictam. Daemonem tandem puellam quondam 
draconis assumpta forma voraturum expulit Jesus. » 
28. « Judas filius mulieris cujusdam a Daemone agi- 
tabatur (Judas est Iscariotes) hic Jesu latus momordit, 
et salva omnia (idem est latus in passione lancea trans- 
fossum.) Fabrieabat semel Jesus per ludum e luto ani- 
malia una cum aliis pueris, sed fabricata a Jesu vita 
statim donabantur, ut nihil illis deesset, non motus, 
non cibi capiendi facultas (ejusdem prodigii meminit 
Alcoranus, surat. 3 et 5. Toldos Jesu.) Accidit, ut ver- 
sans semel in offieina tinctoris, pannos, quos ibi forte 
offendit, simul oranes in eacabum tinctorium injiceret, 
tam eductos peculiari singulos ad voluntatem Domini 
colore imbutos exhibuit. Discurrebat Joseph una cum 
filio suo Jesu per Urbis aedes, carpentariam, sive li- 
gnariam exercens: quad si forte aliquod nimis quam 
pro voto brevius, sive prolixius occurreret, Jesus ad 
mensuram reddebat. Ita Regis Hierusalem solium am- 
pliavit, solium, inquam pretiosissimis lignis, jam inde 
ab aetate Salomonis servatis biennali opere a Josepho 
fabricatum. » 

29. « Ludentium puerorum turbae sese immiscuerat 
Jesus in haedos pueros illos transforinans, tum, et ad 
priora restituens. Pupugerat puerum quendam vipera 
et Jesus adducto puero ante belluae foramen, illam ac- 
civit, jubens sugere quantocius vulnus, ex quo factum 
ut anguis necaretur, tum, et puer sanitati restitutus, 
inter Discipulos liberatoris sui futurum se tandem ab 
ipso eodemque intellexit ; ipsissimus est autem Simon 
Zelotes. Misit Josephus Jacobum filium suum una cum 
Jesu ligna in nemore quaesituros; factum est autem, 
ui vipera Jacobum morderet, qui tamen Jesu Chisti 
opera convaluit. Cum forte puer quidam cum Jesu ver- 
saretur, e tecto aedium lapsus in praeceps interiit; ac- 
cusatus est de parricidio Jesus, sed ille extincto puero 
loquendi facultatem restituens, egregie se coram omni- 
bus purgavit. Missus afferendis aquis lagenam casu fre- 
git, nec tamen inde aliquid ex aquis effluxit, quas in 
pallio tulit ad matrem. » 

30. « Die quadam Sabbati Jesus luteum quemdam 
fontem fabricavit, luteis item passerulis iu ejus mar- 
gine constitutis. At tum violati Sabbati reus Anano 
defertur, acourrit ille; oculatusque testis non sine ad. 
miratione avolantes aves spectavit; fontem vero cum de- 
struere niteretur Anani filius, evanuit aqua; quo pari- 
ter emblemate designari futurum. ut ejus vita evane- 
Sceret, Jesus non frustra pronuntiavit; illico enim arescens 
occubuit: quo eodem fato intetemptus est puer, Jesum 


£ A A * 5 R ^» A ^ ^A Q4 A *& A A * A A 


$$ * A *X W ^ * A^ A A A8 A A o8 * A 


A XA S A Rh ^ o^ A 


« impellens, ut caderet, cadens onim puer ille protinus 
« expiravit. Ludi magister quidam  Hierosolymae inter 
« discipulos suos habere Jesum cupiebat, quem ille altis 
« adeo quaestionibus tentavit, ut quem discipulum habere 
volebat hune sibi magistrum sentiret. Tandem solus 
alphabetum recitavit, haerente magistro prae stupore; 
cum autem ipse magister verberaturus puerum manus 
extenderet, aruit illico manus, tum et intercluso spi- 
ritu, vir ille occubuit. » 

81. « Duodennis Jesus ad Urbem sanctam veniens, 
inter medios doctores sese constituens, plura viros in- 
terrogabat, et respondebat itidem plura, non de lege 
tantum, sed in philosophia etiam, astronomia, omnique 
scientiarum genere, ex quo in admirationem sui rapuit. 
universos, Rediit inde Nazareth cum parentibus suis; 
ad trigesimum usque aetatis annum commoraturus , 
alque ab hoc die miracula, arcana, et secreta sua oc- 
culere.coepit. En brevis conspectus Evangelii Infantiae 
Arabice a Sikio editi. » 

92. « E greco quodam fragmento, a D. Cotelerio vul- 
gato, constat paulo aliura fuisse in Graeco Codice pro- 
digiorum ordinem, et narrationem. Primum ibi prodi- 
gium occurrit de 12 passerulis luteis, quos Jesus ad 
vitam vocavit. Legitur etiam ibidem prodigium de aqua 
fontanae ad puriores latices restituta, de sanitate, et 
motu reddito filio Anani, quem praevio membrorum stu- 
pore perculerat, quod fontanas aquas suas effudisset - 
ne tamen umquam prodigii memoria intercederet, ex 
artubus unum arentem reliquit. Accidit ut puer quidam 
inambulantem per viam Jesum retro post tergo teneret, 
cui minitans non iter suam prosequturum ipse Jesus 
denuntiavit. Nec mora, puer eraminatus intercidit, pa- 
rentes vero ipsius querelas, ea de re suas ad Joseph 
« deferentes, luminum orbitate a Jesu percussi suat. Sub- 

« latos ea de re clamores intelligens Joseph Jesu filii sui 
« aures violenter distraxit; quare Jesus in Patrem irascens, 
« Salis sit tibi, ait, has gentes quaerere nec invenire, non 
« plane egisti sapienter: suflüciat tibi me filium tuum esse, 
« et quietum relinque. Secundum haec legitur historia 
« ludimagistri, et fullonis. Ex his satis, quantum arbitror, 
« intelligimus, Graecum Evangelium plus etiam quam 
« Arabicum eujus nos epitomen dedimus, impudentia et 
« fabellis scatere. » 

Observantur ex his plura; quod nempe Jesus locutus 
sit cum in cunis jaceret ; quod mulier obstetrix, quae ad 
praesepium accesserat viderit insueto fulgore locum irra- 
diatum et contactu infantis a lepra, qua tenebatur, sanata 
fuerit; quod venerint Magi , et eis loco pretiosissimi 
muneris dederit infantis panniculum. Quid obsecro in his 
et pluribus aliis, ne acta iterum agamus, adversus fidem 
et adversus bonos mores? Si ergo liber iste de Infantia 
Salvatoris, eisi nihil in eo sit Verbo Dei, legique divi- 
nae repugnans, ut inutilis et absurdus rejectus est, quia 
vanissimis nugis, fabellis, e& commentis sanctitatem reli- 
gionis vitiat, argumentum sane efficacissimum est ad pro- 
bandum, ne quidem ut pie credibiles permittendas esse 
revelationes illas ad quarum assensum non ducunt Patres, 
non trahunt Concilia, non inclinat Ecclesia, non suadet 
utilitas. Tot sunt Ecclesiae mysteria revelata, tot purae 
historiae, eo puriores, quo per sanctos Patres Apostolicis 
temporibus viciniores, ad nos pervenerunt, ut superflua, 
ne plus dicam, videri debeat tanta muliebrium visionum 
indies accrescens copia, quas ut veras esse posse non nego, 
ita utiles et necessarias esse Ecclesiae Dei, persuadere 
mihi quis difficillime poterit: quin potius vereor ne hujus- 
modi meroium mangones, velut falsis prophetis aures ac- 


h^ 


$AÀ ^ ^ À 


4 *À A ^ ^R A A ^ ^ 


A 5 À AA ^ AA A4 AAA ^A 





549 


eomodantes, increpet Dominus per Ezechielem 11: « Nun- 
« quid non visionem cassam vidistis et divinationem men- 
« dacem locuti estis, ait Dominus, oum ego non sim 
« locutus. » 

33. Secundo id evincitur summorum Pontificum de- 
eretis. In concilio Lateranensi sub Leone X, sess. 11, 
const. 15, quae incipit Suwperna, contra pseudo-prophetas 
statutum fuit sequens decretum : Ut tales assertae inspi- 
rationes antequam | praedicentur, ex nunc — Apostolicae 
Sedis examini reserventur. Quare Urbanus VIII pro re- 
visione librorum, ut in suis decretis servandis in canoni- 
zatione et beatificationc Sanclorum, pag. 51 legitur, se- 
quentia ordinat : « Praeterea etiam diligentissime inda- 
« gandum esi, an ille, vel illa pro cujus canonizatione 
« iustatur, scripserit aliquos libros, tractatus, opuscula, 
« meditationes, vel quid simile; nam si scripsisse consti- 
« terii, non prius est ad aliquem actum inquisitionis de- 
« veniendum quam tales libri diligenter in S. Congrega- 
« tione examinentur, utrum contineant errores contra fidem 
« vel bonos mores, vel doctrinam aliquam novam et pe- 
« regrinam, aique a communi sensu Ecclesiae et consue- 
« tudine alienam. » Quo sapientissimo decreto non rejicit 
solum revelationes contrarias fidei, sed et illas quae doc- 
trinam aliquam novam, ac peregrinam, a communi Ec- 
desiae sensu et consuetudine alienam affirmant. Tum 
primo, quia doctrina heri naía non soliditatem et veritatem 
spirat, eum Ecclesiae sapientia aeternum quid sit, ideoque 
mutalionis ignara. Si ergo uno quovis tempore fuit Ec- 
elesiae mysteriorum necessaria cognitio, cujus certitudinem 
nobis servat traditio; cur non ad hujus auctoritatem, sed 
ad privatas mulierum revelationes referenda major myste- 
norum, quibus in veri Dei religione erudimur, notitia ? 
Traditionis quippe tam magna est auctoritas, vis, aut 
pondus tantum est, ut firmum in nobis causet assensum. 
Quare Proverb. 22, legitur: Ne transgrediaris terminos 
antiquos, quos posuerunt Patres (ui ; et Jerem. 6: In- 
terrogate de semilis anliquis, et ambulate in ea. Ne 
contra illud Apostoli oraculum: Novitates devita, novitatem 
admittentes, temeritatis et levitatis condemnemur, alios 
quaerentes magistros, non scripturam, traditionem, Patres 
et concilia. | 

34. Cum secundo id ipsum prudentissime dispositum 
est a Summo Pontifice. Quid namque magis adversum 
Spiritui Ecclesiae, quae, teste Apostolo Paulo, est columna 
veritalis, et pervigil traditionis custos, quam quod intro- 
ducatur Deus, mediis hisce privatis et multoties inter se 
oppositis revelationibus, falsa loquens? Cum praecipiat 
Apostolus ad Eph. 4: Ut jam non simus parvuli fluctuan- 
les et circumferamur omni vento doctrinae, in nequitia 
hominum in astutia ad circumventionem | erroris. Non 
ergo ita facilis debet esse permissio, ut novae doctrinae 
indies, tanquam a Deo revelatae a mulieribus divulgen- 
iur; quae nec ad utilitatem Ecclesiae, nec ad germanam 
veritatis elucidationem, nec ad assaltus haereticorum re- 
tundendos valent. Hoc Ecclesiae minus gloriosum est ; nam 

his novitalibus admissis, obtusa, ac defectuosa videri pos- 
sent arma quibus hactenus contra novatores invicte cer- 
tavit, traditio videlicet, scriptura cum Sanctis Patribus. 
id quoque paci fidelium contrariatur; dum discordiarum , 
et confusionis materiam subministrant novae doctrinae, 
quibus omnia cimmeriis tenebris involvant, et incredibili 
à plusquam Babiloniea confusione confundant. Et cum 
res revelatae per hujusmodi revelationes non sint ab Ec- 
tlesia definitae, fideles in contraria scinduntur studia; ut 
eliam diserte pronuntiat S. Hieronymus in Oseam, lib. 2, 
in prooemio: « Omni in arte, tam gloria, quom .obtrectatio 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


550 


« secundis adversisque ventis oritur, durh aut amici plus 
« merito laudant, aut inimici plus justo detrahunt: ra- 
« rumque invenias, qui in utramque partem non livore, 
« aub odio, sed rerum squitate ducatur. » Quae enim 
obsecro major confusio, quam fideles in mysteriis expo- 
nendis, non unanimi inter se consensione. conspirare, non 
uno ore loqui, non idem intima voluntatum et animorum 
conjunctione sentire? Dissidentes intellectu sententiae, vo- 
luntatum scindunt concordiam, qna sublata, universae 
Reipublieae Christianae fluctuat tranquillitas. Non potest 
inconcussa animorum quies perdurare, ubi semper novi- 
iatum semina erescunt; et cum nova novis quotidie mu- 
lieres istae adjiciant, brevi omnia in mysteriis Christi 
Domini, et B. Virginis ita incerta erunt, ut nihil prorsus 
ratum, ac firum faturum sit, el certum ab incerto vir, 
si tamen vix poterit dignosci; cum magna non dico hae- 
reticorum, sed et fidelium admiratione. Audiantur Bollan- 
distae tom. 6 julii pag. 256, num. 106. « De reliquiis 
S. Annae: ita Serarius lib. IL, Herum Moguntiacarum, 
cap. 17: In S. Stephani templo fuit olim, S. Annae ca- 
put: sed anno Domini 1500 circa B. Virginis Conceptionis 
festum a lapicida turto Marcodurum sublatum, ubi et 
hodie magna religione, circumfrementibus haereticis coli- 
tur; nam ibidem illud asservari decrevit post longas liteg 
Julius secundus anno 1507. Ampliorem harum litium des- 
criptionem habet Jacobus Polius Minorita in exegetico 
historico S. Annae, cap. 24, e£ sequentibus. Et num. 16, 
pag. 258: « Oportet falsa esse omnia, quae de sacris 
Sanctae Annae ossibus hucusque protuli, si vera est 
revelatio quam venerabilis Maria a Jesu abbatissa Agre- 
densis in opere hispanico, cui titulus mystica civitas Dei 
habuisse dicitur : illic enim p. 2, lib. 6, cap. 26, num. 1468, 
in edit. Ulyssiponensi pag. 578, inter eorpera sanctorum, 
quae Mathaei 27, v. 52, resurrexisse leguntur, et praeter 
Joachinum et Josephum diserte nominatur S. Anna, quae 
cum corpore et anima ad immortalem vitam resuscitata 
fuisse traditur. » Prosequuntur isiin. 11:: « Praeterea 
rogatos velim eos, qui omnia abbatissae Agredensis scripta 
tam aeriter defendunt, ut illam opinionem componant cum 
revelatione S. Brigittae, quae lib. 6, revelationum cap. 
102, habet S. Annam attestatam esse, veras reliquias suas 
quas sacrista monasterii S. Pauli extra muros Romae S. 
Brigittae dederat. » Haec Bollandistae. Quare hoc maxime 
in objecto revelationum observandum esse admonet Gra- 
vins, lib. 2, de objecto revelationum, cap. 2, his verbis: 
« Nec solum aspiciendum est, si contra fidei veritatem 
« aliquid inducatur, sed si quaecumque novitas, et sin- 
« gularis et particularis opinio, quam nec sciptura nec 
« traditio, nec patres, nec scholastica doctrina commen- 
« dat, sed asserentis solius placito noviter venditatur. » 
85. Et sane quis non miretur de eisdem rebus in utram- 
que partem, variis et contrariis revelationibus certari? 
Veritates revelatae sunt aeternae, et immutabiles, et ideo 
non possunt per Spiritum Sanctum, alia et alia revelari, 
ut scripsit Sanctus Cyprianus. epist. ad Stephanum I data. 
« Neque enim poterat esse apud nos sensus diversus, in 
« quibus unus esset Spiritus. Et ideo manifestum est, eum 
« Spiritus Sancti veritatem non tenere cum caeteris, quom 
« videmus adversa sentire. » Quae ergo ex his duobus 
opinionibus erit reprobanda, vel quae potius erit eligenda, 
ubi utrisque est eadem revelationis auctoritas? Ergo cum 
non sit honoris et utilitatis Ecclesiae, quod in gremio 
ejus fideles contrariis dividantur opinionibus, nec ulla 
prudenter sperar! possit utilitas, qua tantum malum com- 
pensetur, nullo pacto tolerandae, etiam ut pie tantum cre- 
dibiles, sed rejiciendae videntur. Ut jam taceam magnum 





551 


dari etiam haereticis argumentnm calummiae, ut istas cum 
grandi chachinno , et indignatione irrideant, et cum illis 
etiam veras Eeclesiae revelationes rejiciant , et accusent. 
Varietas quippe talium revelationum non amorem, et 
fidem haereticorum devincit, sed potius odium et indi- 
gnationem conflat; et cum nullum reipublicae christianae 
offerant incrementum , omnem potius spem abrogant, ut 
tamquam veras religiose suscipiant Ecclesiae . revelatio- 
nes, prout observat vir ille clarissimus Magister Cano 
lib. II, cap. 6, diceng: « Ecclesiam Christi vehementer 
« incommodant, qui res Divorum praeclare gestas non 
« se putant egregie exposituros, nisi eas fictis, et re- 
« velationibus, ef miraculis adornarint. Qua in re nec 
« S. Virgini, nec Christo Domino hominum impudentia 
« pepercit; quin quod in aliis factitavit, idem quoque in 
« Christi, et Matris historia scribenda faceret, et pro in- 
« genii levitate multa vana, et ridicula comminisceretur. » 

86. Anno 1677 Sedes Apostoliea damnavit auctorem 
Italum /mperialem dictum qui apocryphorum librorum 
de Ortw Virginis, et tragediae quae inscribitur, Christus 
patiens, deliramenta secutus, docebat, S. Annam citra suae 
virginitatis jacturam, Mariam concepisse: licet jam pu- 
blici juris facta fuisset revelatio V. M. Sor. de Agreda, 
quae legitur, I par. lib. 1, cap. 15, n. 218: « Quod in 
« Conceptione hae corporali Virginis Mariae abfuerit omnis 
« concupiscentia et delectatio. Huic, inquit illa, non mul- 
« tum absimile (utut longe admirabilius) fuit prodigium, 
« quo Anna Mater sacratissimae Virginis Mariae concepit: 
« proinde hac in re sancti parentes tantum a concupi- 
« scentia et delectatione abfuerunt ut culpae originali 
« hic deficeret accidens, quod materiam, vel instrumen- 
« tum quo communicatur, plerumque comitatur. Sola ad- 
« fuit materia, ab omni imperfectione ímmunis, et actio 
« ipsa meritoria extitit. » En fere hujus auctoris damnata 
sententia, non quod aliqua erroris nota inuri possit, sed 
quia resistit avita Ecclesiae traditio. 

97. Etiam Innocentius XI, acerrimüs veritatis vindex, 
die 6 martii anno 1682, pontificatus 6, damnavit laminas 
seu libros Granatenses sua Bulla, quae incipit: Ad cir- 
cumspectam Romani Pontificis, cui gregis sui custodiam 
commisit Altissimus, noscitur providentiam pertinere, 
ut quae christíanae religionis catholicaeque fidei verita- 
tem perniciosis dogmatibus fictisque revelationibus et 
fabulosis narrationibus corrumpere valerent, ea Aposto- 
lici censura judicii configere et a Christianorum oculis, 
« mentibusque procul amovere studeat etc. » Porro inter 
libros damnatos leguntur sequentes: Liber rerum gestarum 
praeclare Domini mostri Jesu et miraculorum ejus, et 
Matris ejus Mariae Sanctae Virginis. Liber historiae cer- 
tificationis Evangelii. Liber mysteriorum magnorum. Li- 
ber colloquii S. Mariae Virginis. Liber rerwm praeclare 
gestarum S. Jacobi Apostoli, et miraculorum ejus ; quos 
omnes pro damnatis ac reprobatis perpetuo haberi debere 
decrevit Summus Pontifex ; cum falso tribuantur Beatis- 
simae Virgini Mariae, et Sancto Apostolo Jacobo majori, 
aut ipso dictante ejus discipulis Thesiphoni et Cecilio; 
sunt pura figmenta humana, in perniciem catholieae fidei 
composita, et respective contineant haereses atque errores 
ab Eeclesia catholica damnatos, ac adversantur litterae 
sacrae scripturae et expositioni Sanctorum patrum et 
sensui Ecclesiae. Non enim (inquit Hieronymus in cap. I. 
Epist. ad Titum) « garrulitas sine auctoritate fidem fa- 
cit, » et iterüm ibi, de eisdem loquens, asserit: « Tales 
« bomines Doctor Ecclesiae, cui animae populorum cre- 
« ditae sunt, scripturarum debet ratione superare et si- 
« lentium illis testimoniorum pondere imponere. » Quibus 


& X A ^A £&* 


À 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


5952 


salis superque constat, quomodo Ecclesia revelationes par- 
ticulares judicat et resolvit per universales. An nempe 
cum sacris litteris, cum apostolicis traditionibus, cum 
sanctis patribus, cum Ecclesiae diffinitionibus, cum com- 
muni Ecclesiae consensu consentiant, ne privatis novitati- 
bus gaudeamus, antiquitatis scita fastidientes ; quare in 
Synodo Ephesina haec fuit una vox Patrum contra Nes- 
torium: « Quod fuit antiquitus traditum, servetur et quod 
« adinventum nuper, explodatur. » 

38. Resistit tertio communis theologorum opinio, as- 
gerens difficillimum esse discernere revelationes, quae a 
Spirito veritatis inspirentur, et divino superinfundantur 
lumine, a revelationibus, quae a spiritu mendacii, vel a 
propria illusione administrantur, aè suggeruntur. Nullus 
est qui neget revelationes illas, quae adversantur regulis 
morum et fidei esse ut falsas rejiciendas ; cum non pos- 
sint esse ex Spiritu Sancto, nonnisi verba vitae aeternae 
et supremae veritatis oracula pronuntiante. At cum sint, 
et revelutiones aliae, quae non ita facile solidis refutari 
valent argumentis, an istae merito ut commentitiae reji- 
ciendae, damnandae, et supprimendae veniant, etsi prae- 
postera quoramdam christianorum pietas ut divinas vene- 
retur, hic opus, hic labor est, cujus resolutio etiam viris 
ecclesiasticis scientia et aucioritate insignibus, cum Dei 
donum sit, difficillima est. Er quo sequens depromitur 
argumentum. Si sufficeret ad examen revelationam harum, 
quod illae non essent contra fidem, facillima esset discre- 
tio; quid namque sapientibus facilius, quam seire, utrum 
res revelata sit adversa fidei et regulis morum ? Ergo non 
Sufficit, ut probetur revelatio, quod illa non sit contraria 
doctrinae catholicae, nec a regula Ecclesiae discedat, sed 
ulterius requiritur, quod in omnibus vera sit. Discursus est 
S. Augustini de Genest ad litteram, lib. 12, cap. 12, his verbis: 
« Discretio sane difficillima est cum spiritus malignus quasi 
« iranquillus agit, ac sine aliqua veratione corporis, assumpto 
« humano gpiritu dicit quod potest, quando etiam vera dicit,et 
« ulilia praedicat, transfigurans se, sicut scriptum est, velut 
« Angelum lucis, ad hoc, ut cum illi in manifestis bonis cre - 
« ditum fuerit, seducat ad sua. Hanc discerni non arbi- 
« tror nisi dono illo de quo ait Apostolus 1 Cor. 12, v. 10, 
« cum de diversis Dei muneribus loquerentur, aisi diju- 
« dicatio spiritwum. Non enim magnum est, tunc eum 
« dignoscere cum ad aliqua pervenerit, vel perduxerit, quae 
« suni contra bonos mores, vel regulam fidei: tunc enim 
« a multis discernitur. Illo autem dono in ipso primordio 
« quo multis adhuc bonus apparet, continuo dijudicatur, 
« an malus sit. » Haec S. Doctor. Non ergo ex quo re- 
velationes non siut contrariae catholicae doctrinae, neque 
a regula fidei discedant, illis acquiescere tenemur; cum 
et plures vanae, insolitae, ac commentitiae esse possint, 
elsi a veritate fidei non diseordent, quas nonnulli viri, 
alioqui pii et bona fide pleni, sed instructi parum, etiam 
ut religioni utiles autument; quas tamen Ecclesia non re- 
cipit, ne aliorum fidem credulitatemque, etiam piam ex- 
torqueant: et ne cum sanctis revelationes inutiles ad aras 
ascendant, et tanto digniores in Ecclesia habeantur, quanto 
excelsiores fuerint sancti, pietate et virtute, quibus tri- 
buuntur. 

39. Enim vero si modo ego, vel alius, publici juris librum 
facerem has easdem quas continet liber iste, vel alias si- 
miles doctrinas continentem, quae essent res a me inventae, 
non prioribus saeculis, aut antiquitati creditae; non acceptae, 
sed a me pie et devote excogitatae, quos ego non fide di- 
vina credendas proponerem, sed solum pie legendas, an 
non ipse vindex revelationum harum, et plurimi alii, sacro 
veritatis et antiquitatis doctrinae zelo ducti, etsi nihil con- 


553 


tineretur in eis acatholicum, aut probis moribus dissonum; 
quia tamen res essent, non publicae traditionis sed usur- 
pationis privatae, opus hoc detestandum, dirisque devo- 
vendum declararent; strenuamqae navarent operam, ad haec 
ut fictitia exsufllanda? Ergo a fortiori severius agendum 
cum libris illis in quibus leguntur aniles fabulae, delira- 
menta, doctrinaeque novae, aut ex obscurorum ut plurimum 
Theologorum opinionibus excerptae, aut ex auctoribus, plus 
aequo credulis et in rebus examinandis parum diligentibus, 
sive ex doctrinis jam penitus antiquatis, atque a scholis 
theologorum erulantibus, et vanissimis solum conjecturis 
excogitatae: quae omnia non ut ab ipsis excogitata, sed 
vere à Deo revelata traduntur, tanto magis, quanto testi- 
monium Dei fallibili hominis praestat testimonio. Non est 
ergo quod pro focis quasi et aris certemus, ad vindicandas 
revelationes has privatas, eb maxime mulierum, ex quo 
nihil in eis impossibile, nihil adversum fidei et bonis mo- 
ribus: sed standum decreto Summi Pontificis Urbani VIII, 
qui prudentissime examen librorum, secundum communis 
Ecclesiae sensus normam, dirigi jussit ut sic novis doc- 
trinis praeeluderetur aditus. 

40. Sed hic opponit nobis praeclarus iste magister fre- 
quentes revelationes Sanctae Brigittae, quae approbatae 
sunt ab Ecclesia, ut constat ex Bulla Canonizationis 
hujus Servae Dei, quae plura referunt, absque ullo scrip- 
turae, sanctorum patrum et ecclesiasticae traditionis fun- 
damento: Ergo et revelationes hujus venerabilis Servae Dei 
mi pie credibiles proponi possunt, etsi earum non sit apud 
Sanctos Patres vestigium; cum Ecclesia in aliis Sanctis si- 
miles pie credendas permiserit. 

41. En efficacissimum argumentum unde tolum suae 
sententiae praesidium petit. At erit facilis et in promptu 
responsio, si attentius tria considerentur: prinio, quae sint 
revelationes, quae ibi approbatae leguntur, et qualis fuerit 
earumdem approbatio. Secundo, motivum maxime inducens 
ad laudatam approbationem ; et tertio, tempus illud, in 
quo approbatae ab Ecclesia fuerunt. Si oculos intendamus 
ad revelationes quas approbavit Ecclesia, non singulas, in 
suis singulis capitibus illibatas, et omni falsitate im- 
munes dixit, et pronuntiavit Bonifacius IX, sed quas se- 
quentibus verbis exponit: « Quibus quidem sanctis, et 
« absque intermissione continuatis operibus, haec generosa 
« Vidua per gratiam Sancti Spiritus promeruit multas eorum 
« cogitationes, et affectiones intimas, et gesta secretissima 
« propalare, et visiones, ac revelationes varias videre, et 
« audire. Ac spiritu prophetico multa praedicere, quorum 
« nonnulla effectu completa fuere, prout haec et alia in 
« ejus revelationum volumine plenissime describuntur. » 
Has ergo particulares revelationes, circa secreta cordium, 
facta occulta, futuros eventus, quas scimus Deum saepius 
communicare Sanctis suis sive pro amicorum instructione, 
sive ad sanctitatem declarandam, quaeque in processu ca- 
nonizationis S. Brigittae fuerunt haud dubie sufficienter 
probatae, approbavit summus Pontifex. Absit quod reve- 
lationibus istis factis tam Sanctae Brigittae quam aliis 
venerabilibus foeminis, quae solum facta particularia nar- 
rant, ad aliquorum fidelium solatium , ac utilitatem, aut 
derogare, vel invidere praerogativam, ac eminentiam sive 
piae credibilitatis, aut approbationis, velimus. At loquendo 
de revelationibus, doctrinam novam, et peregrinam, et a 
communi sensu Ecclesiae alienam continentibus, has utut 
legendas Ecclesia permiserit, non debent censeri propterea 
ab omni falsitate ifmunes, ut constat de doctrina quo- 
rumdam philosophorum, quam Ecclesia doceri permittit, 
quin ex hoc firmata sit, velut ab omni errore immunis. 
Quare sub die prima julii 1642 declarata fuit apocrypha 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 554 


revelatio, quae asseritur facta S. Brigittae a Sancto Mi- 
chaele, et Sancta Elisabeth, quae incipit : « Sappiate di- 
« letti miei, che quando fui preso in questo modo, da 
« Giudei ebbi 102 guanciate. » 

42. Secundo eliam considerari debet, quod tempore illo, 
quo examinabantur revelationes illae, jam S. Birgitta so- 
lemni, et celebri veneratione colebatur in terris, ex quo 
minus suspectae visae sunt revelationes, ut testatur Emus 
cardinalis Turrecremata, cap. 5, in quo ponit quintum si- 
gnum, et quintum argumentum discernendi revelationes, 
quae sunt a Spiritu Dei, a revelationibus illusoriis spi- 
ritus diabolici, quod tale est: « Demum inter alia signa, 
« quibus discernuntur revelationes, quae a Spiritu Dei pro- 
cedunt a revelationibus quae ab illusione diabolica pro- 
curantur, non parvae virtutis esse videtur, quod persona 
cui revelationes factae leguntur, approbatae sanctitatis 
est etin Ecclesia Dei, quae in canonizatione sanotorum, 
Sicut nec in doctrina fidei errare non potest. Beata autem 
Brigitta hujusmodi est. Est enim ita approbatae sanc- 
titatis ut Catalogo Sanctorum adscripta per summos 
Pontifices universitati fidelium sit mandata coli et vene- 
rari, sicut patet in duabus litteris canonizationis ejusdem, 
quarum una est papae Bonifacii IX in sua obedientia 
reputati et nominati. » En cur tantum revelationibus 
S. Brigittae, tribuendum voluit card. Turrecremata. 

43. At cum modo juxta formam decretorum hujus S. 
Congregationis Rituum examen librorum praecedere debeat 
examen sanctitatis, licet venerabilis serva Dei sit multis 
virtutum et miraculorum radiis coruscans, nondum in 
hisce controversiis tantae auctoritatis est ejus testimo- 
nium, ut non ante ad examen doctrinae et revelationum 
debeat descendi, an revelationes illius vanae, inutiles, fal- 
laces, et cum perniciosissimis erroribus commixtae sint, 
nec ne? Ut sic non ex spiritu fructus, sed ex fructibus 
Spiritus cognoscatur, ut scripsit Joannes ad omnes, qui 
Ecclesiae praesunt, et ad omnes credentes per Spiritum 
Sanctum: charissimi, nolite omni spiritui credere, sed 
probate spiritus, si ex Deo sint. Ne ita faciles ad assen- 
sum essent ut illico revelationes, ui pie credibiles absque 
omni examine proponerent fidelibus. Datur quippe magnum 
discrimen inter prophetas receptos in Ecclesia et non 
receptos; quod exponit Emnus card. Cajetanus 2,2, qu. 179, 
art. 6, ad primum: « Ergo in oppositum dicitur, quod 
prophetia datur ad utilitatem juxta' tamen conditionem 
prophetae. Nam prophetia prophetarum receptorum ab 
Ecclesia datur ad utilitatem, ut quid necessario amplec- 
tendum: prophetia vero prophetarum non receptorum ab 
Ecclesia datur ad utilitatem tamquam aliqnid prius pro- 
bandum et discutiendum, autequam cum periculo aliquo 
amplectatur. Nec hoc est: spernere prophetias, sed eas 
probare: cum ex objectis speciem sumant: qui enim nescit 
objectum revelationis ver m esse, et revelationem esse 
veram ignorat. » 

44. Ex his omnibus descendit tertia discriminis ratio; 
quod temporibus illis, etsi essent fideles multi, qui eximiis 
virtutibus ad sublimissimum heroicitatis statum ascenderent 
revelationes non erant ita frequentes sed potius insolitae, 
ac proinde minus habebantur suspectae. At cum temporibus 
nostris sint ita frequentes, et novis quotidie superaddantur 
et aliae, (o utinam omni dedecore purgatae et majestatis 
divinae dignae) maxime Ecclesiae interest, ub omnes ma- 
jori rigore probandas curet: veras ut recipiat; falsas ut 
reprobet. Primo ne fideles circumferantur omni vento doc- 
trinae, et de eisdem mysteriis et sacramentis Christi Do- 
mini, et B. Virginis Mariae diversas habeant sententias; 
neve docti ab eis, qui res illas revelatas dicunt, ac de- 


& A * A A ^ ^ & ^ A 


^ 


" 


$55 


fendunt, veluti caeci a caecis cireumducti, cadant in su- 
blatentem ignorantiae foveam. Secundo, ne detur locus 
inveniendi doctrinas novas, ac peregrinas cum juxta Apos- 
tolum, non debeat fidelis plus sapere, quam oportet sapere, 
sed sapere ad sobrietatem, ne per rimulas curiositatis et no- 
vitatis sinistrum quid introducatur, quo doctrina Ecclesiae 
risui herelicorum ut superius dixi, exponatur. Si ergo ali- 
quando permissum est quid novum, et inauditum legi : nune 
in Ecclesia juxtg decretum Urbani, mutatis quam maxime 
eireumstantiis, rigidius sunt nova examinanda; praesertim 
dum recentiores revelationes inveniuntur antiquis contrariae; 
quo in easu notat Philomarinus, veteres esse novis prae- 
ferendas. Ex quo alia sequitur differentia inter revelationes 
S. Brigittae, et hujus venerabilis servae Dei, nimirum, quod 
hujus revelationes inveniantur vetustioribus contrariae, non 
sic revelationes S. Brigittae. 


S III. 


Aliis quatuor propositionibus quibus innititur contraria 
resolutio occurritur. 

45. Mentem suam quatuor aliis propositionibus aperit 
vindex revelationum ; quae si prima fronte videntur offi- 
caces, nihil meo judicio in gratiam responsionis evincunt. 
Opponit itaque loco primo, ut supra diximus propositionem 
hane: Non omnia, quae Christus gessit, aut passus est 
retulerunt sacri Evangelistae. Ex qua infert, quod plurima 
revelari possunt, de quibus sit in scripturis et patribus 
altum huc usque silentium. Sed huic ohvia est responsio; 
aliud namque est, quod multa sint miraculorum millia, 
quae omni spectante populo coram apostolis, et discipulis 
operatus est Christus Dominus, quae minime scripta sunt: 
sicut et quod multa etiam sint, quae passus est Christus 
Dominus, de quibus etiam altum est in scripturis et sanctis 
patribus silentium: licet illustriora, et facta et tormenta 
scripserint Evangelistae, quae sufficerent et maxime possent 
legentes in fide Christi firmare: aliud vero, quod ea, quae 
hic revelata traduntur, sint ex illis. Sicut ergo, quae scripta 
sunt de miraculis et tormentis passionis Christi Domini 
firma et humili, summaque reverentia complectimur, et 
recipimus; ita quse scripta non sunt adoramus, eorumque 
veritatem in patria contemplandam speramus. Sed unde 
Scil arguens, eb quo argumento probare usquam poterit, 
ea quz hic revelata dicuntur, esse er illis, quz omiserunt 
Evangelistae? Argumentum est S. Augustini quo tract. 
07 revincit haereticos, abutentes illo scripturae oraculo: 
docebit vos omnem veritatem, ut plurima non solum a se 
ipsis, verum et a vera religione aliena doceant. Sic An- 
gustinus tract. 97, n. 8, dicens: « Omnes autem insipientis- 
« simi haeretici, qui se christianos vocari volunt, audacias 
« figmentorum suorum, quas maxime exhorret sensus hu- 
« manus, occasione evangelicæ sententiæ colorare conantur 
 « ubi Dominus ait: Adhuc multa habeo vobis dicere, sed 
« non potestis portare modo, quasi haec ipsa sint, que 
« tunc discipuli portare non poterant, et ea docuerit spiritus 
« Sanctus, que palam docere, atque praedicare, quantalibet 
« feratur audacia, spiritus erubescit immundus. » Ergo 
et nos similiter tanto ardentius concupiscamus quae scripta 
non sunt in patria videre, quanto honoratius occultantur 
in via; ne quis fabulosa et falsa garriens, ad vanas fabulas 
promissione scientiae, et non manifestatione veritatis nos 
deducat. Diffleillimum quippe est explicare ea, quæ fecit 
et passus est Christus, quin potius audeo dicere temerarium 
esse hoc velle praesumere, ac dicere: sicut et temerarium 
dixit Augustinus velle manifestare quaenam sint illa multa 
qus Jesus habebat dicenda discipulis. Audiendus S. Doctor 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


556 


tract. 96, super Joann. pag. 95: « Nunc ergo qum isía 
« sunt qua apostoli tanc portare non poterant, vultis 
« forsitan scire. Sed quis nostrum audeat eorum se dicere 
« jam capacem, qus illi capere non valebant? Ac per hoc 
« nec a me spectanda suni, ui dicantur; quae forte non 
« caperem, si mihi ab alio dicerentur, nec vos ea portare 
« possetis, etiamsi ego tantus essem, ut a me ista, qum 
« vobis altiora sunt, audiretis. Et fieri quidem potest, ut 
« Sint in vobis aliqui ad ea capienda jam idonei, quae 
« alii capere nondum valent, etsi non omnia de quibus 
« Magister Deus ille dicebat: adhuc multa habeo vobis 
« dicere. tamen eorum fortasse nonnulla : sed quaenam sint 
« ista quae ipsa non dixit, temerarium est velle praesu- 
« mere, ac dicere, » 

46. Addit vir eruditus secundo loco, hanc sequentem 
propositionem ex qua et eadem elicitur consecutio: Ea 
qua a SS. Evangelistis prætermissa sunt, potest Deus quando 
voluerit revelare. Nulli sane dubium esse potest quod ea, 
que a SS. Evaugelistis praetermissa sunt, potest Deus 
quando voluerit revelare; injuriam quippe faceret Spiritui 
Sancto, qüi legem illi nihil manifestandi praoscriberet, quod 
primis Ecclesiae temporibus non declamantum fuerit. Non 
Spiritus Sanctus omnipotentiam suam amisit, aut vanitati 
lemporum subjacet; ut ei istis diebüs agere non liceret 
quod in praecedentibus fecisse sanctis patribus nullus fide- 
lium dubitare potest. At hic procedimus secundum com- 
munem gubernationis cursum, quem Spiritus Sanctus in- 
duxit in Ecclesiam; non secundum viam extraordinariam, 
qua Deus pro nutu et beneplacito sus voluntatis, ot que 
occulia sunt, eb quas etiam sunt revelata, potest ilerum 
revelare. Id ergo Deo, cui nihil est impossibile, quando 
voluerit, quibus voluerit, et quomodo voluerit, committi- 
mus. Non esi nostrum nosse tempora, et momenta, quae 
Pater posuit in sua potestate. At non licet fingere apertum 
quod Deus voluit manere occultum. Nec in contrarium 
obstant, quz ibidem leguntur, nempe spiritum prophetis 
manere in Ecclesia: revelationes privatas ad prophetiam 
pertinere: lumenque pgopheticum, utpote divinum omnibus 
temporis differentiis esse superius. Haec non inficior ; quis 
enim neget spiritum prophetis manere in Ecclesia, ut 
constat ex illo Proverb. 29: Cum prophetia defecerit, dis- 
sipabitur populus, et docet D. Thomas 2, 2, qu. 171, art. 6, 
his verbis: « Et ideo quolibet tempore instructi sunt ho- 
« mines divinitus de agendis secundum quod erat expediens 
« ad salutem electorum. » Quis insuper inficiabitur lumen 
propheticum dividi in praeteritum, praesens, et futurum? 
Prophetia erat de praeterito, quando Moyses dixit: In 
principio creavit Deus cæœlum, eb caetera quae de Adamo 
et reliquis continentur in libro Genesis. Prophetia de fu- 
turo, quando Isaias eap. 7, dicebat: Ecce Virgo concipiet, 
quando Jeremia cap. 81: Foemina circumdabit virum. 
Quando Daniel prophetavit cap. 9: Occidetur Christus , 
et alie similes. Prophetia est de praesenti quando dixit 
S. Joannes Baptista: Ecce Agnus Dei, Ecce qui tollit pec- 
cata mundi. At non arguitur, ex quo lumen propheticum 
sit Ecclesiae praesens omni tempore, quod Deus actu 
revelet omnia qua revelari possunt; ac per consequens 
quod revelata sint omnia, quae Christus gessit, aut passus 
est, vel qus de aliis mysteriis revelari possunt, dummodo 
nihil desit eorum ad qus revelatio ordinatur, ut firmat 
D Thomas 2,2, p. 171, art. 4; quin potius consequitur, 
quod cum omnia opera Dei sint perfecta, nihil in rebus 
revelabilibus debet esse vitii, nihilque quod culpari possit 
vel reprehendi: sed solum subjici lumini revelationis quæ 
ordinantur ad finem propter quem data est revelatio, nempe 
ad utilitatem Ecclesiae. Reprehensibilis ergo est ista con- 











997 


sequentia: plura sunt revelabilia: ergo actu sunt revelata; - 


cum supponatur quod in dubium vertitur, quod eorum nempe 
vere facta .sit revelatio. Nec minus reprehensibilis est ista: 
non deest temporibus nostris prophetia: ergo credendum 
est omni revelationi, quæ ut talis dicitur; ac si temporibus 
nostris non possent esse falsi prophetæ, etiamsi mon defi- 
cial prophetia: quemadmodum prophetarum tempore etiam 
pseudo-prophetae erant. Et modo in Ecclesia dantur falsi 
doctores, quin vera doctrina in Ecclesia deficiat. Illa ergo 
revelabit nobis Deus, quando et quomodo voluerit. Non 
est curiosius serutandum , quod nutu et consilio divino 
occultatum est nobis. Magis vel potius, eligit sobrietas 
Ecclesiae aliquid cum pietate nescire, quam aliquid fri- 
volum ei apocryphum tenere. 

47. Nihilo plus movet, quod quinta propositio affirmat: 
Posiremis temporibus Deus multa. revelat amicis, qua 
prioribus saeculis non revelavit. Cui sub distinctione res- 
pondeo. Si loquamur de divinis, sanctisque sacramentis, 
et de rebus ad fidem, vel doctrinam fidei pertinentibus, 
falsum est, quod postremis temporibus multa Deus revela- 
verit amicis, quae prioribus saeculis non revelaverit. Testis 
sit hujus veritatis Sanctus Iraeneus pag. 44, n. 9, his 
verbis: « Postea enim quam surrexit Dominus noster a 
« mortuis, et induti sunt supervenientis Spiritus Sancti 
« virtutem ex alto, de omnibus adimpleti sunt, et habue- 
« runt perfectam cognitionem; exierunt in fines terræ, ea 
« quae à Deo nobis bona sunt Evangelizantes, et coelestem 
« pacem hominibus annuncianies; qui quidem et omnes pa- 
« riter et singuli eorum habentes Evangelium Dei, etc. et 
« cap. 12. Quoniam autem et apostoli et discentes ipsorum, 
« sic docebant quemadmodum Ecclesia praedicat, et sic do- 
« centes perfecti fuerunt, propter quod et vocabuntur ad per- 
« fectum. Bursus dicto cap. 12: Non per alios dispositionem 
« salutis nostrae cognovimus, quam per 008, per quos Evan- 
« gelium pervenit ad nos, quod quidem tunc praeconiave- 
« runi; postea vero per Dei voluntatem nobis in scripturis 
« tradiderunt, fundamentum, et columnam fidei nostrae 
« futurum. Nec enim fas est dicere, quoniam ante prae- 
« dicaverint quam perfectam haberent agnitionem aicut 
« quidam audent dicere, gloriantes emendatores se esse 
« apostolorum. Et in alio loco: Perfectos semetipsos vo- 
« cani, quasi nemo possit exequari magnitudjni agnitionis 
« ipsorum, nec si Paulum, aut Petrum dicas, vel alterum 
« quemdam apostolum, sed plus omnibus se cognovisse, 
« et magnitudinem agnitionis illius, quae est inenarrabilis 
« virtutis, solos ebibisse. » 

48. Audiendus insuper Tertullianus, de praescript. 
cap. 22, hoc eleganter explicans: « Solent dicere, non 
omnia apostolos scisse, eadem agitati dementia, qua 
rursus convertunt: omnia quidem apostolos scisse non 
omnia tradidisse, in utroque Christum reprehensioni subji- 
cientes, qui aut minus instructos, aut parum simplices 
apostolos miserit. Quis igitur integre mentis credere 
potest aliquid eos ignorasse, quos magistros Dominus 
dedit, individuos habens in comitatu, in discipulatu, in 
« convictu; quibus obscura quaeque seorsim disserebat, 
ilis dicens datum esse cognoscere arcana, quae populo 
intelligere non liceret? Latuit aliquid Petrum aedifi 
caadæ Ecclesiae Petram dictum, claves Regni Cœlorum 
consequutum, et solvendi et alligandi in coelis et in terris 
potestatem? Latuit et Joannem aliquid, dilectissimum Do- 
mino, pectori ejus incubantem, cui soli Dominus Judam 
« traditorem praemonstravit, quem loco suo fllium Maris 
« demandavit? Quid eos ignorasse voluit, quibus etiam 
« gloriam suam exhibuit, et Moysen et Eliam, et insuper 
« de eoelo Patris vocem? Non quasi caeteros reprobans, 


4 AÀ| A A * ^ A 


A A ^ À A^ A 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


558 


« sed quoniam in tribus testibus stabit omne verbum. 
« Ignoraverunt itaque et illi quibus post resurrectionem 
« quoque in itinere omnes scripturas edisserere dignatus 
« est. Dixorat plane aliquando: Multa habeo adhuc vobis 
« logus, sed non potestis modo ea sustinere. Tamen adjiciens: 
« Cum venerit ille spirilus veritatis ipse vos deducet in 
« omnem veritatem: Ostenüit illos nihil ignorasse, quod 
« omnem veritatem consecuturos per spiritum veritatis 
« repromiseral. Et utique implevit repromissum, proban- 
« libus Aotis Apostolorum descensum Spiritus Saneti. 
« Quam scripturam, qui non recipiunt, nec Spiritus Sancti 
« esse possunt, qui necdum spiritum possint cognoscere 
« discentibus missum; sed nec Ecclesiam defendere qui 
« quando et quibus incunabulis institutum est hoc corpus, 
« probare non habent. » 

49. En clarissima rerum omnium ad salutem spectan- 
tium apostolis data cognitio. Quod si fatentur, nec semel 
apostoli, Joannis cap. 2, vers. 22, et cap. 12, vers. 16 minime 
se esse assecutos quorumdam oraculorum sensum tempore 
quo implebantur, horum iamen veritatem tunc habuerunt 
perspectam , cum post obitum et resurrectionem Domini 
mentem ad exacta retro tempora converterunt. Enim vero 
si Adamus accepi quondam supernaturalium rerum co- 
gnitionem sibi divinitus. infusam, qua filios suos docere 
posset, ac gubernare in ordine ad finem supernaturalem, 
ub docet D. Thomas, p. I, qu. 94, art. 39: «de supernatu- 
« ralibus tantam cognitionem primus homo accepit, quanta 
« erai necessaria ad gubernationem vitae humanae secun- 
« dum statum illum. » Si interna inspiratio primis pa- 
triarchis concessa fuit omnium credibilium, ut per tradi- 
tionem in filios, et iis mediantibus ad posteros credenda 
viva voce trasmitterent, ut dicit Sanctus Cyprianus: « Jus- 
« lilia tempore fuit Abel, et Henoh, quibus non erat lex 
« Scripta, sed naturalis tantum intelligentia, et traditio 
« per successionem ex patribus ad filios. » Si Moyses 
eliam, teste Sancto Hilario super Psal. 2, non legem soium 
divinitus accepit; sed ad arcanam ipsius legis explicatio- 
nem, certe, et apostolis datum est scire omnia mysteria 
recondita, ut eis illa traderent, quibus ipsas Ecclesias com- 
mittebant. Valde enim perfectos, et irreprehensibiles in 
omnibus eos volebant esse, quos et successores relinque- 
bani, suum ipsorum locum magisterii tradentes, qui mu- 
nere suo probe fungi non potuissent, nisi de credendis 
sufficienter fuissent instructi: de credendis, inquam nedum 
lempore isto, sed futuris etiam temporibus ad quæ eorum 
discipuli erant perventuri. | 

90. Omnia ergo, qu: a Patre didicerat Dominus, circa 
humani generis redemptionem, nota fecit discipulis ante 
passionem; licet non omnes omnium exequendorum modos. 
Dixerat quidquid eos scire oportebat, quidquid cum fructu 
capere poterant, quidquid eorum saluti, ac muneri erat 
conveniens, ut tenent Theodoretus, Chrysostomus, Theo- 
phylaetus, Eutimius, Maldonatus, Menochius; at plurima 
alia erant, quæ nondum erant assecuti: atque Domini 
Resurrectio erat expectanda, quae prophetarum sigillum - 
auferret, atque magnum evolveret mysterium, quod Judei 
numquam intelligere potuerant: Divinitatis atque humani- 
tatis conjunctionem in Jesu Christi persona; cirea non 
temporale, sed aeternum regnum illius, statum humilitatis 
ei glorie, potestatis, atque infirmitatis, victimae pro pec- 
eatis hominum, et hominis sine peccato. Haec et omne 
illud obscurum, quod. in se praecontinebant sermones, 
quos locutus erat eis, ut dicitur Joan. 16, vers. 25: Haec 
in proverbiis locutus swm vobis. Haec post. resurrectionem 
et quidquid necessarium erat Ecclesiae, sine involucro et 
citra enigma aperuit. Non jam usus est similitudinibus 


559 


aut parabolis. Dedit illis spiritum intellectus sacrarum 
scripturarum, ut constat ex verbis Lucae, cap. 24, vers. 45: 
Tunc aperuit illis sensum, ut intelligerent scriptwras. 
Misit ad eos spiritum Sanctum, qui omnem edocuit eos 
veritatem, ut dicitur Joan. cap. 25, vers. 17: « Spiritum ve- 
ritatis quem mundus non potest accipere, quia non videt 
eum, nec scit eum: vos autem cognoscetis eum: quia 
apud vos manebit, et in vobis erit. » Et cap. 15, v. 26: 
Cum autem venerit Paraclitus, quem ego mittam de 
me » et cap. 16, v. 18: « Cum autem venerit ille spiritus 
veritatis, docebit vos omnem veritatem, nec enim lo- 
quelur a semetipso, sed quaecumque audiet, loquetur, 
« et quae ventura sunt annunilabit vobis; » illa quidem 
quae ad profundiorem mysteriorum explicationem, statum, 
ac regimen spectant, quibus assequendis pares adhuc non 
estis, cum imbecilles et imperfecti modo sitis, nec non 
veritatem omnem docebit, ad bonum regimen Ecclesiae, 
ad perficiendum homines in fide et bonis moribus neces- 
sarium. Haec vos docebit, donumque prophetiae infundet 
vobis, ut futura praenoscatis, quae vos scire ad apostolicam 
functionem, Ecclesiaeque regimen utile fuerit; nec aliena 
praedicabit, aut diversa ab iis quae ego docui ex Patris 
voluntate, sed quaecumque audiet, loquetur, quorum co- 
gnitionem a Patre, et à me eum natura accepit. Unde de 
eisdem canit Ecelesia : Disciplinam et sapientiam docuit 
eos Dominus, firmavit in illis gratiam Spiritus Sancti, 
et intellectu adimplevit corda eorwm. Ex quibus fit evidens 
quod nihil circa fidem, et mysteriorum intelligentium pos- 
iremis temporibus revelaverit, quod prioribus saeculis non 
fuerit revelatum. 

51. At si solum intendit solutionis auctor, Deum nostris 
lemporibus, antiquae suae miserationis prodigia instau- 


A À * ^h P» A £^ 


rantem, mulieribus revelasse plura, quae antea non erant: 


Scripta, tam ad propriam, quam ad aliorum instructionem; 
ei quod cognoverint eventus futuros aliis enarrandos, et 
denuntiandos, non inficior id quidem, juxta sensum dietum 
supra, dummodo tamen haec vana non sint sed utilia; nam 
si quid inutile est, sequitur in Deo impossibilitas reve- 
. lationis. Non ergo.nimis credulis auribus excipiamus mu- 
lierum revelationes, etsi sint Sanctarum Brigittae, Cathari- 
nae Senensis, aut Bononiensis, Ildegardis, Angelae Falginatis, 
Gertrudis, et aliarum sanctarum mulierum, sed juxta qua- 
litatem rerum, quas sibi revelatas proponunt. Quod si 
quid de novo eis legitur revelatum ad generalem Ecclesiam, 
et ad certam dogmatum fidem pertinens, quod hucusque 
Ecclesiæ non sit revelatum, totum hoc momentis supra 
stabilitis, apocryphum existimo. Insuper gratis concedamus 
quod aperte falsum est, dari mysteria de novo revelabilia, 
anne Deus Ecclesiae manifestaret ista mediante fallibili et 
suspecto semper mulierum organo. Quid nobilius Dei 
Matre; quid splendidius illa, quam splendor elegit? An 
non illa inter omnes mulieres unica, et prorsus singularis ? 
Fuitne usquam mulier aut virgo magis grata, et accepta 
Christo Domino, et quæ perfectius purissimas et crystallo 
clariores dogmatum sacrorum ajuas biberet, de ipsis fon- 
tibus Deitatis? Et Deus tamen hoc Sanctissimo Marix 
oraculo fideles noluit docere, qus ad statum et regimen 
Ecclesiæ pertinent; et quod tantum Ecclesiae magisterium 
in ejus redundaret gloriam: ergo ut posteriora saecula 
concordent prioribus, sicut Christus nec per matrem sanc- 
tissimam ea voluit manifestare Ecclesiae, credendum non 
est eum temporibus nostris, organo mulierum, de his il- 
luminare Ecclesiam velle. 

92. Ai, inquit magister iste: Ratio est voluntas Dei. 
Ita sane: At voluntas Dei non dijudicanda est, secundum 
id quod Deus utens potentia sua absoluta facere potest, sed 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


A RÀ A A XA A A A RA & A X A X oA A ^ RA 


560 


secundum cursum ordinarium, secundum quem . Ecelesiam 
gubernare statuit, suumque in ea exercere magisterium 
et dare mysteriorum intelligentiam ; non per mulieres sed 
per apostolos, per sanctos Patres, et Concilia: non mediis 
revelationibus, in quibus leguntur alia inter theologos 
controversa, alia vana et inutilia, quorum nulla memoria 
occurrit in veteribus historiae ecclesiastice monumentis, 
nulla in patribus, nulla in conciliis, uno verbo, nullum 
in omni retro antiquitate vestigium. Nullus sane sibi in 
animum inducet, Spiritum Sanctum rebus istis vanis, 
novis ei inutilibus mysteriorum intelligentiam voluisse 
miscere. Ergo ubi carismata Domini ad horum intelligen- 
liam posita sunt, nempe in patribus et conciliis, ibi discere 
oportet veritatem: ibi spiritus est lucis, perfectionis, et 
agnitionis, omniumque quae accepit Ecclesia, et ad myste - 
riorum intelligentiam pertinent. 

58. Non magis favent, quæ adducuntur ibi ex D. Gre. 
gorio lib. 4, Moral. cap. 41, et ex Vincentio Lirinensi. 
Nam primum textum sibi objicit et solvit Gravina lib. 
de nonnullis cirewmstantiis, cap. 2, his verbis: « Qui 
« cum eo seculo (quod ad intermediam Ecclesiae aetatem 
referri potest) diceret Petrus, multas apparitiones factas 
et super hoc instrui optaret a Gregorio, respondet his 
verbis: quantum praesens seculum appropinquat ad finem 
futurum seculum ipsa iam appropinquatione tangitur, 
et signis manifestioribus aperitur. Quia enim in hoc 
cogitationes nostras vicissim minime videmus, in illo 
autem nostra in alterutrum «corda conspicimus, quid 
hoc seculum, nisi noctem, et quod futurum sit, nisi 
diem dixerim? Sed quemadmodum cum nox processit 
eb dies incipit oriri, ante solis ortwm, simul aliquo 
modo tenebrae cum luce commixtae sunt quousque 
discedentis noctis reliquiae im luce diei subsequentis 
perfecte vertantur; ita hujusmodi finis jam cum futuri 
seculi exordio permiscetur, atque ipsa reliquiarum ejus 
tenebrae quadam causa rerum spiritualium permixtione 
iranslucet, et quae illius mundi sunt, multa jam cer- 
nimus, sed nondum perfecte cognovimus: quia quasi 
in quodam mentis crepusculo haec velut ante solem 
videmus. | 

54. « Vides ergo propterea dictum esse a nobis Regu- 
lariter inter tempus antiquum, et revelatae gratiae, et 
hoc, et novissimum non accidere multitudinem istam 
visorum. Cum hoc tamen stat intra latitudinem istam 
hujus intermedii temporis, multiplieari posse, prout 
Deus, qui ab omni coarctatione alienus est, noverit 
expedire. 

55. « Adde quod Gregorius, ut supra annotatum est, 
putabat suum seculum in ertremitatem vergere, et 
propterea consequenter dixit illud revelationibus abun- 
dare. Et tandem dici potest, nos posse loqui dupliciter 
de dictis revelationibus, uno modo quantum ad gene- 
ralem instructionem, et directionem ; et hoc modo non 
sunt illae adeo frequentes in Ecclesia hoc intermedio 
nostro tempore; alio modo secundum privatàs particu - 
lares necessitates vel utilitates personarum, et sic se- 
cundum Dei dispensationem, varietatem locorum, tem- 
porum ete., non est inconveniens multiplicari secundum 
diversos status hujus intermedii temporis, dummodo 
concordent cum omnibus hucusque regulis, et docu- 
mentis revelationum traditis, vide S. Thomam 2, 2, qu. 
174, art. 6. 

56. « Nec magis movet Vincentius Lirinensis. Crescat 
« sane, ut inquit Lirinensis et multum vehementerque 
« proficiat, tum singulorum omnium, tum unius hominis 
« quam totius Eoclesiae aetatum, ac singulorum gradib us 


$ & A A X^ A 


AA OA X XA X A X A 4 X* A X £X 








561 


« intelligentia, scientia et sapientia. Verissimum insuper 
« est quod affirmat Gregorius, quod quantum praesens 
« saeculum propinquat ad finem, tantum futurum saeculum 
« ipsa jam quasi propinquitate tangitur, et signis mani- 
« festioribus aperitur. » At obsecro, ubi hic quod mu- 
lierum oraculis crescant his temporibus divinae manifes- 
tationis lumina * Ubi, quod prophetissis major iste profectus 
detur? Ubi quod eis loquentibus, crescat, et multum pro- 
ficiat, tam unius hominis quam totius Ecclesiae aetatum 
ac singulorum gradibus intelligentia, scientia et sapientia. 
Crescet sane, non per hoc quod fideles aurem curiosam 
praebeant hisce mulierum revelationibus ad incognita scienda 
sed dum omnes in eodem dogmate, in eadem sententia, 
et in eodem sensu Ecclesiae' constantes, haec oinnia ple- 
nius ei perfectius cognoscimus, per majorem Spiritus Sancti 
illustrationem, ut sic posteriora secula correspondeant 
prioribus, et nunc verificetur quod Ecclesia creverit sa- 
pientia et aetate eo modo, quo in prioribus saeculis apos- 
toli incrementum acceperunt scientiae. Crescit in patria, 
ut profunde explicat S. Augustinus tract. in Joan. 97, 
num. 1: « Unde me vestra dilectio meminit jam locutum 
« cum S. Evangelii verba jam tractaremus, ubi Dominus 
« ait Joan. 16: Adhuc multa habeo vobis dicere, sed non 
« potestis portare modo. Non ul in his Domini verbis, 
« nescio quae secreta nimis abdita suspicemur, quae cum 
« dici a docente possint, portari a discente non possint, 
« sed ea ipsa, qus» in doctrina religionis in quorumlibet 
« hominum notitia legimus et scribimus, audimus, et di- 
« cimus, si velle& eo modo nobis Christus dicere sicut 
« ea dicit angelis sanctis, in se ipso unigenito patris Verbo 
« patrique coaeterno; quinam portare homines possent, 
etiamsi jam essent spirituales, quales adhuc apostoli 
non fuerunt, quando ista eis Dominus loquebatur, qua- 
lesque postea veniente Sancto Spiritu facti sunt? Nam 
utique quidquid a creatura sciri potest, minus est ipso. 
Creatore, qui summus et verus, et immutabilis est 
Deus. Et quis cum tacet?.. Quis est cujus acies ad 
eum menlis accedat? Quis est, qui eum Trinitatem 
esse scisset, nisi ipse sic innolescere voluisset? Et quis 
hominum jam istam sileat Trinitatem? Et tamen quis 
hominum sieut Angeli sapiat Trinitatem? Ab eis ipsis 
autem a quibus bene intelliguntur, ab aliis amplius 
mentis vivacitate cernuntur, et a nullo hominum sicut 
ab angelis capiuntur: in ipsa ergo mente, hoc est, in 
interiore homine quodammodo crescitur, non solum, ut 
ad cibum a lacte transeatur, verum etiam ut amplius 
atque amplius cibus ipse sumatur. Non autem crescitar 
spatiosa mole, sed intelligentia luminosa, quia et ipse 
cibus intelligibilis lux est. Ut ergo crescatis, eumque 
capiatis, et quanto magis crescitis, tanto magis, ma- 
gisque capiatis, non ab eo doctore, qui vestris auribus 
sonat, hoc est, forinsecus operando plantat, et rigat 
sed ab eo qui dat incrementum, petere, ac sperare 
debetis. » 


A A A RA AAA. NA RA R AAA RA ^ A 


57. En quam aperte explicat S. Doctor modum quo 


crescit Ecclesia. Non crescit, inquit, Ecclesia mole dogmatum, 
non quia audit amplius, sed quia intelligit amplius. Non 
insuper per hoc quod in prioribus saeculis aliter, et alia 
intelligeret, et in temporibus nostris plura hisce revela- 
tionibus cognoscamus; sed quia cum semper fuerit idem 
dogma, eadem sententia, et sensus fidelium, dogma catho- 
lieum cum utrisque eodem modo diceretür alii idem dogma 
credendo tenebant; alii spirituales et capaciores idipsum 
divino lumine plenius intelligerent. Pascat ergo sese doc- 
tissimus iste magister his revelatis oraculis mulierum; 
mihi tutius, et prudentius est credere de his mysteriis 


19° série. 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


562 


solum, quod ex scriptura, et traditione, conciliis et sanctis 
patribus accepimus, ne dum alibi quaerimus, controversias 
nostras sannis haereticorum exponamus. 

58. Ex his sufficienter explanata manet sexta propo- 
sitio, quae ad ultimum adducitur: Non est reprobandwm, 
si videatur Deus frequentius se, et quae sua sunt mu- 
lieribus, quam viris manifestare. Hoc namque si intelli- 
gitur de voluntate Dei absoluta, certe non est reprobandum, 
cum Spiritus Sanctus ubi, et quando vult, et eo modo quo 
vult spirat, et apud ipsum nulla est diversitas seruum; 
quare tam viris, quam foeminis in momento scientiam et 
intellectum tribuere potest, ut eorum habeant lucem quae 
in scripturae latent involucro: quod profunde dixit D. Tho- 
mas, 2, 2, q. 177, art. 2, ad 2: « Gratia prophetiae at- 
« tenditur secundum mentem illuminatam a Deo; er qua 
« parte non est in hominibus sexuum differentia, secundum 
« illud ad Coloss. 8: /nduentes novum hominem, qui 
« renovatur secundum imaginem ejus, qui creavit cum, 
« ubi non est masculus , nec foemina. Sic Joan. 4, 
v. 39. de Samaritana legitur: Ex civitate autem illa 
nonnulli Samaritanorwm crediderunt. in eum propter 
verbum mulieris testimonium perhibentis. E& Marci 16, 
ver. 7, dixit Angelus mulieribus: Jfe, dicite discipulis 

ejus et Petro, quia praecedet vos in Galilaeam, ibi ewm 
videbitis, sicut dixit vobis. Et Lucae 24, v. 9: Ei ve- 
« gressas a monumento, nuntiaverunt haec omnia illis 
« «undecim, et caeteris omnibus. » Ex quibus satis constat 
quod gratia Dei ubi se infuderit, sufficiens sit, ut non 
augeat sed redundet scriptoris ingenium. Et quod Spi- 
ritus.Sanctus, nulla attenta diversitate sexus, plenam re- 
rum omnium noi iiam ministrare potest, ut ex ore suo 
loquantur. | 

59. Non pariter inficior, quin potius lubenter assentior ei, 
quod experta est Sancta Theresia, et audivit a Sancto Petro 
de Alcantara, mulieres majores profectus in hoc spirituali 
itinere facere, quam viros; et quod Deus mulieribus prae 
viris conferat frequentius beneficia extraordinaria, inspira- 
tiones, privatas revelationes, visiones, apparitiones, extases, 
raptus, aliasque gratias quibus firmantur in fide, roborantur 
in spe et ad sublimem charitatis gradum ascendunt, quia 
nempe viris frequentius devotiores sunt. Cujus rationes as- 
signat D. Thomas, 2, 2, q. 82, art. 8. Cum enim tertium 
Sibi proposuisset argumentum sub hac forma: « Si con- 
« templatio esset prcpria causa devotionis, oporteret quod 
« illi, qui sunt magis apti ad contemplationem essent etiam 
« magis apti ad devotionem, cujus contrarium videmus; 
quia devotio frequenter magis invenitur in aliquibus sim- 
plicibus viris, eb in femineo sexu, in quibus invenitur 
contemplationis defectus: ergo contemplatio non est pro- 
pria causa devotionis. » Sic respondit: « Ad tertium di- 
cendum, quod scientia, et quicqnid aliud ad magnitu- 
dinem pertinet, occasio est, quod homo consideret de se 
ipso, et ideo non totaliter se Deo tradat, eb inde est 
quod hujusmodi quandoque occasionaliter devotionem im- 
pediunt, et in simplicibus et mulieribus devotio abundat 
elationem comprimendo. Si tamen scientiam, et quam- 
eumque aliam perfectionem homo perfecte Deo subdat, 
« ex hoc ipso devotio augetur. » Fateor insuper mulieres 
in stadio virtutis et pietis decurrendo viris non impares; 
item mulieres si charitate ferventes sint, variis modis pro 
Dei gloria, pro Ecclesia, et salute animarum laborare posse, 
quod totum in sexu illo infirmo solius: gratiae Dei opus 
esse potest. At et nobis concedere tenetur auctor respon- 
8ionis, quod experientia docet, mulieres faciliores esse de- 
cipi in hujusmodi revelationibus; et quod fere omnes reve- 
lationes quae hodie circumferuntnr sint mulierum, ita u 


A X A A A X 


A o4 A À& A A A X A ^ A 


96 


563 


hisce nostris temporibus videamus, quod apud Gentiles 
et Idolorum cultores observavit Horozeus lib. 1. de vera, 
et falsa prophetia, nempe quod habuerunt innumeras pro- 
phetissas, paucissimos vero prophetas: hac abundantia re- 
velationum orta, vel ex eo quod minus prudentes sint, et 
cum finguntur eis vanae species, falsae apparitiones, atque 
illusoriae visiones, carent debitg constantia, et fortitudine, 
ad resistendum, easque repellendas: vel quia mulieres ma- 
gis, quam viri affectibus abundant, frequentiusque illis 
.quam viri daemones vanas et illusorias revelationes sug- 
gerunt, Sic Gravina in lib. ad discernendas veras a falsis 
'revelationibus, p. 2, lib. 1, cap. 1. Raphael de la Torre, 
de Religione, 2, 2, q. 95, art. 8, disp. 8. Quare ego jussu 
Sacrae Congregationis censoris munere fungens, pace et 
bona venia postulatorum, revelationes istas accuratius re- 
cognoscendas duxi, an insolitae, vanae, et inutiles essent, 
novamque Ecclesiae adducentes doctrinam, ut merus con- 
sultor, sive relator, nom ut doctringe.judex, ne hisce ae- 
Seriis revelationibus, alicui, quod plurimis ‘ruditissimis 
viris praesertim Tertulliano, accidat, qui li. t tanti in- 
genii tantaeque doctrinae fuerit, hisce tamen cuj dam mu- 
lieris commentis traduci, atque seduci passus e». Ipsum 
audiamus cap. 9 de Anima: « Est hodie soror apud nos 
« revelationum charismata sortita, quas in Ecclesia inter 
« Dominica solemnia per extasim in spiritu petitur, con- 
« versatur cum Angelis, aliquando etiam cum Domino, eti 
« videt et audit saeramenta, et quorumdam corda di- 
« gnoscit, et medicinas disiderantibus submittit. Jam vero 
« prout Scripturae leguntur, aut Psalmi canuntur, aut al- 
« locutiones proferuntur, aut petitiones delegantur, ia inde 
« materiae visionibus subministrantur. Forte nescio quid 
« de anima disserueramus, cum ea soror in spiritu essef. 
« Post transacta solemnia dimissa plebe, quo usu solet 
« nobis renunciare, quae viderit (nam et diligentissime 
« digeruntur, ut etiam probentur) inter caetera inquit: 
« ostensa est mihi anima corporaliter et spiritus videbatur, 
« Sed non inanis, et vacuae qualitatis; imo quae etiam 
« teneri repromitteret, tenera et lucida, et aerei coloris, 
« et forma per omnia humana. Haec est visio. Deus 
« lestis, et Apostolus charismatum in Ecclesia futurorum 
« idoneus sponsor. » 

60. Huc usque infelix Tertullianus. At audiamus Ba- 
ronium de hoc infelici casu disserentem his verbis: « Ac 
« cessit ad faciliorem hominis lapsum, quod ipse licet 
« durus in disciplina, in credendo tamen magna erat animi 
« facilitate praeditus: adeo ut quaecumque muliercula so 
« aliquid secundum visum accepisse dieeret, mox tantam 
« dli praestaret fidem ut cum alioquin eruditissimus 
« esset, omnem illi posthaberet doctrinarum veritatem, ea 
« de re patens exemplum ab ipso descriptum in lib. de 
« Anima cap. 9; quo quidem apertissime demonstratur, 
« insanisse plane hominem, dum arbitrio mulierculae a 
« cardine dimovetur, non tantum Christianae Theologiae, 
« sed etiam humanae philosophiae, ut animam corpoream, 
« coloratam, antropomorphitamque crediderit: tantumque 
« valuisse apud eum phanaticae feminae, quaelibet efficta 
« et affectata relatio, ut omnia pro illa neglexerit catho- 
« liea dogmata, atque scientias.» Haec Baronius de Ter- 
tulliani miserando lapsu commemorat anno Domini 201, 
n. 13. Nec silendum, quod Gersonius refert, Alph. 18, de 
Gregorio XI: « Testis inquit, ille, sed tardus nimis. Hic 
« positus in extremis, habens in manibus saerum Christi 
« corpus, protestatus est coram omnibus, at caverent ab 
« hominibus, sive viris, sive mulieribus, sub specie reli- 
« gionis loquentibus visiones sui capitis; quia per tales 
« ipse seductus, dimisso suorum rationabili consilio, se tra- 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


564 


« Ierat et Ecclesiam ad discrimen schismatis, nisi mise- 
« ricors provideret sponsus Jesus; quod horrendus usque 
« huc patefecit eventus.» Quot et similes referri possent? 
Non est ergo quod et nos hisce privatis revelationibus 
mulieribus (maxime si sint ab eis quaesitae) quibus ut 
revelata tradunt quae huc usque ignoravit Ecclesia, aliud 
curiosius magis, qnam verius quaeramns, praeter id quod 
huc usque scriptura, traditione, et Sanctis Patribus acce- 
pimus. 


S IV. 


Àn sufficiat, quod constet de possibilitate beneficii ne dubitetur de 
veritate revelationis asserentis alicui Venerabili Servae Dei fuisse 
concessum. 


61. Congruentissimum apparet hic mihi venerando Ma- 
gistro, quod si mediis revelationibus privatis, enuntietur 
aliquis favor, aut privilegium, quod non in se manifestam 
involvat contradictionem, minime suspectas debere esse 
hujusmodi revelationes, cum regula qua metiri debent 
gratiae et charismata, sit divina potentia; cui nullus finis, 
aut terminus agnosci debet; cum longe plura in creaturis 
fecerit, quam a nobis in creaturis intelligi, aut comprehendi 
quea&nt. En praecipuum et essentiale veritatis harum re- 
velationum fundamentum. At quam infirmum et imbecil- 
lum sit, ostendo. Quot enim sunt, quae nec in se ipsis, 
nec respective ad fidem evidentem habent repugnantium, 
et quorum «capax sit creatura, quae tamen, si revelata 
proponerentur, essent penitus rejicienda. Sit exemplum in 
Beatissima Virgine, quae gratiae suae praestantia merito 
super caeterarum rerum omnium dignitatem est collocanda. 
Illam incomprehensibilem esse, testatur Nyssenus: inef- 
fabilem protestatur Damianus; indicibilem dicit Augus- 
tinus, ineffabiliter sublimütàm nominat Hugo ; inezhawus- 
tam bonorum  Abyssum, appellat Epiphanius: ejusque 
encomium, tantum supra communem mortalium sortom 
elevatur, ut sacrosancte confiteri teneamur, totum Spiritum 
Senctum supervenisse in Mariam, et tamen non sit con- 
Sequens ex eo, quod si aliqua venerabilis accederet, et 
Dobis diceret, faisse B. Virgini concessa aliqua charismata 
nullam dicentia repugnantiam, quod ei esset illico adhi- 
benda fides. 

62. Quae enim, rogo repugnantia est, quod Beatissima 
Virgo fuerit sacerdotio exornata: et quod baptizandi ha- 
beret protestatem? Et tamen hunc favorem minime fuisse 
Mariae concessum, seripsit S. Epiphanius agens - contra 
Collyridianos (Haeresi 79) qui Virginem Deiparam, ut 
Deum colebant et in ejus nomine collyridam panis per 
mulieres offerebant; quem errorem plurimis rejicit, et ma- 
xime quia nulla mulier, ex quo mundus conditus est, sa- 
cerdotio, aut baptizandi munere functa fuerit. « Si sacer- 
« dotium, inquit, mulieribus mandatum foret, aut cano- 


« nicum quiddam praestare in ecclesia liceret, nulli po- . 


« tius, quam Mariae illud in novo testamento committi 





« sacerdotis officium debuit; cui tantus honor est debi- | 


« bus, ut gremio, sinuque suo Regem omnium, ac ccle- 
« lestem Deum, Deique filium exciperet. Cujus uterus 
« velut templum, ac domicilium, ad Divini verbi incar- 
« nationem, singulari est benignitate Dei, magno ac stu- 
« pendo mysterio praeparatus. Verum longe aliter Deo est 
« visum: ac nec baptizandi quidem potestas est illi facta, 
« cum alioqui ab ilia potius tingi Christus, quam a 
« Joanne potuisset. » Miraculorum usus, dum viveret, Bea- 
tissima Virgo Maria fait ei possibilis, et tamen defuit ei 


eliam, dum viveret. teste D. Thoma 8, quaest. 27, art. 5 


ad 3 dicente: « Miraculorum autem usus sibi non com- 


| 





509 


« petebat, dum viveret: quia tunc temporis confirmanda 
« erat: doctrina Chrisli miraculis ; et ideo soli Christo, et 
« ejus discipulis qui erant bajuli doctrinae Christi con- 
« veniebat mixacula facere. Propter quod etiam de. Joanne 
« Baptista dicitur Joan. 10, quod scilicet signüm fecit 
« nullum, ut scilicet omnes Christo intenderent. » Quae 
insuper contradictio, quod habuerit illa usum sapientiae 
ad docendum publice in Ecclesia? Hic tamen ei defuit, 
ut dicit D. Thomas loco mox citato. 

63. Insuper quae evidens contradictio, quod Beatis- 
simae Virginis humanitas fuerit hypostatice unita personae 
Divinae? Quod Beatissima Virgo in instanti suae conce- 
ptionis, sive in sua sanctificatione in utero fuerit com- 
prehensor? Certe tamen Theologis nondum visa est evidens 
eb manifesta inter haec repugnantia ; cum et plures eorum 
affirment, nullam dari repugnantiam, nec in re ipsa, nec 
comparative ad fidem quod in eodem subjecto detur pro 
eodem instanti cognitio intuitiva supernaturalis objecti et 
fides ejusdem objecti: quod pariter defuit B. Virgini 
Mariae. Audiendus super his Gersonius in epistola De 
susceptione hümanitatis Christi, iia scribens: « Decima 
« nona veritas. Christus, si asseritur aliquid ad extra fa- 
cere debere, quia decet eum sic facere, fallitur id 
asserens, quia praesupponit, quod est aeque plus igno- 
tam ; ut si quis ita paralogizet: Christus potuit com- 
munieare Matri sua in utero, quod gloriosa et consum- 
mata felicitate nasceretur; et hoc decuit ipsum facere, 
quia decuit eum matrem honorare; ergo sic fecit. Con- 
stat quod conclusio est haereticalis ; et tamen prae- 
missae assumuntur a nonnullis in assertionibus suis 
confirmandis. Vigesima veritas: Christus non communi- 
cavit Matri suae statim dum concepta, vel nata est, 
usum perfectae rationis, quamvis hoc potuisset, et si 
fecisset, decuisset : et oppositum asserere scribendo, vel 
praedicando, est penitus temerarium; sieut, et quod 
nusquam somniaverit; aut quod in omni somno semper 
actu Deum contemplata fuerit hic in via. Quod autem 
ex scripturis sacris auctoritatem non habet, nec ex pro- 
babili ratione, eadem facilitate contemnitur, qua pro- 
batur. Vigesima prima veritas: Christus potuit, conferre 
dilectissimae matri suae cognitionem lucidissimam to- 
lius decursus vitae suae et filii confestim dum nata 
est; et si hoc fecisset, utique decuisset: ergo fecit? 
Temerarium est, et contrarium Sanctis Doctoribus hoc 
inferre. Contrarium insuper videtur Evangelicae doctri- 
nae, sic asserere faetum esse: siquidem perditus fuit 
Jesus ignorante Maria et Joseph. Vigesima tertia ve- 
ritas. Christus si perquiritus a talibus cur Matrem suam 
honoravit in gratiis istis, et non im aliis omnibus, qui- 
bus poterat: Respondeas: quis es Homo, ut investiges 
sensum Domini? Quis es ut consiliarius ejus fias? Quis 
es, ut praesumas dicere, cur ita facis? Ponat ergo hu- 
mana loquaeitas digitum ori suo, et terminis suis con- 
tenta sit. x Haec luculenter et sapientissime Gersonius, 
quae ad intelligentiam eorum, quae modo dicturi sumus, 
sunt accurate observanda; et ex quibus salis superque 
constat quam reprehensibilis sit consequentia ista tam res- 
pectu Beatae Virginis, quam respectu aliarum servarum 
Dei: Favor iste est possibilis: ergo factus est. Decuit 


&K A8 A5 A A * A RA AR AR RA ARR A AR AAA AA AA AAA 


Deum honorare Mariam , aut aliam servam Dei honorare- 


hoc faciendo: ergo fecit Deus. Quia nempe quod ex scrip- 
turis sacris, traditione , sanctis patribus, aut aliqua pro- 
babili ratione auctoritatem non habet, eadem facilitate 
contemnitur, qua probatur. Cum etiam, quia elsi aliquis 
favor sit possibilis secundum se, polest esse superfluus 
aut inutilis ; minime statui conveniens; nec quaestio facti 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


566 


solvitur per possibilitatem rei. Licet loquendo de B. Vir- 
gine plenus inconsideratissimae ac dementissimae temeri- 
tatis esset ille, qui negaret ei privilegium alteri morta- 
lium concessum, ut ait S. Bernardus, epist. 174 : « Quicquid 
« enim paucis mortalibus collatum est, fas non est suspi- 
« cari lantae Virgini esse negatum. » | 

64. Hoc efficaciter roborari ac firmari potest, si at- 
tentius consideretur quod Deus dividit singillatim gratias, 
dona, charismata, tam Sanctis quam Beatissimae Virgini 
in mensura, numero, ei pondere, quibus vult, et quomodo 
vult.ad finem et ministerium ad quod homines sunt or- 
dinati. Id invicte demonstrat S. Augustinus in Joan. 
cap. 3, traot. 14, n. 10: « Quid est hoc; non enim ad 
« mensuram dat Deus spiritum ?* Audi Apostolum dicen- 
« tem Ephes. 4, v. 7: Secundwm mensuram donationis 
« Christi. Hominibus ad mensuram dat; unico filio non 
« dat ad mensuram. Alii quidem per spiritum datur sermo 
« Sapientiae; alii vero sermo scientiae secundum eumdem 
« Spiritum ; alii fides in eodem Spiritu, alii Prophetia, 
« ali dijudicatio spirituum, alii genera linguarum ; alii 
« donatio curationum. Numquid omnes Apostoli? Num- 
« quid omnes prophetae? Numquid omnes doctores? Num- 
« quid omnes virtutes ? Numquid omnes dona habent sa- 
« nitatum? Numquid omnes linguis loquuntur? Numquid 
« omnes interpretantur ? Aliud habei iste, aliud habet 
« ille et quod habet ille, non habet iste. Mensura est, 
« divisio qüaedam donorum est. » Si ergo. ad mensuram 
datur Spiritus et datus additur , donec cuique pro modo 
suae perfectionis propria mensura compleatur: et insuper, 
si Deus singillatim dividit dona haec quibus vult et quo- 
modo vult; sicut non est firma et inconcussa regula, 
quod sib secundum se possibilis divisio illorum donorum, 
ut credatur revelationi privatae asserenti, hoc prae illo, 
uni esse concessum vel omnia; ita pariter dicendum de 
specialibus gratiis, aliisque extraordinariis rebus quae nobis 
hisce privatis revelationibus referuntur, eas Deum ope- 
ratum fuisse in nonnullis piis mulieribus, non esse firmam 
et constantem regulam ut sciamus de concessione faceta, 
quod sciamus de possibilitate beneficii, quin potius seque- 
retur magnum illud inconveniens, quod unusquisque sub 
obtentu internae privatae revelationis sibi auctoritatem 
vindicare posse, nova pro suo arbitrio fingendi retroactis 
temporibus ignota de mysteriis fidei; certus quod suffi- 
ciet ei, quod res sit possibilis secundum se et nihil ad- 
versum fidei et bonis moribus habeat, ut a nullo judice 
argui, damnari et in ordinem redigi possit; sed potius 
libera et immunis debeat abire revelatio. Quare in asser- 
tis revelationibus ad earum veritatem et existentiam ne- 
dum attendi debet Dei omnipotentia, sed et habenda est 
ratio sapientiae Dei; nec non et aliorum ejus divinorum 
attributoram, ut prudenter admonet (Gersonius tract. de 
distinct. verar. revel. a falsis, signo 3. Quare si quis di- 
ceret sibi revelatum quod totus mundus movebitur motu 
recto ; quod unus Angelus creabitur et mox annihilabitur: 
talia tamquam  deliramenta sunt prorsus abjicienda. Sa- 
pientia enim hic quoque Dei attendenda est, quam effudit 
super omnia opera sua. Haec sufficiant de principiis qui- 
bus stabilita est eruditi magistri doctrina: in quibus ex- 
ponendis prolixior esse debui, ne immodicae brevitatis 
studio, rerum gravissimarum pondera, orationis celeritate 


minuerentur. 
BENITEZ. 


907 


NOMINATION DES CHANOINES 


Collation sithultanée des canonicats. Bulles pontificales confirmant le 
droit commun. Partage de la simultanée. Prescription. Les 
évêques doivent-ils présenter un titre pour prescrire contre leur 
chapitre? Combien d'années de possession incontestée ? La pres- 
cription peut-alle s'établir contre ceux qui igBorent leur droit, 
on ne peuvent le réclamer? 


1. Le droit commun prescrit que la nomination 
des chanoines ait lieu de concert entre le prélat et son 
chapitre. La collation se fait simultanément par le chef 
et les membres de la corporation; le dissentiment de 
l'un ou de l'autre empéche la nomination. Les décré- 
lales pontificales, le sentiment commun des canonistes, 
les arréts des tribunaux du Saint-Siége consacrent la 
collation simultanée des canonicats. Cette prérogative 
ne se fonde donc pas seulement sur l'opinion particulière 
de quelques jurisconsultes. Elle constitue la règle com- 
mune qui est partout suivie, sauf les titres spéciaux 
qui modifient le droit. En effet, il se peut que l'usage 
établisse la prescription légale en faveur de l’évêque 
et contre le chapitre, de sorte que les chanoines aient 
perdu le droit de prendre part à la nomination de 
leurs collégues. Cette prescription doit-elle se fonder 
sur un titre? Exige-t-elle un nombre déterminé d'an- 
nées de possession inconlestée ? Atteint-elle ceux qui 
ignorent leur propre droit ou sont privés de la liberté 
de le réclamer? Ces questions seront traitées à fond, 
en prenant pour guide les tribunaux du Saint-Siége. 

2. Martène a publié (tom. 2 du Thesaurus anec- 
dotorum, p. 329) une bulle du pape Clément IV, de 
l'année 1266, qui régla la collation des dignités et des 
cannnicats dans la cathédrale d'Uzés. Les chanoines 
réguliers de l'ordre de S. Augustin possédaient cette 
église cathédrale, selon un usage assez fréquent à l'épo- 
que dont je parle. Non seulement les chanoines régu- 
liers mais les Bénédictins, les Cisterciens et d'autres 
. réguliers appartenant à l'institut monastique étaient 
installés dans les cathédrales épiscopales. Montauban, 
Pamiers et beaucoup d'autres étaient dans ce cas. Les 
Prémontrés avaient seize cathédrales, surtout dans les 
régions septentrionales. Ces chapitres réguliers subsistè- 
rent jusqu'au seizième siècle ; le Saint-Siége crut devoir 
les séculariser. Ainsi, la cathédrale d'Uzés avait des 
chanoines réguliers professant la régle de S. Augustin. 
Le prévót, les autres dignitaires de la cathédrale, ar- 
chidiacre, précenteur, et les personats ólaient soumis 
à la simultanée entre l'évéque et les chanoines. Le 
prélat ayant nommé l’archidiacre et le précenteur sans 
l'agément du chapitre, on déféra la question à l'ar- 
 Chevêque de Narbonne. Non seulement l'archevéque 
cassa les deux nominations comme opposées au droit 
commun, aux diplómes pontificaux et à la discipline 
élablie dans ledit chapitre, maisil dressa comme arbitre 
un réglement complet sur la collation des dignilés, des 
prieurés et des administrations. Clément 1V confirma 
le jugement arbitral qu'il avait rendu comme archevêque 
de Narbonne. 

La bulle fut rendue à Viterbe, le 8 des calendes 
de mai, seconde année du pontificat. Au douzième et 


NOMINATION DES CHANOINES. 


568 
treizième siècle, les souverains pontifes empêchés par 
les factions de résider tranquillement à Rome, étaient 
coniraints de chercher un refuge dans les villes voisines: 
de là vient que la plupart des bulles sont dalées de 
Viterbe, Orvieto, Montefiascone, Tusculum, Anagni, 
Bénévent, et autres. Le long séjour des Papes à Avi- 
gnon éclaira les Romains, qui connurent par expérience 
les dures conséquences de l'absence des pontifes. Aussi 
aprés le grand schisme, depuis le retour de Marlin V à 
Rome en 1418 jusqu'à la déportation de Pie VI, en 1798, 
les papes ont-ils résidé paisiblement à Rome, pendant 
380 ans, si l'on exceple l'époque d'ailleurs brève du 
sac de Rome par les Impériaux, sous Clément VII. 
D'après la sentence arbitrale de Clément IV, la 
collation simultanée entre l'évéque et le chapitre a 
lieu pour les dignilés et les personals. L'évéque fixe 
le jour de l'élection; le prévót doit prévenir les prieurs 
qui demeurent dans le rayon de six lieues. L'évéque, 
le prévót, les personats, le prieur claustral et trois 
aulres chanoines choisis par eux, délibérent en parti- 
culier ; s'ils tombent d'accord, l’évêque proclame la 
nominalion dans le chapitre des religieux. Si la ma- 
jorité s'oppose, le prélat doit négocier, pour obtenir 
leur consentement; il peut exiger le serment que leur 
opposition se fonde uniquement sur des motifs de cons- 
cience. Mais si les électeurs refusent de prêter ce 
serment, et d'exprimer les raisons de leur refus, alors 
l’évêque confère la dignité ou le personat, nonobstant 
une opposition quelconque. Toutefois on ne peut con- 
férer les charges à quelqu'un qui n’est pas chanoine 
profes du chapitre d'Uzés. Les prieurs qui exercent 
la cure des âmes dans les paroisses, sont nommés non 
par l'évéque mais par le prévót du chapitre. L'évéque 
assiste à l'élection, laquelle a lieu avec les mêmes 
formalités que plus haut; le prévôt ne peut conférer 
les prieurés que du consentement de la majorité. Mais 
le chanoine qui reçoit le prieuré de la main du prévôt, 
doit recevoir la cure de la main de l’évêque. Voici 
la bulle de Clément IV: 
Dilectis filiis praeposito et capitulo ecclesiae Uticensis 
ordinis S. Augustini salutem et apostolicam benedictionem. 
Ea quae judicio vel concordia terminantur, firma. de- 
bent et illibata persistere et ne in recidivae contentionis 
scrupulum relabantur, apostolico convenit praesidio com- 
muniri. Vestra sane nobis exhibita petitio continebat, 
quod : vacantibus archidiaconatu et praecentoria ecclesiae 
Uticensis, venerabilis frater noster episcopus Uticensis archi- 
diaconatum et praecentoriam hujusmodi, vobis irrequisitis, 
contulit pro suae libito voluntatis. Negotio itaque colla- 
tionis hujusmodi per appellationem ad Narbonensem cu- 
riam devoluto, tandem partes ordinationi nostrae, dum 
adhuc Narbonensi ecclesiae praessemus, super hoc et 
super declaratione seu determinatione sub qua personatus 
et beneficia ipsius ecclesiae Uticensis forent in poste- 
rum conferenda, se submittere curaverunt. Nos autem 
tune juribus partium 'plene discussis, negotium ipsum 
per quamdam ordinationem acceptatam ab iisdem par- 
tibus duximus terminandum, prout in instrumento pu- 
blico inde confecto plenius continetur. Nos igitur vestris 
supplieationibus inclinati, ordinationem hujusmodi ratam et 
firmam habentes, eam ex certa scientia auctoritate apostolica 
confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. 
Nos Guido Dei gratia sanctae Narbonensis ecclesiae 


569 


archiepiscopus, post potestatem nobis a venerabili fratre 
nostro B. Uticensi episcopo, R. praeposito et capitulo 
Uticensi, Baymondo de Salvis et R. de Bagarius, ut dictum 
est superius, nobis datam, inquisitione praemissa dili- 
genli super ordinatione archidiaconatus et praecentoriae 
bac vice facta per eumdem fratrem nostrum Uticensen 
episcopum, in qua dictum R. de Salvis creavit archidia- 


conum et R. de Bagarius praecentorem ecclesiae Uticensis, . 


nec non super forma, quae a longis retro temporibus ob- 
servari in hujusmodi ordinationibus consuevit, inspectis 
eliam privilegiis a sede apostolica ecclesiae memoratae 
concessis, quae er usu contrario videntur abolita vel tur- 
bata, cum in ordinatione praedicta dictus venerabilis frater 
noster episcopus Uticensis formam non servaverit hactenus 
observatam nec juri communi nec privilegiis supradictis 
inhaeserit, ordinationem eamdem de archidiaconatu dicto 
R. de Salvis et praecentoria B. de Bagarius collatis non 
vitio personarum ipsorum, sed propter formam debitam 
non servatam, et aliquorum contemptum, decernimus ir- 
riam et inanem, et quatenus de facto processit, irrita- 
mus el revocamus eamdem. Ne vero in posterum super 
ordinationibus dignitatum vel personatuum, quorum col- 
latio ad episcopum, et aliorum beneficiorum seu priora- 
tuum quorum collatio ad praepositum in eadem Ecclesia 
pertinet, propter formae incertitudinem possit discordia 
suboriri, dicimus et disponimus, praecipimus et manda- 
mus, quod er nunc in perpetuum in collationibus ante- 
dictis haec forma servetur. Quoties archidiaconatum, sacris- 
tiam, vel praecentoriam in Uticensi ecclesia vacare con- 
tigerit, Uticensis episcopus praepositum Uticensem certi- 
ficet, qua die statuit idem episcopus ad ordinationem 
procedere dignitatis sive personatus per quatuor dies ante; 
et idem praepositus vocet priores vicinos Uticenses cano- 
nicos infra ser leucas ab Ucetia constitutos, denuntiatione 
missa ad prioratus eorum, quae sola et unica sufficiat ad 
vocationem eorum, sive inveniantur, sive Bon inveniantur 
ibidem. Cum vero dies venerit ab episcopo ad ordinationem 
praefixa, intret capitulum idem episcopus, fratribus in eo- 
dem ad sonum campanae more solito congregatis, quibus 
proponat adventus sui causam , ordinationem scilicet in- 
minentem et postea surgat vocato praeposito; surgant et 
alii qui personae vocantur; et sic tam praepositus quam 
ipsae personae, nullis vocatis aliis, secedant cum episcopo 
in dormitorium, nec aliquis alius eos sequatur, vel trac- 
talibus eorum se ingerat non vocatus. Cum autem intra- 
verint dormitorium, ut est dictum, ante omnem tractatum 
alios tres vocent de fratribus, quos maturioris et sanioris 
crediderint esse consilii; et nihilominus priorem claustra- 
lem, qui pro tempore fuerit; et si quod absit de dictis tri- 
bus vocandis convenire non possent, vocent quatuor, duos 
scilicet quos episcopus et duos quos praepositus nomina- 
bunt, priore claustrali nihilominus advocato. Quibus con- 
gregatis in forma praedicta, proponat episcopus quid el 
placuerit in personam vacantem, sicnt ei bonum et ho- 
nestum videbitur nominando. Et si per familiarem colla- 
tionem convenire potuerit cum eisdem super certa per- 
sona, redeat ad capitulum, et secundum concordiam cum 
eis habitam vacantem conferat dignitatem, seu etiam per- 
sonam. Qnod si forte, quod Deus avertat , hujusmodi fa- 
miliaris collatio in dormitorio habita venire nequiverit ad 
concordiam, tunc idem episcopus praecipiat in virtute ob- 
dientiae praeposito et personis, et aliis vocatis ad consilium 
in forma praedicta quod eidem de persona quam ipse dicat 
et credat ad dignitatem seu personatum vacantem idorieam.... 
et fidele consilium de pura conscientia, postpositis odio et 
amore ; et si vel sic ei consentire voluerint, procedat ad ordi- 


NOMINATION DES CHANOINES. 


$70 


nationem, ut prius. Si vero omnés dissenserint, vel pars ma- 
jor, laboret una die vel pluribus, ut eos revocet ad con- 
sensum. Quod si facere non potuerit, teneantur qui in 
contradictione perstiterint, causam sufficientem episcopo 
dicere in seoreto, quae eos retrahat a consensu. Et si epi- 
Scopo suspicante calumniam vel timorem eodem requirenti 
juraverint, quod nec odio, nec favore cujusquam, sed ex 
conscientia potius, et propter utilitatem ecclesiae so op- 
ponunt, non procedat episcopus donec illa vel alia circa 
personam nominatam vel aliam postea nominandam par- 
tem majorem numero vel aequalem contradicentibus sua 
gemper connumerala persons, illa tamen quam promovere 
intendit exclusa, trahere vel inducere potuerit ad consen- 
sum. Sive aulem in primo tractatu, sive in sequentibus 
pars major consenserit in forma praedicta libere ad ordi- 
nationem procedat, nonostantibus reclamationibus aliorum 
etiamsi rationabiliter quidquam opponere videantur, cum in 
hoc casu sufficere decernamus requisitum esse ipsorum. 
consilium, nec expectandum assensum, vel etsi et praepo- 
sito ei personis omnibus episcopo consentientibus, alii 
plures numero dissentirent, in hoe casu praeferri volumus 
dissentientium numero consentientium dignitatem. Verum 
si in hoc casu superius posito, ubi scilicet vel omnes vel 
majorem partem contigerit nolle episcopo consentire, si 
forsam vel causam voluerit sufficientem exponere, vel post 
eam expressam jurare noluerit in forma quam diximus 
episcopo requirenti, libere procedat ad 'erdinationem epis- 
copus, omnimoda contradictione hujusmodi non obstante. 
In omnibns tamen id diligenter observet, ut nulli perso- 
natum vel dignitatem conferat, qui non sit vere canonicus 
Uticensis in ecclesia Uticensi professus. Caeterum in admi- 
nistrationibus aliis seu prioratibus a praeposito conferendis 
haec perpetuo forma servetur. Certificet episcopus praepo- 
situm de prioratu vacante, et die ordinationis futurae 
conveniat cum eodem, quam infra decem dies episcopus 
sibi dixerit vel elegerit opportunam, ad quam vocet idem 
praepositus priores vicinos, quos supra diximus et in forma 
eadem evocandos. Cum autem die praefixa cum episcopo 
et fratribus fuerit in capitulo, proponat praepositus coram 
omnibus, ut est moris, congregatis causam de prioratu 
scilicet conferendo: quo dicto surgat et reverenter vocet 
episcopum: quo surgente, snrgant similiter et personae, 
et secedant in dormitorio cum eisdem et de numero postea 
vocando , collatione etiam familiari habenda , consiliis 
eliam per ipsum praepositum requirendis et aliis om- 
nibus observandis in consensu vel dissensu omnium, 
vel partis majoris, vel aequalis, omnia et singula per 
praepositnm observentur, quae in collationibus dignita- 
tum seu personatuum supra decrevimus per ipsum ob- 
servari, his exceptis quod ubi jurandum fuerit, episco- 
pus pro sua reverentia non jurabit. Praeceptum etiam 
in virtue obedientiae de dando sano et fideli consilio non 
dabit praepositus, sed episcopus à praeposito requisitus ; 
sed et sicut supra diximus, consentientibus omnibus per- 
sonis episcopus in ordinatione dignitatum seu prioratuum, 
licet plures dissentiant, praelato numero dignitatum, sic 
dicimus in prioratibus si praeposito episcopus et personae 
consentiant. [llud autem addimus, quod quicumque cano- 
nicus de manu praepositi recipit prioratum, statim de 
manu episcopi recipere debet curam, jurta consuetudinem 
longis retro temporibus observatam. Quae autem per epis- 
copum in collationibus ad cum spectantibus et per prae- 
positum in pertinentibus ad eundem supra praecipimus 
observari, haec eadem vices eorum gerentibus in praemis- 
sis, canonicis tamen ejusdem ecclesiae decernimus obser- 
vanda eisdem episcopo et praeposito vel eorum altero in 


571 


longa absentia constitutis, vel impedimento aliquo prae- 
peditis. In his autem omnibus quae perpetuo servari sta- 
tuimus et mandamus, retinemus nobis potestatem interpre- 
tandi et declarandi, si quae dubia apparuetint vel obs- 
cura , praecipientes tam dicto venerabili fratro nostro 
Uticensi episcopo, quam praeposito et capitulo in virtute 
praestiti juramenti, quod hane formam expresso consensu 
roborent. Acta sunt haec in ipitulo Uticensi coram testi- 
bus infra scriptis etc. 


Nulli ergo hominum liceat hanc paginam nostrae con- 


firmationis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si 


qtis autem hoc attentare praesumpserit, "indignationem. 


omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli Apostolorum 
ejus se noverit incursurum. Datum Viterbii VIII calen- 
das junii pontif. nostri ànnó secundo. 


3. On a souvent demandé au Saint-Siége de con- 


firmer les conventions intervenues entre les évêques et 
les chapitres sur la collation des canonicats. Le bul- 
laire romain renferme un assez grand nombre d'exem- 
ples. Ainsi, Clément VIIT, Bulle Exigit pastoralis, du 
7 mai 1595, ratifia une transaction entre l'archevéque 
de Cambrai et son chapitre. Pie IV avait affecté dix 
canonicas à l'archevéque et au chapitre. Un de ces 
canonicats fut réuni à la mense épiscopale. Trois de- 
vaient être conférés par larchevéque à trois licenciés 
en théologie, trois à des decteurs en droit canon, et 
trois à des nobles du diocèse. Le chapitre de Cambrai 
possédait quarante—huit canonicats, dont quatorze ap- 
partenaient au chapitre. L’archevêque pouvait-il en 
vertu du décret de Pie IV, disposer des canonicats du 
chapitre? Le litige fut assoupi par transaction. Il fut 
convenu que l'archevêque disposerait des dix premiers 
canonicals qui viendraient à.vaquer, qu'ils appartinssent 
ou non au chapitre; mais il devrait indemniser le 
Chapitre en lui cédant autant de ses canonicats qu'il 
en aurait conférés, de facon que le chapitre conservât 
à perpétuité la collation de quatorze canonicats. Voilà 


la transaction que Clément VIII confirma dans la bulle 


Exiqit pastoralis. Ye me contente de rapporter le précis 
de cette bulle, d’après lEpitome Bullarii Romani de 
Guerra. ‘tom. 3, pag. 135.) | | 


Concordia inter Archiepiscopum et .Capitolum. Cle- 
mens VEIT. Incip. Erigit pastoralis. (Bull. rom. t. 5. p. 2. 
p. 58. CC.). | | 22 ' 

Jusserat Pius IV decem canonicatus totidemque prae- 
bendas debere ease affecta archiepiscopo, et capitulo, una 
el unus uniretur mensae episcopali et alii novem cano- 
nicatus cum praebendis conferrentnr per archiepiscopum 
tres tribus licentiatis in sacra theologia, tres tribus docto- 
ribus in jure canonico, tres tribus nobilibus ejusdem dioe- 
cesis primo vacantes. 

Canonicatus erant quadraginta octo, quorum quatuor- 
decim erant partim doctorales, partim sacerdotales. ad ca- 
pitelum spectantes, reliqui ad archiepiscopum. ' 

Lis ergo nata erat an archiepiscopus posset disponere 
de canonicatibus spectantibus ad capitulum juxta Pii IV 
decretum confirmatum a Pio V. | 

Composita fuit eoncordia, ut archiepiscopus disponeret 
de primis decem vacaturis, spectarent, an non spectarent 
ad capitulum, compensaret autem tot canonicatibus, quot 
spectantes ad capitulum contulisset, canonicatibus ad se 
pertinentibus; ita ut apitulum semper haberet quatuor- 
decim canonicatus et »raebendas ad conferendum. 


NOMINATION DES CHANOINES. 


972 


. Approbat et firmat concordiam pontificia auctoritate Cle- 
mens. N. O. Datum Romae apud S. Petrum die 7 maii 1595. 


&. Alexandre VII, par bulle du 3 février 1657, 
ratifia un accord que firent les chanoines de l'église 
métropolitaine de Bourges sur la collation des bénéfices . 
Afin d'éviter les discussions, il fut convenu que les 
chanoines nommeraient à tour de rôle, chaque semaine 
en commençant par l'archidiaere. L'archevéque n'avait 
aucune part à la collation des bénéfices dont il s'agit. 
La bulle de confirmation est dans le Bullaire roma in, 
tome 6, partie 4, pag. 167. Voici le précis qu'en 
fait: Guerra (tome 3, Epitome Bullarit romani, p. 244. 

Alexander VIT. Incip. Exponi nobis. Canonici.et capi- 
tulum ecclesiae Bituricensis habebant jus conferendi quae- 
dam parva beneficia; ad vacantiam cujuslibet eorum rixae, 
discordiae, contentiones inter canonicos oriebantur, volentes 
quisque hunc, vel illum nominare. | 

Ad has turbas tollendas capitulariter statutum fuit , 
ut per turnum hebdomadarium quilibet canonicus incipiendo 
ab archidiacono nominaret ad vacantia beneficia. 

Decretum Alexander confirmat N. O. Datum Romae 
apud S. Mariam Majorem die 8 februarii 1657. 


5. La collation simultanée entre l’évêque et le 
chapitre se conserva jusqu'à la fin du dernier siècle dans 
la cathédrale de Concha diocèse de l'Amérique espa- 
gnole. Le prélat et le chanoines convinrent de conférer 
alternativement les canonicats, les mois ordinaires. Le 
gouvernement espagnol conseilla cette transaction, dans 
l'intérêt de la bonne harmenie qui doit régner entre 
le chef et les membres. Pie VI confirma F'accord par 
une bulle du 27 juin 1788, qui se lit dans la conti- 
nuation du Bullaire romain ftom. 8, pag. 151). 

S. 2. Nuper siquidem pro parte venerabilis fratris epis . 
copi de Cuenca in Indiis, et dilectorum filiorum capituli 
dictae cathedralis eeclesiae de Cuenca expositum fuit, quod 
cum alias episcopus, et capitulum simul praebendas ejusdem 
cathedralis ecclesiae in mensibus ordinariis vacantes con- 


'ferre consueverini, hinc plures, atque plures inter episcopos 


pro tempore existentes, et capitulum simultates, et con- 
troversiae saepissime exortae sunt. Ad has praecidendas, 
suadente quoque carissimo in Christo filio nostro Carolo 
Hispaniarum rege catholico, unanimi consensu statuerunt, 
ut in. posterum episcopus et capitulum hujusmodi alternis 
vicibus, et de per se praebendis in mensibus ordinariis 
vacaturis providerent, ita ut primam praebendam in men- 
sibus ordinariis vacaturam episcopus, alteram capitulum, 
sicque vicissim quoties aliqua praebenda vacaverit, respec- 
tive conferrent. Cum autem, sicut eadem expositio sub- 
jungebat, ut conventio, seu transactio hujusmodi firmius 
subaistant, et servetur exactius, exponentes praedieti illam 
apostolieae firmitatis patrocinio communiri summopere de- 
siderent. Nobis propterea humiliter supplicari fecerunt, ut 
in praemissis opportune providere, et ut infra, indulgere 
de benignitate apostolica dignaretur. 

S. 8. Transactionem, et conventionem hujusmodi etc qui- 
busvis deinceps, et perpetuis futuris temporibus episcopus 
pro tempore existens de Cuenca in Indiis et suum capitulum 
alternis vicibus ecclesiae cathedralis in mensibus ordinariis, 
in posterum vacaturis de idoneis personis providebunt, 
auctoritate apostolica tenore praesentium confirmamus, et 
approbamus, illique inviolabilis apostolicae firmitatis robur 
adjicimus, ac omnes, et singulosj uris et facti defectus, 








918 


ai qui desuper quomodolibet intervenerit, seu intervenisse 
dici, et censeri posset, supplemus, et sanamus. 


6. Le méme volume du Bullaire renferme (p. 385; 
une bulle de Pie VI concernant l'établissement de la 
collation alternative entre l'évéque et le chapitre de 
Concha, en Espagne méme. Le dispositif est comme suit: 

S. 4. Supplicationibus hujusmodi inclinati, ut in pos- 
terum, ae perpetuis futuris temporibus episcopus pro tem- 
pore existens Conchensis, ac suum cathedralis ecclesiae 
eapitulum alternis dumtaxat vicibus praebendis ejusdem 
eathedralis ecclesiae pro tempore in mensibus ordinariis 
vacaturis, de idoneis personis providere possint, ita tamen 
ut primam praebendam hujusmodi, ut praefertur, vaca- 
turam episcopus, alterum capitulum, sicque deinceps alter- 
natim conferant auctoritate apostolica, tenore praesentium 
Statuimus, ac mandamus, et respective concedimus, ae in- 
dulgemus. 


7. La bulle d'érection du siége de Nancy par Pie 
VI est dans la continuation du Bullaire romain (tom. 
9, pag. 440). Le chapitre de la nouvelle cathédrale 
reçut d'importantes prérogatives. En effet, Pie VI 
concéda à la collation de l’évèque et du chapitre: 
1. Les canonicas vacants en avril. 2. La nomination 
de trois charoines honoraires. 3. Deux sous-chantreries. 
Á. Huit vicariats. 5. Trois chapellenies. 6. Tous les autres 
bénéfices inslitués dans la cathédrale et primatiale. En 
ce qui concerne la nomination aux canonicats vacants 
dans les onze mois, Pie .VI accorda au roi le privilége 
de nommer; d'autre part, il voulut qu'on füt obligé 
d'obtenir des lettres apostoliques pour toutes les di- 
gnités et les canonicats, sous peine de nullité de la 
prise de possession, d’où l'obligation de restituer le 
revenu. | | 
8. Dans la collation simultanée, la décision de 
l'évéque équivaut au vote du chapitre tout entier. D'où 
il suit que le chapitre n'a pas le pouvoir de conférer, sile 
prélat s'oppose. Cette maxime est confirmée par l'arrét de 
la Role coram Penia (num. 906). Voici les circonstances 
de l'affaire. Quatre chapellenies furent fondées dans la ca- 
thédrale de Paz, en Espagne: les chapelains devaient as- 
sister au chœur, et dire la messe à l'autel majeur. Le pape 
Innocent VIIL voulut que la collation, provision et dis- 
position de ces chapellenies appartint communément 
à l’évêque et au chapitre. Une d'elles ayant vaqué 
par décès, une partie des chanoines élut le plus an- 
cien chapelain, conformément à la bulle pontificale, 
l'évêque s'opposa à la nominalion, parce que le sujet 
fort âgé et accablé d'infirmilés, n'avait pas les apli- 
ludes nécessaires pour remplir les fonctions de son office. 
Les autres chanoines et le représentant de l'évêque 
hommérent le second chapelain. La Rote déclara nulle 
la provision faite malgré l'opposition de l'évéque, et 
décida que la disposition d'Innocent VIII sur l'ancien- 
neté supposait l'aptitude des chapelains. 

Auctoritate Innocentii Papae VIII fuerunt anno 1492 
creatae in ecclesia Pacen. qnatuor perpetuae dimidiae por- 
tiones, quatuor perpetuis capellanis sociis nuncupatis con- 
ferendae, qui pro majori et commodiori servitio dictae ec- 
clesiae in illius choro in habitu canonicali divinis officiis 
interesse, et missas in altari majori ejusdem ecclesiae instar 


NOMINATION DES CHANOINES. 


074 


ecclesiae Placentinae celebrare tenerentur, ita ut quoties 
contingeret illarum vacatio, per episcopum et capitulum 
Pacen. unus ex antiquioribus dictae ecclesiae capellanis 
eligeretur, quoniam collationem , provisionem, et omni- 
modam dispositionem dictarum capellaniarum ad episcopum 
et capitulum communiter papa voluit pertinere, Anno 1599, 


per obitum Ferdinandi Rebello, una de dictis dimidiis por- 


tionibus vacante, una pars canonicorum, Franciscum Mor- 
gado antiquiorem dictae ecclesiae cappellanum impeditum 
tamen, elegerunt; altera vero canomicorum pars, una cum 
procuratore episcopi, Joannem Martinez, clericum antiquio- 
rem post Franciscum Morgadum elegerunt. Orta super haec 
electione controversia, vicarius generalis dio 27 augusti 1599, 
postquam se judicem competentem declarasset, annullata 
electione facta de Francisco Morgado, ad favorem Joan- 
nis Martinez pronunciavit, et interpretationem verborum 
bullae, ad Sedem Apostolicam remisit, ad quam etiam de- 
canus et capitulum ecclesiae Pacen. appellavit, et licet in- 
terim Fräncisco Morgado vita functo, de communi consensu 
idem Joannes Martinez 'electus fuerit, nihilominus tamen 
procurator fiscalis ecclesiae. Pacen. pro ejusdem ecclesiae 
interesse, causa commissa in Rota pro declaratione Bullae 
Innocentii, dato dubio, an provisio: dimidiae. portionis facta 
Francisco Morgado per capitulum, contradicente episcopo 
fuerit nulla, fiscali solum informante, Rota invalidam fuisse 
censui: licet enim constitutio generaliter disponat, capel- 
lanias vacantes, antiquioribus dictae ecclesiae capellanis 
conferendas, nihilominus intelligenda est de antiquiori habili, 
et idoneo, nam quaelibet, dispositio, quantumvis generalis, 
recipit interpretationem de habilitate. Jason. in 1. 2, S. Prae- 
ior ait, num, 4. vers. secundo ff, qui satisd. cogan. Natta, 
cons. 359, num, 5, vers. nam verba. Cephalus cons. 23, 
num, 124, vers. et intelligitur. Surdus cons. 280, num. 8, 
vers. e£ dispositio, lib. 2. Et consequenter statutum, vel 
constitutio loquens de antiquiori, intelligi debet de anti- 
quiori habili. Rebuffus tractat. de nominat. quaest. 21, 
num. 22. vers. tertio fallit. et quaest. ultima num. 12- 
vers. quarto si nominatus. | 
Itaque antiquiori inhabili omisso, collatio fieri debet se- 


cundo sequenti habili, quia paria sunt non esse, et inha- 


bilem esse. Gabriel cons, 5, num. 28, vers. nec obstat, lib. 2. 

Et ex his tollebatur difficultas de collatione antiquiori 
capellano facienda, quia intelligitur, data ejus habilitate, 
seu capacitate, alias enim sequens succedit, argum. cap. 
Suggestum, de jure patronat. Rebuffus, d. tract. de no- 
min. quaest. 21, num. 22. | 

. In casu autem proposito, de inhabililitate Francisci Mor- 
gado satis constare dicebatur ex dictis testium et medi- 
corum relationibus asserentium, Franciscum praeter aeta- 
tem 70 annorum maltis etiam aliis impedimentis fuisse - 
implicatum, cum nec ambulare, neque sine valido auxilio 
stare, nec aliquod officium exercere posset; afficiebatur etiam 
tam grandi oculorum offuscatione, ut.lieet penitus caecus 
non essei, legere tamen non valeret; cum vultus tantum 
personarum, aut rerum videret, nec in particulari discer- 
here quarum rerum essent, possel, 

Denique duo medici, qui secundo loco eum visitaverant, 
direrunt, non nisi miraculose potuisse sanari, Notum est 
autem, istas inhabilitates reddere inhabilem ad obtinenda 
beneficia. cap. Hine etenim; 49 distinct. et alia aptanda, 
ui fuit decisum in causa Salamantina integrae portionis, 
die 24 aprilis 1581, coram S. D. N. Clemente VIII tunc 
Rotae Auditore. 


9. Faut-il un titre, soit réel soit coloré, pour que 
la coutume observée pendant quarante ans fasse acquérir 


9175 


au chapitre la prescription contre l'évêque, en matière 
de collation des canonicats? Les auditeurs de Rote 
furent extrémement divisés sur ce point: ils exami- 
nèrent la question trois fois, sans prendre de décision, 
à cause de l'opposition des avis; enfin ils décidèrent 
à l'unanimité, sauf deux voix, que la prescription de 
quarante ans suffit, sans aucun litre réel ou coloré. — 
En effet, les saints canons, généralement, n'exigent 
pas de titre lorsqu'on présente trente ou quarante ans 
de prescription. Quoique la collation des canonicats et 
des bénéfices soit simultanée entre l’évêque et le chapitre, 


le droit accorde une grande autorité à la coutume. De, 


méme que l'usage a le pouvoir d'enlever la simultanée 
à l’évêque et d'attribuer la collation entière au chapitre 
ainsi il peut priver l'évéque d'une partie de son droit 
el ne lui laisser qu'une voix ‘égale à celle des cha- 
noines; c'était le cas. Le droit ferait résistance s'il 
s'agissait d'écarter totalement l'évéque de la collation 
des canonicats. Dans presque toutes les cathédrales 
d'Espagne, l'usage a fait que les évéques intervenant 
aux chapitres en qualité de chanoines, à raison de la 
prébende unie à leur mense, n'ont qu'une voix, comme 
les simples chanoines. Le concordat de 1851 a con- 
firmé cet usage, en réglant toutefois que le vote de 
l'évéque est prépondérant, dans l'hypothése de la pa- 
rité des suffrages. Voici la décision de la Rote, coram 
Penia (pag. 82). 


Postquam in haec causa die 26 aprilis 1599 et die 6 
novembr. 1600 decisum fuisset negotium hoc, an tantum 
valeret suffragium episcopi, quantum totius capituli in col- 
latione portionum vacantium in ecclesia Placentina, ver- 
gari in praescriptione, non autem in consuetudine, ex eo 
potissimum, quia quoties agitur de auferendo jure epis- 
copo competente, tunc locus fit praescriptioni, non con- 
guetudini, antequam videretur, an ex deductis pro capitulo 
esset probata aliqua praescriptio, visum fuit opportunum 
inquirere, utrum in hoc casu, in quo agebatur de intro- 
ducenda consuetudine super modo votandi sufficeret qua- 
dragenaria praescriptio absque titulo vero, vel putativo, 
- vel potius titulus omnino reqnireretur; et causa saepe pro- 
posita, videlicet 23 januarii, et 18 martii, et 10 junii 
propter contrarias Dominorum sententias, non potuit capi 
resolutio, quae tandem affirmativa capta fuit in hac propo- 
sitione, in qua Domini (dnobus exceptis) censuerunt solam 
quadragenariam absque titulo sufficere. 

Primo, quia regulariter in praescriptione 30 vel 40 an- 
norum non requiritur titulus, cap. Placuit, S. potest, 10, 
quaest. 3, cap. De quarta, et cap. Si diligenti, ubi gloss. 
in verb. justus titulus, et Felin. n. 7 vers. Est verum, 
num. 7 de praescript. Covarr. lib. 1. variar. resolut. cap. 17, 
pum. 7, vers. quod mirum est. 

Secundo, quia haec inspectio stricte respiciebat colla- 
tiones beneficiorum seu praebendarum in ecclesia cathe- 
drali, in quibus licet collatio sit communis, c. Cum Ec- 
clesia Vulterana, de elect. jura tamen deferunt consue- 
tudini, ut ex eodem textu tradit Rota apud Cassad. de- 
cis. 22, incip. Varia reperiuntur communiter recepta de 
praebenda. Et propterea, sicut ex consuetudine potest auferri 
episcopo simultanea, ita ut omnis collatio ad solum capi- 
tulum pertineat, similiter arguendo de toto ad partem, potest 
etiam auferri collatio, ita ut ex consuetudine ad majorem 
capituli partem pertineat. Caeterum, quia multum vide- 
bantur urgere, quae pro opinione negativa deducebantur, 


NOMINATION DES CHANOINES. 


576 


ideo Domini qui pro affirmativa sententia sentiebant, sin- 
gulis singulariter responderunt, 

Et in primis ad limitationem supradictae regulae, quod 
quando jus resistit in praescriptione requiritur titulus, vel 
immemorabilis, cap. 1 de praescript. lib. 6, responsum 
fait, nulla lege, aut canone reperiri aliquid definitum in 
maleria collationis praebendarum in ecclesia cathedrali, 
sed potius canones ad consuetudinem, et usum ecclesiarum 
se remittere. Cassad. d. decis. 22, n. 2. vers. salva con- 
suetudine, de praebendis; et in similis tradunt Puteus, 
decis. 241, num 1, vers. quia nwullibi cavetur , lib. 3. 
Achilles, decis. 10; num. 4, de dolo et contum. et ob 
eandem rationem ita fuit decisum in causa Hispalen juris 
nominandi, coram D. meo Seraphino, patriarcha Alexandrino. 

Praeterea ad effectum ut juris resistentia operetur ef- 
fectum, quem praetendebant informantes pro D. episcopo, 
illa debet esse vehemens contra possidentem. Dec. cons. 134, 
n. 4, vers. et ad hoc facit, Balbus, de praescripl. p. 5, 
principal. quaest. 8, num. 4, vers. quia tunc jus com- 
mrune ; et Franch. in d. c. 4, n. 8, in fine, vers. tertio 
limita, de praescript. lib. 6, dixit tunc resistere jus com- 
mune quando improbat et injustificat possessionem prae- 
scribentis, cui consentiens Covarr. lib. 1, variar. resol. 
cap. 17, num. 7, vers. qua ratione, declaravit, tunc jus 
resistere quando prohibet possessionem et vehementer ei 
resistit, quod non poterat in hoc casu considerari. 

Supradictis addebant Domini quod licet possit dari 
aliqua resistentia in ista materia, ea iunc esset conside- 
rabilis, quando capitulum vellet in toto episcopum a col- 
latione exeludere; tunc enim requireretur titulus, secus 
autem quando non excluderetur in totum. Ripa in c. Cum 
ecclesia Sutrina, n. 126 vers. habetis insuper, de caus. poss. 
et propr. Felin. in c. Si diligenti, n. 7, vers. secunda res- 
trictio, de praescript. Balb. d. q. 8, n. 4, in fine, ubi de 
communi, et in his terminis dixerunt intelligendum Ab- 
batem in d. c. Cum ecclesia Vulterana, n. 6, de elect. 
dicentem, quod si capitulum vult praescribere jus eligendi 
canonicos contra episcopum, requiritur titulus, quia in 
terminis illius textus, capitulum in toto praetendebat exclu- 
dere episcopum. 

Ad aliam oppositionem, quod ex ista decisione seque- 
retur absurdum, quod supprimeretur, et ertingueretur in 
toto jus episcopi, respondebant, non extingui, sed solum 
per talem consuetudinem, episcopum instar canonici con- 
siderandum, sive reduci, pro qua visa fuit Dominis facere 
decisio Dominorum Cardinaliuth Concilii Tridentini Inter- 
pretum, in causa Lunen Sarzanen. dicentium, quod quoties 
episcopus adhibetur ad rationem computorum in condem- 
natione, vel absolutione administrationis, unicum tantum 
habet votum, sicut alii quibus ratio reddenda est, et quando 
iractatur de consuetudine, vel praescriptione, ut episcopus 
interveniat tanquam praelatus, vel tanquam canonicus, jus 
neque assistit, neque resistit. cap. a collatione, uhi glossa 
et doctores, de appell. lib. 6. 

Cum itaque non agatur hoc casu de totali translatione 
juris competentis episcopo ad capitulum, quae eradicaret. 
Sive auferret jus episcopo competens, sed relinquat ei suam 
vocem aequalem vocibus aliorum canonicorum, et conse- 
quenter non adsit juris resistentia, vel non sit vehemens, 
non requiritur titulus. Felin. in d. cap. Si diligenti, n. 7, 
in fine vers. tamen, de praescript. 

Ad glossam in cap. 8, in verb. Canonice, de consue- 
tudine, lib. 6, responsum fuit, non obstare; nam cum se 


remitteret ad notata in dict. cap. 1 de praescript. nihil 


certum inde concludi poterat. 
Ad consilium Cravettae 194, incip. Seripsi alias, n. 14, 


577 


et seq. fuit responsum, non loqui de collatione praeben- 
darum, in quibus concurrit capitulum, sed loqui de col- 
latione aliorum beneficiorum, et capellaniarum, quae licet 
existant in cathedrali, solus episcopus habet fundatam in- 
tentionem in eorum collatione, et sic procedebant allegata 
per informantes pro episcopo. Rursus dicebatur ibi in toto 
et privative ad episcopum praetendi collationem, et ideo 
non mirum, si requireretur titulus. Ad decisionem in causa 
Piscien. sive nullius jurisdictionis, de mense octobris 1584 
requirentem contra episcopum praescriptionem formatam, 
et consequenter titulum, bonam fidem et cursum 40 an- 
norum, aut praescriptionem immemorabilem, ut episcopo 
in jure conferendi praejudicetur, responsum fuit veram esse 
in ilo casu, in quo agebatur de jure conferendi beneficia 
ad solam collationem episcopi pertinentia. Feder. de Senis, 
cons. 134, n. 4. Zabarella cons. 65, n. 1. Felin. in c. Cum 
venerabilis n. 92, vers. Est enim regulare de except. et 
propterea non applicari ad hanc facli speciem, in qua agitur 
de collatione praebendarum ecclesiae cathedralis, ad cap. 
Nullus, 16, q. 7, quo prohibentur archidiaconi, archipres- 
byteri, praepositi, vel decani tribuere, seu conferre bene- 
fida ecclesiastica sine consensu episcopi, responsum. fuit 
intelllgendum de eo in totum excludendo, non autem de- 
ditur fbi, ne ipsi possent cum episcopo concurrere, vel 
sequale cum ipso suffragium in collationibus habere. Atque 
eodem modo respondebatur ad omnia jura, quibus utebantur 
informantes pro episcopo ad probandum, quod episcopus 
in collatione habeat fundatam intentionem in jure com- 
muni, quia jura non excludunt alios a parte collationis. 

Ad glossam in c. Cum ecclesia, in verb. postulavii, 
in fine de elect. loquentem de consuetudine impraescripti- 
bili, dicebatur loqui de consuetudine excludendi in toto, 
prout loquitur textus, quem interpretatur. 

Ad argumentum de jure primaevo desumptum, quo 
inspecto, collatio praebendarum in toto spectabat ad epis- 
copum. Bellamera dec. 69. incip. Palatium, n. 4, vers. 
tertio, respondebatur eundem Bellameram asserere, hodie 
esse communem, et remanere communem, ut patet ex Cassad. 
decis. 22, n. 8, de praebend. et consequenter licet in aliquo 
diminuatur episcopi suffragium, non tamen in toto tollitur. 
Ad argumentum desumptum a majoritate rationis, quod 
si quando episcopus valt praescribere consilium, et con- 
sensum commune capituli requiritur immemorabilis, vel 
quadragenaria cum titulo, multo magis requiri debeat, 
quando capitulum vult praescribere conira episcopum, ha- 
bentem majorem jurisdictionem, et potestatem, fuit res- 
ponsum, quod episcopus per praescriptionem non agit de 
limitando consilio, sive consensu capituli, sed de illo extin- 
guendo et in toto auferendo: hic autem capitulum non 
contendere, ut in toto ab episcopo auferat conferendi ju- 
risdictionem. 


10. Quoique la collation des canonicats de la ca- 
lhédrale apparlienne en commun à l'évêque et au cha- 
pitre, Suivant la glose de la décrétale Cum Ecclesia 
Vulierana, litre de electione, il se peut que le chapitre 
l'ait totalement en vertu de ]a coutume. Le cardinal 
de Marquemont rédigea un arrêt dans ce sens, concer- 
nant la cathédrale de Casal. Avant d'être promu à 
l'archevéché de Lyon et au cardinalat, Marquemont, 
ami dévoué de S. François de Sales, fut auditeur de 
Rote. Dans l'espèce, on constatait que depuis plus de 
cent ans le chapitre de Casal était en possession de 
couférer les canonicats. Il recevait les démissions, met- 
lait en possession les chanoines qu'il avait nommés, 


19° sÉRis. 


NOMINATION DES CHANOINES. 


578 


au su et en présence de l'évêque, qui n'éleva jamais 
de réclamation. Le prélat confirma les statuts du cha- 
pitre qui portent en toutes lettres que le droit de con- 
férer les canonicats et les prébendes appartient au cha- 
pitre ; il approuva donc l'usage énoncé dans les statuts. 
L'arrêt fut pris coram Lilia; mais le décès de ce prélat 
ayant empêché la rédaction de la décision, les audi- 
teurs de Rote confièrent ce soin à Marquemont. 


R. P. D. Marquemont postea S. R. E. cardinali. Ca- 
salen. juris conferendi lunae 19 junii 1606. Argumentum: 
Collatio canonicatuum cathedralis est communis capitulo et 
episcopo, nisi aliud consuetudine caveatur, et plura addà- 
cuntur ad probandum in casu decisionem quod de consue- 
tudine collatio spectet ad solum capitulum. 

Licet provisio canonieatuum in eeclesia cathedrali de 
jure sit communis episcopi et capituli, ut per gloss. come 
muniter receptam in cap. Cum ecclesia Vulterana, de elec- 
tione, potest tamen ex consuetudine ad solum capitulum 
pertinere. 

Atque hoc casu non videtur posse dubitari de consue- 
tudine conferendi solius capituli, quia paulo post erectio- 
nem ecclesiae Casalen. in cathedralem, videlicet ab anno 
1484 usque ad annum 1605, quo tempore lis mota fuit 
sicque per spatium amplius centum annorum, quod est tem- 
pus immemorabile secundum magis cominunem opinionem 
etc. ostenduntur nedum resignationes canonicatuum factae 


in manibus capituli, et regulare est resignationem fieri in 


manibus ejus ad quem pertinet collatio etc. sed etiam quam- 
plures collationes a solo capitulo factae quas effectum fuisse 
gortitas constat, vel ex instrumentis possessionis adeptae 
etc. atque ex assignatione stalli in choro vel ex quo per 
provisorum obitum postea aliis de eisdem canonicatibus 
fuit provisum. 

Nec deest scientia et patientia episcoporum Casalen. 
nam ultra quod illa scientia in ordinario praesumitur 
stante praesertim actuum multiplicatione et cursu tem- 
poris ex rationibus quae fuerunt deductae coram illustris- 
simo D. Seraphino in causa Reatina beneficii 20 maii 1576, 
quae est decisio 166, part. 1, divers. probatur expressa 
hoc casu cum dentur aliquae provisiones factae a solo ca 
pitulo, episcopo praesente, inter quas una extat de anno 
1491 facta a capitulo postquam ipse episcopus tanquam 
procurator decani renunciaverat in capituli manibus de- 
canatum et canonicatum et plures dantur factae cum ap- 
probatione ordinarii. 

Et valde urget confirmatio statutorum faeta per moder- 
num reverendissimum D. episcopum Casalen. per quam con- 
firmantur statuta capituli in quibus fit mentio, quod jus 
conferendi canonicatus et praebendas spectat ad capitulum. 
Confirmando enim statutum confirmavit consuetudinem in 
Statuto relatam. 

Non obstant collationes factae a solo episcopo, quia ex 
ilis quaedam non docentur effectuatae, ideoque non suf- 
fragantur episcopo; aliae fuerunt factae in mensibus reser- 
vatis, in quibus nullum jus praetenditur a capitulo. At- 
que ex his capitulo tantum informante fuit dictum, jus 
conferendi cononicatus in ecclesia cathedrali Casalen. spec- 
tare ad capitulum. Quae resolutio cum facta fuisset coram 
bo. me. Litta, et propter ejus obitum non potuisset in 
scriptis redigi, resolverunt Domini ut ego hujus causae co- 
gnitioni suffectus huic etiam muneri satisfacerem. 


11. Le partage libre et volontaire de la simultanée 
entre l'évéque el les chanoines, regarde l'exercice du 
droit de nomination, et laisse intacte la collation qui 


91 


579 


est faite en commun. Ce point est parfaitement éclairci 
dans une décision de la Rote pour le diocèse de Bar- 
bastro, en Espagne. L'allernative ayant été admise de 
commun accord pour les dignités de la cathédrale, la 
collation simultanée fut néanmoins réservée de la façon 
la plus expresse : Firma remanente simultanea collatione. 
Le chapitre céda au prélat la collation de l'archiprétre, 
et du chapelain majeur; d'autre part, l'évêque abandonna 
aux chanoines la libre nominalion du sacriste. 

Barbastren archipresbyteratus. Die 15 aprilis 1619. 
Visum fuit dominis constare de bono jure Francisci pro- 
visi ab ordinario de archipresbyteratu de quo agitur; ipse 
enim habet intentionem fundatam in communi opinione 
quam servat Rota, quod praebendae, et dignitates in ec- 
clesia cathedrali sunt simultaneae collationis episcopi et 
capituli, nec aliqua in contrarium probatur consuetudo, cui 
plurimum in hac materia collationis defertur. Abb. in d. 
cap Cwm ecclesia, num. 10 de elect. Cassad. decis. 22, sub 
num. 2, ibi, salva consuetudine. 

Neque obstat concordia inter episcopum et capitulum 
inita, e& & sede apostolica confirmata de anno 1610 in qua 
archipresbyteri collatio et omnimoda dispositio tribuitur 
episcopo sine ulla communicatione capituli, quia limitatur 
per clausulam subsequentem, firma remanente simultanea 
collatione, ac salvis reservationibus et affectionibus apos- 
tolicis ; per quam impeditur effectus alternalivae et con- 
servatur anterior reservalio octo mensium. 

Nec facii quod dicta clausula praeservativa refertur 
tantum ad primum caput concordiae in quo dividitur inter 
episcopum et capitulum jus conferendi per turnum digni- 
tales ecclesiae, ita ut prima vice spectet collatio ad epis- 
eopum , secunda vice ad capitulum recurrentibus vacatio- 
nibus in mensibus ordinariis: eb quoad hanc partem bene 
procedat clausula firma remanente simullanea, cum pro- 
prietas collationis remaneat, communis, licet exercitiuu per 
concordiam dividatur, et ita etiam procedat dicta decisio 
Colimbrien; sed secus videtur quoad secundum caput in 
quo in specie capitulum concedit soli episcopo collationem 
archipresbyteratus, eb cspellaniae majoris, et universa col- 
latio et libera dispositio sacristae relinquitur decano et 
capitulo. Unde clausula praeservativa non videtur posse 
referri ad hoc secundum caput ad evitandum repugnan- 
liam, quae esset si dispositio et collatio archipresbyteratus 
esset libera solius episcopi, et tamen firma remaneret si- 
multanea collatio etc. Addebant Domini, quod respectu 
primi capitis non poterat fieri congrua ad illud relatio il- 
lius praeservativae, firma remanente simullaneae, cum 
per illud non esset sublata simultanea, immo expresse in- 
ducta, vel disposita, cum simul episcopus et capitulum 
debeant dignitatem conferre personae electae, et probatur 
ex illis verbis: Decanus vero, et capitulum simul cum 
ipso episcopo illae personae sic el.ciae conferant. Et rur- 
sus ibi: /pseque, et diclus episcopus conjunctim illam 
personae per decanum et capitulum electae conferant, etc 
licet quoad electionem tantum fuerit inter eos conventum, 
ut fieret per turnum, et alternatim ; ex quo sequitur ut 
nullo modo fuerit necessaria dicta clausula praeservativa 
simultaneae, quoad dictas dignitates, in quibus simultanea 
collatio expresse fuit inter partes conventa, sed potius fuit 
necessaria in secundo capite quoad officium archipresbyte- 
ratus, capellaniae majoris et sacristae quorum primi et 
secundi collatio libera fuit concessa episcopo, tertii vero 
capitulo, ut supra dictum .est. 

Ex quibus fuit conclusum constare de bono jure Francisci. 


12. La collation des canonicats des collégiales ap- 


NOMINATION DES CHANOINES. 


980 


partient simultanément au premier dignitaire et au cha- 
pitre. Le Saint-Siége réserve constamment le droit du 
chapitre dans les actes mémes qui n'en font pas mention, 
parce que c'est un des principes fondamentaux du droit 
pontifical, que les actes du Saint-Siége sauvegardent 
les droits des tiers. Voici un exemple à l'appui de cette 
vérité. Le pape Clément VIII érigea en collégiale l'église 
de Ville-Bertrand, au diocèse de Girone, laquelle appar- 
tenait précédemment aux chanoines réguliers de l'ordre 
de S. Augustin. La bulle d'érection prescrivit que la 
collation, provision et disposition des canonicats devrail 
appartenir à l'archiprétre de la nouvelle collégiale, de 
la méme maniére que l'abbé du monastére supprimé 
la possédait. Le pouvoir donné à l'archiprétre par la 
bulle révoquait-il la prérogative que le droit commun 
confère au chapitre? Pas du tout. L'archiprétre ayant 
nommé un chanoine sans le consentement du chapitre, 
celui-ci forma opposition à l'installation. L'affaire fut 
portée à Rome; la Role décréta que Gimbernel, can- 
didat nommé par l'archiprétre, n'avait pas droit à l'ins- 
titution canonique. Voici la décision Rotale. 


Gerunden. Canonicatus. Ecclesia B. Mariae Villae Ber- 
trandi quae olim regimini canonicorum regularium S. Au- 
gustini subjacebat, per fel. rec. Clementem VIII in col- 
legiatam ecclesiam anno 1592 erecta fuit, et in ea idem 
pontifex, archipresbyteratum, ac tot canonicatus, et prae- 
bendas, quot ante suppressionem erant loca constituit, et 
circa eorum electionem extant in bulla erectionis sequen- 
tia verba: « Dictaque erecta ecclesia, ac dignitates, canoni- 
catus, et praebendae illius, aliaque beneficia, capitulum, et 
ministri suo ordinario subjecti sint, ipsorumque canonica- 
tuum, et praebendarum collatio, provisio et quaevis alia 
dispositio ad pro tempore esistentem archipresbyterum dictae 
ecclesiae prout prius locorum et canonicalium portionum 
hujusmodi collatio.ad abbatem suppressi monasteri B. 
Mariae hujusmodi in suis mensibus pertinebat, deinceps 
excepta hac prima vice cessantibus reservationibus, et af- 
fectionibus apostolicis pleno jure spectet et pertineat. » 

Cum autem de mense septemb. 1629 vacaret canoni- 
catus, de quo controvertitur, archipresbyter dictae ecclesiae. 
solus, absque consensu capituli, vel majoris partis illius 
illum Joanni Gimbernel contulit. Capitulum autem, sub 
praetextu quod electio omnium canonicatuum et praeben- 
darum ejusdem ecclesiae simultanea esset inter ipsum et 
archipresbyterum, et praedictae electioni per archipresby- 
lerum factae contradicendo alium elegit, contendens pro- 
visionem ab archipresbytero factam esse nullum, et causa 
mihi commissa super invaliditate dictae electionis, dedi du- 
bium, an praedictus Joannes Gimbernel esset instituendus. 
et domini responderunt instituendum non esse. Et ita de- 
cisum utraque parte informante die 11 martii 1630. 


L'affaire reparut devant la Role; inais le savant 
tribunal confirma le premier arrét, en le motivant par 
des considérants irréfutables. En droit, l'élection des 
chanoines dans les églises réguliéres appartient simul- 
tanément au chapitre et au prélat. La décision fait ap- 
pel aux anciens canons et aux décrélales. Les anciens 
canonistes, Jean d'Imola, le Panormitain, le Cardinal, 
Félinus, se prononcent en faveur de la simultanée. El 
en est de méme des églises collégiales: la nomination 
des chanoines est simultanée entre le chapitre et le pré- 
lat de ce chapitre. D'où il suit que la collégiale du 


981 


Ville-Bertrand, soit qu'on la considére comme subrogée 
à l'église des réguliers, soit qu'on la regarde comme 
collégiale nouvellement érigée, en tout cas la collation 
des canonicas devra être simultanée entre le chapitre 
el son prélat immédiat. La pratique de plus de deux 
siècles confirme la simultanée ; il est constaté que depuis 
1386 jusqu'à l'année 1617 les nominations furent faites 
par le chapitre et le prélat, et l’on ne trouve pas une 
seule nomination que le prélat ait faite sans l'inter- 
vention et le consentement du chapitre. Peu importe 
que la bulle de Clément VIII ait attribué à l'archi- 
prêtre le pouvoir pleno jure de conférer les canonicats; 
car ce pouvoir a été donné non généralement et abso- 
lument, mais tel qu'il existait précédemment, stcut prius, 
or la collation, avant la sécularisation, ayant été si- 
multanée, il faut interpréter la bulle d’après cela. — 
La seconde décision de la Rote est comme suit: 


Gerunden. Juris conferendi. Die 24 novembris 1631. 
Iterum causa proposita, et dato dubio, an constet de 
bono jure capituli, Dominis placuit cum praesupposito. 
quod jura essent in forma probanti, de bono jure capituli 
constare, tum quia de jure electio canonicorum in ecclesiis 
regularibus ad capitulum et praelatum simul pertinet, 
juxta text. in cap. Nullus, 16, quaest. 7; cap. Significatum 
esi, eb ibi Joan. de Imel. de praebend. cap. Ea noscitur, 
et ibi Abbas, num, 4, de his quae fiunt a praelatis. Idem 
Abbas in cap. Cum ecclesia. Vulturana, num. 8 de elect. 
Card. in clem. 1, vers. abbate, de stat. monach. Felin. 
in cap. Cum venerabilis, num. 11 de except. Cap. alleg. 
ult, Duaren. lib. 3, cap. 4. Navarrus, cons. 37, sub tit. 
de regul. Rota, decisio 7. de concess. praeben. in nov. et in ele- 
ctione canonicorum divi Augustini ita constitutum fuit a Be- 
nedicto XII, ut constat ex bullario novissimo tom. I, fol. 197. 

Et in ecclesiis collegiatis canonicorum electio similiter 
simultanea est inter capitulum et praelatum d. cap. Nullus, 
16, quaest. 7, eod. eap. Ea noscitur, de his quae fiunt a 
praelat. Felin. ubi supra, num. 37. Et coram me in hac 
causa eadem fuit resolutum 11 martiüi 1680 ; ideoque ec- 
clesia collegiata Beatae Mariae Villebertrandi, sive consi- 
deretur uti subrogata in locum primae regularis, sive ut 
noviter collegialis erecta, semper de jure communi cano- 
micorum electio inter capitulum el praelatum immediatum 
simultanea erit, ut latius consideratum fuit in decisione 
facta coram me, tum etiam quia praedictus modus eligendi 
simultaneus inter capitulum et praelatum usu et consuetu- 
dine spatio 200 annorum, et ultra stabilitus videtur, ut 
constat ex electionibus quae dantur in summario capituli, 
num. 4; ex quibus constat electiones canonicorum in dicta 
ecclesia ab anno 1886 usque ad annnm 1617 facias fuisse 
per eapitulum et praelatum, it& ut loto eo tempore non 
appareat de electione facta per praelatum, absque inter- 
ventu et consbnsu capituli, atque ita status ille eligendi 
legitime stabilitus videtur. Minus obstat, quod in bulla 
saecularizationis facultas eligendi canonicos pleno jure ar- 
ehipresbytero tribuatur, quia respondetur verbum illud 
pleno jwre referri ad potestatem archipresbylero concessam 
super his electionibus, potestas antem non fuit ei generaliter 
et absolute tributa, sed prout antea competebat, ut constat 
ex illis verbis, prout prius; et cum ante saecularizationem 
eligendi facultas esset, simultanea, ad illam praedicta verba 
referri debent, ut ponderarunt Domini in decisione in ista 
eausa facta. 

Et ita resolutum utraque parte informante. 


13. Quoique les chanoines des basiliques de Rome 


NOMINATION DES CHANOINES. 


582 


appartiennent au clergé séculier, les pénitenciers qui 
confessent dans ces églises sont pris parmi les régu- 
liers. Saint Jean de Latran est desservi par les Fran- 
ciscains de l'observance; Saint-Pierre a été donné aux 
conventuels, et Sainte Marie-Majeure appartient aux Do- 
minicains. D'après cet exemple, un évéque at-il le 
pouvoir d'établir des réguliers en qualité de péniten- 
ciers dans son église cathédrale ? Le concile de Trente 
prescrit, il est vrai, que l'office de pénitencier soit 
rempli par un chanoine; mais, dans une grande ville 
il peut étre utile et méme nécessaire d'établir d'autres 
pénilenciers pour subvenir commodément aux besoins 
spirituels des fidéles. Il semble que le pouvoir d'éta- 
blir la pénitencerie dans les circonstances susdiles ne 
peut être mis en doute. Ainsi jugea la Rote pour l'église 
métropolitaine de Naples, oü le cardinal Boncompagni 
inslilua la pénitencerie. et appela les Barnabites. La 
décision Rotale est dans les Recentiores, partie 8, num. 
222, pag. 420. 


Neapolitana. Poenitentiariae 4 junii 1637. Emus Car- 
dinalis Boncompagnus archiepiscopus Neapolitanus, pro sua 
el avita pietate, ac pro pastorali suo munere sollicitus 
cirea curam animarum, et divini cultus augmentum in 
cathedrali ecclesia metropolitana poenitentiariam erexit pro 
absolutione impertienda a culpis, seu casibus ordinario 
specialiter reservatis, illiusque ministerium PP. Barnabitis 
clericis regularibus congregationis S. Pauli commisit, eam- 
que muniri confirmatione apostolica obtinuit; super quo 
orta controversia inter DD. canonicos cathedralis et ipsos 
PP. Barnabitas, et ad Rotam delata, hodie me proponente re- 
solatam fuit, dietam poenitentiariae erectionem sustineri. 

Potestas enim concurrit et justa causa, in quibus va- 
liditas erectionis consistit. Nam ex debito officii ordinario- 
rum nedum archiepiscopus potuit sed praecipuum illius mu- 
nus fuit, deputare viros idoneos pro fidelium confessionibus 
excipiendis et injungendis poenitentiis, quibus peccata sa- 
lubriter curentur, prout cautum est in c. Iníer caetera, 
S. Unde praecipimus, de officio ordin. et notant summi- 
stae, ut Silvester in verbo episcopus, n. 11; et Tabien. 
eodem verbo episcopus, num. 17. Et sacrosancta Synodus 
Tridentina euram hane deputandi sacerdotes apud quos 
Christifideles dolenter confitentes, conscientiae discussionem 
faciant et salutarem medelam pro quibuscumque culpis 
exquirant, districte injunxit episcopis. tam in sess. 23, 
c. 15, quam in sess. 24, c. 6; et c. 8. Immo et usque ab 
ipsis primitivae ecclesiae temporibus constat in hoc sanc- 
torum antistitum potestatem et curam multum vigilasse, 
ut sacrum poenitentiariae officium regeretur a viris inte- 
gritate vitae, ac scientia conspicuis non sine magna autho- 
ritate ac veneratione, ut testatum reliquit post Sozomenum, 
Socr. et Cassiodor, Gomes qni Romanae poenitentiariae fuit 
regens in proaem. ad reg. Cancel. n. 14 et 15; ubi etiam 
observat tempore Marcelli papae I hic Romae quindecim 
eardinales sacrum hoc officium exercuisse. 

Justior autem et urgentior esse non potuit causa pro 
erectione dictae poenitentiariae, quam quae exprimitur in 
litteris erectionis, nimirum zelus salutis animarum et 
incrementum cultus divini, cum inter sancta divinae bo- 
nitatis praesidia .ordinata pro obtinenda Dei indulgentia, 
maxime necessarium sit sacramentum poenitentiae, per 
quam spes vitae reparatur aeternae, et violatum regene- 
rationis donum resarcitur, ut habetur in c. Multiplex, de 
poenit. distinct. 1, plurimumque expedit multos extare sa- 
cerdotes & quibus expiatio omnium culparum etiam reser- 








583 


vatarum recipiatur, et poenitentes salubri satisfactione pur- 
gentur, juxta tradita per Vitalin. in Clem. Dudwm. S extra 
civitates, num. 91 et seq. de sepult. ubi quod numerus 
ministrorum debet statui secundum multitudinem perso- 
narum. Et ecclesias insigniores, qualis est cathedralis Nea- 
politana, in quibus ad divina audienda frequentius congre- 
gantur fideles, utique dece majori ministrorum et opera- 
riorum numero repleri, ad iradita per Archidiac. in c. 
clericis, n. 421, q. 1. Innocent. c. fin. n. 1, post. med, 


de cleric. non resident. Gonzal ad reg. 8, gloss. 37, n. 45, 


Unde et ex justitia causae et ex potestate ordinarii bene 
validitas dictae erectionis poenitentiariae justificatur. 


Sed et in controversiam dictam erectionem revocari mi- - 


nime posse visum fuit Dominis, cum apostolica fuerit auc. 
toritate roborata, per quam sublatus fuit, si quis aderat 
defectus, ad text. in cap. primo et 2 de confirmat. util, 
vel inutili. Abb. cons. 62, num. 4, vers. 2, principaliter, 
lib. IL. Gabr. cons. 183, num. 12, lib. 2. card. Seraphinus 
decis. 1080, num. 6; et in rec. decis. 608, num. 2, p. 3; 
et decis. 292, n. 3, part. 5. Et signanter suppletus fuit 
defectus consensus capituli, quatenus in dictae poeniten- 
tiariae erectione fuisset necessarius, ut per Capic. decis. 
16, n. 5, in fine, et seq. Rota, apud card. Seraph. decis. 
1025, num. 8, et| apud bon. mem. Andr. decis. 54, n. 17; 
et in Vicen capellae, 24 martii 1684, coram R. P. D. meo 
Pirovano. Attenta praesertim clausula swpplentes etc. et 
quod confirmatio emanavit in forma specifica, dum totus 
litterarum erectionis tenor in ipsa conürmatione fuit in- 
sertus, juxia gloss. in c. Pustoralis & praeterra verbo ec 
cería scientia, de offic. deleg. Roman. cons. 327, n. 7, 
in fine. Gabr. cons. 188, n. 13, lib. 2. Bota, decis. 192, 
n. 8, p. 1; et decis. 166, n. 3, p. 5 recent. ita ut perinde 
sit ac si à Papa facia fuisset erectio, ac de novo conces- 
sa; C. Si apostolicae, de praeben. in 6. Curt. jun. cons. 842 
n. 20. Gozadin. cons. 62, n. 15, Gratian. discept. forens. 
c. 982, n. 10. Rota in recent. decis. 192, n. 1, p. I. 

Non obstat, quod in eadem cathedrali ecclesia extet. jam 
poenitentiarius juxta praescriptum s. concilii Tridentini, 
sess. 24, cap. 8, de reform. deputatus; et sic minus ne- 
cessaria videatur novae poenitentiariae erectio. 

Quoniam pro civitate Neapolitana, quae est inter cele- 
briores Italiae, ac populo frequentiores, non est incongruum 
ut plures adsint qui poenitentiarii munus exerceant, cum 
praesertim advenae plurimi ac peregrini terraque marique 
ad eam urbem confluant, quorum interest non ab uno tan- 
tum, sed & pluribus poenitentiariis facile et expedite pro 
eorum culpis veniam consequi posse. Imo opportuna om- 
nino fuit poenitentiariae erectio, quia poenitentiarius ad 
formam concilii electus non habet ex sola vi sui officii 
facultatem absolvendi a casibus reservatis, nisi sibi fuerit 
specialiter commissa, ut consuluit Navar. cons. 50 de poe- 
nit. et post alios Barbosa, de canon. et digni, c. 26, n. 
12. Poenitentiarii autem isti per emum D. card, archie- 
piscopum deputati signanter habent jurisdictionem absol- 


vendi a casibus reservatis. Neque potest conqueri reveren- 


dus canonicus poenitentiarius et capitulum de hujusmodi 
poenitentiariae erectione, dum non inde gravatur ullo onere 
ecclesia, eb ordinarius providet de proprio, et in adjuto- 
rium DD. canonicorum sine incommodi participatione PP. 
Barnabitas deputavit, ut in his terminis monuit Rice. de- 
cis. Neapol. 115 in fine, p. 4; unde pietas et munificentia 
zelantis praesulis omnino fovenda videtur. 

Minus adversatur, quod indecorum sit regulares se im- 
misceri cum presbyteris secularibus et in eadem ecclesia 
ministrare, ad text. in c. Cum causam, post med. ubi glossa 
verb. asino, de elect. quoniam id procedit, ubi ad uni- 


NOMINATION DES CHANOINES. 


584 


versale regimen totius ecclesiae saecularis praeses deputa- 
retur regularis, una cum seculari, cum non deceat homines 
disparis ordinis ac professionis in eodem officio sociari, 
ut habetur in d. c. Cum causam, et ita attenta disposi- 
tione S. Concilii Tridentini explicat Sanchez, super decalog. 
lib. 7, cap. 29, n. 71, 72, et 78 in fine. In casu autem 
praesenti per poenitentiariae erectionem nulla regularibus 
in DD. canonicos seculares datur praelatio, nullave digni- 
tas, titulus, aut participatio jurisdictionis tribuitur in ca- 
pitulum, sed in partem oneris et ministerii poenitentiae 
largiendae tantumodo fuerint assumpti; et hic Bomae in 
Valicana basilica S. Petri, atque in Lateranensi ac S. M. 
Majoris in quibus degunt canonici seculares, compertum 
est regulares poenitentiariae praeesse, ita ut exemplum hoc 
sequi quaelibet alia ecclesia non debeat dedignari, prout 
in simili fuit ponderatum in Valentina juris sedendi. 12 
junii 1634 coram me. 

Nec subsistit obreptio desumpta ex eo quod Papae non 
fuit narratum in civitate Neapolitana extare sacerdotes se- 
culares theologos, qui munus hoc poenitentiariae aeque 
bene potuissent obire. Quoniam non inde pontifex diffici- 
lior fuisset in concedenda Poenitentiaria regularibus, cum 
et in Urbe non desint sacerdotes seculares huic muneri 
apti, et tamen ministerium hoc solis regularibus assignatur, 
unde cessat obreptio, cap. Cwm in litteris, ubi Felin. n. 8, 
de rescript. Cassad. decis. 12, n. 14, de praebendis. Rota, 
decis. 418, n. 1, p. I. rec. cum aliis. Potuitque Papa de 
hoc facillime cogitare, nam personarnm idoneitas in magna 
civitate regulariter praesumitur. Menoc. de praesumpt. 91, 
n. 9. Et lucubrationes ac opera in theologia, ac omni disci- 
plina a canonicis Neapolitanis scientiae praeclaris in lucem 
edita et S. D. N. apprime nota id ipsum abunde testantur, 
sufficitque Papam de hoc potuisse cogitare in genere pro 
subreptivne evitanda. Felin. in c. Nonnulli, n. 18. de re- 
scripts. Rota, decis. 38, n. 3, et decis. 210, num. 3, p. I. 
recent. eti in Mantuana pensionis 4 decembris 1626 
coram me. 

Nec relevat clausula sine alicujus praejudicio in con- 
firmatione apostolica inserta; quia debet intelligi de alio 
praejudicio quam de expresso deputationis regularium pro 
poenitentiaria administranda, ne incontinenti detur con- 
tradictio, et actus confirmationis remaneat inutilis, ut scrip- 
Sit post Imol. cons. 83, n. 57, vers. responde card. Se- 
raphin. decis. 1445, num. 4. Gratian. discept. forens. 
cap. 992, n. 8; et fuit dictum in Vicen capellae 24 mar- 
tii 1634, coram R. P. D. meo Pirovano; et cum, ut supra 
fuit ostensum, capitulum nullum jus circa dictam poeni- 
tentiariae erectionem habeat, non potest in vim clausulae 
praeservativae quidquam praetendere. But. cons. 74, n. 16, 
et 34; et in d. Vicen. capellae coram R. P. D. meo Pi- 
rovano. 

Demum nec adversatur, quod hujusmodi poenitentiaria 
non videtur sustineri posse in praejudicium successorum 
in archiepiscopatu, quoniam auetoritas et confirmatio apos- 
tolica facit illam perpetuam, et quod successores etiam 
afficiab cap. Veniens, glossa et DD. de transact. Ferret. 
cons. 280, num. 2 et fuit dictum in Algaren dismembra- 
tionis 14 novembris 1616 coram bo. mem. Remboldo. 

Et ita, utraque parte informante, resolutum fuit. 


1&. L'installation des chanoines exige—i-elle un 
acte capitulaire ? Faut-il que le chapitre ait été con- 
voqué régulièrement? Quelques chanoines représentant 
le chapitre peuvent-ils mettre en possession ? S'ils re- 
fusent, le candidat a-t-il le droit de prendre posses- 


sion? Ces questions furent traitées dans une décision . 





PT 


585 


Rotale que nous publions plus loin. —— Quoique vrai- 
ment la prise de possession du canonicat doive être 
faite capitulairement, un acte capitulaire n’est pas né- 
cessaire à cet effet. C'est à dire ge'il n’est pas essen- 
tiel de convoquer officiellement le chapitre. Ancharanus, 
Géminien et d'autres savants canonisles croient suffisant 
que la mise en possession soit faite par quelques cha- 
noines représentants du chapitre et en son nom La 
Role a canonisé ce sentiment. — Dans l'espéce ex- 
primée plus loin, le candidat trouve trois chanoines 
à la porte de l'église, et les requiert de le mettre en 
possession. Deux refusent, c’est constaté par acte public; 
mais le troisième procéda à l'installation. La Role se 
prononce pour la validité de cette prise de possession 
par la raison qu'un seul chanoine a le pouvoir de re- 
présenter le chapitre. Voici l'arrét du savant tribunal. 


Narmien. Canonieatus, 28 martii 1642. — Canouicatus 
possessio, quantumvis capienda veniat capitulariter, non 
tamen ad hoc requiritur actus capitularis ; quare suf- 
ficit, quod sit tradita a canonicis nomine capituli, ef sat 
est etiam quod sit unus canonicus, imo si omnes recu- 
sarent eam tradere, potest quoquo modo capi. Canonici, 
quando non dicantur habere justam causam denegandi 
talem possessionem et quando e contra. 

In decisione in hac causa emanata sub die 11 decem- 
bres 1641 resolutum fuerat Joanni Riccio denegandam 
esse manutentionem ex duplici fundamento. Primo quia 
possessio non fuit capitulariter capta, altero et secundo, 
quia capitulum habuit jus.am causam denegandi traditio- 
nem possessionis. Sed concessa desuper nova audientia, hodie 
dixerunt Domini recedendum esse a decisis; quia neutrum 
ex praedictis duobus fundamentis subsistere visum fuit. 

Non primum, quia licet vera sit conclusio quod pos- 
sessio canonicatus in collegiata debeat capitulariter capi 
ex doctrina Innocent. et aliorum in cap. Ex literis, de 
restit. spoliat Etiamsi procedatur de mandato executoris 
apostolici, ut fuit dictum in Meten. canonicatus 4 julii 1618 
eoram bo. me. Pirovano. Attamen ad hunc effectum non 
requiritur actus capitularis, idest quod capitulum fuerit 
legitime convocatum, ut in terminis ita distinguendo fir- 
mant Anchar. n. 1 cap. citat. et Gemin. n. 8, in c. Cum 
in ecclesiis, de praeb. in 6. Sed sufficit quod possessio 
tradita sit a canonicis nomine capituli, et capitulum re- 
praesentantibus, ut dixit in puncto Burat. decis. 522, n. 11 
ubi sic declaratur dicta decisio Meten coram Pirovano. 

Unde cum tribus canonicis qui intervenire poterant 
duo reperti in foribus Ecclesiae licet requisiti possessio- 
nem tradere recusaverint, ut probatur ex publico instru- 
mento, potuit alter possessionem tradere, prout effectualiter 
tradidit, quia etiam in uno canonico potest capitulum 
repraesentari in his casibus, ex allegatis per Rotam in 
decisione 283, per totam coram Puteo, lib. 3. in correct. 
facit text. in l1. Sicut 7 S in decurionibus, ff. quod cu- 
jusque universit. glos. et D.D. in c. Gratwm de postulat, 
praelat. Seraph. decis. 1050, n. 5, et fuit dictum in (o- 
lonien canonicatus S. Ursulae 27 annuarii 1627, coram 
Em. D. Card. Ubaldo. Imo si omnes recusassent, adhuc 
possessio poterat quoquomodo capi, et erat manutenibilis. 
Anch. in cap. Ubi capitulum, de conces. praeb. lib. 6, 
c. 2. Rota dec. n. 28, p. 5 recent. 

Nec minus subsistit secundum, quia capitulum nullam 
habet justam causam denegandi traditionem possessionis, li- 
cet illa desumeretur ex triplici capite indecisione praecedenti, 

Nam primo pro justa causa allegari nequit quod resi- 


NOMINATION DES CHANOINES. 


586 


ghaljo facia ad favorem d. Joannis sit nulla, uti facta 
per Lanrentium provisum Apostolicum infra triennium 
contra formam decreti in ejus provisione appositi. Quia 
hoc respicit potius interesse Datariae, et provisionem 
ipsam quam interesse capituli, et propterea suffragari non 
potest ad effectum impediendi traditionem possessionis pe 
titam in executionem litterarum apostolicarum ; quidquid sit 
quando agitur in petitorio, vel causa allegata respicit in- 
teresse particulare ipsius capituli, ut bene distinguit 
Bota in decis. 55, n. 4 ot 5; et coram Durano inter ejus 
impress. et in decis. 221, n. 3 et 4 coram Papa Gre- 
gorio XV, ubi Adden liti. B et in specie, quod capitu- 
lum non possit se opponere sub praetextu quod litterae 
apostolicae non fuerint justificatae, sed tantum quando 
docet de statuto requirente aliquam qualitatem in persona 
promovenda ad canonicatum, decisum fuit in Melevitana 
coadjutoriae 29 novembris 1624 coram Rmo D. meo Mer- 
lino decano, ubi ad id allegatur alia decisio Pacen puri- 
tatis sanguinis 11 decembris 1609, coram Manzanedo, et 
dicitur revocata contraria decisio quae allegari poterat co- 
ram Blanchetto. 

Secundo. Nec justa causa desumi potest ex eo, quod 
in litteris dictae resignationis non fuerit facta mentio litis 
quae pendebat inter capitulum et Laurentium resignantem, 
quia cum capitulum ageret ad privationem canonieatus 
contra Laurentium eo quod infra annum non curaverat 
promoveri ad sacerdotium, canonicatus non fuerat effectus 
litigiosus, nam lis non erat super canonicatu, sed super 
privatione, ut ex adnot. per glos. in eap. Ubi contra quos, 
nt lite penden. in 6 ; dixit Rota in decis. 67 et decis. 485, 
n. l eoram Puteo, lib. 2; in correct. Paris. de resignat. 


lib. 2, quaest. 3, n. 57 et late fuit firmatum in Romana 


cappellaniae 15 januarii 1620, coram bo. me. Coccino, et 
per consequens mentio litis non fuit necessaria c. 2 ubi 
gloss. verb. fima ut lite pendente, lib. 6. Clem. 1 de 
sequestr. possess. 

Tertio. Et denique justa causa neo deduci potest ex 
eo, quod in supplicatione resignationis fuerit falso narra- 
tum hujusmodi canonicatum nullum habere ordinem sa- 
erum annexum cum tamen contrarium constet ex statuto 
Ecclesiae quo cavetur, ut canonicus non admittatur nisi 
sit sacerdos, vel ejus aetatis ut infra annum ad sacerdotium 
promoveri possit; quia tale statutum, quatenus esset in 
forma probanti, non est attendendum, uti non confirmatum 
a sede Apostolica, prout requiritur dum repugnat juri 
communi. Oldrad. Cons. 259, n. 6. Federic. de Senis, 
cons. 17, per tot. Alex. cons. 106, n. 2, lib. 2. De jure 
enim communi sufficit in ecclesia collegiata aetas 14 an- 
norum. Azor. Instit. moral. cap. 5, quaest. 6, n. 6. Gars. 
de benefic. p. 8, cap. 4, p. 39, quidquid sit in cathedra- 
libus de quibus loquitur concilium Tridentinum. Gonzal. 
ad reg. 8 Cancell gloss, 5, n. 29 et declaravit S. Con- 
gregatu Concilii, ut refert Barbosa de potest. episc. alle- 
gat. 60, n. 71. 

Aliud vero statutum allegatum in die decisionis visum 
fuit Dominis non esse habendum in consideratione: quia 
est alterius ecclesiae et propterea , comprehendere nequit 
casum nostrum. 

Bt ita utraque, etc. 


Dans un prochain article, nous aborderons les ques- 
lions qui n'ont pas été traitées dans celui-ci. Elles se 
rapportent aux maximes les plus délicates concernant 


la prescription légale. | | 
(La suite prochainement) 





587 


PLACEMENT DE CAPITAUX. 


Le compte-courant dans ume banque est-il un dépôt ordisaire ? Peut- 
on le considérer comme un dépôt irrégulier ? Est-ce simplement 
un prêt, mutuum, au sens théologique ? Intérêt des capitaux. Titres 
canoniques qui autorisent l'intérêt. Etablissements ecclésiastiques 
et communautés religieuses. 


Les institutions modernes font naître des questions 
que les anciens théologiens ne purent traiter; ni même 
supposer. Quoi de plus commun aujourd'hui que le 
compte-courant dans les banques publiques et particu- 
lieres! Les sommes déposées dans ces établissements 
se chiffrent par centaines de millions. 

Toute la difficulté réside dans l'intérêt que les 
déposants retirent de leurs capitaux. Si le dépôt dont 
il s'agit n'est autre chose qu'un simple prêt (mutuum) 
les maximes communément admises ne rendent l'intérét 
licite que lorsqu'on a un titre légal. Si c'est un dépót 
irrégulier, ou s'il faut voir là un contrat sut gemeris 
les anciennes maximes concernant le muiwum ou le 
dépôt ne s'appliquent pas à la chose. 

Sous le pontificat de Léon XII, en 1826, la ques- 
tion paraissait vraiment neuve, et obscure. La banque 
des Paschi, à Sienne, recevait les capitaux en compte- 
courant, et servait l'intérêt de quatre pour cent. Les 
établissements ecclésiastiques et les communautés reli- 
gieuses pouvaient-elles en sürelé de conscience déposer 
à la banque les sommes que le gouvernement ne per- 
mettait pas. d'employer à l'acquisition de biens-fonds 
ou de.rentes perpétuelles ? 

Léon XII remit l'affaire à la S. Congrégation des 
évéques et réguliers. La question fut de nouveau traitée 
sous Grégoire XVI, en 1833 et 1835. 

Des cardinaux et des théologiens distingués don- 
nèrent par écrit leur sentiment motivé. D'abord, trois 
cardinaux: 1. Le cardinal Turriozzi, auparavant assesseur 
du Saint-Office. 2. Le cardinal Bertazzoli, qui suivit 
Pie VII à la prison de Savone. 3. Le cardinal Del Drago. 
k. Mgr. Marchetti, secrétaire de la S. Congrégation 
des évêques et réguliers. 5. Mgr. Marini, consulteur 
de la S. Congrégation. 6. Un consulteur de l'ordre 
des Conventuels. 7. Enfin, le P. Gavino Secchi-Murro, 
de l'ordre des Servites. 


I. Le CARDINAL TURRIOZZI. 


Dans le cas proposé, il ne semble pas qu'il y ait 
quelque obstacle à ce que la communauté recourante 
place ses économies de l'année dans le Mont des 
Paschi, c'est à dire à la banque publique de Sienne, 
et en relire le fruit de quatre pour cent que cette 
banque donne. 

Dans l'organisation moderne, celte banque recoil 
l'argent de tout le monde, et, pour le temps qu'elle 
le garde, donne le fruit à quatre pour cent. Le déposant 
peut retirer le capital quand il veut. 

Cette opération ne peut se considérer comme mu- 
tuum, car la banque n'est pas un individu particulier 
qui ait besoin d'un secours pécuniaire et le demande 
à quelqu'un qui puisse le lui fournir sans préjudice pour 


PLACEMENT DE CAPITAUX. 


588 


Ini-méme ; mais c'estle particulier, ou bien une corpo- 
ration qui, pour sa propre commodité dépose, à sa libre 
disposition l'argent, pour s'en prévaloir, quand bon lui 
semble. L'affaire se réduit donc à un contrat de dépôt. 

Si le dépôt était régulier,la banque aurait le droit de 


. réclamer au déposantune indemnité pour l'incommodité de 


la garde, et pour la sécurité du capital. Mais dans l'espèce 
cet argent est confondu avec celui de la banque, qui 
en use à son gró, et supplée par d'autres capitaux au 
retrait du dépôt. C'est, au fond un dépôt irrégulier, 
et, comme tel c'est un contrat essentiellement diffórent 
du mutuum proprement dit, pour lequel on ne peat 
recevoir ni fruit, ni compensation d'aucune sorte. 

Ainsi, le contrat qui intervient entre la banque et 
la communauté religieuse n'étant pas l'opération de 
mutuwm, je crois que rien n'empéche d'autoriser la 
communauté à placer à la banque l'excédant des re- 
cettes et à prendre le fruit établi par le réglement de 
la banque. | 

Du moment que l'opération est simplement un dépôt 
irrégulier, comme je crois, je ne comprends pas qu'on 
soulève la question de commerce. En effet, le dépo- 
sant ne fait pas de négoce, et ne dispose pas. Cela 
est si vrai que le déposant conserve le droit de retirer 
en totalité, ou en partie, la somme déposée. L'argent 
du dépôt devient propriété du dépositaire, qui l'emploie 
d'une facon ou de l'autre, le négocie, on non. Ce 
n’est. pas l'affaire du déposant; on ne peut dire quil 
en dispose, et fait acte de commerce. Je ne trouve 
donc pas de difficulté à concéder l'autorisation qui est 
demandée. | 

Jele crois d'autant moins que je remarque que les 
circonstances empéchent d'employer l'argent à faire des 
acquisitions, le gouvernement ne permellant pas que 
les corporations achètent des immeubles ni de propriété 


équivalente. | 
Je crois utile de faire connaître dans le texte le 


votum du cardinal Turriozzi. 


Nel caso che si propone non sembra che vi sia cosa 
che osti alle monache supplicanti perchè possino collocare 
i sopravvanzi dell'annuale rendita nel Monte cosi detto dei 
Paschi, ossia nella banca pubblica di Siena, e riceverne 
il frutto che la detta banea-dà del 4 per cento. 

Nel sistema, in cui à in oggi questa banca, la mede- 
sima riceve il denaro da chicchesia, e per il tempo che 
lo ritiene dà a chi porta il denaro un frutto al 4 per 
cento; resta poi a chi ha portato denaro la facoltà di ri- 
tirare a suo piacere il capitale. 

Questa operazione non pub dirsi un mwuo, perché la 
banca non è un individuo particolare che abbia necessità 
di un soccorso in denaro che domandi ad alcuno, il quale 
senza suo danno possa somministrarlo; ma à il particolare 
o un corpo, che per suo comodo deposita a sua libera 
disposizione il denaro per valersene, quando gli piaccia. 
L'affare dunque si riduce ad un contratto di deposito. 

Se questo deposito fosse deposito regolare, avrebbe la 
banca il diritto di avere dal deponente un compenso per 
lincomodo e per la custodia e per la sicurezza. Ma nel 
caso che si propone, questo denaro si mischia col denaro 
della banca, e la banca pud usarne a suo arbitrio, sup- 
plendo sempre con altro denaro al ritiro del deposito, che 
il deponente voglia fare; perlochè l'affare si riduce a de- 





589 


posito érregolare. Come tale à un contratio essenzialmento 
diverso del mutwo, nel quale propriamente detto non pud 
percepirsi ne frutto ne compenso di sorte alcuna. 
Essendo dunque il contratto che interviene fra la banca 
ed il monastero un contratto non di mutuo, credo non 
ei sia cosa che osti a permettere al monastero di fare in 
detta banca collocamento degli accennati sopravvanzi e di 
prenderne il frutto stabilito nelle regole della banca. 
Fissato come mi sembra che l'affare si riduca ad un 
deposito irregolare, non comprendo come si possa eccitare 
la questione sull'erogazione che se ne fa alla banca da- 
gli ecclesiastici o luoghi pii circa la negoziazione. Non 
dispone e non negosia il deponente, e cib à tanto vero, 
che pub a suo piacere ritirare la somma depositata o in 
tutto, o in parte come gli aggrada. Passa il denaro del 
deposito irregolare in dominio del depositario, e questi, o 
lo impieghi in una maniera o nell'altra, vi negozii, o non 
vi negozii, non à affare del deponente, ne pub percid dirsi 
che egli ne disponga o faccia il negoziante. Non incontro 
percid difficoltà nell'accordare l'occorrente autorizzazione. 
E tanto più non incontro difficoltà in quanto che os- 
servo che per le sue circostanze, non puo impiegare questo 
denaro in acquisti in modo di realizzarlo ad ogni suo 
bisogno, ed il governo non permette, che i corpi morali 
facciano acquisto di stabili o cosa equiparata ai stabili. 


F. card. Twrriozzi. 


II. AVIS DU CARDINAL BERTAZZOLI. 


Le docte rédacteur du Votum pose pour base que 
le contrat de là communauté de Sienne avec le Mont 
des Paschi, c'est à dire la banque publique n'est pas 
opération de mutuum, mais se restreint à un contral 
de dépôt, qu'il appelle trrégulter. 

Quant à moi, il me semble que cette base fait 
défaut, et je me mets à le prouver. Gabriel Antoine 
dans sa théologie morale, définit le dépôt, comme d ail- 
leurs tous les théologiens et jurisconsultes le définis- 
sent: « Est contractus quo aliquid alteri, custodiendum 
« traditur, et ad hocsuscipitur. (De contract. chap.) » 
ll expose la diversité des dépôts, et les devoirs du 
dépositaire: « Tenentur non uti re deposita sine con- 
« sensu Domini expresso vel tacito, aul saltem pru- 
« denter praesumptio, quia rei usus non est ipsis con- 
« cessus, sed solum commissa custodia. » 1l dit ensuite 
une chose de grande importance pour notre sujet: « Quod 
« si Dominus usum concedat, tunc depositum transit 
« in mutuum, si res deposita sit usu consumptibilis aut 
« alienala. » 

Le B. Alphonse de Liguori, dans la neuvième édition 
de sa théologie morale examinée dans la S. Congré- 
gation qui décida, qu'il ne s'y trouvait aucune chose 
digne de censure, enseigne ceci : , 

« Si le propriétaire autorise l'usage au meinsata- 
citement d'un objet consumable, en ce cas!-le:dépót 
se change en mutuum. C'est le sentimen;"comfrun, 
d'après Lessius, Molina, etc., contr" Hürtad!" tract. 
5, dub. 5, n. 748). Ainsi, selon H6 trie Etitiffitnte 
lorsque le déposant accorde. aù Géps ré Pd de 
argent déposé, le. conf gigi i i i Le 
dépôt se transforme gp; májuum, , Ur, dans le, cas;pro- 
posé, les religieuses d Siena, Yaris, arat, la 
banque, qui le.mêle ayee de sien, .eb en qse:à-.san 


PLACEMENT DE CAPITAUX. 


990. 


gré. Le dépôt devient donc et c'est un vrai contrat 
de prét. 

indépendamment des autorités précitées, voyons-en 
la raison fondée sur la nature du swutuum. On le définit 
communément: « Contractus quo rei alicujus usu con- 
« sumptibilis dominium a mutuante in mutualarium 
« transfertur cum obligatione restituendi eamdem vel 
« similem specie et bonitate. » 

Au sujet de l'argent, S. Thomas enseigne ceci: 
Proprius et principalis pecunie usus est ipsius con- 
sumptio, seu distractio secundum quod in commuta- 
tiones expenditur, et propter haec secundum se esi 
illicitum pro usu pecuniae muluatae accipere pretium 
« quod dicitur usura. (2, 2, qu. 78, art. 1). » Cette 
doctrine est suivie de tous les théologiens et des bons 
légistes. Je l'expliquerai plus loin. 

Revenons au B. Liguori. « Distinguitur a permu- 
tatione, quod in ea reddatur res alterius specie: 
ilem a pignore, hypotheca, deposilo, commodato, et 
locato, quod dominium in iis non transferatur sed 
« usus tantum. » (loc. cit. num. 754). Cette doctrine 
ne rencontre et ne peut rencontrer de diffüculté près 
les théologiens ou des jurisconsultes. Il s'ensuit que le 
prétendu dépôt change de nature, puisque les religieuses 
de Sienne transportent le domaine à la banque. Le 
dépositaire n'est plus tenu de garder l'argent pour 
lé déposant, car il en est maitre; il n'est obligé qu'à 
restituer à toute requéte la somme déposée. La diffé- 
rence entre le dépôt et le prêt disparait donc. Dans 
le dépôt, on garde la chose déposée, jusqu à restitu- 
lion; par conséquent, la translation du domaine na 
pas lieu. Le prêt, au contraire, transfère le domaine. 
Or, dans notre cas, il y a translation de domaine. 
Donc on ne fait pas un dépôt, et c'est un vrai pré. 
Il ne sert le rien de recourir au prétendu dépôt «rq 
gulter, parce que la méme raison subsiste, je,1g-46- 
montre. I9 £ BD » 

Quoique le déposant puisse en quelgug o35.0 er 
au dépositaire l'usage de l'argent dápopé, et quoign'on 
désigne cela sous le nom de dfpól;irgáguliery en Jéar- 
lité le déposant fait un véritable pré, pono nn, dépét 
proprement dit, parce quiifar@ent P «e9hsupAgoopar 

l'usage, comme dit $, Ehomasiatpa, ognséquent,; ii 
n'est pas possible, de,Jg gensumer sans que dei dépor- 
sant transfère, gon, domaine, qu déppsidaieyu De: diy, sit 
que le dépàt. ipréguliers n esl quum qéndkidet no ?i9pt 
un vrai, prót,i Remarque; hie qug Ip, pentqutc;dg.sienae 
méle, J;aygent déposé avec, dg» sien. i98. Syoeb sp l'an 
de chaque dépósant. Donc les agligieuses. cannaissent 
19 Raeptent ce: mflangg, «qui; egt un.signaiglunp preuve 
Avidepie..que,.Ja hante, acquiest| Ko dermaing:de, edt 
(Age, Quoiguielledniweestiwer.netdrgenb on amita, 
Gel ieempçhe, pas ,gn^alle;imait sequis le domaine 
de. Kergent quid este tout sb. inotkde a lo viob 
o» mant pressé, jusquhdiévideasp que; le; prétend 
dépôt régulier est. un. wrai-prêl,-ilifeul. appliquek les 
-prineipes 4dg;,0q €omtrato ufo rz toutileo-droit, prohibe,ide 
reagypir triapetussutwn un; fret anmeliiel bula shine 
dhqge; guae. sit; pelam mesimalidia nb. slider! que 
Jes religieuses ne geaventepiconsnienss peneaxaips qpiatgp - 
Beunieenii, ai, aujne«cbosecipwoprik ,odyudassw rds rea- 


RS R ARA 


= RS 


591 


pital déposé ou prêté, ni annuellement, ni lors de la res- 
titution du capital. 

- On objecte « que la banque de Sienne n'est pas 
un individu particulier, qui ait besoin d'argent, ou le 
demande: mais que c'est le particulier, la corporation, qui 
pour sa commodité dépose à sa libre disposition l'argent, 
pour s'en servir quand il veut. L'opération se restreint 
donc à un contrat de dépót ». Voilà ce que dit l'auteur 
du Votum. 

Il est nécessaire de bien éclaircir les idées. Ad- 
mettons que la banque n'a pas besoin d'argent et qu'elle 


n'en demande pas. Admettons aussi que les religieuses - 


donnent sponianément leur argent à la banque pour 
leur propre commodité. La question n'est pas là. Toute 
la question consiste à voir si les déposantes transfèrent 
ou non le domaine à la banque et à ses sociétaires. 
Si la iránslation.n'a pas lieu, la banque n'est tenue 
qu'à la garde de l'argent; s'il se perd sans qu'il y ait 
de sa faute, les déposantes subissent cette perte. D'autre 
part, si le domaine est transféré, le contrat revêt la 
nature de prét, comme nous l'avons prouvé. La justice 
ou l'injustice de ce contrat, sa nature et la distinction 
essentielle entre le prét et le dépót ne se mesurent pas 
‘d’après les besoins de la banque qui reçoit l'argent ni 
d’après la spontanéité des déposantes qui le donnent. 
Cela peut regarder les règles de la charité et de la 
justice; pour le soumettre aux lois de la juslice, et en 
fixer la nature, il faut s'assurer sil transfère ou non 
le domaine à la banque, de facon à pouvoir dire: Quod 
er meo fiat tuum, et à prendre la nature du prèt. Au 
résumé, la banque ne demande pas l'argent, les dépo- 
santes l'offrent spontanément à la banque; mais comme 
le contrat à pour effet de transférer le domaine, la 
banque et les déposantes font un vrai contrat de prêt. 
Or, S. Thomas enseigne: « Dicendum quod accipere 
« usuram pro pecunia mutuata est secundum se injustum: 
« quia venditur id quod non est vendibile, per quod 
« manifeste inaequalitas constituitur, quae justitiae con- 
« trariatur. » Les déposantes ne peuvent alléguer les 
litres lucri cessantis, ou damn: emergentis ; elles ne peu- 
vent entrer en part du péril que la banque pourrait 
encourir dans la négociation, ou l'emploi de l'argent; 
car cela leur est défendu. Si elles prétendaient rece- 
voir cinq pour cent à raison des périls de faillite qui 
8e rencontrent fréquemment dans les banques, cela ne 
servirait de rien, parce que c'est un danger intrinsèque 
du contrat, lequel ne fournit pas un litre au préteur 
pour recevoir quelque chose ultra sortem, d’après le 
sentiment trés-commun. | 

Je ne puis donc conseiller au Saint-Père d'approuver 
le contrat tel qu'on l'expose. J'adopte ce respectueux 
sentiment, en réfléchissant, en outre, que tout chrétien 
et encore plus, les ecclésiastiques et les religieuses 
doivent s'abstenir de tout contrat manifestement injuste, 
et de tout autre qui ait quelque apparence d'injustice 
et dont les séculiers puissent se scandaliser. IL parait 
que cela s'est produil à Sienne, oü certaines gens sur- 
veillent de prés tout ce que font les communautés. 

Jésus-Christ commande clairement de s'abstenir de 
toute apparence de mal. Quand méme le caractère ou- 
verlement usuraire du contrat ne serait pas démontrée, 


PLACEMENT DE CAPITAUX. 


592 


on ne pourra jamais éviter l'apparence du mal, l'oc- 
casion de scandale pour les esprits faibles. Il me semble 
que la sagesse et la dignité du Saint-Père doivent le 
détourner de l'approbation. Les religieuses se soumet- 
tront dés qu'on leur fera comprendre avec toute la 
prudence voulue le danger de l'offense de Dieu, qui 
les récompensera prompiement de leur obéissance et 
résignation, en leur fournissant d'autres moyens d'exis- 
lence pour le présent et l'avenir. 

Je soumets tout à la décision très éclairée et très 
autorisée du Saint-Pére. 

Quoique ce qu'on vient de lire soit la traduction 
littérale du Votum du cardinal Bertazzoli, je crois de- 
voir en donner le texte italien. 

Il dotto estensore del voto pianta per base che il con- 
tratto delle raonache di Siena col Monte cosi detto dei 
Paschi, ossia della Banca pubblica di Siena non è un 
mutuo, ma si riduce ad un contratto di deposito, che egli 
chiama irregolare. 

. À me sembra che questa base non sussista, e mi ac- 
cingo a provarlo. Il P. Gabriele Antoine nella sua teolo- 
gia morale, dopo aver definito il deposito in questa ma- 
niera comune a tuttiiteologi e legisti: « Est contractus 
« quo aliquid alteri custodiendum traditur, et ad hoc su- 
« scipitur. » Tract. de contract. cap. 4, de Deposito; e 
dopo aver spiegato la diversità di depositi e le obbliga- 
zioni dei depositari, a! n. 2 insegnando che i depositari : 
« tenentur non uti re deposita sine consensu Domini ex- 
« presso vel tacito, aut saltem prudenter praesumpto, quia 
« rei usus non est ipsis concessus, sed solum commissa 
« custodia, » viene poi a fare questo caso molto notabile 
al nostro proposito: « Quod si Dominus usum concedat, 
« tunc depositum transit in mutuum, si res deposita sit 
« usu consumptibilis aut alienata. » 

Il B. Alfonso di Ligorio nella nona edizione della sua 
teologia morale esaminata dalla S. C. la quale decise non 
trovarsi in essa cosa alcwna degna di censura (lib. 3, 
tract. 5 de septimo praecepto Decalogi, dub. 5, n. 748, 
in fine) cosi c’insegna: « Quando autem Dominus con- 
« cesserit usum rei consumplibilis, saltem tacite; tunc 
« depositum transit in mutuum ex communi cum Lessio 
« Mol. ete., contra Hurt. saltem quando depositarius re 
« aequaliter utitur ex consensu Domini. » Dunque non 
80lo secondo l'Antoine ed il Beato Ligorio, ma ancora 
giusta la comune sentenza dei teologi moralisti e cano- 
nisti, tra quali vi sono il Lessio, ed il Molina citati dal 
B. Ligorio, qualora il deponente padrone del denaro con- 
cede al depositario l'uso del suo denaro depositato, il con- 
tratto cangia la natura di deposito in quella di mutuo. 
Ora nel caso proposto le monache di Siena danno questo 
denaro alla banca, la quale lo mischia col suo, e se ne 
serve ad arbitrio; dunque questo deposito diviene, anzi 
è un vero contratto di mutuo. 

Oltre le autorità qui sopra allegate, procuriamo di 
esporne brevemente la ragione tratta dalla natura del 
mutuo, che si definisce communemente: « Contractus quo 
« rei alicujus usu consumptibilis dominium a mutnante 
« in mutuatarium transfertur cum obligatione restituendi 
eamdem vel similem specie et bonitate. » 

Riguardo al denaro insegna S. Tommaso che « pro- 
prius et principalis pecuniae usus est ipsius consumptio, 
seu distractio secundum quod in commutationes expen- 
ditur, et praeter haec secundum se est illicitum pro 
usu pecuniae muluatae accipere pretium, quod dicitur 
usura (2, 2, qu. 78, a. 1.) » Questa dottrina segulta 


* 


4 A À ^ A 


593 


dai teologi, e dai retti legisti si spiegherà in progresso 
più diffusamente. 

Torniamo al B. Ligorio: « Distioguitur (com' esso 
nola nel citato lib..5, dub. 6, n. 754) a permutatione, 
« quod in ea reddatur res alterius speciei, item a pignore, 
« hypotheca, deposito, commodato et locato, quod domi- 
« nium in iis non transferatur sed usus tantum. » Questa 
dottrina non incontra e non pub incontrare alcnna dif- 
ficoltà nè presso i teologi, nè presso i legali. Da cib ne 
segue che trasferendosi il dominio nel nostro caso dalle 
monache di Siena nella banca, il supposto deposito muta 
natura, e non è più obbligato il depositario a custodire 
a pro del deponente il-denaro depositato. poichè n'à il 
padrone, ma a restituire ad ogni richiesta delle monache 
la somma afídata. Eeco tolta la differenza tra il deposito 
eil mutuo. Nel deposito si ricerca la custodia della cosa 
depositata sino alla restituzione, e percid viene esclusa la 
translazione di dominio; nel mutuo si trasferisce il do- 
minio. Ora qui nel nostro caso si trasferisce il dominio. 
Dunque non si fa un deposito ma un vero mutuo. Nó 
giova di ricorrere al cosi detto deposito irregolare, poiché 
torna la stessa ragione e lo dimostro. 

Sebbene il deponente possa in qualche caso concedere 
al depositario l'uso del denaro depositato, e in questo 
senso si voglia chiamare deposito irregolare, pure il de- 
ponente nel concedere l'uso del detto denaro al depositario 
non fa un deposito propriamente detto, ma un vero mutuo, 
trattandosi del denaro cho si consuma coll'uso, come ab- 
biam veduto con S. Tommaso, e che in conseguenza non 
si pub consumare senza che il deponente trasferisca il suo 
dominio nel depositario; e quindi questo deposito irrego- 
lare à un deposito di solo nome, ed un vero mutuo, Si 
noli per un di piü, che la Banca di Siena mischia, sciente 
et consentiente ogni deponente il denaro depositato col 
guo. Dunque le monache sanno ed acconsentono à quesia 
mescolanza, la quale à un segno ed à una prova evidente 
del dominio di detto denaro acquistato dalla Banca; e seb- 
bene ess& abbia o questo o altro denaro da restituire, cio 
non toglie che ella non abbia acquistato il dominio del 
denaro affidatogli. 

Provato evidentemenie che questo deposito irregolare 
è un vero mutuo, conviene ragionare di lui coi principj 
del mutuo. Quindi essendo proibito da ogmi diritto rice- 
vere dal mutuo vi ipsius mutui un trutto annuo, o qua- 
lunque altra cosà, qwae si pretio aeslimabilis, ne segue 
che le monache pel citato contrabto non potranno in co- 
scienza percepire ne il 4 per cento, ne qualunque altra 
cosa, 0 prezzo sopra la sorte depositata o mutuata nè an- 
nualmente, n? alla restituzione della sorte. 


Si oppone « che la Banca di Siena non è un indi- 


viduo particolare che abbia necessità di un soccorso in 
denaro, che domandi ad alcuno, il quale senza suo danno 
possa somministrarlo, ma è il particolare, o un corpo che 
per suo comodo deposita a sua libera disposizione il de- 


naro per valereene quando gli piaccia. L'affare dunque si. 


riduce ad un contratto di deposito. » Sin qui l'autore 
del Voto. 

È necessario di chiarire. bene le idee. Si conceda pure 
che la Banca non dimandi questo denaro, e ch'ella non 
abbia la necessità di soccorso in denaro. Si conceda che 
le monache spontaneamente per loro oomodo diano alla 
Banca la somma di denaro. Sopra questo non si fa ques- 
tione. Tutta la questione consiste nel cercare, se le mo- 
Dache deponenti trasferiscono il dominio nella Banca, ossia 
negl'interessati in quella, oppure non lo trasferiscono. Se 
Don lo trasferiscono, allora la Banca à obbligata alla sola 


19° séris. 


PLACEMENT DE CAPITAUX. 


594 


custodia, e perendo il denaro depositato senza colpa, al- 


meno del lato della banca, perirebbe per le monache, Se 


poi si trasferisce il dominio (come confessasi accadere nel 
caso proposto) ne segue che il contratto veste la natura 
di mutuo, come abbiamo già provato. La giustizia o in- 
giustizia di questo contratto, cosi pure la sua natura e la 
distinzione sostanziale tra il mutuo e il deposito non si 
misura dai bisogni della Banca, che riceve il denaro, ne 
dalla spontaneità delle monache, che lo danno. Questa potrà 
appartenere alle regole della carità, e della prudenza, ma 
per sottoporlo alle leggi della giustizia, e per conoscerne 
la natura, conviene accertarsi se in questo contratto si 
irasferisca o nd il dominio dalle monache nella Banca, 
cosi che di questo contratto si possa dire: Quod ex meo 
fia twwm, e perció si oostituisca la natura del mutuo. 
In somma Ja Banca non dimanda questo denaro, le mo- 
nache spontaneamente lo esibiscono alla Banca, ma inter- 
venendo nel contratto la traslazione del dominio, la Banca 
e le monache fanno un vero contratto di mutuo, sul quale 
cos) insegna il citato S. Tommaso: « Dicendum quod ac- 
« cipere usuram pro pecunia mutuata est secundum se in- 
« justum; quia venditur id, quod non est, per quod ma- 
« nifeste inaequalitas constituitur, quae justitiae contra- 
« riatur. » N? le dette monache possono allegare i noti 
titoli estrinseci di lucro cessante, o di danno emergente, 
ne possono venire a parte del pericolo, che potrebbe soffrir 
la Banca nella negoziazione, o impiego del denaro, poiché 
questa à loro proibita. Che se pretendessero di ricevere il 
9 per cento a cagione dei pericoli di fallimento, il quale 
tante volte accade nelle Banche, cid loro niente giova, 
mercechè à pericolo intrinseco al contratto, e giusta la 
comunissima sentenza, non dà titolo al mutuante di rice- 
vere cosa alcuna «lira sortem. 

Io percid non posso consigliare il S. Padro ad appro- 
vare quesio contratto cosi esposto, e mi appiglio a questo 
mio rispettoso divisamento, nel riflesso ancora che ad ogni 
cristiano, e molto più in modo speciale agli ecclesiastici 
ed alle monache à comandato di astenersi da ogni con- 
tratto che non solo sia ingiusto manifestamente ma ancora 


-8ppia apparenza d'ingiustizia e da cui possano prendere 


scandalo i secolari (il che traspare avvenuto in Siena at- 
lese le concertazioni ivi nate) e avviene frequentemente 
nelle persone che indagano tutti i portamenti dei monasteri, 

chiaro il precetto di Gesü Cristo: Ab omni specie 
mali abstinele vos. 

Ora quand'anche non si fosse provato in questo con- 
tratto la manifesta usura, non si potrà perd mai salvare 
da un'apparenza di male, da un occasione di scandalo ai 
pusilli, e quindi sembrami molto confaciente alla dignità 
e saviezza del S. Padre l'astenersi dell'approvare questo 
contratto. Le monache, alle quali si potranno far sentire 
prudentemente almeno i pericoli dell'offesa di Dio, si preg- 
gieranno di ubidire; e Iddio in premio della loro ubbi- 
dienza, e rassegnazione, concederà loro altri mezzi di sus- 
sistenza, onde far fronte ai bisogni, che potranno incon- 
trare e al presente e in avvenire. 

"Tutto io sottopongo all'illuminatissimo, e autorevolis- 
simo oracolo della Santità di N. Signore. — F. card. BER- 
TAZZOLI. 


III. Mat. MARCHRTTI. 


Mgr. Marchetti, secrélaire de la $. Congrégation 
des évêques et réguliers soumit à Léon XII, le votum 
du cardinal Turriozzi et celui du cardinal -Bertazzoli. 
ll voulut y joindre son sentiment particulier comme 


38 





595 


théologien, et opina qu'il y avait lieu d'approuver de 


semblables contrats en Toscane. 

Si les banques, dit-il, sont considérées comme des 
Monts, à la disposition du gouvernement, le fruit est 
perçu à l'instar des autres titres de la dette publique. 

Si ce sont des caisses de débit et de crédit public, 
on perçoit le fruit des capitaux hypothéqués. 

Supposé que ce soient des Monts pour gage dé- 
pendant d'une administration particulière, le fruit est 
donné et reçu pour le soulagement des pauvres et des 
corporations qui dans la législation actuelle, n’ont pas 
d'autre moyen d'employer leurs capitaux. | 

C’est pourquoi Léon XII accueillit la demande des 
religieuses, qui sollicitaient l'autorisation de placer en- 
viron trois mille ducats à la banque des Paschi. Le 
rescrit pontifical fut rendu comme suit: Arbitrio ordi- 
nari pro stipulatione. contractus, juxta. votum Emi 
Turriozzi, attentis et perdurantibus. actualibus circum- 
stantits. | 

Ce rescrit, quoique signé par-le cardinal préfet et 
par le secrétaire, ne fut jamais livré aux recourants ; 
je ne sais par quel motif il demeura en original dans 
le dossier. 

Malgré cela, les administrateurs du couvent de 
Sienne continuérent de placer des capitaux à la banque 
des Paschi, qui donnait cinq pour cent d'intérét. Comme 
ils eurent toujours des doutes sur la licéité de l'opé- 
ration, ils s’adressèrent à Grégoire XVI, en 1831, pour 
avoir l'approbation des placements effectués depuis 1826 
et l'autorisation d'en faire d'autres dans l'avenir. 

La S. Congrégation des évéques et réguliers, le 3 
jujn 1831, accorda l'indult suivent : Arbitrio ordinarii 
pro sanatione. contractuum initorum ab anno 1826 usqne 
ad praesens, attentis et perdurantibus «isdem. circum- 
stantits. Quant à l'autorisation de faire de nouveaux 
. eontrats, il fut rópondu, le méme jour, mais par rescrit 


séparé: Oratores supplicent in casibus. particularibus. 


La question de principe demeura entière. 

Cependant Grégoire XVI, en autorisant la ratifica- 
ion des contrats, manifesta clairement au cardinal 
préfet qu'il n'était pas pleinement satisfait des maxi- 
mes adoptées. Une supplique des religieuses.pour obtenir 
la permission de placer trois cents ducats à la banque 
ayant été portée à l'audience du 8 mars 1833, Gré- 
goire XVI prescrivit d'examiner de nouveau la question 
dans la pleine congrógation, et nomina le cardinal Del 
Drago ponent de cette affaire. 


IV. LE CARDINAL DEL DnaGco. 


L'affaire fut traitée dans la pleine congrégation des 
évêques et réguliers qui fut tenue le 12 juillet 1833. 
Le cardinal Del Drago se renferma dans le fait. 

Les religieuses, dit-il, ne sont pas libres de placer 
ou non leurs fonds à la banque. Elles ont un adminis- 
trateur nommé par le gouvernement, auquel il rend 
ses comptes. Lorsqu'on réalise des économies, il les 
porte à la banque, sans prévenir les religieuses. S'il 
laissait les fonds improductifs, il recevrait des reproches 
du côté du gouvernement. Le Mont des Paschi, sans 
être strichement un Mont de piété, prête sur gages, 


PLACEMENT DE CAPITAUX. 


596 


et par là empêche l'usure. Le versement des.fonds à i 
banque a lieu sans aucun acte ; on se borne à l'en- 
registrer, et l'on donne un reçu. D'autre part, les re- 
ligieuses n'ont pas le pouvoir d'acheter des immeubles, 
la loi de Toscane le défend absolument. La banque est 
placée sous la surveillance du gouvernement ; les pre. 
mières familles de la ville, qui en ont la gestion, don- 
nent hypothèque sur leurs biens en garantie de l'admi- 
nistration. 

L'exposé des faits et les renseignements transmis 
par l'archevéque de Sienne semblent prouver suffisam- 
ment que les religieuses peuverK tranquilliser leurs con- 
sciences, soit parce que la somme de 300 écus que 
l'administrateur porte à la banque est modique, soit 
parce qu'il ne se fait pas d'acte entre la communauté 
et le Mont des Paschi. Le Saint-Siége n'a donc ps 
besoin d'aecorder une autorisation publique pour la 
perception des fruits. « Je serais d'avis, conclut le cardi- 
nal Del Drago, d'aecorder à Mgr. l'archevéque par lettre 
particuliére les pouvoirs opportuns pour tranquilliser 
les religieuses et les engager à se laisser régler par 
l'administrateur. » 


Torna a discutersi in questa S. C. per disposizione 8 - 
vrana una supplica delle monache di Siena, colla que 
domandano a quiete di loro coscienza di poter rinvestire nel 
cosi detto Monte dei Paschi la somma di scudi 300 pn- 
veniente dai sopravanzi ete. Consimile supplica avvanza- 
rono già quelle monache fin dall'anno 1826 per la san 
zione e convalidazione dei depositi fatti in detto Monte, 
onde poter con quiete di coscienza percepire i frutti che 
detto Monte somministra a coloro che ivi pongono il de- 
naro, e dietro favorevolissime informazioni di Mons. Ar 
civescovo venne sanato qualunque diffetto ed abilitate a - 
poterne percepire i frutti, Diversi perd furono nella piens 
Congregazione i sentimenti, stanti i Voti dei due efti por- 
porati in questa causa Turriozzi e Bertazzoli di ch. me: 
de'quali il primo era di parere doversi dare la facol 
all'ordinario non solo per sanare tuttocid che era stato fatio 
ma per dispensare ancora sul tratto avvenire. Ripugnarà 
perd altamente il secondo non doversi cib accordare in al- 
cun modo, per l'avvenire, motivo per cui Sua Sani 
(Leone XII) fu di parere rescriversi che Mons. Arcivescor 
ricorresse nei casi particolari. Una di queste appunto é 
l'istanza che oggi si riferisce. | 

Non entrerd io nella gran questione che si agita fr - 
Teologi circa il dare denaro a frutto, quali e quante € - 
costanze debbonsi concorrere per poter lecitamente peree- - 
pirne i frutti, non sembrandomi cid necessario pel cas 
particolare delle monache oratrici. Imperrocchè basta co - 
sultare il voto dell'Emo Turriozzi già stato assessore della | 
S. Congregazione dell’ Universale Inquisizione , nel quale | 
era di parere favorevole, e le ragioni addotte dal medesimo 
furono tali che Mons. Marchetti allora segretario di questa 
S. Congregazione pienamente convenne nel medesimo SP 
timento: prove più convincenti ci somministrerebbe la S.C. - 
dell'Universale Inquisizione che consultata su tal partico- | 
lare, ha risposto sempre non -doversi inquietare le OC". 
scienze. Finalmente si avrebbe una prova di fatto eoll ere 
zione dei nuovi consolidati, nella stessa Roma, ove il E | 
verno da un frutto del 5 per eento a tutti quei aoquistan? 
le correspettive cartelle di conslidato. j 

A sciogliere la questione di Siena se le monaohe o: 
gino o no porre il denaro in detto Monte, à necessario 8 l 
bilire per base che non è in facoltà delle medesime 

















597 


darlo, o non darlo, poiché esse hanno an amministratore 
al monastero che viene nominato dal governo, e al me- 
desimo rende conto dell'amministrazione, e questi allorchè 
ntrovasi dei sopravvanri li deposita in detto Monte senza 
la minima intelligenza delle monache, come risulta dalle 
informazioni di Mons. Arcivescovo, e piü chiaramente an- 
cora da una sua lettera dei 29 maggio p.p. dove cosi 
s' esprime: « L'operaio ossia deputato dal governo all'am- 
ministrazione del convento non sapendo come impiegaro 
(avendo già detto nelle sue informazioni che le corpora- 
zioni religiose sono considerate come corpi morti) altri- 
menti con sicurezza , con vantaggio, e senza rischio gli 
avanzi che si fanno dalle monache, impiega questi avanzi 
nel pubblico Monte de’ Paschi; qui dunque à da notarsi 
che se si impiegano in tal guisa i danari, non à propria- 
mente affare delle Monache ma è affare dell'operaio al quale 
(si noti bene) le religiose non possono contradire avendo 
egli dal governo tutto il braccio per agire liberamente. 
Più quest'operaio à responsabile al governo stesso delle sue 
operazioni, dovendo annualmente renderne conto; onde se 
non facesse fruitare i beni, ossia avanzi delle monache, 
potrebbe averne un rimprovero dal superiore, dal go- 
verno. Il frutto che oggi paga il Monte non eccede il 4 
per cento; e perció à discretissimo. Questo Monte sebbene 
non abbia ragione di vero Monte di Pietà, è molto utile 
alla publica morale, perchè vi si impegnano argenti, gioie etc, 
troncando la strada in più casi alle usure etc. Nel dare il 
denaro a detto Monte non si fà verun istromento, sol- 
tanto si accennano le partite neilibri e da quel reale uf- 
ficio si rilascia un riscontro della ricevuta somma. » Fin 
qui Mons. Árcivescovo nella citata lettera. D'altronde non 
potendo le dette monache (come rilevasi da altra informa- 
zione dell'anno 1826 ) effettuare anche volendo contratti 
delle mani morte che in Toscana inabilitano a simili 
contratti tutti i corpi morali ecclesiastici e tutti gl'Istituti 
regolari, e tutt'i luoghi Pii, come l'inabilitano indistin- 
tamente e a qualunque acquisto sia per titolo oneroso. 
Una prova ne somministra lo stesso monastero; allorchè 
la superiora procedette alla allivellazione di tutti i beni 


di campagna al delito monastero spettanti, cosi esigendo 


levidente utilità del medesimo, fu a tal contratto auto- 
rizzato coll'esplieità e resolutiva condizione, che il ritratto 
tutio, compreso anche il Laudemio, dovesse essere im- 
piegato nel sopracitato Monte de’ Paschi per l'annua cor- 
responsione del 5 per cento « come era in allora. » Questa 
Banca poi o Monte di Pietà à tutelata dalle leggi a sor- 
veglianza del governo stesso, essendo affidata alle pri- 
marie famiglie di detta città coll’obbligo di vincolare i 
loro beni stessi per la sicurezza dell'amministrazione. 

Dal fin qui esposto ed altro che dalle informazioni e 
suppliche di Mons. Arcivescovo potrebbe addursi, sembra 
su fficientemente provato, che possano quelle madri essere 
quietate nella loro coscienza si per la tenue somma di 
seudi 300 che ha il loro amministratore ha posta in detta 
Banea; si ancora perché non stipolandosi alcun contratto 
fra le monache e il detto Monte de’ Paschi, non va la 
S. Sede publicamente ad autorizzare se sia o nù lecita la 
percezione dei frutti. Onde sarei di parere che con lettera 
particolare venissero date. a Mons. Arcivescovo le facoltà 
opportune perché tranquillizzasse quelle madri religiose 
a lasciarsi regolare dall'amministratore. 

Tal à il debol sentimento che in tutto e per tutto 
sottopongo gli elevati lumi dell' E. V. Rma. — A. card. 
DEL Drago, 


La S. Congrégation adopta le sentiment du cardi- 


PLACEMENT DE CAPITAUX. 





598 


nal: Scribatur archiepiscopo juzta votum eminentissimi 
ponentis. Mais ni ce décret ni les autorisations accor- 
dées de 1826 à 1831, ne suflirent pour tranquilliser 
l'archevéque. Les administrateurs du séminaire ayant 
placé dix mille livres à la banque, à quatre pour 
ceni, le prélat demanda iustamment la décision for- 
melle de l'affaire. 

Trois consulteurs de la S. Congrégation furent in- 
vités à donner leur avis. 


V. SENTIMENT LE MGR. MAXZINI. 


Le savant jurisconsulte souscrivit à la thèse du car- 
dinal Bertazzoli ; d'autre part, il fit valoir, pour justi- 
fier le placement des fonds le titre lucri cessantis sur 
lequel son éminence avait glissé légèrement pour ne 
pas dire qu'elle ne voulut pas y avoir égard. 

L'empereur Justinien, dans ses institutions, définit 
le dépót, comme suit: « Depositum est contractus, 
« quo res alteri custodienda traditur ea lege ut quando- 
« cumque restituatur eadem in specie. » 5i on dépose 
de l'argent afin que le dépositaire s'en serve, il n'est 
plus vrai que la chose soit donnée pour être gardée, 
ni que l'on doive la restituer dans ia méme espèce. 


Que devient donc ce contrat? C'est un dépôt irrégu- . 


lier, répond le cardinal Turriozzi. Ce serait parfait si 
ce n'était lexpresse volonté du déposant que le dé- 
positaire se servani de l'argent déposé se l'approprie 
et se constitue débiteur du tantumdem. Cette distinction 
est bien expliquée par Voet, commentaire sur le Di- 
geste. Les termes ordinaires du dépót sont dépassés, 
parce que le domaine de la chose déposée passe au 
dépositaire, et se change en créance. Ulpien dit que 
toute l'opération devient un prêt lorsqu'on convient 
expressément que lé dépositaire peut user de l'argent 
déposé. | 

Tant les commentateurs du droit civil que les in- 
terprètes du droit canonique s'accordent à reconnaitre 
que la translation du domaine de l'objet déposé aux 
mains du dépositaire forme la ligne de démarcation 
entre le mutuum et le simple dépôt. Ainsi, Donnel, 
Voet, Perezius, Reiffenstuel etc. La Rote a reconnu 
ces principes; on peut consulter la décision 102, 
Recentiores, partie 2. 

Appliquons ces principes à notre cas. Qu'on l'ap- 
pelle dépôt irrégulier, ou mutuum, la conclusion est 
la méme si l'on reconnaît que le contrat n'a pas la 
substance du dépót mais celle du mutuum et qu'il est 
soumis à ses règles. 

Dans la seconde partie du Votum, Mgr. Marini 
traite avec soin la question relative au lucrum cessans, 
titre légitime, extrinséque, pour recevoir l'indemnité. 

Les anciens canons ont formulé le principe fonda- 
mental : « Quum ratio et usus obtineat neminem cui 
« non vult, conira utilitatem et rationem cogi de pro- 
« prio facere beneficium, potest igitur quivis in prae— 
« slando beneficio consulere suae indemnitati, quum 


» 


« non deceat quemquam ex liberalitate sua periclitari. - 


« (Décret de Gratien, cause 10, question 2, chap. Àj). » 
L'indemnité n'est pas l'usure, parce ce n'est que 
le remboursement de ce qu'on perd ou de ce qu'on 





599 


ne gagne pas en prêlant à autrui. Les canonistes ran- 
gent lucrum cessans parmi les titres qui justifient dans 
je prêt la perception de quelque chose, au desus du 
‘ principal. 

JL suffit d'appliquer ces principes à l'espèce pour 
voir que tout concourt à juslifier les contrats entre 
les établissements religieux et le Mont des Paschi. La 
cessation du luere est certaine, parce que les fonds 
des communautés seraient employés à des acquisitions 
productives, si le gouvernement n'y mettait obstacle. 
D'autre part, les lois du pays autorisent un fruit mo- 
déré, dans les conventions pécuniaires. 

Le droit romain admettait l'indemnité pour cessa- 
tion de lucere: « Damnum enim pali videtur, qui com- 
inodum amittit. » 


I. À quale specie di contratto appartenga ilrinvesti- 
mento del denaro che si fa nella Banca de’ Paschi ? 

La ch. me. del card. Turriozzi, nel dare il parere sulla 
questione, diee che à un deposito irregolare e non un mutuo, 
e che non poteano applicarsi le leggi del contratto di 
mutuo. À giudicare se sia fondata in diritto questa opi- 
nione, o se, sia da preferirsi l’altra espressa in proposito 
dal card. Bertazzoli che riconobbe nelle transazioni che 
sieguono nei depositi che si fanno nel Monte, un mutuo 
. vero e reale, chiameremo alla memoria la definizione che 
del deposito ci danno concordi la legge civile, e.la cano- 
nica. Ecco l'imperatore Ginstiniano nelle Istituzioni, al 
S. pen. quibus mod. re contrahitur obl. « Depositum est 
« contractus, quo res alteri custodienda traditur ea lege ut 
.« quandoeumque restituatur eadem in specie. » e pedis- 
sequamente a questa definizione i canonisti, ciob il Pi- 
ring, al titolo 14 del lib. 3: « Depositum est contractus, 
« quo aliquid alieui custodiendum traditur sine mercede, 
« ut integrum restituatur. » E più eompletamente lo 
Sehmalgrueber, alla parte 2, titolo 16: « Depositum est 
« contractus realis nominatus, juris gentium, bonae fidei 
« quo res alicui gratis custodienda traditur, ea lege ut 
« eadem in specie ad deponentis arbitrium restituatur. » 

Ora se nel deposito, ad custodiendum traditur res, 
e deve restituirsi « eadem in specie » à chiaro che, se si 
deposita danaro perché il depositario ne usi, ne si veri- 
fica che la cosa si dia per modum custodiae; ne si verifica 
che si restituisca eadem in specie, e quindi non à più de- 
posito. Che cosa diverrà allora questo contratto? Deposito 
irregolare, dice il card. Tarriozzi, e bene direbbe se non 
vi fosse la espressa volontà nel deponente che il depo- 
sitario servendosi. del denaro depositato lo facesse suo e 
8i rendesse debitore del tantwmdem. Spiega benissimo 
questa distinzione Voet nel Commentario al titolo del Di- 
gesto sul deposito: « Quod si id actum est, ut tantumdem 


« restituatur quam esset deposita pecunia, aliave res fun- 


« gibilis, egreditur quidem res notissimos depositi ter- 
« minos, quatenus rerum depositarum dominium íransit 
« in accipientem, ac in creditum itur; in ceteris tamen 
« manet natura contractus depositi, idemque est, si res 
« aestimatae depositae fuerint et pretium earum resti- 
« tuatur. In mutuum tamen totum abire negotium Ul- 
« pianus tradit, quum id expresse cautum est, ut deposi- 
« larius utatur nummis depositis leg. certi condictio, 9, 
« S. ult. 1. 10, ff. de rebus creditis. » E adduce la ra- 
gione della differenza dicendo: « Plura seilicet in jure 
« nostro aliud operantur, si expressa fuerint, quae verbis 
' « idem significantibus involuta, ac texta alium statum 
« habenti; adeoque manet depositum, si id agatur ut tan- 


PLACEMENT DE CAPITAUX. 


600 


« tumdem reddatur, quamvis huic formulae insit utendi 
« licentia; mutuum fiet ubi nominatim de pecuniae de- 
« positae usu convenit. » 

Dunque secondo il diritto civile il contratto in ques- 
lione si deve considerare per mutuo, poiché quantunque 
non intervenendo stipulazione non si abbia quella esplicita 
concessione di usare del denaro che richiede Ulpiano; pure 
depositandosi presso uno stabilimento publico, di eui sono 
note le leggi costitutive ed il modo di agire, non puo il 
deponente ignorare l'uso certo, e necessario del denaro 
depositatovi. . 

I Commentatori tanto del diritto civile che canonico 
sono concordi essere la traslazione del dominio della cosa 
depositata nel depositario la tessera che distingue il mutuo 
dal deposito. Donnello nel Commento al titolo del Codice 
Depositi vel contra , dopo avere detto che la tradizione 
e liutervento della cosa à comune tanto al deposito, quanto 
al mutuo, al commodato, al pegno ed altri contratti, cosi 
continua: « Proprium depositi, per quod depositum ab illis 
« distinguitur, quod depositum datur custodiendum , seu 
« custodiae gratia; mutuum datur, sed ut dominium tran- 
« seat in accipientem, quo is deinde re accepta utatur; com- 
« modatum datur sed et utendi etiam causa; pignus datur 
« rei possidendae, atque etiam vendendae causa si opus sit. 
« Solum depositum solam habet rei custodiam sine ulla 


« utilitate accipientis. » Lo stesso Voet, Perezio, e fra i 


canonisti Piringh, Schmalgrueber e Heiffenstuel. Difatti 
lo Schmalgrueber, parte 2, tit. 16, al loc. cit. « Quaeritur 
« quomodo contractus depositi distinguatur ab aliis con- 
« tractibus? respondetur 1. a precario et commodato, quia 
« ju his usus aecipienti conceditur, in deposito autem ao- 


. « lum ad custodiam datur, et non ad usum, 2. a mutuo 


« quia in hoc dominium rei mutuo datae transfertur in 
« mutuatarium, non item in deposito, utpote in quo pro- 
« prietas et possessio rei depositae penes deponentem ma- 
« nef, non enim depositarius suo nomine possidet sed alieno, 
« videlicet deponentis etc. ». Ne dando al contratto il nome 
di deposito irregolare , cessa di essere mutuo nella sua 
sostanza, che è appunto nel trasferirsi il dominio del de- 
naro depositato nel depositario, che resta debitore del tan- 
tundem. Aggiunge diffatto il sudetto: « Depositum distin- 
« guitur in regulare, et irregulare. Irregulare est quod de 
« alio quoque coniractu participat et sie notissimos depositi 
« terminos excedit, potest autem hoc fieri dupliciter uno 
« modo quando etc. Altero modo quando res deponitur cum 
« expresse vel tacita licentia usus; et tunc si sit fungi- 
« bilis, ut vinum, frumentum, pecunia, est mutuum; si 
« non fungibilis, ut equus, plaustrum, commodatum. Di- 
« scrimen inter depositum regulare, et irregulare illud no- 
« tabile est, quod in regulari periculum rei depositae re- 
« maneat penes deponentem, in irregulari transeat in de- 
« positarium. » Questi stessi principj sono stati riconos- 
ciuti dalla S. Rota nelle sue decisioni, nella parte 2, 
alla 102 delle Rocentiori: « Non est verum quod Jose- 
« phus essei debitor pecuniae apnd eum depositae uti de 
« specie; ita ut ea perempta, sit liberatus, qua non fuit 
« pecunia apud eum deposita clausa et obsignata, sed nu- 
« merata; quo casu, retinet naturam mutui st secundum 
« naturam mutui debet regulari et in mutuo periculum est 
« debitoris. » Ora applicando questi principii al caso pre- 
sente, o si chiami deposito irregolare, o si chiami mutuo, 
torna lo stesso quando si ammelte che il contratto non ha 
la sostanza del deposito, ma quello del mutuo, e colle re- 
gole di questo contratto deve regolarsi. Non saprabbe percio 
vedersi quanto potesse giovare, e che per tranquillizzare 
i dubbj dell'arcivescovo di Siena su à contratti che ai fanno 


601 


fra i Luoghi Pii di quella città ed il Monte di Paschi, 
si rispondesse che non essendo queste transazioni mutui 
ma depositi irregolari , possano giustificarsi i frutti che 
se ne traggono, comech? derivanti da un contratto diverso 
dal mutuo che di sua natura li esclude. Larghissima via 
si aprirebbe alla frode e all'usura se bastasse dire che si 
deposita piuttosto che si presta il denaro da cui s'intende 
di ricavare frutto. 

2. Dal rinvestimento che si fa nel Monto di Siena 
possono i corpi religiosi, e Luoghi Pii di detta città ri- 
ceverne leeitamente un annuo frutto? o almeno ? tale 
la natura del contratto che possa permettersi. 

Stabilito che il contratto che interviene fra i detti sia 
un mutuo, $ certo, senza bisogno di molte parole, che non 
puó da esso aversi un lucro diretto, essendochè sarebbe 
esso un'usura, che si definisce appunto da Piringh, al 
lib. 5, tit. 19: « Lucrum immediate ex mutuo prove- 
« niens tamquam debitum, hoc est incrementum quod vi 
« mutui intenditur, et accipitur supra id quod mutuo da- 
« tum est. » E di fatti Schmalgrueber p. 2, tit. 19 de 
usuris, alla dimanda: « In quibus casibus committatur 
« usura? » risponde: « In omnibus illis casibus com- 
« mittitur certe usura, .quando in mutuo accipitur, aut 
« petitur aliquid ultra sortem tamquam ex vi mutui, et 
« non aliunde ex justitia debitum. » E discendendo alla 
enumerazione delle specie nelle quali à concorde il sen- 
timento dei canonisti che intervenga l'usura riprovevole, 
nella quarta classe cosi si esprime: « Usurarius ex omnium 
« sententia est qui a depositario aliquid exigit pro usu 
« pecuniae apud ipsum depositae; nam talis concessio re- 
« vera est mutuum ; igitur jam exigitur aliquid ultra 
« sortem. » 

Converrà esaminare se alcun titolo concorre che gius- 
tifchi il lucro convenuto. Queste cause o titoli partono 
tutti dalla massima dai canoni, cap. 4, causa 10, q. 2: 
Che « quum ratio et usus obtineat neminem cui non vult 
« contra utilitatem , et rationem cogi de proprio facere 
« beneficium, potest igitur quivis in praestando beneficio 
« consulere suae indemnitati, quum non deceat quemquam 
« ex liberalitate sua periclitari. » Quando dunque nel 
mutuo si ricerca la mera indennità, è chiaro non commet- 
tersi la usura propriamente detta che si definisce lucrum 
er mutuo, poichè siccome in tutti gli altri negozi e con- 
tratti ne’ quali non ha luogo l'usura, si ha pure ragione 
ejus quod interest; cosi ancora nel mutuo quando s'in- 
tende alla sola indennità, non si commette l'usura; perché 
questa indennità non è un lucro proveniente dal mutuo, 
ma sebbene un mero rimborso di cid che in occasione del 
mutuo o si detrasse dal patrimonio , o si impedi che vi 
si aggiungesse; essendo che l'interesse del credito non si 
stima solo dal danno emerso, ma ancora dal lucro cessato. 
Mea enim interest, dice il Giureconsulto, quantum | mihi 
abest, quantumque lucrari potui ; ed il comodo che si 
perde si ha in luogo di danno, dicendo la legge 2, S. 11 
ne quid in loco publ. fiat: « Damnum enim pati videtur, 
« qui commodum amittit. » Quindi derivano i titoli del 
danno emergente, e del lucro cessante; e parlando di questo 
ultimo che à il più adattato nel caso nostro, da tutti i 
dottori del diritto canonico è ammesso fra i titoli che gius- 
tificano nel mutuo la percezione di alcun che oltre la sorte. 
Dunque pare che si possa senza punto allontanarsi dallo 
spirito delle leggi, dire che è lecito anche nel mutuo sti- 
mare la probabile speranza del lucro, della quale il mu- 
tuante si priva e per essa prendere qualche cosa oltre 
la sorte. 

Perché perd l'applicazione di questo principio non di- 


PLACEMENT DE CAPITAUX. 


602 


venga un pretesto d'introdurre ne’ contratti l'usura, à ne- 
cessario circoscriverla dentro i limiti che la stessa indole 
d'un tal principio le assegnano, e che i canonisti hanno 
tutti concordemente rieouosciuti. Possono queste limita- 
zioni ridursi à tre, & quante appunto le riduce Piringhio 
nella piü volta citata sua opera, al S. 3 della sezione 2 
del titolo delle usure, dicendo richiedersi 1. che il mutuo 
sia la vera causa del lucro cessante, cioè che cessi ap- 
punto il luero al mutuante, perché fa il mutuo; ne da 
altra parte gli venga questo lucro compensato. 2. che non 
si esigga a titolo di lucro cessante più di cid che secondo 
tutte le circostanze a giudizio di prudenti possa esso va- 
lere; essendo che pluris valet et aestimatur quod, certum 
est et praesens quam quod f'uburwm et incertwm. 98. che 
l'interesse del lucro cessante non si paghi anticipatamente, 
ma posticipatamente. | 

Or basta applicare queste limitazioni alla specie pro- 
posta dall'arcivescovo di Siena per vedere che tutto con- 
corre a giustificare i contratti che intervengono fra quei 
luoghi Pii ed il Monte dei Paschi. E certa la cessazione 
di lucro, perché il denaro che risulta dalla buona am- 
ministrazione, come dovrebbe rinvestirsi, cosi facile im- 
piego troverebbe senza le leggi dello Stato toscano, che 
vietano l'acquisto dei fondi, le quali leggi autorizzando in 
pari tempo all'infuori di altre prove.un discreto frutto nei 
contratti pecuniarj, sembra che debbano interpretarsi per 
la espressione solenne di una presunzione della legge del 


pronto investimento che alla suprema autorità civile.pud 


non essere disdetto di proclamare sciente, siccome essa à, 
ed attenta osservatrice del movimento dei capitali e del 
facile loro impiego. 

La discretezza del lucro è evidente nella misura del 4 
per cento; ed il modo di pagarlo è conforme allo spirito 
della Legge che lo permette. Prima di porre fine, à da 
avvertire che malamente vorrebbe scusarsi questo frutto 
colla qualità dello stabilimento, cui si somministra il de- 
naro, come pare che pensasse Mons. Marchetti. E anzi a 
questo proposito da osservare che quantunque volesse con- 
siderarsi il Monte de’ Paschi di Siena come un Monte di 
Pietà misto, cioè di quelli che mancanti di risorse suffi- 
cienti a prestare ai poveri, ne acquistano col prendere dai 
riechi depositi di denaro per il quale pagano un discreto 
interesse che viene poi loro compensato dai poveri, nel ri- 
cevere che questi fanno con pegno le prestanze; pure non 
potrebbe autorizzarsi questo lucro, senza il riflesso della 
concorrenza del titolo del lucro cessante, o danno emer- 
gente; nel qual senso à da interpretarsi la risoluzione della 
S. C. de’ VV. e RR. anno 1682 riportata dal P. Zach della 
Comp. di Gesü nella seconda delle tre dissertazioni in di- 
chiarazione della dottrina contenuta nella Enciclica di Be- 
nedetto XIV ai vescovi di Italia; al S. 84 dice: « De- 
« crevit olim Congregatio rebus Episc. et RR. praeposita, 
« nullo modo permitti debere, ut detur pecunia Monti ad 
« finem consequendi ex ea aliquos fructus, licet minimos; 
« ei si qua sub hac conditione mutuata inveniatur, omnino 
« restituatur; insistebat nempe Congregatio haec vestigiis 
« S. Caroli Borromaei, qui constituit in concilio Medio-. 
« lanensi II celebrato anno 1569, ne quisquam pecuniam 
apud montes Pietatis deponat, vel eisdem mutuo det, 
ut inde aliquid, ne minimum quidem lucri aut ejus quod 
interest nomine percipiat; qui vero ex pacto quidquam 
ex causa perceperit quod Monti Pietatis pecuniam vel 
mutui vel depositi nomine dederit, cum eo tamquam 
eum usurario agatur ad juris praescriptum. » 

La qual decisione di questa 8. C. conforme a quella 
dell'arcivescovo di Milano cosi spiega lo stesso autore. nel 


A A & A ^ A 


603 


S. seq. « Sine dubio has prohibitiones explicabunt aliqui 
« de iis, qui ex intentione lucrandi pecunias in Monto col- 
« locant, ut lucrum exinde absque justo alio titulo perci- 
« piant. Nam si solus contractus depositi intercedat, certum 
« est non posse deponentes quidquam recipere a Monte, 
« intuitu hujus depositi: quamvis autem nomen depositi 
« retineatur, potest revera alius contractus, et cum eo alius 
« litulus capiendi auctarium intervenire: hinc si depositum 
« transeat in mutuum, non potest quidem ratione mutui 
« aliquid ultra sortem exigi; bene tamen vi alterius ti- 
« tuli cum mutuo forte concurrentis, uti ex titulo damni 
« emergentis, vel lucri cessantis. » 

Ed appunto sotto questo aspetto il Pontefice Giulio III, 
nell'approvare gli statuti del Monte di Vicenza, autorizzd 
a favore dei deponenti in quello somme di denaro la per- 
cezione d'un discreto frutto al 4 per cento, quando perd aves- 
sero l'occasione pronta e sicura di collocare il danaro in 
altri simili utili rinvestimenti. 

Per le quali cose sembra potersi dedurre che quanto 
debole fondamento darebbe al frutto che ritraggono i 
Luoghi Pii Sanesi dal Monte dei Paschi, per i denari che 
vi depongono, la sola qualità dello stabilimento stesso; al- 
trettanto solido ed inconcusso lo somministra il titolo del 
lucro cessante che a quei depositi si scorge esser con- 
giunto. — P. Marini consultore. | 


Mgr. Marchetti estima que la nature de la banque 
de Sienne autorisait l'intérêt. — Le consulteur com- 
bat ce sentiment. Il cite une décision de la S. Con- 
grégation des Evéques et Réguliers qui défend de 

préter à intérét aux Monts de Piété. Il ne reste donc 
. que le titre de lucre cessant qui justifie les établisse— 
ments qui déposent leurs fonds au Mont des Paschi. 


VL Avis D& PUNGILEONI, CONVENTUEL. 


Ce consulteur s'attacha au sentiment du cardinal 
Bertazzoli, en ayant toutefois soin de l'expliquer et de 
le développer. 


Persuadé que le contrat dont il s'agit est usuraire, 


le cardinal conseilla l'abstention complète. Il estima 
que le dépôt revêt la nature de mutuum, lorsque le 
déposant accorde au dépositaire le pouvoir d'user de 
l'argent; mais il n'alla pas plus loin, pour examiner 
si dans notre cas particulier le dépót différe de la 
prestation, laquelle à lieu lorsque le principal but du 
déposant est simplement de se soumettre à la loi. ll 
est done nécessaire de faire une distinction impor- 
tante ; l'homme contraint par le pouvoir public de por- 
ter son argent au Moni, avec défense de le laisser 
inactif dans sa caisse, cet homme ne peut être mis 
au méme rang que celui qui dépose spontanément 
ses fonds pour les faire fructifier avec sécurité et sans 
travail. 

Je ne parle pas du second cas, parce qu'il ne 
m'améne pas directement à la solution de la question. 

Voyons si on peut ramener le premier aux régles 
de l'équité. 

On ne peut imposer à l'emprunteur aucune obli- 
gation onéreuse. Il est toutefois libre de donner quel- 
que chose au préteur, par un sentiment de générosité 
et de gratitude. De là découle la liberté du préteur 
nou de demander mais de recevoir un don purement 


PLACEMENT DE CAPITAUX. 


604 


gratuit. Saint Antonin dit fort bien que l'on commet 
l'usure, lorsqu'on préte dans l'espoir du lucre. S. Ber- 
nardin de Sienne croit licite de recevoir un don pour 
un prêt qui a été fait par charité, parce qu'on sup— 
pose que le don est fait graluitement et par amitié. 
Nul n'explique mieux et plus clairement la question 
que ne fait S. Thomas: « L'argent ne peut éire vendu 
pour une quantité supérieure à la somme prélée, la— 
quelle doit être restituée ; il ne faut rien exiger ou 
attendre, que par une disposition bienveillante, la— 
quelle n’est pas appréciable en argent. Si quelqu'un 
prête par amour et charilé en perdant l'occasion du 
lucere, de sorte que l'intention de secourir les pauvres 
et non la cupidité du gain soit le principal motif de 
la prestation, en ce cas il est permis de recevoir le 
gain pour l'argent consigné par sentiment de piété. » 

D'aprés ces principes de S. Thomas, je conviens 
avec le cardinal Bertazzoli que les lieux pies et les 
communautés de Sienne ne peuvent sous aucun pré- 
lexte exiger ou désirer plus que l'argent déposé. Mais 
je vais plus loin et je soutiens qu'ils peuvent accepter 
quelque chose au seul et unique litre d'aumóne, ou 
de subvention; en agissant ainsi, ils n'ont pas à craindre 
le scandale des faibles, ni la moindre apparence d'in- 
justice. 

QuesiTi 1. À quale specie di contratto appartenga il 
rinvestimento del danaro, che si fa nella Banca dei Pasch 
di Siena ? 

2. Se da detto rinvestimento possono i corpi religiosi 
ed i luoghi pii di Toscana riceverne liberamente un an- 
nuo frutto? o se la natura del contratto sia tale che [ossa 
permettersi o sanarsi con autorità apostolica? 

Preso in mano il Sommario ed esaminatolo bene per 
dirne il parere mio, sottomettendolo alla correzione dell'EE. 
VV. RR. Si uniscono al sudetto i voti de' Porporati, due 
de’ quali stanno per l'affermatüiva, e l'altro à dissenziente. 
Debbo perció esaminare le prove addotte nel documento 
che porta in fronte lett. €. (voto del cardinale Bertazzoli) 
per sostenere con vigore il suo parere. 

Premetto che le congregazioni religiose e i luoghi pii 
in Toscana si ritengono come mani morte che à quanto dire 
morti civilmente a cagion della esclusiva al diritto di acquis- 
tare beni stabili, sono astretti in Siena a consegnare al 
Monte denominato dei Paschi i sopravanzi col patto di po- 
terli ricuperare ad ogni loro richiesta. Il Monte che ri- 
ceve la somma o piccola o grande che sia, si obbliga in 
iscritto a restituirla coll'anmuo frutto di un 4 per cento. 

Il cardinale Bertazzoli di onorata memoria, pieno come 
era di zelo, dichiard un tale contratto non esente dal vizio 
di usura, e diede per consiglio di astenersene affatto. Crede 
egli certo una verità ove disse appoggiato all'Antoine, al 
Ligorio ed a S. Tommaso, che il deposito veste la natura 
di mutuo, allorchè il depositante concede liberamente al 
depositario la facoltà o voglian dire l'uso di servirsene in 
suo vantaggio; ma non andù più oltre per iscorgere se nel 
caso nostro particolare il deposito differisca dal mutuo co- 
nosciuto sotto il nome di prestanza, allorquando il fine 
precipuo di chi depone non è che la sommessione alle 
leggi vigenti. Quindi vi è forza distinguere chi astretto 
dalla podestà publica a mettere i denari sul Monte, vie- 
tatogli il tenerli oziosi entro cassa ferrata, da chi ve li pone 
spontancamente a solo oggetto di farli fruttare oon si- 
curezza e senza fatica. 





605 


Di questo secondo caso non intendo parlare, perché 
non mi conduce direttamente alla soluzione del quesito. 
Veggiamo come si possa ridurre il primo alle leggi di 
equità, Metto per base che il non mostrarsi riconoscente 
ove il benefizio si riceve se nou vogliamo chiamarla in- 
giustizia, possiam dirla ingratitudine. Da cid ne viene che 
al mutuario non si puo in buona coscienza addossare alcun 
obbligo oneroso. Nientemeno questi per mera liberalità 
di animo disinteressato pud donare qualche cosa al mu- 
tuante. Questa libera donazione non ha in se ne aver dehba 
ragione d'interesse. In questa fermissima base poggia e 
si regge la libertà del mutuante, non già di chiedere, ma 
di potere ricevere un dono qualunque, purché gratuito e 
di semplice benevolenza. À vieppiü assicurarsi sopra di 
un punto di tanta importanza basta l'autorità del grande 
arcivescovo di Firenze S. Antonino, il quale cosi si esprime: 
« Sunt qui principaliter moventur ex charitate, vel quia 
« coacti aliter facere nequeunt ... tunc quis usuram com- 
« mittit recipiendo aliquid ultra sortem quando spe lucri 
« mutuat. » Le condizioni adunque onde il mutuante, 
stando in piedi la sana dottrina, possa ricevere qualche 
regalo, sono a favore de'luoghi pii e specialmente delle 
monache inconsapevoli forse della natura di questo con- 
tratto, e fors'anco per quanto è in poter loro lontane dal 
prestarvi l'assenso per ispontanea volontà, come acconcia- 
mente addimostra l’Emo del Drago. Chi fà il deposito in 
testa del monastero di non altro dee prendersi pensiero 
che di assicurarlo, e di riaverlo ad arbitrio indenne come 
richiede la natura del deposito. Aver debbono perd gl'im- 
prestatori mai sempre avanti un principio tutto evangelico, 
fare l’imprestito per carità senza sperare nulla. Charítatis 
zelo non funerandi animo. Per giudicare il mutuo figlio 
legittimo della carità, si osservi bene se si esigga alcuna 
cosa oltre l'equivalente della cosa ceduta, se si faccia per 
eonseguire un lucro piü certo, se non piü vantaggioso, e 
se si chiegga un compenso di danni non reali, non incon- 
trali; de’ quali non à mio scopo il farne parola. Alla le- 
gittimità del mutuo non si oppone l'accettazione di un 
regalo non pattuito, non chiesto, non isperato. S. Bernar- 
dino da Siena, cosi scrive in proposito: « Prima est in- 
tentio charitatis in qua charitas est causa mutui. Quaeritur 
an pro mutuo tali intentione dato ac inde recepto liceat 
recipere postea aliquod donum ... ad quod dicendum quod 
probabiliter praesumitur dari illud gratis ex amicitia; tunc 
licite recipi potest. » Meglio perd e più chiaramente si 
esprime l’Angelico: « Ad quartum dieendum quod pecunia 
« non polest vendi pro pecunia ampliori quam sit quan- 
« litas pecuniae mutuatae quae restituenda est, nec ibi 
« aliquid exigendum vel expectandum nisi benevolen- 
« liae affectu qui sub aestimatione pecuniae non cadit. 
« Si quis amore charitatis tribueret pecuniam relicta oc- 
« casione lucrandi, adeo ut charitas succurrendi paupe- 
« ribus non vero cupiditas lucrandi ex mutuo esset causa 
« principalis movens ad contribuendum, in tali casu sine 
« labe usurae possel ex pecunia consignata intuitu pie- 
« tatis accipi lucrum. » Dietro la sicura scorta del S. Dot- 
iore convengo coll’ Emo Bertazzoli che tanto i luoghi pii 
quanto le monache per qualunque palliato motivo o men- 
talmente o in fatto, nulla di più possono esiggere o bra- 
mare del denaro depositato. Ma io vado più olire e dico 
che si queste che quelli possano accettare qualche cosa 
oltre la sorte a solo solissimo: titolo di elemosina, o di 
sovvenzione nel che fare non à a temersi nà lo scandalo 
dei pusilli, nè la minima apparenza d'ingiustizia. 

Rapporto all'ultima parte del quesito non ho che a rimet- 
termi agl'iterati reseritti della S.C. — F. Luigi PungileoniM.C. 


PLACEMENT DE CAPITAUX. 


606 


VII. Avis pu P. SEccHRI-MuBRO. 


Le totum du docte Servite fut remarquable entre 
tous les autres, et parut épuiser la question. 

On veut déterminer, dit-il, la nature du contrat 
de placement qu'on fait dans la banque de Sienne. Pour 
moi, en le considérant in concreto, c'est un contrat 
auquel les théologiens et les canonistes n'ont pas encore 
donné de nom particulier. Toutefois, bien que le mu- 
(uum ne soit pas totalement étranger à sa composition, 
je croirais qu'il se rapproche davantage du contrat de 
Société, ou de négoce indirect, parce que les premieres 
familles de Sienne qui tiennent l'administration de la 
banque, doivent hypothéquer leurs biens en garantie 
de leur gestion. En outre, le contrat présenterait les 
caractères du cens, ou de l'hypotéque. C'est un contrat 
qui participe de plusieurs autres, sans qu'on le puisse 
définir précisément comme l'un d'eux. 

En tout cas, il me semble qu'il faut le distinguer 
essentiellement du mutuum proprement dit, et que par 
conséquent le fruit du placement ne peut étre condamné 
comme usuraire. 

Dans le mutuum, le domaine de la chose prétée 
est transferé, avec l'usage. De là vient qne le préteur 
ne peut réclamer à son gré la chose, ou largent; 
mais il doit nécessairement allendre le terme fixé pour 
la restitution. Si le terme n'a pas été fixé, l'emprun- 
teur a la faculté de prendre tout le temps qu'il faut, 
pour ne pas compromeltre ses intéréts. Dans notre cas 
au contraire les préteurs peuvent retirer à leur gré 
leurs fonds de la banque, et celle—ci doit les restituer 
à l'instant. Cela montre clairement que les prêteurs 
conservent toujours le plein et libre domaine de leur 
argent et qu'ils ne cédent à la banque que le simple 
usage. La différence est sensible, et suffit pour que notre 
contrat soit distinctement séparé du mutuum. De l'aveu 
de tous les théologiens, le lucre qui ne provient pas 
immédiatement du mutuum, n'appartient pas proprement 
à l'usure, et le fruit du placement dont il s'agit ne peut 
étre caractérisé comme usuraire. | 

Lors méme que ce placement parüt, en soi, un 
contrat peu licite, les circonstances qui l'accompagnent 
semblent assez imposantes je ne dis pas pour le justi- 
ficer mais pour exiger une dispense pontificale. Ces 
dispenses ne sont pas nouvelles, ni rares. Les théolo- 
giens admetteht que l'indult apostolique peut autariser 
le commerce indirect. Léon XII, en 1826, ayant égard 
aux circonstances, autorisa le placement dont il s'agit 
pour tout le temps que les mémes circonstances du- 
reraient. J'opinerais de renouveler l'indult de 1826, et 
de l'étendre à tous les cas semblables qui pourraient 
se présenter à l'avenir. Cela dispenserait de trancher 
la question de principe. 

La banque de Sienne est une caisse de débit et de 
erédit public autorisée par le gouvernement, surveillée 
par les lois, garantie par les premières familles dont 
les biens sont hypothéqués, et protégée par l'opinion 
publique. Il faudrait donc condamner cet établissement; 
sj on ne le condamne pas, comment empécher les 
lieux pies d'en profiter eux aussi, vu surtout l'impos- 


607 


sibilité où ils sont d'améliorer leur situation financière 
par d'autres moyens ? 

Le gouvernement du Saint-Pére vient d'approuver 
la banque romaine, dont les statuts prescrivent une 
caisse de dépôts et d'épargne comme celle de Sienne. 

Il ne semble pas qu'on puisse raisonnablement con- 
damner ceite banque comme une institution usuraire, 
qui mérite d'être éliminée. Au contraire, comme l'ar- 
chevéque de Sienne l'atteste, elle rend de grands ser- 
vices, notamment en empêchant les spéculations des 
usuriers. Le taux est modéré, quatre pour cent pour 
les bailleurs, quatre et demi pour les emprunteurs. 
Pourquoi ne serait-il pas permis aux lieux pies de 
profiter de cette institution estimée dans toute la pro- 
vince? Les saints canons ni les bulles des papes n'ont 
jamais défendu aux lieux pies d'employer ces sortes 
de moyens. 

Voici la conclusion. Soit que le contrat soit consideré 
comme licite, sans avoir besoin de la dispense ponti- 
ficale, soit qu'ou ail égard à la position des lieux pies 
en Toscane qui mériterait la dispense demandée, au 
cas où le contrat dont il s'agit ne paraitrait pas en- 
tièrement licite pour des ecclésiastiques, j'opinerais 
pour une réponse qui remplisse les vœux de l'arche- 
vêque, el prévienne tout recours ultérieur. 

Invitato a dire il mio sentimento ecc. 

Vorrebbesi dunque determinare la specie del contratto 
cui appartiene il rinvestimento del denaro che si fa nella 
Banca dei Paschi in Siena. 

I. Per me considerandolo concretamente, esso è un con- 
tratto cui i Teologi e i canonisti sembra non abbiano an- 
cora dato il suo nome particolare. Perd sebbene il mutuo 
non sia del tutto estraneo alla sua composizione, pure io 
crederei che si accosti più da vicino al contratto, cosi detto 
di società o sia d'indiretta negoziazione; perché le pri- 
marie famiglie di Siena, cui per disposizione del governo 
à affidata la Banca, sono obbligate a vincolare i loro beni 
per la sicurezza dell'amministrazione. ll contratto in ques- 
tione vestirebbe inoltre le qualità di censo, o meglio forse 
d'ipoteca. E un contratto in somma, che partecipa di 
molti senza che possa definirsi precisamente per alcuno 
di essi. | 

Ad ogni modo a me pare, che debba esso distinguersi 
essenzialmente dal mutuo propriamente detto, e che il 
frutto di questo rinvestimento non possa perció condannarsi 
come usura. Nel mutuo infatti si trasferisce nel mutuatario 
insieme coll’ uso il dominio ancora della cosa mutuata; il mu- 
tuante non pub a suo talento ripetere da quegli la cosa, 
o0 il denaro che sia; ma è necessario che aspetti il ter- 
mine prefisso al medesimo per la restituzione; e quando 
non si fosse prima convenuto del tempo, pud non ostante 
il mutuatario prendersi questo tempo, e tanto che a giu- 
dizio dei saggi sia à lui bastante per non rovinare li suoi 
interessi. Nel caso nostro invece i mutuanti possono a tutto 
loro piacimento ritirare dalla Banca il loro denaro, senza 
che questo si ricusi, o possa ricusarsi di renderlo all'istante. 
Per cui chiaro apparisce che i mutuanti ritengono sempre 
il pieno e libero dominio sul loro danaro, di cui conce- 
dono alla Banca mutuataria l'uso soltanto. La differenza 
è sensibile; e basta percid a separare il nostro contratto, 
qualunque in fine ei siasi, dal mutuo, cib che io pretendo 
di affermare. Ora è certo presso tutti i teologi che il lucro 
non proveniente immediatamente dal mutuo, non appar- 
tiene propriamente all'usura; dunque il frutto del rinves- 


PLACEMENT DE CAPITAUX. 


608 


timento in discorso non pub essere caratterizzato come 
usurario; che era la seconda parie della mia proposizione. 

2 Quesito. Si à già avvertito, e io lo ricorderb an- 
eora, che i corpi religiosi, e tutti indistintamente i luoghi pii 
della Toscana soggiacendo alla legge mani morte etc. 

Quando ancora il rinvestimento , di cui parlasi, pre- 
gentasse un contratto poco lecito per se stesso, le circos- 
tanze perd che lo accompagnano sembrano imponenti ab- 
bastanza, non dird per giustificare, ma per esigere ezian- 
diq una dispensa apostolica a favore de'luoghi pii man- 
canti di migliori mezzi per avvantaggiare le loro rendite, 
e rendere cos) meno precaria la loro esistenza. Siffatte dis- 
pense non sono né nuove, nó rare, e vengono pur con- 
template dai teologi e dei canonisti, sebbene non avvisas- 
Sero essi a circostanze cosi imponenti, che non poteano 
neppur prevedersi, perchà nuove nella storia della Chiesa, 
L'Antoine fa menzione della dispensa Pontificia: « At 
« non videtur, iis (Clericis et religiosis) licere negotiari per 
« alios, qui totam praestant industriam , el pecuniam in 
« 80cielale mercatorum deponere nisi id fiat ex necessi- 
« tate el ex consensu Papae expresso vel tacito. (Tract. 
« de obligationibus speeialibus ete. » cap. 1, n. 4). Quando 
il nostro contrato si volesse caratterizzare per contratto 
di negoziazione, che dai canoni, e piü recentemente dalla 
costituzioni di Benedetto XIV e di Clemente XIII trovasi 
vielato a persone di Chiesa, puó non ostante permettersi ai 
luoghi pii della Toscana attese le attuali circostanze. Quindi 
la S. M. di Leone XII, avuto riguardo a questi riflessi 
intorno a cui eransi allora divisi i pareri, aveva fin dal- 
lanno 1826 rimesso l'affare all’arbitrio: Ordinario attentis 
et perdurantibus «isdem  cirewmstantiis. Percid volendosi 
adottare un temperamento che basti all'uopo, senza adot- 
tare alenna opinione in teorica, io sarei di parere che si 
dovesse rinnuovare il prefato rescritto del 1826 riportato 
dalla relazione di Mons. Segretario, ed ampliarlo ancora 
per tutti i casi consimili, che potessero occorrere per l'av- 
venire. | 

E a dir vero, questa Banca bisogna considerarla quale 
è realmente, una cassa cioè di debito, e credito publico 
autorizzata dal governo, sorvegliata dalle leggi, garantita 
coi loro beni dalle primarie famiglie della città, e pro- 
letta dalla pubbliea opinione. Ora o converrebbe condan- 
nare questo stabilimento, o se non si condanna, non pub 
certamente rimproverarsi ai luoghi pii se ne profittano 
anch'essi; che anzi nella impossibilità in cui sono di mi- 
gliorare in altro modo le loro finanze, pare che se ne deb- 
bano servire come un mezzo unico offerto loro dalla prov- 
videnza & temporale vantaggio. 

Che quella Banca cosi nel suo impianto come nel suo 
andamento non debba incontrare i rimproveri teologici 
citerd gli Autori, Lessio nella sua opera, De Justitia et 
Jure, lib 2, cap. 20, dub. 28, S. 194; idem nell'Appen- 
dice ex professo. B. Ligorio, tract. V de VII Praec. Decal. 
n. 765. 

Ancora a confermare la lecitudine di queste Banche 
anche agl'usi di oltremonte si potrebbero citare la Banca 
Romana approvata nuovamente dal governo di S. Santità 
fra le quali si legge al S. 1, n. 7 della Notificazione della 
Segretaria di Stato, una Cassa appunto d'investimenti, e 
di risparmj non dissimile da quella di Siena, di cui ora 
si parla. 

Non pare adunque che possa ragionevolmente condan- 
narsi la Banca in discorso come une istituzione usuraria 
che meriti perció di essere eliminata. Essa invece, come 
dice anoora l'areivescovo di Siena, ? utilissima anche per 
il riflesso che vengono per questa impedite le speculazioni 


609 


degl'usurai e vi danno e vi si ricevono somme al più mo- 
dico frutto 4 per cento per i mutuanti, 4% per i mutuatarj. 

Perch? adunque non sia lecito ai luoghi pii di profit- 
tare di questa istituzione stimata in tutta la provincia? 

Le costituzioni Apostoliche prescrivono delle regole per 
impedire gli abusi nell'amministrazione, ma né i canoni, 
nè le bolle dei Pontefici hanno mai proibito ai luoghi pii 
di servirsi di quei mezzi. 

Pertanto o si consideri questa specie di contratto come 
lecita per se stessa e quindi libero ai luoghi pii di va- 
lersene senza bisogno di apostolica dispensa, o si riguardi 
alle circostanze in cui trovansi i luoghi pii della Toscana, 
e per cui meriterebbero il favore della dispensa richiesta, 
nel caso che il contratto in questione non sembrasse del 
tutto lecito agl'ecelesiastiei , io opinerei per una risposta 
che secondasse le brame dell'arcivescovo supplicante , e 
prevenisse ogni ulteriore ricorso per l'avvenire. — Roma 
26 febbraio 1835. — Fr. Gavino Secchi Murro dei Servi 
di Maria, Consultore. 





CONTRIBUTION. 





Peut-on recevoir une légère redevance de chaque paroisse pour la 
distribution des saintes huiles? Ancien usage des diocéses de 
Savoie de recevoir trente-cinq centimes. Décision de la S. Con- 
grégation du Concile du 20 décembre 1879. 


Les règles canoniques prescrivent l'entiére gratuité 
pour le saint chréme et les saintes huiles; elles désap- 
prouvent hautement l'usage opposé. Dans le Concile de 
Barcelone, le second canon défend de percevoir la moindre 
chose pour le prix de l'huile qui sert au saint chréme. 
Le concile de Chálons, canon 16, porte: « Quelques 
fréres dirent que c'était l'ancien usage dans leurs églises 
de faire donner deux ou quatre deniers aux prêtres pour 
acheter le baume pour le saint chréme, ou pour le lumi- 
naire. Nous décidons à l'unanimité que les prétres 
qui prennent le chréme ne doivent rien donner pour 
acheter le baume, ou le luminaire, de méme qu'on 
ne prend rien pour dédier les basiliques, ou donner les 
ordres. » Mémes dispositions dans les conciles de Mérida, 
Aix-la-Chapelle, Oxford, Meaux, etc. 

Dans la décrétale Ea que de avariiæ et cupiditatis 


radice proveniunt, Innocent III décide qu'il est simo- : 


niaque d'exiger de l'argent pour le saint chréme, il 
menace de la déposilion les évéques qui retiendraient 
cel abus. 
le nom de numm: chrismales; la nature simoniaque de 
la contribution étant trop ouvertement dévoilée par ce 
nom, on les appela paschahs prestatio, ou episcopalis 
ronsuetudo. Innocent III condamna l'abus sous toutes les 
formes. 

De là vient que les canonistes flétrissent comme 
un désordre simoniaque l'usage d'exiger quelque chose 
pour les dépenses d'huile et de baume. Ainsi Gonzalez, 
commentaire de ladite décrétale. Barbosa, de officio et 
potestate episcopi, alleg. 31. 

Le patriarche des Maronites avait l'habitude de per- 
cevoir une offrande pécuniaire lorsqu'il distribuait les 
saintes huiles; cette redevance était emplovée à l'entre- 
lien du prélat et aux frais de la charge patriarcale. 


19° série. 


PLACEMENT DE CAPITAUX. 


On donna d'abord à cette contribution forcée 





610 
Quoiqu'il füt certain que nul ne pensait acheter ou vendre 
les saintes huiles, cependant, afin d'écarter tout soupçon 
de simonie, la Congrégation de cardinaux chargée des 
affaires Maronites sous Benoît XIV improuva l'usage (de 
Synodo dioecesana, lib. 5, cap. 7, num. 10.) 

D'autre part, supposé que la contribution soit très 
légère, et autorisée par la coutume, quelques auteurs 
la tolèrent. La vente des saintes huiles ne constitue pas 
la simonie de droit divin. Cette simonie est donc de 
droit positif. Or l'usage immémorial a le pouvoir d'abro- 
ger une loi positive. S. Thomas, parlant de la coutume 
qui existait dans quelques lieux d'exiger quelque argent 
pour le chréme ou les saintes huiles dans la consécra- 
tion des évéques, dit: « C'est simonie manifeste si l'on 
exige comme prix de la chose spirituelle ; mais si on 
le prend comme un salaire approuvé par l'usage, ce 
n'est pas simonie. » | 

C'est un usage établi de temps immémorial dans 
le diocése d'Annecy que les curés paient une modique 
redevance annuelle pour acheter la matiére des saintes 
huiles et rémunérer les ministres qui les distribuent. 
Actuellement cette redevance ne dépasse pas trente-cinq 
centimes pour chaque paroisse. Comme on a mis en 
question la licéité de la contribution, Mgr l'évéque a . 
consulté la S. Congrégation du Concile. 

Le folium que nous publions ci-après, traite sciem- 
ment les divers aspects de la question ; les prescriptions 
canoniques et la doctrine des bons auteurs y est rap- 
portée. Le 20 décembre 1879, la S. Congrégation 
s’est prononcée pour la tolérance de l'usage. 

Annecien. canonis. Die 20 decembris 1879. A tempore, 
quod hominum memoriam excedit introducta est consue- 
tudo in dioecesi Anneciensi exigendi quotannis a quolibet 
parocho modicum canonem pro sanctorum oleorum materia 
comparanda remunerandisque ministris eadem distibuen- 
tibus. Canon iste in praesens 35 cent. summam non ex- 
cedit pro qualibet paroecia. Recenti tempore dubitatum est 
num legitime isthaec levis taxa exigi valeat, eapropter 
antistes ipse ad omne dubium hac super re avertendum 
supplici oblato S. C. libello diei 19 novembris 1878 hu- 
millime declarari expostulabat: « se possa o no continuare 
questa tassa di 85 centesimi per parrocchia. In caso ne- 
gativo se ne asterrà per l'avvenire, implorando in pari 
tempo una condonazione per il passato. » 

Affirmativa sententia in themate sequenda videretur si 
parumper spectes absque simoniae labe exigi aliquid posse 
ratione materiae, aui laboris. Unde sicuti vasa consecraía 
ad divina ministeria impune vendi possunt, ceu omnes tenent 
doctores, ita paritate rationis aliquid pro saerorum oleorum 
comparanda maleria exigi posse videretur, cum ipsa sint in 
hominum commercio atque pretio aestimabilia. Dato autem 
et parumper minime concesso quod canon hic ab epis- 
copo sive ante sive post consecrationem exigi non valere, 
lamen ipsius impositio sustinenda videretur propter parvam 
quantitatem materiae quae exigitur, quae etiam excusaret 
in casu simoniae juris divini. Pirhing. lib. 5, tit. 3 de simonia. 

Omnis autem aufertur angustia si attendas consuetu- 
dinem immemorabilem quae episcopi favore militat. Quan- 
doquidem animadvertendum est venditionem oleorum sa- 
crorum etiam secundum suam speciem physicam jure 
canonum tantum prohibitam fuisse ceu testatur Scavini 
in Theol. moral. tract. de simonia, num. 182, ubi quaes- 
tioni: Quot modis committitur simonia juris humani, res- 





39 


611 


pondet: « Vendendo oleum benedictum vel sacrum chrisma 
eiiam secundum suam speciem physicam. » Atqui quaevis 
ecclesiastica lex immemorabili destrui valet, cum ipsa prae- 
sumptionem juris et de jure pariat melioris cujuscumque 
de mundo tituli ipso non excepto apostolico privilegio, ita, 
ut contra praesumptum hunc titulum non admittatur in 
contrarium probatio. Menoch. lib. 3 praesumpt. 131, n. 50; 


Piton. De controv. patron. alleg. 59, num. 47. et in specie' 


de simonia juris ecclesiastici id docet Frances, de eccl. cath. 
cap. 16, nun. 97 seq. «Quae enim non inducunt simoniam 
de jure naturali vel divino, sed de jure positivo ecclesias- 
tico, absque dubio contraria consuetudine possunt abrogari.» 

Eo vel magis quia isthaec consuetudo haud irrationa- 
bilis dici debet, cum aliquid vigore consuetudinis posse 
exigi pro chrismate vel oleo sancto in consecrationibus 
etiam episcoporum ipse doceat D. Thomas 2, 2, q. 100 
art. 2: « Apud quosdam est consuetudo quod in consecra- 
tionibus episcoporum ... pro chrismate vel oleo sancto 
aliquid detur, et ideo si aliqua consuetudine exigantur quasi 
pretium rei spiritualis est manifeste simonia; si vero exi- 
gantur quasi quaedam stipendia per consuetudinem appro- 
bata non est simonia: (et superius) accipere aliqua ad 
sustentationem eorum qui sacramenta ministrant non est 
simonia. » Unde juxta S. Doctorem ex consuetudine potest 
aliquid accipi pro oleo sancto dummodo non detur tam- 
quam pretium rei spiritualis annexae. Nil mirum subinde 
si hanc consuetudinem non modo in Anneciensi dioecesi 
sed et in aliis vigere testatur Scavini loc. cit. quin audeat 
reprobare, ita enim habet: « Usum tamen in aliquibus 
ecclesiis cathedralibus invaluit ut aliquid ab ecclesiis par- 
ticularibus accipiatur pro compensandis sumptibus factis 
in materia comparanda. » 

Contra sed vero perpendendum est quod aliquid exigi 
pro sacris oleis reprobatur jure canonum. Ita in concilio 
Barcinonensi sub Recaredo can. 2 statutum invenitur, ibi: 
« Ut cum chrisma presbyteris dioecesanis pro neophytis 
confirmandis datur, nihil pro liquoris pretio accipiatur. » 
In Cabilonensi, can. 16, habetur: « Quidam fratres dixe- 
runt, consuetudinis antiquae esse in eorum ecclesiis, ut 
pro balsamo emendo ad chrisma faciendum, sive pro lu- 
minaribus Ecclesiae concinnandis, binos, vel quaternos de- 
narios presbyteri darent. Unde omnes statuimus, sicut pro 
dedicandis basilicis, et dandis ordinibus nihil accipiendum 
est, ita etiam pro balsamo, sive lumtnaribus emendis nihil 
presbyteri chrisma accepturi dent. » In Oxoniensi can. 21, 
PP. judicarunt absurdum esse quod « pro chrismate, vel 
oleo aliquid exigatur cum toties hoc prohibitum esse re- 
periatur. » Eodem ferme modo concinunt concil. Barcinon. 
can. 2, Meldense can. 45, Aquisgranen. 2 part. 1, cap. 5, 
Emeritense can. 9. 

Hisce sapientissimis dispositionibus jugiter adhaeserunt 
: Romani Pontifices, qui praesertim ad evellendas consue- 
tudines et tergiversationes quascumque hae super re exortas 
insudarunt mandantes ne pro chrismate ab ecclesiis pecu- 
nia exigatur etiam in hoc habeatur consuetudo. Audiatur 
Innocentius in cap. Ea quae, 16, de simonia, ibi: « Ea 
quae de avaritiae et cupiditatis radice proveniunt, et in 
speciem simoniaeae pravitatis erumpunt, sunt penitus extir- 
panda... Audivimus quod nummos pro chrismate extor- 
quetis, quos nunc cathedraticum, aliquando paschalem prae- 
stationem, interdum episcopalem consuetudinem appellatis. 
Quia vero hoc simoniacum esse cognoscitur, mandamus, 
quatenus praetextu alicujus consuetudinis, vel praelationis 
praescriptos denarios nullatenus exigatis, pro certo scituri, 
quod si hoe praesumpseritis, periculum ordinis et digni- 
tatis poteritis non immerito formidare. » 


CONTRIBUTION. 


612 


Exinde fit quod Gonzales in commentario ad dictum 
caput consuetudinem aliquid exigendi pro expensis factis 
in oleo et balsamo corruptelam appellat, et resolvit contra 
Gibalinum simoniam proprie in praesenti dari. Similiter 
Pirhing. lib. 5, tit 3, sect. 2, S. 4, num. 36, in dictum 
eaput adnotat non tanium prohiberi pecuniam exigi pro 
chrismate « sed etiam pro ipso liquore chrismatis, sive 
balsamo et oleo consecrato ut clarius habetur in can. 
Placuit 102, caus. 1, q. 1, non obstante contraria, con- 
suetudine, quae cum non valeat in tis quae suapte natura 
mala sunt et prohibita, non excusat. malwm sed magis 
accusat. glos. hic verb. consuetudinis. Concinit Barbosa 
De offic. et pot. episc. alleg. 81, n. 21: « Nihil pro chris- 
mate exigi valet ratione olei cap. Ea quae, de simonia..... 
quare eorum, qui praepositi sunt ad distributionem, con- 
suetudo tollenda est, qui nolunt ea dare nisi ova aut ali- 
quid aliud ipsis tribuatur. » | 

Nee secus 8 Congregatione particulari judicatum nar- 
rat Bened. XIV De synod. dioec. L. 5, c. 7, n. 10, ubi 
loquens de Antiocheno patriarcha maronitarum qui cum 
S. Olea distribueret, aliquam exigi consueverat pecuniae 
oblationem qua uteretur ad sui alimoniam et ad onera sus- 
tinenda quae patriarchali incumbebant officio, ait: « Quam- 
quam autem constitisset pecuniam neque dari neque recipi 
animo nundinandi S. Olea, attamen ad omnem propellen- 
dam simoniae suspicionem, praedicta consuetudo fuit im- 
probata a Congregatione particulari cui demandata est co- 
gnitio rerum ad Maronitas pertinentium, ejusque sententia 
fuit a nobis confirmata. » 

Non obstat exemplum a ‘calicis consecrati venditione 
deductum. Nam in vasis consecratis non est admixta con- 
secratio ipsi argento seu auro, sed tantum formae vaso- 
rum, et inde est quod sublata forma evanescit consecratio. 
Sylvestr in summa, verb. Calix; quocirca sicut argentum 
et aurum est separabile a consecratione, ita ejus venditio 
nullam inducit simoniam. Aliter at vero res sese habet iu 
easu nostro quia oleum semel ac consecratum est, ita con- 
secratio rei consecratae inhaeret, ut auferri non possit ne- 
que per Pontificem, uti notavit Cajetanus in 2,2 quaes:. 88, 
art. 11. et sequitur Navarrus in tractat. de spoliis S. 18, 
n. 7. Ad rem Suarez lib. 4 de simon. cap. 14, t. 1, de 
religione: « Aliae vero sunt materiae quae sine respectu 
ad artificialem formam quasi in sua substantia consecrantur 
et de his.aiunt neque vendi posse ratione materiae et haec 
sententia videtur indicari a Gloss. in dic. can. 102 in cap. 
Ea quae, e cap. Non satis, de simonia. » 

Minusque relevat quod canon exiguae sit quantitatis, 
ita ut propter eam neque simonia juris divini incurratur. 
Parvitas siquidem materiae dari nequit contra naturam 


'Simoniae eujus malitia sita est in contemptu rei spiritualis 
formaliter sumptae et non materialiter , adeoque ejus 


malitia utpote indivisibilis tota semper relucet tam in 
magno quam in parvo. Giraldi in part. 1, lib. 5 Decret. 
tit. 9, sect. 2600. 

Tandem inutile foret recurrere ad tempus solutionis, 
eum non appareat quo tempore canon iste solvatur. Siqui- 
dem variatio temporis in solvendo non excusat contractum 
alias illicitum ceu ponderat Pirhing. loc. cit. n. 37, ubi 
refert dispositionem Innocentii in cap. 36, De simonia. 
Audiatur sane: « Similiter simoniam esse pro chrismate pe- 
cuniam exigere, vel accipere, statutum etiam habetur in 
c. in tantum 36 h. t. nam quidam suffraganei Cantua- 
riensis archiepiscopi, consueverunt certam quantitatem 
pecuniae pro chrismate recipere, non metuentes (in codi- 
cibus Vaticanis, et quibusdam allis omittittur dictio non, 
ut notat gl. marg. hic.) poenam canonicam (quae est depo- 


613 


sitionis, c. uli. caus. 1 q. 3) et correctionem eludere ca- 
pientes, anticipabant tempus solutionis praecipientes in 
media quadragesima, quod recipere consueverant in Pa- 
sehate, et nomen denariorum variabant; nam denarios quos 
prius chrismales, postea paschales vocabant, consuetudi- 
nem mediae quadragesimae nuncupantes. Pervenit hoc ad 
notitiam papae Innocentii III qui respondit, cum gratia 
sit gratis conferenda, et qui prius recepit pretium quam 
eonferat rem pretiosam (emptor enim prius tenetur offerre 
pretium , quam venditor ei rem tradat l. Julianus, 18, 
S Offerri, ff. de act. empt. gl. hic V. qui prius: etsi 
pretium praecedat traditionem nec magis declaratur ven- 
ditio, eum traditio rei fieri soleat ex variis contractibus, 
non item traditio, seu solutio pretii. Abb. hic. num. 3 
not. 3). Ideirco mandat papa archiepiscopo ut hujusmodi 
excessus corrigat, et suffraganeos suos eorumque officiales 
a tam illicita exactione compescat, ne aliorum culpa ipsi 
ob suam negligentiam, imputetur ad poenam: quia ut 
addit gl. hic v. Aliorum, subditorum delicta imputantur 
praelatis. Hine colligitur, quod variatio temporis in sol- 
vendo, vel mutatio nominis non excusat contractum alias 
illicitum. » 

Quatenus vero in negativam abeant EE. VV. senten- 
tiam hac super quaestione, videant an concurrente in the- 
mate bona fide saltem ad cautelam petita absolutio sit 
concedenda; dum pro meo munere diluenda propono dubia: 

I. An consuetudo exigendi annuum eanonem sustineatur 
in easu. Ft quatenus negative. 

II. An absolutio concedenda sit in casu. 

S. Congregatio Concilii respondendum censuit: 

Ad I. Consuetudinem tolerari posse. Ad IT. Provisum. 
Die 20 decembris 1879. 


SEMINAIRE. 


Legs de messes. Diminution des revenus. Augmentation de la taxe 
diocésaine. Séminaire qui n'a jamais été visité depuis sa fondation. 
La prescription peut-elle s'établir contre les défunts et leurs legs? 
Décision de la S. Congrégation du Concile du 20 décembre 1879. 


Il est des canonistes qui rejetent jusqu'à la possi- 
bilité de la prescription contre les legs de messes. 
En effet, les biens des mineurs demeurent impres- 


criptibles durant toute la minorité. Les âmes des défunts, . 


en ce qui concerne les suffrages qui leur sont düs, sont 
comme des mineurs qui ne peuvent agir, à raison de 
leur état. C'est ce que dit Felix Potestas /tom. I, 
part. 2, num. 2335. 

Pasqualigo donne une autre raison. Les lois ont 
reconnu la prescription, en punition de ceux qui né- 
gligent leur propre droit, comme on voit dans la dé- 
_crétale Vigilanti, au titre de la prescription. Nulle né- 
gligence ne peut étre imputée au défunt qui est hors 
de la société des hommes et de pouvoir réclamer ce 
qui lui est dà. Par rapport à lui la base de la pres- 
cription fait défaut; il demanderait, s'il pouvait, et 
l'héritier n'est pas de bonne foi, car il est absurde de 
supposer que le défunt ne se soucie pas de l'accom- 
plissement du legs. La prescription établie par la lé- 
gislation humaine pour le repos et la tranquillité de la 
société, ne saurait dépasser la sphère des lois humaines 
qui n'atteignent pas les défunts placés en dehors de la 


CONTRIBUTION. 


614 


juridiction des hommes. Voici une autre raison. Les dis- 
positions des défunts sont comme des lois qui réclament 
constamment leur observation. La dernière volonté sub- 
siste, elle opère aprés la mort; de méme, elle parle 
sans cesse, el fait continuellement instance à l'instar 
d'une loi qui règle les dispositions que l'on doit accomplir. 

Ces considérations paraissent s'opposer efficacement 
à l'extinction des dispositions testamentaires en vertu 
de la prescription. 

La S. Congrégation du Concile a souvent pris la 
maxime comme règle de ses décisions. 

Dans une cause du 4 mai 1715 pour Rome, il était 
question de messes dont le cardinal Vicaire avait réduit 
le nombre plus de soixante ans auparavant, en vertu 
d'un indult remis à son conscience et à son jugement. 
La S. Congrégation, sans tenir comple du lapa des 
années, c'est à dire de la prescription, réforma la 
disposition. | 

Dans une cause du 19 juin 1788, concernant pa- 
reillement Rome, le legs d'une messe par semaine a 
été négligé durant cent trente ans; la S. Congrégation 
se prononça pour l'obligation. 

En 1855, dans une affaire concernant le diocèse 
d'Imola, elle maintint fermement un legs de messes 
oblitéré depuis l'an 1790. 

Le vicaire capitulaire de M. a représénté que le 
séminaire prit la charge perpétuelle de célébrer trois 
messes par semaine et une autre le jour de fa fête de 
S. Bernard, en vertu d'une donation qui lui fut faite en 
1749. Les livres de compte du séminaire constatent que 
les messes furent célébrées pendant dix-sept ans. Mais 
depuis, l'exécution du legs a été négligée, pendant plus 
d'un siècle ; le dernier évêque était convaincu que 
l'obligation avait été abolie par cette longue inter- 
ruption. — Le séminaire n'ayant jamais- été soumis à la 
visite canonique, les ordonnances et les procès-verbaux 
de nature à fournir des renseignements, font défaut. 
Eu 1763, le revenu des biens était estimé 480 livres 
de France. Comme l'honoraire a été augmenté, le revenu 
actuel ne suffirait pas pour deux messes par semaine. 
On demande que la fondation soit restreinte à quatre- 
vingt messes par an. | 

La S. Congrégation décide que l'obligation du sé- 
minaire de faire accomplir le legs subsiste, nonobstant 
la prétendue prescription. Cependant, elle accorde l'abso- 
lution quant au passé, et la réduction à quatre-vingt 
messes par an, outre la féte de S. Bernard. 

Le folium rapporte les auteurs qui pensent que les 
legs dont il s'agit sont soumis à la prescription. 


Mariannen. Oneris missarum. Die 20 decembris 1879. 
Exposuit S. C. vicarius capitularis dioecesis Mariannensis 
seminarium Mariannense, vi cujusdam donationis eidem 
factae de anno 1749 suscepisse onus perpetuum celebran- 
di tres missas singulis hebdomadis itemque aliam quoli- 
bet anno in festo S. Bernardi. Huic oneri, per annos sep- 
temdecim satisfactum fuisse a sua fundatione liquet ex 
libris rationariis ejusdem seminarii; sed postea per an- 
nos eirciter centum legati implementum fuit intermissum 
ita ut ultimus praesul ex tam longa interruptione ratus 
fuerit obligationem talem extinctam fuisse. Quocirca quae- 
rit orator utrum adhuc perduret onus missarum, et qua- 





615 


tenus affirmative, rogat absolutionem pro praeteritis omis- 
sionibus, et reductionem dicti legati ad missas octoginta 
annuatim à seminario celebrandas. 

Acceptis hisce precibus sub die 15 februarii 1877 re- 
scriptum fuit: Eidem ordinario qui tramsmissu particula 
donationis inspeclisque actis sacrarum  visitationum re- 
ferat, an conslet. aut saltem argui possit causa vel titulus 
ob quem cessdtum fuit ab implendo missarum onere; 
quani aestimentur bona, donala. Et quot sint eorumdem 
redditus. 

Quibus obsequens mandatis ordinarius sub die 15 maii 
dicti anni sequentia retulit: « Nulla extat memoria factae 
visitationis seminarii hujus a suae diebus fundationis: 
nihil etiam e libris rationariis ejusdem erui potest super 
praefatae omissionis causa. Celebratarum missarum usque 
ad annum 1769, divi autem Bernardi festi usque ad 17992 
tantummodo vestigia reperiuntur; nec ideo tamen aude- 
rem asserere toto illo tempore, ab anno nempe 1749 quo 
donata fuerunt bona, ad 1769 et 1792 onera illa fuisse 
integre impleta. Quo ad vero donationis particulam bo- 
norumque valorem et reditus haec sunt, quae eminentiae 
tuae referre valeam. Fundationis missarum auctor primi- 
tus donavit villam cum septem domunculis, promisitque 
se donaturum insuper servum summamque pecuniae qua- 
tuor millia cruciatorum nummorum, seu 4,000 cireiter 
italicas libellas; quae promissa utrum re impleverit, re- 
Scire nequivi, quamvis ita fecisse facile credam. Villa au- 
tem illa cum septem domunculis donationis tempore quater 
millia millium regalium nostrae monetae seu 10,000 cir- 
citer ilaliéas libellas, credebantur valere: anno vero 1763 
aestimabantur annuatim reddere centum nonaginta duo 
millia regalium, seu 480 italicas vel gallicas libellas. Pro 
D. Bernardi festo donata fuerunt sex millia cruciatorum 
nummorum, seu 600 italicae libellae. Quibus inspectis, 
cum olim fuisset pro unaquaque missa stipendium sex- 
centa regalia, apparet summa redituum duplo pene supe- 
rasse summam stipendiorum pro tribus in singulas heb- 
domadas missis ‘celebrandis: at hodie, cum manualium 
missarum stipendium elevatum fuerit ad duo millia rega- 
lium, toti reditus nequaquam sufficerent ad binas in heb- 
domada missas celebrandas. » 

His omnibus expletis causa proponi poterat. At cum 
ex consilio et sapientia Summi Pontificis Pii IX fel. rec. 
vacantes ecclesiae proprio pastore provisae fuerint, proin- 
deque et vacans Mariannensis sedes, operae pretium duxi 
hac super re novum audire episcopum. Qui nulla inter- 
jecta mora exposita per viearium capitularem confirmavit, 
ipsius vicarii precibus super absolutione et reductione, 
quatenus opus fuerit, suas adjungendo. Quapropter ho- 
diernis in comitiis causam disceptandam duxi sub dubio- 
rum formula in calce relata, nonnullis prius animadver- 
sis in jure. 

Quamvis explorata sit donantis voluntas ut dictae 
missae in perpetuum celebrarentur, illi tamen derogatum 
fuisse videretur. Cum enim eirca missarum onera quid 
per integri saeculi lapsum acciderit in antiquitatis late- 
bris delitescat, facile conjici potest eadem in posterum 
vel ab ipso donante ad certum tempus coarctata, vel in- 
terea temporis Apostolicae Sedis indulto abrogata fuisse. 
Facile sane credi non potest Mariannenses antistites, quo- 
rum regimini subest seminarium adeo suae salutis imme- 
mores fuisse ut praescripta missarum onera impune prae- 
termittere sinerint. Hinc cum culpa et delictum praesumi 
non debeat, ex L. Factum, 107, ff. de reg. jur. et cum 
veritas alio modo investigari non possit, praesumptioni 
standum esse videtur donec contrarium probatum non sit 


SÉMINAIRE. 


616 


ad praescripta per leg. Nuptura, 58, ff. de jure dot. L. Num- 
mis, ff. de legat. 

Nihilo tamen secius serio eliam perpendendum venit 
an ianto temporis decursu missarum onera fuerint prae- 
scriptione perempía. Certum siquidem est, et utrumque 
jus amico foedere praedicat, quamlibet actionem ad Eccle- 
Siam vel piam causam pertinentem longissimi temporis 
praescriptione extingui L. Ult. et Auth. Quas act. Cod. de 
Sacros. eccles., Cap. Ad aures, 6, et cap. Illud., 8 de 
praescript. Cum igitur ab hac generali regula lex non 
excipiat obligationem praescriptas celebrandi missas, te- 
nendum videretur privilegium praescriptionis in hoc etiam 
puncto locum habere. Quod reapse non parvae notae do- 
cent doctores hac praesertim ratione ducti, quia fundatio 
et beneficium admittunt praescriptionem ex eap. Cum be- 
neficio 5 de praeb. in 6, et ibid. Gloss. Pasqualig. De 
sacrif. missae quaest. 1192, et seq., Tambwr. in Math. 
celebr. lib. 5, cap. 7, S 1, Pelliszar. tract. 5, cap. 9, 
num. 92, qui ultra testatur viros doctos a se consultos 
ejusdem mentis esse. Quibus permulti alii accensendi sunt, 
quos recenset Ferraris in sua Biblioth. can. verb. Prae- 
scriptio, art. 1, S 1, num. 6. | 

Imo non desunt in hoc negocio qui tam praescriptio- 
ni deferunt, ut extraordinariam, tricennalem nempe, prae- 
seriptionem ad hoc suffieere sustineant; quia fundator le- 
gati missarum qui ex hae vita decessit accenseri absenti- 
bus debet, quorum immobilia sine justo titulo possessa 
ex L. 8 Cod. de praescript. 30 vel 40 annor. triginta 
annorum effluxu praescribuntur; ita Gobat in Expert. tract. 
3, n. 914, cum aliis inibi recitatis. Quae porro doctrins 
minime arridet Pasqualigo loc. cit. quaest. 1193, quia 
agendo de praescriptione contra ecclesiam, ipsammet non- 
nisi 40 annorum decursu perfici posse contendit. Quidquid 
tamen sit, illud certum esse videtur juxta memoratos doc- 
tores quod tricennali, vel quadragenaria praescriptione 
missarum onera deléri possunt. At ín themate Mariannen- 
sis seminarii favore, uti ex literis scatet vicarii capitularis, 
militare plusquam centenariam praescriptionem in com- 
perto est. Remanet ergo dicendum quod seminarium ab 
onere praescriptas missas celebrandi destitutum | manet, 
subindeque sive de absolutione sive de reductione inutile 
foret sermonem instituere. 

In contraria sed vero hypothesi, haud spernendae vi- 
derentur ipsius capitularis vicarii et episcopi preces obla- 
tae ad obtinendam absolutionem pro praeteritis omissio- 
nibus et reductionem quoad futurum. Ex toto enim nar- 
ralionis contextu apparet non dolo, sed bona fide missa- 
rum onera inadimpleta fuisse. Jamvero bona concurrente 
fide in more esse S. Ordinis absolutionem a praeteritis 
omissionibus concedendi, millenae testantur resolutiones 
el praecipue in Tudertina reductionis et absolutionis 27 
aprilis 1805, Bononien. 24 «aii 1823, Sorana absolutio- 
nis el interpretationis fundationis die 27 junii 1857 per 
Summaria, precum. Reductionem autem ipsa aequitas sua- 
det ob auctum missarum stipendium: quod justam indul- 
gendae reductionis causam praebet juxta constantem S. 
Congregationis disciplinam, de qua extant exempla in Flo- 
rentina reductionis onerum 2 augusti 1823. Imolen. re- 
ductionis missarum 9 junii 1855 per Summaria precum 
aliisque quampluribus. 

Ponderandum sed econtra est quod de oneris perpetuitate 
dubitari non potest, hoeque per donationis contractum as- 
sumptum; quare satis non esse videretur praesumptio orta 
eliam ex centenaria ad onus illud delendum. Cum enim 
certo constet de onere perpetuo per donatarium accepto, 
priusquam ab eo se liberatum ipse censeat, claris argu- 





617 SÉMINAIRE. 618 


mentis extinctionem deberet ostendere, non simplici prae- 
sumptione ex centenaria exurgente etiam in linea prae- 
sumptiva apostolici privilegii, uti videre est in Romana ca- 
pellaniarum 30 junii 1768 S. Quaestio, Imolen. legati 
pii 27 februari 1858, S. An. Et optimo quidem consilio, 
cum de facili onera praetermitti possent vel a capellanis 
successive, vel ab universitate aut collegio, quod num- 
quam moritur, et ita testatorum fraudarentur voluntates 
sub aegida centenariae. 

Neque aliter dicendum de argumento ex praescriplione 
desumpto. Praescriptionem enim conira onera missarum 
dari non posse sustinet Felix Potestas, tom. 1l, part. 2, 
n. 2335, quia er jure res pupillaris, durante statu pupil- 
lari praescribi non potest L. bonae fidei junct. Gloss. verb. 
Pupill. ff. de acquir. rerum dominio. Atqui defunctorum 
animae quoad eis debita suffragia sunt pupillae, quia sicuti 
pupilli ob defectum aetatis, ita ipsae ob defectum status 
agere non valent. Nulla ergo praescriplio contra deman- 
data onera missarum sustineri posse videretur. 

Insuper praescriptio est a legibus introducia in poenam 
negligentium jus proprium L. Ui perfectius, 2, de annali 
praescript. cap. Vigilanti, 5, De praeseript. Nulla autem 
negligentia aut patientia imputari potest defuncto, qui extra 
hominum commercium manens non potest petere quod sibi 
debetur. Unde adnotat perbelle Pasqualig. loc. cit. quaest. 
1047. n. 7 «respectu ipsius non habet locum fundamentum 
praeseriptionis, nec haeres (et in themate nostro donata- 
rius) est in bona fide, quia non potest putare quod de- 
functus non curet adimpleri legatum, quasi non petai, 
peteret enim si posset. Accidit quod generaliter praescrip- 
tio est inducta a legibus humanis pro quiete et tranquil- 
litate reipublicae, et ideo non plus se extendit quam se 
extendunt leges humanae; hae autem non se extendunt ad 
defunctos tamquam extra jurisdictionem humanam. » 

At nedum ex dictis caderet praescriptionis fundamen- 
tum in patientia et negligentia consistens, verum etiam 
quia conirarium loquuntur defunctorum dispositiones quae 
semper ad legis instar obtestantur pro eorumdem adim- 
plemento. Affabre Pasqualig. loc. nuper cit. num: 9. « Cum 
defunctus non possit instare pro exequutione legati et ce- 
lebrationis missarum, tamquam extra humanum commer- 
cium, remanet in dispositione ultimae voluntatis ipsius, 
quae sicut operatur post mortem, ita etiam instar legis 
impositae rebus suis continuo loquitur et instat pro exe- 
quutione sui ipsius. Valet enim argumentum a lege ad tes- 
latorem ut observat Riminaldo consil. 540 num. 4, vol. 5, 
Cravetta consil. 291 num. 5, lib. 2, Cephal... Unde ex 
hoc quoque capite impeditur praescriptio, et fit quod haeres 
sit in continuo statu peccati mortalis quousque satisfaciat 
piaé dispositioni testatoris. » 


Haec autem sententia, quam alii tenent doctores uti 


probabilior esse videtur tamquam a S. Ordine semper 
amplexa. Ac reapse in Romana 4 maii 1715 cum ageretur 
de missarum reductione ad rationem juliorum trium pro 
qualibet missa facia anno 1650 et 1653 a cardinali vicario, 
cujus conscientiae et arbitrio facultas remissa fuerat a S. C. 
et controversia hac super re exorta, quin de tanto tem- 
poris lapsu rationem haberet S. C. statuit esse celebrandas 
missas in futurum ad manualem. Pariter in Romana Legat. 
19 junii 1788 ad 1 dub. onus hebdomadale a Laurentio 
Ciarpi relictum societati sacrorum vulnerum Christi in 
ecclesia S. Philippi Nerii ad viam Juliam erecta satisfa- 
ciendum esse decrevit, licet ex omissione 130 annorum 
beneficium cujuscumque tituli pro exoneratione invocatum 
fuerit. Similiter, antiquioribus omissis, in /molen. legati 
pii quae, proposita inter supplices libellos die 8 julii 1855 


jussa fuit poni in folio, agebatur de missarum perpeluo 
legato satisfaciendo ex reditibus fundi vulgo Cenocchiare 
tam ab anno 1694 ab Alexandro Monachi fundato. Prae- 
jer fundationem nihil de fundo et legati adimplemento 
compertum fuit ad annum 1790; quo quidem anno haeres 
fundatoris partem vendidit ejusdem fundi cum onere ero- 
gandi fructus in celebratione missarum; altera autem pars 
anno 1793 divendita fuerat tamquam vacua et ab omni 
onere immunis, quam emptoris filii vendere cupiebant; 
atque exorto dubio num illa reapse ab onere immunis esset, 
S. C. haud excepta, quae proferebatur haeredum favore 
praescriptione, eosdem obligatione devinctos esse censuit 
demandata onera satisfaciendi. Perquisita sane in 1 dubio: 
An constet de libertate fundi Cenocchiare nuncupati ab 
onere missarum, respondit: Affirmative salvo jure favore 
cœusae piae contra haeredes fundatoris pii legati pro 
indemnitale. 

Post haec ad petitam absolutionem et reductionem gra- 
dum faciens, neutra concedenda esse videtur. Non abso- 
lutio, quia non bona sed mala potius fide onera fuerunt 
omissa. Si enim attente facta ponderentur, videtur profecto 
quod seminarii procurajores sensim sine sensu ab hoc 
onere semet expoliare pertentarunt. Reliquerunt primo onus 
hebdomadalium trium missarum, ei posterum forte confisi 
ex episcoporum segnitie aut impossibilitate visitationis se- 
minarii peragendae idem quoad onus annuale servandum 
esse censuerunt. Cum ergo non bona sed mala fides in 
themate concurrere videatur, absolutio a praeteritis omis- 
sionibus essei deneganda. Minusque esset concedenda re- 
ductio. Ut enim primo intuitu apparet, obligatio isthaec 
ex assumpto contractu descendit, quo adstante missarum 
reductionem concedendam non esse notant Bened. XIV Le 
Syn. dioec. lib. 13, cap. 25, num. 25; card. de Luca disc. 
29 miscell eccl. num. 5, Pignatel. consult. can. 69, n. 2, 
tom. 6, S. C. in Faventina oneris missarum 12 febr. 1735, 
ei in Faventina reductionis missarum 18 novembris 1747, 
Eo vel fortius in casu quia reditus haud impares esse vi- 
dentur ad assumpta onera sustinenda post auctam missarum 
eleemosynam, ceu innuit vicarius ipse -capitularis edicens 


| quod si seminarium ad integra legata adimplenda teneretur 


vix suílicerent omnes reditus eorumdem legatorum. » 

Quibus igitur hinc inde breviter animadversis dignentur 
EE. VV. ea qua pollent sapientia et prudentia quae sequun- 
tur dirimere dubia: 

L An constet de obligatione seminarii adimplere fa- 
ciendi missarum onera in casu. Et quatenus affirmative, 

II. An et quomodo absolutio et missarum reductio in- 
dulgenda sit in casu. 

S. Congregatio respondendum censuit: 

Ad I. Affirmative. Ad IL. Firmo remanente festo S. Ber- 
nardi, affirmative jurta petita, facta verbo cwm SSmo. 
Die 20 decembris 1879. 


N'ayant pas dans sa juridiction ordinaire lé pouvoir 
d'autoriser Ja réduction des legs de messes, la S. Con- 
grégation est obligée d'en référer au Saint-Père. Cela 
apparait de la clause: Facto verbo cum SSño, qui 
se trouve dans la décision ci-dessus. La visile pasto- 
rale accomplie d'aprés les prescriptions canoniques, esl 
le moyen d'empécher les abus dont il s'agit, car les 


procès verbaux et les ordonnances de la visile récla- 


ment contre la négligence et l'oubli. 





619 


MÉLANGES LITURGIQUES 


Cathédrale sans paroisse. Bénédiction des fonts baptismaux. — Toison 
d'or. Autel portatif. — Erection des confréries. Constitution de 
Clément VIII. — Baguette pour les onctions. Viatique. Saintes 
huiles. — Anticipation de la Féte-Dieu. — Séminaire. Office du 
titulaire de la chapelle. — Bénéficiers. Encensement. — Salu- 
tation en donnant la paix. Préface particulióre pour S. Joseph. 
— Autel. Consécration. Sépulcre des reliques. Consécration nulle. 


— Cathédrale sans paroisse. Bénédiction des fonts 
baptismaux le samedi saint et la veille de Pentecôte. 

Quoique la cathédrale d'Oviédo, en Espagne, n'ait 
jamais eu la paroisse ni par conséquent les fonts baptis- 
maux, on y a toujours fait la bénédiction solennelle 
de l'eau le samedi saint et la veille de Pentecóte, sans 
y employer toutefois les saintes huiles. Conformément 
aux décrets qui défendent la bénédiction’ solennelle dans 
les églises qui n’ont pas les fonts baptismaux fixes, la 
S. Congrégation désapprouve l'usage d'Oviédo. 


OvzgTEN. Rmus D. hodiernus episeopus Oveten exposuit 
in cathedrali ecelesia sua numquam erectam fuisse paro- 
chiam, neque extitisse fontem baptismalem. Attamen in 
Sabbatho sancto et in vigilia Pentecostes fit, et semper facta 
fuit, solemnis aquae benedictio absque sanctorum oleorum 
commixtione. Cum juxta Sacrorum Rituum Congregationis 
. decreta, haec benedictio fleri nequeat in ecclesiis, quae 
fixum non habent fontem  bapismalem, dubius haeret de 
liceitate praxis suae ecclesiae, quin tamen audeat per se 
benedictionem prohibere, ne scandala oriantur. Cum tamen 
Teete in omnibus procedere cupiat, Sacrorum Rituum Con- 
gregalioni sequentia dubia enodanda hnmillime proposuit, 
nimirum : 

Dubium I. An in cathedrali ecelesia erigi debeat fons 
baptismalis, etiamsi in ipsa nulla sit parochia nec paro 
rochus proprium habeat territorium ? 

Dubium II. Quatenus negative, an liceat vel deceat 
saltem fontem erigere? 

Dubium III. Et quatenus negative, an sustineri possit 
consuetudo benedicendi solemmiter aquam in sabbatho 
Sancto et in vigilia pentecostes in casu seu fonte portatili 
sine sanctorum oleorum commixtione? 

Et sacra eadem Congregatioue audita sententia in scri- 
plis alterius ex apostolicarnm caeremoniarum magistris , 
propositis dubiis rescribendum censuit: Negative in om- 
nibus . Atque rescripsit die 31 augusti 1872. 


— Toison d'or. Privilége de l'autel portatif jadis 
accordé aux chevaliers. Le privilége existe-t-il main- 
tenant ? | 

Les évêques et les protonotaires participants ont le 
privilége de l'autel portatif. Depuis le concile de Trente, 
le Saint-Siége accorde rarement cette faveur. 

Léon X, par bulle du 8 décembre 1516, donna le 
- privilége aux chevaliers de la Toison d'or. L'archiduc 
Charles d'Autriche, prince de la maison de Lorraine, 
consulte le Saint-Siége. La S. Congrégation répond 
que le privilége est perdu si on ne prouve que le Saint- 
Siége l'a confirmé. 

ORDINIS AUT MILITIAE VELLERIS AUREI. Ad instantiam 
archiducis Caroli de Lorena proposito dubio, an privile- 
gium altaris portatilis singulis ex equitibus militiae Vel- 


MÉLANGES LITURGIQUES. 


620 


leris Aurei concessum per bullam sa. me. Leonis papa X 
diei 8 dec. 1516 perduret adhuc; sacra Congregatio res- 
pondit: Negative, nisi privilegium a Summo Pontifice con- 
firmatum fuisse ostendatur. Diei 31 augusti 1872. 


— Etablissement canonique des confréries. Consti- 
tution du pape Clément VIII. 

Les régles qu'il faut suivre dans l'érection des con- 
fréries et des autres associations de móme espèce sont 
clairement prescrites dans la bulle Quaecumque du pape 
Clément VIII, en date du 17 décembre 1594. Cette 
législation est en vigueur; nul acte subséquent ne l'a 
modifiée. Si on l'observe, l'érection d'une confrérie est 
canonique en tous points. 


BERGOMEN. Quum ex parte curiae ecclesiasticae Ber- 
gomensis sequens dubium propositum fuerit Sacrae Rituum 
Congregationi pro opportuna solutione nimirum: An in: 
erectione sodalitatum vel congregationum utriusque sexus 
ejusdem speciei ac instituti regula aliqua servanda sit? 
Sacra eadem Congregatio proposito dubio respondit: In 
casu servandam adamussim esse constitutionem Quaecum- 
que a sa. me. Clemente Papa VIII editam die 17 decem- 
bris anni 1594. 

Atque ita rescripsit ac servari mandavit die 31 au- 
gusti 1872. 


— Baptême. Extréme-onction. Baguette en argent pour 
faire les onctions. Accompagnement du viatique. Saintes 
huiles conservées dans l'église. Obligation d'observer le 
Rituel. 

Le Rituel prescrit de faire avec le pouce les onctions 
du baptéme et de.l'extréme onction. Dans le diocèse 
de Toléde, on emploie une baguette d'argent. — La 
S. Congrégation prescrit l'abolition de cet usage, sauf 
le cas de nécessité. 

Les eurés portant le viatique couvrent leur chef, 
quoique les fidèles qui accompagnent marchent nu-téte. 
— La S. Congrégation condamne cet abus. 

Enfin, les décrets défendent aux curés de garder 
les saintes huiles dans leur maison : il faut laisser les 
saintes huiles à l'église, comme on décida pour Gand 
en 1826. 


TorETANA. R. D. Franciscus Martinus Esperanza vices- 
gerens vicarii generalis arohidioeceseos Toletanae in His- 
pania exoptans, ut in administratione sanctorum sacra- 
mentorum serventur caeremoniae et ritus in Rituali Ro- 
mano praescripti, quorum aliqui a parochis et coadjutoribus 
hujus archidioceseos minime observantur, allegantibus ipsis 
antiquam consuetudinem, quamvis contrariam Rituali Ro- 
mano, esse nihilominus sustinendam et quasi vim legis 
jamdiu obtinuisse, ad Sacram Congregationem Concilii non- 
nulla dubia transmisit, quae ab eadem ad hanc Sacram 
Rituum Congregationem sub die 28 maii anni vertentis 
fuere remissa. Dubia autem sunt, quae sequuntur, videlicet : 

Dusiuw I. Attenta praxi communi et perantiqua utendi 
pennicillo seu virgula argentea in administrando baptismi 
Sacramento in ecclesia, loco pollicis manus dexterae: abo- 
lenda ne erit hujusmodi consuetudo utpote contraria Ri- 
tuali Romano ? 

Duaiux II. In deferendo SS. Eucharistiae Sacramento 
pro sacro viatico publice infirmis ministrando, sed sine 
baldachino, toleranda ne erit consuetudo procedendi a pa- 

















ww 


621 


rocho vel ministro capite cooperto per viam, fidelibus tamen 
nudato capite interessentibus? 

Duaiux LII. Utrutn possit continuari consuetudo admi- 
nistrandi itidem sanctum sacramentum extremae unctionis, 
utendo pennicillo seu virgula argentea generaliter et extra 
casum necessitatis, loco pollicis intincti in oleo sancto juxta 
praescriptum in Rituali Romano ? 

DusiUM IV. An praedicta praxis servari liceat extra ca- 
sum necessitatis, saltem quando extrema unctio ministratur 
sine populi concursu? 

DuBiuM V. Possunt parochi retinere sanctum oleum in- 
frmorum in domo sua, eo quod extra ecclesiam parochia- 
lem habitent, non obstantibus Sacrae Rituum Congrega- 
tionis decretis? 

DusivM VI. Tenebitürne praelatus dioecesanus obligare 
omnes et singulos parochos et sacerdotes ad servanda omnia 
super his praescripta in Rituali Romano, quando nulla in- 
terveniat urgens necessitas aliter agendi, non obstante qua- 
eumque contraria etiam immemorabili consuetudine? 

Sacra vero eadem Cengregatio, audito voto Emi D. as- 
sessoris Sacrae ejusdem Congregationis, re mature diligen- 

terque perpensa, propositis dubiis rescribere rata est: 

Ad I. Affirmative, remota necessitatis causa juxta de- 

cretum S. R. C. in una Portus Aloisii die 9 maii 1857 ad II. 

Ad IL Consuetudo de qua in in casu tanquam abusus 

est eliminanda. 
Ad III. et IV. Provisum in primo. 
Ad V. Negative et servetur decretum diei 16 decem- 
bris 1826 in Gandavensi ad III. 

Ad VI. Affirmative. 

Atque ita rescripsit et servari mandavit die 81 august 
1872. 


— Bombay. Procession de la Féte- Dieu. Pouvoir de 
Pordinaire. | 

L'indult apostolique n'est pas nécessaire pour faire 
la procession solennelle du Saint-Sacrement, l'ordinaire 
a le pouvoir de la prescrire, en dehors du jeudi après 
la Trinité. -— A Bombay, les pluies du mois de juin 
empéchent la procession. Le vicaire apostolique a sol- 
licité l'autorisation d'anticiper l'époque de la procession 
solennelle, et de la faire un dimanche ou un jeüdi de 
mai. — La S. Congrégation a répondu que l'ordinaire 
peut, de sa propre autorité prescrire les processions 
publiques avec le Saint-Sacrement. 


VicARIATUS APOSTOLICI DE BoMPAy. Rme domine uti 
frater. Amplitudo tua exposuit sacrae Congregationi de 
Propaganda Fide solemnitatem Corporis Christi in regio- 
nibus vieariatus apostolici de Bombay tibi commissi ple- 
rumque inira tempus pluviale cadere quod regulariter ini- 
tio junii incipit. Hinc solemnis processio SSmi Sacramenti 
eadem die praescripta raro celebrari potest. Quum vero 
ejusdem processionis celebratio valde spirituali fidelium 
emolumento proficiat, uti compertum est hoc anno, quo 
processio locum habuit quum solemnitas memorata labente 
maio obtigerit, hinc eadem amplitudo tua a praedicta Sa- 
cra Congregatione licentiam petiit anticipandi in foro tan- 
tum publico solemnitatem SSmi Corporis Christi ita, ut 
aliqua feria V vel dominica, quotiescumque ob instans 
tempus pluviale necessarium videbitur, non solum peragi 
valeant processiones solemnes cum SSmo Sacramento, sed 
etiam saltem feria V [lecta missa de SSmo Sacramento 
eum Gloria et Credo, non obstante festo duplici minori 
vel majori, in dictis regionibus licite celebrari queat. 


MÉLANGES LITURGIQUES. 


622 


Quoniam vero memorata Sacra Congregatio preces ipsas 
ad istam Sacrorum Rituum Congregationem transmiserit; 
haec, re mature perpensa, rescribere rata est: Negative. 
Si vero amplitudo tua viderit quod solemnis processio 
SSmi Corporis Christi impedienda erit a supervenientibus 
pluviis, eadem S. Congregatio voluit, ut Tibi significaretur, 
amplitudinem tuam propria auctoritate ordinaria solemnes 
cum SSmo Sacramento posse processiones indicere; attamen 


, Sub conditione quod in die solemnitatis Corporis Christi 


feria nempe V post dominicam SSmae Trinitatis adamus- 
sim serventur praescriptiones tum caeremonialis Episco- 
porum tum Ritualis Bomani. Romae die 31 augusti 1872. 

Rmo Domino uti Fratri Episcopo Ascalonen. Vicario 
Apostolico de Bombay. 


— Eglise du séminaire. Féte du titulaire. Profes- 
seurs et séminaristes. Obligation de faire l'octave du 
titulaire. 

Le séminaire du Mans a une belle et grande église 
qui a été consaerée sous le litre de S. Vincent diacre 
et marlyr de Saragosse. Elle est ouverte aux fidèles 
le dimanche. — La S. Congrégation décide que les 
professeurs et les séminaristes doivent faire l'office du 
titulaire, avec le rite double et l'octave. 


CENOMANEN. Rmus D. episcopus Cenomanen. in Gallia 
ad solvendas nonnullorum difficultates Sacrae Rituum Con- 
gregationi infrascripta dubia proposuit, eorumque solu- 
lionem humiliter efllagitavit, nimirum: | 

Dusiux I. Capella seu ecclesia seminarii satis magnae 
structurae est atque proprio constat aedificio: in perpetuum 
cultui divino destinata est, imo consecrata sub titulo S. Vin- 
centii Caesaraugustani diaconi et martyris. In ea cele- 
brantur omnia divina officia quae in aliis ecclesiis juxta 
morem in dioecesi receptum, neque dependet ab alia ec- 
clesia cujus patronus primarius sit colendus a clero sibi 
proprio, nempe a seminarii clero; nullus in ea praesidere 
potest, nisi episcopus aut ipse moderator seminarii, aut 
aliquis ex directoribus; cathedrali ecclesiae nonnulla praes- 
tantur obsequia a seminaristis, sed id faciunt alternatim 
et longe maxima pars in seminario remanet: habet murum 
lateralem et portam pfincipalem in via publica, patet etiam 
usui fidelium. Quaeritur utrum in illa ecclesia seu capella 


debeat hujus sancti festum celebrari cum Credo et octava, 


et fieri commemoratio inter suffragia? 

Dosiux II. Quaeritur utrum professores et semina- 
ristae in sacris ordinibus constituti, qui ex regula seminarii 
ibi divina officia celebrare vel eis interesse debent, te- 
neantur ad officium patroni, quemadmodum pro seminario 


Ruremundensi censuisse videtur Sacra Congregatio die 27 
februarii 1847? 


Sacra porro eadem Congregatio, audita sententia in 
Scriptis alterius ex apostolicarum caeremoniarum magistris, 
perpensis omnibus, rescribere censuit: 

Ad I. et IL Affirmative. 

Atque ita rescripsit die 21 septembris 1872. 


— Encensement à vépres. Bénéficiers portant le plu- 
vial. Deux coups d'encensoir. 

Lorsque les bénéficiers prennent les vêtements sacrés 
ils ont droit à deux coups d'encensoir, comme les cha- 
noines, mais après eux. — La S. Congrégation ordonne 
d'observer dans la cathédrale de Galtelli-Noro en 
Sardaigne comme partout, le cérémonial des évéques 


623 


et le décret du 13 mars 1600, qui prescrivent ce 
double coup d'encensoir. 


GALTELLINEN. NoRan. Exorta controversia inter archi- 
. presbyterum cathedralis ecclesiae Galtellinen. Noran. ex 
una, et beneficiatos ejusdem cathedralis ecclesiae ex altera 
parte, super numero ictuum thurifieationis iisdem benefi- 
ciatis debito quando ad vesperas pluvialia assumunt, eaque 
ad sacram Rituum Congregationem delata, propositoque 
dubio: An beneficiati assumentes pluvialia in vesperis thu- 
rificandi sint unico ductu thuribuli? 

Sacra eadem Congregatio, audita sententia Rmi epis- 
copi de informatione et voto requisiti, nec non voto al- 
terius ex apostolicarum caeremoniarum magistris, propo- 
8ito dubio rescribendum censuit: Negative, et serventur 
rubricae et eaeremoniale episcoporum, nec non S. R. C. de- 
cretum editum die 18 martii 1600; idest beneficiati quo- 
lieseumque fuerint sacris vestibus induti semper debeant 
ad instar eanonieorum duplici thuribuli ductu thurificari, 
sed post omnes canonicos. Atque ita rescripsit et in ca- 
thedrali ecclesia Galtellinen. Noran. servari mandavit die 21 
septembris 1872. 


--  Encensement el paix. Invitation et salut. - - Ré- 
face particulière de la Toussaint et du titulaire. 

Quoique le cérémonial prescrive de saluer avant 
l'encensement, cette invitation n'a pas lieu lorsqu'on se 
donne la paix. C'est ce que la S. Congrégation décide 
pour Carcassonne. 

La liturgie romaine a onze préfaces; aucun saint 
n'a de préface spéciale; cette prérogative est réservée 
à la Sainte-Vierge et aux apôtres. Cependant le Saint- 
Siége autorise quelques préfaces particuliéres. Ainsi, 
Carcassonne a une préface spéciale pour la Toussaint 
et pour les titulaires. La S. Congrégation ne permet 
pas d'en faire usage par les deux fétes de S. Joseph. 

CARCASSONEN. Magister caeremoniarum ecclesiae cathe- 
dralis Carcassonen. a S. R. C. sequentia dubia declarari 
humillime petiit, nimirum: 

DusivM I. Quum in Caeremoniali Episcoporum prae- 
scribatur, ut qui in incensatione praeseriptus est ordo. idem 
in danda pace servaudus sit, atque in accipienda pace 
nullae praemitti debeant invitationes , quae in incen- 
satione fieri solent; usus invaluit apud nos quindecim 


abhinc annis circiter nos mutuo salutandi invitantes ad - 


pacem recipiendam sicuti ad incensationem. Quaeritur an 
lalis usus firmus remanere debeat, an vero sit tollendus 
ex sola ratione, ut volunt contradicentes, quia certi cae- 
remoniarum libri super hoc agendi modo silent? 

Duium TI. Sacra Rituum Congregatio indulsit dioe- 
cesi quasdam proprias praefationes. Inter praefationes in- 
dultas quum una existat quae dicitur in festo omnium sanc- 
torum et in festo patroni uniuscujusque ecclesiae dioe- 
cesis, quaeritur: an haec indulta praefatio inservire debeat 
in festo S. patriarchae Josephi sponsi B. M. V. et patroni 
totius Ecclesiae catholicae , et etiam in festo patrocinii 
ejusdem? quia nunc et in perpetuum commemoratio S. Jo- 
sephi est facienda in communibus suffragiis et in oratione 
A cunctis in missa. 

Sacra vero eadem Congregatio propositis dubiis rescri- 
bendum censuit: | 

Ad I. Negative ad primam partem; affirmative ad se- 
eupdam, et servetur Caeremoniale Episcoporum L. 1, 
c. 24, S. 5. 

Ad II. Negative. 


MÉLANGES LITURGIQUES. 


624 


Atque ita rescripsit et servari mandavit die 21 sep- 
tembris 1872. 


Ku —— "— — —— — ——— — 


— Autel. Consécration, Sépulcre des reliques. Con- 
sécration nulle. 

Le sépulere des reliques doit étre placé dans la 
mense consacrée, et non dans deux parties distinctes. 
La S. Congrégation décide la nullité de la consécration, 
et prescrit de consacrer de nouveau l'autel. Le sépulcre 
doit être intégralement creusé dans la grande table de 
l'autel, Cette décision fut rendue pour Nevers. 


NIvERNEN. Anno 1844 mense julio vertente praesul Du- 
fêtre tunc episcopus Nivernen. ecclesiam aliquam magna 
ex parte reaedificatam consecravit. In hac ecclesia ser- 
vabatur ara lapidea in qua collocata erat ara portatilis. 
Quoniam vero tune tabula illa uti altare fixum consecrari 
in votis.fuit moderatorum ecclesiae ipsius, ara portatili 
extracta fuit, eique substituta alia lapidea tabula, quae 
locum arae portatilis occuparet, ita tamen perfecta ut cum 
magna tabula unum corpus efficeret. In anteriori parte ta- 
bulae effossum fuit parvum sepulchrum pro reponendis re - 
liquiis. Verum sepulehrum ipsum ita fuit extructum, ut 
pars in majori, pars in minorj tabula inveniretur. Altare 
ita dispositum una cum ecclesia consecratum fuit ac semper 
in eo celebrata fuit missa, quum de invaliditate consecra - 
tionis illius. suspicaretur nemo. Verum quum modo sint 
qui dubitent de hac re, Rmus D. hodiernus episcopus Ni- 
vernen. ad omnem de medio difficultatem tollendam, sui 
muneris esse duxit rem deferre judicio Sacrorum Rituum 
Congregationis, ac ab ea humiliter postulare, quid sit de 
validitate consecrationis praedicti altaris sentiendum. 

Sacra porro Rituum Congregalio, audita sententia in 
Scriptis alterius ex apostolicarum caeremoniarum magistris, 
omnibus mature accurateque perpensis, rescribendum cen- 
suit: Altare de quo in precibus fuisse invalide conse- 


, eratum; ideoque ad ejus consecrationem iterum deveniendum 


esse, attamen effosso sepulchro integre in magna tabula 
ac altera minori substituta tabula lapidea quae pro sigillo 
gepulchri reliquiarum inserviat. Atque ita declaravit die 21 
septembris 1872. 


-— Autels dont l’intérieur est vide. Est-il nécessaire 
de remnlir ce vide? Décision rendue pour le diocèse de 
Nevers. 

]l faut que la table de l'autel repose sur quatre 
parois si bien fermés qu'on ne puisse aprés la consé- 


cration rien introduire dans l'intérieur de l'autel; il 
n'est pas nécessaire que la mense soit placée sur Ia 


maçonnerie de facon qu'il ne reste aucun vide. 
NivERNEN. Rmus D. hodiernus episcopus Nivernen. 


exposuit Sacrae Rituum Congregationi plurima in sua dioe- - 


cesi existere altaria consecrata quae, etsi omni ex parte 
sint clausa ita ut nihil in ipsa extrinsecus immitti possit, 
tamen vacua sunt-in interiori parte. Quum autem modo 
dubium exortum sit, num haec altaria plena reputanda sint 
eo sensu quo sufficiat ad ipsorum consecrationem, memo- 
ratus episcopus ab eadem sacra Congregatione humiliter 


petiit ut ipsa declarare dignaretur quid intelligendum sit, - 


quando praescribitur ut altare consecrandum sit plenum: 
num scilicet sufficiat, ut tabula altaris innitatur super qua- 
tuor lateribus ita clausis, ut post consecrationem nihil intra 
altare immitti possit, vel an necessarium sit ut tabula al- 


taris ita innitatur substrato lateritio operi, ut nihil omnino 


vacui subtus altare ipsum habeatur? 





LL 


625 


Sacra vero eadem Congregatio proposito dubio rescri- 
bere rata est: Affirmative ad primam partem, negative 
ad secundam. Atque ita rescripsit die 21 septembris 1872. 


— Cimetière souterrain. Autel. On refuse l'auto- 
risation d'y célébrer la messe. | 

ll existe à Naples une confrérie sous le titre de 
Notre-Dame des Sept douleurs, dans l'église de Tolède. 
Elle possède un cimetière souterrain daus lequel les 
moris sont ensevelis. Les confrères out demandé l'auto- 
risation de faire quelquefois célébrer la messe à l'autel 
de ce cimetière soulerrain, en attendant la construction 
de la chapelle qu'on se propose d'établir sur le cime- 
tiere. — La S. Congrégalion refuse. 


NEAPOLITANA. Sodalitas sub titulo de Septem Virginis 
Doloribus nobilium Sancti Spiritus de Palatio canonice erecta 
in eeclesia Beatae Mariae Virginis Gratiarum vulgo a To- 
ledo in civitate Neapolitana a Sacra Rituum Congrega- 
tione humiliter exquisivit ut, donec sacellum construetur 
super coemeterium sodalitatis ipsius, interim tum in die 
commemorationis omnium fidelium defunctorum, tum quo- 
ties intra annum aliquis ex sodalibus cuperet, sacrosanctum 
missae sacrificium celebrari valeret in altari extructo in 
coemeterio subterraneo, ubi defunctorum cadavera et ossa 
reperiuntur. Ipsae autem preces ab Emo et Rmo D. car- 
dinali Xisto Riario Sforza archiepisopo Neapolitano spe- 
ciali commendationis officio communitae, relatae quum fue- 
rint in sacrae Congregalionis coetu subsignata die habito; 
sacra eadem Congregatio, audita sententia tum alterius ex 
apostolicarum caeremoniarum magistris, tum eliam asses- 
soris sacrae ipsius Congregationis, precibus ipsis rescri- 
bendum censuit: Non expedire. Atque ita rescripsit die 21 

septembris 1872. 


— Messes votives. Indult permettant de remplir 
l'obligation par la messe du jour. 

Les jours semidoubles, ou fériaux, déjà fort rares 
dans le calendrier général, le sont encore plus dans 
les calendriers des congrégations religieuses, qui ho- 
norent les saints de leur ordre. Les Conventuels ont à 
peine un jour libre par mois. Le provincial des Etats- 
Unis d'Amérique a représenté que les fidéles demandent 
très souvent des messes votives, qu'il est impossible 
de célébrer. — La S. Congrégation permet de satisfaire 
aux obligations en disant la messe du jour, dont la 
valeur sera appliquée à l'intention des fondaleurs et 
des bienfaiteurs qui donnent l'aumóne de la messe. 


ORDmus CONVENTUALIUM. Rmus Patrer Fr. Bonaven- 
tura Keller minister provincialis ordinis minorum S. Fran- 
cisci Conventualium provinciae Americae septentrionalis 
exposuit sacrae Rituum Congregationi, in ecclesiis adnexis 
eonventibus ordinis sui in praefata provincia adeo frequenter 
fideles exquirere celebrationem missarum votivarum, ut 
impossibile omnino sit iisdem satisfacere in diebus liberis, 
quorum numerus ita imminutus est in ordinis kalendario, 
at vix unus in singulis mensibus inveniatur. Quapropter 
praedictus orator ab eadem sacra Congregatione enire pos- 
tulavit, ut cum missis de die celebratis satisfleri valeat 
oneribus tum fixis tum adventitiis missarum votivarum. 

Sacra vero Congregatio precibus ipsis rescribere rata est: 
Consulendum SSmo pro gratia. Die 28 septembris 1872. 

Facta autem de praedictis SSmo D. N. Pio Papae IX 


19* sér;s. 


MÉLANGES LITURGIQUES. 


626 


per infrascriptum secretarium fideli relatione, Sanctitas Sua 
benigne annuit, ut in ecclesiis adnexis conventibus ordinis 
memorati in America septentrionali praefatis missis votivis 
satisfieri valeat cum missis de die, ipsarum valorem ap- 
plicando intentioni fundatorum aut benefactorum, quoties 
vel ob magnum earumdem numerum vel ob aliam ratio- 
nabilem causam, a Rmo P. provinciali pro tempore cogno- 
scendam, praefatae missae votivae in diebus liberis cele- 
brari nequeant. Die 8 octobris anni ejusdem. 


— Autre indult concernant les messes votives que les 
fidèles demandent. Pouvoir spécial communiqué à l'or- 
dinaire. 

Les fidèles du diocèse de Ratisbonne demandent fort 
souvent des messes qui soient appliqués en honneur 
d'un mystère de la foi, comme par exemple, la Tri- 
nité, la Passion, le Sacré-Cœur, la Sainte-Vierge. Veu- 
lent-ils des messes strictement votives, au sens litur- 
gique? En général, on ne l'a pas cru, et l'on a dit 
la messe du calendrier. -— Mgr. l'évéque a consulté la 
S. Congrégation, elle a été d'avis d'accorder un induit 
semblable au précédent. L'ordinaire pro tempore pourra 
permettre la célébration de la messe du jour qui de- 
vra ètre appliquée à l'intention du fondateur ou bien- 
faiteur. | 

RATISBONEN. Rmus D. Ignatius de Senestrey episcopus 
Ratisbonensis Sacrorum Rituum Congregationi exposuit 


quod in sua dioecesi plurimae reperiantur missae fundatae 


alque continuo etiam missae a fidelibus postulentur quae 
applicari debeant vel in honorem alicujus mysterii ex. gr. 
SSmae "Trinitatis, Passionis D. N. J. C., Sacri Cordis 
ejusdem D. N. J. C. ete. vel in honorem Beatae Mariae 
Virginis vel Sanctorum. Ejusmodi missae sive fundatae sive — 
adventitiae ade» frequentes sunt, ut nullo modo celebrari 
omnes possint aut diebus festis, qui illis intentionibus res- 
pondeant ex. gr. B. Mariae Virginis, aut illis diebus, quibus 
missae votivae eisdem intentionibus convenientes a ru- 
bricis permittuntur. Plerumque ergo illis missarum one- 
ribus in ista dioecesi satisfiebat celebrando missam juxta 
kelendarium, quod securius ideo etiam fiebat, quod ge- 
neratim adesse non videbatur ratio necessario praesumendi 
voluntatem fundatorum aut eorum qui stipendia dabant, 
ut celebretur missa votiva in stricto liturgico sensu. At- 
tamen quum recentiores praesertim rerum liturgicarum 
Scriptores sustineant necessario celebrandas esse missas vo- 
tivas, ut ejusmodi missarum oneribus satisfiat, quumque 
iidem sententiam suam etiam decretis Sacrorum Rituum 
Congregationis confirment; episcopus orator ab eadem Sa- 
cra Congregatione humillime declarari petiit, utrum illa 
decreta, etiam in casibus supra expositis revera edicant 
quod ejusmodi missarum oneribus satisfieri tantum possit 
vel missis dictis de festo, quatenus aliquod praedictis in- 
tentionibus respondens occurrat, vel missis votivis in hono- 
rem illorum mysteriorum et sanctorum celebratis. Quod 
si affirmetur, humillime supplicavit idem episcopus orator, 
ut ratione habita bonae fidei sanatio pro praeterito tem- 
pore concedatur, pro futuro autem venia benignissime detur, 
qua in dioecesi Ratisbonensi ejusmodi intentionibus satis- 
fleri etiam valeat missis juxta kalendarium celebratis, nisi 
fundatores aut illi qui stipendia exhibeant, expresse postu- 
laverint ut missa votiva in sensu liturgico sumpta, aut de 
festo occurrente et intentioni respondente celebretur. 
Sacra vero eadem Congregatio his precibus rescribere 
rata est: Consulendum SSmo pro sanatione ad cautelam 


40 





627 MÉLANGES LITURGIQUES. 698 


pro praeterito, et pro facultate Rmo ordinario pro tem- 
pore praedictae dioeceseos qualenus ecclesiis illi subjectis 
concedere possit, accedente magno numero missarum vo- 
tivarum, vel aliqua alia rationabili causa, ut missis prae- 
dictis satisfieri valeat cum missis de die, ipsarum valorem 
applicando intentioni fundatoris aut benefactoris. Die 21 
septembris 1872. 

Facta autem de praedictis SSmo D. N. Pio papae IX 
per infraseriptum S. R. C. secretarium fideli relatione, Sanc- 
titas Sua benigne in omnibus juxta rescriptum sacrae Con- 
gregationis annuere dignata est. Die 3 octobris 1872. 


— Consécration des éylises. Faut-il les consacrer de 
nouveau, supposé que la consécration de l'autel soit nulle? 

La S. Congrégation décide qu'il suffit en pareil cas 
de consacrer l'autel: nul besoin de recommencer la con- 
sécration de toute l'église. Mgr. l'archevéque de Tours 
croyait avoir besoin d'un indult pontifical. 


TURONEN. Pluribus abhinc annis ecclesia nova sororum 
congregationis a SSmo Corde Jesu nuncupatarum prope 
Turones degentium solemniter dedicata est cum ritu pon- 
tificali romano praescripto. Altare majus simul conse- 
eratum est. At mensa seu tabula hujus altaris non erat 
ex unico lapide confecta, sed pluribus lapidibus. Quare con- 
secratio talis altaris valida non fuit, et aliud altare nunc 
erigitur quod mox est consecrandum. 

Cum autem difficile sit propter varias causas ecclesiam 
ipsam iterum consecrare, archiepiscopus Turonensis a S. R. C. 
humillime postulavit sanationem , vi cuius altare nuper 
erectum consecrari possit sine nova ecclesiae ipsius con- 


secratione. 
Sacra vero eadem Congregatio rescribere rata est: Ec- 


- elesiam praefatam rite esse consecratam, non obstante nul- 


litate consecrationis altaris; ideoque oratorem nulla egere 
sanatione, ut ad novi altaris consecrationem, vel per se 
vel per alium episcopum procedere possit. Atque ita de- 
claravit die 21 septembris 1872. 


— Procession. Confrérie. Image de S. Joseph. Ancten 
usage. La 
“Le décret suivant montre la procédure de la S. Con- 
grégation des Rites dans les affaires contentieuses ; pro- 
cédure conforme d’ailleurs, à celle des autres Congréga- 
tions. Il faut citer l'adversaire, et convenir du dubium, 
devant l'auditeur du cardinal ponent. Si ladversaire fait 
défaut, le dubium est fixé, en son absence; mais il faut 
le notifier. Puis, les parties en litige informent par 
l'entremise des avocats. Celle qui néglige, est réputé 
faire défaut. La plaidoirie orale n'est pas usilée, si ce 
n'est dans les affaires criminelles que la S. Congrégation 
des Evéques et Réguliers juge en appel. | 
Les grands Carmes de la Vallette, diocése de Malte, 
ont dans leur église une confrérie soüs le vocable de 
S. Joseph, La confrérie fait une procession dans laquelle 
l'image du Saint est solennellement portée. L'usage a 
été jusqu'en 1867 que l'image füt placée au milieu de 
la procession, entre la confrérie et le clergé. En 1868, 
le prieur des Carmes fit placer l'image à la fin de la 
procession. Plainte de la confrérie. Les Carmes n'ayant 
comparu ni à la concorde du dubium ni aux deux pro- 
positions de la cause la S. Congrégation des Rites a 
maintenu la confrérie en possession de l'ancien usage. 


"MaLiTEN. Inter priorem coenobii fratrum ordinis Car- 
melitarum antiquae observantiae in civitate, cui nomen 
vulgo Valletta intra limites dioeceseos Meliten. ex una, et 
confratres sodalitii a sancto Josepho Deiparae sponso nun- 
cupati et canonice erecti in ecclesia eidem coenobio adnexa 
ex altera parte, controversia exarsit: « An in processione, 
quae in praedicti S. Josephi honorem quotannis fit ab eodem 
sodalitio, imago sancti deferenda sit in medio processionis, 
uti usque ad annum 1867 factum fuil, vel in fine pro- 
cessionis, uti hodiernus prior ab anno 1868 fieri impe- 
ravit. » Quum vero sacra Congregatio Concilii, ad quam 
primo delata fuit haec controversia, habitis informatione 
et voto a Rmo D. archiepiscopo episcopo Meliten. eamdem 
controversiam ad sacram Rituum Congregationem transmi- 
serit, haec sub die 11 martii 1871 ad preces moderato- 
rum sodalitii qui instabant pro manutentione consuetudinis 
rescripsit: Oratores instent citata parte, nempe priore enun- 
ciati conventus Carmelitarum, et ponatur in folio. 

Ad concordationem dubii postea deventum est: quae 
concordatio facta fuit praesente parte tantum sodalitii, 
quum altera pars etsi citata, non comparuisset: concor- 
datumque dubium fuit parti absenti communicatum. Deinde 
in ordinariis sacrorum Rituum comitiis die 2 marlii su- 
perioris anni ad Vaticanum habitis per eum et rmum 
D. cardinalem Camillum Di Pietro hujus causae ponentem 
propositum fuit dubium: « An sit locus manutentioni so- 
dalitatis in possessione deferendi simulacrum in processio- 
nibus sodales inter et clerum? » 

. Emi porro ac Rmi Patres eidem sacrae Congregationi 
praepositi, audita voce et scripto parte sodalitatis tantum, 
visisque juribus fratrum a supradicto episcopo Melitensi 
transmissis, rescribere rata est: Dilata et scribatur Rmo 
D. archiepiscopo episcopo juxta mentem. 

Postquam itaque eidem mens Sacrae Congregationis pa- 
tefacta; ejusque responsio accepta fuerit, instante parte 
adversa pro resolutione causae, eadem per supradictum po- 
nentem reproposita fuit in ordinario coetu ipsius sacrae 
Congregationis subsignata die ad Vaticanum habito. Et eimi 
ac rini patres cardinales, audita voce et scripto parte so- 
dalitatis tantum, visisque juribus hucusque deductis, omni - 
bus mature perpensis ae consideratis, rescribere censuerunt: 
Affirmative; ita tamen ut quoad regressum supplicationis 
in ecelesia serventur omnino dispositiones synodales. Atque 
ita rescripserunt ac servari mandaverunt die 15 februa- 
rii 1878. 


— Salzbourg.  Bénédiction du Saint-Sacrement. 
Usage particulier. 

Depuis l'époque de Luther on a l'usage dans les 
églises de Salzbourg et de quelques autres régions al- 
lemandes de bénir la population avec le Saint-Sacre- 
ment, au commencement de chaque fonction, et à la 
fin de l'exposition. De méme, après l'administration de 
la communion, on donne la bénédiction du ciboire. Der- 
nièrement le général des Franciscains faisant la visite, 
a défendu à ses religieux de se conformer à l'usage 
constant et général. — La S. Congrégation interdit 
toute innovation. Les Franciscains devront par consé- 
quent reprendre le rite. 

SALISBURGEN. Rmus D. Maximilianus de Tarnoezy ar- 
chiepiscopus Salisburgen. et Germaniae primas sacrorum 
Rituum Congregationi exposuit in ecclesiis suae archidioe- 
ceseos tum saecularium tum regularium adesse consuetu- 
dinem a tempore Lutheri invectam et constanter hucusque 





629 


servatam benedicendi populo cum SSmo Sacramento ante 
sacras functiones et in fine quoties exponitur; nec non cum 
pyxide post ministratam sacram synaxim. Hodie vero pri- 
mum in ecelesia franciscalium Salisburgensium, ne id am- 
plius fiat, vetuit rinus paler minister generalis eorumdem 
fratrum in actu sacrae visitationis, cum scandalo fidelium 
et archiepiscopi oratoris moerore. Quapropter hic ab eadem 
sacra Congregatione humiliter postulavit ut sibi daretur 
facultas injungendi praefatis religiosis, ut pergant juxta 
consuetudinem. 

Proposito itaque in sacrorum Rituum Congregatione per 
infrascriptum secretarium dubio: An in praedicta archidioe- 
cesi enuneiata consuetudo sit servanda vel abolenda? Sacra 
eadem Congregatio, re mature perpensa auditaque sententia 
R. D. Laurentii Salvati sanctae (dei promotoris coadju- 
toris, rescribendum censuit: Nihil esse innovandum. Atque 
ita rescripsit, et in archidioecesi Salisburgensi servari man- 
davit die 15 februarii 1873. 


—á—— 


- - Canada. Diocèse de S. Germain. Commémo- 
raison des patrons et des titulaires. 

S. Joseph étant patron du Canada, la commémo- 
raison se confond avec celle qu'on fait maintenant dans 
les suffrages et dans l'oraison À cunctis en vertu de 
son palronage universel. 

- Les évêques du Canada désignent un patron à chaque 
mission qu'ils établissent. Cette élection n'ayant pas les 
conditions exigées par le décret du pape Urbain VIII, 
il n'y a pas lieu de faire mémoire de ce patron. 

L'évéque fait mémoire du titulaire de la cathédrale. 
Le vicaire général et les prêtres de l'évêché mention- 
nent le patron du lieu si c'est l'usage. Les prêtres du 
séminaire font mémoire du titulaire de leur église, 
supposé que l'église soit publique. - - Tout curé ou 
missionnaire doit commémorer le titulaire de sa paroisse. 
Si le prétre n'est pas altaché au service d'une église, 
il omet toute commémoraison, sauf la coutume de faire 
mémoire du patron local. 

En ce qui concerne l'oraison A cunctis, il faut 
nommer le titulaire de l'église. Si l'église est dédiée 
à un mystére, on omet les mots ac Beato. On agit de 
méme dans les chapelles domestiques. Il est cependant 
permis de nommer le patron du lieu si c’est l'usage. 

SancTI GERMANI. Rmus D. Joannes Langevin episcopus 
8. Germani in regione Canadensi Sacrae Rituum Congre- 
gationi, quae sequuntur exposuit nimirum: Olim S. Jo- 
sephus totius regionis Canadensis patronus primarius ca- 
nonice electus fuit, et in dicta dioecesi cathedralis titu- 
laris est sanctus Germanus. 

Insuper cum canonice erigitur aliqua paroecia seu missio 
datur illi ab episcopo patronus, sicut a principio semper 
factum est in tota ecclesiastica provincia Quebecensi. 

Quaado vero ibi aedificatur cappella vel ecclesia, dicto 
Templo assignatur titularis fere semper idem ac Patronus. 
Hisce positis ab eadem sacra Congregatione humiliter quae- 
sivit de quo patrono vel titulari fieri debeat. commèmo- 
ratio in suffragiis ac in oratione À cunefis 1 ab episcopo, 
2 a vicario generali aliisque sucerdotibus episcopalis do- 
mus, 9 a presbyteris seminarii S. Germani, 4 a quovis pa- 
rocho, 5 a quocumque sacerdote nullius servitio ecclesiae 
addicto ? | 

Sacra porro eadem Congregatio, referente infrascripto 
secretario, audita sententia in scriptis alterius ex aposto- 


MÉLANGES LITURGIQUES. 


630 


liearum caeremoniarum magistris, re mature accurateque 
perpensa, rescribendum censuit: 

Quoad commemorationem sancti Josephi Deiparae Sponsi 
et catholicae Ecclesiae patroni faciendam in suffragiis et 
quoad ejus nomen inserendum in oratione A cwnctis ser- 
ventur litterae apostolicae in forma brevis diei 7 julii 1871 
quae incipiunt: /nclytum Patriarcham. 

Quoad titularem vel Patronum ecclesiae, 1 ab episcopo 
faciendam esse commemorationem sancti titularis cathe- 
dralis; 2 a vicario generali aliisque sacerdotibus episcopalis 
domus de patrono loci, si adsit consuetudo, nisi etiam et 
ipsi adscripti sint alicui ecclesiae ; 98 a presbyteris semi- 
nari S. Germani de titulari propriae ecclesiae dummodo 
sib publica; 4 a quovis parocho seu missionario de titulari 
propriae paroeciae; 5 a quovis sacerdote nullius ecclesiae 
servitio addicto nullam faciendam esse commemorationem, 
nisi adsit consuetudo faciendi commemorationem de pa- 
trono loci. 

Quoad vero orationem À cunctis in qualibet ecclesia 
a quovis sacerdote nominandum esse patronum seu titu- 
larem proprium ejusdem eeclesiae. Si aulem celebretur in 
ecclesia dedicata alicui mysterio vel in sacello et oratorio 
privato, nominari potest patronus Loci, si consuetudo adsit 
faciendi ejus commemorationem in officio: secus omittenda 
sunt verba ac Beato. Atque ita rescripsit eb servari man- 


davit die 15 februarii 1873. 


|. —- Temps de Noël. Image du Saint Enfant Jésus 
eæposée sur l'autel. Triple coup d'encensoi. 

La croix ornée de limage du Crucifix recoit trois 
coups d'encensoir. La S. Congrégalion prescrit le méme 
rite en honneur de l'image de l'Enfant Jésus solen- 
nellement exposée sur un autel pendant la quarantaine 
de Noël. 


ROMANA DUBII. Quum hodiernus apostolicarum caere- 
moniarum praefectus in suo opere cui titulus: Manuale 
sacrarum caeremoniarum Lib. II, cap. 14, S. 7, pag. 82, 
variis opinionis sepositis proposuerit [inaginem Divini In- 
fantis Natalitio tempore super altare expositam triplici ductu 
thurificandam esse, quumque a nonnullis hujusmodi ritus 
errore redarguatur, ad tollendas praesertim varietates, quae 
sine aliqua fidelium admiratione continuari nequeunt, hanc 
gacram Congregationem adivit humiliter postulans ut velit 
praefinire quid sit in casu agendum. Quapropter dubium 
proposuit: Àn sacra Imago Divini Infantis Nativitatis tem- 
pore, principe loco super altari exposita, sit post crucem 
thurificanda triplici ductu, eodem prorsus modo quo in- 
censatur crux cum Imagine Crucifixi ? 

Eadem sacra Congregatio, audita relatione ab infra- 
scripto secretario facta, nec non voto R. D. Laurentii Sal- 
vati S. fidei promotoris coadjutoris, re mature accurateque 
perpensa, rescribendum censuit: Affirmative. Atque ita res- 
cripsit et ubique locorum servari mandavit die 15 februa- 
rii 1878. 


— Cathédrale ayant plusieurs titulavres. Fête de 
première classe et octave pour chacun. 

La cathédrale de Colle di Vald'Elsa, en Toscane 
honore comme titulaires S. Martial, et les saints mar- 
tyrs Faustin et Jovita. La S. Congrégation nolifie que 
la fête de première classe et octave est obligatoire pour 
le clergé séculier; sans octave, pour les réguliers. 


Cozzen. Extensor kalendarii dioeceseos Collen. ex man- 


631 


dato episcopalis curiae illius civitatis sacrae Rituum Con- 
gregationi humiliter insequentia dubia solvenda proposuit, 
nimirum: 

Dusiux I. Rubricae nec non multae resolutiones ejusdem 
gacrae Congregationis declarant quod si aliqua ecclesia habeat 
duos titulares, non eadem die recurrentes, festa amborum 
celebranda sunt a clero addicto sub ritu duplicis primae 
classis cum octava: item mandant quod festum saneti titu- 
laris ecclesiae cathedralis per totam dioecesim celebrandum 
sit sub ritu supradicto. Quoniam vero cathedralis Collensis 
habet duos legitimos titulares in actu dedicationis ab epis- 
copo consecrante assignatos, quaeritur: Àn ambo gaudeant 
eodem jure? et quatenus affirmative, an etiam omnes re- 
gulares teneantur ad celebrationem amborum ? 

Donius II. Quin ulla intersit rationabilis causa et nulla 
inveniatur apostolica concessio die 27 augusti in civitate 
et altera parte dioecesis colitur festum S. Alberli confes- 


fessoris archipresbyteri Collensis sub ritu duplicis primae . 


classis et quidem cum octava, in alia autem sub duplici 
tantum et alia die: quum hic sanctus non possit vere ju- 
dicari nisi patronus minus principalis, nam tantum S. Mar- 
tialis agnoscitur ut patronus, etiam cum festivitate et fe- 
riatione in populo, quaeritur: an episcopus possit die ejus 
gloriosae mortis idest 17 augusti ei tribuere ritum secundae 
classis sine octava per totam dioecesim? 

Sacra vero eadem Congregatio, audita relatione ab in- 
frascripto secretario facta, omnibus mature perpensis ac 
consideratis, propositis dubiis respondendum censuit: 

Ad I. Ecclesiae cathedralis Collensis titulares primarios 
esse S. Martialem nec non Faustinum et Jovitam et am- 
borum titularium festum in tota dioecesi esse celebrandum 
sub ritu duplici primae classis cum octava a clero saecu- 
lari et sine octava a clero regulari. 

Ad II. Festum S. Alberti celebrari posse ob consue- 
tudinem et rationem specialem in cathedrali sub ritu du- 
plici primae classis sine octava, in civitate et districtu ex 
gratia; quoque in tota dioecesi sub ritu duplici minori a 
clero saeculari. Atque ita rescripsit, indulsit ac servari man- 
davit di 15 februarii 1875. | 


€ 


— Chapelet des morts. Archiconfrérie élablie à Ni- 
mes. Manière de réciter le chapelet. Indulgences. 

Le chapelet se compose de quatre grains majeurs, 
sur chacun desquels on récite le psaume De projundis, 
ou bien Pater et Ave; une prière en français est ré- 
citée sur chacun des pelits grains qui forment quatre 
dixaines. Mgr. Plantier, évêque de Nimes demanda 
l'approbation du chapelet par la S. Congrégation des 
Rites. 11 sollicita des indulgences. Voici le décret: 


NEMAUSEN. Rmus D. Henricus Plantier episcopus Ne-. 


mausen, à SSmo D. N. Pio Papa IX supplicibus votis po- 
stulavit ut coronam nuncupatam defunctorum, et a soda- 
libus adseriptis archisodalitati Beatae Mariae Virginis de 
Suffragio in civitate Nemausensi canonice erectae recitari 
golitam, de apostolica auctoritate approbare dignaretur. Co- 
rona autem ipsa constat globulis majoribus ac quatuor de- 
cadibus globulorum minorum: super unoquoque ex glo- 
bulis majoribus recitari debet Ps. De profundis Y. Requiem 
vel Pater et Ave ab ignorantibus psalmum praedictum, 
super quolibet ex minoribus globulis oratio sic gallice 
expressa: « Doux coeur de Marie, consolation de ceux qui 
souffrent, pries pour nous et pour les dmes abandonnées 
du Purgatoire. » 

Postulavit insuper ut dictae coronae applicentur inse- 


MÉLANGES LITURGIQUES. 


632 


quentes indulgentiae pro adscriptis archisodalitati, nimi- 
rum: 1. Indulgentia plenaria pro singulis mensibus die 
ad libitum eligenda: 2. Indulgentia plenaria die 24 sep- 
tembris lucranda, hoc est in festo Beatae Mariae Virginis 
sub titule de Mercede patronae archisodalitatis: 3. Indul- 
gentia item plenaria die 2 vel 3 novembris, hoc est in com- 


 memoratione omnium fidelium defunctorum: 4. Indulgentia 


septem annorum et totidem quadragenarum toties quoties 
integra recitatur corona. 5. Indulgentia centum dierum pro 
recitatione orationis cuilibet globulo coronae affixae. Pos- 
tulavit denique ut eaedem Indulgentiae applicari valeant 
pro animabus in purgatorii igne detentis atque ut directo- 
ribus sodalitatum, a Rmo D. Ordinario Nemausensi pro 
tempore nominandis, detur facultas benedicendi dictas co- 
ronas eisque supradietas Indulgentias applicandi. 

Preces aulem Rmi episcopi oratoris relatae quum fuerint 
in sacra Rituum Congregatione ab infrascripto secretario, 
eadem Sacra Congregatio, audito voto Emi D. Laurentii Sal- 
vati S. fidei promotoris coadjutoris rescribere rata est: Af- 
firmative si SSmo placuerit: et quoad indulgentias erpe- 
diantur litterae apostolicae in forma brevis. Die. 15 fe- 
bruarii 1878. 

Facta aulem de praedictis SSmo D, N. Pio Papae IX 
per subscriptum secretarium fideli relatione, Sanctitas Sua 
de speciali gratia in omnibus juxta preces annnuere di- 
gnata est: ac apostolicas litteras in forma brevis quoad 
indulgentias expediri mandavit die 27 iisdem mense et anno 


— Dédicace de toutes les églises. Concurrence du pa- 
tron locgl. Eglises qui ne sont pas consacrées. 

À la demande de Mgr. l'archevéque d'Albi, la 
s. Congrégation décide que l'office du patron cède la 
place à la fête générale de la dédicace qui se fait 
dans les églises de France le dimanche aprés l'octave 
de la Toussaint, méme là où l'église n’est pas encore 


‘consacrée. 


ALBIEN. Rmus D. hodiernus archiepiscopus Albien, 
quum in votis habeat ut in ecclesiastica liturgia omnia 
juxta rubricas ordinate serventur, sequens dubium Sacrae 
Rituum Congregationi enodandum proposuit nimirum: De- 
creto Emi cardinalis Caprara die 21 junii 1804 praescri- 
bitur ut anniversarium dedicationis omnium ecclesiarum 
Consecratarum celebretur dominica quae subsequitur diem 
octavam festi omnium sanctorum ; aliunde decreto S. R. C. 
edito 12 septembris 1840 statuitur faciendum esse de de- 
dicatione, et festum patroni transferendum esse quando in 
eadem die dominica occurrit; attamen plures illud ultimum 
decretum valere pro ecclesiis consecratis tantum putant, 
quia in ecclesiis non consecratis anniversarium dedicatio- 
nis omnium ecclesiarum secundarium esse festum persua- 
sum habent: idcirco in ecclesiis non consecratis de festo 
primario patroni agunt, Anniversarium vero dedicationis 
transferunt. Quaeritur ergo: An in casu etiam in ecclesiis 
non consecratis fieri debeat de anniversario dedicationis 
omnium ecclesiarum, translato festo patroni vel viceversa? 

Et sacra eadem Congregatio, audita sententia in scri- 
piis alterius ex apostolicarum caeremoniarum magistris , 
re mature accurateque perpensa, proposito dubio respon- 
dendum censuit: Affirmative ad primam partem juxta de- 
cretum in una Swessionen die 28 julii 1856; negative ad 
secundam. Atque its rescripsit et servari mandavit die 31 
aprilis 1878. 





— Stations du Chemin de la Croix. Indulgence:. 


. Feuille imprimée. 





in. ad 


633 MÉLANGES LITURGIQUES. 634 


Les indulgences sont attachées à des objets solides 
et qui ne peuvent se briser, lels que le fer, ou le 
bois. Le marbre et le verre ne sont pas reçus. La 
S. Congrégation refuse d'appliquer les indulgences du 
Chemin de la Croix à une feuille imprimée vulgaire- 
ment nommée Croix idulgenciée. Voici le décret : 

B&ELLOvACEN. R. D. Adriano Pillon e dioecesi Bellova- 
censi exquirenti ut applicentur indulgentiae stationum viae 
erucis cuidam chartae seu folio impresso vulgo nuncupalo 
Croix indulgenciée; a Sacra Rituum Congregatione, audito 
voto coadjutoris assessoris, responsum fuit: Non expedire. 
Die 28 aprilis 1873. 


-— Bamberg. Usage remontant au temps de Luther. 
Bénédiction du Satni-Sacrement. 

On a vu plus haut que la S. Congrégation a per- 
mis de conserver l'ancien usage de Salzbour& de. bé- 
uir la population avec le Saint-Sacrement avant les 
fonctions, et, avec le ciboire, lorsque la communion est 
administrée. Malgré l'ordonnance du ministre général des 
Franciscains, qui a essayé de supprimer le rit dans les 
églises de linslitut, la S. Congrégation a prescrit de 
conserver cet ancien usage dans le diocèse de Bam- 
berg. 

BauBERGEN. Rmus D. archiepiscopus Bambergen. ex- 
posuit etiam in ecclesiis Fratrum Minoritarum S. Fran- 
eisci intra limites archidioeceseos sibi commissae abruptam 
fuisse consuetudinem jam inde a tempore Lutheri invectam 
ei huc usque servatam, benedicendi nempe populum cum 
Ssmo Sacramento ante sacras functiones et in fine quoties 
exponitur: et cum pyride post ministratam sacram syna- 
iim. Quum vero id non sine fidelium scandalo et archie- 
piscopi moerore evenerit, Rmus ipse archiepiscopus a Sacra 


Rituum Congregatione humiliter postulavit, ut sacra Con- : 


gregatio de praedicta consuetudine statuere vellet in ar- 
chidioecesi Bambergensi quod de eadem statuit in Salis- 
burgensi sub die 15 februarii anni vertentis, nimirum: 
Nihil esse ionovandum. 

Sacra porro eadem Congregatio, audita sententia Rmi 
D. Laurentii Salvati ipsius sacrae Congregationis assessoris 
rescripsit: Nihilesse innovandum quoad expositam consue- 
tudinem in ecclesiis ordinis Minorum in archiodioecesi Bam- 
bergensi existentium, ac Rmus archiepiscopus Bambergensis 
ex officio praesens decretum religiosis praefatis communicet, 
ut illud statim executioni mandetur. 

Atque ita rescripsit die 28 aprilis 1878. 


— Obsèques. Les corps doivent être portés à l'église. 
Condamnation de l'abus opposé. 

Non seulement l'enterrement civil est condamnable 
devant la foi et la religion, mais il est en opposition 
avec la prescription du Rituel, qui commande de porter 
les corps des défunts à l'église, pour les obsèques. 
La S. Congrégation refuse tout indult à ce propos. 

FopiaNa. Rmus D. hodiernus episcopus Fodianus quum 
in sus praesertim civitate morem invenisset non deferendi 
ad ecclesiam defunctorum corpora antequam sepulturae tra- 
dantur, sed statim a propriis domibus deferri ad coeme- 
terium ac consequenter eosdem defunctos nullo fere fide- 
lium suffragio juvari, a Sacra Bituum Congregatione sup- 
pliciter postulavit, ut Rmo ordinario pro tempore dioecegeos 
Fodianae liceret indulgere facultatem celebrandi in ora- 


toriis privatis, auctoritate tamen apostolica erectis, eum 
numerum missarum qui ipsi ordinario videbitur. 

Huic autem instantiae sub die 28 septembris anni elapsi 
sacra Congregatio respondit: Scribatur episcopum ad men- 
tem. Mente Sacrae Congregationis eidem patefacta ejusque 
responsione accepta, Sacra eadem Congregatio, attentis no- 
viter deductis, non solum petito indulto non esse annuen- 
dum censuit, sed etiam rium episcopum Fodianum esse 
cohortandum, ut inductum abusum ea qua praestat pru- 
dentia evellere curet, ac Ritualis Romani praescriptiones 
instaurare ut, quoad fieri potest, fidelium cadavera ad ec- 


clesiam deferantur pro exequiis celebrandis. Die 28 apri- 
lis 1878. 


. — Mexique. Chant des offices. Missels espagnols. 
Chant traditionnel. On doit adopter le chant Grégorien 


. qui est munt de l'approbation du Saint-Siège. 


D& GuADALAXABA. Rmus D. hodiernus archiepiscopus 
Guadalaxaren. in Mexicana republica ad sacram Rituum 
Congregationem sequentia exposuit, nimirum: In hac ec- 
clesia cathedrali, sicut et in omnibus hujus reipublicae, 
statuta fundationis data in concilio III Mexicano anno Do- 
mini 1570 cantum Gregorianum in officio et missa praes- 
cribunt. Praeterea lex dioecesana scholam ipsius cantus in 
seminario statuit juxta sacri concilii Tridentiai decretum, 
His non obstantibus, cum cantus impressus in Hispanis 
missalibus, quae olim vulgatiora erant inter nos, non sit 
legitimus Gregorianus cantus Romanus, nec uniformis in 
omnibus editionibus, hinc usus invaluit non solum in hae 
dioecesi, sed in omnibus reipublicae dioecesibus, ut sacer- 
doles in missae celebratione ad cantum missalis non at- 
tendentes, quamdam cantilenam traditionalem nullibi adno- 
tatam, ideoque ad arbitrium uniuscujusque variabilem usur- 
pent, quae cum nec Gregoriano nec hispano cantui sit con- 
formis, cum utroque tamen remotam habeat aliquam si- 
militudinem. Nunc vero cum habeamus Pontificalia in Rev. 
camera apostolica excusa et missalia impressa Mechliniae 
in quibus cantus romanus vere Gregorianus invenitur; et 
videntes cantus Gregoriani insbaurationem in Europa nec 
nón quod a domino nostro Pio Papa IX in seminario Pio 
Statutum fuit, sacerdotes aliqui, lege, et statutis supra lau- 
datis parere et cantum uniformare cupientes hunc cantum 
Romanum Gregorianum in ecclesia hac cathedrali de con- 
sensu capituli concinunt et inter omnes propagare sunt ag- 
gressi. Hinc obortae sunt aliquorum murmurationes et dubia 


. eonsuetudinem allegantium. Ideoque ad haec omnia tol- 


lenda et ut in posterum omnis dubitationis ratio finiatur, 
insequentia duo dubia Sacrae Rituum Congregationi eno- 
danda proposuit: 

Dusiux I. Non attendere in missae celebratione ad 
cantum in missali impressum, sed quamdam cantilenam 
traditionalem cantare nullibi adnotatam, ideoque ad arbi- 
trium variabilem, estne uti usus legitimus retinendus vel 
ut corruptela extirpanda ? 

DuBivM II. Quatenus affirmative ad secundum, qualis 
cantus in missa adoptandus, an Romanus Gregorianus in 
pontificalibus laudatis et uniformiter in missalibus Mechli- 
niae, vel Hispanus diversimode in hispanicis missalibus 


. impressus ? 


Sacra porro eadem Congregatio propositis dubiis re- 
goribere rata est: 

Ad I. Negative ad primam partem; afürmative ad se- 
cundam. 

Ad II. Adhiberi debere editiones a sacra Rituum Con- 
gregatione adprobatas; vel exemplaria quae authentieo tes- 








635 


timonio ordinariorum cum illis cohaerent. Atque ita res- 
pondit ac servari mandavit die 28 aprilis 1878. 


-— Semaine de la Passion. Exposition du Saint-S a- 
crement. Autel latéral. 

C'est l'usage au Chili de couvrir l'autel majeur 
et le tabernacle d'un grand voile qui embrasse tout. La 
S. Congrégalion décide que rien n'empéche d'exposer 
le Saint-Sacrement à quelque autel latéral. 


SANCTI JACOBI DE CBiLE. Rmus D. Josephus Raymundus 
Astorga vicarius generalis archidioeceseos S. Jacobi de Chile 
Sacrae Rituum Congregationi pro opportuna solutione se- 
quens dubium proposuit nimirum: An ordinario archidioe- 
ceseos S. Jacobi de Chile liceat licentiam concedere ut 
fiat expositio SSmi Sacramenti infra hebdomadam Passionis, 
et praesertim feria VI occasione festi Septem Dolorum 
Beatae Mariae Virginis in aliquo altari laterali, propter 
velum, quo juxta quamdam consuetudinem altare majus, 
comprehenso sacro tabernaculo, a summo usque deorsum 
contegitur ? 

Sacra vero eadem Congrogatio proposito dubio reseri- 
bendum censuit: Non prohiberi quominus SSmum Sacra- 
mentum, si opus sit, in casu exponatur in aliquo altari 
laterali: in tegendis antem sacris imaginibus et cruce tem- 
pore Passionis servandum esse, quoad fieri potest, proba- 
ium Ecclesiae usum ad tramites caeremonialis episcoporum. 
Aique ita respondit die 28 aprilis 1873. 


— Cimetiére souterrain. Etablissement d'une. cha- 
pelle pour la messe et autres fonctions religieuses. 

La S. Congrégation refusa à une confrérie de Na- 
ples l'autorisation d'ériger un autel pour dire la sainte 
messe dans un caveau, ou cimetière soulerrain. La 
décision est rapportée plus haut. Elle oppose le méme 
refus à la demande de l'archevêque de S. lago, an 
Chili, lequel consulte à ce sujet. 


SANCTI JACOBI DE Cminge. Rmus S. Jacobi de Chile Sa- 
erae Rituum Congregationi exposuit, moderatorem praefatae 
civitatis S. Jacobi de Chile velle aedificare cappellam sub- 
terraneam pro sepeliendis quibusdam cadaveribus ac in 
eadem altare erigere, tum pro celebranda missa, tum pro 
aliis functionibus peragendis, Quum autem orator dubitet 
an aibi liceat permittere erectionem et benedictionem dictae 
eappellae, quae et super fornicem publicam habet viam et 
in muris cadavera defunctorum, opportunam in re decla- 
rationem ab eadem saera Congregatione enixe postulavit. 
Sacra vero eadem Congregatio, re mature perpensa, decla- 
ravit: In casw exposito, negative. Die 28 aprilis 1878. 


—Confrérie du Rosaire. Privilèges des Dominicains. 
Etablissement d'une maison de l'institut. 

En 1845, la confrérie du Rosaire fut canonique- 
ment instituée dans l’église paroissiale de Saint-Martin, 
à Langres. Les Dominicains s'étant établis dans cette 
ville, le curé et les paroissiens demandent l’autorisa- 
tion de conserver la confrérie. La S. Congrégation 
remet l'affaire au général des Dominicains. 

liNaoNEN. Ludovicus Marcellinus Savier parochus ec- 
elesiae sancti Martini in civitate Lingonensi sacrae Rituum 
Congregationi exposuit quod anno Domini 1845 die 5 no- 
 vembris in praefata ecclesia auctoritate episcopi canonice 


MÉLANGES LITURGIQUES. - 


636 


erecta fuit pia SSmi Rosarii sodalitas cum Indulgentiis 
archiconfraternitati concessis. Quum vero advenerint nu- 
perrime in civitatem Lingonensem religiosi ordinis Praedi- 
catorum, et propter ordinis hujus privilezia dicta soda- 
litas in damnum paroeciae cessare posset, ab eadem Sacra 
Congregatione parochus cum fidelibus sibi commissis humi- 
liter postulavit ut, non obstantibus supradictis privilegiis, 
ficnia remaneat haec confraternitas, nec frastretur tum gratiis 
spiritualibus illi concessis, tum eliam annuo quo dotata 
est censu. (45 Franc.) cum onere undecim missas et officia 
SSmi Rosarii quotaunis celebrandi. 

Sacra vero eadem Congregatio sub die 81 augusti anni 
superioris ejusmodi instantiae rescribere rata est: Scri- 
batur episcopo ad mentem. Quum autem idem Rmus epis- 
copus, mandatis Sacrae Congregationis satisfaciens, requi- 
sitam informationem transmisisset super eodem negotio, 
Sacra eadem Congregatio omnibus mature perpensis ae con- 
sideratis,$rescribendum censuit: Rem in casu spectare ad 
praesidem generalem ordinis Praedicatorum. Atque ita re- 
scripsit die 21 aprilis 1873. 


— Pays de mission. Titulaires des églises. Attribu- 
tions des évêques pour désigner les titulaires des églises 
et les patrons des missions. 

Saxcri ALBERTI. Rmus D. Vitalis Grandin episcopus 
S. Alberti a Sacra Ritaum Congregatione exquisivit hu- 
militer: 

1. Omnes praedictae dioeceseos missiones ponuntur sub 
patrocinio sancti alicujus. Utrum vero episcopus proprio 
jure possit patronum alicui ecclesiae statuere, et id agat 
eo ipso quod talem ecclesiam sub patrocinio alicujus cae- 
licolae erigat, adeo ut missionarii dictae ecclesiae addicti 
officium patroni sub ritu duplici primae clasis cum octava 
recitare possint ac debeant, prout fieri debet pro patronis 


. proprie dictis ? 


Et si negative, postulat episcopus orator nuncupari a 
8. Sede Patronos S. Albertum pro ecelesia cathedrali - 
$. Annam pro missione loci S. Annae - S. Joachim pro 
missione Edmonton - S. Paulum pro missione des Cris in 
flumine Siskatchivan - S. Laurentium pariter in flumine 
Siskatchivan - B. M. V. a Victoris in lacu de Biche - 
S. Beroardum in Lacu des Esclaves - S. Joannem Bap- 
tistam in insula à la Crosse - 8. Petrum in Lacu Cariban. 

His ominibus in locis erectae sunt ecelesiae et missio - 
narii sedem fixam habent. 

9. Utrum missiones in quibus adhuc sacra aedificia non 
gunt extructa, quas tamen missionarii per annum invisi- 
tant, possint erigi sub patrocinio sancti alicujus, qui tan- 
quam patronus haberetur. 

Sacra porro eadem Congregatio rescribere rata est: 

Ad I. Affirmative idest posse episcopum in erigendis 
ecclesiis sanctos titulares eis adsignare cum omnibus prae- 
rogativis, quae ex jure SS. titularium sunt propriae. 

Ad II. Si ecclesia nondum erecta sit, agi nequit de ti- 
tulari proprie dicto. Atqua ita respondit die 28 aprilis 1873. 


— Office de S. Raphael Archange. Hymne. Strophes 
à supprimer. Antienne. Offices du. Précieux-Sang et du 
Saint-Suaire. | 
BowoNrEN. Ex parte curiae ecclesiasticae Bononien. Sa- 
erae Rituum Congregationi sequentia dubia fuere propo- 
sita pro opportuna solutione, nimirum: 
Dusiux I. In omnibus fere editionibus quae circum- 
feruntur officii S. Raphaelis Archangeli a S. Sede aliquibus 





637 


leis concessi hymnus ad laudes: Christe sanctorum etc. 
exhibetur juxta formam quae in usu erat ante correctionem 
sa. me. Urbani papae VIII, quaeque regulis metricis parum 
respondet. Quaeritur ideo 1. Utrum hymnus praedictus ita 
reitandus sit, an potius juxta formam per laudatam cor- 
retionem conductam, et quae servatur in officio dedica- 
tionis S. Michaelis Archangeli? . 

2. Utrum hymnus ipse integer sit recitandus prout 
Sacra Congregatio decrevit respectu officii S. Gabrielis Ar- 
changeli (in Tawrinen. 12 septembris 1857) an potius omit- 
tendae sint strophae S. Michaelem et Gabrielem respicientes? 

Dusiux II. Antiphona dicenda ad Magnificat in secundis 
vesperis ejusdem officii S. Raphaelis, desumpta est ex se- 
cundis vesperis dedicationis S. Michaelis (29 septembris) 
sed omisso duplici Alleluja, quod illi antiphonae in prae- 
eitato festo subjungitur. Quaeritur num memoratae anti- 
phonae in festo S. Raphaelis duplex illud Alieluja adden- 
dum sit, an prorsus omittendum f 

Dusium III. Sacrorum Rituum Congregatio in una Or- 
dinis Minorum S. Francisci die 8 augusti 1835 declaravit: 
Versus nocturnorum dicendos esse juxta ordinem respon- 
soriorum horarum minorum. Quaeritur quomodo juxta prae- 
dictam regulam ordinanda sint tum responsoria brevia hora- 
ram in ofticio Preliosissimi Sanguinis Domini, tum versus 
singuli qui responsortis brevipus immediate subjiciuntur, 
tum versiculi nocturnorum in eodem officio ? 

DuBiUM IV. In responsorio brevi ad sextam in officio 
Sanctissimae Sindonis dieitur Y. Quia per mortem tuam re- 
demisti mundum ut habetur etiam in versiculo qui im- 
mediate subnectitur respons. br. ad tertiam, sed in versu 
sæcundi Nocturni e contrario legitur: Quia per Crucem 
tuam, ete. Quaeritur ergo juxta regulam memoratam in 
praecedenti dubio, quaenam lectio praeferenda sit : ideoque 
utrum tam in matutino quam in horis minoribus dicen- 
dum sit: Quia per mortem tuam etc. an per crucem tuam etc. ? 

Sacra vero eadem Congregatio, audita sententia in 
«ripis alterius ex apostolicarum caeremoniarum magis- 
tris praedictis dubiis resciibendum censuit: 

Ad I. Ad primam quaestionem: Affirmative ad primam 
partem ; negative ad secundam. Ad secundam quaestionem : 
Negative ad primam partem, affirmative ad secundam. 

Ad II. Negative ad primam partem ; affirmative ad se- 
cundam. 

Ad III. IV. Orator aequiescat editionibus rite appro- 
batis. Atque ita rescripsit die 28 aprilis 1873. 


— Office de S. Alezandre pape et martyr. Mémoire 
de $. Boniface martyr, 14 mai. Postcommunton. 


8, Hippozyri. Rmus D. hodiernus episcopus dioeceseos 
S. Hippolyti Sacrae Rituum Congregationi exposuit quod 
jua kalendarium a S. Sede approbatum pro sua dioecesi 
die 14 mensis maii celebratur translatum ex die 3 ejus- 
dem mensis festum S. Alexandri papae martyris cum com- 
memoratione S. Bonifacii Martyris. Jamvero in missa S. A- 
lzandri papae martyris praescribitur oratio /mfirmstatem , 
€ conformiter dicenda erit postcommunio: Refecti partici- 
palione. Missale autem Romanum similiter pro S. Bonifa- 
io martyre habet postcommunionem: Refecti participatione. 


Hisce expositis quaesivit: Quomodo providendum ne : 


eadem postcommunio pro festo diei et pro commemoratione 
festi simplicis iteretur? 

Sacra vero eadem Congregatio proposito dubio rescri- 
bendum censuit: In casu postcommunionem pro S. Boni- 
fio sumendam esse ex missa: /n virtute dé communi 


MÉLANGES LITURGIQUES. 


638 


unius martyris non pontificis. Atque ita rescripsit die 23 
maii 1873. 


^o — mp 


— Québec. Indults. Solemnité de l’Assomption remise au 
dimanche. Faculté d'anticiper la solennité des autres 
fêtes. Fête de S. Joachim. Patron local. 


QuEBECEN. Rmus D. hodiernus archiepiscopus Quebe. 
cen. haec quae sequuntur sacrae Rituum Congregationi ex- 
posuit, nimirum. Ex indulto apostolico solemnitas Assum- 
ptionis B. Mariae Virginis, si in dominicam non incidat, 
transfertur in dominicam sequentem, idest, nihil immutato 
in breviario, sive quoad officium Assumptionis quod cele- 
bratur semper die 15 augusti, sive quoad officium S. Joa- 
chim recitandum dominiea infra octavam: concessum est 
ut unica missa solemnis et vesperae cantentur de Ássump- 
tione. 

Ex alio indulto permissum est ut tum praedicta solem- 
nitas, tum aliae concessae pro provincia Quebecensi cele- 
brari valeant dominica proximiori non impedita, sive ipsa 
festum praecedat sive subsequatur. 

Tandem in hac provincia indultum est ut solemnitas 
patroni ecclesiae celebretur dominica subsequenti vel, ea 
impedita, dominica praecedenti. 

Non raro evenit ut in eamdem dominicam incidant duae 
solemnitates, v. gr. in ecclesia S. Rochi, S. Hyacinthi, S. 
Bernardi et praesertim S. Joachim cujus festum celebratur 
ipsa dominiea, simul occurrunt solemnitates patroni et 
Assumptionis. ' 

His autem expositis, ab eadem sacra Congregatione 
humiliter exquisivit insequentium dubiorum solutionem, 
videlicet; 

Dubium I. Utrum in ecclesia S. Joachim solemnitas 
Assumptionis transferenda sit ad dominicam praecedentem 
vel potius celebranda sit in dominica infra octavam , in 
qua celebratur officium S. Joachim, translata solemnitate 
S. Joachim in Dominicam praecedentem vel subsequentem? 

Dubium Il. In aliis ecclesiis supranominatis utrum 
solemnitas patroni sit celebranda dominica sequenti, trans- 
lata solemnitate Assumptionis in dominicam praeceden- 
tem, vel potius anticipanda sit solemnitas patroni? Notan- 
dum vero est quod juxta apostolica indulta in vigilia pa- 
troni ei ejus solemnitatis non jejunatur, dum e contra 
jejunatur in vigilia Assumptionis; unde aliquod incommo- 
dum eveniret si solemnitas Assumptionis non celebraretur 
eadem die in tota provincia. 

Sacra vero Congregatio, audito voto alterius ex apos- 
tolicarum caeremoniarum magistris, omnibus mature per- 
pensis ac consideratis, rescribere rata est: | 

Ad L. In ecclesia S. Joachim solemnitatem Assumptio- 
nis Beatae Mariae Virginis dominica infra ejusdem octa- 
vam esse celebrandam, translata solemnitate titularis in 
dominicam subsequentem in casu. 

Ad II. In ecelesia S. Bochi, S. Hyacinthi vel S. Ber- 
nardi solemnitatem Assumptionis Baetae Mariae Virginis 
dominica infra ejusdem octavam esse celebrandam, antici- 
pata solemnitate titularis in dominica praecedenti in casu, 
Atque ita rescripsit et servari mandavit die 23 maii 1873. 


— Chapitre. Bénédiction des fonts. Processions. Of- 
fices. Prétentions élevées par le curé de la paroisse. Saint 
Sauveur, titulaire. 

Dans les paroisses unies à quelque chapitre, le 
curé ne peut faire la bénédiction des fonts le samedi 











639 


de Pâques et de Pentecôte, ni les processions, ni les 
offices solennels. Ces fonctions denreurent réservées 
au chanoine officiant, au semainier. 


UcENTINA. Capitulum collegiatae ecclesiae Aloxanen. 
Ugentinae dioeceseos enixe a sacra Rituum Congregatione 
insequentium dubiorum solutionem expostulavit, nimirum: 

Dubium I. Quum in praedicta collegiali ecclesia bene- 
dictio fontis in sabbatis Paschae et Pentecostes hactenus 
peracta sit per canonicum curatum qui non est dignitas: 
quaeritur an ista consuetudo servanda sit, vel potius im- 
mutanda, et benedictio de qua supra in posterum facienda 
sit per primam dignitatem vel digniorem canonicum de 
capitulo? 

Dubium II. An processiones, quae in dicia ecclesia fleri 
solent sive immediate ante, sive post missam cantatam 
ratione solemnitatis vel festi alicujus sancti, fieri debeant 
per dietum canonicum curatum paratum pluviali, vel po- 
tius per hebdomadarium qui cantavit vel eantaturus est 
missam ? 

Dubium III. An, si processiones supradictae habeantur 
in horis vespertinis, fieri debeant per diclum canonicum 
curatum, seu potius per digniorem de capitulo vel per heb- 
domadarium? 

Et quatenus affirmative quoad secundam partem; 


Dubium IV. An expositio solemnis Ssini Sacramenti quae . 


in reditu processionis aliquando fieri solet, facienda sit a 
canonico curato vel potius ab illo canonico qui in processione 
incessit indutus pluviali? 

Dubium V. An quoties occurrit cantare vesperas so- 
lemnes (a Cappella) cum expositione Ssmi Sacramenti, ex- 
golvendae sint a canonico curato vel polius per canonicum 
hebdomadarium ? 

Dibium VI. Cum titulus supradictae ecclesiae sit de 
Ssmo Salvatore, quaeritur: An dominica secunda quadra- 
gesimae in commemorationibus seu suffragiis sanctorum 
facienda sit etiam commemoratio ejusdem titularis, cum 
in officio illius diei tam in utrisque vesperis quam ad 
Benedictus late fiat de eodem mysterio? 

Sacra vero eadem Congregatio, audita sententia Rmi 
D. Laurentii Salvati s. fidei promotoris coadjutoris, re 
Mature accurateque perpensa, propositis dubiis rescriben- 
dum censuit. 

Ad I. Fontis benedictionem statis diebus in collegiata 
spectare ad hebdomadarium. 

Ad II. Negative ad primam partem: affirmative ad 
secundam. 

Ad III. Negative ad primam partem; ad secundam, 
si immediate post vesperas sequitur processio, eamdem 
facere spectat ad hebdomadarium; si vero hebdomadarius 
recessit post vesperas et in choro dicatur completorium, 
hinc spectare polerit vel ad eumdem hebdomadarinm vel 
praesertim, si processio sit ex solemnioribus, ad primam 
dignitatem juxta statuta et consuetudinem. 

Ad IV et V. Negative ad primam partem; affirmative 
ad secundam. 

Ad VI. Affirmative in omnibus. Atque ita rescripsit 
ei servari mandavit die 23 maii 1873. 


— Exposition du Saint-Sacrement le à novembre, 
fête de la commémoration des morts. Messe. 

Il est défendu de dire la messe de Requie à l'au- 
tel où le Saint-Sacrement est exposé, durant tout le 
temps de l'exposition. Dans quelques églises du dio- 


cèse de Girgenti, en Sicile, c'est l'usage d'exposer le 


Saint-Sacrement, le 2 novembre. Après une messe 
basse, le Saint-Sacrement est déposé. La S. Congré- 
galion décide qu'il faut dire la messe du saint courant 
s’il est du rite double, ou bien celle de l'octave, ou 
la messe votive du Saint-Sacrement. 


MÉLANGES LITURGIQUES. 


640 


AcRiGENTINA. Rihus D. Dominicus Turano episccpus 
Agrigentinus saerorum Rituum Congregationi exposuit quae 
sequuntur, nimirum: 

Ex praecepto rubricae missalis et ex variis decretis sa- 
erae Rituum Congregationis, die 2 novembris omnes mis- 


-8ae privatae dici debent de Requie. 


Item ex decreto Sacrae Rituum Congregationis sub die 
27 junii 1868 missae defunctorum celebrandae sunt om- 
nino in paramentis nigri coloris, adeo ut color violaceus 
adhiberi nequeat nisi in casu quo die 2 novembris Ssum 
Eucharistiae Sacramentum sit expositum pro solenni ora- 
tione quadraginta: horarum. 

' [uterea in urbe Saccae dioeceseos Agrigentinae ex per- 
vetusta consuetudine, citata die 2 novembris in aliquibus 
ecelesiis sacramentalibus solet fleri expositio Ssmi Sacra- 
menti vel in throno cum ostensorio, coram quo sic expo- 
sito celebratur missa privata, qua expleta, sacramentum 
deponitur et datur benedictio more solito. 

Quibus expositis, ab eadem Sacra Congregatione humi- 
liter insequentium dubiorum solutionem exquisivit, videlicet: 

Dubium I. Ista missa dicenda coram Sacramento. ut in 
casu, potest, dici de sancto occurrente vel de octava, vel votiva? 

Dubium II. Si est adhibendus in parimentis, niger vel 
violaceus, cum in decreto suprasitato agatur de exposi- 
tione quadraginta horarum tantum? 

Sacra vero Congregatio ad relationem subscripti secre- 
tarii, audita sententia alterius ex apostolicarum caeremo- 
niarum magistris, propositis dubitis respondendum censuit: 

Ad. I. Dici debet de sancto oecurrente si ritu duplici ce- 
lebretur, secus dici potest de octava, vel votiva Ssmi sacra- 
menti ut in fine missalis, et cum orationibus tempori con- 
gruentibus. 

Ad. II. In altari, ubi publice exponitur Ssmum Sacra- 
mentum sive in ostensorio, missae de Requie tempore quo 
expositio perdurat, omnino prohibentur. Atque ita rescri- 
psit die 14 junii 1878. 


— Le Saint-Sauveur titulaire de l'église paroissiale et 
patron local. Indult permettant de faire la fête le 9 no- 
vembre, anniversaire de la basilique du Latran. 

Quoique plusieurs décrets défendent de faire la 
fête du Saint-Sauveur le 9 novembre, la S. Congréga- 
tion l'autorise pour une paroisse du diocèse de Fermo, 
sous le rite de première classe avec ociave, parce que 
tel est lancien usage et que c'est féle de précepte 
pour là population, qui honore ce mystére comme pa- 
tron spécial. 

FiRMANA. R. D. Franciscus Nobili plebanus ecclesiae 
Ssmi Salvatoris in oppido cui nomen Belmonte intra limi- 
tes archidioeceseos Firmanae erposuit festum Ssmi Salva- 
toris ihi celebratum fuisse die 9 novembris, utp;te non 
solum titulare ecclesiae, sed etiam patronale oppidi ipsius 
sub ritu duplici primae classis cum octava et sub utroque 
praecepto adstandi scilicet sacro et a servilibus abstinen- 
di. Quum autem haec praxis continuare amplius uon liceat 
juxta decreta Sacrorum Rituum Congregationis diei 29 no- 
vembris 1775 et diei 23 maii 1835, praefatus orator no- 
mine etiam populi sibi commissi a sacra Rituum Congregatione 
humillime postulavit ut in praedicto oppido, non obstan- 
libus enunciatis decretis, festum Ssmi Salvatoris, attenta 
longaeva consuetudine, celebrari etiam in posterum valeat 
die 9 novembris 

Sacra vero eadem Congregatio, referente infrascripto 
secretario, audita informatione et voto emi et rmi D. car- 
dinalis archiepiscopi Firmani ac insuper sententia in scri- 
ptis alterius ex apostolicarum caeremoniarum magistris, 
rescribere rata est: /m casu de quo agitur servetur soli- 
twm. Alque ita rescripsit die 14 junii 1873. 





L'administrateur-gérant : 
PALMÉ. 





Cum approbatione superiorum. 


ROMÆ. — Ex TYPOGRAPHIA SALYIUCCI. 











ET 


ANALECTA JURIS PONTIFICII 





CENT SOIXANTE-DIXIÈME LIVRAISON. 





LE CULTE IMMÉMORIAL 


Esumération des bienheureux et des saints dont le culte immé- 
morial a été confirmé par le Saint-Siége. 





Les Bienheureux publiquement honorés du cul- 
le ecclésiastique antérieurement à l’année 1534, 
sont exempts des formalités et des procédures que 
e pape Urbain VIII prescrivit en 1625 et 1634 


meurent en possession du culte qui leur a tou- 
jours été "décerné ; nulle enquête, soit ordinaire 
soit par autorité apostolique n'est nécessaire, pour 
es maintenir dans leur possession. Mais si l'on 
veut que le Saint-Siége confirme le culte immé- 
morial d'un bienheureux, il faut en ce cas que 
es preuves de ce culte, les documents histori- 
ques qui le constatent et les dépositions verbales 
qni en établissent la continuation soient recueil- 
is dans un procés juridique qui est instruit par 
l'ordinaire ou par le délégué pontifical. 

Depuis l'époque d'Urbain VIII, le Saint-Siége 
a confirmé le culte d'un assez grand nombre de 
saints personnages. Dans le traité de beatifica- 
lione sanctorum , Benoit XIV a donné la liste 
e tous ceux dont le culte fut confirmé jusqu'à 
son époque, c'est à dire, de 1625 jusqu'à 1745. 
de crois devoir continuer cette liste jusqu'à notre 
époque. : 





l. La bienheureuse Colombe de Riéti. — Ter- 
tiaire de la pénitence de saint Dominique , -elle 
fonda un monastère de religieuses à Pérouse, 
sous l'invocation de sainte Catherine de Sienne; 
morte en 1501 , elle fut ensevelie dans ce mo- 
nastère, qui prit son nom. Sa vie, écrite par le 
dominicain Sébastien de Pérouse son confesseur, 
fut imprimée en 1521. Les Rollandistes l'ont 
reproduite, au 20 mai. Dans la Congrégation de 
l'Inquisition universelle, qui fut tenue le 25 fé- 
vrier 1625, le pape Urbain VIII décida que le 
culte public dont la bienheureuse Colombe était 
en possession depuis l'époque de sa mort, n'était 
pas compris dans le décret alors récent qui dé- 


fendait d'honorer les saints personnages que le ' 


SaintSiége n'a pas béatifiés ou cinonisés. Le 
lexte du décret se lit dans Benoît XIV (De bea- 
lificatione, lib. 2, cap. 24, num. 2). 

19° SÉRIE 


our la béatification des nouveaux’ saints. Ils de-” 


2. Le bienheureux Mathieu Carrero, de lor- 
dre de saint Dominique. — Le bienheureux mou- 
rut à Vigevano le 5 octobre 1471. Plusieurs his- 
toriens rendent témoignage de sa haute sainteté. 
Sixte IV. permit de transférer son corps dans une 
tombe plus digne de son mérite, et de faire so- 
lennellement mémoire de lui le jour de la dédi- 
cace de l'église de saint Pierre martyr. Comme 
le eulte public existait depuis plus de cent ans, 
la S. Congrégation du Saint-Office en autorisa la 
conservation, par décret du 2 décembre 1625. 
(Benoit XIV, loc. cit. num. 5). 


3. Le bienheureux Bernard Ptolémée. — Les 
Olivétains reconnaissent pour fondateurs de leur 
congrégation monastique Bernard Ptolémée, Am- 
broise Piccolomini, et Patrizi. Bernard mourut 
en 1348. Le culte immémorial fut confirmé par 
le décret de la S. Congrégation des Rites du 16 
septembre 1645. (Ibid. num. 9). 


4. Le bienheureux Nicolas de Flue, ermile 
suisse. — Les Bollandistes (22 mars) racontent la 
vie du saint personnage, qui vécut: en solitaire, 
dans le diocèse de Constance, et mourut en 1487. 
L'évéque de Constance instruisit le procès, lequel 
constata le culte immémorial, approuvé par la 
S. Congrégation des Rites le 21 novembre 1648. 
(Ibid. num. 12). 


5. Le bienheureux Bernardin de Feltre. — 
Instituteur des Monts ‘de Piété; mort le 28 sep- 
tembre 1494. Le culte public lui fut rendu aus- 
sitôt après; Léon X le mentionne dans une bulle 
de 1513 concernant saint François de Paule. 
Aprés un procès juridique, la S. Congrégation 
des Rites confirma le culte du bienheureux Ber- 
nardin, par décret du 28 mars 1654. 


6. Le bienheureux Ferdinand III, roi de 
Castille et de Léon. — Il mourut le 30 mai 1252. 
Grégoire XIII et Sixte V approuvérent les lecons 
de l'office. Le décret de la S. Congrégation des 
Rites qui ratifia le culte immémorial, est du 21 
mai 1655. 


7. La bienheureuse Marguerite de Savoie. — 
Tertiaire de saint Dominique, elle fonda dans la 
ville d'Alba, en Piémont, un monastère de reli- 
gieuses dominicaines. En 1565, le. Bref Unige- 

A 








643 


niti de saint Pie V permit aux religieuses de 
faire mémoire dans l'office de la bienheureuse 
Marguerite. Le décret de la S. Congrégation des 
Rites confirmatif du culte, est du 31 aoüt 1669. 


8. Le bienheureux Pierre Paschasius. — Re- 
ligieux de l'ordre de la Merci et évêque de aJen, 
en Espagne, le bienheureux Pierre fut pris par 
les Maures et martyrisé à Grenade, vers l'an 
1300, ou 1302. Un bref du pape Clément X, 
du 14 août 1670, confirma le culte immémorial. 


9. La bienheureuse Louise Albertoni. — Ter- 
tiaire de l'ordre franciscain, la sainte veuve mou- 
rut à Rome, le 31 janvier 1533, et fut ensevelie 
dans l'église de saint Frangois au Transtévére. 
Dés cette époque, le Sénat romain offrit chaque 
année un calice et des cierges en son honneur. 
Clément X autorisa le culte et l'offlce, par le 
bref Agrum Ecclesiae, du 28 janvier 1671. 


10. Le bienheureux Jacques de Mevania, do- 


minicain. — Mort en 1301. Saint Antonin atteste" 


la haute sainteté du religieux. Boniface IX et 
Paul V aecordérent des indulgences à une con- 
frérie instituée en son honneur. L'ancienneté du 
culte ayant été prouvée par une enquéte juridi- 
que, la S. Congrégation des Rites, le 14 mai 
1672, ratifia ce culte, comme faisant exception 
aux décrets du pape Urbain VIII. 


ll. La bienheureuse Salomé, reine de Gal- 
licie. — Elle mourut en 1268. Tous les historiens 
polonais racontent sa vie et ses vertus. Le suf- 
Íragant de Cracovie, délégué apostolique, fit une 
enquéte légale et rendit le jugement sur le culte 
immémorial. Le concile provincial de Gnesne avait 
demandé au pape Urbain VIII la canonisation 
de la reine Salomé. Par décret du 6 mai 1073, 
la S. Congrégation des Rites confirma le culte. 


12. Le bienheureux Oldegarius. — Chanoine 
régulier et prévôt, évêque de Barcelone, puis 
archevêque de Tarragone, le bienheureux Olde- 
garius mourut en 1136. Saint Bernard le nom- 
me parmi les saints personnages de son époque 


(epist. 126). Saint Raimond de Pennafort deman- 


da au pape la canonisation du saint archevêque. 
Le décret de la S. Congrégation des Rites qui 
confirma le culte, est du 18 mai 1675. 


13. Le bienheureux Jean Cantius. — Prêtre 
séculier, professeur de l’université de Cracovie, 
le bienheureux Jean Cantius mourut en 1473. 
Le concile provincial célébré à Gnesne en 1628 
demanda sa canonisation. Le.culte immémorial 
ayant été constaté par enquête légale, la S. Con- 
grégation des Rites, le 21 mars 1676, ratifia ce 
culte. Dans la suite saint Jean Cantius a été 
élevé à la canonisation formelle; l'office est dans 
le calendrier universel, 20 octobre. 


LE CULTE IMMÉMORIAL. 





644 


14. Le bienheureux Amédée III, duc de Sa- 
voie. — Fils de Louis II, et d'Anne, fille du roi 


de Chypre, Amédée mourut le 30 mars 1472,à | 


l’âge de 37 ans. Saint Francois .de Sales, en 1612, 
écrivit au pape Paul V pour demander la cano- 
nisation formelle du bienheureux Amédée. La 
cause fut reprise en 1656 comme cas excepté des 
décrets généraux. L'archevéque de Turin et l’évé. 
que de Verceil rendirent une sentence sur le culte 
immémorial. Le 16 janvier 1677, la S. Congré- 
gation des Rites confirma cette sentence. Gui- 
chenon a composé en français la vie du bienheu- 


reux Amédée. Pierre-Francois Malet, chanoine | 


de Latran, l'a publiée en italien. Les Bollan- 
distes les ont traduites en latin et les donnent, 
le 30 mars, tome 3. En 1617, S. Francois de 
Sales consacra l'église des capucins de Thonon 
en honneur de saint François d'Assise et du bien- 
heureux Amédée. : 


15. Le bienheureux Simon de Lipnica. — Le 
bienheureux Simon, religieux de l’observance de 
saint François en Pologne, mourut en 1482, et 
fut enseveli dans l’église du couvent de Cracovie, 
Cinq ans après, Innocent VIII permit la trans- 
lation de son corps dans une autre partie de 
l'église, parce que l’affluence de la population 
empéchait la récitation de l'office. Benoît XIV 
rapporte le bref pontifical: Sacrae vestrae reli- 
gionis, du 12 juillet 1487 (loc. cit. num. 49). 
Les enquêtes ayant constaté l'ancienneté et la 
continuation du culte, la S. Congrégation des 
Rites le confirma, le 10 février 1685. Le véné- 
rable pape Innocent XI ratifia le décret, le 25 
du méme mois. 


16. Le bienheureux Pierre Armengol. — Re 
ligieux de l'ordre de Notre-Dame de la Merci de 
la rédemption des captifs, le bienheureux Armen- 
gol est honoré comme martyr. Il se livra comme 


Ótage pour racheter des esclaves; les maures ne | 


ouvant le faire apostasier, le suspendirent à un 
gibet, où il demeura plusieurs jours et dont il 


fut délivré par miracle. Il conserva les traces | 


de ce supplice le reste de ses jours, et mourut 


le 27 avril 1304. Le décret approbatif du culte | 


immémorial, en date du 23 mars 1686, fut con- 
firmé par un bref du vénérable Innocent XI. Les 
historiens de Catalogne et les annalistes de l'or- 
dre de la Merci mentionnent avec les plus grands 
éloges le bienheureux Armengol. 


17. Le bienheureux Antoine de Strongone. — 
Né en 1381, Antoine entra comme convers parmi 
les Observants de S. François, et mourut à l'âge 
de 80 ans, au couvent de S. Damien, prés A 
sise, le 7 février 1461. Le culte public commenca 
aussitôt, ainsi que c’est constaté par les chro- 
niques du temps citées dans les Bollandistes, 7 fé- 
vrier. Le grand-duc de Toscane, le doge et la 
république de Gênes, le clergé de plusieurs dio- 


cèses et d'autres grands personnages ayant sol- 
licité la canonisation, l’évêque d'Assise fit l'en- 
quête et rendit la sentence sur le culte immé- 
moral, laquelle fut confirmée par la S. Congré- 
gation des Rites, le 14 juin 1687. 


18. — La bienheureuse Cunégonde, reine de 
Pologne. — Après avoir gardé quarante ans la 
"irginité dans le mariage, la bienheureuse Cuné- 
gonde professa la règle des Clarisses, et mourut 
en 1292. Le continuateur des annales ‘de Baro- 
nius mentionne la Bienheureuse, ann. 1239, 1266, 
1290, 1292. Les Bollandistes racontent sa vie, 
21 juillet tome 5. Le concile provincial tenu à 
Cracovie en 1634 fit instance pour la canoni- 
sation. L'enquéte et la sentence de l'évàque suf- 
fragant de Cracovie ayant constaté d'une facon 
légale le culte immémorial, la S. Congrégation 
des Rites confirma ce culte, le 10 juin 1690. 


19. La bienheureuse Marie de Socos. — Is- 
sue de la noble famille de Cerbellon, elle fut 
religieuse de Notre-Dame de la Merci, et mou- 
rut en 1290. Le mot Socos signifie secours ou 
merci. Tous les historiens de l'ordre font men- 
tion de la bienheureuse Marie, notamment Al- 
phonse Remon, tom. I, histor. gener. ordinis 
B. Mariae de Mercede, pag. 200. Au XIV?* siè- 
de, Jean de Laes composa la vie, qui, aprés le 
plus scrupuleux examen, eut l'approbation de 
deux chapitres généraux. Le vicaire général de 
Barcelone, délégué du Saint-Siège, reconnut le 
culte immémorial, qui fut ensuite confirmé par 
la S. Congrégation, 9 février 1692. 


20. La bienheureuse Jeanne, fille d'Alphon- 
s? V roi de Portugal. — Elle fut religieuse de 
S. Dominique, et mourutle 12 mai 1490. Sceur 
Marguerite Piveriu, sa servante dans le mona- 
stère, et témoin de sa conduite, écrivit sa vie, 
qui fut ensuite transcrite dans l'enquête légale. 
Nicolas Dias et Marchese ont pareillement. écrit 
la vie de la bienheureuse Jeanne. Le portugais 
Antoine de Sienne, dans les chroniques de l’or- 
dre; le catalogue des saints de l'ordre Domini- 
cain imprimé l'an 1604; Lopez. Historia gene- 
ralis ordinis Praedicatorum; Louis Chazecas, 
Historia S. Dominici; Bzovius, dans les Anna- 
les; le théatin Bagatta, Admiranda orbis chris- 
tiani; les Bollandistes, 12 mai, ont parlé des 
vertus de la bienheureuse Jeaune. Le pape In- 
nocent XII, Bref Sacrosancti apostolatus, du 4 
avril 1693, confirma le décret de la S. Congré- 
gation des Rites sur le culte inimémorial. 


21. Le bienheureux Pierre de Pise. — Le 
bienheureux Pierre fondateur des pauvres ermi- 
les de S. Jérôme, mourut en 1435. Peu de temps 
après sa mort, un anonyme dont le manuscrit 
autographe est conservé dans les archives du con- 
vent de S. Honuphre à Rome, fit connaître les 


LE CULTE IMMÉMORIAL. 


646 


vertus et les dons surnaturels du bienheureux 
Pierre et la fondation de l'institut. D'autres écri- 
.vains en parlent, notamment Scipion Ammiratus, 
lib. familiar. regni Napolitani ; Sansovinus , 
lib. I. familiar. Italie , et d’autres. Le 5 dé- 
cembre 1693, le cardinal Casanate étant ponent 
de la cause, la S. Congrégation des Rites dé- 
cida constare de casu excepto. Innocent XII con 
firma le décret, le 12 du méme mois. 


22. La bienheureuse Hosanna, tertiaire de l'or- 
dre de S. Dominique. — Elle vécut saintement 
à Mantoue, et mourut en 1505. Dix ans aprés, 
Léon X, sur la demande de la marquise de Man- 
toue, permit de faire mémoire de la bienheureuse 
Hosanna aux premières et secondes vópres, et à 
la messe du jour anniversaire de la mort. Gré- 
goire XIII autorisa l'office et la messe propre, 
dans l'église de Sainte Barbe. En 1594, la Sacrée 
Congrégation des Rites permit d'exposer publi- 
quement le corps de la Bienheureuse certains jours 
4le l'année. Les Bollandistes parlent d'elle au 12 
juin. Par décret du 20 novembre 1694, la Sacrée 
Congrégation des Rites confirma le culte immé- 
morial. 


23. La bienheureuse Humiliana de Circulis. 
— Elle fut tertiaire de S. Francois, à Florence, 
et mourut le 19 mai 1246. Les historiens de 
l'ordre parlent de ses vertus; Wading, ann. 
1246; Marianus de Florence, Fascieulus Chroni- 
corum Seraphici ordinis Minorum. Vito de Cor- 
tone écrivit aussitôt la vie de la bienheureuse Hu- 
miliana que les Bollandistes ont rapportée, tome 4 
de mai. L'archevéque de Florence rendit sen- 
tence sur le culte immémorial de la bienheureuse 
Humiliana et sur le cas excepté des décrets du 
pape Urbain VIIL. Le 17 juillet 1694, la Sacrée 
Congrégation confirma le jugement, et Innocent 
XII approuva, le 24 du même mois | 


24. La bienheureuse Hélène Enselmina , de 
l'ordre de S. Francois, à Padoue. — La bien- 
heureuse Héléne mourut vers l'année 1231. Bar- 
thélemy de Pise, dans le livre Conformitatum 
vitae B. Francisci ad vitam Jesu Christi, parle 
de ses vertus; d'autres écrivains de l'ordre la 
mentionnent aussi. Le jugement sur le culte im- 
mémorial fut prononcé par le bienheureux car- 
dinal Barbadigo, évêque de Padoue, ou par ses 
délégués. La S. Congrégation des Rites confirma 
cette sentence par le décret du 8 octobre 1696. 
Benoît XIV parle d'une vie de la bienheureuse 
Hélène composée par Sicco Polentonus en 1437, 
et compulsée dans l'enquête qui eut lieu pour 
constater le culte immemorial. Le général des 
conventuels et le régent du collège Saint-Bona- 
venture furent postulateurs. 


25. La bienheureuse Zita, servante à Lucques. 
— Elle mourut le 27 avril 1272, à ce qu’on 


647 


croit. Sa vie composée par un contemporain, a 
été publiée dans les Bollandistes, tome 3 d'avril. 
Son culte se propagea rapidement en Italie, en 
Espagne, en Angleterre, à Malte etc. Léon X 
autorisa les chanoines réguliers de S. Frigdien à 
Lucques à célébrer la féte de la bienheuruse Zita 
sous le rite double, le 27 avril de chaque an- 
née, dans la chapelle où son corps est conservé. Le 
cardinal évêque de Lucques fit l'enquéte juridi- 
que et prononca le culte immémorial. La Sacrée 
Congrégation des Rites confirma le jugement, 
par le décret du 1* septembre 1696. 


26. La bienheureuse Marie de la Cabeza, 
femme de S. Isidore Laboureur. — Décédée vers 
l’année 1175, cette sainte femme fut ensevelie 
dans une petite chapelle. On exposait la tête à 
la vénération des fidéleg. Le corps fut découvert 
en 1596. La cause de canonisation était intro- 
duit à Rome longtemps avant les décrets du pape 
Urbain VIII, car, suivant la procédure de ce 
temps, les auditeurs de Rote avaient déclaré 
qu'il constait de la renommée de sainteté en gé- 
néral. Charles II, roi d'Espagne, la reine, les ar- 
chevéques et évéques espagnols, les magistrats de 
Madrid et d’autres villes sollicitérent la confir- 
mation du culte immémorial. Innocent XII ren- 
dit le Bref Apostolicae servitutis , du 11 août 
1697. Le Dominicam Jacques Bleda a écrit la 
vie de la Bienheureuse. 


21. Le bienheureux Augustin, de l'ordre de 
S. Dominique. — Evéque de Gran, en Hongrie, 
puis de Lucera dans le royaume de Naples, le 
bienheureux Augustin mourut vers l'année 1323. 
Sa vie fut écrite par Jean Tomko, évéque de 
Bosnie. De nombreux détails se lisent dans l'ou- 
vrage de Ferrari, De rebus Hungaricae provin- 
ciae Ordinis Praedicatorum , part. 2, hb. I, 
cap. 12. Charles, duc de Calabre, écrivit au pape 
Jean XXII, à Avignon une lettre datée de Na- 
ples 20 octobre 1325, pour demander une enquéte 
 sur]la vie et les miracles du bienheureux Augus- 
tin. Dès cette époque, le clergé de Lucera ré- 
cita l'office. D’après l'enquéte qui fut faite, la 
S. Congrégation des Rites, par décret du 19 
juin 1700, confirma le culte immémorial. 


28. Le bienhenreux Jacques de Bitetto. — Sim- 
ple convers de l’ordre des Observants, 1l mourut 
vers l’année 1485. Les écrivains de l'institut, 
Mariano de Florence, Marc de Lisbonne, Diégo 
de Lequille (Hierarchia franciscana) parlent du 
bienheureux Jacques. Les Bollandistes rapportent 
sous le 27 avril le procés fait par l'autorité or- 
dinaire sur les vertus et les miracles. Le culte 
suscita autrefois des controverses entre l’évêque 
et les religieux. Enfin, la S. Congrégation, le 
3 juillet 1700, confirma le culte immémorial. 
En 1705, la fête fut accordée,"mais non la pro- 
cession parce que le décret d'Alexandre VII dé- 





LE CULTE IMMÉMORIAL. 





648 


fend de porter processionellement les reliques des 
Bienheureux. 


20. Le bienheureux Jean, prêtre, et le bien- 
heureux Pierre, convers, de l'ordre franciscain, 
martyrs. — Wading parle de ces bienheureux 
dans ses Annales, an. 1220, num. 71; 123], 
num. 77. Envoyés en Espagne par S. Francois 
d'Assise, ils furent mis à mort par le roi Maure 
de Valence. Celui-ci se convertit au christia- 
nisme quelques années après, céda Valence au 
roi d'Aragon, et voulut établir un couvent de 
Franciscains dans son palais. Le décret de la 
S. Congrégation qui confirma le culte immémo- 
rial des deux martyrs, d’après l’enquête du vi- 
caire-général de Téruel, fut rendu le 23 février 
1704. Clément XI le ratifia, le 11 septembre 
suivant. | 


30. La bienheureuse Thérèse, et la bienheu- 
reuse. Sancia, cisterciennes. — Klles furent fil. 
les de Sanche 1*', roi de Portugal. Thérèse épousa 
Alphonse IX, roi de Léon. Puis, elle se re 
üra dans le monastére Cistercien de Lorvan, et 
y vécut quarante-sept ans, dans les exercices de 
la plus austère pénitence. Les Bollandistes rap- - 
portent (17 juin) le procès de la canonisation 
des deux sœurs. Clément IX signa l'introduction 
de la cause. On entreprit à Lisbonne l'enquéte re- 
lative au culte immémorial. Le roi, la reine, les 
prélats, moines, tribunaux, sénateurs, magistrats, 
universités, sollicitérent instamment la confirma- 
tion du culte. Clément XI exauca leurs vœux, | 
par le bref Solicitudo pastoralis, du 23 décem- 
bre 1705. C | 


3l. La bienheureuse Lucie de Narni, donv- 
nicaine. — Elle fonda à Ferrare le couvent de 
religieuses sous l'invocation de Sainte Catherine 
de Sienne, et mourut en 1544. Le cardinal Mac- 
chiavelli, évêque de Ferrare, fit, en 1647, une 
enquéte sur le culte dela bienheureuse Lucie, et 
rendit une sentence favorable à ce culte imme- 
morial. Ce jugement précéda de cinq ans le dé- 
cret de la S. Congrégation qui défendit de 
prendre en considération pour le complément du 
centenaire tout ce qui aurait eu lieu postérieure- 
ment à la constitution de 1634. De là vint que 
la S. Congrégation des Rites crut devoir con- 
firmer le culte de la bienheureuse Lucie; Clé 
ment XI ratifia le jugement par le Bref Ez ün- 
juncto, du 26 mai 1710. Un décret du 23 jan- 
vier 1740 permit de peindre la  Bienheureuse 
Lucie avec les stygmates. 


32. Le‘bienheureux Salvator d'Orta, conters, 
Récollet. — Il mourut en 1567. Le provincial 
des Observants de Sardaigne écrivit la vie, re- 
produite dans les Bollandistes, 18 mars. Le ro! 
d'Espagne ayant demandé la canonisaüon, la 
S. Congrégation décida, en 1606, de la différer, 








49 LE CULTE IMMÉMORIAL. 


parce qu'elle devait expédier auparavant les saints 
personnages pour lesquels les enquêtes et les au- 
tres formalités avaient été remplies; elle permit 
iontefois de donner à Salvator le titre de Bien- 
heureux, de publier ses miracles, et de transpor- 
tr publiquement ses reliques. D’après cette con- 
cession extraordinaire et divers Brefs d'indul- 
gences, la S. Congrégation, par décret du 13 sep- 
tmbre 1710, admit le cas excepté, et approuva 
le culte, quoiqu'il manquât plus de trente ans 
pour: compléter le centenaire d'Urbain VIII. 
33. Le bienheureux Ceslaus Odrovantius Do- 
minicain. — Il fut frère germain de S. Hya- 
cinthe, et mourut en 1212. On peut consulter 
Dlugos (Historia regni Poloniae); Mathias de 
Miccovia (Chroniques'de Pologne), les Annales 
de Bzovius (tom. 13) Benoit XIV parle d'un 
mémoire de Bzovius contenant l'abrégé des preu- 
ves de la sainteté, des miracles et du culte du 
bienheureux Ceslaus, qui fut imprimé dans le 
sommaire de l'information présentée à la S. Con-, 
grégation. Le suffragant de Breslau rendit la 
sentence sur le culte immémorial; à la requête 
du P. Ripoll, postulateur, la S. Congrégation 
confirma le jugement, le 20 aoüt 1712. 


34. Le bienheureux Liberatus de Lauro, de 
l'ordre de saint François. — Il vécut sur la fin 
du XIIT* siècle, et pratiqua la vie solitaire à Suf- 
fiano; il fut honoré comme saint dés l'époque la 
plus reculée. En 1697, la S. Congrégation des 
Rites prohiba des images dans lesquelles la sainte 
Vierge entourée d'anges donnait à boire à saint 
Liberatus, couché dans son lit. Ces images étaient 
exposées sur les autels, dans les églises et dans 
les cloîtres des franciscains ; on les distribuait 
aux fidèles. On demanda la confirmation du cul- 
le; la S. Congrégation des Rites décida, le 23 
janvier 1713, de ne rien innover au sujet de ce 
culte et de le laisser en l'état où il se trouvait. 


35. Le bienheureux Grégoire X, pape. — 
Tous les historiens célébrent les vertus de ce 
grand homme. Saint Louis, roi de France, lui 
témoigna une estime et une amitié extraordinaire 
lorsqu'il n'était encore qu’archidiacre de Liège. 
Pierre de Tarentaise, qui succéda à Grégoire X 
sur le siége pontifical, entreprit sa canonisation. 
Il paraît certain que Jean XXII, l'an 1226, 
chargea de l'enquéte l'archevéque de Pise et I 
véque de Modéne. La cause fut reprise en 162 
et poursuivie les années suivantes. Enfin Clé- 
ment XI, par le bref /njuncti, du 11 septembre 
1713, confirma le culte immémorial décerné au 
bienheureux Grégoire X. Il mourut.à Arezzo, et 
fut enseveli dans l'église cathédrale. 








36. Le bienheureux Alexis Falconieri, un des 
sept fondateurs de l'ordre des Servites. — I fut 
l'onele de sainte Julienne Falconieri, et mourut 


650 


à l'âge de 110 ans, en 1310. Les annalistes con- 
temporains attestent les vertus de ce saint hom- 
me, qui refusa constamment le sacerdoce par 
sentiment d'humilité. Taddée Adamari (de ori- 
gine ordinis Servorum); Cosme Favilla (de ori- 
gine et ordine Servorum) et beaucoup d'autres 
historiens parlent du bienheureux Alexis. L'en- 
quéte ouverte par l'archevêque de Florence ayant 
pleinement constaté le culte décerné de temps 
immémorial au bienheureux Alexis, la S. Con- 
grégation des Rites coafirma ce culte, par décret 
du 17 novembre 1717. 


37. Le bienheureux Séraphin d' Ascoli, ou de 
Monte-Granaro, convers de l'ordre des capucins. 
— Il mourut en 1604. Six ans aprés, Paul V, en 
congrégation du Saint-Office , permit d'allumer 
une lampe sur sa tombe. Lorsque Urbain VIII 
eut publié, en 1625, les fameux décrets sur le 
culte des saints, il autorisa néanmoins l'évêque 
d'Ascoli à conserver le culte du bienheureux Sé- 
raphin, parce que c'eüt été un scandale de le 
supprimer, vu le grand nombre de fidèles qui 
venaient continuellement en pélerinage. D'aprés 
ces indults pontificaux , la S. Congrégation des 
Kites autorisa la confirmation du culte. (Décret 
du 11 mars 1719). 


38. La bienheureuse Humilité, religieuse de 
l'ordre de Vallombreuse. — Les Bollandistes ont 
réuni (22 mai) tous les documents imprimés et 
manuscrits concernant la fondatrice des relisieu- 
ses de Vallombreuse. Elle mourut:à Florence 
l'an1310. Le culte lui fut rendu aussitôt aprés 
sa mort. Féte annuelle, exposition des reliques, 
office et messe; tous les signes du culte public. 
Le corps se conserve intact dans le monastère 
de S. Salvi, à Florence, avec l'inseription: Corpus 
sanctae Humilitatis. Des 'enquétes furent ouver- 
ies à Florence et à Faenza, en 1628, en vertu 
de rémissoriales. Clément XI autorisa la reprise 
de la cause, en 1718. Enfin, par décret du 9 
décembre 1719, la S. Congrégation des Rites 
confirma le culte immémorial. 


39. Le bienheureux Dalmatius Moner, domi- 
nicain espagnol.— I| mourut en 1341. Nicolas 
Eymeric, auteur du célèbre Directorium inquisi- 
torum, fut disciple de Moner, et écrivit sa vie 
et ses miracles. Le dominicain Diego (Historia 
provinciae Aragonensis ); Domenech (3 et 4 part. 
historiarum generalium ordinis Praedicatorum): 
Bzovius (ad ann. 1341); Salazar (Martyrologium 
hispanicum) et d’autres parlent du bienheureux 
Moner. L'enquête sur le culte immémorial fut 
faite à Girone par les juges que l'évéque dési- 
gna. La S. Congrégation des Rites confirma ce 
culte, par décret du 9 août 1721. 


40. Le bienheureux André Conti, de l'ordre 
de saint François. — Plusieurs historiens rap- 


651 


portent que son oncle Alexandre IV. lui offrit le 
cardinalat, qu'il refusa constamment. D'autres 
pensent que la pourpre lui fut offerte par Boni- 
face VIII. Dans le livre Conformitatum , Bar- 
thélemy de Pise assure que Boniface VIII, té- 
moin des miracles du bienheureux André, exprima 
plusieurs fois l'intention de le canoniser, s'il lui 
survivait. André passa un grand nombre d'an- 
nées dans une grotte prés de la ville d'Anagni. 
Le concours des fidàles se manifesta dés l'époque 
de sa mort, qui eut lieu en 1302. L'évéque d'Ana- 
gni consacra un autel en son honneur, en 1455. 
Aprés l'enquéte de l’évêque d'Anagni, la Sacrée 
Congrégation des Rites confirma To culte immé- 
morial. Innocent XIII, qui était de la famille 
Conti, rendit le bref Apostolicae servitutis, 15 
février 1724. 


4l. Les sie fondateurs des Servites. — On a 
parlé plus haut du bienheureux Alexis Falconieri, 
dont le culte fut approuvé en 1717. Les six au- 
tres fondateurs furent: Bonfilius Monaldinus, Jean 
Manettus; Benoit Antellensis; Barthélemy de Ami- 
deis; Ricoverus Lippius; Gerardinus Sosteneus. 
Ils étaient riches, renoncérent aux pompes du 
monde, et se retirérent sur le Mont Senarius, oà 
ils établirent l'ordre des Servites. En 1719, l'é- 
véque de Florence ouvrit l'enquóte sur le culte 
rendu de temps immémorial aux pieux fonda- 
teurs. Aprés avoir examiné les preuves du culte, 
la S. Congrégation des Rites, par décret du 7 
juillet 1725 , le ratifia et confirma pleinement. 
Les Servites font l'office de leurs-sept fondateurs. 


42. Le bienhewreux Sérapion, martyr de l'or- 
dre de Notre-Dame de la Merci. — Sérapion était 
anglais; saint Pierre Nolasque l'admit dans l'or- 
dre. Nommé rédempteur, Sérapion accomplit deux 
rachats, et délivra d'abord 98 captifs; puis 87. 
Il demeura en ótage.la seconde fois, faute d'ar- 
gent. Ne pouvant l'empécher d'annoncer la re- 
ligion chrétienne, les Maures l'attachórent à une 
croix, et le coupèrent en morceaux. Ce martyre 
est longuement décrit dans les chroniques de l'or- 
dre de la Merci par Vargas. Autels, images, 
confréries, messe, mémoire dans l'office, insertion 
du nom dans les litanies des agonisants, tous les 
signes de eulte ont été employés pour le bien- 
heureux Sérapion. Le culte immémorial fut con- 
firmé par le décret du 20 mars 1728. ' 


43. Le bienheureux Jean de Dukla, francis- 
cain polonais. — Il mourut en 1484. Ses vertus 
et ses miracles sont rapportés dans les chroni- 
ques franciscaines de la province de Pologne, 
citées par Wading (tom. 14) et insérées dans 
l'enquéte de 1626. Barthélemy de Lemberg a 
publié le volume: Domus virtutis et honoris per 
patres ordinis minorum S. Francisci de Obser- 
vantia; il y est fait mention du bienheureux Jean 
de Dukla. Une seconde enquête fut faite on 1642. 


. 


LE CULTE IMMÉMORIAL. 


652 


La troisième, ouverte dans la ville et diocèse de 
Lemberg, en 1727, constata pleinement, par les 
témoins et les documents, le culte immémorial. 
Le décret de la S. Congrégation des Rites est 
du 17 janvier 1733. . 


44. Le bienheureux Benoît XI, pape. — Né 
à Trévise en 1240, général de l'ordre de S. Do- 
minique en 1296, il fut, contre son gré, fait 
cardinal par Boniface VIIT, auquel il succéda. Il 
mourut à Pérouse, le 27 juillet 1304, aprés huit 
mois de pontificat. Les témoignages de sa sain- 
teté se trouvent dans les annalistes , Albertinus 
Museatus, Papyre Masson, Platina, Wading, 
Pagi ete. Le dominicain Thomas Campana a 
publié la vie du B. Benoît. L'enquóte sur le culte 
immémorial fut faite par le cardinal Ansidei, 
évêque de Pérouse. Le P. Ripoll, général de 
l'ordre de S. Dominique, demanda la confirma- 
tion du culte. Le décret de la S. Congrégation 
des Rites est du 21 avril 1736. 


45. La bienheureuse Michéline , de Pesaro , 
tertiaire de l'ordre des Conventuels. — Elle na- 
quit au commencement du XIV* siècle, et mou- 
rut en 1356. Elle fit le pélerinage de la Pales- 
tine, et visita les-saints lieux. De retour dans 
son pays, elle reprit les œuvres de charité envers 
Dieu et le prochain. On a la légende de sa vie 
écrite sur la fin du XIV° siècle. Barttiélemy de 
Pise, livre Conformitatum, parle de la bienheu- 
reuse Michéline: Sancta Michelina de Pisauro, 
quae magnis claruit et coruscat miraculis, de 
tertio ordine B. Francisci soror fuit. On peut 
voir les Bollandistes, 19 juin. Le cardinal Oli- 
vieri, secrétaire des Brefs sous Clément XI, In- 
nocent XIII, Benoît XIII et Clément XII, fa- 
vorisa de tout son pouvoir la confirmation du 
culte de sa concitoyenne. Le Bref de Clément 
XII, Mulieres fortes, 24 avril 1737, ratifia ce 
culte immémorial. 


46. La bienheureuse Rita, ou Marguerite de 
Cassia. — Urbain VIII autorisa l'office et la messe 
en son honneur dans le diocèse de Spolète et dans 
les églises des Augustins. Benoît XIII permit de 
consacrer une église de Rio-Janeiro.au Brésil 
sous le vocable de la bienheureuse Rita. Elle 
fut mise au martyrologe romain. Dominique An- 
toine Gandolfi publia la Dissertatio historia qui 
renferme les auteurs qui ont parlé-de la bienheu- 
reuse. En 1737, la commission de reprise de la 
cause fut signée, et, selon l'usage, le culte im- 
mémorial fut en méme temps confirmé. 


41. La bienheureuse Claire de Montefalco , 
religieuse de l'ordre de S. Augustin. — Cette 
sainte femme, morte les vremiéres années du XIV 
siècle, fut aussitôt honorée du culte public. Ur- 
bain VIII permit l'office et la messe. En 1673, 
le savant cardinal Bona révisa les leçons propres. 


e 
053 


Sous Clément XII, on voulut faire passer la 
bienheureuse Claire, de la béatification équipol- 
lente à la canonisation formelle. Dès lors il fut 
nécessaire de reprendre la cause et de confirmer 
explicitement le culte immémorial. Nous avons 
fait dans les Analecta (seconde série) l'histoire 
compléte de la cause de la Bienheureuse Claire. 


48. Le bienheureuv Jean-Ange Porro, Ser- 
vite. — Il mourut le 24 octobre 1506. Un siè- 
cle plus tard, le corps fut retrouvé intact et sans 
aucune corruptiou. Saint Charles Borromée, qui 
examina avec le plus grand soin les reliques con- 
servées dans les églises de Milan, ne s'opposa 
pas au culte du bienheureux Porro. Ce culte a 
éié conservé, sous les yeux des archevóques; la 
fête a été faite avec'la plus grande solennité, 
pompe religieuse, panégyrique, etc. D'aprés l'en- 
quéte ouverte par l'archevéque de Milan, la Sa- 
crée Congrégation des Rites fut d'avis, le 13 
juillet 1737, de confirmer le culte immémorial du 
bienheureux Porro. 


49. Le bienheureux André de Lachis, de 
Spello, compagnon de S. Francois d' Assise. — 
Il fut l'un des douze premiers compagnons de 
S. Francois, qui lui donna l'habit, et l'envoya pré- 
cher dans diverses provinces. Il finit ses jours à 
Spello, en 1254, et fut enterré dans l'église de 
S. André. Le livre Conformitatum lui attribue 
de grands miracles et la résurrection des morts. 
Praedicator maximus , fulgens in vita et post 
mortem. miraculis. Les Bollandistes donnent la 
vie du B, André, le 3 juin. Diverses enquêtes sur 
le eulte furent faites, soit en 1626, soit en 1729. 
L'évéque de Spoléte , délégué de la S. Congré- 
gation des Rites, rendit la sentence sur le culte 
immémorial; elle fut confirmée par la décision 
du 19 juillet 1738. 


50. La bienheureuse Colette, réformatrice de 
l'ordre de sainte Claire. — La bienheureuse, 
morte en 1447, reçut aussitôt les honneurs du 
culte. Nous avons publié son histoire dans les 
Analecta (17° et 18* série) et les principaux do- 
cuments concernant sa canonisation. L'office de 
la bienheureuse Colette fut successivement étendu 
par les indultis que la S. Congrégation des Rites 
donna en 1604, 1609, 1610, 1622, 1625, 1629, 
1630, 1633. Le cardinal Bona ayant revisé les 
leçons propres, elles furent approuvées par décret 
du 3 septembre 1672. La reprise de la cause fut 
autorisée en 1739. A cette occasion, la S. Con- 
grégation fut d'avis de confirmer le culte immé- 
morial. Clément XII étant mort sur ces entre- 
faites , Benoit XIV approuva le décret, le 26 
août 1740. 


51. La bienheureuse Stéphanie de Quinzanis, 
de l'ordre de saint Dominique. — Elle mourut 
en 1530, dans le diocèse de Crémone. Pierre de 


LE CULTE IMMÉMORIAL, 


054 


Virence, son confesseur, écrivit sa vie sous le 
ti're de Légende. En 1550, Dominique de Cal- 
visa io publia le Compendio. En 1577, Razzi 
parla de la bienheureuse Stéphanie dans les Vies 
des saints et des bienheureux dominicains. Michel 
Pio, en 1607, Paul Gironi, en 1618, Merula, 
en 1624, Seghizzi , en 1632, et d'autres men- 
tionnent la sainteté et le culte. En 1729, l'évó- 
que de Crémone prescrivit une enquéte juridique 
sur le eulte immémorial de la bienheureuse Sté- 
phanie. Le 10 décembre 1740, la S. Congrégation 
Íut d'avis de confirmer ce culte; Benoit XIV ap- 
prouva, le 14 décembre suivant. de 


52. Le bienheureux Alvarus de Cordoue, do- 
minicain. — Né de l'illustre famille de Cor- 
doue, il entra dans l'ordre de S. Dominique, et 
se livra à la prédication dans toutes les pro- 
vinces d'Espagne et une grande partie de l'Italie. 
Il fut confesseur de la reine d'Espagne, et de 
son fils: mais il renonga à ces fonctions par le 
désir d'une vie plus austére. Il établit un cou- 
vent sous le nom de S. Dominique et la via crucis 
sur une montagne prés de Cordoue, et y passa 
le reste de sa vie, dans la contemplation et la 
pénitence. Il mourut en 1430. Urbain VIII signa 
l'introduction de la cause en 1627; des rémisso- 
riales furent expédiées pour le procès apostolique. 
En 1676, Clément X autorisa la reprise de la 
cause; une enquéte eut lieu dans le diocése de 
Cordoue sur le eulte immémorial. Enfin, la Sa- 
crée Congrégation publia le décret suivant: 


DECRETUM. — Corduben. Canonizationis beati Alvari de 
Corduba. sacerdotis professi Ordinis Praedicatorum et fun- 
datoris Coenobii sub titulo S. Dominici de Scala coeli ci- 
vitatis Cordubae. 

Cum post signatam anno 1674 manu s. me. Clementis X 
commissionem reassumptionis causae canonizationis Beati 
Alvari praedicti, disputatum fuerit anno 1716, et 1718, 
in S. Congregatione Rituum dubium: « An sententia 
Rini Episcopi Cordubensis judicis delegati lata super 
cultu immemorabili, seu casu excepto a decretis sa. me. 
Urbani VI sit confirmanda etc. negativum prodiit re- 
sponsum, reservato tamen jure postulatoribus coadju- 
vandi probationes super dieto casu excepto. Cumque 
vigore ejusmodi rescripti novus confectus fuerit aucto- 
ritate apostoliea processus, et in actis praedictae Sa- 
crae Congregationis exhibitus, propositum inde fuit per 
eibum et ríüum D. card. Belluga in locum eihi et ri 
D. card. Corradini ponentis, ac mature discussum du- 
bium: — An constet de casu excepto a decretis Urba- 
ni VIII, seu de cultu immemorabili in. casu , et ad ef- 
fectum de quo agitur. — Et Sacra eadem Congregatio, 
audito prius in voce et in scriptis R. P. D. Ludovico de 
Valentibus fldei promotore, respondit: — Affirmative: 
si SSiho D. N. visum fuerit. Hac die 16 septembris 1741. 

Factaque deinde per me secretarium de praedictis ei- 
dem SSího relatione, Sanctitas Sua benigne annuit. Die 
22 ejusdem mensis et anni 1741. — J. A. CARD. GuA- 
DAGNI pro praefec. — T. PATRIARCA LIEROSOLYM. secr. 


655 


53. Le bienheureux Pierre Gonzalez, de l'or- 
dre de S. Dominique. — Il se démit du doyenné 
de la cathédrale de Palenza, pour entrer dans 
le couvent que S. Dominique venait de fonder 
dans cette ville. Il se rendit recommandable par 
ses vertus et ses prédications. Il fut confesseur 
du bienheureux Ferdinand III, roi de Castille 
et de Léon. Ayant heureusement achevé sa car- 
riére religieuse, il mourut saintement à Tuy, en 
1246. Les statuts synodaux composés en 1484, 
1529, 1531 constatent le culte public qui dés 
cette époque fut rendu au bienheureux Gonza- 
lez. Saint Antonin et d'autres lui décernent le 
litre de bienheureux et de saint. D'aprés l'en- 
quête faite à Tuy sur le culte immémorial, et 
sur la relation du cardinal Gotti, la S. Congré- 
gation des Rites publia le décret suivant: 


DECRETUM. — Tuden. Canonizationis B. Petri Gonzalez 
saverdotis professi ordinis Praedicatorum. | 

Admissa a S. Rituum Congregatione ordinaria habita 
die 93 januarii 4741, commissione introductionis causae 
canonizationis Beati Petri Gonzalez praedicti, a SSmo 
Dno Nostro Benedicto XÍV postmodum signata: Ad in- 
stantiam modo ri P. Thomae Ripoll magistri generalis 
ordinis Praedicatorum hujusmodi causae postulatoris, exa- 
minato sub infrascripta die processu in curia episco- 
pali Tuden. auctoritate ordinaria constructo super cul- 
tu ab immemorabili tempore dicto Beato praestito, sive 
super casu excepto a decretis sa. me. Urbani Papae VIII 
in congregatione SSínae Inquisitionis editis, in quo idem 
episcopus sententiam protulit super dicto cultu, ac in- 
simul per eihum et rum D. cardinalem Gotti po- 
nentem infrascripto dubio proposito: An sententia rini 
episcopi Tuden. super cultu püblico ab immemorabili 
tempore praedicto Beato exhibito, sive casu excepto a 
decretis sa. me. Urbani Papae VIII, sit confirmanda in 
casu et ad effectum? — Sacra eadem Congregatio, R. P. 
D. Ludovico de Valentibus fidei promotore in scriptis, et 
voce prius audito, rescribendum censuit: Sententiam 
episcopi Tuden. latam super cultu publico praestito dicto 
Beato a tempore immemorabili, sive casu excepto a de- 
cretis sa; me. Urbani VIII esse confirmandam in casu, 
et ad effectum, de quo agitur, si SSíno Domino Nostro 
visum fuerit. Die 9 decembris 1741. 

Factaque deinde per me secretarium de praedictis SSfño 
Domino Nostro relatione, Sanctitas Sua benigne annuit. 
Die 13 ejusdem mensis et anni 1741. — Fr. J. A. Cann. 
GuADAGNI, pro-praef. — T. PATRIARCHA HIEROSOLYM. 
secret. 


54. La bienheureuse Jeanne de Valois, fon- 
datrice des Annonciades. — Dès l'époque de 
sa mort, qui eut lieu en 1504, elle reçut les 
honneurs du culte religieux et public. Les fidèles 
visitérent fréquemment la tombe, et y firent 
brüler des cierges. Tableaux votifs, images en- 
tourées d'auréoles, reliques conservées avec celles 
des saints canonisés, en un mot toutes les marques 
du culte religieux furent employées pour hono- 
rer la bienheureuse Jeanne. Urbain VIII signa 


LE CULTE IMMÉMORIAL. 





. 


556 


la commission. Elle fut reprise sous Alexandre VIT. 
La S. Congrégation des Rites adressa des let- 
ires rémissoriales et compulsoriales pour faire un 
procès spécial sur le culte immémorial. L'arche- 
véque de Bourges ayant prononcé un arrêt fa- 
vorable, la S. Congrégation des Rites, le 2 
avril 1742, confirma le culte. Benoit XIV ren- 
dit le Bref E«poni nobis, en daie du 18 juin 1742. 


55. Le bienheureux Géri, comte de Lunel, en 
Languedoc. — I] partit pour Rome, avec son 
frère Ephrem, pour se rendre en Terre-Sainte. 
Avant d'arriver à Ancône, il fut surpris par 
la mort, dans le territoire de Monte Santo, près 
le fleuve Potentia. On conserve à l'archevéché 
de Fermo la vie du bienheureux Géri, écrite 
l'an 1326. Les Bollandistes parlent du saint per- 
sonnage, au 25 mai. La ville de Monte Santo 
le prit pour patron; tous les signes du culte pu- 
blic furent employés pour honorer sa mémoire. 
Le vicaire général de Fermo ayant ouvert une 
enquéte juridique qui fut terminée par un juge- 
ment favorable, la S. Congrégation des Rites, 
par décret du 28 juillet 1742, confirma le culte 
inmémorial du bienheureux Géri. 


56. Le bienheureux Benoit le More, convers 
de l'ordre de S. François. — Né de parents 
maures mais catholiques à S. Fradello, dans le 
diocèse de Palerme, il entra chez les Réformés 
et se rendit illustre par sa sainteté au point que, 
simple convers, il fut fait supérieur d’un des cou- 
vents de Palerme. Il mourut en 1589. Les Bol- 
landistes donnent sa vie, le 25 janvier. La dé- 
votion populaire se manifesta d’une façon extraor- 
dinaire. Afin de l'accroître, Philippe III, roi 
d'Espagne, écrivit à l'archevóque de Palerme de 
se faire autoriser par le Saint-Siége à transférer 
le corps du B. Benoit, dans l'église publique. La 
S. Congrégation des Rites ayant permis la trans- 
lation, le corps fut placé dans une chapelle, au 
dessus du sol, et entouré d'une grille de fer. 
D'autres indults étendirent le culte jusqu'en 
Espagne et en Amérique. D'aprés cela, la Sacrée 
Congrégation, le 11 mai 1743, admit le cas ex- 
cepté. En 1807, Pie VII canonisa le B. Benoit. 


57. Le bienheureux François Patrizi, de l'or- 
dre des Servites. — Né à Sienne, en 1316, Ils 
s'illustra par sa dévotion envers la Sainte-Vierge. 
par ses austérités, par ses prédications et ses 
miracles. On raconte, qu’à sa mort il sortit de 
sa bouche un lys, sur les feuilles duquel étaient 
écrits en lettres d'or: Ave Maria. Paul Atavan- 
tus, Nicolas Borghese, Abraham Alasia, Béli- 
saire Baldini, Grégoire Alaca, Sylvain Razzi, 
Philippe Albrizi de Mantoue, Thomas de Vérone. 
Mattioli, Bernardin Florimas, le P. Philippe gé- 
néral des Servites, Christophe Galgani ont écrit 
la vie du bienheureux Patrizi. En 1637, Ur- 
bain VIII signa la commission d'introduction de 








i97 


a cause. L'affaire fut reprise en 1740. En vertu 
le rémissoriales et compulsoriales, le procès spé- 
eal fut fait à Sienne sur le culte 1mmémorial. 
La S. Congrégation des Rites, par décret du 31 
août 1734, confirma le culte. 


58. Le bienheureux Nicolas Albergati, char- 
treux, évêque de Bologne , et cardinal, — Il 
tnaquit à Bologne, entra jeune dans l'ordre des 
Chartreux ; procureur général à Rome, il fut 
fait malgré sa résistance, évêque de Bologne, et 
cardinal. Martin V et Eugéne IV lui confiérent 
d'importantes légations, dans lesquelles il rendit 
déminents services. Il mourut à Sienne, en 
1443. Eugène IV assista à les funérailles, avec 
toute la cour pontificale, qui se trouvait à Flo- 
rence, pour la célébration du Concile général. 
L'enquéte sur le culte immémorial fut faite en 
1651. Dans la suite, le cardinal Buoncompagni, 
archevêque de Bologne, rendit la sentence. Il s'a- 
gissait de confirmer ce jugement par l'autorité 
du Saint-Siège. Benoit XIV voulut être le rela- 
leur de la cause dans la Congrégation des Rites, 
qu fut tenue en sa présence le 25 septembre 
1141. Les cardinaux confirmérent à l'unanimité 
le eulte immémorial. Benoit XIV rendit le bref 
Quoniam ita, en date du 6 octobre de la méme 
année. 


99. Le bienheureux Pacifique de Ceredano, 
franciscain de l' Observance. — Né à Ceredano, 
dans le diocése de Novare, en 1424, il entra 
dans l’ordre franciscain en 1445. Sixte IV l’en- 
voya en Sardaigne, en qualité de commissaire 
pontifical ; il y retourna précher la croisade con- 
tre les Turcs. Il mourut le 4 juin 1482. D'autres 
placent sa mort en 1470. Wading parle du saint 
personnage (ann. 1476, num. 58; 1482, num. 47). 
le corps fut placé dans une chapelle, qui prit 
sn nom. Concours des fidèles, messes quoti- 
diennes en son houneur, lampes, tableaux votifs, 
images entourées d’auréoles : titre de saint, de 
bienheureux, donné communément par les fidèles, 
et par les historiens qui ont. parlé du bienheu- 
reux Pacifique. Ces marques de culte public 
étant de beaucoup antérieures à l’année 1534, la 
S. Congrégation des Rites, par un décret du 6 
jullet 1745, confirma le culte immémorial. 


60. Le bienheureux Sébastien Maggi, domi- 
nicain. — Conformément au décret de la S. Con- 
grégation des Rites en date du février 1758, le 
pape signa la commission d'introduction de la 
cause pour la confirmation du culte immémorial, 
le 8 mars de la méme année. 


01. Le bienheureux Antoine Turrianus, dit 
d'Aquila, prêtre, religieux de l'ordre des er- 
miles de S. Augustin. — La commission d'in- 
troduction de la cause fut signée par le pape le 
8 mars 1758. 


19° SÉRIE 


LE CULTE IMMÉMORIAL. 





658 


62. Le bienheureux Antoine d'Amandola , 
prétre , religieux de l'ordre des ermites de 


:S. Augustin. — Le 2 septembre 1758, Clé- 


ment XIII signa la commission d'introduction de 
la cause pour procéder à la confirmation du culte 
immémorial décerné au bienheureux Antoine dans 
le diocése de Fermo et dans d'autres lieux. 


63. Le bienheureux Augustin Novelli, prêtre, 
religieux de l'ordre des ermites de S. Au- 
gustin. — Le 2 septembre 1758, le pape Clé- 
ment XIII signa la commission d’introduction 
de la cause pour procéder à la confirmation du 
culte immémorial qui à été rendu au bienheu- 
reux Augustin Novelli dans le diocèse de Sienne 
et autres lieux, 


61. Le bienheureux Ange-Augustin Mazzin- 
ghi, prêtre, religieux de l’ordre du Carmel de 
l’ancienne observance. — Le 22 décembre 1759, 
la S. Congrégation des Rites jugea qu'il y avait 
lieu d'introduire la cause pour la confirmation 
du culte du bienheureux Ange-Augustin. Clé- 
ment XIIT signa la commission, le 9 janvrier. 
1760. Voici le décret de la S. Congrégation: 


DECRETUM. — Florentina. — Beatificationis et cano- 
nizationis Venerabilis servi Dei Fratris Angeli Augustini 
Mazzinghi, sacerdotis professi ordinis Beatae Mariae de 
Monte Carmelo , antiquae observantiae regularis, Beati 
nuncupati. 


Cum per eihum et rihum D. Cardinalem Tamburinum 
Sac. Rituum Congregationis praefectum, et ponentem cau- 
sae venerabilis servi Dei fratris Angeli Augustini Mazzinghi, 
Beati nuncupati, ad instantiam postulatoris causae pro- 
positum, ac discussum fuerit in Congregatione ordinaria 
Sacrorum Rituum, absque interventu consultorum ex dis- 
pensatione apostolica infrascriptum dubium: An sit si- 
gnanda commissio introductionis causae, in casu, et ad ef- 
fectum de quo agitur; Sacra Congregatio, audito prius 
R. P. D. Cajetano Forti fidei promotore, qui suam senten- 
liam scripto et voce exposuit, rescribendum censuit: Affir- 
mative, si SSmo D. N. placuerit. Die 22 decembris 1759. 

Et facta deinde per me secretarium de praedictis ei- 
dem SSMo D. Nostro relatione, Sanctitas Sua benigne 
annuit, praedictamque commissionem propria manu si- 
gnavit. Die 9 januarii 1760. — D. F. CARD. TAMBURI- 
NUS. — J. N. DE LERMA, Sac. Rit. Congr. secret. 


L'archevéque de Florence ouvrit l'enquéte ju- 
rique sur le culte rendu de temps immémorial 
(et longtemps avant le centenaire du pape Ur- 
bain VIII) au bienheureux Ange-Augustin Maz- 
zinghi. Conformément à la sentence de l'arche- 
que, la S. Congrégation des Rites, par décret 
du 3 mars 1761, jugea qu'il y avait lieu de 
confirmer le culte immémorial. 


DECRETUM. — Florentina, — Ad supplices instantias 
postulatoris causae Beati Angeli Augustini Mazzinghi pro- 
posito in Sacra Rituum Congregatione ordinaria ab eio 
et ríno Dno Cardinali Tamburini ejusdem Sacrae Con- 

49 








659 


gregationis praefecto, et ponente, dubio: An sententia per 
rmm Archiepiscopum Florentinum lata super publico cultu 
ab immemorabili tempore praedicto Beato Angelo Augu- 
stino Mazzinghi praestito sit confirmanda, sive an constet 
de casu. excepto & decretis san. mem. Urbani Papae VIII 
in casu, et ad effectum, de quo agitur; Sacra Congrega- 
lio, audito prius R. P. D. Cajetano Forti fidei promotore 
qui scripto, et voce suam sententiam exhibuit, rescri- 
bendum censuit: Affirmative, si Sanctissimo Domino N. vi- 
debitur. Die 3 martii 1761. 

Factaque deinde per me secretarium infrascriptum de 
praedictis eidem Sanctissimo Domino Nostro relatione, 
Sanctitas Sua benigne annuit, die 7 ejusdem mensis, et 
anni 1761. — D. F. CARD. TAMBURINIUS, praefectus. — J. M, 
DE LERMA Sacr. Rit. Congr. secretarius. 





65. Le bienheureux François Cervini, prétre, 
de l’ordre Franciscain des Conventuels. — Ce 
saint religieux a reçu de temps immémorial le 
culte publie, surtout dans le diocèse de Mon- 
tepulciano, où son corps est conservé. La S. Con- 
égation des Rites rendit un décret, le 21 juin 
6, autorisant l'introduction de la cause pour 
procéder a la confirmation du culte. 





66. La bienheureuse Elisabeth Achin , reli- 
gieusé du tiers-ordre de S. François, dans le 
diocèse de Constance. — Le pape Clément XIII, 
le 9 décembre 1760, signa la commission d'in- 
troduction de la cause de la bienheureure Elisa- 
beth. L'offieial du cardinal de Rodt, évéque de 
Constance rendit ensuite, en qualité de subdélé 
gué de la S. Congrégation des Rites la sentence 
relative au culte immémorial. Ce jugement fut 
confirmé par un décret de la S. Congrégation du 
12 juillet 1766. 


67. La bienheureuse Angèle Mérici, fánda- 
trice de la congrégation des Ursulines. — La 
bienheureuse Angèle étant morte en 1540, il man- 
quait six ans pour compléter le centenaire pres- 
crit par les décrets du pape Urbain VIII, supposé 
méme que le culte eüt commencé immédiatement 
aprés la mort de la bienheureuse. D'autre part, 
plusieurs indults apostoliques avaient autorisé le 
culte , et accordé des indulgences aux, ursulines 
et à leurs pensionnaires pour l'anniversaire de 
la mort de la sainte fondatrice. C’est pourquoi, 
lorsque la commission d’introduction de la cause 
eût été signée par Clément XIII, en 1763, les 
ursulines demandérent instamment que la cause 
de la bienheureuse Angèle fût traitée comme cas 
excepté, et sur la simple preuve du culte immé- 
morial. Clément XIII remit l'affaire à la S. Con- 
grégation des Rites avec les pouvoirs nécessaires 
et opportuns, Le cardinal évêque de Brescia avait 
déjà délégué des juges qui s'étaient prononcés 
le cas excepté, attendu les indults que le 
iége avait accordés en autorisation du cul- 
. Congrégation des Rites ne prit pas 
sur elle de résoudre la question. Le cardinal Ca- 








LE CULTE IMMÉMORIAL. 


660 


lini, ponent, en référa à Clément XIII, et le 
pontife décida, vu les circonstances dites plus 
haut, que le cas pouvait n’être pas compris dans 
les décrets du pape Urbain VIII; en conséquence, 
il confirma le culte. 


DECRETUM. — Brixien. — Canonizationis beatae Ange- 
lae Merici fundatricis societatis S. Ursulae. 


Postquam Sacrorum Rituum Congregatio habita die 13 
augusti 1763 signandam esse censuit commissionem in- 
troductionis causae venerabilis Servae Dei Angelae Me- 


.rici a Decentiano, vulgo dictae a Brixia, fundatricis So- 


cietatis S. Ursulae, Beatae nuncupatae, prout fuit deinde 
signata: exhibitus fuit SSino Dno Nostro PP. Clemen- 
ti XIII supplex libellus, quo, ut cultus praefatae Servae 
Dei ab anno 1540, quo obiit praestitus, confirmaretur, 
Ursulinarum Romae degentium familia, nomine etiam 
aliarum, quae idem Institutum in diversis mundi parti- 
bus profitentur, enixis precibus postulabat, ut Sanctitas 
Sua Sacrae Rituum Congregationis examen cultus Beatae 
Angelae praestiti, sive casus excepti a decretis Urbani VIII 
committere cum amplissimis facultatibus dignaretur, ad 
effectum postea referendi eidem Sanctitati Suae quid 
Patres EE. Sacrae Congregationi praepositi sentirent ; 
prodiitque rescriptum die 19 augusti anni 1767: « Ex 
audientia SSini. SSinus benigne remisit preces ad S. Ri- 
tuum Congregationem cum omnibus, et quibuscumque 
facultatibus necessariis, et opportunis juxta petita. » 

Vigore hujus rescripti ad S. Rituum "Congregationem 
delata res est, propositoque dubio: « An sententia lata 
a DD. Judicibus delegatis ab eino et ríno ordinario Bri- 
xien. super cultu publico in vim pontificiorum indulto- 
rum praedictae Beatae exhibito sit confirmanda; sive 
an constet de casu excepto a decretis sa. me, Urbani 
PP. VIII in casu et ad effectum de quo agitur? » Ea- 
dem S. Congregatio, visis, libratisque documentis exhi- 
bitis, collectis efhorum Patrum suffragiis, auditoque tam 
in voce quam in scripto R. P. D. Carolo Alexio Pisani 
S. fidei promotore, die 15 martii 1768 rescribendum 
censuit: Dilata et ad Emum ponentem cum SSmo. 

Facta deinde per eíhum et rinum D. Cardinalem Lu- 
dovicum Calini caussae ponentem SSiho Domino Nostro 
relatione, Sanctitas Sua, semel et bis ad se accersito 
praefato R. P. D. Carolo Alexio Pisani S. fidei promo- 
tore, quum in facto agnoverit, tanta cum sanctitatis fa- 
ma decessisse Beatam Angelam, ut statim post obitum 
Beatorum honores Brixiae ei fuerint delati, ac plurimis 
postea in locis, in quibus Ursulinarum monasteria fuere 
extructa, scientibus, et non reluctanctibus locorum or- 
dinariis, per decursum fere centum annorum ante Ur- 
bani decreta, quamplura, eaque satis speciosa cultus si- 
gna eidem adhibita; et innumeri fere non infimae aucto- 
ritatis scriptores ejusdem virtutum magno commendatio- 
num praeconio meminerint: consideratis, seduloque per- 
pensis documentis illis, quibus apostolica indulta sive 
tacite, sive expresse non deesse comprobare nitebantur 
postulatores, nec non indulgentiis illis, quas eadem Sancti- 
tas Sua concessit, tam a monialibus Ursulinis, quam a puel- 
lis earumdem scholas frequentantibus, perpetuo lucran- 
das die 23 martii ejusdem Beatae Angelae natalitio; qyias- 
que ratas habuit, et quatenus opus esset, col vit. 





661 LE CULTE IMMÉMORIAL. 


Hinc ex omnibus simul junctis declaravit, casum de quo 
agitur, ob peculiares facti circumstantias posse non com- 
prehendi sub censura decretorum sa. me. Urbani VIII, 
ac proinde cultum quo hactenus potita est Ancilla Dei so- 
lemni hoc decreto confirmavit. Die 30 aprilis 1768, — 
FL. Canb. Cuisius Praef. — V. MACEDONIUS SECRET. 


68. Le bienheureux Sanctes a Monte F'abro- 
rum, de l'ordre franciscain de l’Observance. — 
Le bienheureux Sanctes reçut les honneurs du 
culte religieux dans le diocèse d'Urbino et dans 
d’autres lieux. La confirmation de ce culte ayant 
été demandée, la S. Congrégation des Rites, sui- 
vant la procédure alors usitée, se prononça d'a- 
bord pour l'introduction de la cause. Elle ordonna 
en méme temps que l'ordinaire fit la visite du 
sépulcre. Voici le décret: 


DECRETUM. — Urbinaten. Beatificationis et Canonizationis 
venerabilis Servi Dei fr. Sanctes a Monte Fabrorum, laici 
professi ordinis minorum sancti Francisci, Beati nuncupati. 


Proposito ad instantiam P. fratris Aloysii Mariae a 
Roma, lectoris ordinis minorum S. Francisci de Obser- 
vantia, postulatoris causae venerabilis Servi Dei fratris 
Sanctes a Monte Fabrorum Beati nuncupati, in Congre- 
gatione ordinaria sacrorum hituum absque interventu 
consultorum ex dispensatione apostolica habita sub in- 
frascripta die, atque in ea ad relationem emi et rmi 
D. card. Albani episcopi Sabinen. ponentis discusso dubio: 
« An sit signanda commissio introductionis causae in casu 
et ad effectum de quo agitur? » Emi Patres eidem sacrae 
Congregationi praepositi, audito prius Carolo Alexio Pi- 
sani fidei promotore, qui suam sententiam scripto et voce 
exposuit, censuerunt rescribendum: Affirmative , et ad 
mentem ; et mens fuit, quod priusquam proponatur du- 
bium super casu excepto, fiat recognitio sepulchri ab ordi- 
nario loci, si SSi$o D. N. visum fuerit. Die 24 janua- 
ri 1769. 

Et facta deinde per me infrascriptum secretarium de 
praedictis eidem SSmo D. N. relatione, Sanctitas Sua be- 
nigne annuit, praedictamque commissionem propria manu 
signavit. Die 25 ejusdem mensis et anni 1769. — FL. 
CARD. CuisrUs praefectus. — V. MACEDONIUS secret. 


69. Le bienheureux Bernard, marquis de 
Bade. — À la demande de Calixte Gentili, au- 
diteur impérial, le cardinal Albani proposa à la 
S. Congrégation des Rites l'introduction de la 
cause du bienheureux Bernard , pour procéder 
ensuite à la confirmation du culte immémorial. 
Clément XIII signa la commission le 25 jan- 
vier 1769. 


DECRETUM. — Taurinen, seu Moncalerien. — Beatifica- 
tionis et Canonizationis venerabilis Servi Dei Bernardi Mar- 
chionis Badensis Beati nuncupati. 


Cum per eihum D. card. Alexandrum Albani ponentem 
causae venerabilis servi Dei Bernardi Marchionis Ba- 
densis Beati nuncupati propositum ac discussum fuerit 
ad instantiam abbatis Josephi Calixti de Gentilibus au- 
ditoris imperialis, ac dictae causae postulatoris"in Con- 


662 


gregatione ordinaria S. Rituum absque interventu con- 
sultorum ex dispensatione apostolica infrascriptum  du- 
bium: « An sit signanda commissio introductionis causae 
in casu et ad effectum etc.? » Sacra eadem Congregatio, 
audito prius R. P. D. Carolo Alexio Pisani fidei promo- 
tore, qui scripto et voce suam sententiam exposuit, re- 
scribendum censuit: Affirmative; si SSmo Dno Nostro 
visum. fuerit. Die 21 januarii 1769. 

Et facta deinde per me infrascriptum secretarium de 
praedictis ro Dno Nostro relatione, Sanctitas Sua beni- 
gne annuit, praedictamque commissionem propria manu 
signavit. Die 25 ejusdem mensis 1769. — FL. CARD. Cur- 
SIUS, Praefectus. — G. MACEDONIUS S. R. C. secretarius. 


Le siège archiépiscopal de Turin étant vacant, 
le vicaire capitulaire délégua un juge et des ad- 
joints pour traiter la cause du culte immémorial. 
La sentence ayant été favorable, la S. Congré- 
gation des Rites, sur la relation du cardinal 
Albani, confirma le jugement, par le décret 
suivant: 


DECRETUM. — Taurinen, seu Moncalerien. — Canoni- 
zationis Beati Bernardi Marchionis Badensis. 


Signata sub die 25 januarii currentis anni a SSiho 
Domino Nostro, praevio consilio Congregationis SS. Ri- 
tuum commissione introductionis causae canonizationis 
Beati Bernardi Marchionis Badensis, propositum subin- 
de fuit ad instantiam abbatis Josephi Calixti de Genti- 
libus auditoris imperialis, ac postulatoris per efüum et 
rinum D. Card. Alexandrum Albani ponentem in eadem 
S. Rituum Congregatione infrascriptum dubium: « An sen- 
tentia per RR. DD. Judicem et Adjunctos a ro Vicario 
capitulari Taurinen. sede archiepiscopali vacante deputa- 
tos lata de cultu publico ab immemorabili tempore prae- 
dieto Beato exhibito, sive super casu excepto a decretis 
sa. mem. Urbani PP. VIII sit confirmanda in casu et 
ad effectum etc.? » Sacra eadem Congregatio, audito 
prius R. P. D. Carolo Alexio Pisani fidei promotore, qui 
suam sententiam scripto et voce exposuit, rescribendum 
censuit: Affirmative: si SSmo Domino Nostro visum fue- 
rit. Die 12 septembris 1769. 

Factaque deinde per me infrascriptum secretarium de 
praedictis eidem SSiho Domino Nostro relatione, Sanc- 
titas Sua benigne annuit. Die 16 ejusdem mensis et 
anni 1769. — FL. CARD. CHisius, Praefect. — V. MACE- 
DONIUS S. R. C. secret. 


70. Le bienheureux Grégoire Celli, prêtre 
de l’ordre des ermites de saint Augustin. — Le 
pape Clément XIV avait une dévotion spéciale 
pour le bienheureux Grégoire, dont il avait ex- 
périmenté l’intercession dans une maladie. Car- 
dinal, il fut désigné ponent de la cause introduite 
pour obtenir la confirmation du culte immémo- 
rial. Le vicaire capitulaire de Rimini fit l'enquéte 
et rendit son jugement. D'aprés cela, la S. Con- 
grégation des Rites, le 12 septembre 1769, fut 
d'avis de confirmer le culte immémorial. Clé- 
ment XIV ratfia la décision, le 16 du méme 
mois. | 


663 LE CULTE 


DECRETUM. — Ariminen. Canonizationis Beati Gregorii 
Celli sacerdotis professi ordinis eremitarum S. Augustini 

Quum SSmus Dominus Noster Clemens Papa XIV a pri- 
mis aetatis suae annis peculiari prosequutus fuerit obsequio 
ven. Servum Dei Gregorium Celli sacerdotem professum 
ordinis eremitarum S. Augustini, cujus patrocinium effi- 
cax expertus fuerat in quodam suae valetudinis incommo- 
do; quumque ad cardinalatus dignitatem evectus divinitus 
factum fuerit, ut causam ejusdem Servi Dei apud S. Ri- 
tuum Congregationem relator egerit, in suprema modo 
cathedra constitutus, me infrascriptum secretarium elegit, 
ut suas vices gererem in postrema, quae deerat instan- 
tia ad confirmandam sententiam ab Ordinario latam de 
cultu eidem debito in vim casus excepti a constitutione 
fel. record. Urbani VIII. Hinc proposito per me infrascrip- 
tum secretarium dubio: « An sententia per D. Vicarium 
capitularem Arimini lata super publico cultu ab imme- 
morabili tempore praedicto Beato Gregorio Celli praes- 
tito, sive casu excepto a decretis s. m. Urbani VIII sit 
confirmanda in casu et ad effectum etc.? » Sacra eadem 
Congregatio, audito prius R. P. D. Carolo Alexio Pisani 
fidei promotore, qui suam sententiam scripto et voce ex- 
posuit, rescribendum censuit: Affirmative, si SSmo Do- 
' mino Nostro visum fuerit. Die 19 septembris anni 1769. 

Factaque deinde per me secretarium de praedictis eidem 
SSiho Domino Nostro relatione, Sanctitas Sua benigne 
annuit. Die 16 ejusdem mensis et anni 1769. FL. CARD. 
CnuisIUSs, praefectus. V. MACEDONIUS S. R. C. secretarius. 


71. La bienheureuse Catherine de Pallantia, 
et la bienheureuse Julienne, religiéuses de l'or- 
dre des ermites de saint Augustin. — Par décret 
du 12 septembre 1769, la S. Congrégation des 
Rites confirma le culte qui leur a été rendu de 
temps immémorial. 


12. Le bienheureux Nicolas de F'urca Pale- 
na, Hiéronymite. — Le bienheureux Nicoläs fon- 
da le couvent de saint Honuphre, sur le Janicule, 
à Rome, où le Tasse a été enseveli. Il propagea 
en divers lieux la Congrégation du bienheureux 
Pierre de Pise. Pour faire confirmer par le Saint- 
Siège le culte immémorial qui à été rendu au 
bienheureux Nicolas, il fut nécessaire d'obtenir 
d'abord l'introduction de la cause, selon la pro- 
cédure alors usitée. Le 23 mars 1771, la S. Con- 
grégation des Rites rendit le décret suivant: 


DECRETUM. Romana seu Sulmonen. — Beatificationis et 
Canonizationis Ven. Servi Dei fr. Nicolai de Furca Palenae 
propagatoris ordinis eremitarum S. Hieronymi congrega- 
tionis B. Petri de Pisis, ac fundatoris conventus S. Honuphrii 
de Urbe, Beati nuncupati. 


Ad supplices instantias patris fratris Juliani Guidi sa- 
cerdotis professi ordinis eremitarum S. Hieronymi Con- 
gregationis B. Petri postulatoris causae ven. Servi Dei 
fratris Nicolai de Furca Palenae Beati nnucupati, pro- 
posito in congregatione ordinaria Sacrorum Rituum absque 
interventu consultorum ex dispensatione apostolica ab 
 efho et ríno Domino card. Albani episcopo Sabinen. po- 
nente dubio; « An sit signanda commissio introductionis 


IMMÉMORIAL. 


664 


causae in casu et ad effectum, de quo agitur? » Sacra 
eadem Congregatio , audito prius R. P. D. Dominico de 
S. Petro fidei promotore, qui scripto et voce sententiam 
suam exposuit, rescribendum censuit: Affirmative, si SSino 
Domino Nostro visum fuerit. Die 23 martii 1771. 

Et facta deinde per me secretarium de praedictis eidem 
SSiho Domino Nostro relatione, Sanctitas Sua benigne 
annuit, praedictamque commissionem propria manu si- 
gnavit. Die 6 aprilis 1771. — Fr. cAnD. Cisrus Praefec- 
tus. — M. GALLo Sac. Rituum Cong. secretarius. 


L'enquéte fut ouverte sur le culte immémorial. 
Le cardinal-vicaire de Rome délégua un juge 
pour rendre la sentence. Ces préliminaires posés, 
la S. Congrégation des Rites, le 17 aoüt 1711, 
jugea quil y avait lieu de confirmer le culte im- 
mémorial pour ce cas exceptionnel. Clément XIV 
raüfia la décision, le 21 du méme mois. 


DECRETUM. — Romana seu Sulmonen. — Canonizationis 
B. Nicolai de F'urca Palenae propagatoris ordinis eremitar. 
S. Hieronymi congregationis B. Petri de Pisis, ac funda- 
toris ecclesiae et conventus S. Honuphrii de Urbe. 


Signata sub die 6 aprilis currentis anni a SSino Domino 
N. Clemente Papa XIV, praevio consilio Congregationis 
Sacror. Rituum commissione introductionis causae B. Ni- 
colai de Furca Palenae, propositum subinde fuit ad ins- 
tantiam P. fratris Juliani Guidi sacerdotis professi ordi- 
nis eremitarum S. Hieronymi congregationis B. Petri de 
Pisis postulatoris, per efnum et rimum D. cardinalem 
Albani episcopum Sabinen. ponentem in eadem Sacrorum 
Rituum Congregatione ordinaria infrascriptum dubium: 
« An sententia lata per rinum judicem delegatum ab 
eño et rfího Domino cardinali almae Urbis vicario super 
cultu publico ab immemorabili tempore praedicto Beato 
exhibito sit confirmanda, sive an constet de casu excep- 
to a decretis s. m. Urbani VIII in casu *etc.? » Sacra ea- 
dem Congregatio, audito prius R. P. D. Dominico de S. Pe- 
tro fidei promotore, qui suam sententiam seriplo et voce 
exposuit, rescribendum censuit: Affirmative, si SSmo Do- 
mino Nostro placuerit. Die 17 augusti 1771. 

Factaque deinde per me infrascriptum secretarium de 
praedictis eidem SSfno Domino N. relatione, Sanctitas 
Sua benigne annuit. Die 24 eiusdem mensis et anni 1771. 
— M. CanRD. MAREFUSCUS Praefectus — M. GALLO S. Rit. 
Cong. secretarius. 


19. Le bienheureux Primaldi et ses compa- 
gnons, martyrs d'Otrante. — Les martyrs d'C- 
trante, au nombre de huit cents, furent massacrés 
par les Turcs qui occupèrent la ville. On leur 
rendit les honneurs du culte public. Par décret 
du 11 mai 1771, la S. Congrégation des Rites 
se prononca pour l'introduction de la cause. 


DECRETUM. — Hydruntina. — Beatificationis et Cano- 
nizationis Venerabilis Servi Dei Antonii Primaldi et socio- 
rum Martyrum Beatorum nuncupatorum, 


Proposito in causa ven. servorum Dei Antonii Pri- 
maldi et sociorum martyrum Hydruntinorum, Beatorum 
nuncupatorum ad instantiam postulatoris in Congrega- 

i 








665 


tione S. Rituum ordinaria absque interventu consultorum 
ex dispensatione apostolica, habita sub infrascripta die 
atque in ea ad relationem eini et ríhi domini cardi- 
nalis Corsini ponentis discusso dubio: « An sit signanda 
commissio introductionis causae in casu et ad effectum 
de quo agitur? » Eïñi Patres eidem Sacrae Congrega- 
tioni praepositi, audito prius R. P. D. Dominico de Sancto 
Petro fidei promotore, qui suam sententiam scripto et 
voce exposuit, censuerunt praefatam commissionem in- 
troductionis causae posse signari, si SSMo Domino nostro 


visum fuerit. Die 11 maii 1771. 
Et facta deinde per me infrascriptum secretarium de 


praedictis eidem SSiho D. N. relatione, Sanctitas Sua 
benigne annuit, praedictamque commissionem propria 
manu signavit. Die 18 maii 1771. — C. CARD. CAVAL- 
CHINI praefectus. — M. GALLO S. R. C. secretar. 


La sentence de premiére instance sur le culte 
immémorial des martyrs d'Otrante fut rendue par 
l'évêque de Lecce. Le 7 décembre 1771, la Sa- 
crée Congrégation des Rites fut d'avis de con- 
firmer le culte immémorial. Clément XIV ratifia 
cette décision, le 14 du méme mois. Voici le 
décret: 


DECRETUM. — HyGruntina. — Canonizationis et Beatifi- 
cationis Antonii Primaldi et sociorum martyrum Hydrun- 
torum. 

Cum a S. Rituum Congregatione sub die 11 maii pro- 
xime praeteriti, ad relationem eimi et RMi D. Cardinalis 
Corsini ponentis admissa fuerit commissio introductio- 
nis causae Beatorum Antonii Primaldi et Sociorum mar- 
tyrum et a SSiho D. N. Clemente PP. XIV postmodum 
signata, juxta tenorem praefatae commissionis ad ins- 
tantiam sacerdotis Joannis Baptistae Pasanisi canonici 
Ecclesiae collegiatae terrae Casalis-Novi dioecesis Uri- 
tanae , et causae postulatoris, propositum fuit ab eo- 
dem eifho et riho Dno cardinali ponente, atque in dicta 
Sacra Congregatione discussum infrascriptum dubium: 
«An sententia per rínum episcopum Lycien. lata super 
cultu ab immemorabili tempore praestito Beatis Antonio, 
et sociis martyribus Hydruntinis sit confirmanda, sive 
an constet de casu excepto a decretis s. m. Urbani VIII, 
in casu et ad effectum , de quo agitur? » Et Sacra ea- 
dem Congregatio, audito prius R. P. D. Dominico de 
Sancto Petro fidei promotore, qui suam sententiam scripto 
et voce exposuit, rescribendum censuit: Affirmative, si 
SSmo Dno Nostro visum fuerit. Die 7 decembris 1771. 

Factaque deinde per me secretarium de praedictis ei- 
dem SSino Domino Nostro relatione, Sanctitas Sua be- 
nigne annuit. Die 14 decembris 1771. — M. CARD. MARE- 
FUSCUS Praefectus. — M. GaALLo S. R. C. secret. 


14. La bienheureuse Jeanne Scopelli, carmé- 
lite réformée de la congrégation de Mantoue, 
et fondatrice du monastère de sainte-Marie du 
Peuple à Regio. — La S. Congrégation des Ri- 
tes admit l'introduction de la cause par décision 
du 23 mars 1771; Clément XIV signa la com- 
mission le 6 avril suivant. En exécution de cette 
commission , la Congrégation tenue le 17 août 


LE CULTE IMMÉMORIAL. 


666 


de la méme année, examina la question: « La 
sentence portée par le vicaire général de l'évé- 
que de Regio en qualité de délégué de ce prélat 
sur le culte rendu de temps immémorial à la 
bienheureuse Jeanne Scopelli, ou sur le cas ex- 
cepté des décrets du pape Urbain VIII doit-elle 
être confirmée dans le cas et l'effet dont il s'a- 
git? » La réponse fut affirmative. Clément XIV 
confirma, le 24 du méme mois. 


DECRETUM. — Regien. — Canonizationis Beatae Joannae 
Scopelli, monialis professae ordinis Carmelitarum excalcèa- 


tarum Congregationis Mantuae, fundatricis Monasterii S. Ma- 
riae De Populo civitatis Regii. 


Admissa ad relationem efhi et rfhi D. Card. Negroni 
ponentis a S. Rituum Congregatione habita die 23 martii 
currentis anni commissione introductionis causae Beatae 
Joannae Scopelli, illaque subinde die 6 aprilis ejusdem 
anni a SSiho Domino Nostro propria manu signata, cum 
in ejus executionem, instante p. fr. Alphonso Maria Ta- 
vazza sacerdote professo ordinis Carmelitarum congre- 
gationis Mantuae postulatore propositum fuerit ab eodem 
eo ponente in S. R. Congregatione ordinaria, atque dis- 
cussum dubium: « An.sententia per D. vicarium gene- 
ralem ri D. episcopi Regien. judicem ab eo delegatum 
lata super publico cultu ab immemorabili tempore prae- 
dictae Beatae Joannae Scopelli praestito, sive casu exce- 
pto a decretis sa. me. Urbani Papae VIII sit confirmanda 
in casu et ad effectum etc. » Sacra Congregatio, audito 
R. P. D. Dominico de S. Petro fidei promotore, qui scripto 
et voce suam sententiam exposuit, rescribendum censuit. 
Affirmative, si SSno Domino Nostro visum fuerit. Die 17 
augusti 1774. 

Factaque deinde per me infrascriptum secretarium 
eidem SSiho Domino Nostro relatione de praedictis, Sanc- 
titas Sua benigne annuit. Die 24 ejusdem mensis et an- 
ni 1771. — M. CARD. MAREFUSCUS, praefectus. — M. GALLO 
S. R. C. secretarius. 


19. Le bienheureux Thomas Bellacci de Flo- 
rence, convers de l'ordre des Conventuels. — Le 
corps du bienheureux Thomas repose dans l'église 
des Conventuels de Riéti. La cause de la con- 
firmation du culte immémorial fut traitée en même 
temps et les mémes jours que celle de la bien- 
heureuse Jeanne Scopelli, dont il vient d'étre 
parlé. La commission ayant été admise le 23 
mars et signée par Clément XIV le 6 avril 1771, 
il fut question dans l'assemblée du 17 août de 
confirmer la sentence qui avait été rendue par 
les délégués de l’évêque de Riét. La S. Congré- 
galion confirmant le jugement de la premiére 
instance, reconnut ainsi le culte immémorial. 


DECRETUM. — Reatina Canonizationis B. Thomae Bellacci 
a Florentia, laici professi ordinis minorum Conventualium 
S. Francisci. 


Cum a S. Rituum Congregatione ordinaria sub die 23 
martii currentis anni ad relationem clar. mem. eíni et rfi 
D. cardinalis Chisii ponentis, et ejusdem S. Congregationis 
praefecti admissa fuerit commissio introductionis causae 





667 LE CULTE IMMÉMORIAL. 668 


beati Thomae Bellacci a Florentia ordinis minorum con- 
ventualium sancti Francisci laici professi, cujus corpus 
Reate in ecclesia eorumdem fratrum minorum conven- 
tualium requiescit, et a SSiho D. N. Clemente XIV sub 
die 6 aprilis postmodum signata, juxta tenorem praefatae 
commissionis ad instantiam p. magistri fratris Josephi 
Antonii Martinelli praedicti ordinis, S. Rituum Congrega- 
tionis consultoris et postulatoris causae propositum fuit 
ab eo et rino D. card. Marefusco ponente et S. Rituum 
Congregationis praefecto, atque in dicta S. Congregatione 
discussum infrascriptum dubium: « An sententia lata a 
judicibus per ríhum D. episcopum Reatinum delegatis 
super cultu ab immemorabili tempore eidem Servo Dei 
praestito, sive super casu excepto a decretis sa. mem. 
Urbani VIII sit confirmanda in casu et ad effectum etc. » 
Et Sacra eadem Congregatio, audito R. P. D. Dominico de 
S. Petro fidei promotore, qui suam sententiam scripto et 
voce exposuit, rescribendum censuit: Affirmative, si SSmo 
D. N. visum fuerit. Die 17 augusti 1771. 

Factaque deinde per me infrascriptum secretarium de 
praedictis eidem SSino D. N. relatione, Sanctitas Sua be- 
nigne annuit. Die 24 ejusdem mensis et anni 1771. — 
M. car. ManEFUsCUS praef. — M. GALLO S. R. C. secret. 


76. Le bienheureux Jean a Baculo, de la con- 
grégation Bénédictine des Sylvestrins. — Le 
décret de la S. Congrégation des Rites confir- 
mant le culte immémorial fut rendu le 22 
aoüt 1772. 


TT. Le bienheureum Jérôme Ranucci, prêtre, 
religieux et bachelier de l'ordre des Servites. 
— Le Bienheureux Jérôme est honoré de temps 
immémorial dans le diocèse de S. Angelo in 
Vado, sa patrie et dans d’autres lieux. La Sa- 
crée Congrégation des Rites admit l'introduction 
de la cause par décision du 15 mars 1774. II n’est 
pas douteux que le culte immémorial ne füt con- 
firmé peu de temps aprés, mais nous ne retrou- 
vons pas dans les archives des Analecta le dé- 
crei relatif à cette confirmation de culte. Voici 
celui qui se rapporte à l'introduction de la cause: 


DECRETUM. — S. Angeli in Vado. — Beatificationis et 
Canonizationis Ven. Servi Dei Patris Hieronymi Ranucci 
a S. Angelo in Vado sacerdotis professi ac Baccalaurei or- 
dinis Servorum B. M. V. Beati nuncupati. 


Proposito per emum et rmum D. card. Corsini ponen- 
tem in Congregatione ordinaria Sacrorum Rituum absque 
interventu consultorum ex dispensatione apostolica ad 
instantiam P. Magistri fr. Amandi Mariae Bandini ordinis 
Servorum B. M. V. postulatoris causae Ven. Servi Dei fr. 
Hieronymo Ranucci a S. Angelo in Vado super dubio: 
« An sit signanda commissio introductionis causae in 
casu et ad effectum, de quo agitur ? » Sacra‘eadem Con- 
gregatio, audito prius R. P. D. Dominico de S. Petro fidei 
promotore, qui scripto et voce sententiam suam expo- 
suit, rescribendum censuit: Affirmative, si SSmo Domino 
Nostro placuerit. Die 15 Martii 1774. 

Et facta per me infrascriptum secretarium de praedictis 
eidem SSmo Domino Nostro relatione, Sanctitas Sua be- 


nigne annuit, praedictamque commissionem propria manu 
signavit. Die 19 ejusdem mensis et anni 1774. M. cARD- 
MAREFRUSCUS Praefectus. M. GALLO S. R. C. secret. 


78. La bienheureuse Béatrir d'Este, deu- 
mióme du nom, fondatrice du monastère des re- 
ligieuses de Saint-Antoine à Ferrare. — Le 
pape Clément XIV signa la commission d'intro- 
duction de la cause le 13 décembre 1773. Le 
cardinal archevéque de Ferrare nomma un juge 
et des adjoints pour faire l'enquéte juridique sur 
le culte immémorial. Le 16 juillet 1774, la Sa- 
crée Congrégation des Rites se prononca pour la 
confirmation du culte ; Clément XIV approuva 
la décision, le 23 du méme mois. 


DECRETUM. — Ferrarien. — Canonizationis B. Beatri- 
cis II, Estensis, fundatricis Monasterii monialium S. An- 
tonii abbatis civitatis Ferrariae. 


Signata sub die 13 decembris elapsi anni 1773 a 
SSího D. N. Clemente Papa XIV, praevio consilio Con- 
gregationis S, Rituum commissione introductionis in cau- 
sa canonizationis B. Beatricis II, Estensis, propositum 
subinde fuit ad instantiam sacerdotis Petri Monaco pos- 
tulatoris per eñum ct rínum D. card. Boschi ponentem 
in eadem S. Rituum Congregatione ordinaria infrascri- 
ptum dubium: « An constet de cultu ab immemorabili 
tempore eidem Beatae exhibito, et casu excepto a de- 
cretis sa. me. Urbani Papae VIII ita ut sententia Judicis, 
et Adjunctorum ab eiho et ro cardinali archiepiscopo 
Ferrariae deputatorum lata sit confirmanda in casu et ad 
effectum de quo agitur? » Sacra eadem Congregatio, 
audito prius R. P. D. Dominico de Sancto Petro fidei 
promotore, qui suam sententiam scripto et voce expo- 
suit, rescribendum censuit: Affirmative, si SSmo D. N. 
visum. fuerit. Die 46 julii 1774. 

Factaque deinde per me infrascriptum secretarium de 
praedictis eidem SSfho Domino Nostro relatione, Sancti - 
tas Sua benigne annuit. Die 23 ejusdem mensis et an- 
ni 1774. — M. Can. MantFuscus, Praef. — M. GALLO 
S. R. C. secret. 


79. Le bienheureux François Venimbeni, 
prêtre, religieux de l'ordre des Conventuels. — 
L'introduction de la cause ayant été admise par 
la S. Congrégation des Rites le 16 juillet 1774, 
le pape Clément XIV signa la commission le 23 
de ce mois. L'évéque de Camérino et Fabriano 
ayant instruit le procès canonique sur le culte 
immémorial, rendit ensuite son jugement, lequel 
fut entièrement favorable. Le 28 mars 1775, la 
S. Congrégation confirma ce jugement et admit 
le cas excepté des décrets du pape Urbain VIII. 


DECRETUM. — Fabrianen. — Canonizationis B. Franci- 
sci Venimbeni, sacerdotis professi ordinis minorum. Sancti 
Francisci. 

Admissa ad relationem eïñi et ríüi D. Cardinalis Ma- 
refuschi Sacrae Congregationis praefecti, et ponentis a 
S. Rituum Congregatione habita die 16 julii 1774 com- 
missioné introductionis causae venerabilis servi Dei Fran- 





689 


cisci Venimbeni Beati nuncupati, illaque subinde die 93 
julii ejusdem anni a sa. me. Clemente Papae XIV, propria 
manu signata, cum in ejus executionem, instante rího P. Ma- 
gistro fr. Josepho Antonio Martinelli ord. minorum S. Fran- 
cisci Conventualium postulatore propositum fuerit ab eo- 
dem efiho ponente in eadem S. Rituum Congregatione ordi- 
naria, atque discussum dubium: « An sententia lata per 
efhum episcopum Camerinen. et Fabrianen. super cultu ab 
immemorabili tempore eidem Servo Dei praestito , sive 
super casu excepto a decretis sa. me. Urbani Papae VIII, 
sit confirmanda in casu et ad effectum etc.? » S. Con- 
gregatio, audito prius R. P. D. Dominico de Sancto Pe- 
tro fidei promotore, qui scripto et voce sententiam suam 
exposuit, rescribendum censuit: Affirmative, si SSmo D. N. 
visum fuerit. Die 28 martii 1775. 

Factaque deinde per me infrascriptum secretarium de 
praedictis SSino D. N. Pio PP. VI relatione, Sanctitas 
Sua benigne annuit. Die 1 aprilis 1775. — M. C. MARE- 
FUSCUS, Praefect. — M. GazLo S. C. R. secret. 


80. Le bienheureux Amatus Ronconi, fonda- 
leur de l'hópital des pauvres voyageurs à Salu- 
decio , diocèse de Rimini. — Admise dans la 
Congrégation des Rites du 13 juillet 1775, Y'in- 
troduction de la cause fut commise et signée 
par Pie VI le 22 du méme mois. En exécu- 
tion de cette commission, la S. Congrégation, 
le 16 mars de l'année suivante, confirma le culte 
immémorial du bienheureux Amatus. Voici le 
décret concernant l'introduction de la cause: 


DECRETUM. — Ariminen. — Beatificationis et canoni- 
zationis Venerabilis Servi Dei Amati Ronconi fundatoris 
Archihospitalis pauperum peregrinorum oppidi Saludecü 
Beati vulgo nuncupati. 


Praevia apostolica dispensatione ab interventu et vo- 
to consultorum et ad humillimas preces fratris Josephi 
Mariae de Monte Fano sacerdotis professi et lectoris 
ordinis minorum de observantia Sancti Francisci prae- 
dictae causae postulatoris, propositum fuit in congrega- 
tione ordinaria S. Rituum habita sub infrascripta die du- 
bium: « An sit signanda commissio introductionis causae 
in casu et ad effectum de quo agitur? » Et Sacra ea- 
dem Congregatio, ad relationem eiu et rihi Domini Car- 
dinalis Vicecomitis ponentis designati, omnibus mature 
perpensis, auditoque tum voce, tum in scriptis R. P. D. 
Dominico de Sancto Petro fidei promotore, respondendum 
censuit: Affirmative, si SSmo D. N. placuerit. Die 15 
julii 1775. 

Et SSius D. N. Pius PP. VI, ad relationem per me 
secretarium factam benigne annuendo, praedictam com- 
missionem propria manu signavit. Die 22 dicti mensis 
et anni, — M. CARD. MAREFUSCUS Praef. — M. GALLO 
S. C. R. secret. 


81. Le bienheureux Jean de Parme, septième 
général de l'ordre de saint Frangois. — La ré- 
vision des écrits attribués au bienheureux Jean 
de Parme eut lieu en 1774, et ne donna lieu à 
aucun obstacle à l'introduction de la cause, dont 
la commission fut signée par le pape le 22 juil- 


LE CULTE IMMÉMORIAL. 


let 1775. Dix-huit mois s'écoulérent avant que 
la S. Congrégation se prononcát sur le culte im- 
mémorial, que l’évêque de Camerino avait admis 
et reconnu, aprés enquéte juridique. Le 25 fé- 
vrier 1777 , la S. Congrégation rendit le juge- 
ment définitif. Un indult en date du 24 mars de 
la méme année autorisa l'office et la messe du 
bienheureux Jean de Parme. Nous nous conten- 
tons de publier le décret relatif à l'introduction 
de la cause. 


DECRETUM. — Camerinen. — Beatificationis et canoniza- 
tionis Venerabilis Servi Dei P. Joannis De Parma, sacer- 
dotis professi et VII, Ministri Generalis ordinis minorum, 
Beati vulgo nuncupati. 


Postquam Sacrorum Rituum Congregatio die 16 julii 
superioris anni 1774, maturo praemisso examine decre- 
verat ex iis de quibus constitit, scriptis B. Joanni a Par- 
ma septimo ministro generali ordinis fratrum Minorum 
sancti Francisci adtributis, nihil obstare, quominus ad 
ulteriora procedi posset, ad humillimas preces fr. Jo- 
sephi Mariae a Monte Fano sacerdotis professi ac lecto- 
ris ordinis minorum de Observantia dictae causae postu- 
latoris, praevia apostolica dispensatione ab interventu et 
voto consultorum, sub infrascripta die in eadem con- 
gregatione ordinaria propositum fuit dubium  « An sit 
signanda commissio introductionis causae? » Et eadem 
S. Rituum Congregatio, ad relationem eññi et ri domini 
cardinalis Veterani ponentis, qui scripto jampridem exa- 
raverat animadversiones, omnibus mature perpensis, au- 
ditoque R. P. D. Dominico de S. Petro moderno fidei 
promotore, benigne censuit rescribendum : « Affirmative, 
si SSiho Dno Nostro visum fuerit. Die 15 julii 1775. 

Et Sanctitas Sua me infrascripto secretario referente, 
benigne annuit dictamque commissionem propria manu 


signavit. Die 22 ejusdem mensis et anni 1775. — M. 
CARD. MAREFUSCUS, praefect. — M. GaLLoS. C. R. se- 
cretarius. 


82. Le bienheureux Gondisalvo de Lagos, pré- 
tre, profés de l'ordre des ermites de saint Au- 


' gustin. — La commission d'introduction de la 


cause fut signée par Pie VI, le 16 juillet 1777. 
Le 23 mai de l'année suivante, la S. Congréga- 
tion des Rites confirma la sentence que le cardinal 
patriarche de Lisbonne et l’évêque des Algarves, 
délégués apostoliques, avaient prononcée sur le 
culie 1mmémorial. Un indult du 16 septembre 
1778, concéda l'office et la messe du bienheu- 
reux Gondisalvo aux religieux et aux religieuses 
de l'ordre. 


83. Le bienheureux Conrad d' Ascoli, prêtre, 
profs de l'ordre franciscain des Conventuels. — 
Le corps du bienheureux Conrad repose dans 
l'église des Conventuels d'Ascoli. Afin d'augmen- 
ter le culte et la dévotion qui a toujours été en 
vigueur envers la mémoire du bienheureux. le 
général des Conventuels obtint en 1783, l'indult 
de réciter l’office et la messe sous le rite double- 
mineur, le 19 avril. 


670 - 


671 LE CULTE 


DECRRTUM. — Ordinis minorum sancti Francisci Con- 
ventualium. 

Ut eo, quo par est studio augeatur cultus, et devotio, 
quae apud fratres ordinis minorum S. Francisci Conven- 
tualium summopere viget erga memoriam Beati Conradi 
Migliani ab Asculo sacerdotis professi ordinis minorum 
S. Francisci, cujus corpus requiescit in eorum ecclesia 
civitatis Asculi, P. Minister Generalis dicti ordinis mi- 
norum Conventualium pro indulto recitandi officium, et 
missam de communi confessoris, non pontificis ipsius 
Beati die 19 aprilis sub ritu duplici minori sacrorum 
Rituum Congregationi humillime supplicavit; et sacra 
eadem Congregatio, referente me infrascripto secretario, 
petitum officium et missam, servata rubricarum disposi- 
tione, oratori concedi posse censuit, si SSño Domino 
Nostro placuerit. Die 20 decembris 1783. 

Factaque deinde per me secretarium de praedictis ei- 
dem SSio Dno Nostro relatione, Sanctitas Sua beni- 
gne annuit. Die 7 januarii 1784. — F. CARD. ARCHIN- 
1UsS, praefect. — C. ArinoLpI S. R. C. secret. 


84. La bienheureuse Claire de Rimini , de 
l'ordre des Clarisses, fondatrice du monastère 
de cette ville. — L'introduction de la cause fut 
admise par la S. Congrégation des Rites dans 
l'assemblée ordinaire du 27 avril 1784. Pie VI 
signa de sa main la commission le 12 mai sui- 
vant. Nul doute que le culte décerné de temps 
immémorial à la bienheureuse Claire n'ait été 
confirmé par la S. Congrégation peu de temps 
aprés; car l'introduction de la cause est l'acte 
préliminaire de la confirmation du culte. Cepen- 
dant, le décret nous manque. Celui qui se rap- 
porte à l'introduction de la cause porte la signa- 
ture du cardinal Archinto, préfet, et de C. Airoldi, 


secrétaire de la S. Congrégation des Rites. 


85. Le bienheureux Pierre de Jérémie, prêtre 
religieux de l'ordre de S. Dominique. — Un 
décret du 6 août 1783 autorisa l’introduction de 
la cause du bienheureux Pierre-Jérémie pour pro- 
céder à la confirmation du culte immémorial qui 
Jui est rendu dans le diocèse de Palerme. En 
exéculion de la commission signée par Pie VI, 
et sur la requête de Balthazar de Quinnones, 
général des Dominicains et postulateur des cau- 
ses de l'ordre, le cardinal Archinto déféra à la 
S. Congrégation des Rites la question d'usage: 
« La sentence portée par l'évéque de Numidie 
juge délégué de l’archevêque de Palerme sur le 
culte rendu de temps immémorial au bienheureux 
Pierre, ou sur le cas excepté des décrets du pape 
Urbain VIII, doit-elle étre confirmée dans le cas 
et pour l'effet dont il s'agit? » La réponse fut 
affirmative; Pie VI la confirma, le 12 mai 1784. 


DECRETUM. — Panormitana Canonizationis B. Petri de 
Hieremia sacerdotis professi ordinis Praedicatorum. 


Cum a S. Rituum Congregatione ordinaria sub die 
2 augusti 1783 ad relationem eihi et ríni D. cardinali 
Archinto ejusdem Sacrae Congregationis praefecti et po- 


IMMÉMORIAL. 019 
nentis admissa fuerit commissio introductionis causae 
Beatri Petri De Hieremia, et a SSífho Dno Nostro Pio 
PP. VI postmodum signata, juxta tenorem praefatae com- 
missionis ad instantiam R. P. Balthazaris de Quinnones 
magistri generalis et postulatoris causarum dicti sui or- 
dinis propositum fuit ab eodem efho ponente, atque in 
dicta Sacra Congregatione discussum infrascriptum du- 
bium: « An sententia lata per rihum episcopum Numi- 
diae judicem a rino archiepiscopo Panormitano delega- 
tum super cultu ab immemorabili tempore praedicto 
Beato Petro exhibito, sive casu excepto a decretis fel. 
record. Urbani PP. VIII, sit confirmanda in casu, et 
ad effectum de quo agitur? » Et sacra eadem Congre- 
gatio, audito prius R. P. D. Carolo Erskine fidei pro- 
motore, qui suam sententiam scripto et voce exposuil, 
rescribendum censuit: Affirmative, si SSmo D. N. ph. 
cuerit. Die 97 aprilis 1784. 

Factaque deinde per me secretarium de praedictis 
eidem SSíno D. N. relatione, Sanctitas Sua benigne an- 
nuit. Die 19 maii 1874. — F. CarD. ARCHINTUS praef. 
C. ArROLDI S. R. C. secret. 


86. Le bienheureux Vincent d”Aquila, con- 
vers de l'ordre franciscain de l' Observance. — 
L'introduction de.la cause fut admise par la 
S. Congrégation des Rites le 10 mars 1787, et 
signée par Pie VI le 14 du même mois. L'évéque 
d'Aquila fit l'enquéte canonique sur le culte im- 
mémorial, et délégua des juges pour prononcer 
la sentence. Le 18 septembre de la. máme année, 
la S. Congrégation des Rites confirma le culte 
immémorial. Voici les deux décrets: 


DECRETUM. — Aquilana Beatificationis et Canonizationis 
venerabilis servi Dei fr. Vincentii ab Aquila laici profess 
ordinis Minorum de Observantia S. Francisci, Beati nun- 
cupatt. 


Cum in Congregatione ordinaria S. Rituum absque in- 
terventu consultorum ex dispensatione apostolica, ab 
efho et rfho D. card. Antonio ab Auria causae venere 
bilis servi Dei Vincentii ab Aquila, Beati nuncupati, 
ponente, instante P. fr. Jacobo a Burgo Lucae ordinis 
Minorum reformatorum S. Francisci ejusdem causae pos- 
tulatore propositum fuerit infrascriptum dubium: « An 
sit signanda commissio introductionis causae in casu el 
ad effectum, de quo agitur? Sacra eadem Congregatio, 
audito prius R. P. D. Carolo Erskine fidei promotore, 
qui scripto et voce sententiam suam exposuit, rescri- 
bendum censuit: Affirmative: Si SSmo D. N. Pio VI 
placuerit. Die 10 martii 1787. 

Quibus a me infrascripto secretario relatis eidem SSio 
Dno N., Sanctitas Sua benigne annuit, praedictamque 
commissionem propria manu signavit. Die 14 ejusdem 
mensis et anni 1787. — F. CARD. ARCHINTUS praef 
D. CopPPoLA S. R. C. secret. 


DECRETUM. — Aquilana Canonizationis Beati Vincentii 
ab Aquila, laici professi ordinis Minorum ab Observantia 
S. Francisci. 

Postquam SSíhus D. N. Pius VI P. M. die 14 martii 
currentes anni propria manu signaverat commissionem 











678 


introductionis causae supradicti Beati, Pater fr. Jacobus 
a Burgo Lucae sacerdos professus et lector emeritus 
postulator generalis et hujus etiam causae, ordinis Mi- 
norum de Observantia reformatorum S. Francisci, S. hi- 
tuum Congregationi infrascriptum dubium discutiendum, 
et definiendum proposuit: « An sententia lata a judicibus 
per reíbum episcopum Aquilanum deputatis super cultu 
ab immemorabili eidem Beato exhibito, seu casu excepto 
a decretis sa. m. Urbani Papae VIII sit confirmanda in 
casu et ad effectum de quo agitur? » Eadem vero Sa- 
crorum Rituum Congregatio, audito tum scripto tum 
voce R. P. D. Carolo Erskine fidei promotore, et ea 
mature perpensa, referente eíno et rino D. card. Boschi 
loco eího et rino D. card. Antonii ab Auria ponentis ab 
urbe absentis, benigne rescripsit: Affirmative, si SSino 
Dno N. Pio VI P. M. placuerit. Die 18 septembris 1787. 

Quibus ‘a me infrascripto secretario relatis eidem 
SSino D. N., Sanctitas Sua benigne annuit. Die 19 ejus- 
dem mensis et anni 1787. — J. CARD. ARCHINTUS praef. 
D. CoprrorA S. R. C. secret. 


87. Le bienheureum Jacques Ruchem de Wla- 
donna de Strepa, de l'ordre franciscain des 
Conventuels, archevèque de Halicie, ow Lemberg,' 
en Pologne. — A la requête du religieux conven- 
tuel Bonaventure Staidel, postulateur de la cause, 
et sur le rapport du cardinal Antoine Doria, la 
S. Congrégation des Rites, le 24 novembre 1788, 
admit l'introduction de la cause du bienheureux 
Jacques Ruchem. Le pape Pie VI signa de sa 
main la commission de cette cause, le 27 du 
méme mois. Cela fait présumer que la confirma- 
tion du culte immémorial fut accordée peu de 
temps aprés cette premiére concession. 


Cum in Congregatione ordinaria Sac. Rituum absque 
interventu consultorum ex dispensatione apostolica ab 
eminentissimo et reverendissimo domino cardinali An- 
tonio ab Auria causae venerabilis servi Dei Jacobi Ru- 
chem de Wladonna de Strepa archiepiscopi Beati nun- 
cupati, ponente, instante patre magistro Bonaventura 
Staidel ordinis Minorum sancti Francisci conventualium 
ejusdem causae postulatore, propositum fuerit infrascrip- 
tum dübium: « An sit signanda commissio introductionis 
causae, in casu, et ad effectum, de quo agitur? Sacra ea- 
dem Congregatio, audito prius R. P. D. Carolo Erskine 
fidei promotore, qui scripto et voce sententiam suam 
exposuit, rescribendum censuit: Affirmative, si Sanctis- 
sino Domino Nostro Pio Sexto placuerit. Die 24 septem- 
bris 1788. 

Quibus a me infrascripto secretario relatis eidem Sanc- 
lissimo Domino Nostro, Sanctitas Sua benigne annuit, 
praedictamque commissionem propria manu signavit. Die 
27 ejusdem mensis et anni 1788. — J. CARD. ARCHINTUS, 
praefect. D. CoPPoLA, secret. 


88. La bienheureuse Maphalda, reine de Cas- 
lille, et religieuse de l'ordre de Citeaux. — 
Fille de Sanche 1*, roi de Portugal, elle épousa 
le roi de Castille. Elle entra ensuite dans l'ordre 
Cistercien, et fut réformatrice du monastère de 

19* SÉRIE 


LE CULTE IMMÉMORIAL. 


074 


Sainte-Marie d'Arouca. L'évéque de Lamego et 
son vicaire général, délégués de la S. Congréga- 
tion des Rites, déclarérent par sentence le culte 
immémorial qui a été rendu à la bienheureuse 
Maphalda. La S. Congrégation confirma ce ju- 
gement, par décret du 13 mars 1792. 


89. Le bienheureux Barthélemy de Bragance, 
dominicain, évéque de Vicence. — La commission 
d'introduction de la cause fut signée par Pie VI, 
le 30 janvier 1793, suivant le décret que la 
S. Congrégation avait rendu le 26. 


90. Le bienheureuz Jean de Penna, de l'or- 
dre franciscain des Conventuels. — Le bienheu- 
reux Jean de Penna recoit les honneurs du culte 
publie depuis un temps immémorial, les Conven- 
tuels sollicitèrent l'indult de réciter l'office et la 
messe do ce Bienheureux. D'aprés la relation de 
Jéróme Napoléon, promoteur de la foi, Pie VII 
accorda l'indult, le 20 novembre 1806. 


DECRETUM. — Ordinis minorum Conventualium. sancli 
Francisci. 


Cum ex parte P. Magistri fr. Antonii Mariae Latini 
ordinis Minorum Conventualium S. Francisci postulatoris 
causarum servorum Dei, et Beatorum dicti ordinis hu- 
millime SSino Dno Nostro Pio VII P. M. supplicatum fue- 
rit pro concessione eidem ordini officii et missae de 
communi confessoris non pontificis in honorem Beati 
Joannis de Penna S. Joannis ordinis minorum, jam a 
lempore immemorabili publico ecclesiastico cultu de- 
corati; et Sanctitas Sua preces remiserit cognitioni emi 
et rihi D. Cardinalis de Somaglia sui in urbe vicarii, 
sacrorumque Rituum Congregationi praefecti, nec non 
R. P. D. Hieronymi Napulioni fidei promotoris, ut senten- 
tiam super iisdem sibi aperirent; ipsa Sanctitas Sua, au- 
dita relatione facta per praedictum R. P. D. promotorem 
fidei, benigne annuit pro gratia concessionis petiti officii 
cum missa de communi confessoris non pontificis recitandi 
quotannis ritu duplici minori a religiosis utriusque sexus 
universi ordinis minorum conventualium S. Francisci in 
die non impedito semel fixe a praeside generali ipsius 
ordinis destinando. Die 20 novembris 1806. — F. M. 
Canp. DE SOMAGLIA praef. — J. CanPINEO S. R. C. secret. 


91. Le bienheureux André de Peschiera, pré- 
tre, de l'ordre de saint Dominique. — Après 
s'étre illustré par sa science, sa saintetó et sa 
vie pénitente, André mourut en 1485, laissant 
une réputation qui lui fit décerner le titre de 
bienheureux et se répandit au loin, en Italie, 
dans la Rhétie, et au-delà des monts. Les évó- 
ques de Vérone et de Côme, les fidèles de ces 
diocéses et l'ordre entier de S. Dominique de- 
mandérent à Pie VII la confirmation du culte 
immémorial, et l'autorisation de réciter l'office 
et la messe. La S. Congrégation des Rites, par 
indult du 23 septembre 1820, confirma le culte 
et concéda l'indult. Pie VII ratifia la concession, 
le 26 du méme mois. 

43 


675 LE CULTE 


DECRETUX. —  Veronen. et Comen. — Cum Andreas 
a Pischeria ex ordine fratrum Praedicatorum sacerdos 
professus ita sacrarum litterarum scientia, innocentia 
vitae, corporis afflictationibus claruerit, ut ab anno 1485 
quo felix evenit illius transitus ad sydera, illico sancti- 
tatis famam, et Beati titulum sibi comparaverit, nedum 
in universa Rhaetia, sed apud Italos etiam, populosque 
ultra montes positos; cumque interea cultum hunc pu- 
blieum S. Sedis auetoritate confirmandum in votis ha- 
berent cum rio episcopo Veronen. et Comen. illius dioe- 
cesis incolae universusque ordo fratrum Praedicatorum, 
ea propter supplices S. Rituum Congregationem adierunt, 
ut constito de casu excepto a decretis sa. me. Urbani 
PP. VIII, eultam ab immemorabili eidem Beato praes- 
titum ante praedicta decreta ad haec usque tempora 
confirmare, et in illius honorem officium ac missam de 
communi confessoris non pontificis cum lectionibus se- 
cundi nocturni propriis sub ritu dup. maj. nec non elogio 
in Dominicano martyrologio apponendo, pro dioecesibus 
Veronen. et Comen. universoque ordine S. Dominici con- 
cedere dignaretur. 

Et Sacra eadem Congregatio, attenta relatione eñi et 
rini D. Card. Julii Mariae de Somaglia episcopi Ostien. et 
Velitern. S. Collegii decani, ac Congregationi Sacrorum 
Rituum praefecti, hujus causae ponentis, censuit rescri- 
bendum pro gratia confirmationis, et quoad officium pro 
gratia de communi confessoris non pontificis ritu. du- 
plici majori pro ordine Praedicatorum; pro dioecesibus 
vero Veronen.et Comen. rit. duplici minori. Die 23 sep- 
tembris 1820. 

Factaque de praemissis SSño D. N. Pio VII P. M. 
per me infrascriptum S. R. C. assessorem, loco R. P. D. 
secretarii absentis, relatione, Sanctitas Sua S. C. senten- 
tiam approbavit, et confirmavit die 26 dicti mensis et 
anni. — JuLius M. CARD. episcop. Ostien. et Velitern. 
DE SoMacLiA, S. R. C. praefectus. — ALovsius CARDEL- 
LINI S. R. C. assessor. 


92. Le bienheureum Peregrinus de Falerone, 
des Conventuels. — Le bienheureux Peregrinus 
fut un des premiers disciples et compagnons de 
S. Francois d'Assise. Dés l'époque de sa mort, 
qui eut lieu à San-Severino, les habitants du 
Picenum et des provinces voisines lui décernèrent 
toutes les marques du culte public, qui s’est main- 
tenu et accru jusqu'à nos jours. L'archevéque 
de Fermo, l’évêque du diocèse où l'on conserve 
les reliques du Bienheureux, le clergé ei la po- 
pulation de San-Severino, l'ordre entier des Con- 
ventuels sollicitèrent la confirmation du culte 
immémorial, et l'autorisation de réciter l'office 
et la messe. Aprés avoir examiné les documents 
et les raisons propres à constater le culte ancien, 
immémorial, la S. Congrégation des Rites rendit 
un avis favorable, le 28 juillet 1821. Pie VII 
exauça la demande, le 31 du méme mois. 


DECRETUM. — Firmana, et Septempedana, seu ordinis 
minorum. S. Francisci Conventualium. 


Ut primo mortali relicta sarcina decurrente saeculo 
XIII, Dei famulus Peregrinus a Falerono seraphici patris 


IMMÉMORIAL. 676 


Francisci discipulus ac socius, Sancti Severini in pace 
quievit, illico Piceni aliique populi ejusdem virtutum ac 
miraeulorum testes ipsum Beatum conclamarunt, et om- 
nigena publici ecclesiastici cultus significatione illum ad 
haec tempora prosequuti sunt, aucta in dies, confirma- 
taque frequentibus signis opinione sanctitatis. Ut vere 
immemorabili huic constantique cultui ecclesiae confir- 
matio accederet, solliciti tum efnus et ríhus D. cardin. 
archiepiscopus Firmanus, intra cujus dioecesis fines Fa- 
leronum oppidum ubi B. Peregrinus natus est, tum rínus 
Septempedanus antistes, ubi gloriosae ejusdem quiescunt 
exuviae; et rainores S. Francisci Conventuales, in pri- 
"mis vero clerus, magistratus, ac populus oppidi Fale- 
ronis Sacrorum Rituum Congregationi supplices exhi- 
buerunt preces efflagitantes confirmationem casus exce- 
pti ab Urbani PP. VIII decretis, nec non concessionem 
officii ac missae de communi confessoris non pontificis 
die ejusdem festo in praefatis dioecesibus universoque 
minorum ordine recitandi et celebrandae. Et sacra ea- 
dem Congregatio, visis, matureque perpensis juribus et 
documentis quibus immemorabilis cultus erat suffultus, 
ad relationem eñi et rini Domini cardinalis Caleffi quoad 
utrumque affirmative respondit. Die 28 julii 4821. 

Facta autem de praemissis omnibus Sanctissimo Dno 
Nostro Pio VII Pont. Max. relatione per me secretarium 
infrascriptum, Sanctitas Sua ejusdem Congregationis res- 
criptum adprobavit et confirmavit, et officium cum missa 
de communi confessorum in Beati Peregrini honorem 
concessit a clero praefatarum dioecesum universoque 
ordine minorum celebrari, ac respective recitari posse 
ritu duplici minori permisit, facta ordinis minorum con- 
ventualium Ministro generali potestate assignandi eidem 
officio in ordinis Kalendario diem non impeditam, quae 
tamen non sit Dominica fixa. Die 31 julii 1821. — J. M. 
CaRD. epis. Ostiens. et Vel. DELLA SOMAGLIA — J. A. 
SALA S. R. C. secretarius coadjut. 


93. Le bienheureux Bonaventure Bonaccursi, 
de l'ordre des Servites. — Né à Pistoie, le bien- 
heureux Bonaventure Bonaccursi mourut à Or- 
viéto. En 1822 la confirmation du culte immé- 
morial fut demandé à la S. Congrégation des 
Rites On sollicita en méme temps l'office et la 
messe pour l'ordre des Servites, et pour les dio- 
céses de Pistoie, de Prato et d'Orviéto. Voici 
l'indult de la S. Congrégation. 


DECRETUM. — Ordinis Servorum B. M. V. 


Reverendissimus P. vicarius generalis ordinis servo- 
rum B. M. V. Saerorum Rituum Congregationi preces 
porrexit postulans per hanc declarari satis constare de 
casu excepto a decretis sa. me. Urbani PP. VIII, videli- 
cet de cultu ab immemorabili tempore ante laudati 
pontificis decreta praestito Bonaventura Bonaccursi Pis- 
torien. ejusdem ordinis alumno Beato nuncupato, prop- 
lereaque in hujus die festo decerni concessionem offi- 
cii et missae de comm. conf. non pontificis sub ritu dup. 
min. celebran. et recitan. tam in universo ordine serv. 
quam in dioecesi Urbevetana, ubi B. perrexit ad coelestia, 
et in Pistoriensi, ac Pratensi, ubi primum lucem aspexit. 
Sacra eadem Congregatio, re mature discussa, referente 








677 


eminentissimo et reverendissimo domino card. Rivarola 
benigne declaravit satis constare de casu excepto, an- 
nuitque pro concessione officii, et missae de comm. conf. 
uon pontific. sub ritu dup. min. tam universo ordin! 
servorum B. M. V. quam civitatibus et dioecesibus Ur- 
bevetanae, et Pistorien. ac Praten. die in perpetuum ab 
ordinariis assignanda. Die 20 aprilis 1899. 

Factaque per me infrascriptum secretarium de prae- 
missis omnibus relatione, Sanctitas Sua benigne annuit. 


01. Le bienheureuœ Jourdain de Saxe, second 
général de l'ordre de saint Dominique. — La 
S. Congrégation des Riles, dans le décret du 10 
mal 1826, confirma le culte immémorial du bien- 
heureux Jourdain; elle concéda en même temps 
l'office et la messe. La première fête solennelle 
fut célébrée à Rome le 15 février 1827, avec 
premières et secondes vêpres en musique, et la 
messe pareillement en musique. Le P. Cipolletti, 
dominicain , fit le panégyrique du bienheureux 
Jourdain. Le cardinal vicaire Placido Zurla pu- 


P1 


bia à cette occasion , la notification suivante: 


Celebrandosi la prima volta nella Ven. Chiesa di Santa 
Maria sopra Minerva li 15 febraio corrente anno la me- 
moria del B. Giordano di Sassonia secondo generale 
dell'ordine dei Predicatori di cui per decreto della Con- 
gregazione de' SS. Riti emanato sotto li 10 maggio 1826, 
fu approvato il culto coll'officio e la messa, si previene 
il pubblico, che una cosi fausta circostanza dà motivo 
ad uno speciale e distinto festeggiamento. Questo inco- 
mincierà dal primo Vespero solenne del 14 alle ore 22. 
Nel giorno 15 avrà luogo alle ore 16 e mezza del mat- 
üno la messa cantata in musica, e inter missarum so- 
lemnia sarà pronunciato l'elogio di: esso Beato dal molto 
R. P. M. fr. Tommaso Giacinto Cipolletti dei Predicatori. 
Chiuderassi poi la festa col secondo Vespero parimenti 
in musica che verrà eseguito alle ore 92 della sera. 

La Santità di Nostro S. Leone Papa XII concede in- 
dulgenza plenaria a tutti i fedeli che confessali e comu- 
nicati visiteranno in tal giorno la detta chiesa. 

Dato dalla Nostra Residenza, il 12 febraio 1827. 

D. PLAcIDO Card. Vic, — ANT. Canonico ARGENTI secret. 


95. Le bienheureux Bernardin de Fossa, pré- 
tre, franciscain réformé. — Le culte immémo- 
rial du bienheureux Bernardin fut confirmé par 
Léon XII, le 26 mars 1828. Le décret de la 
S. Congrégation des Rites énonce simplement 
qu'on réunit les preuves nécessaires à la substance 
du jugement; cela fait supposer qu'on se con- 
tenta d'une enquête extrajudiciaire. Dans la suite 
la S. Congrégation a remis en vigueur l'ancienne 
procédure qui exige le procés juridique et la sen- 
tence de l'ordinaire. 


DECRETUM. — Aquilana seu minorum S. Francisci. — 
Confirmationis cultus ab immemorabili tempore praestiti 
servo. Dei Bernardino a Fossa, sacerdoti professo. ordinis 
minorum S. Francisci Reformat. Beato nuncupato. 

Quum ex publicis fide dignis monumentis abunde cons- 
taret, S. D. fr. Bernardino a Fossa sacerdoti professo or- 


LE CULTE IMMÉMORIAL. 


078 


dinis Minorum S. Francisci de Observantia Reformato- 
rum fuisse ab immemorabili ante Urbaniana decreta tem- 
pore praestitum cultum publicum ecclesiasticum; cupe- 
retque R. P. fr. Raphael Maria a Roma ejusdem ordinis 
sacerdos, et Romanae provinciae praeses, totiusque or- 
dinis generalis postulator hujusmodi cultus confirmatio- 
nem per Sanctam Sedem Apostolicam declarari; compa- 
ratis omnibus ad judicii substantiam necessario requi- 
sitis in ordinaria Sacrorum Rituum congregatione sequens 
proponendum curavit dubium, nimirum: An constet, de 
cultu immemorabili praestito B. Bernardino à Fossa, seu 
de casu excepto a decretis sa. me. Urbani PP. VIII? Sa- 
cra autem Rituum Congregatio, audito prius voce et 
scriptis, R. P. Virgilio Pescetelli S. fidei promotore, in 
ordinariis comitiis habitis undecimo kalendas aprilis vol- 
ventis anni 1828, ad relationem eihi et rini domini cac- 
dinalis Calleffi ponentis respondit: Aflirmative. 
Relatione facta Sanctissimo Domino Nostro Leoni XII 
pontifici maximo per me infrascriptum ejusdem Gongre- 
gationis secretarium, Sanctitas Sua Sacrae Congregationis 
responsum approbando declaravit causam praedictam 
versari inter casus exceplos a laudatis Urbani VIII de- 
cretis. Die 26 martii 1828. — JuLiUS M. CARD. EP. OSTIEN. 
ET VELITREN. DE SOMAGLIA S. ECC. VICE CANCELL. ET 
S. R. C. praefect. — J. G. FATATI S. R. C. secretarius. 


90. La bienheureuse Jeanne Soderini, prieure 
du tiers-ordre des Servites. — La bienheureuse 
Jeanne Soderini fut une des premiéres disciples 
de sainte Julienne Falconieri, et lui succéda dans 
la charge de prieure des Mantellates. Elle mou- 
rut en 1367. Le culte public et ecolésiastique 
commença avant les funérailles mêmes ; 1l s'est 
maintenu sans interruption jusqu'à nos jours. Le 
comte Laurent Soderini demanda la confirmation 
du culte immémorial. Le décret de la S. Con- 
grégation des Rites mentionne les animadversions 
du promoteur de la foi, et la réponse du postu- 
lateur. Léon XII confirma le culte, le 1* octo- 
bre 1828. 


DECRETUM. — Florentina, — Adprobationis immemora- 
bilis cultus praestiti Servae Dei Joannae Soderini priorissae 
Sororum tertii ordinis servorum Bmae Mariae Virginis, 
Beatae nuncupatae. ' 


Primas inter S. Julianae de Falconeriis, quae tértium or- 
dinem servorum Beatissimae Mariae Virginis virginibus 
colligendis instituit, discipulas, et socias merito" recen- 
setur Joanna ex nobilissima Soderinia familia, quae. a 
primis annis alacriori studio ad perfectionis iter tam bene 
instituta post sanctae Institutricis transitum cunctarum 
mater electa, brevi adeo in Dei charitate, proximi amore, 
humilitate, caeterisque virtutibus enituit, ut ejus vitae 
sanctimoniam plurimi ex eadem servorum familia, ex- 
teriqu^ scriptores cumulatis efferant laudibus. Huic ita- 
que universali sanctitatis et miraculorum fama percele- 
hri vix ojus obitu sequuto sexto idus octobris anni 1367, 
imo etiam ante funeris officia publicus ecclesiasticusque 
cultus est exhibitus, longe ante centenariam ab sa. me. 
Urbani Papae VIII decretis requisitam. Quem quidem 
cultum non Florentiae tantum, quae incunabula Joannae 


679 


tribuit, et ubi extremum diem laeto serenoque vultu 


Joanna clausit, verum permultis quoque locis in dies vi-' 


gentem et auctum animo reputans excíhus D. Laurentius 
comes Soderini, collectis undique documentis ab hac 
Sancta Apostolica Sede confirmandum postulavit, ut de- 
bitum cognatae honorem cohonestaret, magisque augeret. 
Proposito idcirco in Sacrorum Rituum Congregatione du- 
bio: « An constet de casu excepto ab Urbani Papae VIII 
decretis, sive de cultu ab immemorabili tempore eidem 
Beatae Joannae praestito? » Sacra haec Congregatio in or- 
dinariis comitiis ad Vaticanum sub infrascripta die ha- 
bitis, audito prius voce et scriptis R. P. D. Virgilio Pe- 
scetelli sanctae fidei promotore, ac diligenti procuratoris 
responsione perpensa, quae hinc inde afferebantur se- 
dulo matureque libratis, cum non dubia documenta evin- 
cerent eamdem Beatam Joannam, juxta laudata decreta, 
esse in pacifica cultus publici et ecclesiastici possessione 
longe ante centenariam in illis praefinitam, ad rela- 
lationem eihi et ri domini Cardinalis Placidi Zurla po- 
nentis, rescribendum censuit: Affirmative. Die 23 sep- 
tembris 1898. 

Facta autem de praemissis SSiho D. Nostro Leoni XII 
P. M. per me infrascriptum ejusdem Sacrae Congrega- 
tionis secretarium relatione, Sanctitas Sua S. Congrega- 
tionis rescriptum adprobavit, et cultum Beatae Joannae 
Soderini ab immemorabili tempore praestitum confir- 
mandum esse decrevit kalendis octobris anni 1828. — 
J. M. cARD. DE SoMAGLIA. — F. G. FATATI secret. 


97. Saint Conrad, fils du duc de Bavière, 
religieux de l'ordre de Cîteaux.— Disciple de 
S. Bernard, S. Conrad mourut vers l'an 1125 
dans un désert prés la ville de Melfi. La renom- 
mée des prodiges qui s'opérérent sur sa tombe 
fit que les habitants transportérent les reliques 
dans la principale église de la ville et le prirent 
pour patron. Dès le XIV° siècle, la fête de saint 
Conrad fut solennellement célébrée, avec la messe 
propre, et la procession publique. L'évéque de 
Melfi et le dominicain Maur-Louis Ciccolella 
demandérent la confirmation du culte. Le décret 
de la S. Congrégation des Rites est du 7 avril 
1832. Le pape Grégoire XVI confirma, le 9 du 
méme mois. 


DECRETUM. — Melphiten, — Confirmationis immemora- 
bilis cultus praestiti Servo Dei Conrado monacho ordinis 
Cisterciensium Sancto nuncupato. 


Circa annum Christi 1195 parva in eremo prope ci- 
vitatem Melphitensem sancto fine quievit Dei servus Con- 
radus filius Henrici ducis Bavariae monachus Cisterciensis, 
ac discipulus S. Bernardi. Prodigiorum fama, quae ad 
sepulcrum obtigerant adducti Melphitenses cives corpus 
ejus ex illo efferentes in majorem detulere ecclesiam, 
ipsumque patronum apud Deum elegerunt. Licet autem 
posterioribus saeculis fuerit semper uti praecipuus pa- 
tronus veneratus, ejusque festum cum missa propria 
usque a saeculo XIV summa cum celebritate, publicaque 
supplicatione ductum, numquam tamen cultus hic publicus, 
et ecclesiasticus formiter juxta decreta sa. me. Urbani 
Papae VIII ab hac Sancta Apostolica Sede fuit recognitus, 


LE CULTE IMMÉMORIAL. 


680 


et adprobatus, quod in votis summopere habens reveren- 
dissimus Melphiten. antistes una cum R. P. fr. Mauro 
Aloisio Ciccolella ordinis Praedicatorum lectore a Sa- 
crorum Rituum Congregatione enixis precibus postula- 
runt hujus cultus immemorabilis adprobationem. Et Sa- 
cra eadem Congregatio in ordinario coetu ad Vaticanum 
sub infrascripta die coadunata, ad relationem eminen- 
tissimi, et reverendissimi D. Placidi Zurla ponentis, au- 
dito prius R. P. D. Virgilio Pescetelli sanctae fidei pro- 
motore, qui scripto et voce suam sententiam aperuit, 
omnibus rite accurateque consideratis, visisque respon- 
sionibus per procuratores ad animadversiones datis, res- 
pondendum censuit: « Constare de casu excepto a de- 
cretis sa. me. Urbani Papae VIII. » Die 7 aprilis 1832, 

Super quibus omnibus facta postmodum Sanctissimo 
Domino Nostro Gregorio XVI pontifici maximo per me 
infrascriptum secretarium fideli relatione, Sanctitas Su 
rescriptum Sacrae Congregrationis confirmavit, adprobi- 
vitque cultum immemorabilem Sancto Conrado praesi- 
tum. Die 9 recensiti mensis et anni. — C. M. Eriscorus 
PRAENEST. CARD. PEDICINIUS S. R. C. praefectus. — Jo- 
SEPH GasPAR FATATI S. R. C. secretarius. 


98. Le bienheureux Jean de Riéti, de l'ordre 
des ermites de S. Augustin. — Entré fort jeune 
dans l'ordre, il se fit remarquer par son inno- 
cence, sa piété et sa charité. Il remplit en peu 
de temps une longue carrière, et mourut le 1" 
août 1343. Son corps fut placé dans un autel 
dédié sous son nom; les images entourées d'au- 
réoles attestérent l'opinion qu'on eut de sa sain- 
teté. Le culte s'est conservé jusqu'à nos jours. La 
confirmation de ce culte fut admise par le dé- 
cret de la S. Congrégation des Rites en date du 
7 avril 1832. 


DECRETUM. — Ordinis eremitarum Sancti Augustin 
confirmationis immemorabilis cultus. praestiti Servo Dé 
Joanni de Reate professo recensiti ordinis, Beato nuncupato. 


Castrum Parochianum intra limites Amerinae dioecesis 
situm servi Dei Joanni de Reate ob longum in hac ci- 
vitate incolatum dicti, et professi ordinis Eremitarum 
Sancti Augustini Beati nuncupati natale solum fuit, qui 
in paterna domo multis virtutibus, sed maxime innocentia, 
modestia, et pietate in Deum se dedit conspiciendum, 
et adolescens in castris Sancti. Augustini inter eremitas 
coenobii Amerini stipendia meruit eo successu, ut ejus 
dem humilitas, obedientia, virginalis puritas, dilectio Dei 
et proximi praestantiores quam in coeteris in eo in- 
ventae, solemnia vota nuncupare juvenili in aetate sit 
permissus. Ad Reatinum eremum protinus vocatus re- 
gularem fervorem, observantiam, et perfectionem  prae- 
setulit: in coelestium rerum contemplatione integras as- 
sidue insumebat noctes, nec diurno tempore charitas Dei 
excidebat ex animo; consodalibus quavis in re hilari 
animo obsecandabat: praesto erat infirmis, hospitum 
pedes promptus lavabat: sacerdotibus in sacrificio mis- 
sae ministrare solemne habuit, et primo juventae stadio 
nondum exacto dum choristae munus exerceret meritis 
onustus coelicolum lucem aspexit kalendis augusti anni 
1343. Hunc, quem nolissimarum virtutum fama homines 





681 


celebrabant, supernis prodigiis, uti fertur, Deus illustrio- 
rem fecit. Hinc initium ejus cultus, qui per corporis ve- 
nerationem proprio in altari collocati, pictisque imagi- 
nibus mirifice propagatus ad haec usque tempora ma- 
navit. Ea propter in votis habens R. P. fr. Xaverius 
Amoretti assistens, et postulator generalis ordinis ere- 
initarum Sancti Augustini lucernam hanc in candelabro 
poni per apostolicum decretum, ut ejus luce inflammen. 
tur eremitae fervore pristini temporis ad omnem perfec. 
lionis viam assequendam Saerorum Rituum Congrega. 
tioni humillime supplicavit pro confirmatione cullus pu- 
blici et ecclesiastici ab immemorabili tempore eidem 
Beato Joanni de Reate praestiti. Et eini ac rini Patres 
Sacris Ritibus tuendis praepositi in ordinario coetu ad 
Vaticanum sub infrascripta die coadunati, ad relationem 
eñi ac rfi domini cardinalis Joannis Francisci Falza- 
cappa ponentis, audito prius R. P. D. Virgilio Pescetelli 
sanctae fidei promotore, qui scripto et voce suam sen- 
tentiam aperuit; rationum momenlis rite accurateque li- 
bratis, consideratisque responsionibus per defensores ad 
animadversiones datis, rescribendum censuerunt: Affir- 
mative seu constare de casu excepto a decretis sa. ine. Ur- 
bani Papae VIIL Die 7 aprilis 1832. 

Super quibus omnibus facta postmodum per me in- 
frascriptum ejusdem Sacrae Congregationis secretarium 
Sanctissimo Domino Nostro Gregorio XVI Pontifici Ma- 
ximo fideli relatione, Sanctitas Sua rescriptum Sacrae 
Congregationis confirmavit, adprobavitque cultum pu- 
blicum, et ecclesiasticum Beato Joanni de Reate ab im. 
memorabili tempore praestitum. Die 9 recensiti mensis 
et anni. — C. M. EPIsCoPUs PRAENEST. CARD. PEDICI- 
xIUS S. R. C. praefect. — JosepH GASPAR FATATI S. R. C. 
secretarius. 


99. Le bienheureux Gérard de Villamagna, 
chevalier auxiliaire de l'ordre de S. Jean de 
Jérusalem, du tiers-ordre de S. François d' As- 
sise. — Le bienheureux Gérard naquit à Villa- 
magna, village à cinq milles de Florence. Les che- 
valiers de $. Jeen de Jérusalem le recurent 
en qualité d'auxiliaire, et le conduisirent à 
Rhodes, puis en Syrie, où il demeura pendant 
plusieurs années, assistant les malades et les pé- 
lerins. La visite des saints lieux lui inspira le 
plus ardent désir de la pénitence. Le général des 
Hospitiliers lui ayant permis de retourner en 
Italie, en 1217, il rencontra à Florence S. Fran- 
cois d'Assise, qui lui donna l'habit de son tiers- 
ordre. Gérard passa le reste de sa vie dans une 
pauvre maison de la campagne et dans des pra- 
tiques de pénitence qui le firent appeler un nou- 
vel Hilarion. Il mourut la seconde fête de Pen- 
tecôte 1242, âgé de plus de quatre-vingts ans. 
Le culte public lui fut aussitót rendu. Une cha- 
pelle fut construite sur l'emplacement de la mai- 
son; on mit son corps dans une urne de pierre, 
sous l'autel. La dévotion des fidéles ne s'est pas 
arrétée pendant les six siécles écoulés dépuis sa 
mort. En 1759 les chevaliers de Jérusalem res- 
taurérent la chapelle. L'archevéque de Florence, 
l’évêque de Ficsole, le chevalier Busca, lieute- 


LE CULTE IMMÉMORIAL. 


682 


nant du grand-maître de Jérusalem, les généraux 
des trois ordres Franciscains ont sollicité l'ap- 
probation du culte immémorial. Le décret dela 
S. Congrégation des Rites est du 16 mars 1833. 

DECRETUM. — Florentina seu ordinis Sancti Joannis 
AIierosolymitani confirmationis cultus ab immemorabili tem- 
pore praestiti S. D. Gherardo à Villamagna, Sancto nun- 
cupato, equiti auziliario ordinis S. Joannis Hierosolymitani 
tertii ordinis S. Francisci. — Equester Hierosolymitanus 
ordo omnium linguis ac litteris merito commendatur non 
lam militari gloria ob res fortiter terra marique gestas 
sibi comparata, quam potissimum viris et sublimioris et 
inferioris gradus, qui sanctitate vitae floruere. Hos inter 
praesertim eminet Dei servus Gherardus a Villamagna 
quod est oppidum quinto circiter lapide Florentia distans, 
sanclus nuncupatus, qui medio ferme saeculo XIII, ex 
familia Mecatti ortus, et excolendis arvis primum addictus 
tanta in Deum pietate, morumque integritate dein com- 
mendabatur, ut Hierosolymitani equites Florentini inter 
suos auxiliares adscriptum secum Rhodium conduxerint, 
ibique ob heroicas virtutes, quibus christianae perfectio- 
nis se praebuit exemplar, brevi ejusdem ordinis cruce 
insigniri promeruit. Per plures annos commoratus in Syria 
ium singulari erga infirmos et peregrinos charitate, tum 
assiduae orationis studio, tum denique in sacri sui or- 
dinis servandis regulis omnibus carissimus extitit, tan- 
taque sanctitatis fama commendatus, ut non semel ejus 
precibus reportatas in Turcas victorias, vel sedatas in- 
festo mare tempestates equites a Deo acceptas retulerint. 
Quum vero in perlustrandis Terrae Sanctae lovis ad poe- 
nitentiae studium sese inflammarit, a supremo ordinis 
magistro veniam redeundi in patriam obtinuit, ac Flo- 
rentiae obviam factus S. Francisco Assisiensi ab eo ins- 
tituendae vitae rationem, ac tertii ordinis Minorum an- 
no 1917 habitum accepit, quem ad mortem usque as- 
suta in pectore Hierosolymitana cruce retinuit. Patriam 
repetens in rusticam secessit aediculam, ac tanto studio 
macerando corpori incubuit, ut Hilarionis nomine nun- 
cuparetur, tantoque salutis animarum procurandae zelo 
succensus, ut fervidis hortationibus peccatores conver- 
tere assidue sategerit, miraculorum dono, uti fertur, a 
Deo interea illustratus. Asperam hanc sed coelestibus 
contemplationibus suavem vitam pie in Domino anno 4242 
octogenario major feria secunda Pentecostes recurrente 
conclusit praenunciato sui obitus die cuidam monacho 
ordinis S. Benedicti, quo conscientiae moderatore ute- 
batur. Vix e vivis excesserat statim ingens populorum 
copia ad eum colendum confluxit, statimque illo inter- 
cedente a Deo patrata fuere miracula adeo ut in ejus 
aediculae loco extructum fuerit eique dicatum templum, 
et corpus lapidea urna inclusum subtus altare collocatum. 
Neque temporis diuturnitate ad sex ferme saecula pro- 
tracta, neque bellorum tumultu ac vastationibus devotio 
deferbuit; iis enim de causis fatiscens templum curante 
Hierosolymitano ordine instauratum iterum fuit circa an- 
num 1759 atque 4n publicis calamitatibus ad eum  pe- 
renniter fideles confugientes ejus cultum et venerationem 
ab obitus tempore ad hodiernam usque die manarunt. 
His permoti ri archiepiscopus Florentinus, et Fesu- 
lanus episcopus, eques Antonius Busca locumtenens ma- 


nn Uc «av cH Cm  —ape y Lu” TT Wear von 19 P007 7 Al cap cu 


+ 


METELLI sb JE m 


oo CR v — ^ 


683 LE CULTE IMMÉMORIAL. 684 


gni magisterii Sacri Ordinis Hierosolymitani, ac generales 
ministri trium Ordinum Minorum S. Francisci Sacrorum 
Rituum Congregationi humillime supplicarunt pro con- 
firmatione cultus publici et ecclesiastici ab immemora- 
bili tempore eidem Beato Gherardo a Villamagna sancto 
nuncupato praestiti. Et eini ac rini Patres Sacris Ritibus 
tuendis praepositi in ordinario coetu ad Vaticanum sub 
infrascripta die coadunati, ad relationem eibi et ríni D. 
cardinalis Josephi Antonii Sala ponentis, audito prius 
R. P. D. Virgilio Pescetelli sanctae fidei promotore, qui 
scripto et voce suam sententiam aperuit, rationum mo- 
mentis rite accurateque libratis, consideratisque respon- 
Bionibus per defensores ad animadversiones datis, rescri- 
bendumi censuerunt: « Affirmative, seu constare de casu 
excepto a decretis sa. me. Urbani VIII. » Die 16 mart. 1833. 

Super quibus omnibus facta postmodum per me infra- 
gcriptum ejusdem Sacrae Congregationis secretarium SSño 
Domino Nostro Gregorio XVI pont. max. fideli relatione, 
Sanctitas Sua rescriptum Sacrae Congregationis confir- 
mavit, adprobavitque cultum publicum et ecclesiasticum 
Beato Gherardo a Villamagna praedicto ab immemora- 
bili tempore praestitum. Die 18 recensiti mensis et anni. 
— C. M. EPISCOPUS PRAENEST. CARD. PEDICINIUS S. R. C. 
praef. — J. G. FATATI S. R. C. secretarius. 


100. Le bienheureux Simon de Cassia, prêtre 
de l'ordre des ermites de S. Augustin. — Le 
bienheureux Simon mourut le 2 février 1348, 
après avoir passé quarante-huit ans dans son or- 
dre, occupé à la prédication et au ministère apos- 
tolique. Dès l’époque de sa mort il reçut les 
honneurs du cuite public, et le titre de bienheu- 
reux; cela est attesté par un grand nombre d'é- 
crivains. En 1679 la S. Congrégation des Rites 
autorisa la translation des reliques du B. Simon 
dans l'église publique; elles furent placées sous le 
grand autel, où elles sont conservées encore au- 
jourd'hui. Le déeret dela S. Congrégation con- 


firmant le culte immémorial fut rendu le 17 
aoüt 1833. 


DECRETUM. — Ordinis eremitarum S. Augustini, — 
Confirmationis cultus ab immemorabili tempore praestiti 
servo Dei Simoni de Cassia sacerdoti professo ordinis ere- 
mitarum S. Augustini, Beato nuncupato. 


Cassiae Umbriae oppido, quod plurium Beatorum felix 
parens extitit, ex nobili prosapia Fidati progenitus est 
Simon, qui a teneris annis prima studiorum rudimenta 
a P. Angelo Claredi de Cingulo minorita accepit, chris- 
tianam vero institutionem a piis parentibus. Terrestria 
exosus, ae coelestia spectans annos natus circiter vi- 


ginti in castris eremitarum Sancti Augustini mereri coepit 


stipendia: tum divinis litteris incumbens ejusdem insti- 
tuti alumnos omnes facile doctrina superavit, eamque, 
qua polluit scientia, infusam potius, quam labore partam 
merito creditum est. Exinde Simon verbum Dei praedi- 
care aggreditur; plures ad Deum mentes convertere, per- 
ditas praesertim mulieres Christo lucrifacere, et in asce- 
terium a se consulto aedificatum adducere, aliudque a 
se pariter constructum Virginibus complere, odia extin- 
guere, pacem inter Florentinos invehere, praeclarissima 


opera evulgare, spiritu prophetiae clarescere , miracula 
patrare. Praeter haec eximia charitate exstuans, et pati 
pro Christo cupidus, qui tot ac tanta pro humano ge- 
nere toleravit, nullum praetermisit mortificationis genus: 
bumilitati addictissimus honoris gradus semper recusa- 
vit, et apostolum Paulum et S. Augustinum institutorem 
praecipuos habuit in concionando scribendoque magistros 
et patronos. Impensius autem Virginem Deiparam coluit, 
cujus die festo Purificationis meruit ad coelorum con- 
sortia recipi anno 1348, aetatis suae circiter septuage- 
simo, postquam octo et quadraginta annis eremiticam, 
seu potius apostolicam in terris vitam duxerat. Illico 
post mortem cultu publico et ecclesiastico fuit a fide- 
libus honoratus ; ac Beati titulo insignitus, uti pene in- 
numeri diversarum gentium testantur auctores, innume- 
raeque tabulae antiquitus depictae; quin immo de an 
no 1679 ex indulto Saerorum Rituum Congregationis fa. 
cta fuit facultas ex armario Reliquiarum Coenobii Sancti 
Augustini Cassiae, ubi antiquitus servatum fuerat, cum 
ecclesiastica pompa ad ipsam ecclesiam transferendi 
corpus, et subtus altare majus reponendi publicae fre- 
quentissimi populi venerationi. Cultus hine Dei servo 
Simoni a Cassia ab antiquis derivatus atque ad haec 
usque tempora'constans perseverans, ut de more ab ip. 
samet Sacrorum Rituum Congregatione confirmaretur, hu- 
militer petiit R. P. fr, Xaverius Amoretti assistens et 
procurator generalis recensiti ordinis eremitarum. Et 
eihi ac ríhi patres Sacris Ritibus tuendis praepositi in 
ordinario coetu ad Quirinale sub infrascripta die coa- 
dunati, ad relationem efni et rii D. card. Joannis Fran- 
cisci Falzacappa episcopi Albanen. ponentis, audito prius 
R. P. D. Virgilio Pescetelli sanctae fidei promotore, qui 
scripto et voce suam sententiam aperuit, rationum mo- 
mentis rite accurateque libratis, consideratisque respon- 
sionibus per defensores ad animadversiones datis, res- 
cribendum censuerunt: « Affirmative seu constare de 
casu exceplo a decretis sa. me. Urbani Papae VIII. » 
Die 17 augusti 1833. 

Super quibus omuibus facta postmodum per me in- 
frascriptum ejusdem Sacrae Congregationis secretarium 
SSio Domino Nostro Gregorio XVI pontifici maximo fi- 
deli relatione, Sanctitas Sua rescriptum S. Congregationis 
confirmavit, adprobavitque cultum publicum et ecclesias- 
ticum Beato Simoni a Cassia praedicto ab immemor? 
bili tempore praestitum. Die 93 recensiti mensis et anni. 
— C. M. EPISC. PRAENEST. CARD. PEDICINI S. R. C. praef. 
— 4. G. FATATI S. R. C. secret. 


101. Le bienheureux Jourdain de Pise, de 
l'ordre de S. Dominique. — Entré fort jeune 
parmi les Dominicains de sa ville natale, il ac- 
quit une grande célébrité par la prédication. Il 
demeura longtemps à Florence, prêchant sou- 
vent deux fois par jour; l’auditoire ne se las- 
sait jamais de l'entendre. En 1311, il fut dés- 
gné pour professer la théologie à l'université de 
Paris. Il. mourut en route, à Plaisance, le 19 
aoüt. Le corps rapporté a Pise fut déposé dans 
une urne de marbre, prés de l'autel de S. Pierre 
martyr. Titre de bienheureux, fête annuelle, of- 
frandes votives, images entourées d'auréole, 




















685 


lampes, etc.; toutes ces significations du culte pu- 
blic ont eu lieu, sans interruption, jusqu'à nos 
jours. L'archevéque de Pise, et le P. Jabalot, 
général des Dominicains, demandérent la confir- 
mation du culte. Elle fut accordée par la S. Con- 
grégaüon des Rites, le 17 août 1833. 


DECRETUM. — Pisana seu Ordinis Praedicatorum con- 
firmationis cultus ab immemorabili praestiti servo Dei Jor- 
dano de Pisis Ordinis Praedicatorum, Beato nuncupato. 


Licet uberum donorum copiam tum natura, tum gratia 
in Beatum Jordanum a Pisis, quae natale illi solum fuit 
mutuo contulerint uti facile est colligere ex iis, quae 
summatim nonnulli auctores memoriaé posterorum com- 
mendarunt. multa tamen, eaque potissima, quae ad 
coeterorum stimulum, et exemplum valuissent plurimum 
vel monumentis consignata non fuere, vel injuria tem- 
porum deperdita sunt. Certum vero est post exactam 
laudabiliter adolescentiam in coenobio Sancti Dominici 
Pisis Praedicatorum habitum suscepisse, brevique magni 
nominis concionatorem extitisse ut nulli secundus ha- 
beretur eloquentia praesertim singularique memoria, qua 
fretus et veteris, et novi foederis paginas ad unguem, 
et de verbo ad verbum continuo recitaret. Multis annis 
Florentiae demoratus est verbum Dei e suggesto bis 
etiam in die annuncians, tantaque semper erat fidelium 
frequentia ac si tum primum illum concionantem audi- 
rent; nec mirum si messis uberis copiosos fructus col- 
ligere illi datum fuisset, magis enim sanctitate vitae, mo- 
rumque suavitate quam doctrina, eloquentiaque orato- 
rem sacrum agebat. Cujus quidem doctrinae eminentiam 
quum moderatores ordinis probe perciperent, Lutetiam 
Parisiorum miserunt ut celebri in academia sententias 
interpretaret, sed morbo interceptus vix Placentiam at- 
tigerat quartodecimo kalendas septembris anni 1311 pla- 
cidissime spiritum Deo reddidit. Placentia Pisas corpus 
ejus asportatum inter lacrymas, et plausus populi exce- 
ptum marmorea arca inclusum juxta aram Sancti Petri 
martyris in ecclesia sui ordinis conditum fuit. Exurgens 
haec pietas ac religio in Dei servum constans fuit ab 
haec usque tempora, numquam enim intermissus cons- 
picitur concursus ad illum colendum; hinc omnium ore 
Beati titulus insignitus; hinc annua festi celebratio emor- 
tuali die; hinc denique votivorum donorum oblationes, 
et imagines cum aureolis publice expositae, et lampades 
accensae. Haec cultus publici, et ecc'esiastici servo Dei 
Jordano De Pisis ab immemorabili tempore praestiti mo- 
numenta animo reputans ríhus Pisanus archiepiscopus 
una cum B. P. Fr. Ferdinando Francisco Jabalot magis- 
tro generali recensiti ordinis Praedicatorum S. Rituum 
Congregationi humillime supplicarunt pro illius confirma- 
tione. Et eïñhi ac ríni patres sacris ritibus tuendis prae- 
positi in ordinario coetu ad Quirinale sub infrascripta 
die coadunati ad relationem eii et rini D. cardinalis Ca- 
roli Odescalchi episcopi Sabinen. ponentis, audito prius 
R, P. D. Virgilio Pescetelli S. fidei promotore, qui scripto 
et voce suam sententiam aperuit, rationum momentis rite 
accurateque libratis, consideratisque responsionibus per 
defensores ad animadversiones datis, rescribendum cen- 
suerunt: « Affirmative, seu constare de casu excepto a de- 
eretis sa. me. Urbani Papae VIII. » Die 17 augusti 1833. 


LE CULTE IMMÉMORIAL. 


^ 


686 


Super quibus omnibus faeta postmodum per me in- 


frascriptum ejusdem sacrae Congregationis secretarium 


Sanctissimo Domino Gregorio XVI Pontifici Maximo fi- 
deli relatione, Sanctitas Sua rescriptum Sacrae Congre- 
gationis confirmavit, adprobavitque cultum publicum et 
ecclesiasticum Beato Jordano a Pisis praedicto ab im- 
memorabili tempore praestitum. Die 23 recensiti mensis 


et anni. — C. M. EPISCOPUS PRAENESTINUS CARD. PEDI- 
CINIUS S. R. C. praefectus. — J. G. FATATI S. R C. se- 
cretarius. 


102. Saint Manès, prêtre, de l'ordre des frères 
Précheurs. — Manès était frère de Saint Do- 
minique ; il entra dans le nouvel institut et le 
propagea dans la Gaule Narbonaise. Etant retour- 
né en Espagne avant 1230, il mourut dans un 
monastère de Cisterciens, qui honorèrent sa mé- 
moire, et l’ensevelirent près d’un autel. Les his- 
toriens attestent le culte. immémorial qui lui 
a été rendu. L'enquête faite à Osma a constaté 
la continuation du culte. Par un décret du 26 
avril 1834, la S. Congrégation des Hites con- 
firma le culte immémorial, avec l’entière appro- 
bation du pape Grégoire XVI. | 


DECRETUM. — Ordinis Praedicatorum. | Confirmationis 
cultus ab immemorabili praestiti servo Dei Manes sacer- 
doti professo ordinis Praedicatorum, Sancto nuncupato. 


Gusmanensium familia sub duodecimi saeculi finem et 
tertii decimi initium eximiae pietatis laude ita floruit in His- 
pania, ut totidem potius piissimos coenobitas, quam saecu- 
lares duces ac viros exhibere videatur. Etsi enim prae- 
celluerit Dominicus cum virtutum omnium exercitio, ac 
singulari studio divinae gloriae, et animarum salutis, quo 
actus Praedicatorum ordinis fundamenta jecit ad haere» 
ses abigendas, ei tamen Manes sicut sanguinis vinculo, 
erat enim Sancti Dominici germanus, sic gestorum as 
sidua imitatione adhaesit. Paternis namque opibus spretis 
nomen dedit Praedicatorum instituto, ubi a negociis ome 
nibus expeditus Deo servire statuit, sibique consulere 
per jugem contemplationem, quumque mirum in modum 
omnibus per eamdem praecelleret sancti, et contempla- 
toris nomine passim nuncupari consuevit. Sed quamquam 
sibi recessus deliciis afflueret non raro conciones ad po- 
pulum instituit, ex quibus fructus manarunt uberrimi, 
atque ad propagindum in Gallia Praedicatorum ordinem 
a fratre fuit adhibitus. Postquam autem diu ejusmodi 
curis distentus sanctam in instituto vitam duxisset, in- 
numeris auctus meritis diem obiit supremum in His- 
pania ante annum 1930, ubi apud monachos Cistercienses 
summo honore prope altare fuit tumulatus. Huic, queni 
doctorem, et ducem dum in humanis degeret, et post 
mortem patronum validissimum experti fuerant fideles, 
ecclesiastici cultus species omnes statim exhibere coepe- 
runt sicut scriptores commemorant, testesque bini pro- 
cessus Oxomensis ad hoc constructi sub fide religionis 
deponunt, atque ad haec usque tempora felici successu 
perseverarunt. His permotus R. P. magister Fr. Joseph 
Rosarius Alberti superior, et procurator generalis unie 
versi ordinis Praedicatorum Sacrorum Rituum Congre- 
gationi humillime supplicavit quatenus cultum publicum 


687 


E 


LE CULTE 


et ecclesiasticum servo Dei Manes sacerdoti professo 
recensiti ordinis Sancto nuncupato ab immemorabili praes- 
litum de more confirmare dignaretur. Et Sacra eadem 
Congregatio ad Vaticanum sub infrascripta die in ordi- 
nario coetu coadunata ad relationem eminentissimi et 
reverendissimi domini cardinalis Caroli Odeschalchi epis- 
copi Sabinen. ponentis, audito prius R. P. D. Virgilio 
Pescetelli sanctae fidei promotore, qui scripto et voce 
suam sententiam aperuit, omnibus rationum momentis 
rite, accurateque libratis, consideratisque responsionibus 
ad animadversiones per defensores datis, rescribendum 
censuit: « Affirmative, seu constare de casu excepto a 
decretis sa. me. Urbani Papae VIII. » Die 26 aprilis 1834. 

Facta postmodum de praemissis per me infrascrip- 
ium secretarium Sanctissimo Domino Nostro Grego- 
rio XVI Pontifici Maximo fideli relatione, Sanctitas Sua 
rescriptum Sacrae Congregationis in omnibus adprobavit, 
confirmavitque cultum publicum et ecclesiasticum servo 
Dei Manes sacerdoti professo ordinis Praedicatoruin 
Sancto nuncupato ab immemorabili praestitum. Die 2 junii 
ejusdem anni 4834. — C. M. EPISCOPUS PRAENESTINUS 
CARD. PEDICINI S. R. C. praefect. — J. G. FATATI S. R. C. 
secretarius. 


103. La bienheureuse Christine Visconti, ter- 
tiaire de l'ordre de S. Augustin. — Née de l'illus- 
tre famille Visconti de Milan, elle s'enfuit, pour 
éviter un mariage que son pére prétendait lui 
imposer. Aprés avoir exercé la vie anachorétique 
dans les forêts, pendant plusieurs années, elle 
partit pour Rome pour gagner le grand jubilé 
de 1450. Ayant perdu sa compagne de voyage, 
elle s'arréta à Spoléte, et passa le reste de sa 
vie dans le service des pauvres de l'hópital. Elle 
mourut le 15 février 1458. La municipalité de 
Spoléte donna une chásse et assigna une rente 
pour la conservation décente du corps. Titre de 
bienheureuse, offrandes votives, images nim- 
bées, etc. La bienheureuse Christine est particu- 
liérement invoquée pour les enfants. Par décret 
du 6 septembre 1834, la S. Congrégation des 
Rites confirma le culte immémorial. 


DECRETUM. — Ordinis eremitarum S. Augustini super con- 
firmatione cultus ab immemorabili praestiti Servae Dei Sor. 
Christinae. De-Vicecomitibus, tertiariae ordinis S. Augustini, 
Beatae nuncupatae, 


Clarissimo Vice-Comitum genere Mediolani ducum orta 
ven. Dei famula Christina vix primum aetatis suae lus- 
trum exegerat, illico mundi contemptus, orationis studium, 
castigatio carnis visa est in virgine jam adolevisse. De- 
cennis jussa a patre nubere, biennio hac in re dissidium 
cum eodem sustulit, et saeculi illecebras despicatui ha- 
bens, summisque laudibus coeleste immaculati Agni con- 
nubium extollens, rata divinae magis voci obtemperandum 
intempesta nocte domo ad sylvas sola aufugit, paucosque 
post dies adhibita familiari socia, quo se magis occuleret 
terlii ordinis eremitarum S. Augustini habitum suscepit. 
Nullo stabili loco decennium anachoreticae vitae transegit 
horrida sylvarum huc illuc pervadens , herbis et fonte 
victitans, contemplationi solum intenta, vigiliis ac verbe- 


IMMÉMORIAL. 688 


ribus corpus extenuabat. Piis hisce in exercitationibus 
advenerat lustralis annus 1450 et lucri indulgentia- 
rum avida iter ad apostolorum limina instituit , sed 
quum instarent kalendas sestiles Assisium contendit 
indulgentiae pariter a Portiuncula lucrum factura. Inter 
haec, socia inopinato amissa, Spoleti apud honestam 
matronam subsidet, ibique ad hospitale divertit, ac 
reliquum vitae tempus proximorum et Dei charitati 
distribuit sedulam pauperibus et infirmis operam na- 
vans. In Christi vero obsequium pane et aqua jejunavit, 
ac sextis quibusque feriis absynthum escam ac fel aceto 
mixtum potum illi praebuit, atque eo tandem Christinae 
amor in Servatorem efferbuit, ut Passionem illius 1mita- 
tura ferreo sibi clavo pedem transfoderit. Romam rursus 
petere decreverat, ut ibi quadragesimale tempus inter 
stationes transigeret, sed lenta febri vexari coepit, illaque 
ingravescente , Ecclesiae Sacramentis munita, et coelesti 
apparitione recreata ad coelestem evolavit Sponsum sex- 
todecimo kalendas martii anno 1458. Sanctitatis fama 
quo dum viveret per Insubriam, Picenum, totamque Ita- 
liam est illustrata aucta post mortem fuit miraculorum 
gloria; hinc Spoletinus Senatus Christinae corpori decen- 
tius custodiendo capsam donavit et censum constituit, 
hinc ejus corpus elatum et super aram semel iterumque 
repositum , hinc omnium ore et scriptis Beatae titulo 
insignita, hinc denique votivorum donorum oblationes, 
et lampades ante corporis arcam accensae, praesertim 
ob puerorum dum vel aegroti vel inquieti sunt libera- 
tionem. Haec cultus publici et ecclesiastici Servae Dei 
Christinae De-Vicecomitibus ab immemorabili tempore 
usque ad praesens non interrupta serie praestiti monu- 
menta animo reputans R. D. Fr. Xaverius Amorelti as- 
sistens et postulator generalis causarum Servorum Dei 
ordinis eremitarum S. Augustini, Sacrum Rituum Congre- 
gationi humillime supplicavit pro illius confiriuatione. Et 
eminentissimi et reverendissimi patres sacris Ritibus 
tuendis praepositi in ordinario coetu ad Quirinale sub 
infrascripta die coadunati, ad relationem eíhi et rini do- 
mini cardinalis Joannis Francisci Falzacappa episcopi Al- 
banensis ponentis, audito prius R. P. D. Virgilio Pescetelli 
sanctae fidei promotore, qui scripto et voce suam senten- 
tiam exposuit, rationum momentis rite accurateque libra- 
tis, consideratisque responsionibus per defensores ad 
animadversiones datis, rescribendum censuerunt: « Affir- 
mative, seu constare de casu excepto a decretis sa: me: 
Urbani Papae VIII. » Die 6 septembris 1834. 

Super quibus omnibus facta postmodum per me infra- 
scriptum ejusdem Sacrae Congregationis secretarium Sanc- 
tissimo Domino Nostro Gregorio XVI Pont. Max. fideli 
relatione , Sanctitas Sua rescriptum sacrae Congrega- 
tionis confirmavit, adprobavitque cultum publicum et et- 
clesiasticum Beatae Christinae De-Vicecomitibus praedic- 
tae ab immemorabili tempore praestitum. Die 19 recen- 
siti mensis et anni. Pro EMO ET nMo D. CARD. PEDICINI 
praefecto C. CARD. OpEscaLcHr. — J. G. Farart S. R. C. 
secretarius, 


104. Le bienheureum Albert, camaldule , du 
couvent de Sainte-Croix, à Sassoferrato. — Le 
bienheureux Albert vécut sur la fin du douzième 
siècle et au commencement du treizième. S'il ne 


689 LE CULTE 
fut pas le fondateur du monastère de Sassoferrato, 
il y restaura certainement la discipline monasti- 
que. Son corps fut placé sous l'autel et a été 
conservé jusqu'à nos jours. On lui dédia une 
chapelle et un autel. Le 23 septembre 1837, sur 
la demande du P. Albert Marini, procureur gé- 
néral des Camaldules, la S. Congrégation des 
Rites se prononca pour la confirmatiou du culte 


décerné de temps immémorial au bienheureux 
Albert. 


DECRETUM. — Ordinis sancti Benedicti congregationis 
Camaldulensium super confirmatione cultus ab immemo- 
rabili praestiti servo Dei Alberto Monacho S. Crucis Saxi- 
ferrati ejusdem congregationis, Beato nuncupato. 


Ordo ille a Sancto Patriarcha Benedicto in ecclesiam 
ad ejus splendorem et munimen invectus inter frequen- 
tissimos, quos protulit, heroas vertente saeculo duode- 
cimo, ac tertiodecimo ineunte Saxiferrati exhibuit ser- 
vum Dei Albertum monachum congregationis Camaldu- 
lensium, qui quum sodalibus praeluxisset quadraginta an- 
norum spatio, ante dimidium ejusdem saeculi decimi- 
tertii ex hac vita in osculo Domini feliciter migravit. 
Virtutibus siquidem omnibus instructus apparuit, assidue 
praesertim prece ac jugi poenitentia, ex qua bonus ille 
spiritus prodiit, ut si censeri nolit institutor coenobii 
Sanctae Crucis de Saxoferrato, collabentem tamen re- 
gularem disciplinam in pristinum fervorem restituisse 
nullus est qui inficietur. Peculiaris hujus sanctitatis fama, 
quae in dies magis magisque augebatur ob virtutum 
odorem, singularem quamdam consequuta est coronam dum 
inter coelites cooptatus Albertus amplissimo miraculorum 
testimonio, uti fertur, fuit a Deo clarificatus. Eapropter 
statim ab ejus obitu a fidelibus altarium honoribus coli 
coepit, sacrae exuviae sub altari humatae summo fue- 
runt honore veneratae ad praesentem usque diem, ac ei- 
dem demum fuere dicata aedicula et altare. Quae omnia 
immemorabilis cultus specimina animo reputans R. D. 
Albertus Marini recensitae Camaldulensium congrega- 
lionis procurator generalis, Sacrorum Rituum Congrega- 
tionem humiliter rogavit, ut juxta sancitas a generalibus 
decretis leges ab hac Sancta Apostolica Sede cultus ille 
formiter confirmaretur. Quae in ordinario coetu ad Sanctam 
Mariam supra Minervam loco Sacri Palatii Apostolici Qui- 
rinalis de mandato SSfihi subscripta die coadunata, ad re- 
lationem ab efno et rio domino cardinali Carolo Maria 
Pedicini episcopo Praenestino, sanctae Romanae Ecclesiae 
vice-cancellario, et eidem Sacrae Congregationi praefe- 
cto, hujusque causae ponente factam, auditoque R. P. 
D. Virgilio Pescetelli sanctae fidei promotore, qui scripto 
et voce suam sententiam exposuit, omnibus rite accu- 
rateque rationum momentis discussis et examinatis, vi- 
sisque responsionibus per defensores ad animadversio- 
nes datis, rescribendum censuit: « Constare de casu 
excepto e decretis s. me. Urbani Papae VIII. » Die 23 
septembris 1837. 

Super quibus omnibus facta postmodum Sanctissimo 
domino nostro Gregorio Papae XVI per me subscriptum 
secretarium fideli relatione, Sanctitas Sua rescriptum Sa- 
erae Congregationis adprobavit, confirmavitque cultum 


ab immemorabili praestitum Beato Alberto Monacho con- 
199 SÉRIE - 


IMMÉMORIAL. 


690 


gregationis Camaldulensium. Die 30 recensiti mensis et 
anni. — C. M. EPISCOPUS PRAENEST. CARD. PEDICINIUS 
S. R. E. vice-cancellarius, S. R. C. praefectus. — J. G. 
FATATI S. R. C. secretarius. « 


105. Le bienheureux Rizzeri de Mucia , de 
l'ordre de saint Francois. — I] fut un des pre- 
miers disciples de saint Francois d'Assise, qui fit 
sa conquête par un sermon prononcé à Bologne, 
où Rizzeri était étudiant. Il assista au lit de 
mort le saint patriarche, et mourut à son tour 
l'an 1236. Le cuite lui fut décerné aussitôt aprés 
son trépas. Titre de bienheureux, inscription dans 
les catalogues des saints et dans le martyrologe 
de l'ordre, images nimbées , legs pour célébrer 
la fête annuelle, processions publiques au sépul-. 
cre etc. À la demande du postulateur général 
des causes des franciscains Observants, la S. Con- 
grégation des Rites, par décret du 1* septem- 
bre 1838, confirma le culte du bienheureux Riz- 
zeri. Grégoire XXI ratifia la décision, le 14 
décembre. | 


DECRETUM. — Camerinen. Super confirmatione cultus ab 
immemorabili praestiti Servo Dei fr. Rizzerio a Mucia sa- 
cerdoti Ordinis Minorum Sancti Francisci ejusque discipulo, 
Beato nuncupato. 


Inter frequentissimos, quos etiam sub ipsum institu- 
tionis exordium eximiae sanctitatis viros Ordo Minorum 
a s. Francisco in Christi Ecclesiam invectus protulit, no- 
vissimum locum certe non occupat Dei servus Fr. Riz- 
zerius a Mucia, patriarchae ipsius seraphici discipulus, 
qui eodem in Castro Muciae Camerinensis archidioecesis 
nobili genere progenitus, dum Bononiae humanis disci- 
plinis animum excoleret, audita S. Francisci concione 
una cum Beato Peregrino de Falerone protinus ad illum 
accessit, habitumque Minorum ab eodem impetravit. Per 
viam ambulans activam, ac Deo proximoque fideliter 
juxta instituti regulam serviens, quum in maximam beati 
Patris familiaritatem pervenisset, provinciae Anconitanae 
minister constituitur, quam sanctissime ac prudentissime 
administravit. Ut igne purgatur aurum, ita in camino ten- 
tationum fidelem hunc Servum probavit Deus quibus su- 
perandis in abstinentia, corporis castigationibus, lacrymis 
et orationibus se plurimum exercuit, ac demum ope 
S. Francisci omni tentatione solutus non solum in ejus 
crevit amore, verum etiam per Spiritus Sancti gratiae 
munus donis est majoribus cumulatus. Postquam vero 
S. Francisco morienti adstitisset, ejusque regula perfecte 
servata praesertim quoad rigidissimam paupertatem quum 
virtutibus omnibus claresceret, miraculis etiam clarus anno 
1936 coelesti in regno eidem consociatus fuit. Corpus in 
ecclesia S. Jacobi Castri Muciae tumulatum etsi per qua- 
tuor ferme saecula latuerit, non sine prodigio postea in- 
ventum fuit elatum, ex eo propterea multi multa bona 
hauserunt, unde appensio anathematum ad sepulchrum, 
Beati titulus, relatio nominis in catalogis sanctorum et 
martyrologio ordinis, imagines cum radiis, census pro 
festo constitutus, festum ipsum solemniter quotannis ce- 
lebratum, ac publicae supplicationes tum ad sepulchri 
loculum, tum cum gestatione corporis sponte manarunt. 

44 


691 


Haec siquidem omnia quae cultum publicum et ecclesias- 
ticum redolent qui statim ab illius obitu incoepit, quaeque 
ad haec usque tempora perdurarunt, animo reputans R. P. 
Fr. Aloisius a Luca sacerdos professus caussarumque ser- 
vorum Dei ordinis Minorum $S. Francisci de Observantia 
postulator generalis Sacrorum Rituum Congregationem 
humiliter rogavit, ut juxta sancitas a generalibus decre- 
tis leges ab Sancta Apostolica Sede cultus ille formiter 
eonfirmaretur. Quae in ordinario coetu ad Quirinales 
aedes subscripta die coadunata, ad relationem ab emo 
et rmo domino cardinali Josepho Antonio Sala ponente 
factam auditoque R. P. D. Virgilio Pescetelli sanctae 
fidei promotore , qui scripto et voce suam sententiam 
exposuit, omnibus rationum momentis rite accurateque 
discussis et examinatis visisque responsionibus per de- 
fensores ad animadversiones datis, rescribendum censuit: 
Constare de casu excepto a decretis sa. me. Urbani Pa- 
pae VIII. Die 1 septembris 1838. 

Super quibus omnibus facta postmodum per me subs- 
criptum secretarium Sanctissimo Domino Nostro Grego- 
rio Papae XVI fideli relatione, Sanctitas Sua rescriptum 
Sacrae Congregationis adprobavit firmavitque cultum ab 
immemorabili praestitum Beati Rizzerio De Mucia sacer- 
doti professo Ordinis Minorum S. Franeisci. Die 14 mense 
decembris eodem anno 1838. — C. M. Eriscopus PRAE- 
NEST. GARD. PEDICINIUS S. R. E. vicecancellarius, S. R. C. 
praefectus. — J. G. FATATI S. R. C. secret. 


106. La bienheureuse Louise de Savoie, veuce, 
franciscaine de la, réforme de sainte Colette. — 
Louise est le cinquiéme des membres de la mai- 
de Savoie qui ait mérité les honneurs des autels. 
Elle naquit en 1463, du bienheureux Amédée VIII 
et de Violante, fille de Charles VII, roi de Fran- 
ce. Après la mort de ses parents, Louis XI, son 
tuteur, la maria au prince d'Orbe. Ayant perdu 
son mari, aprés onze ans passés dans le mariage, 
elle entra comme religieuse au couvent des Co- 
lettines d'Orbe. Elle mourut en 1503, à l’âge 
de quarante ans, laissant une réputation de sain- 
teté qui n'a fait que s'étendre. Féte en son hon- 
neur, inscription de son nom dans le martyrologe 
franciscain , vénération décernée à ses reliques. 
Le roi Charles-Albert, en 1839, demanda au 
Saint-Siège l'approbation du culte de la. bienheu- 
reuse Louise Voici le décret que la S. Congré- 
gation des Rites publia, en date du 3 août 1839. 


' DECRETUM. — Taurinen. Super confirmatione cultus aq 
immemorabili praestiti. servae Dei Ludovicae a. Sabaudia 
viduae Sanctimoniali ordinis S. Francisci reformationis 
S. Coletae, Beatae nuncupatae. 


Una Ludovica ex Beato Amedeo VIII Sabaudiae duce 
et Violante filia Caroli VII regis Galliarum creta, quae 
e serenissima, Sabaudiensium principum sobole quinto 
loco Apostolicae Sedis oraculo altarium promeretur ho- 
nores, mirabili Dei, consilio, et virginibus, et conjugatis, 
et viduis non solum, sed et ipsis sanctimonialibus, ut 
virtutis monstraret quod imitarentur exemplum, potis- 
simum data videtur. Reparatae siquidem salutis anno 
1463 nata, vix unguiculas quum excessisset pueriles 


LE CULTE IMMÉMORIAL. 


699 


quosque lusus fastidiens, manuum labori aut orationi 
sedulo vacabat. Nonum aetatis annum nondum exple- 
verat quando patre ad immarcescibilem gloriae coronam 
evolante, solius matris institutioni ac disciplinae relin- 
quitur, adeoque in ea profecit, ut cum virtutis studio 
solitudinis amorem, morumque gravitatem mirabiliter 
conjunxerit: nil propterea mirum si jam inde soli Deo 
servire et placere studens perpetuam virginitatem ser- 
vare ac vovere meditaretur. Attamen voluntati Dei ac 
nutui Ludovici XI Galliarum regis patrui sui, cujus tu. 
telae post matris obitum fuerat commissa, obsequens, 
Hugoni a Cabilone Orbae apud Allobroges aliorumque 
castrorum principi nuptui traditur. Conjugali in statu 
castam sanctamque vitae rationem instituens, vanitatem 
omnem cultumque corporis protrita in animi ornatum 
curam omnem et studium convertit, suaque modestis, 
gravitate et verecundia matronarum incessum. cohibuil, 
et conversandi licentiam emendavit: nec exemplo solum 
sed et sermonis auctoritate subditorum mores in melius 
immutare sategit. Hinc maxima domesticorum cura, et 
viri ipsius compositio ad evangelicae legis tramites sub- 
sequuta est, ut pietatis studio, rerum despectu, miseri- 
cordia in pauperes, justitia, bonitate et clementia aetatis 
suae Principes facile antecelleret. Undecim annis, prole 
non suscepta, virum habuit, quo defuncto alias et ho- 
norificas oblatas nuptias aufugiens, carnis potius mace- 
rationi ac pietaüs operibus totam se devovit, ejusque 
caritas, quae cum Ludovica ab. adolescentiae crevit, 
nullo amplius limite detinebatur: et miseris opitulabatur 
et languentibus aderat: hisce sanctis operibus intenta 
et orationis munita praesidio, rebus familiaribus et di- 
tionis suae compositis, ad Asceterium Orbae ordinis 
S. Francisci, ubi rigidior vigebat S. Coletae disciplina 
et cujus habitum jamdiu induerat, convolavit, licet inopes 


ceu fili, subditi ac domestici suis questubus festinos 


retardarent gressus. Dimisso penitus voluntatis arbitrio 
ut obedientiam ad miraculum usque excoleret, tania se 
humilitate dejecit, ut veste, voce, habitu, incessu, el 
munere omnium minima esset. Asperitate autem cilicii, 
vestium duritie, pedum nuditate, jejuniis ac labore corpus 
afflixit, et gravissimo affecta morbo ad extrema prope- 
rans ac seipsam Deo commendans placidissime supremum 
clausit diem in pervigilio S. Jacobi apostoli anno 1502 
aetatis suae 40. Multa vicinarum urbium turba ad funus 
ejus convenit, et pauperes ac viduae vestes ab Ludovicà 
acceptas ostendebant, clerici ac monachi instauratas aedes, 
alimenta sibi tributa, suppellectilia saera memorabant, 
omnium inopum multitudo matrem ac nutriciam se per 
didisse clamabant. Mortis palor faciem ejus nihil im- 
mutavit, immo et lectulus, et cellula, et vestes, ac caetera 
quibus usa fuit, coelesti quodam fragrabant odore: haec 
et reliqua prodigia, quae. in funere non defuere, publicam 
de ejus singulari sanctitate opinionem et validissime 
confirmarunt, et latissime protulerunt: honorifico idcirco 
sepulero condita est, ac Beatam ab omuibus nuncu 
pari coepit, praesertim quum ibi quamplures ei valetu- 
dinem et auxilium obtinuissent: festum proinde in JUS 
honorem institutum, nomen in martyrologio Ordinis aC 
censitum , et corpus Nozeretum translatum fuit, ut à 
Calviniana dispersione subriperetur. Quae omnia et SIT 
gula publici et ecclesiastici cultus specimina ad haec 























693 LE CULTE IMMÉMORIAL. 694 


usque tempora derivata animo repulans comes Fridericus 
Broglia serenissimi Caroli Alberti Sardiniae regis apud 
Sanctam Sedem oràtor, nomine regio, qui avitam hanc 
agnatorum suorum virtutem et gloriam debito honore 
prosequi dum studet, in seipso imitationis exemplo re- 
praesentare tantopere satagit, Sacrorum Rituum Congre- 
zationem humiliter rogavit, ut juxta sancitas a. geneéra- 
libus decretis leges ab hac Sancta Apostolica Sede cultus 
ille formiter confirmaretür. Et Sacra Congregatio in or- 
dinario coetu ad Quirinales aedes subscripta die coadunata, 
ad relationem ab emo et rmo domino cardinali Aloisio 
Lambruschini ponente factam, auditoque R. P. D. Virgilio 
Pescetelli sanctae fidei promotore, qui scripto et voce 
suam exposuit sententiam, omnibus rationum monientis 
rite accurateque discussis et examinatis, visisque respon- 
sionibus ad animadversiones per defensorem datis, re- 
scribendum censuit: Constare de casu excepto a decretis 
sa. me. Urbani Papae VIII. Die 3 augusti 1839. 

Super quibus omnibus facta postmodum SSmo Do- 
mino Nostro Gregorio papae XVI per me subscriptum 
seceretarium fideli relatione, Sanctitas Sua rescriptum 
Sacrae Congregationis adprobavit, confirmavitque publi- 
cum cultum et ecclesiasticum ab immemorabili praestitum 
Beatae Ludovicae a Sabaudia viduae et sanctimoniali or- 
dinis S. Francisci. Die 12 recensitis mense et anno. — 
C. M. EPISCOPUS PRAENEST. CARD. PEDICINIUS S. R. E. 
vicecancellarius, S. KR. C. praefectus. — J. G. FATATI S. R. C. 
secretarius. 


107. La bienheureuse Christine Ciccarelli, re- 
ligieuse de l'ordre des ermites de saint Augus- 
lin. — Elle professa la vie religieuse dans le 
monastére de Saiate-Lucie, à Aquila, dans le 
rovaume de Naples. Elle mourut en 1513. Les 
écrivains Jui donnent le titre de bienheureuse. 
Le corps fut élevé au dessus du sol. On exposa 
publiquement ‘les reliques à la vénération des 
fidéles. Les fidéles font dire des messes à son 
autel. Féte célébrée avec pompe chaque année; 
pélerinages etc. Comme il manquait neuf ans 
pour compléter le centenaire requis par le pape 
Urbain VIII. le culte de la bienheureuse Chri- 


stine fut confirmé par gráce spéciale. 


DECRETUM. — Aquiluna. Confirmationis cultus ab im- 
memorabili praestiti servae Dei Christinae de Ciccarellis 
sanctimoniali ordinis eremitarum sancti. Augustini, Beatae 
nuncupatae. 


Lucolis, quod est oppidum in Aquilana dioecesi, ex fa- 
milia de Ciccarellis progenita est Mathia virgo, quae ab 
ineunte aetate praeclara pietatis , modestiae, saeculique 
contemptus specimina edere coepit. Adolescens coelesti 
voci obtemperans Aquilam profecta est, ibique inter sanc- 
umoniales asceterii Sanctae Luciae ordinis eremitarum 
Sancti Augustini religiosum induit habitum , et Christi- 
nae nomen assumens solemnia vota Deo nuncupavit. 
Arctius ita Christo Sponso conjuncta virtutibus omnibus 
praefulsit, pietate potissimum in pauperes, atque humi- 
litate erga omnes. Orationi quum assidue instaret, non 
raro in extasim rapta, multa prophetico spiritu praedi- 
xit, variisque, uti fertur, miraculis coruscavit. Jugi poc- 


nitentia, omnique asperitatum genere corpus in servitu- 
tem redegit, donec diversis gravata morbis, ac dentium 
praecipue , laterumque doloribus vexata, et tandem ad 
extremum adducta sancto fine quievit quintodecimo ka- 
lendas februarias anno 1543. Virginis obitum in triviis 
pueri qua clamore, qua cantu divulgarunt: eo praeconio 
excili Aquilani omnes ad asceterium accurrentes stupore 
attoniti, Christinae corpus venerari coeperunt. Qui cul- 
tus in eodem semper splendore persistetis ab haec usque 
tempora dimanavit: hinc scriptores plures Christinam 
beatae titulo decorant, sepulehrum elatum, ut fidelium 
pietati pateret, mortales exuviae publicae venerationi 
exhibitae, eleemosynae oblatae ad explenda sacrificia 
in peculiari ipsius ara. Sacellum apposite exstr&ctum, 
visitationes sepulchri, translationes, et reliquiarum dis- 
tributiones non semel peractae, festum quotannis multa 
pompa duetum fuit, et in Patria ter quolibet in anno, at- 
que in publicis calamitatibus consueverunt pia supplican- 
tium agmina Lucolis Aquilam se conferre ejusdem opem 
imploratura. Multiplicia haec et alia publici, ecclesiasti- 
cique cultus monumenta a felici Christinae decessu ad 
huec usque tempora producta animo revolvens Rinus 
Aquilanus antistes una cum clero et populo Luculano 
Sacrorum Rituum Congregationi humillime supplicavit , 
ut juxta sancitas a generalibus decretis leges cultus ille 
ab hac Sancta Apostolica Sede formiter confirmaretur. 
Sacra Congregatio ad Quirinales àedes ordinariis in co- 
mitiis coadunata, eihi et rfhi domini cardinalis Cons- 
tantini Patrizi ponentis relatione percepta, auditoque 
R. P. D. Virgilio Pescetelli sanctae fidei promotore, qui 
scripto, et voce suam exposuit sententiam, allatis omni- 
hus rationum momentis, cultusque significationibus rite 
libratis, ac perpensis responsionibus ad animadversiones 
per defensores datis, rescribendum censuit: Constare de 
casu exceplo a decretis sa. me. Urbani Papae VIIT, et ad 
emum cardinalem praefectum cum Sanctissimo. Die 31 au- 
gusti 1839. 

Super quibus omnibus facta postmodum Sanctissimo 
Domino Nostro Gregorio papae XVI per einum et rfhum 
dominum cardinalem Carolum Mariam Pedicini episcopum 
Portuensem, Sanctae Rufinae et Centumcellarum, Sanctae 
Romanae Ecclesiae vicecancellarium , eidemque Sacrae 
Congregationi praefectum fideli relationg, Sanctitas Sua 
de spéciali gratia rescriptum Sacrae Congregationis ad- 
probavit, confirmavitque cultum publicum et ecclesiasti- 
cum ab immemorabili praestitum Beatae Christinae de 
Ciccarellis. Die 15 junuarii 1841. — C. M. Erisc. Pon- 
TUENSIS etc. CARD. PEDICINIUS S. R. E. vicecancellarius, 
S. R. C. praefectus. — J. G. FATATI S. R. C. secretarius. 


108. La bienheureuse Camille Gentili, mas- 
sacrée par son mari. — Cet homme brutal perta 
la haine contre les parents de Camille au point 
de la tuer elle-méme aprés lui avoir fait endurer 


un long martyre. Ce tragique événement eut lieu 


vers l'an 1486. La population décerna un culte 
à Camille. Des tableaux de la fin du siècle la 
représentent avec l'auréole. Les écrivains lui don- 
nent le titre de bienheureuse. Le corps de Ca- 
mille est sous un autel dédié sous son nom. Legs 
pour l'entretien de la chapelle. Féte annuelle, le 


695 


dimanche le plus rapproché du 1l" septembre, 
panégyrique etc. Par un décret du 12 septem- 
bre 1840, la S. Congrégation des: Rites a con- 
firmé le culte de la bienheureuse Camille. 


DECRETUM. — Septempedana. Confirmationis cultus ab 
immemorabili praestiti servae Dei Camillae Gentili, Beatae 
nuncupatae. 


Ineunte saeculo quintodecimo Septempedae in Piceno 
ex nobilibus parentibus dominis oppidi de Rovellone orta 
serva Dei Camilla praeclaris virtutibus enituit, patientia 
in primis et constantia in gravibus injuriis et assiduis 
vexationibus, quae a durissimo viro suo sustinuit, quum 
in ipsius Camillae parentes furenti odio raperetur. Di- 
vinum praeceptum prae oculis habens ipsa viri animum 
lenire studebat; verum inhumanus ille in Camillae agna- 
tos, et in ipsam magis magisque furore excandescens, 
ejus pia verba pertaesus, arrepto gladio, eam crude- 
lissime jugulavit. Etsi ob piissimae vitae rationem jam 
apud populum insedisset venerabilis'foeminae sanctitatis 
opinio, post necem tamen iniquissime illatam mirum in 
modum excrevit, illiusque nomen invocantibus opem tu- 
lisse dictum est, atque ipsa intercedente signa etiam a 
Deo patrata fuisse; ideoque fere ab ipsius morte incep- 
tus est cultus publicus et ecclesiasticus erga Dei famu- 
lam progressu temporis continuatus, et usque in praesens 
constantissime viget. Perempta siquidem anno circiter 
1486, saeculo eodem exeunte tabula depicta est, quae 
Camillam exhibet vulnerato jugulo, ac pectore transfosso 
laureola decoratam et mediam inter binos Angelos ; scrip- 
tores Beatae titulo decorant; corpus post edita miracula 
arcae inclusum fuit et in ara eidem dicata repositum 
in ecclesia S. Dominici cum ipsius depicta imagine, quam 
argentea anaglypta circumdabant ; legata instituta fuere 
ad sacellum restaurandum ; festum institutum Dominica 
proxima kalendis septembris ab antiquis temporibus 
quotannis agitur cum solemni apparatu et pompa, et 
sacer accedit orator, qui panegyrica oratione Camillae 
laudes prosequitur; imago ejus in synodo dioecesana 
impressa anno 1735 cum titulo Beatae, ac etiam in urna, 
qua reconditae fuerunt exuviae; ac reliquiae inter sanc- 
torum lipsana asservantur, omnisque clerus, ordo, ac 
populüs concivem suam toto cordis affectu invocat, fer- 
vidisque precibus veneratur. Haec et alia publici ec- 
clesiasticique cultus monumenta animo reputans Rihus 
Septempedanus antistes, una cum clero et populo hu- 
millime Sacrorum Rituum  Congregetioni supplicavit , 
ut juxta sancitas a generalibus decretis leges cultus ille 
ab hae sancta apostolica Sede confirmaretur. Eadem 
itaque sacra Congregatio ad Quirinales aedes ordinariis 
in comitiis coadunata, efhi ac ri domini card. D. Am- 
brosii Bianchi relatione percepta, auditoque R. P. D. An- 
drea Maria Frattini S. fidei promotore, qui scripto et 
voce suam sententiam exposuit, allatis omnibus rationum. 
momentis rite accurateque libratis, consideratisque res- 
ponsionibus ad animadversiones per defensores datis, 
rescribendum censuit: « Constare de casu excepto a 
decretis sa. me. Urbani PP. VIIL » Die 12 septem- 
bris 1840. 

Super quibus omnibus facta postmodum sanctissimo 
domino nostro Gregorio PP. XVI per me subscriptum 


LE CULTE IMMÉMORIAL. 


696 


secretarium fideli relatione, Sanctitas Sua rescriptum Sa- 
crae Congregationis approbavit, confirmavitque cultum 
publicum et ecclesiasticum Beatae Camillae Gentili ab 
immemorabili praestitum. Die decimaquinta januarii 1841. 
— C. M. Episc. PorTuENsis etc. carD. PEDICINIUS S. R. E. 


' vicecancellarius, S. R. C. praefectus. — J. G. FATATI 


S. R. C. secretarius, 


109. Le bienheureux Roméo, carme de l'an- 
cienne observance. — Le bienheureux Avertanus 
le prit pour compagnon de son pélerinage d'Ita- 
lie. Ils visitérent les plus célóbres sanctuaires, 
surtout ceux de Rome. Ils se fixérent à Lucques 
et y moururent en 1380, Avertanus, le 26 fé- 
vrier; Roméo, huit jours après. Le corps de Ho- 
méo, d'abord placé sous l'autel majeur de l'église 
de Saint-Pierre, fut transporté à la cathédrale de 
Lucques, en 1515. D'autres translations furent 
faites en 1807, et en 1826. Le pape Sixte-Quint 
permit de nommer Roméo dans les leçons de 
l'office du bienheureux Avertanus. 

Par décret du 16 avril 1842, la S. Congréga- 
tion des Rites confirma le culte immémorial du 
bienheureux Roméo; Grégoire XVI ratifia la dé- 
cision, le méme jour. ] 


DECRETUM. — Ordinis Carmelitarum. Super confirmatione 
cultus ab immemorabili tempore praestiti servo Dei fr. Ro- 
maeo ex ordine carmelitarum, Beato nuncupato. 


Saeculo decimoquarto Carmelitarum ordini antiquae 
observantiae novum addidit splendorem servus Dei frater 
Romaeus natione Italus; divina siquidem aspirante gra- 
tia mundi illecebris nuncium mittens inter claustra se 
recepit, atque in regularis vitae palaestra virtutibus 
omnibus brevi adeo profecit, ut quum Beatus Avertanus 
ejusdem instituti alumnus annuentibus ordinis praesuli- 
bus sacrae peregrinationi se committere statuisset Ro- 
maeum socium sibi unice adscivit. Inita propterea pia ct 
vicaria societate ex Gallia iter aggredientes post festum 
omnium Sanctorum anno 1379 Italiam versus dum per- 
gerent, sacra ubique loca solemne illis fuit invisere, al- 
mam praesertim Urbem) plurimarum thesauro reliquia- 
rum illustrem. Lucae demum in Tuscia consistentes in- 
sequenti anno pio fine in Domino quieverunt, Avertanus 
quarto kalendas martias, Romaeus octavo die seu tertio 
nonas martias. Peculiaris Romaei sanctitatis fama adeo 
excrevit a pretiosa ejus morte, ut corpus apposita in arca 
inclusum, et conditum sub ara maxima parochialis ec- 
clesiae S. Petri majoris Lucensis, non multo post, anno 
nimirum 1515 solemniter fuerit asportatum una cum 
aliorum sanctorum reliquiis ad cathedralem ecclesiam 
civitatis ejusdem : quae translatio iterum, ac denuo or- 
dinaria auctoritate cadem cum pompa locum habuit, 
anno scilicet 1807 ad privatam ecclesiam prioralis do- 
mus, atque ad ecclesiam SSrum Faulini et Donati anno 
1896, ubi usque in hodiernum diem religiose veneratur 
et colitur. Isthaec potissima publici et ecclesiastici cultus 
species, quae caeteras pene omnes complectitur, a prima 
die obitus Romaei ad haec usque tempora producta el 
continuata animo reputans R. D. fr. Joseph Palma prior 
generalis: recensiti ordinis Carmelitarum causaeque po- 





697 


stulator, ac praesertim indultum Xysti Papae V, quo in 
officio beati Avertani permisit, ut beatus Romaeus illius 
socius in peregrinationibus non minus nominaretur, quam 
in sepulehri elevatione et reliquiarum translationibus, 
ab Sacrarum Rituum Congregatione humiliter petiit, ut 
cultus hic ab immemorabili praestitus beato Romaeo 
formiter de more probaretur et confirmaretur juxta leges 
in generalibus decretis sa. me. Urbani Papae VIII latas: 
quae in ordinariis comitiis ad Vaticanas aedes subscripta 
die coadunata, audita relatione ab emo et rmo domino 
cardinali Joseph Mezzofante ponente facta, omnibus ma- 
ture examinatis rileque libratis, visis responsionibus 
per defensores ad animadversiones datis, auditoque 
R. P. D. Andrea Maria Frattini sanctae fidei promotore, 
qui seripto et voce suam sententiam exposuit, rescri- 
bendum censuit: « Constare de casu excepto a decretis 
sa. me. Urbani Papae VIIL. » Die 16 aprilis 1842. 

Super quibus omnibus facta postmodum SSmo domino 
nostro Gregorio Papae XVI per me subscriptum secre- 
tarium fideli relatione, Sanctitas Sua benigne annuit, et 
sicrae Congregationis rescriptum adprobavit, et cullum 
publieum eeclesiasticum beato Romaeo ex ordine Car- 
melitarum ab immemorabili tempore praestitum confir- 
mavit. Die iisdem mense et anno. — Pro Eño et Rino 
DOMINO CARD. PEDICINI praefecto, GABRIEL CARD. FER- 
nETTI — J. G. FATATI S. R. C. secretarius. 


110. La bienheureuse Baptiste Varani, reli- 
gieuse de l'ordre de sainte Claire. — Fille de 
Jules-César Varani, seigneur de Camérino, et de 
Jeanne Malatesta, elle entra au couvent des Cla- 
risses d'Urbin. Peu de temps aprés, son pére la 
rappela, pour fonder un monastére à Camérino. 
Elle mourut en 1524. Le culte lui fut décerné dés 
l'origine. Trente ans aprés sa mort, son corps 
fut trouvé intact; la langue flexible, et rouge, 
fut placée dans un reliquaire, et se conserve 
encore aujourd'hui. Le pape Clément X, qui avait 
été évéque de Camérino, toléra pleinement le 
culte. Tous les écrivains ont décerné à Baptiste 
le titre de bienheureuse, spécialement S. Philippe 
de Néry et S. Alphonse de Liguori. 

Le décret de la S. Congrégation des Rites 
confirmant le culte immémorial de la bienheureu- 
se Baptiste Varani fut rendu le 18 février 1843. 


DECRETUM. — Camerinen. Confirmationis immemorabilis 
cultus praestiti servas Dei Sor. Baptistae. Varani ordinis 
S. Clarae, Beatae nuncupatae, 


Saeculo quintodecimo ex Julio Caesare Varani Camer- 
liam dinaste, et Joanna Malatesta orta est serva Dei 
soror Baptista sanctimonialis ordinis Sanctae Clarae, cui 
in sacro fonte Camillae nomen fuit inditum, et quae 
pueritiam innocuis moribus, adolescentiam praeclaris vir- 
tutibus praeditam transegit. Aetatis suae annum vigesi- 
mum tertium vix ingressa saeculi illecebras, conspicuas 
domus divitias, et pompa: respuêns, ac religiosae vitae 
desiderio flagrans, parentibus et patria relictis, Urbinum 
ad sanctimoniales recensi'i ordinis se contulit, ibique 
regularem. induens habitum Baptistae nomine sibi impo- 
sito seraphici instituli solemnia vota summo cum gaudio 





LE CULTE IMMÉMORIAL. 


698 


emisit. Non multo elapso tempore expetita in patria, et 
ab ejus patre accita, ut ibidem suis sumptibus novum 
ejusdem ordinis Asceterium fundaret, cum nonnullis vir- 
ginibus sociis Camerinum ex obedientia remeavit. Novo 
constituto monasterio caeteris sanetimonialibus virtutum 
omnium exemplar praeluxit, atque ingenio pollens, li- 
terisque imbuta quaedam opuscula ad confovendam pie- 
latem scripsit. Vitam Deo maxime acceptam, supernis 
etiam charismatibus insignitam cum morte justorum tan- 
dem piissime commutavit anno 1524 aetatis suae sexa- 
gesimo terlio. Tanta hujus sanclimonialis apud omnes 
opinio sanclitatis insederat, ut Camertes cum finitimis 
populis ab illius obitu Beatam conclamarent, ejusque pa- 
trocinium in suis necessitetibus apud Deum implorarent; 
hinc ejus imagines depictae cum capite radiis ornato, 
corpus humi quidem, et seorsim praecipuo loco in choro 
sanctimonialium conditum fuit, quae defunctam matrem 
suam labentibus annis obsequio prosequi nunquam ces- 
sarunt, immo magis magisque ejus honorandae desiderio 
succensae de illius exuviis decentius collocandis cogita- 
runt, ac trigesimo ab illius interitu anno corpus exhu- 
matum integrum adhuc, atque incorruptum repertum fuit, 
ac denuo caeteris resolutis memb'is, lingua taotum. mol- 
lis, ac rubens apparuit, ut theca argentea fuerit inclusa, 
uc pretiosius ornata sicuti in praesens etiam. conspicitur. 
Publicum hunc, et ecclesiasticum cultum a Baptistae 
obitu subsequenti tempore illi exhibitum Camerini anti- 
stites numquam contradixerunt, illis immo acquiescentibus 
absque interruptione fuit continuatum, quin Sedem ipsam 
lateret Apostolicam. Nepotes siquidem sa. me. Urbani 
Papae VIII reliquias et sepulchrum servae Dei veneratos 
esse constat, comitante illos Aemilio Alterio Camertium 
episcopo, qui postea renunciatus fuit summus Pontifex 
Clementis X nomine. Exinde vero omnem cultus speciem 
obinuit: ejus reliquiae fidelibus ab ordinariis distributae 
publieae fidelium. veneralioni expositae fuere, ac lumi- 
nibus cireumdata theca linguam asservans in ejus festo; 
ac demum a scriptoribus omnibus, sanctisque viris Phi- 
lippo Nerio, et Alphonso Maria de Ligorio Beatae titulo 
cohonestata fuit. Haec omnia, et his similibus non pauca 
animo reputans R. P. Fr. Joseph ab Alexandria ordinis 
Minorum S. Francisei de Observantia generalis minister 
causaeque postulator ab Sacrorum Rituum Congregatione 
humiliter petiit, ut cultus hic publicus et ecclesiasticus 
Baptistac Varani semper tributus de more firmaretur. 
Quae in ordinariis eomitiis apud Vaticanas aedes sub- 
scripta die coadunata, ad relationem emi ac rmi domini 
cardinalis Constantini Patrizj Urbis vicarii ponentis, 
omnibus rite examinatis, aceurateque libratis, visisque 
responsionibus per defensores ad animadversiones datis, 
nec non audito R. P. D. Andrea Maria Frattini sanctae 
fidei promotore, qui scripto, et voce suam. sententiam 
exposuit, rescribendum censuit: « Constare de casu 
excepto a decretis sa. me. Urbani Papae VIII. » Die 18 
Tebruarii 1843. 

Super quibus omnibus facta postmodum per me sub- 
seriptum secretarium Sanctissimo Domino Nostro Gre- 
gorio Papae XVI fideli relatione, Sanetitas Sna benigne 
annuit, rescriptum Sacrae Congregationis adprobavit, et 
cullum publieum et ecclesiasticum Beatae Baptistae Va- 
rani praedictae ab immemorabili exhibitum confirmavit. 





699 


Die 7 mense aprili anno eodem. — C. M. Erisc. PonTUEN- 
SIS CA^ D. PENICINIC. S. R. E. vicecancellarius, et S. R. C. 
praefoct. — JoskerH GASPAR FATATI S. R. C. secretarius. 


111. Le bien'erreux Jacobin de Canepaciis, 
carme de l'ancienne obserrance. — Né en 1438, 
dans le marquisat de Crevecœur , de gens pau- 
vres mais vertueux. Etant admis au couvent des 
Carmes de Verceil, i| passa une grande partie 
de sa vie dans l'emploi de quéteur. Il mourut 
le 3 mars 150%. Le corps de Jacobin fut placé 
sous le clocher, qui communiquait avec l'église, 
afin que les fidèles eussent la commodité de le 
vénérer. Titre de bienheureux décerné par les 
les écrivains, imag?s nimbées; toutes ces marques 
du culte remonteut au temps de la mort de Ja- 
cobin. Le ménologe des Carmes mentionne ses 
vertus et ses mérites. 

Un décret de la S. Congrégation des Rites 
du 7 décembre 1814 confirma le culte immémo- 
rial du bienheureux Jacobin. 


DECRETUM. — Vercellen. Seu ordinis Carmelitarum con- 
firmat tonis cultus ab immemorabili praestiti servo Dei fr. Ja- 
cobino de Canepacüs ordinis Carmelitarum antiquae obser- 
vantiuc, Beato nuncupato. 

In. unte saeculo decimoquinto, anno scilicet 1438 e fa- 
milia de Canepaciis, pauperibus quidem sed ingenua mo- 
rum honestate conspicuis parentibus, in Vico Plaschae 
paroeciae Ajlochensis in marchionatu Crevacorii intra 
fines Vercellensis dioecesis, quinto nonas martii mortalis 
lucis usuram sortitus est Jacobinus, qui piae institutio- 
nis fructus referens in ipsa adolescentia, cogitare coepit 
de regulari vita capessenda , at(ue ut hoc facilius ac 
securius assequeretur, singulari religione Deiparam ve- 
nerari coepit, peculiarisque sui corpusculi afflictionis ope 
stipatus, in soriem Domini inter Carmelitas antiquae 
observantiae meru:t cooptari. Inter tyrocinium agendum 
ac specialius postquam Deo solemnia vota nuncupasset, 
austeritates omnes veluti certum sibi patrimonium adlegit 
transactisque quatuor cujusque hebdomadae diebus solo 
pane et aqua jejunans, in festis, et feria quinta pro le- 
vamine intensius orationi vacabat multis continenter horis 
in coenobii ecclesia, vel ante SSium Eucharistiae Sa- 
crameutiim, vel ad aram purissimae Virginis. Moderato- 
ris nutu ad eleemosinas corrogandas deputatus, longo 
temporis intervallo munus hoc exercuit , ea humilitate, 
pietate, ac charitatis zelo, ut omnes ad sequenda sanc- 
torum v.stigia suis monitis inflammaret , donec labo- 
ribus, senio, et infir.nitatibus consumptus, Vercellis apud 
suos septuagesimo aetatis anno, ipso quo natus fuerat 
die, laetus ia osculo Domini ultimam aspexit diem. Mor- 
tali huc. cum aeterna viat commutata, Jacobini sepulchrum 
pluribus a Deo patratis miraculis claruit: nec alia ex 
caussi ejusdem exuviae depositae fuere in inferiori for- 
nice turris campanariae ecclesiae ordinis Sanctae Mariae 
de Monte Carmelo Vercellis dicatae, nisi quia contigua 
erat altera ex navibus templi, ac facilis inde patebat 
aditus fidelibus ad famuli Dei corpus visendum. Locus 
itaque populi devotioni innotuit, Beati interim titulus 
tumulo inscribitur, imago radiis redimita statuitur, ara 
in ejusdem honorem erigitur, atque inter sanctorum ima- 


LE CULTE IMMÉMORIAL. 





700 


gines, quibus ornantur templi parietes, iterum ejusdem 
Jacobini instauratur effigies, ut exposcit fidelium pietas, 
qui ipsius opem experiuntur; quae omuia et singula 
quamvis aevi injuria fatiscant , ad remolissima tamen 
tempora , quae illius obitum attingunt , referri perennis 
traditio est, ut ex testibus formiter ad examen iterum 
vocatis eruitur, quae quidem remotissima tempora cen- 
tenariam a sa. me. Urbano Papa VIII requisitam praece- 
dunt. Propterea scriptores numero plures et auctoritate 
spectabiles Jacobino Beati titulum communiter trihuuut, 
atque in menologiis ordinis Carmelitarum ipsius virtutes, 
praeclaraque gesta enunciantur. Quae quidem argumenta 
aliaque similia, dum initium cultus Jacobino praestiti anLe 
centenariam adstruunt, ejusque cultus continuationem, et 
incrementum ad haec usque tempora perducunt, sicuti 
ex communi veneratione, et invocatione dignoscitur, ita 
spem omnem dedere, stimulosque addiderunt R. P. fr. 
Valerio Apreda recensiti ordinis Carmelitarum assistenti 
caussaeque fr. Jacobini postulatori, quatenus ab Sacrorum 
Rituum Congregatione humiliter et enixe peteret, ut cultus 
hie formiter de more probaretur. Et eminentissimi et 
reverendissimi patres Sacris Ritibus tuendis praepositi ad 
Vaticanas aedes ordinariis in comitiis subscripta die 
coadunati, audita relatione ab e:ninentissimo et reveren- 
dissimo doinino cardinali Joseph Mezz»fante ponente 
facta, expositis rationum momentis, allatisque cultus spe- 
ciebus maturo examine expensis, consideratisque respon- 
sionibus ad animadversiones per defensores datis, nec 
non audito R. P. D. Andrea Maria Frattini sanctae fidei 
promotore, qui seripto et voce suam sententiam exposuit, 
rescribendum censuere: « Confirinandam esse sententiam 
reverendissimi episcopi "Vercellensis , seu constare de 
casu excepto a decretis sa. me. Urbani Papae VIII. » Die 7 
decembris 1844. . 

Super quibus omnibus facta postmodum Sanctissimo 
Domino Nostro Gregorio XVI per subscriptum secreta- 
rium fideli relatione , Sanctitas Sua rescriptum Sacrae 
Cougregationis adprobavit, confirmavitque cultum publi- 
cum et ecclesiasticum ab immemorabili praestitum Beato 
Jacohino laico professo ordinis Carmelitarum. Die 5 mar- 
tii 1845. — Fi. cann. MICARA EPISCOPUS OSTIENSIS ET 
VELITERN. S. R. C. praef. — J. G. FATATI S. R. C. secret. 


112. La bienheureuse Paule Gambara, Com- 
lesse Costa, du tiers-ordre franciscain. — Née à 
Brescia. dans la seconde moitié du quinzième 
siécle, elle épousa le comte Costa, de Benne, en 
Piémont. Sous la conduite du bienheureux Ange 
de Clavasio , elle pratiqua un complet détache- 
ment du monde et une admirable charité pour 
les pauvres. Elle mourut en 1505. Sun nom a 
été inséré dans le martyrologe franciscain. Les 
autres preuves du culte sont énumérées dans le 
décret de la S. Congrégation des Rites, qui con- 
firma le culte immémorial, le 1-£ juin 1845. 


DECRETUM. — Montis Regalis. Confirmationis cultus ab 
immemorabili praestitf ven. servae Dei Paullae Gambara 
comitissae Costa alumnae tertii ordinis minorum S. Fran- 
cisci, Beatae nuncupatae. 

Post medium saeculi XV Brixiae non obscurae notae 
civitati in Gallia Transpadana ex nobilissimo genere 


704 


Gambara progenita est puella, quae pie et ingenue a 
parentibus ad bonos mores composita suo tempore co- 
miti Ludovico Costa nuptui tradita est, et Bennas in 
Subalpinis magna cum ambitione deducta. Amabili in- 
dole a natura ditata praestantiorem hanc reddidit omnium 
cumulo virtutum, quas ut rectius excoleret, Beatum 
Angelum a Clavasio ex ordine Minorum a confessioni- 
bus sibi adlegit, illiusque opportuno consilio tertii mi- 
norum ordinis censui adscripta, divitias, honores, caete- 
rasque mundi vanitates abjecit, seque totam exercendis 
misericordiae operibus convertit: quotidianis siquidem 
eleemosynis indigentium opitulabatur miseriis, cibos ori 
suo subductos famelicis erogabat, et aliquando rigentis 
hyemis algore pauperem nudipem propriis calceamentis 
operuit. Seraphici coenobii fundamenta extra civitatis 
ambitum Bennenses quum posuissent, neque fidelium 
largitiones operi perficiendo pares essent, ipsa suis opi- 
bus, opere, hortationibus ut brevi absolveretur effecit. 
Patientiae vero atque humilitatis copiam studiose sibi 
Paulla et incrementa posuit, quum gravis ex hoc regu- 
laris vitae genere conjugi evasisset, isque mulieres alias 
adamaret etiam ob ejus oculos: illa enim harum potius 
vicem quam suam miserata, divinisque offensis summo- 
pere anxia, munifica liberalitate eas avertere, ac beni- 
gnitate pari a flagitioso scelere virum deterrere cona- 
batur. Mox stomachi languore correpta ad annos duo- 
deviginti Deo benedicens aequo animo toleravit, donec 
spiritus ejus corporeis solutus vinculis evolavit ad coe- 
lum anno 1505, pauperibus quidem suum periisse sub- 
sidium dolentibus, universis autem Paullam Beatam in- 
clamantibus. Corpus ejus flexibile adhuc et palpabile 
gentilitio in sacello domus Costa praedicti coenobii extra 
nnuros primum, deinde in ecclesi? novi coenobii Ben- 
nensis post annos triginta honorificientius apposita in 
aedicula ad latus altaris collocatum, et in sepulcro a 
terra elevato, et crystallis 1nunito, ut conspici . valeret, 
summa religione colitur. Imagines ejus cum radiis in 
statu matronae et tertiariae depictae fuere, indu!gentia 
in ejus festo impetrata, a scriptoribus beatae titulo co- 
honestata, nomen in martyrologio Ordinis accensitum, 
patrocinium ejus tempore contagiosae luis imploratum, 
novendiales preces saepius institutae, et tumuli visita- 
tiones per ordinarios peractae. Haec et similia publici 
et ecclesiastici cultus erga beatam Paullam ab imme- 
morabili praestiti indicia et significationes animo repu- 
tans R. P. fr. Aloisius a Luca sacerdos professus ordinis 
minorum S. Francisci de observantia causaeque postulator 
ab sacrorum Rituum Congregatione humillime petiit, ut 
cultus hic formiter de more probaretur, quae ordinariis 
in comitiis ad Vaticanas aedes subscripta die coadunata, 
ad relationem emi et rmi domini cardinalis Vincentii 
Macchi episcopi Portuensis, S. Rufinae et Centumcella- 
rum, ponentis, omnibus accurate riteque libratis, audito 
R. D. Petro advocato Minetti Sacrae Congregationis asses- 
sore, et vices R. P. D. Andreae Mariae Frattini sanctae 
fidei promotoris agente, visisque responsionibus ad ani- 
madversiones per defensores datis, unanimi sensu re- 
scribendum censuit: « Constare de casu excepto a de- 
cretis sa. me. Urbani Papae VIII » Die 14 junii 1845. 

Super quibus omnibus facta postmodum SSmo Domino 
Nostro Gregorio Papae XVI per me subscriptum secre- 


LE CULTE IMMÉMORIAL. 


702 


tarium fideli relatione, Sanctitas Sua rescriptum Sacrae 
Congregationis adprobavit, et cultum beatae Paullae 
Gambara comitissae Costa ab immemorabili praestitum 
sua auctoritate confirmavit. Die 14 augusti 1845. — 
F. L. Canp. MicARA EP. OST. ET VErIT. S. R. C. prae- 
fectus. — JosEePH GASPAR FATATI S. R. C. secretarius. 


113. Le bienheureux Ange 5! Aqva-Pagara, 
convers de l'ordre «les Camaldiles. — Il n^quit 
dans la ville d'Aqua-Pagana. ?:océse de C .mé- 
rino, en 12/1. Entré dans l’o:l:e des Cam ildu- 
les, il vécut en solitaire dans une grotte, et 
mourut le 19 août 1313. Vénération des reli- 
ques, ex-voto, offrande de cisrues, images nim- 
bées, visite du sépulere par l'- linaire, autels 
érigés en son honneur, avec :egs le messes. e:c. 

Voici le décret de la S. Conz.égation des Ri- 
tes, qui a confirmé le culte inmémorial du bien- 
heureux Ange d'Aqua-Pagana. 


DECRETUM. — Camerinensis. Seu ordinis monachorum 
Camaldulensium. Confirmationis cultus ab immemorabili 
praestiti venerabili servo Dei fr. Argelo ab Aqun-Pagana 
laico professo ordinis monachorum Cainaldulensium, Beato: 
nuncupato. 


Multis iisque singularibus nominibus insignis ordo 
monachorum Camaldulensium quavis aetate non paucos 
edidit spectatae pietatis ac praecellentis sanctimoniae 
alumnos, inter quos saeculo XIII exeunte praefulsit ven. 
Dei servus fr. Angelus ab Aqua-Pagana sic nuncupatus, 
quia primam lucem eodem in oppido aspexit anno 1271. 
Hic quidem a parentibus piissime institutus ab ‘psa pene 
pueritia famulatui monachorum eremitarum Camaldulen- 
sium sese addixit, iisque ducibus christianae perfectionis 
fundamenta jecit: austerioris vero vitae cupidus in eo- 
rum numerum cooptari petiit et ,btinuit, habitaque a 
praeside veuia, seorsum in specu :'lif:riani vitam agere 
coepit asperititibus omnino addictam, sed coelestibus 
coutemptationibus suavissimam, n'ir! interim rcmi!tens 
quoad debitam obedientiam, et co:»"nume pietatis exer- 
citium, sed statis horis proximam .:ibst eccles'am, ut 
una cum monachis divinis interesse: ofic!is. Per haec 
dum amplissimas sibi compararet ^" : itoruu) opes, et 
clariss.mam undique sanctitatis faim, diutuina acer- 
baque aegritudine fuit a Deo probiius, qua ^ v. 5 inper 
patientia, constantique animo tole“ata, morb! tandem 
cruciatibus, diraque carnis maceratione confecius, qua- 
dragesimum secundum aetatis suae anuum agens quar- 
todecimo kalendas septembris annc 1313 sibmissis ge- 
nibus coram Christi cruci affixi imagiue, preces fundens 
pie in Domino obdormivit. Corpus ad ecclesiam delatum, 
et marmoreo elato tumulo reconditum, ferrea crate ap- 
posita, ut sacrae ejus paterent exuviae, magna illico con- 
fluentis populi veneratione coli coepit, quam saeculorum 
lapsus non modo non imminuit, quinimo incrementa in 
dies cultus ipse suscepit. Beato Angelo siquidem votivae 
tabellae fuere appensae, cerei ctiam publice ob'ati, 
imagines cum aureolis depictae, per ordinarios visita- 
tiones sepulchri institutae cum su)-:quuts reliquiarum 
distributione, arae 'n ejus hon r ui exiructae cum 


missarum celebratione. Haec aliaque similia publici 





703 


et ecclesiastici cultus indicia et significationes in B. An- 
geli honorem tributa ab ejus felici obitu ad haec usque 
tempora sedulo auimo reputans rmus P, Abbas D. Ray- 
nerius Viola recensiti ordinis monachorum procurator 
generalis ab Sacrorum Rituum Congregatione humillimis 
datis precibus enixe petiit, ut formiter de more ad 
decretorum tramites cultus hic probaretur. Quae in or- 
dinariis comitiis apud Vaticanas aedes subscripta die 
20adunata, ad relationem emi et rmi domini cardinalis 
Ambrosii Bianchi ponentis, omnibus attente consideratis, 
riteque libratis, audito R. D. Petro advocato Minetti Sa- 
crae Congregationis assessore, et vices R. P. D. Andreae 
Mariae Frattini sanctae fidei promotoris agente, visisque 
responsionibus ad animadversiones per defensores datis, 
unanimi sensu rescribendum censuit: « Constare de 
casu excepto a decretis sa. me. Urbani Papae VIII. » 
Die 14 junii 1845. 

Super quibus omnibus facta postmodum SSmo Domino 
nostro Gregorio Papae XVI per me subscriptum secre- 
tarium fideli relatione, sanctitas sua rescriptum Sacrae 
Congregationis adprobavit, et cultum publicum et eccle- 
siasticum beato Angelo de Aqua-Pagana monacho prae- 
dicto ab immemorabili praestitum sua auctoritate con- 
firmavit. Die 24 mense julio anno eodem. — F, L. CARD. 
MiCARA EP. OST. ET VELIT. S. R. C. praefectus. — Jo- 
sEPH GasPAR FATATI S. R, C. secretarius. 

[La suite prochainement]. 


——————— 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE (). 
(Suite). 


Sources particulières du droit canonique. — Conciles pléniers. — 
Conciles provinciaux. — Membres. Objet de ces conciles. — Con- 
vocation, — Mode des délibérations. — Synodes diocésains. Mo- 
déles et origine des Synodes. — Convocation. Membres du Sy- 
node. Officiers synodaux. Concours du synode aux statuts et 
autres actes concernant les diocèses. Manière de suppléer les 
synodes, Ordonnances des évêques hors de leurs synodes. 


CHAPITRE XV. 


SOURCES PARTICULIÈRES — CONCILES PLÉNIERS 


Les sources particulières sont les décrets des 
2onciles pléniers, provinciaux, des synodes dio- 
césains, les ordonnances des évêques hors de leur 
synode, les statuts des chapitres, les concor- 
dats, les constitutions des princes approuvées par 
l'Eglise. 

Les conciles pléniers sont des assemblées où 
les évêques d'une région ou d'une partie con- 
sidérable d'un Etat se réunissent sous la prési- 
dence du patriarche, du primat ou du métropo- 
litain placé à la téte du clergé de cette portion 
considérable de l'Etat, pour lire les canons, exa- 


(1) Voir col, 129, col. 237. 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


704 


miner les infractions qu’on en fait, dresser de 
nouveaux réglements, s’il en est besoin, recevoir 
et publier ceux du chef de l'Eglise ou des con- 
ciles écuméniques, juger les causes.ecclésiastiques, 
et s'occuper de tout ce qui peut contribuer au 
rétablissement de la foi, de la discipline, ou des 
moeurs. 

La liaison des rapports entre l'Eglise et l'Etat, 
la nécessité de maintenir la concorde entre le 
sacerdoce et l'empire, le but même de ces con- 
ciles destinés à réformer indirectement l'Etat par 
l'Eglise, la liberté et la protection dont les évé- 
ques ont besoin, les convenances dont le corps 
épiscopal, moins que tout autre ne se dispensera 
jamais, ont fait que les conciles nationaux fu- 
rent ordinairement convoqués avec le consen- 
tement du Prince. 

Le droit absolu de l'Eglise se modifia en ce 
point dans la pratique, de manière à obtenir 
une liberté et une protection beaucoup plus ef- 
ficaces, dans l'interét commun des deux sociétés, 
la spirituelle et la temporelle. .Les évêques se 
plurent à reconnaître dans tous les princes ca- 
tholiques, qui sont leurs fils dans l’ordre religieux, 
le privilége d'ordonner la tenue de ces conciles 
pléniers, de les accepter au nom de l'Etat, et de 
tenir la main à leur exécution, non seulement 
contre les entreprises des idolátres , des héréti- 
ques, des schismatiques et autres novateurs, mais 
encore vis-à-vis des ecclésiastiques qui les viole- 
raient. Nous voyons les empereurs romains con- 
voquer et confirmer les conciles, qui, composés 
presque exclusivement de prélats appartenant à 
l'empire, étaient pour lui, de vrais conciles na- 
tionaux. 

Les Papes ont souvent pressé les princes de 
faire tenir des conciles nationaux. Saint Grégoire 
écrivit au roi et à la reine de France pour les 
exhorter à faire assembler les évêques du royau- 
me pour le rétablissement de la discipline. Ainsi 
le consentement de l'Eglise est évident par tous 
les monuments historiques. 

Il y a eu un grand nombre de Conciles 
nationaux ou quasi-nationaux tant en Orient 
qu’en Occident. Leurs collections sont une des 
sources les plus abondantes du droit ecclésiasti- 
que. Ceux de l'Orient furent parfois dominés 
par les intrigues et la politique astutieuses des 
empereurs Byzantins, tandis que les conciles d'Oc- 
cident, ceux de la période Franke en particu- 
lier respirent le zèle le plus pur, le plus éclairé, 
la concorde et la confiance les plus touchantes 
entre les princes, les évêques et les Papes. 

Les conciles de Constantinople, d’Antioche, 
d’Ancyre, ceux de Rome présidés par les Papes, 
les Conciles annuels, puis extraordinaires de l'A- 
frique présidés par le primat de Carthage, les 
nombreux conciles de Tolède sous les rois Goths; 
ceux d'Orange et de Vaison, d'Agde, de Nar- 
bonne et de Béziers sous la domination des mà- 
mes princes; les anciens conciles d'Arles, d'O- 





nn. sil 


705 


range et de Vaison sous la domination romaine, 
composés des provinces viennoise et narbonnaise; 
les conciles de Paris, d'Orléans, de Tours, d'Aix- 
la-chapelle, de Francfort, d'Attigni etc. sous les 
rois et les empereurs Franks; les conciles d'E- 
paone, de Lyon de Chálons, de Macon sous les 
Bourguignons , sont des conciles nationaux ou 
quasi-nationaux. C’est une mine inépuisable. 

tien n'est plus édifiant que le zèle, la charité, 
la foi vive et la simplicité de ces temps an- 
ciens. La plupart des canons de ces conciles 
furent insérés dans le décret de Gratien, lequel 
a élé enseigné dans les universités catholiques, 
et fait partie du Corpus juris canonici, comme 
. représentant l'ancienne discipline de l'Eglise. 

En France sous l’empire de la maison de 
Clovis et de Charlemagne, la chambre des évó- 
ques aux parlements généraux et les assemblées 
générales du clergé étaient des espèces de con- 
ciles nationaux. Les évêques y dressaient des 
canons, le prince les confirmait. Plusieurs canons 
de ces assemblées furent rendus au nom du prince 
avec l'approbation des prélats. Tels sont les Ca- 
pitulaires de Charlemagne. 

A cette époque si glorieuse pour la religion 
la foi était si enracinée dans les cœurs, que l'Etat 
lui-même demandait à se régler sur les maxi- 
mes de l'Evaugile et des Pères. Le Prince ap- 
pelait les évêques comme ses pères pour régler, 
d’après leur avis, les mœurs de ses sujets et 
son propre gouvernement, maintenir ou réformer 
la discipline. Là point de jalousie. La confiance 
était réciproque, et les pouvoirs paraissaient con- 
fondus. Les évêques faisaient des canons sur le 
gouvernement des empires, et les princes sta- 
tuaient sur les affaires religieuses, conformément 
aux décisions des évêques. Le sacerdoce, sous le 
rèone de Charlemagne surtout, avait revêtu un 
caractère tout royal, et l'empire une sorte d'au- 
torité sacerdotale. 

Ces remarques soni nécessaires pour saisir 
le sens véritable des capitulaires et des statuts 
publiés par Charlemagne. Elles expliqueraient 
seules certaines expressions de quatre conciles 
tenus la dernière année de la vie de ce Prince; 
expressions si mal interprétées par un bon nom- 
bre d'auteurs, et notamment par Baluze ( ëdi- 
lion des Capitulaires). Charlemagne voulut en 
effet qu'il se tint des conciles pléniers à Arles, 
à Mayence, à Tours et à Châlons pour régler 
les affaires générales de l'empire; mais ces con- 
ciles n'étaient au fond que des assemblées du 
clergé dont les cahiers devaient être transpor- 
tés par des députés à un conseil central et su- 
préme pour étre confrontés, examinés et deve- 
nir obligatoires pour tout l'empire quand le con- 
seil central composé des députés des quatre con- 
ciles et des évêques qui composaient le conseil 
ordinaire de l'Empereur aurait fait choix de ce 
qu'il y avait de plus utile dans les canons des 
quatre grandes assemblées. C’est à cette dispo- 

A9 SÉRIE 





PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


706 


sition connue des évêques que se rapportent les 
paroles obséquieuses en apparence par lesquelles 
ils soumettent leurs décrets à la révision et à 
la réforme de l'empereur. Nous choississons la 
déclaration du concile d'Arles comme la plus 
énergique: « Haec imperatori praenotanda decre- 
« vimus, Si quid minus est, ejus prudentia sup- 
« pleatur; si quid secus quam ratio se habet, ejus 
« judicio emendetur; si quid rationabiliter ta- 
« matum est, ejus adjutorio perficiatur. » Mà- 
me protestation pour le fond de la part des trois 
autres conciles. Mais il faut se souvenir qu'il ne 
s'agit nullement des conciles que l'Eglise pour des 
besoins spirituels auxquels elle aurait voulu pour- 
voir spontanément aurait elle-même assemblés. 
Ce sont des conciles ou plutôt des assemblées 
provinciales, dont les cahiers Pevaient servir 
dans cette circonstance à dresser des réglements 
généraux dans une espèce de Synode du palais 
impérial composé des députés de ces même con- 
ciles et des évêques réunis à cette effet. 

Il y a eu pendant longtemps dans les rési- 
dences royales et impériales de Constantinople, 
de Milan, de Trèves, d'Aix-la-Chapelle etc., des 
espèces de synodes permanents composés des 
évêques qui s'y rendaient souvent en grand nom- 
bre pour les affaires de l'Eglise ou de l'Etat. Les 
Papes, les empereurs, les patriarches et les óvà- 
ques de ces villes impériales et royales les ont 
souvent assemblés et l'on a traité en plusieurs 
rencontres dans ces sortes de Conciles, dont l'au- 
torité était respectée des affaires des plus im- 
portantes. Ces synodes ont rendu des services 
à l'Eglise; mais ceux de Constantinople furent 
trop souvent dominés par les empereurs qui abu- 
sérent de leur autorité pour faire déposer de 
saints évêques. 





CHAPITRE XVI. 


CONCILES PROVINCIAUX. 





Ces conciles sont convoqués et présidés par 
le métropolitain et pendant la vacance du siége 
par le plus ancien évêque de la province. Tous 
les suffragants, fussent-ils cardinaux, doivent 
s'y rendre ou s'y faire représenter. Les évêques 
immédiatement soumis au Saint-Siége, sont 
néanmoins obligés d'assister aux conciles provin- 
ciaux, non de leur province, puisqu'ils n'en ont 
point, mais d'une province dont ils sont obligés 
de faire choix. Les abbés commendataires et les 
abbés réguliers qui ne dépendent point d'un cha- 
pitre général qui exerce sur eux une juridiction 
immédiate, sont obligés de se rendre au concile 
de leur province, ainsi que les procureurs des 
chapitres cathédraux, le siége vacant. 

La coutume peut autoriser d'autres personnes 
à assister aux conciles provinciaux en dehors des 
preseriptions canoniques qui y appellent les di- 
gnitaires dont nous venons de parler. 

45 


707 


L'objet qu'on s'est toujours proposé dans ces 
assemblées a été: 1. L'examen de la conduite 
des évêques. Autrefois on commencait par la lec- 
ture des canons et l'on examinait si chacun y 
était fidéle. Les violateurs des régles étaient pu- 
nis et souvent déposés. La crainte de cet exa- 
men appelé serutinium, était pour les prélats 
un puissant aiguillon et la réforme devenait par 
là plus facile. C'est la raison que fait valoir 
S. Grégoire en pressant la tenue des conciles. 
Ce premier objet des conciles est expressément 
recommandé à l'attention des évèques par le qua- 
trième concile de Latran (1215) d’après lequel 
on doit examiner si l’on observe les lois canoni- 
ques dans la collation des ordres et des bénéfices, 
quel usage on fait des revenus ecclésiastiques etc. 

2. Le second objet de la tenue des conciles 
provinciaux est la publication ou le rappel des 
décrets des souverains Pontifes et des conciles 
écuméniques qui seraient ignorés ou mis en oubli 
dans la pratique. 

3. Le troisième est la répression des abus ou 
le perfectionnement de ce qui existe par les 
nouveaux réglements que les évêques doivent 
faire dans ce double but. 

Afin de mieux atteindre les fins proposées, on 
doit nommer des témoins synodaux dans toutes 
les provinces (quatrième concile de Latran). Ces 
témoins chargés par le concile de Latran d'ob- 
server les abus et les transgressions des canons, 
sont obligés de les faire connaître aux pères du 
concile et d'en dresser des mémoires qui servent 
à éclairer la religion et à exciter le zèle des 
évêques. 

Les conciles provinciaux se sont tenus pen- 
dant longtemps deux fois par an. Les conciles 
de Nicée et de Calcédoine sont formels sur ce 
point de discipline. Au huitième siècle, il fut ré- 
glé qu'ils auraient lieu au moins tous les ans. 
Mais les efforts des papes Grégoire VII, Ale- 
xandre III, d'Urbain V, de Grégoire XI, de 
Martin V, et des conciles généraux de Nicée (787), 
de Latran (1215) pour mettre en vigueur cette 
discipline n'ayant pas été heureux, le concile de 
Bále (1433) rendit la tenue des conciles trien- 
nale, disposition qui fut maintenue par le cin- 
quième concile de Latran (1515) et par celui 
de Trente (1563). A la suite de ce dernier con- 
cile, il se tint pendant plus d'un siècle un assez 
grand nombre de conciles provinciaux. Ceux de 
Milan sont les plus célébres. 

Nous ne devons pas omettre que les déci- 
sions des conciles concernant la.foi ont besoin 
de la confirmation du Pape. Aprés avoir réveillé 
l'attention des fidéles sur les dangers des nou- 
velles erreurs et signalé le venin des doctrines 
pernieieuses, le devoir des évéques est de porter 
ces sortes d'affaires au Saint-Siège qui a seul 
le droit de prononcer un jugement définitif. Les 
décrets de discipline, quand ils n'ont rien de 
contraire aux décrets des papes et des conciles 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


708 


écuméniques, n'ont pas besoin de confirmation. 
Cependant d’après la constitution Zmmensa de 
Sixte-Quint, ils doivent être soumis à l’examen 
de la Congrégation interprète du Concile de Tren- 
te avant d’être publiés. Le but de cette dispo- 
sition est qu'on n'apporte aucun changement à 
la discipline de ce Concile sans l'autorisation du 
Saint-Siége. 

Les évéques ont seuls voix délibérative dans 
les conciles provinciaux. L» métropolitain n'en 
est que le président avec voix décisive comme 
les autres évóques. 

Le concile ainsi constitué a une autorité su- 
périeure qui permet d'y traiter d'affaires que le 
métropolitain n'a pas le droit de décider. Bien 
plus il est lui-même soumis au concile. 

Personne ne peut dispenser des décrets des con- 
ciles provinciaux, que ces mêmes conciles, le pape 
et ceux à qui.ils en auraient conféré le droit. 


CHAPITRE XVII. 


SYNODES DIOCÉSAINS. 


I. Modèles et origine des synodes. — Les apô- 
tres ont donné la forme et le modèle de toutes 
les assemblées ecclésiastiques, en consultant eux- 
mêmes les anciens de l'Eglise, les évêques et les 
prêtres qui les aidaient dans le gouvernement. 
Les plus saints évéques de l'antiquité ne faisaient 
rien d'important sans consulter le clergé. Saint 
Cyprien s'en fit une loi dés le commencement 
de son épiscopat, persuadé que ce qui se fait de 
concert est toujours mieux observé. Il y a tou- 
jours eu des prêtres, quelquefois même des évé- 
ques avec celui qui était chargé du gouvernement 
de chaque église. Ce presbytère formait le sénat 
de la cathédrale et du diocése. Les membres 
étaient inamovibles, et l'evéque leur confiait, se- 
lon le besoin, les divers ministéres auxquels il 
n'aurait pu suffire. Dans la suite des temps les 
uns furent attachés à des églises particulières 
pour les gouverner au nom et sous la dépen- 
dance de l’évêque, tandis que les autres demeu- 
raient auprès de lui pour l'aider dans l'adminis- 
iration générale. Mais les uns comme les autres 
ne formaient qu'un seul corps, dont l’évêque était 
le chef. Les prétres de la ville et ceux de la 
campagne, membres d'une méme famille, vivant 
des mémes revenus, étaient, pour ainsi dire, so- 
lidaires les uns à l'égard des autres: tout était 
commun entre eux. Le méme esprit, les mêmes 
régles, les mémes obligations, les mémes intéréts 
les unissaient étroitement. La distinction des ti- 
tres, le partage des biens ecclésiastiques qui suivit 
cet état de choses, laissa subsister le fond des 
intérèts communs , et dans l'esprit de l'Eglise, 
les diocéses sont et seront toujours de grandes 
communautés, dont l’évêque est le chef, le père, 
le docteur, le juge et le législateur. Cette grande 
communaute, ce presbytère doivent se produire 








709 


quelquefois. Il est, sinon nécessaire, du moins 
fort utile, que le pasteur des prêtres et des fidè- 
les réunisse autour de lui ceux qui lui sont as- 
sociés, afin de leur adresser les avis qui leur sont 
nécessaires, pour leur prescrire les règles qu'ils 
doivent suivre, les corriger, les punir et les en- 
courager, et aussi pour prendre leur avis, s'il le 
juge à propos, touchant les mesures à prendre 
pour le bien spirituel des ámes. 

IL. Conrocation des synodes diocésains. — 
Tout ce que nous avons à dire des synodes dio- 
cósains se trouve comme renfermé dans ces no- 
tions générales. C’est le droit et le devoir de 
l’évêque de convoquer son synode chaque an- 
née, comme le prescrit le concile de Trente. 
(Sess. 24 de ref. ch. 2). Le vicaire capitulaire, 
qui exerce pendant la vacance du siége la juri- 
dietion épiscopale, a le même droit dés qu'il 
s'est écoulé une année depuis la tenue du der- 
nier synode. 

Quant aux supérieurs qui en vertu d'une com- 
mission extraordinaire du Saint-Siège , tels que 
les vicaires et les préfets apostoliques, gouvernent 
certaines régions, ou dont la: commission ordi- 
naire est limitée aux affaires courantes et com- 
munes, tels que les vicaires généraux des évó- 
ques, ils ne peuvent convoquer les synodes dio- 
césains et y présider qu'autant qu'ils sont délégués 
spécialement à cet effet. S'ils avaient le droit 
d'assembler le synode, ils auraient celui de faire 
des lois et d'exercer toute la juridiction épisco- 
pale. Or leurs pouvoirs n'ont pas cette étendue. 

III. Membres du synode. — Les membres du 
synode, vraie représentation de l'ancien presby- 
terivm , sont: l. Les dignitaires. 2. Ceux qui 
jouissent d'un personnat. 3. Les ecclésiastiques 
qui possèdent un office. 4 Tous ceux qui ont 
charge d'âmes, à quelque titre que ce soit et quels 
que soient leurs droits d'exemption personnelle. 

Les dignités, les personnats et les offices sont 
des titres ou bénéfices inamovibles, auxquels sont 
attachés des droits particuliers. 

La dignité confère un droit de prééminence 
et de juridiction dans le for extérieur; le person- 
nai, un droit de prééminence; l'office, une admi- 
nistration spéciale sans juridiction coercitive. 

Tous ceux qui possèdent quelqu'un de ces ti- 
ires, ainsi que les ecclésiastiques ayant charge 
Tames, sont tenus par le droit commun de se 
rendre au synode; car ils font partie essentielle 
du clergé d'un diocèse; ils sont les plus qualifiés 
et c'est d'eux principalement que dépend le bien 
spirituel des âmes. Ils sont passibles de diverses 
peines s'ils n'obéissent pas, à moins qu'ils n'aient 
en leur faveur des motifs légitimes qui les 
cusent. Dans l'ancien ordre de choses, les digni- 
és, personnats el offices étaient nombreux. Le 
dignitaires tenus de se rendre au synode diocé- 
sain étaient: l. Les abbés commendataires ou 
réguliers, prieurs, gardiens, ete. qui n'étant pas 
soumis à un chapitre général n'auraient pas eu 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 





710 


de supérieurs immédiats dans le for extérieur 
s'ils n'avaient pas été soumis à la correction des 
évéques, au moins comme délégués du Saint- 
Siége. 2. Les prévóts, primiciers, doyens, archi- 
diacres et archiprètres des chapitres. Les person- 
nats étaient les trésoriers, les infirmiers de cer- 
tains chapitres. Les offices étaient dans les cha- 
pitres ceux d'écolàires, de grand-chantre, de ca- 
pitoul, de sacristain, de pénitencier, de théologal 
et celui de curé. 

Dans les paroisses quelquefois les officiers é- 
taient des dignités ou de simples personnats ; 
cela dépendait des statuts et des coutumes, Dans 
l'état actuel plusieurs chapitres n'ont pas d'autre 
dignité que le doyen, et les personnats n'ont 
pas été rétablis dans les formes canoniques et 
avec les droits inhérents. 

Les curés sont tenus de se rendre au synode 
par cela seul qu'ils ont charge d' âmes. Les des- 
servants de succursales, de chapelles vicariales et 
d'annexes, tout le corps pastoral du second or- 
dre, doit assister au synode. 

Les canonistes et plusieurs synodes font sage- 
ment remarquer que les curés qui ne pourraient 
se faire remplacer dans leur paroisse et dont 
labsenee préjudieierait au salut des âmes, au- 
raient une excuse plus que suffisante: un devoir 
plus impérieux les retiendrait au milieu de leurs 
ovailles. Mais ils devraient instruire l’évêque de 
cette impossibilité morale d'obéir à ses ordres. 

Joignez au grand nombre d’ecclésiastiques qui 
ont charge d'ámes: l. Le vicaire général et les 
vicaires forains rétablis en plusieurs diocèses sous 
le nom d'archiprétres ou de doyens ruraux qui 
sont comme les yeux de l'évêque. 2. Les cha- 
noines de la cathédrale qui représentent les an- 
ciennes assemblées des presbytéres que l'évéque 
retenait auprès de lui pour célébrer les offices et 
l'aider dans ses fonctions, et vous aurez l'idée 
d'un synode tel qu'il peut avoir lieu aujourd'hui. 

Il faut néanmoins remarquer que si l'évêque 
voulait faire une réforme générale et traiter dans 
son synode des obligations de tout l'ordre ecclé- 
siastique, il pourrait y convoquer tous les ec- 
clésiastiques, lesquels seraient tenus de s'y rendre 
s'ils étaient instruits de ce dessein. 

IV. Officiers synodaux. — 1l y a deux espèces 
d'officiers synodaux : les uns pour la tenue du 
synode, les autres pour les affaires. Ceux de la 
première espèce sont: le préfet des logements; 
praefectus hospitiorum. Il est chargé de procurer 
à chaque membre du synode des logements con- 
venables à son rang. Les promoteurs, qui doi- 
vent faire toutes les instances afin que les affaires 
se traitent avec toute la régularité et le succès 
désirables. Le secrétaire, qui est pris ordi- 
nairement parmi les chanoines, fait afficher l'édit 
de la convocation aux portes des églises. Il ap- 
pelle nominativement les chanoines de la cathé- 
drale et les autres membres du synode. Il choisit 
lui-même un aide qui fait la lecture des actes 





711 


synodaux. Le notaire, qui est ordinairement le 
secrétaire général, ou le chancelier de l'évéque, 
note les absents, inscrit sur un registre les noms 
de ceux qui ont fait la profession de foi de Pie IV, 
dresse les actes de chaque session en présence de 
quelques témoins du synode qu'il appelle à cet 
effet et dont il mentionne les noms dans les mà- 
mes actes. 

On désigne quelques prêtres d'un âge mûr et 
recommandables par leur prudence et leur piété 
pour remplir les fonctions de préfets de la dis- 
cipline et des scrutins synodaux. Ces préfets 
chargés d'examiner la conduite et le mœurs du 
clergé, font appeler ceux qui leur sont désignés 
par l’évêque, et ils indiquent les points sur 
lesquels l’évêque veut être particulièrement ins- 
truit. Cet examen fini, ils en portent le résultat 
signé par eux à l’évêque. Cet examen est tombé 
en désuétude. 

L'évéque nomme aussi un procureur général, 
afin qu'il rapporte au synode avec la modestie 
et le respect convenable ce qui parait au clergé 
présenter trop de difficultés, suggérant les moyens 
de concilier les régles de l'Eglise avec les cir- 
constances, aprés avoir entendu les réclamations 
de ses confréres. Tout cela doit étre remis au 
secrétaire pour être examiné ensuite par l’évêque. 

On compte parmi les officiers synodaux les 
confesseurs que l'évéque nomme trés sagement 
au clergó avec tous les pouvoirs qu'il peut dé- 
léguer, sans en retenir aucun, afin que chacun 
ait la facilité de se mettre en règle avec Dieu 
et avec l'Eglise, s’il avait encouru quelque peine 
ou commis quelque faute réservée. 

Il est trés utile qu'on joigne des prédicateurs 
aux confesseurs, à moins que l'évéque ne pré- 
fére nourrir lui-méme son clergé de la parole de 
Dieu, et lui adresser les avis, les exhortations et 
les repraches dont il peut avoir besoin. 

Il y a des portiers chargés de veiller au bon 
ordre, d'imposer silence à ceux qui se livre- 
raient à des conversations inconvenantes dans le 
lieu du synode, d'en faire sortir les laiques et de 
fermer les portes de l'église lorsque le synode 
doit s'y assembler. 

Les maîtres de cérémonies sont absolument 
nécessaires afin que tout se passe avec la décence 
et ]a dignité convenable, conformément aux ré- 
gles de l'Eglise. 

L'histoire nous apprend que dés les premiers 
siècles, les évêques ont jugé les différends des 
cleres et des laïques en présence de leur presby- 
iére, sans s'astreindre aux formes rigoureuses 
des procédures judiciaires, sine strepitu judicii, 
brevi manu, et plutôt par voie d'arbitrage et 
sur le simple exposé des affaires, que par la voie 
contentieuse. C'est pour cela que l'évéque nom- 
mait des juges spéciaux, qui, avec son official, 
pouvaient rendre justice dans le synode, et apai- 
ser ainsi les différends qui troublaient la paix 
parmi ses diocésains. Quoique cet usage soit 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


12 


tombé en désuétude, des juges des plaintes, ju. 
dices querelarum, sont nommés dans les synodes, 
soit pour conserver le souvenir de cette ancienne 
discipline, soit pour satisfaire au désir de ceux 
qui voudraient recourir à ce moyen de se faire 
rendre la justice, et principalement pour décider 
provisoirement les questions de préséance et autres 
relatives au synode. C’est à ces juges que les 
absents adressent leurs motifs d’excuse qui sont 
examinés plus tard; et voilà pourquoi ils sont 
appelés judices excusationum. 

Les officiers nommés pour les affaires qui doi- 

vent se traiter aprés le synode sont les témoins, 
les juges et les examinateurs synodaux. 
' Les témoins synodaux remontent bien haut 
dans l'histoire de la discipline. Les évêques nom- 
maient des prêtres recommandables pour par. 
courir les paroisses et observer les infractions 
faites aux statuts. Ils prétaient serment de n’a 
voir en vue que la gloire de Dieu et de faire 
connaître à l'évêque sans aucune considération 
humaine, le bien et le mal, et surtout les abus 
et contraventions à la discipline. 

Aujourd’hui il serait peut-être dangereux de 
faire revivre cette discipline, et cependant dans 
un synode tenu régulièrement, on ferait bien par 
respect pour les anciens usages de nommer quel- 
ques-uns de ces officiers sans les astreindre au 
serment. Des hommes respectables, jouissant de 
l'estime de leurs confrères, chargés de rendre 
témoignage à l’évêque de leur mauvaise conduite, 
lorsque les circonstances l'exigeraient, pourraient 
rendre de grands services au clergé et aux fidéles. 

L'évéque doit aussi nommer au moins quatre 
juges synodaux, ainsi que le prescrit le concile 
de Trente (Sess. 25, de ref. c. 10). Ces juge 
ne sont nommés que pour un an dans les sj- 
nodes et pour trois ans dans les conciles provin- 
ciaux. L'évéque peut dans cet intervalle, après 
avoir consulté son chapitre, remplacer ceux qui 
manquent par décès ou autrement. On doit en- 
voyer les noms de ces juges au Saint-Siège après 
chaque synode annuel et chaque concile triennal 
de la province. Ils doivent être choisis parmi 
les dignitaires ou au moins parmi les chanoines. 
(Cap. Statutum, de rescript. in 6). Quand on 
ne tient ni synode ni concile provincial, l’évêque 
ne peut nommer des juges ayant les mêmes droits 
que le juges synodaux qu'avec l'autorisation de 
la Congrégation du Concile de Trente et du con- 
seil capitulaire. Les Papes et les Conciles ont 
créé ces juges afin que les causes dévolues au 
Saint-Siége, soit par appel, soit en instance pre- 
mière, à l'exception toutefois de celles qui sont 
appelées majeures, et dont le Saint-Siège seré- 
serve la connaissance, fussent terminées sur les 
lieux par des personnes recommandables et ins-- 
iruites. En effet dans les causes que nous pour- 
rions appeler minimes, le Saint-Siége commet 
quelques-uns de ces juges synodaux dont on 3 
dû lui envoyer la liste. On évite ainsi des frais 





TAN D 


743 


énormes et souvent des erreurs fácheuses, dont 
les juges locaux parfaitement au courant des cir- 
constances sont moins capables. 

Les examinateurs synodaux sont du nombre 
des officiers commis pour la bonne administra- 
tion des diocéses. C'est au concile de Trente 
qu'on doit cette sage institution. Après avoir 
rappelé (Sess. 23, ch. 18) de quelle importance 
il est pour le salut éternel des âmes, de ne choisir 
que des pasteurs dignes et capables de leurs su- 
blimes fonctions, il prescrit, pour atteindre plus 
sûrement ce but, qu'à l'avenir les évêques ne 
pourront conférer aucune cure, qu'à celui, qu'eux 
ou leur vicaire général auront trouvé le plus 
digne de tous ceux en qui trois examinateurs 
synodaux auront reconnu les qualités nécessaires 
pour bien gouverner la paroisse vacante. 

I] veut qu'on renouvelle la nomination de ces 
examinaleurs dans chaque synode, qu'ils soient 
au moins au nombre de six; que la majorité du 
synode les approuve formellement, soit au scrutin, 
soit de vive voix; qu'ils soient, autant que pos- 
sible, docteurs ou licenciés en théologie ou droit 
canon, et dans tous les cas, capables d'un emploi 
aussi délieat; qu'ils jurent en plein synode s'ils 
sont présents, de remplir leurs fonctions sans se 
laisser dominer par aucune considération humai- 
ne. Si dans l'intervalle d'une année synodale, le 
nombre des six cesse d’être complet, l’évêque 
propose au chapitre ceux qui peuvent remplacer 
les anciens; et lorsqu'ils ont été approuvés à 
la majorité des voix des capitulants, ils jouissent 
des mêmes droits que les autres jusqu'à l'expi- 
ration de l'année synodale. Si on ne tient pas 
réguliérement le synode, il faut se faire autoriser 
chaque année par la Congrégation du Concile de 
Trente, à faire approuver six examinateurs par 
le chapitre de la cathédrale. 

V. Concours du synode aux statuts et autres 
actes concernant les diocèses. — C'est l’évêque 
qui nomme les officiers du synode, avec cette 
difference que les uns sont nommés dans le sy- 
node, sans que personne ait le droit de s'op- 
poser au choix de l'évêque, tandis que les au- 
tres doivent étre approuvés par lui, comme nous 
venons de le voir en parlant des examinateurs 
synodaux. Quant aux statuts et ordonnances, les 
membres du synode n'y concourent pas méme 
par voix consultative. Toutefois l'Eglise a mis 
une restriction à la puissance des évéqeus en la 
soumettant à certaines formalités, qui, bien ob- 
servées, sont très propres à en rendre l'exercice 
profitable. Elle a voulu que les ordonnances épis- 
copales, pour être perpétuelles et revêtir le ca- 
ractére d'une loi diocésaine , fussent communi- 
quées au chapitre de la cathédrale, qui a le droit, 
non de les rejeter, mais de faire des observations 
respectueuses, observations que chaque membre 
du chapitre doit faire librement, quand méme il 
serait certain qu'on n'y aura aucun égard: c'est 
son devoir, il doit le remplir avec modestie et 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


714 


sans contention. Tel est le droit écrit dans les 
décrétales du droit canonique. Les chanoines sont 
les conseillers légitimes de l'évêque, qui est obligé 
de les consulter dans les affaires graves et 1im- 
portantes, sans ótre tenu néanmoins de déférer 
à leurs avis, excepté dans quelques cas parti- 
culiers exprimés dans les canons. 

Ainsi se concilie l'autorité de l'évêque avec 
les intéréts de la vérité, de la justice, et du bien 
des ámes. Il faut que l'évéque soit éclairé, mais 
il ne faut pas qu'il perde son autorité et que 
l'exercice de la juridiction épiscopale dépende du 
bon plaisir du presbytére. 

J'ai dit que le droit écrit exigeait que le eha- 
pitre füt consulté dans toutes les affaires impor- 
tantes, du nombre desquelles, de l'aveu de tout 
le monde, sont les dispositions destinées à régler 
par la voie législative, la discipline d'un dio- 
cése. Mais dans la pratique il faut avoir égard 
aux coutumes légitimement prescrites. C'est la 
réflexion de Benoît XIV : « Medium... hac in 
re deferenduin est locorun consuetudini , qua 
induci potest ut episcopus solutus sit ab obli- 
gatione, qua celeroquin, speclato jure communi, 
teneretur requirendi sui capituli.... consilium. 
(De Syn. lib. 12, c. 1, num. 3). 

Quoiqu'il en soit, il serait infiniment mieux 
de consulter les chapitres. Les évéque ne sont 
point liés par les conseils de ce corps, et les dé- 
crets synodaux n'en seraient que plus réguliers 
et plus respectés, si on n'avait manqué à aucune 
des formalités approuvées par l'Eglise. 

VI. Manières de suppléer les synodes. — Des 
difficultés indépendantes de la volonté des évé- 
ques, dispensent parfois aux yeux de Dien et de 
l'Eglise de la loi qui oblige à assembler chaque 
année le synode diocésain. Ici le pouvoir civil 
interdit ces assemblées. Là, il exige qu'elles 
n'aient lieu qu'avec son agrément; agrément 
qu'on ne demande pas dans la crainte d'un 
refus, ou pour n'avoir pas l'air de reconnaitre 
au pouvoir civil le droit qu'il s'arroge à cet 
égard. 

Ailleurs , l'étendue du diocése, l'éloignement 
du siége épiscopal, la difficulté des chemins, le 
petit nombre d'ouvriers résidants dans les pa- 
roisses rendraient trop longue l'absence des curés. 
Leur assistance au synode, onéreuse pour eux- 
mémes, serait la cause de bien des dangers pour 
leurs ouailles. Dans ces circostances et autres 
semblables, il faut chercher des moyens de sa- 
tisfaire aux vœux de l'Eglise. 

Si c'est la distance des lieux et la pénurie 
des prétres qui obligent à tempérer un peu la 
rigueur de la loi canonique. on permettra aux 
pasteurs de chaque canton de se falre représen- 
ter par des députés. 

Si les obstacles viennent de plus haut, il faut 
tâcher de les vaincre par des observations rai- 
sonnése, et si ce moyen n'est pas praticable, on 
profitera de la retraite pastorale pour publier les 





715 MÉMOIRE INÉDIT 
avis et les ordonnances qu'on, aurait adressées à 
une assemblée synodale, en recommandant aux 
pasteurs de venir successivement en aussi grand 
nombre que les circonstances le permettront à 
cette retraite ecclésiastique. On ne donnerait pas 
aux actes publiés dans ces assemblées le titre de 
synode, d'ordonnances synodales; mais le nom 
n'y fait rien. Le chapitre de la cathédrale au- 
rait été consulté préalablement, et ces ordon- 
nances et ces statuts n'en seraient pas moins des 
lois pour le diocése. Rien n'y manquerait que 
quelques formalités assez indifférentes. 

Les visites des évêques, les retraites ecclé- 
siastiques , les ordonnances de l'autorité diocé- 
saine, l'action des vicaires généraux, des vicaires 
forains et des conseils épiscopaux font beaucoup 
de bien, mais ne peuvent suppléer entiérement 
les synodes. L'opinion qui tend à faire croire que 


les synodes sont inutiles et que les lois canoni- ' 


ques qui les prescrivent sont abrogées, nous paraît 
tout-à-fait fausse. Nous avons pour nous l'auto- 
rité de Benoit XIV qui la réfute, et celle de 
l'Eglise elle-même qui, en prescrivant ou en ap- 
prouvant tous les moyens d'action qu'on vient 
d'énumérer, n'a pas jugé inutile d'y ajouter en- 
core celui des synodes diocésains. 

VII. Ordonnances des évéques hors de leurs 
synodes. — Les synodes très utilement constitués 
pour le bon gouvernement des diocèses, sont loin 
pourtant d'étre nécessaires, puisque les évéques 
peuvent par eux-mémes, ou avec le concours de 
leurs chapitres, tout ce qu'ils peuvent avec leurs 
synodes. Leurs édits, mandements, décrets, et 
ordonnances sont obligatoires. Or ces moyens 
sont très suffisants pour la conservation ou le 
rétablissement de la discipline. 

Il y a plus. Les évêques portent des lois qui 
obligent après eux. En effet, on convient gé- 
néralement que les ordonnances épiscopales en 
cours de visite sont perpétuelles, ainsi que les 
dispositions pour lesquelles les évêques rappellent 
l'obligation de se soumettre à telle loi de l'Eglise. 
Il ne peut y avoir de difficulté que pour les or- 
donnances qui établissent un droit diocésain nou- 
veau (praeter legem); mais cette difficulté dis- 
paraît devant ce simple raisonnement : toute la 
force des statuts synodaux se tire de l’autorité 
de l’évêque, mais l’évêque n'est point dépouillé 
de son autorité hors du synode. Il peut donc en 
tout temps faire des lois proprement dites. Telle 
est l’opinion formelle de Benoît XIV (de syn. 
dioec. lib. 13). 

La seule condition exigée par le droit canon 
“est que le chapitre soit consulté. S'il ne l'est 
point, la loj est imparfaite et manque de force 
pour obliger aprés le décés, la translation, ou 
la démission de l’évêque. 

Le droit des chapitres est très précieux et im- 
porte infiniment à la sagesse du gouvernement 
des diocèses. La suppression de ce droit n'offre 
aucun avantage réel pour l'exercice libre du pou- 


DE BENOIT XIV. 716 
voir des évéques. Lorsque le chapitre n'est point 
consulté , en vertu: de la prescription, il suffit. 
selon plusieurs canoni tes, que l'ordonnance soit 
faite et acceptée de tout le clergé comme loi 
diocésaine, de laquelle on ne pourra être dis- 
pensé désormais que par l'ordinaire ou par une 
révocation expresse ou tacite de sa part. Cette 
acceptation générale supplée alors ce qui peut 
manquer du cóté de l'acte épiscopal. Elle est plus 
significative qu'une acceptation formelle de la 
part du chapitre lui-même, laquelle n'est pas 
requise pour valider la loi épiscopale. 

On peut dire qu'une ordonnance ainsi acceptée 
équivaut à une loi introduite par la coutume 
consentie ou provoquée par le législateur. Aussi 
n'est-il personne qui ne se croie lié par la seule 
publication des cas réservés à l'évéque, tant qu'il 
n'y est point dérogé par son successeur. Il en 
est de méme des ordonnances relatives aux at- 
tributions des divers ministères ecclésiastiques et 
à l'organisation de l'administration diocésaine; 
car un diocése ne peut passer brusquement de 
l'ordre à la confusion, et chacun est censé ac- 
cepter jusqu'à la révocation ce que l'autorité a 
réglé à cet égard. 


—— LI 3 — 
e 


MÉMOIRE INÉDIT DE BENOIT XIV. 


Evéchés suburbicaires. — Option réservée aux cardinaux. — Si les 
cardinaux-diacres doivent être préférés aux cardinaux de l'ordre 
des prêtres en certains cas. — Constitution de Sixte-Quint. — 
Pratique observée postérieurement à cette constitution. — Si l'on 
peut dire que Clément VIII la révoqua. — Liste des options, 
d’après les journaux des maîtres des cérémonies pontificales. — 
Second mémoire de Lambertini, en qualité d'avocat consistorial. 


Ilína Congregatione a SSfho (Clemente XI) deputata 
sive RR. PP. DD. Nuptio, Marefusco, Petra, Ansaldo, et 
Lancetta. Discursus in causa Romana optionis episcopatus. 
Typis de Comitibus, 1715. 

Quaeritur, an episcopatus ex sex cardinalitiis vacatu- 
rus optari debeat a cardinali seniore inter presbyteros 
qui velint episcopatum assumere, vel potius optari de- 
beat ab aliquo ex cardinalibus in ordine diaconali cons- 
titutis, qui in eo ordine ministraverit spatio decennii, 
juxta constitutionem infra allegandam Summi Pontificis 
Sixti Quinti ? 

Porro in hac controversia existimarem, quod de jure 
Episcopatus vacaturus ex sex cardinalitiis optandus sit 
non ab aliquo ex cardinalibus in ordine diaconali cons- 
titutis, sed a cardinali seniore inter presbyteros, qui 
velint et possint episcopatum assumere; ct ratio est, 
quia non permittitur transitus cardinali diacono ad epis- 
copatum nisi praecedenter ab ordine diaconali transiverit 
ad ordinem presbyterorum, ut in puncto referendo mo- 
dum optionis inter cardinales docet card. De Luca in 
Relatione Curiae , disc. 5, n. 31: « Inter omnes dictos 
« ordines respective, sive de uno ad alterum datur optio 


| 


717 « MÉMOIRE INÉDIT 


* quia scilicet ille, qui ordinem episcoporum ingressus 
est juxta ordinem antianitatis, pro ejus arbitrio in pro- 
ximo consistorio post vacationem optare potest alium 
episcopatum ; sive primus presbyter optare ultimum 
episcopatum vacanlem ; aut inter ipsos presbyteros, 
vel diaconos respective meliorare titulos, aut ab ordine 
diaconali facere transitum ad presbyteralem eum praero- 
gativa saltus occupando loeum juxta ordinem antiani- 
tatis super alios, qui prius fuerint in ordine presby- 
terali, perinde ac si ab initio in eo constitutus esset; 
dummodo tamen sint praesentes in eo consistorio, cum 
absentes optandi jus non habeant, nisi Papae dispen- 
salio accedat. » 

Haud urgente constitutione 50 Summi Pontificis Sixti V 
in Bullar. tom. 2, in cujus constitutionis $ octavo per- 
mittitur quarta occurrente vacatione cardinali diacono 
optare episcopatum, excluso antiquiore presbytero, dum- 
modo cardinalis diaconus in suo ordine permanserit 
spatio decennii, et dummodo ad minus decem diaconi 
in saero Collegio remaneant, uti legitur in declaratione 
dictae constitutionis impressa ad calcem ejusdem in 
dicto tomo Bullarii; quandoquidem allegata constitutio 
Sixtina non fuit usu recepla ; cessavit ulterius, quinimmo 
potius revocata dici debet per aliam constitutionem Cle- 
mentis octavi infra referendam ; et quatenus per impos- 
sibile Sixtina constitutio fuisset usu recepta, et non 
fuisset per Clementem octavum revocata, nullo tamen 
modo comprehenderet casum de quo nunc agitur. 

Quod autem constitutio Sixtina non fuerit usu re- 
cepta, patet primo, quia in illius $ 7 expresse deman- 
datur ut cardinales diaconi semper in eodem diaconatus 
ordine et officio ministrent et locum suum inter diaconos 
cardinales teneant, donec ex cardinalibus de novo crean- 
dis, sive eligendis alii diaconi numerum suppleant, et 
in eorum locum subrogentur, ac substituantur. Cum au- 
tem semper cardinales diaconi in consistorio ad libitum 
ascenderint ad ordinem presbyterorum , nulla habita 
ratione constitutionis Sixtinae, et scientibus et expresse 
consentientibus summis pontificibus et universo sacro 
eollegio , ex hoc infertur constitutionem Sixtinam non 
fuisse usu receptam, et sic nec consequenter fuisse usu 
receptum privilegium in eadem concessum cardinalibus 
diaconis ascendendi ad ordinem episcopalem, excluso 
antiquiore presbytero, uti probat text. in Clement. 1 de 
concess. praeb. et firmat. Curt. in cap. fin. sect. 7, num. 17 
de consuet. 

Nulla cadente dubitatione quoad factum, hoc est, quod 
cardinales diaconi ad libitum ascenderint ad ordinem 
presbyterorum nulla habita ratione constitutionis Six- 
tinae, quia in puncto puncti hoc totum refertur, et com- 
probatur a Joanne Baptista Spada consil. 138, num. 4 et 
sequent. tom. 1, ubi loquendo de hac constitutione Six- 
tina, ita inquit: « Ista constitutio non fuit unquam usu 
« recepla, in specie in hoc capite concernente ordinem 
cardinalium diaconorum, et fuit semper contrarium 
observatum, scientibus, et expresse consentientibus 
summis pontificibus, et universo sacro collegio, cum 
saepius cardinales diaconi in consistorio ad libitum 
ascenderint ad ordinem presbyteratus, nulla habita 
ratione dictae constitutionis, et absque ulla dispen- 
satione, ut ante illam fieri solebat, quo casu consti- 


^45 


RARARARASA 





ARRARRAR 


DE BENOIT XIV. 718 
« tutio non ligat. » Ipseque Spada ulterius prosequendo 
infert ab hac facti serie, privilegium cardinalibus dia- 
conis in eadem constitutione concessum ascendendi ad 
ordinem episcopalem excluso antiquiori praesbytero, non 
fuisse usu receptum, uti videre est num. 4 et seq. ejusdem 
consilii, ibi: « Si constitutio universalis, in qua privi- 
« legium continetur, non fait usu recepta, nec privile- 
« gium in ipsa contentum potest dici concessum; et 
« ideo hoc casu suflicit sola scientia principis cum duo- 
bus aut tribus actibus contrariis, nec requiritur spa- 
lium quadraginta annorum, nec doctores ex adverso 
allegati contrarium dicunt, quia loquuntur in consue- 
tudine absque principis scientia; princeps enim non 
intelligitur aliquid per istas leges concessisse nisi sub 
conditione, quatenus ipsae moribus utentium reci- 
piahtur. » 
Doctori autem in individuo determinanti casum con- 
troversiae, nec habenti contradictorem plene deferendum 
est pro causae decisione, uti late docent Surd. dec. 229, 
n. 36. Sperell. decis. 176, n. 20, Rot. coram Coccin, de- 
cis. 2191, n. 18: et in decis. 15, n. 7 post card. de Luca, 
lib 12; nullatenus urgente, quod Spada sc 
consulentis et uti dicitur, ad causae opportunitatem. In 
causa enim in qua scripsit, obtinuit, cum scripserit pro 
cardinali Rusticuccio, qui ad vacantem ecclesiam Alba- 
nensem transivit, reluctante et contradicente cardinali 
Ascanio Columna diacono, qui episcopatum optare in- 
tendebat vigore constitutionis Sixtinae, ut infra referetur. 
Controversia quippe haec inter cardinalem Rusticuccium, 
et Columnam excitata fuit et resoluta tempore Clemen- 
lis VIII, et Joannes Baptista Spada auctor consiliorum 
impressorum vixit tempore dicti pontificis, quem etiam 
Ferrariam comitatus est, uti legitur in syllabo advoca- 
torum consistorialium Caroli Cartarii, p. 211. Cumque 
non adeo frequenter sint controversiae optionum episco- 
patuum inter cardinales presbyterum et diaconum in- 
vicem eontendentes, et qualitas causae, et tempus , in 
quo auctor scripsit, ostendunt eumdem scripsisse in 
causa optionis inter cardinales Rusticuccium et Colum- 
nam, licet eorum in citato consilio mentionem non fa- 
ciat, cum ad nullos alios disputatio referri possit, juxta 
regulam quam late exornant Bald. in l. Multum ante 
num. 3 cod. Si quis alteri, vel sibi. Cagnol. in L 9. 
num. 173 cod. de pact. inter emptor. et venditor. cum 
aliis quos cumulat, et sequitur Rot. in Romana legati 
20 februarii 1682 $ final. coram bo. mem. Albergato. 
Secundo, quia juxta seriem optionum ecclesiarum epis- 
copalium a tempore Sixti V, quam damus in calce prae- 
sentis discursus loco summarii, quaeque deprompta fuit 
ex diariis magistrorum sacrarum caeremoniarum, ad quos 
pertinet has optiones adnotare, patet episcopatus va- 
cantes fuisse semper a cardinalibus presbyteris optatos, 
in ipsis etiam quartis vacationibus episcopatuum, in 
quibus tantummodo potuissent diaconi juxta constitutio- 
nem Sixtinam episcopatum optare excluso antiquiore 
presbytero, uti legitur in citato $ octavo: « Sed ubi 
« post tres vacationes, tres itidem ex ipsis presbyteris 
« cardinalibus in episcopos praefecti fuerint, tunc si 
« quarta alicujus harum ecclesiarum Vacatio contigerit, 
« excluso ea tantum vice antiquiore presbylero prior 
« diaconorum cardinalium , qui praesens fuerit, et in 


ARARARA 





719 MÉMOIRE INÉDIT 
« aetate legitima constitutus, vel si ille noluerit, vel 
« nequiverit assumi sequens diaconus iisdem qualitatibus 
« praeditus ad eam promoveatur, et ita deinceps in hu- 
« jusmodi vacationibus sex ecclesiarum praedictarum 
« perpetuo observetur, ut post tres presbyterorum ad 
« dietas ecclesias promotiones quarta occurrente vaca- 
« tione prior diaconorum aut sequens, ut praefertur, in 
« episcopum praeficiatur. » 

Si autem a tempore Sixti V semper, et inconcusse 
cardinales presbyteri episcopatus optarunt, et in quarta 
vacatione, in qua, juxta constitutionem Sixtinam, optare 
poterant cardinales diaconi, optio episcopaluum facta est 
a cardinalibus presbyteris, nil clarius afferri potes: ad 
demonstrandum, quod constitutio Sixtina non fuit quoad 


has opliones usu recepta, uti probat text. in leg. de 
quibus ff. de legibus, et in can. In istis, S leges? dis- 
tinet. 4; in nihilum relevante, quod erat facultativum 
cardinalibus diaconis optare ecclesias episcopales, quasi 
quod ex non optione non valeat argumentum ad inob- 
servantiam bullae Sixtinae; cessat énim quaelibet diffi- 








cultas ex continuata et nunquam interrupta optione facta 
a presbyteris, in quarta etiam vacatione, in qua pote- 
rant juxta constitutionem Sixtinam diaconi optare, cum 
inverisimile sit, ut in tot secutis vacationibus cardinales 
diaconi non optassent si potuissent optare, uti ad rem 
argumentatur Rota coram Buratt. decis. 183, num. 23, et 
dec, 204, num. 13, p. 12 recent. et decis. 515, num. 2 et 
sequent. part. 14 recent. Quocirca omissio optionis in 
hypothesi praesenti non est referenda ad liberum arbi- 
trium ipsorum cardinalium diaconorum. Rocc. disp. jur. 


cap. 167, n. 48. Sperell. decis. 67, n. 49. Rota, decis. 323, 
num. 4 eoram Seraph. et decis. 139, num. 23, p. 17 
recent. el in Cajetana juris transeundi 22 martii 1697, 
8 Neque hujusmodi coram Eího D. card. Priolo; sed omis- 
sio optionum debet de necessitate referri ad non re- 
ceptionem in praxi constitutionis Sixtinae, uti late pro- 
sequuntur Posth. de manuten. observ. 53, num. 18 
add. ad Ludovis. decis. 162 lit. C. Rota coram Penia 
decis. 1135, n. 9; coram Bich. decis. 529, n. 5, decis. 400, 
n. 4, p. 4, tom. 4. recent. et in Praten. juris conferendi 
10 januarii 1678, $ Neque id tribui potest cor. bo. mem’ 
Pauluccio, et in Nullius, seu Vicen. processionum, 9 ju- 
nii 1692, $ penul. coram Rino archiep. Turonensi. 

Ad partes positis exemplis cardinalis Alexandri Mon- 
talti et cardinalis Emmanuelis Pii, qui ex diaconorum 
ordine assumpti dicuntur ad episcopalem dignitatem in 
sequelam constitutionis Sixtinae, juxta relata per Cohell. 
in Notitia cardinalium, cap. 10, pag. 25 $ Verum stylus. 
« Et ita deinceps in hujusmodi vacationibus sex eccle- 
« siarum praedictarum perpetuo servandum, ut post 
« tres presbyterorum ad ecclesias praedictas promotiones, 
« quarta occurrente prior diacono optaret, et nos vidi- 
€ 
« 








mus ab Alexandro cardinali Montalto nuncupato, et 

Emmanuele cardinale Pio servatum, qui ex diacono- 
« rum ordine ad episcopalem dignitatem elati fuerunt ; » 
praetermisso quippe, quod nullum harum optionum ves- 
tigium. apparet in diariis magistrorum sacrarum caere- 
moniarum, tantum abest, quod nominati cardinales a 
diaconatu ascenderint ad episcopatum, quod transitum 
antecedenter fecerant ad ordinem prebyterorum ; de 
cardinali enim Alexandro Peretto, vulgo de Montalo, ita 





DE BENOIT XIV. 720 


legitur in ejus vita apud Ciacconium, t. 4 inter vitas 
Pontificum, et cardinalium, pag. 147: « Annum agens 
« aetatis quartum supra doeimum diaconus cardinalis 
« sancti Hieronymi tum ex aliquibus S. Mariae in Cos- 
« medin, postea S. Laurentii in Damaso diaconus primo, 
« mox presbyter et sanctae Romanae Ecclesiae vice 
« cancellarius, ac Summator Pontificius renuntiatus est. » 
Et de cardinali Carolo Emmanuele Pio ita legitur in 
eodem tomo Ciacconii, pag. 305: « Diaconus cardina- 
« lis sancti Nicolai in carcere etc. sub Urbano relicta 
« sancti Nicolai diaconia ad illam sanctae Mariae in via 
lata transiit. Presbyter inde cardinalis renunciatus 
sanctorum Joannis et Pauli primo, deinde sancti Lau- 
rentii in Lucina titulum obtinuit, ex quo ad episco- 
patum Albanensem anno 1627 promotus est, quam 
ecclesiam retinuit usque ad annum 1630, quo anno 
Portuensem, ac sanctae Rufinae obtinuit. Anno vero 
1639 post obitum Dominici cardinalis Gymnasii, Os- 
tiensis, Veliternensis episcopus, ac sacri collegii de- 
canus renunciatus est. » 

Haec quoad non usum, sive inobservantiam Bullae 
Sixtinae. Nunc transeundo ad illius positivam cessatio- 
nem, sive revocationem, de eadem profecto dubitari non 
potest; quae res, ut ponatur in claris, praemittendum 
est primo, quod ad tramites constitutionis Sixtinae non 
poterant cardinales diaconi transitum facere ad ordinem 
presbyterorum, nisi ex cardinalibus de novo creandis, 
et eligendis alii diaconi in eorum locum subrogaren- 
tur, ac substituerentur, ita ut semper completus esse 
deberet numerus quatuordecim diaconorum, qui semper 
esse debet in sacro collegio, ut desumitur ex $ quinto: 
« Statuimus ut ex praedicto numero cardinalium, dia- 
« coni quatuordecim, reliqui omnes praeter sex, episco- 
« pos, presbyteri sint, et esse debeant » et ex $ sep- 
timo: « Diaconorum autem numerus sic praefinitus, 
« perpetuo retineatur, ac diaconi in eodem ordine sem- 
« per remaneant, et si qui eorum ex devotionis fervore 
« ad presbyteratus ordinem promoti fuerint semper 
tamen in eodem diaconatus ordine, et officio minis- 
trent, et suum locum inter diaconos cardinales teneant, 
donec ex cardinalibus de novo creandis, sive eligendis, 
alii diaconi praedictum numerum suppleant, et in eo- 
rum locum subrogentur, ac substituantur; quo casu 
antiquiores diaconi ad presbyteratus ordinem promoti, 
ad presbyteros cardinales transire, atque inter eos 
sedere valeant, et connumerari. » 

Praemittendum est secundo, quod intuitu hujus perma- 
nentiae in ordine diaconali, a quo, uti diximus, diaconi cär- 
dinales exire non poterant, nisi alii cardinales de novo cre- 
andi diaconorum numerum supplerent, idem Summus Pon- 
tifiex Sixtus V concessit cardinalibus diaconis facultatem. 
ut quarta occurrente vacatione ecclesiarum cathedralium, 
prior ex ipsis, sive immediate sequens optare posset 
episcopatum, excluso antiquiore presbytero, uti desumi- 
tur ex $ octavo: « Ut vero cardinales, qui in sua vo- 
« catione permanserint, et in ministerio ordinis sui 
« perseveraverint majoribus honoribus prosequamur, vo- 
& lumus, ut cum aliquam ex sex cathedralibus ecclesiis, 
« 
« 
« 


A^ "AAAnARAA 


AAAARRANA 


quibus episcopi cardinales praesunt, primo, secundo, 
et tertio per obitum, vel translationem, aut alias pro 
tempore, vacare contigerit, antiquior quidem presby- 


721 MÉMOIRE INÉDIT 
ter cardinalis praesens, salvo cuique episcopo cardi- 
nali jure transeundi ad eam, dimissa priori, Cui prae- 
erat, ut moris est, promoveatur, sed ubi post tres 
vacationes, tres ibidem ex ipsis presbyteris cardina- 
libus in episcopos praefecti fuerint, tunc si quarta 
alicujus harum ecclesiarum vacatio contigerit, excluso 
ea tantum vice antiquiore presbytero, prior diacono- 
rum cardinalium, qui praesens fuerit, et in aetate 
legitima constitutus, vel si ille noluerit, vel nequive- 
rit assumi, sequens diaconus eisdem qualitatibus prae- 
ditus ad eam promoveatur. » Alias enim, si non 
fuisset tale privilegium cardinalibus diaconis concessum, 
dari potuisset casus, quod nullus ex diaconis cardina- 
libus, etsi longo tempore vixisset, ascendisset ad epis- 
copatum, et sic fere semper ordo diaconalis remansisset 
exclusus a consecutione decanatus Sacri Collegii. 

Praemittendum est tertio, quod Summus Pontifex 
Clemens Octavus concessit cardinalibus diaconis, ut si 
in ordine diaconatus per integrum decennium perseve- 
raverint, et decem cardinales diaconi in eodem ordine 
remaneant, transire valeant ad ordinem presbyteratus 
locum obtinendo ante omnes illos cardinales presby- 
teros, qui post illos ad cardinalatum assumpti fuerunt, uti 
legitur in constitutione 48 ejusdem Clementis Octavi, 
Bull. t. 3: « Si in ordine diaconatus per integrum de- 
« cennium a die eorum promotionis ad cardinalatum 
« perseveraverint, transeuntes ad ordinem presbyteratus, 
« locum obtinere valeant ante omnes illos cardinales 
« presbyteros qui post illos ad cardinalatum assumpti 
« fuerint, dummodo decem saltem cardinales diaconi 
« in eodem ordine remaneant. » Nosque nostris tem- 
poribus vidimus efhos dominos cardinales Astallium, et 
Spinulam hoc usos esse privilegio. 

Hoc posito, cessatio, sive abrogatio constitutionis Six- 
tinae clarissima remanet. Si enim privilegium cardina- 
libus diaconis concessum ut in quarta vacatione optare 
possent episcopatum, excluso antiquiore presbytero, 
concessum fuit in compensationem, et levamen oneris 
ipsis ab eodem Sixto impositi, ut non transirent ad or- 
dinem presbyterorum , nisi alii cardinales diaconi in 
eorum locum subrogarentur, ac substituerentur. Et si hoc 
opus a Sixto impositum, fuit a Clemente VIIf sublatum 
statim ac cardinalibus diaconis indulsit ut ascendere 
possent ad ordinem presbyterorum post decennium prae- 
cedendo presbyteris post ipsos ad cardinalatum pro- 
motis, et absque eo, quod expectare teneantur ut alii 
diaconi in ipsorum locum subrogentur et substituantur, 
dummodo decem remaneant in collegio, nemo est qui 
non videat cessasse causam privilegii, et consequenter 
ipsum etiam privilegium cessasse, uti late prosequitur 
in puncto puncti Spada' citato consil. 138, num. 8 et 
seq. tom. 1, ibi: « Secundo principaliter quia ex hoc, 
« quod cardinales diaconi ascendant ad libitum ad or- 
« dinem presbyteratus, infertur, quod dictum privilegium 
« remaneat extinctum, quia cessat causa, propter quam 
« fuit concessum etc. Causa enim concessionis hujus 
« privilegii fuit onus ipsis diaconis supra proxime im- 
« positum remanendi etiam contra eorum voluntatem 
« in ordine diaconali, ut in ejus solatium, et recom- 
« pensam hoc privilegio fruerentur, quod colligitur ex 
« illa dictione Ut, quae causam finalem importare so- 


& o RR & OR OG RR A À ^ a 


19e SÉRIE ) 


DE BENOIT XIV. 722 


« let etc. et ex illa adversativa vero, cujus natura est 
« repetere eandem qualitatem etc. ut scilicet junctis 
« verbis majoribus honorihus prosequamur, adversetur 
« praecedentibus hoc modo, quod sicut supra majora 
« onera imposuimus , ita nunc, e converso majoribus 
« honoribus prosequamur; alias hujusmodi attributio 
« majoris honoris, potuisset argui de injustitia, cum 
« absque ulla causa attribueretur in praejudicium ordi- 
« nis. In interpretandis autem dispositionibus, eam sem- 
« per interpretationem assumere debemus, per quam 
« dispositio a sapientibus reprehendi nequeat. » Quod 
ipsum fuse repetit archiepiscopus Phebeus primus sa- 
crarum caeremoniarum magister in Diariis magistrorum 
sacrarum caeremoniarum, uti colligitur ex sequentibus 
ejus verbis in Diario existentibus: « Insuper, cum Cle- 
mentis VIII emanasset decretum sub die 18 augusti 
1597, quo cardinalibus diaconis, qui per integrum de- 
cennium a die eorum promotionis ad cardinalatum in 
diaconali ordine perseverassent, transeuntes ad ordi- 
nem presbyteralem locum obtinere posse concessum 
est, ante omnes cardinales presbyteros, qui post illos 
ad cardinalatum assumpti essent. Cessavit causa fina- 
lis legis, videlicet a Sixto V ad favorem diaconorum 
emanatae , cum ex eorumdem persistentia in ordine 
diaconali nullum mox iisdem sublatum videretur jus 
antianitatis cardinalatus, ex quo eadem ratione eis per 
Clementem concessum esset ad regimen ecclesiarum 
episcopalium pervenire, ac si in promotione presbyteri 
cardinales pronunciati fuissent; ideoque per eundem 
Cfementem sublata causa finali, Sixti V constitutio 
penitus in hac parte abrogata remansit; ob idque 
cardinalis Rusticuecius in quarta tunc secundo vaca- 
tione occurrente praelatus est cardinali Ascanio Co- 
lumnae seniori diacono. Mox etiam diaconi cardinales, 
etsi promotione ad cardinalatum presbyteris omnibus 
anteriores primo ad ordinem presbyteralem transire, ut 
inde gradum facere possent ad ordinem episcopalem, 
prout etiam novissimis temporibus cardinales Medices 
et Barberinus ambo seniores omnibus presbyteris ser- 
varunt nullatenus attenta favorabili Sixti V disposi- 
tione. » 

Crescitque discursus, attentis binis exemplis saecutarum 
optionum post tempus emanatae constitutionis Clementi- 
nae. Occurrente quippe vacatione ecclesiae Albanensis, 
cum cardinalis Ascanius Columna praetensionem excitas- 
set transeundi ab ordine diaconorum ad ordinem epis- 
coporum ex quo res erat de quarta vacatione, excluso 
cardinali Rusticuccio, qui antiquior erat inter presbyteros, 
summus pontifex Clemens VIII optionem detulit cardinali 
Rusticuccio, et cardinalis Ascanius Columna transivit ad 
ordinem presbyterorum, vixque illi concessum fuit pro- 
testationem emittere inter acta consistorialia referendam. 
Contigit hoc ipsum temporibus Innocentii X, qui in quar- 
ta vacatione presbyterum praetulit antiquiorem cardinali 
diacono, qui optionem sibi asserebat, uti pariter legitur 
in Diariis magistrorum sacrarum caeremoniarum: « Eihus 
» cardinalis Ascanius Columna primus diaconus post 
» obitum cardinalis Alexandrini episcopi Albanen., vigore 
» constitutionis Sixtinae ad vacantem ecclesiam Albanen, 
» transire instetit; sed Clemens VIII abnuit, et cardina- 
» lem Rusticuccium de praefata ecclesia providit, ac 


ARR RR OR OK£R £A RR A UR O& OA AR ORA RA 0A A 0A A 0A AR A A 


46 


793 MÉMOIRE INÉDIT 


idem cardinalis Columna die 8 novembris 1599 ad 
presbyteralem ordinem transivit. Attamen in consistorio 
secreto die 30 martii 1598 habito, pontifex sequentem 


consistorialia referri mandavit. Etiam Hieronymus dia- 
conus Sancti Eustachii cardinalis Columna , nepos 
praefati cardinalis Áscanii, vacantem ecclesiam Tuscu- 
lanam optare studuit; sed fel. re. Innocentius X, auditis 
caeremoniarum magistris, assensum praebere noluit; 
ideo ecclesia Tusculana optata fuit a cardinali Sac- 
chetto presbytero, et cardinalis Columna ad ordinem 
presbyterorum transivit, optando titulum S. Silvestri 
in capite die 23 septembris 1652. » 

Quibus omnibus, si superaddantur caetera omnia subsecu- 
ta exempla usque ad tempus praesens, in quorum casu, non 
obstante quarta vacatione, presbyteri cardinales episcopa- 
tum optarunt, exclusis cardinalibus diaconis; inconcussa 
haec observantia contradictorio judicio probata, et extra 
contradictorium judicium pacifice retenta , cessationem, 
sive abrogationem privilegii Sixtini plenissime suadet, cum 
observantia sit optima interpres constitutionum apostoli- 
carum, text. in cap. Cum dilectus, de consuetud. et in leg. St 
de interpretatione, ff. de legibus; et interpretatio ab eadem 
deducta praevaleat cuicunque alii interpretationi, etiamsi 
haec esset de jure verior. Rota, coram Bich. decis. 668, 
num. 8; et coram Otthob. decis. 165, num. 20. Nec ulla est 
necessitas, quod eadem sit praescripta, cum hic et nunc 
tractetur de observantia simpliciter declarativa juris prae- 
existentis, hoc est constitutionis Clementinae. Purpurat. 
in leg. Certi conditio & Si manus; ff. si certum pettur, 
dec. in cap. Cum M. Ferrariensis num. 26, de constit. Fa- 
gnan. in cap. Tuae, num. 15; de cleric. non residen. Aretin. 
cons. 11, col. 3, vers. sed tamen suprabundant, Menoch. 
cons. 37, num. 96, lib. 1; Rot. divers. p. 2, decis. 256, 
n. 6; decis. 14, n. 5, p. 7. Recent. decis. 67, n. 12, et 
decis. 754, n. 9 coram Cerr. et coram Buratt. decis. 390, 
n. 3; et coram Priol. decis. 28, n. 35. 

Postquam vidimus constitutionem Sixtinam non fuisse 
usu receptam et eandem a fortiori cessasse post concti- 
tutionem Clementis VIII, nil aliud remanet, quam ut exa- 
minemus, an in hypothesi impossibili, in qua constitutio 
Sixtina vigeret, nec cessasset post alteram Clementis VIII, 
ipsa,apta nata esse valeret ad decisionem casus, de quo 
. nunc agitur. 

Porro in hoc ultimo assumpto negative respondendum 
esse videtur. Ut enim colligitur ex serie optionum ex- 
tracta ex Diariis magistratorum sacrarum caeremoniarum, 
et data ad calcem praesentis discursus, non sumus in 
casu quartae vacationis; cumque privilegium Sixtinum 
sit ad quartam taxative vacationem restrictum, et in 
quarta tantummodo vacatione det facultatem cardinalibus 
diaconis transeundi ad episcopatum, excluso antiquiore 
presbytero, hinc fit, quod etiamsi per impossibile cons- 
titutio Sixtina vigeret, non posset ipsa casum praesen- 
tem comprehendere, ita ut semper a primo ad ultimum 
subsistat, id quod in principio dictum fuit, quod in va- 
catione secutura episcopatus, praeferendus sit cardinalis 
presbyter antiquior ex his, qui volunt, et possunt ascen- 
dere ad episcopatum, cuicumque diacono cardinali optio- 
nem episcopatus praetendenti. 

Quod autem privilegium Sixtinum sit restrictum ad 


Ww wv vo vU vU |» v vU v w wo wv wv 


cardinalis Columnae protestationem recipi, et in acta 


DE BENOIT XIV. 194 


quartam vacationem episcopatus, cum positiva aliarum 
exclusione , desumitur ex litera constitutionis S octavo: 
Sed ubi post tres vacationes, tres itidem ex ipsis pres- 
byteris cardinalibus in episcopos praefecti fuerint, tunc 
si quarta alicujus harum ecclesiarum vacatio contige- 
rit, excluso ea tantum vice antiquiore presbytero, 
prior diaconorum cardinalium, qui praesens fuerit, et 
in aetate legitima constitutus, vel si ille noluerit, vel 
nequiverit assumi, sequens diaconus eisdem qualita- 
tibus praeditus ad eam promoveatur. » Natura quippe 
dictionis illius tantum est limitare, restringere et exclu- 
dere et impedire extensionem ad non expressa, uti late 
ostendit Barb. de usufrequent. dict. 401. 

Quod. vero hine sequatur, quod etiamsi per impossi- 

bile constitutio Sixtina vigeret, non posset illa casum 
praesentem comprehendere, probat apertus text. in cap. 
Si clericus de praeben. in 6, ibi: « Si clericus, pro quo 
« a Sede Apostolica recepisti mandatum, ut ei de prae- 
benda proximo vacatura in certa ecclesia provideres, 
eumque postea in canonicum ipsius ecclesiae recipi 
faceres, et in fratrem, praebendam sibi debitam, quando 
vacat, petere negligenter omittat, aliam postmodum 
in ipsa ecclesia vacaturam nequibit praetextu dicti 
mandati petere, nec tu de ipsa sibi poteris provide- 
re, cum facta ei gratia per ipsius negligentiam sit ex- 
tincta. » Et in terminis nostris bene prosequitur Spada, 
cit. cons. 138, n. 18, tom. I: « Quoad secundam vero 
inspectionem dico, quod dato etiam quod privilegium 
adhuc remaneret in suo robore, non tamen possent 
cardinales diaconi illo uti in hac vacatione, quia non 
est quarta in ordine etc. Constitutio autem est res- 
tricta ad quartam vacationem cum taxativa ea tan- 
tum vice, ideo in hae vacatione diaconi intrare non 
possunt. » 
Nec dicatur dispositionem cap. Si clericus, de praeb. 
in 6 fundari in negligentia gratiati, quae non verificatur 
in hypothesi nostra praesenti; in casu quippe textus, 
gratiatus exclusus fuit a prima praebenda propter ne- 
gligentiam, sed secundam praebendam obtinere non po- 
tuit propter qualitatem rescripti, quod utpote restrictum 
ad primam, non poterat extendi ad secundam , uti sub- 
tiliter prosequitur Spad. loco cit. num. 19: « Nec dicatur, 
« quod dispositio cap. Si clericus sit fundata in negli- 
« gentia gratiati, quia negligentia bene est causa in casu 
« illo, quod gratiatus excludatur a prima praebenda, 
« pro quo erat rescriptum, sed quod excludatur a se- 
« cunda, non procedit a negligentia, sed a qualitate res- 
« cripti, quod erat restrictum ad primam et non po- 
« terat extendi ad secundam, quia ejus fines sunt dili- 
« genter servandi. » Quod ipsum repetit in eodem cons. 
num. 927. 

Adeoque applicando activa passivis, si constitutio 
Sixtina est restricta ad quartam vacationem, non ex ne- 
gligentia petentis optionem, sed ex restrictione praedic- 
tae constitutionis descendit, ut etiam si per impossibile 
eadem esset in usu, et non esset a bulla Clementina de 
medio sublata, numquam ipsa apta nata esset comprehen- 
dere casum, de quo nunc agitur. 

Atque haec dicta sint sub censura, salvo semper etc. 
— PROSPER DE LAMBERTINIS, Sacri Consistorii Advo- 
catus. 


YVES WV A 


£& 0 A RA UA AR UA 


AR AA AAA 








T5 MÉMOIRE INÉDIT 
Optiones ecclesiarum episcopalium 
a die emanatae constitutionis Sixti V. 


Die 44 maii 1587, M. A. Columna presbyter optavit 
Praenestin. 
11 octobris 1587, Gallius presbyter, Albanen. 
6 maii 1589, Sancta Crucius presbyter, Albanen. 
5 novembris 1589, Paleottus presbyter, Albanen. 
(4 vacatio). 
20 mai 1591, Alexandrinus presbyter, Albanen. 
18 augusti 1597, Madrutius presbyter, Sabinen 
30 martii 1598, Rusticuccius presbyter, Albanen. (4* va- 
catio). 
21 februarii 1600, Simoncellus presbyter, Albanen. 
93 aprilis 1600, Deza presbyter, Albanen. 
30 augusti 1500, De Florentia presbyter, Albanen. 
27 junii 1601, Talliaccia presbyter, Albanen. (4°). 
19 februarii 1603, Pinellus presbyter, Albanen. 
16 junii 1603, Bezozzius presbyter, Albanen. 
24 martii 1604, Joiosa presbyter, Sabinen. 
À junii 1605, Valerius presbyter, Praenestin. (4°). 
5 junii 1606, Columna presbyter, Praenestin. 
7 februarii 1607, Santius presbyter, Albanen. 
20 maii 1608, De Camerino presbyter, Tusculan. 
24 januarii 1611, Palottus presbyter, Tusculan. (4°). 
17 augusti 1611, Montelperus presbyter, Albanen. 
17 augusti 1611, Sfrondatus presbyter, Albanen. 
6 junii 1612, Justinianus presbyter, Praenestin. 
16 septembris 1615, De Monte presbyter, Praenest. (4"). 
5 martii 1618, Sfortia presbyter, Albanen. 
6 aprilis 1620, Montaltus presbyter, Albanen. 
30 augusti 1620, Aldobrandinus presbyter, Sabinen. 
3 martii 1621, Farnesius presbyter, Sabinen. (4°) 
27 martii 1621, Bandinus presbyter, Praenestin. 
7 junii 1623, Detus presbyter. 
17 septembris 1623, Bevilaqua presbyter, Sabinen. 
16 septembris 1624, Perettus presbyter, Praenest. (4"). 
26 maii 1626, Ginnasius presbyter, Praenestin. 
46 septembris 1626, Madrutius presbyter, Sabinen. 
14 aprilis 1627, Pius presbyter, Albanen. 
20 augusti 1629, Burghesius presbyter, Sabinen. (4"). 
20 augusti 1629, Millinus presbyter, Tusculan. 
20 augusti 1629, Lantes presbyter, Praenestin. 
8 octobris 1629, Crescentius presbyter, Praenestin. 
45 julii 4630, Borgia presbyter, Albanen. (4"). 
28 novembris 1633, De Asculo presbyter, Sabinen. 
28 martii 1639, Sabellus presbyter, Tusculan. 
25 februarii 1641, Cenninus presbyter, Sabinen. 
1 julii 1641, Bentivolus presbyter, Praenestin. (4°). 
43 julii 1644, Roma presbyter, Tusculan. 
47 octobris 1644, De Laqueva presbyter, Praenestin. 
6 martii 1645, Medices presbyter, Sahinen. 
13 octobris 1645, Barberinus presbyter, Sabinen. (4°). 
46 februarii 1646. Spada presbyter, Sabinen. 
26 aprilis 1652, Cornelius presbyter, Albanen. 
23 septembris 1652, Sacchettus presbyter, Tusculan. 
9 junii 1653, Ginettus presbyter, Tusculan. (4"). 
41 octobris 1655, Darberinus Antonius presbyter, Tu- 
sculan. 
21 novembris 1661, Columna presbyter, Tusculan. 
9 julii 1663, Pallottus presbyter, Tusculan. 


DE BENOIT XIV. 726 


11 octobris 1666, Braccaccius presbyter, Sabinen. (4°). 
41 octobris 1666, De Carpineo presbyter, Sabinen. 
30 januarii 1668, Gabriellius presbyter, Sabinen. 
18 martii 1671, Orsinus presbyter, Albanen. 
24 augusti 1671, Estensis presbyter, Praenestin. (4). 
14 novembris 1672, Facchenettus presbyter. 
28 ianuarii 1675, Grimaldus presbyter, Albanen. 
11 octobris 1676, Rossettus presbyter, Sabinen. 
13 septembris 1677, Ludovisius presbyter, Sabin. (4"), 
6 februarii 1679, Cybo presbyter, Praenestin. 
8 januarii 1680, Raggius presbyter, Praenestin. 
1 decembris 1681, Otthobonus, presbyter, Sabinen. 
5 februarii 1683, Pius presbyter, Sabinen. (4"). 
8 martii 1686, Chisius, presbyter, Sabinen. 
martii 4687, Bichius presbyter, Albanen. 
10 novembris 1687, Franzonus presbyter, Tusculan. 
28 februarii 1689, De Alteriis presbyter, Albanen. (4). 
19 octobris 1689, Bullionus presbyter, Albanen. 
8 augusti 1691, De Comitibus presbyter, Tusculanen. 
98 septembris 1693, Acciaiolus presbyter, Sabinen. 
27 januarii 1698, De Portocarrero presbyter, Prae- 
nestin. (4^). 
27 januarii 1698, De Carpineo presbyter, Sabinen. 
15 julii 1698, Destraeus, presbyter, Tusculan. 
3 januarii 1701, Orsinus, presbyter. Tusculan. 
19 februarii 1710, Spada presbyter, Praenestin. (4°). 
16 aprilis 1714, Astallius presbyter, Sabinen. 
21 januarii 1715, De Abdua presbyter, Albanen. 


1 
1 


ea 





SECOND MÉMOIRE. 


Tabella optionum a tempore Sixti V usque ad tempus 
praesens extracta ex Diariis magistrorum sacrarum cae- 
remoniarum , et impressa ad calcem mei praecedentis 
discursus patefacit optiones episcopatuum factas fuisse 
semper et inconcusse a cardinalibus presbyteris et non 
a cardinalibus diaconis in casu etiam contingentis quar- 
tae vacationis. Cum ergo nemo negare possit disputabile 
saltem esse et dubium, an privilegium Sixtinum cardi- 
nalibus diaconis concessum robur habeat, et efficaciam, 
in hisce terminis optio episcopatus vacaturi fieri debet 
a cardinali presbytero, et non a cardinali diacono, quia 
donec discutitur privilegium, suspenditur vis illius, sus- 
penditur effectus decreti irritantis, et manutentio datur 
possidenti, uti ad rem respondit Rota, decis. 158, n. 14 et 
sequen. coram Otthobon. 

Sullicere haec deberent in re de qua nunc agitur, abs- 
que eo quod necesse sit ad ulteriora descendere. At qua- 
tenus caetera sint discutienda, dixi in meo praecedenti 
iscursu optionem episcopatus fieri debere a cardinali 
ytero, eL non a cardinali diacono, tum quia privi- 
legium Sixtinum cessavit per non usum, tum quia sub- 
latum de medio dici debet ex posteriori constitutione 
Clementis VIII, et tandem quia non sumus in casu quar- 
tae vacationis. Porro subsistunt haec omnia fundamenta, 
ut ex infra dicendis apparebit, nec ea aliquo modo la- 
befactata dici valent ex discursu omnibus numeris abso- 
luto R. P. D. mei collegae de Manieris. 

Non obstat itaque, vel quod non est datus casus optio- 
nis, vel quod agitur de optione concessa ordini diaconali, 











727 MÉMOIRE INÉDIT 


vel quod agitur de constitutione pontificia, quae non 
tollitur ex non usu multoque magis cum sit munita de- 
creto irritanti, vel tandem quod materia optionis est 
materia facultativa, pendensque a mera voluntate et ar- 
bitrio illorum qui optare volunt, quasi quod haec omnia 
suadeant optionem episcopatus fieri debere a cardinali 
diacono, et non a cardinali presbytero, ad tramites cons- 
titutionis Sixtinae, uli luculenter, et docte de more ar- 
gumentatur R. P. D. de Manieris in allegato discursu. 

Cessant quippe haec omnia; quandoquidem non subsistit 
in facto, quod non venerit casus optionis; casus enim 
optionis est quarta vacatio; et non una, sed plures, et 
plures quartae vacationes contigerunt a tempore Sixti V 
ad tempus praesens, quo stante privilegium Sixtinum 
cessavit , cum privilegium consistens in faciendo, amit- 
tatur per longi temporis non usum. Text. in cap. Si de 
terra, ibi: « De privilegio tamen indulto tanto tempore 
« de vobis detrahere voluistis, cum liberum sit unicuique 
« juri suo renunciare. » Et cap. Accedentibus, ibi: « Cum 
« enim tanto tempore contra indulta privilegia decimas 
« Solverint, eis renunciare praesumuntur. » Tit. de privi- 
leg. Concordat textus in I. prima, ff. de Nundin. et late 
prosequuntur Gaill. pract. observ. lib. 2, observ. 60, n. 1 
et seq. Mans. consult. 309, n. 6 et seq. Rot. decis. 1410, 
n. 27 coram Emerix juniore; decis. 20, n. 7 post card. 
De Luca ad mater. de jurisd., ct in Gerunden. juris co- 
gnoscendi causas criminales, 19 junii 1693, $ Neque hu- 
jusmodi, coram ríno Zamorensi. 

Signanter autem cum saepe contigerint quartae vacas 
tiones, et sic frequenter se obtulerit occasio utendi pri- 
vilegio, et privilegium non fuerit executioni mandatum, 
ut ad rem prosequuntur Gaill. loco citato n 2 et seq. 
Mans. in allegata consult. n. 12 et seq. Cancer. var. resol. 
p. 3, cap. 3, n. 272 et seqq. Rota decis. 1043, n. 3 coram 
Seraphino. Quibus omnibus si superaddatur cardinales 
diaconos, illos videlicet de Columna bis voluisse episco- 
patus optare in praejudicium cardinalium presbyterorum, 
et consequi non potuisse, nil clarius afferri potest ad 
demonstrandum, quod privilegium Sixtinum nullum am- 
plius sibi vindicat locum, cum privilegia cessent per non 
usum, et multo magis quando non usus habet in contra 
usum contrarium, uti ad rem prosequitur hot. decis. 80, 
n. 0 coram Cavaler.; decis. 175, n. 8 et 9 coram Otthob.; 
decis. 57, n. 19 coram Bich.; decis. 704, n. 19 coram 
Buratt.,etiamsi tractetur de privilegiis non personae sed 
communitati concessis. Si enim optiones contingentes in 
quartis vacationibus factae semper fuerunt a cardinalibus 
presbyteris, exclusis cardinalibus diaconis, qui praesentes 
erant in consistorio, talis non usus privilegii, ordini, et 
communitati praejudicium inferre dicendus est, juxta theo- 
ricam dec. in cap. Cum accessissent in 5 et 6 conclus. de 
Const. Optime Abbas cons. 61, n. 7, p. 2, ibi: « Non obstat 
« si dicatur, quod singulares cives non potuerunt hoc 
« facere in praejudicium omnium civium, quia illud verum, 
« nisi toties fuisset facta contravacatio, quod verisimiliter 
« pervenisset ad notitiam civium; nam tunc videntur cives 
« approbare et praesertim in casu nostro, in quo per de- 
« cennium et ultra non fuerunt dicta privilegia observata, 
« et sic saltem fuit inducta consuetudo in contrarium, » 
et in terminis terminantibus nostrae praesentis contro- 
versiae argumentatur Spada, cons. 138, n. 7, tom. 1. 


DE BENOIT XIV. 128 


Post haec caetera prosequendo, non est majoris ro- 
boris, vel quod versemur in constitutione Pontificia, 
et potissimum decreto irritanti munita, vel quod ma- 
teria de qua nunc agitur, sit facultativa. Tum quia 
verissima est propositio ab R. P. D. meo de Manie- 
ris firmata, constitutiones pontificias non dependere a 
subditorum acceptatione, et quodammodo non tolli per 
non usum; sed aeque vera est explicatio dictae propo- 
sitionis, quod eadem scilicet procedat, quando ineffica- 
cia legis allegatur ex non acceptatione, vel ex non usu; 
secus autem quando inefficacia, aut legis aut privilegii 
desumitur, ex quo papa, ejusque officiales longissimo 
tempore usum et praxim non curarunt, cum tunc vi- 
deantur ab ea lege tacite recessisse. Praeposit. in can. In 
istis, S leges, num. primo et seq. et praecipue sub n. 3 
dist. 4. Auctor tractatus de Libert. Eccles. gallicanae, lib. 2, 
cap. 7, n. 3. Summ. Armill. in verbo lex n. 11. Gra- 
tian. discept. 559, n. 42 et seq. Adden. ad Buratt. de- 
cis. 795, n. 9. card. de Luca, de feudis, discus. 4 n. 6 
et sequent. Rota decis. 361 n. 4 et 5 post secundum 
volumen consil. Farinacc. et decis. 365. n. 16 et seq. 
post Cenc. de censib. Quae res accidit in hypothesi 
nostra praesenti, in qua non coram officialibus papae, 
sed coram ipsis summis pontificibus in consistorio epis- 
copatus semper optati fuerunt a cardinalibus presbyte- 
ris, et non a cardinalibus diaconis, quamvis ageretur 
de quartis vacationibus, absque eo quod quidquam 
referat decretum  irritans. Primo, quia illud opera- 
tur in legibus et non in privilegiis, quamvis eadem 
concessa sint universitatibus, et collegiis, uti ad rem 
distinguit card. de Luca, de judiciis, discur. 25, sub 
n. 9, et de Regul. discur. 51, n. 7 et 8. Secundo, quia 
decretum irritans non operatur in rebus, in quibus fiant 
contraventiones scientibus ipsis summis pontificibus , 
quemadmodum prosequitur card. de Luca de jurisdict. 
discurs. 53, n. 5. Et tertio, quia regula est, quod pri- 
vilegia amittuntur per non usum, seu usum contrarium, 
licet ipsa munita sint decreto irritanti, ut in puncto 
examinata materia respondit Rota decis. 775, num. 16 
et 17 et decis. 229, n. 3 et sequent. coram Otthobon. Ea 
potissimum concurrente ratione quod decretum irritans 
insitam habet conditionem , quatenus ille, ad cujus fa- 
vorem fuit appositum, usus sit privilegio, uti prosequitur 
Rota in alleg. Gerunden. cognoscendi causas criminales, 12 
junii 1693 8 Nullatenus cor. rino Zamorensi. 

Tum quia licet materia optionis sit materia faculta- 
tiva, certim nihilominus est in jure, quod privilegium 
optionis amittitur per non usum habentem implicitum 
usum contrarium, quando videlicet, prout hic, evenit 
casus optionis, et illi, qui habebant privilegium optandi 
voluerunt optare, et nou potuerunt ; et optio per longum 
temporis tractum facta non est, etiamsi contigerint, prout 
in hypothesi nostra praesenti frequentes occasiones op- 
tandi, ut in puncto, et in his iisdem terminis privilegii 
optandi firmavit Rota, decis. 285, n. 21 et 22, p. 9, tom. 1 
recent. decis. 308, num. 11, p. 17 recent. decis. 644, 
N. 16 et sequent. et' praesertim N. 18 et decis 678. 
n. 14 et 15 cor, Amat. Dunnoset. et decis. 275, sub. n. 9 
coram Emerix Jum. 

Idque si absolute, et simpliciter procedit, potiori pro- 
fecto jure procedere dicendum est in nostro rerum the- 








oo 
: A 
aom 
7 


729 MÉMOIRE INÉDIT 


mate, in quo non agitur de privilegio, seu de materia 
facultativa, absoluta, et non tangente praejudicium alterius 
sed de privilegio, et materia facultativa, quae concernit 
praejudicium aliorum, hoc est cardinalium presbyterorum 
ad quos de jure, et praxi ex infra dicendis, semper, et indis- 
tincte pertinebat optio episcopatus. Quo stante sibi vindicat 
locum distinctio communiter a doctoribus recepta, quod 
quidquid sit de privilegiis et materia facultativa non 
concernente aliorum praejudicium, an videlicet sit locus 
amissioni per non usum, privilegium certe, quamvis fa- 
cultativum , perditur per non usum, si illud respicit 
praejudicium aliorum concurrentium, prout hic; tum ac- 
tibus contrariis, tum lapsu temporis, uti ad rem distin- 
guendo late docent Castropal. Oper. moral. tom. 1, tract. 3, 
de privil. disput. 4, punct. 18, num. 3 et seq. Dicastill. 
de Sacram. tom. 1, tract. 6, resolut. 53, n. 7. Rota de- 
cis. 985, n. 16, p. 15 recent. et in terminis terminan- 
tibus privilegii optandi prosequitur Rota, decis. 9285, 
. 93, p. 9, tom. 4 recent. ibi: « Secundo placuit dis- 

tinctio, an sit jus facultativum absolutum alicui con- 
cessum non tangens praejudicium alterius, an vero 
sit facultativum respectivum concernens alterius prae- 
judicium ; in primo enim procedunt decisiones asse- 
rentes privilegium non amitti per non usum; secus 
vero in secundo, juncto praesertim lapsu temporis 
cum actibus contrariis. » 

Haud urgente, quod actus contrarii in re nostra de- 
ficiunt, dum cardinalis Ascanius Columna , qui obtinere 
non potuit episcopatum illum, protestationem emisit, 
quae ex mandato Summi Pontificis Clementis VIII relata 
fuit inter acta consistorialia, quaeque praeservat jus 
protestantis, juxta ea quae late cumulantur ab R. P. D. 
meo de Manieris. Sufficeret quippe respondere, quod 
quando versamur non in materia simpliciter facultativa, 
sed in materia facultativa, et simul, et semel respiciente 
aliorum praejudicium , non sunt absolute et simpliciter 
necessarii actus contrarii, sed tantummodo ad supera- 
bundantiam, ut privilegium perdatur per non usum juxta 
doctrinas cumulatas in $ praecedenti, sed quaelibet dif- 
ficultas cessat ex facto, quod ita se habuit, ut colligitur 
ex diariis magistrorum sacrarum caeremoniarum. 

Vacavit ecclesiae Albanensis, et card. Rusticuccius erat 
antiquior inter presbyteros, et optionem episcopatus 
petebat. E contra erat casus quartae vacationis, et car- 
dinalis Ascanius Columna habebat aetatem legitimam, per 
decennium manserat inter diaconos, et in sequelam cons- 
titutionis Sixtinae praetendebat sibi episcopatum de- 
ferri per optionem. Examinata fuit materia, et pro card. 

Rusticuccio, sive pro ordine presbyterorum, scripsit 
Joannes Baptista Spada, juxta ea, quae retuli in meo 
praecedenti discursu. Controversia delata fuit ad Sum- 
mum Pontificem Clementem VIII, noluitque ipse admit- 
tere optionem cardinalis Columnae , sed praetulit card. 
Rusticuccium, uti legitur in allegatis diariis, ibi: « Sed 
« Clemens VIII abnuit, et cardinalem Rusticuccium de 
« praefata ecclesia providit. » Et quamvis idem Papa 
concesserit , ut cardinalis Ascanius de Columna protes- 
tationem emitteret inter acta consistorialia referenda, et 
cardinalis in protestatione supplicaverit, ut sua optio 
admitteretur, et quatenus aliter fieret, quod id seque- 
retur, sine praejudicio optionis factae vel faciendae per 


f& AUR om m A A B 


DE BENOIT XIV. 


ipsum et sine praejudicio quorumcumque jurium sibi 


quomodolibet competentium, et competitorum, actus ta- 


men hic nihil ponit in esse. : 

Primo, quia nostra quaestio est de non usu, et non 
usus non tollitur per protestationem. Fagnan. in cap. 
Olim, n. 20 de censib. card. de Luca in annot. ad con- 
cil. Trid. disc. 11, num. 15 et late deductum fuit in de- 
cis. 42, n. 46, tom. 2 post Consil. Ramon. Et ratio est, quia 
protestatio non tollit praejudicium, quod oritur ex facto, 
uti concluditur in doctrinis allegatis. Secundo, quia pro- 
testatio emissa fuit die 30 martii 1598 et ab eo tem- 
pore usque in praesens. elapsi sunt plusquam centum 
anni, in quorum decursu contigerunt frequentes quartae 
vacationes, in quibus diaconi non optarunt, sed opta- 
runt presbyteri, itaut adversus illorum privilegium mi- 
litet immemorabilis, cum centenaria, et immemorabilis 
in jure nostro aequiparentur. Peregrin. cons. 85. n. 4, 
lib. 4. Rub. in singular. decis. part. 2 in verbo Immemo- 
rabilis, S 3 pag. 54. Panimoll. decis. 130, n. 20 add. ad 
Buratt. decis. 865, n. 8. Rota, decis. 258, n. 10, part. 3. 
divers. decis. 218, n. 51, p. 6 recent. decis. 770, n. 8, 
p. 18 recent. decis. 106, num. 28, pag. 19 recent. de- 
cis. 1144, n. 10 coram Seraph. decis. 1971. n. 1 coram 
Emerix Juniore. Tertio, quia cardinalis Ascanius de Co- 
lumna, qui protestationem emisit die 30 martii 1598 
subsequenter transivit ad ordinem presbyteralem, ex dia- 
riis magistrorum sacrarum caeremoniarum, ibi: « Et idem 
« card. Columna die 8 novembris 1599 ad praesbytera- 
« lem ordinem transivit. » Quocirca si idem cardinalis 
facto proprio a protestatione recessit, nullum momentum 
in eadem est reponendum. 

Potissimum vero, quia cum anno 1652 consimilis con- 
tigisset controversia in casu optionis ecclesiae Tuscu- 
lanae inter cardinales Julium Sachettum, et Hierony- 
mum de Columna, sa. me. Innocentius X nihil detulit 
protestationi emissae tempore Clementis VIII per car- 
dinalem Ascanium , et Sacchettum praetulit Columnae ; 
absque eo quod valeat replicatio R. P. D. mei de Manie- 
ris, vel quod protestatio emissa tempore Clementis VIII 
praeservabat jus cardinalium diaconorum in casu, qui 
contigit tempore Innocentii X, vel quod non constet 
cardinalem Hieronymum de Columna habuisse omnia 
requisitZ necessaria pro optione episcopatus Tusculani 
ad tramites constitutionis Sixtinae. In primis etenim 
protestatio cardinalis Ascanii fuit limitata ad avertendum 
proprium praejudicium : « Et sine praejudicio quo- 
« rumcumque jurium sibi quomodolibet competentium 
« et competitorum » et deinde urget regula legalis, 
quod protestatio non extenditur ad actus factos ex in- 
teryallo, nisi verba respiciant tempus futurum et res 
sit inter easdem personas, uti late ostendit Mans. con- 
sult. 55, n. 2 et seqq. in eoque quod attinet ad defectum 
requisitorum in cardinali Hieronymo de Columna, licet 
satis superque esset animadvertere, quod illius exem- 
plum affertur a magistris sacrarum caeremoniarum in 
eorum diariis ad effectum demonstrandi non usum cons- 
titutionis Sixtinae, quod assumptum ineptissimum esset 
si card. Hieronymus requisita non habuisset, ad ulteriora 
nihilominus procedendo, dicimus constare de requisitis 
illius in re et ad effectum, de quo agitur, tum quia plus 
quam decennio permanserat in ordine diaconali , cum 








731 MÉMOIRE INÉDIT 


quaestio super optione excitata fuerit de anno 1652, et 
card. Hieronymus evectus fuerit ad purpuram anno 
1627,.uti habetur in ejus vita, apud Ciaccon. tom. 4, 
p. 567, S Romam reversus. Tum quia, ut ex eodem 
Ciacconio colligitur, decem cardinales diaconi remane- 
bant. Cumque de instantia card. Hieronymi pro optione 
"episcopatus Tusculani nulla sit dubitatio, ex quo in 
diariis magistrorum sac. caeremoniarum dicitur Inno- 
centium X praetulisse idem cardinalem Julium Sacchet- 
tum ; concucsus requisitorum in re et ad effectum de 
quo agitur est innegabilis, quemadmodum etiam inne- 
gabile est eumdem cardinalem ' Hieronymum ex post 
transiisse ad ordinem presbyterorum, uti prosequuntur 
citata diaria, ibi: « Et cardinalis Columna ad ordinem 
« presbyteratus transivit, optando titulum sancti Silvestri 
« in capite die 23 septembris 1652. » Quocirca si car- 
dinalis diaconus optare voluit, et fuit rejectus, et rejec- 
tioni acquievit, non usus privilegii, ejusque amissio re- 
manent luce meridiana clariores. Felin. in cap. Cum 
accessissent, num. 26 de Const. Monet. de option. cap. 8, 
quaest. 2, n. 18. Rot. decis. 638, n. 3, coram Merlin. 
decis. 678, n. 15 coram Dunozett. Jun. et decis. 285, 
n. 15, p. 15 recent. - 

Minus refragante, quod ante tempora Sixti V episco- 
copatus cardinalitii optabantur promiscue a cardinalibus 
presbyteris, et a cardinalibus diaconis, uti erudite con- 
tendit R. P. D. meus de Manieris, quasi quod hinc in- 
feratur nos versari in materia simpliciter facultativa, et 
non in materia facultativa, respiciente alterius: praeju- 
dicium ; pace siquidem tanti viri non videtur assumptum 
hoc habere subsistentiam ; quod ut ponatur in claris, 
manus admovenda est ad diaria Paridis de Grassis coe- 
remoniarum magistri sub Leone X meique concivis, de 
sacris Coeremonis et rebus consistorialibus  optimne 
meriti. 

Vacabat ecclesia Albanensis et cardinalis de Flisco 
antiquior inter presbyteros petebat illius optionem, et 
cardinalis de Farnesio prior diaconorum eamdem eccle- 
siam sibi per optionem conferendam postulabat; en 
verba diarii: «: Mortuo cardinali Surrentino, episcopatus 
« Albanen. vacavit, et ex ritu ecclesiae Romanae succe- 
« dere debuit, prout jure successit in episcopatu Alba- 
nen. prior presbyterorum qui fuit rínus dom. Card. de 
Flisco, quamvis cardin. de Farnesio, qui erat prior 
diaconorum ante, ut dicitur, insteterit, ut ipse non 
solum card. de Flisco priore presbyterorum, sed omni 
ordine presbvterorum omisso, ad ecclesiam Albanen- 
« sem promoveretur. » 

Favebant cardinali Farnesio cardinales juniores, as- 
serentes pro eo militare consuetudinem remque esse 
summo pontifici arbitrariam , uti prosequuntur citata 
diaria: « Juniores vero, et qui eidem Farnesio favebant 
« casum attenuantes, illudque facile factu esse asseren- 
« tes, allegabant ritum, et consuetudinem inter eos esse 
« sic, ut de facili Pontifex pro suo arbitrio id posset, 
« si modo vellet. » Et ad hujus assumpti comprobatio- 
nem dicebatur cardinalem sancti Georgii factum fuisse 
episcopum Albanensem, et cardinalem sancti Petri ad 
Vincula factum fuisse episcopum Ostiensem a Sixto IV, 
licet non esset antiquior inter presbyteros: « Exemplo 
« cardinalis S. Georgii, qui etiam ex priore diaconorum 


ARR A OA 


DE BENOIT XIV. 732 


« factus fuit episcopus Albanensis, omnibus aliis postpo- 
sitis, et allegabant illud, ut quasi idem factum fuisset 
« tempore Sixti in cardinali S. Petri ad Vincula, qui 
non ex priore presbyterorum, sed ex medio numero 
ordinis presbyterorum sit factus episcopus Ostiensis, 
primus episcopus inter omnes episcopos, omnibus 
aliis superioribus presbyteris postpositis, quia sic 
placuit Pontifici Sixto. » | 

. Saltuaria haec optatio a diaconatu ad episcopatum 
displicebat cardinalibus senioribus, uti legitur in diariis, 
ibi: « Seniores admodum gravabantur. » Delata con- 
troversia ad Paridem de Grassis, respondit ipse, primo 
quod exempla praecedentia non suffragabantur ex ra- 
tionibus, quae in ejus diariis legi possunt: Secundo 
quod ex speciali circumstantia collatus fuit episcopatus 
Ostiensis card. S. Petri ad Vincula, ex quo ille vacabat 
per assumptionem Sixti IV ad pontificatum, allegando, 
quod ita senserat card. Alexandrinus vir in sacris ca- 
nonibus versatissimus , uti subdit Paris de Grassis ex- 
ponendo optionem card. S. Petri ad vincula: « Adivi 
cardinalem Alexandrinum virum doctissimum, ut pe- 
terem ab eo quid in veritate secundum suam con- 
scientiam judicaret, et quid sibi de jure videretur; 
cardinalis autem Alexandrinus dixit papam vere dicere 
et rite moveri, et bene sentire, quia profecto poterat 
donare suum episcopatum Ostiensem cui velit, nam 
ipsius episcopatus fuerat, et adhuc erat in pectore suo 
tamquam suus, quem poterat donare cui vellet; sed 
si alio modo vacaret episcopatus, et sibi Alexandrino 
non daretur, profecto sibi injuria fieret. » Concludit 
denique tertio saepe citatus Paris de Grassis, quod epis- 
coputus Albanensis debebatur cardinali de Flisco priori 
inter presbyteros, excluso card. Farnesio priore inter 
diaconos: « Sed nunc in casu non sumus quo papa Leo 
« sic absolute possit cardinalem Farnesium ex ordine dia- 
« conorum, creare episcopum Albanensem, cum ipse epis- 
copatus alio modo vacet, quam per assumptionem ad 
« papatum, et profecto injuria fieret cardinali de Flisco, 
et aliis omnibus de ordine presbyterali omissis, si 
iste diaconus per saltum promoveretur. Ergo mea cen- 
sura erat, et est, quod cardinalis de Flisco sit episco- 
pus Albanensis. » 

Cumque Leo X praetulerit in episcopatu Albanensi 
cardinalem de Flisco cardinali Farnesio, uti prosequuntur 
eadem diaria: « Die lunae octava februarii rínus D. card. 
« de Flisco factus est episcopus Albanensis in locum 
« bonae memoriae card. Surrentini nuper defuncti, et 
« ipse novus episcopus ductus est a collegio ad aedes 
« suas ex Castello sancti Angeli, ubi hodiernum Consis- 
« torium habitum est, et ubi nunc, et toto hoc carnis 
« privio Pontifex solatii gratia cum suis junioribus car- 
« dinalibus commoratus est, » nil clarius afferri potest 
ad demonstrandum non subsistere, quod ante tempus 
Sixti V promiscue ad episcopatus assumerentur tam car- 
dinales presbyteri, quam cardinales diaconi; cumque 
praecitatum solemne factum patefaciat optionem episco- 
patuum spectasse ad cardinales presbyteros, exclusis 
cardinalibus diaconis, suo marte viget assumptum nos 
non versari in materia simpliciter facultativa, sed in 
materia facultativa respiciente alterius praejudicium, in 
qua juxta allegatos doctores, privilegium per non usum 


A 


AUR AR OA A 


£A RW ZROGARGA AR AUR RO A 


A^ 


RFF RA 











733 MÉMOIRE INÉDIT 


amittitur, si non usus fuit executioni mandatus per lon- 
gum temporis cursum. 

Ad partes posito actu novo qui pro eorum ingenui- 
tate communicatus fuit a magistris sacrarum caeremo- 
niarum, quod tempore scilicet Sixti V, hoc est die 8 
novembris 1589, collatus fuit episcopatus Albanensis car- 
dinali Paleotto, licet ageretur de quarta vacatione, ex 
quo diaconi eam papae donarunt: « Dixit de istis ec- 
« clesiis, et vacationibus, et quarum est quarta vacatio, 
« quod diaconi donarunt nobis. Diaconi aperto capite 
« annuerunt, et Sanctitas Sua dixit se acceptare, et velle 
« facere declarationem, » quandoquidem privilegium dia- 
conis concessum optandi in quarta vacatione episco- 
patus excluso antiquiore presbytero, habet datam anni 
1586, uti colligitur ex Bulla 50 Sixti V Bullar. tom. 2. 
In quarta vacatione episcopatus Albanensis, idem Sixtus 
agnovit sui privilegii exorbitantiam. Ideoque curavit, ut 
cardinales diaconi sibi donarent vacationem episcopa- 
tus, quem deinde contulit cardinali Paleotto. Vidit enim 
quodammodo monstruosum esse ut juniores diaconi in 
assecutione episcopatus praeferrentur cardinali seniori 
presbytero, uti legitur in eodem actu, et assignavit 
rationem de juventute et parvo tempore, quo fuerunt 
diaconi. Subsequenter idem Summus Pontifex, hoc est 
in consistorio secreto habito die 15 novembris 1589, 
declaravit diaconum non posse sibi vindicare quartam 
vacationem episcopatus, nisi permansisset spatio decennii 
in ordine diaconali, uti legitur in declaratione ad cal- 
cem citatae Bullae, Bull. tom. 2. Cumque ab anno 1589 
usque ad annum 1715 contigerint frequentissimae quar- 
tae vacationes, et cardinales presbyteri optaverint, et 
aliquando cardinales diaconi fuerint repulsi, quemadmo- 
dum iterum redeunt fundamenta supra recensita amis- 
sionis privilegii per non usum, ita nemo est, qui non 
videat novum hunc actum, quatenus afferatur, nihil pro- 
desse ad rem, de qua agitur. 

Haec sunt quae pertinent ad primum fundamentum 
deductum in meo praecedenti discursu. Nunc remanet, 
ut verba faciamus de duobus aliis fundamentis, quorum 
alterum consistit in hoc, quod privilegium Sixtinum ces- 
savit post constitutionem Clementis VIII; et alterum, 
quod hic et nunc non versemur in quarta vacatione. 

Nec adversus secundum fundamentum quidquam pro- 
dest vel quod periculosum est se immiscere in explo- 
randa ratione, propter quam Sixtus V concessit privi- 
legium optionis in quarta vacatione cardinalibus diaco- 


nis, vel quod privilegium Clementinum concordet cum: 


privilegio Sixtino, et sic quod percipi nequit, quomodo 
secundum fuerit revocatum a primo. In eo enim, quod 
attinet ad periculum, facili negotio liberamur ab eodem; 
Tum quia ex ipsa constitutione Sixtina ponitur in aperto 
privilegium optionis in quarta vacatione concessum fuisse 
intuitu coactae quodammodo permanentiae diaconorum 
in ordine diaconali, quoadusque saltem novi cardinales 
diaconi crearentur, uti desumitur ex ejus verbis in S oc- 
tavo: « Ut vero diaconos cardinales qui in sua voca- 
« tione permanserint, et in ministerio ordinis sui per- 


DE BENOIT XIV. 734 


« severint, majoribus honoribus, prosequamur, volu- 
« mus etc. ; » Tum quia Joannes Baptista Spada Con- 
sistorialis Advocatus, et Fisci, et R. Camerae, et archiep. 
Phebeus primus sacrarum caerimoniarum magister in 
meo praecedenti discursu allegati perscrutati sunt finem, 
et intentionem constitutionis Sixtinae, nec ulli, quod 
sciam, periculo se exposuerunt, adeoque mihi sperare 
fas est non dissimilem mihi sortem obventuram in exa- 
mine hujus bullae Clementinae cum bulla Sixtina. Juxta 
Bullam Sixtinam debebant diaconi permanere in ordine 
diaconali, quoadusque ex cardinalibus de novo creandis 
numerus quatuordenarius supplreetur, et quando transi- 
bant ad ordinem presbyterorum, sedebant inter eosdem, 
sed non praeferebantur illis, qui erant promotione pos- 
teriores, sed anteriores in ordine presbyterorum, uti 
habetur in $ septimo , « quo casu antiquiores diaconi 
« ad presbyteratus ordinem promoti, ad praesbyteros 
« cardinales transire, atque inter eos sedere valeant 
« et connumerari. » 

Constitutio XLVIII Clementis octavi post decennium 
dedit diaconis transitum ad presbyteros cum praelatione 
super omnes illos ex presbyteris, qui post eosdem as- 
sumpti fuissent ad cardinalatum. Aperta est ergo a Cle- 
mente VIII via cardinalibus diaconis pro transitu ad 
ordinem presbyterorum , et consequenter ad ordinem 
episcoporum, absque ullo minimo detrimento suae an- 
tianitatis. Cardinales diaconi hodie hoc utuntur privile- 
gio, et consequenter uti non possunt alio privilegio Six- 
tino, quod sicuti datum fuit in compensationem oneris ab 
eodem Sixto impositi, ita cessare dicendum est, sublato 
per Clementem onere praedicto, uti probat Text. l. Ti- 
tia $. Usuras n. de legat. 2 et late prosequitur Purpu- 
rat. cons. 483, n. 4, et in terminis terminantibus Spada 
cons. 138, n. 8 et seqq. tom. 1. 

Minus facit contra tertium fundamentum, quod quarta 
optio in cardinalibus diaconis nunquam consumpta fuit, 
et sic, quod episcopatus vacans optandus est a cardinali 
diacono juxta exemplum unius ex collatoribus, qui sit 
in turno et non conferat, aliusque conferat, qui non sit 
in turno, cum tunc turnus revertatur ad non conferen- 
tem, uti argumentatur R. P. D. meus de Manieris. Re- 
plicamus enim nos nunquam esse in casu quartae va- 
cationis, sive illa desumatur a tempore constitutionis 
Sixtinae, sive a tempore promotionis ad cardinalatum 
uniuscujusque ex cardinalibus diaconis, uti calculanti 
patebit. Exemplumque ejus qui confert per turnum, re- 
torquetur; Si enim duo adinvenirentur collatores, qui 
haberent jus conferendi per turnum, et unus per centum 
et ultra annos semper contulisset, alius certe, qui non 
contulit, collationem praetendere non posset, frustrane- 
umque esset dicere, quod suum turnum nunquam con- 
sumpsisset. Porro res ita se habet in hypothesi nostra, 
quia ab anno, uti dictum fuit, 1589 usque ad annum 
1715 in quartis vacationibus cardinales presbyteri op- 
tarunt exclusis diaconis. 

Atque haec dicta sunt sub censura, salvo semper etc. 
Prosper de Lambertinis, Sacri consistorii advocatus, 


>. --——- 2: 


rs ——— 


735 VACANCES DES CHANOINES. 736 


VACANCES DES CHANOINES 


Distributions, Le droit commun refuse les distributions aux cha- 
noines qui s'absentent du chœur pendant les trois mois de 
vacances, Les statuts particuliers et l'usage immémorial peu- 
vent-ils déroger à la loi? Décision de la S. Congrégation du 
Concile du 20 septembre 1879. 


D’après le concile de Trente, les chanoines 
doivent verser le tiers de leur revenu à la masse 
des distributions. Peu importe que le revenu soit 
le produit de biens-fonds ou de capitaux, ou bien 
que le traitement soit servi par le trésor public, 
en toute hypothèse l'obligation de distraire le 
tiers pour être affecté au service des distribu- 
tions, subsiste légalement. 

Par la décrétale Consuetudinem, Boniface VIII 
abrogea et condamna comme irrationnel l’usage 
de percevoir les distributions, sans assister à l'of- 
fice. Les chanoines absents du chœur, en temps 
de vacancés, ne peuvent donc recevoir les dis- 
tributions. 

Le Concile de Trente a remis en vigueur la 
décrétale de Boniface VIII. Il condamne à bien 
plus forte raison l'usage d’après lequel les cha- 
noines s'affranchissent de l'obligation de verser 
le tiers de leur revenu pour les distributions quo- 
tidiennes. Cette obligation devient plus stricte 
et urgente durant les vacances, attendu que les 
chanoines commettent une véritable injustice s'ils 
s'approprient tout leur traitement. Supposé que 
ce traitement soit de quinze cents francs, c'est-à- 
dire de cent vingt-cinq francs par mois, les va- 
cances de trois mois font trois cent soixante- 
quinze franes que les chanoines ne peuvent en 
conscience retenir et garder, s'ils prennent les 
vacances autorisées par le Concile de Trente. Il 
appartient aux évéques de former le fonds des 
distributions en faisant verser le tiers de tous 
les traitements. 

Puisque la décrétale de Boniface VIII réprouve 
lusage dont il s'agit, elle fait éternellement ré- 
sistance à l'établissement des nouvelles coutumes, 
qui, d'ailleurs, sont insoutenables, en tant qu'ir- 
rationnelles. C'est pourquoi les canonistes n'ac- 
cordent aucune valeur juridique à l'usage immé- 
morial méme. 

Les arréts de la S. Congrégation du Concile 
confirment cette jurisprudence. En effet, la S. 
Congrégation a tenu pour maxime que les cha- 
noines absents pour les vacances, perdent les 
distributions quotidiennes, nonobstant toute cou- 
tume ancienne et immémoriale. 

Arrót du mois d'octobre 1587 pour Civitad: 
« Les chanoines absents durant les trois mois 
permis, gagnent, il est vrai, le revenu de la 
prébende, mais non les distributions quotidiennes, 
et la coutume est sans valeur, parce que le 
Concile de Trente a remis en vigueur la cons- 


titution de Boniface VIII, qui réprouve la cou- 
lume en question. » 

Autre arrét, 3 décembre 1641: « Les chanoines 
en temps de vacances n'acquiérent pas les dis- 
tributions quotidiennes , nonobstant la coutume 
immémoriale. » 

Moneta, Bonacina et Pignatelli rapportent une 
autre décision ainsi conque: « Les chanoines ne 
peuvent en vertu d'aucune coutume immémoriale 
jouir des distributions quotidiennes durant les 
trois mois pendant lesquels le Concile de Trente 
leur permet de s'absenter, quand bien même 
tous les fruits des canonicas consistent en dis- 
tributions. » 

Ces préliminaires posés, nous rapportons une 
cause traitée devant la S. Congrégation le 20 
septembre 1879. 

Le chapitre de l'église métropolitaine de Ra- 
venne a une masse commune dont le tiers cons- 
titue les prébendes canoniales, les deux autres 
tiers demeurant appliqués aux distributions quo- 
tidiennes. C’est l'usage immémorial que les cha- 
noines reçoivent les distributions pendant les va- 
cances, quoiqu'ils n'assistent pas à l'office, et 
l'usage est consacré par les statuts capitulaires 
que l'ordinaire a revétus de son approbation. 

Le cardinal archevêque de Ravenne accom- 
plissant dernièrement la visite ad limina, a de- 
mandé si l'usage dont il s’agit peut se conserver. 
Ilexiste dans les autres cathédrales. Comme les 
chanoines prennent les mêmes vacances, il s'éta- 
blit une compensation entre les distributions et 
les amendes, de fagon que le changement de sys- 
tème sera sans résultat appréciable. 

L'usage est-il immémorial ou centenaire? Voici 
la réponse du cardinal, en date du 14 juillet 1879: 
« J'ai communiqué la demande au révérendissime 
Chapitre ; maintenant, aprés les recherches con- 
venables, je suis en mesure de dire que l'on a 
trouvé des pièces établissant que l'usage remonte 
tout au moins à l’année 1718. L'origine du sys- 
tème est inconnue. Il est donc certain que l'usage 
est plus que centenaire ; on pourrait dire qu'il 
est immémorial, malgré son désaccord avec les 
prescriptions canoniques. 

Nonobstant ce que les chanoines de Ravenne 
ont représenté sur la valeur juridique de l'usage 
immémorial, la S. Congrégation a décidé que les 
Chanoines en vacance ne peuvent participer aux 
distributions. Voici le folium et la décision: 


Ravennaten. Distributionum, Die 20 septembris 1879. 
— Capitulum metropolitanae ecclesiae Ravennatensis mas- 
sam communem habet, cujus tertia pars canonicales prae- 
bendas efformat, reliquae duae ex tribus partibus distri« 
butionibus quotidianis applicantur. Licet autem ex juris 
dispositione distributiones lucrentur qui choro adsunt et 
ab absentibus amittantnr, tamen canonici trimestri va- 
cationum tempore absentes easdem percipiunt non modo 
ex inveterata consuetudine, sed vi constitutionum capi- 
tularium in quibus id aperte cavetur. Constitutiones au- 


737 


tem capitulares ab ordinario loci promulgatae et editae 
sunt, quin fuerint pontificia auctoritate roboratae. Qua- 
propter eñus episcopus in nuperrima ad SS. LL. relatione 
exquirere a S. V. Ordine curavit num consuetudo isthaec 
capitularibus constitutionibus innixa valeat sustineri. Ani- 
madvertere insuper curat ejusmodi consuetudinem passim 
in aliis cathedralium capitulis obtinere, atque, canonicis 
fere aequaliter utentibus vacationibus sibi permissis, illud 
evenire oportet, ut, cum unusquisque de aliorum fallentiis 
participet , omnes eamdem distributionum ratam, quam 
nunc, etiam immutata dispositione quoad vacationum 
tempus, percipere pergant. 

Hisce acceptis sub die 20 decembris 1878 rescripsi: 
Eidem archiepiscopo, qui audiat capitulum in scriptis, et 
referat an consuetudo sit immemorabilis aut centenaria. 
Quibus obtemperans mandatis einus praesul sub die 14 
julii 1879 respondit: « Comunicai la richiesta al rino 
capitolo, ed ora, fatte le debite ricerche, sono in grado 
di riferire, essersi trovati documenti comprovanti, che 
già fin dall'anno 1718 era in uso presso il capitolo 
medesimo il mentovato godimento delle distribuzioni 
neltrimestre di vacanze non ostante l'assenza dei ca- 
nonici dal coro, senza che siasi rinvenuta memoria o 
documento da cui apparisca in qual epoca fosse intro- 
dotto quel sistema. Il perché la consuetudine, di cui 
é parola, é certamente più che centenaria, e non im- 
meritamente potrebbe forse chiamarsi anche imme- 
morabile, per quanto sia discordante dalle leggi con- 
ciliari. » 

Cum igitur hodie mane causa haec discutienda pro- 
ponatur sub dubii formula in calce libelli relata praestat, 
uti fieri solet, nonnulla utrinque ex officio animadvertere. 

Pro parte affirmativa perpendi posse videtur quod con- 
suetudo distributiones lucrandi vacationis tempore a Tri- 
dentino permissae sustinenda sit. Omnem enim ecclesias- 
ticam legem consuetudine legitime praescripta abrogari 
habetur in cap. fin. de consuet. docentque communiter 
canonistae ac theologi cum D. Thoma, 1, 2, q. 97, n. 8, 
art. 3. Ea enim aequalem vim habet cum lege, et ideo 
sicut potest legem inducere ita etiam abrogare, L. De 
quibus, ff. de legib. et L. 2 Cod. quae sit longa consuet. 
Idque locum habere non obstante lege resistente et pro- 
hibente consuetudinem introduci, nisi lex addat illam 
consuetudinem esse irrationabilem, ut multis citatis tra- 
dit Bonac. disp. 2, quaest. 1, pun. 6, num. 3 et 4. Anchar. 
cons. 51 in fin., Glos. in Clem. Statutum de elect. et cap. 1 
de clerico aegrot. in 6. Covar. lib. 3 var. cap. 13, num. 4. 
Atqui non videtur irrationabilis consuetudo percipiendi 
distributiones vacationum tempore; imo quam maxime 
rationabilem esse docet Cenedo, part. 3, collect. 15, n. 7, 
ubi ait ordinationem, qua duo menses conceduntur cle- 
ricis ad res familiares componendas et honestam animi 
oblectationem esse rationabilem et hujus consuetudinis 
vigore posse hos clericos percipere quotidianas distri- 
butiones. Sic etiam sentit Monet. de distrib. part. 2, q. 12, 
num. 54, Covar. lib. 3, var. cap. 13, num. 5. Et optimo 
quidem consilio, tali enim consuetudine praebendati fa- 
cilius vacationibus sibi concessis uterentur, atque ita, 
animo aliquantisper relaxato, ferventius et alacrius ad 
recitandas horas canonicas aliaque ecclesiastica ministe- 


ria obeunda redirent. 
19e SÉRIE 


ARARRAAARAARAAA 


VACANCES DES CHANOINES. 


738 


Eo vel fortius quia ipsa quoque innititur constitutio- 
nibus capitularibus, in quibus expressis verbis cavetur 
sub $ 23 ut qui, excepto vacationis tempore, divinis of- 
ficiis non interfuerint punctentur et distributiones quo- 
tidianas nullo modo percipiant. Constitutiones porro ca- 
pitulares legem pro capitulo edicére certum est, maxime 
si, ut in themate, ab ipso loci ordinario promulgatae et 
editae fuerint. Nec deest rationabilitatis ratio, ob quam 
isthaec consuetudo, ceu lex indicta fuit. Quandoquidem 
ipsam plusquam centenariam esse dubitare fas non est, 
Siculi et centenariam in jure aequiparari immemorabili, 
immemorialem vero aequiparari privilegio docet Gloss. in 
cap. Novit, de judic. verb. consuetudine et patet ex cap. 
Super quibusdam, docentque una echo doctores. 

Neque obstat si dicatur cum Probo ad Monach.in d. 
cap. un. De cleric. non resid. in 6. num. 34 asserente 
lalem consuetudinem non valere, et accipientes distri- 
butiones in absentia teneri ad restitutionem , cum talis 
consuetudo reprehendatur in d. cap. un. et saepe a Sacra 
Congregatione Concilii sit decisum absentes recreationis 
causa non lucrari nisi fructus beneficiorum et nullo modo 
distributiones quotidianas, nec consuetudinem immemo- 
rialem obstare. 

Nam in dicto capite unico improbatur consuetudo in 
quibusdam ecclesiis introducta ut qui absint a choro 
absque justa et legitima causa de jure concessa perci- 
piant distributiones, non vero improbantur futurae con- 
suetudines legitime praescriptae, sicuti nec ipsas impro- 
bat Tridentinum in sess. 24, cap. 12 de reform., ubi in 
usum revocat Bonifacii constitutionem. Jamvero si lex 
non faciat mentionem de consuetudine futura, sed sim- 
pliciter tollat praeteritam consuetudinem, quod possit de 
novo induci consuetudo eidem legi derogans docent Gloss. 
in Clem. Statutum, de elect., Anchar. in cap. 1 de constit. 
in 6. num. 30, Covar. loc. cit. num. 4, Vasquez 1, 2, 
disp. 177, cap. 8, num. 70. Imo licet consuetudo tamquam 
irrationabilis per legem reprobata sit, tamen posse vires 
resumere ad legem abrogandam, si nova causa superve- 
niat etiamsi in lege fiat expressa mentio de consuetudine 
futura tenent Bald. Novel. de Dote 6 p. privil. 21, n. 19, 
Abbas in cap. final. de consuet. num. 24, Gemin. in cap. 1 
de constit. in 6. Vasquez et Covarr. loc. cit. et alii multi. 

Ad decisiones autem S. Congregationis Concilii quod 
attinet, observandum est ipsas in casibus particularibus 
editas fuisse, atque dicunt nonnulli easdem « intelligen- 
das esse de consuetudine non legitime praescripta, neque 
rationabili, sed de consuetudine interpretante, quod liceat 
per duos menses, vel tres indistincte, et universaliter 
abesse a choro et interim percipere quotidianas distri- 
butiones, et pariter de consuetudine interpretante, quod 
sicut Concilium Tridentinum sess. 24, cap. 12 de reform. 
concedit obtinentibus dignitates, canonicatus, et praeben- 
das, ut a suis ecclesiis possint abesse per tres menses, 
et interim percipere fructus praebendarum, pariter con- 
cedat posse percipere distributiones. » Pignatel. tom. 1, 
consult. 129, num. 5. 

Pro negativa vero perpendendum est quod Tridenti- 
num renovando legem editam a Bonifacio VIII in cap. 
Consuetudinem , quascumque consuetudines percipiendi 
distributiones absentiae tempore, nisi ex ea causa de 
jure permissa, tamquam irrationabiles reprobat. Lex vero 

47 





739 


quae reprobat consuetudinem, semper reprobat, ut no- 
tant cum aliis Tiraquel. de retract. in praef. n. 18. Alex. 
cons. 193, n. 8, lib. 2. Rota in Crac. jur. legendi 21 mar- 
tii 4627 coram Coccino. Cum autem lex semper loquatur 
L. Ariani, cod. de haeret. semper etiam reprobat consue- 
tudinem supervenientem et complectitur etiam quae de 
novo superveniunt, ut notant Franch. in cap. unic. De 
excess. praelat. in 6°, Gemin. ibid. num. 8. 

Sed et ulterius observandum est quod consuetudo, de 
qua sermo, irrationabilis est, subindeque nullimode sus- 
tinenda est. Audiatur sane in terminis Pignatelli loc. cit. 
n. 2, ibi: « Et primo difficilius est consuetudine induci, 
ut qui tribus mensibus a Tridentino sess. 24, cap. 12 
permissis non resident, accipiant distributiones. Contra 
quam consuetudinem , quae olim ante Tridentinum fuit 
in ecclesia Bituricensi, prolixe scribit Prob. in cap. unico 
a num. 34 de cleric. non resid. in 6°, dicens num. 43 
« esse irrationabilem, et ideo non posse induci. » Cui con- 
cinit Fagnan. in cap. Licet, de praebendis, n. 77: « Am- 
pliatur primo praedicta conclusio, ut procedat etiamsi 
consuetudine introductum sit, ut distributiones absentibus 
debeantur, ea enim consuetudo non valet: sive intro- 
ducta fuerit ante constitutionem Bonifacii in d. cap. unico, 
sive post, quia cum ea constitutio non simpliciter de- 
roget consuetudini, sed illi resistat, eamque reprobet ut 
iniquam et irrationabilem, ibi reprobantes: ex hoc cen- 
setur non tantum praeterita, sed etiam futura sustulisse, 
ut sentit Innoc. in cap. Ex parte. . .. Et ob eam rationem 
saepius respondit S. Congregatio... etiam immemorabilem 
consuetudinem fuisse sublatam. » Idem sentit Pignatell. 
loc. cit. cons. 115, n. 2, tom. 9, cum aliis inibi recitatis. 

Hanc autem sententiam indubitanter amplectendam esse 
suadet constantissima hujus S. Ordinis praxis, quae jugiter 
tenuit absentes causa vacationum a Concilio Tridentino 
permissarum amittere distributiones quotidianas non obs- 
tante quacumque consuetudine etiam immemorabili , ut 
in Pisauren. 14 junii 1670, lib. 26 decret. pag. 353, ubi 
fuit dictum dandum esse decretum in dubio proposito 
die 3 decembris 1644: « Canonicos tempore vacationis 
non lucrari distributiones quotidianas non obstante con- 
suetudine immemorabili. » Card. Petra comment. ad 
const. 9 Bonif. VIII, num. 23, tom. 3, pag. 297. Idemque 
sancitum jam fuerat in Civitaten. octobris 1587 ad 2 dub. 
relat. a Zamboni in sua Collectione verb. Canonici, $. 3, 
num. 17, ibi: « Canonici absentes tribus mensibus per- 
missis lucrantur quidem fructus praebendae, non autem 
distributiones quotidianas, eaque in re non est atten- 
denda consuetudo, quum Concilium cap. 12, sess. 24, 
vers. Distributiones vero.... in usum revocet constitu- 
tionem Bonifacii.... cujus initio praefata consuetudo 
improbatur. » Consonae hisce praescriptionibus sunt aliae 
resolutiones editae in Ruben. 3 april. 1593, Civitatis Cas- 
tellanae Punctatur. 19 april. 1614, aliisque quamplurimis. 

Quibus S. Congregationis Concilii decretis, ut verbis 
utar Séarf. ad Ceccoper. part. 1, lib. 2, animad. ad tit. 8, 
1.8, « obsequendum omnino est, cum faciant jus quoad 


omnes, quoties interpretatur canones ejusdem S. Concilii ' 


propter facultates eidem concessas a Summis Pontificibus 
ex notatis per Garz. de benef. in praefat. et latius per 
Fagnan. in cap. Quoniam, a num. 70 et seqq. De constit. 
Rota. » Ex quo fit ut illorum opinionem, qui putant eas 


VACANCES DES CHANOINES. 


740 


resolutiones intelligendas esse vel de consuetudine non 
legitime praescripta, vel de consuetudine interpretante 
concilium concessisse etiam lucrum distributionum tem- 
pore vacationis permissae omnino uti falsam reprobet 
Moneta, ceu illico notat Pignatel. in recit. consult. 129. 
num. 5, tom. 4. 

Post haec male opinari videtur Cenedo, qui dictam 
consuetudinem rationabilem putat, et cum eo alii qui 
sustinent ipsam induci posse, quia Bonifacii constitutio, 
quam in usum revocat Tridentinum, haud futuras impro- 
bat consuetudines. Quandoquidem deficiente rationabili- 
tate in consuetudine, quae prima est et essentialis prae- 
rogativa consuetudinis, ipsam numquam inolescere posse 
docet De Angelis in suo neoterico opere Praelect. jur. 
canon. tom. 4, tit. 4, num. 19. Eo vel magis quia docent 
doctores et passim legitur in resolutionum thesauro quod 
consuetudo contra Tridentini sanctiones induci non potest 
propter decretum irritans adjectum in bulla Pii IV super 
confirmatione concilii, cujus initium In principis aposto- 
lorum. Cujus decreti vis tanta est, ut non modo existentes 
destruat consuetudines, sed etiam se extendat ad infir- 
mandum ipsum initium consuetudinis ita ut ipsa num- 
quam possit inchoari. De Luca, de canon. disc. 10, n. 3, 
Scarf. ad Ceccop. lib. 2 animad. ad tit. 8, num. 7, Piton. 
discept. eccles. 23, num. 16 et seq., Pignatel. consult. 134, 
num. 16, tom. 1, Rota decis. 317, num. 12 et seqq. 

Neque obstat quod consuetudo in themate nedum im- 
memorabilis dici valet, verum etiam aliquem titulum 
exhibet, dum hac in ecclesia duae portiones massae com- 
munis distributionibus adjudicatae sunt. Nam hoc minime 
obstante, ipsam reprobandam esse docet S. Congregatio- 
nem, ceu refert Pignatel. cit. consult. 190, tom. 4, num. 2, 
ubi habetur: « Extat declaratio S. Congregationis tenoris 
sequentis: Canonicos non posse vi cujuslibet consuetu- 
dinis, etiam immemorabilis, frui quotidianis distributio- 
nibus illis tribus mensibus, quibus a Tridentino sess. 24, 
cap. 12 abesse permittuntur, etiam si omnes fructus ca- 
nonicatuum consistant in distributionibus; » ex Moneta 
et Bonacina de horis canonicis. 

Minusque officit quod consuetudo relata fuerit tamquam 
lex in statuto capitulari episcopi auctoritate recognito. 
Scitum enim est quod inferior derogare non valet legi 
superioris, et quod ejusmodi statuta expresse sublata sunt 
a Concilio in d. cap. 19, $. Praeterea, ibi: « Cujuslibet 
Statuti: ita Pignatel. cons. 115, num. 3, tom. 9. » Ad rem 
S. Congregatio in Elborensi saeculi XVI relata a Zam- 
boni loc. cit. verb. Capitulum, $. XI, num. 1: « Quum 
canonici cathedralium et collegiatarum suum statutum 
habere dicerent apostolica auctoritate firmatum vacandi 
per centum dies, et fructus omnes et distributiones per- 
cipiendi, ac postulassent declarationem non comprehendi 
in lege Concilii, respondit S. Congreg. comprehendi, nisi 
quatenus legitime probaretur ejusmodi statuta fuisse con- 
firmata a Sede apostolica. » 

Hisce utrinque animadversis, EE. VV. sapientiae di- 
luendum remitto dubium: 

An canonici metropolitanae ecclesiae Ravennatensis 
per trimestre tempus vacationum absentes a choro va- 
leant participare de distributionibus in casu etc. 

Sacra Congregatio Concilii censuit rescribendum: Ne- 
gative. Die 20 septembris 1879. 


741 


DÉMEMBREMENT. 


Causes canoniques autorisant le démembrement des paroisses. Dis- 
tance. Réunion de plusieurs bourgades. Nomination du curé, 
Décision de la S. Congrégation du Concile du 20 septembre 1879. 


Quelle est la distance qu'il faut pour démem- 
brer une paroisse et en créer une nouvelle? Le 
droit ne fixe pas cette distance, parce que c'est 
là une question de fait, dont l'appréciation dé- 
pend souvent de circonstances particulières. La 
S. Congrégation a autorisé le démembrement 
d'une paroisse dans les conditions suivantes: 

Il s'agit de deux bourgades situées à trois 
milles (quatre kilométres de leur église parois- 
siale. Elles comptent prés de quatre cents habi- 
tants. La plus importante possède une église as- 
sez grande, dédiée à S. Jean, et pourvue des 
ornements nécessaires. Cette église est le siège 
d’un bénéfice, dont la dotation consiste en biens- 
fonds et qui est soumise au patronage d'une no- 
ble famille du pays. Le bénéficier dit la messe 
et confesse dans l'église. 

En 1878, plusieurs habitants des bourgades 
se rendirent auprès de monseigneur l’évêque, et 
lui demandèrent l'érection de l'église de S. Jean 
en paroisse. Une noble dame du pays s'est en- 
gagée à solder tous les frais de la fondation et 
à parfaire le traitement du nouveau curé. 

Le patron de l'église de S. Jean a donné son 
consentement à la nouvelle fondation, en réser- 
vant ioutefois son droit de patronage. D'aprés 
l'acte de fondation du bénéfice, on doit procéder 
à la nomination du bénéficier comme suit: Les 
prieurs, ou fabriciens de l'église forment une 
terne de prótres approuvés pour la confession, 
parmi ceux qui réunissent, au jugement de l'évó- 
que, les aptitudes pour le bénéfice dont il s'agit; 
le patron choisit celui des trois prêtres qu'il croit 
le plus propre à remplir avec charité et zèle le 
saint ministére pour l'utilité spirituelle des ha- 
bitants. On propose d'appliquer ce système à la 
nomination du curé. L'évéque désignera les ec- 
clésiastiques qui réunissent les qualités requises; 
les prieurs dresseront une liste de trois, et le 
patron nommera. 

La distance est de quatre kilomètres, comme 
j'ai dit plus haut. La route, au pied d'une col- 
line, est rendue impraticable lors de la fonte de 
la neige et en temps de pluie. Cela a obligé 
d'établir une école dans la principale bourgade. 
Les enfanis, les femmes , les vieillards doivent 
faire ce long trajet pour assister à la messe et 
aux offices dans l'église paroissiale. Ne voulant 
pas faire la route quatre fois, pour assister aux 
offices du matin et à ceux de l'aprés-midi , les 
jeunes gens s'arrétent dans le village, et s'habi- 
tuent aux cabarets. Les parents ne peuvent tou- 
jours accompagner leurs fils et leurs filles; celles-ci 
particulièrement, courent des risques, qui s'ag- 


DÉMEMBREMENT. 


742 


gravent d'un jour à l'autre, vu l'accroissement 
des mauvaises mœurs. On rencontre sur la route 
des escouades de garçons et de filles, qui, après 
les offices de la paroisse, retournent à leurs chau- 
miéres, et l'on voit se glisser dans leur rang des 
ivrognes et de mauvais sujets qui tiennent des 
propos fort indécents et dangereux. Heureuses 
les populations dont la paroisse est au centre 
des maisons! 

On remarque des détails circonstanciés dans le 
folium de la S. Congrégation. À 

Ipporegien. dismembrationis Die 20 septembris 1879. — 
Parochialis ecclesia loci Scarmagno dioecesis Ipporegien- 
sis duos inter suos fines complectitur pagos Scarmagni 
communitatem efformantes ferme aeque inter se ac a 
parochiali ecclesia distantes, quorum alteri 223 capitibus 
Írequenti nomen Bessolo, alteri Masero 140 habitatoribus 
constanti inditum est. In horum primo extat satis ampla, 
sacrisque supellectilibus provisa ecclesia S. Joanni di- 
cata, in qua fundatum est beneficium pluribus stabilibus 
conflatum de jurepatronatus nobilis familiae Perrone Sa- 
ladino. Labente anno 1878 plures incolae Bessoli et Ma- 
seri Ipporegiensem adiverunt antistitem enixe flagitantes 
ut ecclesia S. Joannis Baptistae in novam erigeretur pa- 
roeciam, idque propter distantiam utriusque loci a pa- 
rochiali ecclesia S. Michaelis loci Scarmagni, viarumque 
asperitatem hiberno praesertim tempore. 

Ut autem parochi congruae alimoniae prospici posset 
nobilis comes Perrone Saladino ultro suum praebuit 
assensum ut beneficium de suo jurepatronatus in me- 
morata ecclesia existens ad parochiale evehi posset. Ne- 
que ad hoc deesset ipsius gubernii assensus, quod, dum 
exquirit pro parocho congruam in annuis libellis 800, 
instat ut bona praefati beneficii convertantur in schedulis 
vulgo Cartelle di consolidato. Quamvis autem exceptio 
producta fuerit ad ostendendum dotem memorati beneficii 
dictam summam constituere, fuit attamen rejecta , quia 
in assignatione taxae vulgo di manomorta declaratum 
fuerat eamdem minime sexcentum libellarum summam 
excedere. Ad hanc igitur avertendam exceptionem oc- 
curreret nobilis et pia mulier Clotildes vidua Revelli, 
quae prompta esset dictos beneficii coemere fundos, ex- 
cepta domo urbana et rustica una cum adnexo viridario, 
quae parocho remanerent, atque pro iis syngrapham tra- 
deret consolidatus annui fructus libellarum 800, a taxa, 
quam dicunt di ricchezza mobile, prorsus immunis. Cui 
propositioni nedum consensit patronus, sed et ipsum 
gubernium, atque actualis beneficii rector, quem et zelo 
salutis animarum et doctrinae merito plurimum com- 
mendat antistes. Imo praefata mulier, ut animarum sa- 
luti, novae paroeciae erectione quamprimum prospici 
posset, oraliter spopondit expensas omnes tam pro erec- 
tione, quam bonorum cessione soluturam esse, atque 
congruam ad annuas mille et centum libellas augere, 
dummodo tesserarum consolidatus valor ron excresceret. 

Haec omnia S. Congregationi Episcoporum et Regu- 
larium negotiis praepositae Ipporegiensis antistes expo- 
nere duxit totum negocium insimul commendans. Cum 
autem a memorata Congregatione ad S. V. Ordinem pre- 
ces hujusmodi fuerint remissae, nedum mandavi, ut pa- 





743 DÉMEMBREMENT. | 744 


rochus audiretur in scriptis; verum etiam, cum sedes 
Ipporegiensis de novo fuisset provisa pastore, eumdem 
audiri praecepi ad hoc etiam ut referret, an patronus 
assensum praeberet pro se suisque successoribus, ut in 
futurum eligi possit ac praesentari unus inter approba- 
tos in formali concursu. 

Quibus obtemperans praeceptis memoratus antistes 
sub die 13 decembris 1878 retulit quod patronus « de- 
siderando mantenere intatti tutti i diritti di patronato 
come vennero stabiliti nell' istromento 1860 » enixe rogat 
« affinché nessuna modificazione sia introdotta riguardo 
alla nomina del Parroco in caso di vacanza. » Juxta 
autem memoratum instrumentum statuitur ut, in bene- 
ficii vacatione, « fosse lecito ai priori pro tempore della 
« cappella del Bessolo di formare una terna di sacerdoti 
confessori, li quali dai signori vescovi pro tempo- 
re fossero riconosciuti e con loro attestato dichiarati 
idonei a tale Beneficio, riservato solo al patrono la 
scelta fra i tre sacerdoti suddetti con che i particolari 
del Bessolo venivano posti in grado di eleggere per 
loro cappellano uomini di conosciuta probità e sane 
dottrine che li assistessero con tutta carità e zelo. » 
Deinde monet tali jurispatronatus exercitio prospici 
optime posse electione digni pastoris « perché é sempre 
il vescovo che deve riconoscere e dichiarare gl' idonei 
al beneficio » maxime quia in sacerdotum penuria 
« potrebbe facilmente accadere che, pel concorso della 
nuova parrocchia erigenda la quale ha bensi una suffi- 
ciente ma non pingue prebenda, un solo ed anche niun 
concorrente si presentasse, e nascessero perció dubbiezze 
e ritardi nella nomina del nuovo parroco. » Hinc pre- 
ces fundit « a volere aderire al desiderio cosi dei priori 
della Cappella di S. Giovanni Battista del Bessolo che 
che dell Illfho e benemerito patrono conte Roberto 
Perrone di conservare intatti i loro diritti suaccennati 
nella nomina del parroco della erigenda parrocchiale ; 
e per secondare le mire di una proprietaria del Bessolo, 
la quale fece e fa sacrifizi per ottenere l'erezione della 
parrocchia in vista del molto bene spirituale che ne ri- 
donda a quella popolazione, la quale per ogni ritardo 
nell erezione di essa parrocchia ne avrebbe, come già 
ne ebbe, a soffrire non lievi danni per incagli frapposti 
dall' autorità civile e potrebbe forse per tali danni ri- 
tirare le generose sue offerte, e rendere cosi impossi- 
bile la bramata erezione della nuova parrocchia. » 

Itaque acceptis parochi deductionibus, quibus pro aris 
et focis novae paroeciae erectioni obsistit, atque actis 
de more completis causam jussi ponere in folio, prae- 


AGORA OA AUR UR OA 


sentemque diem pro ipsius discussione statui nonnullis | 


prius, uti fieri solet, tum in jure tum in facto adnotatis. 

Neminem latet quantopere SS. Canones a beneficiorum 
maxime parochialium dismembratione abhorreant, utpote 
quae alienationis speciem  praesefert, atque ideo odio- 
sissima in jure reputatur. Abb. in cap. 3 Ad audient. de 
eccles. aedif., Reiffenst. lib. 3 decret. tit. 48, 8 2. Amos- 
taz De causis piis, lib. 5, cap. 3. Nullatenus igitur ad hoc 
dismembrationis remedium deveniri debet, quoties exulat 
canonica causa, quae in actis per legitimas probationes 
constare debet, ita ut sola episcopi assertio non sufficiat. 
card. De Luca, De benef. disc. 45, num. 6, et disc. 25 
de paroch. num. 6. Rota coram Othobon, decis. 6. Causae 


autem canonicae pro dismembratione paroeciarum de- 
cernenda in necessitate vel evidenti ecclesiae utilitate 
consistunt, veluti fluit ex Tridentini dispositione in sess. 
21 cap. 4, De reform. docentque Rebuff. in sua praxi 
tit. de revoc. union. num. 6, Reclusius, De re paroc. 
part. 4, tit. 12, num. 63, Rota part, 4, decis. 68, num. 
15, et part. 10, decis. 224, num. 4 recent. 

Sed in themate neutra verificari videtur. Abest sane 
necessitas sive a magna distantia, sive a viarum ema- 
nans asperitate. Locus namque Bessolo aeque ac alter 
Masero vix uno distat lapide a parochiali ecclesia. Talem 
vero distantiam satis non esse ad inducendam novae 
paroeciae necessitatem docet Fagnanus in cap. Ad au- 
dientiam, num. 23, centiesque retinuit S. O. V., quemad- 
modum caeteris missis videre est Lancianen, 18 novem- 
bris 1747, et in Novarien. dismembrat. 12 augusti 1747, 
conf. 18 novembris ejusdem anni. In quarum postrema 
rejecit preces pro paroeciae dismembratione oblatas, li- 
cet ageretur de trium milliarium distantia juncta cum 
nulla securitate viarum. 

Neque secus dicendum de viarum asperitate; quan- 
doquidem via, quae ad parochialem ducit ecclesiam 
omnibus numeris absoluta manet pro facili ad éamdem 
accessu. Ipsa enim non difficilis, non ardua vel torrente 
aut flumine interjecta extat ita, ut nec parochianos im- 
pediat hyemali praesertim tempore ecclesiam petere si- 
ne evidentissimo vitaé discrimine, nec parochum illuc 
contendere pro sacramentorum administratione occasione 
infirmitatis, quod alteram necessitatis peragendae dis. 
membrationis causam suppeditaret, ex Tridentino sess. 21, 
cap. 4 de reform. 

Audiatur sane parochus hucusque dicta confirmans. 
Quare unica ratio dismembrationis ad solam utilitatem 
reduceretur, quae praecisa evidens atque absoluta esse 
deberet juxta cap. 1 De Rebus Eccles. non alien. et Loth. 
De re benef. l. 1, cap. 28, n. 30. Ast, si unam excipias 
in casu viciniorem parochi praesentiam, nulla alia uti- 
litas oratoribus incolis obvenire potest. Nunc temporis 
enim nihil ipsis in spiritualibus deest, nusquam que- 
runtur aliquem absque sacramentis decessisse. In loco 
Bessolo adest ecclesia cum beneficiato qui missam ce- 
lebrat diebus festis, atque fidelium confessiones audit. 
In altero Masero pariter beneficiatus residet, qui ex fun- 


.datione tenetur et missam in sacello D. Eusebio dicato 


diebus festis celebrare et catechesim pueris tradere. Qui 
porro beneficiati etiam in casu urgentis necessitatis va- 
lerent parochi munia obire, quin necesse sit ad odiosum 
dismembrationis remedium deveniendi. Quapropter cum 
utilitatis ratio neque evidens, neque praecisa, neque ab- 
soluta esse videatur oratorum preces in totum rejiciendae 
viderentur, cum ipsae ambitiosam pietatem praeseferre 
videantur ad hoc, ut matrem deserant ecclesiam. 

Quam ambitiosam pietatem eo vel fortius coercendam 
putarem, quia, experientia ipsa teste, dismembrationum 
petitiones continuo pullulant cum detrimento ac dedecore 
matricis ecclesiae ; subinde aemulationes, invidia, et po- 
pulorum mutuum odium ac bellum ortum habent ; quae 
omnia minime fovenda, ast essent indubie coercenda. 
In themate autem dismembrationem in matricis eccle- 
siae detrimentum et dedecus redundare patet ex eis quae 
parochus exponit: « I signori cappellani delle mie bor- 


me Ch. s HL » 








babe m om om -—- 





745 DÉMEMBREMENT. 746 


« gâte Bessolo e Masero sono tenuti ad assistere alle 
sacre funzioni che il parroco pro tempore di Scar- 
magno deve disimpegnare tratto tratto nelle solennità 
occorrenti in ogni anno, altrimenti ‘in loro difetto, 
sarebbe necessario al parroco toties quoties (ipsiusmet 
sumptibus) ricorrere ai paesi circonvicini ... erigendo 
una nuova parrocchia nel Bessolo la chiesa antica 
parrocchiale sarebbe per sempre privata di tale ser- 
vizio e di tale comodità. Quindi ... la parrocchia prin- 
cipale perderebbe del suo antico splendore e decoro 
che le compete come chiesa matrice. » 

Neque praeteriri debet quod municipii rectores loci 
Scarmagni totis viribus paroeciae divisioni obstant 
nedum ad simultates, lites, et jurgia inter populum et 
populum vitanda, verum etiam ad novas expensas Citra 
' vires arcendas. 

Verumtamen dato, at numquam concesso, quod sit in 
casu deveniendum ad dismembrationem, tamen nunquam 
permitti posse videtur ut locus Masero sejunctus ab ec- 
clesia matre uniatur novae erigendae paroeciae. Quod et 
jus, et congruentiae ratio suadet. Jus quidem, monendo 
dismembrationem odiosissimam esse, exigit ut minus 
quam fieri potest dismembrandae ecclesiae praejudicium 
afferatur. Congruentia vero, quia ipsa non patitur ut in- 
colae Masero Bessolum petant pro explendis religiosis 
actis, et dein Scarmagnum contendant pro actorum ci- 
vilium implemento. Hinc est quod ipsi hac de re que- 
runtur habitatores, suasque preces tum ordinario Ippo- 
regiensi, tum civili gubernio obtulere, ne a paroecia 
Scarmagni separentur. 

Sed contra perpendendum occurrit quod in jure quanta 
esse debeat conciliaris distantia pro dismembratione 
peragenda definitum adhuc non est; ideoque judicis 
arbitrio relinquendum docet Fagnan. loc. cit. num. 18, 
in fine; maxime vero deferendum hac in re episcopi 
prudentiae tradit Rebuff. in praxi benef. part. 1, c. 1 de 
erect. in cur. et paroch. cui profecto locorum indoles 
et sibi commissi gregis necessitas atque utilitas magis 
quam alteri cuilibet notissima merito censentur. Graviter 
subinde erraret qui, nisus quibusdam S. Congregationis 
declarationibus, vel Rotae decisionibus, vel quorumdam 
doctorum sententiis in sola litera procederet pro nova 
paroeciae erectione statuenda vel deneganda, veluti op- 
time perpendit de Luca, adnot. ad conc. Trid. discept. 106, 
et Leuren. for. benef. tom. 1, quaest. 154, num. 4. Cum 
enim quaestio haec nudi facti sit, ex individuis cireums- 
tantiis singulorumque casuum particulari qualitate de- 
cidenda est. Notum namque est sanctam matrem Eccle- 
siam optime tenentem salutem animarum pro suprema 
lege, parochumque populo, non populum parocho dari, 
disciplinares suas ordinationes ad varias etiam temporum 
vices attemperasse, ut inquit Thomass. de nov. et vet. 
discipl. part. 1, lib. 1, cap. 48, num. 17, lib. 3, cap. 56, 
num. 19, et part. 2, lib. 1, cap. 45, num. 13 et 14. Unde 
fit, quod etiam pro majori populi commoditate dismem- 
brationes concessit, ceu legitur in Laquedonien. dismem- 
brationis paroeciae 16 dec. 1776, 8 Addit. 

Hisce in jure praemissis, in facto considerari debet 
praefatos vicos uno milliario cum dimidio a propria 
paroecia distare, veluti S. Congr. referunt oratores, via 
quae ad ipsam ducit collis radices lambit ita ut, eve- 


FB m Gm A m Rm AA À m m^ 


niente nivium dissolutione, aut imbre furente, sit prorsus 
difficilis. Quod res ita se habeant, probant ipsius gu- 
bernii exemplo, quod, hisce de causis, distantia nempe 
locorum, et viarum asperitate preces incolarum benigne 
excepit, mandavitque Scormagni communitati ut, et ex- 
pensis totius communitatis in adolescentium instructionem 
Bessoli aperiretur schola, atque assensum praebuit ut 
ibi officina aperiretur vulgo di sale e tabacco. Qua po- 
sita distantiae ratione, viarumque asperitate hiberno 
praesertim tempore neminem latere potest jusfam ne- 
cessitatis causam peragendae dismembrationis reperiri. 
Quandoquidem, ut quis posset suum convenire pastorem, 
inter gelidas nives, vel sub ardenti canicula solis eundo 
et redeundo tria passuum millia percurrere deberet, quod 
fortem fastidiret virum, ac difficile periculosumque esset 
pueris, debilibus, foeminis, et senibus, qui numquam 
pastoris vocem audirent. 

At si parumper placeat nostrae aetatis ingenium spec- 
tare, quando incautae juventutis depravati sunt mores, 
atque permulti furunt lupi gregem devorare pertentantes, 
ni absolutam necessitatem, evidentem utilitatem saltem 
invenies multiplicandi pastores. Quod autem et in the- 
mate hac de re non levia lamentantur mala praestat ex 
oratorum deprehendere verbis: « I pochi, che si recano 
a Scarmagno per non fare e rifare quattro volte la 
lunga e cattiva strada, dopo le funzioni del mattino 
fermansi a Scarmagno, e troppo spesso passano il 
tempo a giuocare e sbevazzare nelle osterie. I padri 
e le madri non potendo sempre accompagnare i figli 
e soprattutto le figlie, nel lungo tragitto, queste par- 
ticolarmente corrono rischi non pochi, i quali diven- 
gono ogni di più gravi per la ognora crescente cor 


F9 FRA OA A 077 UR RA AR 


praevidentur de facto evenire testatur capitularis vica- 
rius, qui sede vacante, datis literis diei 93 julii 1878 
retulit: « Piü d'una volta mi accadde d' imbattermi in 
crocchi più o meno numerosi di giovanetti e zitelle 
che usciti dalle funzioni parrocchiali restituivansi alle 
Cascine piü o meno lontane di loro abitazione, e ve- 
dere ad un tempo infiltrarsi fra di loro giovinastri 
avvinazzati e scostumati prorompere in discorsi e 
tratti. indecentissimi, che mi obbligavano ad escla- 
mare: felici le popolazioni che hanno la parrocchia 
nel concentrico di loro abitazione ! » 

Praeteriri ulterius non debet quod, nova erecta pa- 
roecia, nonnulla stabilia beneficii S. Joannis intacta re- 
manerent adnexa nempe domus cum viridario, quae tractu 
temporis et ipsa in perditionem abirent. Imo et caetera 
beneficii bona servarentur. Recognita enim a gubernio 
nova paroecia, etiam congrua pro parocho sufficiens sarta 
tectaque maneret, quae ex liberalitate viduae Revelli 
constitueretur in annuis libellis 800, et etiam mille, si 
tesserarum consolidatus valor non excrescat. Verum est 
quod ipsa pro hoc annuo reditu omnia ferme beneficii 
stabilia acquireret, sed dum ex una parte venditio vi- 
tari non potest, id exquirente gubernio, ex alia ecclesiae 
utilis est, dum neque ad hoc patronus, neque benefi- 
ciatus, neque episcopus obstaculum ponat, imo tam hic, 
quam ipsius praedecessor, enunciando hanc mulierem 
tamquam insignem benefactricem, ostendunt venditionem 
maxime utilem esse, et stante evidenti utilitate ecclesiae 


SA OR OR OR OR RS A 


ruttela dei costumi. » Mala autem quae ab incolis 


747 DÉMEMBREMENT 748 


bona ad ipsam spectantia alienari posse docet Petra in 
Comment. ad constit. 1 Leonis Magni sect. 4, num. 110, 
114, 124, et 147. 

Post haec nil dicendum puto de municipii Scarmagni 
contradictione. Ipsa enim eatenus subsistere videtur, 
quatenus municipium novas non valeret expensas per- 
ferre. At de hoc neque incolae loquuntur, qui e contra 
referunt ipsosmet creasse « un’ annua rendita per dote 
della chiesa e sagrestia » neque episcopus obmussitat, 
qui imo ait: « La chiesa é libera, ampia, decorosa, for- 
nita di supellettili ed ornati abbondantemente con red- 
diti sufflcienti di fabbriceria secondo l'uso della diocesi; » 
ita ut asserere potuerit « supposto eziandio che occor- 
resse di dare qualche somma al parroco di Scarmagno, 
la fabbriceria della chiesa del Bessolo pud prestarvisi. » 

Minusque officere videtur quod refert parochus novae 
paroeciae haud locum Masero adjudicandum esse. Dum 
enim ex una parte incolae illius loci percupiunt novae 
adjungi paroeciae, uti factum probat, nos edocens epis- 
copum una cum incolis Bessolo ad hoc contendisse, ex 
altera asseritur, at contradictio non probatur. Praeter 
enim vividam hypotyposim de eorum reluctantia a pa- 
rocho peractam, nihil aliud in actis invenitur, neque a 
longe ipsam indigitat episcopus, penes quem incolas ins- 
titisse ad hoc asserit parochus. Et certe inveniri nequit 
cum locus iste ipsis commodior est. Ad rem capitularis 
vicarius in superius recitatis literis: « Quanto afferma 
« il signor prevosto relativamente alla borgata Masero 
« é contraddette dai seguenti fatti durati costanti da 
« dieci e piü anni: 1. La borgata Masero non va a 
« Scarmagno, ma al Bessolo per la provvista di sale e 
« tabacco di cui abbisogna: 9. Manda alla scuola del 
« Bessolo e non di Scarmagno i figli e le figlie: 3. Non 
« a Scarmagno, ma al cappellano del Bessolo chiede i 
« conforii religiosi nelle gravi infermità » qui, ut ex- 
ponunt incolae oratores, « comecché non obbligato rende 
loro volentieri tali spirituali servigi. » 

Hisce expositis, videant EE. VV. ea qua praestant juris 
sapientia et religione quonam responso sequens dimit- 
tendum sit dubium: 

An et quomodo sit locus dismembrationi veteris et 
erectioni novae paroeciae in casu. 

S. Congregatio Concilii rescripsit Affirmative in omni- 
bus, oblata quotannis parocho loci Scarmagno aliqua cerae 
quantitate ab episcopo delerminanda in signum matricita- 
tis. Die 20 septembris 1879. 





DOCTRINE CHRÉTIENNE. 


Constitution de Benoît XIV sur l'enseignement du catéchisme, Sta- 
tuts synodaux de S. Charles Borromée. Les prêtres qui n'ont 
pas charge d'ámes doivent-ils enseigner la doctrine chrétienne, 
aprés l'évangile du dimanche. Affaire traitée par la S. Congré- 
gation du Concile le 20 septembre 1879. 


Les chanoines et les autres prêtres qui n'ont 
pas charges d'ámes doivent-ils, sur l'ordre de 
l’évêque, enseigner la doctrine chrétienne, aprés 
lévangile du dimanche, en lisant à haute voix 


l’abrégé contenu dans le catéchisme diocésain? 
Cette question a été déférée à la S. Congréga- 
tion du Concile. 

Suivant le ‘droit commun , il est au pouvoir 
de l’évêque d'obliger les ecclésiastiques d'aider 
les curés pour l’enseignement de la doctrine chré- 
tienne. Cette obligation concerne les cleres qui 
demandent la tonsure et les ordres mineurs et 
majeurs. La bulle de Benoît XIV, Etsi minime, 
enseigne l'obligation susdite (& 6, 14). Elle per- 
met de punir les prêtres qui contreviennent à 
l'ordre de l’évêque et célèbrent la messe dans 
les chapelles rurales éloignées de l'église parois- 
siale ($ 14). 

S. Charles Borromée voulait que les prêtres 
et les clercs fissent le catéchisme. En effet, le 
quatrième synode diocésain de Milan, contient le 
statut qui suit: « Que les prêtres et les clercs 
inférieurs, les dimanches et fêtes, à une heure 
où ils ne doivent pas assister aux offices du 
chœur aident aux écoles de la doctrine chrétienne 
le curé, dans la paroisse duquel ils habitent, à 
Milan selon l'ordre de ceux qui en sont chargés 
par l'arehevéque; dans le diocèse, d’après l'ordre 
des yicaires forains. » Il imposa deux sous d'a- 
mende aux prêtres et aux bénéficiers qui refusent 
d’aider le curé; c’est ce qu’on lit dans le onzième 
synode diocésain de Milan: « Que le prêtre ou 
ayant un bénéfice qui n’aiderait pas le curé, soit 
condamné à deux pièces réelles. » (Actes de l'é- 
glise de Milan, tom. I, pag. 236, 320). 

Les maîtres d'école, clercs ou laïques sont-ils 
obligés d'enseigner la doctrine chrétienne aux 
enfants ? Nul doute ; l’évêque exhorte d’abord: 
puis , il commande. La S. Congrégation le dé- 
cida ainsi, le 17 juillet 1688, pour Spalatro; la 
question était comme suit: « L’archevêque a-t-1l 
pu contraindre les maîtres d'école tant cleres que 
laiques d’enseigner la doctrine chrétienne aux 
enfants? » Décision: Posse prius hortari et de- 
inde praecipere. Cet arrêt frappe les prétendues 
écoles libres et neutres, comme on les appelle 
aujourd'hui. 

L'obligation d'enseigner la doctrine chrétienne 
est imposée aux prétres sous peine de suspense. 
Est-ce valide? La S. Congrégation examina le 
cas dans la cause Neritonen. 3 décembre 1757. 
Elle révoqua la suspense, et n'admit l'ordonnance 


‘épiscopale que pour les chapelles rurales, con- 


formément à la constitution Ætsi minime de 
Benoît XIV. 

Monseigneur l’évêque de N. faisant la visite 
pastorale, a rendu, le 2 aoüt 1877, une ordon- 
nance qui prescrit d'enseigner aux populations 
les éléments de la doctrine chrétienne contenus 
dans trois paragraphes de l'abrégé communiqué 
aux curés. « Dans toutes les églises et chapelles 
publiques où la messe se dit les jours de fêtes 
commandées, on devra faire l4 doctrine comme 
dessus. Après deux manquements en trois mois, 
les prêtres qui manqueront demeureront aussitôt 


——- manne pihess 4 11. es... . RENE © RER — x . 








^." re E 
vA uL pe “ 
& * 


749 


suspens de la célébration de la sainte messe pour 
cinq jours. Dans les églises où se disent plusieurs 
messes, l'obligation de faire la doctrine regarde 
ceux qui célébrent la premiére messe et la der- 
niére, si elles ne sont pas chantées. » 

Les chanoines de la cathédrale, s'étant assem- 
blés le 12 janvier 1879, rédigérent une protes- 
tation qu'ils firent ensuite présenter à la chan- 
cellerie de l'évêché. Ils énoncérent que l'ordon- 
nance troublait leur office, qui commence en 
méme temps qu'une messe basse que chaque cha- 
noine dit à tour de rôle. Ils déclarérent, en outre, 
qu'ils entendaient faire appel à la S. Congré- 
galion. 

Monseigneur l'évêque rendit une seconde or- 
donnance, 8 février 1879: « En vertu des pou- 
voirs que les saints canons nous accordent en 
lemps de visite pastorale, nous ordonnons que 
dans toutes les églises publiques de nos deux 
diocéses, grandes ou petites, urbaines ou rurales, 
chapelles ou oratoires, les jours de fétes de pré- 
cepte, aprés le premier évangile de la messe 
qu'on y célèbre l'on fasse la doctrine chrétienne, 
en lisant les trois articles désignés de l'abrégé 
de la doctrine chrétienne, composé par monsei- 
gneur Rosini, dont le premier regarde les choses 
qu'il est nécessaire de savoir par nécessité de 
moyen ; le second, les choses de précepte; le 
troisiéme , les actes chrétiens. Dans les églises 
où l'on dit plusieurs messes, la doctrine chré- 
tienne devra se faire à la première et à la der- 
niére; on entend par là la seconde, s'il n'y en 
a pas d'autre. Les prétres transgresseurs de nos 
ordres, méme pour une seule fois, encourront 
ipso facto la suspense de la célébration de la 
messe, laquelle suspense est seulement de trois 
jours. Nous nous réservons les peines supérieures 
que les rebelles mériteront. Sont exceptés les 
jours suivants, dans lesquels nous n'entendons 
pas obliger: Noél, Epiphanie, dimanche des ra- 
meaux, Páque, Ascension, Pentecóte, Féte-Dieu, 
Assomption, Toussaint, le protecteur. En outre, 
lorsque la messe sera solennellement chantée, 
avec diacre et sousdiacre. Il n'y a pas d'obligation 
pour les cathédrales et les collégiales lorsque la 
messe chantée n'est pas solennelle. Enfin nous 
devons déclarer que l'obligation de faire la doc- 
irine chrétienne, comme ci-dessus, est pour tous 
nos prétres, quel que soit leur grade et leur di- 
gnité, y compris les vicaires forains, les cha- 
noines et les dignités des églises cathédrales. » 

Les chanoines de la cathédrale, persuadés que 
monseigneur l’évêque avait outrepassé ses pou- 
voirs par la seconde ordonnance, firent présenter 
une nouvelle supplique à la S. Congrégation: 
« Le chapitre de cette cathédrale est obligé par 
l’ancien usage d'entendre deux messes les jours 
de fêtes, savoir, la conventuelle et une autre, 
qui se dit lorsqu'on commence dans le chœur la 
récitation ou le chant de l'office. Il ne pensait 
pas que le chanoine célébrant püt être contraint 


DOCTRINE ;,CHRÁTIENNE. 


750 


à la lecture des trois articles, laquelle est in- 
compatible avec la récitation chorale de l'office. » 
En renouvelant l’appel, les chanoines deman- 
dèrent qu'il füt défendu à l’évêque d’infliger une 
peine quelconque aux chanoines, qui, durant l'ap- 
pel n'obtempéreraient pas à l'ordonnance. » 

La S. Congrégation écrivit à l’évêque, pour 
avoir ses informations et son avis, et suspendit 
la sanction pénale, par rapport aux chanoines 
appelants. mE 

Sur ces entrefaites, quatre confréries de la ville 
épiscopale firent présenter à la S. Congrégation 
une plainte contre l'ordonnance. Depuis la sup- 
pression des communautés religieuses , ces con- 
fréries ont tout fait pour conserver les églises 
ouvertes au culte, grâce aux pieuses offrandes 
des confréres et des fidéles; l'ordonnance épisco- 
pale fait qu'on ne trouve plus personne pour dire 
la messe, et les fidéles fréquentent les autres 
églises. Ayant inutilement prié l'évéque d'atté- 
nuer la rigueur de l'ordonnance, elles ont dû 
s'adresser à la S. Congrégation. 

Le foliwm rapporté plus loin examine docte- 
ment les divers aspects de la question. 

La S. Congrégation n'a pas pris de décision; 
il se peut cependant que la formule: Data, 
cache une communication qu'on aura faite con- 
fidentiellement à monseigneur l'évéque, pour faire 
modifier et adoucir l'ordonnance. 


Pinnen. doctrinae christianae. Die 20 septembris 1879. 
— Reverendissimus episcopus Pinnensis et Atriensis pro 
pastorali sua sollicitudine prospicere cupiens religiosae 
instructioni commissi sibi gregis ac praesertim rurico- 
larum, die 2 augusti 1877 in .actu sacrae visitationis 
circulares litteras edidit, quibus praecipitur ut populus 


.doceatur circa: « i rudimenti della dottrina cristiana, 


contenuti nei paragrafi 1, 3, 7 del compendio che fa- 
cemmo tenere ai nostri parrochi in altro tempo. In tutte 
le chiese e pubblici oratori, dove si celebra la messa 
nei giorni di precetto , dovrà farsi la dottrina cristiana 
come sopra. Dopo due mancanze in tre mesi i sacerdoti 
che vi mancheranno, resteranno tosto sospesi dalla cele- 
brazione della S. messa per cinque giorni. Nelle chiese 
dove si dicono più messe, l'obbligo di fare la dottrina é 
per coloro che celebrano la prima e l'ultima, purché non 
sieno cantate. » Hujusmodi decreto perculsi canonici 
ecclesiae cathedralis Pinnen. praevia capitulari delibera- 
tione diei 42 januarii 1879, in curia episcopali protestati 
sunt quoniam tali praescripto ordo divini officii turbare- 
tur, quod solet inchoari dum missa lecta celebratur a 
canonico per turnum et cui interesse debent capitulares, 
unde declararunt ab hoc gravamine ad S. V. Ordinem 
velle appellationem interponere. 

Hac declaratione non obstante, cum ad aures ríhi 
praesulis pervenisset supradictum decretum ex parte 
nonnullorum sacerdotum ad falsas ac extraneas inter- 
pretationes detorqueri, die 8 februarii 1879 , mentem 
suam adaperiens, aliud decretum edidit tenoris sequen- 
tis: « Colle facoltà a noi accordate dai SS. Canoni in atto 
di S. Visita, ordiniamo che in tutte le chiese pubbliche 





751 


delle due diocesi di Penne ed Atri, siano esse chiese 
grandi o piccole, urbane o rurali, cappelle od oratori, 
nei di festivi di precetto dopo il primo vangelo della 
messa che vi si celebra, si faccia la dottrina cristiana, 
leggendosi i tre articoli già noti del compendio della 
dottrina cristiana, fatto da Monsignore Rosini, dei quali 
il primo riguarda le cose necessarie a sapersi per ne- 
cessità di mezzo, il secondo quelle di precetto, ed il 
terzo gli atti cristiani. Nelle chiese ove si celebrano più 
messe, la dottrina cristiana dovrà farsi nella prima ed 
ultima; per ultima s' intende anche la seconda, quando 
dopo questa non ci é altra. I sacerdoti trasgressori di 
questi nostri ordini anche per una volta sola, incorre- 
ranno ipso facto la sospensione dalla celebrazione della 
messa, la quale sospensione é di soli tre giorni. Ci riser- 
biamo le pene maggiori che meriteranno i contumaci. 
Sono eccettuati i giorni seguenti, nei quali non intendia- 
mo obbligare: 4. Natale. 2. Epifania. 3. Domenica delle 
Palme. 4. Pasqua. 5. Ascensione. 6. Pentecoste. 7. Corpo 
di Cristo. 8. Assunta. 9. Tutti i Santi. 10. Protettore. 
Inoltre, quando la messa sarà cantata solennemente col- 
l'assistenza del diacono e suddiacono. Cosi pure non ci 
& obbligo per le cattedrali e collegiate quando la messa 
che si canta non é solenne. Infine ci vediamo nella ne- 
cessità di dichiarare, che il dovere di fare la dottrina 
cristiana, come sopra, é per tutti i nostri sacerdoti, in 
qualunque grado e dignità sieno costituili, non esclusi 
i vicari foranei, i canonici e dignità delle chiese cat- 
tedrali. » 

Canonici eeclesiae cathedralis Pinnensis rati episco- 
pum coadjutorem hoe altero decreto fines suae potes- 
tatis excessisse, novo supplici dato libello S. V. Ordini 
exposuerunt: « che il capitolo di quella cattedrale è per 
antico costume obbligato nei giorni festivi a celebrare 
per turno fra i canonici ed assistere a due messe, cioè 
la conventuale ed altra che si celebra quando incomincia 
in coro la recita od il canto del divino officio. Non cre- 
deva percib, che potesse il canonico celebrante essere 
astretto alla lettura di quei paragrafl, essendo incompa- 
tibile colla recita corale dell' ufficio. » 

Quapropter appellationem renovarunt, instantes ut 
causa haec examini subjiceretur ac definiretur, « colla 
previa ingiunzione perd da farsi a monsignor vescovo 
che debba astenersi dall'infliggere qualunque sospensione 
e pena contro quei canonici, i quali pendente l'appello 
non credessero ottemperare ai suoi ordini, non recitando 
o leggendo quei paragrafi del catechismo nell'anzidetta 
messa, che si celebra nel principio della recita o canto 
delle ore canoniche. » 

Hisce habitis, die 46 februarii 1879 rescripsi: Epis- 
copo coadjutori pro informatione et voto, suspensa interim. 
sanctione poenali de qua in precibus quoad recurrentes 
capitulares, 

Rínus praesul Sacri V. Ordinis jussa faciens, retulit 
exposita in precibus a canonicis non esse veritati con- 
formia, dum capitulum nulla devinciebatur obligatione 
interessendi missae quae ad beneplacitum celebrari so- 
lebat prouti quatuor sacerdotum jurata depositione evin- 
cere satagebat; ideoque obtentum rescriptum subrep- 
tionis vitio laborare, et canonicorum agendi rationem 
honestis ac probis civibus scandalo fuisse. 


DOCTRINE CHRÉTIENNE. 


702 


Rebus in tali statu permanentibus novae preces Sacro 
Vestro Ordini porrectae fuerunt ex parte confraternita- 
tum Suffragii, Pretiosissimi Sanguinis, Sanctissimorum 
Stigmatum, Conceptionis Incoronatae ac Cincturatorum 
in civitate Atriensi erectarum , quae omnes queruntur 
de editis ab episcopo decretis. Enarrant enim quod, post 
religiosorum ordinum eversionem, confraternitates om- 
nem curam adhibuere ut ecclesiae illae externo cultui 
paterent, unde inibi sacra faciunt, cultusque expensas 
sustinent ex piis confratrum et fidelium oblationibus. 
Edito at vero decreto factum fuisse referunt ut ipsae 
nec adinvenire valent sacerdotem pro sacro faciendo, nec 
oblationes pro sustentandis cultus expensis dum fide- 
les amplius dictas ecclesias non frequentant. Quapropter 
cum inutiliter ab episcopo relaxationem editi decreti pro 
suis ecclesiis expostulassent, ut tanto malo remedium 
afferri posset ad S. V. Ordinem confugere coactae sunt. 

Circa has querelas rinum episcopum iterum pro in- 
formatione audiendum censui, qui S. V. Ordini libenter 
morem gerens, postquam adnotavit se ex conscientia et 
pastorali officio supradicta decreta edidisse , concludit: 
« Le confraternite laicali come procedono di presente, 
si vanno man mano sottraendo alla giurisdizione ed au- 
torità dei vescovi. Non piü rendono i conti delle loro 
rendite e delle questue che fanno. Si creano il padre 
spirituale senza il permesso e l'intelligenza del vescovo, 
cosi pure gli ufficiali senza dargliene neppure conoscenza. 
Chiamati, non obbediscono; vogliono tenere e tengono la 
SS. Eucaristia senza il permesso della S. Sede Aposto- 
lica; la regola poco si osserva: in breve vanno formando 
una Chiesa nella Chiesa, e già qualche cosa di simile 
esiste. » 

Omnibus rite absolutis, causam jussi poni in folio, et 
hodiernam diem statui pro ejusdem discussione; mei 
muneris ratio proinde expostulat, ut aliqua ex officio 
favore rfi episcopi animadvertam, et confraternitatum, 
dum capitulum sua jura per adlectum patronum tueri 
curat. 

Dubitandum itaque non videtur, omnes quibus ani- 
marum cura credita est, et praesertim episcopos, in id 
potissimum sollicitudinem intendere debere, ut christianus 
populus, coelestis doctrinae pabulo enutritus, et rudi- 
mentis fidei saluberrime instruotus, in semitam manda- 
torum Domini feliciter dirigatur. Verum cum satis ex- 
perientia compertum sit, episcopi et parochorum laborem 
ad id operis imparem omnino esse, pariter ambigendum 
non videtur posse episcopum exigere, ut clerici, qui 
tonsura initiari cupiunt, vel ad ordines majores ascen- 
dere; aut sacerdotes qui ad ecclesiastica beneficia pro- 
moveri cupiunt, parochos coadjuvent in docendis pueris 
doctrinam christianam. Benedictus XIV const. Etsi mi- 
nime, S& 6 et 14. Clerici enim alicui ecclesiae addicti 
et Dei servitio mancipati, episcopi mandatis parere te- 
nentur in iis operibus quae divinum cultum et spiri- 
tualem populi profectum respiciunt, nam sacerdotes et 
Clerici pro populi salute a Deo constituti sunt. 

Quod quidem eorum adjutorium episcopus, ubi ne- 
cessitas id expostulet, exigere potest, gravibus etiam 
statutis poenis ut ex citata constitutione, $ 14. Conci- 
nunt quae statuta fuerunt a S. Carolo Borromaeo , in 
synodo quarta dioecesana Mediolanensi, part. 2, tom. 4, 


^" - = 


s" namens 2e Rte 0 SES à mr Var mu es fm 


t] 


733 


pag. 236, ubi sic legitur: « Sacerdotes et clerici infe- 
riores dominicis festisque diebus, qua hora in choro 
divinis officiis celebrandis adstricti non sunt, parochum, 
intra cujus parochiae fines habitant, in doctrinae chris- 
tianae scholis adjuvent, in urbe ad praescriptum eorum 
quibus id curae ab archiepiscopo datum erit, in dioecesi 
autem vicariorum foraneorum. » In iisdem pariter actis 
part. 2 synodi dioecesanae 11, pag. 320, tom. 1 imposita 
legitur poena sacerdotibus non coadjuvantibus parochos 
in munere docendae doctrinae christianae, ibi: « Qui- 
cumque sacerdos aut beneficium obtinens parochum non 
ádjuverit, mulctetur duobus nummis realibus. » 

Denique si ad promovendum opus doctrinae christia- 
nae adeo pium et necessarium, haec S. Congregatio die 17 
julii 4688 in quadam causa Spalaten. doctrinae christia- 
nae, in qua disputatum fuit: « An archiepiscopus cogere 
potuerit ludimagistros tam clericos quam laicos ad do- 
cendum pueros doctrinam christianam, » respondit: Posse 
prius hortari et deinde praecipere ; multo magis poterit 
episcopus sacerdotes adigere ad parochum coadjuvandum 
in munere docendi doctrinam christianam, statutis poenis 
et etiam suspensionis poena adversus parere detrectan- 
tes. Unde praesul ad rem adducit resolutionem S. V. Or- 
dinis in Neritonen. 3 dec. 1757, in qua proposito dubio: 
« An sustineatur edictum in ea parte qua sacerdotibus 
non habentibus curam animarum imponitur onus docendi 
doctrinam christianam sub poena suspensionis in casu, » 
respondit: Affirmative juxta modum explicandum episcopo, 
Quoad tempus autem, quo populus doctrinam christianam 
docendus est, cum certa et communis regula praescribi 
non possit, id totum relinquitur prudentiae vigilis eccle- 
siae antistitis , qui attenta loci, temporis, personarum 
qualitate, expensisque rerum omnium momentis, id de- 
cernere potest, quod magis opportunum in Domino judi- 
caverit. Cit. constit. Benedicti XIV, $ 15. 

Hisce in jure praemissis, concludendum videtur in 
facto edita ab episcopo decreta abnormia 4 jure non esse. 
Episcopus enim testatur se ad eadem promulganda adac- 
tum fuisse ex crassa populi et praesertim ruricularum 
ignorantia. | 

Quin difflcultas oriri ex eo possit quod inconveniens 
esset sacram catechesim omnibus recitare eo modo quo 
fuit ab antistite Pinnensi praesoripto. Quandoquidem do- 
cemur a S. Congregatione episcoporum et regularium in 
causa Lesin. 11 januarii 1600 relata a Nicol. in flosc. 
verb. Doctrina christiana, num. 3, quod: « Placet decre- 
tum visitatoris apostolici, ut qui celebrat missam parochia- 
lem in aurora recitet orationem dominicam, salutationem 
angelicam , symbolum et praecepta vernacula lingua. » 
Si igitur in missa parochiali id peragere inconveniens 
non est, evanescit pariter inconvenientia pro aliis missis 
lectis. Fortassis dices id intelligendum esse ante inchoa- 
tionem sacri, vel ipse expleto. Licet enim id clare non 
constet, attamen sicuti inter missarum solemnia incon- 
veniens non est evangelium explanare, prouti praxis do- 
cet, neque pariter erit catechesim perlegere. 

Neque subsidium periter captare valent canonici ex 
asserta antiqua consuetudine, qua se adstrictos affirmant 
« nei giorni festivi a celebrare per turno... . ed assistere 
« a due messe, cioé la conventuale e l'altra che si ce- 


« lebra quando incomincia in coro la recita od il canto 
49e SÉRIE 


DOCTRINE CHRÉTIENNE. 754 


« del divino officio. » Episcopus enim excipit, haec omnia 
veritati non congruere, quod ut probet, juratum testimo- 
nium affert quatuor sacerdotum omni exceptione majo- 
rum, qui omnes uno ore fatentur, assertam a canonicis 
obligationem nullimode subsistere, eosdemque primo ma- 
ne et ad arbitrium et commodum suum celebrare con- 
suevisse. | 

Nihili tandem faciendae videntur querelae a confrater- 
nitatibus Atriensibus porrectae, etenim ad episcopum qui 
pastor Dominici gregis est, pertinet ea omnia statuere 
quae in spirituale populi bonum vergunt; populus autem, 
qui et confraternitates comprehendit, non praecipere sed 
sublimiorum potestatum mandatis reverenter obedire te- 
netur. 

Cum autem nemo adsit qui praememoratarum confra- 
ternitatum jura defendat, ex officio animadvertam quod 
ex dispositione Pinnensis episcopi plus mali quam boni 
oriri videtur, subindeque confraternitates a tali praescripto 
exonerandas esse. Eo vel magis quia nec deficit in ea 
regione instructio, nec simplices sacerdotes qui non ex 
justitia sed ex charitate doctrinam tradere tenentur, adigi 
posse videntur ad eam tradendam et quidem sub gravi 
suspensionis poena. Hoc autem facilius suadetur ex res 
ponsione S. Congregationis in Neritonen. superius relata; 
quam episcopus in sui favorem invocat. Licet enim mo- 
dus a S. Ordine explicatus fuerit, ut edictum substineatur 
tantum quoad sacerdotes celebrantes in ecclesiis rurali- 
bus, et quoad sacerdotes qui missam celebrabunt in aliis 
ecclesiis, ante tamen missam parochialem, attamen ite- 
rum causa discussa sub dubio: « Àn sit standum vel re- 
cedendum a decisis in casu, » responsum fuit: Ad I. In 
decisis juxta modum. Modus est, substineri edictum quoad 
ecclesias rurales tantum , sublata poena suspensionis, et 
episcopus se gerat ad formam constitutionis Sanctissimi 
Domini nostri, ead. causa 18 februarii 1758. 

Neque movet ratio deducta a constit. Etsi minime Be- 
nedicti XIV sub $ 14, quod nempe urgente necessitate 
valet etiam episcopus in reluctantes clericos animadver- 
tere gravibus poenis: cum laudatus pontifex inibi loqua- 
tur de sacerdotibus celebrantibus in diebus festis de 
praecepto in ecclesiis ruralibus quae nimium ab ecclesia 
parochiali sunt distantes. At in themate agitur de sacer- 
dotibus, qui intra civitatem Atriensem celebrant et qui- 
dem, uti apparet, ullo sine bonorario vel forte minimo, 
in commodum confratrum et populi; agitur de loco ubi 
et parochi doctrinam tradunt, ad quam omnes ullo sine 
incommodo accedere possunt; agitur de civitate, in qua 
etiam, favente Deo, doctrina traditur in publicis scholis; 
agitur de modo eam annunciandi, ex quo si fortassis 
docti, indocti tamen nihil percipiunt. 

Hisce igitur attentis, necnon deductis per capituli ora- 
torem, qui nondum mihi allegationem distribuendam exhi- 
buit, dignentur EE VV. sequentia diluere dubia: 

I. An canonicus, qui divini officii tempore missam 
lectam celebrat, teneatur legere doctrinam christianam 
sub poena suspensionis in casu. | 

II. An sacerdotes missam celebrantes pro confratribus 
in dictis ecclesiis, .idem servare teneantur sub poena 
suspensionis in casu. 

Sacra Congregatio Concilii rescribere rata est: Dilata. 
Die 20 septembris 1879. 

48 


755 


MÉLANGES. 


Chant grégorien. Edition pontificale de l’antiphonsire et du Gra- 
duel. Protestation de la Commission romaine. — Missions de 
Chine. Institution d’un nouveau vicariat apostolique confié aux 
Augustins des Philippines. — Temps pascal. Administration de 
ls communion hors de la messe. Oraison et verset. — Cullectes. 
Nombre impair. Rang de la collecte pour les défunts. Collecte 
du carême. — Italie. Moines expulsés de leurs couvents. Déci- 
sion de la Pénitencerie. — La vénérable Elisabeth Sanna. — 
Déeret de l'Index, — Litanies. — Le bienheureux Egidius. 


— Chant grégorien. Edition pontificale de 
TU Antiphonaire et du Graduel. Protestation de 
la Commission romaine. 

La Commission instituée à Rome par le Saint- 
Siége pour la révision des livres de chœur, a 
dirigé l'édition de l'Antiphonaire et du Graduel. 
Une brochure anonyme ayant censuré l'édition 
en question, la Commission a protesté dans un 
Mémoire que la S. Congrégation des Rites a 
voulu faire publier. Voici la lettre de monsei- 
gneur Placido Ralli, secrétaire: 

« Du secrétariat de la S. Congrégation des 
Rites, le 23 février 1880. On a publié der- 
niérement à l'imprimerie de M. Vatard à Rennes 
une brochure anonyme, sous le titre suivant: 
Que faut-il penser des nouveaux livres de chant 
liturgique de Ratisbonne? On y censure l'édition 
Romano-Ratisbonnaise du Graduel et de l'Anti- 
phonaire exécutée sous la direction de la Com- 
mission chargée par le Saint-Siège de la révision 
des livres choraux authentiques. La Commission 
a cru devoir émettre la protestation suivante 
contre les accusations contenues dans la dite 
brochure. Cett2: protestation, la S. Congrégation 
des Rites a voulu la faire connaître par la presse, 
afin de prévenir les jugements inexacts qu’on 
pourrait former sur la valeur de l'édition pré- 
citée. — Placido Ralli, secrétaire. 


Dalla Segreteria della Sacra Congregazione dei Riti, 
il 23 febbraio 1880. — Pubblicatosi testè coi tipi del 
Sig. Vatard di Rennes un anonimo opuscolo col titolo cosi 
espresso: Que faut-il penser des nouveaux livres de chant 
liturgique de Ratisbonne? in cui viene censurata l'edizione 
Romano-Ratisbonese del Graduale e dell'Antifonario ese- 
guita sotto la direzione della Commissione deputata dalla 
Santa Sede alla revisione dei libri corali autentici; la 
stessa Commissione stimd suo dovere l'emettere la se- 
guente protesta contro le accuse contenute in siffatto 
opuscolo. La quale protesta si è voluta dalla sacra Con- 
gregazione dei Riti rendere notoria col mezzo della stam- 
pa per togliere qualunque men retto giudizio, che potesse 
per avventura formarsi sul valore della suddetta edi- 
Zione. — Il segretario: PLACIDO RALLI. 


La protestation de la Commission est longue; 
nous en donnons le résumé, avant de rapporter 
le texte. 

La nouvelle édition est la reproduction du Gra- 
duel de l'édition Médicéenne publiée sous Paul V, 


MÉLANGES. 


756 


et de l'Antiphonaire de Lichtenstein imprimé à 
Venise en 1580. Le décret de la S. Congréga- 
tion déclare que l'édition contient le vrai chant 
grégorien; l'anonyme le nie. 

S. Grégoire, on le sait, réunit en un les trois 
livres du Sacramentaire de S. Gélase, dans lequel 
il supprima beaucoup de choses, et fit quelques 
changements et additions. Les papes, ga"diens 
de la liturgie, suivirent cet exemple. Nul catho- 
lique ne contestera au pape le droit d'abréger, 
de restreindre, de corriger le plain-chant; mais 
on ne l'a pas fait. La nouvelle édition contient 
le chant grégorien usité dans l'Eglise romaine, 
avec les additions que les nouveaux offices ont 
exigées. 

Certaines gens s'imaginent que les plus anciens 
manuscrits contiennent les mélodies authentiques 
de S. Grégoire; cela n'est pas. Soixante-huit ans 
aprés le saint pontife, le chant fut réformé par 
le pape S. Léon II. Il est à croire que les an- 
ciens moines opérérent bien des changements. 
Walafrid Strabon, auteur du neuvième siècle, 
latteste formellement. Amalarius, qui vivait à 
la même époque, signale les différences entre 
l'Antiphonaire de Metz, qu'on croit être celui 
que le pape Adrien donna à Charlemagne, et 
l'Antiphonaire de Corbie, donné à l'abbé Wala 
par S. Grégoire IV. Le: bienheureux cardinal 
Thomasius, liturgiste de premier ordre, reconnait 
que les livres de chant; quoique retenant la dis- 
position de S. Grégoire, furent modifiés sur cer- 
tains points. D'aprés Muratori, nul manuscrit ne 
renferme le texte pur et intact du Sacramentaire 
de S. Grégoire; et il faut désespérer de le dé- 
couvrir, par la raison que de nouvelles fétes sont 
entrées dans les collections. 

La liturgie publique devant garder une cer- 
taine fixité, il n'est pas possible de la modifier 
à chaque instant d’après les découvertes plus ou 
moins sûres des historiens, des archéologues, des 
critiques et des philologues. 

Ce qu’on peut affirmer, c’est que les mélodies 
de S. Grégoire telles que les manuscrits les don- 
nent, furent religieusement conservées par les 
savants hommes qui abrégèrent le chant de l'édi- 
tion Médicis: ils consultèrent la tradition de 
l'Eglise romaine, et firent les changements exi- 
gés par le nouveau bréviaire et le nouveau missel 
de S. Pie V. 

D'ailleurs, les différences entre l'édition Médi- 
cis et la remo-cambrésienne ne valent pas la 
peine qu'on fasse tant.de bruit. Tout se réduit 
à quelques notes changées et à la suppression de 
quelques neumes interminables. 

Voici le Mémoire de la Commission romaine: 


I componenti la Commissione pontificis per la ristampa 
dei libri corali autentici hanno letto l'opuscolo anonimo 
intitolato: Que faut-il penser des nouveaux livres de chant 
liturgique de Ratisbonne? che per essere giusto avrebbe 
dovuto cos) esprimersi: « Che cosa si deve pensare dei 


757 


»* 


libri nuovi di canto liturgico romano approvato dalla 
S. Sede per mezzo della S. Congregazione dei "Rui? » 
Ha arrecato loro gran dispiacere l'aver veduto l'autore 
scagliarsi con tanto furore contro la pubblicazione del 
canto fermo romano fatta eseguire in Ratisbona , che é 
la riproduzione del Graduale dell'edizione medicea com- 
pilata sotto Paolo V, e dell’ Antitonario di Lichtenstein 
stampato in Venezia nel 1580, meno gli ufficii posteriori; 
tartassarla in ogni parte, trattare con una specie d'ironia 
la Commissione, ripetendo sovente l'espressione, che alla 
S. Congregazione dei Riti piacque di usare a loro riguar- 
do, di uomini molto versati nel canto fermo; ritenere final- 
mente la S. Congregazione ingannata dall'ignoranza dei 
medesimi per aver approvato quella ristampa, che, se- 
condo l’anonimo, contiene il canto Gregoriapo alterato, 
mutilato, corrotto in tutto. 

Il decreto della S. Congregazione emanato in favore di 
questa pubblicazione dice, che essa contiene il vero canto 
Gregoriano; l'anonimo lo nega. Il canto fermo si chiama 
per antonomasia canto Gregoriano, perché quel santo 
Pontefice l'ordinó, e, secondo la testimonianza di Gio- 
vanni Diacono, riformó il cosi detto Sagramentario Ge- 
lasiano, restringendolo da tre volumi ad uno solo: Sed 
et Gelasianum Codicem de missarum solemniis multa sub- 
trahens , pauca convertens , nonnulla adjiciens pro expo- 
nendis evangeUcis lectionibus, in wnius libri volumine 
coarctavit. (Vita S. Gregorii papae, n. 17). Lo stesso pro- 
cedere osservarono i romani poniefici come custodi della 
Liturgia: e nessun cattolico dubita che Pio IX, come 
successore di S. Gregorio, avesse il diritto di abbreviare, 
restringere, correggere il canto fermo, secondo il consi- 
glio degli uomini, ai quali egli avea affidato un simile 
lavoro. Ma non fu cost: questo canto, che oggi si é pub- 
blicato, é il canto Gregoriano usato dalla Chiesa romana, 
aggiuntivi, sulle norme dell' edizione: medicea , i nuovi 
officii redatti sul medesimo genere dall'epoca delle cor- 
rezioni fatte dopo il concilio Tridentino. Per la qual cosa 
Pio IX come hà introdotto in tutta la Chiesa, e special- 
mente nelle Gallie, la Liturgia romana, cosi per ottenere 
la stessa uniformità nel canto, ha. desiderato che cotesto 
canto fosse adottato da per tutto: a tale effetto ha voluto 
dare un'edizione autentica di esso, sotto gli auspicii della 
S. Congregazione dei Riti. 

Circa l'ottavo secolo furono sostituite alle lettere latine 
alcuni segni simili ai geroglifici detti sigle, cui si die- 
dero i nomi di scandicus, climacus, torculus, pentaphonos, 
strophicus, pinnosa, quilisma, podatus, ed altri molti. Gio- 
vanni de Murris ha dato la spiegazione di quei segni, ma 
poi dice, che al tempo in cui vivea, cioè nel secolo de- 
cimoquarto, non si riusciva con essi a leggere il canto, 
e faceva d'uopo udirlo spesse volte da altri per appren- 
derlo praticamente; donde avvenne, che tale scrittura si 
denominasse d'uso: « Sed cantus adhuc per haec signa 
minus perfecte cognoscitur, nec per se quisquam eum 
potest addiscere, sed oportet ut aliunde audiatur, et longo 
usu discatur, et propter hoc hujus cantus nomen usus 
accepit. » (Giov. de Murris presso il Gerbert, de script. 
eccles. tom. 3, pag. 201). 

Oddone abbate Cluniacense sul principio del secolo X 
pensó di ristabilire l'uso .antico delle letrere, dicendo nel 
suo dialogo di musica, che i cantori collinsistere nel- 


MÉLANGES. 


798 


l'usata maniera di scrivere le note, dopo cinquant'anni 
di studii non riuscirebbero da sé stessi ad eseguire una 
melodia, laddove i suoi fanciulli col metodo delle let- 
tere, in breve tempo apprenderebbero a cantare moltis- 
sime untifone senza veruu aiuto del maestro: « Quam- 
plures antiphonas non audientes ab aliquo, sed regulari 
tantummcdo descriptione contenti per se discerent, et 
post modicum indubitanter proferrent. » (Dialog. de mu- 
sica, presso il Gerbert, tom. 1, pag. 251). 

Molti ritengono che nei codici piü antichi, quali sono 
quello di S. Gallo, di Metz, di Montpellier, scritti in note 
d'uso, si contengano le identiche melodie di S. Gregorio, 
ma ció non é. Si legge nella prima lezione del secondo 
notturno dell'uffizio di S. Leone II che « Ipse enim sa- 
cros hymnos et psalmos in Ecclesia ad concentum me- 
liorem reduxit. » Se dopo decorsi solo settantotto anni 
da S. Gregorio, vi fu bisogno di migliorare in qualche 
parte il canto; che cosa dovrà dirsi dopo due o tre se- 
coli? Non vi é timore di errare, se si dice, che nei co- 
dici si contengono anche le cantilene di altri autori, 
specialmente degli antichi monaci, i quali aveano l'officio 
d'istruire i giovani nel canto fermo, e di regolare il coro. 
Il B. cardinal Tommasi, dottissimo liturgico, diceva nella 
prefazione del libro Responsoralia, et Antiphonaria Ro- 
manae Ecclesiae a S. Gregorio disposita , Romae 1686, 
pag. 46 : « Caeterum ii ecclesiasticae cantilenae libri, etsi 
« S. Gregorii dispositionem retinerent, non nihil tamen 
« posterioribus temporibus sunt immutati. Hinc varietas 
« illa nata est, quam ex diversis codicibus saepe profert 
« Amalarius, saepe aliter se habere asserens Antiphona- 
rium Corbeiense (quod romanum appellare solet, quia 
a Gregorio IV, Walas abbas Corbeiensis acceperat), at- 
que, aliter Metense, quod Roma Carolo Magno in Gallias 
deportatum , Metis est collocatum. Ad Antphonarium 
istud Metense pertinere arbitror inscriptionem illam, 
quam idem Amalarius refert hoc modo: In nomine 
D. J. C. incipit Responsoriale de circulo anni, tempo- 
ribus ter beatissimi, et apostolici domini Adriani papae 
per indictionem septimam , idest an. D. 784; » et in 
fine : « Hoc opus summus pontifex dominus Adrianus sibi 
« memoriale per saecla. Romanum Antiphonarium post- 
« quam in Gallias est. devectum, complures a gallicanis 
« magistris accessiones habuit. Cujus rei fidem facit Wa- 
« lafridus Strabo, qu: nono saeculo floruit, lib. de rebus 
« ecclesiasticis cap. 25, scribens: Et quia Gallicsna ec- 
« clesia viris non minus peritissimis instructa, sacrorum 
« 
« 
« 
« 


KS OROROAR OR OAR OA GA A 


officiorum instrumenta habebat non minima; ex eis 

aliqua romanorum officiis immixta dicuntur; quae ple- 

rique et verbis, et sono se a caeteris cantibus discer- 

nere posse fateantur etc. » All'autorità del B. Tommasi 
si pub aggiungere l'altra validisshna del dottissimo Lu- 
dovico Muratori nell' opera Liturgia Romana vetus etc. 
colle seguenti parole: « Illud tantummodo quaerendum 
« venit, an codex aliquis supersit, purum ae germanum 
« Gregoriani Sacramentarii textum exhibens. Et quidem 
« sine dubitatione respondendum aio, nullum hactenus 
« repertum: immo reperiendi spem omnem ereptam vi- 
« deri. Cum enim non Romana tantum Ecclesia, sed reli- 
« quae novos dies festos in «ntiquam Liturgiam inve- 
« herent, vix fleri potuit, ut codex aliquis tantae antiqui- 
« tatis ad nos venerit, in quo nihil additamenti occurrat. » 


759 MÉLANGES. 760 


Coloro che credono che nei manoscritti del secolo XI 
e XII si ritrovi il canto di S. Gregorio, vogliono che si 
approvi il risultato dei loro lavori e studii, ma non pen- 
sano se una simile adozione sia opportuna o no, e che 
i risultati della scienza e della critica non si possono 
adottare per cose della Liturgia; si dovrebbero in tal caso 
cambiare spesso i libri liturgici, secondo i' parere degli 
storici, archeologi, critici e filologi. Cid che si pud af- 
fermare con certezza si è, che le cantilene di S. Gregorio 
contenute nei codici si sono conservate nella loro natura 
e carattere da chi abbrevid il canto per l'edizione me- 
dicea. Ë una opinione del celebro D. Giuseppe Baini, che 
Ruggero Giovannelli abbia ridotto il canto fermo come 
si vede in questa edizione. Chiunque ne sia stato l'au- 
tore, fu senza dubbio persona, o persone abilissime; il 
non aver pubblicato il proprio nom» dimostra, che non 
l'ambizione le muoveva a tal lavoro, ma il nobile sen- 
timento di bene operare. Negar loro la scienza, sarebbe 
negare l'evidenza. 

S. Pio V, adesivamente al decreto della sess. 24 del 
sacros. Concilio di Trento, ordino, che in tutte le chiese 
Si cantasse la messa, e si recitasse il divino officio a 
tenore del nuovo Breviario e Messale corretti; ché per 
la varietà di essi molte variazioni eransi introdotte. Quindi 
la necessità indispensabile di correggere anche i libri di 
canto fermo, affinché il coro cantasse conforme al mes- 
sale, ed al breviario romano. S. Pio V passó agli eterni 
riposi il di 1 maggio 1575, e non si era ancora eseguita 
questa correzione. Il suo successore Gregorio XIII diede 
l'incarico al Palestrina di fare le correzioni opportune 
pel maggior decoro de! culto divino. Dal che risulta, che 
questa emendazione espressa nell'edizione medicea pro- 
viene dalle correzioni fatte al Breviario ed al Messale, 
secondo il decreto del Concilio di Trento, à secondo le 
tradizioni sempre conservate dalla Chiesa Romana: non 
fu dunque un capriccio, e molto meno una speculazione 
di chi compiló l'edizione suddetta. 

Le differenze poi che s'incontrano fra questa edizione 
e quella di Reims e Cambrai non sono tali da farne tanto 
strepito, ed esagerarle tanto. Vedasi in alcuni esempi del 
Citato opuscolo. Nel primo alla parola nobis à stata tolta 
una nota duplicata, il Re; gran cambiamento invero! Chi 
sa se si puo riconoscere più il settimo tono? Non è vero 
che l'aver tolto quel Re abbia reso la clausola goffa, 
come asserisce l'anonimo. Nel secondo esempio alla pa- 
rola Filius è stata cambiata la cantilena in consegueeza 
del cambiamento fatto alla parola datus, per togliere la 
ripetizione immediata dei due Do, e frapporvi il La; se 
silasciava quel primo gruppo, che pure discende al La, 
non sarebbe stata la melodia di bell' effetto. Nel terzo 
esempio é stato fatto benissimo a cambiare la nota Si 
col Do, cosi si è tolta la.semidiapente composta, ed il 
canto ? divenuto migliore; non é dunque fantastico il 
cambiamento. Le quattro not» tolte alla prima sillaba 
della parola humerum , furono tolte con senno, perchè 
colla vocale U si canta male quando il canto à pro- 
lungato. 

La Commissione, benché ignorante nella scienza del 
canto Gregoriano, come l'anonimo ha creduto con tanta 
modestia e delicatezza di pubblicare e di provaré, pure 
conosce le regole lasciate da Guido d'Arezzo per com- 


porre una melodia di canto fermo, fra le quali quella ove 
dice, che non à permesso terminare una distinzione sulla 
sesta nota, ad eccezione del terzo modo; ma non ha 
osato apporvi la mano per rispetto dell'opera stessa, e 
perché non ha creduto, che quel riposo sul Re del se- 
condo esempio alla parola nostri, che l'anonimo chiama 
cadenza, alteri la proprietà del quinto tono. Cos! dicasi 
del tratto della messa del mercoldi santo, riportato a 
pag. 22, ove dice che sotto pretesto di aver dato 1l vero 
canto Gregoriano , non si à dato se non uno scheletro. 
Furono tolte ventiquattro note sopra la terza sillaba della 
parola Domine, una neuma di nove note sulla seconda 
Sillaba della parola meam, ed altre dieci note dopo l'ul- 
tima sillaba della parola veniat. Questo, certo, per un 
amatore di lunghi vocalizzi, come si è dimostrato l’ano- 
nimo, é una riprovevole mutilazione; ma non é per noi, 
che riconoscendo la ragionevolezza delle correzioni su- 
periormente esposte, secondo la rente del concilio di 
Trento, siamo usi a rispettarle e conservarle. Queste ab- 
breviature appunto rendono àll'anonimo più odiosa la 
suddetta edizione. A lui sembra che piacciano quelle lun- 
ghe tirate di trenta, o quaranta note sopra una sillaba; 
invece chi ha ridotto quel canto ha conosciuto che esse 
non servivano ad altro, che a prolungare l'officiatura, & 
le ha tolte, m« conservando sempre la natura del canto 
fermo, e la sua genuina fisonomta. Come mai all'anonimo 
possono piacere quelle cinquanta note che s'incontrano nel 
Graduale Viderunt, riportato nel $uo opuscolo a pag. 19 
sopra la prima sillaba della parola Dominus? Le trova 
egli & belle da risvegliare nei fedeli la divozione? Non 
avrà per fermo il Baini applicato a quella tirata di note 
le sue enfatiche parole in lode delle belle melodte anti- 
che. La S. Sede conservó quelle neutae, che riconobbe 
idonee e devorose, quali sono p. e. le melodie degli Ite 
missa est, degli Alleluja, ed anche la neuma al fine di 
ciascun notturno del mattütino, dopo l'inno delle laudi 
e del vespero, e nei versetti delle commemorazioni dei 
Santi. Pertanto i componenti la Commissione , richiesti 
dalla S. Congregazione dei Riti del loro parere, hanno 
coll'intima convinzione della loro coscienza suggerito la 
ristampa dell'edisione inedicea, come quella, che con- 
tiene il vero canto fermo, checché ne dica in contrario 
l'anonimo. 

La S. Sede approvè la ristampa di quell'edizione, ed 
invitó tutti i vescovi ad accettarla per ottenere l'unifor- 
mità del canto liturgico. Non li obbligo, come non ob- 
bligb i vescovi francesi ad unirsi alla hturgia romana, 
ma nel Breve del sommo pontefice Gregorio XVI lodo 
l'efho cardinale Gousset arcivescovo di Reims per averla 
introdetta nella sua diocesi, ed invito gli altri vescovi 
ad imitarne l'esempio. La stessa economia ha tenuto coi 
libri corali. Per un figlio divoto, un desiderio della S. Sede 
è un comando, e volenteroso l'adempie. 

Nel proporre la ristampa della suddetta edizione, la 
Commissione non ha inteso di disprezzare i lavori lunghi 
e faticosi, fatti sopra gli antichi codici da tanti dotti 
ecclesiastici, massime francesi, fra i quali meritano par- 
ticolar lode il P. Lambillotte per la sua opera l'Esthétique, 
e l'abb. Bonhomme per la sua Principes d'une véritable 
restauration du chant grégorien. Questi egregi scrittori 
henno solamente ottenuto di riprodurre in note intelli- 


wm. 


t e IRR rm SR 


761 


gibili le cantilene dei codici, ma ricolme di neume, e 
perció oggi non più adatte alla molteplicita delle fun- 
zioni, ed alla distribuzione delle cre canoniche stabilita 
dal concilio di Trento. Queste cantilene possono essere 
utili agli eruditi, e lasciate come monumento di archeo- 
logia musicale. 

La S. Congregazione dei Riti rese noto a tutti i tipo- 
grafi, che si sarebbe fatta la ristampa dei libri co: ali; 
nessuno accorse: solo il signor Pustet sobbarcandosi alle 
ingenti spese vi si esibl, e perció a lui rimase l'impresa. 
La Commissione si é riunita ogni volta che ha ricevuto 
i manoscritti da Ratisbona, e li ha scrupolosamente ri- 
veduti e corretti prima che fossero pubblicati. Se perd 
la pubblicazione fosse stata fatta in Roma sotto la dire- 
zione della stessa Commissione, non si rileverebbero 
quelle piccole inesattezze, inevitabili nelle esecuzioni tipo- 
grafiche, specialmente di grandi opere, le quali peró non 
ledono l'essenza del canto fermo. 

La Commissione, come di sopra si disse, richiesta dalla 
S. Congregazione dei Riti del suo parere intorno alla 
ristampa dei libri corali, propose la riproduzione del 
Graduale dell'edizione medicea. Se vi fosse stato l'Anti- 
fonario della medesima edizione, l'avrebbe proposto; non 
essendovi, propose l'altro pubblicato in Venezia nel 4580 
dall'editore Lichtenstein. Avrebbe proposto anche il Gra- 
duale di questa edizione, che é pure corretto, ma vi si 
contengono molti lunghi nessi di note, i quali, per le 
ragioni esposte, si discostano dalla disposizione del Gra- 
duale mediceo. approvato dalla S. Sede, ed usato sempre 
nella Cappella Sistina, nelle patriarcali basiliche Latera- 
nense, Vaticana, e Liberiana: il che deve rispettarsi come 
autorità gravissima. 

L'anonimo nou ha approvato, che nell'edizione auten- 
tica stampata in Ratisbona, vi siano indicati i Toni al 
principio delle cantilene, e non ne ammette oltre gli otto. 
É noto che S. Ambrogio raccolse i frammenti di musica 
greca, ed applicolli alla liturgia latina. Convengono gli 
Scrittori di materie musicali ecclesiastiche , che questo 
santo arcivescovo stabilisse lo sacre melodie sui quattro 
modi autentici, cioè il Dorio, il Frigio, il Lidio, ed il 
Missolidio, che dicevansi Protos, Deuteros, Tritos, e Te- 
trardos. A questi S. Gregorio aggiunse i quattro plagali, 
cosi divennero otto; e si disse octo modi videntur suffi- 
cere: ce lo conferma Guido d'Arezzo al cap. XIII del suo 
micrologo: De octo modorum agnitione, acumine, et gra- 
vitate. Questi corrispondono alle otto intonazioni dei salmi. 
Vi é anche un'altra intonazione adottata dalla S. Chiesa 
pel solo salmo In exitu nei vesperi delle domeniche, di 
cui i piü antichi autori non hanno parlato: si trova in 
alcuni libri scritta nella proprietà di natura, in altri nella 
proprietà di bemolle. Non se ne conosce l'origine, si dice 
che l'abbiano introdotta i francesi: é certo perd che deve 
essere stato in tempi più vicini a noi, perché neppure 
Guido ne ha parlato. Ma i Greci aveano dodici Toni, o 
Modi, cui diedero il nome dalle loro provincie. Gli au- 
tentici erano il Dorio, il Frigio, i) Lidio , il Missolidio, 
l'Eolio, il Jonico, coi quali aggiunta la preposizione ypo, 
componevansi i plagali. Gravissimi autori antichi ne han- 
no riconosciuti quattordici, prendendo per base anche la 
lettera B, benché priva della quinta giusta. Tutti questi 
toni sono diversi Puno dall'altro per Je diverse specie 


MÉLANGES 


762 


delle quinte e delle quarte, di cui sono composti. Mal 
sosterrebbe chi dicesse, che il nono é come il primo 
trasportato una quinta sopra, perché questo é composto 
della prima specie delia quinta, e della prima specie della 
quarta, e quello à composto della prima specie della 
quinta, e della seconda specie della quarta: cosi dicasi 
degli altri. | 

In ogni critica dell'anonimo si rileva una certa mali- 
gnità: nella citazione delle due melodie dell' Haec dies, 
comparisce anche meglio. Ma come! non sa egli che I' Haec 
dies che precede la sequenza nella settimana di Pasqua, 
dev'essere breve, perché serve pel primo verso del Gra- 
duale, e l’Haec dies del vespero puó prolungarsi di piü, 
perché sta invece dell'inno? Ambedue sono di canto gre- 
goriano, l'uno dell'edizione medicea, l'altro dell'edizione 
di Lichtenstein: dov'é il dile:nma da lui proposto? 

La Commissione fu veramente rammaricata del modo 
acre, che ha tenuto nel riprovare la melodia dell' inno 
Pange lingua dell'edizione della S. Congregazione dei Riti 


stampata in Ratisbona. I componenti la medesima non 


ignorano l'antica di terzo Tono, sulla quale il Palestrina 
compose il suo magnifico in musica; ma sanno pure 
che ve n'é u1»'altra, forse egualmente antica, che si 
trova in diversi codici, ed é quella riprodotta nella 
nostra edizione approvata, stampata in Ratisbona, che si 
canta da secoli in tutte le chiese di Roma dal popolo, 
la quale é di primo Tono. Con qual fronte si puó dire 
che sia stata messa sul letto di Procuste? Non si sa se 
S. Tommaso d'Aquino l'abbia conosciuta, e se ai tempi 
suoi fosse tanto usata come in oggi, ma non v'ha dub- 
bio, che se l'avesse udita, non l'avrebbe riprovata, perché 
avrebbe udito le sue sublimi idee espresse ne' suoi bel- 
lissimi versi, adattate ad una bellissima melodia di primo 
Tono, cui gli antichi assegnarono la proprietà d’ilare 
toccato con soavità: Primum tonum hilarem suaviter tange. 

Quanto al Directorium Chori, la Commissione domandd 
la riproduzione di quello di Giovanni Guidetti, non di 
Giovannelli Guidetti, come dice l'anonimo. Il sig. Pustet 
lo ha fedelmente riprodotto. Le osservazioni fattevi dal- 
l"'anonimo non sono esatte. Egli ha cambiato la maniera 
di sillabare secondo il Guidetti nell'intonazione del salmo 
Dixit Dominus di primo tono; ha fatto scendere la quinta 
nota La sul Sol, ció che non ha fatto il Pustet, e cosi 
lo fece comparire infedele. Una differenza vi è fra i due 
Directorium Chori, ma non dove credeva trovarla l'ano- 
nimo. Nell'Agnus Dei delle litanie maggiori la cantilena 
del Guidetti lascia la nota dominante Do, ed attacca in- 
vece sul Re: trovandosi una nota più ín alto, il parce 
nobis Domine viene cantato da una melodia di tre note 
formanti una terza minore di prima specie, mentre pro- 
seguendo sulla dominante Do, come nella riproduzione 
stampata in Ratisbona, quelle parole cadono su di una 
melodia di terza maggiore. la tonalità é piu regolare. 

Per tali motivi la Commissione intende di protestare 
solennemente contro l'opuscolo in questione per le in- 
giuste taccie scagliate a disprezzo della nostra edizione, 
accusandola di avere riprodotto il canto fermo alterato, 
corrotto e mutilato, anziché riconoscere le emendazioni 
eseguite secondo la mente del Concilio di Trento, e fatte 
da uomini pii e molto abili in questa scienza. Essa ripete 
ancora una volta, che la S. Congregaeaiene dei Riti nel- 


763 


l'approvare l'edizione suddetta, ha approvato un'opera, 
che contiene il vero canto fermo. 

Roma 29 decembre 1879. — LA COMMISSIONE PUNTIFI- 
CIA, per la ristampa dei libri corali autentici. 





— Missions de Chine. Institution d'un nou- 
veau vicariat apostolique confié aux Augustins 
des Philippines. 

Les congrégations religieuses, depuis longtemps 
supprimées en Espagne, ont été conservées dans 
les iles Philippines. Les Augustins y possédent 
une importante province de leur institut. Comme 
ils ont exprimé le désir d'avoir une mission dans 
lempire chinois, monseigneur Semprini, évéque 
de Tibériade i» partibus, vicaire apostolique de 
Hu-nam, a offert une partie de son vicariat, qui 
est très-étendu. En conséquence, Sa Sainteté 
Léon XIII a rendu un bref qui divise le vica- 
riat apostolique de Hu-nam en deux parties. Les 
Augustins prendront le nord; et le sud demeurera 
aux Franciscains réformés, qui ont consenti à 
la division, par manque de missionnaires. Voici 
le bref du Saint-l’ère, en date du 13 août 1879: 


Leo PP. XIII. Ad futuram rei memoriam. — Ex debito 
pastoralis officii humilitati nostrae divinitus commendati, 
ad eas praesertim dominici gregis partes, curas cogita- 
tionesque nostras intendimus, quae longis terrarum ma- 
risque tractibus sejunguntur. Itaque si forte obtgerit, ut 
per novas dioeceses in tam dissitis region'bus erigendas 
ehristiani nominis incolumitali ac bono satius uberius- 
que prospici intelligamus, id apostolica nostra auctoritate 
praestare solemus. Jam vero cum f.atres eremitae ordinis 
S. Augustini provinciae insularum Philippinarum vehe- 
menter cuperent, ut iisdem aliqua missio in Sinis com- 
mendaretur, cumque vicariatus apostolicus Hu-nam, qui 
latissimus est, ob defic'entiam missionariorum, commode 
ab ordine Minorum S. Francisci reformatorum , cui est 
commendatus, administrari non possit, communi conseusu 
tum ordinis Minorum S. Francisci, tum venerabilis fra- 
tris Eusebii Mariae Semprioi episcopi Tiberiopolitani in 
part infid. et vicarii apostolici Hu-nam, tum eorumdem 
fratrum Augustinianorum, praefatae provinciae Philippi- 
narum insularum, preces nobis oblatae fue.int, ut vica- 
riatus apostolicus Hu-nam , duas in partes, apostolica 
auctoritate nostra, divideretur, septemtrionalem scilicet 
et meridionulem, adeo ut dum pars meridionalis vicario 
apostolico Eusebio Mariae Semprini relinqueretnr, altera, 
nempe septemtrionalis, ordini Augustinianorum guber- 
nanda concrederetur. Nos integram rem detulimus ad 
venerabiles fratres nostros S. R. E. cardinales negotiis 
Propagandae Fidei praepositos, omnibusque rei momentis 
sedulo attenteque perpensis, de eorumdem venerabilium 
fratrum consilio, haec quae intra scripta sunt, decrevimus. 
Primum, vicariatum apostolicum Hu-nam in duas partes 
dividimus, septemtrionalem nempe et meridionalem; hu- 
jus septemtrionalem partem in vicariatum apostolicum 
distinctum erigimus, eumque fratribus Augustinianis pro- 
vinciae insularum Philippinarum in Domino commenda- 











MÉLANGES. 


764 


mus. Deinde fines inter utrumque vicariatum, ii sunt qui 
ab ipso venerabili fratre Eusebio Maria Semprini propositi 
sunt, nimirum praefecturae seu subpraefecturae Gien-jam, 
Chiopu, Si-si, Uen-liu, Lon-jam, Lacu-ton-Tin, An-Sian, 
Si-chou. Novus proinde vicariatus comprehendat omne 
territorium, quod inclusive ab his praefecturis, seu sub- 
praefecturis sese extendit usque ad Hu-pe, Sout-Kinen, 
et Kuei-Kion qui sint termini ex:lusivi ejusdem vicaria- 
tus ex parte occiduo-septemtrionali. Haec volumus ac 
praecipimus, decernentes praesentes nostras litteras fir- 
mas, validas et efficaces existere, et fore, suosque ple- 
narios et integros effectus sortiri ac obtinere, eisque ad 
quos spectat et pro tempore spectabit, in omnibus et 
per omnia plenissime suffragari sicque in praemissis per 
quoscumque judices ordinarios, et delegatos, etiam causa- 
rum palatii apostolici auditores, nec non S. R. E. cardina- 
les etiam de latere legatos, ac nuncios judicari ac definiri 
debere, irritumque esse et inane quidquam secus super 
his, a quoquam, quavis auctoritate, scienter vel ignoranter 
contigerit attentari. Non obstantibus, quatenus opus sit, 
nostrae, et cancellariae apostolicae regulis de jure quaesito 
non tollendo aliisque speciali licet atque individua men- 
tione dignis; in contrarium facientibus quibuscumque. 

Datum Romae apud S. Petrum sub annulo piscatoris, 
die XIII augusti MDCCCLXXIX, pontificatus nostri anno 
secundo. Loco sigilli. TH. cardinalis MERTEL. 





— Temps pascal. Administration de la com- 
munion hors de la messe. Oraison et verset. 

Il était autrefois douteux qu'il fût permis d'ad- 
ministrer la communion avec l'ornement noir. 
Le décret de 1868, qui admet ce rite, n'a pas 
prévu le temps pascal pendant lequel le Rituel 
autorise une oraison et des versets spéciaux. — 
La S. Congrégation des Rites consultée par le 
directeur du calendrier du diocése de Sienne, 
décide qu'en ce cas, avant ou aprés la messe 
de requiem, il faut dire les versets et l'oraison 
du temps, sans alleluja. Voici le décret: 


SENEN. — Ab hodierno directore kalendarii pro divino 
officio persolvendo sacroque celebrando in archidioecesi 
Senensi, sacrorum Rituum Conyregationi sequens propo- 
Situm fuit dubium pro opportuna declaratione, nimirum: 

Quum tempore paschali administrandum est SSihum 
Eucharistiae Sacramentum, ante vel post missam de re- 
quie, debentne dici oratio et versiculi de tempore atque 
Alleluja? 

Sacra porro Rituum Congregatio, re accurate perpensa, 
ad relationem subscripti secretarii, sic declarare censuit: 
Affirmative quoad orationem et versiculos; negative quoad 
alleluja. Atque ita declaravit ac servari mandavit die 26 
novembris 1878. — PLACIDUS RALLI S. R. C. secretarius. 





— Collectes. Nombre impair. Rang de la 
collecte pour les défunts. Collecte du caréme. 
La S. Congrégation des Rites, consultée par 





765 


monseigneur l’évêque de Valence, décide: 1. La 
collecte pour défunts a toujours l’avant-dernier 
rang. On dit ensuite la collecte prescrite par le 
supérieur. 2. En ce cas la loi du nombre impair 
n'oblige pas. 3. En temps de carême, il faut 
inchiner la tête vers la croix non seulement au 
moi: Oremus, mais aussi aprés la génuflexion, 
lorsqu'on dit: Hwmiliate capita vestra Deo. ll 
faut s'en tenir aux anciennes éditions de Gar- 
dellini, plutót qu'à la derniére. 


VALENTINEN. — Ríhus D Carolus Cotton episcopus Va- 
lentinen. supplicibus votis expostulavit a S. R. C. ut se- 
quentia dubia solvere ac declarare dignaretur, nimirum: 

DunBiUM I. A rubricis missalis, tit. 7, n. 6, absque ulla 
prorsus exceptione statuitur, commemorationem pro de- 
functis, in missis vivorum ponendam esse penultimo loco. 
Porro in diversis auctoribus diversa leguntur, nec omnino 
desunt qui, decreto 23 maii 1835 in una Namurcen. in- 
nixi, affirmant praedictam commemorationem, tam in 
missa conventuali quam in missis privatis, a suo loco 
penultimo inter collectas de praecepto amoveri non 
posse, etiamsi occurrat collecta imperata ab episcopo, aut 
aliunde ex praecepto adjungenda, ita ut eo in casu com- 
memoratio pro defunctis locum ante penultimum jugiter 
obtineat , non obstante rubrica missalis superius allata. 
Quaeritur itaque: 1. Utrum commemoratio pro defunctis, 
diebus a rubrica praescriptis, in missa conventuali et in 
missis privatis secundo loco manere debeat, si addatur 
secundo loco collecta imperata? Et 2. Utrum occurren- 
tibus commemorationibus in missa praefata, collecta sal- 
tem antepenultimum locum obtineat cum additur oratio 
imperata? 

DoBiuM II. Circa legem paritatis vel imparitatis ora- 
tionum in missa festorum simplicium admittitur commu- 
niter, juxta decretum 2 decembris 1684 in una Sauminiat., 
celebrantem non teneri ad imparem orationum numerum, 
cum additur collecta pro defuncto. Quaeritur etiam ut uin 
in missis de requie privatis, si occurrat collecta imperuta 
pro defuncto, haec addi queat tertio loco ante quartuin ora- 
tionem fidelium, absque obligatione ad legem imparitatis? 

DusiuM III. Passim a pluribus circumfertur quaedam 
S. R. C. declaratio, qua sacerdos celebrans privatim intra 
tempus quadragesimae , ac dicens super populum etiam 
orationem , oremus, Humiliate capita vestra Deo , caput 
cruci inclinare tenetur dicens tantum oremus, et erecto 
rursum capite, subjungere debet Humiliate etc. In hu- 
jusmodi ritus testimonium affertur decretum S. R. C. 16 
martii 1833 in una Veronen., cum tamen in tertia edi- 
tione decretorum, curis Gardellini collecta, ad n. 4707 
nihil sane super eo ritu legitur. Hine quaeritur utrum 
standum sit ultimae editioni Gardellini praefatae vel me- 
lius aliis praecedentibus? Et in casu de quo agitur utrum 
inclinandum sit caput dicendo tantum oremus, vel etiam 
subjungendo Humiliate etc., ut satis obvium est ex verbis 
ipsis rubricae missalis, tit. 11, num. 97. 

Sacra vero R. C audita sententia Rini assessoris sa- 
erae ipsius C. ad relationem infrascripti secretarii, propo- 
sitis dubiis accurate perpensis, sic respondendum censuit: 

Ad 1. Inter collectas a rubricis praescriptas , collectam 
pro defunctis semper penultimum locum obtinere, et post 


MÉLANGES. 


7206 


eamdem dicendam esse orationem aut orationes, a superiore 
imperatam aut imperatas. 

Ad II. Affirmative. 

Ad III. Negative ad primam partem, affirmative ad se- 
cundam. Atque ita rescripsit ac servari mandavit, die 19 
decembris 1879. 





— Italie. Moines expulsés de leurs couvents. 
Décision de la Pénitencerie. 

Le vœu solennel de pauvreté ôte le pouvoir 
radical de posséder des biens ; de là vient que 
le religieux doit renoncer à tout avant la pro- 
fession; ou bien ses droits passent à la commu- 
nauté. Conformément à ce principe, la Péniten- 
cerie a décidé que les supérieurs n'ont pas le 
pouvoir d'autoriser les nouveaux profés à garder 
la propriété de leurs biens. D'autre part, le Saint- 
Siège a parfois accordé l'indult permettant de 
conserver la propriété extérieure et civile, devant 
la loi séculiére et les tribunaux. Mais cette to- 
lérance, parfois exigée par les circonstances, n'a 
rien de commun avec la propriété effective, qui 
donne le droit de disposer licitement des biens. 


Il superiore generale d'un ordine regolare ha proposto 
alla sacra Penitenzieria il dubbio seguente: Se la facoltà 
contenuta nel num. 17 dell'Istruzione della sacra Peni- 
tenzieria in data del 18 aprile 1867, possa estendersi an- 
che ai religiosi sudditi italiani prima che abbiano emesso 
il voto di povertà: cioé se nel far la professione dei 
voti solenni, si possa loro concedere dai superiori ge- 
nerali di ritenersi ecc. la proprietà dei beni e delle ere- 
dità legittime che già pos«eggono; e la sacra Penitenzieria 
il di 21 di maggio 1880 al medesimo dubbio ha risposto 
in questa forma: 

Negative, sed teneri se omnino abdicare omni jure ac 
proprielate eorumdem bonorum, juxta proprii ordinis 
constitutiones, D -clarat vero eadem sacra Poenitentiaria 
mentem sum in concedenda facultate expressa num. 17 
Iustructicnis sub die 18 aprilis 1867 datae, nullatenus 
fuisse ut per superiores generales ordinum regularium 
subditis in Italia suppressis indulgeri valeat proprietas 
seu domin'um bonorum , quacumque ratione sibi obve- 
nientium, quae idem regulares, ratione solemnis profes- 
sionis, non sibi sed monasterio seu ordini acquirunt. 

Datum Romae in sacra Poenitentiaria die 24 maii 1880. 
—  ALOIS. Card. BILIO poenitentiarius major. — HIP. Can. 
PALOMBI S. Poenitentiariae secretarius. 


aus PP ei, P PP 


— La Vénérable Elisabeth Sanna, veuve, tertiaire fran- 
ciscaine. [ntroduction de la cause de canonisation. 

DECHETUM. Homana seu Turritana beatificationis et ca- 
nonizalionis ven. servae Dei Elisabethae. Sanna viduae ter- 
tiariae professae ordinis Minorum sancti Francisci. — Quum 
quinto nonas martias anni millesimi octingentesimi sexa- 
gesimi quarti a sa. me. Pio papa IX benigne indultum 
fuisset, ut de dubio signaturae commissionis introductio- 
nis eccusae praefatae servae Dei Elisabethae Sanna age: 
retur in Congregatione sacrorum Rituum ordinaria absque 
interventu et voto consultorum, licet nondum elapso de» 


——— 


"Haw. oc 


cennio a die praesentationis processus ordinarii in actis 
ipsius sacrae Rituum Congregationis, neque ejusdem Ser- 
vae Dei scriptis perquisitis ac revisis, cl. me. cardinalis 
Constantinus Patrisi eidem S. Congregationi praefectus 
et causae ponens ad instantiam ríhi domini Raymundi 
Pigliacelli canonici patriarchalis basilicae Liberianae, 
hujus causae postulatoris constituti, attentis postulatoriis 
litteris plurium efhorum Sanctae Romanae Ecclesiae car- 
dinalium, ríhorum sacrorum antistitum aliorumque viro- 
rum ecclesiastica vel civili dignitate illustrium, nec non 
sanctimonialium ordinum, in ordinariis sacrorum Rituum 
comitiis ad Vaticanum die 20 martii 1869 habitis, se- 
quens dubium discutiendum proposuit, nimirum: « An 
sit signanda commissio introductionis causae in casu et 
ad effectum de quo agitur? » Et sacra eadem Congregatio 
omnibus accurato examine perpensis, auditoque voce et 
scripto cl. me. Petro Minetti sanctae fidei promotore, 
rescribendum censuit: Affirmative, seu signandam esse 
commissionem, si Sanctissimo placuerit. 

Quae tamen commissio quum ab eodem summo pon- 
tifice sa. me. signata haud fuisset, ad novas enixasque 
preces praesertim hodierni rini archiepiscopi Turritani 
sanctissimo domino nostro Leoni Papae XIII per R. P. D. 
Laurentium Salvati sanctae fidei promotorem die nona 
vertentis aprilis 4880 ea re desuper fidelis relatio facta 
est. Hinc Sanctitas Sua sententiam a S. Congregatione, uti 
supra, latam, ratam habere ac confirmare dignata est, 
ac propria manu signavit commissionem introductionis 
causae ven. servae Dei Elisabethae Sanna praedictae die 22 
ejusdem mensis et anni. — D. card. BAnToLINIUS S. KR. C. 
praefectus, — L. Jf4 S. PLAcIDUS RaLLi S. R. C. secret. 


— Décret de l'Index condamnant certains ouvrages. 
Alexandre Dumas: La question du divorce etc. 

DECRETUM. Feria II die 21 junii 1880. — Sacra Con- 
gregatio eminentissimorum ac reverendissimorum Sanctae 
Romanae Ecclesiae cardinalium a Sanctissimo Domino 
nostro Leone Papa XIII Sanctaque Sede apostolica Indici 
librorum pravae doctrinae, eorumdemque proscriptioni, 
expurgationi, ac permissioni in universa christiana repu- 
blica praepositorum et delegatorum, habita in palatio 
apostolico Vaticano die 94 junii 1880, damnavit et damnat, 
proscripsit proscribitque , vel alias damnata atque pro- 
scripta in Indicem librorum prohibitorum referri man- 
davit et mandat quae sequuntur opera: 

Alexandre Dumas Fils: La question du divorce. Paris, 
Calmann Lévy éditeur, 1880. 

María al cuore dell'italiano. Manifestazioni di un ere- 


mita dell'Appennino, per servire di seguito alle Glorie : : | 
. renlio Salvati sanctae fidei promotore, rescribendum cen- 


di Maria, scritte da Alfonso Liguori. Firenze, tip. di G. Bar- 
bera 1880. Opus praedamnatum ex Reg. II Ind. Trid. 

Auctor operis, cui titulus: Callet Aug. L'Enfer. Paris, 
4861, prohib. decr. 6 junii 1862, laudabiliter se subjecit, 
et opus reprobavit. 

Auctor opusculorum , quorum titulus: Earle Carolus 
Joannes B. A. The spiritual Body. Latine: Corpus spiri- 
tuale. The Forty Days. Latine: Quadraginta dies. Lon- 
dini, 1876. prohib. decr. 8 aprilis 1878, laudabiliter se 
subjecit, et opuscula reprobavit. 

Itaque nemo cujuscumque gradus et conditionis prae- 


. 287 MÉLANGES. 768 


dicta opera damnata atque proscripta, quocumque loco, 
et quocumque idiomate, aut in posterum edere, aut edita 
legere vel retinere audeat, sed locorum ordinariis, aut 
haereticae pravitatis inquisitoribus ea tradere teneatur 
sub poenis in Indice librorum vetitorum indictis. 

Quibus SSfho domino nostro Leoni papae XIII per me 
infrascriptum S. I. C. a secretis relatis, Sanctitas Sua decre- 
tum probavit, et promulgari praecepit. In quorum fidem etc. 

Datum Romae die 29 junii 1880. — Fn. TuHoMas M. 
card. MARTINELLI, praefectus. — FR. HrERONYMUS Pius 
SACCHERI ord. Praed. S. Ind. C. a secretis. — Loco si- 
gilli. — Die 25 junii 1880 ego infrascriptus cursor testor 
supradictum decretum affixum et publicatum fuisse in 
urbe. — ViNCENTIUS BENAGLIA, curs. apost. 


— Litanies. Avis adressé aux évêques aw sujet des lita- 
nies qui n'ont pas l'approbation dw Saint-Siége. 

MONITUM. — Etsi praeter litanias SSfini nominis Jesu, 
B. Mariae virginis Lauretanas nuncupatas, et sanctorum 
quae in libris liturgicis habentur, nullae aliae a S. Sede 
approbatae fuerint, quaedam tamen typis passim evulgan- 
tur, quae in honorem alicujus sancti vel mysterii fidelibus 
recitandae proponuntur, atque in libris praesertim pie- 
tatis vulgo di devozione continentur nonnunquam etiam 
auctoritatis ecclesiasticae sanctione munitis. Hinc S. Ri- 
tuum Congregatio sui muneris esse duxit rfhos locorum 
ordinarios admonere, ne sinant alias litanias publice re- 
citari nisi praedictas, vel alias, si quae a S. R. Inquisi- 
tione recognitae et approbatae fuerint; ac simul caveant 
suam approbationem pro impressione subnectere iis libris, 
in quibus litaniae inveniuntur apostolica sanctione caren- 
tes. Die 19 junii 4880. — D. card. BARTOLINIUS S. R. C. 
praefectus. — PLACIDUS RaLLr S. R. C. secretarius. 


— Le bienheureux Egidius a Laurentiana, franciscain. 
Approbation du culte immémorial. 

DECRETUM. Matheranen. confirmationis cultus ab imme- 
morabili tempore praestiti Servo Dei fr. Aegidio a Lauren- 
tiana ord. Minorum S. Francisci, beato nuncupato. — In 
ordinariis S. Rituum Congregationis comitiis hodierna die 
ad Vaticanum habitis per eiínum et rihum dominum card. 
Joannem Bapt. Pitra, ponentem causae supradictae propo- 
sito dubio: « An sententia lata a rio archiep. Matheranensi 
judice delegato super cultu ab immemorabili tempore 
praestito praefato ven. servo Dei, seu super casu excepto 
a decretis sa. me. Urbani papae VIII, sit confirmanda in 
casu et ad effectum de quo agitur? » Eíhi et rii Patres 
sacris tuendis Ritibus praepositi, omnibus accurato exa- 
mine perpensis, auditoque voce et scripto R. P. D. Lau- 


suerunt: Affirmative , seu sententiam esse confirmandam. 
Die 12 junii 1880. 

Quibus per infrascriptum secretarium SSfho dom. nostro 
Leoni papae XIII relatis, Sanctitas Sua rescriptum S. Con- 
gregationis ratum habuit et confirmavit die 94 iisdem 
mense et anno. — D. card. BARTOLINIUS S. R. C. praefect. 
— PLacipus RALLI S. R. C. secretarius. 


L'administrateur-gérant : PALMÉ. 





CUM APPROBATIONE SUPERIORUM. 


ROMAE, EX TYPOGRAPHIA LITTERARIA. 








ANALECTA JURIS. PONTIFICIL 


CENT SOIXANTE-ONZIÈME LIVRAISON. 





DOCTRINES DE S. THOMAS D'AQUIN 


Lettre de Notre Saint-Père Léon XIII à Mgr. l'évêque de Vigevano. 

* Adresse du clergé assemblé pour la retraite. — Lettre adressée 
par sa Sainteté à B. E. le cardinal Antonin de Luca. Etablis- 
sement de l'académie de S. Thomas à Rome. Publication de la 
nouvelle édition des œuvres complètes du saint docteur. — Motu- 
proprio du Saint-Père établissant une commission de trois car- 
dinaux pour surveiller l'édition des œuvres de S. Thomas. — 
Lettre de sa Sainteté au président et aux membres de l'aca- 
démie de 8. Thomas qui a été érigée dans le séminaire de 
Parme. ' ' 


LETTRE DU SAINT-PÈRE À MGR. L'ÉVÉQUE DE VIGEVANO. 


Venerabilis frater, salutem et apostolicam benedic-. 


lionem. 

Gratulationes et officia cleri tui, venerabilis frater, 
qui tecum ad spiritualia exercitia convenit in aedibus 
istius seminarii, ac testimonium filialis caritatis, quo 
illi praeterea studium in Nos suum amantissimis pro- 
ditum litteris significare voluerunt per stipem in ipsa 
domesticarum rerum angustia collatam, acceptissima 
Nobis obvenerunt et suavissima. Hanc vero jucundita- 
tem cumulavit omnino proclivitas ila animorum, qua 
ipsi plauserunt nuperis encyclicis litteris nostris de ins- 
tauranda christiana philosophia juxta sancli Thomae 
doctrinam. Cum enim inter eosdem non desiderentur 
viri docti suisque noti lucubrationibus ; merito confidimus, 
ipsos documentis nostris inhaerentes, auream propugna- 
turos esse doctoris angelici sapientiam adversus recen- 
tiorum etiam piorum systemata, que jamdiu scindunt 
scholas catholicas, et eorum, qui unanimes sanam so- 
lidamque doctrinam tradere cum deberent, sententias 
viresque inter se committunt, non sine mediocri veri- 
tatis et scientiae detrimento. Delectati itaque non minus 
devotionis testimoniis, quam hao illecti fiducia, gratis- 
simum tibi cleroque tuo profitemur animum, omnibusque 
fausta cuncta adprecamur; quorum auspicem. et præ- 
cipuae benevolentiae nostre pignus libi, Venerabilis 
Frater, iis universis, ac toti diocesi tux» benedictionem 
apostolicam peramanter impertimus. 

Datum Romae apud S. Petrum die 11 septembris 
anno 1879, pontificatus nostri anno secundo. — LEO 
PP. XI. 


J9* sfnrm. 


Il. e 


LETTRE DE SA SAINTETÉ AU CARDINAL ANTONIN DE Luca. 
ACADÉMIE DE S. THOMAS. NOUVELLE RDITION. 


Venerabi Fratri Nostro. Antonino. episcopo Prae- 
nestino S. R. E. cardinali. De Lucasacro consilio. studiis 
regundis praefecto. LEO pr. x. Venerabilis. Frater sa- 
lutem et apostolicam benedictionem. 

Jampridem considerando experiendoque intelleximus, 
teterrimum quod adversus Ecclesiam ipsamque huma- 
nam societatem modo geritur bellum, citius feliciusque, 
opitulante Deo, componi non posse, quam reclis sciendi 
agéndique principiis per philosophicas disciplinas ubilibet 
restitutis; ideoque ad summam totius causae perlinere 
sanam solidamque ubique locorum reflorescere philoso- 
phiam. Litteras idcirco encyclicas ad universos catholici 
orbis antistites nuper dedimus, quibus pluribus ostendi- 
mus, hujus generis utilitatem non esse alibi quaerendam 
quam in philosophia christiana a priscis Ecclesiae pa- 
tribus procreata et educta, quæ fidei catholice non modo 
maxime convenit, sed etiam defensionis et luminis utilia 
adjumenta praebet. Eam ipsam, decursu aetatum, ma- 
gnis fecundam fructibus, a S. Thoma Aquinate, summo 
scholasticorum magistro, quasi hereditario jure acceptam 
commemoravimus ; in eaque ordinanda illustranda el 
augenda mentis illius vim virtutemque sic enituisse, ut 
cognominis sui mensuram Angelicus Doctor cumulate 
implesse videatur. Majorem autem in modum episcópos 
hortati sumus ut, collatis nobiscum viribus, excitare 
aggrediantur motam gradu et prope collapsam philoso- 
phiam illam véterem, scholisque catholicis redonatam 
in sede honoris pristini collocare. 

Nec mediocrem animi laetitiam ex eo percepimus 
quod literae illae nostrae divina ope favente, pronum 
ubique obsequium et singularem animorum assensum 
nactae sunt. Cujus rei testimonium nobis luculentum 
imperliunt plures episcoporum ad nos ex [talia prae- 
sertim, ex Gallia, Hispania, Hibernia, perlatae epistolæ 
sive singulares, sive plurium ejusdem provincie vel 
geniis communes, egregia animi sensa praeferentes. Nec 
doctorum hominum suffragium defuit, ultro et reverenter 
datum, cum insignes eruditorum Academie eumdem 
plane, ac sacrorum antistites, animum nobis scripto 
declaraverint. — In his autem litteris placet maxime 
obsequium auctoritati nostrae et huic apostolicae sedi 
praestitum ; placent mens et judicia ab auctoribus pro- 
lata. Una est enim omnium vox, una sententia, notari 
et tuto designari litteris illis nostris, quo tandem loco 


49 


771 DOCTRINES DE S. 
sit praesentium malorum radix, et unde petenda re- 
media. Omnes consentiunt heenanam rationem, si a di- 
vina fidei auctoritate disoessent, dubitationum fluctibus 
et praesentissimis errorum periculis esse propositam ; 
haec autem pericula facile evasuram, si ad catholicam 
philosophiam homines perfugerint. 

Quamobrem, Venerabilis Frater noster, illud gobis 
est magnopere in optatis, ut S. Thomae doctrina, fidei 


veritati apprime conformis, cum in omnibus catholicis " 


Athenaeis quamprimum reviviscat, tum maxime in hac 
Urbe principe catholici nominis; quae ob eam causam 
*quod est sedes Pontificis Maximi, debet optimarum 
doctrinarum laude ceteris antecellere. — Huc accedit 
quod Romam, catholicae unitatis centrum, soleant ado- 
lescentes ex: omni terrarum loco frequentes celebrare, 
nullibi, quam penes augustam B. Petri cathedram, 
germanam incorruptamque sapientiam satius hausturi. 
Itaque si philosophis christiarae, quai diximus, largiter 
hinc copia defluxerit, non unius Urbis finibus conclusa 
tenebitur, sed ad omnes populos, velut abundantissimus 
amnis, manabit. 

Sie igitur primo toco curavimus, ut in seminario 
romano, in lyceo Gregoriano, in Urbaniano aliisque 
collegiis, Nostrae adhuc auctoritati obnoxiis, philoso- 
phicae disciplinae secundum mentem et principia Doctoris 


Angelici, enucleale dilucide copiose tradantur atque. 


excolantur. Et maxime in hoc omnem vigilare curam 
et contentionem doctorum volumus, ui quas ipsi doc- 
trinae opes ex voluminibus sancli Thomae diligenter 
collegerint, easdem explicando, dilatando, suaviter et 
fructuose auditoribus impertiant. 

Sed praeterea quo magis haec studia vigeant el 
floreant, curandum est, ut amatores philosophiae sco- 
lasticae in ejus gratiam sedulo, quod possunt, enitantur; 
maxime autem in societates coëant, coetusque identidem 
habeant, in quibus sludiorum suorum fructus singulis 
in medium adducant, et in communem afferant utililatem. 

Haec autem judicia mentemque nostram tecum com- 
municare voluimus, venerabilis frater noster, qui sacro 
consilio praees studiis disciplinarum regundis, certa spe 
freti, nec industriam, nec prudentiam tuam hac in re 
nobis defuturam. — Te profecto non latet doctorum 
hominum coetus, sive Academias, nobilissimas veluti 
palaestras fuisse, in quibus viri ingenio peracri et doc- 
trina praestantes cum se ipsi utiliter exercerent de 
maximis rebus scribentes ac disputantes, tum adoles- 
cente$ erudirent, magno cum scientiarum incremento. 
Ex hoc optimo more institutoque jungendi vires et in- 
telligentiae lumina conferendi, extiterunt illustria docto- 
rum collegia, alia pluribus simul disciplinis addicta, 
alia singularibus. Vivax fama et gloria eorum permansit, 
que, Romanis Pontificibus non: uno nomine faventibus 
ubique floruerunt, ut in hac ltalia nostra, Bononiae, 
Patavii, Salerni, et alibi alia. — Cum igitur tanta fuerit 
laus et utilitas in voluntariis hisce hominum coetibus 
ad excolendas perpoliendasque disciplinas coëuntium, 
cumque ejus utilitatis et laudis plurimum adhuc supersit, . 
certum nobis est eodem uti praesidio, quo consilia 
nostra plenius perficiamus. — Scilicet auctores sumus, 
ut coetus Academicus in Urbe Roma inslituatur, qui 
S. Thomae Aquinatis nomine et patronatu insignis, eo 


T 


studia industriamque convertat, ut ejus opera explanet, 
illustret; placita exponat et cum aliorum philosophorum 
sive velerum sive recentium placitis conferat; vim son- 
tentiarum earumque rationes demonstret; salutarem doc- 
trinam propagare, et ad grassantium errorum refuta- 
lionem recensque inventorum illustrationem adhibere 
contendant. — Idcirco tibi, venerabilis fraler nosler, 
cujus perspecta habemus ornamenta doctrinae, celeri- 
talem ingenii, studiumque rerum omnium quae ad hu. 
manitatem pertinent, id negotii damus, ut propositum 
nostrum exequaris. Interim rem altius consideres; cumque 
ralionem excogitaveris quae consiliis nostris opportune 
respondeat, litteris expressam nobis-inspiciendam sub- 
jicies, ut probemus et auctoritate nostra muniamu. 

Demum quo latius spargatur ac disseminetur Angelici 
doctoris sapientia, constituimus omnia ejus opera de 
integro in lucem edere, exemplo S. Pii V decessoris 
nostri, rerum gestarum gloria et vitae sanclitate prae- 
clari; cui quidem in ea re tam felix contigit exitus, 
ut Thomae exemplaria, jussu illius evulgata, [permagni 
sint apud viros dootos, summoque studio requirantur. 
Verum quanto plus editio illa est rara, tanto magis 
alia desiderari coepta, quae nobilitate ac' praestantia 
cum Piana comparari possit. Celerae enim cum veleres 
ium recentiores, partim quod non omnia s. Thomae 
Scripta exhibeant, partim quod optimorum ejus inter- 
pretum atque explanatorum careant commentariis, partim 
quod minus diligentur adornatae sint, non omne tu- 
lisse punctum videntur. Certa autem spes est, hujus- 
modi necessitati consultum iri per novam editionem quae 
cuncta omnino sancti doctoris scripta complectatur, optimis 
quoad fieri poterit, formis litterarum expressa, acuu- 
rateque emendata; iis etiam adhibitis codicum manus- 
criptorum subsidiis, quae aetate hac nostra in lucem 
et usum prolata sunt. Conjunctim vero edendas cura- 
bimus clarissimorum ejus interpretum, ut Thomae de 
Vio cardinalis Cajetani et Ferrariensis, lucubrationes, 
per quas tamquam per uberes rivulos, tanti viri doctrina 
decurrit. — Observantur quidem animo rei gerendze 
cum magnitudo, tum difficultas ; nec tamen .deterrent 
quominus ad eam magna cum alacritate quamprimum 
aggrediamur. Confidimus enim in re tam gravi, qua 
ad commune Ecclesiae bonum magnopere pertinet, adfore 
nobis divinam opem et concors episcoporum studium, 
et prudentiam atque industriam tuam, spectalam jam 
et diu cognitam. 

Interim praecipuae dilectionis testem, Apostolicam 
benedictionem tibi venerabilis frater noster, ex intimo 
cordis affectu impertimus. 

Datum Romae apud S. Petrum, die 15 octobris 
an. 1879, Pontificatus Nostri anno secundo. — LE0 
PP. XIII. 


THOMAS D'AQUIN. 


Iit. 


MOTU-PROPRIO NOMMANT UNE COMMISSION DE TROIS CABDINAUX 
POUR LA NOUVELLE ÉDITION DE S. THOMAs. 


Moru rrorrio. Placere Nobis, omnia saneti Thomae 
Aquinatis opera de integro publicari, superieri anno 
significavimus per literas nostras idibus octobribus dalas 
ad cardinalem praefectum Sacri Consilii studiis disci- 


773 


pliaarum regundis. Ejusque caussam propositi hanc esse 
diximus, ut longe lateque fluat Angelici doctoris ex- 
cellens sapientia, qua opprimendis opinionibus perversis 
nostrorum temporum fere nihil est aptius, conservandae ve- 
ritati nihil efficacius. Nunc autem quia commodum videtur 
esse manum operi admovere, decernenda nobls non- 
nulla esse censemus, quae spem laetam portendunt, 
futurum ut coepta nostra ad exitus pervehantur optatos. 

Primum itaque, ne almae Urbi nostrae haec pereat 
laus, editionem, quam supra diximus, reservatam esse 
volumus officinae librariae Sacri Consilii christiano no- 
mini propagando, elarae jam ob alia magnae molis et 
laudali operis edita volumina. 

Editioni autem curandae destinamus ac praecipua 


auctoritate praeesse volumus tres sanctae Romanae Ec- 


clesiae cardinales; scilicet. Antoninum de Luca prae- 
fectum Sacri Consilii studiis regundis ; Joannem Simeoni 
praefectum Sacri Consilii christiano nomini propagando ; 
Thomam Zigliara ex familia dominicana, ad discipli- 
nam S. Thomae apprime institutum atque eruditum. His 
autem jus et polestas esto statuendi ac decernendi 
nostro nomine quidquid ad rem pertinere intellexerint. 
Quare prospiciant ut omnia ac singula Angelici doctoris 
opera integra prodeant, additis clarissimorum interpretum 
Thomae de Vio cardinalis Caietani in Summam Theo- 
logicam et Francisci de Sylvestris Ferrariensis in sum- 
mam contra Gentiles commentariis. Similiter curent et 
provideant ne lilerarum optima forma, ne accurata 
emendatio, ne intelligens in rerum singularum delectu 
judicium desideretur; ac demum constituant quo ordine 
quo tempore singula volumina in lucem oporteat proferri. 
Quod vero ad expensas attinet, argenteorum itali- 
corum CCC millia nos ultro damus atque addicimus 
suppeditandis sumptibus in praesenti necessariis. Reliquo 
autem tempore necessarios suppeditari volumus ex ejus- 
dem Sacri Consilii Fidei propagandae aerario: cui ta- 
men quidquid erit vendendis exemplaribus redactum 
pecuniae, tamdiu in rem cedat, quoad par ratio fuerit 
acceptorum et expensorum. Si quidquam eidem accre- 
visse contingat, accrescentem pecuniam omrem insumi 
jubemus in lucubrationes eorum scriptorum. edendas, qui 
S. Thomae Aquinatis illustrandis operibus maxime excel- 
lant. Cui vero inter ilIos scriptores decerni primas opor- 
teat, viderint ipsi cardinales quos nominavimus: hoc tantum 
monemus, eos scriptores esse celeris anteponendos, 
quorum doctrina majorem fructuum ubertatem sit allatura, 
et temporum necessitatibus accomodatior esse videatur. 
Datum Romae apud S. Petrum die 18 januarii 1880 
Pontificatus Nostri anno secundo. — LEO PP. xi. 


IV. 


LETTRE DE SA SAINTETÉ AUX ACADÉMICIENS DE S. THOMAS 
AU SÉMINAIRE DE PARME. 

LEO PP. XIII. Dilecti Filii, salutem et aposto- 
licam — benedictionem. — Dum vitiatae tribus ab hinc 
saeculis philosophiae consectaria deploramus, quae sen- 
sun ceteris disciplinis irrepentia et ad ipsum vitae usum 
tradueta, errorum flatu partisque perturbationibus so- 
cietatem in qua vivimus jactant et ad dissolutionem 
compellunt; gratulamur vobis, dilecti filii, quod adeo 
alacriter coiveritis ad ea restituenda principia, quæ et 


DOCTRINES DE S. THOMAS D'AQUIN. 


114 


religioni vindicandae et retundendis sophismatum, jaculis 
ac insidiis, et illustrandae veritati, et per haec mode- 
randis moribus ordinique reparando sola possunt effi- 
cacem operam conferre; ducem profecto ad tantum opus 
tutiorem illo nequibalis eligere, cui sanctitas eximia 
cum ingenii vi et perspicuitate humanum excedente mo- 
dum conjancta Angelici doctoris laudem comparavit. Qua 
in re, praeter indolem ipsam incepti vestrumque stu- 
dium illud maxime nos delectat, statuisse vos ab eo 
tantum fonte sapientiae documenta depromere, quem 
nos aperte designavimus; nunquam vero a rivis, qui 
non salubribus aquis creverunt quamvis ab ipso fluxisse 
dicantur. Cum enim haud pauci occurrant, qui dum 
Aquinatis mentem callide conantur ad propriam detor- : 
quere sententiam, vel hanc ita componere student eoque 
illinere fuco qui non absimilem illius placito speciem 
referre videatur, eoque apparatu obducli, se sancti 
doctoris, a cujus doctrina toto oclo aberrant, disci- 
pulos jactant ; perspicacia vestra voluntalisque firmitas 
nobis argumento est, vos non modo fraudibus hujusmodi 
deceplum non iri, sed ita detecturos illas esse, ut alios 
quoque a periculo deceptionis arceatis. Ominamur itaque 
nobis ut alii alque alii conventui vestro dent nomen, 
quo junctis multorum viribus et opera citius, facilius 
pleniusque spectatum finem in religiosae civilisque rei 
commodum assequamini. Sit autem vobis auspex divini 
favoris Nostraeque paternae benevolentiae testis Apos- 
tolica benedictio, quam vobis singulis, dilecti filii, et 
academiae vestrae toti peramanter impertimus. 

Datum Romae apud S. Petrum die 21 junii anno 
1880. Pontificatus nostri anno tertio. — LEO PP. xii. 


Nous réunissons quatre lettres de sa Sainteté Léon XIII 
qu n’ont pas été insérées dans les livraisons précé- 
entes. Elles se rapportent à la restauration des doctri- 
nes thomistiques dans les universités, les séminaires et 
dans les écoles ; à la fondation des académies et à la 
nouvelle édition des œuvres complètes du saint do- 
cteur. Ces documents complètent ceux qui ont paru dans 
les livraisons 168 et 169 des Analecta (col 385, 520;. 

Le Saint-Pére met en garde contre les faux disci- 
ples de S. Thomas, contre les interprétes qui substi- 
tuent leurs propres systèmes aux principes du maître. 
La lettre adressée à l'évéque et au clergé de Vige- 
vano (col. 759) signale « les systèmes des gens d'ail- 
leurs pieux qui, depuis trop longtemps scindent les 
écoles catholiques, et qui, lorsqu'ils devraient enseigner 
de concert la saine et solide doctrine, perdent le temps 
et leurs forces à des discussions nuisibles à la vérité 
et à la science ». Celle recommandation se retrouve 
dans la lettre du Saint-Pére à l'académie de Parme; 
il y est question des ruisseaux « qui non salubribus 
« aquis creverunt, quamvis ab ipso fluxisse dicantur. » 
En effet, ‘on rencontre plusieurs écrivains qui s effor- 
cent d'interpréter arüficieusement S. Thomas d'après 
leurs propres idées. C'est pourquoi, lorsque l'édition 
des cuvres de S. Thomas sera terminée, on devra 
réimprimer les meilleurs commentateurs. 

La lettre de Son Eminence le cardinal de Luca 
que nous avons publiée (col. 520) a été la réponse à 
celle du Saint-Père que nous donnons ici (col. 770) 





715 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE © 


(Suite) 


Sources du droit canonique. Concordats. — Lois séculières. Usage 


qu'on peut en faire dans l'intérêt de la religion. Règles néces- 
saires dans l'emploi des lois séculières. — Souroes non écrites. 
Coutumes. Doctrine des canonistes autorisés Prescription. Des 
usages opposés aux prescriptions canoniques. 


CHAPITRE XVIII. 
ConRconRDATS. 


Au quinzième siècle les relations des églises par- 
ticulières avec la cour romaine relativement à la col- 
lation des bénéfices, aux décimes réservées et aux 
expectatives, furent l'objet de vifs débats et de plaintes 
souvent renouvelées. Martin V fut le premier des Papes 
qui y satisfit par le concordat conclu avec la nation 
germanique au concile de Constance. Celui de Léon X 
et François I approuvé par le cinquième concile de Latran 
mit un terme aux difficultés créées par la pragmatique 
sanction et répondit jen même temps aux légitimes ré- 
clamations de la nation francaise. 

Depuis cette époque le Saint-Siége a conclu avec 
la plupart des nations des traités semblables, [esquels 
sont pourl'Eglise et pour l'Etat des garanties de paix 
et de bonne harmonie. En général, outre la protection 
qu'ils accordent explicitement ou implicitement à l'exer- 
cice du culte divin et de la juridiction spirituelle, les 
concordats règlent le mode dont les hautes dignités, les 
offices et bénéfices sont conférés, et assurent soit aux 
églises, soit à leurs ministres un état temporel con- 
venable pour le temps et les circonstances qui ont 
amené ces grands contrats publics solennellement ap- 
prouvés, sanctionnés et publiés par les papes. Les con- 
cordats sont de véritables. sources de droit canonique 
pour les églises dont ils déterminent les droits. 


CHAPITRE XIX. 
Lois SÉCULIÈRES. 


Nous ne mettrons pas sur la méme ligne les con- 
cordats qui font partie de la discipline avec les lois, 
chartes constitutionnelles, les édits, décrets et ordonnan- 
ces des princes que l'Eglise n'adopte -pas expressément 
et qui bien que relatives à la religion, n’ont qu'un 
caractère politique ou civil. Mais nous ‘devons faire 
remarquer que les canonistes dans leurs ouvrages et 
les supérieurs ecclesiastiques dans leurs instructions et 
ordonnances sont souvent dans le cas de s'appuyer sur 
des lois séculières dont la connaissance est par là 
méme nécessaire à la défense des droits de la reli- 
gion. L'usage de ces lois. pourétre sage et utile, doit 
Se régler sur certains principes qn'il est important de 
bien connaitre. 

.1. On peut et doit citer avec éloge celles de ces 
lois qui sans s'immiscer dans les choses spirituelles, 
protègent les droits de l'Eglise, l'intégrité de sa foi, la 


(' Voir plus haut, col. 703. 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE., 


116 


liberté de ses enseignements, de son culte, de la juri- 
diction spirituelle, qui punissent la profanation des choses 
saintes, l'usurpation des pouvoirs légitimes dans l'ordre 
religieux, etc. 

Ces Jois, fruits de la sagesse et de la piété des 
princes, ainsi que celles qu'ils rendent pour faire res- 
pecter les droits de chacun dans l'ordre civil, sont 
obligatoires et la religion les consacre en quelque 
sorte en en prescrivant l'observation comme étant l'ob- 
servation de la volonté divine. Mais avant de donner 
des éloges à telle loi en particulier, il faut en connaitre 
parfaitement la justice et l'utilité, et imiter la réserve 
de l'Eglise qui n'approuve jamais en masse les légis- 
lations temporelles. 

2. 11 ne faut jamais reconnaltre aux lois civiles le 
pouvoir d'anéantir, de casser, de modifier les saints 
canons reçus dans l'Eglise ; car la puissance tempo- 
relle ne peut rien sur le spirituel. 

3. Ni l'évêque, ni le canoniste, ni le théologien 
ne peuvent admettre l'autorité d'une loi séculière en 
opposition avec les lois canoniques actuellement obli- 
gatoires, à moins quil ne soit assuré que l'Eglise se 
relâche de ses droits et retire au moins momentanément 
et pour un plus grand bien ses propres lois, ce qui est 
extrémement rare. Ce principe est fondé sur ce qu'il ne 
saurait exister deux obligations contradictoires, l'une qui 
nous lierait au droit canon, et l'autre, à la loi séculière. 
Or les prélats et les canonistes sont les défenseurs des 
saints canons, et jusqu'à ce que les deux puissances aient 
mis leur législation en harmonie, ou que la coutume ait 
décidé en faveur de l'une ou de l'autre, on doit tenir 
à la législation ecclésiastique qui a en sa faveur toutes 
les présomptions de justice et de bon droit. 

&. Quand on traite de cette partie du droit canon 
qui implique quelque exercice de la puissance tempo- 
relle, il faut se souvenir qu'il est du devoir des cano- 
niste et de tout homme équitable de venger l'Eglise 
du reproche d'usurpation et de prétentions exagérées 
qui lui a été adressé avec une si grande ignorance 
des principes et des faits. Il n'est nullement necéssaire 
de condamner le passé pour justifier le présent. Il est 
méme permis de donner des regrets à ce qui n'existe 
plus, par suite de circonstances impérieuses. En effet, 
ce serait une grande erreur de regarder le pouvoir 
temporel comme incommunicable à l'Eglise. Indépendam- 
ment des motifs intrinséques et extrinsèques qui, à 


une autre époque ont amené cette dévolutjon et cet 


accroissement de puissaüce dans les mains des supé— 
reurs ecclésiastiques, la possession était un titre qui en 
légitimait évidemment l'exercice. 

Ainsi, en principe général, les lois civiles peuvent 
atteindre tout ce qui intéresse essentiellement le tem— 
poral; mais elles ne l'atteignent pas nécessairement si 
les canons actuellement en vigueur s'y opposent, si 
l'Eglise est en possession de statuer seule sur certaines 
matières comme gardienne plus sûre et plus intelligente 
des grands intérêts de la société ; dans ce cas, loin 
d'approuver les empiètements du pouvoir civil sur des 
droits acquis, il faudra en prendre la défense. Mais 
ce principe, nous le o répétons, ne s'applique qu'à l'an- 
cien droit canon. 


741 


D. Car aujourdhui l'Eglise ne jouit plus de son an- 
cienne juridiction temporelle, qui consistait à juger de 
tous les différends même en matiére civile, juridiction 
dont dix siécles de foi et de religion profonde l'avaient 
dotée. Cette juridiction, l'Eglise ne la regrette pas. 
Elle l'a entièrement abandonnée presque partout, et la 
partie du droit canon qui traite des contrats n'est plus 
consultée que comme raison écrite servant de règle 
dans les cas douteux au juge consciencieux et au mo- 
raliste. Ill est même peu d'églises particulières qui ne 
soient en ce moment privées de leurs immunités par 
rapport aux jugements concernant les clercs. Il serait 
superflu, dangereux même, de chercher à les recou- 
vrer. On doit par conséquent, tout en regrettant vi- 
vement cette perte, se borner à la défense de la ju- 
ridiction spirituelle qui n'est pas méme reconnue toute 
entiére par la loi civile. 

6. La perte de la juridiction temporelle ne sau- 
rait prójudieier au droit qu'a l'Eglise de statuer seule 
validement sur certains objets qui tiennent de trés 
prés aux choses spirituelles les plus sacrées. L'Eglise, 
par exemple, statue seule sur les empéchements diri- 
mants du mariage. Un théologien, un canoniste, un 
évêque se garderont bien de mettre au nombre des 
vrais empéchements, des formalités ou conditions civi- 
les que l'Eglise ne reconnaît pas comme nécessaires à 
la validité de ce contrat sacramentel. On aura beau 
raisonner sur la théorie de la puissance civile. Jamais 
on n'y trouvera le droit de faire des canons obli- 
geant les chrétiens contre le gré de l'Eglise sur un 
point qui l'intéresse infiniment. Car il touche à ce 
quil y a de plus sacré dans la religion, à la validité 
d'un sacrement dont l'influence sur le salut est im- 
mense et à l'exercice d'une des libertés naturelles les 
plus délicates, les plus importantes et qui répugne par 
là méme à se soumettre à un pouvoir plus matériel 
que moral, plus temporel que spirituel. L'Eglise est 
en possession, elle doit s'y maintenir; son droit ne 
peut passer sans qu'elle y consente à un autre poovoir. 
La puissance séculière limitée, tantôt par les traités, 
lantót par le droit de conquéte, tantót par des pactes 
fondamentaux, l'est. encore plus légitimement par les 
coutumes générales et le droit public religieux des 
chrétiens, disons mieux, par le droit divin qui dé- 
coule des institutions de l'Evangile. 

7. Relativement à l'administration des biens ecclé- 
siastiques, l'Eglise peut tolérer que le pouvoir civil 
Statue seul, en se conformant aux principes de l'équité 
et aux concordats. Mais le canoniste qui est appelé à 
faire connaitre la législation sur ce point, doit récla- 
mer une plus large part dans cette administration en 
faveur du clergé. Il ne doit pas oublier de mettre en 
regard de celte législation civile, la législation et les 
usages canoniques sur les mêmes matières, afin de 
provoquer des rapprochements utiles et des réformes 
réclamées autant par la religion que par l'équité. 

Je tire de ces observations ces trois conséquences: 

a) Un ouvrage où l'on prétendrait faire du droit 
canon avee les seules lois séculiéres serait composé 
selon la méthode et dans l'esprit des hérétiques, qui ne 
reconnaissent pas d'autres canons que les lois des princes. 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


718 


b) Les auteurs qui ont laissé un prétendu droit canon 
composé des édits des princes, des arréts des tribunaux, 
des cours d'appel, de cassation, de conseil d'état, des 
décrets et ordonnances et lois du royaume, accompagnés 
de quelques vieux canons de conciles ou décrets d'an- 
ciens Papes, ces auteurs, sont bons à consulter pour 
savoir comment le législateur entend les affaires ecclé- 
siastiques, mais ils sont incomplets, et composés dans 
des maximes parlementaires d'aprés lesquelles il n'y 
a de droit canon que celui qui est reconnu par le prince; 
principe d'une fausseté évidente. 

C) Les lois civiles religieuses, quand elles sont 
justes, doivent toujours tenir le second rang en matière 
canonique, et lorsqu'elles s'écartent des vrais princi- 
pes, elles doivent être rejetées ou expliquées de ma- 
nièse à sauver soit la doctrine, soit la discipline obli- 
gatoire. 


CHAPITRE XX. 


SOURCES NON ÉCRITES. — COUTUMES. 


On appelle de ce nom certaines règles canoniques 
qui n'émanent pas d'actes juridiques et législatifs ; mais 
de coutumes approuvées par l'autorité compétente et 
par là même revétues en quelque sorte du sceau lé 
gislatif. En effet, il est dans la nature de l'homme de 
vouloir un certain ordre qui plait, de repousser un 
certain ordre qui ne cadre pas avec ses idées, ses 
affections et ses habitudes; de produire des actes ten- : 
dant à réaliser le premier et à abolir le second. Si ces 
actes se reproduisent d'une manière uniforme, constante 
et publique dans une société, il résulte un esprit, des 
habitudes et des mœurs qui sont l'expression des sen- 
timents qui y dominent. 

Si ces coutumes appartiennent à une société par- 
faiter ; si elles sont le fait d’une communauté, d'un 
corps, d'une classe d'hommes régis ou capables d'être 
régis comme tels par un pouvoir législatif, dés-lors 
elles intéressent la vie même de la société, et le lé- 
gislateur les adopte et s'y conforme si elles sont rai- 
sonnables, ou bien il les condamne et les réforme, afin 
de ramener à l'ordre cette société qui s'égare. Il 
y aura donc des coutumes légitimes et raisonnables 
que ‘le chef de la société adoptera et qui deviendront 
des règles de: conduite; il pourra y en avoir d'abu- 
sives qu'il sera de son devoir de ne pas tolérer. 

Entre les coutumes légitimes, les unes introdui- 
sent des obligations nouvelles nullement écrites dans 
le droit: elles seront appelées coutumes extra-légales, 
surajoutées à la loi, praeter legem ; les autres auront 
la force de modifier, d'abroger méme des lois écrites 
et s'appelleront coutumes contraires à da loi, contra 
legem. 

Or, pour une coutume légitime, deux conditions 
essentielles sont requises. Elle doit être raisonnable, et 
étre consentie par le législateur. 

1. La première condition est que la coutume soit rai- 
sonnable; par quoi il faut entendre que non seulement 
elle ne doit blesser en rien ni le droit divin et naturel, ni 
les droits imprescriptibles de l'Eglise, ni. l'ordre, ni la 





779 


paix et l'utilité générale, ni le respect qui est dà au 
supérieur ecclésiastique ; mais encore qu'elle doit se jus- 
tifer en quelque sorte elle-même par sa convenanee et 
son utilité relative. 

Car la coutume étant une règle canonique, doit, comme 
toutes les lois, tourner à l'avantage de la société et avoir 
sa raison ultérieure dans le bien commun. Il faut, en un 
mot, qu'elle soit de nature à être l'objet d'un acte lógis- 
latif. De là il est facile de conclure que ce qu'on appelle 
eoutume n'est souvent qu'un abus intolérable. 


2. Cette première condition ne suffit pas encore. 


Le consentement du législateur doit intervenir pour 
denner à la coutume force de loi. La société ne peut 
être liée que par le pouvoir législatif qui préside à son 
gouvernement. D'ailleurs il serait contraire à la cons- 
titution même de l'Eglise que ses membres pussent 
se diriger eux-mémes et régler la discipline, puisque 


ce droit n'a été accordé par J.-C. qu'au souverain. 


pontife dans toute l'Eglise et aux évéques sous la dé- 
pendance du souverain pontife dans leurs diocéses res- 
pectifs. Si d'ume part il est convenable que les cou- 
fumes raisonnables deviennent des lois pour la société 
qui les a introduites, il est d'autre part contraire à tous 
les prineipes que la volonté des membres, c'est-à-dire 
des inférieurs impose seule la loi. Tant que le chef n'ad- 
hére pas à la volonté des membres, celle-ci est im— 
puissante pour servir de règle à la société. La résis- 
tance, ou le défaut d'adhésion, de connivence du premier 
est un obstacle invincible à l'établissement du lien légal 
pour la volonté des seconds. 

Or le consenjement du législateur se manifeste sous 
deux formes différentes, sous la forme d'un acte personnel 
et sous la forme légale et juridique. Le consentemen 
personnel a pour objet les coutumes connues du législa- 
teur. Ce consentement est libre et volontaire. Le législa- 
teur l'accorde ou le refuse. L'accorde-t-il? La coutume 
est confirmée. Le refuse—t-il? Elle est abusive ou aut 
moins sans force pour obliger, et l'on pàche en la sui- 
vant si le défaut de consentement de la part du législateur 
implique le blàme de la coutume, autant qu'elle est con- 
traire au droit existant. 

Ici il est nécessaire d'entrer dans quelques expli- 
cations pour savoir discerner le consentement de la simple 
tolérance. 

Nous disons donc que le consentement du légis- 
_ lateur peut se manifester d'une manière formelle et 
explicite par des actes approbatifs, par des déclara- 
tions publiques de non-opposition, ou par des adhé— 
sions verbales et connues de la majorité. Dans ce cas 
il ne saurait y avoir de difficulté ; mais il arrive plus 
souvent que le consentement du législateur n'est que 
tacite; et alors il n'est pas toujours facile de le distin- 
guer de la simple tolérance dans laquelle le supérieur 
étant purement passif, ne donne aucun consentement. 

La tolérance qui consiste à ne pas s'opposer à la 
violation de la loi ou à l'introduction d'une coutume 
nouvelle parce qu'on ne peut le faire sans de graves 
inconvéniens, n’est pas toujours un signe d'approbation. 

Toutefois lorsque le législateur nimprouve pas et 
qu'il laisse librement agir; lorsque lui-même ne fait 
pas observer sa loi et qu'il se conforme à la coutume 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


780 : 


parfaitement connue de lui; si d'ailleurs elle est rai- 
sonnable, si elle a son utilité relative, le consentement 
est donné, l'adhésion est sinon formelle, du moins 
implicite, Ce silence équivaut à un jacte confirmatif. 
Mais il faut remarquer que nous parlons ici d'un lógis- 
lateur qui ait le pouvoir de eonsentir et de confirmer 
la coutume qu'on veut introduire ; car s'il s'agit d'une 
coutume contraire à des canons auxquels il ne peut 
lui-même déroger, son consentement, füt-il des plus 
explicites, n’a aucune force. 

Le consentement donné sous la forme juridique et 
légale est celui qui est contenu dans les canons les- 
quels approuvent en général toutes les coutumes rai- 
sonnables légitimement prescrites. (Can. Verstate , 
dist. 8. Cap. fin. de consuet.) Ce consentement est 
permanent comme la loi où il est exprimé, et il s’at- 
tache aux coutumes dont le supérieur n'a aucune con- 
naissance et qui s'établissent à son insu. 

Mais pour qu'elles jouissent de cette approbation 
légale, il est nécessaire (et ceci s'applique également 
aux coutumes confirmées par des actes personnels de 
pouvoir législatif) il est, dis-je, nécessaire qu elles ap- 
partiennent à une société parfaite, c'est à dire à une. 
communaulé, à une classe d'hommes capables au moins 
d'être gouvernés par des lois. Ainsi, quelques indivi- 
dus, quelques familles méme ne sauraient établir des 
coutumes, qui jouissent du privilége canonique dont 
nous parlons. Mais un ordre religieux, le clergé, un 
diocèse, une province ecclésiastique peuvent établir des 
coutumes de ce genre; à la condition néanmoins qu'el- 
les soient le fait de la majoritó; sans cela elles ne 
seraient pas l'expression des vœux et de la volonté de la 
communauté à laquelle le législateur veut se confor— 
mer. Il doit être évident que cette même majorité a 
l'intention de s’obliger s'il s'agit d'établir un nouveau 
droit, ou de prescrire contre les canons, de substituer 
au droit par des actes volontaires, tels qu'ils sont 
requis de la part du législateur pour abroger une loi, 
de substituer, dit-je au droit, une liberté sage, con— 
forme aux besoins présents, s'il s agit d'une coutume 
contra legem; car le législateur n'a nullement l'inten- 
tion dont nous parlons d'abroger en totalité ou en partie 
des obligations existantes quand on ne veut pas s'y 
soustraire et les faire tomber en désuétude. 

De là deux conséquences importantes: 1 La cou— 
tume introduite par un motif de dévotion, sans inten- 
tion de se lier, n'est pas rendue obligatoire par les 
canons, quand méme par erreur on la croirait telle. 
2. Celle où l'on est de ne pas observer une loi exis— 
tante, soit par négligence, soit par oubli, soit par igno- 
rance, laisse à cette loi toule sa force; car on ne peut avoir 
l'intention d'amener par ses actes l'abrogation d'une loi 
quon ignore, à laquelle on ne pense pas el qu'on se 
reproche intérieurement de ne pas observer. 

D. La coutume ne peut plus se prévaloir du con- 
sentement juridique du législateur et il y est dérogé 
lorsque célui-ci porte une loi contraire, et cela dans 
les cas qui suivent : 

a) Lorsque le législateur connait parfaitement ou 
est censé connaître la coutume, à moins quon n'y 
attache, en droit d’après les usages et la spécialité 








781 


-des circonstances, une idée de privilége qui exige qu'on 
n'y déroge pas par une loi générale, sans en faire 
mention particulière. 

b) Lorsque bien qu'inconnue du législateur, ce— 
lui-ci exprime l'intention de l'abroger, ou d'y déroger; 
ce quil fait en ajoutant à la loi quelque formule par- 
ticulière. Ainsi la formule non obstant toute coutume 
contraire abroge les coutumes existantes et peu an- 
ciennes. La formule : non obstant toute coutume con- 
traire, ou coutume de temps immémorial, abroge les 
coutumes qui portent le caractère d'ancienneté. Dans 
ce cas le consentement juridique est retiré à ces usa- 
ges, à moins encore une fois qu'ils ne soient telle- 
ment privilégiés, soit en droit, soit à raison de la 
spécialité des circonstances qu'on ne doive y déroger 
qu'en en faisant une mention expresse. 

Mais quel temps est nécessaire pour prescrire contre 
le droit en vigueur? | 

Ici les théologiens et les canonistes sont fort par- 
lagés. Les uns disent que cela dépend des ciconstan- 
ces. Les autres, qu'il faut quarante ans pour pres- 
crire contre les lois canoniqnes. Le sentiment le plus 
commun suivi par Benoit XIV est que dix ans suffi- 
sent quand les conditions énumérées plus hautse réu- 
nissent en faveur de la coutume. Dix ans sont un temps 
considérable, et il est trés probable que l'Eglise ne veut 
pas maintenir plus longtemps au détriment du salut des 
âmes, ses propres ordonnances. 

Le même temps suffit-il pour prescrire contre une 
loi nouvelle que la majorité n'a jamais observée ? 

La róponse des auteurs que nous venons de citer 
s'applique également à ce cas. Une loi qui pendant 
dix ans n'a pas eu un commencement d'exécution de 
la part de la majorité, est censée abrogée, pourvu 
toutefois que son inexécution ne procéde pas d'un sen- 
timent de mépris. 

Il est méme possible qu'il ne faille pas dix ans pour 
que la non-exécution d'une loi nouvelle l'ait abrogée. 
Cela dépend beaucoup des circonstances, et surtout 
du plus ou du moins d'opportunité de cette loi, des 
inconvénients qu'elle présente, des difficultés qui s'op- 
posent à son exécution. Car comme les lois ont pour 
fin le bien de la communauté, dés qu'il est évident 
que ce but n'est pas atteint par la loi, on ne pèche 
plus, en ne l'observant pas. ° 

De tout ce qui vient d'être dit sur la coutume, il 
est évident que les mœurs et les usages publics quand 
ils ne blessent ni le droit divin, ni le droit naturel, 
ni les prérogatives de l'Eglise, ni l'ordre et la paix 
générale et qu'ils sont raisonnables, utiles et suffisam— 
ments établis dans la société, font autorité comme 
complément du droit écrit dont ils sont la meilleure in- 
terprétation, de l'aveu et avec l'approbation de l'Eglise. 


CHAPITRE XXI. 
COUTUMES OPPOSÉES AUX SAINTS CANONS. 


1. Il arrive souvent qu'elles ne sont que tolérées 

et que l'effet de cette tolérance suspend iout au plus 
ur un temps l'obligation d'obéir à ces saintes règles. 
'est ce qui a lieu lorsque les supérieurs ne pouvant 
pas sans graves inconvénients, presser l'exécution des 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


782 


canons, permeltent qu'on me les observe pas, tant que 
subsistent ces inconvénients. 

2. En général la loi doit prévaloir sur la coutume. 
Il est du devoir des supérieurs ecclésiastiques de ra- 
mener au droit écrit, à la discipline commune et gé- 
nérale, à l'unité et d'éclairer la société à laquelle ils 
président sur la prééminence de la règle écrite au des- 
sus de celles que l'insubordination et une fausse li- 
berté ont souvent introduites. 

3. Cependant le passage de la coutume à l'obser- 
vation des canons ne doit pas être brusque et violent. 

k. Lors méme que les coutumes contraires aux lois 
se sont introduites par ignorance et ne sont pas trop rai- 
sonnables, on doit user d’une sage discrétion et d’un zèle 
prudent dans le rétablissement de la discipline. 

D. Entre une coutume dont la légifimité est dou- 
teuse et une loi, force doit rester à celle-ci. 

6. Les supérieurs oecclésiastiques sont obligés de 
faire observer les lois des conciles et des papes; de s'op- 
poser aux coulumes abusives et contraires aux mêmes 
décrets de l'autorité légitime. Dans les cérémonies de 
leur sacre, les évêques promettent d'observer et de 
faire observer les régles des saiuts péres, les décrets, 
les dispositions et les mandats apostoliques ; de rece- 
voir avec respect, d'enseigner et de garder les traditions 
des péres et les constitutions du saint siége apostolique. 

7. Si les circonstances ne leur paraissent pas as- 
Sez favorables à ce dessein, ils doivent s'adresser au 
souverain Pontife et obtenir de lui les explications ou 
les priviléges nécessaires pour que la non-observation 
des canons ne soit pas coupable. | 

8. Ces explications et ces priviléges ne se présu- 
ment que dans des cas où évidemment le souverain 
pontife les donnerait ou les accorderait. 

9. Les coutumes les plus légitimement prescrites 
sont abolies et cessent d'être légitimes dès que le lé— 
gislateur avec connaissance de cause fait revivre la 
loi par des actes ou ordonnances en opposition avec 
ces mêmes coutumes qu'il ne veut plus autoriser. Car 
elles n'ont pas plus de force que les lois, et comme 
celles-ci peuvent être révoquées par des lois subsé- 
quentes, celles-là sont abolies par des actes législatifs 
contraires. 

10. On péche en n'observant pas une loi tant 
qu'elle n'est pas prescrite par une loi contraire. 

11. Il faut remarquer encore que la coutume qui 
se substitue aux leis, peut à la longue modifier et 
abroger celles-là méme qui sont déclarées imprescripti- 
bles en général. | 

129. Le devoir des personnes paraît être de se sou- 
mettre à toutes les preseriptions nouvelles qui leur 
sont connues, quand elles peuvent les observer sans 
de graves inconvénients et de ne se conformer au 
grand nombre que lorsque la coutume aura prévalu 


sur la loi. Un autre devoir imposé aux hommes ins- 


truits etau courant de la discipline, est de faire con- 
naître ces nouvelles prescriptions, d'en faire remarquer 
la sagesse, les avantages, l'importance, d'en recom- 
mander l'observation et d'amener ainsi les esprits à la 
soumission. Ces manifestations de zèle d'une part, de 
soumission et d'obéissance de l'autre, peuvent éveiller 
l'attention des supérieurs ecclésiastique et leur rendre 
plus facile la tâche qui leur est imposée de garder et 
de faire observer les lois canoniques. 
(La suite prochainement) 











. 788 


NOMINATION DES CHANOINES (°° 
(Suite) 


Différences caractéristiques de la coutume et de la prescription. Pré- 
somption du droit de simultanée. Mémorable arrêt pour Bénévent. 
Affaire de la cathédrale de Luz, en Espagne. La trésorerie de 
Besançon. On examine à fond si la prescription s'établit contre 
lhomme qui n'a pas connaissance de son droit. 


15. La coutume ne fait tort à personne en parti- 
culier; elle ne donne aucun droit, au détriment de 
quelqu'un autre. Dans la prescription au contraire, l'in- 
térêt particulier de quelqu'un est lésé, au profit de l'homme 
qui prescrit. D'aprés le droit commun, la collation des 
canonicals est simultanée entre l'évéque et le chapitre 
et la voix de l'évéque seul a autant de valeur que le 
vote du chapitre tout entier. Si le chapitre prétend exclure 
entièrement l'évéque de la nomination des chanoines, 
il s'agit de prescription et non plus d'une simple cou- 
tume ; cette prescription n'est légitime que lorsqu'elle 
réunit toutes les conditions exigées par les régles ca- 
noniques. En Espagne, la plupart des chapitres acquirent 
à divers titres la nomination des chanoines, soit en vertu 
de la fondation, soit par prescription. Ce fut un usage 
assez gónéralement établi que l'on unissait une prébende 
canoniale à la dignité épiscopale; en ce cas, le prélat 
prenait part aux actes capitulaires en qualité de: cha- 
noine, et disposait d'une seule voix pareille à celle des 
autres chanoines. S'il y a parité de suffrages, la voix 
de l'évéque est-elle prépondérante ? La question, déférée 
bien souvent aux tribunaux romains, fut communément 
tranchée en faveur des évêques. 

Le concordat conclu en 1851 entre le Saint-Siége 
et le gouvernement espagnol a confirmé en règle gé- 
nérale la prépondérance du vote de l'évéque, mais cette 
prérogative elle-méme déroge au droit commun, qui 
établit la simultanée complète entre le chef et les 
membres. 

16. Les canonistes considèrent la prescription comme 
un gain odieux et inique. De là vient que les tribu- 
naux ecclésiastiques exigent des preuves rigoureuses pour 
l'admetire. Tandis que dix ans suffisent à la coutume 
ordinaire qui ne rencontre pas de résistance particulière 
dans les principes juridiques, la prescription, au con- 
traire, requiert trente ou quarante ans de possession in- 
contestée. Il suit de là que la prescription exige l'in- 
lerprétation stricte et rigoureuse. Car elle ne peut s'ap- 
pliquer à une autre faculté que celle qui est directement 
Atteinte. 

17. Je remarque dans les Recentiores de la Rote. 
(part. 3, num. 20, pag. 98) une annotation qui explique 
clairement la distinction entre la coutume et la pres- 
cription, et l'iniquité renfermée dans cette spoliation du 
droit d'autrui qui est consommée en vertu du laps des 
années. Aussi n'est-ce nullement en faveur de l'homme 
qui prescrit que les lois autorisent la prescription ; mais 
elles l'ont introduite pour punir la négligence de celui 
qui laisse périmer ses droits, lorsque, les connaissant, 


(1) Voir plus haut, col. 567. 


NOMINATION DES CHANOINES. 


784 


il est libre de les réclamer. Voici l'annotation de l'édi- 
teur des Recentiores : 


Summa namque differentiae inter consuetudinem et 
praescriptionem ea videtur esse, quia consuetudo nec nocet 
alicui in particulari, sed omnibus indifferenter, et sic uti 
universis, nec certus est qui praescribat, et nec contra 
quem praescribitur, et ista vocatur consuetudo. 

Praescriptio vero ei utilitatem ot jus privatum acquirit, 
qui praescribit, et contra quemdam privatum instituitur, 
et contra ejus privatum interesse, et ista est communis opinio 
quam tenent canonistae. 

Et dicitur ideo fuisse hic resolutum adesse consuetu- 
dinem, et non praescriptionem, quia consuetudo erat reci- 
proca inter ipsos canonicos, quae tamen reciprocatio, cum 
non possit cadere inter capitulum et episcopum, quorum 
unum est caput, alii membra corporis ecclesiae cap. Novit, 
de his quae fiunt a praelat. Et ideo, quando capitulum in- 
tendit aliquid inducere contra episcopum non dicitur con- 
suetudo, sed praescriptio, prout erat in casu dictae deci- 
sionis, ubi capitulum praetendebat induxisse, episcopum 
solum habere unicam vocem in his quae simul ad capi- 
tulum et episcopum spectant, cum alias in hac materia 
de jure communi tanta sit vox episcopi solius quanta to- 
tius capituli, ex communi canonistarum opinione. Et sic 
praescriptio stricto interpretationis quasi fraeno inter expres- 
sorum metas coercenda est, cum materia haec sit odiosis- 
sima, et iniqua appellatur. Unde praescriptio improbum 
lucrum reputatur, et qui objicit exceptionem praescrip- 
lionis iniquissimo litur privilegio et rigorosam allegat 
exceptionem. Qui se defendit tempore, cireumventione utitnr; 
quare etiam in praescriptione non defertur juramentum in 
litem in vim probationis suppletorium. 


18. Ainsi, le principe fondamental en matière de 
prescription étant que la loi veut punir la négligence et 
l'insouciance de ceux qui laissent périmer leurs droits, 
évidemment la prescription ne court pas contre l'homme 
qui ne peut agir, rencontre des obstacles à la récla- 
mation de ses droits. C'est un principe de la loi natu- 
relle que l'homme qui n'a pas le pouvoir d'agir, échappe 
à la prescription. Le droit canonique consacre cette 
maxime; on peut consuller la décrétale, Quia diversi- 
tatem, titre de concessione prebende. Remarquez que la 
prescription ne commence nullement à l'époque oü le 
tiers commence de posséder, même avec un titre et dans 
la bonne foi; car elle doit avoir pour point de départ 
le moment -oà le créancier a le pouvoir d'agir, et néglige. 

Les Recentiores de la Rote me fournissent deux textes 
qui s'adaptent à mon sujet; le premier est emprunté 
à la sixième partie, num. 270; le second est dans la 
cinquième partie, num. 407. 


Non potuit currere praescriptio tanquam non valentibus, 
aut impeditis agere, ut notatur in Summ. 1. S. ultim. c. 
de annal. exception. c. Quia diversitatem , de concessa. 
praebend. (Recentiores, Dart. 6, num. 270). 

Illa opinio tolerari non potest, et repugnat principiis 
et motivo praescriplionis quae tota fundata est in negli- 
gentia creditoris differentis exactionem. Bald. in auth. Nisi 
triennale, num. 1, ubi quod praescriptio est poena negli- 
gentiae, et est regula naturalis, quod non valenti agere 
non currat praescriplio. Ergo haec praescriptio non est in- 
choanda tempore, quo tertius possidet, el etiam cum ti- 
tulo et bona fide, sed a tempore quo creditor potest agere, 
et negligens est. (Jbid. part. 5, num. 407). 











185 


19. J'examine plus loin si l'ignorance du droit met 
à l'abri de la prescription. Voici d'abord deux arréts 
de la Rote; le premier concerne la simultanée entre 


l'évéque et le chapitre. Le second se rapporte à la pres- 


cription des chanoines de Bénévent sur la collation des 
canonicals. 

20. La Rote casse la nomination d'un chapelain que 
l'évêque de Luz, en Espagne, avait faite, sans l'agrément 
du chapitre. En effet, la collation émanant de l'ordinaire 
seul, est absolument inefficace dans les chapellenies qui 
sont soumises à la simultanée entre l'ordinaire et le 
chapitre. Cette chapellenie étant dans l'Eglise cathédrale 
est présumée simultanée. Les actes publics des collations 
à partir de 1371, établissent surabondamment le droit 
du chapitre. La coutume de quarante ans suffirait, sans 
aucun titre, conformément aux décisions de la Rote 
el au sentiment des canonistes. Pour écarter le droit 
exclusif de l'évéque il n'y a qu'à montrer que le cha- 
pitre a acquis la simultanée, soit en vertu du droit 
commun, soit par la prescription. Peu importe que l'évé- 
que allégue la quasi-possession du droit de conférer 
à l'exclusion du chapitre, pour les derniers temps ; car 
cette quasi-possession est réfutée par les actes publics 
précités. On dit que l’évêque a fait les dernières no- 
minations dans l'intention d'écarter le chapitre; mais 
le prélat a procédé en vigueur du l'alternative dont il 
jouit pour les mois extraordinaires, d'après un indult 
ponlifical. l| suit de là que l'intention de priver le cha- 
pitre et la possession exclusive du côté de l’évêque ne 
dépassent pas les limites du fait, c'est à dire les col- 
lations accomplies durant les mois exceptionnels. Elles 
ne touchent pas aux droits du chapitre, lequel réclame 
.seulement les mois ordinaires. Quoique la collation soit 
simultanée, le chapitre a laissé l'évéque user de l'al- 
ternative pour les mois réservés. À ces causes, la Rote 
casse la nomination épiscopale. 


Adjudicatio cappellaniae sitae in ecclesia cathedrali 
Lucen. sub invocatione S. Benedicti petita a Jacobo Sertio, 
sive in vim collationis ab ordinario, sive provisionis a sede 
apostolica reportatae, deneganda ex uiroque capite visa est. 

Collatio namque solius ordinarii inefficax prorsus est in 
beneficiis simultaneae collationis cum capitulo, qualem esse 
cappellaniam hanc praesumitur; cum existat in ecclesia 
eathedrali, ac de bonis communibus sit dotata etc. 

Et ultra probatur ex publicis instrumentis collationum 
simultaneae factarum ab auno 1371. Ergo ad hunc effectum 
exuberant, quia satis esset, consuetudo quadragenaria etiam 
absque titulo, ut tradit Lother. de re beneficiaria, lib. 2, 
quaest. 21, num. 47. Et dixit Rota dec. 637, pag. 4 di- 
vers. et melius in Placentina voli, 20 novembris 1602, 
coram bo. me. Penia. Imo cum non constet de anteriori 
statu contrario, militat praesumptio, quod etiam anteactis 
temporibus eodem modo cappellania collata fuerit. Quae 
magis junctis confessionibus ron semel emissis ab ordi- 
nariis Lucen. quod collatio de jure et consuetudine spectat 
ad episcopum et capitulum simul, quibus propter assisten- 
tiam juris communis adminiculo dictarum collationum et 
antiquitatis, videtur adhibenda fides, etiam in praejudicium 
suecessorum etc. ubi additur, satis esse ad hunc effectum, 
quod confessio habeat pro se assistentiam sive praesump- 
lionem juris communis. 

Non obstat quod ab anno 1445 citra non exhibeatur 
2liqua collatio facta a capitulo simul cum episcopo. Quia 


19° SÉRIE. 


NOMINATION DES CHANOINES 


786 


ad excludendam privativam collationem episcopi sufficit 
docuisse, quod capitulum vel ex dispositione juris com- . 
munis, vel ex praescriptione semel completa simultaneam 
acquisiverit, nisi ex adverso probetur status contrarius le- 
gilime praescriptus ete. Alias enim praesumitur aut non 
evenisse vacaliones cappellaniae in mensibus ordinariis in 
quibus tantum, uti infra dicetur, locum habet simultanea, 
aut continuata etiam in futurum possessio capituli etc. 

Ita ut nec relevet proviso ab ordinario ultimus status, 
et sola quasi possessio ordinarii conferendi privative ad ca- 
pitulum, quae satis esse solet quando, ut in casu nostro, 
quaestio principaliter non pendet inter collatores super per- 
tinentia juris conferendi, sed inter provisos super validi- 
tate collationis; ubi sic conciliantur decisiones contrariae. 
Nam hoc limitatur quando per publica instrumenta vel 
partis confessionem incontinenti constat jus conferendi ad 
alium pertinere, qui est casus noster. 

Dietum vero fuit quod novissime ordinarius jus con- 
ferendi privativum praescripserit mediantibus collationibus 
privative factis per 40 annos, ut requiritur. Franc. in d. 
cap. Cwm de beneficio, sub num. 5 Gonz. super reg. 8, 
glos. 7, num. 8. Lotter. de re benef. lib. 1, q. 21, num. 47; 
ubi loquitur in puncto collationis simultaneae. Siquidem 
collationes adductae sumi. Sertii num. 1 et seqq. usque 
ad 6, excepta prima anni 1559 quae nullius momenti est, 
quia non probatur effectuata, omnes fuerunt in mensibus 
reservalis quos ordinarius vigore alternativae ad se spectare 
Praetepdobal, eumque in illis capitulum, cui solum in men- 
sibus Ordinariis suffragatur simultanea jus aliquod prae- 
tendere non posset, inde fit, ut ex hujusmodi collationibus 
possessio aliqua, vel praescriptio educi non valeat contra 
capitulum respectu collationum in mensibus ordinariis ei 
competentium, ut in puncto respondit Rota 1. decem. 1608. 

Nec urget quod ordinarius contulerit animo privandi 
capitulum, ut colligitur tum quia asseruit ad se spectare 
omnimodam dispositionem ponderando verbum , omnimo- 
dam et ex gloss. in decis. 1..verbo omnimodam, de foro 
compet. ponderavit in terminis collationis, tum quia con- 
tulit nominatim vigore alternativae, quae incompatibilis est 
cum simultanea capituli. 

Quia voluntas haec privandi acipsa possessio privativa 
non egreditur limites facti, hoc est collationum in men-' 
sibus reservatis à quibus inferri non potest ad ordinarios, 
quia in illis an episcopus vigore alternativae posset con- 
ferre, nec ne, non tangebat jus capituli, quod praetendit 
dumtaxat menses ordinarios, sed papae, ut advertit. Rota 
d. decis. 563, num. 3, apud modern. Perus. de manut. 
Unde nec mirum si capitulum, quamvis collatio simultanea 
sit, sciverit et passus fuerit, episcopum alternativa uti in 
mensibus reservatis, sciebat enim simul nullum exinde ge- 
nerari Sibi praejudicium in ordinariis; et sicuti non po- 
terat alternativae usum in reservatis impedire quia sua non 
intererat, ita neque ex eodem usu resultare potest contra 
ipsum praescriptio privativa in mensibus ordinariis juxta 
receptissimam conclusionem , quod non valenti agere non 
currit praescriptio ut notant omnes, quodque tantum praes- 
criptum quantum possessum. Sufficit itaque capitulo quod 
nullus adsit status, ac possessio privativa conferendi in 
mensibus ordinariis. . 

Et ita decisum utraque parte informante. 


21. Le chapitre de l'Eglise métropolitaine de Bé- 
névent eut l'usage de temps immémorial et pendant 
plus de trois siècles de conférer librement et sans dé- 
pendance de l'archevéque les canonicats vacants pen- 
dant les mois ordinaires de mars, juin, septembre et 


50 


t» 


787 


décembre. L'archevéque ne prenait donc aucune part 
à la nomination à moins qu'il ne füt muni de l'indult 
pontifical par rapport aux mois réservés. L'archevéque 
respectant pleinement les prérogatives du chapitre pen- 
dant quatorze ans, savoir, de 1643 à 1657, laissa faire 
qualorze collations. La peste ayant décimé les rangs des 
chanoines, le prélat crut l'occasion favorable, et proposa 
au chapitre une convention nouvelle qui aurait introduit 
l'allernative. Dix-sept ckanoines prirent part à l'assem- 
blée capitulaire; or cinq des plus qualifiés sortirent, 
pour ne pas signer la convention; deux aulres refusé- 
rent leur vote, sans quitter la salle. La convention fut donc 
acceptée par dix chanoines, dont plusieurs étaient officiaux 
ou familiers de l'archéveque. Le chapitre considéra celte 
concession comme nulle et sans valeur. Sept ans après, 
l'occasion de conférer un canonicat étant venue, le cha- 
pitre fit sa nomination, et l'archevéque, de son côté, 
en fit une autre. La Rote prononça en faveur du cha- 
pitre. Le célèbre cardinal De Luca, simple avocat, à 
l'époque dont il s'agit, plaida pour les chanoines, et 
montra la nullité de la convention que l'archevéque avait 
imposée. La plaidoirie a été insérée dans les œuvres 
du savant jurisconsulte au volume de beneficiis, num. 32. 


BENEYENTANA. Juris conferendi pro capitulo eeclesiae 
metropolitanae cum archiepiscopo. — Casus disputatus co- 
ram Datario et deinde in Rota decisus pro capitulé. 

Ab antiquissimo tempore, ac super iria saecula pro- 
bationis affirmativae, absque eo quod constaret vel memoria 
haberetur de contrario, capitulum ecclesiae metropolitanae 
Beneventanae in quatuor mensibus ordinariis, martii, junii, 
septembris el decembris, libere ac independenter ab ar- 
chiepiscopo, conferre consuevit canonicatus alicujus apos- 
tolicae reservationis vel affectionis obstaculum non haben- 
les; cumque ob reservationem aliorum mensium resultantem 
a regula octava seu nona, ita sequeretur quod archiepis- 
copus (quoties indulto conferendi reservata munitus non sit) 
nullam in hujusmodi canonicatuum collatione participa- 
tionem haberet: hinc modernus archiepiscopus post longam 
patientiam in hujus juris libero exercitio per capitulum 
habito, ab anno 1648 usque ad 1657, in quo spatio casus 
praebuit collationem 14 canonicatuum, sumpta opportuna 
occasione, quod capitulum constitutum ex 27 canonicis et 
dignitatibus, ob pestem in ea civitate nimium crassatam, 
redactum esset-ad 17, comminata lite super dicto jure con- 
ferendi curavit in capitulo proponi aliquam concordiam, 
dictaeque propositionidissentientibus quinque ex magis qua- 
lificatis a capitulo discedentibus, ac etiam duobus aliis, quam- 
vis non discedentibus, a reliquis decem, ex quibus plures erant 
ejus officiales, vel familiares conclusa fuit concordia, apos- 
tolica etiam auctoritate munita, super turnaria, seu alter- 
nativa inter ipsos archiepiscopum et capitulum in vaca- 
tionibus, quae in dictis ordinariis mensibus contingerent. 
Secuta canonicatus vacatione die mense septembris 1664, 
capitulum habendo dictam concordiam tanquam invalidara, 
atque continuando ejus possessionem, canonicatum contulit 
Januario Colle; archiepiscopus vero in vim dicfae coneordiae 
illum contulit Aloysio Antonio Ajello. Unde propterea in- 
troducta desuper lite coram praelato deputato, cum ex 
parte provisi per archiepiscopum objiceretur de obstantia 
elausularum contentarum in brevi apostolico emanato super 
dictae concordiae confirmatione, praeviis aliquibus dispu- 
tationibus ex commissione papae habitis coram Datario, 
obstaculum sublatum fuit, introductaque causa in Rota, 


NOMINATION DES CHANOINES. 


188 


eoram Bourlemont sub die 4 junii 1670, et pro capitulo 
responsum fuit. 

Ego scripsi in disputationibus habitis coram Datario 
et coram praelato, ac etiam in praeparatione disputationis 
habendae in Rota; (licet causae directores quibus lunae 
attributivum congruit, totum desumendo a jam scriptis, 
me non requisierint) atque in his disputationibus duas ef-. 
formabam inspectiones, unam super jure conferendi, prae- 
gcindendo a concordia, perinde ac si ad istam deventum 
non esset, et alteram super ejusdem concordiae validitate 
vel invaliditate, ita ut ejus aliqua ratio habenda esset nec ne. 

Quoad primam, in sensu etiam veritatis, dicebam om- 
nino planum, ac extra controversiam esse bonum jus ca- 
pituli, quoniam non solum concludenter per authentica do- 
cumenta, et continuatam possessionem spatio trium sae- 
culorum, et ultra docebatur de consuetudine conferendi ca- 
nonicatus in his quatuor mensibus, verum etiam consue- 
tudo praedicta enunciatur in antiquis constitutionibus ca- 
pituli editis usque ab anno 1355, per archiepiscopos pro 
tempore approbatis, ac.observatis; unde propterea concurrit, 
non solum simplex centenaria, sed etiam triplicata et ultra, 
cum tamen simplex, quoties de infectione non docetur, suf- 
ficiat etiam in iis, quae sunt conira jus, ejusque resisten- 
tiam habent ob facultatem allegandi privilegium aposto- 
licum, vel quemcumque alium titulum de mundo melio- 
rem, quem sufficit allegare absque necessitate próbationis, 
ita praesumptive resultantis a possessione centenaria. 

Et clarius, quoniam in scripturis authenticis usque ab 
anno 1364, ista consuetudo enunciatur immemorabilis, ac 
successive eadem enunciativa continuat in aliquibus actibus 
archiepiscoporum et in quibusdam litteris apostolicis de 
anno 1391 cum quoties consuetudo est immemorabilis s uper 
jure conferendi competente capitulo privative ad episcopum 
vel e converso nulla cadat difficultas ex eadem ratione su- 
perius enunciata, quod habens pro se immemorabilem, al- 
legare potest quemcumque titulum de mundo meliorem. 

Dicebantur haec ad superabundantiam, cum neque hu- 
jusmodi probationis necessitas adesset; ut etim advertitur 
supra disc. 29 et alibi, ista rigorosa probatio desideratur 
in casu resistentiæ juris, qualis adesse dicitur quando agitur 
de praescribendo ipsam juris conferendi substantiam, ac 
in totum in omnibus mensibus et temporibus, cum ita su- 
blata seu destructa rer-anoat illa simultanea, quae de jure 
datur inter episcopum et capitulum; sécus autem ubi agitur 
de praescriptione modi seu distributionis temporum super 
ejusdem juris exercitio, tunc enim nulla adesse dicitur juris 
resistentia, quoniam ipsa substantia salva remanet, juxta 
communem ac receptam distinctionem, quam praesertim 
habemus in materia decimarum quod ubi agitur de prae- 
scribendo illorum substantiam et in totum vel circa exemp- 
lionem, vel circa pertinentiam, requiritur immemorabilis; 
ubi vero circa quotam vel modum solvendi, sufficit praes- 
criptio ordinaria, ut sic distinguendo habetur decis. 23, 
part. 6. recent. Hoias, decis. 391, num. 6. ex Rebuft. de 
decimis quaest. 18. et passim. 

Et bene in his terminis specialibus praescriptionis ca- 
pituli contra episcopum Rota apud Peniam dec. 993, num. 5, 
cum sequen. decis. 124. part. 8. recent. decis. 74. num. 12. 
part. 11. Lotter. lib. 2, quaest. 21, num. 44. cum sequen., 
et in casu converso episcopi Contra capitulum, Cavaler. de- 
cis. 288, ex alias insinuata ratione, quod nullibi in jure 
cautum est, quomodo ista simultanea competat ac exerceri 
debeat, ideoque quando non adest consuetudo, recepla est 
pro regula opinio ex pluribus quos refert Fagnan, in cap. 
Cum ecelesia. Vulterana de electione, ut collatio sit simul- 
tanea disjunctive, de qua pluries in praecedentibus, ubi 














789 


vero consuetudo concurrit, huic deferri debeat juxta de- 
cis. 32. Cassad. de praebendis. 


22. La cathédrale de Besancon avait, entre autres 
dignités, celle de trésorier. La collation donna lieu à 
un litige qui fut examiné plusieurs fois devant la Rote; 
les arrêts se lisent dans les Recentiores (partie XI, 
num. 63 et 92). La collation de la dignité appartenant 
au chapitre, il publiait un édit, une sorte de concours, 
lorsqu'il s'agissait de procéder à l'élection. Parmi les 
questions examinées dans la décision de la Rote, on 
remarque celle-ci: La?prise de possession d'une dignité 
doit-elle être faite capitulairement ? D'après l'ancien 
droit commun, les dignités ne font point partie du cha- 
pitre et n'ont ni la stalle du chœur ni voix au cha- 
pitre. Si l'acte de fondation leur donne la stalle et le 
vote, en ce cas spécial elles sont de gremio capituli, 
et doivent prendre la possession capitulairement, à l'é- 
gal des autres chanoines. J'ai expliqué dans le pre- 
mier article {voir plus haut, col. 584) ce qu'il faut 
entendre par cette prise de possession capitulaire. En 
effet, il n'est pas nécessaire que le chapitre ait été 
régulièrement convoqué ; quelques chanoines représen- 
tant le chapitre ont le pouvoir de mettre en possession. 
Cette maxime s'applique surtout aux dignités soumises 
à l'ancien droit commun. Aujourd'hui, les dignités dans 
presque toutes les cathédrales, font partie du chapitre. 


BisuNTINA THESAURARIAE 5 decembris 1650. Possessio 
quando est probata, concedenda venit manutentio. Clau- 
sula, sine praejudicio litterarum Apostolicarum, quid'im- 
portet. Beneficii possessio non est capienda capitulariter, 
si non habeat stallum in choro, nec vocem in capitulo. 

Per resignationem thesaurariae de qua agitur, factam 
a Claudio tune temporis possessore fuerat a S. D. N. de 
eadem dignitate provisus Joannes Ignatius Froissard de 
Broissia, qui possessionem quoque dignitatis praefatae ab 
Apostolicarum executore litterarum postmodum apprehen- 


derat. Cum vero post quatuor menses a die captae posses- 


sionis eapitulum atque canoniei metropolitanae ecclesiae 
Bisuntinae, pro ejusdem collatione thesaurariae uti va- 


eantis edicta proposuissent, et appellationem ad Aposto- . 


licam Sedem interposuisset Joannes Ignatius, ad ejus ins- 
tantiam commissa mihi causa, dubitavi super manuten- 
tionis articulo hodie ejusdem favore decreto. Quia propriam 
possessionem justificat, tum ex publico adeptionis instru- 
mento ad hunc effectum sufficiente donec alium' tunc tem- 
poris in ea extitisse probetur, juxt. text. in 1. praedicta, 
ff. de acquir. possess. ff. 1. Non idcirco C. de fid. instrum. 
et notant utrobique doctores Menoch. de redint. remed. 8. 
num. 575. Rota, coram Puteo, decis. 360, n. 8, tit. 1; et 
coram bo. me. Coccino, decis. 14, n. 2; et 425, n. 1. Tum 
ex adversae partis confessione emissa in precibus, pro ob- 
tinendo Brevi Ordinariis dirigendo porrectis, ad text. in l. 
Cum precum, de lib. Causa. Rota, coram Greg. decis. 458, 
n. 1; et coram Buratt. decis. $35, n. 2; et in Urgellen. de- 
canatus 11 martii praeteriti coram R. P. D. Celso. Tum 
denique ex rescripto signaturae committentis causam ap- 
pellationis pro parte capituli interpositae sub clausula sine 
praejudicio executionis lillerarum  Apostolicarwm, ex quo 
earumdem executio praeservata censetur favore Joannis Igna- 
tii, ut notat Gonzal. ad reg. 8, Gloss. 9, in adnotation. 
sub n. 7; et in Arboren canonicatus 16 novembris 1628 
eoram bo. me. Merlino post Moder. Perus. de manut. de- 
cis, 557, n. 6. Cui proinde non debet manutentio dene- 


NOMINATION DES CHANOINES. 





790 


gari per tert. in S. relinendae inst. de interd. t. 1. S. in- 
terdictum autem, ff. uti possid. Rot. decis. 80, n. 1; et de- 
cis. 641, n. 8, p. 1. divers. et decis. 75, n. 8, p. 7. recen. 
et coram Burat. 263, n. 1. 

Non obstant edicta pro conferenda Thesauraria ex 
adverso proposita caeterique actus per capitulum gesti post 
apprehensam possessionem Joannis Ignatii, quia illi uti pen- 
dente causa appellationis per eosdem canonicos interpo- 
sitae peracti, et post commissionem sine retardatione lit- 
terarum Apostolicarum impetratam, turbativi censentur, ac 
attentati; nec ideo impedire poterunt manutentionem ejus 
qui se non habuit pro spoliato, sed pro illa jugiter instetit, 
ac instat, ut pluries respondit Bota, nempe coram Buratt. 
decis. 306 n. 2; coram Hev. Urgellen, decis. 4, n. 6; co- 
ram Andr. 61, n. 5; et in Romana domus de Zacconibus, 
28 junii 1622 coram Ubaldo, post Modern. Perus. de man. 
decis. 496, num. 5. 

Non obatat, quod Joannis Ignatii possessio capitula- 
riter capta .non fuerit, nec proinde videatur esse manute- 
nibilis juxta decis. Cassad. decis. 8, n. 1, de Caus. poss. 


"et prop. et decis. 5. jurispatron. n. 3. Quia cum haec The- 


Sauraria ex confessione partis adversae emissa in commis- 
sione hujus causae dignitas existat, possessione capitulari 
non indigebat, dum in ipsius erectione non constat eidem 
stallum in ehoro et vocem in capitulo expresse assignatum; 
ideoque de capitulo non censetur, ut dixit Rota coram 
Seraphin. dec. 98, n. 1. et decis. 177 n. 4 et 5 post Moder. 
Perus. de manut. et in Gerwnden cappellaniae 27 januarii 
1645, in S. Non obstat coram R. P. D. Bichio. et in 
Civitaten archipresbiteratus 3 julii ejusdem anni coram R. P. 
Meo Cerro. 

Denique manutentionem Joanni Ignatio impedire non 
poterunt Indulta, seu privilegia apostolica ex capituli parte 
praetensa. Horum enim 'exceptio, dum titulum concernit, 
ad petitorium judicium rejici debet, nec manutentionis ef- 
fectum potest retardare juxta text in cap. Cum personae, 
&. Quod si tales, de priv. lib. 6. Rota in Oritana, prae- 
cedentiae 11 junii 1606 coram Manzanedo et in Spoletana, 
bonorum 12 junii 1617 coram Ubaldo; et in Hispalen de- 
cimarum 17 junii 1644 in S. Quia dwm privilegia, co- 
ram R. P. D. meo Corrado; et in Bononien gabellae 4 de- 
cembris 1648 coram R. P. D. meo Ottobono, in S. Minus 
obstant privilegia ; et in Toletana decimarum 15 junii 
ejusdem anni S. Non obstant privilegia, coram R. P. D. 
meo Celso. Praeterquam eisdem Indultis in apostolicis lit- 
teris expresse legitur derogatum. 

Et ita altera tantum etc. parte informante etc. 


33. Le concile de Trente donne à l'évêque la no- 
mination et l'institution canonique du chanoine péni- 
tencier (Sess. 24, c. 8). Cette disposition s'applique 
au canonicat qui est érigé en pénitencerie conformé- 
ment à la prescription du concile; mais elle ne forme 
pas obstacle à l'exécution de la volonté du fondateur 
qui a donné expressément au chapitre non seulement 
la nomination mais aussi la collation et l'inslitution 
elle-même du pénitencier. Les fondateurs ont le pou- 
voir de prescrire des conditions contraires au droit com- 
mun; il suffit que ces conditions ne soient pas impos- 
sibles ni opposées à l'honnêteté naturelle. — Cette 
maxime fut sanctionnée par une décision de la Rote 
coram Emeriz (num. 553, tom. 2, p. 63). Le test4- 
teur a prescrit la fondation de deux chapellen',s et 
de deux canonicats surnuméraires, dont un de” ,,4 être 
pénitencier. Il a voulu que la présentation E nomi 








791 


nation, l'élection et la députation appartint perpétuel- 
Iment à l’évêque pour un tiers, et au chapitre pour 
les deux autres tiers.. Même disposition pour l'institu- 
tion et la collation des sujets nommés ; le testateur 
accorde l'alternative à l'évéque el au chapitre. Plus 
de cinquante ans aprés la fondation, l'évéque réclame 
la nomination du pénitencier, et l'institution des cha- 
noines et des chapelains, conformément au concile de 
Trente. —- La Rote rejetant la demande, reconnait le 
droit du chapitre. 


Civitatis Castelli canonicatus poenitentiarii 26 ;unii 1682. 
Dispositio sacri concilii Tridentini sess. 24, cap. 8, quod 
institutio, et electio canonici poenitentiarii spectet ad epis- 
copum, habet locum in canonicatu erecto, velerigendo ab 
episcopo ex praecepto ejusdem concilii, non autem in fun- 
dato a patrono laico, qui in fundatione aliter disposuit. 
Anno 1620 Simon Barbuglius in testamento, sub cujus 
dispositione postea decessit, pro augmento.divini cultus 
mandavit constitui, creari, ordinari et aggregari a capitulo, 
praeposito et canonicis cathedralis ecclesiae Civitatis Cas- 
telli, accedente etiam consensu et licentia ordinarii, duos 
canonicos supranumerarios , quorum unus sit, et esse de- 
beat poenitentiarius, et duos cappellanos, quorum quidem 
canonicorum , et cappellanorum praesentaiio , nominatio, 
electio, et deputatio perpetuis futuris temporibus quoties- 
cumque ei'quandocumque casus vacationis illorum vel ali- 
cujus eorum evenerit, spectet, et pertineat, prout dictus 
testator spectare, ac pertinere voluit, et mandavit, pro 
tertia parte ad episcopum, et pro duabus aliis tertiis 
partibus ad capitulum dictae ecclesiae, itaut duae partes 
votorum in qualibet electione desuper facienda sufficiant. 
Institutio autem, seu collatio nominatorum, praesentatorum, 
ac electorum similiter perpetuis futuris temporibus alter- 
native spectet ad episcopum et capitulum praefatos, ac alias 
prout in eodem testamento latius continetur. 

Cumque anno 1677 in vacatione canonicatus poeniten- 
tiarii, juxta eamdem dispositionem, a capitulo, praeposito, 
vicario capitulari, et canonicis, usque de anno 1630 erecti 
constituti el aggregati, modernus rrhus dominus episcopus 
non obstante, quod illum libere vigore decreti sacri con- 
cili Tridentini die antecedenti. contulisset ; nihilominus 
habita postmodum notitia supra relatae fundationis, exhi- 
bitaque ei per Vincentium Feriarum praesentatione a ca- 
* pitulo pro duabus illius tertiis partibus obtenta, eumdem 
tamquam ab illo legitime praesentatum instituerit, atque 
in actualem possessionem immiserit: Hinc sequuta nuper 
nova vacatione per mortem dicti Vincentii capitulum, et 
canonici praevia notificatione faeta episcopo, elegerunt, vi- 
gore alternativae per testatorem, ut supra ordinatae Mar- 
tinum Pauluecium, eumque etiam instituerunt. 

Verum quia jam tune lites et controversiae inter epi- 
scopum et capitulum antecedenter super jure conferendi 
oríae, mihi commissae reperiebantur in vim legis diffa- 
mari, de ingen. et manumiss. Et episcopus super poenis 
censurarum aliisque ipso facto incurrendis capitulo prae- 
ceperat ne ad electionem canonici poenitentiarii procederet, 
capitulumque ab hujusmodi praecepto appellaverat ac con- 
linuando possessionem in qua reperitur tali praecepto non 
obstante ad ulteriora in electione, et institutione ut supra, 
processerat: Ideo praetendentibus partibds hinc inde di- 
versimode attentatum fuisse, dedi et proposui sub die 
11 martii prorime praeteriti, dubium an constet de vali- 
ditate censurarum; vel potius de attentatis, et pro qua parte? 
et Domini suspensis censuris ad cautelam ordinarunt, ut 
videretur de bono jure, etiam ad effectum revocationis at- 


NOMINATION DES CHANOINES. 


192 


tentatorum; quapropter renovata hodie disceptatione, et par- 
tibus hinc inde acriter informantibus, prodiit resolutio: 
Constare de bono jure capituli etiam ad effectum etc. 

Ratio resolutionis desumpta fuit ex lege fundatoris, 
non solum disponentis nominationem, seu praesentationem 
perpetuis futuris temporibus quotiescumque et quando- 
cumque cásus vacationis evenerit, spectare et pertinere 
pro tertia parte ad episcopum, et pro aliis duabus tertiis 
partibus ad capitulum, quae tribuit unicuique pro rata jus 
praesentandi, et nominandi semper et quoque tempore, seu 
modo canonicatus vacaverit, ex firmatis per Rotam coram 
Royas decis. 274., n. 4. et seqq.. et in recentior. decis. 327, 
n. 3 eb 5, p. 15 et in Regien beneficii 27 junii 1653, 
coram bo. me. Bevilacqua. 

Sed etiam reservantis eidem episcopo, et capitulo al- 
lernative institutionem, quae de jure ad solum episcopum 
spectaret, prout in limine fundationis reservari posse in- 
feriori collatori tradunt Abbas, in cap. Cwm dilectus, 
num. 3, de consuetud. Barbosa. de offic. et potest. episc. 
alleg. 72, n. 186. 

Neque in contrarium urgent disposita per sacrum con- 
cilium Tridentinum: Non quidem in sess. 24 de reform. 
cap. 8, in quo electio, et institutio canonici poenitentiarif 
conceditur episcopo privative, quoad capitulum: Quia ista 
conciliaris dispositio est restricta ad canonicatum poeni- 
tentiarium erigendum ab episcopo ex praecepto ejusdem 
concilii, adeoque non procedit in canonicatu cum onere 
poenitentiariae erecto a patrono laico sub ea lege, quod 
praesentatio, nominatio et institulio spectet, et pertineat 
ad alium inferiorem collatorem cumulative cum episcopo, 
cum iste possit in limine fundationis apponere omnes et 
quascumque conditiones, etiam juri contrarias, dummodo 
tamen non sint impossibiles vel turpes, juxta consil. Cal- 
derin. 19, vers. e& eitam possunt, de jurepatr. Lambertin. 
de jurepatr. lib. 1, p. 1, quaest. 9, art. 1, n. 1. 

Nec minus in sess. 14 de reform. cap. 12 et 13, ubi 
institutio cujuscumque beneficii de jurepatronatus deinceps 
erigendi reservatur soli episcopo; tum quia non procedit, 
quando praelatus inferior, seu alius, cui a fundatore re- 
servatum fuit jus instituendi, fungitur vice ordinarii, prout 
in praesenti capitulum, quod ab immemorabili praetendit, 
se esse in quasi possessione conferendi, et instituendi ad 
quaecumque beneficia ecclesiae cathedralis, wut declarat 


: Fagnanus in cap. Cwm ecclesia. Vulterana, n. 31 et seq. de 


elect. Barbosa in Collect. ad S. concil. Trident. sess. 14, 
dieto cap. 12, n. 19. e 

Tum etiam quia in hoc casu intelligeretur dumtaxat 
reservata per sacrum concilium institutio authorizabilis 
concernens examen et approbationem praesentati, non autem 
collativa tituli canonicatus, quae potest ex privilegio, con- 
suetudine, aut dispositione testatoris acquiri ab inferiori, 
secus illa, quae est inabdicabilis ab episcopo, juxta dis- 
tinctionem, quam tradit Gonzalez in cap. Non satis, num. 3 
et 4., de offic. archidiac. Lother. de re benef. lib. 1., 
quaest. 38, n. 99, et seqq. 

Constito autem de bono, jure capituli et de pendentia 
liis in Rota, ut supra, vigore leg. diffamari introductae, 
consecutiva quoque visa fuit revocatio praecepti, aliorumque 
ab episcopo in illius spretum nulliter et indebite factorum, 
juxta text. in Cap. 1. et 2. Ut lite pendent. in Decretal. 
et 6. cum concordantibus. Et ita utraque etc. parte in- 
formante etc. 

24. || arrive assez souvent que l'évéque et le cha- 
pitre, au lieu de faire simultanément les nominations, 
conviennent d'y procéder alternativement. Plusieurs 
exemples ont été rapportés dans notre premier article. 


793 


‘col. 571 seqq.) Cette partition est-elle utile ? Si, d'une 
part, elle empêche les dissentiments entre le prélat et 
les chanoines; d'autre part, elle n'offre pas les mêmes 
avantages que la simultanée pour assurer de bonnes 
uominations. Comme, dans la collation simultanée, la 
voix de l'évéque vaut autant que celle de tout le 
chapitre, il est à supposer que l'évéque devant sou- 
mettre sa nomination à l'approbation du chapitre, pro- 
pose toujours les meilleurs sujets; d'autre part, il ne 
semble pas possible que le chapitre rejette un sujet 
apte et méritant, lorsqu'il n'a aucun intérét, vu que la 
collation est dévolue au Saint-Siége, lorsque l'évéque 
et le chapitre ne peuvent s'entendre. La collation si- 
mullanée a été prescrite dans le but de remplir les 
cathédrales de prêtres verlueux et doués de toutes les 
aptitudes requises. Dans le système de la nomination 
alternative, au contraire, le choix dépend d'un seul 
homme, qui peut étre influencé par l'affection particu- 
lière, au détriment de l'utililé commune. Le canoniste 
d'Ostie rapporte ce qui arriva aux chanoines de Stras- 
bourg; exemple propre à détourner les évéques et les 
chapitres de vouloir faire la partition des collations. 

Ces réflexions sont empruntées à la décision de la 
Rote Hispalen. Divisionis simultaneae du 4 juin 1700. 
La Rote improuva la partition que l'archevéque et les 
chanoines voulaient faire. 


Nee dubitari potest, quin provisio beneficiorum , per 
simultaneam collationem facta, respiciat magis utilitatem 
Ecclesiae, quam privatam collatorum , et sit illi magis 
proficua, quam turnaria, quia cum in simultanea tanta sit 
vox episcopi, quanta totius capituli, et quamvis praelatus 
nominet eum, cui beneficium conferre intendit, conclusio, 
8eu perfectio collationis dependet a capitulo, supponendum 
est, quod episcopus, qui tenetur suam collationem subjicere 
approbationi capituli, meliorem semper proponat; et vice- 
versa credibile non est, capitulum, vel aptum, et idoneum 
rejicere, quando a tali rejectione nullum sentiret com- 
modum, quia collatio ex paritate votorum devolvetur ad 
S. Sedem, ex notis juribus, et talis modus conferendi spe- 
cialiter introductus est in cathedralibus, ut meliores, eo- 
rumque servitio magis aptos, et idoneos praebendatos sor- 
tiantur, quia sicut ecclesia cathedralis caeteris praeeminet 
dignitate, ita illius canonici et portionarii aliis praestare 
debent virtute, et exemplo: in turnaria autem provisione, 
cum ista dependeat ab arbitrio unius tantum, facilius in- 
irat affectio, et minus consideratur utilitas Ecclesiae; nam 
quandoque propter affectionem nominantur personae minus 
aptae servitio Ecclesiae, et ne talis divisio fiat, multum 
facit exemplum memorabile, relatum per Hostiens. in cap. 
grave. num. 3. de praebend. de nonnullis canonicis Ar- 
gentinis, qui inter se convenerant super divisione simul- 
taneae, eumque allegando comprobat post Gonzal. ad reg. 
Cancell. Gloss. 4. n. 73. Franc. de ecclesia cathed. cap. 22, 
n. 109, quo edocti episcopi et canonici, nunquam desi- 
derare deberent hanc divisionem, ne aliquando eorum 
causa idem evenire posset in praejudicium propriae ecclesiae. 

Sed praeter utilitatem ecclesiae concurrit etiam alia 
particularis ratio; nam cum episcopus et capitulum con- 
tinuo in divinis officiis convenire soleant, in tali mystico 
eorpore non est introducendus aliquis canonicus, qui sit 
uni vel alteri infensus vel invisus, ut omnia membra per- 
fecta organisatione inter se correspondeant. et in servitio 

ecclesiae prompte suam operam praebeant; et quia haec omnia 


NOMINATION DES CHANOINES. 


794 


securius adimplentur per simultaneam collationem, ab ista 
non est de facili recedendum. 

Deinde deveniendo ad examen illarum auctoritstum 
quae aliquam saltem apparentem relationem habent cum 
casu praesenti, primo ponendi sunt ad partes illi doctores 
qui tantum dicunt, quod tale exercitium collationis simul- 
taneae dividi potest, quia hoc usque a principio admissum 
fuit, ex Clem. Plures, de Jurepatron., et tantum impu- 
gnatur coactiva divisio, ad quod probandum neque satis 
sunt auctoritates, et exempla deducta ex Canone Abeun- 
tibus, dist. 63, Nunc ergo quaeritur, et cap. Cum ab 
eo de sepult. in 6., et demum ex Gloss. in alio Can. 
Licet in regul. 16, quaest. 3. Omnia enim haec valde di- 
versa sunt, a casu simultaneae collationis; et ratio quoque 
decidendi in nihilo convenit; motivum enim dubitandi tam 
apud glossatores, quam apud doctores fuit, quod non minus 
episcopi, quam parochi, habebant jus certum, et separatum 
exercendi propria jura in ecclesia, vel domo sita in con 
finio, seu exigendi charitativum subsidium et redditus, et 
tantum contentiones et scandala in exercitio oriebantur, 
quia vel administratio sacramentorum poterat negligi, vel 
duplici onere in exigendo gravari ecclesia, vel populus; 
neque ista nullum aliud remedium habere poterant quam 
per definitivam judicis sententiam, quae non solum longum 
tempus requirebat, sed eiiam incertitudinem probationum, 
et ideo recte provisum fuit, quod per alternativam ea jura 
exercerentur et exactiones fierent. At in casu nostro jus 
conferendi, usque a principio simultaneae utrique parti tra- 
ditum fuit et semper ita practicatum, et propterea, ces- 
Sante similitudine causae dubitandi, cessat etiam ratio ita 
decidendi, et quando adest remedium a jure praescriptum, 


* ut infra in specie de simultanea collatione demonstrabitur, 


non est recurrendum ad extraordinarium et arbitrarium ete, 


25. On a mis dans les Mémoires du clergé de France 
une plaidoirie de l'avocat général Talon qui requit le 
parlement de casser et annuler la partition de la simul- 
tanée qui avait été établie par les chanoines du Mans. 
L'avocat général s'appuya des mémes raisons que la 
Rote. En effet, dit-il, les canonicats dont les collations 
appartiennent aux chanoines capitulairement assemblés, 
Sont par la voie d'élection toujours pourvus et remplis 
de personnes plus capables et plus utiles à l'Eglise. 
selon que l'usage des premiers siècles jusqu'à nous l'a 
perpetuellement fait connaitre. En outre, les fondateurs 
ont donné au chapitre le droit de conférer, pour en étre 
les distribuleurs en commun, et non pas pour pratiquer 
chacun ce qui est de leur intérét particulier. Les cha- 
noines n'avaient la collation qu'en commun et par forme 
d'élection, collegialiter, et non chacun en particulier. 
Ils ne sont pas maîtres des fruits et revenus du cha- 
pitre, dont les collations font parlie; ils n'en sont que 
les directeurs et les administrateurs, pour en user con- 
formément à la fondation. En outre, il n'y a pas eu 
d'information de commodo et incommodo, avant de faire 
la partition, s'il s'agissait d'aliéner un pouce de terre, 
elle ne pourrait être faite qu'aprés information de l'utilité 
et nécessité. — La cour cassa le statut capitulaire. Un 
auire arrét, plus ancien, avait décidé de méme. Voici 
ce que nous empruntons aux Mémoires du clergé: 


Monsieur l’Avocat general Talon sétant levé, remontra 
qu'il y avoit abus aux deux ordonnances capitulaires. Pre- 
mierement, en ce qu'il n'étoit point au pouvoir du Cha- 
pitre du Mans, de changer l'état et premier établissement 


795 


des collations des chanoinies et bénéfices de leur église et 
sans que c'étoit faire tort à la piété et devotion de nos 
fondateurs, qui ont donné si libéralement au chapitre le 
droit de conférer, pour en être les distributeurs en commun, 
eb non pas pour pratiquer chaeun ce qui est de leur in- 
térêt particulier, par un trés-mauvais ménage, qui étoit l'oc- 
casion de la plainte de l'apótre quand il disoit: Omnes 
quae sua suni quaerunt, non quae Jesu Christi etc. Que 
les chanoines de l'église du Mans n'avoient la collation des 
bénéfices, qu'en commun et par forme d'élection, collegia- 
liter, et non chacun en particulier: Nom enim, dit Papi- 
nian, facullas necessariae electionis propriae liberalitatis 
beneficium est. Et de dire qu'en conséquence de leurs cha- 
noinies, ils fassent comme maîtres du temporel, des fruits 
et revenus du Chapitre, dont les collations font partie etc; 
que collationes sunt in fructu; que c'étoit avec fort peu 
de raison, parce qu'ils n'en étoient que les directeurs et 
administrateurs, pour en user conformement à la fondation: 
ce qui étoit general pour ce qui regarde les unions ou sup- 
pressions des benefices, qui ne peuvent étre faites contre 
l'état de la fondation. 

Le second abus, que la partition étoit contre l'utilité 
et le bien commun de l'église du Mans, d'autant que les 
bénéfices dont les collations appartiennent aux chanoines 
capitulairement assemblez, sont par la voie d'élection tou- 
jours pourrus et remplis de personnes plus capables et 
plus utiles à l'église, selon que l'usage des premiers siè- 
cles jusqu’ à nous l'a perpetuellement fait paroitre; qui pour 
ce sujet ont conservé inviolablement les élections au mi- 
nistère de l'Eglise. Joint que cette sainte discipline re- 
tiendra les chanoines de plus prés en leur devoir, au lieu 
qu'ayant déjà leur gros séparé comme ils l'ont, et encore 
la nomination des bénéfices divisés entreux, ils pourroient 
librement vaguer çà et là, et venir se promener en cette 
ville de Paris, au préjudice de la résidence qu'ils doivent 
à leur église. D'ailleurs, qu'il n'y avoit point eu d'in- 
formation de commodo aut incommodo, auparavant que faire 
la partition. Que s'il s'agissoit de l'aliénation d'un pouce 
de terre du chapitre du Mans, elle ne pourrait étre faite 
qu'après information de l'utilité et nécessité. Qu'ici s'a- 
gissant d'une partition et division de tous les bénéfices 
étant à la collation du chapitre du Mans, l'on n'y avoit 
observé aucune de ces formalitós, et par consequent c'était 
un abus très-manifeste. | 

Qu'il y en avoit encore un troisième; sçavoir, que de 
bénéfices électifs, l'on les avoit fait collatifs: en ce que 
par le moïen de la partition, chaque chanoine étoit fait 
patron collateur des bénéfices échus en son lot; ei ainsi 
tous les bénéfices, devenus sujets aux préventions du Pape, 
qui peut prévenir le patron ecclésiastique; ce qui cause- 
roit un transport d'argent hors le roiaume, et une ambi- 
tion plus grande d'avoir des bénéfices. D'ailleurs, qu'en 
cette façon’ les bénéfices qui se conféroient par élection 
étoient soumis au sort d'une partition: ce que Justinian 
défend en la loi sacris, 47, de episcopis et clericis: « Cum 
« sit conveniens omnem principatum, non ex temporibus 
« neque ex sortibus, neque ex fortuitis circumstantiis, sed 
« ex electione fieri, et ordinationi ordinem adhiberi. » 

Et sur ces moiens d'abus, conclud à ce que les or- 
donnances capitulaires fuissent déclarées abusives. Et en 
suite de ses conclusions, la Cour aprés grande connnois- 
sance de cause, reçut la partie«de Pietre, qui étant l'Uni- 
versitó appelante comme d'abus de l'ordonnance capitu- 
laire de l'an 1236, ensemble de celle de l'an 1617 et y 
faisant droit, dit qu'il avoit été mal, nullement et abu- 
sivement ordonné par le chapitre du Mans; déclara la par- 


NOMINATION DES CHANOINES, 


798 


tition nulle et abusive, contraire aux canons et saints dé- 
crets; et en ce faisant, maintint el garda le gradué en la 
possession et jouissance de la chanoinie contentieuse. Pro- 
noncé par Monsieur le premier President de Verdun. Plai- 
dans Pietre et le Noir. Monsieur Talon pour Monsieur 
le Procureur général. 

Cette même question s'é&oit presentée en moins forts 
termes en l'audience du premier jour de mai 1561, au 
sujet d'un pareil statut et accord fait par les chanoines 
et chapitre de l'église de Clermont en Auvergne, et de 
la collation faite d'une chanoinie d'icelle par l'un des cha- 
noines qui étoit en semaine et en tour, qui l'avoit con- 
férée au lieu du chapitre en vertu de l'accord; et la Cour, 
aprés avoir appointé la cause au Conseil, la jugea de méme 
façon, et déclara le statut et accord fait par le chapitre, 
nul et abusif, et en consequence le pourvu de la chanoinie 
par le chanoine particulier, mal ei nullement pourvu, or- 
donna qu'à la collation d'icelle, tous les chanoines par- 
ticulierement assemblez en chapitre, seroient tenus de pour- 
voir selon qu'il étoit accoutumé auparavant le statut. L'appel 
comme d'abus fut interjetté par le procureur général de la 
reine Catherine de Médicis, lors comtesse de Clermont en 
Auvergne, l'eglise cathédrale duquel Comté a été fondée 
des liberalitez et revenus des anciens comtes d'Auvergne; 
et ainsi, quoi quelle ne fût de fondation roïale, la Cour 
ne laissa de juger de la sorte. L'arrét est du 18 qvril 1562 
et est rapporté avec les plaidoïers par M.* René Choppin, 
libro 1. de sacra politia, titulo 1, n. 9, 4, 5, et 6. 


96. La simultanée est consacrée par les décrétales 
du Corpus juris Canonici. Par exemple, la décrétale 
Postulasti, au titre de concessione praebendae. Le pape 
Grégoire IX, dans le texte In Genesi, litre de electione 
et electi potestate, dit que la collation est nulle lorsque 
elle n'est pas faite par la majorité du chapitre: Irrita 
est electio cum collatio non est facta a majori parte ca- 
pituli. La plupart des textes du titre des décrétales, de 
iis quae funt a praelatis sine consensu capituli consa- 
crent cette maxime. 

J'emprunte aux Definitions du droit canon, livre 
publié à Paris par Rousseau de la Combe, en 1679, 
au mot Collation, et au mot Doyen, num. 16 , les 
renseignements qui suivent : 


I! y a plusieurs chapitres qui jouissent du mesme avan- 
tage, et qui en jouissent conjointement avec l'evéque, comme 
l'usage nous l'apprend, et le chapitre Postulasti, de con- 
cess. praeb. Quelquefois les collations soni alternatives, 
ce qui se règle selon la fondation ou par des Bulles qui 
leur sont accordées par le Saint-Siége, et par des con- 
cordats passéz entre l'evéque et le chapitre, laquelle fa- 
eulté de conferer par l'évêque conjointement avec le cha- 
pitre n’est pas nouvelle, parce que peu de personnes sça- 
vantes dans les matieres ecclesiastiques, ignorent que dans 
la naissance de l'Eglise toutes choses etoient communes : 
d'ou cette ancienne coutume du clergé estoit tirée, que 
les élections des chanoines et des chapitres ne se pouvoient : 
faire, que tout le corps des ecclésiastiques n'y fussent ap- 
pelez, mesme les absens; ce qui se remarque dans le cha- 
pitre in Genesi, de elect. et elect. potest. du pape Gré- 
goire IX, où il est dit que irrita est electio cwm collatio 
non est facla a majori parte capiti. 

Maistre Charles du Moulin, en son Commentaire sur 
la règle de infirmis resignant. num. 75, dit que de droit 
commun la collation des chanoinieg et próbendes de l'église 
cathédrale, appartient à l'évéque, conjointement avec le cha- 


797 


pitre de là mesme église; et qu'à l'egard des autres bé- 
héfices qui ne sont point du corps de ladite église, la dis- 
position en appartient à l'évéque seul, avec le conseil 
néanmoins de son chapitre: Maxime que l'on peut voir établie 
dans la pluspart des textes du titre des Decretales, de iis 
quae fiunt a praelatis sine consensu capituli. 

Quelquefois les dignitez des eglises jouissent du droit 
de conférer les bénéfices, quelquefois mesmes les chanoines, 
chacun dans sa semaine à son tour, ce qui se voit encore 
dans quelques églises, comme à Saint Flour, à Clermont, 
et autres, Cap. fin. de Praeben. tiré d'une épître que le 
pape Innocent II[ écrivoit à un Archidiacre de Paris, où 
il dit: /s ad quem spectat collatio dignitatwm, se ipsum 
instituere non potest. Et de là vient qu'autrefois quand l'é- 
véque avoit laissé écouler les six mois qui luy estoient 
accordez par le Concile de Latran pour conferer les bé- 
néfices vacans, le pouvoir de les conférer passoit, et estoit 
dévolu au chapitre; tout de mesme si le chapitre estoit 
negligent, la dévolution se faisoit au profit de l'Evéque; 
et si tous deux estoient negligens, le pouvoir passoit au 
metropolitain, comme il est decidé au chapitre, Nulla, 
extra de concess. praeb. 

Il y a beaucoup de Doyennés qui ont conservé le droict 
des élections, et qu'on n'y' peut venir que par cette an- 
cienne discipline de l'Eglise; ce qui me fait croire avec 
justice que cette dignité n'est pas vulgaire ny commune, 
d'autant que les élections n'ont jamais esté pratiquées ny 
observées dans l'Eglise du vray Dieu, que pour les be- 
nefices qui ne sont pas communs, ou parmy les religioux 
dans les cloistres. 

Bien qu'il y en ait un grand nombre qui agent retenu 
cette belle et ancienne discipline de 1 Eglise (comme je viens 
de le dire) je n’en rapporteray en cet endroit que quelques 
uns des plus remarquables. 

Tels sont les Doyennez de l'église royale de Saint-Quentin 
en Picardie; et quoy quelle ne soit qu'une église colle- 
giale, neantmoins cette première dignité est toujours rem- 
plie de quelque personne d'uu mérite singulier, ou sortie 
d'un sang noble et illustre. 

Celuy de S. Marcel de cette ville de Paris, dont les 
chanoines sont fondez dans le droit et privilege d'élire 
leur doyen. 

Celui de l'église cathedrale de Belley dans le province 
de Bugey, est de cette qualité. 

Le Doyenné de Chartres est pareillement électif. Choppin 
rapporte qu'il est élevé en grande Dignité, et qu'il reluit 
de beaucoup par dessus les autres dignitez de la méme 
église. 

En effet, nous apprenons que le pape Honoré IIT, qui 
tenoit le S. Siége en l'an 1216 luy adressa une décré- 
tale que nous lisons dans le titre de Sententia emcom- 
munic., aux Decretales, et à celuy de Bourges. 

Choppin rapporte un Arrest du 3 fevrier de l'année 1569 
par lequel un pourveu par le pape du méme doyenné, bien 
qu'electif, gagna sa cause contre celui qui avoit esté éleu 
par le Chapitre de la meme église. 

J'en ay rapporté un plus récent dans mon Recueil d'Ar- 
rests, rendu contre le Sieur abbé de Montreüil, qui s'étoit 
fait élire par des voyes de crainte, au Doyenné de l'église 
de Belley. Le Résignataire fust maintenu, bien que ce 
Doyenné fut electif. L'arrest est du 5 juin 1658 

I] y en a encore un grand nombre d'autres que je ne 
rapporteray pas en ce lieu, parce que cela est plus curieux 
que profitable pour l'instruction. 


27. Le tome 75 du Thesaurus de la S. Congréga- 
lion du Concile renferme une décision où l’on remar- 


NOMINATION DES CHANOINES. 


798 


que l’application de la maxime qui met à l'abri de la 
prescription les hommes mis hors d'état d'agir. Le 
gouvernement napoléonien était hostile aux nominations 
capitulaires, il ne reconnaissait qu'à l'évêque le droit 
de nommer les chanoines. Un décret royal du 22 dé- 
cembre 1807 et une circulaire du ministre des cultes en 
date du 15 avril 1808 enlevérent aux chapitres d']talie la 
collation des canonicals. Le cas se présenta dans le chapitre 
de Apyro, diocèse de Camerino. Un chanoine étant dé- 
cédé le premier juin 1809, le chapitre demanda au pré- 
fetde Macerata la permission de nommer le successeur: 
les quatre mois accordés par le droit s'écoulérent 
sans résultat. Alors l'archevéque de Camerino conféra 
le canonicat à Jean-Baptiste Tosti, le 19 octobre 1809. 
Les chanoines protestérent, parce que le pouvoir sécu- 
lier les avait empéchés de conférer. Dés les premiers 
jour,de la restauration, ils portèrent plainte à Rome. La 
S. Congrégation du Concile, cassant la nomination de 
l'archevéque, rendit aux chanoines la coilation du ca- 
nonicat. L'affaire vint deux fois, le 2 décembre 1815 
el le 17 février 1816. 


Die 2 decembris 1815. Camerinen. Canonicatus. De- 
functo die 1 junii 1809 presbytero Ignatio Petrucci, va- 
cavit canonicatus sub invocatione S. Jacobi Apostoli erecti 
in insigni collegiata terrae Apyri ex fundatione laicali Bal- 
dini, cujus juspatronatus ad capitulum ipsius collegiatae 
pertinet. Cum die prima sequentis octobris in qua expi- 
rabat terminus Patronis ad praesentandum a jure conces- 
sus, capitulum neminem elegisset ; archiepiscopus die de- 
cimanona ejusdem mensis jure devoluto presbytero Joanni 
Baptistae Tosti canonicatum contulit. Aegre id tulit ca- 
pitulum praetendens se non oscitantem in praesentando, 
sed impeditum a laica potestate fuisse quominus nomina- 
tioncm faceret. Quare Tostius ab episcopo provisus, e re 
sua duxit apud Datarium instare, ut literas Apostolicas 
pro devoluio obtineret. Ne id consequeretur, obstitit ca- 
pitulum interposita in officio Datariae protestatione cum 
clausula Nihil transeat. 

Tota allegatio presbyteri Tosti in hoc versatur, ut de- 
monstret capituli culpa evenisse impedimentum. Nam preces 
obtulit praefecto imperiali, ut ei liceret ad praesentationem 


-venire. Recursus hujusmodi ad laicam potestatem repro- 


batur a sacris canonibus, nec etiam requirebatur ab ipsis 
legibus, quibus tum jura ecclesiastica conculeabantur. Nam 
per ipsas permittebatur libera nominatio in his beneficiis, : 
quae erant de jurepatronatu privatorum. 

Àn provisio episcopi sit servanda in casu elc. 

S. Congregalio respondit: Affrmative attenia, contu- 
macia. Die 2 decembris 1815. 

Impetrato novae audientiae beneficio, acriter capitulum 
obsistit et impressam distribuet EE. allegationem, cujus 
haec praecipua sunt etc. Quaelibet vel levis causa, etiam 
improbabilis patronos excusat, et a poena devolutionis li- 
berat etc. 

Hisce in jure constitutis, capituli allegatio ostendere 
satagit capitulum impeditum fuisse, quominus praesentaret. 
Prohibebatur enim per laicas leges quae tum illegitimæ 
quidem, sed tamen vim obtinebant. Hinc erit EE. VV. de- 
liberare num ex regio decreto diei 22 decembris anni 1807, 
atque ex encyclica regii administri pro cultu diei 15 apri- 
lis 1808, si ex capta possessione bonorum canonicatus a 
regio administro delegato impediebatur capitulum tamquam 
corpus morale jura patronatus exercere; si rursus capitulum 
opportuno tempore reclamaverit ad Maceratae praefectum, 


199 


antequam elaberetur tempus ad praesentandum a jure cons- 
titutum, atque si ex ejus responso prohibitum fuit quo- 
minus praesentaret. Si enim capitulo obstitit impedimentum 
certe ex materiali cursu termini non cecidit a jure prae- 
sentandi etc. Atque haec impedimenta a laica potestate 
idonea esse ad excusandum patronum ab ornissa praesen- 
tatione tradit Rota in Tolentina canonicatus, S. 11 ad 14. 
Atque in praecisis terminis praesentationis factae a pa- 
tronis ultra juris terminum, cum isti essent impediti per 
leges republicanas, statuit S. Rota patronos jus praesen- 
tandi non amisisse in Tolentina canonicatus 21 junii 1802 
eoram R. P. D. Serlupi. | 

Quod si capitulum ad laicos judices reclamavit ut 
impedimentum tolleret, non idcirco putat incidisse in cen- 
suras constitutionis Martini V et caducatum iri a jure prae- 
sentationis. Nam per ecclesiasticam potestatem non poterat 
capitulum suum jus vindicare, ac propterea non habet locum 
privatio juris, quam laudatus pontifex interminavit iis, qui 
omisso judice ecclesiastico ad laicam potestatem reclamavit, 
ut censuit Rota in citata Tolentina, S. ultim. 

An sit standum, vel recedendum a decisis in casu etc. 

S. Congregatio rescribendum censuit: Recedendum a 
decisis. Die 17 februarii 1816. (Thesawr. tom, 76.) 

28. Le chapitre de Casal endura de graves amer- 
tumes, sous le gouvernement napoléonien. Dès 1803, 
il recut défense de procéder à la collation des cano- 
nicats. Ce n'était que le commencement des douleurs. 
. En effet, le 7 mars 1806, un décret de Napoléon at- 
tribua à l'évéque seul, la collation de tous les canonicats. 
Bientót un autre décret, en date du 8 mai de l'année 
suivante, prescrivit que dans tous les chapitres sans 
exception le nombre des chanoines füt réduit à seize. 
Le siége de Casal était occupé par Jean-Chrysostóme 
Villaret, précédemment évéque d'Amiens. Le prélat crut 
devoir exécuter les décrets du gouvernement. Il réduisit 
les canonicats, unit les revenus et les prébendes dont 
il forma une masse, qu'il exonéra d'une grande partie 
des charges. 

Mgr. Villaret supprima les anciens statuts capitu- 
laires, et en fit de nouveaux, dont il demanda l'appro- 
bation au ministre des cultes. Ces statuts reconnurent 
trois dignités, sous le nom d'archidiacre, de chantre, et 
de trésorier. Le théologal, le pénitencier, et l'archi- 
prétre furent placés parmi les offices. Le vicaire géné- 
ral reçut des facultés anormales, le pouvoir d'officier, 
les grandes fêtes, en l'absence de l'évêque, au détri- 
ment des dignitaires du chapitre. Il fut rigoureusement 
défendu au chapitre de se réunir sans l'intervention du 
vicaire général. La cure habituelle appartenait au cha- 
pitre, qui nommait autrefois le curé ; Mgr. Villaret 
voulut rendre entièrement indépendant le nouvel archi- 
prêtre, chargé de’la cure. 

En 1812, le prélat conféra le canonicat et la di— 
gnité de trésorier à son vicaire général Francois-Ma- 
ria Salina, lequel, dispensé de l'office du chœur par 
décision de l'évéque, ne fit jamais sa semaine, et né- 
gligea d'émettre la profession de foi que le concile de 
Trente prescrit, lors de la prise de possession. 

Les choses changèrent de face, en 1814. Dès que 
Pie VII fut rétabli sur lesiége contre lequel les portes 
de l'enfer ne prévaudront pas, les chanoines de Casal 
accoururent à Rome, et implorérent les remédes cou- 
venables pour guérir les plaies. 


NOMINATION DES CHANOINES. 


800 


Il parait que Mgr. Villaret n'avait jamais présenté 
ses bulles au chapitre de Casal; il n'avait donc pas pris 
possession d'une manière légitime, et durant les longues 
années de son administration, il n'eut que le titre co- 
loré et l'erreur comune. 

Pie VII confia à la S. Congrégation du Concile 
l'examen des affaires compliquées de Casal. Toute la 
cause se trouve dans le tome 77 du Thesaurus, pag. 
298, sous la date du 29 novembre 1817. 

La S. Congrégation, dans l'intérêt de la paix, ra- 
tifia la collation du canonicat donné à l’ex-vicaire gé- 
néral Salina, mais elle supprima la nouvelle dignité de 
trésorier. On autorisa Salina à prendre le rang et la 


.Stalle qui lui appartenaient d’après les anciens statuts. 


Comme il avait une chaire à l'université, il obtint un 
indult l'autorisant ad quinquenmium à s'absenter du 
chœur , avec perte des distributions , sauf l'obligation 
de résider durant les grandes vacances. L'ancien cha- 
noine pénitencier, destitué par Mgr. Villaret, reprit ses 
fonctions. Enfin, la S. Congrégation imposa trois an- 
niversaires solennels ei deux cents messes basses pour 
les charges négligées sous le régime napoléonien. 

Nous empruntons au folum de la S. Congrégation 
les principaux passages de la cause. | 

Casalen. In praeterita rerum ecclesiasticarum pertur- 
batione, multa in capitulo cathedralis Casalis immutata 
fuere, quae nunc ad antiquam disciplinam reformanda idem 
capitulum postulat. 

Anno primum 1803, vim sibi fieri suaque jura et aucto- 
ritatem laedi intellexit, cum scilicet ad vacatum ordinario 
mense canonicatum emeritum D. Thomam Cavatore Hospitii 
pauperum rectorem designare prohibitum fuit. Ast id le- 
vissimum erat graviorum, quae mox imminebant, malorum 
indicium. 

Etenim die 7 martii 1806, Napoleonis tunc imperatoria 
decretum prodiit, quo singularium in universum canoni- 
catuum collatio uni episcopo attributa fuit; atque hoc al- 
terum illico excepit die 8 insequentis maii, quo sancitum, 
ut quorumcumque capitulorum canonici ad numerum sex- 
decim redigerentur. 

Praeerat interea Casalensi ecclesiae Joannes Chrysosto- 
mus Villaret, alias Ambianensis episcopus, qui cum de- 
creta illa executioni committenda putaverit, canonicatus 
reduxit, reditus et praebendas univit, onera coacervata di- 
minuit, et chori etiam functiones reduxit. Neque hoc so- 
lum. Nam veteribus praeterea statutis penitus abrogatis, 
nova ipsemet proposuit atque suffecit, quorum adproba- 
tionem a profano ministro, quem ajebant de Culti solli- 
citaverat eic. 

Novae hae constitutiones capituli dignitates ad tres 
dumtaxat redegeruut sub nomine archidiaconi, cantoris, et, 
thesaurarii; Officiales nuncupaverunt canonicos, Theologum, 
Poenitentiarium, Archipresbyterum, cui insuper postremo 
animarum curam libere, et absolute crediderunt. Vicario 
generali facultates quamplures extraordinarias, et jus pe- 
ragendi solemnia, episcopi absentis loco tribuerunt; ac 
tandem capitularia comitia cogi, sine interventu ejusdem 
vicarii prohibuerunt. 

Mense maio 1812 vicario suo generali Francisco Ma- 
riae Salina canonicatum simul et thesaurarü dignitatem 
episcopus contulit, ipsique praeterea facultatem fecit per- 
cipiendi fructus, atque distributiones, etiamsi choralibus, 
caeterisque functionibus abfuisset. Possessionem Salina per 
delegatum apprehendit, nedum hebdomada, quae dicitur pro- 





801 


batoria aliaque ad (wurnwm neglecta, sed consueto etiam 
jurejurando, et professione fidei penitus praetermissi. 

Publicis vix rebus pacatis et pontifice optimo maximo 
Pio VII bonorum omnium desiderio, veterique suae sedi, 
adversus quam portae inferi non praevalebunt, felicissime 
restituto, supplices coram ipso Casalenses canonici subito 
steterunt capituli mala exponentes, et praesidium, ac opem 
postulantes. Quaesti primum, et potissime sunt de nomi- 
natione vicarii Salina in canonicum, et thesaurarium. 

Primo itaque dubitare canonici visi fuerant de legi- 
lima auctoritate episcopi Villaret ob praetermissam bul- 
larum suae institutionis praesentationem, legalemque pos- 
sessionis apprehensionem. Objecto huic quantum grav, 
tantnm acerbissimo, tum Salina, tum vicarius capitularis 
graviter succensent, et arduum esse dicunt id contendi ab 
lis qui non semel praesuli pontificalia in cathedrali ec- 
clesia exercenti inservierunt, sive Chrisma fidelibus mi- 
nistranti. À temporum hinc, disciplinaeque et legum per- 
turbatione repetunt, quod episcopus sollicitus, aut potius 
monitus non fuerit de iis adimplendis, quae sacri canones 
et pontificia decreta praescribebant etc. Si de legitima epis- 
copi Villaret institutione fas essel ambigere, non una ca- 
nonici Salina nominatio sed infinita jam et poenitus uni- 
versa acta exprobranda essent, reformanda, delenda, quae 
in longo episcopatus exercitio ipse peregit utilitas, vel ne- 
cessitas requireret. 

Vicarius capitularis prosequitur, episcopum  Villaret 
in ea incidisse tempora, quibus maxime pertimescendum 
erat (timorem probavit eventus) ut beneficiorum collatio 
a gubernio qugm citissime prohiberetur. Nil magis prop- 
terea sollicitus ipse fuit. quam singularibus praemiis virum 
eximium de se meritissimum exornare cui nihil imposterum 
quidpiam conferre posse suspicabatur. Canonicorum enim 
numerus talis adhue erat, quem imperator ipse magno 
quidem ecclesiarum detrimento, sed ferrea lege valde im- 
minutum volebat, antequam novis nominationibus fuis- 
set locus. 

Objiciebatur nec fidei professionem, nec praestationem 
consueti juramenti, nec hebdomadam probatoriam , verbo 
nihil illorum, quae canonice requiruntur, ut quis in fratrem 
recipiatur Salinam praemisisse. Ast hic quoque non melius 
expediri res potest, quam per informationis vicarii capi- 
tularis verba, cum ejusdem Salina sensibus apprime con- 
gruentia recitando. « Mirum non est (inquit vicarius) » 
haec omnia inadvertendo viro excidisse gravissimis totius 
dioecesis amplissimae negoliis perpetuo distento, cui de 
rebus propriis cavere, sed ne cogitare quidem tempus da- 
batur; mirum potius neminem er collegis fuisse, qui quum 
novus provisus bullas suae institutionis capitulo exhibuit, 
antequam canonicatus possessionem adipisceretur, isthaec 
ipsius oculis opportune subjecerit: neminem qui duorum 
fere annorum spatio, id fecerit etc. ». 

Sedata demum severissima tempestate certior factus 
Franciscus Maria Salina de gravi hoc licet involuntario 
defectu, statim pro remedio ad Sacrum Poenitentiariae Tri- 
bunal convolavit, a quo pro duplici foro rescripta vene- 
runt, scilicet pro foro interno, ut fructus perceptos, quosque 
in pios usus, ut ipse testatus est, fere totos erogaverat, 
tuta conscientia retineret: pro externo autem ut coram 
episcopo, et duobus canonicis fidei professionem emitteret, 
juramentum proferret etc. 

1. An servanda sit collatio canonicatus facta ab epis- 
copo Casalensi vicario Francisco Maria Salina in casu etc. 

2. An servanda sit erectio novae dignitatis thesaurarii 
in capitulo cathedralis, et successiva collatio facta eidem 
vicario Salina in casw etc. Et quatenus affirmative. 


19° SÉRIE. 


NOMINATION DES CHANOINES. 


802 


. 9. An et in quo stallo in choro sedere debeat, et quo 
loco in processionibus incedere in casu etc. 

4. An et quomodo vicario Salina sit concedendum  in- 
dultum absentiae causa studiorum in casu etc. | 

5. An et quomodo canonicus Luparia reintegrandus sit 
ad praebendam poenitentiarii in casu ete. 

6. Àn et quomodo sit consulendum SSmo pro sana- 
lione et absolutione quoad fructus a capitulo perceptos in- 
distincte ex praebendis in massam communem coacervatis, 
quoad diminutionem choralis servitii aliarumque functio- 
num, et quoad reductionem missarum, et anniversariorum, 
aliorumque onerum ex legatis in casu etc. 

S. Congregatio Concilii respondendum censuit: 


Ad 1. Affirmalive praevia sanatione facto verbo cum 
SSmo. 


Ad 2. Negative. 


Ad 3. Affirmative, qua canonicus ad formam veterum 
constitutionum capitularium. 

Ad 4. Consulendum SSmo pro indulto ad quinquen- 
nium a die suscepti muneris, dummodo redeat tempore 
vacalionum generalium, amissis distributionibus. 

Ad 5. Esse redintegrandum ad dignitatem et functiones. 

Ad 6. Affirmative in omnibus, celebratis intra tres men- 
ses tribus anniversariis cum cantu, et interventu totius 
capituli, e& missis bis centum lectis ratatim per singulos 
canonicos pro omnibus omissionibus collective. Die 29 no- 
vembris 1817. 


29. L'ignorance mel-elle à couvert de la prescri- 
ption de irente ou quarante ans? Ce point fut jadis 
très controversé parmi les canonistes ; le sentiment af- 
firmatif a fini par prévaloir; la Rote à puissamment 
contribué à le faire adopter, en rendant plusieurs ar- 
rêts qui accorderent la restitution in $nlegrum contre 
la prescription. 

Ce n'est pas dans le but de favoriser le possesseur 
que la prescription est admise; la loi à voulu punir 
l'homme qui néglige si longtemps de réclamer son droit. 
Voilà toute la valeur, le fondement et la substance de la 
prescription. 

On ne saurait imputer cette négligence à l'homme 
qui ne connait pas ses propres droits. Cet homme ne 
néglige, n'abandonne, ne méprise, ne ratifie rien. 1l 
n'a pas de volonté. C'est le plus grand des sols. On 
le répute absent; on le met au rang des impuissants, 
parce qu'il est insensible par rapport à la. chose ignorée. 

L'équité interdit au juge de refuser son appui à 
l'homme qui découvre les titres sur lesquels ses droits 
sont établis. 

Celle maxime a pénétré dans les plus célèbres tri- 
bunaux. Afflictus rapporle un arrêt de la grande cour 
de Naples, en ces termes: « Post longam examinatio- 
« nem per plures dies fuit per omnes dominos consi- 
« liarios votatum, quod ex capite justae ignorantiae 
« restituatur ignorans de suo jure ignorato adversus prae- 
« scriptionem 30 vel 40 annorum ». (Afflict. decis. 329). 
La Rote d'Avignon se prononca dans le méme sen: 
(Du Laurens, decis. 97). Le sénat de Catalogne adopta 
la maxime: « Verum, certissimum est, el indubitatum, 
«'quod in omni specie praescriptionis, sive longi 10 
« et 20 annorum, sive longissimi 'etiam temporis 30 
« et 40 annorum, ex capite justae ignorantiae datur 
« restitutio in integrum ». (Petri Fontanell. decis. 254^. 


91 


803 


En confirmation de ce qui précède, je crois utile 
de rapporter une docte annotation qui se lit dans les 
Recentiores de la Rote (part. 3, decis. 3, pag. 25). 


Utrum restitutio in integrum ex capite ignorantiae con- 
cedatur adversus praescriptionem 80 vel 40 annorum? 

Supradictus punctus est adeo controversus, necnon in- 
volutus, est non solum in hoe inter se doctores valde dis- 
crepent, quod et tolerabile esset, cum inter juristas jure 
quasi haereditario ‘implacabiles reperiantur inimicitiae, et 
inter eos reperiantur sectae pertinacissimae. Sed quod pejus 
est, multi etiam summi legum vertices in hae materia 
fluctuando, sibimet ipsis contradicunt, et more furiosorum 
sese provocant et lacessunt, inter quos adest, Alexand. decr. 
rub. Alexandrin. Gozad. et alii quos refert Cravetta in 
cons. 201, sub num. 34, ubi in fine verecunde fatetur, 
eum pudere in hac opinione, referre talem, ac tantorum 
virorum varietatem, ac inconstantiam. 

Quamvis enim difficile sit perscrutari quaenam hoc casu 
sib verior opinio, undique enim adsunt angustiae, tamen 
rejecta opinione negativa, non est dubitandum asserere af- 
firmativam, scilicet, ut concedatur restitutio esse veriorem 
et aequiorem; atque hic in decisione Rota testatur de com- 
muni, atque latius infra dicam. Et hujus opinionis ratio 
palpabilis est, quia ista praescriptio 30 vel 40 annorum in- 
ducta est a jure nequaquam favore possessoris, sed in odium 
ejus, qui tam longo tempore neglexit petere, quod suum 
est, et advertit Surd. decis. Mantuan. 5, num. 1. vers. 
Praescriptio 30 vel 40 annorum non fuit introducta fa- 
vore possessoris. Guido papa, decis. 416, num. 2, vers. in- 
ducta est propter negligentiam , etc. Boniface. Vitalin. in 
clem. 1. num. 3. de celebrat. missar. ibi: « Mero odio 
negligentium introducta est praescriptio tricennalis.» Osasch. 
decis. Pedemont. decis. 115, num. 5. vers. prescriptio 80 
vel 40 annorum currit ex mera negligentia deducendi jura 
sua. Ursill. ad Affic. decis. 12 num 5. vers. praescriptio 
30 vel 40 annorum introducta est tantum in odium ne- 
gligentium; advertitque Rota in Ariminen. legati, 7 fe- 
bruarii 1600, coram bonae mem. Litta, et nuper fuit dictum 
in Ravennaten. census 26 aprilis 1641, coram R. P. D. 
Meo Bicho, S. Et ex parte, vers. in negligentia solum fun- 
datur praescriptio 90 annorum, et sic in negligentia con- 
sistit vis, fundamentum , ac tola substantia hujus prae- 
scriptionis. 

Quae negligentia, cum nullo modo possit inquiri in 
ignorante, quoniam ignorans non negligit, non renunciat, 
non contemnit, non delinquit, non ratificat, et ejus voluntas 
nulla sit, et ignorans est magis stultus, quam quilibet alius, 
et quod ignorans praesumatur absens, scribit Speculat. in 
tit. de jur. vers. Caeterwm. et impotenti pariter aequipa- 
ratur ignorans. Tandem ignorans respectu rei ignotae con- 
sideratur sicuti res insensibilis, veluti petra seu saxum; 
ergo stantibus supradictis prorsus ab omni aequitate erit 
alienum, si ignorans reperta veritate. quod aliquid suum 
est, scilicet per instrumenta aniea penitus illi incognita 
vel per aliud simile etc. jura eum non coadjuvarent et sic 
prompte judex non deferret bracchium ei qui se ad ejus 
tutelam convertit, quo in integrum restituatur, ut jure suo 
potiatur, et in hunc sensum nemo est nescius, quot leges 
conditae sint, quot plebiscita promulgata, quot senatus con- 
sulta constituta, quot edicta magistratuum edita, et quot 
responsa prudentum lata fuere. 

Itaque ista opinio, ut restitutio in integrum concedatur 
adversus praescriptionem 30 vel 40 annorum, ex capite 
probabilis ignorantiae, quod sit verior, aequior et commu- 
nior, affirmare non est dubitandum, tum ob rationes praes- 


NOMINATION DES CHANOINES. 


804 


tantiores, tum ob doctores, non tam numero quam scientia 
el auctoritate spectabiles; nam et perbelle asseri potest, 
quod opinio ista, tanquam magna quaedam regina videre 
Se faciat associata ab insignioribus jurisprudentiae ath- 
lantibus, et post se, tam numerosum exercitum doctorum 
ducit, ut contrariae opinioni formidabilis se ostendat, eique 
non parum terrorem incutiat. 

Nec quilibet titubare debet ex eo, quia praescriptio ista 
80 vel 40 annorum currit eliam contra ignorantem, ex 
juribus supra a me allegatis, unde, qui praescripsit tali tem- 
pore adversus omnes plenissima munitione securus est, ut 
inquit imperator in 1. fin. C. de praescript. 80 vel 40 ann. 
quoniam et non negatur, cum incongruum non sit, ut 
currat praescriptio, et nihilominus detur talis restitutio, 
quia si non curreret, non esset opus restitutionis in in- 
tegrum. 

Vel dicere possumus, quod ista praescriptio bene currit 
contra ignorantes, quando causatur ignorantia ex culpa aut 
negligentia, secus vero si ex justa et probabili causa. 

Sed ad omne pejus currit praedicta praescriptio etiam 
contra juste ignorantem et praescribens erit securus, sed 
intelligi debemus inspecto communi et ordinario jure, non 
aulem extraordinario, quale est remedium restitutionis in 
integrum, quia de hoc jure extraordinario lex generaliter 
loquens non censetur cogitare. 

Doleo tamen Aníoninum Thesaurum virum alioquin 
eminentis scientiae, ut apparet ex ejus scriptis, hanc tam 
sacrosanctam opinionem lacerasse, et quantum in eo fuit 
pessumdedit, ut apparet ex ejus decis. 184. a num. 5, 
ub plura adducit ad colorandam ejus opinionem, quae ta- 
men omnia facili negotio funditus everti possent, prout 
stronue jam se gessit Alex. Trentacinq. variar resolut. 
volum. 1, lib. 2, tit. de restitut. in integr. resolut. 2, 
a num. 2, et quasi totum fundamentum Thesauri, ut ap- 
paret num. 11, consistit in eo quia ista praescriptio 30 
vel 40 currit etiam contra ignorantes et sic non audiatur 
ignorans petendo restitutionem in integrum; quod motivum, 
quam sit fragile et debile, jam demonstravi supra a num. 24. 
Aliud vero fundamentum, in quo non parum insistunt secta- 
lores partis adversae, est quia si restitutio in integrum 
daretur ex capite ignorantiae adversus praescriptionem 30 
vel 40 annorum, semper rerum dominia erunt incerta et 
in suspenso manebunt contra dispositionem text. in leg. 
bono publico, ff. de usucapp. cum similibus regulis gene- 
ralibus. Quia respondetur quod imo semper dominia rerum 
erunt certa, nam semel Dominus semper est Dominus, nisi 
ex facto suo desinat esse talis. Et is Dominus contra quem 
praescribitur, non dicitur amittere dominium; lex enim 
semper est certa eorum, quae suni in rerum natura, leg. 
cam ad praesens, et I. seqq. ff. Si cert. petat, et ita in puncto 
rejicit hanc objectionem Petr. de fid. quaest. 14 num. 275. 

Libenter, si non me reperirem in his angustis cancellis 
brevium annotationum conficerem catalogum doctorum cum 
eorum rationibus et fundamentis in hac celebri controversia 
pro, et contra, ex quo quilibet vellet nollet invitis den- 
tibus in necessitate esset asserere hanc affirmativam opi- 
nionem esse veriorem et communiorem. 

Scimus etiam in diversis orbis tribunalibus pro hac 
opinione fuisse judicatum et praesertim in sacro consilio 
Neapolitano, et praeter decisionem Afflicti adductam hic 
in decisione, addo decis 329, penes eumdem Affict. ubi 
in fine rotundis litteris dicitur, ibi : '« Tandem post longam 
examinationem per plures dies fuit per omnes Dominos 
consiliarios votatum, quod ex capite justae ignorantiae res- 
tituatur ignorans de suo jure ignorato adversus prascrip- 
tionem 30 vel 40 annorum. » 





805. 


In Rota Avenionen. sic etiam fuit pronuncistum , ut 
videre est apud Hieronymum a Laurentio, decis. 97, 
num. 2. 

In regio Senatu Cataloniae pariter praedicta opinio fir- 
miter tenetur, prout scribit Petr. Fontanell. decis. 154, 
sub num. 4, ibi: « Verum certissimum est, et indubi- 
tatum, quod in omni specie praescriptionis, sive longi, 10, 
et 20 annorum, sive longissimi eliam témporis 90 et 40 
annorum, ex capite justae ignorantiae datur restitutio in 
integrum. » 

In senatu Pedemontano idem fuit decisum, teste Octa- 
viano Cacheran, ab Osasch. decis. 69, n. 16, ubi de magis 
communi opinione affirmatur. 

In senatu Gratianopolitano sic fuit sancitum, hoc af- 
firmante Guidopap. decis 24, num. 2. 

In parlamento Delphinali idem fuit resolutum penes 
Francis. Marcum, decis. 312, num. 2, part. 8. vers. - Quia 
eiiam datur restitutio ex capite iguorantiae etc. ». 

In senatu Burdigalen sic pariter habetur decisum, teste 
Nicolao Boer. decis. 36, num. 6, ubi fidem eliam facit, 
hane esse veram et communem opinionem. 

Ei tandem ponendo falcem ad radicem, sic iu vertice 
iribunalium urbis et orbis, nempe in Rota romana, ubi 
veritas gloriose triumphat, fuit saepius, perpetuaque cons- 
tantia talis restitutio in integrum ex capite probabilis 
ignorantiae iudulta, ut videre est apud Peregrin. decis. 34, 
in una Bononien. haereditatis lib. 2, et apud Chisan de- 
cis. 153. etc. etc. | 

Sine quoque scrupulo asseri potest opinionem istam esse 
communem, atque ab omnibus Doctoribus indifferenter re- 
coptam, et ideo nefas erit ab ea recedere, el sic saepius 
respondit Rota. 

Et iandem supradicta opinio procedit, sive simus in 
ecclesia, sive in qualibet alia privata persona, ut de com- 
muni testatur Rota coram Fabio in illa Bononien, de Pa- 
pazonibus, est decisio 89, num. 1. lib. 2, part. 3. divers. 
ubi etiam damnatur Decius in consil. 29, quia contrarium 
sentit. Reperio etiam eumdem Decium in hoc esse acriter 
reprehensum a Hieronymo Grato in consil. 143, sub num. 2, 
lib. 1, nbi rejicit eum tanquam contra mentem et ratio- 
nem doctorum loquentem, et quod vix habeat auctoritatem 
pro se, quodque rationes ab eo adductae sint fragiles et 
facile tollantur. 


30. La thése me parait démontrée jusqu'à la der- 
. hière évidence.,Elle s'applique à toute espèce de pre- 
scription, par conséquent au droit de conférer les ca- 
nonicats des cathédrales et des autres chapitres. Si l'un 
des deux collateurs ordinaires est mis dans l'impuis- 
sance de réclamer son droit, ou bien s'il ignore ce 
droit, dans cette double hypothèse la prescription fait 
défaut, en d'autres termes il y a lieu d'accorder la réin- 
tégralion par décision du tribunal ecclésiastique. J'ai 
parlé dans le premier article du titre requis pour la 
prescription légale. La Rote parait admetire, en faveur 
des chanoines, la prescription sans titre ; mais elle est 
plus exigeante dans l'hypothèse coniraire, d’après ce 
qu’on lit dans les arrêls que j'ai rapportés plus haut. 
Quoique je ne saisisse pas la raison de cette différence, 
je crois utile de signaler la jurisprudence du savant 
tribunal. | 


NOMINATION DES CHANOINES. 


806 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES? 


(Suite) 


SECONDE DISSERTATION DE BÉNITEZ. 


Les saints péres condamnent la curiosité à l'égard 
des choses que Dieu n'a pas révéles. Saint Cyrille de 
Jérusalem dit: « Nous ne dirons touchant l'Esprit Saint 
que ce qui est écrit; et nous ne rechercherons pas par 
sentiment de curiosité ce qui ne l'a pas été. » Consentius 
demanda à S. Augustin si le corps du Christ a pré- 
sentement les os, le sang, et les autres membres ou 
dispositions de la chair. Le saint docteur répond: Pour- 
quoi ne demandez-vous pas s'il porte des vêtements. 
Pour moi, je crois bonnement que le corps du Sauveur 
est dans le ciel tel qu'il était sur la lerre, lorsqu'il 
monta au ciel 

N'allons pas chercher ce qu'il omet de nous dire, 
el, de gráce, coupons court à toule investigalion. Les 
révélations deviennent repréhensibles et suspectes lors- 
qu'elles sont amenées par l'excessive curiosité de con- 
naître les détails de la vie du Sauveur et de la Sainte- 
Vierge sur lesquels l'Ecriture et la tradition gardent le 
silence. Les queslions de pure curiosité au sujet des 
mystères ne peuvent rendre aucun service pour les choses 
controversées: Aussi les saints pères ne s'y sont-ils 
jamais arrêtés que sous forme de conjeelures ou de 
dévotes contemplations. 

Les hommes éclairés tiennent pour suspectes el 
rejettent les révélalions sur les choses incertaines, igno- 
rées et fausses par conséquent, en tant que manifes- 
tation surnaturelle. L'une ou l'autre assertion impor- 
tent fort peu à l'Eglise; mais d'autre part, elle a un 
immense intérét à ce qu'une chose fausse peut-étre, en 
elle-même, ne soit pas annoncée comme manifesiée par 
la vérité première, qui est le plus grand témoignage 
qu'on puisse imaginer. Quelle absurdité que de dire 
particulièrement révélées de Dieu les choses incertai- 
nes, obscures, et controversées entre les hommes ins- 
truits ? La foi perdrait sa fermeté et sa fixité. Il suit 
de là que les choses peut-être fausses et pleines d’une 
vaine pensée, ne peuvent être l'objet d'une révélation 
divine, même particulière, Il est plus sûr de les rejeter 
par pieuse humilité que de les accueillir avec ardeur 
et confiance. 

Il faut porter le méme jugement des révélations 
concernant les points que l'Eglise permet de discuter 
en toute liberté, parce que les opinions n'offrent pas 
de danger pour la foi ni pour le salut des âmes. C'est 
le cas d'appliquer le mot de S. Paul, dans l'épitre aux 
Romains, 14: Unusquisque in suo sensu abundet. Mais 
si ces opinions sont données pour révélées, il est permis 
de regarder la révélation comme suspecte. Loin de varier 
en passant d'une chose à l'autre, la vérité révélée de- 
meure toujours une et la méme pour tout le monde. Il es! 
souvent difficile de discerner le vrai ou le faux, car 
la plupart de ces doctrines n'ont aucun fondement dans 


(1) Voir plus haut, col. 567. 











807 | | RÉVÉLATIONS PRIVÉES. | 808 


l'écriture, dans la tradition et dans les saints pères, 
el ne s'appuient pas sur des raisons solides et convain- 
cantes. Ces révélations sont suspectes", parce qu'elles 
tendent à discréditer les opinions opposées et à gagner 
ce qu'on ne peut obtenir par la force des arguments. 
L' Eglise doit veiler à ce que les fidéles ne soient pas 
exposés à recevoir comme révélé ce qu'on ne peut 
prouver l'avoir été, attendu que cela demeure douteux. 
Puisque les choses demeurent aussi incerlaines qu'au- 
paravant, à quoi peut servir la divulgation de ces ré- 
vélations ? N'est-ce pas tromper la crédulité des lecteurs, 
qui sont hors d'état de discerner le vrai et le faux? 
On commet donc une grande légèreté en mettant ces 
choses au rang des révélations divines. C'est le droit 
el le devoir de l'Eglise de réprimer un si grand dé- 
sordre. 

La canonisalion des sainls est de la plus haute im- 
portance, parce qu'elle exige à la fois la clé de la 
science et la clé de la juridiction. Il faut sonder pour 
ainsi dire, l'adorable mystère de la prédestination, et 
décider si le serviteur de Dieu dont la canonisation est 
demandée est parmi ceux qui sont inscrits dans le livre de 
vie. Pour pouvoir prononcer l'héroisme des vertus, il faut 
examiner diligemment les livres qui traitent des actions, 
des visions et des révélations altribuées au serviteur 
de Dieu. De là découle la règle communément reçue, 
que les asserlions énoncées dans les révélations doivent 
être approfondies jusqu'au dernier iota, comme le dit 
Gravina, livre second de objecto revelationum, chap. 5. 
(Gerson en donne la raison: «Il faut, dit-il examiner 
jusqu'à la plus légère proposition toutes les choses con- 
lenues dans les révélations, parce que, si l'esprit de 
vérité est exempt de toute fausseté, l'esprit de men- 
songe profère parfois mille vérités, pour lancer une 
fausselé latente qui induit en erreur (Alphabet 17, lett. 
A. et V. 

Voilà les principes à l'aide desquels Bénitez entre- 
prit l'examen des révélations attribuées à la vénérable 
Marianne par son biographe. 


DISSERTATIO SECUNDA. 
De examine propositionum in particulari. 


1. Ad rem quam praecipue tractandam suscepimus ac- 
cedendo, ut expeditius ejus veritas innotescat, observandum 
est primb, quod dum de divinis sanctisque sacramentis agitur, 
non mysteriorum Divinorum modus curiosius est perscru- 
tandus, sed satis est fidelibus, quod illa noverint, quae 
de illis mysteriis revelavit Spiritus Sanctus, ut dixit S. Cy- 
rillus, Catech. 11: « Quis est alius, inquit, qui cogno- 
Scal profunda Dei nisi Spiritus Sanctus cujus eloquia sunt 
Divinae Scripturae? Neque tamen vel ipse Spiritus Sanctus 
de Filii ex Patre generatione in Scripturis locutus est; cur 
igitur curiose inquiris ea, quae Spiritus Sanctus non scripsit 
in Seripturis? Qui ea quae scripta sunt, non nosti; in his 
quae scripta non sunt, non sis curiosus. Quaestiones multae 
sunt in scripturis divinis, et tamen quae scripta etiam sunt, 
non eomprehendimus: quid de eo quod, quod scriptum non 
est curiosi sumus? » Quod et repetit Cateches. 16: « Di- 
cemus, inquit, de Spiritu Sancto ea tantum quae scripta 
suni: si quid autem scriptum non est, non scrutabimur 
curiose. Ipse Spiritus Sanctus elocutus est Scripturas; ipse 
etiam de ipso dixit, quantum voluit, aut quatenus fuimus 

\ 


capaces. Dicantur ergo quaecumque dixit; nam quae ille 
non dixit, nos non audeamus. » Sic satis est scire Filium 
Dei esse genitum, quod Scripturae Divinae testantur, quin 
quaestiones alias, quae circà modum adorandae hujus ge- 
nerationis excitari possunt perscrutemur, ut dicit idem 
Cyrillus citata Catechesi 11, et Cateches. 12. De Incar- 
natione Verbi ex Virgine, et de loco, tempore et modo, 
quibus hoc mysterium adimpletum est; haec omnia asserit 
ex prophetarum testimoniis esse exponenda, non humanis 
rationibus esse asserenda: « Nisi et de Virgine, inquit 


flle, et de loco, et de tempore, et de modo, didiceris ex 


Seripturis Divinis, non recipias ab homine testimonium. Qui 
enim nunc adest, et docet, suspectus, vel dubius esse potest. 
Qui autem ante mille et amplius annos prophetavit, quis 
mentis compos suspectum illum habuerit? Si igitur Christi 
adventus causam quaeris, recurre ad primum Seriptura- 
rum librum. » 

2. Ejusdem labiiest S. Augustinus. Cum enim quaes- 
tionem proposuisset illi Consentius, utrum nunc Corpus Do- 
mini ossa et sanguinem habeat, aut reliqua corporis membra 
seu carnis lineamenta? Sic respondet ille epist. 205 alias 146: 
« Quod si adderes utrum etiam vestimenta, nonne auge- 
res quaestionem ? Ego proinde Domini corpus ita in coelo, 
credo, ut erat in terra, quando ascendit in coelum. » Quare 
moleste ferens S. Doctor hujusmodi disquisitiones, de quibus 
silet Scriptura, addit n. 8, ibi: « Non ergo et nos ad- 
damus inquirere; quod ille (Christus) non addidit dicere: 
et de compendio si placet finita sit quaestio. Fortasse enim 
accepta occasione sanguinis, urgebit nos molestior perscru- 
lator et dicet, si sanguis, cur non et pituita, cur non et 
fel flavum, et fel nigrum, quibus quatuor humoribus na- 
turam carnis temperari etiam medicinae disciplina testatur ? 
Sed quodlibet quisque addat, corruptionem addere caveat, 
ne guae fidei sanitatem, castitatemque corrumpat. » Non 
ergo perfectionis heroieae est curiosius inquirere, ac per- 
scrutari, sive de gestis Christi Domini, sive de his, quae 
fecit in Maria, et per Mariam, sive de his, quae passus 
est Christus, quod huc usque non est revelatum nobis. Ergo 
dum revelationes sunt ex nimia curiositate inquirendi ea, 
quae ad nos scire non pertinet, vanae, et reprehensi- 
biles sünt. 

Sufficiunt ergo nobis, ea quae Deus huc usque reve- 
lare voluit, nec de his ultra quaerere necessarium est. Quaes- 
tiones istae curiosae de mysteriis perparum ad contro- 
versias faciunt, quas SS. PP., atque Ecclesiae Doctores, 
numquam fere, nisi casu, atque obiter, et aliud agentes 
attingunt, per aenigmata solum, conjecturas, aut devotas 
contemplationes, cum nihil minus, quam illas in mente 
habeant. Unde de illis dubitare nos, an vere sint a Deo 
revelatae, ne quis moleste ferat. 

.9. Hoc secundo est observatione dignum, suspectas pa- 
riter debere esse revelationes illas, quae sunt de rebus in- 
certis, cum falso, incognitoque communibus, et quae me- 
rito a viris eruditis rejiciuntur. Nihil quippe interest Ec- 
clesiae unum potius, quam aliud; cum nec unum quid 
habeat reprehensionis, ut excludatur, nec oppositum quid 
meriti ut admittatur. At vehementer interest quod id quod 
in se potest esse falsum non proclametur testificatum et 
prolatum a veritate prima. Auctoritas enim quae convenit 
primae veritati in testificando, est illa qua major esse aut 
excogitari non potest: ad eum prorsus modum, quo sa- 
pientia, bonitas aliaeque perfectiones Deo convenientes, adeo 
gunt eximiae, quod eis in propriis lineis non potest quid 
esse, et excogitari perfectius. Quae non ergo absurditas, aut 
repugnantia quod res incertae, obscurae, et quae maxime 
in disceptationem , quaestionemque vocantur a viris eru- 














609 


ditis, dicantur a Deo privatim revelatae? Si namque res 
istae incertae, atque falsitati obnoxiae dici possunt objectum 
revelationis divinae, profecto major auctoritas in testificando, 
nedum excogitari potest, verum necessario esset danda; qua 
illa defectibilis auctoritas Dei dicentis corrigeretur: et ra- 
lione eujus tuti redderemur in credendo, e quo seque- 
retur magnum illud inconveniens, quod fides firma non da- 
bitur, sed titubando gradietur. Non ergo res quae ordine 
et ratione carent et quae falsa plenaque vanae cogitationis 
esse possunt, sunt objectum revelationis divinae etiam 
privatae. Tutius ergo est revelationes istas pia cum humi- 
litate repudiare, quam eas cupide, et confidenter recipere 
eisque assentiri. 

4. Idem ferri debet judicium de revelationibus illis 
privatis, quae sunt de rebus de quibus adhuc in Ecclesia 
in utramque partem varietate opinionum certatur; quae va- 
ria rerum conceptio in hominibus ex ignorantia veritalis 
nascitur, ut dixit Tertull. lib. 2 ad Nationes. Sane mera 
sapientia philosophorum, cujus infirmitatem prima haec 
contestatur varielas opinionwm , veniens de ignorantia 
veritatis. Quod enim in gremio Ecclesiae dentur res opi- 
nabiles, de quibus auctores contrariis inter se rixantur opi- 
nionibus, parum etiam interest Ecclesiae; cum ex earum 
positione, aut negatione, nec destruitur fides, nec salus pe- 
riclitatur : tunc enim habet locum quod Apostolus dicit 
ad Romanos, 14: Unusquisque in suo sensu abundet, At 
dum opiniones istae revelatae traduntur, in suspicionem 
adduci potest revelatio. Tam quia veritas revelata non va- 
riatur de uno in aliud, sed una semper atque eadem apud 
omnes perseverat. Tam quia plures ex eis non habent Spiri- 
tus Sancti condimentum, utpote non Scripturae sacrae, tra- 
ditionis, et Patrum auctoritate fundatae, quin potius cum nec 
solidis consentaneisque rationibus nitantur, parum a falso dis- 
tinguuntur. Quare suspectae videri debent; eo quod tendant 
maxime, ut caeteris improbent, qui diversa, vel adversa sen- 
tiant, nec non ut eorum opinio apud christianos animos melio- 
rem inveniant locum; dum bona fide putant eam esse a Deo 
revelatam ; atque ita quod ratione obtinere non possunt, 
revelatione quadam proposita, consequuntur, alterius partis 
nimis zelosi defensores. Quare praelatorum Ecclesiae est 


invigilare, ne in tanti mali discrimen populus adducatur,. 


ut veluti reveluta recipiant, quae an revelata sint, cum 
probari non possit, dubium manet. Enim vero si haec tam 
dubia, et incerta manent post revelationis promulgatio- 
nem, ac erant antea,quorsum permittitur harum revelationum 
propalatio ? An id non est credulae legentium menti illu- 
dere? Non enim indoctae plebis est, tot deliramenta ad 
falsi originem revocare; cum et eruditos homines videa- 
mus non parum inter ista fluctuare : quare inter res reve- 
latas eas inducere, si non temeritatis, maximae certe levitatis 
est, quae merito ab Ecclesia coercetur, et coerceri debet. 

9. Tertio praesupponendum est quod cum Canonizatio 
Sanctorum sit maxima causarum, quae ad claves scientiae 
simul, et jurisdictionis pertinet (hic namque scrutari quasi 
debet adorabile praedestipationis mysterium, an nempe V.S. 
cnjus causa Canonizationis agitur verissime sit unus ex illis, 
quiinlibro vitae scripti sunt) hinc negotium hujus Sacrae 
Rituum Congregalionis est non leve, aut superfluum, sed 
summum et maxime necessarium , accurate recognoscere 
libros, qui de virtutibus, visionibus, et revelationibus ca- 
nonizandi tractant, ut plenum, ac perfectum postea possit 
de heroicitate virtutum formare judicium. Quare ab auc- 
loribus sequens statuitur Regula, quod omnes examinandi 
sint usque ad ultimum jota. Audiendus doctissimus Gra- 
vina, lib. 2, de objecto revelat. cap. 5: « Quartum omnia 
et quaecumque asserta haberi per has revelationes usque 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


810 


minimum joía examinanda sunt. » Hujusque rationem af- 
fert Gerson. Alphab. 17, litt. R. et litt. V, dicens: «Visionum 
qualitatem si vera sunl omnia etiam usque ad minimam 
propositionem examinare oportet; quoniam in spiritu ve- 
ritatis falsitas non est; in spiritu autem mendacii, mille 
quandoque sunt veritates«apertae; ut in unica latenti fal- 
sitate decipiant. » Mei ergo muneris esse duri, ex libro isto 
pleraque depromere, quorum aliqua ad formale librorum 
examen, juxta constitutionem Urbani VIII pertinent, alia 
quae suo tempore, ad effectum de quo agitur, inservire 
poterunt Illmo fidei Promotori pro examine virtutum, ne 
ista cum opere isto voluminoso, Hispano idiomate conscri- 
pto sempiternae oblivioni tradantur. Quare omnia de novo 
clarius, et distinctius exponere credidi necesse, ut muneri 
meo perfecte satisfaciam, in obsequium veritatis; ad quod 
non remordendi libido, sed tuendi honoris Ecclesiae, justus 
ac nobilis sensus impellit, ut his recte expositis omnium 
votis, et desideriis qualibet haesitatione remota, V. Serva 
Dei perillustri ac gloriosa herois praerogativa decoretur. 


SL 


6. Et quidem illud primam animadversione dignum exis- 
timavi, quod legatur qualiter morabatur inter viscera Chri- 
sti, quomodo Christum viderit in corde suo, et qualiter 
Christus cor illius posuerit in corde illius, ut omnes coe- 
lestes spiritus invitaret ad gustandam supremam Divini 
Amoris dulcedinem (p. 2, lib. 1, p. 1178). 

7. Quod Servi aut Servae Dei, in hac mortali vita de- 
gentes, videant Sanctos in patria regnantes ad se venire, 
saltem secundum visionem imaginariam aut intellectualem, 
sibique communicare divinos quosdam favores, novum non 
est. Verum, quod in terris degens venerabilis, mittatur ad 
Sanctos translatos ad meliorem vitam, eisdem communi- 
catura diu optatos ac desideratos favores, praeterquam quod 


novum sit, forte non satis recedit ab errore illorum, qui 


volebant sanctos non futuros beatos, ante generalem re- 
surrectionem: sed pergamus. Rursus refert pag. 2 lib. 2 
cap. 33, pag. $43; lib. 2 cap. 1 p. 181 quod ferebatur in 
coelum fueritque inter tres personas SSmae Trinitatis in- 
troducta. 

8. Qua censura, aut qualificatione haec perstringenda 
sint lectoris judicio relinquo. Mihi, ut mitius loquar, vi- 
dentur haec quandam vanae gloriae suspicionem praeferre. 
Non de se altius se, aliquid sentire debet vera humilitas, 
ut docet Apostolus ad Rom. 12, v. 16: Non alta sapientes 
sed humilibus consentientes. Et Propheta Regius, Psal. 130: 
Non ambulavi in magnis, neque in mirabilibus super 
me. At Serva Dei non potuit signatius, et elegantius gra- 
tiae, et gloriae suae praerogativam describere, fuisseque 
exaltatum cor suum, et in magnis, ac mirabilibus ambu- 
lasse. Narrat qualiter vocatus Spiritus Sanctus cor suum, 
ignis vibrante lumine, ingressus fuerit; quo factum est, ut 
intus cor suum ita, vi amoris inflammatum arderet, ut nisi 
fuisset ipsa a Christo refrigerata, impossibile fuisset ardo- 
ris vim ferre. Se multoties dicit elevatam ad coelum, et 
ad thronum Dei; in medio trium Divinarum Personarum: 
(ac si esset medium) introductam: cum nullum unquam 
Deus sive angelum, sive hominem talis elevationis parti- 
cipem fecerit, praeter solum Christum, qui aequalis est 
honoris, gloriae et potestatis eum Patre. Unde Apostolus, 
Epist. ad Hebreos, cap. 1, ait: Ad quem Angelorum diait 
aliquando: Deus sede a dextris meis: quanto minus in 
medio SSmae Trinitatis elevavit aliquem. Vidit V. Serva 
Dei in fine Missae, Christum pendentem a Cruce exten- 
disse brachia, manu dextra benedictionem, sinistra charis- 





811 


simum dedisse amplexum. Audivit factam sibi fuisse pro- 
missionem gloriae, et manifestationem Praedestinationis , 
be sia in me, e io in te, e non ti abbandonerd mai. 
En Venerabili Servae Dei concessum scire datum sibi fuisse 
magnum illud usque in finem perseverantiae donum: cujus 
electionis praefinitio in remotissimo ab humana cognitione 
secreto abscondita est, cum judicium Omnipotentis Dei im- 
perscrutabile, unde veniat, et quo vadat, homo nesciat. Quare 
admirabundus exclamat S. Bernardus Serm. 1 de Septua- 
gesima: Quis potest dicere, ego de electis sum? Ego de prae- 
destinatis ad vitam? Ego de numero electorum ? Certitu- 
dinem quidem non habemus, sed spei fiducia consolatur 
nos. Nemo ergo sibi certo hoc magnum perseverantiae do- 
num promittere potest, ut definit Tridentinum sess. 6, 
cap. 18. Quod et testantur SS. Patres. Hieronym. lib. 2 
adversus Pelagianos; D. Gregorius lib. 5 in 1 Regum. 
S. Prosper lib. 2 de Vocatione gent. cap. ultimo: firmat- 
que S. Augustin. lib. 11 de Civit. Dei cap. 12. Certitudi- 
nem praedestinationis fuisse Beatissimae Virgini largitam 
docet Scriptura; Ecce enim ex hoc bealam me dicent omnes 
generationes; nec non, et Apostolis, quibus dictum est; 
Ego dispono vobis, sicut disposuit mihi Pater meus re- 
gnum. Non me pariter fugit, et alios post Apostolos ha- 
buisse revelationem praedestinationis. Mirabilis profecto est 
revelatio facta B. Jacobo de Mevania suae praedestinationis: 
cujus veritatem probat tam re, quam dietu inopinatum, 
alque admirabile prodigium Imaginis Crucifixi, e cujus 
laterali vulnere copiosus sanguinis imber effusus, totum 
Jacobum aeternae damnationis metu anxium, perfudit ad- 
dita coelesti hac voce: Sanguis est iste sit in sigmum tuae 
salutis; at privilegium, quod paucorum est, non est absque 
gravissimo fundamento credendum ad alios fuisse exten- 
sum. Et praecipue privilegium hoc, de quo dicit S. Bo- 
naventura in 1. Sent. dist. 40, art. 4 ad primum: « Secundum 
ordinatissimam dispositionem hoc factum est, ut nulli re- 
veletur, an sit praedestinatus, nisi sit a Deo confirmatus 
in bono, ut non possit elevari per superbiam vel torpore 
per negligentiam. » Qnare cum nullis certis fundamentis 
probetur factam fuisse Venerabili Servae Dei praedestina- 
tionis revelationem, in dubium incertumque revocari potest. 

9. Narrat insuper Christum Dominum extraxisse cor 
suum; fuisseque eam introductam in cor Christi, et trans- 
formatam in ipsum. An ita labiis hominum Servam Dei 
committere gloriam suam, sit perfecta humilitas, judicio 
sapientiori resolvendum relinquo. Nulli siquidem animae, 
tanta plenitudine, aut familiaritate, copiam sui Divina Ma- 
jestas videtur indulgere. Hoc reprehensibile satis mihi vi- 
sum fuit; cum non me fugiat prohibitum fuisse Romae 
librum magistri Fr. Antonii de Lorca, Valentiae, 1679 


typis editum et inscriptum, la Madre Hypolita de Jesus,. 


Epitome de sas virtudes etc. easdem, vel similes alias nar- 
rantem visiones, et revelationes Servae Dei Hyppolitae; 
unionem nempe sui spiritus cum divino verbo, et non 
solum unionem cum Christo, sed et ipsam iu Christum 
transformatam: Christum Dominum aperto pectore cam in 
illud introduxisse, et Christum reciproce in cor ejus in- 
trasse, aliaque hujusmodi, quae nec contradictionem in- 
volvunt, nec adversum quid fidei et bonis moribus enuntiant. 
Si ergo tunc temporis tres docti Censores Fidei declara- 
runt librum, eas praecontinentem, prohibitione dignum, 
haec eadem in libro isto praecontenta oculis Sacrae Con- 
gregationis subjicere, officii et muneris mei esse judicavi. 

10. Crescat magis scrupulus. Christus Dominus auctor, 
et dator virtutum, in quo omnes thesauri sanctitatis, sa- 
pientiae, et scientiae Dei sunt absconditi, et in quo ple- 
nitudo Divinitatis corporaliter habitat, se solum humilem 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


812 


dicit. Matth. 11: Discite a me, quia milis sum, e hu- 
milis corde. Sanclissima Virgo Maria omnium plena vir- 
tutum se humilem memorat, Lucae 1, v. 48: Quia respexit 
Deus hwmilitatem ancillae suae. At serva Dei non se ut- 
eumque humilem sed se in profundo humilitatis abysso 
constitutam agnovit, fuisseque profundissima humilitate, et 
perfectissimo amore repletam, ut Corpus Domini sumeret, 
eujus sui amoris versus Deum excellentiam, et Dei versus 
eam explicat 2 p. lib. 2, cap. 5 et 6, cum humilitas eo 
sublimior et praecelsior sit, quo minus homo se humilem 
agnoscat; extraneum prorsus extat ab humilitatis virtute, 
propriae humilitatis commendationi insistere. 

11. Rursus narrat vidisse ex corde Christi Domini, in- 
ira ipsam posito, scaturientem amoris divini fontem ; et 
quod jusserit ei Dominus Sanctos omnes Paradisi ad bi- 
bendum invitare, ut hoc divino et dulcissimo amoris po- 
culo intra ipsam existenti inflammarentur omnes. Quae sane 
verba nedum humilitatis defectum indicare videntur, sed 
et vanitatem sapere. Cumque juxia omnes Theologos, vi- 
siones et revelationes Divinae humiliorem reddant animam, 
miror servam Dei, licet alibi se in profundo humilitatis 
constitutam asserat, hic non se indignam, ut Sancti so- 
lent, hisce favoribus agnoscere. D. Bonaventura, lib. de 
profectu religioso, cap. 19 refert, et laudat duos Ss. Pa-. 
tres, unum, cui cum daemon transfiguratus in Christum 
diceret: Ego sum Christus te personaliter visitans; confes- 
tim clausit oculos utraque manu vociferans : nolo hic Chris- 
tum videre, satis est ipsum in gloria si videro; statim- 
que disparuit» et alterum dicentem: « Exi a me Domine, 
quia peccator sum, quia vilis sum, quia visionibus tuis 
indignus sum, quia hic neque quaero, neque accepto, sed. 
repello; sit in alio non in hoc seculo, visio tua merces 
mea Domine Deus, et sufficit. Quid ad me de visionibus 
tuis in hac vita? » Et Stephanus Juliacus in vita Beatae 
VirginisaColetae, refert cap. 5, quod ipsi Deo, multa ei 
secreta coelestia revelare volenti, respondit: « Domine Deus, 
sufficit mihi te solum cognoscere et peccala mea, eorum- 
que abs te veniam obtinere. » En perfecta Sanctorum hu- 
militas. 

12. Eliam in suspicionem veniunt assertao continuae 
apparitiones Christi Domini, in Sacramento Eucharistiae, 
per triennium omni die veneris, ex eo, quod notat Gravina 
lib. 3, De nonnullis circumstantiis revel. cap. 2, n. 2, 
congeminatae vero in diversis temporibus eaedem, vel aliae 
revelationes, diligenter expendendae, ne multiplicitas ea- 
rumdem sine necessitate, magnam suspicionem generet. 
Rursus supponit D. Thomas 3 p. q. 16 art. 8 quod quando- 
que in hoc Sacramento miraculose videniur caro, aut san- 
guis pueri, et explicat id contingere divina virtute produ- 
cente species vel in oculo externo, vel etiam in potentia 
imaginativa : quemadmodum in visionibus prophetarum usu 
venit, (part. 3, quaest. 16, art. 8). 

13. At cum hujusmodi apparitiones in Sacramento pos- 
sunt saepe fieri virtute Daemonis et ideo necessariam esse 
spirituum discretionem, multa considerare necesse est, et 
praecipue orationibus ad Deum, et prudentium consilium 
recurrendum. Quin etiam interdum possunt accidere ex ve- 
hementi imaginatione, aut laesione; vel debitatione phan- 
tasiae: de quo videri potest Alexander Alensis 4, p. q. 58. 
membro 4, art. 8, in nova editione qu. 11, membro 2 art 
4, S 3. Hinc apparitiones istas quibus repraesentabatur 
servae Dei Christus modo crucifixus, modo aliis passionis suae 
doloribus ei ignominiis affectus, ut suspectas adduxi. Si 
namque daemon eas causare polest, ergo suspectae dici 
possunt, quia suspicionis actus non correspondet malitiae 
actuali apparitionis (quippe apparitio determinate mala. 


813 


non est suspecta, sed positive rejicienda): sed in suspicio- 
nem adducuntur eliam ea, quae aliquam falsitatis speciem 
habere possunt. Magis magisque hic augetur suspicio ; Enim 
vero apparitiones istae miraculose solum contingere possunt, 
ut vidimus ex D. Thoma. An ne ergo verisimile, quod 
ita frequenter replicata fuerint miracula, ut per triennium 
singulis sertis feriis contingerent? Miracula diminuunt 
meritum fidei nolentium credere, nisi per miracula, ut docet 
D. Thomas 3 p. qu. 48, art. 1, ad 8. Ergo vel vacillans 
fuit V. Serva Dei in fide Eucharistiae Sacramenti; vel 
inutiliter sunt multiplicata miracula, si vacillans illa non 
fuit Girca existentiam Ohristi Domini in Eucharistiae Sa- 
.eramento; nec enim Deus miraculose operatur frustra. 
14. Cirea coronam spineam ab Angelis ei magnis et 
vehementibus doloribus impositam, et quatuor relatos co- 
piosissimos sudores Christi Domini, quorum participem fecit 
Deus V. Servam suam, nihil probare omnino, aut impro- 
bare audeo. Quare totum judicio Sacra Congregationis sub- 
misi, ut Illustrissimus promotor fidei ex processu examinet, 
quales fuerunt hujus Servae Dei cogitationes, quibus ducta 
affectibus, qua intentione, et quo spiritu revelationes istas; 
suam humilitatem profundissimam, praefectissimumque 
suum versus Deum amorem, Deique versus ipsam, mani- 
festaverit, quas auctor hujus libri veras fuisse affirmat, et 
si verum est quod affirmat, non fuerunt illae fallaces quae- 
dam imaginationes, seu imaginariae apparentiae, sed verae 
coelestes extases, visiones, revelationes, et divinae commu- 
nicationes. Quare prae oculis habendum quod admonet D, 
Bonaventura lib. 2, lecl. 6, process. 3 de relig. dicens: 
« Aliae consolationes sicut non sunt necessariae saluti, ita 
etiam (observa) suspectae sunt, et saepe falsae, fictae, et 
deceptoriae, ut visiones, revelationes, prophetiae, sensuales 
consolationes, oblectationes, miraculorum operationes, ma- 


xime modernis temporibus licet quandoque reperiantur vera, 


sed in paucis. » Quod si talis erat temporibus suis reve- 
lationum abusus, quid scriberet sanctus doctor si superstes 
esset nostris? 

15. Unum tamen, quod ad revisionem attinet librorum 
juxta Urbani decreta non omittam, magnum nempe evan- 
gelistarum, Sanctorum Patum. et traditionis super tribus 
ex his quatuor copiosissimis sanguineis sudoribus silentium. 
Christum in illis mortis imminenlis circuinstantiis, in ex- 
trema anxietale, et angore animi constitutum, sanguinem 
sudasse in horto, scimus er sacris Evangelistis. Tribus vi- 
cibus postea, nempe ad columnam, dum crucem ferret, ac 
in mortis agonia hoc tam in scripturis, quam in sanctis 
patribus obtectum huc usque fuit; licet sanguineum etiam 
sudorem sudasse iteratis vicibus ante passionem, nobis 
jam annuntiaverit V. Mater Sor. Maria de Agreda, quin 
eliam dum adhuc erat parvulus, praesente ac vidente SSma 
Matre; cujus hane affert rationem: « Tametsi enim (inquit 
illa) evangelistae non nisi unius sanguinei sudoris mentio- 
nem faciant, ante Passionem, seilicet in horto, quoniam 
vero constat, eos non omnia, quae à Christo Domino per 
totam SSmam ejus vitam facta sunt, scripsisse; ita pro- 
culdubio verum est, eum iteratis vicibus sanguinem sudasse 
idque vidente SSma Matre. Mihi vero certis indiciis ita 
declaratum fuit. » Ex quo sane principio legitima couse- 
cutione deducitur quod et alios sanguinis sudores scire in 
spe sumus, totque erunt nobis pie credibiles, quot notos 
fecerint assertae inulierum privatae revelationes. Sed de 
his satis. 

S. IL. 
Circa. Puerum Jesum lactantem. 


16. Explieat V.. Serva Dei lib. 2, cap. 14 pag. 145, 
dulcia colloquia quae habuit cum Puero Jesu; quod ro- 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


814 


gaverib ipsum, ut diceret, quanto tempore lac sumpaerit 
ex uberibus sacratissimae Virginis? Qui respondit ei per 
biennium integrum nec toto tempore illo ullum alium sump- 
sisse cibum, nisi purissimum lae Virginis Mariae: displi- 
cebant enim reliqui cibi, eo quod praeparati erunt, inquit 
ille, manibus peccatorum. Rogavit iterum an lac miracu- 
lose descenderet ad ubera Mariae? Qui respondit formatum 
fuisse lac, sicut caeteris mulieribus ex naturali alimento, 
Tum prosequitur, multa curiosa et inutilia enarrans. 

17. Et primo circa lactationem pueri Jesu curiosa valde 
inquisitio! Si merito reprehensibilis est omnis curiositas 
inquirendi, ut supra ex SS. Patribus diximus, quid de hac 
inquisitione dicemus? Nova inquisitio novam peperit sen- 
tentiam ; non habuisse scilicet. Beatam Virginem Mariam, 
sicut reliquae mulieres, in uberibus lac permanenter ad 
lactationem fili; lacteumque potum descendisse solum ex 
voluntate Glii cum eum vellet sumere. Noviter etiam re- 
velatio ista Ecclesiam docet, quod Puero Jesu tribus tan- 
tum vicibus singulis diebus per biennium ubera sacratis- 
sima Virgo dederit; licet id ipsum non multis annis antea 
revelatum sibi dixerit V. Mater de Agreda 2 p. lib. 4. 
cap. 25, n. 659, his verbis: « Divino Puero singulis die- 
bus ter lac dabat: per hoc enim, quod ei primam horam 
lactationis signate constituerat, utique non inhibuit, ne 
secunda, et tertia vice lactaret, prout prius statim a tem- 
pore nativitatis assolebat. » At superaddit praesens reve- 
latio, Christum eisdem immutabiliter horis, primo ante 
mediam noctem ; secundo post tertiam ante meridiem 
horam; et tertio a tertia post meridiem hora ad ubera 
matris accessisse. Novam insuper nobis, paucis lineis 
interjectis, doctrinam tradit fol. 147,. quod revelaverit ei 
Jesus non fuisse, sicui caeteri Pueri avulsum ab ube- 
ribus matris, sed quod accedente statuto tempore a suo 
aeterno Patre, amplius lac non sumpserit: defuitque lac 
Virginalibus mammis. En quam vanis, nusquam auditis, 
et commentitiis colloquiis celebratur actus ille divinug 
lactandi. 

18. Sed his noviter revelatis, horis lactandi praeter- 
missis, primo mihi in suspicionem maximam venil, quod 
revelatione ista asseritur, lac ad mammas naturaliter de- 
latum non esse, sicut caeteris lactantibus permanenter ad 
lactationem Filii. Argumento desumpto ex certissima doc- 
trina D. Thomae 1. p. 9, 99, art. 1, ubi inquirit: Utrum 
pueri in statu innocentiae, mor nali, virtutem perfectam 
habuissent ad motwm membrorum? Cui negative respondet 
S. Doctor, hanc nobis praeclarissimam doctrinam tribuens, 
quod de his quae sunt supra naturam soli auctoritati cre- 
ditur. Hanc eandem regulam saepius repetit. Sed naturale 
est mulieribus, et principiis humanae constitutionis conve- 
niens, quod permanenter habeant in uberibus lac ad con- 
servationem filii; cum sanguis ille, qui ante partum dc- 
scendit in uterum ad alimentum filii, post partum, colore 
mutatus ad eundem effeetum accedit ad ubera; quare sicut 
partus est quid naturale, et naturalis est äilü conser- 
vatio: ergo cum nihil hic supra naturam auctoritate sacrae 
scripturae nobis traditum sit, secundum naturam judi- 
candum est, lacteum potum in mammis SSmae Virginis, 
non unice, quando erat certis horis voluntas lactandi in. 
filio, sed perseveranter ad lactationem ibi fuisse. Vellem 
enim hie pereuntari, quid magis, quidve minus in gloriam 
Beatissimae Virginis cederet, quod ubera non implerentur 
lacte, nisi dum pendens esset ad ubera Christus, non e 
contra? Quidve detraheret honestati, et excellentiae Matris 
Dei, quod lacteus potus descenderet ad ubera, 60 naturali 
jure, quo id ipsum in reliquis mulieribus evenit. 

19. Ad vindicandam hanc singularem revelationem plura 


/ 


815 


acute, et ingeniose adducit eruditissimus vindex. Supponit, 
et quidem verissime, quod cum excludendi sint a Bma 
Virgine Maria omnes defectus, qui in caeteris matribus 
procedunt ex vilio concupiscentiae; consequenter ei conce- 
dendas esse vires omnes, seu vegetabiles, seu animalis na- 
turae, rectissime ordinatas, nec non ei vires supra corpus, 
quas omnes in primo parente, amisimus; quare libera mansit 
Beata Virgo Maria ab omnibus illis poenalitatibus, quae 
ex intrinseca propriae naturae deordinatione, et corruptione 
ortum habent, vi gratiae, omnia naturae, quia immo et 
maternitatis vilia eliminantis. Supponit etiam Christum 
Dominum immunem fuisse a praedictis aliorum puerorum 
inordinationibus appetendi inordinate alimentum: ex quibus 
infert, quod lac non sugebat Christus, nisi quando integrae 
ejus humanitati debebatur; quia si praeter necessarium, 
aut minus quam necessarium cepisset, fuisset corruptae 
naturae apertissimum vitium. Haec ille. 

: 90. At parcat, amabo, illationi suscribere minime pos- 
sum. Fateor peccato illo magno primi parentis universam 
In deterius mutatam fuisse naturam, quod vulnus recte 
D. Thomas explicat 1,2, qu. 185, art. 5, ubi propugnat catho- 
licam veritatem. Nullus pariter ignoravit usquam plenitu- 
dinem gratiae SSmae Virginis Mariae in suo primo conceptu, 
(ipsam namque in justitia fuisse conceptam piissime cum 
ecelesia credimus) per cujus effusae gratiae abundantiam 
ligatus fuit fomes peccati, eb libera mansit ab omni inor- 
dinato motu mentis. sive corporis; fuitque semper appetitus 
rationi obsequens, nunquam resistens, nunquam praeveniens, 
praeclarissima facta passionum harmonia: et nihilominus 
tamen nescivit ecclesia, quod descensus lactis ad'ubera 
ejus non fuerit permanens, et quod solum tribus vicibus 
lactabat dilectissimus filiis; ergo ex gratia in qua fuit 
concepta non deducitur, quod unice lac descendebat, dum 
filius essel ad ubera pendens, et quod debuerit solum tribus 
vicibus, et eisdem horis, puer lacteum potum sumere. 

21. Secundo, quia auctor responsionis non rem hanc 
miraculo tribuit; supponit enim praedicta revelatione mi- 
raculum excludi, quia interroganti V. Mariannae, an lac 
ad Beatissimae Mariae Virginis descenderet? Refert ista 
respondisse Dominum: che il laMe le veniva, come alle 
altre donne: sed naturale est mulieribus lactantibus in ube- 
ribus lac permanenter habere, ex quo pepererunt: quod et 
habuissent foeminae nedum in statu pnrae naturae, et in 
natura integra, sed etiam in statu innocentiae. Enim vero, 
gi hoc fuit naturale in Virgine Matre, ut sibi esse revelatum 
asserit Serva Dei, et ut quid naturale approbatur a vindice 
revelationis, qua ratione negari potest, futurum fuisse in mu- 
lieribus innocentibus, justitia originali adequate sumpta, ef 
quoad omnes effectus, praeditis ? Ergo permanentia lactis com* 
possibilis erat in SSma Virgine cum gratia in qua fuit concepta. 

22. Rursus: quae naturalis appetitus inordinatio, aut 
quae vel levis imperfectio Christi Domini, lac sugere ie- 
ratis vicibus, et non praecise tribus? Áut si tribus tantum, 
non certis, determinatis et eisdem infallibiliter horis? An 
ne pueri in statu naturae purae, integrae et innocentis 
tribus tantum vicibus, et eisdem infallibiliter horis accedere 
ad ubera matrum, ex perfectione illius status tenerentur? 
Quis hoc dixit, vel somniavit usquam? Ergo a fortiori 
Christus Dominus absque omni naturalis appetitus immo- 
deratione, non tribus tantum vicibus, non eisdem horis lac 
sugere potuit. Fuisse namque in Christo Domino veram 
famem et sitim clamant passim sacrae litterae, legitur Mat- 
thaei Cap. 4: Cum jejunasset eb postea esuriit: el cap. 21: 
revertens in civitatem eswriit. Idemque videre est Marci, 
cap. 2. et Lucae cap. 4 et 6. Assumpsisse etiam Christum 
Dominum communes naturae defectus mortis, famis et silis 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. ‘ 


816 


docet D. Thomas 3. p. q. 14, art. 1. Quod idem magis 
explieat S. Doctor ibid. art. 4, ubi inquirit uirum Christus 
omnes defectus corporales hominum assumere debuit, qui 
consequuntur ex peccato communi totius naturae, nec tamen 
repugnant perfectioni scientiae et gratiae et resolvit:« Sunt au- 
lem tertii defectus, qui in omnibus hominibus communiter in- 
veniuntur ex peccato primi parentis : sicut mors, fames, sitis 
et alia hujusmodi: et hos defectus omnes Christus suscepit, 
quos vocat Damascenus naturales, et indetractabiles pas- 
siones, naturales quidem, quia consequuntur communiter to- 
tam naturam humanam; indetractabiles autem, quia de- 
fectum scientia et gratiae non important. » M 

23. Haec diserte et profunde Angelicus Magister: si 
ergo in Christo Domino fuit in infantia vera fames et sitis 
poenalis, quid contra debitum rationis ordinem, quod ite- 
ratis vicibus et non tribus praecise lac sumeret? Si juxta 
debitum rationis ordinem est, tribus omnino vicibus, et eis- 
dem horis cibum sumere: ergo Christus toto vitae suae tem- 
pore tribus vicibus, e& eisdemmet horis cibum sumpsit; 
quod nescio, an ita fuerit. Praeterea an esset inordinatus 
victus, ex quo non certis et iisdemmet horis sumeretur ? Or- 
dinata voluntas tendit ad actus sibi convenientes; sed su- 
gere iterato potuit esse convéniens Christo, ut animale cor- 
pus molestiae plurimum esuriendo ac sitiendo sentiret: 
ergo absque omni imperfectione potuit iterato sugere et non 
certis illis statutis horis: si enim Christus in adulta ae- 
tate vitam communem in cibo et potu voluit gerere, ut 
S. Thomas nos docet 3 p. q. 40, art. 2, convenientissimum 
eliam fuit ut in modo lactandi communiter se haberet cum 
aliis pueris. Qui enim naturam passibilem, e& non impas- 
sibilem voluit assumere, habuit hujusmodi defectus non 
eos contrahendo coacte, sed voluntarie assumendo, propter 
opus nostrae redemptionis. 

24. Tertio, quia solutio sub n. 16 et 17 defectum su- 
perfluitatis lactis in coeteris mulieribus repertum, uti poenam 
peccati originalis, aliosque similes defectus et poenalitates 
ex intrinseca naturae deordinatione procedentes a Beatis- 
sima Virgiue Maria excludi debere affirmat; non solum 
propter sententiam, quam digna pietate amplectitur Ec- 
clesia, de ejus conceptionis immunitale; sed etiam quia 
quamvis eam non amplecteretur, fatendum esset cum D. 
Thoma 3 p. q. 27. art. 3. saltem in verbi conceptione 
extinctum ei fujsse per superabundantem gratiam peccati 
fomitem, ac proinde habuisse Mariam Sanctissimam sibi 
magno privilegio restauratam primaevae justitiae integri- 
tatem, ad eujus probationem plures adducit auctores, et 
praecipue eundem Sanctum Thomam ibidem, ubi ex nega- 
tione fomitis in Beatissima Virgine aperte deducit, quod 
quantum ad memoratos effectus gratia sanctificationis in 
Virgine matre habuit vim originalis justitiae; ideoque li- 
bera mansit ab omnibus illis defectibus, ex latrinseca ra- 
turae deordinatione procedentibus, et ornata tanta gratia, 
quae omnia vitia eliminavit. Ex quibus deducitur efficacis - 
simum argumentum. Revelatio affirmat descensum lactis ad 
ubera Mariae non fuisse miraculosum, seu miraculose et 
gupernaturaliter Virgini concessum, quod et concedit solutio, 
üt supra dixi; sed si hoc habuit Beatissima Virgo Maria 
vigore privilegii immaculatae Conceptionis, vel superabun- 
dantis gratiae, fomitem peccati extinguentis, vim originalis 
justitiae habentis, ipsique magno privilegio integritatem 
primaeve justitiae restaurantis, aperte miraculosum evin- 
citur; ergo vel falsa est revelationis pars, asserens descen- 
disse lac ad ubera Mariae naturaliter, et absque ullo mi- 
raculo, vel si vera est ista, falsa est revelationis pars al- 
tera, affirmans non habuisse lac permanenter in uberibus 
Beatissimam Virginem. 





817 


25. Quarto, quia fundamentum, cui innititur semper lau- 
datus vindex hujus revelationis n. 15 est, quod haec abun- 
dantia lactis ei superfluitas , corruptionis naturae est 
necessarium argumeniwm; quo sane intendit, nedum ab 
statu innocentiae, sed etiam ab statu naturae integrae eli- 
minare omnes superfluitates, quod aperte est contra D. Tho- 
mam minime a statu innocentiae , et a statu nalurae in- 
tegrae superfluitates rejicientem. D. Thomas agnoscit su- 
perfluitates cibi in statu naturae innocentis, eb sicut in illo 
statu fuissent urinae et aliorum excrementorum superflui- 
tates, licet, ut asserit S. Doctor, fuisse divinitus provi- 
sum, ut nulla ec hoc indecentia esset ; Cur ergo non potuit 
in Bma Virgine fuisse lac permanenter, sicut est perma- 
nenter in caeteris mulieribus lactantibus? Quod quidem 
praeler quam quod potuit, sine miraculo, esse permanenter 
in uberibus virginalibus absque superfluitate, sicut in multis 
alis invenitur sufficiens, et non superfluum, potuit etiam, 
si quid superfuisset, intra ipsa ubera manere, ut in multis 
alis mulieribus contingit, quin ex earum uberibus, ipsis 
nolentibus, aliqua effluat lactis superfluitas. 

26. Id firmatur, ac roboratur magis si consideretur cau- 
salis, quam assignat in eodem n. 15 hisce verbis: « Nam 
in natura integra, cum eli ratio inferiores vires et anima 
corpus omnino regeret: ita tola sanguinis massa cum cae- 
leris humoribus et naturae facultatibus, providenter, atque 
suaviter ordinaretur, ut omni gravamine excluso, omni in- 
congruenti superfluitate rejecta, illud dumtaxat lac effiueret, 
quod hujusmodi naturae defectus non importaret. » Haec 
ille. Verum sane est, quod in natura integra et ratio in- 
feriores vires, et anima corpus omnino regeret; sed indu- 
bitatum etiam omnibus debet esse, non ita in statu na- 
iurae integrae, aut etiam innocentis se potuisse extendere 
imperium rationis superioris ad inferiorem, et ad corpus, 
ut huic illa imperare potuisset vivere, nutriri ef augeri 
sine cibo ; imperium enim illius erat, ut pars inferior non 
resisteret, nec se moverei contra debitum ordinem rationis 
superioris; eü non est contra debitum rationis superioris 
ordinem appetitus et sumptio cibi ad vitam, et nutrimentum 
sed juxia eum. Sicut enim ratio inferior suffioiebatur su- 
periori, ita "superior subdita erat Deo, qui Gen. 2. dixit: 
De omni ligno quod est in Paradiso, comedite; quibus verbis 
legitur non solum concessa facultas edendi de omni- 
bus (excepto ligno scientiae boni ei mali) sed eliam da- 
tum praeceptum ut docet D. Thomas 1. p. q. 98, art. 8, 
ad 3. Non ergo rationis superioris imperium potuit infe- 
riori rationi imperare vivere, nutriri, et augeri sine cibo, 
Quo certissimo statuto principio, sic infero. Ergo nec erat 
contra debitum ordinem rationis superioris omissio super- 
fluitatum, seu faeculentiarum cibi, elsi parce sumeretur, 
quas nullas in statu innocentiae futuras fuisse irrationa- 
bile dixit D. Thomas. 

27. Nec oppositum evincitur, ex adducta auctoritate 
D. Thomae 3 p. q. 27, art. 3. Loquitur enim D. Thomas 
de solo principali defectu peccati originalis consistente in 
concupiscentia inordinata appetitus sensibilis, non quidem 
actuali, inquit S. Doctor, quae est motus peccati, sed ha- 
bituali per hoc quod inclinat in malum, et difficultatem 
facit in bono Et ab hac concupiscentia et fomite fuit im- 
munis Virgo Mater ex abundantia gratiae in ipsam, vi cujus 
dispositio virium in ipsa fuit talis, ut inferiores vires nun- 
quam moverentur sine arbitrio rationis; sicut dictum est 
fuisse in Christo, quem constat peccati fomitem non ha- 
buisse; et sicut etiam fuit in Adam ante peccatum ; ita 
quod, quantum ad hoc, gratia sanotificationis in "Virgine 
habuit vim justitiae originalis. Ita S. Doctor. Ubi est no- 
tanda illa limitatio opposita, quantum ad hoc, ut intelli- 


]9* sfnI. 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


818 
gatur ipsum numquam sensisse, nec somniasse, in Virgine 
Matre non fuisse alias poenalitates (licet. non per modum 
poenae, quia nulla fuit in ea culpa) de se non inclinantes 
in peccatum : immo expresse asserit S. Doctor, fuisse in 
ea, ut conformaretur filio, in quo etiam fuerunt. 

28. Ad eujus evidentiam observandum, quod dictae poe- 
nalitates in nobis sunt poenae; quia cum Deus creaverit 
hominem rectum, immortalem, impassibilem (non quidem 
per naturam, sed per donum gratiae) et sime poenitentia sint 
dona Dei; ut dicitur ad Rom, I1; certum omnino est, quod 
homo per peccatum, donum ipsum et quae ex illo seque- 
bantur amisit; ideoque mors et aliae miseriae sunt in nobis 
pena peccati originalis. At in statu purae naturae prae- 
diclae miseriae et mors non defuissent; sed tamen non fuis- 
sent poenae peccati, sed naburales defectus ex prinoipiis na- 
turae fluentes, seu ex constitutione corporalis materiae ex 
contrariis compositae, sicut rubigo oritur ex materia ferri. 
Si ergo mors, et aliae miseriae secundum se considerentur, 
non sunt effeclus peccati; alias enim non fuissent in statu 
purae naturae, quem possibilem esse cum praedictis mi- 
seriis contra Bajum, Jansenium, eorumque asseclas docet 
D. Thomas in 2 Sent. Dist. 91, q. 1, art. 2, ad 8. et super 
Epist. Pauli ad Titum cap. 3, litt. 1. et quodlibet. I. art. 8, 
ubi eliam tenet, quod in eo statu homo pugnam concupi- 
scentiae haberet, cujus solidam adducit rationem 1. p. q. 35, 
art. 1, ex hoc quod illa subjectio corporis ad animam, et 
inferiorum virium ad rationem ao rationis ad Deum, nequit 
esse naturalis; quia alioquin post peccatum mansissent, ut 
Dionysius dicit cap. 4 de Divinis nominibus. 

29. Seiendum secundo, quod praedictae miseriae (dempto 
solo dissidio inter appetitum inferiorem et rationem) fuis- 
sent etiam in statu naturae integrae ut contradistinetae ab 
statu innocentiae, licet, ut jam dictum est, non per modum 
poenae, uti sunt in nobis. Status enim naturae integrae, 
solum ad statum naturae purae, donis naturalibus instructae, 
internam paeem et carentiam dissidii inter appetitum sen- 
sitivum et rationem addit. Unde in illo fuissent mors, et 
aliae miseriae, quae in nobis sunt poena peecati; et potiori 
ratione fuissent in eo superfluitates omnes, quae in corpore 
humano, ratione materiae ex contrariis compositae fluunt, 
ut sudor, sputum et aliae feces, sicut ex ferro fluit rubigo: 
et potiori jure fuisset in illo statu lac permanenter, tem- 
pore laetationis fluens in uberibus mulierum ; immo sic 
eliam fuissent in statu innocentiae. Numquid ergo imagi- 
nari rationabiliter potest in slatu illo justitiae originalis, 
mulieres lactantes solum habituras fuisse lac tribus diei 
horis stabulis, post qaas in illa temporis intorcapedine unius 
horae ad aliam defuisset, nec eliam una unica guttula in 
earum visceribus mansisset? Ergo nec id cum fundamento 
in B. Virgine Matre asseri potest. Dicant ista qui awsi 
fwerin (nb cum Augustino loquar, lib. de peccat. meritis 
cap. 96.), audiant qui voluerint: credant, qui potuerini. 
Quare illud animadversione dignum duxi. Verebar enim, ne 
haec, quae dicitur revelatio, esset aliqua species a diabolo 
immissa, ui servam Dei deciperel, nimis curiosam, et re- 
velationum avidam, novitatumque sat cupidam, quod ipsius 
interrogationes et sciscitationes a Christo et Beata Virgine 
gatis ostendunt. 


S III. 


Circa exteriorem oris, capillorum, 
et Corporis Christi formam. 


28. Lib. 2, p. 1, pag. 147. Se fixis oculis vidisse Christum 
narrat, ejus formam, singula oris lineamenta, membrorumque 
compositionem integram describit. 


92 





819 


* 29. Fallacem et vanam hanc corporis Christi descriptionem 
diri, cum S. Scriptura, Apostoli, et Ecclesiae Patres priorum 


seculorum, qui propiores Christo vixerunt, nihil de cor-: 


poris Christi forma reliquerint; quin potius Augustinus 
lib. 8 de Trinitate, cap. 4 et 5 hanc Christi corporis for- 
mam ineertam, ignotamque esse omnino affirmat. At ecce 
inquit vindex hujus revelationis: « Quod ad Patres attinet, 
nom recte ait oensor (cujus eruditio, etsi non omnia, ut ne 
quidem alius lustraverit, tamen laudanda satis, vel sua 
animadversione ostenditur) nihil eos de oris Christi, cor- 
porisque forma scriptum reliquisse, ut statim dicemus. 2. Si 
sic est, uti diximus, cum Evangelistae nihil de corporis 
Christi forma egerint; et in praesenti non agatur de inter- 
pretatione aut explicatione eorum quae ab Evangelislis 
scripta gunt, sed de revelatione eorum, qnae ab illis scripta 
non habemus; sequitur quod has revelationes ad publicam 
Evangeliorum fidem coarctare, esset privatas revelationes 
ab Eoclesia omnino repellere: quo enim jure revelatum 
dicetur, quod publiea Ecclesiae fide creditur ? » 

30. Quantum ad primum miror satis, quod me de 
omnibus Patribus id asseruisse affirmet, cum solum de 
sanctis Patribus priorum saeculorum id scripserim; ex quibus, 
sicut er sacris litteris, nec minimum potest circa formam 
Corporis Christi adduci documentum. Nihil ex sacris lit- 
teris; cum enim Mattheus cap. 17 et Marcus cap. 9, totam 
transfigurationis historiam describunt ut insolitum fulgorem 
in vultu referunt: Resplenduit facies ejus sicut sol: nihil 
eliam legitur in patribus priorum saeculorum, qui proxi- 
miores Christo fuerunt (quorum auctoritates in re ista 
magni debent esse momenti, quod sane concedere ipse 
tenetur, et satis aperte declarat, dum loquendo de caeteris 
SS. Patribus, num. 22. ait: Patres, qui multa de externa 
Christi specie, conjectura, magis quam vera nolttia ducti, 
direrwni; si conjectura magis, quam vera notitia ducti 
locuti sunt Patres; ergo nihil est ex Scripturis, traditione 
et S$. Patribus priorum saeculorum de hoc argumento 
traditum: illorum quippe testimonium indubium redderet 
de forma corporis Christi fidem. 

$1. Accedit, quod incertum adhuc salis est, in quo 
sensu locuti sint Patres ab ipso citati. Tertullianus, Clemens 
Alexandrinus, Athanasius, Cyrillus, Ambrosius, Hieronymus, 
Origenes, Chrysostomus, Augustinus, Theodoretus, et alii, an 
nempe de pulchritudine corporali, aut de pulchritudine 
quadam spirituali Jesu Christi, a Divinitate, et morum 
sanctimonia petita. Audiendus solum Clemens Alexandrinus 
super illa verba Isaiae: Vidimus ewm, et non erdt aspectus, 
neque decor, qui nihil in carne Jesu Christi, quod oculos 
caperet, spectandum fuisse affirmat Paedag. lib. 8, cap. 1. 

82. Quantum ad id quod. secundo loco reponitur, quod 
essel privatas revelationes ab Ecclesia ommino repellere, 
aut quod solum revelatum dicatur, quod publica Ecclesiae 
fide creditur, absona prorsus est illatio illa; non hoc ne- 
gare lumen desuper infusum , quo Deus privatis personis 
abstrusa, et incognita aperiat; cum eis, ut supra dixi, possit 
Deus revelare fortuitos quosdam effectus, e causis liberis, 
ei in utramque partem dispositis, pendentes v. g. prae- 
nuntiare victorias, res gerendas, obitum alicujus personae; 
uno verbo possunt futura praedicere, praeterita et quae 
longe a nobis fiunt: nec non plura de mysteriis, et modo 
eorum quae sive formaliter, sive virtualiter praecontinentur 
in Sacris Litteris, privatis personis potest Deus revelare. 
Rursus revelabilia agnoscimus ea quae ab uno, vel pluribus 
ex Sanctis Patribus tradita legimus; et tunc revelatio ista 
non est coarctata ad id quod publica Ecclesiae fide oreditur; 
cum plurium sanctorum Patrum, seu Ecclesiae Doctorum 
auctoritas, ubi non asserunt aliquid simpliciter , sed lo- 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


820 


quuntur tantym opinative, ac ex propria sententia; imo 
etiamsi loquantur assertive, et aliquid, veluti fidei dogmata 
proponant, si tamen alii ex sanctis Patribus dissentiant, 
quorum sententia ab Ecelesia non fuit reprobata, non omnino 
certum in theologia subministrat argumentum. Non ergo 
immerito, dum agitur de rebus tantà momenti, requiritur, 
quod revelationes istae privatae de mysteriis, et rebus 
Christi Domini, sint Sacrae Scripturae vel Sanctorum Patrum 
auctoritate suffultae, ne suilicet humana ratio, sibi per- 
missa, in eis formandis revelationibus caeculiat, hallucinetur, 
et in absurdissimas vanitates impingat. 

88. Sed hisce omnibus in medio relictis, ad rem prae- 
sentis revelationis nos conferamus. Non fuisse in Christo 
Domino formam corporis ignobilem, deformem, spetie omni 
ac pulchritudine vacuam, sed potius fuisse bene consti- 
tutum corpore, vultu ad majestatem composito, oelore et 
aspeetu modesto, ut certum supponi debet; cum Judaei 
infensissimi hostes Christi, qui tot ad ejus ludibrium con- 
finxerunt, nusquam deformitatem vultus, et negleotam cor- 
poris habitudinem ei exprobrarint: tum quia natura humana 
in Christo est nobilior, quam in aliis ratione unfonis ad 
Verbum, ut docet D. Thomas 8. p. q. ad 2. et Art. 5 ad 1. 
tum quia id inviete probat principium ejus formationis. 
ut docet Thomas ibi q. 14. art. 4 dicens « Quia el caro 
ejus de Spiritu Sancto concepta est qui est infinitae sa- 
pientiae et virtutis, errare, et deficere non potens, et ipse 
nihil inordinatum in regimine suae vitae exercuit. (part. 3. 
quaest. 14, art. 4) ». 

34. En perfecta Corporis Christi forma. At non sibi 
quis fingat fuisse in illo tantam, tam praeclaram, egregiam 
et eximiam corporis formam ut nulla species corporis possit 
excogitari quidem ornatior, non muliebrem venustatem, quae 
carnalibus oculis capiendis, et mollioribus affectibus erci- 
tandis plurimum valeat; sed virilem dignitatem , talem 
nempe, quae officio suo congruebat, ut docet D. Thomas 
Psal. 44. Hujus labii est fidelissimus ejus discipulus RR. 
Magister Fr. Jounnes Interianus de Ayla , mihi tot no- 
minibus venerandus, in suo opere Pictor Christianus rem 
eleganter exponens lib. 8, cap. I. Si namque speciosus 
forma prae filiis hominum dicitur, non hie sermo de dotibus 
pulchritudinis, et perfectionis muliebris eapientibus oculos; 
sed de dotibus spiritualibus, de pulchritudine virtutis, et 
totius justitiae; de fulgore Divinitatis, quae etiam in humana 
facie resultabat, quam Propheta Regius dilucide significat, 
dum post illa verba: Speciosus forma prae filiis hominum, 
prosequitur dicens: Diffusa est gratia in labiis tuis, propte- 
rea benedicit te Deus in aeternum. 

85. Haec est genuina, et verissima textus intelligentia, 
quam communiter, amplectuntur Patres. S. Cyrillus Ale- 
xandrinus in illud Psalmi: Speciosus forma prae filiis 
hominwm. Consentiunt, et alii Patres Eusebius Caesareensis, 
"Theodoretus in Psal. 44. S. Basilius in Isaiam 5. S. Ambrosius 
Ep. 1. Tertullianus in Marcionem lib. 2, cap. 17. 8. Isidorus 
Pelusiota lib. 8, Ep. 180. Talis erat in Christi facie re- 
fulgens majestas, talis Divinitatis ocoultae magnus splendor, 
et gratia eximia, quae omnium in se convertebat aspeotum, 
et excitabat affectum. ' 

36. Haee sane probant imbecillitatem revelationis hujus, 
eum ea solum mollior referatur venustas, quam quáe Jesum 
Christum decet. An ne Jesu Christi muneri, rebusque 
gerendis conveniens erat, pulcherrima vividi et speciosissimi 
vultus elegantia, nitor gutturis crystallo similis, egregia 
manuam perfectio, et pulchritudo, candor niveus in pedibus. 
Rubeus ille genarum color, et quod essent capilli flavi, 
et crispi, qui prolixiores descendebant ad humeros, et tota 
illa eorporalis pulchritudinis effigies, qua nulla ercogitari 











821 


potest ornatior. SS. Patres nou aliquam muliebris pulchri- 
iudinis formam in corpore Christi laudant, sed ut vidimgs, 
vemustatem dignitatis, aut pulebritudinem corporis aptam 
compositions membrorum, qu$e eximia dicitur, hoc ipso, 
quod inter se omnes paries cum quodam ordine, et lepore 
consentiunt. Quis ergo nom miretur a Deo revelatam, 
hanc foemineam potus, quam virilem corporis Christi 
descriptionem. Dixi nec illam utilem Ecclesiae, aut per- 
sonae cui facta est revelatio, cogitare possumus. Quid 
namque prodest Ecclesiae id quod per hanc revelationem 
manifestatur? Nec enim ibi oecupatur fides nostra, imo 
nec humilis Christiana devotio; sed potius est vana curio- 
sita in quaerendo a nostro Redemptore (uti quaesjvit V. 
Serva Déi) qua facie, quibus vestibus indutus fuerit Christus; 
sed quod fuerit verus homo, natus ex Virgine, ab homi- 
nibus per contumeliam perductus ad mortem, et vere pro 
nobis mortuus, hoc nobis utile est credere. Non prodest 
eliam nobis, aut personae, cui fuit facta revelatio , imo 
potius necere timendum est; quia cavendum maxime est 
ne animus revelationes istas legentis, fingat sibi in cor- 
pore Christi aliquid quod non est, et diligat quod falsum 
est, eum ut plurimum re elationibus istis diversa insinuetur 
eorporis Christi descriptio. Quod si diversa pariter in scripto- 
ribus Ecclesiasticae historiae, aut in SS. Patribus legitur, 
nonnisi devotas contenplationes locuti sunt: at quod Spiritus 
Sanctus qui semper unam, et eandem veritatem loquitur, 
diversam Christi corporis formam exhibeat, hoc nos in 
admirationem magnam traducere merito debet. 

37. Silentio praetereo indumentum, quo indui voluisse 
Christwm asseritur. Ohristum Dominum gestasse in hoc 
mundo indumentum corporis humile et honestum, non du- 
bito. At me penitus fugit, quis fuerit verus ille habitus, 
quo Christus indutus se populis spectandum obtulit, et 
quo tunc temperis utebantur Judaei; an insuper fuerit 
cerulei coloris? Primum eruditi scient: secundum mihi in 
suspicionem aliquam venit, cum non concordet ei, quod circa 
colorem habitus revelatum fuit V. M. Sor. de Agreda et 
legitur p. 2, lib. 4, cap. 28, num. 686: « Duo vero in. ejus 
confectione prodigiose effecta sunt; primo quidem, quod 
undique plena aequalis, et sine ruga, aut plica sit absoluta: 
denique quod petente divina tertrice color lanae naturalis 
immutatus sit in eum, qui inter ferrugineum , et argen- 
teum perfecte medius est, ita ut qualis ex duobus his revera 
esset facile dici uon potuerit, neque enim videbatur omnino 
ferrugineus, neque argenteus esse, neque etiam plane fuscus, 
sad de omnibus his aliquid referebat. » Hic color indumenti 
dicitur medius inter ferrigineum, et argentum, et V. nostra 
asserit ceruleum. 


S IV. 
An Christus toto vilae suae tempore discalceatus incesserit? 


38. Nudipedem semper ambulasse Christum Dominum 
affirmat revelalio servae Dei; cui tamen ad oppositum sta- 
tuendum, satis superque nobis esse deberet, iu quod verbi 
Dei Praecursor clarissime de Christo pronuntiat Lucae 8, 
v. 16. Veniet. autem fortior me, cujus non sum dignus 
solvere corrigiam calceamentorwm. Quare Christus Dominus 
cum calceamentis, juxta consuetudinem illius regionis in- 
cedebat. Nec discipulos nudis pedibus misit ad praedi- 
candum: quod enim Lucae cap. 22 legitur, v. 93: Quando 
nisi vos sine saeculo et pera, el calceamentis, numquid 
aliquid defuit vobis? non sic intelligendam ut exponit 
doctissimus Calmet, ibi, quod illos misisset Evangelium 
nudis pedibus praedicaturos: sed quod illes dimisit sine 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


822 


comeaiu, sine vestibus, et ealceamentis duplicibus, qnibus 
mutari possent. De eodem argumento videndi suni Dio- 
nysius Carthusianus, Bonaventura, Lyranus, et alii doctis- 
simi Theologi. Hineque orta est haeresis Nupedalium de 
calceamentis non inducendis, contendentium nudos pedibus 
omnes ambulare debere, quia Christus excalceatus ambu- 
label, nobis relinquens exemplum, ut sequeremur vestigia 
ejus: Caepit Jesus facere , ei docere. Act. 5., ut notat 
S. Augustinus haeresi 68 dicens: [nde "ergo haeresis est, 
quia non propier corporis afflicHonem: sio ambulant, sed 
quia vestimonia divina laliter intelligant. 

89. Verum quidem est quod non desunt Auctores alii 
oppositum variis momentis asserentes, sed ut prudenter 
dixit laudatus supra Magister Interianus de Ayala, vir 
omni genere eruditionis praeclarus, lib. 3, eap. 9, n. 8: 
« Quaestio est, quam agitarwnt, modoque agitant plerique 
mnajori fortasse conamine, quan fructu »: At si quaestio 
etiam in scholasticis controversiis est parum fructuosa, non 
temere suspicari potest inutilis praesens revelatio, cum 
Deus non sit, parum fructuosa, aut inutilia docens. Adde 
contradictionem revelationum. Hie asseritur Christum Do- 
minum toto vitae suae tempore nudis pedibus incessisse: 
cum tamen Venerabilis Mater Soror Maria de Agreda 2 p. 
lib. 4, cap. 28, num. 685 sibi fuisse revelatum asserat, usum 
fuisse Christum Dominum calceis, usque ad tempus prae- 
dicationis. Ergo falsum est quod asserit revelatio , quod 
toto vitae suae tempore discalceatus incesserit. 


g. V. 


Exponuniur quaedam pia. Apostolis 
& Christo Domino ezhibita amoris officia. 


Rursus ait eadem p. 147: « Ti dico figlia mia che 
la carità dei miei apostoli era grande, e benché volevano 
usarlo meco, io non lo permettevo. Mai acconsentii, che 
mi facessero alcun regalo, o beneficio. Io soccorsi molte 
yolte alla loro necessità, e mentre stavano dormendo, mi 
alzavo e con lagrime d'un tenerissimo amore per la loro 
fatica e stanchezza prendevo leggiermente con le mie mani 
i loro piedi, e glieli euravo dal danno, che avevano sof 
ferto nei viaggi, glieli riscoprivo anoora, ravvolgendoli nelle 
loro vesti, accid stessero onestamente composti. » | 

40. Fallax profecto, nimisque suspecta visa est reve- 
latio ista. Anne revelatione opus est ut sciamus ardentem 
sanctorum Apostolorum affectum versus proximum, oujus 
tot certissima nobis exhibent sacrae literae testimonia? An 
ut instruantur fideles, Christum Dominum fuisse ab omni 
munerum receptione, etiam ab apostolis alienum ? An si 
miserator, et misericors Dominuus aliquod ab illis bene- 
ficium recepisset, timendum fuisseb ne putaretur non gra- 
tuite inservisse omnibus; aul de turpi luero suspectus esse 
potuisset? Apage commentum, fere dicerem, anile, imo non 
satis cum divinis litteris cohaerens, ut mox videbimus. 
Christum insuper introducit revelantem nobis, quod Apos- 
tolis inopia, et egestae laborantibus succurrerit ipse. Quid 
hic excellens et heroicum de Christo revelatur nobis, quod 
intersit Ecclesiae nova revelatione scire? Sciunt fideles quod 
pertransierit benefaciendo. Non ignorant, quod manus ejus 
assidue occupatae erant circa varia, et omnigena opera mi- 
sericordiae. Nunc enim suscitabant mortuos; nune Eucha- 
ristiam dabant; quomodo ergo continere se potuisset Christus, 
quin visa Apostolorum necessitate, eidem remedium afferret. 
Quid ergo in his occultum quod revelatione nobis fier 
debeat manifestum ? At licet omnes istae sint veritates 
apertae, me quidam scrupulus stimulat, ac pungit, an 


823 


sub illis falsi quid delitescat, nempe quod charitatis officia, 
quae maximus Apostolorum amor erga eum exercere desi- 


derabat, detrectaverit, Hoc si non incredibile, inauditum : 


videri debet. Quae in subsidium egestatis erogabant ei 
fidelis alii, accepisse Christum Dominum passim legimus in 
sacris literis, praecipue Matthaei 25: Eswrivi, et dedistis 
mihi manducare: sitivi, el dedistis mihi bibere ; hospes 
fui, et suscepistis me, nudus, et cooperuistis me. Si ergo 
cuncta haec humanitatis aliorum officia suscepit Christus in 
se; cur abnueret ille, quod eisdem versus eum, bonis ope- 
ribus, ac misericordiae actibus, insisteret Apostolorum stu- 
diosa propensio, quasi Christus in Apostolorum, benevolentiae 
et amoris, non declaretur effectu? Intenti etiam passim 
leguntur in sacris literis Apostoli praestantes Christo alia 
eximia charitatis officia. Sui omnino obliti, et de eo tantum 
curam gerentes rogant Dominum Matthei 25: Ubi vis, 
paremus libi comedere Pascha? non, inquiunt, nobis, sed 
Tibi. Quam vero hoc non abnuerit Christus , docet nos 
Evangelium. Apud Mattheum cap. 21. dicitur: Et addu- 
æerunt asinam et pullum et imposuerunt super eos ves- 
timenta sua, el eum desuper sedere fecerunt. Imposuerunt 
vestimenta; Cartusianus, «t honestius incederet. Hieroni- 
nus, sternunt vestimenta sua, ut Jesus mollius sedeat. 
An non haec sunt charitatis officia, et quae minime re- 
cusavit Christus? ergo non immerito in suspicionem vo- 
cari potest, quod Christus, quam versus eum charitatem 
exercere volebant Apostoli, recusaverit. | 

41. Dubius pariter sum de caeteris, quae a Deo re- 
velata sibi tradit V. nostra, quod nocte surgebat Christus, 
prae maximo illo erga Apostolos amore, ut lacrymis plenus, 
defatigatos labore Apostolorum pedes manibus propriis sa- 
naret, quod et eorum pedes propriis vestibus operiebat, 
brachia in formam Crucis componebat, nec non caput eis 
disponebat, ne eis dormientibus, distortum remaneret, et 
sic essent in lecto ad honestatem compositi. Non est sane 
quod ad haec ludicra, mulierum instar, afficiamur. Sed de- 
mus paulisper haec omnia Christo digna fuisse, tunc rogo 
an Apostolos ita arcte, et graviter tenebat somnus, quod 
nullus id viderit, ut tam magnum charitatis, et humili- 
tatis Christi officium ad futuram memoriam commendaret ? 
Quae enim res unquam gloriosior, aut dignior ut hominum 
memoriae sempiternae commendaretur?* Ergo dum hoc si- 
lentio praetermiserunt omnes, a Christo Domino minime 
faetum, prudenter credi potest, cum nullum ertet aliud in 
Sanctis Patribus documentum. 

42. Ut revelationem vindicet, ad possibilitatem et hones- 
tatem facti recurrit saepe laudatus magister, cum omnia 
praeseferant christianae humilitatis, et charitatis argumenta: 
« Lotio pedum discipulorum, inquit ille, nisi Evangelista 
retulisset posset simili severitate refellit Et tamen vera 
fuit. Et potuit Dominus, quamvis Evangelista tacuisset, 
illam privatim revelare. Quid ergo prohibet, quae Ven. Ma- 
riana refert, etiam iacentibus Evangelistis, vera fuisse? » 
At haec, pace ipsius dixerim, in antecessum praeoccupata 
manent. Non hic agitur de rei possibilitate, quid potuerit 
Deus facere, sed quid revera egerit Christus, cum reve- 
latio connectatur cum objecto, prout in re est. Noa pos- 
sibilitas facti secundum se in suspicionem vocatur, sed an 
revera factum fuerit hoc charitatis officium, ut refert re- 
velatio. Lavit Christus discipulorum suorum pedes, de- 
ditque nobis praeclarissimum illud humilitatis exemplum, 
ut dieitur Joann. cap. 18: exemplum enim dedi vobis, ut 
quemadmodum: Ego feci vobis, ita et vos faciatis. At 
qua majestate id fuerit factum describit Evangelista. Non 
silenter nescientibus, vel dormientibus Apostolis, extra 
horam, sed discipulis suis testibus tantum humilitatis , 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


824 


et charitatis exemplum nobis aestimandum et imitan- 
dum reliquit, ut clarissimo veritatis aeternae testimonio 
testata, consignataque esset sua humilitas, quod Dei filius, 
Dominus, et Magister usque ad pedes Discipulorum se humi- 
liaverit. Si ergo quaeras cum illo, quid prohibet quae Ven. Ma- 
riana refert, etiam tacentibus Apostolis vera fuisse? Prohi- 
bet ipsum Evangelistarum , et Patrum silentium, qui si 
vera ef utilia nobis essent scire, non haec nobis praeter- 
misissent. Prohibet, et ordo Sapientiae Dei, qui sicut palam 
locutus est id, quod ad nostram utilitatem et exemplum 
dirigi deberet, fecisset utique quod ab Apostolis, ad tam 
humile ministerium se dimisisse Christum non taceretur, 
sed ita potius, ut ab eis usquequaque praedicaretur. Si ergo 
haec Apostolos silentio praeterire Christus utiqud voluit, 
verosimillimum est ea nunquam contigisse. 


S. VI. 
Circa. primam Christo Domino inflictam alapam 


48. Totum hoc animadversione dignum diri, et iterum 
dico. Scimus in illo speciosissimo vultu Christi Domini, 
magnam gratiao coelestis elegantiam, magnumque Divi- 
nitatis splendore refulsisse; fulgor quidem caelestis, Divina 
quaedam in vultu Majestas, quae latentem Divinitatem 
pandebat. Qui enim potuisset aliter inquit Hieronymus ad 
Principiam, Apostolos ad sui sequelam allicere, qui pros- 
lernere solo aspectu milites in horto Olivarum, si nihil 
supra hominem in ejus vultu spectaretur? Vix potuisset 
e templo ejicere mercatores et negotiatores Joan. 2. nisi eos 
prius vultus Majestate perculisset. Quoties voluerunt Judaei 
ipsum praedicantem apprehendere; nemo tamen ausus est 
manum in illum immittere. Sed non de fulgore illo Divi- 
nitatis in ejus visu refulgente, quo revelationem excusare 
praetendit vindex revelationis, procedit revelatio; sed de 
illa venustate, et pulchritudine temporali visus, quam supra 
nobis revelatam tradidit, et quam in sensu obvio, et na- 
turali praeseferunt verba. 

44. Praeter quam quod hic falsum supponitur, quod 
tempore illo Passionis refulserit splendor ille Divinitatis, 
quod aperte adversatur Sacrae Seripturae, perpetuae tra- 
ditioni ecclesiae, quae docet Christi corpus caruisse usque 
ad resurrectionem , dotibus corpori glorioso debitis, quo 
impleretur per Passionem Christi mysterium redemptionis. 
Testis sit ejusdem veritatis Apostolus ad Philippenses 3, 
v. V: Semelipsum ezinanivit, formam servi accipiens in 
similitudinem hominwm factus , et habitu inventus «t 
homo; quibus verbis omnem ab aspectu Christi gratiam 
ablegat. Talis erat in oculis infidelium, qui sub ipsa jam 
hora passionis, cum infirma humanitatis pateretur, divini- 
tatis potentiam exercere noluit. Id ipsum firmant SS. Patres 
S. Iraenaeus lib. 83. cap. 19. in Psalm. 127. Ergo falsum 
est, quod asserit responsio quod primus, qui alapam de- 
dit, splendorem majestatis suae despererit. Loquitur ergo 
revelatio illa de externa vultus formositate: quo mihi in 
suspicionem venit, quod nempe acerbissimo dolore contris- 
iatus fuerit Christus Dominus ex inflicta alapa, quia ex 
illa externus vultus flulgor fuerit deformatus, quod absur- 
dum nimis omniumque sapientium cachinis excipi debere, 
dixi, ac si tempore passionis hujus externae pulchritudinis, 
et venustatis curaret Christus. 

45. Etiam contra reliqua, quae referuntur revelatione 
ista dixi, obstare Evangelistarum, et SS. Patruum silen- 
tium. Scimus ex sacris litteris, quod expuerint in faciem 
ejus, quod genus contumeliae gravissimum signum erat 
gummi contemptus et abominationis, ut constat ex illo 











825 


n. 12, v. 14. Et Deuteron. 25. v. 9. Quod Colaphis eum 
ceciderunt, alii contracto pugno caput ejus et tempora 
ferientes, aliis alapas illi impingentes plana palma, quod 
injuriarum est atrocius genus, cum facies in homine sit 
praecipua hominis pars, sedes honoris, et pudoris, totusque 
homo in vultu sit. Scimus insuper, quod totum Christi 
Caput, tuber, tota facies fuerit livida, et quod velatis oculis 
ne percutientes videret, illi insultabant dicentes: Prophe- 
tiza nobis Christo, quis est, qui te percussit? At nulla 
nec in seripturis, nec in patribus est mentio de eo, quod 
ille, qui primum colaphum impegit, fuerit causa, quod 
alii tam insolens scelus commiserint. Etiam in suspicionem 
reliqua veniunt. Credo, inquit D. Bernardus tract. de Pas- 
sione Domini, cap. 88, non sine aliqua sanguinis effu- 
sione id peractum, ab quod tali vi fuerit alapa inflieta, ut 
sanguinem ex ore tanta copia expresserit, ut nedum totum 
corpus fuerit sanguine cruentatum; sed quod in terram de- 
fluxerit, et conculcatus fuerit a ministris: totum hoc absque 
ullo fundamento dictum mihi visum fuit, vel eo solo no- 
mine, quod tales, tamque graves circumstantiae non re- 
ferantur ab Evangelistis et Sanctis Patribus, parumque 
haec seribens videtur atlendisse ad Christi majestatemi 
quasi parum indignitatis flagitiosissimae contineret im- 
pacta a puro homine in vultum Dei alapa, de qua loquens 
S. Augustinus in Joan. tract. 118, n. 4, ait: « Si cogi- 
lemus quis acceperit alapam, nonne vellemus eum, qui per- 
cussit, aut coelesti igne consumi, aut terra dehiscente sor- 
beri, aut correptum Daemonio volutari, aut aliqua hujus- 
modi qualibet poena, vel etiam graviore puniri? » Ut 
propterea deberent addi reliqui effectus, qui nobis ipsam 
horrendam, ei terribiliorem reddant. 

46. Verum illud adhuc suspicionem facit, quod digiti 
illius, qui primo formidanda prorsus temeritate, porrecta 
manu, verendum sacratumqum Dei hominis vultum incusso 
colapho temeravit, in vultu Christi remanserint impressi, 
quod admirationi debet esse, cum sudaria impressam Christi 
faciem representantia non digitos impressos designent. Et 
rursus quod sanguis ille effusus in terram conculcatus fuerit, 
impiorum pedibus cum V. Mater de Agreda, sibi reve- 
latum fuisse dicat (2. p. lib. 6, cap. 19, num. 1320.) Ma- 
riam SS. jussisse Angelos colligere divinum sanguinem hinc 
inde effusum. Ergo, vel hoc falsum est, vel falsa est re- 
velatio de qua in praesenti. 


S VII. 
Circa visionem Pueri Jesu pulmenta parantis. 


Rursus ait lib. 1, cap. 5, pag. 21: « Entrando in casa 
viddi il Bambino Gesü scalzo con abito pavonazzo con le 
braccia nude, con i capelli longhi, e molto belli, e con esso 
lui s. Diego, in abito di frate converso, del modo col quale 
andava per il mondo, con l'abito alzato, e sotto di questo 
portava la tonica interiore, aveva nella sua mano la scu- 
della con la quale stava coperto il pignato. » 

47. Si fidelis Christi sponsa in hanc amandi venit af- 
fectum , nt charitatis jaculo transfixa dilecti corporalem 
praesentiam meditetur: sicque tandem in hoc desiderio ela- 
borat, donee per amoris incendium ei copulata ab ejus 
amplexibus divelli non valeat: ita et ipse Christus ad eam 
tamquam ad proprium locum currere non desistit, ut tes- 
tatur ipse Joan. 14, v. 23: «Si quis diligit me, sermo- 
nem meum servabit, ot Pater meus diliget eum,... et man- 
sionem apud eum faciemns. » Sic ut utar exemplo quod 
in medium adfert vindex revelationis, Christus ad nostram 
S. Rosam Limensem ardentissima caritate ignitam descen- 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


826 


debat fere quotidie, cum illa loquitur, discurrit, ambulat, 
currit, ludit, eximiae dilectionis protulit verba, eo dulciora, 
quo affectus Rosae erat vehementior. Dum illa etiam er- 
ira horam, fame, lassitudine, et doloribus cruciabatur, fecit 
sponsus ut ad ejusdem Rosae instantiam Angelus ejus, 
potum ei, vulgo cíocolata ministraret, ne matri incommo- 
dum ferret: hoc materiali poculo, cor tam matris quam 
filiae interiori exultatione implens, ut agnoscerent quod 
anima, quae divinis intenta laudibus, similibus in terris 
roboratur, et reficitur alimoniis, aeterno saginabitur con- 
vivio. Non ergo hic in animadversionem venit, quod puer 
Jesus provocatus singultibus V. Servae Dei advenerit. quod 
ei se visendum placido ostenderit aspectu ; quod in tali 
urgentis necessitatis casu, ne affligeretur sibi dilecta, illud 
erhibuerit dilectionis solatium. At quod ipsemet Christus 
prandium apparaverit, decumbentique saginatum apposuerit 
cibum, comite D. Didaco, eo nempe modo, quo a Ven. 
nostra utriusque id exequenlis exprimitur effigies: hic fa- 
leor anceps et dubius haesi, super quibus morari nolui, 
quia satis erat, sicut et modo, ad confutationem retulisse illa. 


S VIII. 
Circa Sacramentum Eucharistia. 
e 


Lib. 1, parte 2, pag. 715, sequentia referti: « Facevami 
nostro Signore grandi favori nell'orazione intellettuale le- 
gando i cinque sentimenti del corpo, e ravvivando quelli 
dell'anima, e chiarificandoli di modo tale che quando ri- 
cevevo il Santissimo Sagramenio vedevo la figura del Pane 
separata dalla sua sostanza: perchè Iddio con la sua On- 
pipotenza, la distrusse, portandovi in di lui luogo il suo 
corpo, e sangue. » 

48. Suscipionem non levem affert visio ista. Asserit se 
vidisse accidentia panis separata ab ejus substantia, ex 
quo legitima consecutione arguitur, et vidisse V. Servam 
Dei substantiam panis ab accidentibus separatam, nec enim 
aliter intelligi valet. Certissimum quippe cmnibus debet 
esse, quod de facto desinit panis transubstantiatione et 
transitu in aliam substantiam, quae sublatis imperfectio- 
nibus, cum proprietate, simul, et cum eminentia praestat 
omne illud, quod faceret praecedens substantia, si adesset. 
Insuper lumen naturale, nedum hominum, verum, et An- 
gelorum, et daemonum, seclusa revelatione, et miraculo, 
judicaret ibi solum panem, et vinum adesse, quia licet 
absentia sola et pura, esset opus naturale, absentia tamen, 
cui suecedit alia substantia, ejus vices cum tanta proprie- 
tate, et sine ulla imperfectione gerens, est mysterium su- 
pernaturale fidei. Unde daemon videns hostiam consecra- 
tam, decipi potest judicans esse purum panem. Constat 
ergo, quod seclusa revelatione, aut miraculo, intellectus 
humanus, aut Angelicus, visis solis accidentibus, non pos- 
Sunt cognoscere absentiam panis; sed praesens visio non 
procedit de cognitione absentiae panis visis accidentibus, 
quae habita fuerit speciali revelatione, aut miraculo inter- 
veniente; ergo alias debet assignari modus, quo Venera- 
bilis ista videndo figuram panis cognoverit non esse ibi 
substantiam panis, et cum hoc non cognoverit etiam lu- 
mine fidei, sicuti omnes fideles id credunt, nec per hoc 
quod ejüs intellectus vivacius confortatus, viderit substan- 
tiam corporis Christi sub eisdem accidentibus, cujus prae- 
gentia substantialis in sacramento, ita per se est incom- 
possibilis cum praesentia panis, eb vini, ut sit repugnan- 
lia etiam in ordine ad potentiam Dei absolutam, quod non 
excludatur ista ex vi praesentiae corporis Christi, ut docet 
D. Thomas, 4 contra gentes, cap. 63; et in 4 SS. Dist. 11, 


827 RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 828 


q. 1, art. 1: fit consequens, quod sic viderit accidentia 
panis a substantia ejus separata, ut non viderit substan- 
tiam corporis Christi sub eisdem accidentibus , quam vi- 
disse solum alia visione asserit. Ven. Serva Dei. Ergo solum 
verificari potest, quod viderit accidentia panis separata a 
substantia, per hoe quod videndo accidentia panis separata, 
viderit etiam eandem substantiam ab accidentibus sepa- 
ratam ; quod esse falsissimum dixi. Etsi enim substantia 
panis sine accidentibus, et secundum se visibilis sit ab 
intellectu, cujus objectum est, quod quid est, ut dicitur 3 


de Anima, text. 26, et praesertim ab intellectu cujus, sub- 


lato impedimento sensuum, cognitio est clarior, ut evenit 
in casu nostro, non tamen ubi desinit panis transubstan- 
tiatione, cum non desinat substantia panis, et corpus Christi 
ineipiat esse, alia et alia actione, sed unica, et eadem 
quae est transubstantiatio, eb fit in instanti, ut probat D. 


— Thomas 8 p. q. 75, art. 7, ad 1,ubi rem hanc perdocte 


explicat. Agnoscendum est ergo unicum instans, quod sit 
primum non esse panis, et primum esse corporis Christi, 
in quo dum ille desinit, istud incipit. Si ergo desinit subs- 
tantia panis, et prius intelligitur desitio panis, quantum 
ad suum esse substantiale, quam desitio ejusdem panis, 
quantum ad unionem cum suis accidentibus, aut quantum 
ad existentiam sub illis, quia ista sunt posteriora, et ac- 
cidunt substantiae panis, non visionem terminare potuit 
substantia ab accidentibus separata ; quare non pro eodem 
accipitur vidisse figuram panis a substantia separatam, ac 
vidisse separatam a figura substantiam, sed unum, ut con- 
sequeng deductum ex alio. Iu quo forte in exemplari ex 
defeetu scribentis, aliquis potuit esse defectus omissione 
alicujus lineae. 

49. Crescebat tertio ejusdem visionis suspicio , ex. eo 
quod dieitur Deum dextruxisse substantiam panis, ev loco 
ejus posuisse substantiam corporis Christi. Anne expressius 
potuit manifestari annihilatio panis? Sic et non aliter auctores 
annihilationem propugnantes eam explicant. Quid namque 
aliud est annihilatio, inquiunt illi, quam desitio in nihil? 
Destructio enim rei, vel fit per corruptionem, vel per an- 
nihilationem: sed panis non eorrumpitur, ut fateri debent 
omnes catholici; ergo annihilatur. Rursus consecratione 
desinit panis totaliter, non solum quoad formam, sicut cum 
eorrumpitur, sed etiam quoad materiam: ergo nihil illius 
manet, siquidem necesse est alterum contradictorium esse 
verum, sed haec est falsa: Facta consecratione substantia 
panis, vel vini est aliquid: ergo haec est vera: Substantia 
panis, vel vini, est nihil. Cum ergo annihilatio sit desitio 
in nihil, desitio panis est annihilatio. En argumentum 
Doctoris subtilis in 4 dist. 11, q. 4, S: ad quaestionem 
dico, ubi problematice utramque partem sustinei; sed in 
hanc magis inclinat. In re idem Major ihi, q. 1, S Contra 
tertiam. conclusionem. Gabriel in 4 dist. 11, q. 1, art. 8, 
dub. 6. Sed in contra stat D. Thomas 8 p. q. 75 , art. 3 
dicens: « Quod conversio tollitur posita annihilatione 
substantiae panis: et ibi ad 3. Quod lieet post consecra- 
tionem haec sit falsa; substantia panis est aliquid, id 
tamen in quod substantia panis est conversa, est aliquid. 
Et ideo substantia panis non est annihilata. » Ejusdem 
labii est in 4 dist. 11, q. 1, art. 2 ad 3. Quod explicat 
Emin. Cajetanus art. 3 citato et art. 4; quia nempe an- 
nihilatio est decisio rei in nihilum, ita quod ex vi suae 
desitionis petat, nihil illius ullo modo remanere: alioquin 
non desineret in nihil omnino: pauis autem, et vinum 
non desinunt in nihil, quia convertuntur in corpus Christi, 
in quo panis et vinum manent, secundum rationem com- 
munem substantiae, non eadem numero, vel in specie, sed 
genere, ac proinde non omnino in nihil abeunt; quam ex- 


plicationem dicit Granados tract. 8 disp. 8 n. 10, esse ad 
mentem D. Thomae, S. Bonaventarae, Henrici, Richardi, 
et aliorum et esse veram: quod et docent Nuno, hic art. 3, 
S Legitimus ergo; Serra & Ad hoc, et alii. 

50. Hane ergo annihilationem panis faeta consecra- 
lione sibi fuisse revelatam tradit V. Serva Dei, Libri Auc- 
tor sequentia ad marginem notavit: Vide Suarez tom. 3, 
disp. 56, sect. 7, citantem Innoeent. lib. 4, de Eucharist. 
et plurimos pro annihilationis*-opinione ; quem non citra 
necessitatem cautus citat, ut asserib vindex revelationis, 
sed ui sic praocaveret, ne in criminationem veniret re- 
velatio. ' 

,91. Videamus ergo quid asserit Suarez de opinione ista, 
quam minime ipse propugnat. Censet ille hanc opinionem 
non esse improbabilem, nec ulla censura dignam ; judicat- 
que esse quaestionem de modo loquendi. Cum enim nihil 
panis remaneat, quod succedat corpus Christi, in quod 
tendit illa desitio, non facit, quod illa intrinsece non sit 
annihilatio. Per hoc enim solum verificatur, quod transubs- 
tantiatio adaequate sumpta non sit annihilatio, eo quod 
includit positionem Christi. Sed tamen de hoc non loqui- 
iur, sed inadaequale, et partialiter est sermo de sola de- 
sitione pauis. Ideoque nulla videtur ratio, cur sic inadae- 
quate sumpta non sit, et dicatur annihilatio. Sed , bona 
venia hujus doctissimi viri, falsum est primo, quod quaes- 
tio ista sit solum de modo lóquendi, sed de ipsa re, cum po- 
nentes panis annihilationem, re ipsa non videntur salvare con- 
versionem et transubstantiationem panis; ideoque ut vidimus 
ex D. Thoma, ad hanc euni proprietate salvandam, oportet 
negare panem annihilari; nec enim annihilato pane, esset 
dari aliquis modus, quo corpus Christi verum esse incipiat 
realiter, et substantialiter sub sacramento. Ex quo dixit 
D. Thomas citatus, « quod conversio tollitur posita anni- 
« hilatione substantiae panis.» Secnndo, quia adhue ina- 
daequate sumendo transubstantiationem, falsum est, quod 
verificetur desitionem substantiae panis esse annihilationem, 
propter essentialem connexionem positionis corporis Chri- 
sti; desinit namque panis vi actionis conversivae, qua ejus 
substantia transit in corpus Christi, quare ejus desitio non 
est annihilatio, sed transubstantiatio, cum judicium. et de- 
nominatio sumatur ex termino ad quem, et non ex ter- 
mino à quo. 

52. Hoc ita certum huc usque visum est Theologis, 
quod loquendo de illa transub -tantiatione inadaequate sum- 
pta, seu desitione panis, hane opinionem multi gravi cen- 
sura inurunt. Magister Sententiam, dist. 11, illam rejicit, 
cui subscribunt Alexander Alensis (4 p. q. 38 membro 1). 
S. Bonaventura, (dist. 11, q. 3). Mag. Soto (dist. 2, q. 2, 
art. 4, Igitur conversio, in fine ait: « Quare annihilationis 
« opinio nescio quomodo citra errorem sustentari possit.» 
Ilimus Árauxo n. 11 dicit, periculosam. Nuno, et Cornejo 
asserunt esse omnino improbabilem. Vasquez disp. 188 
cap. 1 cum 7) dicit: « quod sententiam de annihilatione 
« haeretici nostri temporis libenter amplectantur.» Refert- 
que Petrum Martyrem, contra Gardinerum object. 14 et 
Calvinum (lib. 4, Inst. cap. 17, S 14) dicentem: « Catho- 
licos non posse defendere veram conversionem, sed annihi- 
lationem panis, hoc ipso, quod asserant substantiam panis 
et vini secundum se totam desinere esse. » Quocirca, in- 
quit Vasquez, praedicta opinio de annihilatione panis et vini 
adversariis nostrae fidei favere videtur. Ego tamen ab his 
censuris abstineo; muneris tamen mei esse duri, hoc ob 
oculos Saerae Congregationis ponere, ut solum Emi Patres 
videant, an haec doctrina prudenter credi possit fnisse a 
Deo revelata ? 

58. Suspectam pariter dixi mihi esse visionem aliam, 








829 


quam Venerabilis Serva Dei asserit, vidisse oculo mentis, 
seu intellectu conjunctionem seu simul existentiam acci- 
dentium, et corporis Christi; cum nec hic, nec in prima 
visione, vel minimum legatur verbum, quo agnosci possit, 
prodigium hoc fuisse factum vero supernaturali lumine par- 
ticipato elevante intellectum Servae Dei, ad videndum mo- 
dum supernaturalem, quo Christus extitit in Sacramento. 
Quare visio ista debet intelligi consequenter ad primam, 
quod «cum intellectuali fruebatur oratione, ligatis quin- 
que corporis sensibus, magisque ad vires refectis, et cla- 
sificatis oculis mentis, » habuit tunc modum perfectiorem 
intelligendi convenientem substantiae separatae quod in hoc 
statu conjunctionis animae ad corpus, est prorsus magnum 
privilegium et inter privilegia ei concessa recenseri potest, 
magna mihi conferebat Dominus privilegia. En obvius, 
verus, et genuinus sensus visionis hujus. At ecce pariter 
revelata nobis sententia doctoris subtilis Scoti qui loquen- 
do de intellectu non alligato sensibus, in 4 Dist. 10 q. 8 
conclus. 2 ait: « quod omnis intellectus sive Angelicus, 
sive animae separatae naturaliter potest videre existentiam 
Christi in hoc Sacramento. » Cujus sententiam, nec non et 
ejusdem fundamenta refert Em. Cajetanus 3 p. qu. 75, art. 7. 
Hoc inquam, mihi im suspicionem venit, num visio ista 
fnerit vere ex Deo, an spiritu humano inventa ? Cum sit 
communis aliorum Theologorum sententia, Angelos Beatos, 
animam separatam, seu intellectum non alligatum sensi- 
bus, minime posse videre modum illum supernaturalem 
essendi Christi in hoc Sacramento, qui solum videri potest 
ab intellectu supernaturali, nempe divino, vel ejus parti- 
cipatione, ut tenet D. Thomas, loco citato. Ejusdem sen- 
tentiae sunt S. Bonaventura, Richardus, Durandus et fere 
omnes Theologi. Si ergo, teste D. Thoma videre modum 
illum supernaturalem, quo Christus existit in Sacramento, 
non potest concipere intellectus hominis viatoris nisi per 
fidem : si juxta eundem S. Doctorem intellectus, Angeli, sive 
Beatorum modum hunc essendi videt secundam participa- 
tam claritatem intellectus Divini, visione essentiae, ubi 
in Ven. ista Serva Dei participatam claritatem intellectus 
Divini, qua visione essentiae vidit modum hune essendi 
supernaturalem? Numquid credendum erit Servam Dei sta- 
tum viatoris reliquisse et in via claram usque ad visionem 
divinae esseutiae pervenisse? Ergo claritas illa, qua Ven. 
Serva Dei vidit modum illum essendi, non fuit claritas 
ordinis divini, seu luminis gloriae; sed claritas inferioris 
ordinis, seu naturalis, oría nempe, ex eo quod libera fuit 
ab impedimento sensuum habueritque perfectiorem modum 
intelligendi convenientem animae separatae, qui est ejus- 
dem naturalis ordinis, quae est ipsamet Doctoris subtilis 
opinio. 

54. Sed gratis demus id ipsum quod impossibile do- 
cuit D. Thomas, intellectum viatoris aliter quam per fidem, 
posse videre talem modum supernaturalem essendi; an ex 
hoc recta consecutione deduci potest, quod de facto eam 
viderit miraculose, Deo sic operante? Rem explico in oculo 
corporeo Christi, et Beatorum. Asserunt communiter Theo- 
logi oculum gloriosum supernaturali lumine adjutum, si- 
cut et Christum Dominnms posse videre se ipsum in Sa- 
eramento existentem, quod tamen miraculose accidere posse 
docet, D. Thomas (in 4 Dist. 10, q. 1, art. 4, quaestiun- 
cula 1, ad 1) his verbis: « Ad primum ergo dicendum, 
quod si oculus Ohristi esset extra species Sacramenti, non 
videret substantiam suam intra species contentam ex na- 
tura gloriose nisi miraculose, et ideo non oportet, quod 
oculus glorificatus videat nisi per miraculum. » Constat 
ergo, quod oculus Christi extra species sacramentales existens, 
non videt se ipsum intra species sacramentales existentem nisi 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


880 


miraculose ; et similiter alii oculi gloriosi non vident ipsum: 
hic, nisi forte per miraculum. Rogo modo. Si accederet alia 
Venerabilis Serva Dei, et nobis diceret fuisse ei revela- 
ium, oculum gloriosum, sive Beatorum, sive Christi Domini 
actu videre extra Sacramentum Christum Dominum intra 
Sacramentum; quis adeo desipiens, ut ei etiam pie cre- 
deret? Et tamen hoc fieri cum miraculo possibile est, ut 
dixit D. Thomas: ergo licet intellectus viatoris, Deo mi- 
raculose operante, possit videre modum supernaturalem es- 
sendi Christi in Sacramento, non ex hoc pie credendum 
revelationi asserenti, sie de facto accidisse. Primo quia 
reprehensibilis est modus ille arguendi a potentia ad actum. 
Et 2. Ad quid miraculum hoc ? Ac si non sufficeret Servae 
Dei Fides ad infallibilem hujus veritatis certitudinem. Sed 
de his satis; sufficiat reflexisse, nullum aptius medium ex- 
cogitari posse ad canonizandam doctrinam Subtilis Scoti, 
quam si praecipua illius doctrinae capita dicantur, et cre- 
dantur alicui Ven. Servae Dei revelata. 

55. Suspicionem etiam non minimam habet quod ad- 
ducitur pag. 716 vidisse Servam Dei unionem exteriorum 
accidentium panis.cum majestate Christi, quam cum aspi- 
ceret, mirabatur maxime videre unita duo extrema ita dis- 
tantia. Quaenam, rogo, erat ista mirabilis, et admiranda 
unio, quam illa vidit? Anne vidit hypostaticam unionem 
inter species, et Christi corpus ot sanguinem, vi eujus 
utrumque extremum esset physice unitum cum altero ut 
quod? At quis Catholicorum credit, aut credere potest, 
salva fide. corpus Chrisli esse unum extremum hyposta- 
lice unitum speciebus panis, uti aléero extremo ? Anne unio 
illa, quam stupens aspexit, est unio illa, quae a "Theologis 
Sacramentalis dicitur; quia videlicet realiter continetur 
corpus, et sanguis Christi sub speciebus panis et vini ? Sed 
quis sibi in animum inducere poterit, vidisse Servam Dei 
modum illum ineffabilem, quo corpus Christi unitur speciebus? 
In quo exponendo vehementer laborant Theologi, quin ali- 
quid certum aut ratum de ejus essentia habeatur apud eos, 
cum potius tot sint sententiae quot capita. Modum hunc 
ineffabilem dicit D. Thomas 3 p. q. 75, art. 1, esse proprium 
Sacramenti: quem textum versans Em. Cajetanus in fine 
Commentarii addit: « Merito demum modus iste proprius 
dieitur huic Sacramento, non solum propter differentiam 
a reliquis Sacramentis, sed etiam quia in toto universo 
non apparet unus aliquis modus huic similis. Propter quod 
cum admiratione, et veneratione fateamur defectum cogni- 
lionis nostrae cirea hoc.» Si ergo est ita ineffabilis unio 
ista, et est dissimilis omni unioni naturali, si hanc unio- 
nem cogitatio solum fide divina illustrata assequi potest, 
ut definit Tridentinum, Sess. 18 cap. 1 his verbis: « Chris- 
tum esse in hoc Saeramento ea existendi ralione, quam 
etsi verbis exprimere vix possumus, possibilem tamen esse 
Deo, cogitatione per fidem illustrata assequi possumus, et 
constantissime credere debemus.» Quis ita bonus erit, ut 
credat Venerabilem istam toties fuisse extra statum via- 
tricis positam, ut videret unionem hanc mirabilem, et inef- 
fabilem: quam ut dixit Innocentius 3, lib. 4, cap. 9, cre- 
dere jubemur, discutere prohibemur. Res tanti momenti, 
visio ita mirabllis, et omnino inaudita hactenus, non est 
facile admittenda. 
(La, suite prochainement, 





881 


TRAITE DES VICAIRES PAROISSIAUX 


(SUPPLÉMENT) 





Canons des conciles sur l'organisation paroissiale et les attributions 
des vicaires. Discipline antérieure au concile de Trente. Dispositions 
du concile. Statuts de S. Charles Borromée. Décisions de la 
Rote et des Congrégations romaines. 


1. La cinquiéme série des Analecta contient un 
traité des vicaires paroissiaux, qui remplit deux livrai- 
sons. Ce travail publié il y a prés de vingt ans, rap- 
porte les canons des conciles, les dispositions du Saint- 
Siége el les décisions des SS. Congrégations de Rome 
sur la nominalion et les attributions de ces coopéra- 
leurs de la juridiction paroissiale. Assurément, nous ne 
prétendimes nullement épuiser un sujet si vaste et si 


important. De là vient que les archives des Analecta . 


à Rome nous fournissent des matériaux pour un sup- 
plément, lesquels sont le fruit des études persévérantes 
qui ont été poursuivies postérieurement à la publication 
du traité. 

2. L'exercice légitime de la juridiction paroissiale 
exige essentiellement l'intervention de l'évéque diocesain. 
Les laïques n'ont pas le pouvoir de conférer l'autorité 
spirituelle. Comme un grand nombre d'églises parois- 
siales durent leur fondation aux pieuses donations des 
séculiers, l'Eglise dut lutter pendant longtemps pour 
empécher les héritiers de ces fondateurs de soustraire 
à l'autorisation épiscopale l'établissement et l'insti- 
lution des recteurs. De là vient que les anciens con- 
ciles réclament fréquemment contre l'abus en question. 
Le concile de Trente, allant plus loin, a disposé que 
les coopérateurs eux-mêmes des curés, les vicaires des 
paroisses devraient désormais obtenir l’approbation de 
l’évêque pour exercer le ministère de la confession et 
pour l'administration des sacrements. Avant cette époque 
les recteurs des paroisses avaient généralement le pou- 
voir de choisir librement leurs auxiliaires. Le concile 
de Trente n’a pas retiré entièrement cette faculté, mais 
il a prescrit l'approbation épiscopale de l'aptitude de 
sujets. Le chap. & de la session 21 de reformatione 
donne aux évêques le pouvoir d'obliger les curés de 
prendre les coopérateurs dont chaque paroisse a besoin. 
Une autre disposition du concile réserve aux évéques 
la désignation des coadjuteurs qu'il faut donner aux 
curés que la maladie ou l'ignorance empéchent de rem- 
plir convenablement leurs attributions. Dans les cas 
ordinaires, l'initiative de la nomination des vicaires 
appartient aux curés, sous la haute approbation de 
l'évéque pour ce qui concerne l'aptitude scientifique 
et morale. Tel est le droit commun. 

3. Le concile tenu à Mayence l'an 888, défend aux 
clercs et aux laïques de conférer une Eglise à un prêtre 
quelconque, sauf la permission et le consentement de 
l'évêque diocésain. Ce statut se rapporte à l'abus que 
j'ai signalé plus haut. C'est le cinquième canon du 
concile de Mayence. (Labbe, tom. XI, p. 5841.) 


Interdicendum videtur clericis sive laicis, ne quis cui- 
libet presbytero praesumat dare ecclesiam sine licentia et 
consensu episcopi sui. 


TRAITÉ DES VICAIRES PAROISSIAUX. 


882 


À. Le concile de Metz, tenu la méme année 888, 
fait supposer lexistence de chapelles vicariales. Le 
troisième canon statue qu'un prétre ne doit avoir qu'une 
Eglise, à moins qu'il n'ait de temps ancien une cha- 
pelle, ou dépendance qu'il ne convient pas de séparer et 
de démembrer. Vraisemblablement ces annexes élaient 
desservies par des chapelains, sous la haute inspection 
du recteur paroissial. Le premier canon de Metz exprime 
de touchantes pensées sur l'importance des conciles. 
« Les évéques et les préires, dit-il, et les fidéles 
laiques qui ont vécu avant nous. en se réunissant sou- 
vent au nom de Jésus-Christ selon l'ordonnance sacrée 
des canons, statuérent la justice de Dieu, et par là ils 
jouirent de la paix en leurs jours, selon la promesse de 
la sainte Ecriture: Grande paix à ceux qui aiment votre 
loi, Seigneur, et aux hommes de bonne volonté. Pour nous: 
qui n’avons pas eu de concile provincial pendant si long- 
temps, et qui avons négligé de chercher conjointement 
la miséricorde de Dieu, nous voyons s'accomplir en 
nous ce que le Seigneur dit par la bouche du prophéte : 
Des étrangers dévorent votre terre, devant vous, elle sera 
dévastée par l'ennemi. » Arnoul régnait à Metz. — Voici 
le canon, d'aprés l'édition des conciles (tom. XI, p. 592.) 


Episcopi, et presbyteri, et fideles laici, qui ante nos fue - 
runt juxta sacram canonum autoritatem, saepius in Christi 
nomine convenientes, justitiam Dei statuerunt, et idcirco 
pacem suis diebus habuerunt, et juxta illud quod scriptum 
est: Pac mulla diligentibus legem tuam, Domine, et 
hominibus bonae voluntatis. Nos autem, qui tanto tem- 
pore transacto comprovincialem synodum non habuimus, et 
invicem quaerere misericordiam Dei negleximus, videmus 
in nobis completum esse, quod per prophetam Dominus 
dicit: Terram vestram in conspectu vestro alieni devo- 
rant, eL erit in vastitate hostili. etc. 

Unusquisque presbyter unam solummodo habeat eccle- 
siam, nisi forte antiquitus habuerit capellam, vel mem- 
brum aliquod adjacens sibi, quod non expedit separari etc. 


9. La querelle des investitures agita tout le onzième 
siècle. Les rois prétendaient inslituer les évêques par 
la crosse et l'anneau, et les barons, de leur côté, ins- 
tallaient les curés sans l'agrément de l'autorité spiri- 
tuelle. Cette double usurpation attira les réclamations 
des papes et des conciles. Le concile de Saligunstad 
en 1021, décréta que nul laïque ne devait commettre 
son Eglise à un prêtre en dehors du consentement de 
l'évêque ; que le prêtre devait être envoyé à son évé- 
que, ou au vicaire du prélat, pour examiner si par 
sa science, l’âge et les mœurs le prêtre méritait qu'on 
lui confiàt le peuple de Dieu. Il est remarquable que 
le canon mentionne le vicaire épiscopal, dés le onzième 
siécle. — En Gaule, le concile de Bourges, de 1031 
slatua que nul laïque n'envoyát de prétre dans ces 
Eglises qu'avec dépendance de son évéque, parce que 
l'évéque doit confier à chaque prêtre la cure des âmes 
dans toutes les paroisses. — J'emprunte au tome pré- 
cité des conciles le treizième canon du concile de Sa- 
ligunstad et le vingt-deuxième canon du concile de. 
Bourges (pag. 1132, 1210.) 


Decretum est, ut nullus laicorum alicui presbytero suam 
commendet ecclesiam praeter consensum episcopi: sed eum 
prius mittat suo episcopo, vel ejus vicario, ut probetur si 


833 


scientia aetate, eb moribus talis sit, ut sibi populus Dei 
commendetur. 

Ut nullus laious presbyteros in suis ecclesiis mittat, 
nisi in manu episcopi sui, quia episcopus euram animarum 
debet unicuique presbytero commendare de parochiis ec- 


olesiarum singularum. 


6. Un capitulaire dont l'époque et l'auteur parais- 
sent également inconnus interdit d'attirer les clercs d'une 
église étrangère. (Celte prescription paraît regarder 
les évêques, mais il se peut qu'elle comprit aussi les 
recieurs des églises paroissiales. Le document se lit 

dans le volume des conciles, cité plus haut (p. 1380.) 

Hoe quoque modis omnibus prohibemus, ut nullus ves- 
trum alterius clericum sollicitet, aut recipiat: quia gravis 
de hac re in sacris canonibus sententia est. 


1. Jeremarque dans un concile convoqué à Avranche 
sous la présidence des cardinaux légats Théodin et 
Albert en 1172 un décret qui obligea les recteurs des 
églises majeures d'avoir un prétre auxiliaire, lorsque 
le revenu le permet. Le concile de Trente a généralisé 
cette prescription par le décret de la session 21 qui 
a conféré aux évêques le pouvoir d'obliger les curés 
de prendre tous les vicaires nécessaires pour l’administra- 
tion des sacrements. — Un autre décret montre l'esprit de 
l'Eglise sur la stabilité des prêtres qui ont charge d'ámes; 
il défend de placer des vicaires annuels dans les pa- 
roisses, parce que le changement n'est pas utile au 
bien des âmes. Voici les canons 4 et 5B du concile 
Abrincantense, d'après l'édition de Labbe (tom. 13, 
p. 358. 


Item ecclesiae vicariis annuis non committantur. Item 
sacerdotes majorum ecclesiarum, quibus ad hoc suppetunt 
facultates, alium sub se presbyterum cogantur habere. 


8. Le concile d'Avranche ne dit pas si les curés 
des églises majeures doivent obtenir le consentement 
et l'approbation de l'évéque diocésain pour leur auxi- 
liaire. D'autre part, les statuts d'Eudes; évêque de 
Paris, qui paraissent de la méme époque que le con- 
cile précité, commandent expressément aux curés dene 
prendre leurs chapelains, ou vicaires qu'en prévenant 
l'évéqué, ou l’archidiacre. Cette mesure fait supposer 
que la nomination des vicaires appartenait aux curés; 
en effet, le statut diocésain n'exige pas méme l'appro- 
bation épiscopale pour les vicaires des paroisses ; il 
exige simplement que les curés ne les prennent pas à 
l'insu de l’évêque ou de l'archidiaere : c'est l'article 54 
des statuts d'Eudes de Paris, dans les conciles de Labbe 
tom. 13, p. 754). 


54. Item praecipitur presbyteris, ne recipiant capellanos 
sine conscientia episcopi vel archidiaconi. 


9. La révocation arbitraire des prétres appliqués au 
ministére spirituel ne peut se concilier avec la sagesse 
et l'équité de l'Eglise. L'absurde système des vicaires 
annuels s'était établi et maintenu, malgré les récla- 
mations des conciles, surtout en Angleterre. Ne pou- 
vant supprimer entiérement l'abus, on prescrivit aux 
curés de ne renvoyer leurs chapelains que pour une 
cause raisonnable. (C'est ce que je remarque dans le 


19° g£RI£. 


TRAITÉ DES VICAIRES PAROISSIAUX. 


834 


canon 27 d'un concile :neertt loci qui est rapporté 
dans l'édition de Labbe (tom. 13, p. 704.) 


27. Moneantur aulem rectores ecclesiarum ne capellanos 
annuales sine causa rationabili audeant amovere. 


10. La pluralité des bénéfices et des paroisses 


‘elles-mêmes fut une terrible plaie de l'Eglise pendant 


le moyen-âge. Le quatrième concile de Latran défendit 
absolument cet abus. Les statuts de Richard Poore, 
évéque de Sarum, en Angleterre, statuts publiés en 
1217, c'est à dire peu aprés le grand concile, pres- 
crivirent aux prétres qui détenaient plusieurs paroisses, 
de résider dans une d'elles et d'instituer des vicaires 
perpétuels dans les autres paroisses ou vicairies; c'est 
l'article 83 des statuts de Richard Poore, dans les con- 
ciles de Labbe (tom. 13, p. 1042.) 


De vicariis faciendis. Qui parochialem ha&bet ecclesiam 


.Si in ea non velit residere, ordinet in illa perpetuum vi- 


carium, qui in ipsa est canonice statuendus; qui compe- 
lentum habeat de ipsius ecclesiae proventibus portionem. 
Qui vero plures habuerit ecclesias parochiales ante conci- 
lium adeptas, in sua resideat, in ordine quem illius ecclesiae 
eura requirit, et in aliis perpetuos ordinet vicarios, quo- 
niam in ipso est; qui vero plures habuit vicarias, in optione 
sua sit, qui velint et sciant et possint eis deservire in or- 
dine quem ecclesiae cura requirit. 


11. Luc d'Achéry a publié dans son Spicilége (tom. I, 
p. 727 seqq.) les statuts synodaux des évéques d' Angers 
au treizième siècle. Ces respectables prélats convo- 
quaient exactement deux synodes chaque année, le 
premier après la Pentecôte, le second en octobre, à 
la fête de Saint Luc. Ces statuts renferment de précieux 
renseignements sur l’organisation des paroisses, sur la 
récitation de l'office divin, les conférences ecclésiastiques, 
l'habitation commune des curés et des vicaires, la bé- 
nédiction des saintes huiles, et autres sujets. Pendant 
vingt ans, à savoir, de 1261 à 1281, on a les statuts 
synodaux de Nicolas Gelant. Viennent ensuite ceux de 
Guillaume Major (Le Maire. 

12. La réserve dé certains cas amenait l'obligation 
de comparaitre personnellement au confessionnal de 
l'évéque pour recevoir la pónitence et l'absolution, ainsi 
que je l'ai fait remarquer dans la dissertation sur les 
cas réservés (voir plus haut, col. 440). Nicolas Gelant 
ordonne aux recteurs des paroisses d'envoyer auprès 
du prélat en tournée pastorale les pénitents qui ont 
encouru la réserve, afin de leur épargner la dépense 
et la fatigue du voyage jusqu’à la cité épiscopale. 

Praecipimus quod singuli capellani diligenter videant, 
quod si aliqui eorum parochiani ad nos fuerint pro aliqui- 
bus casibus remittendi, ad loca in quibus visitabimus mit- 


tant ad nos eosdem, ut inde expensis et laboribus rele- 
ventur. 


13. Les recteurs des églises paroissiales et les autres 
prétres récitaient publiquement et en commun les heures 
canoniques. Nicolas Gelant en fit un statut spécial. 
« Que les prétres, dit-il et les autres recteurs des 
églises soient diligents pour l'office divin, surtout pour 
les heures canoniques auxquelles ils sont strictement 
obligés. Afin d'éviter les occupations mondaines, que, 
se levant de grand matin, au premier son de cloche, 


53 





835 


ils rócitent de suite à l'église matines et les autres 
heures canoniques, à moins qu'une excuse légitime les 
empóche d'aller à l'église. | 

Sacerdotes et alii ecclesiarum rectores cirea divinum 
officium, et maxime horarum canonicarum, ad quas tenentur 
ex debito, diligentes existant, et ut mundánae occupationes 
declinentur, mane surgentes pulsato primo signo matutinas 
et alias horag cahonicas continue dicant in ecolesia, nisi 
ex causa probabili ad ecclesiam accedere prohibeantur. 


14. Les archiprétres et doyens convoquaient les 
prêtres de leur district dans l'octave de la purification. 
La conférence roulait sur les ordonnances synodales. 
Le président notifiait les statuts portés dans le synode 
.de Pentecôte et de la Saint-Luc de l'année précédente. 
L'évéque Nicolas Gelant, dans le synode de 1272, remit 
en vigueur les précédentes ordonnances sur la confé- 
rence amuelle, et imposa cinq sous d'amende aux prétres 
qui s'absenteralent sans motif canonique. 

Cum affectantes sacerdotum et subditorum instructio- 
nem alias constituerimus, quod archipresbyteri et decani 
singulis annis certis diebus infra octavam purificationis 
beatae Mariae Virginis, sacerdotes subditos sibi certis locis 
confinibus, quae non mutarentur, convocarent; ut dicli ar- 
chipresbyteri sacerdotes eosdem consulerent super iis, de 
quibus dubitarent, ad synodalem quaternum, vel statuta 
synodalia pertinentibus: et ut per praedictos statuta anni 
synodalia in Pentecostes et sancti Lüucae synodis facta diclis 
sacerdotibus reocitarentur. Nos par praedictos decanos et 
archipresbyteros intelleximus quod sacerdbtes eibi subditi 
ad dies et loca propter hoc ab ipsis deputatos venire negli- 
gunt et contemnunt: propter quod volumus et statuimus, 
quod illi qui ad praedictos dies et loca non venerint quinque 
solidos nomine poenae suo decano vel archipresbytero sol- 
vere teneantur, nisi canonicum habuerint impedimentum, 
quod firmare coram ipsis teneantur proprio juramento. 


15. Les diacres. ne peuvent porter publiquement et - 
administrer la communion aux malades que s'il y a 
nécessité. Au synode de la Saint-Luc de 1273, l'évéque 
Nicolas Gelant apprenant que dans quelques paroisses 
les recleurs confiaient à de simples diaeres l’adminis- 
iration de la communion sans aueune nécessité, le dé- 
fendil sévèrement tant aux curés qu'aux chapelains des- 
servanis des paroisses et aux diacres eux-mêmes, sous 
peine de suspense. Voici le statut synodal: 

Cum quis rei.ad se non pertinenti non debeat se im- 
miscere, nec ea in quibus nen habet potestatem ausu teme- 
rario usurpare, et in quibusdam locis nostrae dieecegis com- 
perimus nonnullos rectores diaconos geeum habentes, qui sine 
necessitatis articulo confessiones audiunt et absolvunt indif- 
ferenter, corpusque Dominicum infirnis deferunt et mi- 
nistrant, quae facere non possunt nisi in necessitatis arti- 
culo, haec fieri inhibemus de eaetero in virtute obedientiae 
et suspensionis, tam rectoribus quam capellanis ecclesiis 
deservientibus, et etiam diaconis nisi articulo necessitatis 
urgemie. 


16. L'habitation commune des curés et des vicaires 
n'exige pas nécessairement que la table soit commune. 
Un grand nombre de conciles oni prescrit la résidence 
du clergé paroissial dans le presbylére; je ne connais 
aucun document ecclésiastique qui ait recommandé la 
table commune si ce n'est sous forme d'exhortation. Le 


e 


TRAITÉ DES VICAIRES PAROISSIAUX. 


836 


pape Léon XII, en 1824, réorganisant les paroisses de 
Rome, ordonna au sous-curé de résider dans la. maison 
euriale, pour la. commodité des paroissions; mais il 
s'abstint d'obliger les curés de recevoir lewr vicaire à 
leur propre.table. Le statet de l'évéque Gelant, en 1281, 
garda la même circonspection. 

Item de reetoribus ecclesiarum in ecclesiis suis resi- 
dentibus ordinamus, quod capellanos suos in domo propria 
secum habeant commorantes, nisi siot in una domo plures 
capellani propter eeclesiae diffusae magnitudinem. 


17. On a vu ci-dessus que les curés et les «ieaíres 
róeitaient quotidiennement dans l'église paroissiale les 
malines ef autres. heures de l'office canonique. L'office 
était chanté solennellement d'après la note non seulement 
le dimanche mais à toutes les fêtes de meuf lecons, 
fort peu nombreuses, à l'époque dont il s'agit. Un 
stalut de Guillaume Le Maire, évêque d'Angers, en 1292 
ordonna aux recteurs et aux chapelains desservants des 
églises paroissiales de sonner l'office, le samedi soir 
et les veilles des fétes de neuf lecons, pour les pre- 
mières vépres; le lendemain, pour malines, la messe 
et les secondes vépres. Tous ces offices devaient être 
célébrés solennellement et avec le chant. 

Cap. 3. Item praedecessorum nostrorum vestigiis inhae- 
rentes, districte praecipimus et mandamus, quod omnes 
rectores et capellani, in ecclesiis parochialibus servientes, 
qualibet die sabbati in sero et in vigiliis festorum IX 
lectionum pro vesperis pulsari faeiant, et Dominicis et festis 
praediotis pro matutinis et missa et vesperis subsequen- 
tibus illud idem faciant, ac vesperas, matutinas e£ missam 
in ecclesiis suis dictis diebus solemniter ad notam de- 
cantent. 


18. Je fais un dernier emprunt anx statuts des évé- 
ques d'Angers d’après le Spicilége. En 1294, Guil- 
laume Le Maire publie un statut solennel sur le saint 
Chréme, qui doit étre renouvelé tousles ans, avant la 
féle de Pâques, il défend de faire prendre le saint 
chréme par des laiques, ou par des clercs mariés. Les 
curés doivent aller le chercher en personne, ou envoyer 
de bons ecclésiastiques. La transgression est punie de 
dix sous d'amende, somme considérable pour l'époque. 

Cap. I. Quamvis a sanctis Patribus in pluribus conciliis 
ab olim instinctu spiritus sancti próvida fuerit deliberatione 
statutum, quod presbyteri qui dioecesis regunt ecclesias, 
non a quibuslibet episcopis, sed a suo, nec per juniorem 
clerieum, sed per ipsos aut per diaconum ante Paschae 
solemnitatem chrisma petant, cujus quidem chrismatis con- 
foctio juxta Fabiani Papae decretum per annos singulos 
est agenda, et de anno in anmum renovanda, et est tra- 
denda fidelibus, quia novum est sacramentnm, et per annos 
singulos innovandum, et vetus in sanctis ecclesiis creman- 
dum. Hujus tamen statuti reperiuntur transgressores in 
guarum periculum animarum, sanctum chrisma non petentes 
nisi longe post pascha; et illud per laicos vel clericos con- 
jugatos, vel alias inhonestas personas requirunt. Ne igitur 
nobis aliqua negligentia valeat adscribi, dictum statutum 
innoyando firmiter injungimus rectoribus et presbyteris, 
qui nostrae dioecesis praesunt ecclesiis, ut de caetero sanc- 
tam chrisma ante solemnitatem -Paschae in singulis annis 
per seipsos, vel sultem per.honestos clericos quaerant, pe- 
tant ubi, ot a quibus loco nostri quaerendum fuerit et 
petendüm: adjicientes quod si quis de caetero hujus con- 


837 


temptor statuti fuerit, poena. decem solidorum per suum 
decanum vel archipresbyterum puniatur; in quam poenam 
contemptores hujus volumus incidere ipao facto. 


19. Je remarque au tome 14 de Labbe le canon 19 
du concile provincial célébré à Pont-Andemer en 1305. 
Ce canon prescrit d'examiner diligemment sur 1a lit- 
térature, la conduite et Yordination les chapelains aux- 
quels les églises sont commises pour un temps. Cela 
sentend des prêtres aujourd'hui désignés sous le nom 
de pro-curés, et qui exercent pleinement la cure, en 
l'absence ou à défaut du recteur. La discipline alors 
en vigueur exemptait de tout examen les auxiliaires et 
les vicaires qui étaient les collaborateurs du curé. Voici 
le décret dont il s'agit: | | 

De examinatione capellanorum. Statuimus, ut capellani, 
quibus ecclesiae committuntur ad tempus, super litteratura, 
conversatione, et ordinatione sua diligenter examinentur. 


20. Marléne a publié dans lamplissime collection 
veterum scriptorum (tom. 7, pag. 1286) les staluls de 
Milon évéque d'Orléans dans le synode d'automne de 1314. 
Un article prescrit que nul curé ne doit appeler de 
vicaire dans l'église ou daus la chapelle s'il ne conste 
préalablement de l'ordinalion de ce prétre par lettres 
de son ordinateur, ou de l’évêque d'Orléans agprou- 
vant cette ordination. On n'exige- pas aulre chose, ni 
l'examen et l'approbation dw vicaire, encore moins la 
nomination et désignalion par l'óvéque diocésain. L'ini- 
tiative est donc entiérement réservée au curé. 

Statuimus, quod nullus curatus capellanum habeat in 
ecclesia aut capella, nisi prius constiterit de ordinatione 
ejasdem per litteras sui ordinatoris, aut nostras, ordina- 
tionem ipsius approbantes. 


91. Le concile de Saumur, de lan 1315, fit un 
décret pour réprimer la cupidité des archidiacres qui 
extorquaient de l'argent des ecclésiastiques qu'ils exa- 
minaient pour l'ordination, ou pour les paroisses et les 
autres bénéfices. Vraisemblablement le statut eüt nommé 
les vicaires et les chapelains paroissiaux, s'ils eussent 
été soumis à l'examen. !| semble permis d'induire de 
cela que ces vicaires entraient en fonction en vertu de 
la juridietion du curé qui les appelait. En effet, le con- 
cile de Trente a introduit un droit nouveau par le 
décret qui requiert l'approbation épiscopale pour l'ad- 
ministration du sacrement de pénitence. Avant cette 
époque, les vicaires paroissiaux pouvaient confesser et 
administrer tous les autres sacrements paroissiaux par 
délégation du curé. Le concile de Trente a révoqué 
l'ancienne juridiction des archidiacres sur l'examen des 
candidats aux saints ordres et aux paroisses; pour cel- 
les-ci, le aancile a institué le concours et les examipateurs 
synodaux; en ce qui concerne les erdinations, le concile 
les a entièrement confiées à la conscience des évêques 
et aux examinaleurs qu'ils choisissent eux-mêmes. — 
Voici le statut du cencile-de Saumur (tom. 15, p. 136). 

Ut Archidiaconi nihll accipiant ab examinatis per eos- 
dem. Praeterea cum ad officium archidiaconorum spectet exa- 
minalio clericorum ad sacros ordines ac beneficia, praecipue 
ad curatas ecclesias, promovendorum, ipsosque examinatos, 
si idonei fuerint, per suas litteras episcopis praesentare; ac 
quorumdam insinuatione didicerimus, quod nonnulli archi- 


TRAITÉ DES VICAIRES PAROISSIAUX. 





838 


diaconi et eorum vicarii, qui. adeo eupiditatis :et avaritiae 
spiritw.euit accensi, ut quid liceat; vel quid deeeat son: ad- 
vertant, summas immoderaías pecunige a clericis ad ‘bone- 
fioia promovendis, antequam eis velint litteras approbsio- 
rias concedere, sew eos inventos idenegs diclis opiseopis 
praesentare, damnabiliter exigunt et extorquent,.unde nos 
avaritiam talium refraenare capientes : statuimus, quod ém- 
nes illi ad quos spectat dicta examinatio ot praeséntatio 
cleficorum, sive ratione sui officii sire ratione commissionis 
sibi factae, qui de coetero ab his promovendis- alitmid re- 
ceperint, seu exegerint hac ocoasione, si sacerdotes feeriné, 
suspensionis; si vero mon faüerint sacerdotes, exomumuni- 
nieationis sestentias iscurrant ipso facto ; a qua nullatenus 
abaolwentur, quousque recepia per.eos sive exacia restitrie- 
riné cum effectu. 


22. Saint Charles Borromée fit exécuter aveo tant 
d'intelligence et de fidélité les décreis du concile de 
Trente que l'on n'en peut souhaiter un meilleur .cem- 
mentaire. Les conciles provineiaux et les synodes dio- 
césains du. grand archevéque renferment des explications 
éminemment instructives. Il mettait une importance par- 
ticulière à la résidence des vicaires dans lés presbytères: 
cependant je ne trouve pas qu'il ait jamais prescrit la 
vie et la table commune. Les curés perpétuels ou amo- 
vibles de Milan portaient le capuchon et de larges man- 
ches; S.Charles défendit aux simples vicaires le port 
de ces insignes. S'il y avait lieu de donner un coad- 
juteur au curé dépourvu de l'aptitude requise, surtout 
pendant le caréme, en ce cas l’évêque devait nommer 
le vicaire, :ou coadjuteur conformément au concile de 
Trente; dans les circonstances ordinaires, la nomination 
appartenait au curé. D'ailleurs, une autre disposition 
de concile donne le pouvoir à l’évêque d'obliger les 
curés de prendre tous les vicaires nécessaires pour 
l'administration des sacrements et la célébration du culle 
divin; mais cela même indique que le concile réserve 
aux curés la nomination des vicaires. — Voici des 
extraits des Actes de l'Eglise de Milan (tom. I, pag. 
1, 92, 80, 107, 134, 289, 341). 


Qued Concilio provimciali tertio de aedibus parocho pa- 
rochiale domicilium nullum habenti conducendis decretum 
est, idem etiam de. socii, adjutorisve ad munus parochiale 
ob quamvis causam ei adjumcti dative habitatione decernimus 
et constituimus. 

Episcopus vero cum iis quibuscum oportet, omni jure 
agat, ut aedes ecclesiae parochiali quam maxime potest 
vicinas, et paroche :e& coadjutori etiam quamprimum illi 
tradant, aut si ita opus esse censuerit, aodificent, interea- 
que domicilii condueli pensionem, sumptumve uni et alteri 
ilem suppeditent. 

Pareclmm antem qui quacumque de causa parochialis 
curafáenis sodium, vel adjutorem habet, tum ipsum, tum 
illum item in habitatione parochiali manere ac residere 
cogat, et fructuum mulcta et aliis praeterea poenis arbi- 
tratu suo irrogandis. | 

Si vero pre domicilii parochialis angustia, unus et alter 
item illius habitatione uti episcopi judicio nullimodo po- 
test; tum eorum alterum quem ipse episcopus, proposita 
sibi majore illarum animarum utilitate delegerit, in domo 
parochiali, alierum in domicilio proxime conducto aut tra- 
dito habitare, residereve episcopus jubeat; cujus sib effi- 
cere, ut id omne, et de domo eorum alteri tradenda, plane 
a quibus debet, praestetur. 


839 


Distributa autem parochialis curae officia, si eorum unus 
aut impeditus est, aut adjutore adjunctove, ob fidelium qui 
suae curae sunt multitudinem aliamve ob causam opus ha- 
beat, ab altero aliisque, sine ulla mora, erceptione, excu- 
sationeve, prouti episcopus vel statuerit, vel jusserit, obean- 
tur item ac praestentur. 

Ubi vero ea perpetuae parochialis eurae partitione mi- 
nus salutariter prospectum, consuliumque fore idem cen- 
suerit; eorum unum, morum gravitate, curaeque gerendae 
peritia atque usu praestantem alteri, aliisve praeficiat ; 
emolumenta item extraordinaria, aliaque id generis unde 
discordiarum semen im illis existit, in unum, ut nonnullis 
locis moris est, collata, certo stato tempore inter eos di- 
vidi jubeat; aut aliqua denique ratione quam potiorem du- 
xerit, obviam eat istorum et discordiae et negligentiae, qua 
fit, ut alter in alterum saepe parochialis muneris curam 
rejiciat. 

Nec vero ullo unquam modo patiatur permittatve, illos 
certa quadam hebdomadarum partitione, aliave ratione inter 
se unita, munus missae sacrificii in parochiali ecclesia fa- 
ciendi, aut reliquas parochialis officii functiones, quae ab 
utroque, eliam diebus eisdem utiliter praestari possunt, ita 
inter se dividere, ut ab uno tantum eorum, alternatim sci- 
licet, vel per hebdomadas, vel alia temporis vicissitudine 
praestentur. 

Alios sacerdotes qui ad tempus conducti aut capellani 
coadjutorisve nomine parochi munus obeunt, non toga ejus- 
modi parochiali, neque caputio, sed ut reliquum clerum 
toga infra praescripta indui decernimus. 

Coadjutores curae animarum, curati item amovibiles, 
capucium et vestis superioris latas manicas, quae sunt pro- 
pria parochorum insignia, ne deferant, sed habitu pro ra- 
tione sui status a concilio provinciali-et diocesi praescripto 
contenti sinf. 

Parochis non idoneis ad munus suum obeundum, in 
pascendo sibi commissum populum verbo Dei, coadjutor 
eo in onere sustinendo, tum toto tempore anni, ut est a 
Tridentino concilio sancitum, et primo etiam provinciali 
nostro decretum, tum maxime in quadragesima detur ab 
episcopo; cum ea mercede, aut eleemosyna ad ejus susten- 
talionem a parocho persolvenda, quae eidem episcopo vide- 
bitur congrua. 

De partitione curae gerendae in ecclesiis parochialibus, 
ubi positiones curatae plures sint, ad praescriptum concilii 
provincialis quarti, id accurate per visitatores in visitationis 
munere consultis nobis praestetur. 

Parochus cui ob imperitiam, aliamve ob causam sacerdos 
alius socius, et coadjutor adjunctus est ad parochialem cu- 
ram gerendam, ipse etiam in propria ecelesia residens adsit; 
et officia quorum munus ei interdictum non sit, gregi sibi 
commisso is etiam praestet. 

Quod praeterea Tridentina eadem Synodo decretum est, 
ut ecclesiarum rectoribus tot sacerdotes adjungantur, quot 
et ad. sacramenta parochianis administranda et ad divinum 
cultum esse possint ; id episcopi omni diligentia exequantur. 


23. Une décision de la Rote discute avec beaucoup 
de sagacité la situation canonique des paroisses dont 
la cure est exercée par les desservants amovibles. Il 
s'agissait de décider si le fondateur de la paroisse 
pouvait se réserver la facullé de róvoquer à son gré 
le desservant. Les auditeurs de Rote s'accordent à dire 
qu'un laique ne peut se réserver le droit de nommer 
des ministres amovibles à son bon plaisir. Les saints 
canons prescrivent pour toute Eglise un recteur intitulé. 


TRAITÉ DES VICAIRES PAROISSIAUX. 


C40 


Peut-on dire que la cure habituelle réside dans l'évé- 
que par rapport aux paroisses dont le ministère actuel 
est exercé par le desservant amovible? Il faudrait 
pour cela que dans l’acte méme de l'érection l'évéque 
se füt réservó le titre particulier de la cure de la nou- 
velle paroisse. Or les prescriptions can»niques prohibent 
de retenir deux bénéfices curiaux. Quoique l'évéque 
posséde la cure juridictionnelle dans tout son diocése, 
il na pas le titre particulier des paroisses qui s'y trou- 
veni, parce que ces paroisses requièrent des recteurs 
particuliers canoniquement intitulés. Dans les diocéses où 
toute la cure réside auprés de l'ordinaire, comme il s'en 
trouve plusieurs en Espagne, la cathédrale est paroisse 
de tout le diocèse. Mais si la cure est divisée en 
plusieurs paroisses, les deux titres sont incompatibles 
sauf dispense. — La décision Rotale est dans la col- 
lection Diversorum (part. 2, num. 309, pag. 772. 


Toletana juris nominandi. 28 januarit 1588. Domini 
fuerunt concordes, laicum non posse sibi reservare hujus- 
modi jus nominandi ministros ad nutum suum amovibiles, 
qui ex praeterita praesentatione consequantur exercitium 
curae animarum. Non obstat consilium Antonii de Butrio, 
quia, licet ipse dicat, quod possint deputari in ecclesia coad- 
jutores ad exercendum curam animarum pro intitulato, 
praesupponit tamen adesse verum rectorem, qui babeat ti- 
tulum, et in his ecclesiis nullus adest. rector cum titulo, 
prout requiritur c. Praecipimws et c. Diuturna, 21, quaes- 
tione secunda. Et quamvis Oldradus, cons. 67, dicat, quod 
titulus curae residet penes episcopum, cujus opinio potest 
pati difficultatem, non tamen applicatur casui de quo quae- 
ritur: Primo, quia ipse loquitur quando illi, qui exercent 
curam animarum, sunt instituti in curis ab ordinario ; hic 
sumus in casu, in quo exercitium curae exercetur ab his, 
qui sunt nominati tantum a laico, et habent solum gene- 
ralem licentiam archiepiscopi administrandi sacramenta in 
gua diocesi. Et Oldradus in citato consilio, hoc pacto in- 
telligit Ancharanum cons. 59. Non potest etiam ex alio 
applicari dieto consilio, quia cum praesupponatur, quod 
parte illmi domini ducis laicus de consensu episcopi possit 
hoc jus nominandi sibi reservare in limine fundationis et 
reservaverit, necesse est, si vera est opinio Oldradi, prae- 
supponere, quod episcopus etiam in eodem limine sibi re- 
servaverit titulum ceurae particularem ecclesiae fundatae, 
qui titulus est omnino incompatibilis cum titulo sui epis- 
copatus, cum nemo absque dispensatione Papse possit re- : 
tinere duo beneficia curata, c. de multa, de praeb. Et prae- 
sumendum esset, haec beneficia fundata esse sub duobus 
conditionibus juri communi contrariis. Etsi enim episcopus 
habeat curam jurisdictionalem in tota sua dioecesi, non 
habet tamen titulum particularem parochiarum sub sua 
dioecesi existentium, quia in illis debent rectores particu- 
Jares intitulari, d. c. Sicut et c. Praecipimus, 21, q. 2. 
Et licet in Hispaniarum regnis adsint nonnullae dioeceses, 
in quibus cura omnis residet penes ordinarios, id procedit 
tamen ex eo, quod ipsa ecclesia sive metropolitana, sive 
cathedralis est parochia totius dioecesis, Secus ubi cura ani- 
marum est in plures parochias distincta, ut in Toletana 
metropoli. Quia tune, ut dictum fuit, non potest absque 
incompatibili titulo utrumque haberi, nisi cum eo dispen- 
setur elc. 


24. Avant de passer aux résolutions de la S. Con- 
grégation du Concile, je rapporte encore une décision 
de la Rote, concernant la révocation d'un vicaire des- 














dé 


‘841 


servant d'un bénéfice paroissial qui ne requiert pas 
la résidence personnelle. Lo titulaire du bénéfice a le 
droit de révoquer le vicaire qu'il nomme à son gré, 
ad nutum et beneplacitun ; mais l'évêque jouit-il de 
la méme faculié? La Rote décide que l'évêque ne peat 
révoquer le vicaire que pour une cause légitime, la- 
quelle a besoin d'être prouvée d'une façon concluante. 
Comme ce n'est pas l’évêque qui nomme le vicaire, 
le prélat n'a pas le pouvoir de le renvoyer, sauf pour 
cause délictueuse. Cetle cause a besoin d'étre établie 
par des preuves concluanies. Dans l'espéce l'on allè- 
gue que le vicaire se querelle fréquemment avec le 
curé, que c'est un joueur public, et qu'il fait mal son 
service à l'Eglise. Or, les témoins ne parlent que par 
oui-mrze. Ils ne désignent pas l'espèce de jeu, ce qui 
est nécessaire, attendu que les canons n'interdisent pas 
tous les jeux D'autre part, douze témoins font le plus 
grand éloge cu vicaire. A ces causes, la Rote réintè- 
gre le vicaire. — Cette affaire du diocèse de Coria 
en Espagne se trouve parmi les décisions Rotales coram 
Emeriæ, num. 1334 (tom. 3, pag. 470). 


Caurir, furis amovendi. Veneris I julii 1696. Electio, 
seu deputatio vicarii in beneficiis servitoriis non requiren- 
tibus personalem residentiam, spectat ad titularem, seu pro- 
prietarium, sicut etiam amotio ad libitum. Episcopus vero 
non potest illum amovere nisi ex causa legitima quae debet 
concludenter probari.  . 

Sub praetextu, quod Petrus Matthaeus vicarius deputatus 
administrationi beneficii servitorii, non requirentis perso- 
nalem residentiam erecti in parochiali ecclesia loci del Casar, 
de Caszerecs, vel esset amovibilis ad nutum ordinarii, vel 
saltem gravem ac rationabilem causam praebuerit ejus 
actuali amotioni, processit modernus episcopus ad illius re- 
motionem per sententiam definitivam, quae licet a metro- 
politano fuerit revocata. in ulteriori tamen causae processu 
confirmationem obtinuit à rmo nuncio Hispaniarum ; unde 
devoluta appellatione ad Rotam, datoque per me, tanquam 
suffectum in locum KR. P. D. meli Caprarae absenti, dubio: An 
sit locus amotioni a servitio beneficii, domini agnoscentes neu- 
trum ex praefatis capitibus sustineri, negative responderunt. 

Non enim subsistit primum caput amovibilitatis hujus- 
modi vicariorum ad nutum ordinarii, quia sicuti illorum elec- 
lio, seu deputatio in beneficiis servitorlis non requirentibus 
personalem residentiam de jure spectat ad proprietarium, 
seu titularem, quidquid sit in aliis beneficiis curatis, ut ex 
Barb. alleg. 5, n. 8. Paris. cons. 50, n. 0, lib. 4. tradit 
Gonzal. ad regul. 8. cancell. glos. 5, S. 8, n. 38, vers. Sie 
militer. el articulo examinato dixit Rota coram Seraph. 
decis. 639, n. 4. late Romaguer. ad constitut. synodal. 
Gerunden. lib. 8, tit. 8, cap. 1, n. 8 et 9. Ita etiam ad 
ipsum spectare debet amotio, non autem ad ordinarium 
juxia theoricam Vitalin. in Clem. unic. de offic. vicar. n. 56, 
in fine, et Abbat. in cap. Edoceri, n. 10, de rescript. in 
his terminis relatam per Gonzal. d. gloss. 8, S. 3, n. 89. 

Quod eo fortius procedit in praesenti hypothesi, stante 
constitutione synodali, qua cautum extitit. ut nominatio 
spectaret ad proprietariam, seu titularem, approbatio vero 
ad episcopum, quae constitutio, utpote conformis disposi- 
lioni juris, est ad unguem servanda, ad tradita per Mandos. 
ad regul. 19, cancell. quaest. 15, num. 19. Gonzal. super 
reg. 8, gloss. 9, S. 1, num. 2, in fin. Rota, decis. 274, 
num. 11, p. 19, recent. 

Neque haec juris dispositio roborata synodali constitu- 
lione abrogata fuit aliqua contraria observantia, seu con- 


TRAITÉ DES VICAIRES PAROISSIAUX. 


842 


suetudine, per quam reposita fuerit in arbitrio episcopi to- 
talis facultas eos deputandi et amovendi, ut probari con- 
tenditur ex quatuor testibus ad hunc ei-ctum inductis ; 
quoniam revolutis pluries eorum depositionibus visae fue- 
runt non concludere ad intentum ; omisso enim quod testes 
solum deponunt de auditu nec allegunt sufficientem causan 
scientiae, hoc unum advertebatur, quod referunt simpliciter 
duos actus deputationis ac amotionis factos ab episcopo, 
nullatenus specificato, an id processerit ex consuetudine uni- 
versali, seu particulari removendi ad libitum hujusmodi vi- 
carios, vel potius ex aliqua urgente causa ipsum ad id im- 
pellente; imo cum recenseant quemdam Bartholomaeum, 
tametsi prius ab episcopo amotum er causa minus legi- 
lima, fuisse postea propter ejus recursum reintegratum ad 
primaevam possessionem, ut testatur quartus testis super 
secundo articulo, dicendum est illum non habere faculta- 
tem super eorum amotione, nisi per viam privationis ex : 
capite delicti, vel alterius legitimae causae, prout hoc ip- 
sum agnovit modernus antistes Cauriensis, qui deveniens 
ad amotionem Petri Matthei, mediante promotore fiscali 
plures causas adduxit, licet ut infra, vel parum justificatas 
vel minus legitimas. | 

Minus subsistit secundum caput amotionis fundatum in 
justa causa ; cum enim agatur de privando possessore actuali 
exercitio vicariatus, et juris jam quaesitii ea debet esse le- 


'gitima, et concludentibus documentis probata, quidquid dici 


posset, si ageretur simpliciter ad illum repellendum ab as- 
secutione beneficii, seu de jure quaerendo, quo casu suf- 
ficeret levior causa, ac sola inquisitio et diffamatio, ut dis- 
tinguendo probat Panimoll. decis. 92, adnot, 2, n. 8; et 
late dictum fuit in Gnesnen. canonicatus 16 junii 1688, 
S. Nec obstare, coram. R. P. D. Molinas. 

Tales autem non apparuerunt causae adductae per pro- 
motorem fiscalem, quod nempe Petrus Mattheus haberet in 
dies plura jurgia cum parocho dictae ecclesiae, quodque esset 
publicus aleator, et debitum servitium non praeberet ec- 
clesiae: nam testes ad hoc adducti ea omnia solum referunt 
de auditu ; imo quatenus pertinet ad ludum, non recensent 
speciem Judi, prout requiritur, cum non omnis ludus sit a 
Jure elericis interdictus, ut post Hurtad. in tract. de con- 
grua, lib. 3, sub resolut. 2, n. 130, pag. 149, tradit car- 
dinalis de Luca de alienat. et contract. prohib. discurs. 49, 
n. 1, ef in adnotat. ad concil. discurs. 19, n. 8. 

Praesertim vero dum in contrarium afferuntur duodecim 
testes deponentes, ipsum numquam habuisse cum parocho 
jurgia ex quibus scandalum oriri potuerit, neque habitum 
fuisse pro publico aleatore, verum potius diligentissimam 
assistentiam praebuisse divinis officiis, e& munus sibi com- 
missum eractissime implevisse, quae depositiones, tanquam 
exclusivae delicti, praevalere debent testibus generaliter de- 
ponentibus de contrario, juxta text. in cap. /m nostra, de 
testibus, Guazzin. ad defens. reorum, defens. 29, n. 2, 
Gabriel, conclus. 11. de testibus, conclus. 4. n. 21. Rota 
decis, 51, n. 16, p. 12, recent. 

Et ita utraque parte informantie resolutum fuit etc. 


95. Autant la S. Congrégation fait observer le dé- 
cret 4 de la session 21 du Concile qui reconnait le 
pouvoir de l'évéque d'établir dans les paroisses le nom- 
bre de vicaires quele ministére exige, autant elle veille 
à demeurer dans les termes de ce décret conciliaire, 
et à réserver constamment le droit du curé au sujet 
de la nomination de ses vicaires. Si les revenus parois- 
siaux ne peuvent suffire à l'entretien des vicaires qui 
desservent les annexes, c'est le devoir des paroissiens 
d'y contribuer, suivant le droit commun. 


848 


AQUiLANA. 5 februar. 1604. Occasiane visitationis Sa- 
crorum Liminum Lib. 10, deereb p. 72 Denbur litterae 
visitationis liminum pro 5 et sexto triennio ad episcepum 
Aquilamum, quae inter enetex& contineant, cogendos esse 
recberes'ecolesiarum parochialium existentium in civitate, 
quarum plurimi suni parochiani extra civitatis moenia, ut 
si guhstituii, per quos cura eorum nomine parochorum 
exercetur, non sufliciant, alios et sibi ad curam hujusmodi 
extra civitatem exercendam adjungant, quot necessarii 
fuerint. Quod si rectores ob fructuum tenuitatem id oneris 
perferre nequeant, cogendes esse parochianos ipsos juris 
remediis ad praestanda hujusmodi substitmbis adjungendis 
congrua alimenta. 


26. On a souvent demandé à la S. Congrégation 
sile curé a le pouvoir de se faire aider par un prétre 
approuvé pour la confession. Elle a distingué divers 
cas. S'il s'agit d'un secours temporaire, le curé n'a 
pas besoin de l'autorisation expresse de l'évêque dio- 
césain: H en est de móme si le curé fait une courte 
absence; mais il en est autrement lorsque l'absence 
doit se prolonger. — Les devoirs paroissiaux étant 
personnels, le curé protonotaire apostolique n'est pas 


moins tenu de faire te. catéchisme. Il n'a pas le droit de : 


porter l'habit du protonotariat aux processions de la 
paroisse. | 

Une affaire de ce genre se présenta à l'époque oü 
le cardinal Casanate faisait partie de la Congrégation 
du Concile. Voici son votum sur les dubia renfermés 
dans le folium: rapporté plus loin. 


Ad 1. Posse assumere coadjutorens idoneum et ab epis- ' 


cepum ad confessiones approbatum pro. simpliei subsidio 
citra casum absentise, immo eliam in absentia per paucos 
dies; secus vero si diu voluerit abesse, ut distmguit Bar- 
boss, in collect. ad (Concil. sess. 23, de reformat. 1, 
nam. 65. I 

. Ad 2. Posse pro subsidio citra casum absentiae diu- 
turaue. 


- Ad 8. Negative, quia Protonotarius non potest nti habitu . 


" protonotariatus, nisi quando assistit, et lioite potest assis- 
terg fametionibus. ecclesiasticis ut extraneus, quod de ar- 
chidiacono .decisum refert Barbosa, de canen. cap. 5, nam. 58 
cum seq. 

Ad 4. Affirmative, dummodo interveniat, et licite possit 
intervenire, ut extraneus, ac servata forma coeremonialis 
Episcoporum lib. 1, cap. 13, ut sunt decis. àpud Navar. 
in Summa bullar. comment. 144, n. 10, ad 13. p. 1. et 
apud Barboss, deeis. apesi. verb. Protonot. titularis, S. 1, 
ad 12, p. 889. 


La S. Congrégation se monira moins traitable que 
le egrdimal; car elle n'admit pas la faculté pour le curó 
d'assister aux processions paroissiales comme étranger. 


MonTIS R£GALIS DE POTESTATE PAROCHI. Per libellum re- 
missum a Saera Congregatione Rituum, Jacobus Borra Bi- 
narum archipresbyter supplicat responderi ad infrascripta 
dubia. 

1. An parochus possit eligere coadjutorem, vel alium 
subsidiarium ad tempus absque licentia episcopi? 

2. Àn parochus protonotarius apostolicus possit docere 
dootrinam christianam per alium idoneum? 

8. An possit functiones eoclesiasticas peragere cum suo 
hahitu ptetonotariatts. 

4. An parochus deferens habitum protonotariates in 
suis processionibus parochialibus, habeat locum post cele- 


TRAITÉ DES VICAIRES PAROISSTAUX. 


844 


braméem, vel post Saeramentum post abbatem, et post ca- 
nonicos ecclesige filialis si interveniant. 

S. Congregatio Concilii respondendum censuit: Ad 1. 
Serventur. decreta, S. Congregationis. Ad 2. Teneri per se 
ipsum. Ad 3. Exprimat functiones, Ad 4. Negative, etiam 
quoad gestationem habitus. Die 22 martii 1681. 


27. Les habitants d'une Paroisse ayant démontré 
la nécessité d'établir un vicsite, l’évêque donne quatre 
jours au curé pour présenter dn ou plusieurs prêtres 
qui devraient demander l'approbation du prélat. Le 
curé ne présentant pas dans le délai fixé, alors l'évé- 
que, sur requéte du promoteur fiscal, attache un prétre 
à la paroisse, et l'établit vicaire. Le curé porte plainte; 
la S. Congrégation révoque la nomination, et ordonne 
à l’évèque de procéder conformément au concile de 
Trente, qui laisse la nomirtation au curé. Le foltum de 
la S. Congrégation est comme suit : 


Condolentes nonnulli ecclesiae curatae S. Angeli op- 
pidi Frosolani incolae, quod prae multitudine populi Jo- 
seph Antonius de Vago unicus parochus praesto esse ne- 
quit omnium spiritualibus necessitatibus nisi mediante de- 
putatione cegdjutoris'in animarum cura; episcopus lempus 
praestituit quatuor dierum memorato rectori de Vago, ut 
praesentare& unum, vel plures sacerdotes intra districtum 
8uae parochiae, qui confirmationem ab ipso expetereni... 
quoniam vero idem dictus rector neglexit nominationem 
facere intra tempus præfinitum, ad instantiam promotoris 
fiscalis , saepe diotus episcepus ag,regavit servitio naemo- 
ratae ecclesiae sacerdotem Felicem de: Ohristophoro eumque 
coadjutorem deputavit etc. Ab hujusmodi deputatione coad- 
jutoris statim reclamagvit parochus. Ast depatationem hanc 
firmam non habuit S. C. Ideirco neva transmisse episcopi 
relatione in summario exhibenda, una cum actis in curia 
episcopali compilatis, Saera Congregatio respondié nega- 
tive, et injungendum censuit, prout praesegti decreto in- 
jungit ordinario, u& provideat ad formam S. Concilii. {Tri- 
ventina. Deput. coadjut. 11 jamuar. 1716). 


28. Le vicaire paroissial doit-il être révoqué sine 
causa par le curé qui le nomme, lorsque cela a été 


convenu? Cette question fut portée à la S. Congrégation 


par un euré de Madrid, en 1725. Le folium relate 
les incidenis de l'affare. Le tribunal de l'ordinaire 
condamna le vicaire en première instance ; mais l'au- 
diteur de la nonciature de Madrid, en appel, rendit 
un arrêt qui prescrivit de faire la preuve sur les causes 
de la révocation. — La S. Congrégation du Concile 
ne prit pas de décision publique; vraisemblablement 
elle crut bon de faire intervenir la secrétairerie d'Etat 
pour aviser le nonce de Madrid. 

ToLETANA. Martinos Clawero Corbela paroehus eeclesiae 
curaiae sanctae Crncis villae Matritensis Toletanae dioe-. 
cesis, coepib possessionam suae. parochialis, et in suum 
adjutorem asswmpsit pro exercitio ourae &nimarum sacer- 
dotem Joannem Aivares ab oxdingrio approbandum, et electio 
et confirmatio expleta fuit sub littera!i conditione, quod 
eséel duratura ad merum. parochi beneplacitum. Cumque 
tractu temporis memoratus parochus Martinus significatis 
gue ordinarie causis, quae ipsum ad hac impulerunt, exis- 
liaverit alium sncerdotem .1oco Joanhis gubstituere, imbi- 
tus fuit a Joanne recursus ad ordimarium sub obtenta, 
quod sine ulla eausae etpressione fuerat a suo officio re- 
motus, et instetit pro reintegratione; sed cum in hoc ju- 





845 


dicio suceubuerit, et Sppellationem interposuerit ad tri- 
bunal Nuntiaturae, placuit illius auditori decretum ferre, 
in quo demandavit, faciendag esse probatiomos Super causa 
remotionis. 

Parochus Martinos se reputavit maximopere ab hoc de- 
creto gravatum, cum inusitatum asserat in Hispaniis, quod 
paroehug qui aliquem sacerdotem ad suum beneplacitum 
assumit pro adjutore in exercitio eurae animarum, non possit 
eum removere sine expressione eb justifivatione causae; exhi- 
bitoque supplici libello huic saotae Cüngregationi, et ab 
eadem remisso ad Emum D. cardinalem Bellugam, qui 
dignaretur sacram Congregationem instructam reddere, et 
votum suum aperire, eminentia sua justam existimans pa- 
rochi querelam, sub eodem contextu insinuavit, ut in sacra 
Congregatione dubium disputaretur, an in similibus amo- 
tionibus necessaria sit expressio et causae justificatio; si 
elenim existimabitur non esse necessariam, causa erit ter- 
minata, et e contra si necessaria reputabitur, tune causae 
examen, of ejus justificatio erit assumenda in tribunali Nun- 
Liaturae. 

Ad materiam magistralis esse videtur decisio 53, coram 
Peutingerio; et apud cardinalem de Luca, de Benef. disc. 80, 
plures casus distinguuntur et num. 16 firmatur, quod quando 
vicarii, qui assumuntur ad exercitium curae animarum, 
non sunt perpetui, et collativi, habentur tanquam nudi 
famuh conductitii ad nutum amovibiles, et contraria ad 
summum procedere posse videntur, quando ageretur de re- 
movenüo capellano euram animarum exercente, non ad 
instantiam parochi deputantis, sed ad instantiam parochia- 
norum de eo eonquerentium, juxia casum in hao sacra Con- 
gregatiome dispulatum in Spoleiana juris amovendi, 8 ju- 
nii 1718, pag. 280, lib. 68, decr. 

His stantibus, dignabuniur EE. VV. decernere: 

An parochus in amotione sacerdotis assumpti in adju- 
torem pro exeraitio curae animarum, teneatur ipso instante 
eausam amotionis exprimere et justificate in casu etc. 

S. Congrogatiq rescribendum censuit. Ad D. Secretarium 
juxta mentem. Die. 17 novembris 1725. 


29. La S. Congrégalion attribua la nominalion du 
vicaire au trésorier de la cathédrale, au lieu de la 
laisser au curé, peur les raisons qui suivent. L'évéque 
de Nieastro faisant la visite pastorale, rencontre une 
paroisse où la cure est exercée six mois par un prêtre 
avec titre de chapelain, qui est nommé par le tréso— 
rier de la cathédrale; on croit que la paroisse fut 
jadis unie et incorporée à la dignité. Le vicaire est 
changé tous les ans; le trésorier convoque publique- 
ment tous ceux qui aspirent à à la chapellenie, la met 
aux enchères, et l'adjuge à celui qui se contente du 
traitement le plus infime. — La S. Congrégation dé- 
cide que l'ugion du titre paroissial au trésorier de la 
cathédrale n'est pas démontrée, et qu'on a simplement 
l'incerporation des biens et des revenus. En canséquence, 
la cure pendant l’année entière appartient à l'archiprétre. 
Celui-ci aura un vicaire que le trésorier nommera et 
dont le traitement sera déterminé par l’évêque, sur le 


revenu du trésorier. Une ordonnance épiscopale avait 


précédemment institué une vicairie perpétuelle, parce que 
le prélat estima que le trésorier retenait la cure hahi- 
tuelle; mais du moment que l'ancien archiprétre con- 
serva la cure de toute l'année, il fut nécessaire de 
rapporter l'ordonnance. 

NEOCASTREN. Parochialis. Cum episcopus Neocasiren. fa- 





TRAITÉ DES VICALRES PAROISSIAUX. 


846 


ciendo suae dioecesis visitationem anno 1720 reperisset, in 
oppido.S. Blasii asimarem ouram exercer] sex mehsibus 
a quodam sagerdote sub nomine archipresbytegi, et aer aliis 
waensibus anni a sacsrdote sub nemine capellani, et ad 
nuíum amovibili, quique eligabatgr a thesaurario ecelesiae 
cathedralis eujus dignitati parochia dicebetur una, quaque 
in casu electionis rem sic gerebat, ut-per publicas sche- 
dulas invitaret sacerdotes, qui titulo capellanorum curam 
animarum exerceré intendebant, eamque deinde conferret 
ili, qui se offerebat ad eam assumendam minori stipendio, 
decretum edidit, in quo praecepit, ut loco capellani viea- 
rius perpetuus imposterum eligeretar. 

Exorta hoc a decreto centsoversia, eademque ad hanc 
Sacram Congregationem delata, rescriptum .fui& die 19 au- 
gusti 1724, quod episcopus praefigeret terminum capitulo 
ad sua jura deducenda in sacra Congregatione ; cumque 
capitulum liti cessissot, responsum fuit 20 januarii cur- 
rentis anni pro observantia decreti ab episcopo editi super 
erectione vicariae perpetuae. 

Edito decreto, thesaurarius comparuit, eidemque Be op- 
posuit, ita ut ipso instante opus fuerit, devenire ad gubscrip- 
lionem dubiorum, quae ad calcem restrictus referuntur. 

Quae sint thesaurarii jura ignoro, cum saepius fuerint 
petita, et nunquam delata. In eo autem, quod attinet ad 
jura episcopalia, contendit promotor fiscalis, non constare 
de unione portiomis ecclesiae parochialis dignitati thesau- 
reatus, cum instrumentum unionis non afferatur, nec con- 
currat immemorabilia, aut quadragenaria cum titulo. 

Addit idem promotor quod in hypothesi in qua cons- 
tarot de uniope, semper nihilominus subsistere decretum 
episcopi super deputatione vicarii perpetui juxta «ap. 7, 
sess. 7. de reform. ibi: Ut per idoneos vicarios, eliam per- 
pebwos ; et conferunt late deducta per Fagnan. ín cap. 
Kx» parte, num. 9 nt seqq. de offiaio vicarii, et per Mo- 
nacell. in form. legal. pract. tom. 4, pag. 54, num. 172 
el seqq. | 

Jura circumferuntur, unde onus erit EE. VV. decernere: 

I. An constet de unione portionis ecclesiae parochialis 
S. Pancratii oppidi S. Blasii dignitati thesaurariatus ecclesiae 
cathedralis Neocastren. et quatenus affirmative. 

II. An decretum episcopi super erectione vicariae per- 
petuae in dicta ecelesia parochiali sustineatur in casu? 
et quatenus negative. 

III. An et quomodo sit providendum in casu eic. 

S. Congregatio rescripsit; Ad I. Dilata, & coadjwuentur 


. probationes et scribatur. juzia insiructionem. Ad IL. Ne- 


gative. Ad III. Episcopus per modum provisionis mandet, 

ut archipresbyter per totum annum exerceat curam ani- 
marum, et deputet capellanum coadjutorem ewm salario 
ab eodem episcopo statuendo sumptibus thesaurarii. Die 23 
junii 1727. 

Instructio vero demandata consistebat, ut fieret diligens 
animadversio collationum antiquarum thesaurariatus, an vi- 
delicet in illis adsit id, quod adest in collatione gnni 1672, 
eirca dismenibrationem parochialis seu applicationem partis 
fructuum ejusdem ad dictam dignitatem ; item, ut vide- 
retur quanti sint redditus dignitatis, et praescindendo a 
fructibus parochialis an possibile esset paroeciam in duas 
dividere unicuique proprium parochum praeficiendo et à quo 
tempere incoeperit expositus abusus, quod archipresbyter 
inserviat pro sex mensibus anni, et capellanus ad nutum 
amovibilis pro aliis sex mansibus. 

Supervenerunt episcopi responsiones, eaedemque erhi- 
bentur; quocirca onus erii EE. VV. decernere: 

Ad I. Non constare de unione portionis tituli sed 


fructuum. 





847 


Ad II. In decisis. 

Ad III. Ad archipresbyterum pertinere totam curam 
animarum per totum annum, et deputandum esse in ejus 
capellanum coadjutorem sacerdotem a thesaurario nomi- 
nandum, eb ab episcopo praevio examine approbandum, 
statuta eidem per episcopum congrua ex redditibus the- 
sauri, eb amplius. 


30. Lorsque les paroissiens de l'annexe veulent 
garder le vicaire, il ne faut pas que le curé prétende 
le changer, à l'insu de l'évéque lui-méme. D'ailleurs, 
le curé a bien moins d'occasions de contact et par con- 


séquent de discordes avec le vicaire qui réside loin de . 


l'église paroissiale. 

LuNEN-SARZANEN. Juris amovendi capellanum curatum. 
Duo sunt oppida in dioecesi Sarzanensi uni subjecta pa- 
rocho etc. Cum vero unum ab altero distet via diffi. 
cili, et a torrente intercepia, ita ut impossibile fiat ut 
ab uno parocho incolis utriusque oppidi sacramenta eccle- 
siastica ministrentur, veteri consuetudine , usuque lon- 
gaevo receptum est, ut parochus oppidum Polli incolat, 
et in altero Bastremoli capellanum curatum retineat. Venit 
in mentem parocho capellanum hunc removendi sed obstitit 
eapellanus ipse; obstitere Homines Bastremoli negantes 
parocho hoc jus, nulla reddita causa, et sine cognitione 
episcopi etc. Episcopus secundum capellanum respondit. 

An liceat parocho Folli ad arbitrium removere capel- 
lanum curatum a terra Bastremoli ab ipso nominatum etiam 
absque causa ab ordinario cognoscenda in casu etc. 

S. Congregatio respondit: Negative. Die 2 septem- 
bris 1747. 


31. La paroisse dont la population dépasse mille 
habitants, réclame un vicaire en aide du curé, qui ne 
peut suffire à tout... Au tome 20 du Thesaurus, la 
S. Congrégation autorise l'établissement d'un vicaire 
malgré l'opposition du curé primitif, qui conteste la 
nécessité, par la raison que le pays renferme un certain 
nombre de prêtres séculiers et réguliers. Mais ces prêtres 
n'étant pas obligés de venir en aide au curé, il n'est 
pas possible de compter sur eux. C'est pourquoi la 
S. Congrégation confirme l'ordonnance du cardinal 
évéque de Sabine. 


SABINEN. Oppidum est in Sabinis, quod Canemorto 
nuncupatur: hujus ecclesia Divo Nicolao dedicata iu vi- 
cariam perpetuam erecta fuit cum cura animarum ànno 1582 
a cardinali Pisano Sabinae episcopo, etc. Nuper autem anno 
nempe 1747 cum Emus D. cardinalis de Ilcio episcopus 
Sabinae ecclesiam illam visitasset, agnovit in re praesenti 
opus omnino esse, ut vicario alius sacerdos, qui opem ei, 
operamque praestaret in cura animarum, adjungeretur, de- 
erevitque, « ub per abbatem commendatarium, qui obtinet 
abbatiam praedictae S. Mariae de Plano, provideretur intra 
terminum unius mensis antedictae ecclesiae parochialis de 
coadjutore per ipsum eminentissimum ordinarium appro- 
bando, quo termino elapso, et sacerdote idoneo ad dictum 
effectum non assumpto, nec praesentato, providebit, taxato 
ac eidem coadjutorii assignato juria, ac facti remediis con- 
gruo emolumenio super fructibus dictae abbatiae. » 

Dicit episcopus auctum esse populum inficiari non posse, 
quae enim pridem erant familiae 170, nunc sunt 216, et 
quae alias erant capita hominum 820, nune sunt 1030. 
Redditus vicariae, qui certi sunt, non excedere sc. 75, 
ei qui incerti dicuntur, non excedere sc. 8: ex his om- 
nibus detrahendas esse impensas, quas necessario subire 


TRAITÉ DES VICAIRES PAROISSIAUX. 


848 


debet quotannis vicarius, ut a jure atque aequitate de- 
vium videatur onerare vicarium stipendio capellani in 
lanta reddituum tenuitate, ideoque stipendium praestandum 
esse ex fructibus pinguis Abbatiae. 

1. An sit locus appositioni capellani curati i in casu eic. 
et quatenus affirmalive. 

2. An decretum factum in sacra visitatione per Emum 
episcopum Sabinen. sit exequendum in casu. 

S. Congregatio rescribendum censuit: Afr mative ad 
uirwmque. Die 18 septembris 1751. 


32. Le bien des âmes passe avant toute autre con- 
sidération. Un curé que l'aversion des paroissiens tient 
éloigné de son église pendant plusieurs années, obtient 
du Saint-Siége un coadjuteur avec future succession, 
et pouvoir d'administrer la paroisse au spirituel. Bientót 
les paroissiens reconnaissant leur faute , redemandent 
l'ancien curé. Dissension sur l'occupation du presbytèr:. 
La S. Congrégalion décide que le curé n'a pas besoin 
d'indult pour s'absenter; que l'administration spirituelle 
de la paroisse doit être laissée au coadjuteur. En effet. 
il est à craindre que les dispositions des paroissiens 
ne viennent à changer pour la troisième fois. La S. Con- 
grégalion remet aux juges compétents, c'est à dire à 
l'évéque en première instance et au juge ecclésiastique 
en appel le litige relatif à l'administration temporelle 
de la paroisse el au paiement de la pension assignée 
à l’ancien curé. 

BRuGNATEN. Coadjutoriae. Parochialem ecclesiam sancti 
Stephani villae Pontis Sigestri praevio concursu obtinuit 
Dominicus Andreas Cometi, ejusque possessionem aecepit; 
sed tanta in eum fuit Vicanerum aversio ei ita fervidi 
animorum motüs, ut discedere debuerit, et quoties redire 
voluit, toties fuerit ejectus, nec quicquam profuerunt sive 
genatus Genuensis, sive episcopi, sive sacrae hujus Congre- 
galionis jussa, suasiones, provisiones. Transacto iriennio, 
curavit Cometus, ne salus illius populi detrimentum ca- 
peret et ut bona illius ecclesiae probe administrarentur, 
coadjutorem sibi adsciscere cum futura successione sacer- 
dotem Andream Luceti. Adito igitur Sanctissimo Domino 
Nostro, eique integre narrate rerum serie, annuit princeps 
providentissimus, erpeditaque fuit bulla coadjutoriae, re- 
servatis parocho Cometi annuis 36 ducatis auri de camera 
super omnibus parochiae redditibus, et data coadjutori fa- 
cultate parochialia munera obeundi, Cometo a parochiali 
absente, seu apud illam residere nolente, seu non valente. 
Post hano bullam Lucetius obligationem publicis tabulis 
suscepit solvendi quotannis summam reservatam Cometo, 
qui expresse sibi reservatum voluit « l'uso di sua canonica 
in caso di voler esso personalmente, e continuamente re- 
gidere. » Brevi transacto tempore, agnoverunt parochiani 
errores suos, ac poenitentia ducti omnes uuo ore Cometum 
postularunt. revocato mandato procurae, quod dederant ad 
litem contra eum agendam. Rediit igitur ad parochiam suam 
omnium votis, omniumque plausu exceptus Cometus, qui 
tamen invenit plurimum detrimenti illatum fuisse praediis, 
fundisque parochiae, ita ut difficile ei sit annuam illam 
summam ducatorum 36 auri de camera quotannis conse- 
qui. Coadjutor etiam de domo controversiam movebat, et 
de facultate administrandi ecclesiam suam in spiritualibus. 
Ut igitur novas has coadjutoris vexationes vitaret, statuit 
ab hoc sacro tribunali dispensationem petere a residentia, 
et de aliis quaestionibus hanc eamdem sacram Congrega- 
tionem consulere. 

I. An sit indulgendum coadjuto pro gralia dispensa- 














849 


tionis a residentia locali, quia in bulla non adest decretum 
residendi? et quatenus negative. 

II. Àn usus domus canonicalis de se indivisibilis de- 
beatur tantum dicto coadjuto residere nunc volenti et va- 
lenti, quam domum idem coadjutus nec animo, nec scripto 
unquam «cessit coadjutori ? 

III. Àn coadjuto competat facultative administrare ec- 
clesiam suam in spiritualibus, ita ut coadjutor nihil agere 
valeat, nisi eo requisito, et potestate tantum vicaria, donec 
officium coadjutoris duraverit ? 

: [V. An et quomodo sit providendum in puneto admi- 
nistméiionis etiam in temporalibus , ne bona ecclesiae 
ulterioribus detrimentis subjiciantur? 

V. An ei quomodo sit providendum coadjuto, ne liti- 
gare continuo cogatur alimenta sua in summa 36 duca- 
lorum auri de Camera sibi in Bulla reservata, addita obli- 
gatione Camerali, ac fidejussione bene visa pro assecu- 
randis eisdem alimentis in casu etc. 

S. Congregatio rescribendem censuit: 

Ad I. Non indigere. Ad II. Provisum in primo. 
Ad III. Negative in casu de quo agitur. Ad IV. e& V. Partes 
utantur jure suo coram suis judicibus, el amplius in om- 
nibus. Die 17 januarii 1750. 


33. Durant les premiers siècles, les habitants des 
campagnes devaient célébrer les principales fétes dans 
l'église-matrice de la cité. Les oratoires ruraux n'étaient 
pas des titres canoniques. Le pape Clément XIII a 
suivi cette ancienne discipline dans un bref du 12 septem- 
bre 1760 qui permit l'union d'une chapelle des faux- 
bourgs à la cure de la cathédrale de Chioggia; il pres- 
crivit, en effet aux paroissiens de l'annexe de se rendre 
à leur église-mère à Pâques et aux autres fêtes prin- 
cipales. Nommé .par le curé de la cathédrale, le cha- 
pelain de l'annexe doit obtenir l'approbation épiscopale. 
Voici un extrait du bref de Clément XIII, tome 2 de 
la continuation du bullaire romain (pag. 48). 


Ut non solum spiritualibus necessitatibus incolarum 
praedictorum consulere, verum etiam, ut jurgia, quae inter 
capellanum praedictum, (ecclesiae ruralis) et ipsum Fran- 
ciscum (rectorem curatum ecclesiae cathedralis) in dies oriri 
possunt ratione sacrarum functionum, et jurium parochia- 
Hum, evitare valeas, in eo es sensu, uniendi dictam eccle- 
siam illiusque capellaniam ad nutum amovibilem, ut prae- 
fertur, una cum aliis bonis annexis et connexis, ac domo 
praedicta, parvisque annuis redditibus supradictae paro- 
chiali ecclesiae, hoc tamen adjecto onere rectori pro tem- 
pore existenti curato cathedralis ecclesiae praedictae, re- 
tinendi in rurali ecelesia hujusmodi probum, ac idoneum 
presbyterum, ab episcopo pro tempore existente Clusino 
approbandum in capellanum curatum, qui non solum in 
omnibus festivis anni diebus sacrosanctum missae sacri- 
ficium celebrare, ac ecclesiae sacramenta administrare, 
doctrinamque christianam, aliaque catholicae fidei rudi- 
menía docere, nec non caeteras parochiales functiones exer- 
cero debeat, exceptis tamen tempore Paschali, aliisque so- 
lemnioribus anni festis diebus, quoad facultatem peragendi 
parochiales functiones, quibus necesse esse videtur, ut habi- 
iatores ad propriam parochialem ecclesiam accedant, il- 
lamque pro matrice habeant, et recognoscant; ac propterea 
dictus Franciscus considerans quod, totum id in spirituale 
commodum utilitatemque suorum parochianorum, si fiat, 
cederet, facultatem uniendi dictam ruralem ecclesiam eidem 
cathedrali per nos tibi concedi plurimum desiderat, Nobis 
propterea humiliter supplicari fecit etc. Fraternitati Tuae per 


19° sfniE. 


TRAITÉ DES VICAIRES PAROISSIAUX. 


praesentes committimus, et mandamus, ut veris existentibus 
narratis ad unionem supradictae capellaniae, favore curae 
enunciatae cathedralis, cum conditionibus superius expressis, 
auctoritate nostra apostolica, pro tuo arhitrio, et conscientia 
procedere, et devenire possis, et valeas. Die 12 septem- 
bris 1760. 


94. Le Thesaurus de la S. Congrégation (tom. 31 
et 32) renferme une affaire. Asculana dont les circons- 
lances méritent d'étre prises en considération si l'on 
veut expliquer sainement les décrets & et 6 de la session 91 
du concile de Trente, lesquels se rapportent à la no- 
mination des vicaires paroissiaux et des coadjuteurs, 
ou pro-curés. S'il s’agit de donner un coadjuteur au 
curé qui n'a plus l'aptitude requise pour la direction 
de la paroisse, la nominalion est incontestablement ré- 
servée à l'évêque; mais, en cas ordinaire, le curé nomme, 
et l'évéque approuve. Dans l'espèce, la S. Congrégation 
casse la nomination épiscopale, et-&xe un terme au 
curé pour choisir un autre chapelain que le prélat 
approuvera. 

Asculana, 24 julii 1762. Thomas Cardinelli parochus 
Castri Gimiliani, et Villae Sodii Asculanae dioecesis, pre- 
cibus oblatis huic Sacrae Congregationi, praesidium EE. PP. 
imploravit, ne invitus ab episcopo cogeretur dimittere exer- 
citium curae animarum per se et capellanum, a se assump- 
tum obeundum. Monitus autem episcopus die 19 septem- 
bris 1761, ut Sacram Congregationem instructam redderet, 
votumque suum aperiret, rescripsit hic die 26 novembris; 
et post plura enarrata contra parochum, ejusque capellanum 
coadjutorem subjunxit: « hisce propterea malis opportuna 
medela a Concilio Tridentino praescripta occurrere satagens' 
remoto inviso capellano, alium morigeratum, et ab exami- 
natoribus synodalibus ad curam animarum idoneum reper- 
tum, nuperrime deputavi. » 

Quaestio itaque de amotione capellani, et de attentatis 
assumpta est. Et promotor fiscalis disputat, coadjutorem in 
exercitio curae adjungendum esse parocho Cardinelli, non 
quem ipse malit, sed quem episcopus elegit, cum ille coad- 
jutoris opera indigeat non ratione multitudinis populi, 
juxta praescriptum Sacri Concilii Tridentini sess. 21, cap. 4, 
de reform. Sed ratione senectutis, vel propriae culpae, juxta 
dispositionem textus alterius in cap. 6 ejusdem sess. 21, 
quia 77 annum agens aetatis annum, vires seu sensuum et 
mentis amisit. Surditate laborans, nequit sine scandalo 
confessiones sacramentales excipere; a quinquennio degens 
in Villa Sodii, raro aecedit diebus festis ad ecclesiam pa- 
rochialem Gimiliani fere mille passus a villa distantem, 
desidi capellano concredita illius. cura, et bonorum admi- 
nistratione, ut plurium testium depositione constare in pro- 
cessu compilato superiori mense novembris testatur cancel- 
larius curiae episcopalis. Remotionem insuper capellani de- 
fendit promotor fiscalis ratione ejus culpae; cum asserat 
cancellarius probari ex eodem processu, quod ille sit in- 
visus parocho ob demerita, continuo vagans et negligens in 
expositione evangelii et doctrinae christianae diebus festis etc. 

Exhibet quoque contra praedictum capellanum, alias 
cancellarii attestationes, quod perquisitis actis concursuum 
ad ecclesias parochiales, ille minime reperitur in eis appro- 
batus ad euram animarum. His ergo de causis autumat pro- 
motor fiscalis, juste remotum fuisse ab episcopo capellanum, 
cum ille teneatur curae animarum providere de idoneis 
pastoribus, praesertim quia non agitur de vicario curato, 
sed res est de capellano coadjutore, qui potest amoveri etiam 
Sine causa. 


1 


851 


Ubi agitur de constituendo coadjutore parocho inhabili, 
episcopus exequi potest sua decreta, non obstante qua- 
eumque appellatione, ut sancitum est a Sacro Concilio Tri- 
dentino in sess. 21, cap. 6, de reform. 

Verum parochus Cardinelli, nullam fidem adhibendam 
esse contendit succinctis relationibus cancellarii episcopalis, 
sine processuum exhibitione quibus perspicua fieret objec- 
torum criminum falsitas, praesumenda coeteroquin ea ipsa 
non prosecutione. processuum et ex defectu cujuscum- 
que sententiae condemnatoriae, et totius fere populi tes- 
timonio, aliisque luculentissimis testibus, suum, suique 
capellani honorem, bonum nomen, integram famam, atque 
idoneïtatem ab impictis exceptionibus vindicare conatur, 
disserens, haud posse dubitari de idoneitate capellani, cum 
praesto siut plures ad confessiones excipiendas approbat'o- 
nes, et judicium praecedentium episcoporum, qui per ipsum 
sine querela passi sunt cura animarum exerceri. - 

Asculana. Proposita fuit haec causa in congregatione 
habita die 21 augusti superioris anni, et rescriptus fuit 
« iterum proponatur >», reproponitur, itaque, et disputat 
promotor fiscalis, inquirendnm non esse de causis remotionis 
Emigdii Pomponii a munere capellani curati Castri Gemi- 
lani, solumque judicium episcopi sufficere ad illam sub- 
stinendam, cum valeat episcopus ex informata conscientia 
amovere vicarios curatos, etiam a regularibus exemptis de- 
putatos, nulla superioribus regularium pandita, vel probata 
causa sui judicii, ut approbando sententiam hujus Sacrae 
Congregationis sancivit san. me. Benedictus XIV. in cons- 
titutione Firmandis, 109, S. II, tom. 2. 

Et quatenus ad remotionem substinendam justa causa 
requireretur, eam putat non deesse; tum quia Pomponii 
culpae a pluribus recensentur testibus. ut relatum est in 
antecedentibus foliis. tum insuper quia Pomponius sola fa- 
cultate audiendi confessiones praeditus erat, non autem ab 
episcopo praevio examine approbatus ad curam animarum 
exercendam. prout requiritur etiam quoad hujusmodi ca- 
pellanos, seu coadjutores et vicarios temporaneos a parochis 
nominatos vel assumptos, juxta constitutionem Apostolici 
ministerii san. mem. Innocentii XIII, confirmatam a san. 
mem. Benedicto XIII. in constitutione /n swpremo, 16. S. II. 
post concilium romanum et tradit Brasch. in Promptuar. 
Synodal. cap. 118, num. 15, ac propterea contra formam 
dictarum constitutionum exercere non poterat curam ani- 
marum, sine approbatione episcopi, multoque nimus post- 
quam ab episcopo privatus fuerat etiam facultate audiendi 
confessiones. 

Contendit pariter, novum capellanum coadjutorem dan- 
dum esse parocho Cardinelli ad electionem episcopi, cum 
ile, in termino per episcopum praefinito, recusaverit alium 
nominare et assumere idoneum coadjutorem ab episcopo 
approbandum, cujus opera indiget ob senectutem, et dis- 
situm in duobus villis parochianorum incolatum. 

Quocirca defendit (Parochus), haud licuisse episcopo ca- 
pellanum proprio arbitrio semovere, et alium deputare : 
tum quia ad ipsum parochum spectat ministros sibi ne- 
cessarios ad curam animarum assumere, ad formam cap. 4 
sess. 21, de reform. cujus censuram sequendam esse con- 
tendit, non autem illam cap. 6 ejusdem sess. 21, cum non 
agatur de parocho illiterato, inhabili, aut eriminoso ; tum 
insuper quia remotio sub praetextu delictorum, cum irroget 
iufamiam, fieri nequit sine concludenti illorum probatione, 
ut dixit Rota coram Lancetta, decis. 1236, num. 13. et 
coram card. Tanario, decis. 207, num. 22. Atque attentata 
esse disputat, quaecumque ab episcopo gesta sunt in hac 
causa post recursum habitum ad hanc Sacram Congregatio- 
nem ; quia controversia erat non de coadjutore constituendo 


TRAITÉ DES VICAIRES PAROISSIALUX 


852 


parocho inhabili, sed de remotione capellani per duoden- 
nium retenti, et de alterius deputalione, quae fieri non po- 
terat; tumultuarie. et cum spretu inhibitionum. Potissimum, 
quia processum non fuit per modum provisionalis deputa- 
lionis interini substituti, quae retardari nequit, ubi eam 
exigat necessitas providendi curae animarum, sed per mo- 
dum absolutae deputationis novi capellani curati, contra 
voluntatem parochi Cardinelli jam de antiquo coadjutore 
provisi. 

Pertinet itaque ad EE. VV. decernere: 

I. An sit locus remotioni capellani, ita ut devenien- 
dum sit ad electionem novi capellani curati? à 

II. An constet de attentatis e& quomodo sint pur- 
ganda, in casu. etc. 

S. Congregatio respondendum censuit: Ad I. Arbitrio 
el conscientiae episcopi: et in casu denegatae reintegra- 
tioni Pomponii episcopus praefigat terminum parocho ad 
eligendum alium capellanum ab eodem episcopo approban- 
dum: et ad mentem; et amplius. 

Ad II. Affirmative per viam nullitatis et amplius. Die 
22 januarii 1763. 





VICUIRE. CAPITULAIBI | 


Election. Un chanoine peut-il voter pour lui-même, lorsqu'il n'obtient 
pas la majorité sans cet appoint? L'élection est-elle simoniaque 
lorsque plusieurs chanoines prennent l'engagement de se donner 
réciproquement leur voix? Est-il permis aux chanoines unis de 
parenté de Voter les uns pour les autres? Affáire traitée par la 
S. Congrégation du Concile le 20 mars 1880. 


Mgr. l'archevéque de N. a. soumis à la S. Con- 
grégation du Concile le cas suivant, qui s'est passé 
dans un diocése de la province, au sujet del'élection 
du vicaire capitulaire. Suivant l'usage, ou l'abus établi, 
le chapitre a élu deux vicaires capitulaires ; mais l'é- 
lection de l'un d'eux a été annulée par le chapitre 
méme, parce qu'il n'aurait pas été élu sans son propre 
bulletin. En outre, il avait pactisé avec un autre 
chanoine de se donner mutuellement leur voix. Enfin 
il avait promis de nommer chanoine un parent très- 
dévoué. | | 

On a supplié l'archevéque de casser l'élection ; mais 
il a refusé, préférant proposer à la 'S. Congrégation 
trois questions 1n abstracto, à savoir: 

1. Un chanoine peut-il voter pour sa propre élec- 
tion, lorsqu'il prévoit que la majorité ne sera acquise 
que par cet appoint ? 

2. L'élection est-elle simoniaque si plusieurs cha- 
noines s'engagent mutuellement à voter l'un pour l'autre ? 

3. Les chanoines unis de parenté peuvent-ils voter 
pour les collégues qui sont leurs parents. ? 

Ainsi les dubia sont formulés dans le folium de 
la S. Congrégation. La chose parait différente dans le 
cas proposé; qui semble énoncer la promesse d'un 
canonicat. La différence est sans importance, car la 
S. Congrégation n'a pas décidé le cas particulier. 

En effet, dans les premiers temps de son institution 
la S. Congrégation accueillait les questions de principe 
et rendait des décisions tn abstracto, parce que cela 
était alors nécessaire afin de constituer la jurisprudence 











853 


du concile de Trente ; les règles généralés étant fixées 
depuis longtenps, elle se renferme dans les cas par- 
ticuliers qu'on lui soumet, avec les circonstances du 
fait. Elle consent rarement à demeurer dans l'abstrac- 
tion. De là vient que chaque dubtum contient ordinai- 
rement la clause finale in casu. C'est pourquoi, dans 
l'espèce, la S. Congrégation, refusant la décision du 
principe, s’est réservé de pourvoir aux cas particuliers: 
Providebitur in casibus particularibus. Un tribunal ne 
s'occupe pas des questions de principe; il se borne à 
faire l'application des principes aux affaires particulières. 
Si l'archevéque consullant eüt saisi juridiquement la 
S. Congrégation de l'annullation de l'éleclion dont il 
s’agit, vraisemblablement l'arrét eut élé formulé. 

Cependant le folium qui a été composé pour l'af- 
faire, discute les arguments hinc inde qui peuvent servir 
à la résolution. En ce qui concerne la première ques- 
tion, la décrétale Cum in jure, litre de electione et electi 
potestate, permet en cas de parité des suffrages de de- 
terminer l'élection par l'adhésion et l'acceptation per- 
sonnelle dü sujet qui a obtenu la moitié des voix. 
Innocent III, dans cette décrétale parle d'un chapitre 
qui à remis par compromis l'élection du doyen à sept 
chanoines. Les sept compromissaires ont été partagés; 
trois ont voté pour un des leurs, et trois autres pour 
un étranger. Innocent II] décide pour le compromis- 
saire élu par ses trois collégues, supposé qu'il accepte 
son élection, et que nul empéchement canonique ne 
fasse obstacle. | 

D'autre part, la décrétale Avaritiæ au litre de 
præbendis, dans le sexte de Boniface VII, si elle 
s'applique aux élections, ne comprend pas celles qui 
ne soni pas soumises à la confirmation canonique, el 
confèrent simplement un mandat : par exemple l'élection 
du vicaire capitulaire. 

La S. Congrégation du Concile ratifia jadis l'élection 
accomplie dans les circonstances suivantes. Le chapitre 
a 32 votans; le premier scrutin n'ayant pas abouli, 
on a procédé au second, en déclarant au préalable que 
chaque électeur pourra voter pour lui-méme. Un cha- 
moine réunit dix-sept voix,. la sienne comprise; le 
cardinal de Luca, qui rapporte l'affaire, assure que la 
S. Congrégation décida favorablement. 

Plusieurs canonistes pensent que le chanoine qui 
obtient le plus de voix est libre de déterminer l'élec- 
tion en joignant son propre vote. Ainsi, Navarre, Ven- 
triglia, le cardinal de Luca, et autres. Leurenius trai- 
tant del'élection du vicaire capitulaire, dit expressément: 
« Au cas où quelqu'un serait élu par la moitié des 
suffrages, il peut, après publication du scrutin, mo- 
difier son propre vote et déterminer ainsi l'élection par 
son adhésion personnelle. Ce consentement subséquent 
considéré comme vote, augmente le nombre de suf- 
frages, et parfait l'élection. ll en est de méme si l'on 
procède par la voie des suffrages publics; le sujet élu 
est libre de se ranger du cóté des électeurs qui l'ont 
choisi. » 

Ces doctrines concernent le compromis, le second 
scrutin, l'adhésion subséquente. Il ne s'ensuit pas qu'un 
électeur ait la faculté de voler de prime abord pour 
lui-méme, avant même de savoir s'il réunira la moitié 


VICAIRE CAPITULAIRE 


. 894. 


des suffrages. D'aprés les canons, nul ne peut s'élire. 
Celui qui donne ne peut étre la personne qui recoit. 
Le sujet élu est essentiellement distinct de l'électeur. 
Personne ne peut être témoin ou juge dans sa propre 
cause. (Décrétale Per nostras, de jure patronatus; chap. 
3, de excessibus praelatorum ; décrétale Debitum, de 
baptismo.) 

En ce qui concerne la seconde question, la pro- 
messe de voter l'un pour l’autre, semble entáchée de 
simonie. Les saints canons ne se bornent pas à prohiber 
les conditions pécuniaires. La faveur, la protection, la 
demande de personnes influentes, en un mot tout ce 
qu'on appelle munus a lingua constitue la simonie. Ce- 
pendant, quelques auleurs pensent que le pur échange 
d'une chose spirituelle, comme le vote, n'est pas compris 
dans les prescriptions canoniques, excepté en malière 
bénéficiale. La volonté intentionnelle d'acheter: ou de 
vendre à prix temporel le spirituel, ou ce qui est 
annexé au spirituel, voilà la simonie proprement dite. 
L'échange du vote capitulaire ne renferme pas autre 
chose que la permutation d'une chose de méme espèce 
Spirituelle de part et d'autre. 

La troisième question n'offre presque pas de diffi- 
culté. Aucune prescription canonique ne défend aux 
chanoines de voter pour leurs parents. On ne présume 
pas qu'ils agissent par un sentiment désordonné. D'autre 
part la bulle de S. Pie V Quanta Ecclesie défend aux 
évéques de conférer à leurs parents ou familiers les 
bénéfices résignés aux mains de ces prélats. Le juge- 
ment est perverli par l'amour, lorsqu'on veut faire 
plaisir à l'ami ou bien au parent. 

Ces réflexions sont savamment développées dans le 
folium de la S. Congrégation. ll y a lieu de regretter 
que l'archevéque consultant ait nés de déférer for- 
mellement la question 2n concreto, à l'époque où il fut 
requis et sollicité de casser l'élection du vicaire ca- 
pitulaire en question. La S. Congrégalion, suivant sa 
procédure invariable, aurait entendu les chanoines et le 
vicaire capitulaire lui-même, le fait et les circonstances 
auraient été dûment constatés. 


VICARII CAPITULARIS. Die 20 martii 1880. Exposuit 
praesul N. in Galliis, dato supplici libello diei 18 decem- 
bris 1879, non paucas nec minimas post obitum ultimi 
episcopi NN. sui suffraganei ortas fuisse difficultates re- 
late ad electionem vicarii capitularis. Cum enim juxta mo- 
rem seu abusum iu Galliis vigentem, canonici duo ele- 
gissent vicarios, dimidia pars capituli, et publica potestas 
unius electionem invalidam habuerunt ex eo quod hic non 
fuisset electus nisi 1 proprio sibi consuluisset suffragio ; 
2 pactum cum alio inisset canonico de voto sibi invicem 
tradendo; 3 consanguineum devotissimum inter canonicos 
numerasset. Euixe rogatus metropolitanus orator ut hujus- 


modi invalidaret electionem, idque denegando plurimorum 


in se animadversiones incitavit. 

Quapropter ut controversiae omnes in posterum forte 
oriturae praepediantur, utque in re tanti momenti tuto 
valeat ineedi pede, humillime ab EE. VV. sequentia pe- 
tit declarari dubia: «I. An canonicus possit licite et va- 
lide dare sibi votum suum, cum alias majorem votorum 
numerum obtinere non valeat. II. An electio sit simoniaca 
et nulla, quando duo vel plures canonici ita paciscuntur, 
da mihi aut consanguineo meo, vel amico meo volum 


855. VICAIRE CAPITULAIRE. 856 


.twwm, eb ego aut consanguineus meus vel amicus meus 
dabunt tibi suum. III. An liceat canonicis consanguineis 
votum sibi invicem dare. » | 

Hisce acceptis precibus, protinus jussi ut quaestio po- 
neretur in folio, praesentemque diem pro ejusdem discus- 
sione statui nonnullis prius, uti fieri solet, animadversis 
in jure. | 

Et in primis videretur qnod canonicus possit sibi ipsi 
proprio suffragio consulere nbi majorem votorum numerum 
obtinere non valeat. Quandoquidem aperte hoc statutum 
reperitur ab Innocentio III in cap. Cum in jure, 38, De 
elect. et elect. pot. ubi in septem vocalibus electus a tri- 
bus cum accessu sui ipsius dieitur electus a quatuor et 
consequenter a majori parte. Audiatur sane: « Cum in jure 
« peritus eristas, et copiam habeas peritorum non possu- 
« mus non mirari quod super quibusdam juris articulis 
« nos consulere voluisti, qui nihil aut modicum dubita- 
« tionis continere noscuntur. Primus siquidem tuae con- 
« gultationis articulus continebat, quod cujusdam ecclesiae 
« decano defuncto, ejusdem loci capitulum sub hac forma 
« in septem ex ipsis canonicis compromisit ut illum quem 
« ex 8e, vel aliis de gremio ipsius ecclesiae omnes pariter, 
« vel major eorum pars eligerent, idem capitulum reci- 
« peret in decanum. Verum cum unus ex illis septem a 
« tribus ipsorum, et alius qui non erat de numero eorum- 
« dem a tribus aliis in decanum fuerint nominati, a nobis 
« tua fraternitas requisivit uter eorum assumi debeat a 
« capitulo in decanum? Super quo taliter respondemus quod 
«is qui de numero septem a tribus eorum dignoscitur 
« nominatus juxta compromissi tenorem debet in decanum 
« assumi, dummodo electioni de se factae consentiat et 
« aliquod canonicum non obsistat. » 

Et jure meritoque, quemadmodum in commentario ad 
dictum caput notat Gonzales sub num. 5: « Nam ut 
electio recte celebretur tantum desideratur ut major pars 
eligentium concurrat cap. Coram hoc tit. nec desideratnr ut 
major pars eligentium eligat, sed ut in eo adsit major pars: 
sed si ipse electus consentiat, major pars in ejus electione 
concurrit et reperitur: ergo talis electio jure defenditur. 
Faciunt pro hace decisioné textus in l. plane ff. quod cu- 
jusq. univers. ubi cum supponatur actorem civitatis de- 
creto ordinis et a majori parte decurionum esse eligendum 


1 5 ff. eod, tit. ait Paulus: Plane ubi duae partes decu- 


rionum adfuerint, is quoque quem decernunt numerari 
potest: notat Cujacius ibi: igitur in nostra specie is quoque 
in quem alii tres consenserunt numerari debet...» Qua- 
propter cum sententia Pontificis lex sit non solum illius 
causae pro qua producta est, sed in omnibus similibus ut 
declaratum fuit ab Innocentio III in cap. In causis, 19, 
De sent. et re judic. dicendum est quod cum lex in specie 


decidat easum nostrum, ulterius disputari non debet, ad 


ea quae tradit Bart. in l. Quod constitut. de testament. 
milit., Dec. cons. 703, n. 4; ideoque inoffenso pede con- 
cludi posse videretur quod in electione vicarii capitularis 
canonicus licite et valide votum suum dare sibi possit, 
cum alias majorem votorum numernm obtinere non valeat 
prouti in primo dubio proponitur. 

Quin obsit textus in cap. Avaritiae, de. Praeb. in 6°. 
Licet enim praedicti capitis dispositio ad electiones velit 
extendi, tamen de illis debet intelligi quae indigent su- 
perioris confirmatione, non vero de simplici deputatione 
sonante in mandatum, ceu perbelle animadvertit De Luca, 
De canonicis, disc. 26, num. 10. Unde dictam decretalem 
Cum in jure non esse correctam, sed etiam hodie atten- 
dendam in electione capitularis vicarii tenet cum Pigna- 
telli Leur. in for. benef. part. 4, quaest. 551, num. 4. Nec 


secus judicassè S. Congregationem in Matheranen. et Ache- 
runtina anno 1649 refert De Luca loc. cit. num. 1: « Ca- 
pitulo Matheranen. constituto ex 32 votis, congregato pro 
electione vicarii in formam serutinii, cum in primo seru- 
tinio nulla adesset conclusio pro majori parte, deventum 
est ad secundum, praevia declaratione ut cuilibet licitum 
essel cum proprio voto sibi ipsi adhaerere, atque in hoc 
scrutinio pronunciatus fuit electus Joannes Bernardinus 
Morra unus ex capitularibus, utpote habens 17 vota eom- 
putato tamen proprio, qui propter ea illico in viearium reco- 
gnitus fuit. Decanus et alii capitulares recursum habuere 
ad Saeram Congregationem Concili, quae tamen auditis 
partibus, pro electo respondit. » 

Omnis autem hac super re dubitatio arcetur si propo- 
siti dubii ponderentur verba. Quandoquidem ipsum sic sonat: 
«An canonicus possit licite et valide dare sibi votum suum 
cum alias majorem votorum numerum obtinere non valeat.» 
Hane autem notitiam capitularem certe habere non' posse 
nisi electio vel per publica vota processerit, vel noverit se 
a suffragantium medietate praesentatum fuisse apparet. Quo 
posito certi juris est una ferme echo defendunt doctores 
cum Rota eoram Clem. XIII decis. 114, n. 9 seqq. juneta 
Glossa in cap. Cumana, De elect. vocem electi numerum 
eligentium augere quando electio fit palam et per publica 
vota; imo si processum fuerit per secretum scrutinium, 
valet electus mutato suo suffragio sibi ipsi accedere quando, 
publicato scrutinio, noverit se a medietate eligentium esse 
praesentatum ad effectum augendi numerum. 

Hane doctrinam perbelle enucleat Leuren. loc. cit. qui 
disserens de vicarit capitularis electione haec habei: «In 
casu quo quis electus esset a mediletate suffragatorum seu 
votantium ubi publicato scrutinio (intellige ubi forte 
electio facta, etsi citra necessitatem, per scrutinium) id in- 
telligeret, posset sic electus mutato suo suffragio sibi ipsi 
accedere, vel potius ut Ventrigl. cit. num. 16 consentire 
electioni de se factae, qui consensus reputatur pro voto, et 
jam augebit numerum «suffragiorum, ad effectum augendi 
numerum, et vel sic constituendo numerum majorem vo- 
lorum, et electionem sui perfectam; card. De-Luca quam ejus 
doctrinam communiter receptam testantur Navar. cons. 6, 
De elect. num. 5. etc. Idem est dum esset processum non per 
secretum scrutinium sed per publica suffragia, in quo casu 


poterit pari modo ipse electus adhaerere votantibus pro se 


et ad constituendam majorem partem. » 

Secundum dubium, in quo. quaeritur an electio sit si- 
moniaca et nulla quando duo vel plures paciscuntur de 
voto sibi invicem dando, negativo responso dimittendum 
videretur. Deficiunt siquidem extrema ad hanc pactionem 
simoniacam redarguendam. Nulla sane simoniae labes sus- 
picari pctest ubi nihil temporale, nibil pretio aestimabile 
ex aliqua parte praestatur. Simonia enim juxta communem 
DD. sententiam una cum D. Thoma est studiosa voluntas 
emendi aut vendendi pretio temporali aliquod spirituale, 
aut spirituali annezwm. Atqui in casu neque emitur ne- 
que venditur aliquod spirituale vel illi annexuni temporali 
pretio, sed ejusmodi speciei res permutatur. Igitur hujus- 
modi pactiones uti simoniacae improbari non debent. Quare 
doctores docent quod permutatio spiritualis cam spirituali, 
excepta materia beneficiaria, non est simonia. Reiffenst. De 
simon. S 10, n. 226. Schmalz. ibid. n. 121. Pirhing. ibid. 
tract. 4, resol. 150 , quia pactiones istae in spiritualibus 
nullo neque humano neque divino jure reprobantur. Reiff. 
loc. cit. Cum ergo dictaé pactiones utpote simoniacae ha- 
bendae nen sint, inutiliter foret super electionis nullitate 
disquirere. . 

Neque in contrarium allegari possunt canones, quibus 


a Res = 











"857 


universaliter tamquam simoniaea prohibetur omnis pactio 
cirea spiritualia. Isti enim, ut ‘ait Reiff. loc. cit. num. 227, 
loquuntur de illis pactionibus, in quibus datur temporale 
pro spirituali aut vicissim. Et sic tenent Suarez lib. 4 De 
simon. cap. 81, Pirhing ib. num. 124, Schmalz.ibid. num. 128 


in fine. Cum enim ad simoniam perficiendam, contractus 


emptionis et venditionis intercedere debeat, cumque ven- 
ditio sine pretio dari non possit L.'1 et 2 De contrah. 
empti. consequens est quod ubi exulat pretium, et exulet 
simonia. Quibus igitur omnibus ponderatis concludi posse 
videtur quod electio cum memoratis pactionibus inita neque 
.Simoniaca neque nulla dici debeat. 

Consanguineos tandem sibi invicem suffragium dare posse 
prouti in tertio dubio proponitur, ambigi non posse puta- 
rem. Etenim eo ipso, quod provisi de canonicatibus illorum 
possessionem sunt assecuti, habent intentionem fundatam 
pro jure votandi in electionibus et aliis actis capitularibus, 
Cum enim sint domini fructuum canonicatuum, consequenter 
sunt etiam domini juris eligendi quod in eorum fructu est 
juita text. in cap. 7n genesi, de elect. vers. Ne praemissi, cap. 
Pro illorum, in fin. de Prae, Barbosa, De canon. cap. 37, 
num. 1. Rota coram Seraph. decis. 414, num. 2. Quae juris 
assistentia géneraliter procedens in omnibus et quibuscum- 
que canonicis non polest limitari ex consanguinitatis qua- 
litate. Cum canonici hanc propter qualitatem non reperian- 
lur expresse prohibiti a ferendo pro consanguineis voto ab 
aliquo jure sive speciali sive gentbrali, stat regula ut peragi 
id optime valeat, quia in materia prohibitiva illud cen- 
-getur permissum quod non est expresse prohibitum ad Text. 
in L. Necnon, S& Quod eis, ff. Ex quibus caus. major. Gloss. 
in cap. Ex litleris, de jurepatr. et in cap. Inter corporalia, 
de translat. episcopi. 

Nec ratio affectionis ex adverso adduci valet ad exclu- 
dendos praefatos canonicos a ferendo pro consanguineis 
volo. Respondet enim Rota in Hispalen. juris votandi 15 
martii 1596 S Haec ratio, coram Gyptio - ibi - « Haec ratio 
affectionis ex adverso adducta non est habenda in consi- 
deratione; tum quia in his quae publici juris sunt prae- 
sumitur quis magis moveri ob.bonum publicum, quam ex 
alia causa moveri etce., et si aliter. diceretur hujusmodi 
affectio esset inordinata, quae non praesumitur.» Ex quo 
fit ut plures germani vel sobrini in capitulo et actibus 
capitularibus vocem habere debent prouti H. S. C. respon- 
disse in causa Vercellen. 23 augusti 1631 et 14 ejusdem 
mensis 1634 refert Monacell. formul. pract. part. 2, tit. 14, 
form. 8, n. 6, idemque decretum in Fesulana 14 mai 1639 
iradit Nicol. in floscul. verb. Vox, num. 8, licet de patruo et 
duobus ageretur nepotibus; ex quo pariter fit quod in conciliis 
et universitatibus non prohibetur pater votare pro filio, nec 
alter consanguineus pro consanguineo, ut disponit Text. in 
L. lium et L. Idem eorum ff. Quod cujusqu. universit. 
nomin. ibi: « Pomponius ait quod et Patris suffragium filio 
proderit, et filii Patri, item éorum, qui in ejusdem Patris 
potestate sunt, quasi decurio enim hoc dedit, non quasi 
domestica persona. « Ad rem Piton. in discept. eccles. 135; 
« Tertio canonicus in electionibus ratione naturalis affectionis 
non prohibetur dare suffragium pro fratre, ad tradita per 
Bertac. De episcop. part. 3, quaest. 54, quem refert Lam- 
bert. De jurepatr. lib. 2, part. 1, quaest. 8, art. 12 per 
tot. Vivian. » Quapropter tuto concludi posse videtur quod 
liceat consanguineis sibi invicem dare snffragium. 

Ex adverso vero haec perpendi posse putarem, nempe 
canonicum neque licite neque valide posse sibi votum suum 
dare praesertim si alias majorem votorum numerum obti- 
nere non valeat prouti in primo dubio exquiritur. Quan- 
.doquidem jura solemniter clamant quod nemo seipsum 


VICAIRE CAPITULAIRE. 


858 


eligere potest. cap. final. de inst., cap. Per nostras, de 
jurepatr. cap. 3 de excess. praelat. Inter dantem enim et' 
accipientem debet esse distinctio cit. cap. finali et cap. Per 
nostras, nec una eademque persona: diverso jure censeri 
valet videlicet eligentis ef electi cap. Debitwm de bapt., 

L. Cum qui ff. De usucap., L. 2 ff. De stipulat. serv. nec 
quis potest esse auctor in re projria L. 1 ff. De auctor. 
tutor., L. 1 S fuit quaesimus, ff. Ad Trebellian. nec judex 
aut testis in causa propria aliquis admittitur L. Unic. Cod. 
de quis in sua causa. Jamvero si canonicus se posset sua 
voce juvare, nedum perhiberet testimonium de se ipso et 
judiearet se dignum esse, verum etiam seipsum eligeret 
cum facta ab aliis electio prouti a majori parte non cele- 
brata minime sustineri posset. 

Quamobrem adeo rigorose in hoc procedunt SS. Cano- 
nes ut omnis ambitionis species ab Ecclesiae propulsetur 
ministris ut ne sinant quidem in aula capitulari perma- 
nere canonicum de cujus interesse agitur in capitulo, ceu 
ex fide Gavanti decisum esse a S. V. O. testatur Scar- 
fant. in lib. 4, tit. 4, n. 28. Mirum subinde non est 
si in minoris momenti negotio S. hic Ordo memoratis prin- 
cipiis inhaerens, ea plene admiserit minime obstante con- 
iraria consuetudine. ceu videre est in Zadren. juris suffra- 
gand. 19 maii 1877. Proposito siquidem primo dubio 
« An in comitiis capitularibus jus suffragandi habeat ca- 
nonieus, qui ab archiepiscopo proponitur ad officium judicis 
et examinatoris synodalis in casu. » MHesponsum fuit: 
Negative. 

Dispositio vero capitis Cum in jure ad rem nostram 
minime facere videtur, quia inibi agebatur de electione facta 
per compromissum, et scitum omnibus est legis extensio- 
nem faciendam non esse ad casusin jure non expressos, ut 
pulchre docuit Castr. in Auth. Post fratres, 1 Cod. de legit. 
haered. num. 2,quem sequuntur omnes, ut per Fontanel. 
De pact. nuptial claus. 4, glos. 24, Franch. decis. 59 
num. 7, Gratian, for. eap. 571, num. 41. Quare plures 
haud desunt DD., quos refert Pignatel. in consult. 28 num. 9, 
tom, 1 et consult. 34, num. 22 tom. 8, qui nulla facta 
distinctione inter electionem per scrutinium et per secreta 
suffragia contrarium sustinent ea praecisa ratione quia 
numquam est licitum eligere seipsum juxta textum in cap. 
Finali, de inst. et cap. Cumana, De elect. ete. In utroque 
enim casu apparere videretur ambitio illa, a qua SS. Ca- 
nones plurimum abhorrent. 

Minusque adversari videtur resolutio S. C. in Materanen. 
relata a De Luca in disc. 26 de. canonicis. Agebatur enim 
inibi de secundo scrulinio, agebatur de praevia declara- 
tione, ut cuilibet licitum esset cum proprio voto sibi 
ipsi adhaerere. Sed a jure haud prohibitum est electo, 
quoties electores in id conveniant, sibi ipsi votum dare, 
ceu perbelle recitatus Auctor docet loc. cit. num. 9. At de 
hoc in proposito dubio neque verbum habetur neque vola. 

Simoniaca pariter et nulla videtur electio propter pac- 
lionem initam inter canonicos de voto sibi invicem dando. 
Omne siquidem pactum in spiritualibus seu spirituali an- 
nexis simoniam inducit juxta textum in cap. final. De pact. 
ibique Glossa in verb. cessare, ubi quod in spiriiualibus 
omnis pactio illicita, seu conventio cessare debet, quia 
hujusmodi pactiones simoniam inducunt. Bonac. cit. de 
simonia disput. 1, quae. 4, S 15, num. 3, Suarez, de relig. 
tom. 1, libr. 4, cap. 51, num. 6, Pitonius, discept. eccles. 138, 
num. 2. Unde canonicus non potest absque labe simoniae 
alicui suffragari ex pacto cum collega inito quod iste dabit 
guum votum in alia electione officium sacristae vel magi- 
stri chori spectante tradit Bonac. loc. cit, quaest. 8 disput. 


.l, num. 8 et seqq. quia officia sunt spiritualia. At si haec 


859 


. dicia sunt de sacrista et de magistro chori, potiori certe 
ratione dicenda Bunt de capitulari vicario qui jurisdictio- 
nem episcopalem exercet. Leuren. loc. cit. quaest. 562, 
num. 2, quaest. 587, num. 1. 

Nec relevat quod nulla intercessit pecuniaria praesta- 
lio. Ex eo quod enim quis spondet. votum suum dare alteri 
pro sua electione ad officium vicarii capitularis, quod hono- 
rificum est, jam ex parte sua votum dat pro re, quae 
pretio aequivalet, et minime gratuito eligit, sed ex onere 
vere obligatorio. « Pretium autem simoniacum vocari solet 
munus non quatenus significat gratuitam liberalitatem, 
sed quatenus dicit onus vere obligatorium, prout in L. 17 
ff. de verb. signif. » Latini, Elementa jwris criminalis, 
lib. 2, part. 1, tit. 4, n. 8. Quod adeo verum est ut pretii 
locum teneat patrocinium, favor, laus, commendatio, roga- 
tio personarum auctoritate praestantium, et intercessio, 
quae munus a lingua dicuntur. Ita Latini loc. cit. « Tan- 
dem munus a lingua est omnis laus, commendatio, pa- 
trocinium, favor, et personarum auctoritate praestantium 
rogatio eb intercessio cit. can. 114, can. 6, cap. 18, q. 1. » 
Si igitur simonia incurritur quando pretii loco stet favor 
et patrocinium, dubitari non posse videtur quod id affabre 
verificatur in proposito dubio, subindeque concludendum 
dictum pactum reciprocum haud a simoniaca labe immune 
videri. Quae conclusio etiam procedit in casu quo dicta 
conventio mediante tertio inita fuerit ex recepta juris re- 
gula Qui per alium facit, ipse facere videtur. L. Quod 
jussu alterius ff. De reg. jur. 

Ita pariter S. Pius V sua constitutione Quanta quae 
est in Bullario sub num. 50, prohibuit episcopis ut bene- 
ficia in eorum manibus resignata suis consanguineis aut 
familiaribus conferrent. Facile namque contingere poterat 
ut nimia affectio vel ex sanguine vel ex familiaritate cau- 
sam daret fraudibus in hujusmodi resignationibus, quae pa- 
rarent viam minus rectae beneficiorum collationi. In prae- 
genti porro fraudem nimis apertam apparere, quandoquidem 
eonsanguinei votum ad invicem dant velut si digniores pro 
caeteris essent, dum ex hoc uno redduntur indigni, et casus 
est in quo aptari potest quod pervertitur judicium amore, 
dwm amico vel propinquo placere contendimus, can. 3, 
caus. 4, q. 3; can. 78, caus. 11, q. 8. 

Quibus igitur hinc inde ex officio deductis rogantur 
EE. VV. sequentia enodare dubia: 

I. An in electione vicarii capitularis canonicus licite et 
valide possit sibi dare votum suum cum alias majorem 
volorum numerum obtinere non valeat. | 

II. An electio vicarii capitularis sit simoniaca et nulla 
quando duo vel plures canonici paciscuntur de voto sibi 
invicem dando. ) 

IIT. An in electione vicarii capitularis liceat, canonicis 
consanguineis sibi invicem dare suffragium. 

S. Congregatio Concilii respondendum censuit: Provi- 
debitur in casibus particularibus. Die 20 martii 1880. 

Les Chanoines doivent voter suivant l'inspiration de leur 
conscience, ot sans considérer la chair et le sang. Ils sont 
responsables devant Dieu, et ils auront à rendre compte 
de tous leurs actes. Mais au for extérieur, il faut présumer 
que leurs votes sont dictés par des sentiments honnétes. — 
Dans les communautés de femmes, la troisième soeur de- 
meure privée de la voix active et passive; elle ne peut 
donc ni prendre part au scrutin, ni être proposée pour 
une charge élective. | 





VICAIRE CAPITULAIRE. 


860 


DISPENSES 


Tribunal de la Monarchie. Indult pour la dispense du troisième et 
quatrième degré. Pouvoirs conférés aux évêques de Sicile. Quel 
patrimoine faut-il avoir pour n'être pas considéré comme pau- 
vref Facultés extraordinaires de la Pénitencerie. Décision du 20 
mars 1880. ED 


Le tribunal de la Monarchie avait jadis le pouvoir 
de donner les dispenses matrimoniales de troisième. et de 
quatrième degré. Pie IX supprima le tribunal en vertu 
de la constitution Superna, qui, bien que portant la 


date du 28 janvier 1864, ne fut divulguée que le 10 


octobre 1867. Le ponlife autorisa les évéques de la 
Sicile à dispenser dans les mémes degrés que la Mo- 
narchie, troisième et quatrième de consanguinité et d'af- 
finité, simple, ou double, et mixte, en faveur des pauvres 
qui avaient quelque cause canonique. Toules les dis- 
penses doivent élre gratuiles du côté des évêques. 

Quelles sont les gens pauvres? Benoit XIV, dans 
un décret du 26 septembre 1754, décida qu'il faut 
entendre les gens qui ne possèdent absolument rien ou 
ceux dont l'avoir ne dépasse pas trois cents écus de mon- 
naie romaine; au delà des Alpes, trois cents ducats 
de Camera, c'est à dire 525 écus romains, qui font 
prés de trois mille francs. Les employés de tout rang 
sont réputés pauvres, s'ils n'ont pas de propriété, hors 
du traitement. Les ministres, sénaleurs, députés, gé— 
néraux , peuvent obtenir toutes les dispenses gratui- 
tement, supposé qu'ils n'aient aucun bien patrimonial. 

Le tribunal de la Monarchie réputait pauvres les 
gens qui n'avaient pas au-delà de 24 onces de revenu, 
c'est à dire 306 francs. Les évéques adopièrent ce 
système. Cependant lévéque de Trapani crut devoir 
consulter le Saint-Siége. Après avoir entendu la Pé- 
nitencerie et les employés de la Daterie pontificale la 
S. Congrégation du Concile, le 15 juin 1878, décida 
qu'il fallait s’en tenir au décret de Benoit XIV, qui 
ne reconnait pour pauvres que les gens dont le patri— 
moine est inférieur à trois cents écus romains, et cinq 
cenis vingt-cinq écus, pour les régions ultramontaines, 

En effet, les évéques ont la faculté en toute hypo— 
thése de recourir à la Pénitencerie, qui accorde toules 
les dispenses gratuitement, sur la simple attestation des 
ordinaires, qui décident eux-mémes s’il y a lieu de 
demander une componende quelconque. 

Malgré cette incroyable indulgence et facilitation de 
la part du Saint-Siége, deux évêques de Sicile ont 
réclamé contre la décision du 15 juin 1878. Voici leur 
supplique; le texte italien est dans le folium rapporté 
plus loin. « En pareille matière, disent-ils, il n'est pas 
possible de maintenir une règle invariable pour toutes 
les époques. La mesure de la pauvreté ou de l'aisance 
varie naturellement selon les vicissitudes des diverses 
époques. En 1754, une famille n'était pas riche avec 
trois cents écus de capital; un peu auparavant, deux ou 
trois personnes pouvaient vivre. Aujourd'hui, on est 
dans la misère; une famille qui n'a que cela, doit tra- 
vailler pour le pain quotidien. Contributions de tout 
genre, cherté des vivres, peu de travail. La sagesse pon- 
tificale a muni la Pénitencerie de pouvoirs spéciaux, 
pour dépasser la mesure établie par Benoit XIV pour 
son époque. C'est pour les mémes raisons que la Da- 
lerie s'est mise depuis assez longtemps à donner la 
dispense 17 forma pauperum aux gens qui n'ont pas 
plus de mille écus romains de capital; elle les consi— 





861 


dère donc comme des pauvres, quoiqu'ils ne le soient 
pas, généralement parlant. En outre, le passage subit du 
revenu de 24 onces auquel les Siciliens étaient habitués à 
six onces et sept tari, qui sont l'équivalent des 300 écus 
de Benoit XIV, a troublé une foule de consciences, et 
en a fait égarer beaucoup d'autres. Par ignorance, 
ou par suite de mauvais conseils, on se contente du 
mariage civil, el on demeure dans l'inceste habiluel. 
Il est vrai que la Pénitencerie dispense gratuitement pour 
les gens qui n'ont rien, et qu'elle impose de légères 
taxes au profit de la Daterie, si les familles peuvent 
donner quelque chose; mais peut-on solliciter à tout 
moment ces actes de complaisance? Il est de fait que 
beaucoup de gens pauvres se bornent au mariage civil, 
pour se soustraire à la modique taxe de la Pénitencerie. » 

La S. Congrégation n'a pas cru devoir élargir le 
chiffre fixé par Benoit XIV. La demande des évóques 
Siciliens a donc échoué. 


CATANIEN. ET MESSANEN. CirC& DISPENSATIONES MATRI- 
MONIALES. Die 20 ‘martii 1880. Suppresso tribunali quod 
regiae monarchiae audiebat in Sicilia a S. M. Pio IX edita 
ad hoc constitutione Superna die 28 januarii 1864 quae 
in vulgus edita fuit die 10 octobris 1867, per summam 
ejusdem summi principis clementiam eodem tempore cons- 


titutione Muliis gravissimis tributa fuit episcopis Siciliae 


facultas gratis concedendi matrimoniales dispensationes in 
tertio et quarto consanguinitatis et affinitatis gradu sive 
simplici sive duplici ac :etiam mixto in favorem tantum 
eorum qui causa canonica haud destituti vere pauperes 
existerent. 

Cum vero Siciliae episcopi uti vere pauperes retinerent, 
qui insimul possiderent libellas 306 aut uncias 24 anvui 
redditus uti dictum supremum tribunal in more habebat; 
Depranensis antistes ab hoc S. O. efflagitavit num haec 
praxis tuto sustineri posset. Hujusmodi preces ventilatae 
in eomitiis diei 25 maii 1875 dimissae fuerunt responso: 
Dilata et audiantur. Sacra. Poenitentiaria et ministri Da- 
tariae Apostolicae. Reproposita at vero in comitiis diei 15 
junii 1878 una cum deductis a poenitentiaria ac Dataria 
Apostolica, S. Congregatio rescripsit: Standwm esse decreto 
Benedicti XIV sub die 26 septembris 1754, dummodo cons- 
tet de prorogatione facultatwm. Quo decreto pauperes de- 
clarabantur qui aut nihil possiderent, aut summam non 
majorem scutorum 800 monetae romanae, si citra montes 
degerent, sin vero ultra montes extendebatur éodem pro 
effectu valor ad ducata de camera 800 seu scuta 525 
dictae monetae. 

Quod tamen rescriptum non plene arrisit Siciliae epis- 
copis Cataniensi et Messanensi: quandoquidem supplici 
oblato libello die 24 novembris elapsi anni enixe exposue- 
runt «che b un fatto costante che molti tra i poveri ad 
evitare la piccola tassa che la S. Penitenziaria impone in 
favore della Dataria Apostolica si uniscono col solo vin- 
colo delle leggi civili. Per queste considerazioni.., umi- 
liano all'Eminenza Vostra la preghiera che voglia degnarsi 
rassegnare l'esposto all'alià sapienza del Beatissimo Padre 
affinché se lo crederà espediente, si degni elargire la cifra 
determinata da Benedetto XIV alla misura che riputerà 
adattabile ai tempi presenti. » 

Quibus acceptis decretum edidi per Swmmdria pre- 
cwm, et hodie causa proponitur nonnullis prius de more 
animadversis. 

Quod oratorum precibus indulgendum minime sit evi- 
denter patet ex decisione jam edita ab hoc Sacro Ordine 
qui minime attentis praesentibus circumstantiis standum 
esse censuit decreto Benedicti XIV nuper enunciato. Nec 


DISPENSES. 


862 


aliunde maior gratia concedenda est propter quorumdam 
pervicaciam. Norunt enim oratores etiam gratis a Sacra 
Poenitentiaria post eorumdem attestationem matrimoniales 
dispensationes concedi solere, ad quam caeteri hujus pe- 
ninsulae episcopi confugiunt, qui in eadem ac ipsi condi- 
tione versentur. Quapropter ne perturbetur ordo ecclesias- 
ticae disciplinae, et ne insulani cives et praesules, attento 
praesertim rapido communicationis commodo, meliori condi- 
tione quam caeteri evadant obtento indulto contenti esse 
deberent, nec ampliori gratia donandi. 

Contra sed vero perspectes quod ecclesiastica discipli- 
na, licet simillima semper sapientia et charitate condita 
fuerit, sui tamen non semper similis fuit, sed ad varias 
temporum vices attemperata est, ut inquit Thomass. de 
nov. et vet. discipl. part. 1, lib. 1, cap. 48, num. 17; 
lib. 3, cap. 56, n. 19, et part. 2, lib. 1, cap. 45, num. 18 
et 14. Jamvero si aetatis nostrae spectes tempora, non ea 
certo sunt quae Benedicti XIV tempore volvebant; qui 
enim tune divites erant, in praesens eadem fortunae quan- 
titate coacti sunt ex laboribus manuum suarum etiam pro . 
sustendanda vita quaeritare praesidium. Neminem enim fu- 
gib enormium vectigalium onus in dies augentium, que- 
madmodum et ipsum annonae pretium adeo ut merito vere 
pauperes dici possunt, qui valorem duplo majorem a Be- 
nedicto XIV statutum possident. 

Ad rem oratores edicunt: » In cosiffatta materia non 
pub al certo mantenersi una regola invariäbile in tutti i 
tempi, poiché la misura della povertà e della agiatezza 
varia di sua natura col mutare delle condizioni dei tempi. 
Se nel 1754 una possidenza di scudi 300 in capitale cos- 
tituiva povera una famiglia ai sensi del decreto di Bene- 
detto XIV, nei tempi infelicissimi in cui viviamo con egual 
possidenza una famiglia à sicuramente molto al disotto del 
miserabile: e risalendo un po'piü in là dei tempi di Be- 
nedetto XIV, una possidenza di quel capitale dava un red- 
dito a mantenere uno o due individui. Senza punto esa- 
minare se (anno 1801) un reddito di once 24 siciliane 
avesse costituito veramente povera una famiglia; non è a 
dubitare, che ai di che corrono, una famiglia che possegga 
tale rendifa, sia non solamente povera nel vero senso, ma 
eziandio miserabile al segno che debba lavorare tutti i 
giorni per lucrare qualche cosa e vivere: tali e tanti sono 
i balzelli da parte dei comuni, della provincia e dello Stato, 
cosi cari sono i viveri, cosí scarso il lavoro, cos] mutate 
le condizioni generali delle cose! E per questo che la prov- 
vida sapienza dei Sommi Pontefici ha accordato alla Sacra 
Penitenziaria speciali facoltè, onde servirsene opportuna- 
mente per oltrepassare la misura stabilita pe'suoi tempi 
da Benedetto XIV. E per questo che la stessa Sacra Da- 
taria da tempo anche remoto ha dispensato in forma pau- 
perum eziandio con coloro che posseggono un capitale non 
maggiore di 1000 scudi romani, i quali considera .come 
poveri, sebbene in genere non siano veramente tali come 
la stessa S. Dataria dichiarava a cotesta S. Congregazione 
il 26 gennaro 1878. Di piu il rapido passaggio da un 
reddito di once 24 al quale erano già adusati i siciliani 
nel valutare la povertà dei chiedenti la dispensa matri- 
moniale, all'altro di once sei tari sette e grana dieci di 
moneta siciliana, quanto importa il valore capitale di scu- 
di 300 stabilito da Benedetto XIV, ha turbato molte co- 
scienze, e ne ha fatto deviare molte altre, le quali sia per 
la loro ignoranza, sia per le prave suggestioni dei maligni 
passano alla incestuosa unione del solo contratto civile, 
la cui sacrilega separazione dal sacramento ha prodotto e 
produrrà sempre mali gravissimi nel consorzio sociale non 
ostante le continue istruzieni pastorali e le insinuazioni 


863 


dei parrochi. Non mancano mai dovunque gli apostoli dell'em- 
pietà che illudono i semplici ela rozza mente dei contadini. 

E facile, à vero, il Sacro Tribunale della Penitenziaria 
ad accordare caritatevoli facilitazioni con dispense intera- 
mente gratuite in favore di coloro, che nulla affatto pos- 
sono spendere: ma si pub ad ogni caso supplicarlo che 
usi della stessa deferenza? Tant'é, è uu fatto costante che 
molti tra i poveri ad evitare la piccola tassa che la.S. Pe- 
nitenzieria impone in favore della Dataria Apostolica, si 
uniscono col solo vincolo delle leggi civili.» ' 

Quibus serio perpensis, attentoque quod legis vincu- 
lum quandoque relaxare expedit Conc. Trid. sess. 25, cap. 18 
de Beform. videretur quod oratorum preces benigno essent 
suscipiendae favore. 

Quare etc. 

S. Congregatio Concilii respondendum censnit: Negative. 

Die 20 martii 1880. 





APPEL 


La nouvelle audience tient lieu de l'appel dans les affaires jugées en 
dernier ressort par la S. Congrégation. On doit demander la nouvelle 
audience dans les dix jours qui suivent la décision. La S. C. re- 
fuse la nouvelle audience. 


Le 15 juin 1878, les chanoines de la cathédrale 
d'Oria obtinrent gain de cause devant la S. Congré- 
gation du Concile contra le pro-curé qui prétendait jouir 
de la préséance, et bénir le corps, dans la cérémonie des 
obsèques. Nous avons rendu compte de l'affaire dans 
les Analecta . (17° série, col. 878). 

Dix jours s'étant écoulés sans que la partie suc 
combante demandät une autre audience, le jugement 
de la S. Congrégation fut expédié. Le trésorier du 
chapitre préserta la résolution à l'évêché, le 16 juillet, 
pour l'exécution. Un mois s'étant écoulé sans résultat, 
le chapitre porta plainte auprès de la S. Congrégation. 
Mgr. le secrétaire écrivit deux fois au prélat, pour savoir 
les causes du délai. Enfin, le 10 octobre, Mgr lévéque 
notifia que le décret n'avait pas reçu d'exécution, parce 
que le trésorier le présenta sans mandat régulier du 
chapitre. Secondement, ce décret ne fut pas notifié à 
l'adversaire, qui avail le droit de faire appel dans les 
dix jours. Troisiómement, le chapitre recourut à la 
S. Congrégation, sans émettre un appel juridique devant 
la cour épiscopale. Enfin, la cour épiscopale. pensait 
que la S. Congrégation fut induite en erreur au sujet 
de la cure habituelle, qui n 'appartient pas du tout au 
chapitre. 

Le 3 novembre 1878, Mgr. le secrétaire prévint 
le prélat que l'appel n'ayant pas été fait dans les dix 
jours, le jugemeut devait être exécuté sans le moindre 
délai, sauf la faculié de solliciter plus tard la révision 
de l'affaire par la voie extraordinaire. Cette injonction 
dut étre renouvelée plusieurs fois. Le 18 juin seule- 
ment, un an aprés la décision, la S. Congrégation recut 
l'assurance que son décret avait été mis à exécution. 

La supplique du pro-curé pour la nouvelle audience 
fut accueillie. On pourra remarquer dans le foltum les 
incidents de la cause. La S. Congrégation a. refusé 
l'audience. | 


DISPÉNSES. 


864 


Or1TANA. jurium parochialium super impetratione novae 
audient'ae. Die 20 septembris 1879. Erorta inter capitu- 
lum collegiatae ecclesiae loci Manduriae Oritanae dioece- 
sis et oeconomum (Guarini controversia super jure prae- 
cedendi in funeribus benedicendique cadaver, episcopalis 
curia extrajudiciali decreto diei 18 novembrig 1875 oeco- 
nomi favore pronuntiavit. À quo eum appellatum fuisset 
apud S. Ordinem, atque proposita quaestioné in comitiis 
habitis die 22 septembris 1877 sub dubio: « Ah decretum 
curiae Oritanae sit confirmandum vel infirmandum in ca- 
su » responsum fuit: Dilata et coadjuventur probationes 
praesertim, super asserla cura, habituali, et consuebudi- 
ne. Quibus a capitulo praestitis atque reproposita causa 
in congregatione diei 15 junii 1878 praememoratum du- 
bium sequenti fuit responso dimissum: Decretwm esse in- 
firmandum. 

Cum interea decem ab edita resolutione dies inutiliter 
elapsi fuissent quin novae audientiae beneficium ex parte 
oeconomi impetratum fuerit, locus factus est expeditioni 
editae resolutionis, quae die 16 julii 1878 a capituli the- 
saurario Oritanae curiae pro expeditione exhibita fuit. Re- 
morante atvero curia executionem editi decreti, sub die 20 
augusti 1878 preces ex parte capituli exhibitae mihi fue- 
runt ad hoc ut curia adigeretur ad offieium ipsi deman- 
datum exequendum. Has preces protinus remisi episcopo 
pro informatione et'Noto una eidem injungens ut referret 
de causis remoratae executionis. Cum autem nullum hac 
super re daretur responsum, ad novas capituli preces, ur- 
gentiores ad hoc literae datae fuerunt sub die 25 septem- 
bris ejusdem anni. 

Quibus sub die 10 insequentis octobris reepondit prae- 
sul decretum haud exequutum fuisse; 1. quia exhibitum 
a capituli thesaurario absque regulari capituli mandato; 
2. quia notifioatum non fuerat adversario, cui jus erat 
infra decem dies ab habita notitia appellandi; 3. quia ca- 
pitulum ad S. C. appellationem interposuerat ab edito 
Oritanae curiae decreto quin prius in euria juridicam ap- 
pellationem interposuisset; 4. tandem quia deceptas emi- 
nentias vestras putabat dum habitualis curae animarum 
non residet in eapitulo, quia examen demandatur novis 
participantibus. Neque pariter ex regestris capitularibus 
subdit argui posse curam habitualem residere in capitulo 
« perciocchè non sono legittimi documenti, ma al più con- 
teggi particolari. del capitolo che riflettono la peculiare 
amministrazione delle rendite annuali ignoti al vescovo 
ed a questa curia; risultando dal fatto constante che il 
cattedratico à stato in ogni tempo pagato dall'arciprete 
curato e nella vacanza dall' economo curato nella V Do- 
menica dopo Pasqua sino al corrente anno, e gli olei santi 
sono stati dai medesimi rilevati ed a di loro inchiesta e 
non mai dal capitolo e clero. » 

Congruam autem a capitulo solutam fuisse oeconomo 
subdit tam in archipresbyteri absentia, quam vacante pa- 
roecia, quia eadem a capitulo asservabantur, dum ipsa 
ante actualem eversionem bonorum ecclesiae haud consi- 
Stebant in speciali praebenda « ma in una porzione, di 
massa ricettizia che si ritiene dal capitolo. » Decepias ba- 
riter enunciat eminentias vestras circa jus consuetudina- 
rium a capitulo praetensum quod neque probatum neque 
legitime praescriptum putat, Exorabat proinde ut capi- 
iuli preces rejicerentur. 

Quibus acceptis sub die 3 novembris 1878 eumdem 
praesulem monui quod cum infra decendium a succum- 
bente appellatum haud fuerit, praefata resolutio in discri- 
men revocari non poterat nisi ope extraordinarii experi- 
menti. Si quis igilur, ad quem de jure pertinebat, ex- 











S65 


traordinarii hujusce experimenti veniam impetrare de- 
sideraret, uteretur jure Suo; interim vero resolutionis 
executionem remorari non licebat. 

Novae post haec preces a capitulo oblatae fuerunt ad 
normam praecedentium pro executione decreti; idque sub 
. die 27 januarii volventis anni, quas iterum episcopo re- 
misi pro informatione et voto utque referret quonam jure 
adhuc differatur executio resolutionis S. Congregationis. 
Sub die 17 februarii 1879 datis praeceptis responsum ac- 
cepi oeconomum Guarini ope extraordinarii experimenti 
velle paroeciae jura tueri subindeque remoratam fuisse 
executionem editae resolutionis. Habitis hisce literis sub 
die 1 martii 1879 sequens edidi decretum: Eidem episco- 
po, qui doceat. quamprimwm de emecutione resolutionis 
S. Congregationis. Cum autem sub die 14 dicli mensis 
oblatae mihi fuerunt preces ex parie oeconomi Guarini pro 
novae audientiae beneficio obtinendo super dirempta quae- 
stione, neque de executione resolutionis S. Ordine doctus 
fuerim oblatis precibus rescripsi: Doceatwr de executione 
resolutionis S. C. et postea providebitur. 

Die 24 ejusdem mensis martii literae ad me datae 
sunt ex parte episcopi in quibus exponebat accepisse ab 
oeconomo curato quod jam obtulerat S. C. libellum pro 
novae auditionis beneficio, « e che percib se ne attendeva 
il giudicato. E perd ne lo rendo partecipe in discarico e 
giuslificazione mia » subdens oeconomum protestationem 
emisisse « a me e per mezzo mio alla Sacra Congrega- 
zione contro qualunque atto adibito lesivo de'suoi diritti 
parochiali, e che il capitolo ha esposto il faiso alla me- 
desima Congregazione, ed egli à pronto a presentare, es- 
sendone richiesto, i documenti che dimostrino evidente- 
mente tal falsità. » Haud obscure ex habitis literis de- 
prehendi adhuc resolutionem S. Ordinem exequutam non 
fuisse ; quare sub die 31 marlii rescripsi: « Jm deeretis 
sub die 1 martii labentis; idque notificetur episcopo. Fac- 
ium autem ostendit reapse ita res sese habere quando- 
quidem die 12 maii 1879 referebat capitulum adhuc cu- 
riam Oritanam datis non obtemperare praeceptis, nam 
« solo a ludibrio dell'autorità superiore nel giorno 24 
aprile p. p. faceva tenere al capitolo un decreto esecuto- 
riale mancante di firma, di timbro, e del numero di pro- 
tocollo. » Qua de re graviter questus fui datis eadem die 
episcopo literis, quibus eiiam injunxi ut praememoratam 
resolutionem absque mora executioni demandaret. 

Antequam autem ipsae fuissent episcopo exihibitae ad 
me pervenit ex parte praesulis notitia datis literis diei 18 
junii 1879 de executione decreti; acceptis subinde novis 
precibus ex parte oeconomi Guarini beneficium novae au- 


dientiae expostulantis una enm novo documento, atque 


memoriali typis impresso, de quibus inferius habehitur 
ratio, sub die 5 julii 1879 rescripsi: Per memoriale ci- 
tata parie. 

Omnibus rite completis quaestio haec hodie mane $. V. 
Ordini dirimenda proponitur sub dubio in calce exscripto, 
summatim prius de more relatis rationum momentis quae 
in memoriali seorsim distribuendo ex parte oeconomi pro- 
ducta fuere, et dein quae in allegatione pariter distri- 
buenda ex parte capituli referuntur. 

Enarrato igitur ab oeconomi defensore quod electi ab 
ipso agentis negligentia facium fuit neque contraria ar- 
gumenta refutata fuisse, neque appellationem infra decen- 
dium interpositam sustinet editam sententiam falso labo- 
rare supposito. Quandoquidem S. Ordini relatum fuerit 
et penes capitulum residere habitualem animarum curam, 
et ipsi in subjecta materia praesto fuisse immemorabilem 
consuetudinem. Primum falsum esse evincit ex eo quod 


19* síaiE. 


APPEL. 


" 866 


numquam valet capitulum demonstrare sibi a paroeciae 
institutione competere habitualitatem curae animarum. Si 
enim ita esset in edictis concursus, pro nova collatione 
non ediceretur Vacante animarum cura, sed Vicaria cu- 
rata, cum cura animarum, prouti tam in Urbe quam in 
omnibus dioecesibus asservari solet in indicendo concursu 
pro vicaria curaia vacante. Imo in Urbe peracto concursn 
Eius eardinalis vicarius praesentat capitulo uti vere pa- 
rocho tres ex magis dignioribus ad hoc ut inter ipsos sibi 
vicarium benevisum eligat, ac ut talis, et non uti verus 
parochus instituitur. In reliquis dioecesibus simile prac- 
ticatur et in concursu et in institutione provisio appel- 
latur Vicaria cwm cura, animarwm adamussim quia pa- 
roecia habitualiter residet in capitulo. 

Ex quo colligit capitulum -Manduriae ab institutione 
paroeciae semper fuisse extraneum à cura animarum, ceu 
in causae repropositione probandum edicit, parochumque, 
licet primam capituli dignitatem, omnino independeniem 
in cura animarum à capitulo fuisse. Quod evincit antiquo 
statuto illius ecclesiae ubi legitur: « Capo di questa col- 
legiata à l'arciprete il quale ha la cura delle anime in 
tutta l'estensione del territorio. » Neque ipsa argui po- 
test ab examine quod demandari soiet pro aspirantibus 
ad vacantes participationes, cum recte statutum hoc sit 
ab episcopis ut clerici hac spe allecti assiduo studio sa- 
erarum scientiarum operam navarent, et ita semet utiio- 
res redderent in proprio sacerdotali ministerio exercendo. 
Ex quo neque descendit primaevum paroeciae statum mu- 
tatum fuisse, neque per episcopos fieri posse ut ipse mu- 
tationem pateretur. In facto autem surtinet quod nullus 
ex clero se immiscuit umquam in exercitio parochiali, nee 
umquam aliquis adjumeuto fuit parocho in exercitio curae 
animarum, ut episcopus in sua relatione confirmat. 

Minusque juvari subdit capitulum ex literis episcopi 
demandantis solutionem congruae favore oeconomi Guarini 
literis diei 12 julii et 5 septembris 1854 in quibus enun- 
ciat curam habitualem esse penes capitulum. Ex minus 
recta expressione, quam episcopus adhibuit, ut capitulum 
compelleret ad solvendam oeconomo Guarini congruam ipsi 
debitam a capitulo quod vacationis tempore paroecialia 
bona administrat, haud ineluctabile eruitur argumentum 
sive ad ostendendam habitualitatem curae animarum in 
capitulo residere, sive ad variandam paroeciae ipsius na- 
turam. 

Quod si in perdita hypothesi fingi velit capitulo inesse 
habitualem curam, ex hoc tamen haud descenderet vi- 
earium curatum in praesenia eapituli amittere jus induendi 
stolam in cadaverum associatione illisque benedicendi 
ac alia super ipsa explends juxta Rituale Romanum. Quod 
probat exemplo Urbis, ubii omnes isti actus explentur a - 
vicario curato, subdens se numquam audivisse vel vidisse 
aliquam dignitatem vel canonicum praesumpsisse talia jura 
exercere in praejudicium vicarii curati, et in specie num- 
quam vidisse canonieum Vaticanae Basilicae stolam in- 


. duere, benedicere, caeterosque absolvere ritus super ca- 


davere, ceu adversus in sua allegatione affirmabat orator. 

Et jure merito. Eo enim ipso quo quis constituitur 
vicarius, vel oeconomus debet non solum suo populo ad- 
ministrare sacramenta, sed ea etiam quae ex suo munere 
ipsis sacramentis sunt adnexa ratione exercilii curae ani- 
marum. Sed officium funeris et administratio sacramento- 
rum ad invicem adnexa sunt. Sacramenta autem sive ad 
parochum, vel vicarium, vel oeconomum ministrare spectat. 
Ergo et eidem incumbit jus officium funebre peragendi. 

Ad consuetudinem quam sui favore invocat capitulum 
respondet: 1. ipsam juridice probatam non fuisse. Testes 


bb 


867 


enim adducti sunt quidam incolae loci Manduriae recen- 
tioris aetatis, qui certe immemorabilem consuetudinem 
consuetudinem probare non valent. Eo vel magis 2. quia 
agitur de statuenda consuetudine in vacatione paroeciae, 
quae plures post annos evenire contingit; hinc nonnisi de 
una aut altera viee ipsi deponere potuissent, quae certe 
salis non esset ad consuetudinem immemorabilem statuen- 
dam, dum etiam ex oscitantia oeconomi id accidere po- 
tuisset. Fortius 3, quia in themate agitur de consuetu- 
dine quae veluti parochorum juribus derogans reprobatur 
tamquam corruptela et a Pio IV in constitutione cujus 
. initium In principis Apostolorum, et a plurimis S. Con- 
gregationis resolutionibus. Quibus igitur attentis confidit 
ab EE. VV. humanitate et sapientia haud preces sui clien- 
tis pro nova repropositione causae rejiciendas esse. 

Ex adverso orator novae audientiae beneficium paro- 
cho Guarini denegandum esse contendit sive ab extrin- 
seco, sive ab intrinseco res perpendatur. Ab extrinseco 
quidem quia res judieata tum a civili tum ab ecclesia- 
stica lege magnam sibi vindicat auctoritatem. Unde cla- 
mat L.207 ff. de reg. jur. et L. 57 ff. De re judic. Res 
judicata pro veritate habetur, atque rei judicatae standum 
esse praecipit L. 1 Cod. de re judice. Ipsa actionem et 
exceptionem parit, jus facit inter litigantes atque veritatis 
loco habetus cap. 18 et 25 de sent. et re judic. cap. 25 
in fin. de praeb. Quod autem res judicata oriatur nisi in- 
fra decem dies a publicatione sententiae appellatum fue- 
rit probat auctoritate Devoti Instit. canonic. lib. 3, tit. 14, 
S 12, ibi: « Laia et publicata sententia, nisi ab ea intra 
decem dies appellatum fuerit, vim acquirit rei judicatae, 
quae finem controversiarum pronunciatione judicis accipit. 
Nam qui intra legitimum tempus non provocavit, cum 
provocare posset, is in sententiam consensisse videtur. » 

Sed in facto est quod adversarius nedum infra decem 
dierum spatium appellationem a sententia S. Ordinis non 
interposuit, sed et sententiam exequi passus est ac non 
nisi post ferme integrum annum a die latae sententiae 
audiri postulavit. Cum itaque res judieata orla sit super 
proposita controversia, subindeque ipsi impositus sit inter 
litigantes finis, oratoris preces pro novae auditionis bene- 
ficio rejiciendas esse concludit. 

Nec regerendum quod resolutioni editae minime ad- 
jecta fuerit clausula et amplius, ut argui possit adhuc 
viam adversario reseratam esse juxta art. 22 del Rego- 
lamento. Si enim hoc fieri posset, illud absurdum descen- 
deret quod lites in aevum protraherentur; quare articulus 
ille sano modo intelligendus est, nempe ut re adhuc in- 
tegra, concedi possit, vn nuovo esperimento, non vero 
quando edita sententia jam fuerit exequutioni demandata 
et quidem sedente et patiente parte; secus enim judicio- 
rum ordo ab imis fundamentis subverteretur. 

Ab intrinseco demum rem perpendens, edicit adver- 
sarium fortassis oblato libello restitutionem in integrum 
expostulare. At hac in parte ejus conditio pejor fit. No- 
tum enim in jure esse propugnat quod restitutio in in- 
tegrum adversus rem judicatam concedi non potest nisi 
verificentur extrema a lege constituta. Quaenam autem 
haec esse debent docet Gregorianus codex in articulis 1057 
et 1058, ibi, « Ha luogo il ricorso per ottenere il rime- 
dio della restituzione in intiero qualora il ricorrente di- 
mostri la ingiustizia manifesta della cosa giudicata. La 
ingiustizia manifesta deve risultare o dall' essersi giudi- 
cato sopra documenti riconosciuti in appresso come falsi, 
o dallessersi rinvenuti documenti pubblici o privati con 
1 quali si provino fatti nuovi e decisivi, o dal non essersi 
nelle sentenze avuto ragione di qualche legge, o dall'es- 


APPEL. 


868 


sersi espressamente contravvenuto ad una legge in vigore.» 

Sed nihil de hoc docuit Guarinus. Perquisitis enim 
actis S. Congregationis nil aliud reperire usque dum da- 
lum est quam unicum documentum ex antiquo statuto col- 
legiatae eoclesiae Manduriae excerptum. In quo legitur: 
Capo di questa (Collegiala) prima dignità e rettore della 
chiesa à l'arciprete, il quale ha la cura delle anime in 
tutta l'estensione del territorio. » Ex quo descendere di- 
cit probari quidem posse actuale animarum curae exer- 
eilium esse penes archipresbyterum, quod minime a ca- 
pitulo denegatur, minime vero hoc habituabilitate curae 
carere. Ex documentis enim in disceptatione super causae 
merito exhibitis, episcopi nempe confessione, notulis ex- 
pensarum, quae à capitulo pro paroecia sustentantur, at- 
que onere capitulo imposito archipresbyterum adjuvandi 
in animarum cura satis demonstrasse ait capitulo inhae- 
rentem esse animarum curae habitualitatem. 

Quapropter colligit sive extrinsecus sive intrinsecus 
res perpendantur, novae auditionis beneficium denegan- 
dum esse. 

Hisce igitur hinc inde perpensis, resumptisque beni- 
gnh praeteritis foliis rogantur EE. VV. sequens enodare 
dubium: 


An novae auditionis beneficium concedendum sit in casu. 


S. Congregatio Concilii respondendum censuit; Negative. 
Die 20 septembris 1879. 





DIGNITÉ. ADPATIALE. 


Incompatibilité. Concile de Trente. Deux bénéfices sub eodem (octo 
Dotation reconstituée. Biens-fonds rachetés de l'administration 
des domaines par les descendants du fondateur. Décision de 1a 
S. Congrégation du 20 mars 1880. 





Le concile de Trente défend la pluralité des offices 
et des bénéfices ecclésiastiques. En effet, le décret 17 
de la session 24, dans le but de supprimer un abus 
fort répandu à cette époque-là, établit l'incompalibilité, 
sauf le cas où le revenu serait insuffisant: « sile re- 
venu ne suffit pas pour l'entretien honnête, il sera 
permis de conférer un bénéfice simple à la méme per- 
sonne, pourvu que l'un et lautre bénéfice n'exigent 
pas la résidence personnelle. » En outre, les saints 
canons prohibent spécialement la pluralité sub eodem 
tecto, dans la méme église. 

Que faut-il pour consliluer le Benefcium au sens 
canonique? Six conditions paraissent nécessaires: 1. 
L'autorité épiscopale doit intervenir à l'érection, mo- 
yennant un décret formel. 2. Quelque chose de spi- 
rituel doit étre annexé à l'office. 3. Il faut quune 
personne ecclésiastique le confére; la nomination peut 
être réservée aux séculiers, mais l'institution canonique 
appartient essentiellement à une personne ecclésiastique. 
4. Le bénéfice ne peut être conféré qu'à une personne 
ecclésiastique , promue tout au moins à la premiere 
tonsure. 5. Le bénéfice doit étre perpétuel. 6. Le fon- 
dateur, ou patron ne peut retenir le bénéfice pour 
lui-méme ; car il faut nécessairement conférer l'office 
à un autre. | 

En application de ces principes, la S. Congrégation, 











869 | DIGNITÉ ABBATIALE. | 870 


$ 


par décision du 20 mars 1880 a reconnu le caractère 
bénéficial d'une dignité abbaliale jadis instituée dans 
la cathédrale de Volterra. . 

La fondation remonte à 1626. Le fondateur et ses 
héritiers prescrivirent des conditions singuliéres, en en- 
visageant des hypothèses dont la plupart ne sont jamais 
accomplies. 

Le fondateur prescrivit un bénéfice simple, ou un 
canonicat, au gré des héritiers, sous le litre de la 
conversion de S. Paul, à l'autel qu'il avait déjà établi 
sous le méme vocable, dans la cathédrale. Il assigna 
quarante écus de dotation annuelle, et réserva à ses 
héritiers le droit de prescrire les charges. Les héritiers 
voulurent faire davantage ; ils décidérent d'instituer une 
dignité capitulaire, sous le nom d'abbaye, avec stalle 
dans le chœur et place au chapitre sans la voix active 
et passive, lant qu'ils n'auraient pas constitué une 
dotalion perpétuelle pour les distributions. Ils voulurent 
que la dignité füt sousdiaconale, sans pouvoir être 
changée en diaconale ou presbytérale, sauf le consen- 
tement des patrons. Le dignitaire abbatial devait assister 
à l'office du chœur les dimanches et fêtes, s'il résidait 
à Volterra. Les descendants légitimes du fondateur 
pourraient avoir, avec leur dignité abbatiale un cano- 
nicat, ou une chapellenie dans la cathédrale de Volterra, 
el l'un et l'autre à la fois, si leur revenu ne s'élevait 
par à cent vingt ducats d'or de la chambre apostolique. 

L'occupation francaise vendit la dotation de la di- 
gnité abbatiale. En 1848, le chanoine Fabbrini, recteur 
de la dignité, exposa au vicaire capitulaire qu'un pieux 
bienfaiteur lui avait remis la somme de treize mille 
cinq cent vingt-quatre livres pour établir un fond ou 
rente perpétuelle dont le revenu servirait à célébrer 
une messe quotidienne pour le fondateur. Le chanoine 
demanda l'autorisation de reconstituer la dotation de la 
dignité de S. Paul; le recteur de la prébende serait 
tenu de célébrer dans la cathédrale la messe quotidienne 
de dix heures. Le vicaire capitulaire, du consentement 
des patrons, approuva et ratifia par décret formel la 
constitution de la rente perpétuelle. 

En 1867, les patrons ont racheté des mains du 
fisc piémontais le capital de la rente. 

L'abbaye étant vacante, les patrons ont l'intention 
de nommer et présenter un prétre déjà pourvu d'un 
canonicat à la cathédrale et d'un bénéfice simple dans 
une Fglise paroissiale du diocése. Mgr. l'évéque, ayant 
concu des doutes, a consulté la S. Congrégation: 1. 
La dignité abbatiale peut-elle et doit-elle se considérer 
comme un vrai et propre bénéfice, incompatible avec 
deux autres? 2. Cette dignité abbatiale peut-elle être 
conférée à quelqu'un qui soit actuellement chanoine, 
ou chapelain de la cathédrale, malgré les dispositions 
canoniques qui prohibent plusieurs bénéfices sub eodem 
tecto ? 

La S. Congrégation a répondu négativement aux 
deux questions. Les patrons pourront solliciter un indult 
spécial, pour le cas actuel. Le folium fournit tous les 
éléments désirables pour l'éclaircissement du droit et 
du fait. 

VOLATERRANA ABBATIAE. Die 20 martii 1880. Postre- 
mis quibus decessit nuncupativis tabulis pientissimus mar- 


chio Jacobus de Inghiramiis Volaterranus, inter coetera dis- 
posuit, ut « in augmentum divini cultus et pro remedio 
animae suae, praedecessorum et descendentium ipsius, sim- 
plex beneficium sine cura et residentia, vel canonicatum, 
ad libitum (haeredwm), sub titulo et invocatione Conver- 
sionis S. Pav'i ad altare in honorem ejusdem Sancti in 
cathedrali ecclesia a se dum viveret funditus erectum » 
constitueretur; pro quo dotem assignavit quadraginta scu- 
torum annuorüum, cum onere ab haeredibus beneviso de- 
terminando, et cum reservatione jurispatronatus favore fa- 


miliae de Inghiramiis. 


Defuncto testatore, haeredes percupientes extremam vo- 
luntatem auctoris sui non solum religiose adimplere, sed 
etiam augere, decreverunt in locum simplicis beneficii aut 
canonicatus fundare et competenter dotare dignitatem unam 
Abbatiam nuncupatam, volueruntque ut esset sexta dignitas 
capituli Volaterrani, atque ut haberet stallum in choro et 
locum in capitulo, nec non gauderet omnibus juribus et 
praerogativis, quibus praerogativis, quibus coeterae digni- 
tates perfruebantur. Decreverunt tamen quod praefata Ab- 
batiae dignitas, neque activam neque passivam vocem in 
dicto eapitulo haberet, neque distributiones quotidianas 
neque strenas, aui quodcumque aliud emolumentum a 
mensa capitulari consequi posset, donec patroni pro tem- 
pore mensae capitulari non assignassent illain pecuniae quan- 
titatem cum capitulo firmandam, quae sufficiens esset ad 
emendam stabilem et perpetuam sortem pro fundo distri- 
butionum. 

Praeterea praescripserunt, quod futuri abbates, etiamsi 
distributiones quotidianas non consequerentur, choro ades- 
sent diebus solemnibus et festis dummodo essent prae- 
sentes in civitate Volaterrana, una praecipientes, ut dignitas 
haec esset subdiaconalis nec in diaconalem vel presbyte- 
ralem converti posset sine patronorum consensu. 

Facta insuper reservatione passivi jurispatronatus favore 
descendentium habilium Augustini De Inghiramiis et in 
eorum defectu aliorum de memorata familia, quibus ille- 
gilimi prius de dicta familia, ac deinceps cives Volater- 
rani substituti forent, edirerunt ut provisi de hac digni- 
tate qui dé familia essent Inghiramiorum, eandem tuta 
conscientia et absque dispensatione consequi possent ad 
instar beneficiorum simplicium, hoc tantum excepto quod 
donec provisus non esset in sacris, in choro, capitulo etc. 
locum habere non possit. Insuper voluerunt. quod si filii 
legitimi de familia patronorum « in dicta cathedrali Vo- 
laterrana haberent canonicatum , seu capellaniam, vel 
utrumque, si fructus vel certi redditus canonicatus vel ca- 
pellaniae, quae tunc obtinerent, non ascenderent ad centum 
viginti aureos de camera quolibet anno, ut eo magis fa- 
miliae splendorem et gradum eorum conservare valeant, 
tunc et eo casu assequi et obtinere possint etiam digni- 
tatem hanc abbatiae una cum canonicatu et capellania, et 
nihilominus nullam dent eis incompossibilitatem, nec ulla 
dispensatione indigeant ..... vocem iamen unicam in Capi- 
tulo DD. Canonicorum, et unicam tantum distributionem . ... 
assequi possint. » 

Denique quoad primum nominatum disposuerunt: No- 
minans .. in primum Abbatem Refidum D. Antonium, qui 
unicam tantum vocem, et similiter unicam distributionem 
assequatur, et si hoc sacris canonibus repugnaret, ita ut 
assequi non possit eL relinere una cum suo canonicatu et 
praebenda abbatiam quoque, ex nunc abbatialis dignitas 
gic fundata remaneat, et sine periculo alicujus devolutionis 
tempus ad praesentandum Abbatem censeatur et sit di- 
latum quousque D. Antonius diem suum non clauserit 
in Domino extremum …. Interim vero D. Antonius Abbas 


871 DIGNITÉ ABBATIALE. 872 


nominetur ... oneraque Abbatiae ipse D. Antonins per alium 
de capitulo, tamen quando Illustrissimo D. episcopo de- 
servire deberet, in reliquis casibus per interpositum sacor- 
dotem adimpleat. » 

Pro congrua Abbatiae dote assignarunt scuta quadra- 
ginta (libellas 235,20) annuatim ab Abbate percipienda, 
existentia in octo Locis Montium: nec non fructus proco- 
dentes ab emphyteusi unius molendini durante linea mas- 
culina D. Joannis de Inghiramiis, cum onere celebrandi 
per se, vel celebrari faciendi ad praefatum altare quoti- 
dianum missae sacrificium « alternatis hebdomadis, vide- 
licet una settimana si et una no » pro anima D. Ber- 
nardi Inghiramii episcopi Volaterrani, aliorumque patro- 
norum. Adjecerunt tamen quod tempore vacationis Abba- 
tiae, fructus molendini per integrum annum deponerentur 
penes oeconomum ab ordinario pro tempore eligendum, ad 
effectum efformandi pecuniae summam pero distributio- 
nibus necessariam. 

Piam voluntatem familiae de Inghiramiis ordinarius Vo- 
laterranus summopere commendavit ac ratam habuit, ideo- 
que die 10 augusti 1626 decretum edidit; quo facultatem 
impertiebatur: « Unam perpetuam praebendam seu digni- 
tatem Abbatialem in cathedrali Volterrana sub titulo Con- 
versionis S. Pauli erigendi et competenter dotandi... sicuti 
nos hoc preesenti nostro decreto in titulum dignitatis Ab- 
batislis sub invocatione Conversionis S. Pauli erigimus, 
constituimus, et de novo creamus. » 

In facto autem constat, nunquam patronos constituisse 
fundum in tabulis fundationis praescriptum pro distribu- 
tionibus quotidianis, dotemque Abbatiae ob Gallorum in- 
vasionem in totum periisse, praeter parvum reditum ]li- 
bellarum 33,60 in Locis Montium et ipsum fundatum. 

Anno autem 1848 canonicus Josephus Fabbrini Abba- 
tialis dignitatis rector, supplicem libellum vicario capitulari 
Volaterrano porrexit, quo exposuit se a pio quodam bene- 
factore habuisse summam libellarum 13524 ad effectum 
constituendi fundum, quae in censu jam ab anno 1847 
constituerat, ex cujus fructibus missa quotidiana in expia- 
tionem animae testatoris foret celebranda in perpetuum 
in Volaterrana cathedrali ecclesia. Quapropter exorabat 
« potere con questo capitale di censo reintegrare la dote 
della dignità di S. Paolo, ingiungendo in perpetuo ai rettorl 
pro tempore della detta prebenda l'obbligo di celebrare 
nella cattedrale medesima una messa quotidiana alle ore 10.» 
Vicarius capitularis de consensu patronorum, ad rem edito 
decreto, constitutionem hujusmodi census juxta petita pro- 
bavit ac ratam habuit. Usurpatis sed vero a subalpino gu- 
bernio ecclesiae bonis per iniquam legem de anno 1867 
editam, patroni sortem census a fisco vindicarunt, non au- 
tem supradictum reditum libellarum 33,60 qui cum sol- 
veretur a pontificio gubernio haud illum denunciarunt ; 
quare posteriori tempore, expugnata nempe vi et armis hac 
alma Urbe, fructus iste licet minimus haud valuit rapacis 
fisci effugere manus. 

Cum autem in praesens vacans existat Abbatia, pa- 
ironi ad eam praesentare intendunt sacerdotem jam pro- 
visum de canonicatu in cathedrali et de simplici beneficio 
in quadam paroecia dioecesis Volaterranae fundato. Qua 
de re refus episcopus anceps haerere coepit, utrum hu- 
jusmodi provisio conformis foret sacrorum canonum dispo- 
sitionibns, ideoque ad S. V. Ordinem confugit. 

Die 14 junii 1879 rescripsi: Eidem episcopo, qui au- 
diat capitulum in scriptis, et constituto idoneo ecclesiastivo 
viro in defensorem vacantis Abbatiae, ejusdem deductiones 
transmittat, una cum decreto erectionís Abbatiae praedic- 
tae. Acceptis mandatis illico parens episcopus quoddam 


votum hac super re ad me transmisit denegans incompa- 
tibilitatem cum canonicatu cathedralis bene vero eum duo- 
bus aliis beneficiis, nec non capituli deductiones, patefa- 
cientes a regestris capitularibus constare quod ex duodecim 
Bectoribus ab ipsa institutione « quattro godettero con- 
temporaneamente àltre prebende canonicali, e due di questi 
ritennero l'Abbazia dope di essere insigniti dell'ordine epis- 
copale, e non si à trovata alcuna prova o documento con- 
írario alla compatibilità. » | 

Hisce habitis, actisque completis, causam poni jussi 
in folio, et hodie mane discutienda proponitur sub dubiorum 
formula in hujus libelli calee descripta, relatis prius ra- 
tionum momentis quae hinc et inde ad rem facere videntur. 

Ad primum dubium quod attinet, ambigi non posso 
videtur dignitatem Ahbatialem S. Pauli esse verum et pro- 
prie dictum beneficium ecclesiasticum. Sane ad constituen- 
dum beneficium sex potissimum requiri tradunt. communiter 
canonistae cum Ferraris, verbo Beneficium, art. 1, num. 8, 
et seqq., nempe 1. Quod Beneficium ecclesiasticum epi- 
scopi auctoritate sit erectum: cap. Nemo, 9, de consecrat. 


distinct. 1, cap. Omnes, 1, distinct. 22. - 2. Quod habeat 


aliquod spiritualitatis adnexum : cap. ult. de rescr. in 6. 
9. Quod couferatur a persona ecclesiastica : cap. Ez fre- 
quentibus, 8, de constit. cap. Si quis deinceps, 19; eap. 
Si quis clericus, 16, et cap. Nullus laicorum,, 18, caus. 16, 
q. 7,- 4. Quod conferatur clerico, scilicet, saltem tonsura 
initiato : arg. cap. Ez literis, 6, de transact. - 5. Quod 
Sit perpetuum: cap. Praecepta, 19 dist. 55. cap. Sancto- 
rwm, 2, dist. 70, cap. Veniens de filiis presbyt., cap. Ez 
parte, 5, de clerico aegrot. - 6. Quod sibi non possit re- 
tineri, sed necessario sit conferendum alteri: cap. Cum ad 
nostram, 7, de institut. 

Jamvero haec omnia requisita adamussim concurrunt 
in dignitate Abbatiali S. Pauli; erecta cum fuit decreto 
ord:narii superius descripto; adnexum habet spirituale onus 
sacrum litandi alternatis hebdomadis; ejusdem collator est 
episcopus Volaterranus ad patronorum praesentationem ; 
personae in sacris constitutae conferenda est, quia a fun- 


 datoribus subdiaconalis vocatur; perpetua est, ut patet ex 


tabulis fundationis: « quae sit dignitas perpetua ecclesias- 
tica, et Abbatia perpetuo nuncupetur, quae perpetuis suc- 
cessivis temporibus » etc., nec non ex verbis decreti erec- 
tionis: « in titulum dignitatis Abbatialis...... erigimus , 
constituimus, ac de novo creamus; jus patronatus passivum 
denique favore familiae de Inghiramiis a fundatoribus re- 
servatum est. Ergo concludendum videtur dignitatem Ab- 
batialem S. Pauli esse verum et proprie dictum beneficium 
ecclesiasticum. 

Leviter autem objici posse videtur, dignitatem Abba- 
tialem in praesentiarum non amplius subsistere uti bene- 
ficium ecclesiasticum, quia cum ejusdem dos a piis funda- 
toribus constituta in totum perierit, periisse simul tenendum 
est ipsum beneficium quod non in nomine sed in re ipsa 
ei substantia consistit. Abbas iu constit. 47, n. 1, vers. 
Non debet esse. Yotter. De re benef. lib. 2, quaest. 4, 
num. 36. Cum enim per decretum ordinarii Volaterrani de 
anno 1848, et de consensu patronorum, eidem unitus fuerit 
census a canonico Fabbrini constitutus « onde reintegrare 
la dote della Dignità di S. Paolo, » concludendum vide- 
retur adhuc in suo esse Abbatiale beneficium permanere. 
Vix enim ac census de ecclesiastica auctoritate Abbatiae 
unitus fuit, eamdem naturam induit et quid unum cum 
ipsa efformavit per receptam juris regulam: Accessorium. 
sequitur natwram sui principalis. L. fin. Cod. De non 
numerat. pec., Heg. Accessoriwm, De reg. jur. in 6°. 

Quo in jure constituto videtur quod Abbatia incom- 





‘873 


'patibilis sit cum duobus aliis in eodem subjecto, cum ca- 
nonicatu seilicet ecclesiae cathedralis, et beneficio simplici 
ejusmodi dioecesis, quia pluralitas beneficiorum prohibetur 
eidem personae cujusvis dignitatis, etiamsi cardinalatus 
honore fulgeat. Sane concilium Tridentinum sess. 24 cap. 17, 
-de Ref. ad tollendum abusum plurtlitatis beneficium in 
una eademque persona ulira sufficientiam statuit ut unum 
beneficium singulis conferatur : « quod quidem si ad vitam 
ejus cui confertur, honeste sustentandam non sufficiat, liceat 
nihilominus aliud simplex sufficiens, dummodo utrumque 
personalem residentiam non requirat, eidem conferre. » 

Cum igitur Tridentini Patres statuerint, ut in posterum 
"unum tantum beneficium ecclesiasticum singulis conferatur, 
et secundum dumtaxat permiserint eo in casu quo primum 
est insufficiens, quemadmodum pluries declaravit S. Con- 
gregatio relata a Fagnano in cap. Cum jamdudwm, 18, 
de Praeb. num. 71, et Garc. de Benef. part. 11, cap. 5, 
n. 310 et seq., mänifeste erumpit Abbatiam S. Pauli in- 
compatibilem esse in eodem subjecto cum duobus aliis 
beneficiis, quia nemo absque apostolica dispensatione con- 
Sequi potest et simul retinere tertium beneficium, etiamsi 
duo propria sint ad obtinentis sustentationem insufficientia 
S. C. in Anagrana 15 aprilis 1628, Aquilana 14 au- 
gusti 1632, Fagnan. in cap. Litteras, 83, De concess. praeb., 
Card. De Luca De benef. disc. 119, num. 2, Piton. Discept. 
eccles. 118, num. 7, Monacel. formwl. legal. part. 1, tit. 2, 
formul. 20, num. 2. 

Quin objici valeat Abbatiam Sancti Pauli esse de jure 
patronatus laicorum, ae non cadere sub Tridentina dispo- 
sitione. Praeterquam enim ab hoc jure decidisse videntur 
patroni, eo quia residuum primitivae dotis protueri et a 
fisco vindieare de anno 1867 non curarunt, ita ut in totum 
perierit; Beneficia etiam juri patronatus obnoxia cadere 
sub citata lege concilii Tridentini, tradunt Garc. De benef. 
part. 11, cap. 5. num. 280, Barbosa ad dict. cap. 17, num. 8 
sess. 24 de Reform., ei in votis decisivis lib. 8 cap. 122 
num. 18 et 19, et hanc sententiam secuta est S. Congreg. 
in Bovien. 18 novemhris 1629, et in Aquilana recit. 

Minusque subsidium capi posse videtur ex fundationis 
dispositione, quod quis possit esse canonicus aut capella- 
nus, et insimul Abbas S. Pauli renunciari, « si fructus 
vel certi reditus canonieatus vel capellaniae quae tunc ob- 
tinerent, non ascenderent ad centum viginti aureos de Ca- 
mera quolibet anno.» Misso enim quod reditus canonicatus 
in cathedrali et simplicis beneficii in dioecesi ad centum 
viginti aureos cumulative non ascenderent, quod ex actis 
non probatur; semper in aprico est fundatores locutos fuisse 
de simultanea possessione Ábbatiae cum canonicatu aut 
capellania ecclesiae cathedralis, et neque verbum neque 
vola occurrit de potestate Abbatiam conferendi uni eidemque 
personae jam de aliis duobus beneficiis proviso. Cum ergo 
unio isthaec a jure reprobetur, et a tabulis fundationis haud 
permissa constet, consequi videretur quod ipsa incompati- 
bilis cum aliis duobus beneficiis dijudicanda sit. 

Ex altera vero parte animadvertendum venit, Abbatiam 
S. Pauli in actuali rerum statu non amplius dici posse 
verum beneficium ecclesiasticum, sed inter capellanias lai- 
cales vel legata pia accensendam esse. Sane neminem latet, 
quod pereunte dote beneficii, ipsum beneficium pereat ne- 
cesse est. Cum autem in themate in totum perierit pri- 
mitiva dos a fundatoribus statuta pro Abbatia S. Pauli, 
Abbatiam quoque evanuisse concludendum videtur. 

Nec objiciendum, dotem Abbatiae redintegratam fuisse 
per constitutionem census Fabbrini: census enim hujus- 
modi est quid prorsus distinctum ab Abbatiae dote, spe- 
cialia onera secumfert, et ad instar laicalis capellaniae ac- 


DIGNITÉ ABBATIALE. 





874 


ceptatus videtur ab ordinario Volaterrano. Ex quo sequi vi- 
detur Abbatiam S. Pauli naturam immutasse, et imprae- 
sentiarum inter laicales capellanias vel pis legata adnu- 
merandam esse. 

Quae cum ita sint, applicationem non reeipere videtur 
in casu dispositio Tridentina superius allata super benefi- 
ciorum incompatibilitate ; concilium enim videtur habuisse 
respectum ad pluralitatem titulorum beneficialium, uti col- 
ligitur ex ejus verbis: « quando unus plurium officia oc- 
cupat clericorum » ; et rursus: « neminem oportere in dua-. 
bus eeclesiis conscribi. » Quapropter legata pia et capel- 
lanias cum onere missas celebrandi, licet obtineantur ad 


praesentationem patronorum, non comprehendi sub decreto 


concilii Tridentini respondisse S. O. testatur Garz. l. c. 
num. 818, et Massobr. Praæ. Conc. reg. 7, dub. 19, et 
manifesto erumpit ex cau.a Bitecten. 22 novembris 1721, 
in qua ad tertium dubium. « An id quod procedit in res- 
tentione beneficiorum, procedere etiam debeat in legatis. 
piis et capellaniis de jurepatronatus laicorum in casu » res-. 
pondit: Ad I1I Negativs. 

Ex quo cencludendum 1idetur possessionem Abbatiao 
S. Pauli incompatibilem non esse cum simultanea posses- 
sione canonicatus et simplicis beneficii in dioecesi in. eo- 
dem subjecto. 

Neque regerere fas est patronos amisisse patronatus jus, 
quia residuum dotis in libellis annuis 83,60 a fisce non 
vindicarunt ; siquidem patroni censum Fabbrini redeme- 
runt, qui doti primitus constitutae unitus fuerat per de- 
cretum ordinarii, ejusdemque majorem partem efformabat. 
Insuper parvus ille reditus libellarum 33,60 consistebat in 
Locis Montium Romae existentibus, neque de anno 1867, 
quo lex usurpationis bonorum ecclesiasticorum prodiit, sus- 
picabatur nefastum diem 20 septembris anni 1870 ad- 
venturum, nec subinde culpa neque incuria periit patro- 
norum. 

In hypothesi autem quod EE. PP. placeat definire 
Abbatiam S. Pauli esse verum et proprie dictum benefi- 
cium ecclesiasticum, ac per consequens incompatibile cum 
alis duobus in eodem subjecto; incompatibile tamen non 
videtur vel cum canonicatu vel cum chorali capellania ejus- 
dem cathedralis ecclesiae, ceu in secundo dubio proponitur 
Sane pluralitas beneficiorum ab eodem simul retentorum 
incompatibilis redditur, vel quia beneficii institutio non 
permittit, ut plura ab eodem administrentur; vel quia pri- 
mum obtentum ad honestam beneficii sustentationem suf- 
ficit. Ex primo capite sequitur incompatibilia esse duo be- 
neficia, quae vel jure communi, vel consuetudine, vel fun- 
datione aut statuto continuam residentiam requirunt: Con- 
cilium Trid. loc. cit.; arg. cap. Ad haec, 12. eap. Prae- 
terea, 25; cap. Cum non ignores, 15. cap. De mulia, 28, 
de praeb., Rota part. 1, decis. 124; part. 6, decis. 708, 
num. 3. Quod aulem incompatibilitas beneficiorum oriatur 
etiam ex eo quod primum obtentum ad honestam benefi- 
ciati sustentationem sufficiat, aperte liquet ex citatis verbis 
Trid. Cone. - ibi- « Statuit ut in posterum unum tantum 
beneficium ecclesiasticum singulis conferatur, quod quidem 
gi ad vitam ejus cui confertur honeste sustentandam non suf- 
ficiat, liceat. nihilominus aliud simplex sufficiens, dummodo 
utrumque personalem residentiam non requirat, eidem con- 
ferri. » 

Jamvero ex neutro capite Abbatia S. Pauli incompati- 
bilis videtur cum canonicatu vel chorali capellania eccle- 
giae cathedralis. Non quidem quoad primum caput ex jure 
communi, quia jus commune prohibet dumtaxat, ne quis 
sub eodem tecto obtineat et retineat duo beneficia unifor- 
mia etiam simplicia: cit. cap. De multa, S. Hoc idem de 


879 


de Rome. Quelle différence de principes n'y remarquer&-t-on 
pas? dans oes écrits indubitables de l'évêque de Carthage 
quelle estime, quel respect pour l'Eglise Romaine éclate 
partout! L'obéissance au successeur de saint Pierre, est for- 
tement recommandée. « Les schismes, dit le saint Docteur, 
les hérésies n'ont desolé l'Eglise que parce qu'on n'a pas 
eu assez de docilité pour le chef de l'Eglise. » C'est à 
lui que saint Cyprien s'adresse pour faire déposer Marcien 
évéque d'Arles, tombé dans l'erreur des Novatiens. Dans les 
éerits douteux de saint Cyprien, l'auteur traite avec le der- 
nier mépris l'Eglise Romaine et son evéque. Il assure 
hardiment qu'un évéque ne peut étre jugé que par Jésus- 
Christ, et rejette l'autorité des Conciles aussi fièrement que 
l'autorité du Pape. Je suis persuadó que ceux qui entre- 


ront de bonne foi dans cet examen, seront frappés des 


contradictions. 

N'omettons pas une réflexion importante. Si ces écrits 
sont de saint Cyprien, il paroit inconcevable que ce grand 
homme raisonne si mal et n'agisse pas conséquemment. 
Parmi les principes sur lesquels il appuye son erreur, il 
en avance avec beaucoup de confiance, qui prouvent non 
seulement l'invalidité du baptême des hérétiques, mais 
linvalidité du baptême donné par les pécheurs; mais au 
moins il n'a jamais poussé l'erreur jusques où les Dona- 
listes l'ont poussée. 

Si un Donatiste est l'auteur de ces écrits, il a dû mêler 
adroitement les argumens qui prouvent trop avec les autres, 
pour donner à l'erreur de la secte plus de crédit, en la 
faisant passer pour la doctrine de S. Cyprien. 

Quand je soupçonne un Donatiste de la supposition 
de ces écrits, ma conjecture n'est que trop fondée. Les 
Donatistes auront été portés à cette falsification par un 
grand intérêt; ot l'on sait qu'il est peu d'hérésies qui n'ait 
eu recours au même artifice, et qui n'ait produit ses 
erreurs sous le nom de quelque Apôtre ou de quelque 
Docteur illustre; il y a cent exemples de ces impostures. 
Contentons-nous d'un seul, qui démontre que les Dona- 
listes ont eu Ja malice et la facilité tout ensemble, de 
fabriquer ou d'altérer les lettres de saint Cyprien, et les 
deux Conciles de Carthage. Il est certain qu'ils trouvèrent 
le moyen de corrompre le huitième Canon du Concile d'Arles, 
qui défendoit les rebaptizations, et d'y mettre Arianis au 
lieu d'Afris. Leur falsification a passé jusqu'à nous dans 
quelques manuscrits. 

Saint Augustin, nous l'avons déjà dit, souhaitait qu'on 
ne chicanât point sur l'autorité des prétendus ouvrages de 
saint Cyprien; mais quelque inclination qu'il eût pour le 


sentiment de ceux qui les donnaient au saint martyr, il- 


n'a cependant appuyé cette opinion qui sur la conformité 
du style; argument si foible qu'il s'en est défié lui-même, 
et qu'il a laissé la liberté de croire ces écrits supposés, 
ei saint Cyprien exempt d'erreur. C'est dans la lettre à 
Vincent déja citée, nombre 40, qu'il s'exprime avec cette 
réserve et cette incertitude. « Ou saint Cyprien, dit-il à ce 
Donatiste, n'a point cru ce que vous lui attribuez, ou il 
a rétracté son erreur, ou cette tache d'un cœur si pur a été 
effacée par l'abondance de sa charité. » 

Quoique l'argument de la conformitó du style ait paru 
assez foible, méme à celui qui le proposait, je veux le 
réfuter, et je le réfuterai sans peine. Nos plus fameux 
critiques disputent sur le traité contre les Novatiens; les uns 
y reconnoissent le style de saint Cyprien, les autres sentent 
une grande différence de style. Le style de saint Cyprien n'est 
done pas si distingué, qu'on ne puisse le méconnoître, Je 
défie le plus subtil critique, de faire voir de la diversité 
entre le style de la lettre de Firmilien, et celui de la lettre 


MÉLANGES. 


880” 


à Pompée, entre les avis des évêques qui opinent dans les: 
deux Conciles de Carthage. Si ma conjectnre est reçue, il 
ne doit pas y en avoir. Tout est de la même main; un seul 
fourbe, un Donatiste, a fait parler les évéques, a fait écrire 
et saint Cyprien, et Firmilien. Si l'on rejette ma conjec- 
ture; il faudra reconnoitre que la différence. de style n'est 
pas une règle sûre pour discerner le véritable Auteur 
d'un ouvrage. 

ll ne faut pas oublier que Ponce, diacre de saint Cy- 
prien, qui a écrit sa vie, ne parle point de la contestation 
de cet illustre martyr, avec le Pape saint Etienne; ce 
silence serait une démonstration pour des Launois et des 
Baillets; je ne la propose que comme le fondement d'un 
doute raisonnable dont je demande l'éclaircissement à ceux 
qui font un si grand usage de cette dispute, et des termes 
violens dont sont pleins les écrits attribués à saint Cyprien. 

Eusèbe, me dira-t-on, dans son histoire ecclésiastique, 


parle de la dispute de saint Cyprien et du pape saint 


Etierne; il rapporte des extraits des lettres de saint Denis 
patriarche d'Alexandrie, aux papes saint Etienne et saint 
Xiste II, son successeur. Je consens qu'on s'en tienne à 
ce qu'Eusébe nous apprend de cette fameuse dispute. Je 
ne prétends pas qu'il n'y ait point eu de contestation sur 
le baptême des hérétiques, que saint Cyprien n'en ait pas 
soutenu l'invalidité, que saint Etienne n'ait pas fait un dé- 
cret en faveur de l'ancienne tradition. Je prétends seule- 
ment, qu'on peut ei qu'on doit former des soupçons dignes 
d'attention, contre les actes des deux conciles de Chartage, 
la lettre de Firmilien et quelques lettres de saint Cyprien; 
et que par conséquent, on ne peut savoir jusqu'ou la dis- 
pute sur le baptéme des hérétiques a été poussée; que les 
schismatiques qui cherchent dans la conduite de saint Cy- 
prien la justification de la leur, ne peuvent s'appuyer sur 
aucun monument indubitable; que enfin dans l'obscurité 
oü ce fait est resté, on n'a aucune raison d'assurer que 
saint Cyprien ait été aussi loin qu'on le croit communé- 
ment; et qu'on a encore moins de raison de nier qu'il ne 
se soit pas rétracté. 

Vous sentez quel intérêt saint Augustin avoit de faire 
tant valoir l'amour, que saint Cyprien avoit témoigné pour 
la paix et pour l'union; et cet amour était louable, en ef- 
fet; mais en le louant, saint Augustin n’a point dissimulé 
les fautes du saint martyr; il n'a point prétendu que sa 
modération justifiât sa révolte, ni qu'il fût innocent, parce 
qu'il n'avait pas poussé le crime jusqu'au dernier excès ; 
il cherche dans son cœur, ou plutôt il y suppose des dis- 
positions à la soumission qui ne paraissent point dans ses 
écrits : il se donne en quelque façon la torture, pour 
adoucir les expressions très-dures de ces écrits. Aprés tout, 
il convient que la résistance de saint Cyprien au décret du 
Pape, est une faute; et une faute si grande, qu'il a fallu 
que le martyre l'effacát, et même il ne se rassure pas tout 
à fait sur le martyre; il savait et il a dit nettement que 
e martyre ne sert de rien à un chrétien révolté contre l'E 
glise ; il ne se calme qu'en présumant que le saint mar- 
tyr s’est soumis avant la mort, eb quoiqu'il ne l'assure pas 


‘positivement, parce qu'il n'avait en main ancun monument 


de cette rótractation, il la regarde et veut qu'on la re- 
garde comme très probable. « Ou peut croire, écrit-il à 
« Vincent, qu'un si saint évêque s'est rétracté et que leg 
« preuves de sa rétractation ont été supprimées par ceux 
« qui voulaient s'autoriser de son exemple. » Dans le traité 
sur le baptême, livre 2, chapitre 4, il appuye ce sentiment 
d'une nouvelle preuve. « Peut-être, dit-il, s'est-il soumis 
« quand il a connu que l'autorité du monde chrétien lui 
« était contraire. Tout ce qui s'est passé alors entre les 





881 | MÉLANGES. 882 


« évêques n'a pas été écrit et n'a pu l'être à cause de la 
« persécution; peut-être y a-t-il des preuves de cette ré- 
« tractation, qui ne sont pas venues à notre connaissance. » 
Ainsi parle eaint Augustin. Ces raisons qui portaient à 
croire la rétractation de saint Cyprien, sont quelque chose 
de plus que des conjectures; qu'il me soit permis de les ap- 
puyer par des réflexions naturelles sur deux faits constans. 

Saint Jérôme, dans le dialogue contre les Lucifériens 
dont une secte rebaptisait, assure que « les mêmes óvé- 
« ques d'Afrique qui avaient défendu avec saint Cyprien 
« la coutume de rebaptiser, firent un décret contraire. » 
Quoi! ces évéques si attachés à saint Cyprien dont la 
gloire était accrue par la couronne du martyre, auraient 
si promptement abandonné sa doctrine, aboli ses lois, 
sans que la décision d'aucun concile les y eût obligés? 
Cela paraît peu vraisemblable, au lieu qu'il est presque 
évident que leur retractation n'a point eu d'autre principe 
que le changement heureux de saint Cyprien avant sa 
mort ;-ils l'avaient suivi dans son égarement, ils l'ont suivi 
dans son retour. 

Autre fait certain qui ne laisse pas douter de la ré- 
tractation de saint Cyprien. L'Eglise romaine l'a reconnu 
pour saint; elle a plus fait, elle lui a accordé un culte 
distingué, elle à mis son nom dans le canon de la messe. 
Croira-t-on aisément qu'elle eût accordé ces honnenrs à 
Cyprien mort dans une résistance opiniâtre à l’autorité du 
pape et de la pluralité des évèques? Elle n'a jamais 
reconnu pour saint le grand évêque de Césaróe, Firmilien, 
quoi qu'honoró par les Grecs, parce que mort dans son 
erreur, il avoit laissó son église dans la pratique de re- 
baptiser. Cette différence de conduite à l'égard de deux 
grands évêques, dont lun à la vérité avoit souffert le 
martyre, mais dont l'autre avait contribué plus que per- 
sonne à étouffer dans sa naissance l'hérésie de Paul de 
Samosate ; cette vénération pour saint Cyprien, ce mépris 
constant pour Firmilien, ont eu sans doute pour principe 
la conduite différente de saint Cyprien pénitent et de Fir- 
wilien obstiné. 

Qu'on ne croie pas que 14 difficulté de répondre aux 
schismatiques qui nous opposent à grand bruit saint Cy- 
prien, nous ait réduit à disputer sur l'authenticité des 
écrits dont nous serions embarrassés. Saint Augustin, sans 
recourir à la supposition, a confondu les Donatistes, et la 
cause de l'Eglise a été jusqu'à présent victorieuse entre 
les mains de nos controversistes. 


— Méthode des anciens professeurs et répétiteurs du 
droit canonique. Explication du texte. Gloses. Questions 
annexes. Différence du droit canonique et du droit civil. 

Les plus profonds canonistes parurent entre le dou- 
zième et le seizième siècle. Ils créèrent la science par 
leurs méditations persévérantes. Les recherches histo— 
riques n'étaient pas leur fail; ils commentaiant les dé- 
crélales , les textes el y rattachaicnt toutes les ques- 
tions. Il faut recourir à ces incomparables Hepetitores 
lorsqu'on veut scruter le sens intime des prescriptions 
canoniques. 

Quelle méthode suivaient-ils dans le cours public ? 
Voici un répétiteur et professeur de l'université de Bo- 
logne. Le 22 janvier 1489, Jérôme de Zanelinis com- 
mence l'explication de la première décrétale de accu- 
sationibus. ll expose son plan de la facon qui suit : 

1. Je montrerai, dit-il, la liaison de !a rubrique 
avec les précédentes. La rubrique, écrite en rouge 
dans les manuscrits, c'est le titre du code. 


19° SÉRIE. 


2. Je ferai quelques observations préliminaires pour 
indiquer l'ensemble du titre et le sujet de mon pre- 
mier chapitre. 

à. Je descendrai à mon chapitre ; je le résumerai 
et le diviserai. 

Í. Je poserai le cas dans les termes mêmes et je 
lirai la lettre, le texte. 

9. Je signalerai les choses notables. 

6. J'aborderai les gloses ; après l'expédition des 
gloses, je passerai aux questions que les docteurs trai- 
tent d'ordinaire en dehors des gloses. 

1. Et comme les docteurs posent ici quelques dif- 
férences entre le droit canonique et le droit civil, à 
celte occasion je recueillerai les différences et les dis- 
cordances entre le droit canonique et civil qui sont 
éparses dans le droit, ainsi que celles qui se rencon- 
trent entre le for contentieux et celui de la conscience. 
Tout cela fait, mon chapitre sera expédié, à la gloire 


‘ de Dieu. 


Voilà comment le droit canonique était enseigné. 
On rencontre certains professeurs de nos jours qui pré- 
tendent l’approfondir sans jamais étudier le texte , les 
décrétales, le code officiel. 


In Christi nomine, ejusque gloriosissimae matris Vir- 
ginis Mariae, necnon beatae Catherinae advocatae meae, ac 
tolius curiae triumphantis. Incipit repetitio C. primi, de 
accusationibus facta per me Hieronymum de Zanetinis 
utriusque juris doctorem anno 1489 die 22 januarii. Repe- 
titurus caput primum de accusationibus in decretalibus or- 
dinem observari consuetum observabo. Primo continuabo 
rubricam ad praecedentia. Secundo quaeram juxta rubri- 
cam de aliquibus pro evidentia totius titali et. dicendorum 
in cap. I. Tertio condescendam ad caput meum, quod sum- 
mabo et dividam: ponam casum in terminis: legam lit- 
teram : colligam . notabilia: demum deveniam ad appara- 
ium glossarum: quibus glossis expeditis, ad quaestiones 
tactas per doctores extra glossas me transferam. Postremo 
quia nonnullae differentiae ponuntur inter jus canonicum et 
civile hic per doctores: hane nactus occasionem differen- 
lias sparsas in jure et discrepantias inter jus canonicum 
et civile in unum redigam una cum casibus conscientiae, 
ponendo aliquas differentias inter forum contentiosum et 
conscientiae post antiquos doctores prout ingenium meum 
et assiduitas studii suppetet, quibus omnibus expeditis, erit 
expeditum caput meum cum laude Dei. Venio igitur ad 
primum etc. 


— Mérites de saint François d'Assise. Victime pour 
les pêcheurs. Ce qui manque à la Passion du Sauveur. 
Rétractation d’un prédicateur. 

Le dogme catholique ne reconnait point d'autre mé- 
diateur entre Dieu et les hommes que Jésus-Christ. 
C'est par lui seul que les hommes obtiennent le salut 
et la rémission de leurs péchés. La Passion da Sau- 
veur étant parfaite en sa qualité de chef et de média- 
teur, c’est une impiété de partager entre un saint, 
quel qu'il soit et Jésus-Christ le fruit de ses souffran- 
ces et la victoire q'il a remportée sur le péché et sur 
l'enfer. 

Le 2 aoüt 1694, féte de la Portioncule, un prédi- 
cateur qui précha dans l'église des Conventuels de 
Reims, avanca des propositions contraires à la pureté 
de l'évangile. Le Tellier, archevéque, examina l'ori- 


56 





883 


ginal du sermon et obligea le prédicateur de se ré- 
tracter ; celui-ci se soumit pleinement à l'ordre du 
prélat. Les deux rétractations furent imprimées en ce 
lemps-là. On les trouve dans les Miscellanea de la bi- 
bliothèque Casanate, à Rome (Vol. 260 des Miscell. 
in 8°). , 

Première Rétractation. Un prédicateur chrétien qui a 
le malheur d'avancer dans un sermon des propositions fausses 
et qui scandalisent les auditeurs, soit qu'il les avance 
par ignorance, par inadvértance, ou par la séduction des 
mauvais Auteurs qu'il a lus, doit avoir assez d'humilité 
pour en faire un désaveu publie, lors principalement qu'il 
en reçoit l'ordre de son évêque qui doit veiller à la con- 
servalion de la saine doctrine. 

Monseigneur l'archevêque ayant été averti que dans 
un sermon que je préchay le 2 aoust 1694 en l'eglise 
des Pères Cordeliers de la ville de Reims à la solennité 
de la Portioncule, j'avois avancé plusieurs propositions con- 
traires à la pureté de l'Evangile, qui avaient scandalisé 
le prochain, il me fut ordonné de l'aller trouver en son 
palais, pour savoir si le rapport qu'on luy avoit fait, était 
véritable. IL me demanda le sermon que j'avois préché. 
Luy ayant remis mou original entre les mains avec un 
humble respect pour ses ordres, il s'est donné la peine de 
l'examiner; et il y a remarqué les propositions suivantes, 
' qu'il m'a ordonné de rétracter publiquement pour réparer 
le tort que j'ay fait à la vérité, et édifier par l'aveu sin- 
cère de la fausseté des propositions que j'ay préchées ceux 
que j'ay scandalisez par la confiance avec laquelle j'ai de- 
bité l'erreur. Comme homme j'ay pu me tromper; comme 
chrétien je dois me soumettre à une autorité légitime qui 
me prescrit une chose juste et nécessaire. Je rétracte donc 
et je désavoue les propositions suivantes, sans autre regret 
que celui de m'estre trompé etc. 

La 3°, où j'ay dit en plusieurs endroits de mon sermon: 
Que François s'est fait la victime des pécheurs; qu'il s'est 
chargé des péchés du monde. Je reconnais que c'est une 
erreur grossière, contraire à la parole de Dieu, qui ne re- 
connaît qu'une seule victime pour les péchés des hommes, 
savoir Jésus-Christ, comme S. Paul l'a expliqué dans toute 
sa lettre aux Hébreux et particulièrement au ch. 9. 

La 8°, où j'ay dit, que François lwy-méme achève ce 
qui manque à la passion du Sauveur en faveur des pé- 
cheurs en coopérant à ses victoires sur le péché et sur 
l'enfer. Je reconnais que c'est une impiété de partager 
entre Frangois et Jésus-Christ le fruit de ses souffrances et 
la pleine victoire qu'il a remportée par sa mort et par sa 
resurrection sur le péché et sur l'enfer et qu'il ne manque 
rien à la Passion de Jésus-Christ comme Chef et Médiateur. 

Seconde Rétractation. La 5° « où j'ay dit: Que saint 
François comme saint Paul, peut se glorifier d'achever 
ce qui manque à la Passion du Sauveur Je reconnois 
que cela est faux, la Passion de notre Sauveur étant par- 
faite en sa qualité de chef, et de Médiateur, et que l'ap- 
plication que j'ay faite des paroles de Saint Paul, au cha- 
pitre 1 de son épitre aux Colossiens pour le prouver est 
téméraire et contre le sens qu'elles ont. 

Ayant une fausse idée des mérites de notre Père Saint 
François, quoiqu'il soit grand devant les hommes, j'avangay 
témérairement: Que Saint François avoit fait dans la 
. Portioncule par ses larmes ce que Jésus-Christ a fait dans 
la, crèche de Bethléem pour les péchewrs par les siennes. 
Que S. Francois avoit fait pour les pécheurs par le sang 
de $es plaies, ce que Jésus-Christ a fait par le sien sur 
le Calvaire , et que Saint Francois avait fait dans son 


MÉLANGES. 


884 


coeur pàr son amour pour les pécheurs, ce que Jé- 
sus-Christ à fait pour eur dans le sien sur la Croix. 

Je reconnais sincèrement que ce parallèle de Notre Père 
Saint François avec Jésus-Christ est injurieux à notre Saint, 
el contraire aux témoignages de l'Ecriture qui ne recon- 
paït point d'autre médiateur entre Dieu et les hommes que 
Jésus-Christ: Unus mediator Dei et hominum homo Christus 
Jesus, et qui nous apprend que c'est par lui seul que les 
hommes obtiennent le salut et la rémission de leurs péchez. 
Ainsi les larmes, le sang et l'amour de Saint Francois qui 
avoient besoin d’être purifiés et sanctifiés par le sang de 
Jésus-Christ n'ont rien de commun avec le mérite infini 
des larmes, du sang et de l'amour de Jésus-Christ, et s'ils 
ont été de quelque utilité. aux pécheurs, ce n'a été que 
par voye d'impétration et dépendance du sang de Jé- 
sus-Christ. » 


— Benoît XIV. Sermon pronuncé dans l'église des 
Carmélites de Regina coli, pour la profession religieuse 
de la princesse Colonna. 

Le 7 janvier 1748, Benoît XIV reçut la profession 
religieuse de Maria Anna Teresa Imelda de Jésus Cru- 
cifié, fille de don Fabrizio Colonna, grand connétable 
et de donna Calerina Salviati Colonna. Un an aupara- 


vant, le pontife avait donné l'habit à la jeune prin- 


cesse. Il fit, le jour de la profession le sermon que nous 
donnons plus loin. Cette homélie fut imprimée dans le 
temps, traduite en latin et en grec littéral par Luigi 
Andruzzi, comte de S. André et abbé de Sainte-Marie. 

Au quatrième siècle, le pape Libére reçut la pro- 
fession de l'illustre Marcelline, seur de S. Ambroise, 
et prononça l'allocution que l'évéque^de Milan a in- 
sérée au troisième livre de Virginibus. Marcelline éta- 
blit un monastère dans sa maison paternelle ; il existe 
encore aujourd'hui sous le vocable de S. Ambroise. Le 
couvent des carmélites Regina coeli, dans lequel la jeune 
princesse professa, fut semblablement construit par la 
famille Colonna. 

Ragionamento fatto dalla S. di N. Signore PP. Bene- 
detto XIV, nel giorno 7 di gennaro 1748. Nella chiesa 
della B. Vergine Assunta in Cielo delle monache Teresiane 
del Monastero di Regina Celi. Nell'ammettere alla pro- 
fessione regolare fra esse la madre Suor Maria Anna Te- 
resa Imelda di Gesü Crocifisso figlia di D. Fabrizio Co- 
lonna gran contestabile e di D. Caterina Salviati Colonna 
gran contestabilessa, tradotto in Latino e Greco litterale 
da Luigi Andruzzi conte di Sant'Andrea ed Abate di 
S. Maria. 

E già compito l'anno, da che in questo stesso luogo 
l'ammettemmo all'abito, ed al noviziato in questo Santo 
monastero, in cui si professa con tutta esattezza la regola 
di S. Teresa: ed essendosi da noi con tutta sicurezza ri- 
saputo, che in quest'anno ella ha con tutta esattezza adem- 
pito quanto nella regola si prescrive doversi adempire dalle 
novizie, e quanto noi l'esortammo a fare; eccoci preparati 
a ricevere la professione rinnovando l'esempio del ponte- 
fice Liberio nostro predecessore, che nel secolo quarto 
della Chiesa diede il velo della verginità, ed ammise alla 
professione monastica l’insigne Dama Marcellina sorella di 
S. Ambrogio. 

Abbiamo detto detto di rinnovare il detto esempie, 
si perchè Marcellina fu come ella lo à ben illustre per li 
suoi natali, essendo stata figlia d'un insigne Romano che 
ebbe la prefettura delle Gallie, e sorella di chi colle in 














885 7 


segne consolari, prima di ascendere al vescovado di Mi- 
lano, era stato prefetto nella Liguria, e nella Emilia; si 
_perchè se Marcellina facendo le professione regolare nelle 
mani del pontefice Liberio assegnà per comodo delle com- 
pagne l'antioa casa paterna che era appunto in quel luogo, 
in cui oggi à il Monastero delle Monache di S. Ambrogio; 
e il monastero , in cui ella oggi à per fare la professione, 
$ monastero fabbricato da suoi gloriosi antenati. 

Parló il Pontefice Liberio nell'ammettere alla profes- 
sione Marcellina; e non ostante il lungo corso di ben tre- 
dici secoli là sua parlata aucor oggi si conserva , e si s& 
quanto disse avendola S. Ambrogio fratello come si è 
detto di Marcellina, inserita nel suo libro terzo delle ver- 
gini al capo primo. Fu la parlata assai breve: il tema fu 
preso dal giorno, in cui facevasi la professione, che era 
il giorno del Natale di Gesu Cristo: Ed il tutto fu indi- 
rizzato a vie più accendere nel cuore di Marcellina l'amore 
verso Dio. Non essendo questo giorno il giorno del Natale 
del Signore, non possiamo uniformarci al tema che prese 
Liberio dal giorno, in cui ammise Marcellina alla profes- 
sione. Procureremo bensi di conformarci nella brevità, e 
nel suggerire a lei i più validi motivi, per tener sempre 
acceso nel suo cuore l'amor divino. Le additeremo dunque 
gli effetti della divina grazia sopra di lei, i vivi contra- 
segni, che in quest’occasione Iddio le dà della sua predes- 
tinazione, e l'obbligo per conseguenza che corre, di sempre 
più infiammarsi nell'amare il Signore. 

E per vero dire, se ella rifletterà alla sua fresca età, 
alle doti del suo corpo, alla nobiltà della sua rinnomata 
famiglia, alle dovizie della medesima, agli agi che l'amor 
paterno le preparava, e con tanta tenerezza, e buona fede 
le esibiva, e nello stesso tempo considererà con qual cos- 
tanza d'animo, con quanta fermezza di spirito, con quanta 
allegrezza di cuore ha preso l'abito di S. Teresa, con quanta 
esemplarità ha compiuto il noviziato, con quanta pia e 
santa impazienza ha sospirato che venisse questo giorno, 
sarà necessitata a confessare, e riconoscere in se stessa 
gli effetti della divina grazia vincitrice. Recordatus sum 
tui miserans adolescentiam tuam , cosi si legge in. Ge- 
remia al eap. 2: im charitate perpetua. dilexi te; ideo 
atirazi te miserans ; cosi si lege nello stesso Geremia, 
al cap. 81. 

Chiari altresi sono i segni, che Iddio in questo giorno, 
ed in quest'occasione da della sua predestinazione: ed accid 
ella facilmente comprenda quanto ora le diciamo, proponga 
alla sua fantasia una nave posta in mezzo al mare pieno 
di scogli, di procelle, e di tempeste: proponga inoltre alla 
sua stessa fantasia un provvido nocchiere, che sottragga 
la detta nave dal mare, destinandola a stare in un porto, 
da cui non debba più essere estratta : si figuri finalmente, 
che il porto sia ben guardato dai venti, e che in esso non 
manchino tutti gli ajuti, che sono necessarii per qualsi- 
voglia caso inopinato, e per qualsivoglia disgrazia, che 
fosse mai per succedere: e chi mai sarà che non confessi 
darsi dal provido piloto contrasegni evidenti della sua 
brama tutta intenta alla salvezza ed incolumità della nave? 

Il mondo pur troppo à un mare pieno di scogli e di 
procelle, e particolarmente se in esso si vive, come si dice, 
alla moda, che à lo stesso che dire una vita molle, oziosa, 
e che niente ricusa di facile, e di dolce alla natura, ed 
in cui un divertimento succede all'altro. Pregio della con- 
versazione à l'amare la galanteria, ed ecco un scoglio in 
cui s'ineiampa, essendo molto facile che il cuore scappi, 


e voli di là dai confini che la legge prescrive. Si colti- : 


vano tenere amicizie fra persone di sesso differente; ed ecco 
una potente procella, perché le predette amicizie bene 


MÉLANGES. 


886 


Spesso arrivano alla passione. In una parola, si vive inamood 
che si dà a dividere anche ai ciechi, che più si ama il mondo 
che Iddio: Lata porta, et spatiosa via est, quae ducit 


.4d perditionem, ei multi sunt, qui intrant per eam. Sono 


parole di 8. Matteo al cap. 7, che ben considerate , non 


‘si possono intendere delle persone affatto perdute, sean- 
-dalose, sommerse ne'vizi e senza erubescenza, ma delle 


altre che vivono nel modo poc' anzi accennato; parlando il 
S. Testo di moltitudine: Multi sunt, qui intrant per eam; 
ed essendo molte, e pur troppo molte le persone, che og- 
gidi vivono una vita galante, ed alla moda, essenduvi al- 
ires) pur troppo persone che vivono una vita affatto scan- 
dalosa, ma non tante che non vi resti un buon numero 
d'altre persone che vivono diversamente ed hanno in or- 
rore la sfacciatagine, ed il trionfo del peccato; in una pa- 
rola il sagro Testo parla di moltitudine, e questa parola 
meglio si verifica in quelli che vivoho alla moda, che ne. 
gl’altri che vivono publicamente sommersi ne” vizj. 

Il porto adattato per liberare dai pericoli del mondo, 
è la religione. Il porto ben guardato dai venti, dalle pro- 
celle e da qualsivoglia funesta disgrazia che potesse suc- 
cedere, e senza dubbio la religione, che vive colla riforma 
della S. Madre Teresa. In essa se mai qualche cattivo 
esempio ardisse di comparire, resta per lo piü senza ef- 
fetto, si perche à sempre punito, si perché non è mai ap- 
provato, e finalmente perché il buon esempio vien soste- 
nuto dall'autorità di gente invecchiata nel servizio di Dio, 
che non teme ne le censure de'critici, ne le. burle de’ pro- 
fani. Il buon ordine, gli avvisi, i consigli, l'esortazioni, e 
le prattiche di pietà sono tante barriere, che si oppongono 
al disordine. In guardia a questo porto, è situata una Torre 
simile a quella descritta ne' Cantici, al cap. 4: Mille clypei 
pendent ex ea: ommis armatura  fortiwm. 

Ed ecco, se non c'inganniamo, esposti a lei gli effetti della 
grazia vincitrice, ed i segni non equivoci, che Iddio dà 
della sua predestinazione. Altro dunque non resta per com- 
pimento di questo nostro discorso, che porre avanti i suoi 
occhi l'obbligo, che le eorre di sempre piü infiammarsi 
nell'amor divino. Iddio chiama ed invita continuamente 
eoi suoi ajuti, e con tutta giustizia; la ragione vuole che 
se gli risponda: Vocabis me, et ego respondeo tibi si legge 
in Giobbe al cap. 15; e guai a chi non corrisponde all'in- 
vito, come si vede ne'Proverbj di Salomone al cap. 1: 
Quia vocavi et renuistis etc. ego quoque in interitu vestro 
ridebo et subsannabo. Il di lei cuore sia sempre in tutto, 
e per tutto simile al S. Altare descritto nel Levitico al 


: eap. 6. Iddio comandd a Mosè, che il fuoco sempre vi 


ardesse: /gnis autem in altari semper ardebit. Tl fuoco 
dell'altare doveva esser perpetuo, ne mai doveva mancare: 
Ignis est iste perpetuus, qui nunquam deficiet in altari. 
Secondo il sentimento di varj Interpreti, fü il fuoco acceso 
nell'Altare miracolosamente dal cielo, ma il mantenerlo 
continuamente acceso derivava e doveva derivare dall'opera 
del Sacerdote, che doveva andar somministrando opportu- 
namente le legna; onde nel S. Testo dopo le parole: /gnis 
in altari semper ardebit, s'aggiunge; quem nutriel Sa- 
cerdos, subjiciens ligna mane per singulos dies. 1l di lei 
euore à l'altare, il fuoco à l'amor di Dio, che Iddio stesso 
ha aeceso in esso. Si mantenga dunque di continuo acceso, 
e ció si faecia coll'attenta considerazione de’ gran benefizi, 
che in questo giorno riceve dal cielo. Sono tanto grandi, 
e tanto segnalati, che esigono da Lei, che a null'altro pensi 
nel tratto di sua vita, che al nostro amabilissimo Reden- 
tore, eletto da Lei per Isposo. Fü Maria Maddalena vera 
amante di nostro Signore. Quando intese, che era morto, 
e sepolto, corse a ricercarlo, ed avendo in sua vece ritro- 


887 


trovati gli Angeli non potè contentarsi di loro benchè fos- 
sero belli oltre modo. Andù guardando di qua, e di là per 
vedere se incontrava l'amato dell'anima sua, ed interro- 
gata dagli angeli, perchè piangesse: Mulier quid ploras? 
essa. non asciugo le lagrime, contentandosi dello splendore, 
e della bellezza di quegli Spiriti celesti; ma avendo sempre 
presente il suo Signore rispose, come si vede in S. Gio- 
vanni, al cap. 20: Tulerunt Dominum mewnm, et nescio 
ubi posuerunt ewm. L'esempio di Maddalena, che amd 
più il suo maestro crocifisso, che gli Angeli glorificati, à 
lesempio che S. Francesco di Sales in un suo Sermone 
propose ad alcune delle sue monache della Visitazione, che 
facevano nelle sue mani la professione. Questo è l'esempio, 
che in questa sbessa occasione proponiamo a lei, ed accid 
ella ne riceva, e ne ricavi il frutto, che sommamente de- 
sideriamo, e fondatamente speriamo, indirizziamo, giusta il 
rito della Chiesa, le nostre preci al Signore, invitando an- 
cora gli astanti a fare lo stesso ed intonando, come fac- 
ciamo, il Veni Creator Spirilus. 


— Culte du Cœur de S. Joseph. Le Saint-Siége a-t4l 
approuvé ce culte? Lettre de la S. Congrégation à Mgr. 
l'évéque de Nantes. 

NANNETEN. Rme domine uti frater. 

Exposuit amplitudo tua huic sacrae Rituum Congre- 
gationi nonnullos pios viros, quibus cordi semper fuit Sanc- 
tum Beatae Mariae Virginis Sponsum specialibus cultus 
obsequiis honorare, id majori animi intentione facere coe- 
pisse postquam Sanctus Patriarcha à Ssmo D. N. Pio 
papa IX catholicae Ecclesiae patronus fuit declaratus. In- 
ter alia vero, quae ad ipsius honorem excogitaverunt, ob- 


sequia, fuit sequens invocatio « Cor saneti Joseph purissi- . 


mum ora pro nobis» quam decantandam proponunt sive 
in festivitatibus S. Josephi sive in supplicationibus ad 
ipsius honorem institutis. Quoniam vero amplitudo tua 
anceps haeret num haec invocatio permittenda sit, quippe 
quae, etsi a pia mente procedat, aliquid tamen novitatis 
praeseferre videatur, statuit rem submittere judicio Sanctae 
Sedis: ideoque ab eadem S. R. C. humillime postulavit 
num eadem invocatio permittenda sit in functionibus ec- 
clesiasticis, exceptis tamen missa et officio. Sacra vero ea- 
dem Congregatio, ad relationem subscripti secretarii re- 
scribendum censüit: Monendam esse per epistolam ampli- 
tudinem tuam cultum Cordis S. Josephi non esse ab Apos- 
tolica Sede approbatum. 


Dum autem id pro mei muneris ratione amplitudini 


tuae significo, eidem diuturnam ex animo felicitatem ad- 
precor. Amplitudiniis tuae Rmae, die 14 junii 1878, uti 
frater. 


— Consécration des calices et des patènes. Parrain 
de la confirmation. | 

L'évéque peut-il être parrain de l'enfant qu'il con- 
firme ? On répond que cela se peut, absolument par- 
lant; mais il doit se faire représenter par un procu- 
reur, pour tenir le confirmand. 


PoricASTREN. Rmus D. Josephus Maria Cione episcopus 
Policastren. Sacrae Rituum Congregationi insequentia iria 
dubia pro opportuna solutione humiliter proposuit, nimirum: 

Dubium I. Utrum valida sit consecratio calicis et pa- 
tenae si episcopus verba quidem proferat, unciionem etiam 
sacri chrismatis adhibeat. sed ad verba, per nostram be- 
medictionem, crucem, prout in pontificali signata habetur 
super calicem et patenam manu non producat? 


MÉLANGES. . 


888 


Dubium. II. Utrum de essentia consecralionis ejusdem 
sit non tantum unctio olei, sed etiam aspersio aquae be- 
nedictae? 

Dubium. IIT. Utrum in administratione sacramenti con- 
firmationis episcopus possit, sicut in Policastrensi dioecesi 
decessor facere consueverat, ministri et patrini partes uno 
eodemque tempore sustinere, dextera scilicet. manu frontem 
confirmandi sacro chrismate signare ut minister, ac sinistra 
confirmandum ipsum tenere ut patrinus? 

Sacra vero Congregatio, audita relatione ab infrascripto 
Secretario facia, nec non sententia alterius ex apostolicarum 
caeremoniarum magistris, propositis dubiis rescribendum 
censuit: ; 

Ad. I et II. Servetur rubrica pontificalis romani. 

Ad IIT. Episcopus confirmans in casu officium patrini 
gerat per procuratorem. Atque ita rescripsit die 14 junii 1873. 


— Collecte usitée dans les possessions espagnoles. 
Suppression du passage concernant les chrétiens captifs 
des Sarrasins. 

Nous avons parlé de cette collecte dans la cent 
soixanle-septiéme livraison des Analecta (col. 358). Le 
passage concernant la délivrance des chrétiens retenus 
dans l'esclavage par les Sarrasins. paraissant sans objet 
aujourd'hui, les évéques de la province du Chili ont 
demandé la permission d'y subslituer une priére pour 
l'Eglise persécutée par l'impiété. La S. Congrégation a 
permis la suppression, sans la substitution. 


PROVINCIAE ECCLESIASTICAE 8. JACOBI DE CHILE. Sanc- 
lissimus D. N. Pius papa IX per indultum Sacrae Rituum 
Congregationis die 17 septembris 1848, ad enixas preces 
Emi D. archiepiscopi et episcoporum provinciae ecclesias- 
ticae S. Jacobi de Chile, indulsit ut in tota ditione Chi- 
lensi tam in missis privatis quam in solemnibus sequens 
collecta addi valeat, nimirum: «Et famulos tuos Papam 
« Nostrum N., Antistitem Nostrum N., rempublicam 
« et ejus Gubernium ab omni adversitate custodi: pacem 
« ot salutem nostris concede temporibus: et ab Ecclesia 
«tua cunctam repelle nequitiam: et gentes Paganorum 
« et Haereticorum dexterae tuae potentia conterantur: et 
« captivos Christianos, qui in Saracenorum potestate deti- 
« nentur, tua misericordia liberare : et fructus terrae dare 
« ei conservare digneris. Per Deum etc. » 

Praefatis vero archiepiscopo et episcopis, quum modo 
opportunum et congruum videabur ut loco incisi: e£. capti- 
vos Christianos, qui in Saracenorwm potestate detinentuz, 
(ua, misericordia liberare, quod modo nunquam vel raro 
admodum evenit, substitui valeat hoc aliud: et fideles Chris- 
tiamos, qui ab inimicorum immanitate impie opprimuntur 
tua misericordia liberare; altenta teterrima persecutione 
qua undequaque catholica Ecclesia vexatur, necessarium 
ad id indultum a Ssmo D. N. Pio Papa IX humillime 
imploraverunt.  — 

Sacra vero Rituum Congregatio, audita relatione hujus- 
modi instantiae ab infrascripto secretario facta nec non sen- 
tentia Rmi D. Laurentii Salvati s. fidei promotoris coad- 
jutoris, rescribere censuit: omittatur incisum et nihil 
eidem substituatur; et ad dominum secretarium cum Ssmo. 
Die 14 junii 1873. 

Facta autem de praedictis per infrascriptum eidem 
Ssmo D. N. Pio papae IX fideli relatione, Sanetitas Sua 
sententiam sacrae Congregationis ratam habuit et confir- 
mavit, indulsitque ut in ditione Chilensi in enunciata col- 
lecta in posterum omittatur incisum de quo supra. Memo- 














889 


rato decreto diei 27 septembris 1848 aliisque in contra- 
rium disponentibus minime obstantibus. Die 19 iisdem 
mense et anno. 


— Ordination. Imposition des mains du pontife et 
. des prêtres sur la tête de l’ordinand. Explication de la 
décision rendue le 31 aot 1872. 


SyREN. Sacra Rituum) Congregatio interrogata: « Num 
in ordinatione presbyteri tum pontifex tum sacerdotes qui 
adsunt, debeant prius imponere utramque manum super 
eaput cujuslibet ordinandi, et postquam haec impositio 
ab omnibus absoluta fuerit, tunc elevare manus dexteras, 
easque extensas super illos tenere dum pontifex stans cum 
mitra solus dicit, orationem, uti nonnulli explicant ponti- 
ficalis romani hac de re praescriptionem: vel potius, uti 
Romae fit in archibasilica Lateranensi, tum pontifex tum 
sacerdotes qui adstant, vix facta impositione utriusque 
manus, statim dexteras manus extendunt easque sic ex- 
lensas tenent donec episeopus orationem absolverit, sub 
die 31 augusti 1872 respondit: Negative ad primam 
parlem , affirmative ad secundam. Quum autem haec res- 
ponsio novo dubio occasionem praebuerit sic concepto: 
« An censenda sit valida sacra ordinatio, in qua episcopus 
ordinans manus extensas non tenuerit super ordinatum 
etiam per intervallum quod inter primam et secundam 
manuum impositionem intercedit » ad authenticam ejusdem 
dubii declarationem habendam iterum recursus habitus fuit 
ad praedictam sacram Congregationem. Haec autem ad 
relationem infrascripti secretarii, audita sententia Emi 
D. Laurentii Salvati coadjutoris promotoris fidei, proposito 
dubio rescribendum esse censuit declarando: Sacra Con- 
gregatio dum in praefato suo responso ritum insinuavit 
in peragenda sacra ordinatione circa manuum impositionem 
observandum, non idcirco in dubium revocare intendit va- 
lorem sacrae ordinationis, eo quod in illa episcopus ordi- 
nans manus extensas non tenuerit super ordinatum etiam 
per intervallum, quod inter primam et secundam ma- 
nuum impositionem intercedit. Atque ita declaravit die 14 
. Junii 1873. 


— Ratisbonne. Anciens usages abolis par ordonnance 


épiscopale. Bénédiction du Saint-Sacrement. 

L'usage introduit depuis l'origine du Luthéranisme 
dans plusieurs contrées de l’Allemagne au sujet de la 
bénédiction du Saint-Sacrement existait à Ratisbonne, 
comme à Salzbourg et à Bamberg. En 1869, une or- 
donnance épiscopale supprima ces anciennes coutumes. 
La S. Congrégation ayant décidé qu'on pouvait les to- 
lérer, Mgr. l’évêque de Ratisbonne demande si l'or- 
donnance de 1869 oblige, et s'il peut autoriser le ré- 
tablissement des usages. — La S. Congrégation répond 
que sa décision comprend seulement les diocéses pour 
lesquels elle a été rendue. L'ordonnance de 1869 pour 
Batisbonne est donc maintenue. 


RaTISBONEN. Rmus D. Ignatius de Senestrey episcopus 
: Ratisbonen. occasione sumpta a quodam decreto a 8. R. C. 
edito sub die 15 februarii anni vertentis in una Salisbur- 
gensi et dein ad archidiocesim Bambergensem extenso, in 
quo significabatur nihil in iisdem dioecesibus esse inno- 
vandum quoad usum in ipsis vigentem dandi benedictio- 
nem cum SSmo Sacramento in initio et in fine expositionis 
et elargiendi benedictionem cum pyxide post distributam 
fidelibus sacram synaxim, ab eadem Sacra Congregatione 


MÉLANGES. 


890 


humillime insequentium dubiorum solutionem expostulavit, 
nimirum : 

Dubium I. Utrum in dioecesi Ratisbonensi servari 
eliam in posterum debeat mandatum generale episcopi diei 
17 januarii anni 1869, quo inter alios abusus abolitae gunt 
consuetudines benedicendi populo cum SSmo Sacramento 
ante sacras functiones seu in initio expositionis, nec non 
cum pyxide post ministratam sacram synaxim ? 

Dubium II. Utrum episcopus post illud deeretum Sa- 
lisburgense indulgere debeat vel prudenter et legitime in- 
dulgere possit ut in pluribus vel aliquibus dioeceseos suae 
ecclesiis , postulante parocho vel populi parte, praedictae 
duae vetustae consuetudines denuo introducantur et ser- 
ventur, etiamsi praevideat fore ut hac agendi ratione illae 
paullatim in universa dioecesi ristabiliantur ? 

Si vero ad primum affirmative, ad secundum negative; 

Dubium III. Qua ratione respondendum iisdem sit si 
contendant, decretum Salisburgeuse ob consuetudinum il- 
larum paritatem earumdemque antiquitatem applicari posse 
vel debere ad alias Germaniae dioeceses? 

Sacra vero cadem Congregatio, re iterum ad trutinam 
revocata auditaque sententia Rmi D. Laurentii Salvati 
S. fidei promotoris coadjutoris, omnibus mature conside- 
ratis respondendum censuit propositis dubiis declarando: 
Rescriptum sacrae Congregationie diei 15 februarii anni 
vertentis quo edicitur nihil esse innovandum cirea parti- 
eularem vigentem consuetudinem benedicendi popnlo cum 
SSmo Sacramento etiam in principio sacrarum functionum, 
quae, eo exposito celebrantur, itemque cum pyxide post 
ministratam sacram synaxim, valere exclusive pro iis locis 
pro quibus nominatim, ob speciales dumtaxat concurrentes 
circumstantias et ad evitanda scandala, editum fuit. Atque 
ita rescripsit die 1 julii 1873. 


— Procession. Territoire d'une autre paroisse. Per- 
mission épiscopale. 

La procession d'une paroisse peut-elle entrer sur le 
territoire appartenant à une autre paroisse? Le curé 
et les paroissiens de celle-ci ont-ils le droit de s'op- 
poser? La S. Congrégation décide qu'ils n'ont pas ce 
droit, supposé que l’évêque ait autorisé la procession. 


CASSANEN. Praepositus parochus, canonici et sacerdotes 
insignis collegiatae et parochialis ecclesiae a sancta Maria 
Magdalena nuncupatae in oppido, cui nomen vulgo Morano- 
Calabro, conquesti sunt apud sacram hanc Congregationem 
de eo quod clerus alterius collegiatae et parochialis ec- 
clesiae ejusdem oppidi a Saneto Nicolao nuncupatae in 
processionibus peragendis limites propriae paroeciae trans- 
greditur, ac intra limites paroeciae oratorum intrat. Quum 
autem haec agendi ratio, a qua nullatenus recedere vult 
praefatus clerus, non solum juri oratorum praejudicium 
inferat, sed etiam scandalis et tumultibus occasionem prae- 
beat, oratores praedicti ab eadem sacra Congregatione enixe 
postularunt ut vetet omnino enunciato clero S. Nicolai in 
processionibus peragendis, praeterquam illa SSmi Corporis 
Christi, limites paroeciae oratorum quapiam de causa intrare. 

Sacra porro eadem Congregatio, auditis informatione 
et voto Rmi D hodierni episcopi Cassanen. nec non sen- 
tentia Rmi D. Augustini Caprara sacrae ipsius congrega- 
lionis assessoris coadjutoris, juxta decreta declaravit: Non 
licuisse neque licere praeposito parocho, canonicis ei sà- 
cerdotibus enunciatae ecelesiae S. Mariae Magdalenae op- 
ponere se primicerio, parocho, canonicis et sacerdotibus 
memoratae ecclesiae Saneti Nicolai, quando isti de con- 
sensu episcopi in processionibus peragendis intrant fines 


891 


paroeciae oratorum : mandavitque oratoribus ut in poste- 
rum a quacumque oppositione facienda sese omnino abs- 
tineant. Insuper sacra Congregatio oratores praedictos ac 
praesertim praepositum parochum graviter repreltendit eo 
quod ad laicam potestatem recursum habere in hoc negocio 
veriti non fuerint. Die 27 septembris 1873. 


— Missions étrangères. Commémoraison de S. Joseph 
et de S. François-Xavier aux suffrages communs. 


SEMINARH MISSIONUM AD ExTEROS. Superior seminarii 
-Missionum ad Exteros sacraé Rituum Congregationi quae 
' gequuntur erposuit, nimirum: Die 27 novembris 1857 sacra 
Rituum Congregatio declaravit festa S. Josephi Sponsi Beatae 
Mariae Virginis ac S. Francisci Xaverii pariter in Missioni- 
bus esse celebranda ut festa patronorum principalium. Die 
aulem 5 januarii 1862 iterum declaravit tam de S. Josepho 
Sponso B. M. V. quam de S. Francisco Xaverio, utpote 
patronis principalibus, fieri debere commemorationem in 
suffragiis communibus. Denique die 6 augusti 1868 eadem 
sacra Rituum Congregatio benigne concessit ut, quoties 
in officio occurrunt suffragia seu commemorationes com- 
munes, à missionariis memoratis S. Joseph Sponsi et 
Francisci Xaverii possint simul et communiter fieri per 
easdem antiphonas, versiculos, responsoria et orationem, 
quae ibidem a sacra Congregatione specialiter in hunc finem 
approbata sunt. 

A tempore igitur illius decreti in praesentem usque 
diem commemoratio Ss. Josephi et Francisci Xaverii juxta 
ienorem praedicti decreti et indulti peracta fuit. 

Nune autem quidam dubitant uirum per recentiorem 

S. Josephi erectionem ad titulum patroni Ecclesiae Uni- 
versalis praelaudatum decretum et Indultum anni 1863 non 
fuerit implicite abrogatum, et consequenter utrum adhuc 
eommemorationem Ss. Josephi et Francisci Xaverii per 
communem antiphonam rite concessam insimul facere li- 
ceat. Quamvis hujusmodi dubitatio fundaia non videatur, 
cum eadem omnino hodie perseverent rationes quae in priori 
petitione sacrae Congregationi exhibitae sunt, ad sedandos 
iamen quorumdam scrupulos, praefatus superior solutionem 
sequentis dubii humiliter postulavit, videlicet : 
.. Utrum indultum diei 6 augusti 1863, in quantum 
concedit antiphonam pro commemoratione :Ss. Joseph et 
Francisci Xaverii, fuerit abrogatum per elevationem S. Jo- 
sephi ad titulum patroni universalis E2clesiae? Et quatenus 
affirmative, pro opportuna ejusdem indulti renovatione ct 
convalidatione iterum suppliciterque rogavit. 

Sacra porro Rituum Congregatione, audita sententia 
Rmi D. Augustini Caprara ejnsdem Sacrae Congrogationis 
assessoris coadiutoris, rescribere rata est: Ad propositum 
dubium, affirmative; Ad postulatum vero, negative et com- 
memorationem S. Josephi amodo ab alumnis praedictis 
peragendam esse juxta formam brevis apostolici: illam vero 
S. Francisci Xaverii in casu faciendam esse prout infra 
octavam ejusdem saneti. Atque ita rescripsit et servari 
mandavit diei 27 septembris 1873. 


— Religieux autorisé par indult à vivre hors du 
cloître. Liturgie et missel dominicain. Etats-Unis. 

Le religieux vivant hors de sa communauté et at- 
taché à une mission, peut et doit garder la liturgie et 
le missel de son ordre. L'évéque de la mission ne peut 
s'y opposer. La S. Congrégation décide de la sorte 
au sujet d'un religieux de l'ordre de S. Dominique. 


MÉLANGES. 


892 


AMER:CAE. R. P. Fr. Jacobus Marshull alumnus ordinis 
S. Dominici in Statibus Foederatis Americae commorans, 
quique indultum ad tempus obtinuit vivendi extra claustra, 
a sacra Cengregatione de Propaganda Fide insequentium 
duorum dubiorum solutionem enixe postulavit, nimirum : 

Dubium I. Àn in missionibus ab episcopo collatis sa- 
cerdoti extra claustra degenti missa celebrari ab ipso possit 
et debeat juxta ritum sancti ordinis propri, et adhiberi 
missale ejusdem ordinis ? 

Dubium II. An in partibus, ubi fratres ejusdem or- 
dinis non adsunt, episcopus missionum eidem sacerdoti in 
celebratione missarum praefatum ritum prohibere possitt 

Quum vero praedicta Saera Congregatio eadem dubia 
ad istam sacram Rituum Congregationem pro opportuna 
solutione trasmiserit, haec propositis dubiis rescribere 
rata est: 

Ad I. Affirmative. 

Ad II. Negative. 

Atque ita rescripsit die 26 septembris 1873. 


— Litanies des saints. Addition des patrons et des 
saints dioésains. Ancien usage. 

Le décret général du 31 mars 1821 défend d'ajouter 
un verset quelconque aux litanies des saints. Le diocèse 
de Lodi a le très-ancien usage d'ajouter aux litanies 
quelques saints particuliers ; ainsi, S. Bassien, principal 
patron ; S. Albert, patron secondaire ; S. Julien, 5. Fotien 
évéques de Lodi; les saints martyrs Nabor, Félix, et 
Daniel; S. Gautier, et Sainte Savine. — La S. Con- 
grégation désapprouve l'usage, et refuse tout indult. 


LAvDEN. R. D. Angelus Castaldi caeremoniarum ma- 
gister cathedralis ecclesiae Lauden. a sacra Rituum Con- 
gregatione haec quae sequuntur postulavit, nimirum: Juxta 
decretum generale ejusdem S. Congreg. diei 31 martii 1821 
non licet titulo specialis devotionis litaniis sanctorum ad- 
dere aliquem versiculum : attamen si non versiculum ali- 
quem, licetne addere nomen alicujus Sancti, ac etiam 
nonnullorum sanctorum praecipue siilli patroni dioeceseos 
habentur? Si responsum hujus Sacrae Cengregationis ne- 
gativum esset, ab oratore suprascripto humillime rogaretur, 
ut fideles Laudensis ecclesiae in publicis functionibus, in 
quibus litaniae recitantur, illis congruenti loco nomina 
sanctorum episcoporum confessorum  Bassiani principalis 
patroni ac Alberti patroni minus principalis Laudensis 
ecclesiae, nec non Juliani et Fotiani pariter episcoporum 
Laudensium, atque sanctorum martyrum pariter Lauden- 
sium Naboris, Felicis et Danielis, item S. confessoris Gual- 
terii eb Savinae matronae Laudensis viduae addi permittatur. 

Si vero adhuc responsum esset negativum, enixe petitur 
ut saltem in ecclesia cathedrali nomina dictorum sancto- 
rum quorum corpora in eadem cathedrali venerantur et ex 
antiqua consuetudine invocari solent in litaniis, eadem pia 
consuetudo ex gratia servari possil. 

Sacra vero eadem Congregatio supradictis postulatis 
rescribere rata esi: Negative in omnibus, juæta alias 
decreta. Alque ila rescripsit et servari mandavit in dioe- 
cesi Laudensi die 27 septembris 1873. 


- - [rrégularité pour cause de cécité. Dispense. ac- 
corde à un diacre de Genève. Rigueur des saints ca— 
nons au sujet de cette 1rréqularité. 

François-Xavier perdit presque entièrement la vue, 
pendant qu'il étudiait à l'université d'Inspruk. Malgré 


893 - 


ce défaut, le pape Pie IX permit de lui conférer le 
sousdiaconat et le diaconat. Il est allé à Rome, pour 
étudier la théologie de S. Thomas dans l'université des 
Dominicains. Trois cardinaux l'ont vivement recom- 
mandé pour la dispense. Le Saint-Père Léon XIII ayant 
remis l'affaire à la S. Congrégation du Concile, celle-ci 
a été d'avis de conctder la permission de recevoir 
l'ordre de prétrise. Vcici le folium et la décision. 


GENEVEN dispensationis ab irregularitate die 20Tmartii 
1880. Franciseus Xaverius N. piae et religiosae familiae 
vicariatus apostolici Genevensis philosophicis expletis, dum 
theologicis studiis incumbebat tonsuram et quatuor ordines 
minores legitime recepit. Anno 1872 cum quartum theo- 
logici cursus annum in universitate (Enipontana in Austria 
prosequeretur oculorum usum ferme amisit adeo ut re- 
rum quemdam generalem et nebulosum conspectum ha- 
beat. Animo haud fractus ex hoc infortunio pius hic ju- 
venis, qui ardenter sese ecclesiasticae militiae addicere cu- 


piebat, nec destitit publicas lectiones in catholicis univer- 


sitatibus audire, nec privatim aliorum opera uti ut in 
Aheologicis disciplinis esset instructus. Qua de re anno 
1876 vicarius apostolicus Genevensis, obtenta vivae vocis 
oraculo a S. M. Pio papa IX facultate Franciscum, tali 
minime obstante defectu, ad sacros ordines subdiaconatus 
et diaconatus promovendi, eumdem ad memoratos ordines 
promovit, et ex tunc tum in publicis suae patriae templis 
ium in aliis dioecesibus verbum Dei prout diaconum decet, 
de sui Episcopi licentia evangelizavit. 

Nune Romae degens ut apud collegium S. Thomae PP. 
Praedicatorum magis magisque in disciplinae theologicae 
studio se perficiat, supplicem SSio obtulit libellum ut 
ad sacrum presbyteratus ordinem ascendere queat una 
exemplum indigitans de gratia aliter a Saneta Sede elar- 
gita cuidam Nicasio De Vaud a teneris annis coecuntienti 
cum assistentin tamen alterius sacerdotis. 

Hune libellum veritati consonum testatur antistes, qui 
"ulterius enixis precibus oratorem commendat tam pro- 
pter servitia ecclesiae praestita a religiosa oratoris familia, 
quam propter raras ipsius qualitates simul adjungens eum- 
-dem in gradu esse, ut possit alterius sacerdotis assistentia 
uli in sacris perlitandis. 

Quibus acceptis necnon commendatitiis literis trium 


S. R. E. eminentissimorum principum preces SSino. quo 


-sospite laetamur, retuli, qui mihi commisit ut rem sapien- 
tissimo EE. VV. judicio deferrem. Quare sub die 16 vol- 
ventis februarii rescripsi Per swmmaria precum. Nunc 


pro meo munere nonnulla uirinque praestat animadvertere 


in iure. 

Divino praecepto in veteri testamento corpore vitiati et 
praesertim cocci a ministerio altaris arcebantur Levit. 21, 
18: Nec accedet, ad ministerium si coecus fuerit si clau- 


dus etc. si albuginem habens in oculo, quae lex utpote 


caeremonialis abrogata Christi morte licet primaevis Ec- 
clesiae saeculis obsolverit. Thomass. de veter. et nov. eccles. 


-discepl. p. 2, lib. 1, et can. 76 qui dicitur Apostolorum, 


iamen progressu temporis cum experientia duce compertum 
-esset, corpore vitiatos nec secure ob debilitatem nec sine 
scandalo et populi admiratione ob deformitatem posse in 
ordinibus ministrare, a SS. Pontificibus illa caerimonialis 
legis veteris disciplina quoad .substantiam instaurata est, 
uti ex can. Jliiterdtos,: distinct. 16, et toto titulo decreta- 
lium De corpore vitiatis ordinandis vel non; ut latius dis- 
putant Pyringh. ad eundem tit. Reiffenstuel lib, 5, tit. 


. 97, num. 80; et communiter doctores. Coecos autem irre- 


gulares esse etjam ad primam tonsuram post text. in cap. 


MÉLANGES. 


894 


Hinc est, dist. 49, cap. final. 55, vers. Oppono quod imo. 
Fagnan. caput Cum contingat, De aetate et qualit. etc. num. 
116. Pignatel. cons. 146, n. 7, tom. 8. Unde Xaverium a 
S. presbyteratus ordine excludendum esse utpote irregula- 
rum non est dubium. Quin ulla ei spes dispensationis ab 
hae irregularitate obtinendae affulgeat, nam teste Benedicto 
XIV Instit. Eccl. 84, S 2: « Hoc impedimento neminem, 
solvere umquam Apostolica Sedes consuevit; cum coecu- 
Gentibus vero ex morbo suscepto post habitos ordines tan- 
ium sub conditione quod non sit omnino coecus et quod 
missam memoriler non recitet. » 

Nec desunt reapse resolutiones S. Ordinis denegatae dis- 
pensationis in similibus causis. Sane ex Pampilonensi 8 
martii 1733 Franciseus De Mancos y Ayananz nobili ge- 
nere ortus et acri ingenio praeditus qui coecitatem fere 
penitus contraxerat integris tamen manentibus oculis, ne 
ad primam quidem tonsuram recipiendam fuit dispensatus. 
Luculentiora vero exempla denegatae gratiae adsunt in Nea- 
politana 17 septembris 1814, et Vercellen. 28 julii 1860: 
in prima responsum est negative clerico acolytho Dominico 
de Paolis qui ob debilitatem nervorum opticorum vix lu- 
cem a tenebris discernere poterat, quamvis preces ob egre- 
gias clerici dotes ejusque familiae in eeclesiam merita ab 
ordinario aliisque decem episcopis commendarentur; in al- 
tera vero denegata est gratia Egidio Ferraris simplici vi- 
sivae facultatis debilitate laboranti, et quamvis orator 
omnes missae actiones bene perageret, dioecesis multum 
laboraret sacerdotum penuria, et orator absoluto jam stu- 
diorum theologicorum curriculo nulli professioni convenien- 
ler sese applicare posset, tamen S. Congregatio respondit 
negative. Ita pariter responsum est in Colonien. dispensat. 
18 seplembris 1862, et recentius in Carcassonen. dispen- 
sationis ab irregularitate 27 febr. 1869. 

Nec valeret adduci exemplum cujusdam Roberti Scoti, 
cui quamvis coeco a puerili aetate concessa fuit facultas 
nedum ad sacerdotium sed etiam ad episcopatum ascen- 
dendi uti tenent Maiol. De irregularit. lib. 1, cap. 20. et 
Barbos. de offic. episcopi, alleg. 42, num. 28. Respondet 
enim Bened. XIV quod «reliqui scriptores quibus major 
fides habenda est Robertum non oculis captum sed infir- 
mum fuisse dicunt. » Et jure meritoqne id a ss. canonibus 
praeceptum habetur, ob periculum maximum irreverentiae 
quod ratione coecitatis etiam coeremoniarum peritissimo 
posset contingere. Igitur licet orator tali modo afflictatus 
sit commiserandus, tamen a gratia obtinenda videretur 
excludi, vix enim attinet dicere eumdem nonnisi quam 
memoriter missam celebrare posse, et periculum effusionis 
calicis nec non remotionis hostiae a corporali post conse- 
crationem vel dispersionem fragmentorum aperte reperiri 
dum, uti exponit, rerum quemdam generalem et nebulo- 
sum conspectum habet. 

E contra vero animadvertendum occurrit praesenti in 
themate minime agi de initiando ad primam tonsuram vel 
ad ordines sacros promovendo, de quibus specifice agunt 
auctoritates et decisiones supra relatae, sed de legitime 
promoto ad sacrum diaconatus ordinem, subindeque cano- 
num rigor relaxandus esset. Cum enim in tali statu pro- 
motus ex dispensatione fuit, videtur orator aliquod jus 
exhibere posse pro petita dispensatione obtinenda. Scitum 
enim est quod principis beneficia plenissime interpretari 
debemus Leg. 3 cod. de constit. princ., L. Qwod rero ff. 
De leg.. I. Si quando, Cod. de inoff. testam. Cum igitur 
ex beneficio principis ad diaconatus usque ordinem fuerit 
Franciscus promotus, cumque ordines isti ad suscipiendum 
presbyteratum ordinentur, videretur quod implieite Jam 
ipse fuerit dispensatus, sin minus spe allectus in poste- 


895 


rum de facili petitam dispensationem obtinendam. Secus 
vero illud verificaretur absurdum quod principis benefi- 
cium esset infelici juveni damnosum cum nulli laicali officio 
amplius posset incumbere resistentibus ordinibus sacris 
jam susceptis. 

Quibus hucusque dictis adduci possunt optimae qua- 
litates oratoris et ejus familiae merita erga catholicam 
Æcclesiam nec non penuria sacerdotum qua laborat urbs 
Genevae et magnum bonum animarum quod possit obti- 
neri si concedatur expetita gratia oratori. Quibus si ad- 
dantur trium EE. virorum commendationes qui oratorem 
gratia undequaque dignum censent, videtur quod in votis 
Xaverii sit concedendum. 

Difficultatem autem minime facessere videtur pericu- 
lum imminens sive effusionis calicis consecrati ; sive re- 
motionis hostiae a corporali aut dispersionis fragmentorum. 
Primum enim de facili avertitur dum haud prorsus lumi- 
nibus caret, et hoc insuper et caetera cessant si praescri- 
batur ut orator sacrum litet cum assistentia alterius sa- 
cerdotis vel diaconi quemadmodum spondet, et a S. Ordine 
praescribi assolet quando dispensationem indulget sacerdoti 
€oeco. 

Hisce itaque utrinque perspectis, erit vestrae aequita- 
lis, benignitatis et sapientiae EE. PP. dijudicare utrum 
exoptata gralia in themate sit elargienda. 

Quare etc. 

S. Congregatio rescribendum censuit: Pro gratia juæta 
volum episcopi, facto verbo cwm SSmo. Die 20 martii 1880. 


— Exposition du Saint-Sacrement le dimanche des 
rameaux ei les trois premiers jours de la semaine sainte. 

C'est l'usage au Chili pendant la quinzaine de la 
Passion de recouvrir le grand autel et le tabernacle 
depuis le haut jusqu'en bas. Par décision du 21 avril 
1873, la S. Congrégation des Rites a conseillé de suivre 
l'usage commun de l'Eglise et la disposition du céré- 
monial des évéques. Elle a permis provisoirement d'ex- 
poser le Saint-Sacrement à un autel latéral, le vendredi 
de Notre-Dame des sept douleurs. C'est l'usage dans 
le diocése de San-lago d'exposer publiquement le 
Saint-Sacrement le dimanche des rameaux et les trois 
premiers jours de la semaine sainte. La décision du 
21 avril 1873 s'étend—elle à cette exposition publique? 
La S. Congrégalion répond affirmativament, et permet 
de faire l'exposition à un autel latéral, puisqu'on ne 
peut la faire au grand autel à cause du voile qui le 
recouvre en enlier. 


SANCTI JACOB! DE OHILE. Proposito dubio sacrorum 
Rituum Congregationi: An ordinario archidioeceos S. Ja- 
cobi de Chile liceat licentiam concedere ut fiat expositio 
SSmi Sacramenti infra hebdomadam Passionis, et praeser- 
tira feria VI, occasione festi Septem Dolorum Beatae Mariae 
Virginis in aliquo altari laterali propter velum quo, juxta 
quamdam consuetudinem , ibi Passionis tempore nedum 
cruces et sacrae imagines, sed totum altare majus, com- 
prehenso sacro tabernaculo, a summo usque deorsum con- 
legitur? Sacra eadem Congregatio sub die 21 aprilis 1873 
respondit: Non prohiberi quominus SSmum Sacramentum, 
si opus sit, in casu exponatur in aliquo altari laterali: in 
legendis autem sacris imaginibus et cruce tempore Pas- 
sionis, servandum esse quoad fleri potest probatum eccle- 
siao usum ad tramites caeremonialis episcoporum. 

Modo vero iterum recurrit rmus vicarius generalis 
illius archidioeceseos pro decisione alterius dubii nimirum: 
Àn praefata resolutio diei 21 aprilis 1873 intelligenda sit 
etiam de publica expositione SSmi Sacramenti, quae in ea 
dioecesi rite fiat in Dominica Palmarum et consecutivis 


MÉLANGES. 


896 


diebus majoris hebdomadae, excepto tamen triduo mortis 
Christi Domino, idque in aliquo ecclesiae altari laterali? 
Et sacra Congregatio proposito dubio rescribere rata est: 
Affirmative. Atque ita rescripsit die 27 septembris 1873. 


— Nouveau chapelet à l'usage des tertiaires francis- 
cains de Hollande et de Belgique. Approbation refusée. 

I| existe une assez grande variété de chapelets de 
toute forme et de tout institut. On a souvent demandé 
au Saint-Siége l'approbation de nouveaux chapelets ; 
ces suppliques out trouvé peu d'écho. Le provincial des 
capucins de Hollande et de Belgique a sollicité l'ap- 
probation d'une nouvelle couronne à l'usage des tertiai- 
res. La S. Congrégalion des Rites s'est prononcée con- 
tre cette innovation sous le rapport de l'opportunité. 

OnpiNIS S FRANCISCI CAPUCCINORUM. Rmo P. Provin- 
ciali ordinis Minorum S. Francisci Capuccinorum in Bel- 
gio ei Hollandia exquirenti approbationem novae coronae: 


ad usum tertiariorum, responsum fuit: Non expedire. Die 
14 junii 1878. ’ 


— Religieux appelés aux obsèques. Croix du chapi- 
tre. Dispersion des religieux dans toute l'Italie. 

En l'état actuel des choses, les religieux ne vivant 
pas en communauté, ne peuvent élever leur croix spé- 
ciale, dans les processions publiques. Invités aux ob- 
sèques, ils suivent la croix de l'église qui fait l'ex- 
position ou la sépulture. Si les chanoines assistent 
collégialement, en ce cas les religieux se placent sous 
la croix capilulaire. 

Foprana. Quum Rmus D. episcopus Fodian. a Sacra 
Rituum Congregatione declarati petierit num in actualibus 
temporum circumstantiis religiosi ad funèra invitati de- 
beant incedere sub cruce parochi vel capituli; Sacra eadem 
Congregatio rescribere rata est: Regulares ad funus voca- 
tos incedere debere sub cruce ecclesiae sive exponentis sive 
sepelientis, et, canonicis collegialiter intervenientibus, sub 
cruce capituli juxta alias decreta. Atque ita rescripsit et 
servari mandavit die 27 septembris 1873. 


— 





— Permission de communier. une fois par mois, sans 
être à jeün, pour cause de maladie. Indult du Saint-Offce. 
Le jeüne naturel avant la communion est stricte- 
ment prescrit. L'indult qui suit, fut accordé pour une 
fille de quinze ans qui était lourmentée de grandes 
convulsions, lorsqu'elle se levait, sans prendre quelque 


* chose de chaud. 


Beatissime Pater. Episcopus Litomericensis, ad pedes 
S. V. provolutus, humiliter exponit puellam annorum quin- 
decim tali infirmitate laborare, ut nisi antequam mane e 
lecto surgat, aliquid callidi sumpserit, magnis convulsionibus 
exagitetur. | 

Supplicat igitur ut dicta puella djspensetur a jejunio 
naturali ante sacram communionem, quam vehementer 
desiderat. 

Feria IV. die 4 julii 1862. SSinus Dfius Nostrer D. 
Pius Dfia providentia papa nonus, in solita audientia R. P. D. 
Adsessori S. Officii impertita, audita relatione infrascripti 
supplicis libelli, benigne remisit preces prudenti arbitrio 
et conscientiae episcopi Litomericensis, qui facultatem con- 
cedere valeat oratrici sumendi aliquid per modum potus 
ante sacram Eucharistiam semel in mense, remoto scan- 
dalo. Contrariis non obstantibus quibuscumque. — Pro Dño 
À. Argenti Sacrae Romanae et Universalis Inquisitionis. 
Notario: Juvenalis Pelami substitutus. 





L'administrateur-gérant : 
PALMÉ. 





Cum approbatione superiorum. 


ROMJE. — Ex TYPOGRAPHIA SALVIUCCI. 








ANALECTA JURIS PONTIFICIL 








CENT SOIXANTE-DOUZIÈME LIVRAISON. 


SAINT CYRILLE ET SAINT MÉTHODE. 





Epistola encyclica ad Patriarchas Archiepiscopos et Epi- 
scopos universos calholici orbis gratiam et commu- 
nionem cum apostolica sede habentes. 

LEO PP. XI. 

Venerabiles fratres salutem et apostolicam. benedictionem 
Grande munus christiani nominis propagandi, beato 

Petro principi Apostolorum ejusque successoribus sin- 

gulari modo demandatum, Romanos Pontifices impulit, 

ut sacri Evangelii nuntios ad varias orbis terrarum gentes 
diversis temporibus mittendos curarent, prout res et con- 
silia miserentis Dei postulare viderentur. — Quamobrem 

Sicut Augustinum ad Britannos in culturam animorum 

legaverunt, Patritium, ad Hibernos, Bonifacium ad Ger- 

manos, Villebrordum ad Phrisios, Batavos, Belgas, 
aliosque persaépe ad alios; sic etiam apostolici muneris 
apud Slavoniae populos obeundi facultutem Cyrillo et 

Methodio, viris sanctissimis, concesserunt: quorum in- 

stantia maximisque laboribus perfectum est, ut illi 

Evangelii lumen aspicerent, et ab agresti vita ad 

humanum civilemque cultum deducerentur. 

Cyrillum et Methodium , par Apostolorum nobilis- 
simum, si hominum fama, beneficiorum memor, cele- 
brare Slavonia tota numquam desiit; non minore certe 
studio colere Ecclesia Romana consuevit, quae et 
utrumque eorum, quamdiu vixerunt, multis rebus hono- 
ravit, et alterius demortui cineribus carere noluit. — 
Inde jam ab anno wpcccrxin Slavonici generis Bohemis, 
el Croatis, qui solemnia in honorem Cyrilli et Methodii 
celebrare quotannis die nono mensis martii consueverant, 
indulgentia Pii IX immortalis memoriae decessoris Nostri 
permissum est, ut deinceps diem quintum mensis julii 
festum agerent, horariasque preces. ob Cyrilli et Methodii 
memoriam persolverent. Neque multo post, quo tempore 
concilium magnum ad Vaticanum haberetur, perplures 
episcopi ab hac Apostolica Sede suppliciter petiverunt, 
ul eorumdem cultus et stata;solemnitas ad universam 
Ecclesiam propagaretur. Verum infecta ad hanc diem 
re, et ob temporum vices mutato per eas regiones rei- 
publicae statu, opportunus Nobis oblatus videtur locus 
juvandi Slavoniae populos, de quorum incolumitate et 
salute solliciti magnopere sumus. Igitur cum paternam 
caritatem nostram nulla in re ab iis desiderari patimur, 
lum latius proferri augerique religionem volumus hominum 
sanctissimorum, qui Slavonicas gentes, sicut olim, disse- 
minata fide catholica, ab interilu ad salutem revocarunt, 
ia nunc sunt caelesti patrocinio potenter defensuri. Quo 


19° sínI. 


autem magis emergat, quales sint quos orbi catholico 
venerandos et colendos proponimus, placet rerum ges- 
tarum historiam breviter atlingere. 

Cyrillus et Methodius fratres germani, Thessalonicae 
amplissimo loco nati. Constantinopolim mature conces- 
serunt, ut in ipsa urbe Orientis principe humanitatis 
arles addiscerent. Nec latuit scintilla ingenii, quae jam 
tum elucebat in adolescentibus; nam uterque plurimum 
brevi profecerunt; at Cyrillus maxime, qui eam scien- 
liarum laudem adeptus est ut singularis honoris caussa 
Philosophus appellaretur. Non longo intervallo monachum 
agere Methodius coepit; Cyrillus autem dignus est habitus, 
cui Theodora imperatrix , auctore lgnatio Patriarcha, 
negotium daret erudiendi ad fidem christianam Chazaros 
trans Chersonesum incolentes , qui idoneos, sacrorum 
administros Constantinopoli imploraverant. Quod ille 
munus non gravate accepit. Itaque Chersonam in Tauris 
adlatus, sermoni vernaculo illius gentis, ut quidam ferunt, 
aliquamdiu operam dedit; eoque tempore sibi contigil 
optimis auspiciis, ut S. Clementis I P. M. sacros cineres 
inveniret, quos quidem haud difficile agnovit cum ex 
pervagata majorum memoria, tum ex anchora, quacum 
ipsa martyrem fortissimum Trajani imperatoris jussu in 
mare praecipitem actum, et deinde conditum fuisse cons- 
labat. — Tam pretioso thesauro potitus, in Chazarorum 
urbes sedesque penetravit; quos praeceptis suis edoctos 
et Dei, numine instinctos, multiplici superstitione deleta, 
ad Jesum Christum adjunxit. Recenti christianorum com- 
munitate optime constituta, continentiae simul et caritatis 
memorabile documentum edidit, cum oblata ab indigenis 
dona omnia recusavit, excepta servorum, qui christianum 
nomen profiterentur, manumissione. Mox Constantino- 
polim rediit alacer, atque in monasterium Polychronis, 
quo se jam Methodius receperat, Cyrillus ipse secessit. 

Interim res apud Chazaros prospere gestas ad Ras- 
tilaum Moraviae principem fama detulerat. Is Chaza- 
rorum exemplo incitatus, de aliquot operariis evangelicis 
Constantinopoli arcessendis cum imperatore Michaële li 
egit, nec difficile, quod volebat, impetravit. Igitur tot 
jam factis nobilitata virtus, proximorumque juvandorum 
in Cyrillo ct Methodio perspecta voluntas effecit, ut ii 
Moraviensi expeditioni destinarentur. Cumque iter per 
Bulgariam instituissent christianorum  initiatam sacris, 
nullo loco praetermittunt amplificandae religionis oppor- 
tunitatem. In Moraviam vero, effusa obviam multitudine 
ad imperii fines, summa voluniate et celebri laetitia 
excipiuntur. Nec mora fuit, quin imbuere christianis 
institutionibus animos aggrederentur et in spem caelestium 
bonorum erigere; idque tanta vi, tam operosa industria, 
ut non longo intervallo Moravorum gens nomen Jesu 


07 


899 


Christo libentissime dederit. Ad eam rem non parum 
scientia valuit dictionis slavonicae, quam Cyrillus ante 
perceperat, multumque potuerunt sacrae utriusque Tes- 
tamenti litterae, quas proprio populi sermone reddi- 
derat. Quare omnis Slavorum natio plurimum homini 
debet, qnod non fidei christianae solum, sed etiam 
civilis humanitatis ex illo beneficium acceperit : nam 
Cyrillus et Methodius principes inveniendi fuerunt ipsas 
lilteras, quibus est sermo ipsorum. Slavorum signatus 
et expressus, eaque de causa ejusdem sermonis aucto- 
res non immerito habentur. 

Ex tam remotis disjunctisque provinciis rerum ges- 
tarum gloriam secundus rumor Romam nuntiaverat. — 
Aique ita cum Nicolaus I P. M. fratres optimos Romam 
contendere jussisset, ii' sine cunctatione imperala facere 
instituunt; romanumque iter alacriter ingressi, reliquias 
S. Clementis secum advehunt. Quo nuntio, Hadrianus 
II, qui in locus Nicolai demortui fuerat suffectus. clero 
populoque comitante, obviam magna cum honoris signi- 
ficatione progreditur hospitibus illustribus. Corpus S. Cle- 
mentis magnis extemplo prodigiis nobilitatum, solemni 
ducta pompa, inlatum est Basilicam iisdem vestigiis 
paternae domus martyris invictissimi Constantiniano tem- 
pore excitatam. Deinde Cyrillus et Methodius de munere 
apostolico, in quo essent sancte laborioseque versati, 
ad pontificem Maximum, assidente clero, referunt. Et 
quoniam fecisse contra instituta majorum religionesque 
sanctissimas arguebantur, quod sermonem Slavonicum 
in perfunctione munerum sacrorum usurpavissent; caus- 
sam dixere rationibus tam certis tamque illustribus, 
ut Pontifex totusque clerus et laudarint homines et 
probarint. Tum ambo, dicto ex formula catholicae pro- 
fessionis sacramento, juratique se in fide beali Petri et 
Pontificum Romanorum permansuros, episcopi ab ipso 
Hadriano creati consecratique sunt, pluresque ex disci- 
pulis eorum variis sacrorum ordinum gradibus initiali. 

Erat tamen provisum divinitus, ut Cyrillus Romae 
conderet vitae cursum anno 869 die 14 februarii, vir- 
tute magis quam aetate maturus. Elatus est funere pu- 
blico magnificoque apparatu, eo ipso, quo Pontifices 
Romani solent, et in sepulcro, quod sibi Hadrianus extru- 
xerat, perhonorifice compositus. Sacrum defuncti cor- 
pus, quia Constantinopolim asportari populus romanus 
non pertulit, quamvis parentis moestissimae desiderio 
expetitum, deductum est ad sancli Clementis, atque 
hujus prope cineres conditum, quos Cyrillus ipse tot 
annis venerabundus asservarat. Cumque veheretur per 
Urbem inter festos psalmorum cantus, non tam funeris 
quam triumphi pompa, visus est populus romanus liba- 
menta honorum caelestium viro sanclissimo detulisse. 

Haec ubi acta, Methodius jussu auspiciisque Pon- 
tificis Maximi ad consuela apostolici muneris officia in 
Moraviam episcopus remigravit. In ea provincia factus 
forma gregis ex animo rei catholicae inservire majore 
in dies studio institit; factionis rerum novarum aucto- 
ribus, ne catholicum nomen opinionum insania labefa- 
cerent, forliter resistere; Suentopolcum principem, qui 
Rastillaum exceperat, ad religionem erudire; eumdem- 
que officium deserentem admonere, increpare, demum 
sacrorum interdictione punire. His de caussis invidiam 
excepit telerrimi atque impurissimi tyranni, a quo actus 


SAINT CYRILLE ET SAINT MÉTHODE. 


900 


est in exilium. Sed aliquanto post restitutus tempestivis 
adhortationibus impetravit, ut mutati animi indicia prin- 
ceps ederet, prislinamque consuetudinem novo vitae 
modo redimi intelligeret oportere. Illud vero est mirabile, 
quod vfgflans Methodii caritas, praetervecta Moraviae 
fines, sicut superstite Cyrillo Liburnicos et Servios at- 
tingeret, iia nunc Pannonios complectebatur , quorum 
principem, Cocelum nomine, ad religionem catholicam 
informavit, et in officio retinuit: et Bulgaros, quos ipsos 
cum rege eorum Bogori in fide christiani nominis con- 
firmavit; et Dalmatas, quibuscum caelestia partiebat 
communicabatque charismata; et Carinthios, in quibus 
ad unius veri Dei notitiam cultumque traducendis plu- 
rimum elaboravit. | 

Sed ea res molestiam homini peperit. Etenim quidam 
ex novella christianorum societate, quia strenue actis 
rebus virtutique Methodii inviderent, apud Joannem VIII 
Hadriani successorem, insontem postularunt de suspecta 
fide violatoque more majorum, qui in sacris obeundis 
sermonem graecum aut latinum unum adhibere consue- 
verunt, praeterea nullum. Tunc Pontifex incolumitatis 
fidei disciplinaeque "veteris studiosissimus , Methodio 
Romam evocato diluere crimina, seseque purgare im- 
perat. Is, ut semper erat ad parendum alacer con- 
scient'aeque testimonio fretus, anno 880 cum coram 
Joanne et episcopis aliquot cleroque urbano adfuisset, 
facile vicit, eam prorsus fidem et se retinuisse constanter 
et ceteros diligenter edocuisse, quam praesente el ap- 
probante Hadriano declaratam, ad sepulcrum principis 
Apostolorum jurejurando confirmarat: quod vero ad 
linguam Slavonicam in sacris peragendis usurpatam, se 
justis de caussis, ex venia ipsius Hadriani Pontificis, 
nec sacris litteris repugnantibus, jure fecisse. Qua pe- 
roratione ita se qualibet culpe suspicione liberavit, ut 
in re praesenti complexus Methodium Pontifex, potes- 
tatem ejus archiepiscopalem, expeditionemque Slavo- 
nicam libenti animo ratam esse jusserit. Insuper, ali- 
quot delectis episcopis, quibus Methodius ipse praeesset, 
et quorum opera in administranda re christiana juva- 
retur, perhonorificis commendatum litteris in Moraviam 
cum liberis mandatis remisit. Quas res omnes postea 
Summus Pontifex confirmatas voluit per litteras ad Me- 
thodium datas, cum scilicet huic rursus subeunda ma- 


levolorum invidia fuit. Quare securus animi, cum Pon- 


tifice Maximo cunctaque Ecclesia romana arctissimo 
carilatis fideique vinculo conjunctus adsignatum sibi 
munus explere mulio vigilantius perseveravit; nec diu 
desideratus est egregius operae fructus. Nam cum primum 
ipse per se ad catholicam fidem Borzivoium principem 
Bohemorum, deinde Ludmillam uxorem ejus, adhibito 
quodam sacerdote, perduxisset, brevi perfecit, ut in ea 
gente christianum nomen longe lateque vulgaretur. Per 
eadem tempore Evangelii lumen in Poloniam invehendum 
curavit; quo cum ille per mediam Gallaeciam pene- 
travisset, sedem episcopalem Leopoli statuit. Inde, ut 
nonnulli tradiderunt, in Moscoviam proprii nominis di- 
gressus, thronum pontificale Kiowense constituit. Cum 
his haud sane arescentibus laureis in Moraviam reversus 
est ad suos: jamque sese abripi ad humanum exitum 
sentiens, ipsemet sibi successorem designavit; clerumque 
et populum supremis praeceptis ad virtutem cohortatus , 


V 


901 


ea vita, quae sibi vià in caelum fuit, placidissime de- 
functus est. — Uti Cyrillum Roma, sic Methodium 
Moravia decedentem luxit, amissum quaesivit, funere 
ejus modis omnibus honestato. 

Horum factorum, Venerabiles Fratres , perjucunda 
Nobis accidit recordatio; nec mediocriter commovemur, 
cum retro longe respicimus optimis initiis splendidam 
Slavonicarum gentium cum Romana Ecclesia conjunc- 
tionem. Etenim duo isli christiani nominis propagatores, 
de quibus loquuti sumus , Constantinopoli quidem ad 


etbnicos populos discesserunt; sed tamen eorum mis-. 


sionem ab hac Apostolica Sede, catholicae unitatis centro, 
aut omnino imperari, aut, quod plus vice simplici actum 
est, rite sancteque approbari oportuit. Revera hic in 
Urbe Roma ab iis est et suscepti muneris ratio reddita, 
et ad accusationes responsum; hic ad sepulcra Petri et 
Pauli in fidem catholicam juratum, consecratioque epis- 
copalis accepta una cum poleslate sacri imperii, re- 
tento ordinum discrimine , constituendi. Demum hinc 
est usus slavonici sermonis in ritibus sanctissimis impe- 
tratus; atque hoc anno decimum expletur saeculum, ex 
quo Joannes VIII P. M. ad Suentopoleum Moraviae 
principem ita scripsit: « Litteras slavontcas.... quibus 
Deo laudes debitae resonant, jure laudamus, et in eadem 
lingua. Christi. Domini Nostri praeconia. et opera ut 
enarrentur jubemus. Nec sanae fidei vel doctrinae ali- 
quid obstat, sive missas «n. eadem slavonica lingua ca- 
nere, sive sacrum Evangelium vel lectiones divinas Novi 
et Veteris. Testamenti bene translatas et interpretatas 
legere, et alia horarum offcia omnia. psallere. » Quam 
consuetudinem multas post vices sanxit Benedictus XIV 
per apostolicas Litteras anno 1754 die 25 augusti datas. — 
Pontifices autem Romani, quotiescumque opem rogati 
sunt a principibus viris, qui populis praeessent Cyrilli 
Methodiique opera ad christianos ritus traductis, numquam 
commiserunt, ut sua desideraretur in adjuvando beni- 
gnitas, in docendo humanitas, in consiliis dandis be— 
nevolentia, in rebus omnibus , quibuscumque possent, 
eximia voluntas. Prae ceteris vero Rastilaus, Suento- 
poleus, sancta Ludmilla, Bogoris insignem Decessorum 
Nostrorum caritatem pro re et tempore experli sunt. 
Neque Cyrilli ac Methodii interitu constitit aut re- 
misit paterna Romanorum Pontificum pro Siavoniae popu- 
lis sollicitudo; sed in tuenda apud eos sanctitate reli- 
gionis conservandaque prosperitate publica semper enituit. 
Revera ad Bulgaros Nicolaus I sacerdoles qui populum 


instituerent, et episcopos Populoniensium et Portuensium 


ab Urbe Roma misit qui recentem christianorum so- 
cietatem ordinarent: item Bulgarorum crebris de sacro 
jure controversiis is ipse responsa peramanter reddidit, 
in quibus vel ii, qui minus Ecclesiae Romanae favent, 
summam prudentiam collaudant atque suspiciunt. Ac 
post luctuosam dissidii calamitatem, laus est Innocentii III 
reconciliasse cum Ecclesia catholica Bulgaros, Gregorii 
autem IX, Innocentii IV, Nicolai IV, Eugenii IV in 
reconciliata gratia retinuisse. — Similiter erga Bosnienses 
et Erzegovinenses, pravarum opinionum deceptos con- 
tagiis, insigniter eluxit Decessorum Nostrorum caritas 
scilicet Innocentii III et Innocentii IV, qui evellere ex 
animis errorem; Gregorii IX, Clementis VI, Pii II, qui 
Sacrae polestatis gradus per eas regiones stabiliter fir- 
mare studuerunt. -- Nec exiguam, nec postremam cu- 


SAINT CYRILLE ET SAINT MÉTHODE. 





902 


rarum erarum suarum partem Innocentius IIT, Nicolaus IV, 
Benedictus XI, Clemens V in Servios contulisse putandi 
sunt, a quibus fraudes, ad labefactandam religionem 
astute comparatas, providenlissime continuerunt. — Dal- 
matae quoque et Liburnici ob fidei constantiam, vicis- 
situdinemque officiorum a Joanne X, a Gregorio VII, 
a Gregorio IX, ab Urbano IV favorem singularem et 
gravia laudum praeconia adepli sunt. — Denique ipsa 
in ecclesia Sermiensi, saeculo: sexto barbarorum incur- 
sionibus deleta, posteaque sancti Stephani I Hungariae 
regis pio studio restituta, multa sunt Gregorii IX et 
Clementis IV benevolentiae monumenta. - 
Quapropter agendas Deo grates esse intelligimus, 
quod idonea Nobis occasio praebeatur gralificandi genti 
lavorum, communisque ipsorum ulililatis efficiendae, 
non minore cerle studio, quam quod est in Decessoribus 
Nostris omni tempore perspectum. Hoc scilicet spectamus, 
hoc unice cupimus, omni opere contendere ut gentes 
Slavonici nominis màjore episcoporum et sacerdotum 
copia instruantur; ut in professione verae fidei, in obe- 
dienlia verae Jesu Christi Ecclesiae obfirmentur, expe- 
riendoque quolidie magis sentiant, quanta vis bonorum 
ab Ecclesiae catholice institutis in convictum domesticum 
omnesque reipublicae ordines redundet. Illae quidem 
ecclesiae plurimas et maximas curarum Nostrarum sibi 
partes vindicant; nec quicquam est, quod oplemus ve- 
hementius, quam ut earum possimus commodidati pros- 
peritatique consulere. cunclasque perpetuo concordiae 
nexu Nobiscum habere conjunctas, quod est maximum 
atque oplimum vinculum incolumitatis. Reliquum est, 
ut adspiret propositis Nostris et incoepta secundet dives 
in misericordia. Deus. Nos interim apud ipsum depre- 
catores adhibemus Cyrillum et Methodium, Slavoniae 
magistros, quorum sicut volumus amplificari cultum, 


ita caeleste patrocinium Nobis adfuturum confidimus. 


ltaque praecipimus ut, rato die quinto mensis julii 
quem f. r. Pius IX constituit, in kalendarium romanae : 
alque universalis Ecclesiae inseratur, agaturque quotannis 
festum sanctorum Cyrilli et Method;i cum ritus duplicis 
minoris officio et missa propria, quae sacrum consiliuni 
legitimis ritibus cognoscendis approbavit. 

Vobis autem omnibus, Venerabiles fratres, mandamus. 
ut has litteras nostras publicandas curetis, et quae in 
iis praescripta sunt cunctos ex ordine sacricolarum, qui 
divinum officium ritu Ecclesiae Romanae celebrant, ser- 
vare jubeatis, in suis quisque ecclesiis , provinciis, ci— 
vitatibus, dioecesibus, et locis regularium. Denique vo- 
lumus, vobis suadentibus et cohortantibus, in universum 
rogari atque orari Cyrillum et Methodium, ut, qua valent 
apud Deum gratia, Oriente toto rem christianam tueantur, 
imploranda catholicis hominibus constantia, dissidentibus 
reconciliandae cum vera Ecclesia concordiae voluntate. 

Haec, ut supra scripla sunt, ita rata et firma esse 
jubemus, non obstantibus sancti Pii V Pontificis Deces- 
soris Nostri aliisque Apostolicis super Breviarii et Mis- 
salis Romani reformatione editis constitutionibus, statutis 
quoque ac cosuetudinibus, etiam immemorabilibus, ce- 
terisque contrariis quibuscumque. 

aelestium vero munerum auspicem et praecipuae 
Nostrae benevolentiae pignus, apostolicam benedictionem 
vobis omnibus, venerabiles fratres, cunctoque clero et 
populo singulis vestrum commisso peramanter in Do— 
mino impertimus. 

Datum Romae apud sanctum Petrum, die 30 sept. 
anno 1880 pontificatus nostri anno tertio. — LEO PP. XII. 





908 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES, © 
(Suite) 


Réflexions de Bénitez, sur les révélations attribuées à la vénérable 
Marianne. Mystères de la Passion du Sanveur. Circonstances de 
pure imaginatiôn. Peut-on dire que le Christ pria les soldats 
de Be faire aucun mal aux apôtres? — Gantelet de fer. — Usage 
de voiler le visage des condamnés à mort. Assertions de Marie 
d'Agróda. — Colonne de la flagellation. Quelle en était la hauteur? 
— Nudité complète des crucifiés Deux révélations opposées. 
Si Jésus-Christ est venu sur la terre après l'Ascension? Nudité 
dans l'état d'innocence. — Nombre des licteurs et des coups. 
Révélations contradictoires — Couronne d'épines. Si les épines 
entrórent dans le crane? — Multitude d'anges autour de la Sainte 
Vierge afin de la préserver de toute insulte. 


S IX. 
Circa notitiam mysteriorum Passionis Christi. 


56. Ut explicet .atrocissima Christi inflicta vulnera, 
multa conflicta video, et proprio arbitrio a pia contempla- 
trice ex proprio cerebro adjecta, incerta, dubia, ac etiam 
magna ex parte falsa. 

57. Dixi animadversione dignum, quod asserit orasse 
Christum milites, ut discipulos sinerent liberos, et illaesos 
abire: idem namque ex parte rei significat verbum illud petiit, 
quo utitur revelatio, ac rogavt!, quo facta est italica versio. 
Quid enim apud omnes significat peto, nisi posco, postulo, 
quaeso, exposco, imploro? Quid verbum rogo, nisi precor, 
quaeso, deprecor, obsecro, obtestor, ut nos grammatici .do- 
cent ? ergo idem est dixisse Venerabilem istam sibi fuisse 
revelatum, quod petierit, ac quod rogaverit milites, ut si- 
nerent abire discipulos. quod aperte adversatur verae sa- 
eri textus intelligentiae, juxta communem Sanctorum Pa- 
trum intelligentiam, qui in hoc verbo, sinite, potentiam in 
jussione dimittendi discipulos observant. Hoc quasi jure 
suo imperans, et jubendo protulit Christus, nec enim aliter 
sanctus Petrus, post abscissam servi Pontificis auriculam 
illaesus dimissus fuit. Audiendus Chrysostomus Homil. 82 
iu Joan. Non aliter Theophylactus texium exponit. Idem 
asserit D. Augustinus in Joannem Tract. CXII, n. 4. Cui 
concinunt Tillemontius, tom. I de vita Christi, art. 13. 
Calmet, super Joan. cap. 18, v. 8. nec non et alii. Solum 
ergo, ut dixit D. Chrysostmus, imperium Christi continuit, 
ne milites apostolos homines imbelles ac infirmos com- 
prebenderent. Hinc cum fugissent omnes, ut constat ex illo 
Matthaei, cap. 26; v. 56: « Discipuli omnes, eo relicto 
fugerunt » et, ex S. Marco cap. 14: « Tunc discipuli ejus 
relinquenteseum, omnes fugerunt » addit hic evangelista 
v. 51: «Adolescens autem quidam sequebatur eum, amictus 
sindone auper nudo, et tenuerunt eum. » Et quisquis ille 
tuerit, sive S. Joannes, ut autumat S. Ambrosius in Psalm. 36, 
D. Gregorius, lib. 14 Moralium cap. 24, ven. Beda hic et Ba- 
ronius 94, S. 68; sive S. Jacobus Domini frater, ut sentiunt 
Hieronymus in Psal. 37. Epiphanius. heresi 78, Nazianzenus 
contra arianos: vel aliquis ex domo illa ubi Christus cona- 
verat, ut volunt alii; hoc certissimum est quod milites 
tenuerunt eum, discipulum esse Jesu suspicati. 

58. Totum hoc sibi fuisse revelatum tradit mater soror 
Maria de Agreda, 2 p. lib. 6, cap. 14, num. 1240, his 
verbis: « Caetera cum universa militum phalanx in com- 
prehendendo ac ligando mansuetissimo agno, amabilissimo 
Jesu esset occupata, omnium furore in unum conspirante, 
apostoli inobservati fugae occasionem nacti sunt, adeoque 
eliam fugerunt quin à Judaeis eorum haberetur ratio : licet 
ulique (nisi vitae auctor prohibuisset) universum aposto- 
lorum collegium simul comprehendissent, praesertim si tre- 


(') Voir col. 821. 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


904 


pidantes fuga sibi consulere velle tamquam facinororos vi- 
dissent. Verum apostoli ea tempestate gloriosae captivitati 
ac martyrio nondum erant maturi. Ita autem Dominus velle 
ge manifeste edixit, quando ad milites inquiebat, si se 
quaererent, illos sinerent abire: et sic plane divinae pro- 
videntiae suae potentia rem disposuit.» Interim tamen 
pontificum ac pharisaeorum odium absque dubio etiam apo- 
stolos infestabat, ut si liceret, omnes una tollerent, atque 
ea ipsa de causa pontifex Annas Dei filium eliam de di- 
scipulis suis ac doctrina interrogavit. Quare assentiri mi- 
nime possum his quae asserit responsio, exponens textum 
hunc: « Respondit Jesus: dixi vobis, quia ego sum: si 
ergo me quaeritis sinite hos abire: Quis non videat, verba 
haec ut sonant, non imperantis, sed suadentis esse ? nempe 
lalis usus est Dominus ratiocinio; si me, nec alium quae- 
sitis, nihil ad propositum vestrum facit, istos, qui mecum 
sunt, simul mecum capere: cum ergo vestra non intersit, 
comprendere illos, sed me: Ecce me vobis trado, illos au- 
tem abire permittite. + Hoc quippe falsum, cum profun- 
dius, expressius explicaverit suae celsitudinem majestatis, 
suaeque divinitatis potentiam, simpliciter inquiens: Sinite 
eos abire sicut cum dixit: Ego swm, quo verbo manum 
illam ex ferocisissimis congregatam, quasi quodam fulmineo 
ictu, sine telo ullo percussit, repulit, stravit. 


S X. 
An armata fuerit manus ministri dantis alapam Jesut 


59. Minime credendum dixi, quod manus illa fuerit ar- 
mata, cum constet ex evangelio, quod impactor alapae non 
fuit aliquis ex militibus romanae cohortis, sed ejusdem 
pontificis minister, aut famulus, dicente Joanne cap. 18, 
vers. 22: « Haec autem cum dixisset, unus assistens mi- 
nistrorum dedit alapam Jesu dicens: sic respondes ponti- 
fici? » In quo ego secutus sum sententiam sapientissimi 
mag. Fr. Joannis Interiani de Ayala, qui-lib. 8, cap. 14. 
n. 7, scripsit, prudentissime admonens, ne similibus fictis 
eb commentitiis fabulis, aut revelationibus, in quibus nec 
verae, nec verisimiles res continentur, etsi sint alias possi- 
biles, nobis illudi patiamur. « Alii narrant impactam fuisse 
alapam a ministro armata manu, obtectaque ferro, illo 
nempe armaturae genere, quod gerunt gravioris armaturae 
milites, quod nos corazas vocamus, et partem illam, quae 
manum obarmat, dicimus manopla. Pium etiam fortasse 
hoc, sed falsitatis levitatisque cogitandi nimis suspectum. 
Tum quia impactor alapae non dicitur fuisse aliquis ex 
militibus romanae cohortis: sed ejusdem pontificis minister 
aut famulus, cui certe, neque licebat inter romanos agenti 
tam graviter armàri, neque etiam si maxime vellet per- 
mitteretur. Tum quia armorum illud genus, quod ut modo 
diximus, vocamus corazas, et quo corpus totum, etiam 
manus et pedes ferro obarmantur, aut ego nimium fallor, 
aub neque usitatum, neque eognitum erat apud romanos 
milites. Tum denique ; quia imaginatio haec factum ipsum 
non admodum auget. Namque ferrea illa (ut ita dixerimus) 
chiroteca, ex parte interiori, aut volae manus, quae vola 
ferit ejus faciem cui infligitur alapa, obtecta ferro non est, 
neque ferrum praefert, sed spissiorem quandam telam li- 
neam ; ut proinde armamentum hujusmodi necesse non sit 
imaginari, depingere, quamvis tolerabile videri possit rem 
non iia exacte discutientibus. » Haec prudentissime sapiens 
iste magister. Quod si B. Veronicae a Binascho fuit etiam 
revelatum, virum, qui in facie percussit. Christum, manum 


'habuisse tectam chirotheca ferrea, cum laudato sap. viro 


respondeo: « Pium fortasse hoc: sed falsitatis levitatisque 
cogitandi nimis suspectum. » Quod si depictum videtur in 
plerisque imaginibus, quas toleravit ecclesia, ejus silentium 


905 


approbationis loco haberi non potest. Pietatem habeant no- 
vitates istae, quantum unusquisque velit, revelationibus 
mulierum adjuventur illae, auctoritatem quidem nullam, 
nec fidem commentitiis rebus adjungere debemus, ubi re- 
sistit communis sensus ecclesiae, qui non ex abditis picturis, 
sed er Sanctoram Patrum scriptis, accipi debet, quorum 
doctrinam pie, sancte, inviolateque servare debemus, cum 
hoc, ut supra diximus, sit maxime praesentis instituti. 


S XI. 
Expediuntur alia, circa. Passionem Christi. Domini. 


60. Quidquid Domino illusionis, contumeliae, quidquid 
vexationis et poenae intulit furor impiorum, quidquid de 
calumniis sacerdotum, de falsitatibus testium, de caeden- 
tium et conspuentium injuriis, vere abundeque legimus in 
Scripturis, quae ad detestabilem judaeorum impietatem et 
ad voluntariam Christi Domini passionem pertinent, quis 
catholicus in suspicionem vocare potest? De quibus multa 
credimus, quz si Deo videntur indigna, passibili tamen na- 
turae, pro redemptione humani generis oportebat inferri, 
ut de elatione superbiae victrix triumpharet humilitas. At 
cum Passionem Christi per multas significationes omnibus 
retro saeculis nuntiatam, non adhuc expectamus manifes- 
landam, sed jam adoramus: expletam, concurrentibus ad 
eruditionem nostram, et novis testimoniis et antiquis, dum 
quod prophetiea cecinit tuba, plane et lucide evangelica 
pandit historia, annitendum et sistendum nobis est his, 
quae nola fecit sacra narratio. Non enim ita dominicae 
passionis consideranda est magnitudo, ut liceat unicuique 
dicere: sibi revelatum, quod imaginari potest, etsi totum 
quod passus est Christus nequeat explicari, 

61. Scimus ex sacris litteris, quot implacabilis populi 
insania fuerit Jesus dehonestatus ludibriis et immodicis 
vexatus injuriis, quod maxillas ad palmas dederit, et fa- 
ciem non averterit a confusione sputorum, ct quod velarint 
faciem ejus, moxque pugnis faciem caederint incredibili 
sanna et insania perfurentes: at quod talis et tam vehe- 
mens fuerit sputorum copia ut inutiliter vim adhibuerint 
ministri ad illa solida, et teterrima spurcamina auferenda, 
quod et tali (turpitudinis labe, totque sputamentis fuerit 
vultus ejus dedecoratus, ut minime Christus agnosceretur, 
quod barbam foeda sputorum immunditia contaminatam 
minime apprehendere potuerint, ex eoque velarint faciem 
ejus, ub minori nausea, seu commotione, aut perturbatione 
stomachi, eum alapis, colaphisque coederent, hoc nec evan- 
. gelistis, nec patribus debemus. Velare faciem illius tam- 
quam morti condemnati coeperunt. « Cum enim, inquit 
Alexander Natalis super Marcum, cap. 14, v. 12, aliquis 
reus judicatus erat, judex ipsum dimittebat lictori Persico. 
unde Hester, c. 7, vers. 8, de Aman dicitur: « Necdum ver- 
bum de ore regis exierat, eb statim operuerunt faciem 
ejus. » Aliam hujusce rei causam sibi revelatam tradit 
Venerabilis mater Agreda 2 p. lib, 6, cap. 16, dicens: 
« Porro causa, ob quam faciem ejus velaverunt, multum 
habet mysterii, quippe de: jubilo illo, quo mundi Dominus 
ob ineffabile desiderium patiendi in perferendis istiusmodi 
blasphemiis, ac opprobriis (uti mox dicam) afficiebatur, in 
venerabilem faciem ejus extraordinarius quidam decor, et 
Splendor redundabat, fuitque hoc omnibus istis iniquitatis 
mercenaris summae imprimis admirationi, et dein etiam 
pudori ac dolori. Ut autem rem adeo insolitam dissimula- 
reni, prestigiis, et arii magicae imputabatur tam peregri- 
nus faciei nitor. Repentino ergo consilio cooperiendo Do- 
mini vultui adhibitus est obvius quidam, isque valde im- 
mundus panniculus, seu cento: sicque indigni a divino ob- 
tutu se excluserunt, tormento enim erat emicans inde di- 


e 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 





906. 


vina lux, viresque diabolicae sevitiae per eam sunt debi- 
litate. » Haec loquens, ut merum Dei instrumentum! Non 
ergo verisimile, quod Deus huic Servae Dei revelaverit, 
velatam ei fuisse faciem, eo nempe, quia cum esset foeda 


: gputorum spurcitia contaminata, satellites, incredibili sanna : 


et insania perfurentes, liberius. et sine nausea possent pu- 
gnis faciem eaedere. 

62. Scimus quod furentis, et persequentis populi in- 
sania, nihil aliud in Dominum majestatis operata sit, quam 
atrocem crudelitatem et immite supplicium, quod eum jam 
pugnis, jam calcihus, pupugerunt sannis, atque blasphemiis 
quasi aemuli decertantes. At cum Christus in terram ce- 
cidisset, nec surgere posset, quod fuerit tanta impii ho- 
minis dementia, ut virulento risu dixerit ei: « Eia! Jesu 
Nazarene, qui te jactabas in triduo aedificare templum, 
vide quod nullae et infirmae sunt vires tuae, qui te eri- 
gere non potes. Modo agnosce meas. » Quodque de praestan- 
tioribus dentium suorum viribus jactabundus, crudelissimo 
morsu brachium Salvatoris apprehendit, quo morsu illum, 
magno prorsus dolore e terra sustulerit et erexerit, et cum 
dentibus carnem brachii laceraverit, magna inde sanguinis 
copia effluxerit tumorque magnus exereverit; hoc nobis notum 
non fecit sacra narratio; hoc et deprimere majestatem passionis 
Christi Domini dixi. Non tamen quae adduximus, propterea 
possunt eodem sensu ridicula dici, ut arguit vindex revela- 
tionis. Haec scripta sunt, et fide credimus. Tormenta ista non 
necessitate, sed voluntate passus est «Oblatus est quia 
ipsa voluit: » at quod superadditur, ommino a fide et veri- 
tate alienum totique antiquitati ignotum ipse fateri tenetur. 

63. Scimus D. Petrum, qui animosiore constantia Do- 
mino cohaerebat, et contra violentorum impetus fervore 
sanctae charitatis exarserat, aurem servi principis sacer- 
dotum ferocius instantis abscidisse, et quod hanc, jam ipsa 
sectione demortuam, et a compage viventis corporis alienam 
in sedem dehonestati capitis relocavit manus Christi, re- 
formans, quod ipse deformaverat. Nec satis Evangelistis id 
retulisse, sed et circumstantias facti silentio praeterire no- 
luerunt, fuisse auriculam illius, non sinistram, sed dextram. 
Lucae cap. 22 v. 50 et Joan. 18 v 10. Abscissorem fuisse 
D. Petrum, illum vero, cui fuit abscissa nominatum Mal- 
chum ; locum etiam adnotant, et tempus describunt: at 
abscissionem auriculaé Salvatoris, quem in domo Caiphae 
fecerant cadere impii homines, seu partem illam auris scis- 
sam, quae pendens remansit, silmerunt Evangelistae , et 
patres. Cui ergo mirum non videri debet cireumstantiam 
hanc Passionis, non contemnendam quidem, de auricula 
abscissa neglexisse Evangelistas, Apostolos, caeterosque ec- 
clesiasticae historiae scriptores, nobis hic temporibus per 
revelationem hujus Servae Dei divinitus factam, declaran- 
dam relinquentes, quam auris parlem abscissam vidisse 
affirmat ipsa, ac per consequens, an modo sit pendens ab 
aure Christi Domini ? Et praecipue, cum anima Christi Do- 
mini in resurrectione corpus cum cicatricibus resumpserit: 
non enim pertinent istae ad corruptionem, vel defectum, 
sed ad majorem cumulum gloriae, in quantum sunt quae- 
dam virtutis insignia, et in illis locis vulnerum, quidam 
specialis decor apparebit: quod totum docet D. Thomas 8 
p. 94, art. 4. Hoc iterum dico mirabile satis, quod apud 
eosdem prætermissa sit abscissio auriculae Christi, qui Mal- . 
chi aperte declarant, quam sane nobis scire minus condu- 
cebat. Nugae, nugae profecto sunt istae et levissime, 
indignae, ut nomine revelationum typis dentur, quibus de- 
primitur Majestas Passionis Christi: cum catholica Christi 
Passio, nec macula commenti, nec ruga, aut suspicione 
mendacii dehonestari debeat. 

64. Has nihilominus revelationes vindicare contendit 


907 


eruditissimus apologista quamplures referens irrisiones im- 
piorum in Salvatoris nostri contumeliam perpetratas et tan- 
dem concludit his verbis: « Hic non solum, quae Vener. 
Mariana tradit, sed quidquid excogitabile nobis, et ultra 
passus est Christus, neque enim in malo excogitando pa- 
res sumus Diabolo. » At parcat, amabo; nemo, nec ipse 
pius et doctus vindex, haec considerans fatebitur. Si nam- 
que haec vindicatio locum habet, licebit alteri mulieri, ut 
sibi revelatum tradere, et ut divinitus revelatum typis dari, 
et legi libere permitti, quod impii illi carnifices tauros 
pingues, vitulos multos, canes rabidos, frementes bestias, 
leones et ursos adhibuerint, cum quibus luctaretur Chri- 
stus, quorum unus dentium morsu brachium ejus apprehen- 
derit et e terra retraxerit: alter vero ei oculos exuerit, 
alter autem ei aurem absciderit, aut denique unum ex illis 
impiis hominibus, ei fregisse digitos, manus aut pedes, 
alium vero abscidisse nasum, aut dentes eruisse, et mille 
alia a nobis non solum dormientibus somniabilia, sed vi- 
gilantibus eliam imaginabilia. 


S XII. 
Circo. Columnam flagellationis. 


65. Incertum dixi, quod nobis revelatum tradit Ven. 
Serva Dei, ita exiguam fuisse Columnam, qua fuit alli- 
gatus Christus Dominus, ut flagellaretur, ut adminus, quam 
ad cingulum hominis esset alta. Etsi enim pars affirmativa 
variis argumentis probetur ab eruditissimo vindice, non 
desunt tamen pro parte negativa viri quidam, iique non 
minima praediti eruditione, qui hanc propugnarint, cum D. 
Hieronymo asserente oblongam fuisse. (Epist. 27) eo quod 
illi innitebatur superior pars porticus: « Ostenditur illic, 
inquit S. Doctor, Columna Christi porticum sustinens, in- 
fecta cruore Dowini, ad quam vinctus dicitur, et flagel- 
latus. » In quo textu me fugit sane quid corrigendom vi- 
deatur auctori responsionis. Unus sufficiat doctissimus In- 
terianus de Ayala, lib. 8, cap. 15, dicens: « In qua Columna 
depingenda, video passim Pictores uti parva quadam, ad 


Suae ipsorum phantasiae modum descripta: in cujus su- : 


periori parte extat ferreus prorsus annulus in quo innixi 
gunt funes, quibus et Christus Dominus alligatus. Ego vero 
non ita censeo: sed columnam fuisse unam ex illis, quae 
erant in praesidis atrio, et quibus innitebatur superior pars 
porticus ete. Nam quod conspiciatur Romae Columna multo 
minor, quam ut porticum sustinere quiret, tantum probat 
esse fortasse partem illius Columnae, ad quam alligatus 
est Dominus. » 

66. Huic opinioni non parum favet V. M. Soror Maria 
de Agreda, quae columnam cui Salvátor noster alligatus 
fuit, magis quam ad cingulum hominis, altam fuisse, sibi 
revelatum dicit, 2 p. lib. 6, cap. 20, n. 1336: « Hi tales 
igitur ferocientis Daemonis satellites sequentibus multis 
aliis, Jesum reparatorem nostrum adduxerunt ad usitatum 
hujus supplicii locum, quod erat, atrium quoddam juxta do- 
mus impluvium ubi alii facinorosi torqueri, et ad delictorum 
confessionem adigi solebant etc., nec iia in altum porrectae. 
Ad unam ergo ex his, quae ex solido erant, marmore, eum 
arcte, fortiterque alligaverunt.» Et licet juxta revelationem 
hujus Servae Dei columna, cui alligatus est Chrirtus non 
ita alta erat, sicut aliae porticum sustinentes; at non ita 
exigua, ut minus, quam ad cingulum hominis ascenderet. 
Nihil ergo hac in re certum alicubi inveniri potest. Solum 
creditur columnae alligatum fnisse Christum Dominum juxta 
Romanorum consuetudinem, ut scribit Prudentius in Di- 
ptych. 21. 

67. Creditur etiam pie, sicut et, ultro profiteor, colum- 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. - 


908 


nam, quae ad hanc usque diem in templo S. Praxedis 
ostenditur, et quae aliquando videbatur sanguine Christi 
rubens, fuisse illam, cui Christus Dominus fuit alligatus, 
ilusus, et-verberatus in suae passlonis nocte, quam Joan- 


nes Cardinalis Columna Legatus Apostolicus in partibus 


Orientalibus sub Honorio III cirea annum Domini 1223 
asportavit, et in praefata Ecclesia, ubi asservatur, collo- 
cavit. Cujus inventionem, et Romam transportationem, non 
est animus impraesentiarum exeutere; esset enim longius, 
et ultra quam par est, dilatare responsiones. Verum an 
sit Columna integra, vel pars tantum columnae, quae vi- 
sitatur in templo S. Praxedis dissentiunt doctissimi viri 
cum Cornelio a Lapide, asserente columnam hanc esse par- 
lem, et appendicem illius majoris, quam nominat D. Hie- 
ronymus basim scilicet, aut capitellum. Quod non obstat, 
ut sive pars sit, sive ipsa columna integra, inter res sacras 
asservetur, et adoranda fidelium devotioni offeratur. 

68. Enim vero eolumnam hanc non fuisse exiguam pro- 
babile satis videtur. Tum quia Romani damnatos flagel- 
labant ad columnas altas, ut patet ex illis, ad quas alligati 
fuerunt SS. Petrus et Paulus, ut de more flagellarentur 
ante necem, quae hominis altitudinem aequant. Tum quia 
ita fuisse exiguam nullis certis momentis probari potest, 
Neque est magis certum columnam fuisse parvam qvam 
quod Christus ante, et retro, tam in pectore, quam in dorso 
flagellatus fuerit: cum nulla talis flagellationis ante, et 
retro apud antiquos Patres, et veteres Scriptores ecclesias- 
ticos habeatur mentio: quia potius ex illo Isaiae, 38, v. 17: 
Projecisti post tergum tuum omnid peccata mea, colligi- 
iur voluisse Dominum praecipue flagellari in dorso, quia 
peccata nostra luenda susceperat: ubi autem flagella, nisi 
ubi peccata ? Quare de opinione ista laudatus Interianus, 
n. 6, sequens profert judicium : « Sed ne quidquam prae- 
teriisse videamur, id breviter addimus, solere nempe a 
viris pietate insignibus, neque indoctis meditandum pro- 
poni Christum Dominum post tam diram flagellationem in 
dorso, coactum esse a pessimis tortoribus, scapulis ad co- 
lumnam versis, accipere toto pectore, atque etiam ventre 
novas, dirasque plagas. Ego vero etsi hoc factitatum le- 
gerim cum aliquibus ex Christi servis, quo acerbior, atque 
ignominiosior esset ipsorum poena, imo clarius etiam, et 
gpectabilius martyrium: tamen ita pingi factum cum Christo 
Domino probare non ausim, neque adeo ullo modo debere 
pingi: obstat enim, et silentium Evangelistarum, et ipsa 
rei inusitata illis temporibus indignitas, quae neque asseri 
neque minns pingi patitur citra solidum, firmumque vel 
textus sacri, vel Patrum testimonium. » 

69. Eodemque pariter vitio laborat argumentatio, qua 
utitur vindex revelationis, n. 59, qui ad duplicem colum- 
nam sanguine Christi consecratam recurrit, ut salvet unam 
ex illis fuisse exiguam, sequens opinionem quorumdam as- 
serentium, bis fuisse Christum Dominum flagellatum; semel 
quidem ad correptionem, post quam illum dimittere cogi- 
tabat Pilatus, et iterum ad mortem juxta morem KRoma- 
norum; qui sane discursus eodem vitio laborat. Indubium 
certe est talem fuisse Romanorum morem; ut testatur D. 
Hieronymus in Mattheum cap. 27; Ita eliam Vatablus, 
Drusius hic, Binaeus de morte Christi: lib. 8, cap. 4. n. 5. 
At minus probabile bis fuisse Christum virgis caesum, 
quod auctores ab eo citati nulla certa, atque indubia fide 
probant, nec id ex antiqua et exira omnem dubitationis 
aleam posita traditione, haustum asserunt, sed potius le- 
vissimo persuasi fundamento, eo nempe, quod Matthaeus 
cap, 27, v. 26, et Marcus, cap. 15, v. 15, videntur loqui 
de flagellatione, ut de praevio supplicio ad damnationem: 
patet quippe ex D. Joanne non modicum intercessisse tem- 


L 


« 


'909 


pus inter Jesum flagellis dilaniatum, atque eundem dam- 
natum, et licet Evangelistae citati de flagellatione ante 
damnationem mortis videantur loqui, sic locuti sunt, inquit 
doctissimus Calmet. sup. Joan. cap. 27, «veluti de prae- 
terita actione, et per anacephalaeosim. » 

70. Non ergo ex opinione ista, quae noc minimam spe- 
ciem veritatis habet, argui potest, quod duae fuerint co- 
lumnae, si et dubiae veritatis sunt momenta, quibus ab 
utriusque partis defensoribus sua propria stabilitur opinio; 
hinc mihi in suspicionem venit talis revelatio. Primo, quia 
sequendo probabiliorem sententiam, quod columna S. Pra- 
xedis ea est, et integra, ad quam jubente Pilato flagellatus 
est Christus, non ista duplicem annulum habet, quibus 
fuerit alligatus Christus, cum solum quoddam sit unius 
in parte superiori vestigium. Et secundo, quia verebar satis 
an ex Deo habita sit. Cum nec utilitati Ecclesiae, nec 
propriae Servae Dei consolationi ullo modo deservire possit. 
Quid utilitatis Ecclesiae, cui res ita incerta, et dubia re- 
manet, sicut erat ante hanc revelationem ?* Quid etiam 
consolationi Servae Dei? An non illi, sicut et toti Ecclesiae 
suffieiens est consolationis argumentum, quod Deus Omni- 
potens, Rex gloriae, et Dominus virtutum, cujus potentiae 
nemo potest resistere, in se ponere voluit iniquitatem omnium 
nostrum, ut pro ea satisfaceret flagello contumelioso, quo 
dumtaxat servi, fures, aliique scelestissimi homines affi- 
ciebantur ? Lege quippe cautum erat, ut ne homines ho- 
nesto loco nati, ac praecipue Romani cives, loris aut virgis 
caederentuz, ut dicii D. Hieronymus sup. Matth. cap. 27. 

71. Sed in contra ex dictis iterum insurgit eruditus 
vindex n. 55 dicens: « Non contendo, illum statuere (nem- 
pe sensum) tanquam irrefragabilem veritatem; nec id opus 
habeo; satis enim proposito meo est, potuisse esse verum. 
Nam si potuit, id satis est, ut nequeat reprobari tamqnam 
falsus. Privatis ejusmodi revelationibus ostenduntur, ut 
plurimum, quae alioquin dubia aut ignota sunt. » Et in 
fine num. 59, unum pro vindicatione revelationis semper 
prae oculis habendum volens, scilicet, « nihil certi contra 
ipsam opponi posse; quod satis est, ut ab omni censura 
libera evadat. Ergo cum mihi concedatur, quod res, quae 
dicitur revelata, secundum 8e sit possibilis, nec possit quis 
contra eam quid certi objicere, non est reprobanda re- 
velatio. » | 

72, Sed parcat, amabo, inefficax est argumentatio ista. 
Primo, si ipse pie et prudenter credit rem esse a Deo re- 
velatam; pie et prudenter credere etiam debet rem reve- 
latam e8se irrefragabilis veritatis; aliud quippe est, non 
esse irrefragabilis veritatis existere hujusce rei revelatio- 
nem, aliud vero quod supposita pia credibilitate revelationis, 
non teneatur quis pie credere rem revelatam esse irrefra- 
gabilis veritatis, Hoc secundum certissimum est, cum res 
a Deo dicta sit certe, et infallibilis veritatis; ergo eo modo, 
quo creditur, rem esse à Deo dictam, eli credi debet esse 


irrefragabilis veritatis. 2. Quia solutio falso nititur fun-. 


damento ; quod nempe, ut pie credatur rem esse revelatam, 
sufficit quod ipsa secundum se sit possibilis, et quod contra 
eam nihil certi possit opponi; cujus insubsistentiam, tota 
dissert. 1, satis ostendimus. Quot enim in libris apocryphis 
leguntur res Secundum se possibiles, contra quas nihil certi 
opponi potest, quas tamen prudentissime ab oculis fide- 


. lium removit Gelasius; quia ad oppositum sufficeret, quod as- 


serit solutio, quod privatis hujusmodi revelationibus osten- 
duntur ut plurimum, quae alioquin dubia, aut ignota sunt. 

78. Tertio, quia in praesenti non agitur de possibilitate 
revelationis, sed de credibilitate existentiae talis revela- 
tionis; et non est idem rem esse possibilem, ac esse cre- 
dibilem : etsi enim omnis res credibilis sit possibilis, non 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


910 


iamen omne possibile, credibile est; cum er diversis prin- 
cipiis desumatur possibilitas, ac credibilitas. Illa ex prin- 
cipiis intrinsecis: haec ex principiis extrinsecis suadentibus 
ejus credibilitatem: ergo ultra hoc quod in praesenti res 
sit possibilis, ultra possibilitatem, et quod nihil certi con- 
tra eam possit opponi; alia adduci debent momenta, qui- 
bus existentia talis revelationis reddatur credibilis. Et tan- 
dem, quia si possibilitas asserta sufficit, ut reprobari ne- 
queat revelatio, cum columnam fuisse oblongam, superius 
dixerimus cum S. Hieronymo, vel sallem majorem, tribus 
palmis, ut colligitur ex revelatione V. Matris Sororis Mariae 
de Agreda; sequitur, quod accedente alia venerabili, quae 
asserat sibi fuisse revelatam hanc columnae altitudinem , 
haec eisdem momentis non erit reprobanda revelatio; et 
cum revelationes istae sint inter se contradictoriae, faten- 
dum erit, quod et duo contradictoria sint a Deo revelata, 
quod maxime opponitur aeternae ac infallibili Dei veritati. 
Si namque homines diversa opinari possunt, Deus enim 
reliqui& mundum disputationibus eorum ; haec tamen Deo, 
qui est essentialis veritas, repugnat opinionum diversitas, 
ut modo juxta unam, modo juxta alteram opinionum lo- 


quatur. 


74. Incertum similiter dixi, quod vinctus fuerit, Chris- 
tus Dominus manibus retro ligatis, de quo nihil nobis 
tradunt Seriptura, et Patres, non spectata, ut par est, his- 
toriae antiquitate, aut antiquorum, probataeque fidei auc- 
torum testimoniis, probari valet, ut assensus praeberi possit. 
Hanc tamen revelationem vindicat auctor responsionis di- 
cens: «tandem fieri potuit, ut ija brachia Christi Dominr 
retro ligarentur, ut in pectore liberius posset flagellari. » 

75. Me fugit prorsus, quid ex utroque extundi possit 
ad probandam hane manuum retro alligationem. Fieri po- 
tuit, inquit ille, ut brachia Christi Domini retro ligarentur. 
Non hic quaeritur, quid potuerit fieri, sed quid factum re- 
vera sit. Ex quo elicitur, quod alligatio manuum Chrisli 
retro, est doctrina nova a communi Ecolesiae sensu remota, 
ideoque reprobanda, quod jam pluribus superius evicimus, 
quae denuo hic inserere supervacaneum omnino esset. 


S XIII. 
Circa. nudilatem Corporis Christi. 


76. An fuerit talis nuditas Christi Domini tempore fla- 
gellationis, et crucifixionis, ita ut relictus sit tam nudus, 
sicut illum Virgo Mater peperit nec ne, non conveniunt 
patres, nec scriptores ecclesiastici. Pluribus placet senten- 
lia negans nuditatem ; Menoch. de Repub. Haebreorum 
lib. 6, cap. 2. Tostato, Paradox. 5, cap. 42. Salmeron, 
tom. 10, tract. 85, quae sententia probabilis est, tum auc- 
toritate auctorum eam propugnantium, tum quia docent 
viri historiae prophanae periti, antiquitus cruciarios, seu 
eos, qui in crucem agebantur, verenda tectos fuisse, cae- 
tera vero, ecruce nudos pependisse. Aliis e contra sententia 
affirmans videtur probabilior, D. Chrysostomo, Hom. 6, in 
cap. 2 Epist. ad Colossenses, Cyrill. Hierosolym. Catechesi 
Mystagogica 2. Athanasio orat. de Pass. et Cruce Domini. 
D. Ambrosio, lib. 10 in Lucam, S. August. lib. 16, de 
Civit. c. 2, et lib. 12 contra Faustum, cap. 23, S. Cypriano 
epist. 63. Meditat. de vita Christi, cap. 78. Salmatio, de 
Cruce; et Jac. Gretser de Cruce, lib. 1 cap. 22. Brug. in 
Matth. hic Cornelio à Lapide in Isaiam, 20, 2. Ligfoot hie 
Gerhard, Volff. Harm. Evang. lib. 2, cap. 7, et aliis. Nec 
enim Romani consulebant pudori eorum, quos extremo sup- 
plicio damnabant. Et valde consentaneum est, quod Christus 
voluerit nuditate sua, nostram operire nuditatem , et tale 
tantumque animae tormentum, quale est nudum omnino 


911 


comparere, etiam impudicissimis oculis, voluisse sustinere, 
Patrique offerre, ut hac ratione mederetur impudentiae 
nostrae, ac inverecundiae. 

77. Non unanim,ter etiam consentiunt piae istae , ac 
venerabiles mulieres. Ven. Mariana nuditatem totalem as- 
gerit, quam et firmat S. Brigitta, Revel. lib. 4, cap. 70, 
totalem nuditatem negat Ven. Mater Soror Maria de Agreda, 
loquens de nuditate flagellationis, p. 2, lib. 6, cap. 20, 
n. 1837. 

78. En duplex opposita revelatio. Rogo modo: cui ex 
ilis adhibenda est fides? Scimus aliquando Prophetam spi- 
ritu humano loqui: et Prophetiam non esse in ipsis virtu- 
lem permanentem, et habitualem, quae semper eorum animis 
praesto adsit, ut ait S. Gregorius, Hom. 4 in Ezechielem; 
At si illi non afülati Spiritu Dei loquuntur, facit Deus ut 
dicta illa sua revocent. Sic Propheta Nathan consultus a 
Davide, an templum Domino aedificaret, qui primum illius 
mentem commendarat, ipse jussu Dei revocavit dictum 
suum: verum cum nulla ex servis Dei revocaverit sen- 
tentiam, hinc urget scrupulus, quaenam ex eis piam me- 
retur ecclesiae fidem ? Non eliditur, vis argumenti, duabus 
aliis adductis revelationibus contrariis ; nempe S. Brigittae, 
quae lib. 1 suam Revel. cap. 8 ait, se edoctam a Bma 
Virgine, quod Dominus Jesus post Ascensionem suam ipsam 
dilectissimam Matrem in terris degentem inviserit; cui ex 
adverso opponitur S. Theresia, asserens se Dei revelatione 
intellixisse nunquam Dominum in terram venisse extra 
Eucharistiae Sacramentum post ejus in coelum Ascensio- 
nem: ex earumdem enim contradictione crescit potius vis 
argumenti facti, reditque facta interrogatio. Enim vero si 
utraque revelatio ex Deo est; cum Deus fidelis, et verax 
sib in omnibus operibus suis: cum ei perpetua sibique 
constans sit ejus divina locutio, utraque rezelatio debet esse 
vera; sed hoc est plane impossibile, cum una neget, quod 
altera affirmat. Ergo necessario una ex illis non verax, nec 
divina est. Quare quaestionem hanc certo, et indeficienti 
Sacrae Cong. judicio dirimendam reliqui; meum quippe 
solum est scire, quod Deus non potest falli, cum sit summa 
sapiens; nec fallere, cum sit summe bonus. 

79. Non me in suspicionem revelationis vocat haec po- 
tius, quam illa sententia. Sua igitur utrique opinioni constet 
probabilitas, cujus examen ad praesens non pertinet ins- 
titutum. Duo solum me suspensnm tenent; quae hic merito 
examinanda veniunt. Primo, an supposita totali Corporis 
Christi nuditate, fuerit in eo de tali nuditate verecundia, 
et erubescentia. Deinde, an doluerit Christus magis de 
nuditate, quam de coeteris passionis tormentis ? Et quidem 
primo falso exaggeratur Christi patientis verecundia, et 
erubescentia, eo quod nudus conspiceretur, nec illas qui- 
dem relatas haberet partes, quas in nobis naturalis pudor 
obtegi postulat; cum nihil erat in Christo quod puderet. 
Haec assertio inconcusse stabilitur primo, ex defectu eru- 
bescentiae nuditatis in statu innocentiae. Si ergo in Pa- 
radiso ante venena serpentis, anto corruptam sermone 
sacrilego voluntatem nec docuit Apostolus. nec Propheta, 
nec Pictor, aut Poeta fuisse nuditatis erubescentiam , si 
eliam post resurrectionem non erit libido, quae confusionis 
sit causa, ut docet S. Augustinus, lib. 22 de Civitate Dei 
cap. 17, cui concinit D. Thomas in supplemento q. 81, 
art. 3, ex hoc magis releganda est a Christo Domino 
nuditatis erubescentia. 


80. Hic praeterire non possum quod num. 66, scripsit. 


eximius responsionis auctor: « importat deinde illa censoris 
ratio exclusionem timoris de possibili, quod exprobari pos- 
set,» Exprobari certe, nedum posset, sed et quis deberet 
exclusionem timoris de malo possibili a Christo Domino; 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


912 


cum constet ex illo Marci, 11. Caepit Jesus pavere, et 
tedere: qui pavor ex timore oritur, sicut et rabur, ex ve- 
recundia, teste D. Thoma, 8 p. q. 72, art. 9. At non vi- 
deo, connexionem consequentis cum antecedenti, defectum 
nempe timoris in Christo, ex defectu verecundiae. Ita est, 
quod in statu innocentiae non fuit timor, ut expresse docet 
D. Thomas, I p. q. 95, art. 2, citans S. Augustinum 11 
de Civit. Dei, cap. 10. At timorem subsecutum ad pecca- 
fum primi Parentis libere assumpsit Christus Dominus, 
Secundum tamen conceptum , minime perfectioni ejus re- 
pugnantem. 

81. Nec quis reponat, quod sicut Christus Dominus 
ad satisfaciendum pro peccato, quo infecta erat natura hu- 
mana, alios defectus assumpsit, provenientes ex originali 
peccato, etiam hanc nuditatis erubescentiam, ex originali 
culpa originem trahentem, libere suscepit. Hoc quippe 
absque omni fundamento asseritur. Theologi cum D. Thoma, 
9 p. q. 15, distincte explicant defectus omnes, quos as- 
sumendo naturam humanam, sumpsit voluntate, et non 
necessitate Christus, sive corporis, cujusmodi sint mors, 
fames, sitis, tristitia, lassitudo, dolor, et alii, sive etiam 
animae passiones, videlicet, metum, dolorem, spem gau- 
dium, iram, odium : tamen nec verbum quidem faciunt eru- 
bescentiae assumptae , ubi hominis naturam induit. Quod 
ergo magis efficax argumentum, ut credamus persuasum 
habuisse omnes, minime assumptum fuisse a Christo Do- 
mino hune erubescentiae defectum? 2. Christus eos tantum 
assumpsit defectus ex peccato communi totius naturae con- 
secutos, qui minime repugnant perfectioni scientiae, et gra- 
tiae. Si ergo rejicitur a. viris virtuosis verecundia, et a 
Christo Domino poenitentia, quae magis potest habere ra- 
tionem virtutis, quam verecundia, ut dicit D. Thomas; 
extra omnem dubitationis aleam debet esse positum, quod 
verecundia nou datur in Christo. 

82. Tertio firmatur id ipsum doctrina ejusdem Angelici 
Magistri citato art. 1: « Dicendum, quod esse in medio 
non sufficit ad rationem virtutis, quamvis sit una parti- 
eula posita in difinitione virtuti ; sed requiritur ulterius, 
quod sit habitus electivus, id est, ex electione operans; 
verecundia autem non nominat habitum, sed passionem, 
neque motus ejus est ex electione, sed ex impetu quodam 
passionis; unde deficit a ratione virtutis. » Sed hic motus 
ex impetu passionis, non fuit possibilis Christo Domino. 
Ergo nec verecundia. Áperte D.Thomas negat fuisse in Christo 
Domino passiones praevenientes judicium rationis. Si ergo 
verecundia passionem nominat, neque motus ejus est ex 
electione, sed ex impetu quodam passionis, non fuit pro- 
fecto in Christo Domino, quippe qui, uti particeps non erat 
maculae genitalis, ita nec reliquiis ejus fuit obnoxius, etc. 


S XIV. 


Examinantur alia circa Passionem Christ Domini. 


92. Incredibile plane videtur revelasse Deum, quod 
lietores robusti, ita pro virili eum flagellaverint, ut caro 
in eis a carpo, seu manus junctura recesserit; quod unus 
cogitaveri rem novam et hactenus nusquam visam, et 
qualis haec? ut paulatim virgis eum caederet; quod et 
brachiis inflatis, tumefactis, ruptis., et ad collum fascia 
appensis adierint Pilatum, ut mercedem aeqyam crudelis- 
simae flagellationis acciperent. Fabulae pene aniles ! Non 
Pilatus ardore, et furore succensus lictoribus tradidit Chris- 
tum flagellaudum , qnin potius hanc Christo Domino Pi- 
latus induxit poenam, non uti delicto debitam, sed ad cor- 
rectionem, ut constat ex Lucae, cap. 23, v. 22: Corripiam 
ewm, et dimittam, ut hac via ingratissimi populi furor, 


913 


placata Pontificum ac Scribarum invidia, acquiesceret, eum- 
que emendatum dimitteret. Ergo inverisimile prorsus est, 
quod ad eum accesserint tortores, ut crudelissimae flagel- 
lationis mercedem acciperent. Et sane si haec omnia prae- 
fatus Magister supponit potuisse esse propria imaginationis 
figmenta, piasque ejusdem feminae cogitationes , cur haec 
fidelibus venditat et ostentat libri auctor, ut vere a Deo 
revelata, in discrimen adducens hujus Ven. Servae Dei 
sanctitatem ? 

93. Suspicionem conceptam confirmat, quod ibi etiam 
legitur sex fuisse lictores Christum caedentes ; quae reve- 
latio variis momentis fallax, et opinabilis videri potest. 
Primo quia de eadem re contrarium, Spiritu Dei, revela- 
ium nequit esse, ut ait Cyprianus, Epist. 67 ad Stepha- 
num I. Et de numero lictorum minime conformes sunt 
revelationes. Revelatum quippe legitur S. Magdalenae de 
Pazzis Christum a triginta paribus hominum, id est a se- 
xaginta ministris fuisse flagellatum ; cum aliis, novi, re- 
centesque succederent. Si ergo variae et contradictoriae sunt 
revelationes istae, nequit uni magis stari, quam alteti ; 
nec ullum certum potest de eis formari judicium, ut notat 
Gravina lib. 2, de objecto revelationum cap. 8. 

94. Secundo, quia, ut inquit Gerson, de probatione 
spirituwm, «cum semel loquatur Deus, et id ipsum non 
repetat, onerosum certe est, ac vanum, reiteratas diversis 
temporibus, maxime cirea idem objectum , in immensum 
visiones super visiones multiplicare. » Et rursus ait: « Certe 
non est verisimile has reiteratas et multiplices revelationes 
a Deo proficisci. » -Sed quo tempore hoc Venerabili Servae 
Dei dicitur fuisse revelatum, eodem fere tempore fuit etiam 
id ipsum revelatum Ven. Matri Sor. Mariae Agreda, ut 
ipsa testatur p. 2, lib. 6, cap. 20, m 1336. 

95. Tertio, quia non ita inverisimile videri debet, lic- 
iorem fuisse unum, cum Pilatus judicium tulerit Roma- 
norum more: ex jure autem, et more Romanorum lictor 
unus ministerium obibat, nt probat solemnis illa judicii 
formula: / Lictor, colliga manus, caput obnubito , virgis 
caedito ; quae ita regularis, et communis est apud Aucto- 
res, ut vix reperiatur unus de suppliciis agens, qui non 
eam referat. Ipse Calmet, dissertatione saepius a vindice 
laudata, de Suppliciis Scripturae, id insuper evihcit, quod 
de Claudio Imperatore narrat Suetonius, de Claudio, cap. 84. 
Et sane quid aliud sibi vnlt Christianus Andricomius re- 
latus a vindice revelationis, qui in descriptione Urbis Hie- 
rosolymae n. 57 de domo Pilati agens hanc jussionis for- 
mulam cirea Domini flagellationem in veteribus Annalibus 
repertam referti: « Jesum Nazarenum virum seditiosum , 
et Mosaycae legis contemptorem , per pontifices, et prin. 
cipes suae gentis accusatum, expoliate, lizate, virgis, cae- 
dite. I lictor expedi virgas. » Hie dum de lictore loquitur, 
singulari numero utitur. 

96. Non est ergo, quod tam severe vir eruditus stylum 
acuat in theologos illos, qui sex lictores ad Passionem 
Christi minime necessarios existimant. Scimus solum ex 
sacris litteris, Christum fuisse flagellatum, et flagris cae- 
sum: nihi] ultra asserunt Evangelistae. Cum nihil dicant 
de praetenso illo senario numero, mirari vehementer subit, 
quod sint, qui sibi persuadeant, et velint intento veluti 
digito praemonstrare nobis pluralitatem, numerumque de- 
terminatum lietorum. Non lictorem unum, nec sex, sed 
congruentius textui Joannis quatuor quis diceret. Scribit 
enim Evangelista cap. 19, v. 28: « Milites ergo cum cruci- 
fixissent eum, acceperunt vestimenta ejus et fecerunt quatuor 
partes: unicuique militi partem. » Et verisimile satis est, 
quod ab eisdem lictoribus prius Christus fuerit flagris cae- 
sus, & quibus postea fuit crucifirtus. Quidquid tamen sit 


19° cfnI. 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


914 


de hoc, an ad actum fiagellationis concurrerent omnes, 
sicut postea ad crucifixionem, de quo nihil certum haberi 
polest ex sacris litteris, id in controversiam venire nequit, 
quod Christi Domini flagellatio tam acerba, et dira fuit, 


: ut nullum sit tam ferreum pectus, cujus duritiem non 


emolliat maximus ejus dolor. Sed quid opus est tot licto- 
ribus? An non ferus, crudelis et inhumanus, etiam unius 
tortoris animus hoc horrendum, tanta amaritudine, et do- 
lore plenum spectaculum, praebere potuit, ut rupta sacri 
corporis cute, totum Christi corpus flagris concisum , et 
laceratum relinqueret? Si corporis Christi Domini delica- 
lissima fuit constitutio, cur unius, aut alterius lictoris im- 
manis saevitia, ita inhumane, et crudeliter saevire non potuit, 
ut plagas usque ad ossa, ordinarium flagellationis modum 
graviter excedendo infligeret. Quod autem S. Martyes, non 
ab uno, sed a pluribus lictoribus fuerint usque ad mortem, 
flagris caesi, hoc probandum restat eximio vindici revela- 
tionis. Nec enim, ut id praestet unus, agnosci debent in 
ile Samsonis, aut Herculis robustissimae vires. 

97. Fateor insuper Christum Dominum dirissime fuisse 
flagellis caesum, ictuum numero minime observato, quem 
lex Mosayca Judaeis excedere vetuit. Deuteron. 251: «Si 
eum, qui peccaverit, dignum viderint plagis, prosternent, et 
coram se facient verberari. Pro mensura peccati, erit, et 
plagarum modus: ita dumtaxat, ut quadragenarium nu- 
merum non excedant, ne foede laceratus ante oculos tuos 
abeat frater tuus.» Ineptam, et parum piam etiam asse- 
rimus opinionem dicentium, Christum Dominum solum, uti 
praescriptum erat in lege, quadraginta plagas sustinuisse, 
cum cerlissimum omnibus debeat esse immanem fuisse fla- 
gellationem. At quomodo facta fubrit haec saevissima fla- 
gellatio, ignoratur penitus. Varie narratur a pluribus vul- 
nerum seu flagrorum numerus. Fuisse 500 affirmat S. Bo- 
naventura. V. Mater de Agreda lib. 6,'cap. 20, incussa 
in flagellatione Domino nostro, verbera num. 5115, sibi 


fuisse revelatum tradit. Ascendisse ad 5400 revelatum 


fuit S. Geltrudi. Aquilanus refert revelatum S. Ber- 
nardo fuisse 6666. Ludolphus, de Vita Christi, scribit 
fuisse 10537. Salmeronius, 105490. Verum quamvis to- 
tum hoc sit pia meditatione excogitatum, incertum, ac 
iufirmum omnino est. Si consulas Interianum , quid cre- 
dendum sit, considerate respondet: « Quod ad secundum 
attinet, hoc est de plagarum numero : Scriptores pii, iique 
permulti, praesertim e recentioribus, asserunt fuisse plagas 
Christo illatas in ipsius flagellatione ultra quinque millia. 
Hoc tamen viris gravissimis, et doctis, neque ob id minus 
piis, plane videtur incredibile. Etenim praeterquam quod 
Romani, (ut de Judaeis nihil dixerim) non consueverunt 
maxime per illa tempora, tam multis plagis verberare: 
Pilatus non id intendit, ut Christum flagris .omnino con- 
ficeret, imo propterea flagellavit eumdem, ne illum morti 
traderet, necaretque, sed quo modo, quamvis acerbiori, ser- 
vatum eriperet a Judaeorum ira, ejus necem, et ecrucifi- 
xionem efflagitantium. Non igitur fit verisimile, neque jus- 
sisse, neque permisisse etiam iam duriter et cum mortis 
evidenti perieulo flagellatum iri. » 

98. Si Suarium adeas, eum ejusdem labii invenies.. 
Tom. 2, in 8. p. q. 46, art. 2; disp. 35, sect. 2: « Quarto 
de numero plagarum nihil invenio, ab antiquis Patribus 
Scriptum: multi tamen pii scriptores, praesertim ex recen- 
tioribus, affirmant fuisse ultra quinque millia, quod aliqui- 
bus videtur incredibile. Quia nec Judaei, nec Romani con- 
sueverant iia flagellare, et quia tot verbera sufficerent ad 
necandum hominem; cum ergo Pilatus flagellaret Christum, 
ne illum necaret, non est verisimNe permisisse eum tam 
acriter verberari. Et licet Ludolphus Carthus. in vita Christi, 


58 





915 RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 916 


2. p. C. 58, et Eckius in Sermone de Passione Domini, et 
alii referant hoc fuisse revelatum cuidam foeminae, tamen 
neque hujusmodi revelaliones foeminarum cogunt nos, ut 
eas veras esse credamus, neque ibi dicitur plagas flagello- 
rum, sed vulnera Passionis eum numerum excessisse. Ita- 
que haec res incerta est. Unde licet verisimilius sit fla- 
gella multum excessisse quadragenarium numerum propter 
rationes adductas, et quia Christus non more Judaeorum, 
sed Bomanorum flagellatus est: tamen quantus fuerit ille 
numerus affirmare non possumus, quia neque in Evan- 
gelio habetur, neque in scriptura, neque a Sanctis Patribus 
traditus est.» Ad eandem sententiam accedit Calmet sup. 
Joan. cap. 19, v. 1, dicens: « Asceticos apud quosdam libros 
legimus numerum verberorum , sed hae revelationes in 
Ecclesia fidem minime obtinuerunt. » 

99. Res ergo incerta, at non incertum, Christum crebris, 
et multiplicibus ictibus fuisse verberatum. Non opus est 
scire vulnerum, aut lictorum numerum, ut sciamus imma- 
nem et crudelissimam Christi Domini flagellationem, quod- 
que ruperit sanctam cutem violentia flagellorum; quod 
Christus immanem passionem sustinuerit pro nobis; et quod 
dolor Passionis ejus fuit major omnibus doloribus. Vanus 
est recursus ad incertum lictorum, et vulnerum numerum 
ut horrenda dolorum, qui nobis debebantur, et crudelis- 
sima perpessio evidens fiat. Fuerit ergo solum numerus 
lictorum pia hujus Ven. Servae Dei cogitatio, non tamen 
induci possum, ut credam hune determinate numerum 
fuisse ei a Deo revelatum, maxime, eo quod referatur, ut 
supra meminimus revelatum S. Mariae de Pazzis, Christum 
a trigints paribus hominum fuisse flagellatum; et cum de 
his altissimum sit Scripturae silentium, sileamus et nos 
ea, quae Scriptura sic incerta reliquit. 

100. In nonnullam pariter dubitationem venit, quod 
hic legitur, S Joahnem lacrymas efferentem, accessisse ad 
milites, enixeque rogasse eos, ut mitius cum Christo Do- 
mino agerent; Primo, quia hic supponitur S. Joannem cor- 
pore praesentem fuisse flagellationi ; ei nihil ex sacris 
litteris adduci potest, nec in sanctis Patribus reperio, ut 
plane ea de re dubium moveri possit. Si non tacuerunt 
Evangelistae Petrum, et alium discipulum secutos fuisse 
Jesum, an ne tacuissent illi, quod praesens adfuerit Joannes 
flagellationi? Quare cum hujus in sacris literis, nec levis 
quidem umbra appareat, cum S. Augustino dicere non am- 
bigimus, hoc non temere affirmandum, quia tacetur. Acce- 
dit, quod refert Ven. Mater Maria Jesu de Agreda 2. p. 
lib. 6. cap. 20. Si revelatum fuit huic Ven. Servae Dei B. 
Virginem ad angulum quemdam atrii se recepisse cum 
Joanne; ex quo loco Christ flagellationem videre oculo 
corporeo minime poterat, idem existimare debemus de D. 
Joanne. Quomodo ergo lacrymas efferens supplicabundus 
ad milites accesserit, enixe rogans: et flagitans, ut mitius 
cum Christo agerent? An ne verisimile, quod Joannes reli- 
quisset vel modico tempore, Beatissimam Virginem solam, 
expositam scilicet ludibrio et insultibus furentium Judæo- 
rum? Dicamus ergo aut Virginem atrium non intrasse, 
aut Joannem, ne per momentum quidem, ab ea discessisse, 
id est, alterutram revelationem esse falsam aut saltem le- 
gitime suspectam. 

101. Rursus quo non simulaiionis artificio, ficto non 
modo sermone, sed etiam vultu Petrns sedit ad ignem 
cum ministris, dolorem premens, et simulans audaciam, ne 
suspicarentur, quod ille sectator et discipulus Jesu esset; 
ut affirmant sancti paires. Hisce artibus sibi praecavit 
Petrus ne cuiquam in suspicionem veniret, se ad Christi 
sodalitium ullo modo pertinere, sed crederent omnes, vel 
casu illuc advenisse, aut animo sibi calefaciendi ad ignem. 


Àn ne ergo verisimile, quod Joannes erumpentibus lacry- 
mis, dolori, quo amor cor ejus compungebat locum daret, 
ut ex maestitia vultus, aut ex precibus, militibus, seu tor- 
toribus eisdem innotesceret, aut saltem suspicarentur isti, 
esse unum ex discipulis quos tam insanus Summi Pontifi- 
cis furor, quam populus implacabili iracundia incitatus, 
detegere, et perdere quaerebat? Placet ut super hoc Scrip- 


turae Sacrae admirabile silentium veneremur. 


S XV. 
Circa Coronam. spineam. 


105. Part. I, lib. 2, cap. 18, narrat quod non utcumque 
ex parte superiori corona erat contracta, sed eum in modum, 
quo totum caput tegeret et tangeret, quod fieri non po- 
terat, nisi perfecte fuisset ad modum pilei clausa, ne pars 
aliqua capitis indemnis evaderet; ged totum caput, oceiput, 
sinciput, vertex, et frons spinis transfigerentur. Quare his 
terminis exprimitur spherica corona; et non circularis, de 
quibus Coronae speciebus loquuntur auctores agentes de 
forma Coronae Domini. Coronam ergo illam Christo Domino 
impositam, non solum «aput per tempora, sed et totum 
insuper eaput usque ad verticem comprehendisse, pium dixi 
utpote pie, et devote excogitatum a nonnullis. At nihil 
aliud, affirmare possim nisi sententiam et opinionem meam, 
pace dicam eximii vindicis, minime credere possum hoc 
fuisse Ven. Servae Dei revelatum, cum oppositum proba- 
bilius rationi, et apertius sit. Fuit namque corona Christo 
Domino imposita ad modum coronae, quae imponebatur 
victoribus, nempe in circuli formam, ut coronam gestans 
Spineam, ad aspectum íalis ludibrii, magis esset illusio 
populi: quare in festo coronae Domini, corona diadema 
dicitur: Per diadema spinewm vitae coronam. contulit ; et 
diadema caput solum per tempora circumdat. Videndus 
inter omnes eruditissimus Interianus, qui maxima, qua pollet 
eruditione in rebus istis fidem facit, lib. 8, cap. 15 S 10. 
Si ergo opinio ista parum solido nititur fundamento, nemo 
prudenter potest contendere, aut asseverare vere fuisse a 
Deo revelatam. 

106. Quantum ad secundum, quod asseritur, idem esto 
judicium. Et quidem quod milites spineam coronam capiti 
Christi Domini palis infigerent, hoc nedum ex testibus Evan- 
gelicis, aliisque antiquitatis monumentis non comprobatur, 
verum minus conforme videtur Scripturae Matthaei cap. 27, 
v. 90, asserenti: Et ec puentes in eum, acceperunt arun- 
dinem, et percutiebant caput ejus: nempe a manu Christi 
eam tenente, ut textum exponit Mag. Fr. Emmanuel ab 
Incarnatione his verbis: « Et percutiebant caput ejus, cre- 
bris nempe ictibus, non tam animo molestandi (levissima 
est enim arundinis percussio) quam illudendi, non quomo- 
documque, sed, ut ait D. Thomas, tamquam stulto: qui 
Scilicet fatuis modis adspirasset ad regnum, homo pauper, 
inermis, et vilis. » Itaque loco ejus, quod Rex consuevit 
supplices sceptro tangere in signum favoris, et clementiae, 
prout colligitur Esther, 4, v. II, ipsi sceptro a manu hujus 
regis accepto, verberabant ipsumment regem, tanquam non 
regem, sed morionem, ambitam regis dignitatem in caput ejus 
retorquentes. Hoc tamen pie credibile dixi: ductus solum 
autoritate D. Bonaventurae, quem unicum id pie meditantem 
reperi: ut meditatione passionis: «Statim ex his sertum 
quoddam in formam coronae conficitur, quod sic spinis 
condensum venerando imponitur capiti, utque tenacius con- 
figatur, fustibus coaptatur, ac baculis.» At non ex hoc 
quod hoe sit pie excogitatum ab aliquo, credi debet id 
revera fuisse supernaturaliter revelatum. 

107. Non etiam sequentia, quae hic referuntur dubita- 














917 


tione carent, an fuerint vere a Deo Ven. Servae Dei reve- 
lata; vel potius ab aliis accepta? Quod profonde culmina 
spinarum sanctissimum Christi caput intrarint, quod et du- 
riler tenuem carnis ejus pellem cum ossibus, et nervis 
ruperint. Quod venerandum ejus caput tot aculeis confi- 
xum, et incredibili etiam dolore vexatum fuerit, ut ipse 
in doloribus, gestans coronam spineam, nos a doloribus 
liberaret, hoc totum habemus ex sacris litteris et patribus. 
At quales fuerint spinae istae, non omnium una est vox et 
sententia. Plerique volunt fuisse juncos marinos, adeo acu- 
leis pungentes, ut si quis super eos calceatus incedat, ipsos 
quoque calceos transfigere valeant. Unde ad illud Joan. 19, 
v. 5. Exivil ergo Jesus portans spineam coronam, legunt 
jwnceam, aut papiraceam. Sic S. Anselmus, Dialogo de 
Passione. Displicet opinio ista card. Baronio asserenti: 
« nullatenus audiendos puto, qui ex junco marino Domino 
contextam coronam fuisse dixere.» Ejusdem sententiae est 
Delrio, lect. 6 de Passione, eo quod junci, cum unam tan- 
tum habeant cuspidem, parum idonei videntur coronae plec- 
iendae, quammultis enim juncis opus fuisset, ut eorum 
cuspides caput andique cingerent. Huic rationi addit ocu- 
lorum testimonium, dicens, se lustrasse non semel magnam 
illam coronae partem, quae Parisiis in sancto sacello as- 
servatur: vidisse præterea Legione civitate Hispaniae, et 
in monasterio de Spina, et Lovanii, et alibi coronae spinas 
varias, nullamque eorum quidquam cum junco commune 
habere, sed omnes rhamnum vel plurimum ostentare: 
Parisiensemque uni ramo plures spinas in latere cohaeren- 
ies habere, quod a junco procul est alienum. Barradas, 
tom. 4, lib. 7, utrumque amplectitur, dicens, coronam do- 
minicam ex juncis marinis fuisse contextam, non solis, 
sed permixtis, ideoque potuisse caput cingere ; neque vi- 
deri in multis coronae partibus; quia cum sint duriores, 
et majores, per se asservantur aliis locis. Nihil ergo cer- 
tum haberi potest de hoc, inquit Calmet in Joan. cap. 19, 2. 
Si ergo nullum haberi potest argumentum de qualitate 
spinarum, ex quibus contexta fuit corona, nec constans in 
opinione hominum potest esse, quantus fuerit cruciatus 
spinarum. et quousque puneturis speciosum ejus caput fue 
rit compunctum et divulneratum: ex quo et dubia redditur 
veritas hujus revelationis, num vere ex Deo fuerit, an 
potius sit pie excogitatum , quod refertur per ipsam: an 
omnia ista sint peracta, sicut describit praesens revelatio, 
an vero sint pie excogitata. 

108. Enim vero, dum asserit illa, sibi fuisse revela- 
tum, quod spinae sacratissimum Christi caput penetrarint, 
quod ex his aliae usque ad supercilia, et tempora perve- 
nerint, quod aliae infixae manserint, ef aliae vi tortorum 
ruptae, ex quo in ossa offenderent: rogo an Christi, prout 
hic describitur aculeos spinarum usque ad sanguinis effu- 
sionem sustinens, his spinarum aculeis perforatum fuit 
cranium vel non? Si primum, incredibile hoc propugnat 
saepe laudatus Interianus, libro 3, eap. 15. Si dicatur 
minime hae revelatione intendi cranium faisse perforatum, 
ut ex formalissimis verbis concepta est revelatio, nobis 
persuadere contendit vindex revelationis, resistit veritati 
hujus revelationis, revelatio alia eodem fere tempore, ut 
Superius observavi, facta Ven. Matri Sor. Mariae a Jesu 
de Agreda cui revelatum fuit, ut testatur ipsa, spinas cra- 
nium perforasse. (p.2, lib. 6, cap. 20, num. 1344). 

109. En ergo duae revelationes eodem fere tempore, 
ut supra notavi, a Deo factae, quarum una necessario debet 
esse falsa. Fateor quaestionem satis dubiam esse, an sub- 
tibe illud, et solidum juncorum acumen cranium penetrarit? 
Affirmat D. Bonaventura in Medit. Pass. D. Laurentius Jus- 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


918 


tinianus, de Triumph. Christi agone cap. 12. Alii negant. 
Tertullianus, de Corona Dominica. D. Petrus Damianus 
de Exalt. S. Crucis. At licei homines etsi sanctissimi 
aliquid pie opinari possint, quod certissimis monumentis 
nesciunt; minime tamen Deus opposita loqui potest, qui 
nec fallere nec falli potest, ut diserte pronuntiat S. Augu- 
stinus, lib. 1. de Symbolo in principio. 

110. Sed quidquid sit de hoc, in suspicionem revocari 
debet revelatio ista ex illo certissimo Gersonis principio, 
statuentis libro de prob. Spiritus sequentia: « Conside- 
randum est, an quod revelatum fuit, id humana intel- 
ligentia potuerit assequi. » Sed totum, quod in hac parte 
revelationis revelatum dicitur, apertissimum est in libris 


agentibus de Corona Domini. Ergo suspecta debet esse re- 


velatio, ut supervacua, et minime necessaria, si sic intel- 
ligenda sit quod spinae cranium Salvatoris penetraverint. 

111. Affirmat Ven. Serva Dei, se vidisse Sacratissimam 
Virginem Mariam magno Angelorum comitatu, e domo Pilati 
descendentem, dulcissimum filium suum Jesum jugiter in 
omnibus, quae usque ad Calvarium supererant, insecuturam, 
ne, ubi tam magna erat plebis confiuentis compressio, Sa- 
cratissima Virgo a perversis hominibus tangeretur. Suspecta 
nimis mihi fuit yisio ista. Ad quid enim in casu isto illa 
Angelorum multitudo ? Non ut honori Mariae essent, cum 
non in triumpho duceretur Sacratissima Virgo; invisibi- 
lesque erant Angeli isti. Non ut sub illorum esset tutela, 
et custodia, eb ne quis eam in via extremis digitis attin- 
geret, cum ad hoc Angelus custos vel alter 'satis superque 
esset, ut in medio eorum procedens, a nullo tangeretur. 
Angelum custodem dixi, ne ad quaestionem descenderem 
de numero Angelorum qui Sacratissimae Virgini fuerunt 
deputati ad custodiam, id quippe in praesente disputa- 
tione a proposito alienissimum est; cum ad argumentum 
unus ex illis sufficiat, vel omnes qui ei fuerunt destinati 
Quorsum ergo illa innumera Angelorum multitudo? Hoc 
observatione dignum mihi visum fuit, maxime cum le- 
gissem, ut mea mihi suggerebat memoria, apud Mag. Gra- 
vesonium tom. 8 Historiae eccles. colloquio 8, in fine 
qualiter Parisiensis universitas visionem similem censorio 
stigmate confixit. Sic ille rem refert: « Alia censnra per- 
strinxit eadem Parisiensis facultas anno 1697 quemdam 
librum, cujus auctoris nomini parce, in quo novae, et hacte- 
nus inauditae jactabantur revelationes, quas non recipit 
Ecclesia; Scripturae Sacrae ad sensum improprium detor- 
quebantur, et multa stupenda obtrudebantur miracula, ac 
prodigia, inter quae hoc unum prae caeteris aliis me olim 
legisse adhuc memini, quod videlicet B. Virgo Maria. 
Statim ac nata est, ab Angelis fuerit adorata et celebri 
pompa, ac solemni Angelorum comitatu in coelum etiam 
eum corpore translata et posita in Altissimi throno: quod 
insuper, SSmam Virginem Mariam mille Angeli semper 
stiparent in terris, itaut nongenti angeli, centum videlicet 
ex unoquoque ordine, ad ejus custodiam essent destinati, 
duodecim Angeli in corporali forma semper ei ministrarent; 
septuaginta Seraphini ad colloquia assignati, jugiter assis- 
terent, caeteri vero Angeli ad legationes, sive ordinarias, 
sive extraordinarias continuo praesto essent. Profecto hisce 
revelationibus opus non habet Ecclesia, nec illis fictitiis 
prodigiis indiget Bina Virgo Maria, quae omnigena coe- 
lestium donorum copia abunde exornata innumeris. ac veris 
cumulatur honoribus. Hine merito culpari debent illi Serip- 
tores, qui sive describendo vitas Sunctorum sive Christi Do- 
mini, ejusque Virginis Matris texendo historiam, novas, sed 
fictas revelationes publicarunt, commenta, et fabulas in- 
seruerunt, et insolita prodigia excogitarunt, quae sua no- 


919 


vitate simplicium animos allicere possent. Grande illud 
malum, pietati, ac religioni exitiale, observavit summus sui 
aevi censor, ac doctissimus soriptor noster, Melchior Canus, 
idemque depelli vehementer optavit lib. XI, de locis Theo- 
logicis cap. 6, ubi haec habet: Nec Sanctae Virgini, nec 
Christo Domino hominum impudentia pepercit, quin, quod 
in aliis Divis (seu in vitis Sanctorum) factitavit, idem 
quoque in Christi et Matris ejus historia scribenda faceret, 
et pro humani ingenii levitate, mulia vana, et ridicula 
comminisceretur. » 

112. Duo hic erudite, pie, ac religiose nobis objicit 
vindex revelationis. « Primo, unus quidem Angelus ad 
tuendam Sacratissimam Virginem satis fuisse, non dubi- 
tamus, cum ad percutiendum in castris Assyriorum cen- 
tum octoginta quinque millia hominum unus suffecerit (4, 
reg. 19.) Nihilominus, etsi unum sat esset Angelum, ad 
ministrandum Domino, post jejunium, mittere, plures Pater 
mittere decrevit: Ecce Angeli accesserunt , et ministra- 
bani ei. Matth. 4. 11. Satis enim mihi si consideremus, 
foeminam illam Sanctissimam matris Dei omni tempore di- 
gnitate fulgentem. Nam qui Dei genitricem dieit, et in- 
telligit, omnium Angelorum obsequia parum ducit. Invi- 
sibiles illi hominibus erant, quia tunc maxime: Omnis 
gloria ejus filiae regis intus. Psal. 44. Nunquam tamen 
defuit invisibilis honor invisibili majestati. Nec cogitandum 
puto, Angelorum Dominam, solum cum triumphans pene- 
travit Coelos, ab Angelorum multitudine obsequiosissime 
habitam fuisse, et obsecundatam ; longe enim liberalior 
cum illa fuit divina munificentia, quam possit esse hu- 
mana cogitatio. >» 

113. Haec sane sunt pie ac religiosé excogitata. Di- 
gnam fuisse et esse Sanctissimam Virginem, quod ei oc- 
currant Angeli omnes, quod eam suscipiant, venerentur, 
et colant utpote quae omnem Angelicam superat digni- 
talem: quis adeo insanae mentis, qui hoc in controversiam 
trahere possit? At quod Sacratissima Virgo dum corpore 
peregrinabatur in terris, illo innumerabili atque invisibili 
. supernorum civium vallata praesidio incederet, nusquam 
legere contigit, meritoque ut apocryphum haberi debet: 
cum hoc Angelorum obsequium, nusquam nobis Deus no- 
tum fecerit. Scimus ex sacris litteris ad B. Virginem in 
civitatem Nazareth a Dgo missum esse Angelum. Scimus 
insuper, quod ubi virgineum ejus Corpus exanime jacens 
dormitionem acceperat, harmonia coelesti, suavique Ange- 
lorum concentu honorabiles ejus fuerunt celebratae exe- 
quiae. Quod totus etiam ut creditur, dum assumpta est 
in coelum festivus Angelorum , Archangelorum, coetera- 
rumque virtutum Deo famulantium exercitus eidem oc- 
currerit, negare nolim. At quod magna ista, quae expri- 
mitur, stipante Angelorum caterva incesserit in terris, hoc 
iterum dico, ignotum huc usque fuit. Nec derogat excel- 
lentiae Sanctissimae "Virginis, si hoc ila factum fuisse 
negetur. 

114. Nec oppositum, sane evincitur ex adductis testi- 
moniis. Quid enim ex his colligant prorsus ignoro. Matthaei 
cap. 4 dicitur, quod postquam victus a Christo Domino 
fugatusque disbolus recessit: Ecce Angeli accesserunt, et 
ministrabant ei. Unus profecto ministrare poterat, tamen 
accesserunt plures: ut illius magnitudo, potestas, et im- 
perium manifestaretur, respondet auctor operis imperfecti 
ad finem Homiliae 5. En cur non unus, sed plures acces- 
gerunt, ut ministrarent ei, ut sic innotesceret daemonibus 
quantus esset, per quaedam temporalia suae virtutis effecta 
signa, quae Angelicis sensibus etiam malignorum spirituum 
polius quam infirmitati hominum possent esse conspicua. 

115. Idem plane sensus est alterius testimonii Matthaei 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES.. 


920 


cap. 26. v. 53: « An putas quia non possum rogare Patrem 
ineum, et exhibebit mihi modo plusquam duodecim Le- 
giones Angelorum? » Unus quem ei mitteret auxilio suffi- 
ceret, et tamen non unum se rogare posse ait Christus, 
sed duodecim Legiones Angelorum: quasi diceret, inquit 
Hieronymus citatus a D. Thoma in Catena aurea: « Non 
indigeo duodecim Apostolorum auxilio, etiamsi omnes me 


defenderent, quia possum habere duodecim Legiones An- 


gelici exercitus. » At quae, rogo, unius ad alterum con- 
secutio? Quorsum hic magnus Angelorum numerus Mariam 
ambientinm omnemque viam occupantium, ne quis eam 
tangeret? Non profecto, ut in hoc luctuoso spectaculo osten- 
deretur Mariae majestas, et potestas: ergo solum quia sic 
ad ejus majorem gloriam cedit At non est nostrum inves- 
ligare qualis comitatus ad majorem matris Dei gloriam 
cedat, Si rem pia aliquorum sanctorum cogitatione metiri 
vellemus, non quot hic dicuntur, sed innumerabiles essent 
ad ejus tutelam destinati. Sic S. Bernardus in Serm., qui 
inscribitur Laus Mariae. In majorem ergo gloriam Sacra- 
tisshnae Virginis cederet, si fuissent tot Angelorum Le- 
giones si et ipsi visibiles incessissent. Quod si ita fuit, 
necesse est, falsam esse revelationem minorem designautem 
numerum Angelorum qui viam praepararent, ne Maria tan- 
geretur ab hominibus impiis. 


BENITEZ DE LUGO 
(La suite prochainement) 


. La vénérable Marianne dont les révélations sont doc- 
tement examinées par Bénitez mourut en 1620, près 
d'un demi-siècle avant la vénérable Marie d'Agréda. 
L'une et l'autre appartinrent à l'ordre franciscain, la 
premiére, en qualité de tertiaire ; la seconde, comme 
religieuse formelle: et cloitrée dans le couvent de Te- 
razona fondé par sa pieuse famille. Bénitez signale 
fréquemment des contradictions patentes entre les ré— 
vélations attribuées à la vénérable Marianne et celles qui 
sont renfermées dans l'ouvrage de Marie d'Agréda. Louis 
de Mesa, biographe de la vénérable Marianne, publia 
son livre en 1666, par conséquent plusieurs années 
avant l'apparition de la C1té mystique de Marie d'Agréda; 
s'il eüt connu cet ouvrage, il aurait évité, on peut le 
supposer, des contradictions qui rendent suspectes les 
révélations de l'une et de l’autre vénérable contem- 
platrice. D'autre part, Marie d'Agréda fut réellement 
l'auteur de la Cité mystique, de facon qu'on ne peut 
altribuer cet ouvrage à quelqu'un autre. En effet, la 
S. Congrégation des Rites, au siècle dernier, prononça 
par des décrets officiels que non seulement Marie d'A- 
gréda,copia de sa main le manuscrit de la Cité my— 
stique mais aussi qu'elle composa elle-même cet ou- 
vrage. Dès qu'il füt décidé juridiquement que la Cité 
mystique était l’œuvre de Maria d'Angréda, le pape 
Clément XIV, franciscain, adressa uu chirographum à 
la S. Congrégation pour imposer un éternel silence à 
la cause de beatification. — L'auteur dont parle Gra- 
veson, cité par Bénitez, col. 918, n'est autre que Ma- 
rie d'Agréda. 








921 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE €? 


(Suite; 


L'ordre ecclésiastique. —  Priviléges généraux du clergé. — Privi- 
léges particuliers. — Motifs sur lesquels les immunités sont fon- 
dées. — À quel droit divin ou humain appartiennent les immu- 
nités. — Devoirs des ecclésiastiques. 


CHAPITRE XXII. 


L'ORDRE ECCLÉSIASTIQUE. PRIVILÉGES CANONIQUES. 


ll y a dans ce monde, deux grandes choses qui 
sans être opposées sont pourtant trés distinctes : les 
intérêts de Dieu et de son Eglise, et les intérêts tem- 
porels et humains. Par sa profession du christianisme 
le laïque sans cesser d'être l'homme du monde, l'homme 
des affaires et des soucis temporels, se consacre au 
service de Dieu pour lui-méme. Par son entrée dans 
la cléricature, le simple fidéle abandonne les soucis qui 
l'attachaient aux intéréls humains pour se dévouer tout 
entier au service de Dieu, de l'Eglise et de ses frères 
dans l'ordre de l'Eglise. C'est une nouvelle consécra- 
tion ajoutée à la première, plus parfaite et plus gé- 
néreuse que la première; consécralion qui se fait par 
une détermination libre, de la part de ce fidèle et par 
l'acceptation éclairée qu'en fait l'Eglise. Le nouveau 
nom qu'il reçoit indique qu'en se consacrant exclusi- 
vement à Dieu el à ses intérêts, ils sont réciproque- 


meni le partage ou l'héritage l'un de l’autre: « Mi- 


nistri Dei, dit S. Jérôme, proplerea vocantur clerici, 
vel quia de sorte sunt Domini, vel quia Dominus sors, 
id est, pars clericorum est. (Epist. 52 ad Nepot. n. 5.) » 

L'exposition des priviléges et des devoirs des mem- 
bres du clergé achéveront de faire connaitre l'excellence 
de cet état. Nous parlerons d'abord des priviléges ca- 
noniques, indépendants du bon vouloir des princes, et 
ensuite de ceux dont les ecclésiastiques ont joui autrefois, 
et dont ils jouissent aujourd'hui. 

Les priviléges canoniques des cleres sont: 

1.Le droit de préséance sur les laiques et méme 
sur les magistrats dans la célébration des offices et les 
assemblées ecclésiastiques. Lorsque les cleres sont en 
fonction, ou qu'ils assistent avec l'habit qui convient 
à leur ordre à quelque office, les canons leur assignent 
avec raison la premiére place ou du moins une place 
distinguée de celle des plus hautes dignités temporelles. 

2. Le deuxième privilége est l'aptitude que les 
ecclésiastiques ont, à l'exclusion des laïques, de pos- 
séder les dignités, offices, bénéfices et pensions, à la 
disposition de l'Eglise. Ce privilége est de droit divin 
pour les titres attachés aux ordres établis par J. C. 
et de droit humain pour les autres. (Pie V. const. Sa- 
crosanclum.) | | 

3. Le troisième privilége du clercs, est celui du 
canon : $1 quis suadente diabolo, qui les protége contre 
les violences extérieures par l'excommunicalion majeure 
encourue 1ps0 facto, réservée au Pape: « Si quis, dit 
Innocent lI, dans le concile de Latran, c. 15, suadente 
« diabolo hujus sacrilegii reatum incurrerit, quod in 


(1) Voir plus haut, col. 738. 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


922 


A 


clericum vel monachum violentes manus injecerit, 
« anathemalis vinculo subjaceat, et nullus episcoporum 
illum praesumat absolvere, nisi mortis urgente pe- 
« riculo donec apostolico conspectui praesentetur et ejus 
« mandatum accipiat. » | 

Ces dispositions sont générales et ne souffrent point 
d autres exceptions que celles admises par les canons. Or 
les canons portent qu'on ne jouil de ce privilége qu'autant 
qu'on porte actuellement la tonsure et l'habit clérical. 


CHAPITRE XXIII. 

Priviléges dont a joui le clergó jusqu'à ces derniers temps. Quels 
furent ces priviléges? Sur quels motifs étaient-ils fondés? A 
quel droit appartiennent-ils ? 

Ils sont de trois espèces : exemption de la juridi- 
clion laïque, immunité des charges personnelles et des 
emplois publics, exemption d'impôts. 

1. L'ancien droit statuait que les clercs ne pou- 
vaient être traduits que devant les tribunaux ecclésias- 
liques, non seulement dans les causes spirituelles, ce qui 
est de droit divin, mais encore dans toutes les causes 
civiles et criminelies. On cite en faveur de ce privilége 
un édit de Clotaire c. 4 — un capitulaire de Pepin. 
c. 18 —- un autre de Charlemagne, c. 37 — le capitu- 
laire de Francfort, c. 97. —les établissements de S. 
Louis, Liv. I, c. 82. On peut voir dans les décre- 
tales, litres de judiciis et de foro eompetenti, l'importance 
que le S. Siége attachait à cette précieuse immunité. 
Dans le moyen-âge où l'organisation et la procédure de 
l'ordre judiciaire étaient empreintes du cachet militaire 
et barbare de l'époque, au point que le duel était admis 
comme moyen de se purger d'une accusation, dans ce 
moyen-áge, l'Eglise avait un motif de plus pour se 


À 


maintenir en possession de ce droit. 


2. Le même droif portait exemption de certaines 
charges personnelles, et des emplois publics en faveur 
des ecclésiastiques. Ces immunités avaient spécialement 
pour objet : le logement de gens de guerre, le service mi- 
litaire, les corvées et les autres obligations dont toute per- 
sonne noble était exemple. (Thomassin, part. 3, L. 3, 
c. A — Du pouvoir des papes, par Gosselin, introduction. 
Par un sentiment d'équité qui a toujours distingué le S. 
Siége il fut pourtant décidé que dans une grande néces- 
sité, les ecclésiastiques veilleraient comme les autres 
citoyens, à la garde de la cité. « Fraternitas tua... nul- 
« lum excusari à murorum vigiliis patiatur, sed omnes 
« ad hoc generaliter compellantur. (De immun. Eccles. - 
tit. 49, c. 2.) » 

En outre, les ecclésiastiques n'étaient pas tenus à 
accepter les emplois publics. Ils étaient également dis- 
pensés de la charge de tuteur. (Cod. Théodos. 16, et 
Justinien. 40.) Le concile de Chalcédoine admet néan- 
moins qu'ils gèrent les affaires des Eglises et des per- 
sonnes pauvres officieusement et sans intérêt. (Can. 26, 
dist. 86.) 

3. Le troisième privilége futl'exemption des impôts : 
d'abord sous les empereurs romains, on exempta les 
clercs de la capitalion , census capitum, espèce de 
personnelle: du cens payé au commencement de chaque 
régne pour les soldats et les chevaux düs au nouvel 
empereur, et portant le nom d'aurum tironicum ; du tribut 


PA 
+ 
4. ^ 
te 


923 


lustral ou quinquennal, payé par les négociants et les 
gens de métier; du droit de défraiment du souverain 
dans ses courses au milieu des provinces ; des subsides 
extraordinaires ou impôts additionnels, superindiciæ; des 
réquisitions de chars et de chevaux: pour le transport 
des vivres, bagages et du trésor publics, appelés: 
cursus publicus, angariæ, perangariæ. (Vid. Bingham. 
Origines seu antiquitates ecclesiast. Lib. 5, c. 3.) 

Plus tard, sous les princes chrétiens du moyen 
áge, ce genre d'immunité fut appliqué à tous les bieus 
que les ecclésiastiques possédaient en propre, ou à titre 
de bénéfice. Les clercs jouissaient encore du droit de 
n'être pas inquiétés pour des dettes auxquelles ils n'au- 
raient pas pu satisfaire actuellement. Il suffisait qu'ils 
prissent l'engagement de les payer dés qu'ils le pour- 
raient, sous la foi du serment el la garantie d'une 
caution. (Cap. Odoardus, de solutionibus.) 

Á. Motifs sur lesquels les immunités étaient fondées. 
Motifs généraux — Les prérogatives temporelles du 
clergé accordées ou reconnues par les princes chrétiens 
étaient fondées surles motifs les plus honorables et les 
plus solides : sur la pratique de tous les anciens peuples, 
chez qui le sacerdoce avait été constamment honoré par 
des priviléges particuliers: sur l'exemple qu'en avait 
donné la législation du peuple de Dieu: sur le respect 
dont doivent étre honorés des hommes dévoués au culte 
divin et à tous les intérêts des âmes ; sur le besoin d'en- 
courager une vocation condamnée par état à de grandes 
privations, et enfin sur le droit que le clergé doit avoir 
d'étre protégé contre les passions des grands et du peuple. 

5. Motifs particuliers. — 1. L'honneur du ministère 
sacré et l'intérêt particulier des membres du l'ordre 
clérical mililent en faveur du premier privilége. « L'as- 
sujettissement des ecclésiastiques aux tribunaux séculiers 
aurait pour résultat, dit un auteur de nos jours, d'en- 
lever insensiblement au clergé le respect et la consi- 
dération qui lui sont absolument nécessaires pour l'exer- 
cice de son minislére. Qu'y a-i-il de plus propre à 
discréditer dans l'esprit des peuples, les ministres sa- 
crés, que de les voir trainés à des tribunaux sécu- 
liers où leurs faiblesses réelles ou apparentes seront 
publiées avec éclat et manifestées avec scandale? com- 
bien de fois le corps entier n'aura-t-il pas à souffrir 
des écarts de quelques particuliers? Combien de fois 
ces graves inconvénients ne seront-ils pas occasionnés 
par de pures calomnies et par la malignité de certains 
hommes toujours prêts à croire le mal qu'on débite 
sur le compte du clergé, quelquefois méme poussés 
à le diffamer par un esprit de vengeance et d'impiété ? » 
(Pouvoir du Pape, pag. 164.) On ne saurait disconvenir 
de la solidité de ces motifs d'immunité, ni par consé- 
quent accuser de partialité les législations anciennes 
qui l'avaienl consacrée. 

.6 L'exemption des servitudes personnelles se justifie 
par le rang que le clergé tient ou doit tenir dans la 
société. L'instinct religieux se révolterait contre l'as- 
sujettissement du clergé à des corvées dont les classes 
honorables de la société seraient exemples. 

L'immunité des charges publiques est un moyen 
donné aux ecclésiastiques de s'acquitter mieux de leurs 
fonctions ]a plupart incompatibles avec les autres charges 


ÆRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


@ 
024 


publiques. L'Etat ne peut que gagner à ce que le clergé 
soit exclusivement appliqué aux grands intérêts spiri- 
tuels des peuples, entièrement dévoué à la prière, à 
la méditation de ses devoirs, à la science de son état. 
« J'ai résolu, disait à ce sujet le grand Consiantin au 
proconsul Anulius, dans un rescrit de lan 313, j'ai 
résolu de récompenser ceux qui se consacrent au soutien 
de cette auguste religion (la religion chrétienne) par 
la sainteté de leur vie et l'assiduité de leur ministère. 
Je veux que tous cenx qu'on appelle clercs et qui sont 
attachés au service de cette religion dans l'Eglise ca- 
tolique... soient exempts de toutes les charges publiques 
de peur que par une erreur funeste, ou par une entre- 
prise sacrilége, on les détourne du culte divin, et afin 
qu'ils puissent en. toute liberté se consacrer aux fonc- 
tions de leur ministére. Car je suis persuadé que les 
hommages qu'ils rendront à la divine majesté, procu- 
reront à l'empire les plus grands avantages. » 

Les législateurs chrétiens avaient donc compris que 
c'était justice de ne pas faire descendre le prétre de l'autel 
pour le méler à la multitude réparant les chemins pu- 
blics ou montant la g&rde aux portes du capitole et du 
prétoire. Ils jugeaient qu'on ne devait pas obliger les 
cleres à convertir leurs maisons en tavernes en y logeant 
les gens de guerre. Ils ne voulaient pas qu'ils s'éloi- 
gnassent du sanctuaire pour courir les hasards des 
combals; et, considérant le ministère sacré comme la 
charge la plus importante et qui exigeait le plus de 


‘liberté, ils l'affranchirent de tous les emplois publics 


capables d'en géner l'exercice. 

7. Nos ancêtres ne crurent pas se montrer trop 
généreux envers le clergé en lui accordant l'immunité 
des impôts. En voici la raison. Sous les premiers em- 
pereurs chréliens, le clergé était pauvre: il se recru- 
tait dans les rangs de la société les moins favorisés 
sous le rapport temporel, et le clergé avait de grandes 
charges: il nourrissait les orphelins et les pauvres. Les 
établissements de charité publique n'étaient pas encore 
connus. L'Eglise était la mère commune de tous les 
misérables. Dans cet état de choses rien ne pouvait 
paraître plus équitable, plus généralement utile que d' en- 
courager une profession honorable, en lui rendant, par 
l'allegement des impôts, la vie plus commode; en lui 
fournissant les moyens de subvenir plus largement aux 
besoins des pauvres. | 

Si plus tard, on rendit celte immunité plus com- 
plète, en enlevant limpót de tous les biens possédés 
par les gens d'Eglise, à quelque titre que ce füt, c'est 
que l'esprit chrétien avait pénétré plus prófondément 
dans la société; c'est qu'on crut, par respect pour les 
choses consacrées à Dieu, ne devoir pas méme y tou- 
cher pour le service de l'Etat; c'est enfin que la car- 
rière ecclésiastique la plus généralement respectée, la 
plus honorable, étant ouverte à toutes les classes de 
la société, le privilége qui lui était accordé profitait 
également aux riches et aux pauvres. 

8. A quel droit, divin ou humain appartiennent les 
immunités ecclésiastiques.— Les théologiens pensent gé- 
néralement qu'elles sont de droit positif; les canonistes 
au contraire soutiennent, pour la plupart, qu'elles sont 
de droit divin. | 











925 


À l'appui du sentiment des théologiens, on dit que 
les évêques des premiers siècles reconnaissaient devoir 
les immunités ecclésiastiques à la piété et à la muni- 
ficence des princes. On ajoute qu'ils n’en ont jamais 
réclamé le maintien au nom de la loi divine: on cite 
surtout en sa faveur un passage remarquable de S. Am- 
broise : « Si... censum Dei filius solvit, quis tu tantus 
« es qui non putes esse solvendum ? et ille censum 
« solvit, qui nihil possidebat, tu autem qui sæculi se- 
« queris luerum, cur sæculi obsequium non recognoscas ? 
« (in Luc. lib. 4, c, 5j. 

Les canonistes, pour établir l'opinion contraire, 
citent des autorités non moins respectables, d’après 
lesquelles les immunités ecclésiastiques peuvent étre 
revendiquées comme un droit sacré fondé sur l'ordre 
de Dieu. 

« Ecclesiastic res et personae, dit Boniface VIII, 
« non solum jure humano, quinimo et divino a sœcu- 
« larium personarum exactionibus immunes. (De cen- 
sibus, in 6°.) | 

Le concile de Trente ne parait pas moins formel: 
« Synodus... seculares principes officii sui admonendos 
« esse censuit, permissuros (non esse) ut officiales aut 
« inferiores magistratus, Ecclesie et personarum ec- 
« clesiasticarum immunilatem, Dei ordinatione et ca- 
« nonicis institutionibus constitutam, violent. (Sess. 25. 
« de Ref. c. 26.) » Quoique ces témoignages ne ren- 
ferment rien d'absolument décisif et qu'ils n'expriment 
que la persuasion de leurs auteurs, on ne peut discon- 
venir qu'ils ne soient un argument favorable au sen- 
timent commun des canonistes. 

Pour'nous, il nous semble qu'on ne doit donner 
l'exclusion ni à l'une ni à l'autre de ces opinions ; car 
elles nous paraissent toutes deux vraies considérées 
sous des points de vue différents: faisant ici l'applica- 
lion de la distinction des drotts parfaits et des droits 
imparfaits, nous soutenons avec les théologiens qu'il 
ny ani dans l'écriture ni dans la tradition ni dans 
le droit naturel des lois formelles qui exemptent 
l'Eglise et les clercs de l'obligation de pàyer les tri- 
buts, et de la juridiction des tribunaux laiques; partant 
que l'Eglise et le clergé n'ont aucun droit acquis, réel 
el parfait à ces priviléges; qu'en les leur refusant, on 
ne commet aucune injustice proprement dite, obligeant 
rigoureusement à la reslitution et à des dommages 
inléréls; mais nous disons avec les canonistes qu'il 
existe pourtant une obligation fondée sur le droit divin 
positif et naturel d'accorder à l'Eglise et au clergé 
toutes les immunités qui leur sont nécessaires ou fort 
utiles, selon les circonstances, pour opérer tout le bien 
qui est le but de leur institution: immunité de la 
juridiction séculière, si les vrais intérêts du ministère 
l'exigent; immunité de corvées déshonorantes pour 
leur caractère ; immunité des charges publiques incom- 
patibles avec l'obligation qui résulte de la consécration 
des clercs au culle divin; immunité d'impôts, si la loi 
commune doit préjudicier au respect dü aux objets 
consacrés à Dieu, ou être trop onéreuse à des per- 
sonnes pauvres par état, puisqu'elles ne peuvent se 
livrer aux spéculations du commerce ni occuper des 
places lucratives. Dans ces divers cas, il existe un prin- 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


926 


cipe général d'équité, qui non seulement approuve ces 
priviléges, mais qui les sollicite, les inspire, et les 
commande au. point d'en faire des droits réels et par- 
faits, jura perfecta, d'imparfaits qu'ils étaient auparavant. 
Une fois acquis, acceptés, sanctionnés par le droit public 
de toutes les nations chrétiennes, il n'est plus libre 
au prince de les révoquer arbitrairement sans le con- 
sentement de l'Eglise. Le droit naturel et divin, in- 
terprété par le droit canonique s'éléve alors, contre les 
actes dont le but serait de dépouiller l'Eglise, socióté 
parfaite, de son état extérieur et social consacré par 
une longue possession. Il ne faut rien moins qu'une 
de ces révolutions qui bouleversent les sociétés et en 
déplacent les bases pour faire oublier des droits si 
respectables. 


CHAPITRE XXIV. 
DevoiRs DES ECCLÉSIASTIQUES. 


Chaque état ayant ses obligations, le plus sublime 
de tous ne peut manquer d'en avoir qui lui soient 
propres. 

Nous exposerons quelques-uns de ces devoirs qui 
plus souvent rappelés par les papes, les conciles et les 
Péres, sont aussi plus importants à raison de l'étendue 
de leur application aux divers degrés de l'ordre ec- 
clésiastique. Ce que nous dirons se rapporte à la sainteté 
el à la vie exemplaire des clercs, au soin qu'ils doivent 
prendre de leur réputation et à leurs rapports avec les 
personnes du sexe, aux vertus qu'ils doivent pratiquer; 
aux emplois, aux occupalions et opérations qui leur 
sont interdits; et enfin à la modestie extérieure dont 
ils sont obligés de faire une particuliére profession. 

1. Sainteté de vie. C'est le premier en importance de 
tous les devoirs. Il est le plus indispensable de tous, 
le fondement sur lequel les autres sont appuyés, celui 
enfin qui rend facile et vraiment méritoire l'accomplis- 
sement de tous les autres. Il repose lui-même sur le 
principe le plus solide, sur l'aecord nécessaire qui doit 
exister entre la sainteté , la pureté et la sublimité d'un 
état et les mœurs de ceux qui y sont engagés; sur 
la sainteté de Dieu que les ecclésiastiques servent à 
l'autel, et celle des choses qu'ils administrent. S'ils sont 
hommes par nature, ils sont anges par leurs fonctions. 
S'ils demeurent sur la terre par leur condition naturelle 
leur ministère les transporte dans le ciel, car ils font 
tous les jours des choses divines, où les esprits célestes 
les admirent et se font gloire de les servir. « Le prétre, 
dit S. Grégoire de Nazianze, est avec les anges debout 
devant le tróne de Dieu; il glorifie le Pére avec les 
archanges, il lui sacrifie avec Jésus-Christ une hostie 
qui est rèçue dans le sanctuaire éternel; il donne au 
ciel et à ses habitants celui qui les a formés: Dieu, il 
créera d'autres dieux. (Orat. 1, Apolog. de fuga.) 

Le ministére sacerdotal, dit S. Jean Chrysostóme, 
s'exerce il est vrai, sur la terre, mais il compte parmi 
les choses divines... et il est tout à fail nécessaire que 
la pureté du prétre soit telle que, transporté au milieu 
des anges, l'éclat de ses vertus ne palisse point devant 
leurs célestes splendeurs. (De Sacerdotio Lib. 3, c. 4.; 
Or la sainteté ecclésiastique, comme la sainteté chré- 


TA 


927 


tienne consiste principalement en trois choses: exemp- 
tion de tout péché mortel, haine souveraine de tout 
péché mortel ; même exemption, même horreur du péché 
véniel délibéré ; et pratique des conseils évangéliques 
compatibles avec la position particulière à chacun. C'est 
vers ce triple objet que doivent tendre tous les efforts 
d'un homme qui, se sentant appelé à l'état ecclésiastique 
ne veut pas y entrer pour le déshonorer et pour se perdre 
lui-méme. 

2. Vie exemplaire. Si on n'était point saint, on ne 
pourrait pas édifier, et en n édifiant pas, on manquerait 
à un des devoirs essentiels de l'état ecclésiastique. Ce 
devoir existe, il est rigoureux. Il est fondé sur deux 
vérités d'observation. Si la profession à laquelle la foi 
et l'instinct religieux de tous les peuples attachent une 
haute idée de sainteté, qu'il ne sépare pas de l'idée 
de pureté, de perfeclion, si cette profession ne donne 
pas, sinon des exemples éclatants de vertus, du moins 
celui d'une vertu soutenue et exempte de tâche, dès 
lors les simples fidèles perdent jusqu'à l'idée des devoirs 
ordinaires qui leur sont imposés et se corrompent dans 
leur foi, comme dans leurs mœurs. Il faut que quelque 
chose de grand les frappe dans le prétre pour qu'ils 
suivent sa doctrine. Le commun des hommes ne se 
laisse persuader que par l'exemple. Alors, mais alors 
seulement, altirés par les charmes de ces vertus émi- 
nentes et parfaitement soutenues, leurs cœurs s'euvri- 
ront à l'attrait de leur beauté. Entrainés par leurs 
chefs, ils pratiqueront, au moins médioctement, des 
devoirs qu'ils voient observer avec tant de constance 
et de générosité. Si ce devoir de l'exemple leur man- 
que, ils seront vicieux, ils se perdront et leur perte 
sera cellé des hommes de qui le secours devait venir. 
Celui qui oserait dire que Jésus-Christ en instituant son 
sacerdoce n'a pas eu en vue ce besoin particulier des fidè- 
les et n’a pas imposé aux hommes revétus du caractère 
sacré une obligation en rapport avec ce besoin, celui-là 
n'aurait rien compris aux choses divines et contredirait 
la parole de l'Evangile: Vos estis lux mundi, vos estis 
sal terre... quod si sal. evanuerit, in quo salietur? ad 
nihilum valet ultra nist ut mittatur foras, et conculcetur 
ab hominibus. 

Mais si les encouragements de la bonne vie sont 
nécessaires pour persuader la pratique des vertus chré- 
liennes, ils ne sont pas moins indispensables pour éviter 
le scandale; c'est une vérité d'observation incontestable. 
En édifiant, on encourage les faibles, on soutient les 
foris, on éclaire, on console, on fait naitre le remords 
et la crainte de Dieu, on inspire la confiance, on glo- 
rifie la religion. Si on n'édifie pas, nécessairement on 
scandalise : car on est au moins tiède, lâche, indiffé- 
rent, inconstant, peu soucieux des intérêts de Dieu et 
de ceux des âmes. En faut-il davantage pour que les 
âmes se perdent ? Ces dispositions du prêtre ne passe- 


ront-elles pas dans ceux qui en seront habituellement : 


les témoins ? Si le maître de la science de Dieu est 
si infidèle à ses propres enseignements, qui: voudra y 
conformer sa conduite? Un saint Père a dit qu'une 
armée conduite par des lâches, ne fut jamais une armée 
de braves. Que serait-ce, ce qui ne doit pas étonner de 
la part d'un homme qui abuse des gráces inestimables 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


928 


de sa vocation, que serait-ce si, au lieu de ne donner 
que des exemples de tiédeur, il tombait dans de graves 
écarts ? Dans ce cas, ce seront des désastres épouvan- 
tables. La mauvaise conduite d'un ecclésiastique, d'un 
chef spirituel surtout, répand au loin une odeur de mort 
qui semble infecter l'air qu'on respire. Ilse fait autour 
de cel homme une atmosphére pestilentielle, oü nulle 
vertu humaine ne peut plus vivre. C'est un poison 
caché qui gagne insensiblement les organes les plus 
sains. C'est un feu dévorant qui enflamme les passions 
les plus fougueuses, comme les mieux conlenues; les lu- 
mières de la foi baissent et s'éteignent. Les vices les 
plus honteux sont autorisés. La corruption est enfin con- 
sacrée dans la personne du ministre sacré: la religion 
éplorée en gémit, mais l'impiété et l'enfer triomphent. 

Les saints pères ont singulièrement insisté sur les fu- 
nesles suites des mauvais exemples des ecclésiastiques 
et les décrets de l'Eglise ont porté les peines les plus 
graves conire ces scandales, comme on peut le voir 
dans la partie du droit canonique qui traite des, crimes 
el des délits des clercs. 

3. Les ministres des autels doivent avoir un soin 
particulier de leur réputation. Elle est un bien qui ap- 
partient à l'Eglise el dont elle a un extréme besoin. 
Le succès du ministère en dépend, puisqu'on n'inspire 
la confiance que par là : l'édification publique en dé- 
pend, puisque une vie exempte de tâches, si elle passe 
pour criminelle,.loin de persuader l'amour de la vertu, 
porte efficacement au désordre. C'est déjà beaucoup sans 
doute d'étre innocent devant Dieu. Mais ce n'est pas 
assez si on ne l'es encore aux yeux des hommes 
que, dans les vues d'une miséricordieuse providence, 
on est chargé de sauver et de la perte desquels il 
nous sera demandé compte. Ce soin de la réputation 
exige une extrème vigilance sur toutes ses paroles, ses 
démarches et le détail de la vie méme privée, à cause 
de la propension qu'ont les hommes, les moins ver- 
lueux surtout à s'enquérir de tout ce qui concerne la 
personne et les mœurs des ecclésiastiques. 

En cette matière délicate la règle générale de con- 
duite doit être d'éviter tout acte dont la bonté peut 
paraître douteuse aux yeux du monde sous quelque 
rapport que ce soit, quoiqu'on n'y voie aucun mal soi- 
méme et quil n'y en ait réellement aucun. Il faut 
s'en abstenir, à moins que la considération d'un plus 
grand bien n'exige qu'on méprise le jugement injusle 
de la malice humaine. Omnia mihi licent, sed non omnia 
expediunt. Ce fut pour éviter le scandale des faibles, 
que S. Paul ne voulut pas être nourri et entretenu aux 
dépens des fidéles, et qu'il défendit de manger de la 
viande immolée aux idoles quand on avait à craindre 
que quelqu'un s'en scandalisát. Cette règle de conduite 
n'est pas de conseil, mais une obligation grave dans 
son genre que S. Jéróme a résumée dans ces paroles 
énergiques : Caveto omnes suspiciones , et. quidquid 
probabiliter. fingi potest, ne fngatur, ante devita (ad 
Nepotianum !. 

À. Appuyés sur ce principe, les Papes, les conciles, 
et les Pères n'ont pas cessé de donner des règles aux 
ecclésiastiques touchant leurs rapports avec les per- 
sonnes de l'autre sexe. Ces rapports, souvent néces- 


929 


saires, sont habituels ou extraordinaires, extraordinaires 
dans les visites qu'on leur rend, habituels dans l'in 
térieur de la maison qu'on habite. Rien de plus sage 
que la discipline de l'Eglise sur ces deux points, des- 
quels dépend principalement la bonne ou la mauvaise 
réputation d'un ministre des autels. Ce qui concerne les 
visites est ainsi réglé : « Si propter officium clericatus 
aut vidua a te visitatur, aul virgo, nunquam domum 
solus introeas, tales habeto socios, quorum contuber- 
nio non infameris. » /Hieron. ad Nepot.) C'est la règle 
générale dont les dispositions canoniques ont fait l'ap- 
plication ainsi qu'il suit. 

Le troisième concile de Carthage défend aux évé- 
ques aux prêtres et aux autres membres du clergé de 
visiter les veuves et les vierges autrement quen pré- 
sence d'autres clercs ou de quelques personnes graves: 
nist aut clerici praesentes. sint aut. graves aliqui. chris— 
han. 

Un concile d'Epaone ‘ajoute à ces règles une pres- 
cription particulière concernant les heures de ces vi- 
sites qui sont toujours supposées des visites de charité ou 
de bienséance ; elles doivent se faire, d'après le concile, 
elles ne doivent avoir lieu que vers midi, ou le soir, 
avant la nuit: Horis meridianis vel vespertinis. C’est 
une règle de bienséance que le temps ne délruira pas, 
et qui exige encore aujourd'hui qu'on ne fasse au- 
cune visite de ce genre qu'à une heure assez avancée 
de la journée, 

Ces règles sont strictement observées dans les or- 
dres religieux dont les régfements exigent qu'on soit 
toujours accompagné quand on visile les personnes du 
sexe. Les prétres qui vivent dans le monde auraient 
un plus grand besoin de s'y astreindre. Mais ils ne le 
peuvent pas toujours. C'est une raison parliculiére pour 
eux de rendre ces visites plus rares et plus courtes. 
Quand ils peuvent s'y faire accompagner par un con- 
frére ou par un pieux laique, ils le doivent; le mépris 
de ces régles anciennes est souvent l'unique cause de 
la ruine spirituelle et de la perte de la réputation d'ec- 
clésiastiques que leur âge, leur inexpérience et leur 
caractère personnel rendent suspects aux yeux du monde. 
Le retour à l'observation de cette partie de la disci- 
pline antique est donc bien. nécessaire. 

5. Les rapports habituels ou de cohabitation sont 
encore plus importants. L'Eglise s'en est occupée avec 
une sollicitude digne de sa charité et de sa sagesse. 
Eloigner le plus efficacement possible des ministres 
Sacrés des dangers redoutables pour leur innocence ; 
prévenir le soupcon d'en avoir été les viclimes au 
grand préjudice de l'honneur de leur état, tel était le 
but qu'il fallait atteindre. Les mesures à prendre doi- 
vent porter naturellement sur le choix des personnes 
avec lesquelles il leur serait permis de vivre, et c'est 
l'objet dont les canons s'occupent et qu'ils règlent de 
la manière la plus impérative. 

La règle fondamentale de la discipline sur ce point 
est le canon du concile de Nicée: « Interdixit per 
« omnia sancta synodus, non episcopo, non presbytero, 
« non diacono, vel alicui omnino qui in clero est, li- 
« cere subintroductam habere mulierem, misi forte aut 
« matrem aul sororem, aut amitam, aut etiam eas 


19° sfnm. 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


930 


« idoneas personas quae fugiant suspicionem, » ou, 
d'aprés une version plus conforme au grec: « vel eas 
« solas personas quae omnem suspicionem effugiunt. » 

Il résulte de l'analyse de ce fameux canon trois 
choses: qu'un clerc ne doit pas habiter avec des per- 
sonnes suspeotes ou qui le rendent suspect lui-même 
de mœurs équivoques; que les personnes ordinaire- 
ment non suspectes sont la mère, la sœur et la tante 
paternelle, am:ta; et enfin qu'il peut y en avoir d'au- 
tres que l'on ne désigne pas, mais que la coutume 
fesait suffisamment connaître, et qui étaient appelées 
mulieres subintroductae, comme qui dirait : femmes 
étrangères. Et sous ce nom, on désigna d'abord toutes 
celles qui étaient étrangères aux clercs par les liens 
du sang ou ceux d'un légitime mariage; encore fal- 
lait-il que la femme eüt fait veu de continence avant 
l'ordination de son mari. 

En effet, le second concile de Carthage retranche de 
la communion le clerc qui a avec lui une femme autre 
que sa grand-mère palernelle, sa mère, sa fille, sa 
petite-fille et sa femme convertie, contersa, dans le 
sens que nous venons de le dire. 

Le troisième concile de Carthage va plus loin et 
achève de nous faire connaitre les catégories de per- 
sonnes qu on désignait sous le nom d'étrangéres, en v 
ajoutant les tantes du côté du père et de la mère, les 
nièces tant du coté des frères que de celui des sœurs et 
aussi les anciennes domestiques de la maison du clerc, 
aussi bien que les femmes des esclaves qu'il pouvait 
avoir comme les autres citoyens. La qualification de 
subintroducla et d'extranea. demeurait attachée à toutes 
les autres, même aux personnes alliées, aux belles— 
sœurs, aux veuves de frères, de neveux etc., à plus 
forle raison, à d'autres personnes. 

Les conciles et les pères des premiers siècles s'é- 
levérent surtout contre la cohabitation des clercs avee 
les vierges que la charité d'abord , et l'amour impur 
ensuile introduisit chez eux sous le vain prétexte de leur 
donner un asile. On les appelait sœur, et plus com- 
munément agapetae, dilectae, une véritable peste pour 
le clergé : « unde, disait S. Jérôme ad Eustoch. unde in 
ecclesias agapelarum pestis introtit ? . . . . unde, sine 
nuptiis, aliud nomen uxorum?. . . el suspiciosos nos vo- 
cant si aliquid. existimamus ? Les personnes exclues 
par les anciens canons, de la maison des: ecclésiasti- 
ques sont donc toutes les personnes du sexe autres que 
les aieules, les mères, les sœurs, les tantes, les filles, 
les petites filles, les nièces, les femmes mariées aux 
clercs, quand ‘elles vouaient la continence, celles de 
leurs esclaves, et leurs anciennes domestiques : « et 
« quascumque ex familia, domestica necessitate, etiam 
« antequam ordinareutur, jam cum eis habitabant {Con- 
cil. III Carthag.) » 

Cette discipline s'est maintenue dans tous les siècles 
comme on le voit au titre de cohabitat. clericorum et mu- 
herum, où nous voyons Innocent IIL réformér il est 
vrai, le canon Inhibendo, tiré d'un concile de Nantes. 
comme trop sévère, en réduisant aux termes du Con- 
cile de Nicée les clercs sur ce point: « Cum clericis, 
dit ce savant Pape, non permittas mulierculas habitare, 
nist forte de illis personis existant, in quibus naturale 


09 


981 


[edus (les liens de parenté) aM permittit saei cri- 
MINS suspicari. 

Dans nos temps modernes, l'Eglise a usó d'une 
plus grande condescendance, soit à raison des difi- 
cullés que présenterait la stricte observdtion des an- 
cionnes règles, soit que les mœurs plus sévères du 
clergé l'aient permis ainsi. On se tromperait pourtant si 
l'on croyait que les anciens canons sont abrogés. 

La régle demeure la méme, mais on en dispense 
quand les circonstances le permettent ou l'exigent. 


Cette dispense est accordée par l'ordinaire ou spécia- 


lement à chaque ecclésiastiqne qui en a besoin, ou 
dans la forme générale d'un statut diocésain. L'objet de 
celte dispense consiste à permettre d'avoir avec soi 
des personnes issues d'un sang étranger. Les condi- 
tions essentielles à mettre à cette concession, pour 
qu'elle ne soit pas contraire à l'esprit des canons et 
à l'honneur du ministère, sont: 1° Que ces personnes 


étrangères soient nécessaires au service de la maison, 


et que leur conduite soit actuellement et ait toujours 
été irréprochable, ce que l’évêque est toujours en 
droit d'examiner. 2° que leur âge de cinquante ans, 
de quarante au moins, pendant lesquels elles auront 
joui d'une réputation de vertu, soit une nouvelle preuve 
de leur inébranlable fermeté dans la pratique de tous 
leurs devoirs. 


CHAPITRE XXV 


VERTUS SPÉCIALES DES ECCLÉSIASTIQUES. 


1. Le quatrième concile de Carthage veut que les 
évêques eux-mêmes relèvent leur autorité par leur foi 
et leurs autres vertus, et non par le luxe de leurs 
ameublements et de leur table : il veut même qu'ils 
se nourrissent pauvrement : « Ut episcopus vilem sup- 
« pellectilem et mensam et victum pauperem habeat, 
« et dignitatis suae auctoritatem fide et vitae meritis 
« quaerat. » (can. 1$). 

Les prélats les. plas illustres de l'antiquité firent 
tous une profession particulière du mépris des richesses 
et des commodités de la vie. Ils ne se distinguaient du 
reste du clergé que par la dignité de leurs mœurs, l'ex- 
cellence de leur doctrine et par la frugalité et la pau- 
vreté plus grandes de leur table et de leur vie. 

Quand on menaca S. Basile de la confiscation de 
ses biens pour le punir de son courage à défendre les 
intérêts de la foi, il fit cette réponse admirable : « Ces 
menaces ne me regardent pas; à moins que lempe- 
reur n'ait besoin de misérables lambeaux et de quel- 
ques livres qui font toutes mes richesses. Sur la terre 
je me regarde comme um étranger. » 

Saint Exupére, évéque de Toulouse, ful aussi un 
rare modèle de la pauvreté, S. Jérôme, ep. 4 à Rust. 
en parle en ces termes: « Il imite, dit ce docteur, 
« la veuve de Sarepta ; dans son indigence, il nourrit 
« les indigens, il est desséché par les jeünes, et c'est 
« la faim des étrangers qui le brüle; tout ce qu'il a, 
« il le donne libéralement pour nourrir les entrailles 
« de Jésus-Christ. » 

Dans une lettre à Népotien, S. Jéróme, toujours 
aussi exact lorsqu'il interprète les devoirs des ecclé- 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


932 


siastiques qne dans l'appréciation de leurs verius, re- 
garde comme contraire à la pauvreté dont ils doivent 
faire profession, les invitations aux grands du monde. 
Ep. £, ad Nepot. Il ne veut pas que les ecclésiastiques in- 
vitent les sóculiers,ceux surtout qui se glorifient de leurs 
dignités. « Il est honteux, dil-il, qu'un cortége de lic- 
leurs et de soldats vienne se placer devant la maison 
du prêtre de Jésus-Christ crucifié, lui qui se nourris- 
sait du pain dé l'aumóne. Il est honteux qu'un gou- 
verneur de province dine mieux chez vous que dans 
le palais. » Il ne veut pas non plus qu'on accepte trop 
souvent des invitations, à cause du mépris qu'on fait 
ordinairement de celui qui les acceple sans difficulté. 

: 9. La libéralité envers les pauvres est un autre 
devoir particulier des ecclésiastiques. L'Eglise s'est 
toujours regardée comme la mère nourricière des pau- 
vres et particulièrement des orphelins et des étrangers. 
On doit regarder les revenus ecclésiastiques, les obla- 
tions des fidèles comme appartenant à un fonds com- 
mun où chacun doit pouvoir puiser, selon ses besoins. 
Il n'est point permis aux ecclésiastiques de vivre dans 
le luxe et de jouir de toutes les commodités de la 
vie, lorsque tant de pauvres souffrent les douleurs de 


.la faim, du froid et de toutes sortes de maladies. Si 


la table doit ótre frugale et les ameublements simples 
et communs, ce n'est pas pour que l'homme d'Eglise 
amasse de l'or et des biens terrestres, mais afin 
d'étre plus en état de pourvoir aux besoins des pau- 
vres. « Nous n'avons pas de coffrefort, comme des 
Séculiers voués au culte des richesses, disait S. Au- 
gustin, car il ne nous convient pas d'amasser de l'or 
et de l'argent et de repousser la main qui en réclame 
pour des besoins réels. S. Augustin de otfa cleric. La 
gloire d'un évêque, disait un autre père, consiste à 
pourvoir aux besoins des pauvres, et c'est une honte 
au prêtre de ne pas négliger le soin des richesses.« Gloria 
« episcopi, pauperum opibus providere; ignominia omnium 
« sacerdotum , propriis studere divitiis (S. Hieron. 
epist. 2 ad Nepot.) » Telle est donc la régle. L'ec- 
clésiastique ne thésaurise pas, il est généreux et sait 
s abandonner à la providence; il se contente de peu, 
se nourrit simplement; son habitation est modeste, ses 
meubles communs. ll na rien de recherché, ni sur 
sa personne, ni dans ses livres, afin de pourvoir plus 
abondamment aux nécessités de ses frères qu'il aime 
plus que toutes les richesses du monde, et pour orner 
la maison de Dieu d'une manière plus digne de la 
majesté du culte divin. | 

Ce désintéressement est une condition indispensable 
du succés du ministére. On ne peut faire de bien so- 
lide parmi les peuples quand on manque d'entrailles, 
qu'on montre de l'attachement pour les biens périssa- 
bles et qu'on se sert de ses revenus ecclésiastiques 
pour se donner un air d'aisance qui contraste toujours 
avec la simplicité des mœurs ecclésiastiques et sou- 
vent avec la condition d'une famille entiérement dé- 
nuée des biens de la fortune. 

3. Gains tllicites. Chez les Romains, il y avait 
des usures permises et d'autfes qui étaient prohibées 
par les lois. Les négotiants exigeaient le huit, les 
sénateurs et autres personnes illustres dans l'Etat le 











938 


quatre, les autres citoyens, le six. Avant Justinien, la 
loi tolérait méme le douze, ou le un par mois; cel 
intérêt ou plutôt cette usure était appelée centesima, 
la centième -partie du principal. 

Comme ces intérêts étaient payés le premier de cha- 
que mois, S. Basile disait de ces mois qui'ils étaient 
les Péres des usures, usurarum parentes. Horace avait 
dit avant lui : Quam tristes misero venere calendae (sat.3 
lib. L) Il était impossibie que l'Eglise n'interdit pas 
aux ecclésiastiques non seulement ces usures ruineu- 
ses que l'Etat lui-méme condamna sous Justinien. 
mais encore les plus modérées que pouvaient exiger 


les graves et illustres sénateurs de Rome. C'est dans 


le sens de la plus rigoureuse équité qu'il faut entendre 
les canons des conciles et les exhortations des pères 
quand ils parlent de l'usure interdite aux clercs. 
Aprés leur avoir appris à mépriser les richesses 
et à mener une vie pauvre pour enrichir les pauvres, 
l'Eglise ne pouvait pas leur permettre de se livrer à des 
opérations pleines d'injustices, toujours suspectes d’a- 
varice, infiniment déshonorantes pour leur. état. 
« Parce que, disaient les péres de Nicée, un grand 
nombre d'ecclésiastiques cupides oublient ces paro- 
les de l'Ecriture: Pecuniam suam non dedit ad usu- 
ram, jusqu à exiger le douze pour cent, centesimam, 
le saint concile écuménique croit devoir déclarer 
« que si quelquun est convaincu d'avoir exigé quel- 
« que usure que ce soit il doit ótre déposé et retran- 
«a ché du nombre des clercs. » Que l'évéque, le prêtre 
et le diacre usuriers soient suspendus de leurs fonctions, 
ou déposés, est-il dit dans les canons apostoliques. 

Qu'un clerc convaincu d'avoir fait l'usure soit dé- 
gradé et excommunié. (Concile d'Elvire). 

Qu'il soit retranché de la communion chrétienne 
selon la forme évangélique, ajoute le premier concile 
d' Arles. 

Quand méme il aurait emprunté le principal, quand 
il s'agirait d'un prêt de commerce, reprend le second. 
Non il n'est pas permis aux clercs de faire l'usure 
c'est la décision de notre concile, disait un père du 
1er Concile de Carthage: « Ce qui est condamnable 
« dans les laïques, l'est surtout dans les clercs : quod 
in laicis reprehenditur, id multo magis in clericis oportet 
praedamnari, ajoutent les actes de cette méme as- 
semblee. | 

Ces canons ont toujours la même force ; aucun n’a 
été abrogé ; d’où il suit que les ecclésiastiques usu- 
riers pourraient, devraient même être déposés de leurs 
fonctions quelles qu'elles fussent, s'ils étaient juridi- 
quement convaincus. 

À. Opérations commerciales et industrielles. La règle 
générale est celle-ci de S. Paul: Nemo militans Deo, 
implicat se negotiis saecularibus. Les canons des con- 
ciles sur cette matière ne sont que l'application de ce 
principe. | | 

Que l’évêque, le prêtre et le diacre qui se livrent 
aux affaires séculières, soient déposés. (can. apost. 4). 
Si un clerc prend du bien à ferme, ou s'il fait un 
commerce lucratif, qu'il soit privé de la eommunion 
et déposé. (II Conc. Arelat.) 

Que les clercs s'abstiennent de trafics indignes de 


PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


934 


leur état; qu'ils renoncent à l'esprit de eupidié, à la 
passion du négoce, ou qu'ils soient suspens de leurs 
offices, à quelqu'ordre qu'ils appartiennent. (Gelas. 
apud Grat. c. I, c. 4, q. 9). L'excommunication est 
la peine dont Alexandre IIT frappe les clercs qui s'a- 
donnent au commerce, c. 6. Neclerici. Clément V re- 
nouvelle la méme défense, (de vila et honest. cler.) La 
suspense, la déposition, l'excommunication méme por- 
tóes contre les ecclésiastiques faisant un commerce in- 
téressé font voir l'importance de la loi qui le leur in- 
terdit. 

On demandera ici quelles sont les opérations dé- 
fendues par ces canons, comme étant trop séculiéres, 
trop intéressées et indignes de la profession ecclésias— 
tique. Nous répondrons d'abord que la nature de ces 
opérations et le but dans lequel elles se font ordinai- 
rement, doivent servir à décider les cas particuliers que 
les canons n'expriment pas. Nous répondrons en second 
lieu qu'il faut placer parmi les opérations de ce genre 
certainement défendues : les change, l'agiotage, le fer- 
mage de lerres ou de maisons, dans le but de faire 
des profits pour soi ou pour les autres; la gestion des 
affaires temporelles des autres ; le commerce et l'in- 
dustrie, l'association à ce commeree, à cette industrie, 
(tit. ne clertc$ vel monachi, c. 1, H, VI. Benedict. XIV, 
Constit. Servituti 1742). 

Il est néanmoins permis aux ecclésiastiques de se 
procurer les choses nécessaires à la vie, par le travail 
des mains et l'exercice d'un art honnête, à l'exemple 
de S. Paul qui dit de lui-même : « /psi scitis quoniam 
« ad ea quae mihi opus erant et his qui mecum sunt, ms- 
« misiraverunt manus istae. (Act. 20). » 

Ils peuvent vendre les fruits de leurs terres, les 
échanger, louer leurs propriétés, se créer des rentes 


par les moyens licites. Mais ils ne doivent pas aller dans 


les foires et les marchés, pour vendre ou acheter ; leur 
présence en ces lieux rabaissant toujours leur caractère 
aux yeux du peuple. (de Synod. dioeces. Bened. XIV. 
L. X, cap. 6). 

5. Emplois dont l'exercice est défendu. Si les opé- 
rations dont on a parlé ont été interdites aux ecclé- 
siastiques à cause de leur opposition à l'esprit de 
désintéressement dont ils doivent faire profession, les 
emplois séculiers incompatibles avec laccomplissement 
de leurs devoirs particuliers ne pouvaient pas davan— 
tage leur être permis. Ces emplois sont ceux de juge, - 
de notaire, de régisseur et de receveur de finances, 
d'avocat, de chirurgien, et la profession des armes. 

Si un clerc, ou un moine ose accepter les fonctions 
de procureur ou de justicier d'un prince temporel, 
qu'il soit déposé et puni plus sévèrement encore s'il 
est moine, (Conc. Later. III, 1el, ne cler. c. 4). 

I] n'est [nullement permis aux ecclésiastiques, dit 
le Pape à l'archevéque de Cantorbéry, de rendre la 
justice criminelle, et nous défendons aux prêtres sous 
peine d'anathéme d’être vicomte ou prévót séculiers. 
(tit. ne cler. cap. 5). 

Innocent II] ne veut pas que les clercs soient no- 
taires ou greffiers, tabellionts officium. Il ordonne de 
les contraindre par la privation de leurs bénéfices, à 
quitter cet emploi séculier, (tit. ne cler. cap. VIIL. 


935 


Cette charge avait trop de rapport avec celle de 
juge pour être permise; le notaire prenait une part 
active aux causes criminelles. Il écrivait et notifiait aux 
coupables les peines que le juge leur infligeait. 

Il n’est point permis aux membres du clergé d’être 
régisseurs, receveurs ou payeurs de finances; ces 
fonclions, outre qu'elles sont incompatibles avec l'exer- 
cice du ministére, sont lucratives par elles-mémes et 
engagent la responsabilité de ceux qui les exercent à 
lel point qu'ils sont passibles de la contrainte par 
corps. Pour tous ces motifs, ils sont incompatibles 
avec l'état ecclésiastique qui ne permet pas d’être pro- 
cureur ou fermier, de faire des opérations intéressées 
et de s'exposer à des violences extérieures, déshono- 
rantes pour le caractére sacerdotal. D'ailleurs les rece- 
veurs des denie;s publics étant caution du public, sous 
ce rapport encore, leur emploi ne convient pas au 
clergé. Clericus fide jubens deponatur, dit le 20° canon 
apostolique. 

La profession d'avocat ou de défenseur devant les 
tribunaux en tant qu'elle est intéressée, est interdite 
aux ecclésiastiques par les canons; elle leur est per- 
mise si elle est purement officieuse envers les pauvres. 
In placitis secularibus disputare, excepta, defensione or- 
phanorum et viduarum : ministris altaris domint nec non 
et monachis omnino contradicimus, (ne clerici vel mona- 
cht, cap. T). 

Les ecclésiastiques dans les ordres sacrés ne peu- 
veni pas exercer l'état chirurgical : nec ullam chirur- 
giae arlem subdiaconus, diaconus vel sacerdos exerceat 
quae ad ustionem vel incisionem inducit. (Innoc. IIT, in 
Conc. Later. tit, ne cler. cap. 9). 

Le métier des armes est interdil aux ministres de 
l'Eglise sous peine de déposition par les canons apo— 
' Stoliques : Episcopus, vel presbyter, vel diaconus exer- 
citut vacans deponatur. Nous ne rappellerons pas d'au- 
tres canons sur ce point. 

D'aileurs le port d'armes étant défendu aux ec- 
clésiastiques, sous peine d'excommunication, il. est 
évident par là méme qu'ils ne peuvent point exercer la 
profession militaire. 

Un laique encourt l'irrégularité par la profession 
des armes, et ne peut par conséquent entrer dans les 
rangs du clergé, sans une dispense spéciale, que le 
Saint-Siége seul a le pouvoir d'accorder. Ces dispenses 
étaient autrefois fort rares, parce que la profession mili- 
taire était librement embrassée par ceux qui la prenaient. 
I| en est autrement de nos jours; la conscription, 
l'impót du sang est prélevé par la disposition d'une loi 
à laquelle ou n'est pas libre de ce soustraire. Dans 
l'Italie actuelle, les ecclésiastiques n'étant pas exempts 
de la conscription, la plupart de ceux qui sont libérés 
du service, veulent poursuivre leurs études religieuses 
et étre élevés aux saints ordres. De là vient que les 
dispenses de l'irrégularité militaire sont plus fréquentes 
qu autrefois. 





PRINCIPES DE DROIT CANONIQUE. 


936 


PENSÉES DE NAPOLÉON 





Couvent du Sinaï. — Protection de la religion catholique. — Eman- 
cipation des catholiques en Hollande et dans le Palatinat. — 
Francs-maçons. — Etablissement des séminaires diocésains et 
métropolitains. — Célibat ecclésiastique. — Journaux ecclésias- 
tiques. — Communautés religieuses — Education des filles. — 
Code civil. — Billets de banque. — Jury. — Pie VIL 


La Correspondance de Napoléon, publiée il y déjà 
une vingtaine d'années, renferme des renseignements 
instructifs sur les principes et les convictions de ce 
grand esprit par rapport à la religion et aux institu- 
tions religieuses. On y voit qu'il ne partageait pas sur 
bien des points les préventions et les erreurs des hom- 
mes politiques sur le rang et l'influence que la religion 
doit avoir dans la société. Je crois utile de colliger et 
de ranger sous des titres distincts les éléments épars 
dans les vingt volumes de la Correspondance. 


]. Couvent pu Sinaï. 


Pendant l'expédition d'Egypte, Napoléon rendit un 
ordre, en date du 19 décembre 1798, en faveur du 
couvent du Mont Sinaï, habité par des hommes instruits 
et policés, au milieu de la barbarie des déserts où ils 
vivent. Les immunités et les priviléges accordés à ces 
religieux sont pleinement en harmonie avec les prescri- 
ptions canoniques, qui mettent les couvents à l'abri des 
charges et des contributions séculières. L'ordre dont il 
s’agit se lit dans la Correspondance, tom. 5, pag. 284. 


Ordre en faveur du couvent du mont Sinai, 19 décem- 
bre 1798. 

Quartier général, au Caire. 

Bonaparte, général en chef, voulant favoriser le couvent 
du mont Sinaï 

1. Pour qu'il transmette aux races futures la tradition 
de notre conquéte; 

2. Par respect pour Moïse et la nation juive, dont la 
cosmogonie nous retrace les âges les plus reculés; 

8. Parce que le couvent du mont Sinai est habité par 
des hommes instruits et policés, au milieu de la barbarie 
des déserts où ils vivent. 

Ordonne : 

Art. 1 Les Arabes bédouins, se faisant la guerre entre 
eux, ne peuvent, de quelque parti qu'ils soient, s'établir 
ou demander asile dans le couvent, ni aucune subsistance 
ou autres objets. 

Art. 2. Dans quelque lieu que résident les religieux, 
il leur sera permis d'officier, et le Gouvernement empé- 
chera qu'ils ne soient troublés dans l'exercice de leur culte. 

Art. 3. Ils ne seront tenus de payer aucun droit ni 
tribut annuel, comme ils en ont été exemptés suivant les 
différents titres qu'ils en conservent. 

Art. 4. Ils sont exempts de tout droit de douane pour 
les marchandises et autres objets qu'ils importeront et expor- 
teront pour l'usage du couvent, et principalement pour les 
soieries, les satins et les produits des fondations pieuses, des 
jardins, des potagers qu'il possèdent dans les iles de Schio 
et de Chypre. 

. Art, 5. Ils Joutrant paisiblement des droits qui leur ont 
été assignés dans diverses parties de la Syrie et au Caire, 
goit sur les immeubles, soit sur leurs produits. 

Art. 6. Ils ne payeront aucune épice, rétribution ou au- 





937 


tres droits attribués aux juges dans les procès qu'ils pourront 
avoir en justice. 

Art. 7. Ils ne séront jamais compris dans les prohi- 
bitions d'exportation et d'achat de grains pour la subsis- 
lance de leur couvent. 

Art. 8. Aucun patriarche, évêque ou autre ecclésias- 
tique supérieur, étranger à leur ordre, ne pourra exercer 
d'autorité sur eux ou dans leur couvent, cette autorité étant 
exclusivement remise à leur évêque et au corps des reli- 
gieux du mont Sinaf. 

Les autorités civiles et militaires veilleront à ce que 
les religieux du mont Sinai ne soient pas troublés dans 
la jouissance des dits priviléges. » 


Il. PROTECTION ACCORDÉE A LA RELIGION. 


Napoléon saisit toutes les occasions de déclarer hau- 
lement que sa politique était constamment de protéger 
la religion catholique et ses ministres ; il adressa de 
fréquents avis aux agents de son gouvernement. 

Apprenant que les Italiens montrent un penchant 
constant à contrarier les prétres, Napoléon écrit au 
vice-président de la république italienne que son in- 
tention bien formelle est que les séminaires soient exempts 
de la conscriplion militaire, et que la religion et les 
prétres soient constamment protégés. Voici la lettre 
(lom. 8, pag. 294). 


Lettre à Melzi, vice-président de la république ita- 
lienne, 11 mars 1808. 

Je suis moins satisfait encore du penchant constant 
qu'on a à contrarier les prêtres. Mon intention bien for- 
melle est que les séminaires soient exempts de la conscrip- 
tion militaire, et que le culte et les prêtres soient constam- 
ment protégés. Ce principe est, surtout sous le point de vue 
de l'Italie, l'esprit de ma marche. 

Tous les efforts que j'ai faits pour rendre l'Italie à l'in- 
dépendance seraient-ils infructueux ? Et serait-il irrévoca- 
blement dans le sort de ce pays de ne jamais rien être ? 
Je suis constamment occupé de tout ce qui peut donner 
de la consistance et procurer le bonheur des penples: mais 
jai lieu de commencer à craindre que tous mes efforts ne 
soient vains, et qu'il n'y ait bien des obstacles à surmonter 
pour organiser une nation où je vois si peu de véritable 
caractère et tant d'idées folles et insensées. 


III. Cote puBLic. ENCENS ET HONNEURS. 


Il voulait que le culte public eüt lieu dans toutes 
les communes, à l'exception d'un très-petit nombre. Il 
fit avertir les préfets qu'ils ne devaient pas refuser dans 
les Eglises l'encens et les autres honneurs qui seraient 
rendus aux fonctions publiques. 


À Chaptal, ministre de l'intérieur, 15 avril 1808. 

Le Premier Consql me charge, Citoyen Ministre, de 
vous inviter à écrire une circulaire aux préfets, pour leur 
faire connaître que le culte public doit avoir lieu dans 
toutes les communes, à l'exception seulement de celles où 
il y & une église protestante consistoriale reconnue par le 
conseiller d'état chargé des affaires des cultes. 

Vous voudrez bien. faire remarquer en même temps aux 
préfets qu'ils ne doivent point refuser dans les églises 
l'encens et les aptres honneurs qui seraient rendus aux fonc- 
tions qu'ils exercent. : 


PENSÉES DE NAPOLÉON. 


938 


JV. ATHÉISME. 


Napoléon ne tolérait pas l'enseignement de l'athéis- 
me, destructeur de toute morale et de toute société. 
Je me borne à extraire un court passage de la lettre qu'il 
écrivit sur l'athéisme d'un mathématicien. 

Lettre sur l'athéisme de Lalande.. Mon premier devoir 
est d'empécher que l'on empoisonne la morale de mon peu- 
ple, car l'athéisme est destructeur de toute morale, sinon 
dans les individus, du moins dans les nations. 


V. ANNUAIRE PBILOSOPHIQUE. 


Un annuaire publié par ordre d'un préfet contenait 
un calendrier composé de noms empruntés à l'histoire 
el rangés dans un ordre systématique. La décision est 
que l'annuaire du préfet n'est qu'une chose ridicule, et 
quon ne peut donner au baptéme que les noms por- 
tés dans le calendrier. 

26 août 1808. 

Rapport sur un annuaire publié par ordre du préfet d'In- 
dre et Loire, et qui contenait un calendrier composé de 
noms empruntés à l'histoire et. rangós dans un ordre-sys- 
tématique. 

Décision. On ne peut donner au baptême que les noms 
portés dans le calendrier. L'annuaire du préfet n’est qu'une 
chose ridicule. 


VI. MYySTÈRES DE LA PASSION. 


Des bateleurs représentaient avec des figures mé— 
caniques les mysléres de la Passion. Napoléon fit 
cesser ce spectacle, qu'il estimait contraire à toute idée 
saine. 


28 juin 1805. Des bateleurs représentent avec des fi- 
gures mécaniques les mystères de la Passion. On se porte 
en foule à ce spectacle, auquel les prétres ont permis d'as- 
sister. - Décision. Faire insinuer aux évéques que cela est 
contraire à toute idée saine; et faire connaître à ces in- 
dividus qu'ils cessent leur spectacle, sous peine d'étre fus- 
tigés très réellement. 


VII. SOEURS DE CHARITÉ DANS LES HOSPICES. 


Les administrateurs de l'hospice de Turin faisaient 
éprouver des dégoüts aux sœurs de charité de Nevers, 
chargées du soin des malades. — L'empereur fait écrire 
au préfet pour que ces sœurs soient favorisées, soient 
bien traitées, et deviennent l'objet d'une protection spé- 
ciale. 

15 aoüt 1805. 

Le ministre des cultes rend compte à l'empereur des 
dégoüts que les administrateurs de l'hospice de Turin 
font éprouver aux sœurs de charité de Nevers, chargées du 
soin des malades — Décision. Renvoyé au ministre de l'in- 
térieur pour écrire au préfet de Turin pour que ces sœurs 
Soient favorisées, soient bien traitées et deviennent l'objet 
d'une protection spéciale. 


VIII. Procession DE LA FÊête-Dieu. 


L'empereur fit témoigner son mécontentement au 
préfet du département du Pó de ce qu'il n'était point 
allé à la procession de la Féte-Dieu. 


Note pour le ministre de l'intérieur. 25 juin 1806. 


939 


Sa Majesté désire que le ministre de l’intérieur té- 
moigne son mécontentement au préfet du département du 
Pó de ce qu'il n’est point allé à la procession de la Féte- 
Dieu.. Si, comme on dit, le préfet est protestant, il est 
nécessaire de lui faire connaître que c'est une raison pour 
se montrer plus facile en matières qui touchent à la re- 


IX. BULLETINS LUS DANS Les EGusks. 


Les bulletins des vietoires de la grande armée étaient 
lus publiquement dans les Eglises. Napoléon réfléchit 
que cette lecture n'était pas convenable ; que cela don- 
nail aux curés le droit de commenter les bulletins, ce 
qui serait dangereux, si les nouvelles étaient mauvaises. 


Sehenbrunn, 25 décembre 1805: à Fouché. 

Je vois de la difficulté au sujet de la lecture des bul- 
letins dans les églises; je ne trouve point cette lecture 
convenable, elle n'est propre qu'à donner plus d'importance 
aux prêtres, qu'ils ne doivent en avoir; car cela leur donne 
le droit de commenter, et, quand il y aura de mauvaises 
nouvelles, ils ne manqueront pas de les commenter. 


X. INFLUENCE DE LA RELIGION DANS L'ÉDUCATION. 


La maison d'Ecouen ayant été fondée pour l'édu- 
cation des filles des officiers de l'armée, l'emperenr 
voulut qu'on y établit la religion dans toute sa sévé- 
rité; et que l'éducalion religieuse fût la plus soignée. 
Les raisons qui le guidérent, étaient sans réplique. 


Notes pour l'établissement d'Ecouen. 15 mai 1807. 

Il faut commencer par la religion dans toute sa sévé- 
rité. N'admetiez, à cet égard, aucune modification. La re- 
ligion est une importante affaire dans une institution pu- 
blique de demoiselles. Elle est, quoi qu'on en puisse dire, 
le plus sûr garant pour les mères et pour les maris. Elevez- 
nous des croyantes et non pas des raisonneuses. La faiblesse 
du cerveau des femmes, la mobilité de leurs idées, leur 
destination dans l'ordre social, la nécessité d'une constante 
et perpétuelle résignation et d'une sorte de charité indul- 
gente et facile, tout cela ne peut s'obtenir que par la re- 
ligion, par une religion charitable et douce... Presque tou- 
te la science qui y sera enseignée doit être celle de l'E- 
vangile. Il faut donc... que les élèves fassent chaque jour 
des prières régulières, entendent la messe et reçoivent des 
leçons de catóchisme. Cette partie de l'éducation est celle 
qui doit être le plus soignée. 


XI. LÉGENDE DES MONNAIES. 


L'empereur jugea indécent que l'on voulüt inscrire 
sur les monnaies italiennes cette légende: Vapoléon pro- 
tège l'Italie. Ce fut la princesse de Lucques qui en fit 
la proposition. 

Décision 11 novembre 1807. 

La princesse de Lucques soumet à l'empereur des types 
et dessins de monnaies pour sa principauté, avec cette lé- 
gende: Napoleone protegge l'Italia. - Décision. - Le type 
n'est pas convenable; ce qu'on veut mettre en place de 
Dieu protége la France, est indécent. 


XII. CÉLIBAT. 


Recevant la députation de trois départements d'Italie, 
en 1808, Napoléon montra l'utilité du célibat ecclé- 


PENSÉES DE NAPOLÉON. 


940 


siastique. Il promit de protéger constamment les minis- 


tres de la religion. 

Réponse à la députation des trois nouveaux dépar- 
toments d'Italie. 27 octobre 1808. 

Nos conciles ont voulu que les prótres ne fussent pas 
mariés, pour que les soins de la famille ne les ;détour- 
nassent pas du soin des affaires spirituelles, auxquelles ils 
doivent être exclusivement livrés. 

Après de grandes révolutions, j'ai relevé les autels en 
France et en Italie. Je leur ai donné un noüvel óclat 
dans plusieurs parties de l'Allemagne et de la Pologne. 
J'en protégerai constamment les ministres. 


Un jeune prêtre des environs de Bordeaux ayant 
tenié d'épouser une de ses paroissiennes, Napoléon or- 
donna de l'enfermer dans une maison de correction. 
Portalis fils, secrétaire général du ministère, fit observer 
que la défense du mariage des prêtres dans le catho- 
licisme est, autant une loi politique que religieuse, qu'elle 
a autant pour objet de veiller sur la sainteté du sa- 
cerdoce que de protéger la société elle-même 

24 décembre 1805. Schenbrunn. 


Portalis fils, secrétaire général du ministère des cultes, 
fait observer à l'empereur, au sujet d'un jeune prêtre, des 
environs de Bordeaux, nommé Boisset, qui demande d'épouser 
une de ses paroissiennes, que les lois en vigueur ne le défen- 
dent pas, mais que la défense du mariage des prêtres dans le 
catholicisme est autant une loi politique que religieuse, qu'elle 
a autant pour objet de veiller sur la sain£etó du sacer- 
doce que de protéger la société elle-même contre des prêtres 
qui oublieraient leur devoir pour 8e livrer à leurs passions.— 
Décision. Le ministre de la police générale fera lancer un 
mandat d'arrêt contre le prêtre Boisset, et ordonnera qu'il 
soit détenu dans une maison de correction de Bordeaux. 
Mon intention est que cette décision ne soit pas secrète. 
Les prétres doivent savoir qu'abuser des sacrements pour 
attenter à la fois à la paix des familles, aux mœurs et à 
la religion, c'est le plus grand délit qu'ils puissent com- 
mettre. 


XIII. CarHoLiQUES DE HOLLANDE. 


Napoléon brisa l'oppression sous laquelle les pro— 
testants de Hollande tenaient les catholiques depuis plus 
de deux siècles. Il voulait que les catholiques fussent 
mis dans les emplois. C'est ce qu'on remarque dans 
les lettres qui suivent. 


Lettre au roi de Hollande. 4 avril 1807. 

. Les catholiques commencent à vous craindre. Comment 
n'en mettez-vous aucun dans les emplois? Ne devez-vous 
pas protéger votre religion? Tout cela montre peu de force 
et de caractère. Vous faites trop votre cour à une partie 
de votre nation; vous indisposez le reste. 

Au roi Louis de Hollande. 19 août 1807. 

Vos vrais amis en Hollande sont les catholiques; après 
eux les hommes appelés les jacobins, c'est à dire, les hom- 
mes qui ont le plus à craindre du retour de l'ancienne dy- 
nastie. 

Quelques jours auparavant, il avait notifié au mi- 
nistre des affaires étrangères son intention de protéger 
partout les catholiques. 

A M. de Champagny. 16 août 1807. 

Faites moi un rapport sur la demande des catholiques 
de Danzig; mon intention est de protéger partout les ca- 
tholiques. 











941 PENSÉES DE 

À Champagny. 13 décembre 1809. 

Je vois avec peine que les 6 ou 700,000 catholiques 
qui sont dans le pays (duché de Bade) ne sont pas aussi 
bien traités qu'ils doivent l'être, et que les Palatins sont 
exclus de toutes les places. 

À Champagny. 10 février 1810. 


Remettez une note redigée à peu prés dans les ter- 
mes suivants : 

Lo soussigné est chargé de faire connaître le mécon- 
tentement de S. M. l'Empereur et Roi sur le système exclusif 
qui s'est introduit dans le gouvernemment de Bade à l'égard 
des catholiques et des habitants du Palatinat : on les tient 
de sa Majesté, et on les traite comme des ilotes. 

L'intention de Sa Majesté, comme Protectour, est que 
ce système change; qu'il n'y ait plus de persécution ni 
d'exclusion, et que les catholiques, qui dans la population 
du grand-duchó, sont aux protestants dans le rapport de 
2 à 5, aient la moitié des places dans le ministère et 
dans les autorités secondaires. 

À Talleyrand. 16 mai. 1800. 

Vous verrez, par les lettres de Rome, du 90 avril, 
que le Saint-Siége me demande le faucon pour le royaume 
de Naples. 


À la princesse Elisa. 17 mai 1806. 
N'exigez aucun serment des prêtres; cela n'aboutit à 
rien qu'à faire naître des difficultés. 


Au cardinal Fesch, 24 juillet 1805. 

.. Dites au pape que j'ai ordonné à mon ministre des 
ultes de me faire un rapport pour accorder au chapitre 
de Latran tout ce que je lui ai promis. 


XIV. FRANCS-MACONS. 


Dés son arrivóe au pouvoir, Napoléon fit fermer 
les loges, surtout en Italie. Il recommande au ministre 
de la justice de surveiller leurs réunions secrétes. Il 


ne permettait pas aux préfets ni à d'autres fonction" 


naires publics d'assister aux assemblées maçonniques. 


Lettre au ministre de la Justice, 26 septembre 1802. 

Il existe une loge de francs-maçons à Turin, qui est ex- 
irómement dangereuse Mon intention est que vous écriviez 
au général Jourdan, pour qu'il défende ces loges. 


Au ministre de la justice, 15 janvier 1803. 

Faire surveiller la société des francs-maçons d'Arras, 
qu'on dit être composée du reste du tribunal révolution- 
paire de Joseph Lebon. 


Vous écrirez une lettre particulière au citoyen Dela- 
ville, préfet du Pó: c'est un homme très riche, mais d'un 
caractére faible. Vous lui ferez connaitre qu'il n'est pas con- 
venable qu'un magistrat, investi comme lui de la confiance 
du gouvernement, assiste à des loges, tout au moins inutiles 
si elles ne sont pas dangereuses, et qui sont soupçonnées 
de se nourrir de principes contraires au gouvernement. 


XV. FORMULE DES ACTES DES ÉVÉQUES. 


Portalis, 8 juin 1802. 

Je vous prie, Citoyen Conseiller d'Etat, de me faire 
remettre demain la circulaire que vous devez écrire aux 
évêques, et dont je vous ai envoyé le canevas. 

Projet de circulaire aux Evêques 


NAPOLÉON. 942 

Le gouvernement s'es& aperçu, Citoyen Evêque, qu'il 
règne peu d'uniformité dans la formule qui se trouve à la 
tête des instructions pastorales et des autres actes de pa- 
reille nature. On lit dans quelques instructions ou lettres 
pastorales: «NN. par la gr&ce de Dieu, la nomination du 
premier consul et l'institution canonique du Pape, évêque 
ou archevêque de N.» Dans d'autres on lit: « N. N. par 
la miséricorde divine et avec l'institution du Saint-Siége. » 
Ailleurs, on trouve d'autres expressions et une tournure 
différente. 

Il est utile que toutes ces différences de langage dis- 
paraissent, puisque le fond. des choses est et doit être par- 
tout le même. Le temps a consacré la formule: Par La mi- 
sóricorde divine et par la grdce dw Saint-Siége apostolique. 
Pourquoi s'en écarterait-on *.. C'est l'institution du Saint- 
Siége qui donne le caractère à l’Evôque. 

À Portalis, 25 juin 1802. 

Ecrire aux évêques pour que la formule soit: Evéque 
par la grdce de Dieu et du Saint-Siége. 


XVI. SÉMINAIRES. 


Lettre à Pie VII. 21 mars 1805. 

Sa majesté pense, comme Votre Sainteté, que l'éta- 
blissement des séminaires est le seul moyen de perpétuer 
le clergé. Sa majesté autorise toutes les donations et tous 
les legs, même en immeubles, qui peuvent être faits aux 
séminaires. De plus, sa majesté par une loi de l'an XII, 
a fondé elle-même dix séminaires métropolitains, qui seront 
absolument à la charge du trésor public. 

Quant au rétablissement des congrégations de prêtres, 
sa majesté se réserve d'examiner avec maturité cette im- 
portante question. Dans les premières années d'une nouvelle 
organisation ecclésiastique, il est nécessaire que le clergé 
puisse prendre une certaine consistance avant que d'élever 
à côté de lui des corporations qui pourraient bientôt de- 
venir plus fortes et plus puissantes que le clergé même. 


A Portalis 26 juillet 1806. 

Je désire que les séminaires métropolitains soient or- 
ganisés en grand, de manière à former neuf grandes écoles 
de théologie, qui, si elles ne rendent pas les séminaires 
diocésains inutiles, dominent au moins sur eux et influent 
sur l'instruction qui y sera donnée... Vous exposerez l'im- 
portance d'avoir des prétres instruits. 

90 juillet 1806. A Portalis. 

Il faut coordonner les séminaires diocésains avec les 
Séminaires métropolitains. Les séminaires diocósains doi- 
vent appartenir à l’évêque, être sous sa direction immé- 
diate. On ne doit y prendre aucun grade, mais seulement 
entrer dans les ordres. — Les séminaires métropolitains 
doivent être considérés sous deux rapports différents. 
1. Comme écoles spéciales de théologie, 2. comme sémi- 
naires. Comme écoles spéciales de théologie et ayant droit 
de conférer les grades, ils doivent être regardés comme 
membres de l'université impériale. Comme séminaires, les 
séminaires métropolitains se trouveront sous la direction 
de l'autorité ecclésiastique, c'est-à-dire de l'archevêque... 

Ces bases générales établies, il faudra déterminer l'âge 
de l'admission dans les Séminaires diocésains. Il paraitrait 
plus convenable de ne recevoir que des élèves de quatorze 
ans, dont la première instruction aurait été faite dans les 
pensions particuliéres. 


Note pour Portalis. 9 7bre 1807. 
Décret pour l'organisation des séminaires métropolitains. 


943 


J'approuve le décret avec les changements suivants : 
I. Je veux nommer les bourses et les demi-bourses comme 
je nomme aux places des lycées. 2. Ces bourses eb ces 
demi-bourses devraient être d'abord mises au concours en- 
ire tous les éléves qui sont dans les séminaires diocésains. 


Note pour Begnaud, de Saint-Jean d'Angely, président 
de la section de l'intérieur du conseil d'état. 24 mars 1809. 

Il convient de prononcer sans délai sur la question des 
petits séminaires. 

Indépendamment des séminaires métropolitains , il y 
aura un Séminaire par diocèse. 

Tout évêque ou homme charitable qui voudra fonder 
des bourses dans les lycées ou dans les écoles secondaires, 
pour des jeunes gens destinés à l'état ecclésiastique, en 
sera le maítre. On pourra méme, par une sorte de contrat 
avec les parents, régler une espéce de remboursement, 
dans le cas où l’élève renoncerait à l'état ecclésiastique. 
Ce genre de convention est assez commun pour les jeunes 
gens qui entrent en apprentissage. 

À Portalis. 14 octobre 1807. 

Témoignez mon mécontentement à l’évêque d’Ajaccio 
de ce qu'il établit le séminaire dans un village au lieu 
de l'établir dans la métropole. 


XVII. Journaux. 


A Fouché, 7 février 1805. 

M. Portalis m'a fait connaître l'existence de plusieurs 
journaux ecclésiastiques et les inconvénients qui peuvent 
résulter de l'esprit dans lequel ils sont rédigés. et surtout 
de la diversité des opinions en matière religieuse. Mon 
intention est, en conséquence, que les journaux ecclésias- 
tiques cessent de paraître, et qu'ils soient réunis en un 
seul journal qui se chargera de tous leurs abonnés. Ce 
journal, devant servir spécialement à l'instruction des ec- 
clésiastiques, s'appellera Journal des Cwrés. Les rédacteurs 
en seront nommés par le cardinal-archevéque de Paris. 

A Portalis. 14 août 1807. 

Rendez-moi compte de ce que c'est que le Journal des 
Curés. Des plaintes s'élévent contre cette feuille. Elle pa- 
raît être dans le plus mauvais esprit et contraire aux li- 
bertés de l'église gallicane et aux maximes de Bossuet. Il 
ne resta plus qu'à précher que le Pape a le droit de mettre 
linterdit sur les souverains temporels. Les principes de 
l'église gallicane et les propres paroles de Bossuet ne sont-elles 
pas que l'Eglise gallicane conserve avec soin cette doctrine 
venue des apôtres: que les évêques reçoivent immédiatement 
de Jésus-Christ leur institution et leur puissance. 

À Fouché. 

Le Journal de l'Empire et le Mercure ne sont pas 
animés d'un bon esprit. Ils affectent la religion jusqu'à la 
cagoterie. Au lieu de réprimer les excès du système exclu- 
sif de quelques philosophes, ils attaquent la philosophie 
et les connaissances humaines. Àu lieu de contenir par 
une sage critique les productions du siècle, ils les décou- 
ragent, les déprócient et les avilissent. 


XVIII. Biens ECCLÉSIASTIQUES. 


Lettre au Pape, 13 décembre 1802. 

Je désire que Votre Sainteté donne au cardinal légat 
une autorisation pour arranger les affaires ecclésiastiques 
du Piémont. Nous pouvons bien aujourd'hui maintenir le 


PENSÉES DE NAPOLÉON. 


944 


clergé séculier, en lui laissant, ainsi qu'aux fabriques, hô- 
pitaux et séminaires, tous les biens qu'il ont; au lieu qu'il 
est à craindre que, si nous n'arrangeons pas cette partie, 
par la suite ils ne finissent par perdre leurs biens, et être 
réduits, comme le clergé français, à la simple pension. 

Du reste, je viens d'ordonner, par un acte public, que, 
dans toute la Belgique, on laissàt aux curés tous les biens 
qu'ils ont, sans les soumettre, pour cette partie, aux dis- 
positions du concordat. 

1l novembre 1804. Note pour le ministre des finances. 

Le ministre des finances fera le plus tôt possible un 
rapport sur .cette question: Tous les biens ayant appar- 
tenu aux cures et aux succursales des 9 départements de 
la Belgique et à celles de quatre départements du Rhin 
sont-ils entre les mains de la nation? Il examinera en- 
suite s'il serait plus avantageux de leur rendre la jouis- 
sance de ces biens que de laisser leurs traitements à la 
charge du trésor public. 

Lettre au Pape, 19 août 1805. 

. La plupart des couvents (en Italie) étaient désorga- 
nisés, et tous étaient sous le coup d'une suppression im- 
miaente: je les ai réorganisós, et voulant qu'ils con- 
tinuent à exister, j'aidonné tort à l'esprit de philosophie 
du temps, et consacré le principe de l'utilité des maisons 
religieuses... Toutes les dotations que les différents établis- 
sements du clergé d'Italie avaient en biens, je les leur 
ai laissées. Tout ce que je leur ai donné en supplément 
la été en rentes; cela était infaisable autrement. J'aurais 
mérité le reproche d'avoir manqué à l'esprit du concordat, 
si j'eusse pris les biens du clergé pour convertir en rentes 
sur l'Etat ce qu'il possédait en biens-fonds. 

6 mai 1802. 

Rapport sur la question de savoir si l'on peut accepter 
des biens fonds pour l'entretien des desservants des suc- 
eursales — Décision. Il est possible de recevoir des biens 
fonds, non pour le clergé, parce que la loi s'y oppose, mais 
pour les communes qui en emploiront le produit aux pa- 
yement des suceursaux. Ecrivez, en conséquence, aux évó- 
ques qu'ils peuvent accepter, si l'on insère dans la donation 
la clause que les dons sont faits aux communes, pour les 
aider à entretenir les succursaux. 


XIX. CONGRÉGATIONS RELIGIEUSES. 


Lettre à Duchatel, directeur général de l'enregistrement, 
28 octobre 1802. 

Les moines du mont Cenis se plaignant, qu'on leur défend 
la chasse et la pêche sur l'étang; je vous prie de me faire 
un rapport sur cet objet, et de me faire connaitre s'il y 
aurait quelque inconvénient à les donner à ce couvent. 


91 Xbre 1804. Les religieux du Mont-Cenis se plai- 
gnent de ne toucher qu'une partie de la dotation accordée 
par l'empereur. - Décision. Je prie le ministre des finan- 
ces de faire jouir cet hospice de tout son revenu, et de 
lui procurer la possession de ce lac, qui lui est très-né- 
cessaire. 


Au roi de Naples. 14 avril 1807. 

Je n'ai pas été ‘extrêmement content du préambule de 
la suppression des couvents. Pour oe qui regarde la reli- 
gion, il faut que le langage soit pris dans l'esprit de la 
religion et non dans celui de la philosophie etc. Le préam- 
bule est tout philosophique, et je crois que ce n’est pas 
là le cas: je trouve que c'est insulter les hommes que 





945 


l'on chasse. Le préambule de la suppression des moines 
aurait été bien, s'il avait été dans le style des moines. Il 
fallait dire que le grand nombre des moines rendait leur 
existence difficile, que la dignité de l'Etat veut qu'ils aient 
de quoi vivre: de là la nécessitó d'une réforme, qu'il est 
une partie qu'il faut conserver, parce qu'elle est nécessaire 
pour l'administration des sacrements; qu'il est une partie 
à réformer. Je vous dis cela comme principe général. 
Je congois une mauvaise opinion d'un gouvernement dont 
ious les édits sont dirigés par le bel esprit. L'art est 
que chaque édit ait le style et le caractère de l'homme 
du métier. Or un homme compétent qui aurait partagé 
l'opinion de la suppression des moines ne se serait pas 
expliqué de cette manière. Les hommes supportent le 
mal, lorsqu'on n'y joint pas l'insulte et lorsque les enne- 
mis de l'état ne se montrent pas avoir porté le coup. Or 
les ennemis de l’état des moines sont les hommes de 
lettres et les philosophes. 


À Portalis. 18 août 1807. 

Le Conseil d'état. monsieur, a délibéré sur votre rap- 
port un projet de décret tendant à accorder des pensions 
de retraite aux ministres des cultes avancés en âge et in- 
firmes. 

Sa Majesté, à qui ce projet a été soumis, n'y a point 
donné son approbation, ayant pensó que dans tous les 
temps, les titulaires des places ecclésiastiques ont pu 
Conserver leurs fonctions jusqu'à la fin de leur vie. 

Décret. 30 septembre 1807. 

Art. 1. Il sera tenu un chapitre général de sœurs de 
la Charité et autres consacrées au service des pauvres. 

2. Ce chapitre se tiendra à Paris dans le palais de 
Madame, qui présidera ledit chapitre, assistée du grand 
aumónier; M. l'abbé de Boulogne, aumónier de sa ma- 
jesté, fera les fonctions de secrétaire. 

3. Chaque établissement aura à ce chapitre, un député 
ayant une connaissance particulière de la situation, des 
besoins et du nombre de chaque maison. 

4. Ce chapitre sera invitó à faire connaître ses vues 
sur les moyens les plus propres à étendre ces institutions, 
de manière qu'elles fournissent à la totalité des établis- 
sements consacrés aux malades et aux pauvres. 


A Madame Mére. 4 février 1808. 

Madame, j'ai lu avec attention les procès-verbaux du 
chapitre général des sœurs de charité. J'ai fort à cœur de 
voir s'augmenter et s'accroitre le nombre des maisons et 
des individus de ces différentes institutions ayant pour 
but le soulagement et le soin des malades de mon empire...., 
Je désire que les chefs des différentes maisons sentent la 
nécessité de réunir des institutions séparées, autant que 
cela sera possible; elles acquerront plus de considération, 
trouveront plus de facilité pour leur administration et au- 
ront droit à une protection spéciale. 

Orare concernant les associations religieuses. 

…Indépendamment des statuts passés au Conseil d'état, 
quels sont les réglements des statuts ecclésiastiques qui 
déterminent l'espèce et l'ordre des cérémonies intérieures. 
Il est évident qu'on n’a mis dans les réglements officiels 
que ce qui était strictement nécessaire pour la police; dés 
lors. ce qui concerne la règle qui régit ces associations a 
été laissé à une autre autorité. 18 octobre 1807. 


19° séris. 


PENSÉES DE NAPOLÉON. 


946 


XX. BILLETS DE BANQUE. 


A Barbé-Marbois, ministre du trésor, 24 août 1805. 

Qu'a fait la loi? Elle a donné le privilége exclusif 
de fabriquer une monnaie à une association quelconque. 
Qu'a voulu la loi? Elle a voulu que ce signe ne füt donné 
qu'en représentation d'un crédit réel, et en contre-échange 
de marchandises; et, pour s'assurer que ce signe ne fût 
donnó véritablement que pour réaliser le crédit, elle a 
voulu que le commerce de la capitale fût classé et que 
chacun füt admis à l'escompte en conséquence de son crédit. 
Qu'ont fait les régents de la Banque? Ils ont, dans les 
premiers temps, suivi la loi, et la Banque a prospéré; mais, 
voulant augmenter l'action, ils ont bientôt mis de côté la 
loi, et ont escompté: en proportion de l'action. Système 
absurde et insensó qui révèle la cupidité et l'ignorasce; 
système plein de mauvaise foi, parce qu'il ne peut pas 
durer. Il donne à l’action un agio et une valeur qu'elle 
ne peut pas garder... Quel est le second mal de ce sys- 
tème ? C'est que, les billets de banque n'étant plus ‘donnés 
à l’escompte contre un véritable crédit, se trouvent être 
des papiers de circulation. En escomptant ainsi, je tran. 
che le mot, la Banque fait de la fausse monnaie. Il ne 
faut donc pas s'étonner que le public se presse pour 
échanger des billets contre l'argent. Ainsi vous n'avez point 
de Banque. Elle sera avantageuse à quelques individus, 
onéreuse au public. Ne serait-il pas possible qu'un pro- 
priétaire de cinquante, de cent actions, eüt des dettes con- 
sidérables et que la Banque escomptât son papier, tandis 
qu'il ne pourrait pas trouver une seule personne qui voulût 
lui prêter? 


À M. Régnier, ministre de la justice. Elchingen 20 
octobre 1805. 

Les billets de banque ne Sont pas une monnaie et ne 
portent point l'empreinte du prince. Le paiement en bil- 
lets n'est plus une obligation. Il faut que la banque échange 


, Ses billets contre de l'argent, à bureau ouvert, ou qu'elle 


ferme ses bureaux si elle manque d'argent. Quant à moi 
je ne veux pas de papier-monnaie. 


XXI. Jurrs. 


Note pour le grand juge. 6 mars 1806. 

La section de législation examinera 

1. S'il n'est pas convenable de déclarer que toutes 
les hypothèques prises par des Juifs faisant l'usure sont 
nulles et de nul effet; 

2. Que, d'ici à dix ans, ils seront inhabiles à pren- 
dre hypothèque ; 

8. Qu'à dater du 1° janvier 1807 les Juifs qui ne 
posséderont pas une propriété seront soumis à une patente 
et ne jouiront pas des droits de citoyen. 

Toutes ces dispositions peuvent être particulièrement 
appliquées aux Juifs arrivés depuis dix ans et venus de 
Pologne ou d'Allemagne. | 

Décret. 30 mai 1806. 

Sur le compte qui nous a été rendu que, dans plu- 
sieurs départements septentrionaux de notre empire, certains 
Juifs, n'exergant d'autre profession que cette de l’usure, 
ont, par l’accumulation des intérêts les plus immodérés, mis 
beaucoup de cultivateurs de ces pays dans un état de grandé 
détresse, nous avons pensé que nous devions venir au 8e- 
cours de ceux de nos sujets qu’une avidité injuste aurait 
réduits à ces fâcheuses extrémilés. 

Ces circonstances nous ont fait en même temps con- 
naítre combien il était urgent de ranimer, parmi ceux 


60 


947 


qui professent la religion juive dans les pays soumis à 
notre obéissance, les sentiments de morale civile, qui mal- 
heureusement ont été amortis chez un trop grand nombre 
d'entre eux par l'état d'abaissement dans lequel ils ont 
toujours langui. Etat, qu'il n'entre point dans nos inten- 
tions de maintenir ni de renouveler. 

Pour l'aecomplissement de ce dessein, nous avons ré- 
solu de réunir en une assemblée les premiers d'entre les 
Juifs et de leur communiquer nos intentions par des commis- 
saires que nous nommerons à cet effet, et qui recueilleront 
en méme temps leur voeu sur les moyens qu'ils estiment 
les plus expédients pour rappeler parmi leurs frères l'e- 
xercice des arts et des professions utiles, afin de rempla- 
cer par une industrie honnête les ressources honteuses 
auxquelles beaucoup d'entre ceux se livrent, de pére en 
fils, depuis plusieurs siècles. 

À ces causes, sur le rapport de notre grayd-juge, mi- 
nistre de la justice et de notre ministre de l'intérieur, no- 
ire conseil d'Etat entendu, nous avons décrétó et décrétons 
ce qui suit : 

Art. I. Il sera sursis pendant un an, à compter de la 
date du présent décret, à toutes exécutions et jugements 
et contrats, autrement que par simples actes conservatoires, 
contre des cultivateurs non négociants des départements 
de la Sarre, de la Roër, du Mont-Tonnerre, du Haut et 
Bas-Rhin, de Rhin-et-Moselle, de la Moselle et des Vosges, 
lorsque les titres contre ces cultivateurs auront été con- 
sentis par eux en faveur des Juifs. 


Art. 2. Il sera formé au 15 juillet prochain, dans Do- 


ire bonne ville de Paris, une assemblée d'individus pro- 
fessant la religion juive et habitants le territoire fran- 
qais elc. 

XXII. DisPosrrioNS POUR L'ITALIE 


A l'empereur d'Autriche. 17 mars 1805. 

11 n'y a aucune probabilité que l'armée française éva- 
cue le territoire de la république italienne, tant que les 
affaires du Levant ne seront point arrangées. Toutefois mon 
intention est de me démettre de la couronne d'Italie et 
de la séparer de la couronne de France, dès que la répu- 
blique des Sept-Iles et l'ile de Malte seront rendues à leur 


indépendance. 


Décret. 18 mars 1805. 

Art. 3. Au moment où les armées étrangères auront 
évacué l'état de Naples, les îles Ioniennes et l'ile de Malte, 
lempereur Napoléon transmettra la couronne héréditaire 
d'Italie à un de ses enfants légitimes máles. soit naturel, 
goit adoptif. Art. 4. A dater de cette époque, la couronne 
d'Italie ne pourra plus être réunie à la couronne de France 
sur la même tête. 


Au prince Eugène, 27 juillet 1805. 


J'ordonne que le Corps législatif termine ses séances. 


Mon intention, pendant que je régnerai en Italie, est de 
ne plus le réunir. J'avais trop bonne opinion des Italiens; 
je vois qu'il y a encore beaucoup de brouillous et de mau- 
vais sujets. Ne leur laissez pas oublier que je suis le 
maitre de faire ce que je veux; cela est nécessaire pour 
tous les peuples, et surtout pour les Italiens, qui n'obéis- 
sent qu'à la voix du maître. Ils ne vous estimeront qu'autant 
qu'ils vous craindront, et ils ne vous craindront qu'autant 
qu'ils s'apercevront que vous connaissez leur caractère 
double et faux. 


PENSÉES DE NAPOLÉON. 


948 


Lettre au roi de Naples. 5 juin 1806. 

Etablissez le code civil à Naples; tout ce qui ne vous 
est pas attaché va se détruire alors en peu d années, et 
tout ce que vous voudrez conserver se consolidera. Voilà le 
grand avantage du code civil. etc. Pour les actes de l'état 
civil, vous pouvez les laisser aux curés. Au moyen de ces 
modifications, il faut établir le code civil chez vous; il 
consolide votre puissance, puisque par lui tout ce qui est 
fidéicommis tombe et qu'il ne reste plus de grandes mai- 
sons que celles que vous érigerez en fiefs. C'est ce qui 
m'a fait prócher un code civil et m'a porté à l'établir. 

A Régnier, grand-juge. 

La loi qui rend les communes responsables de ce qui 
se passe chez elles est une loi militaire... Quand elle émane 
de l'autorité civile, elle suppose une extrême faiblesse de 
la part de l'administration et presque l'impuissance du gou- 
vernement. 

Note sur l'établissement du jury en Westphalie. 24 
juin 1808. 

On peut supprimer le jury d'aecusation, mais il faut 
maintenir le jury de jugement dans son intégrité; il le 
sera en France, parce que c'est une bonne chose et que la 
nation la désire... Je n'ai pas établi le jury en Italie parce 
que je n'y vu aucun objet politique et que les italiens 
sont trop passionnés; mais aussitôt que le nouveau système 
français sera congu, je l'adapterai de même à l'Italie. La 
discussion m'a prouvé que ceux qui ne veulent pas de 
jury, ne veulent pas non plus de la publicité... Ceux qui 
veulent la publicité sans jury et sans appel disposent lé- 
gèrement de la vie des hommes. 

À Elisa, grande duchesse de Toscane. 6 avril 1809. 

Ayez soin qu'on n'établisse à Florence aucune espèce 
de jeux. Je n'en souffre ni à Turin ni dans aucun point 
de l'empire; c’est un sujet de ruine pour les familles et 
un mauvais exemple à donner. 

À Murat. 30 septembre 1809. 

Vous faites bien d'établir l'usage qu'aucun membre 
du corps diplomatique ne peut voir ni vous ni la reine. 
Les membres du corps diplomatique sont des espions que 
rien ne peut contenter, qui écrivent d'autant plus de sot- 
tises qu'on les traite mieux. Ayez une grande audience di 
plomatique tous les mois, et ne les voyez que là. Moins le 
corps diplomatique vous approchera et mieux cela vaudra. 


À Fouché. 20 juillet 1809. 

Je suis fáché qu'on ait arrêté le Pape; c'est une 
grande folie. Il fallait arrêter le cardinal Pacca et laisser 
le Pape tranquille à Rome. Mais enfin il n'y a point de 
remède; ce qui est fait est fait. 

Je ne m'oppose point, si sa démence finit, à ce qu'il soit 
renvoyé à Rome. S'il était entró en France, faites-le ré- 
trograder sur Savone et sur San Remo. 

A Cambacérès. 23 juillet 1809. : 

C'est sans mes ordres et contre mon gré qu'on a fait 
sortir le Pape de Rome: c'est encore sans mes ordres et 
contre mon gré qu'on le fait entrer en France; mais je 
ne suis instruit de cela que dix ou douze jours aprés que 
c'est exécuté. 


À Miollis. 10 août 1809. 

Je suis fâché que l'on ait fait sortir le Pape de Rome. 
J'avais ordonné qu'on arrétàt le cardinal Pacca .et non le 
Pape. Une opération de cette nature n'aurait pas dü se 
faire sans que j'en aie été prévenu et que j'aie désigné le 
lieu ou il serait conduit. Mais ce qui est fait est sans remède. 

















949 


NOMINATION DES CHANOINES, (0 


(Suite) 


Origines historiques de la simultanée. Les chapitres des cathédrales 
représentent l'ancien presbyterium. La collation simnltanée est 
un vénérable monument de la discipline primitive. Diplômes 
pontificaur. Concile de Trente. Il ne toucha par aux droits de 
collation des canonicats Décisions de la S. Congrégation. Sen- 
timent des canonistes, les plus renommés. Rébuffe. Gonzalez. 
Lotterius. Fagnan. De Luca, Rigantius. 


31. Les chapitres des cathédrales représentent l'an- 
cien presbyleriwn qui forma le sénat épiscopal pendant 
les six premiers siécles et intervint directement dans 
le gouvernement ecclésiastique. D’après la discipline 
alors en vigueur, les offices et les charges hiérarchi- 
ques demeuraient insóparables de l'ordination. D'autre 
part tous les monuments de l'histoire constatent que 
l'évéque devait, pour conférer les ordres, s'entourer du 
consentement de tout le clergó assemblé dans le pres- 
bytère. Les ennemis de S. Jean Chrysostóme lui re- 
prochèrent entre autres griefs d'avoir fait des ordina- 
tions sans l’agrément de ses clercs. Plus d'un siècle 
auparavant, S. Cyprien exprima hautement sa ferme 
résolution de traiter toutes les affaires religieuses de con- 
cert aves les membres de son clergé. Voilà l'origine 
et le fondement de la collation simultanée que le droit 
commun prescrit pour les canonicats des cathédrales. 
La collation simultanée est un vénérable monument 
de la discipline primitive. L'ordination, l'office, le bé- 
néfice, le droit de prendre part aux revenus ecclésia- 
stiques étant étroitement liés, l'évéque les conférait si- 
multanément par l'acte méme de l'imposition des mains ; 
il ne pouvait procéder à l'ordination que moyennant 
l'adhésion et le consentement du clergé, qui, par là 
méme, couférait simultanément avec le prélat l'office 
et le bénéfice, le droit au revenu ecclésiastique, la pré- 
bende temporelle annexée à chaque office. 


32. Les chapitres des cathédrales héritérent donc du : 


presbylerium primitif. De là vient que les décrétales 
pontificales qui constituent la discipline moyenne, exi- 
gent le consentement capitulaire lant pour l'institution 
que pour la destitution de toutes les charges. Le con- 
cile de Trente a changé la discipline, surtout en ce qui 
concerne la collation des paroisses ; mais les canoni- 
cats des chapitres ont retenu l'ancien droit, qui pre- 
serit l'accord, le consentement commun et la collation 
simultanée de la part du chef et des membres. On y 
doit attacher d'autant plus de prix que c'est pour ainsi 
dire la seule chose qui reste de l'état primitif. 

33. On remarque dans les décrétales, au titre de 
inslitulionibus (cap. 3) une lettre du pape Alexandre III 
à S. Thomas de Cantorbéry. Il y est parlé d'une mau- 
vaise coutume établie depuis longtemps. Les clercs re- 
coivent les bénéfices ecclésiastiques sans le consente- 
ment de l’évêque diocésain ou de ses officiaux, qui ont 
le pouvoir à cet effet. Voulant extirper cet abus dans 
la province de Cantorbéry, l'archevêque a prononcé 
l'excommunication contre les coupables présents et fu- 


(1) Voir plus haut. (col. 788.) 


NOMINATION DES CHANOINES. 


450 


turs d'une pareille instrusion. Le pape confirme la sen- 
lence archiépiscopale. 

Ex fregentibus querelis didicimus, in parüibus vestris 
consuetudinem pravam a multis retro temporibus invaluisse, 
quod clerici ecclesiastica beneficia sine consensu episcopi 
dioecesani, vel officialium suorum (qui hoc de jure possunt) 
recipiunt, minus quam deceat cogitantes, quomodo id a 
Patrum sanctorum est institutionibus alienum , et eccle- 
siasticae contrarium honestati.. Unde cum tu, frater archie- 
piscope, ex officio tibi commisso, tam iniquam consuetu 
dinem de provincia tua velis (sicut debes) radicitus extir- 
pare, tam in illos, qui ecclesiastica beneficia taliter occupata, 
scienter detinent, quam in eos, qui de coetero occupare 
praesumpserint, excommunicationis sententiam protulisti. 
Nos itaque eamdem sententiam ratam habentes, et eam 
auctoritate apostolica confirmantes etc. 


34. La décrétale Novit du méme pontife exprime - 
clairement la nécessité de la délibération et de l'entente 
entre l'évéque et les chanoines pour l'institution el la 
destitution des personnes ecclésiastiques. Cette décrétale 
adressée au patriarche latin de Jérusalem, prit ensuite 
place dans lappendice du troisiéme concile général de 
Latran, derniére parlie, chap. 18. De là elle passa dans 
les décrétales de Grégoire IX, au titre de his quae fiunt 
a praelatis sine consensu capituli. Alexandre III écri- 
vait donc au patriarche : « Tu sais fort bien, dans ton 
discernement et ta prudence que loi et tes frères êtes 
un seul corps, de facon que tu es le chef que tes frè- 
res sont les membres. Il ne convient donc pas que, 
mettant de côté tes membres, tu uses d'autres conseil- 
lers pour les affaires de ton Eglise; car, sans nul 
doule, cela s'oppose à ton honnéteté et aux institutions 
des saints pères. Or il est venu à nos oreilles que tu 
institues et destitues les abbés, abbesses et autres per- 
sonnes ecclésiastiques, sans le conseil de tes frères etc. 


Novit plenius tuae discretionis prudentia, qualiter tu et 
fratres tui unum corpus sitis: ita quod tu caput, et fratres 
tui membra esse comprobentur. Unde non decet omissis 
membris, te aliorum consilio in ecclesiae tuae negotiis uti: 


. eum id non sit dubium, et honestati suae, et sanctorum 


Patrum institutionibus contraire. Innotuit autem auribus 
nostris, quod tu sine consilio fratrum tuorum, abbates, 
abbatissas, et ceteras personas ecclesiasticas instituis, et 
destituis etc. 


35. Le bullaire de Cocquelines renferme plusieurs 
anciennes bulles regardant les chapitres et la collation 
des canonicats. Quelques-unes de ces bulles ont été 
rapportées dans le premier article (col. 567;. Voici de 
nouveaux documents. 

36. Alexandre III, dont je viens de parler, étant à 
Véroli, le 30 mars 1170, délivra un diplóme solennel 
aux chanoines de Saint Mammert de Langres. Aprés 
avoir recu l'Eglise et les chanoines sous la protection de 
S. Pierre et confirmé leurs biens et leurs louables cou- 
tumes, le pontife confirma aussi les élections des pré- 
tres, c'est à dire le droit d'élection et de collation des 
canonicats et des paroisses. L'évéque de Langres devait 
par l'usage donner des réfections aux chanoines à Noël, 
le jeudi saint, le jour anniversaire de sa consécration, à 
la féte de S. Mammert et à celle de S. Martin; total six 
festins par an. — Le diplóme est dans le bullaire ro- 





951 


main de Cocquelines (tom.2,pag. 408). Je me contente 
de rapporter l'abrégé que Guerra en a fait. 


Alexander III. Const. inc. Officii nostri etc. 

]. Ecclesiam Lingonensem S. Mammerti dicatam et 
canonicos fulcit pontifex tutela S. Petri. 

2. Capituli omnia bona, quae enumerat, confirmat. 

8. Confirmat consuetudines, refectiones, quas episcopus 
canonicis dat annuatim in Natali Domini, in Coena Domini, 
in Paschatis die, die suae consecrationis anniversario, in 
festo S. Mammertis, et in festo S. Martini. 

4. Eliam electiones presbyterorum in sua et in aliis 
ecclesiis iis confirmat. 

5. Confirmat illis redditus, quos appellant, Cruces. — 


'" Datum Verulis, 8 cal. april. 1170. 


37. Alexandre III, persécuté par l'empereur Frédé- 
ric Barberousse, se réfugia en France. Passant à Dijon, 
il délivra un diplóme en faveur des chanoines de Digne, 
et les prenant sous la protection du Saint-Siége, confirma 
leurs biens, fixa leur nombre à douze, le prévót non 
compris, et conféra la liberté d'élire l'évêque et le prévôt. 
Le diplôme est dans le bullaire romain (tom. 2, pag. 461). 
Guerra l'a abrégé comme suit : 

Alexander III. Const. cujus deest initium etc. recipit 
canonicos Dignenses in protectionem S. Sedis, eorum bona 
confirmat, statuit ut 12 tantum sini praeter praepositum 
et ut ab iis libere eligafur episcopus et praepositus. — 
Datum Divione, an. 1165. 

38. Vers la fin du douzième siècle, le pape Céles— 
tin III délivre un diplóme solennel aux chanoines de 
S. Pierre d'York, en Angleterre. Il les prend sous la pro— 
tection du Saint-Siége, et confirme les biens. Puis, il 
met les chanoines et leurs subordonnés à l'abri des cen- 
sures archiépiscopales en défendant de les fulminer sans 
le consentement du doyen et du chapitre. (Bullaire ro- 
main, tom. 3, p. 55). Guerra donne l'abrégé suivant : 


Caelestinus III. Const. inc. Cum Romana, etc. recipit 
in protectionem S. Sedis capitulum ecclesiae S. Petri Ebo- 
raci. 2. Ejus bona confirmat. 8. Inhibet episcopo in ali- 
quem canonicum, ministrum inservientem ecclesiae cen- 
suras jacere sine assensu decani et capituli. — Datum 
Romae 16 cal. jul. 1194. 


39. Je dois mentionner la décrétale du pape Inno- 
cent III, laquelle commence : Cum ecclesia Vulterana, et 
jouit d’une grande célébrité parmi les glossateurs et les 
canonistes, qui eurent coutume de traiter à cette occa- 
sion la question de la collation simultanée. Innocent III 
adressa la décrétale à l'évéque de Florence. Les chapi- 
tres de Toscane conféraient seuls les canonicats des ca- 
thédrales. À lieu de suivre cette prescription, l’évêque de 
Volterra nomma quelques chanoines et les installa ; mais 
le chapitre repoussa les chanoines, en alléguant que leur 
nomination était un attentat préjudiciable à son droit. In- 
nocent III se prononca en faveur des chanoines, surtout, 
dit-il, étant notoire que dans la Toscane la coutume 
générale est suivie que dans les Eglises cathédrales le 
chapitre seul, sans requérir l'évéque, a la faculté d'élire 
les chanoines. La décrétale est dans le Corpus juris ca- 
nonici, au titre de consuetudine. 

Cum ecclesia Vulterana debito canonicorum obsequio 


longo fuisset tempore destituta, Vulleranus episcopus, vo- 
lens ministrorum defectum in eadem ecclesia restaurare, 


NOMINATION DES CHANOINES. 


952 


canonicos quosdam elegit, et instituit in eadem, quos ca- 
nonici recipere noluerunt asserentes, quod talis electio fuerat 
in eorum praejudicium attentata ef infra. Mandamus, qua- 
tenus super primo articulo petitionis episcopi, in quo pos- 
tulavit à te, ut canonicos ab injuria, quam ei super elec- 
tione canonicorum Vulteranensis ecclesiae inferunt, prohi- 
beres, ab impetitione ipsius (episcopi) dictos canonicos 
absolvere non postponas: Quia non videtur injuriam fa- 
cere, qui utitur jure suo, cum per testes longe melius sit 
probatum, quod canonici supradicti hoc jure usi fuerunt, 
antequam episcopus memoratus. In secundo quoque arti- 
culo, quo idem petebat episcopus, ut dieti eanonici epis- 
copum ipsum jure electionis uti libere paterentur, absol- 
vere studeas canonicos saepedictos, maxime si sit notorium 
quod in Tuscia generalis consuetudo servetur, ut in ca- 
thedralibus ecclesiis solum capitulum, irrequisito episcopo, 
eligendi canonicos habeat facultatem. 


40. Les nominations anticipées, autrement dites ex- 
pectatives, s introduisirent dans les chapitres vers le mi- 
lieu du treizième siècle. Elles devaient naturellement 
susciter une infinité de conflits et de procès. Alexan- 
dre IV publia la constitution Execrabilis quorumdam, pour 
défendre l'élection des chanoines sans attendre que les 
canonicats fussent vacahts. Guerra résume la constitu- 
tion en quelques mots. 


Canonici ne eligantur ante vacationes canonicatuum. 
Alexander IV patriarchis, archiepiscopis, episcopis. Constit. 
Ezxecrabilis quorundam (B. R. t. 3, p. 2, p. 351). 


A1. Le pape Clément IV avait été chanoine du Puy, 
avant de monter au siége archiépiscopal de Narbonne. 
Un diplóme délivré à Viterbe, & des nones de juin de 
la troisième année du pontificat, c'est à dire en 1268, 
confirma les statuts capitulaires, qui, à la demande du 
chapitre méme, furent dressés par l'évéque. Ces sta- 
tuis, au nombre de 63, sont d'un grand prix pour faire 
connaitre la discipline de l'époque, selon la remarque 
de Guerra: « Multa hinc colligi possunt ad antiquam 
canonicalem disciplinam attinentia. » Le diplôme de 
Clément IV est à la fois dans Bullarium Magnum (tom. 9, 
pag. 73) et dans Bullarium Romanum (tom. 3, part. I, 


pag. 456). Guerra dit tout en quatre lignes. 


Anicienses canonici rogarunt episcopum, ut pro suo 
eapitulo statuta conderet; qui assumptis tribus canonicis 
ejusdem ecclesiae illa condidit, Clemensque qui fuerat ca- 
nonicus ejus ecclesiae illa confirmat. — Ea sunt 63. 


42. Elevé dans l'église d'Anagni, Boniface VIII vou- 
lut laisser une marque particulière de son affection pour 
le chapitre de la cathédrale. Par la constitution Inter 
caeteras, du 1* octobre 1301, septi&me année du pon- 
tificat, il fonda la dignité de prévót, dont il attribua 
l'élection au chapitre et la confirmation à l'évéque pro 
lempore. Le pape accorda au prévót le pouvoir de frap- 
per de censures les chanoines et les clercs qui trans- 
gresseraient les statuts. D'autre part, il défendit à 
l'évéque de procéder aux censures contre le prévót si 
ce n’est du consentement du chapitre entier ou des 
deux tiers. Il importe de faire remarquer la dislinction 
qui est faite entre les fautes légères et les fautes énor- 
mes; en effet, Boniface VIII denna à son prévót le 
pouvoir de punir les fautes légères qui se commettent 
dans le cheur; mais les fautes énormes requièrent 





953 


l'intervention simultanée de l’évêque, du prévôt et du 
chapitre. — Le diplôme de Boniface VIII est dans 
Ughelli, Jtalta sacra (tom. T, pag. 317). J'emprunte le 
résumé à Guerra. 


De capitulo Anagnino. Praepositura erigitur in Ana- 
gnina dioecesi. Summopere prae omnibus ecclesiis debet 
Bonifacius Anagninam diligere; nam retinet recenti me- 
moriam, quod nos olim in annis teneris constitutos pro- 
priis lactavit uberibus, dilexit ut mater, tractavit ut ge- 
nitrix, educavit ut nutrix, prevenit gratiis, beneficiis hono- 
ravit. Ergo in sui amoris monumentum erigit in illa perso- 
natum, vel dignitatem Praepositurae habendae in ea per- 
petuis futuris temporibus. Praepositus omnia bona capituli 
administret. Ejus electio spectet ad capitulum, electionis 
confirmatio ad episcopum pro tempore. Possit auctoritate 
propria interdicere, suspendere, excommunicare canonicos, 
clericos ejusdem ecclesiae statuta non servantes. Possit 
chorum, cultumque divinum ordinare, et excessus leves 
corrigere, qui a canonicis et clericis in choro committentur, 
nam enormes corrigendi sunt ab episcopo simul cum eodem 
preposito et capitulo. Episcopus non possit interdicere, 
excommunicare etc. ipsum praepositum nisi de tolius ca- 
pituli, vel duarum ejus partium consensu. 


43.Le concile de Ravenne de 1317, a un statut qui 
montre que les chapitres de la province avaient acquis 
par le droit de prescription contre leur évéque la no- 
mination des chanoines. En effet, le concile défendit 
de recevoir ou d'instituer un chanoine dans une église 
cathédrale ou collégiale, ou un chanoine régulier, ou 
un moine dans chaque monastère sans l'autorisation 
expresse de l'ordinaire du lieu et celle du métropolitain. 
Comme le concile se réserva d'évaluer les biens et les 
revenus de chaque chapitre et monastère, il est évi- 
dent qu'il ne prétendit pas troubler les chapitres dans 
la possession pour la collation des canonicats mais qu'il 
voulut simplement déterminer le nombre de sujels que 
chaque corporation comportait. Aussi le statut fut-il 
limité à trois années, jusqu'à la réunion du nouveau 
Concile. | 


Concilium Ravennatense anno 1317. Praesenti appro- 
bante concilio statuimus, quod de caetero nullus instituatur, 
vel recipiatur in fràtrem et canonicum alicujus cathedralis 
ecclesine, vel collegiatae, vel monachum alicujus monasterii, 
vel canonicum regularem sine licentia speciali ordinarii 
loci, ac metropolitani. Hoc statutum durare volumus usque 
ad triennium seu sequens concilium, infra quod aestima- 
tiones bonorum et redituum fient; ita quod eorum facul- 


latibus competens numerus ministrantium poterit taxari 


et statui, prout jura requirunt. 


44. Je remarque dans Italia sacra du savant Ughelli 
(tom. 3, pag. 274) une bulle du pape Clément VII, en 
date de la veille des ides de juin 1526, pour les cha- 
noines de San-Miniato, dans la principauté de Lucques. 
Le pontife donna au prévót et au chapitre l'ordination, 
c'est à dire la nomination et l'institution des curés 
des églises qui dépendaient de ce chapitre. Les cha- 
noines élisaient leur prévót. 


Confirmat Clemens omnia privilegia data huic ecclesiae 
a Clemente III. Ipse suscipit in protectionem B. Petri 
ecclesiam collegiatam S. Genesii terrae Saneti Miniatis 
Lucanae dioecesis. Confirmat ejus bona etc. Ut ordinatio 
. pastorum ecclesiarum ab hac dependentium spectet ad 


NOMINATION DES CHANOINES. 





954 


praepositum et capitulum. Jubet ut sit praepositus quem 
capitulum aut major capituli pars elegerit. 


45. Il ne faut pas supposer que l'Espagne gardât 
le monopole des canonicats unis aux menses épiscopa- 
les. D'autres évêques ambitionnèrent cette union, qui 
leur donnait le pouvoir d'assister aux réunions capitu- 
laires en qualité de chanoine, et de les présider. Le 
concile de Rouen de 1581 offre un remarquable exemple. 
L'archevéque obtint du Saint-Siége l'autorisation d'unir 
un canonicat et une prébende à la charge pastorale, 
pour pouvoir assister au chapitre comme chanoine, et 
y présider. Les suffragants de Rouen implorérent la 
méme faveur. Le Saint-Siége accorda l'autorisation. 
Thomassin rapporte le postulatum du concile et la ré- 
ponse romaine. 


« Cum privilegia capitulorum in causa sint. quamobrem 
non possint extirpari vitia quaedam et flagitia... sicut a 
Pontifice indultum fuerat Rotomagensi archiepiscopo , ut 
canonicatum et praebendam uniret innecteretque pastorali 
virgae suae, quo posset capitulo ipse interesse ut canonicus, 
immo et praeesse: ut eodem beneficio pontifex omnes epi- 
Scopos provinciae cumularet. 

Nam antea archiepiscopi nostri impetraverunt a sede 
Romana bullas ad uniendum canonicatum et praebendam 
archiepiscopatui, ut ita archiepiscopus tanquam canonicus 
intraret capitulum quoties vellet, et in ipso praesideret: 
quo jure etiam nune utitur. Supplicant humillime episcopi 
Sanctitati Suae, ut dignetur omnibus ejusdem provinciae 
episcopis bullam communem conferre ad uniendum epis- 
copatui canonicatum. 

Responsum. Ubicumque usus esset, consimili fruituros 
episcopos omnes Apostolicae Sedis concessione et gratia. 


46. Le concile de Trente réserva les pouvoirs col- 
lationnels des chapitres et des évéques. Il excepta seu- 
lement la nomination du théologal et du penitencier, 
quil crut devoir donner à l'évéque seul ; sans rien in- 
nover au sujet de la collation, qui demeura à ceux qui 
la possédaient. Les décisions de la S. Congrégation tran- 
chent toute difficulté. Voici des résolutions de 1582, 
1591, 1597, 1627. 


Deciditur electionem poenitentiarii quandocumque fa- 
ciendam ad solum episcopum absque consensu capituli per- 
tinere, collationem autem praebendae ab illis fieri debere 
ad quos antea spectabat. (Abulen anni circiter 1582, 
dub. 6.). Censuit S. C. jus electionis illius cui conferenda 
est praebenda theologalis, spectare ad episcopum juxta 
antiquas declarationes (Aretina 31 julii 1627.). 

In causa Giennen. 13 junii 1591 dub. 1 declaratum 
est electionem duorum munerum theologi, et poenitentiarii, 
electionemque personae, quandocumque vacatio contigerit, 
pertinere ad solum episcopum. Collationem vero praebendae, 
et canonicatus ad eos ad quos antea spectabat, (lib. 7 
decret. fol. 15). In Oscen. 24 april. 1597, censuit S. C. 
Concil. Si praebenda theologalis vigore concilii erecta, in 
mensibus inferioris collatoris vacaverit, electionem personae 
theologi pertinere ad episcopum; collationem vero ad eos 
ad quos ante concilium pertinebat (lib. 9 decret. fol 14). 


47. Le roi Philippe IV et tous les chapitres d Espa- 
gne demandèrent le rétablissement de la simultanée en 
ce qui concerne le chanoine pénitencier, nonobstant le 
concile de Trente qui accorda absolument la nomina- 
tion à l'évéque. Le pape Grégoire XV accueillit le 


955 


vœu commun et publia, en 1622 une constitution aux 
termes de laquelle la collation du canonicat péniten- 
cier dans tous les chapitres d'Espagne appartient simul- 
tanément aux évêques et aux chanoines ; en consé- 
quence, on intime le concours, et l'évêque et le cha- 
pitre choisissent les meilleurs sujets. Zamboni, au mot 
Praebenda theologalis et pænitentiaria de son diction- 
naire des résolutions, a donné l'annotation qui suit :, 


Anno 1622 Gregorius XV instantibus Philippo IV 
Hispapiarum rege et omnibus Hispaniae capitulis per viam 
constitutionis et expresse derogando dispositioni conciliorum 
generalium et signanter Tridentini super absoluta perti- 
nentia ad episcopos conferendi canonicatus poenitentiarios, 
decrevit quod in omnibus llispaniarum ecclesiis collatio 
canonicatus poenitentiarii unitim spectaret ad episcopos et 
capitulum propositis nempe in singulis vacationibus edictis, 
et examine peracto et praeelectis magis habilibus et idoneis 
qui tales habiti essent judicio episcoporum et capitulorum, 


48. Longtemps avant la constitution de Grégoire XV, 
plusieurs chapitres Espagnols réclamérent la pleine col- 
lation du pénitencier et du théologal, conformément au 
droit de la simultanée. C'est ce qui eut lieu notamment 
dans la cathédrale d'Orizuela, en Espagne. Plusieurs 
litiges furent déférés à la Bote romaine sur le droit de 
conférer les dignités, les canonicats et les autres béne- 
fices de la cathédrale. Une transaction intervint en 1588. 
On convint de l'alternative entre l'évêque et les cha- 
noines, si ce n'est pour le canonicat pénitencier, qui 
fut entièrement réservé au prélat; mais, d'autre part, 
le chapitre se réserva le canonicat du prédicateur aux 
nouveaux convertis. Le pape Sixte-Quint ratifia la tran- 
saction. J'emprunte ces notices au folium d'une affaire 
insérée dans le Thesaurus de la S. Congrégation du 
Concile (tom. I, pag. 381). 


ORIOLEN. Thesaurus tom. 1. p. 381. Post multas lites 
inter episcopum, eb canonicos Oriolen, in sacra Rota, an- 
tiquo tempore discussas, super jure conferendi dignitates, 
canonicatus , et alia beneficia eeclesiae cathedralis, anno 
tandem 1588 deventum fuit ad transactionem, quae fuit 
etiam a Summo Pontifice Sixto V confirmata, et in ea con- 
ventum fuit, quod dignitates, canonicatus, et alia beneficia 
dictae ecclesiae alternative conferrentur, prima nempe vice 
ab episcopo, et secunda a canonicis, et capitulo, exceptis 
tamen duobus canonicatibus, poenitentiario, et praedica- 
ioris ad noviter conversos, primi etenim reservata fuit col- 
latio ad formam concilii plenariae episcopi dispositioni, et 
secundi, plenariae dispositioni capituli. 


49. En dehors de conventions spéciales, la S. Con- 


grégalion conserva pleinement la disposition du concile 
de Trente qui attribue la désignation du théologal à l'évé: 
que. — Dans l'église métropolitaine de Salerne, le cha- 
pitre élait en possession immémoriale de nommer à tous 
les canonicats. Malgré cela, la S. Congrégation décida 
que la désignation du théologal appartenait à l’arche- 
veque, sauf le droit de collation canonique, lequel 
était laissé à ceux qui le possédaient avant le concile. 
— Je prends cette décision à Zamboni : 

Respondit S. C. electionem theologi spectare ad eum, 
ad quem ante concilium spectabat et ideo episcopum tueri 
debere sua jura. (Derthusen. 27 maii 1634 dub. 2.). 

Quum quaesitum esset, ad quem spectaret electio si col- 
latio praebendae theologalis quae vacat de mense ordinario in 


NOMINATION DES CHANOINES. 


956 


ecclesia cathedrali, ad illius capitulum in vim immemorabilis 
suae consuetudinis eligendi ad canonicatus vacantes in men- 
sibus ordinariis, seu ad archiepiscopum. :S. C. electionem 
theologi ad solum card. archiepiscopum spectare; collationem 
autem praebendae ad eum ad quem ante idem concilium 
Spectabat, respondit. (Salernitana 4 april. 1637). 


50. Le chapitre de Paderborn, en 1704, reçut trois 
fréres parmi les chanoines, à condilion toutefois que 
la voix active serait donnée à deux seulement. — La 
S. Congrégation du Concile con(irma ce statut en forme 
spécifique. Une discipline analogue s'observe dans les 
monastéres de religieuses, oü, d'aprés les décrets gé- 
néraux du Saint-Siége, la troisième sœur est privée 
de la voix active et passive. 


Capitulum cathedralis ecclesiae sanxit tres fratres utrin- 
que, aut ex uno tantum latere conjunctos ad canonicatus, 
et praebendas admitti, et in capitulum recipi posse, duos 
tamen ex eis dumíaxat voce activa gaudere debere con- 
firmavitque declarando expressius non praeter tres fratres 
praedictos in posterum esse admittendum, ac instante pro 
confirmatione apostolica, S. C. licet preces rejecisset die 
17 maii 1704, tamen praevio recessu a decisis pro confir- 
matione in forma specifica, et ad mentem respondit. (Pa- 
derbonen Statuti 9 aug. 1704.) 


.. 51. On a vu plus haut (num. 48) que le chapitre 
d'Orizuela s'aecorda avec l'évéque au sujet de l’alter- 
native, sauf en ce qui concerne le canonicat péniten- 
cier, dont la nomination fut entièrement remise au 
prélat. Sixte-Quint ratifia la transaction en 1590: 
comme le pontife mourut sans avoir fait expédier le 


bref de confirmation , ce bref fut délivré sous la 


forme Rationi congruit, non assurément par Urbain VII, 
successeur immédiat de Sixte, lequel eut seulement 
douze jours de pontificat, mais par Grégoire XIV. Trente 
ans aprés, Grégoire XV publia la mémorable consti- 
tution par laquelle il dérogea au concile de Trente 
et prescrivit que dans tous les chapitres d'Espagne le 
canouicat pénitencier füt conféré simultanément par 
l'évêque et par le chapitre. Cette constitution abro- 
gea-i-elle pour Orizuela la transaction de 1588 que 
Sixte-Quint ratifia en forme spécifique? La S. Congré- 
galion du Concile se prononca pour l'abrogation, de 
facon que le canonicat du pénitencier fut soumis au 
concours et à la collation simultanée. L'affaire est rap- 
portée au tome premier du Thesaurus (pag. 381). Je 
me contente de citer le résumé que Zamboni en donne. 


In futuris vacationibus canouicatus poenitentiarii cathe - 
dralis servanda est constitutio pont. max. Gregorii XV 
nonis novembris 1622 emanata quoad. concursum et elec- 
tionem unitim ab episcopo. et capitulo faciendam; non 
vero obstat concordia anni 1588 super alternativa inter 
episcopum et capitulum inita et confirmata in forma spe- 
cifica de anno 1590 sub Sixto V pont. max. per literas apos- 
tolicas in forma rationi congruit et sub Gregorio XIV p. m. 
expeditas (Oriolen. Canonicatus 16 9bris 1720). | 


52. Un bref du vénérable Innocent XI régla la col- 
lation des canonicals dans l'église métropolitaine de 
Valence en Espagne; et prescrivit, entre autres dsi- 
positions que le chapitre devrait conférer le canonicat 
lectoral aprés un examen concernant l'exposition de la 
Sainte Ecriture ; les docteurs soit en théologie soit en 











957 


droit canonique et civil pouvaient être reçus. Quoiqne 
le bref pontifical ne prescrivit pas expressément le con- 
cours, les chanoines le publièrent, en 1723, en an- 
noncant que l'examen roulerait sur l'explication de la 
Sainte Ecriture. Les gradués et licenciés en droit ca 
nonique etcivil prétenlirent qu'on ne pouvait leur faire 
subir l'examen que sur le droit. La S. Congrégation 
confirma l'édit du concours. L'affaire est dans Je The- 
saurus (tom.. 2, pag. 264. Voici l'article de Zamboni. 

Vaeante canonicatu lectorali ecclesiae metropolitanae ca- 
pitulum ei canonici ad normam literarum apostolicarum 
Innocentii XI edicta, in quibus cautum erat ut opposi- 
tores subire examen super textus sacrae scripturae expo- 
sitione deberent, affigi mandarunt; refragarunt huic prae- 
cepto nonnulli ex graduatis sive licentiatis in jure canonico 
et civili examen ejusdem nonnisi super legali facultate fieri 
ab ipsis debere asserentes. Hinc res delata fuit ad S. C. 
quae rescripsit edictum a capitulo promulgatum de con- 
cursu sustineri, licet literae praedictae apostolicae nullam 
. mentionem faciant de coneursu; sed tamen ajunt praevio 
accurato examine ad sacrae scripturae lectionem esse adpro- 
bandum, doctores in theologia ac in utriusque jure admit- 
tendo. (Valentina 30 januarii 1723 dub. 1.). 


53. Au tome & du Thesaurus (p. 146) il est ques- 
lion du bref que le pape Urbain VIII délivra en date 
du 10 janvier 1640 pour prescrire le concours des 
canonicats d'office dans les cathédrales des royaumes 
de Castile et de Léon. On sait que les chapitres 
d'Espagne renferment communément quatre canonicats 
d'office, savoir: le théologal, le pénitencier, le magis- 
tral, et le lectoral. Ce dernier explique la sainte Ecriture. 
Le canonicat lectoral est-il compris dans la disposition 
du pape Urbain VIII prescrivant le concours? La S. 
Congrégation, consultée par les chanoines de Compostelle 
résolut de demander au pape l'extension du concours 
au canonicant lectoral. — L'article de Zamboni est 
comme suit. 

Dubio exhibito: An literae Urbani VIII die 10januarii 1640 
editae pro canonicatibus de concursu cathedralium eccle- 
siarum regnorum Castellae et Legionis afficiant etiam ca- 
nonicatum  lectoralem cathedralis ecclesiae? S. OC. res- 
ponsum dedit negativum, et consilium praestandum SSmo 


esse pro extensione censuit. (Compostellana 27 januarii 1728 


dnb. 1.). 


54. Plusieurs chapitres d'Italie acquirent en vertu 
de la prescription la collation des canonicals. J'ai cité 
dans mon second article (col. 678) le chapitre de Bé- 
névent qui possédail de temps immémorial la nomination 
aux canonicats vacanis pendant les mois ordinaires, et 
qui obtint gain de cause devant la Rote. Salerne était 
dans le méme cas. Voici ce qu'on lit dans le tome 22 
du Thesaurus de la S. Congrégation du Concile (pag. 
51;. Le droit de désigner les chanoines el de conférer 
les prébendes canoniales réside de temps immémorial 
dans les chanoines de l'Eglise métropolitaine de Salerne: 
« Jus eligendi canonicos et conferendi canonicales pre- 
bendas vacantes in mensibus apostolice Sedi non re- 
servatis ab immemorabili tempore est apud canonicos, 
presbyteros dumtaxat metropolitan: ecclesie Salerni. » 
Le concile de Trente prescrivit d'affecter un canonical 
au théologal et un second au pénitencier. De là un 
conflit entre l'archevéque et le chapitre sur l'érection 


NOMINATION DES CHANOINES. 


958 


des deux offices et sur la collation des canonicats res- 
pectifs. Une transaction, que S. Pie V ratifia, l'an 
1566, fit que les chanoines constituèrent le traitement 
annue] de cent ducats pour le pénitencier, sans faire 
l'érection canonique du canonicat. Un canonicat ayant 
vaqué l'an 1608, l'archevéque se prévalant de pouvoirs 
obtenus du pape Paul V, à ce qu'il disait, érigea ce 
canonical en pénitencerie, et se réserva ainsi qu'à ses 
successeurs la collation. Postérieurement à cette érection 
la nomination et la collation du pénitencier furent faites 
tantôt par le chapitre tantôt par les archevéques. En 
1725, le pape Benoit XIII prescrivit le concours pour 
le théologal et le pénitencier dans les cathédrales d Italie 
et des iles italiennes. De là un nouveau litige. Les 
chanoines de Salerne réclamaient le droit de collation, 
lel qu'ils le possédaient de temps immémorial ; ils con- 
sentaient toutefois que le prélat nommát le sujet que 
les examinateurs du concours déclarent le plus digne. 
On soumit à la S. Congrégation du Concile le dubium 
suivant: « An el quomodo sit facienda collatio cano- 
nicàtus pœnitentiarii in casu? » La décision fut: Elec- 
(tonem esse faciendam. ab archiepiscopo favore personae 
magis idoneæ ab examinatoribus renuntiat» 1n concursu; 
præsentationem vero. ejusdem personae factendam esse a 
capitulo. Die 21 juli 1753. En conséquence, la S. 
Congrégation ratifia-la collation du canonicat en faveur 
du candidat qui eut la première place au concours. 
Zamboni a résumé cette importante affaire en quel- 
ques mois. 

Canonicatus poenitentiarii ecclesiae metropolitanae elec- 
lionem faciendam esse ab archiepiscopo in favorem per- 
sonae magis idoneae ab examinatoribus in concursu renun- 


 ciatae: praesentationem vero ejusdem personae faciendam 


esse a capitulo S. C. existimavit, quum capitulum de jure 
conferendi ab immemorabili praebendas canonicales non 
reservatas sedi apostolicae contenderet. Salernitana Cano- 
nicatus poenitentiarii 21 julii 1753 dub. 1. Confirmat. 
l sept. ejusdem anni. 


55. La bulle de Grégoire XV de l'année 1622 qui 
ordonna ‘de conférer simultanément le canonicat du 
pénitencier dans toutes les cathédrales d'Espagne, main- 
lint le droit commun, en ce qui concerne le théologal, 
dont la nomination est réservée à l'évéque, par le con- 
cile de Trente. La cathédrale de Majorque posséda 
longtemps un lectoral, qui expliquait la Sainte Ecriture 
et recevait un traitement du chapitre. L'évéque, pre- 
nant l'avis des chanoines résolut d'ériger l'office de 
lecteur en prébende lectorale, à l'occasion du premier 
canonicat qui vaquerait ; c'est ce qui eut lieu. Dans 
la suite un conflit s'éleva entre l'évéque et le chapitre 
sur la collation du canonicat, parce que les chanoines 
nièrent que la prébende théologale eüt été légalement 
érigée, ou que le décret d'érection ne la mentionnait 
pas. Alors l'évéque fit un nouveau décret et l'intima au 
chapitre. La S. Congrégation du Concile décida que, 
l'électiou appartenant à l’évêque, la collation du ca- 
nonicat revient au chapitre. Je me contente de donner 
la décision d'aprés Zamboni. 

Episcopo Majoricensi, licet in capitulo cathedrali certum 
stipendium fuerit constitutum lectori sacrae scripturae, 
placuit cum consilio capituli officium lectoris in praebendam 


959 


iheologalem occasione primi vacaturi canonicatus erigere, 
quod factum fuit. Post varios annos ortae sunt inter epis- 
copum, et capitulum super illius collatione controversiae. 
Æpiscopus canonicatum theologalem esse contendit. Capi- 
tulum hoc inficiatur, quum minime sequuta esset erectio, 
ac in tabellis canonicatus lectoralis nuncupatur. Qua de 
causa novam fecit erectionem ad cautelam eamque capitulo 
denunciavit. S. C. de hac quaestione validam fuisse erec- 
tionem canonicatus in Theologalem Praebendam usque de 
anno 1598 definivit. (Majoricen. Canonicatus Theologalis 
I$ deeemb. 1753 dub. 1.). Ac electio personae, cui prae- 
fata praebenda Theologalis conferenda est, privative ad epis- 
copum spectat. (Ibid. dub. 3.). Hac de causa electionem 
ab episcopo faciam sustineri, collationem vero ad capi- 
iulum spectare; sed modo in favore Nicolai Villalongue 
ab episcopo electo faciendam esse sancivit. (Ibid. dub. 4.). 


56. Une confrérie peut fort bien doter un canoni- 
cat de la cathédrale et se réserver la nomination; mais 
la présentation doit se faire dans le délai fixé par les 
prescriptions canoniques, sous peine de dévolution en 
faveur de l'évéque, qui nomme le chanoine, à défaut 
du patron. Le Saint-Siége accorde parfois la proroga- 
tion, pour un laps de temps déterminé. La dévolution 
n’a pas lieu en pareil cas. Le Thesaurus du 9 septem- 
bre 1755 en contient un exemple. La confrérie de 
S. Jean Evangéliste a donné plusieurs biens pour doter 
un canonicat dans la cathédrale d'Urbania et s'est ré- 
servé la nomination. Elle a toujours usé de ce droit. 
Lors de la dernière vacance, elle a obtenu un indult 
pontifical, pour proroger le délai. Malgré cela, l'évé- 
que persuadé de la dévolution, nomme un chanoine, 
et le fait installer. La S. Congrégation se prononce en 
faveur de la confrérie. 


Quum Societas S. Joannis Evangelistae plura bona sta- 
bilia pro dote canonicatus erigendi in ecclesia cathedrali assi- 
gnaverit, sibique jus nominandi canonieum prout libere in 
omnibus vacationibus exercuit reservaverit; S. C. quam illa 
adiit, locum esse nominationi, et praesentationi a dicta 
Societate facienda ad canonicatum vacantem per obitum 


canonici Julii Caesaris Lutii resolvit. (Urbanien 9 sept. 1775: 


dub. 1.). Provisionem autem dicti canonicatus vacantis fac- 
tam ab episcopo in favorem Antonii Ghighi validam non 
esse censuit. Episcopus enim pendentibus prorogationibus 
obtentis a dicta Societate de canonicatu vacante uti de- 
voluto praedictum Antonium, qui possessionem canonicatus 
apprehenderat, providerat. Ibid. dub. 2. 


57. J'ai voulu citer les bulles et les décisions pré- 
cédentes, pour montrer, d’une part, l’origine et la per- 
pétuelle tradition de l'Eglise sur la collation des cano- 
nicals ; d'autre part, l'esprit de la discipline moderne, 
d’après le concile de Trente, qui na modifié le droit 
commun que sur un point, savoir, par rapport à la 
nomination du théologal et du pénitencier ; mais ce 
ponvoir nouvellement conféré aux évéques laisse sub- 
sister le droit de’collation que les chapitres possèdent 
d'aprés le droit commun de facon qu'ils sont libres de 
refuser la collation aux sujets qu'ils n’en jugent pas 
dignes. 

58. Il me reste à faire connaitre le sentiment des 
canonistes sur le droit commun en maliére de colla- 
tion. Je vais montrer que la simultanée, loin de perdre 
du terrain, s'est au contraire formulée et accentuée de 


NOMINATION DES CHANOINES. 


960 


plus en plus; en effet, les auteurs modernes se sont 
prononcés avec plus de netteté et de décision que les 
anciens sur celle importante prérogalive des chapitres. 
Le dissentiment a été bien moindre qu'on s'est plu à 
le dire; car l'étude attentive des anciens jurisconsultes 
fait constaler qu'ils ont toujours estimé que les prétats 
et les chapitres doivent conférer simultanément et con- 
jointement les canonicats. 

59. Rébuffe est estimé comme un des plus doctes 
canonistes du XVI siècle. Indépendamment de son com- 
mentaire sur le concordat de 1515 entre le pape Léon X 
et le roi de France François 1'', outre divers traités 
de droit dont plusieurs furent jadis cités dans les Ana- 
lecta, Rébuffe rédigea des consultations sur des questions 
qui lui furent soumises. Ces consilia eurent plusieurs 
éditions. J'ai sous les yeux celle de Lyon 1618. Le 
chapitre de Riom, en Auvergne, consulte Rébuffe sur 
la collation des bénéfices; c'est le consilium 60, pag.105. 

Le canoniste d'Ostie a été d'avis que le droit 
commun défère la collation à l'évéque seul. C'est le ' 
contraire qui est vrai; car suivant le droit commun, 
la collation des prébendes appartient conjointement au 
prélat et au chapitre, soit que l'évêque intervienne en 
qualité de prélat, soit qu'il agisse comme simple 
chanoine. Jean André, Dominique de S. Géminien, et 
autres glossaleurs pensent de méme. La raison de cela 
c'est que le prélat étant chef, et les frères étant mem- 
bres, il n'est pas décent que le chef néglige ses pro- 
pres membres pour se servir d'autres dans les affai- 
res de l'église, contrairement à la décrétale /Vorit au 
titre de his que fiunt a prelatis sine consensu capituli. 
Et quoiquil y ait différentes opinions, celle-ci a pré- 
valu, savoir, que la collation des prébendes de l'église 
cathédrale appartient à l'évéque et au châpitre simul- 
lanément, ou à l’évêque, du consentement du chapi— 
tre. Telle est la conclusion de la glose sur la décrétale 
Cum ecclesia Vulterana, au titre de la coutume; voir 
aussi celle du chapitre final du titre de supplenda 
negligentia prelatorum. — Ce méme principe, Rébuffe 
lapplique aux églises inférieures et résout que tant 
suivant le droit commun que d'aprés l'usage la collation 
des bénéfices dans l'église de Riom appartient à l'abbé, 
ou prélat et au chapitre. 


Hanc opinionem qnod ad episcopum solum spectet de 
jure communi tenuit Hostiens. in cap. Cum ecclesia Vul- 
terana, de elect. Contrarium est verum, quia de jure com- 
muni collatio praebendarum spectat ad praelatum et ca- 
pitulum simul. cap. A collatione, et ibi Joannes Andreas, 
Dominicus, et Philip. de appellat. l. 6. sive episcopus in- 
terveniat ut praelatus, sive ut canonicus. Ratio est quia 
praelatus est caput, fratres membra, unde non decet caput 
in negotiis ecclesiae omissis membris aliis uti. c. Novit, 
de his quae fiunt a praelatis sine consensu capituli. Et licet 
variae sint opiniones, ista tamen invaluit, quod collatio 
praebendarum ecclesiae cathedralis spectat ad episcopum 
et capitulum simul, vel ad episcopum cum consensu ca- 
pitul. Gl. in e. Cum ecclesia. Vulterana, de elect. et in 
c. finali de supplenda neglig. 

: De beneficiis vero inferioris ecclesiae spectat dispositio 
ad abbalem, seu alium praelatum et capitulum conjunctive, 
quia sicut aliorum bonorum administrationem habent in 
simul. c. Novit, de his quae fiunt a praelatis sine con- 





961 


sensu capituli. Cle. Ne in agro, S. Abbate, de statu mo- 
nachorum, ita et beneficiorum collationem. Host. et alii in 
c. finali de institut. Pan. in d. c. Cum ecclesia. Aegi- 
dius de Bellamera decis. 718. Quod lamen fallit nisi con- 
iraria essel consuetudo quae in provisione beneficiorum 
juri communi praefertur. 

Ubicumque collatio pertinet ad aliquem cum consilio 
alterius, non valet consilio non habito; nec valet institutio 
facta per praelatum a patrono non facta praesentatione ; 
multo fortius in casu nostro non valebit collatio facta per 
capitulum sine praelato. 

Quando duae eopulative requiruntur, non sufficit alte- 
ram adimplere, sed requiritur concursus utriusque. In casu 
mihi proposito collatio spectat copulative ad utrumque; 
ergo non sufficit quod fuerit facta per alterum imo est 
nulla. Quando aliquis actus competit duobus simul non in 
solidum , et unus sine altero faciat; illum actum non 
valebit. | 


60. Jean Corasius, jurisconsulte de Toulouse, publia 
une paraphrase sur toutes les fonctions sacerdotales. 
L'édition de 1607 a des notes de Jean Solier, avocat 
et vétéran au parlement de Toulouse, et ba:quier des 
expéditions en cour romaine. Le titre du volume est 
comme suit: Joannis Corasit Tolosatis jurisconsulti cla- 
rissimt, in universam sacerdoliorum materiam | erudita 
sane et luculenta Paraphrasis, cum notis Joannis. Soler 
in senatu. Tolosano patroni ac velerani  expeditionum 
Romane curie bancharii. Corasius reconnaît que le senti- 
ment commun attribue à l’évêque et au chapitre conjointe- 
ment la collation des prébendes et des dignités de 
l'église cathédrale, par la raison que l'on présume 
qu'elles furent instituées avec les biens communs. D'ail- 
leurs, ce qui touche tout le monde, doit obtenir l'ap- 
probation générale. Il arrive parfois que l'usage, ou 
quelque privilége attribuent la nomination à l'évèque 
seul, ou au chapitre seul, ou bien aux chanoines par- 
ticuliers au lieu et place du chapitre et par son au- 
torité... 


Praebendarum vero et dignitatum ecclesiae cathedralis 
collationem ad episcopum et capitulum simul pertinere 
eommuniter existimatum est. Cum enim ex bonis commu- 
nibus institutae praesumantur, eorum de collegio nedum 
episcopi consensum exquiri consequens est, cum et soleat 
vulgo dici, ab omnibus probandum est quod taugit uni- 
versos. Ego vero magis probo, ut cum Hostiensi dicamus, 
ubi praelati et capituli bona, quod regulariter contingit, 
distincts sunt, ad solum episcopum cum consilio tamen ca- 
pituli, praebendarum ecclesiae cathedralis collationem per- 
tinere. 

Coeterum minora inferiorum ecclesiarum beneficia, (com- 
muni sententia non reclamante) sine consilii etiam capi- 
iuli, ep:scopus confert. Licet in majoribus capitulum con- 
sulere debeat et ita conferre. Aut si sint ecclesiae colle- 
giatae, conservata in eis praesentatione, instituere. Et ita 
verum est, ad eum jure communi spectare institutionem et 
destitutionem beneficiorum. Nisi tamen praedictis obstaret 
consuetudo aut privilegium, quae nonnumquam efficiunt 
ut electio canonici ad solum episcopum vel ad solum ca- 
pitulum pertineant, aut ad canonicos singulares vice et 
authoritate capituli. 


61. Lotterius publia en 1629 l'excellent traité de 
re benefciaria, lequel parut peu de temps avant le 
commentaire des décrétales de Gonzalez. Il traite de 


19° sir. 


NOMINATION DES CHANOINES. 


962 


la collation simultanée, lib. I, qu. 21. Le pouvoir de 


 conférer fait-il partie de la juridiction épiscopale ? Est- 


ce, au eontraire, une faculté entièrement étrangère à 
la juridiction? Peu d'éerivains ayant approfondi cette 
question fondamentale, Loiterius l'aborde neltement, et 
formule des maximes que les successeurs ont dévelop- 
pées avec sagacité. 

Il dit un mot du dissentiment qui régnait jadis 
parmi les docteurs au sujet de la collation; mais 
le sentiment commun est qu'il faut établir comme 
droit commun que dans les cathédrales la collation 
est simultanée entre l'évéque et le chapitre. Telle est 
la doctrine de la glose sur la décrétale Cum ecclesia 
Vulterana. Bellamera atteste que ces gloses furent 
communément admises, et il finit par se rallier à cette 
doctrine, comme étant commune, et plus sûre. — Si 
l'on dit que le droit commun l'a réglé de la sorte, il 
ne faut pas croire qu'une loi, ou un canon le consacre 
expressément. En effet, les décrétales Cum ecclesia 
Vulterana, et lautre, Postulastis ne prouvent pas ce 
sentiment, car elles décident d’après le fait, et l'usage. 
Mais le sentiment dont il s'agit est fondé sur l'inter- 
prétation doctrinale, qui, fondée en raison, et commu- 
nément admise par les glossateurs et les docteurs, fait 
loi et mérite d'étre rangée dans le droit commun. 

L'art doit imiter la nature; dans l'ordre naturel, nulle 
action. nul mouvement n'est attribué au chef, sans 
le corps. Telle est l'union de l'évéque avec son chapitre 
qu'ils forment un seul corps. Il ne faut pas que l’évêque 
ou le chapitre doivent- endurer et subir des chanoines 
qui leur déplaisent. 

On ne peut citer aucun texte du droit et aucune 
raison pour démontrer que le pouvoir de conférer les 
canovicats appartient à l'évêque en vertu de sa magis-. 
tralure méme. Il esl par conséquent impossible que ce 
pouvoir fasse partie de la juridiction. Les anciens ca- 
nonistes ont entrevu cetle vérité, notamment Antoine 
de Butrio, consil. 19, où il dit expressément que le 
droit de conférer n'est pas à proprement parler, une 
attribution de la juridiction mais que c'est une faculté 
accidentelle qui dérive de la concession spéciale de la 
loi. Dans la vacance du siége le chapitre hérite de 
toute la juridiction épiscopale. et pourtant il n'a pas le 
pouvoir de conférer les charges et bénéfices. De là 
vient que le droit de nommer, de présenter, d'élire, 
et méme celui d'instituer et de confirmer peuvent ap- 
partenir à d'autres qu'à l’évêque, dont la juridiction 
demeure, d'ailleurs, sans atteinte. — Lotterius s'étend 
sur les quatre degrés de l’autorilé ecclésiastique; sur 
le’ pouvoir administratif et la compétence judiciaire, sur 
la juridiction et Ia loi diocésaine, sur l'empire miztum 
et merum, qui doune le droit de faire usage du glaive 
spirituel. Les saints canons attribuent à l'évêque plusieurs 
choses qui n'exigent pas l'usage de la juridiction. Les 
collations et provisions des charges et des bénéfices 
diocésains rentrent dans cette catégorie. 


Cum agitur de jure conferendi in cathedrali (cireum- 
scripto effectu legis fundationis, quae omnino est custo- 
dienda) dum quaeritur, ad quem pertineat collatio, si li- 
quet de consuetudine, ea prorsus est servanda. Si vero non 
liqueat, sed de hoc quaeratur secundum juris communis 


61 


4 


963 


dispositionem, magna est inter doctores dissensio, aliis.so- 
lidam hanc potestatem in episcopo collocantibus, aliis autem 
sentientibus, eam esse simullaneam, episcopi videlicet et 
capituli. 

At contra hos tenent alii communiter, quibus visum 
est simpliciter hoc de jure communi constituendum, in 
cathedralibus collationem esse simultaneam, episcopi vi- 
delicet et capituli, prout, ita docuit gloss. per eum textum 
in dic. cap. Cwm eccles. Vullerana etc. Et quamvis ipse 
disentiat, glossas tamen istas esse communiter receptas, 
lestatur Bellamera , et recedendo ab opinione contraria, 
quam prius firmaverat, sententiam hanc, tanquam com- 
munem, et magis securam, salva semper, ut dixi consue- 
tudine, et .effectü patronatus etc. et plenius tradit Gon- 
zalez ad regul. de mens. glos. 45, ex num. 36. 

Quod tamen dicitur, jure communi cautum, minime 
ita accipiendum est, ut lex aliqua sive canon idipsum ex- 
presse disponat: textus enim qui pro hae sententia con- 
suevit allegari in dic.cap. Cum ecclesia Vulterana, de 
elect. et in cap. Postulastis, de concess. praebend. non 
probat hane sententiam. Verius enim refertur quod in facto 
contingere circa usum , seu consuetudinem, quam quod 
per eas decretales quidquam cirea hoc decidatur, sed est 
intelligendum inductum per interpretgtionem doctrinalem, 
quae ubi ratione constat, et per glossas, et doctores com- 
muniter est recepta, facit jus venitque appellatione juris 
communis. 

Inquirenda est tamen hujus opinionis ratio, quam pri- 
mum aliqui hoc conficiunt syllogismo. Ars naturam imitari 
debet etc. atqui, natura ita comparatum est, ut nulla actio, 
prout actio est motus, attribuatur capiti sine corpore; ergo 
idem constituendum est in hoc artificioso corpore, quae 
argumentatio est desumpta ex tex. in cap. Novit elc. Neque 
aliud hoc. ipso notius est, propter magnam communionem 
quam habet episcopus eum suo capitulo, inde constitui 
unum corpus. At haec ratio non videtur concludere quia 
* procedit ex suppositione connexionis episcopi cum capitulo, 
quae formatur ex natura subjectae materiae. Alque ita ex 
hac argumentatione petitur principium difficultatis, an in 
potestate conferendi canones connectant episcopum ef ca- 
pitulum, neque enim text. in praealleg. cap. Novit conne- 
xionem hanc facit respectu potestatis conferendi sed tan- 
ium respectu participationis consilii, ex suppositione, quod 
bona et administratio eorum sint inter episcopum et ca- 
pitulum discreta. Assignatur ergo alia ratio quod prae- 
bendae in ecclesia cathedrali praesumantur institutae de 
bonis communibus episcopi et capituli. Unde sive de hoc 
expresse liqueat, sive praesumatur, videtur aequale jus 
utrique competere, ne aut episcopus aut capitulum cano- 
nicos minus gratos sortiatur, et hanc rationem posuit 
Abbas ut supra. 

Si ex statuto aut jure alio singulari, providendum sit 
conjunctim, tantum valet suffragium episcopi quantum 
totius capituli. Quo fit, ut si ita dissideant, quod diversis 
conferant, neutri ex illis jus generetur, et utrinque actus 
corruat, quod se resolvisse in studio Paduano scripsit Fe- 
dericus. 

Dicendum vocem hanc potestas relatam ad jus dicentem, 
ipsum significare imperium, ut non quidem merum, aut 
mixtum, quae species sunt, … sed prout in generaliori si- 
gnificatu, sumitur pro potestate, seu facultate coactiva eto. 
Hujus vero facultatis, et potestatis, quatuor sunt gradus, 
specie quidem distincti, sed tamen inter se ita cohaerentes, 
ut plerique, etiam magni nominis jurisconsulti, in illis dis- 
eriminandis, facillime lapsi sunt. 

Primus, et inferior gradus, est potestatis a lege, se- 


NOMINATION DES CHANOINES. 


964 


natus consulto, vel principe, alicui attributae, citra aliquod 
imperium, aut jurisdictionem, qualis est tutoris datio, ea 
namque, nec imperii, neque jurisdictionis est, sed ei soli 
competit, cui nominatim hoc dedit lex. etc. non omnia com- 
petentia iis qui jurisdictionem habent, esse jurisdictionis, 
sed ea tantüm quae competunt jure magistratus; caetera, 
vero mandata a lege, vel & principe, haudquaquam eo 
jure competere, cum nitantur jure non suo, sed judicis of- 
ficio. Et patet exemplo hujusmodi dationis tutoris, in qua 
magistratus gerit vices Patris pupilli, ex legis concessione 
de eo bene praesumentis etc. 

Secundus est gradus, qui versatur circa jurisdictionem 
nudam ab omni imperio, qualis est jurisdictio minorum 
magistratuum; ii enim destituti sunt omni imperio, et po- 
testate, quatenus potestas refertur ad imperium, et ma- 
jestatem etc. ideo personae gerentes hujusmodi magistratus, 
pro injuria alicui illata possunt conveniri, non expectato 
quod magistratu abeant. Majores magistratus dicuntur qui 
iribunal habent, minores vero, qui non habent. 

Tertius est gradus imperii mixti, quod videlicet com- 
petit jure magistratus, et dicitur mixtum, quia est illi per- 
mixta jurisdictio, quae ei adjacet, ac perpetuo cohaeret. 

Quartus denique, supremus omnium, ost gradus meri 
imperii, qui per antonomasiam potestas dicitur, versaturque 
circa jus gladii... et dicitur merum, quia scilicet, sit se- 
paratum a jurisdictione, id est, quia non competat jure 
magistratus eo. .... 

His breviter expositis, in episcopo solida haec potestas 
elucet: pleraque enim expedit, veluti sibi a sacris cano- 


nibus mandata, citra imperium, aut jurisdictionem aliquam, 


cujusmodi sunt provisiones, et collationes beneficiorum suae 
dioogesis. Can. Omnes basilicae ; consecrationes, sive al- 
tarium, sine personarum, et ordinationem; can. /nferdi- 
cimus, quaest. 7. Haec enim tria expediuntur per episcopum 
ex officio praeterquam proponantur per modum actionis. 
cap. 2 de offic. jud. ordin. - 

Quatenus vero habet potestatem judices dandi, negari 
non potest, quin sit vere ac proprie magistratus eic. Unde 
et jurisdictionem habet nedum simplicem, quae dicitur 
notio, et definitio causarum, competens magistratui proprio 
jure etc. verum etiam merum et mixtum imperium. 

Quippe merum habet imperium, quatenus habet potes- 
tatem gladii ecclesiae, id est fanathematizationis solem- 
nis ete. proprie enim merum imperium in hac gladii po- 
testate consistit. Mixtum vero in eo est imperium, qua- 
tenus magistratum habet cum imperio, cui jurisdictio est 
permirta, juxta supradicta ; unde quatenus procedens in 
forma judiciaria, ad instantiam partis, aliquem excommu- 
nicat, jam imperio permiscetur jurisdictio, haeque ipsa er 
causa, excommunicatio dicitur imperii mixti. 

Refert nunc videre quomodo in episcopo dicantur consti - 
tutae duae iste leges, nempe dioecesis et jurisdictionis; nam 
dicere, eas confundi, nil est aliud, quam se opponere, ne- 
dum modernis, verum etiam antiquis canonibus, a quibus 
recedere nil est aliud, quam per viam distortam incedere: 
Can. 1 et 2, dist. 3. 

In episcopo igitur duae sunt leges, id est, ab eo ema- 
nant in sibi subjectos duo praecepta, alterum jurisdictionis, 
quatenus magistratum gerit, et alterum dioecesis, qua- 
tenus habet administrationem aliquam sejunctam a juris- 
dictione, ex mandato canonum; vox enim ista dioecesis 
ex sui naturali significatione non denotat territorium, prout 
vulgo et apud nos crebrius usurpatur, sed denotat sim- 
plicem administrationem. 

Ergo episcopus, tamquam magistratus, habensque ideo 
jure proprio jurisdictionem cum mero et mixto imperio, 











965 


qua late patet ejus territorium , quod et dioecesim per 
methonymiam dicimus, nil aliud sibi in summa vindicat, 
quam majoritatem et obedientiam , sub qua omnis juris- 
diclio continetur. 

Tamquam vero administrator, cujus administrationis 
subjectum est forum interius; quemadmodum tria praecipua 
Sunt, quae circa illam contingunt, ita episcopus praecipit, 
legeque edicit, totidem sibi in remuneratione sui spiritualis 
officii retribui ex Ap. monitu. Qué spiritualia seminat non 
est magnum , si metat carnalia. Cap. Cum ex officii, 
S. Nos igitur, de praescriptione. 

Primum igitur, sicut principale munus ipsius est do- 
cere, in cujus signum habet cathedram, ut visum est supra, 
ita a singulis basilicis cathedraticum exigit, quod est pen- 
sitatio duorum solidorum (can. Placuit, et can. Inter coetera.) 

Mox sicuti habet munus curae animarum et eccle- 
giaram, ac consecutivae administrationis sacramentorum, 
cui eurae specialius se obligat ex singulari voto, quod 
emittit in consecratione, cap. Nisi verum elc. super quo 
eadem ratione retributionis temporalium fundat intentio- 
nem in decimis et mortuariis, ila quatenus eam curam 
aliis committi contingit, exigit ab eis duas quartas prae- 
dictarum videlicet, decimarum et mortuariorum, can. cum 
pro utilitate 16. qu. 1. 

Tertium quemadmodum habet ordinationem omnium 
ecclesiarum suae dioecesis, d. can. Omnes Basilicae, sive 
saecularium, sive regularium, adeo quod nisi ipso permit- 
tente, vel probante, nullus possib novum monasterium in- 
cipere vel fundare, can. de Monachis, cum sequenti, 18, 
q. 2, ei novissime etiam jussit Sacrum Tridentinum Con- 
cilium sess. 25 de regul cap. 8, quod postmodum sub 
ejus disciplina remanet, can. Monasteria, eadem quaest. 2. 
tam respectu visitationis, ut ibidem refertur in can. Visi- 
tandi quam respectu correctionis, et tam in capite quam 
in membris (in his tamen quae sunt extra regulam, can. 1. 
et can. Abbates, ea quaest.) ita ratione solemnis bene- 
dictionis, sub qua easdem basilicas et monasteria instituit, 
aliam rursus pensitationem exigit, quam Ewlogiam canones 
nuncupant, in can. Eleutherius, d. q. 2. 

Neque ab hac lege jurisdictionis separanda veniunt ea, 
quae concernunt collationem ordinum, consecrationem vir- 
ginum et ecclesiarum , caeteraque omnia episcopalis or- 
dinis; ut tertiam ex his speciem potestatis constitui oporteat, 
quod existimavit Butr. et Cardinal. ubi supra; nam haec 
eadem (quidquid sit ad quosdam alios effectus) quatenus 
applicantur rei vel personae subjectae, prorsus sunt juris- 
dictionis ut bene demonstrat Abbas in dic. cap. Dilectus 
de offic. ordinar. sub num. 4. 

Quamvis enim videantur meri imperii, nec ideo aliis 
possint demandari, juxta lib. 1. de offic. ejus cujus est 
mand. jwrisd. nihilominus in applicatione, seu exer- 
cilio talis imperii in subjectum , contrahitur mixtura, ex 
adjacenti jurisdictione , quo fit, ut possit delegari alteri 
episcopo, non tamquam facultas consecrandi subjectum non 
subditum, unde delegatio non excedit suam paturalem vim, 
quae restringitur ad jurisdictionem. 

Cum potestas haec conferendi nullo jure, nullave ra- 
lone demonstretur competere episcopo jure magistratus, 
impossibile ut ad ejus jurisdictionem pertineat etc. non 
omnia, quae magistratui alicui competunt, competere jure 
magistratus, sed aliqua posse competere a lege, citra im- 
perium, ei citra omnem jurisdictionem . .. et hoc est, quod 
diserlis verbis censuit Butr. cons. 19, num. 19, num. 20 cum 
pronunciavit jus conferendi non esse proprie jurisdictionis, 
sed accidentalis potestatis eodem nihilominus tempore im- 
pressae, quo imprimuntur jurisdictionalia, nimirum ex spe- 


NOMINATION DES CHANOINES. 


966 


ciali concessione legis. Quapropter, licet haec facultas eo- 
dem tempore cum jurisdictionalibus episcopo oriatur, non 
lamen etiam cum eisdem transit in capitulum, sede vacante. 
ut est decisum in cap. 2. ne sede vacante; transitus enim 
hic ideo impeditur, quia jus illud conferendi non est juris- 
dictionis episcopalis etc. et ob id conversa ratione, non 
impeditur transitus juris praesentandi, seu eligendi, aut 
etiam instituendi, vel confirmandi. cap. Cwm olim de major. 
et obed. suat enim haec penitus non solum inter se di- 
versa .... verum et jus conferéndi est quid aliud longe 
majus. 

Cum placuerit sacris canonibus, omnes basilicas, et cons- 
tructas, et quae in futurum construentur, esse sub po- 
testate episcopi dioecesani ut in.can. ommes basilicae 16. 
quaest. 7. eliamsi per alium fundarentur...et hoc amplius 
definitum fuerit nedum animarum curam, sed nec praeben- 
das ecclesiae per quoscumque praepositos, sine consensu, 
vel judicio episcopi tribui posse ut in c. nullus dist. 16, 
qu. 7. Durum visum aliquibus potestatem hano episcopis in 
eorum propriis cathedralibus imminui, ita ut aliquando soli- 
dum jus conferendi ad ipsum capitulum pertineat cap. Pro- 
posuit, 4. de concess. praeben. 

Verumtamen est advertendum, supradictos canones, circa 
potestatem hanc conferendi, eatenus refragari inferioribus 
ab episcopo, quatenus praetendatur exclusio episcopi in to- 
tum, secus vero si praetendatur dumtaxat, aut potestas 
regulata ab ejus consensu et judicio ut supponit textus in 
dict. canone nullus, aut etiam concursus equalis suffragii. 


62. On a pu remarquer que Lolterius cite Gonzalés 
et son commentaire sur les règles de la chancellerie 
pontificale. D’autre part, Gonzalès dans ses gloses sur 
les décrétales, allègue plus d'une fois l'autorité de Lot- 
terius. Ces deux canonistes vécurent à la méme épo- 
que et furent l'un et l'autre, antérieurs à Fugnan, ou 
du moins à la publication des ouvrages de cet illustre 
canoniste. — Gonzalès, expliquant la décrétale Cum 
ecclesia Vulterana, au titre du premier livre, de electione 
num. 6, établit nettement la thèse : « Sciendum est, jure 
communi inspecto, in ecclesiis cathedralibus, collatio— 
nem praebendarum ad capitulum simul, et episcopum 
spectare. » Il indique les décrétales du Corpus juris 
qu'on à coutume d'alléguer à l'appui de la thése, sans 
dissimuler que ces documents n'établissent pas pérem- 
ptoirement la maxime. — On présume que les cano- 
nicals de la cathédrale furent dotés dans le principe 
sur les biens alors communs de l'évéque et du cha- 
pitre. De là dérive un droit égal, pour la collation. Le 
chapitre a une voix, et l'évéque en a une autre; en 
d'autres termes, le suffrage de la majorité du chapitre 
équivaut à la sentence de l'évéque. Quoique tout cela 
soit vrai, d’après le droit commun l'usage peut faire 
que le chapitre ait la collation des canonicats et que 
l'évêque n'y prenne aucune part. — Comme il s'agit 
alors d'enlever le droit d'autrui, c'est plutôt prescri- 
ption que coutume. L'inférieur n'aequiert le droit de 
conférer contre l'ordinaire que par la prescription qua- 
dragónaire avec titre. 

Sciendum est, jure communi inspecto, in ecclesiis cathe- 
dralibus, collationem praebendarum ad capitulum simul, et 
episcopum spectare: pro qua sententia expenduntur com- 
muniter textus, in cap. finali de supplenda neglig. cap. 
Ea noscitur , de his quae fiunt à praelat. cap. Postulastis, de 
concess. praeb. cap. Quia nonnulli, S verum de magistris. 


967 


cap. À collatione, de appellat. in 6. Sed licet praedicta 
doctrina vera sit ex ea ratione, quia cum episcopus et capi- 
tulum unum corpus constituant, cap. Novit, de his quae fiunt 
a praelat. et aequum sit ut simul concurrant ad collatio- 
nem; tamen nullo ex praedictis juribus probatur: illa enim 
jura loquuntur secundum consuetudinem, ac jus speciale 
Ecclesiae, de qua agebatur; et quidem narrative, non dispo- 
sitive ut defendunt Garcia, De beneficiis, 3. part. cap. 21. 
Barbosa d. cap. 14; qui eam rationem expendunt, quia 
praebendae ecclesiae cathedralis praesumuntur dotatae ex 
bonis communibus episcopi et capituli ; unde sive hoc expresse 
constet, sive praesumatur, aequale jus utrique, competere 
debet; ita tamen, ut capitulum unam vocem habeat, epi- 
Scopus vero aliam, idest, ut aequale suffragium habeat 
capitulum, sive ejus major pars ac habet episcopus. Sed 
licet haec ita procedant inspecta juris communis ratione, 
tamen consuetudine, praescriptione, seu speciali ecclesiae 
statuto contrarium introduci valet, videlicet ut ad capi- 
tulum tantum, vel contra ad episcopum solum collatio prae- 
bendarum spectet. cap. ex frequentibus, de institution. Unde 
si consuetudine introductum sit ut ad capitulum tantum 
spectet collatio praebendarum, episcopus in ea collatione 
suffragium non habet. Ex quibus apparet vera ratio praé- 
sentis decisionis, nam cum in praesenti casu constaret, ex 
consuetudine Tusciae canonicis Vulteranis competere colla- 
tionem praebendarum in sua ecclesia, nullo modo episco- 
pus poterat contendere jus conferendi ad ipsum spectare, 
et sic juste Innocentius IlI illi silentium imponit. Quare 
jus conferendi praebendas capitulo competere potest ratione 
eonsuetudinis ex c. Dilectus, de consuet. Cum autem aga- 
tur in hoc textu de jure alteri quaesito tollendo potius 
praescriptio, quam consuetudo debet appellari: et cum ad hoc 
ut inferior acquirat jus conferendi contra ordinarium haben- 
tem fundatam intentionem de jure communi, requiratur 
praescriptio quadragenaria cum titulo, ex traditis à Garcia 
d. cap. 4, n. 91; ita ut capitulum contra episcopum hoc 
jus eligendi acquirat, debet quadragenaria praescriptione 
muniri. 

63. Voici la thèse la plus complète et la plus so- 
lide. Fagnan est plus affirmatif que tous ses prédéces- 
seurs. Quoiqu'il confesse l'existence de quatre opinions 
sur la collation des canonicals, il montre bientót que 
ces variétés s'atténuent et s'effacent dés qu'on appro- 
fondit la vraie pensée des jurisconsultes. En effet, si 
les anciens canonistes semblent attribuer la collation à 
l’évêque seul, ils ajoutent aussitôt que le consentement du 
chapitre doit intervenir sous peine de nullité. Celui dont 
le consentement est de rigueur ne confére vraiment pas ; 
el pourtant la collation est nulle si elle a lieu sans ce 
consentement. Un assez grand nombre parmi les anciens 
canonistes embrasse le sentiment dont il s'agit. En réa- 
lité, il n'y eut jamais que deux sentiments, qui ont fini 
par se confondre, tant la doetrine commune de la simul- 
tanée a fail de progrés. — Fagnan nie que les décré- 
lales ne sanclionnent pas expressément la collation simul- 
tanée ; il cite un grand nombre de textes qui paraissent 
exprimer le droit commun et que certains auteurs ont 
trop bénévolement considérés comme se rapportant aux 
faits particuliers et aux coutumes spéciales. Le savant 
homme s'arréte à cette conclusion : « Regula igitur est, 
canonicatuum et praebendarum collationem in cathedrali 
ecclesia simul ad episcopum et capitulum pertinere. » Il 
applique la régle aux dignités, aux collégiales, aux com- 
munautés religieuses, où l'admission des moines et des 


NOMINATION DES CHANOINES. 


968 


sujets appartient simultanément au supérieur et au cha— 
pire de la communauté. 


Quaero, ad quem de jure communi spectet collatio ca- 
nonicatuum, et praebendarum in ecclesia cathedrali? Qua- 
tuor principales opiniones, quae colliguntur ex gloss. magna, 
hic in verb. Postulavit. et Ægidius Bellamera in consilio 10 
incipiente Factwm est tale. col. penult. n. 58 et seqq. vers. 
Quaeritur ergo. Prima opinio illorum est qui putant colla- 
tionem ad episcopum solum spectare. Inter quos ex antiquis 
numerantur Vincent. Tancred. Laurent. Goffred. et Bernard. 
in cap. Ex frequentibus infra de institut, Joannes Andreas, 
in cap. I, super fine ultimae glossae supra eodem. Joannes 
Calderon hic dicens banc esse tenendam. Guillelmus de 
Montelaud. in cap. a collatione de appellat. lib. 6; eamque 
amplectitur et tuetur latissime Jo. de Lignan, in cap. ea 
noscitur infra de his quae fiunt & praelatis; quos refert 
et sequitur Bellamera dict. consil. 10 coll. fin. vers. Quid 
dicendum ubi affirmat hanc opinionem esse veriorem et 
num. 59 testatur hodie de generali consuetudine: omnium 
ecclesiarum, quam dicit esse notoriam, hoc servari ut ad 
episcopum solum spectet praebendarum collatio, et con- 
sensus vel consilium capituli non requiratur. Et pro hac 
opinione doctores inducunt d. cap. Ex frequentibus de insti- 
tut. cap. Nullus 16 qu. 7. cap. Si tibi, de conces. cap. /n 
novo, 21, dist. et cap. Si quis episcopus. 

Sed tu adverte, quia etsi praecitati Doctores dicant 
collationem praebendarum in cathedrali ecclesia spectare 
ad episcopum solum; non tamen excludunt consensum capi- 
tuli, quia stant simul, ut praelatus solus habeat jus con- 
ferendi, et tamen de consensu alterius conferre debeat. Neo 
ille, eujus consensus requiritur, collationem facit; quia 
Sicut aliud est vendere, aliud venditioni consentire, ita aliud 
est conferre et aliud consentire, ut est casus in c. unico, 
Ne Sede vacante lib. 6. etc. Unde qui collationem habet 
de consensu alterius, dicitur nihilominus habere liberam 
collationem etc.... Sicut in simili beneficium ad Abbatis 
praesentationem de consensu episcopi dicitur ad praesen- 
tationem liberam Abbatis. Itaque cum Doctores praealle- 
gati dicunt collationem praebendarum esse liberam episcopi, 
vel spectare ad solum episcopum, ita intelligi debent, ut 
nihilominus requiratur consensus vel consilium capituli. 
JEgidius Bellam. prope finem cons:lii vers. Sed oppones, 
dicit negari non posse, quia consensus vel saltem consi- 
lium capituli requiratur, et opiniones omnium in hoc con- 
venire. 

Secunda opinio est Compostellani hic num. 1. Ubi 
tenet provisionem praebendarum et canonicatuum ecclesiae 
cathedralis de jure communi spectare quidem ad episco- 
pum per textum in d. c. Nullus, 16. quaest. 7. et d. c. Ex 
frequentibus. Sed tamen hanc provisionem debere episco- 
pum facere de sui capituli consensu, alias non valeret, 
juxta textum in d. c. Novit, et cap. Quanto, de iis quae fiunt 
a praelat. Et ita secundum eum intelligitdr c. Postulastis, 
infra de concess. praeb. et consimiles. Et tenet collatio, si 
episcopus conferat saltem cum consensu majoris partis, alias 
nulla esset collatio, quia non diceretur episcopus contulisse 
de capituli consensu, ex quo majorem partem non haberet. 
Archid. in summ. 21 dist. dicit tutius ac verius esse hoc 
sentire, Et pro eadem allegantur Vincent. Joan. Laurent. 
Goffred. et alii supracitati pro prima opinione; illa. enim. 
coincidit cum bac secunda. Cui etiam adstipulantur ex 
modernis Jo. de Selva de benef. 2. p. q. 22, casu 4, num. 12. 
Duareni de benefic. lib. 8, cap. 4, dicens receptius esse in 
praebendis, et dignitatibus ecclesiae cathedralis collationem 
ad episcopum spectare cum consensn capituli, Bursalt. 
cons. 126, num. 45, lib. 2. et Quintanadv. lib. I, c. 5, num. 4. 





069 NOMINATION DES CHANOINES. 970 


Tertia opinio. Hostiensis hic num. 5 et 9, in verb. po- 
stulavit, vers. Si non habel. patronum, post multa conclu- 
dit, in praebendis et aliis beneficiis inferioribus patronum 
non habentibus, institutionem , et destitutionem ad prae- 
latum mero jure pertinere; nam Dominus, cujus vices gerit 
episcopus, duodecim apostolos, et septuaginta duos disci- 
pulos elegit, et Moyses ex praecepto Domini Aaron in pon- 
tificem et filios ejus in sacerdotes elegit. Debet, tamen prae- 
latus hujusmodi collationem facere de consilio capituli ut 
in d. c. Novit, et e. Quanto, de his. Quae fiunt a praelatis, 
et hoc procedit ubi omnia sunt divisa; sed si communia, 
praelatus hoc facit de consensu capituli, nisi consuetudo 
praelato tribuat, ut assensum capituli non requirat. Ita 
Hostiensis, cujus opinionem dicit esse veriorem Cardin. hic 
in I quaest. el eam sequuntur Ægid. Bellam. dec. 69. 
Coras. de benefic. 2 part. cap. 1 et Zech. de benetic. et 
pension. ecclesiast. cap. 2 vers. sicut ordinem etiam. Dicit 
eiiam Hostiensis requiri consilium capituli, vel consensum 
illius eujus principaliter interest ut cap. Ad haec, S ult. 
de offic. archid. ne socium vel vicarium habeat archidia- 
conus, vel presbyter, quem babere nollet. Nihil enim est 
aequius, quam ut servetur uirinque aequalitas. Et sicut 
canonici sibi praelatum eligunt, quem volunt; ita a prae- 
lato canonici eligantur. Et sic neutri invito et non delin- 
quenti detur praelatus, vel subjectus, et concordia nutria- 
iur. Verum si nullius principaliter intersit, ex sententia 
Hostiensis satis esset ut episcopus conferat de capituli 
consilio, nec requiritur consensus, all. c. Quoniam in ple- 
risque supra, de offic. ordin. 

Quarta et ultima principalis opiniones est illorum: qui 
censent de jure communi collationem canonicatuum et 
praebendarum in cathedrali ecclesia esse simultaneam, id 
est, spectare ab episcopum, et capitulum simul. 

Cui adhaerent in d. cap. Cum ecclesia Joann. Laurent. 
Vincent. Goffred. et Joann. Andr. quos refert et sequitur 
Henricus Boich. in d. c. Novit. et moventur per textum no- 
strum;: item per cap. Postulastis de concess. praebend. c. 
Si pro te, de rescript. in 6.° cap. A collatione, de appell. 
eod. libro. 

Et in hae, relatis aliorum opinionibus , post raulta 
tandem residet hic glossa Bernardi in verb. Postulavit. 
vers. Dico quod de jure communi simul ad episcopum, 
et capitulum pertinet collatio beneficiorwm. Idem tenet 
gloss. in eap. final. in verb. communiter, de supplenda 
neglig. praelatorum. Item glossa in cap. Jrrefragabilis in 
verb. Per capitulum de offic. ord, et item Archid. et alii 
in cap. a collatione de appell. in 6.° Philipp. Prob. ad 
Monach. in rubr. de jurepatr. in 6.° num. 8. Rebuffus de 
nominat. q. 8. num. 3 et cons. 60. Henrieus Boich, ut supra, 
et B.llamera cons. 10 col. 26, num. 56. Allegant etiam 
Card. in e. Sciant cuncti in gloss. 4, sup. verb. Spectat, in 
fine de elect. lib. 6. Et pro Cardinali intelligunt Joannem 
Monachum Cardinalem, ut patet ex locis citatis, non autem 
cardinalem Zabarellam, seu Florentinum, ut quidam incaute 
opinati sunt. Nam Ægidius Bellamera, qui fuit posterior 
Henrico, claruit anno salutis 1378, at Franciscus Zabarella 
obiit anno 1417. Quod nota, quia allegatio cardinalis prae- 
buit multis causam aequivoci qui propterea in suis scriptis 
et allegationibus semper Zabarellae postponunt Henrieum, 
et Bellameram. 

Hane opinionem putat veriorem Henricus in dict. cap. 
Novit. Primam opinionem credo veriorem ; eamque pro in- 
dubitata ponit Paulus de Castr. cons. 366, super primo 
(decretab.) col. 2, vers. /stae rationes lib. I. Communem 
esse testatur Abbas hic vers. tertia opinio num. 8 subdens 
illam procedere sive constet praebendas fuisse erectas de 


communi, sive non; quia in dubio praesumuntur erectae de 
bonis communibus ecclesiae. De communi opinione testantur 
Franciscus in d. c. a collatione, num. I, de appell. ... 
et Quintilianus Mandos. in regul. Cancellar. 17, quaest. 14; 
et cons. 28, num. 7; et consil 29, num. 1]. Et quidquid 
fuerit temporibus Bellamerae hodie illam amplectitur, et 
servaé Rota teste Cassad. dic. decis. 22. de praebend. 

Mantica tantum dicit electionem personae poeniten- 
tiarii ex declaratione S. Congregationis ad solum episcopum 
pertinere: collationem vero praebendae communem esso 
episcopi et capituli, sicuti ex statuto ecclesiae dispositum 
est. Et mbx subdit: quod etiam a jure communi est consti- 
tutum et & Rota comprobatum. Et in his posterioribus 
verbis non refert se ad decisionem S. Congregationis, sed 
loquitur ex propria sententia. 

Quidquid autem sit de declaratione S. Congregationis, 
ne recedas a communi opinione maxime per c. Postulastis, 
de concess. praebendae ibi: Cum ad vos, et ad archiepis- 
copum vestrum simul collatio praebendarum ecclesiae 
pertineat. Non enim textus loquitur conditionaliter, ut pu- 
lavit Bellam. d cons. 10: col. ult. vers. Nec obstat, c. Postu- 
lastis; sed loquitur causative: et dictio cum exponitur pro 
quia, ut in cap. final. supra de consuetud. etc. Unde sensus 
est: Quia ad vos et ad archiepi-copum vestrum simul 
collatio praebendarum pertinet; ideo postulastis etc. Nec 
audiendi sunt qui dicunt textum loqui ubi pertinet collatio 
ad praelatum et capitulum simul de consuetudine. Imo 
enim intelligi debet de jure communi, ut plene probavi in 
eodem c. postulastis in 1. notab. et ita illum textum intel- 
ligit Goffredus cum quo transit ibi Joann. Andreas, num. 1. 
in eodem verbo pertineat, et doctores supracitati, n. 11, 
dum per illam Decretalem concludunt electionem esse 
simultaneam inter episcopum et capitulum. Et sane si 
collatio ad eos pertinuit de consuetudine , textus non 
fuisse locutus per modum causae, sed per modum condi- 
tionis, sicut fecit in c. fin. et ibi notat glossa in verb. 
pertineat, de regul. lib. 6. Concordat textus in cap. A col- 
latione, de appellat. eod. lib. ubi collatio supponitur per- 
linere ad episcopum et ad capitulum simul: nec tertus 
loquitur conditionaliter, sed dispositive, aut certe supposi- 
tive. Item, secundum Joann. And. pro hae parte facit c. 
Quod quibusdam infra de fidejussoribus, et cap. Quia 
nonnullis, S Verwm, de Magistr. Item facit ratio, quam 
adducit Abbas, hic n. 8. v. Ego dicerem sic, videlicet quia 
interest omnium de ecclesia habere canonicos gratos, ef 
quod omnes tangit, ab omnibus approbari debet, c. Ad haec, 
in fine, de offic. archid. 

Regula igitur est, canonicatuum et praebendarum colla- 
tionem in cathedrali eeclesia simul ad episcopum et capi- 
tulum pertinere. 

Ampliatur 1. haec regula, ut procedat etiam in recep- 
tionibus canonicorum, ut firmat Gloss. in cap. Si pro te 
in ver. Episcopi et Capituli, de rescript. lib. 6. Henr. 
Boiceh. etc. Nec mirum quia receptio in canonicum habet 
vim collationis, C. Jacobus etc. 

Ampliatur 2. ut habeat locum etiam in dignitalibus 
ecclesiae cathedralis: nam ut inquit Innocentius, in c. 
Dilecti, de major, et obed. Dignitas et jura Ecclesiae pos- 
sidentur solidariter per episcopum et capitulum, argum. c. 
cwm Clerici, infra de verb. signif. et firmat. Abbas, Sed 
Oldrad. consult. 244, ad object. num. 19. tenet collationem 
dignitatum in cathedrali pertinere ad episcopum cum con- 
sensu capituli: secutus opinionem Compostellani in cano- 
nicatibus et praebendis. Geminianus vero in cap. Delibe- 
ratione, in quarto not. de offic. leg. lib. 6. et Franc. ibid. 
in 1 notab. per illum textum tenent in dignitatibus par- 





971 


ticularibus existentibus in ecclesia cathedrali non spectare 
provisionem ad episcopum de jure communi, sed electionem 
ad capitulum et confirmationem ad episcopum. 

Ampliatur 5, ut habeat locum in praebendis etiam 
collegiatae ecolesiae. Nam et illarum collatio est simul- 
tanea non quidem inier episcopum et capitulum, sed 
inter praelatum et capitulum ipsius collegiatae, qui si- 
imul providebunt irrequisito episcopo , sieut expediunt 
alia ipsius ecclesiae negotia. Non enim est tanta com- 
munio inter episcopum et ecclesiam inferiorem sibi sub- 
jectam, quanta inter episcopum et cathedralem, ut in 
c. Requisitis, de Testam. Merito aliud dicendum in 
praebendis ecclesiae inferioris. Provident ergo praelatus, 
et capitulum illius ecclesiae , sicut aliorum bonorum 
habent admnistrationem etc. Alii vero tenuerunt praesen- 
tationem pertinere ad praelatum et capitulum illius ecclesiae 
inferioris; institutionem vero ad episcopum dioecesanum. 
Lignan. Abbas. 

Ampliatur 6, ut habeat locum etiam in collegiatis re- 
gularium: nam et creatio monachorum est simultanea inter 
Abbatem et conventum , ut tenet Glossa singularis in c. 
fin. in verb. pertineat, de Regul. lib. 6. Movetur per c. Ea 
noscitur, de his quae fiunt a praelatis. Sed haec jure non 
probatur secundum Abbatem, qui tenet receptionem, seu 
creationem monachorum ad solum Abbatem pertinere per 
textum in c. Nullam, 18, q. 2. Aliter etiam Abbas conclu- 
dit receptionem monachorum, seu creationem, circumscri- 
pta consuetudine pertinere ad abbatem cum consilio capi- 


iuli; quia praecipua debet Abbas explicare cum capituli 


consilio. Negari autem non potest, quin creatio monacho- 
mm sit quid praecipuum in monasterio: sicut collatio 
canonicatuum et beneficiorum in ecclesia saeculari: et 
allegat parvam apostillam , quam posuit Joann. Andr. in 
praedicta decret. Ad apostolicam, dicens hoc Abbatem 
facere consultis fratribus. Et testatur cum illa Apostilla 
iransire communiter Doctores. Et infra num. 12, tenet de 
jure communi receptionem monachorum factam per Abba- 
iem sine consilio conventus non valere per textum, juncta 
glossa in d. c. Novit, de his quae fiunt a prael. 

Sed tu non recedas a prima opinione glossae, id est, 
receplionem monachorum spectare simul ad abbatem et 
conventum: nam praecipua pars regiminis monasterii con- 
sistit in exercitio potestatis creandi monachos, cum personae 
praestent rebus. Igitur ad totum conventum spectat prae- 


cipua pars regiminis . illius, ideoque creatio monachorum. 


Praeterea jura et rationes, quae probant receptionem ca- 
nonicorum esse simultaneam inter praelatum et capitulum 
Ecclesiae saecularis aeque probant receptionem monachorum 
esse simultaneam inter abbatem et conventum. Testatur 
Navarrus creationem monachorum in omnibus ferme mona- 
steriis omnium ordinum ad praelatum et conventum simul 
pertinere, ut ex eorum regulis patet. 

Fallit nunc regula superius proposita pluribus modis. 

Et primo fallit, si aliter se habeat consuetudo, quae 
inelectionibus et beneficiorum collationibus spectanda est, 
ut dicunt hic Innocent. Compostell. e& Hostien. Id quod 
vindieat sibi locum sive consuetudo det soli praelato ipsam 


collationem ut in cap. ea noscitur, in fine de his quae - 


fiunt à praelati, sive illam det capitulo tantum ut hic in 
fine; sive illam det alteri eorum de cousensu vel consilio 
alterius etc. dummodo tamen sit legitime praescripta, ut 
in casu Cum dilectus de consuetudine. Idem sentit Hostiens. 
qui amplius testatur de consuetudine Ebredunensis ecclesiae, 
ubi collatio spectat ad praelatum et capitulum, sicut est 
fere in qualibet ecclesia illius provinciae. ... Sed hoc ideo 
dixit quia ipse in ea fuit sententia, ut mero jure pertineret 


NOMINATION DES CHANOINES. 


972 


eollatio ad praelatum de capituli consilio etc. Verum si 
teneamus collationem de jure esse simultaneam, ut fre- 
quentiori calculo tenent Doctores; consuetudo illa cum sit. 
conformis juri communi, non dicenda est consuetudo, sed 
juris conumunis observantia. | 

Secundo fallit, si episcopus aut capitulum habeat com- 
pelens privilegium, ut alter eorum sine altero possit con- 
ferre: nam ad illum solum jus conferendi pertinebit: ut in 
d. cap, £a noscituwr elc. 

Tertio fallit, si ex fundatione ecolesiae vel beneficii 
appareat ad quem spectare debeat electio vel collatio, quia 
ad illum spectabit, c. Eleutherius 18, qu. 2, el cap. Cum 
dilectus etc. Henr. Boic. ubi supra, vers. neuter habet. 
Confert decretum Concilii Trident. cap. 5, sess. 25. Sed 
adverte, quia alio decreto, nempe cap. 12 sess. 24, statui- 
tur, ut in fundatione eccleside vel beneficii institutio epi- 
Scopo ei non alteri reservetur: ut S. Congregatio ejusdem 
Concilii interpretes consulta; An in juribus patronatus, 
quae post Concilium acquiruntur , reservari possit institutio 
alteri, quam episcopo: Respondit non posse in ecclesiis 
etiam exemptis, nisi rector illius ordinaria fungeretur 
jurisdictione etc.... Non tamen ex ipsius Congregationis 
sententia eo decreto sublatae sunt institutiones, quae ex 
immemorabili consuetudine ante Concilium ad inferiores 
spectabant, dummodo tamen institutio haec ad ipsos infe- 
riores alias legitime pertineat, ila ut non dependeat ab 
aliquo jure Patronatus, quod deeretis concilii sublatum sit. 

Quinto fallit in canonicatibus et beneficiis de jure pa- 
tronatus, quorum collatio non est simultanea episcopi et 
capituli, sed ad patronum spectat praesentalio, et institu- 
lio ad episcopum. c. Sacrosancta, de elect. cap. ult. infra 
hoc titulo c. Nobis, S 1, Pastorali, et c. Postulasti, infra 
de jure Patronatus, ete. Et dicunt Doctores, in beneficiis 
inferioribus, puta ecclesia, archidiaconatu , praebenda, et 
gimilibus, si ibi sit patronus, qui praesentari habeat, ad 


ipsum spectare praesentationem et institutionem ad prae- 


latum. 

Abbas consentit, dum distinguit... Aut constat prae- 
bendas fuisse institutas de bonis communibus ecelesiae, ot 
collatio pertinet ad episcopum et capitulum simul. Aut 
constat illas fuisse institutas de bonis alicujus privatae 
personae cum reservatione juris patronatus; et patronus de- 
bet episcopo praesentare, et episcopus instituere cum con- 
sensu vel saltem consilio capituli. Sed institutio principaliter 
pertinet ad episcopum , et melius est (ut ait Abbas) ut 
requiratur potius consilium quam consensus. Idem sentit 
Hostiens. de qua supra n. 9. Tertia opinio — Nota: Fun- 
dans, construens vel dotans ecclesiam acquirit jus patro- 
natus, etiamsi illud non reservaverit, dummodo expresse 
illud non remiserit. 

Sexto fallit in beneficiis inferioribus ipsius ecclesiae 
cathedralis, haec enim potest episcopus solus conferre sine 
consensu, vel consilio capituli. Innocent. in d. e. Novit. 
et c. Quanto, de his quae fiunt a Praelato. 

Septimo fallit in vicariis perpetuis cathedralium, vel 
collegiatarum |ecclesiarum , nam praesentatio pertinet ad 
eapitulum, et institutio ad episcopum. C. de Monachis, su- 
pra de Praebend., et c. 1, infra de Capell. Monach. Et patet 
ex constitutione S. Pii V Aa exequendum, in S& Volu- 
qs, ubi statuitur ut vicarii perpetui non ad liberam or- 
dinariorum electionem, sed ad nominationem illorum, in 
quorum ecclesiis unitis ponentur, enm ipsorum ordinario- 
rum, seu eorum vicariorum praevio examine, approbatione 
deputentur. Quapropter in undecim vicariis perpetuis quas 
in totidem basilicis Urbis idem Pius V erexit, inter caetera 
disposuit, ut vicarii instituantur et deputentur a vicario 











973 


Urbis ad nominationem capituli cujuslibet ex eisdem basi- 
licis: et nominatio sit ex numero approbatorum ab eodem 
Urbis vicario praevio examine coram examinatoribus de- 
putatis, ut in constit. incip. Etsí ommibus. 

Octavo fallit in praelatura cathedralis aut collegiatae 
vel conventualis ecclesiae: nam ad capitulum, ec:lesiam, 
vel conventum de jure communi spectat electio, c. 1 et c. 
Cum terra, supra eodem, etc. Confirmatio vero ad pro- 
prium superiorem, vt infra in c. sequenti, c. Venera- 
bilem, S 1, et c. Nihil est, ete. Sed hodie illarum provisio 
est Papae reservata per regulas Cancellariae. 

Haec de canonicatibus praebendis et beneficiis cathe- 
dralium et collegiatarum ecclesiarum. | 

Quo vero ad alia beneficia sonantia in nomen recto- 
riae, dic breviter, cireumscripto privilegio, consuetudine, 
vel fundatione, collationem seu institutionem de jure com- 


muni spectare ad episcopum, qui in majoribus beneficiis : 


providebit cum consilio capituli; in minoribus vero sine 
consilio, ut legitur et notatur in d. c. Novit, et d. c. Quanto, 
de his quae fiunt a praelatis. Et in collationibus paro- 
chialium servabit formam examinis per concursum a con- 
cilio Tridentino praescriptam in c. 18 sess. 24. 


64. Le cardinal de Luca eut plusieurs occasions 
d'écrire sur la collation des canonicats et sur la simul- 
tanée, particulièrement disc. 25 de beneficiis, première 
partie, et disc. 30 de la seconde partie. Il rend hom- 
mage à l'admirable démonstration de Fagnan qu'on 
vient de lire plus haut. 

Le sentiment favorable à la simultanée, dit le cardi- 
nal, n'est plus sujet à la controverse, la cour Romaine 
l'adopte comme règle. Si le chapitre prétend écarter en- 
tièrement l'évéque de la collation, cet usage trouve de 
la résistance dans le droit: de là vient que la prescription 
ordinaire n'est pas réputée suffisante, parce qu'il faut 
montrer la prescription immémoriale, ou la quadragénaire 
appuyée du litre apparent et pulatif. 

En Italie, on trouve peu de chapitres qui aient acquis 
par prescription le droit de conférer tous les canonicats 
au détriment de leur évêque. C'est le contraire en Espa- 
gne ; car l'évéque, possédant un canonicat, assiste comme 
chanoine au chapitre dans lequel on confère les canoni- 
cats à la majorité des voix. Dans la plupart des cathé- 
drales espagnoles, l'évéque a double voix ou le vote pré- 
pondérant, s'il se produit la parité des suffrages. — Le 
cardinal expose brièvement la nature de la collation si- 
multanée; il énonce les difficultés que l'exercice de la 
collation cumulativerencontre dans la pratique ; d’où ré- 
sulte pour ainsi dire la nécessité d'opérer le partage et 
d'établir l'alternative. On a vu dans le précédent article 
que la Rote refusa la division de la simultanée que l'ar- 
chevéque de Séville voulait établir dans son chapitre 
(col. 793). — Voici le discursus du cardinal: 


Omnino certum ac planum videtur, in tali jure admix- 
ium esse illud episcopi; expresse siquidem in jure statu- 
ium non est ad quem pertineat collatio canonicatuum, ac 
praebendarum ecclesiae cathedralis, dum Fagnanws diligen- 
ter ac elaborate disputata quaestione in c. Cum ecclesia 
Vulterana, de elect. ete. num. 2, quatuor refert opiniones; 
1. est, ut spectet ad solum episcopum, 2. ut sit episcopi 
de capituli consensu , 8. ut sit episcopi, sed requiratur 
capituli consilium, et 4. ut sit simultanea inter episcopum 
et capitulum ; ista vero haec posterior opinio est magis 
communi calculo, ac in Rota, et Curia recepta pro regula, 


NOMINATION DES CHANOINES. 


974 


uí late omnes fere expendendo probat Fagnan. ubi supra 
n. 11 cum seqq. juxta decis. 22, Cassador. de praebend., 
Achill decis. 4, eod. tit. Mantica decis. 16, Gregor. de- 
cis. 95, et passim, quia revera, cessantibus limitationibus, 
ista opinio non recipit amplius controversiam. Ita vero est 
etiam receptum, quod ubi adest diversa consuetudo, huic 
deferendum sit, ut ex ipso textu probant canonistae in eod. 
cap. Cum ecclesia. Vulterand de elect., et alibi quos col- 
ligit. Fagnanus ibid., ae admittitur in celebri Placentina, 
Voti coram Penia inter suas decisiones 754 et 993, ubi 
solum disputatur, an dicatur consuetudo, quae habet juris 
resistentiam, quando a capitulo privative ad episcopum pro 
omnibus anni partibus id praetenditur, ad effectum inspi- 
ciendi, an sufficiat praescriptio ordinaria, vel requiratur 
immemorabilis, vel quadragenaria cum titulo putativo, et 
haec posterior est recepta, ut in hujus causae dubio pro 
absoluto supponebatur. 

Talemque de facto videmus diversam consuetudinem , 
quoniam in Italia frequentius, ac pene in totum (ita ut 
rari sin casus, in quibus aliqua praris doceat) collatio est 
solius episcopi absque aliqua capituli participatione : in 
Hispania vero, cum frequentius episcopus sit etiam cano- 
nicus, collatio fieri solet a capitulo, in quo ipse episcopus 
tantum intervenit tamquam unus ex capitularibus, in ple- 
risque tamen ecclesiis cum voto duplicato, vel praeponde- 
ranti, uf in paritate concludat, juxta ea quae habentur infra 
in Majoricensi canonicatus. Atque in praesenti disputa- 
tione supponebant scribentes pro Dataria quod in aliquibus 
eliam Italiae ecclesiis ex consuetudine totum jus esset so- 
lius capituli privative ad episcopum, absque aliqua istius 
participatione, quod tamen, ut supra dictum est, vix justi- 
ficabile videtur. 

Ubi vero cessante consuetudine, versamur in terminis 
juris communis, attendendi juxta dictam receptam opinio- 
nem pro simultanea, tunc in ista pariter est receptum quod 
est aequale jus episcopi, et capituli, ita ut tanta sit vox 
unius, quanta sit alterius, non collegiative sed sejunctim , 
perinde ac si essent duae personae, quarum una repraesen- 
latur ab episcopo, altera vero a capitulo, quarum utraque 
collationis actum in tempore, ac loco diverso explicari potest. 

Istum vero conferendi modum frequentior experientia 
comprobat raro ad praxim deducibilem, pluriumque incon- 
venientium productivum, quoniam cum in diversas personas 
abire soleant, atque ob vocum aequalitatem neutra collatio 
concludat, idcirco aperiri solet loeus devolutioni ad Papam, 
cum isto casu non intret devolutio ad ipsum episcopum 
(quae tamen intrat in casu quo collatio fiat a capitulo tan- 
ium, quamvis in eo interveniat episcopus tamquam cano- 
nicus); cadente solum quaestione, quando agitur de capi- 
tulo exempto juxta decis. 8, Cassador. de praebend. cum 
aliis per Lotter. lib. 1, quaest. 21 n. 49 et seqq. 

Hinc proinde prudenter praxis frequentius induxit tur- 
nariam divisionem per menses, vel hebdomadas, aliaque 
tempora, ut unus uno, alter alio tempore in solidum ac pleno 
jure conferat. Quod etiam in ipsismet capitulis inter cano- 
nieos introductum est, cum turno per menses, vel hebdo- 
madas, ut de basiliea Vaticana inter capitulum ei ar- 
chipresbyterum , vel inter ipsosmet canonicos habetur in 
eadem superius allegat. Romana beneficiatus S. Petri 28 
april. 1595. Quod si indefinite procedit in omni jure confe- 
rendi, vel praesentandi, quod pluribus competat, fortius ac pro 
meo judicio absque dubio recipiendum est isto casu quo 
agatur de simultanea episcopi et capituli collatione cano- 
nicatuum, aliorumque beneficiorum ecclesiae cathedralis, 
quoniam tunc collatio fieri dicitur nomine ecclesiae, quae 
tamquam unum corpus mysticum, seu politicum ac intel- 


975 


lectuale constituitur ab episcopo tamquam capite, et a ca- 
pitulo tamquam reliquo corpore. Unde propterea clarius 
intrat unius corporis individuitas, ut nec corpus habeat ope- 
rationem omnino indipendentem a capite, vel ut detur 
monstrum duorum capitum in uno corpore, eb de qua cor- 
poris unicitate habetur in Caesaraugustana canonicatus 
coram Dunozett. decis. 856 et habetur in eadem Caesar- 
augustana dicto disc. 28. 


Le discursus 35 de la seconde partie regarde la di- 
scipline observée dans les chapitres d'Espagne et une 
cause de la cathédrale de Majorque. Le cardinal de Luca 
se plait à dire de nouveau que parmi les différentes opi- 
nions autrefois controversées la cour romaine a adopté 
comme une règle certaine la simultanée qui fait que la 
voix de l’évêque a autant de poids que le vote capitulaire: 
« Est bene verum, quod Rola et curia romana inter plu- 
res opiniones eam recepit hodie pro certa regula stalutam 
quod iste concursus esset per diclam simullaneam dis- 
junctivam, per quam lanta sit vox episcopi, quanta capi- 
tuli, absque necessitate collegialis vel simultanei con— 
cursus. » À Majorque, l'évéque assistait au chapitre en 
qualité de chanoine, suivant l'usage commun de l'Epa- 
gne.— Voici un extrait du discursus, en confirmation de 
ce qui a élé dit plus haut. 


Vacato per mortem Hieronymi de mense septem- 
bris 1652 canonicatu ecclesiae Majoricensis, cum ex istius 
ecclesiae consuetudine, illa simultanea, quae de jure com- 
muni inter episcopum et capitulum est disjunctiva, adeo 
ut tanta sit vox solius episcopi, quanta illa capituli, esset 
unitiva, quod scilicet episcopus intervenit in capitulo, at- 
que suum profert votum tamquam unus ex eapitularibus. 
Ad id autem probandum, observabam in jure expresse sta- 
tutum non esse modum collationis canonicatuum aliorum- 
que beneficiorum ecclesiae cathedralis inter episcopum et 
eapitulum tamquam reliquum corpus, sed quomodolibet 
in hoc actu explicando concurrere debeant, id in jure de- 
terminatum non est, pluresque desuper habemus diversas 


opiniones diligenter collectas et relatas per Fagnan. in cap. 


Cum eccl. Vulterr. de elect. 

Est bene verum , quod Rota et curia Romana inter 
plures opiniones eam recepit hodie pro certa regula sta- 
iutam , ut iste concursus esset per dictam simultaneam 
disjunctivam, per quam tanta sit vox episcopi, quanta ca- 
pituli absque necessitate collegialis vel simultanei concur- 
sus etc. Verum id procedit non refragante contraria con- 
suetudine, cui omnes concordant deferendum esse etc. 
Tune autem consuetudo dicitur contra jus indigens rigo- 
rosa probatione, quando e. g. episcopus non tamquam epis- 
copus jure simultaneae, sed tamquam canonicus, atque unus 
ex capitularibus praetenderet votum duplicatum vel prae- 
ponderans, cum tune sit contra jus; sive ubi episcopus vel 
respective capitulum praetenderet ex consuetudine sibi com- 
petere jus conferendi in solidum pleno juro privative ad 
alterum, sed ubi episcopus intervenit tamquam episcopus 
jure dictae simultaneae, quae in genere vel substantia firma 
remaneat. . 


On remarque à la fin de chaque volume du cardinal 
de Luca une Summa qui résume et coordonne les prin- 
cipales questions. Quoique ce travail ne paraisse pas avoir 
été l’œuvre personnelle du cardinal, il est instructif et fort 
soigné. Celui qui termine le volume relatif aux chanoi- 
nes, signale de nouveau la diversité de pratique entre 
l'Italie et l'Espagne sur la collation des prébendes cano- 


NOMINATION DES CHANOINES. 


976 


niales. Les Espagnols n'ont pas gardé le Concile de 
Trente qui remet à l'évéque la nominalion du théolo- 
gal et du pénitencier ; ils ont sollicité et obtenu des 
indults du Saint-Siége d'après lesquels le théologal et 
le doctoral sont nommés dans un concours qui a lieu 
devant l'évéque et le chapitre. Un demi-siècle après le 
cardinal, le pape Benoit XIII prescrivit le concours du 
pénitencier et du théologal dans les eglises d'Italie : 
mais, loin de faire intervenir à ce concours les chanoi- 
nes de la cathédrale, le pontife remit complétement aux 
évéques la désignation des quatre examinateurs. 


* 

Expressa determinatio autem in jure non habetur su- 
per hujusmodi simultaneae exercitio , unde propterea non 
modica lis inter scribentes desuper viget. Magis autem re- 
ceptum est, consuetudini vel expressae conventioni, auf 
eliam particulari apostolicae determinationi (ubi adest) 
deferendum esse, sin minus, coaequale jus eorum esse, 
ut scilicet tanta sit vox solius episcopi, quanta totius ca- 
pituli quod a majori seu legitima parte illud de jure re- 
praesentante in proposito attenditur, perinde ac si omnes 
capitulares in eamdem deveniant sententiam, discordan- 
tium adhaesione voto episcopi non curata, neque illud in 
aliquo augente. 

Simultaneus vero seu collegiatus non requiritur con- 
cursus episcopi et capituli in hujusmodi actu explicando, 
sed quilibet suum jus, diverso loco, diversoque tempore 
vel modo explicare potest, episcopus nempe singulariter, 
capitulum vero collegialiter, dummodo in eadem persona 
sequatur concursus; ubi vero sit in diversis, neuter actus 
conclusus remanet, ideoque elapso statuto tempore a jure 
communi vel particulari, fit locus devolutioni juxta gra- 
dus ab eodem jure statutos. 

Hinc laudabilis inolevit usus, hujusmodi juris exerci- 
iium divideudi per alternativam, seu per menses, tempora, 
ut quilibet nomine consortii totum jus absque hac discre- 
pantia exerceat, eadem turnaria divisione laudabiliter quo- 
que in plerisque ecclesiis introducta inter ejusdem capituli 
canonicos vocales, ac etiam inter patronos in jure prae- 
sentandi. 

In Italia frequentius istud capituli jus ab aula recessit, 
illudque in solo episcopo consolidatum fuit, eo solo in ali- 
quibus capitulis nimium raro remanente; in aliis vero pro- 
vinciis, praesertim in Hispania e converso, totum de con- 
suetudine consolidatum est in eapitulo, in quo episcopus 
collegiative tanquam unus ex capitularibus habet jus in- 
lerveniendi, cum voto alicubi duplicato, alicubi vero prae- 
ponderanti, juxta particularem consuetudinem, qua cessante, 
remanet simplex votum aliis coaequale, quo etiam in ali- 
quibus eeclesiis, eadem tamen legitime inducta consuetu- 
dine quae immemorabilis esse debet, etiam caret etc. 

Cadente isto in casu omnimodae carentiae quaestione, . 
an episcopo remaneat jus habitüale, ad exercitium quan- 
doque deducibile, ad effectum hujusmodi beneficiorum spe- 
cies cadat necne sub indulto conferendi reservata, quod 
eisdem episcopis per Sedem Apostolicam concedi solet. Ca- 
nonicatus vero poenitentiarius ex Tridentini concilii de- 
creto per solum episcopum absque capituli participatione 
providetur, secus vero in metropolitanis et cathedralibus His- 
paniarum, in quibus ex Apostolicis indultis, dieto conciliari 
decreto non obstante, tam iste poenitentiarius quam doc- 
toralis, et theologalis providentur per concursum habendum 
coram episcopo et capitulo, juxtà formam in iisdem consti- 
tutionibus praescriptam ; cadente alias quaestione, an Ba- 
leares insulae et Cathaloniae principatus in proposito ca- 
derent sub hujusmodi indultis de Hispaniis loquentes ; ills 





977 


vero jam sopita per Apostolica decreta seu declarationes 
pro comprehensione, quae alias probabilior quoque vide- 
batur, ac etiam alia cadente quaestione super episcopi et 
capituli interventu, an disjunctivus vel cumulativus esse 
deberet, atque probabilius pro simultaneo et cumalativo 
respondendum est. 


65. Quoique lallemand Pirhing ne s'éléve pas de 
prime abord à la notion de la simultanée, il requiert le 
conseil du chapitre. Bientót, il donne comme probable, 
avec la plupart des bons auteurs, qu'il faut le consente- 
meut, sous peine de nullité de la collation, parce que le 
chapitre a le plus grand intérét au choix des hommes 
qui entrent dans ses rangs. Comme l'évéque et le cha- 
pitre forment un seul corps, l'équité veut qu'ils concou- 
rent de concert à la provision des canonicals, des di- 
gnilés et des autres bénéfices de la cathédrale. Le ca- 
noniste, faisant un pas en avant, déclare que la coutume 
peut établir la collation simultanée. Ce n'est pas tout ; le 
droit et l’équité interviennent; car si les canonicats ont 
été fondés avec les biens collégiaux de la cathédrale, 
en ce cas le droit commun défère la collation simul- 
lanée à l’évêque et au chapitre. Enfin Pirhing perdant 
de vue tout ce qu'il vient de dire sur le conseil, sur 
le consentement,.sur la coutume relative à la simul- 
lanée, et sur la fondation originaire des canonicats, 
déclare absolument que dans les cathédrales la colla- 
tion des canonicats, en vertu du droit commun appar- 
tient simultanément aux chanoines et à l'évéque: « Po- 
lestas conferendi dignitates, canonicatus, seu praebendas 
canonicales Ecclesiae cathedralis, spectato jure com- 
muni, simul episcopo et capitulo competit. » Voici la 
citation : | | 

An et qualem potestatem conferendi beneficia habeant 
episcopi aliique inferiores collatores ? | 

LXXXIV. Assertio I. Spectato jure communi, insti- 
tutio et collatio dignitatum , canonicatuum parochialium 
et aliorum beneficiorum in tota dioecesi ad episcopum 
pertinet ete. Requiritur tamen ad beneficiorum collationem, 
ut fiat cum consilio capituli, c. Novit, 4, de his, quae fiunt 
a praelatis sine consensu capituli. Imo plerique probabiliter 
arbitrantur requiri, non tantum consilium capituli , sed 
eliam consensum; alioquin irritam fore collationem , quia 
interest capituli quales canonici et fratres illis aggregentur, 
ita tamen ut capitulum consentire debeat si justam causam 
contradicendi non alleget et ostendat; nam cum episcopus 
et capitulum sint unum corpus, aequum videtur, ut simul 
concurrani in provisione canonicataum, dignitatum et alio- 
rum beneficiorum ecclesiae cathedralis. Azor. p. 2, lib. 6, 
c. 25, q. 9; Garc. tr. de Benef. p. 5, cap. 4, u. 13, et 17. 
Hoc vero procedit spectato jure communi; quia ex speciali 
privilegio vel statuto, vel consuetudine legitime praescripta 
interdum eollatio canonicatuum aliorumque beneficiorum 
ad episcopum et capitulum simul pertinet, vel etiam prop- 
ter juris et aequitatis rationem ; quia praebendae ex com- 
munibus ecclesiae bonis fundatae et institutae sunt; tunc 
enim etiam jure communi collatio earum ad episcopum et 
«epitulum simul spectat. Interdum collatio ad solum ca- 
pitulum cum consilio episcopi spectat, ex speciali ecclesiae 
Statuto, vel consuetudine, vel etiam sine consilio episcopi, 
sive illo irrequisito, ut patet ex c. Cum ecclesia 31, de 
elect. ubi approbatur consuetudo, ut in cathedralibus ec- 
clesiis Solum capitulum irrequisito episcopo, eligendi sive 
creandi canonicos habeat facultatem. Aliquando vero col- 


19* gíánm. 


NOMINATION DES CHANOINES. 


978 


latio competit singulis canonicis per turnum , ut vocant, 
ita ut per ordinem singuli conferant beneficia vacantia, 
vel etiam habeant certas hebdomadas, vel menses, in quibus 
unus canonicus, post alterum, secundum ordinem antiqui- 
tatis confert: aliquando denique collatio beneficiorum ad 
episcopum ei capitulum alternative seu per turnos spectat. 

Porro hic distinguendum est inter beneficia; nam po- 
testas conferendi dignitates , canonicatus. seu praebendas 
eanonicales ecclesiae cathedralis spectato jure communi, 
simul episcopo et capitulo competit. Siquidem fuerint ex 
communibus bonis erectae, seu institutae, quod in dubio 
praesumendum est, si praebendae patronum non habeant. . 
Si vero patronatae sint tum ad episcopum pertinet prae- 
sentatos a patrono instituere. Si vero sermo sit de digni- 
tatibus, canonicatibus et praebendis ecclesiae collegiatae 
praesentatio vel electio, juxta communiorem sententiam , 
Spectat ad immediatum praelatum si quem habeat, et simul 
ad capitulum, sive collegium earumdem: et institutio, seu 
confirmatio ad episcopum. 

66. Rigant dont le commentaire sur les règles de la 
chancellerie pontificale est de la plus haute valeur, a re- 
pris la thése de Lotterius sur la nature et la source du 
droit de collation, lequel ne fait point partie du pouvoir 
de juridiction. L'argumentation me semble irréfutable. 

Qu'on prenne en considération les autorités, les 
exemples, ou les raisons, il faut soutenir que la collation 
n'a rien de commun avec la juridiction et qu'elle n'est 
pas comprise dans la loi de juridiction. 

Les canonistes de premier ordre embrassèrent la 
maxime. Rébuffe: « Conférer n'est pas l'acte de la ju- 
ridiction épiscopale, c'est un pouvoir extrinsèque. » 
Jean André, Butrius. Formosinus pensent de même. 

Exemples. L'évéque démissionnaire exerce la juri- 
diction jusqu'à l'arrivée du successeur, et s'abstient de 
toute collation. — Le vicaire général, dont le mandat 
comprend toute la juridiction épiscopale, n'a pas le pou- 
voir de conférer. Le chapitre de la cathédrale succède à 
la juridiction de l’évêque ; or le droit ne lui attribue 
nulle parl la collation des prébendes. 

En effet, on ne montrera jamais dans les saints ca- 
nons que le pouvoir de conférer soit compris dans le 
droit de magistrature. D'oü résulte évidemment quil 
n'est pas possible qu'il fasse partie de la juridiclion, et 
de la prérogative épiscopale. | 

En toute hypothése, la collation des canonicats de la 
cathédrale n'appartient pas à la juridiction. La simultanée 
ne saurait dériver du pouvoir juridictionnel. En effet, le 


- chapitre, collateur ordinaire des canonicats conjointement 


avec l'évêque, n'ayant pas de pouvoir juridictionnel, 
il faut nécessairement que l'autorité de conférer revéte 
le méme caractère dans la personne du prélat. 


Sive auctoritates sive exempla, sive rationum momenta 
expendantur, affirmari debel beneficiorum collationem nihil 
commune habere cum jurisdictione neque ad legem juris- 
dictionis pertinere. Hanc enim opinionem tenuere Joan- 
nes Andreas in cap. Quantum, de electione in 6. Butr. 
in Cap. Nostri. Rebuffus, in Praxi, titulo de devolutione, 
num. 87, ita: « Conferre non est jurisdictionis episcopalis 


- sed est cujusquam facultatis extrinsecae. » Fermosinus, de 


capitulo sede vacante, quaest. 23, etc. 

Idque melius ab exemplis comprobatur. Legatus seu 
proconsul positus cum temporis praefinitione, administrat 
usque ad successoris adventum; et tamen beneficia non con- 


02 





79 NOMINATION DES CHANOINES. 


fert, juxta originariam doctrinam Gulielmi de Cuneo, quam 
sequitur Baldus. Si ergo lex concedens post tempus fini- 
tum jurisdictionis ordinariae exercitium proconsuli seu 
legato usque ad adventum suecessoris, collationem benefi- 
ciorum non concedit, clarissimum elicitur argumentum, 
quod hoc jus ad legem jusisdictionis non pertinet, nec 
sub concessione jurisdictionis comprehendatur. Episcopus 
resignans ecclesiam , administrat pertinentia ad juris- 
dictionem donec veniat successor, et tamen minime be- 
neficia confert. Concessa generali jurisdictione vicario, non 
censetur concessum jus conferendi, utpote quia illud non 
: venit sub generali dispositione, nisi specifice exprima tur 
Cautum est in jure quod capitulum sede vacante succedat 
in universali jurisdictione episcopali; et tamen nusquam 
invenitur cautum in jure quod capitulum vacante sede fun- 
gatur vice episcopi in collationibus praebendarum. Si autem 
concessa jurisdictione veniret concessum jus conferendi, ratio 
textus /lla, ne sede vacante non valeret; nam dum attribuit 
capitulo jurisdictionem, jam concessisset jus conferendi, si 
istud esset necessarius effectus jurisdictionis, et sub con- 
cessione jurisdictionis esset comprehensum. Et demum vi- 
demus quod cardinalibus elargitur summus pontifex juris- 
dicionem in suis litulis, et tamen illi beneficia conferre 
non possunt, nisi specialiter papa id concedat, quod pariter 
ostendit diversitatem inter potentiam collationis et juris- 
dictionem. | 

Et praemissorum ea est ratio, quod ex nullo canone 
demonstrari potest, quod episcopo jus conferendi competat 
jure magistratus. Unde impossibile est quod pertineat ad 
ejus jurisdictionem. Nec omnia quae episcopo competunt 
competunt jure magistratus et jurisdictionis, sed multa 
proveniunt a lege abstrahendó a quacumque jurisdictione 
prout contingit in jure conferendi quod defertur episcopo 
ex canone Omnes basilicae, 16, quaest. 7; nullo habito 
respectu aut consideratione ad jurisdictionem. Lotterius, 
quem omnium optime fuisse in hac materia locutum dicit 
Solier in additionibus ad Pastor. de beneficiis (p. 485) his 
verbis: « Collatio beueficiorum non spectat ad jurisdic- 
tionem, cum non competat episcopo jure magistratus, sed 
speciali lege concessionis, citra imperium aut jurisdictionem. » 
Hinc non obstant glossa in cap. Transmissam, aliique 
doctores attribuentes jus conferendi jurisdictioni, quia nullo 
solido fundamento moventur, nec considerarunt mox alle- 
gatas rationes, nec adverterunt quod licet jus conferendi 
eodem tempore imprimatur quo imprimuntur jurisdictio- 
nalia, attamen haec sunt duae operationes distinctae quas 
facit lex, quae eodem tempore tribuit jurisdictionem epis- 
copo, et tribuit jus conferendi, quod est quid distinctum 
a jurisdictione, et quod non est proprie jus episcopale, ut 
ait Joannes Andreas in cap. Veram , de foro competenti. 
Butr. consil. 17. Ideoque non potest considerari jus con- 
ferendi de lege jurisdictionis, nisi quando petitur per mo- 
dum actionis, veluti a praesentato etc., in quibus terminis 
veram esse doctrinam glossae inquit Lotter. Hoc casu col- 
latio cum non sit gratia sed mera justitia, competit jure 
magistratus et inter jurisdictionalia reputatur. Ultra quod 
licet collatio, postquam est concessa, possit considerari ut 
actus jurisdictionis, tamen non censetur concessa sub ge- 
nerali expressione jurisdictionis. 

. Sed quando etiam jus conferendi beneficia liberae col- 
lationis comprehensum censeretur sub generali concessione 
jurisdictionis, adhuc applicari id non posset beneficiis ca- 
thedralis, super quibus hodie nostra vertitur disputatio; 
quae tam de jure, quam de consuetudine spectant ad pro- 
wmiseuam collationem episcopi et capituli. Jus enim simul- 
laneae non provenit a jurisdictione, sed a praesumpta do- 


980 


tatione faeta ab episcopo et capitulo de bonis utrique com- 
munibus; et in hoc radicatur jus et ratio simultanene, ut 
egregie considerat Spada cons. 71, n. 8, vers. ef ni fallor. 
Solier in addit. ad Pastor. de benefic. lib. 1, tit. 9, sub 
litt. A. Rota in Tirasonen. portionis, 28 junii 1702 S. Ast 
quamvis, cor. BR. P. D. meo Ansaldo. 7 maii 1703. 
S. non obstat, in princip. cor. Reverendis. P. D. meo Mo- 
lines decano. Et in specie quod jus simultaneum confe- 
rendi beneficia cathedralis non proveniat er officio generali 
ipsius episcopi, sed ex hac communione bonorum. Hota 
decis. 683, n. 8. in fine part. 83. recent. et decis. 467, 
n. 8 et 4 cor. Bichio. Et magis in terminis, quod non 
pertineat ad jurisdictionem in egregia decisione Hispalem. 
divisionis simultaneae 4 julii 1700 S. Verwm et S. Sed 
talis, cor. R. P. D. meo Priolo et in Jllerden. juris mul- 
landi super remissoria 28 januarii 1702, S. Insubsistens, 
cor. P. R. D. meo Muto. 

Confirmatur id ipsum ex quo episcopus non habet in 
beneficiis cathedralis intentionem fundatam , titulumque 
universalem, nec ex collatione unius canonicatus acquirit 
in reliquis possessionem. Barbosa, de Canon. cap. 14, n. 6. 
Rota decis. 429, n. 8. part. 4. recent. et coram Rambaldo, 
decis. 420 n. 8. Et tamen si pertineret hoc jus simul- 
taneum ad legem jurisdictionis, haberet episcopus in iis 
tum intentionem fundatam, tum causam et titulum uni- 
versalem, juxta theoricam Baldi in cap. Querelam, num. 3, 
de electione, cum aliis in Leodien Jurisdictionis 1 apri- 
lis 1698 S. prout etiam coram Rever. Molines et 29 apri- 
lis 1701, S. Sublato cor. R. P. D. Priolo. 

Et sicuti in hac communione conferendi nulla potest 
considerari jurisdictio in capitulo, quod etiam dicitur or- 
dinarius collator quamvis jurisdictione careat. gloss. in 
Clement. prima, verbo ordinarium, ut lit. pendent. Ee- 


buff. ad tit. de nominat. quaest. 8. n. 2. Gonzal ad re- 


gul. 8. cancell. gloss. 21, er. 34. Hota in Palentina ca- 
nonicatus 6 februariis 1696 &. Minus autem, coram il- 
lustriss. D. dell'Olmo et in Tirasonen. portionis, 7 maii 1703 
S. Idque procedit, coram Reverendis. Molines, et magis 
praecise in dicta Jllerden. juris multandi, S. Insubsistens 
coram R. P. D. Muto; ita nec potest considerari in episcopo 
cujus respectu non potest regulari hoc jus conferendi di- 
verso jure, ac regulatur in capitulo; nam in hae commu- 
nione idem jus est individuum et in solidum penes utrumque 
Socium remanet. 

Quid autem dicendum, si per turnum divisa fuerit si- 
multanea inter episcopum et capitulum? et quidem cum 
hujusmodi divisio pluribus modis contingere possit, nempe 
per vices, per latera, per annos, per hebdomadas, et per 
dies: Illud in primis certum est quod divisio potest percutere 
substantiam et proprietatem juris conferendi, vel solum 
exercitium ejusdem juris conferendi pro majori commodi- 
tale consociorum ; eo casu collatio ab uno in suo turno 
expleta, reputatur, ac si ab utroque facta fuisset. 

An stante simultanea beneficiorum collatione inter epis- 
copum et capitulum, possit episcopus ad illius divisionem 
provocare, et cogere capitulum, licet invitum, ad dividendum? 
Quaestio fuit acerrime in Rota examinata in Hispalen. 
divisionis simultaneae 11 februar. 1697 coram Muto, 4 
junii 1700 cor. Priolo; fuitque negative conclusum, tum ex 
particularibus facti circumstantiis, quod ibi agebatur de si- 
multanea demandata in statuto fundamentalis ecclesiae,cujus 
observantiam per quatuor saecula inconcusse servatam ar- 
chiepiscepi pro tempore juramento promittere consueverunt ; 
ium ex regula juris, quod in re communi potior est con- 
ditio prohibentis etc., tum ex quo nulla adest ler, aut 
auctoritas Doctorum, quae in hoc praecise collationis casu 








981 


collatores cogat ad dividendum; glossa enim in canone licet 
verb. convenit, 16, quaest. 3, non loquitur de collatione sed de 
ordinalione ecclesiae , et jurisdictione quolibet anno divi- 


denda, ut in dicta Hispalensi in qua late respondetur, 


exemplis pelitis a similibus, consuetudini plurium cathe- 
dralium, et praejudiciis quae timebantur. Decisiones sant 
magistrales , examinantes materiam alibi non discussam. 
Cumque antiquam causam in Rota proponere agens Ar- 
chiepiscopi meum exquisiverit sensum, ei libere insinuavi 
difficultates, quas postmodum expertus est in causa. 

Rigant examine en dernier lieu cette question: L'é- 
véque peut-il contraindre le chapitre de partager la si- 
multanée pour établir l'alternative ? Il rapporte la dé- 
cision de la Rote de 1700, dont il a été parlé dans la 
précédente livraison. La Rote refusa la division, parce 
que la simultanée offre de plus grandes garanties pour 
la désignation des sujels. (col. 793) 


Les trois articles que je viens de donner sur la col- 
lation simultanée des canonicats n'épuisent pas la ques- 
tion. Les archives des Analecta à Rome renferment 
des matériaux pour poursuivre celte intéressante étude; 
je me réserve d'utiliser ces matériaux dans la suite, en 
fortifiant la thèse par de nouveaux arguments. Je viens 
de citer quelques canonistes; ils brillent au premier rang, 
sans nul doute, mais beaucoup d'autres ont suivi la 
méme doctrine. Ce sont surtout les collections de la 
Rote romaine qu'il faut consulter; les décisions que j'ai 
citées dans mon second article (col. 783 seqq.) ne 
sont qu'une trés faible partie des arrêts en matière de 
collation des canonicats. La Rote eut plus d'occasions 
de traiter ces sorles de queslions que les SS. Congré- 
gations elles-mémes. Le plus ancien recueil des déci- 
sions de la Rote fut entrepris la sixiéme année du pape 
Grégoire XI, qui habitait encore Avignon; il fut con- 
tinué jusqu'à l'an 1381. Il en existe une belle édition 
en deux volumes, imprimée au quinzième siècle, dès 
les premiers temps de l'imprimerie. On y remarque des 
arrêts sur la collation simultanée des canonicats. C'est 
un point parfaitement établi que la Bote contribua puis- 
samment à fixer le droit commun. Je me propose de 
compulser de nouveau les cent volumes in-folio des 
colleetions Rotales. 

L’assertion du cardinal de Luca fera supposer que 
les évêques d'Italie possèdent la collation de la plus 
grande partie des canonicats; or, l'état des choses est 
tout autre: le patronage comprend un nombre trés con- 
sidérable de prébendes canoniales; les évéques donnent 
simplement l'institution canonique, et la nomination ne 
leur appartient pas. Les chapitres aux-mémes reliennent 
le patronage; j'ai cité Casal et Camerino (col. 798-799). 
Dans bien des cas, ce prétendu patronage n'est, en réa- 
lité qu'un droit fondé sur la prescription des chanoines 
contre leur évêque. 

Je ne connais pas de concordat qui confère aux 
évêques la nomination de tous les chanoines sans exce- 
ption. En 1802, le cardinal Caprara, légat pontifical, 
ayant à rétablir les chapitres français, autorisa les évé- 
ques (pro hac vice tantum) à nommer les chanoines; 
il était impossible de faire autrement, vu que les cha- 
pitres n'existaient plus. Les concordats désignent parfois 
divers collateurs, pour que les nominations ne soient 
pas concentrées dans les mains d'un seul, conformément 
à l'esprit du droit commun. 





NOMINATION DES CHANOINES. 


982 


MARIAGE, 


Opposition des parents. — Disparité d'âge et de condition. — Fa- 
cultés mentales. Le tribunal ecclésiastique de Malte ordonne la 
radiation de l'opposition. — Appel au Saint-Siége. — Décision 
du 20 mars 1880 confirmant l'arrêt du tribunal ecclésiastique 
de Malte. 


Quoique le concile de Trente ait décidé en principe 
que les enfants n'ont pas besoin du consentement de 
leurs parents pour se marier, toutefois les parents sont 
libres de former opposition à l'évéché, et de retarder 
par ce moyen la célébration du contrat nuptial. L'âge 
de puberté confère l'émancipation personnelle, sans nul 
doute: le jeune homme peut alors contracter valide- 
ment, ou embrasser la vie religieuse; mais l'opposition 
des parents crée un empêchement impediens qui n'est 
levé que par l'arrêt de l'autorité ecclésiastique. 

Alfred, maltais, voulant épouser Pauline, plus âgée 
que lui, rencontre de l'opposilion dans son père, qui 
porte plainte à l'évêché, et fait valoir, outre la dis- 
parité d’âge et de condition, l'incapacité de son fils de 
se marier à cause de l’extrême faiblesse de ses facul- 
tés mentales. D'autre part, Alíred présente le certificat 
du médecin attestant qu'il est capable de jouir de tous 
les droits civils. L'affaire instruite et la cause entendue, 
le tribunal ecclésiastique de Malte rend l'arrét suivant: 
« Nous disons et déclarons nul l'empéchement produit 
par le sieur Thomas-Jean contre son fils Alfred, et ce 
dernier libre de contracter mariage, en observant elc. » 

Thomas-Jean fait appel à la S. Congrégation du 
Concile. Aprés débat contradictoire, la S. Congrégation 
confirme le jugement du tribunal ecclésiastique de Malte. 

Le père d'Alfred a donné comme première raison 
de son opposition l'incapacité de son fils de contracter 
le mariage à cause de la faiblesse de son esprit. Il a 
prétendu que cette faiblesse a été constatée par les cer- 
tificats des médecins et par un jugement du tribunal 
civil de Malte. Or, le médecin atteste simplement que 
le sieur Alfred manifeste à un certain degré le défaut de 
développement des facultés mentales, et une compléte 
inexpérience des affaires civiles, laquelle l'expose à 
étre dupé dans ses intéréts. Mais cela ne prouve pas 
du tout que le sieur Alfred soit incapable de préter un vrai 
consentement au mariage. D'ailleurs un aulre médecin 
a délivré un certificat portant que, ayant examiné 
les facultés mentales d'Alfred et tenu plusieurs conver- 
salions avec lui, le médecin l'a trouvé sain d'esprit, 
quoique son intelligence et sa mémoire soient quelque 
peu bornées. . 

La seconde raison de l'opposition paternelle c'est 
la disparité d'âge et de condition. La disparité d'âge 
est évidemment insoutenable. Quant à la condition, il 
faut remarquer que les deux. familles s'adonnaienl et 
s'adonnent à diverses branches de commerce. Alfred a 
été mis au collége et a pris des lecons de français. 
Il a été à bord d'un vapeur pendant quatre ans. La 
sœur de Pauline à épousé Thomas-Manfred Brougton, 
principal employé du commissariat de sa majesté bri- 
tannique à Malte. L'autre sœur est mariée à David- 
Jones Low, officier de marine et principal employé de 


983 
l'hôpital naval de sa majesté britannique à Malte. Cela 
montre que la famille de Pauline est convenable. Al- 
fred a vingt-quatre ans; il soutiendra sa famille en 
travaillant. 

MRLEVITANA REMOTIONIS IMPEDIMENTI, die 20 martii 1880. 
Alphredus e civitate Valletta Melevitanae dioecesis cum 
Paulinam ejusdem loci deperiret persentiens patris adver- 
sitatem contra dictas nuptias, una cum sponsa misit Ca- 
taniam, ibique degentes sponsi a nocentibus et improbis 
cirenmventi personis. coram quodam sacerdote extradioece- 
gano consensum de praesenti praestiterunt. Re verumtamen 
cognita ab exemo illius loci archiepiscopo, hic illico et in 
sacerdotem suspensionis poena animadvertit, et de contracti 
connubii nullitate juvenes monitos voluit, quos datis literis 
die 10 maii 1879 episcopo Melevitano commendavit. 

In patriam igitur ambo reversi sunt ut ad SS. Cano- 
num tramites optatas nuptias valerent inire. Verum cum 
novisset Alphredus suum genitorem jam a die 14 dicti 
mensis et anni impedimentum penes curiam interposuisse 
propter magnam disparitatem aetatis contrahentium, inca- 
pacitatem Alphredi praestandi consensum ob mentis debi- 
itatem necnon sustinendi gravia matrimonii onera, quia 
rebus familiaribus destitutus, illico institit ut data inhi- 
bitio revocaretur documentum medici adducens quo decla- 
rabatur eumdem « essere... capace di fruire di tutti i di- 
ritti civili. » Quare, controversia penes curiam agitata sub 
die 11 junii 1879, haec Alphredi favore pronunciavit se- 
quenti edita sententia: « Dicimus atque declaramus nullum 
impedimentum atque irritum a dicto Dno Thoma Joanne 
productum adversus Alphredum ejus filium die 14 maii 1879, 
eumdem Alphredum ab impedimento solutum esse liberum 
ad matrimonium contrahendum servatis ete.» 

Hanc sententiam aegre ferens Thomas Joannes, protinus 
eamdem penes curiam declaravit ad S. Congregationem ap- 
pellationem interponere. At vero cum haec nondum deducta 
fuisset dato S. Congregationi libello die 23 julii 1879 AI- 
phredus enixe deprecatus est « che sia dichiarata nulla la 
apposta dichiarazione di suo padre.» Dum autem expecta- 
retur episcopi responsum hoc super oblato libello, qui ei- 
dem remissus de more fuerat pro informatione et voto au- 
dito oratoris patre in scriptis, appellationis actus ad me 
datus fuit; quod accidit die 26 insequentis augusti. Tunc 
pariter super precibus patris audiri praecepi Melevitanum 
praesulem, qui datis duobus epistolis sub die 8 novembris 
dicti anni totius in eo est ut sententiae justitiam defendat, 
difficultatesque a patre in medium allatas rejiciat. 

Actis igitur expletis certioratoque quod sponsi ad in- 
vicem separati jam erant, proùti episcopo, ut id curaret, 
praeceperam, concinnataque de communi consensu ab electis 
a partibus patronis dubii formula, quae in calce prostat, 
hodie mane causam discutiendam coram S. Congrega- 
tione proposui summatim prius de more relatis argumen- 
tis qnae a patronis late in cireumferendis allegationibus 
disputantur. 

Defensor itaque Alphredi sententiae confirmationem ex- 
postulat, tam quia a sacris canonibus parentum consensus 


de necessitate haud requiritur in filiorum familiae nuptiis, 


quam quia dissensus Palris in praesenti controversia in- 
justus et irrationabilis est. Primum autem ut evincat me- 
minit ex communi doctorum sententia parentum consilium 
vel consensnm haud requiri ut sponsalium valor sustineatur 
Beiff. Jus can. lib. 4, tit. 1, S 1, num. 24; potiori ergo 
ralione eumdem minime requiri posse subdit pro matri- 
monio contrahendo, unde docet D. Thomas 2, 2, q. 114, 
art. 5, quod « non tenentur nec servi dominis nec filii 
parentibus obedire de matrimonio contrahendo vel virgini- 


MARIAGE. 


984 


tate servanda aut aliquo alio hujusmodi. » Statim enim 
ac quis devenerit ad pubertatis annos non est amplius sub 
potestate alterius si sit liberae conditionis, quantum ad 
ea quae ad personam suam spectant, subindeque etiam 
invitis parentibus valet connubium inire vel religionem 
ingredi, prouti hac-super re quaestionem instituens idem 
S. Docter resolvit in 4 sent. dist. 88, q. 1, art. 1, S 3, 
ad 2 ot dist. 28, art. 3, ad 1. 

Quibus principiis inhaerens et ipsa Tridentina syno- 
dus in cap. 1 sess. 24 de reform. watrim. illos anathe- 
mate damnat qui sustinent matrimonia a filiis familias sine 
consensu parentum contracta irrita esse et parentes ea rata 
vel irrita facere posse, et S. C. facultatem concessit nuptias 
ineundi, licet reluctassent mater, frater, coeterique consan- 
guinei, uti videre est in Florentina 12 januarii 1726. A gro- 
batur sane de quodam Thoma Delconte qui uxorem du- 
cere cupiebat quamdam Camillam Manganella, quibus 
nuptiis obstabant mater, germanus frater, aliique consan- 
guinei ob conditionis disparitatem, ac praesertim quia avus 
maternus Camillae per triennium damnatus fuerat ad opus 
in portu Liburni ob quaedam parva furta. Ast sponsi 
postquam a vieario generali sub excommunicationis poe- 
na prohibiti fuerani, ne matrimonium contraherent, sese 
Romam contulerunt et actis transmissis cognitaque causa 
responsum fuit, matrimonium esse contrahendum. Age Al- 
phredum sana mente capacemque esse « di fruire di tuttii 
diritti civili, » Doctor physieus testatur, eumque pariter 
pubertatis annos superasse claret ex fide nativitatis, quae 
evenit die 28 martii 1857. Cum ipse igitur in tali statu 
reperiatur, ut liberae sit conditionis quantum ad ea quae 
ad personam suam spectant, ex genitoris dissensu haud 
prohiberi potest a nuptiis contrahendis, subindeque sen- 
tentiam Melevitanae curiae prouti juri et praxi consonam 
confirmandam esse concludit. 

Eo vel magis quia dissensus sui auctoris injustus et 
vexatorius est ita ut dolum et calumniam importet ex 
Gloss. in cap. finali verb. malitiose, de desponsat. impub. 
Quod autem ‘res ita se habet fluere dicit ex iis quae a pa- 
ire opponuntur. Destitutum namque dicit filium facultati 
bus intellectualibus, dum doctor Adami qui ad hoc fuerat 
ab Alphredo requisitus et propter hoe habuit «sul prope- 
sito con lui varie interlocuzioni » nedum refert « constatai 
lo stato suo di sanità mentale » sed et « giudico fonda- 
tamente essero capace di fruire di tutti i diritti civili. » 
Idipsum confirmat testis Antonius e comitibus Pretiosi fi- 
dem faciens quod ,« le di lui facoltà morali sono in perfetto 
Stato normale. » Hoc pariter erui subdit a fide testium 
qui ad contrarium probandum fuerunt a patre inducti, li- 
cet sub ejus dependentia constituli reperiantur. 

Si igitur subdit quatuor annorunt spatio Alphredus 
mansit « a bordo dei vapori, » si ad studium incubuit, 
si exteris linguis addiscendis operam navavit de imperio 
patris easque, ut. ait, didicit, ne affirmari velimus paren- 
tes operam et oleüm perdere voluisse, tenendum est eum- 
dem haud mediocri saltem intelligentia destitutum esse. - 

Objicit pariter genitor mediorum ad vitam sustentan- 
dam deficientiam. At sicuti in praeteritum ita in futurum 
sobolem applicare potest in suo officio, a quo fuit a patre 
expulsus, prouti testes perhibent, «stante il suo proponi- 
mento di sposarsi colla signora Paolina. » Coeterum Al- 
phredus in aetate jam 24 annorum constitutus ex indus- 
iria et manuum suarum labore poterit necessaria vitae 
comparare. | 

Inter fabellas demum amandandam esse prosequitur 
pravitatem morum puellae et disparitatem conditionis quae 
item objiciuntur. Parochus namque proprius de Paulina fi- 














985 


dem facit « che sia di buonissima morale e che frequenta 
i Sagramenti » adeo ut sponsi a Catania raversi, « non 
abbiano pernottato mai assieme ma vivono separati in case 
diverse. » Probatissimi insuper viri eamdem renunciant 
« di illibati costumi e nota ottima condotta. » Ejusdem 
patrem negotiationi addictum fuisse ac parentem Alphredi 
constat ex actu publici notarii edicentis Paulinae paren- 
iem operam dedisse negütiationi « di vini.sino agli ul- 
limi suoi giorni lasciando dopo sua morte la sua famiglia 
in uno stato competentemente agiato da poter vivere senza 
il concorso di altro.» ldeoque attenta civili familiae con- 
ditione, Paulinae sorores in uxorem ductae fuerunt a viris 
publicis officiis addictis, dum altera nupsit Thomae Man- 
fred Brougton « principale impiegato nel Commissariato 
di S. M. Britannica in Malta » et altera Marianna no- 
mine, Davidi Jonas Low « già uffiziale nella marina di 
S. M. Britannica, ed in oggi principale impiegato nell'os- 
pedale navale di S. M. Britannica in Malta » ceu obtes- 


tatur publicus notarius, aliaque authentica documenta in - 


suo summario relata confirmant. Cum ergo neque dispa- 


ritas conditionis, neque improbitas morum in puella, ne- . 


que deficientia intelligentiae in Alphredo verificentur, con- 
cludit quod licet consensus parentum pro ineundis nuptiis 
requireretur, tamen ubi hic irrationabilis et vexatorius 
extaret, prout in themate, nihili faciendus esset, proindeque 
curiae sententiam, utpote justitiae innixam esse a S. V. 0. 
confirmandam. 

Ex parte defensoris D. Joannis magistrale votum ex- 
hibetur Ferdinandi de Valentibus olim S. Consistorii Fisci 
e& R. C. A. advocati, relatum io ejus operibus Tom. 
III, disc. V, de re ecclesiastica. In eo auctor probat, post 
concilium potissimum Tridentinum non esse necessarium 
ad validatatem sacramenti parentum consensum in matri- 
moniis filiorum familias, sed patrem adhuc jus, ut antea 
habere, matrimonium filio ob justas causas impediendi. 
Hinc Ecclesia, parochus et vel ipsi judices ecclesiastici 
omni vi eniti debent, ne hujusmodi matrimonia contra 
parentum voluntatem celebrentur ob innumera mala re- 
dundantia in societatem; sique de re in judicium deducta 
agatur, adductis innumeris juribus et praxi, oportere sem- 
per differri celebrationem nuptiarum, ut filius tantem ali- 
" quando resipiscat. 

Quod sibi feliciter accidisse idem de Valentibus testatur 
in causa penes hanc S. Congregationem pro qua scripsit 
anno 1718, aiens ju fine disceptationis, quod ad dubium 
« Àn sit locus celebrationi matrimonii ? » S. Congregatio 
Coneilii « semper distulit hujus causae resolutionem, nec 
matrimonium successu temporis contractum fuit. » 

Hujus causae itaque dilationem defensor D. Joannis 
et ipse urget, quum majores gravioresque oppido rationes, 
quam illa Ferdinandi de Valentibus, id suadere videantur. 
In causa anni 1718 pater clarae prosapiae impediebat filio 
nuptias sibi indecoras, quia filius. nubere contendebat cum 
Faustina Jacobelli « quae locandis aedibus vitam, ut hos- 
pita, traducit » licet honesta esset. Hic, praeter ambigui- 
tatem vitae mulieris suorumque parentum propriae domi per 
plures menses retinentium amasium, qui e domicilio patris 
effugerat, adest disparitas natalium atque aetatis; media 
ad vitam necessaria ex utraque parte deficiunt, ipseque 
sponsus talis vitio mentis laborat, ut nulla arte sibi pa- 
rare possit, quod conducat ad vitae substentationem. À tri- 
bunali etiam civili insulae interdictus est ob vitium mentis, 
neque valorem ipsarum pecuniarum callet ex formiter in 
id in curiae examine testibus, 

Quibus utrinque perpensis videant EE. VV. quonam 
responso diluendum sit dubium: 

An sententia curiae Melevitanae sit confirmanda vel in- 
firmanda in casu. 


Sacra Congregatio Concilii respondendum censuit: Sen- 


tentiam esse confirmandam. Die 20 martii 1880. 





MARIAGE. 


. 986 


MÉLANGES LITURGIQUES. 


Office pontiflcal. Etats-Unis. — Ordination. — Liturgie cistercienne. 
Office et messe des défunts. -— Mandatum du jeudi saint. — Messe 
de requiem le jour de la féte de S. Joseph. — Exposition du 
Saint-Sacrement. Image sur l'autel. — Bénédiction des cierges 
du 2 février. — Hôpitaux. Communion des malades. — Préface 
de la dédicace — Jérusalem. Féte-Dieu. — Consécration des 
saintes huiles. — Eglise reconstruite: Autel déplacé. — Ministres 
de gremio. — Encensement prohibé. — Deux messes chantées 

' pour la même fête. — Mariage. Communion. — Bénédiction des 
fonts baptismaux une fois par an. 


— Pontifical. Prétres et diacres assistants. Ordi- 
nation. Eglises dépourvues de cloche. Livres. 

Le cérémonial des évéques prescrit un grand nom- 
bre de ministres qu'il n'est pas toujours possible de 
réunir, surtout dans les pays tels que les Etats-Unis 
d'Amérique, où les prêtres font défaut. C'est pourquoi 
la S. Congrégation des Rites a autorisé un évéque Amé- 
ricain à employer le diacre et le sousdiacre de la 
messe pontificale au lieu et place des diacres assistants. 
En outre, vu la nécessité, elle a permis de remplacer 
de la méme manière le prêtre assistant. 

Quelques églises n'ont qu'une cloche. Cependant le 
Pontifical romain prescrit que l'ordinand qui prend l'ordre 
de portier, doit sonner les cloches. — La S. Congré- 
galion décide qu'il suffit de faire sonner une cloche. 

En outre, quelques églises n'ont pas de clocher at- 
tenant, cet édifice est séparé de l'église. Les portiers 
nouvellement ordonnés doivent-ils sortir de l'église et 
traverser la rue pour aller sonner les cloches? — 
La S. Congrégation tolère qu'on se contente de sonner 
les clochettes de l’autel, en se rendant à la porte de 
l'église. On agit de la même manière dans los églises 
qui ne possèdent pas de cloche. 

La rubrique du Pontifical pour l'ordination du le- 
cteur parait obscure, à cause de la parenthése qui ren- 
ferme les mots vel ei qui. — La décision est que 
l'évéque est libre de dire: Lectorem st quidem oportet 
legere ea qu& praedicat; ou bien: e qui praedicat. 

Dans l'ordination du lecteur, on peut employer soit 
le missel, soit le bréviaire, soit le volume de la sainte 
Ecriture; mais pour l'ordination du diacre ou du sous- 
diacre, on se sert du missel. 

EziEN. Rmus D. hodiernus episcopus Erien. in foede- 
ralis Americae provinciis dubius haerens cirea quasdam 
caeremonias aliasque res ad cultum divinum spectantes, 
quàe sequuntur dubia sacrae Congregationi de Propaganda 
Fide solvenda proposuit, nimirum: 

Dubium I. Episcopus quidam Ámericanus nuper expo- 
suit sacrae Rituum Congregationi, quod ob clericorum 
paucitatem impossibile evadat, ut juxta praescriptum coe- 
remonialis episcoporum, diaconi assistentes adhibeantur 
in missa pontificaliter ab episcopo celebrata: insuper, quod 
decet ut in festis solemnioribus episcopus ita celebret, quia 
contrarium populo in scandalum foret. Quaesivit inde an 
iis in adjunctis liceat diacono et subdiacono missae sup- 
plere locum diaconorum assistentium ? Cui respondit laudata 
sacra Congregatio: Affirmative attenta, necessitate. 

Quaeritur, utrum hoc indultum comprehendat etiam 


987 


casum illum quo neque presbyter assistens haberi potest, 
ila ut cum solo diacono missae et subdiacono sine presby- 
lero assistente missa pontificalis celebrari possit? 

Dubium II. Quaedam sanctimoniales in hao dioecesi 
degentes habent oratoria ecclesiae contigua, ita quidem 
ut eodem tecto iisdemque muris contineantur, quorum unum 
supra sacristiam positum ipsi altari majori, in quo asser- 
vatur Ssmum Sacramentum, proximum est, solo muro fenes- 
tris perforato intercedente : alterum autem oratorium in 
ipsa ecclesia inaedificatum est, In hisce vero oratoriis 
asservatur Ssma Eucharistia. Quaeritur utrum iste mos tole- 
rari, et Ssmum Sacramentum in hujusmodi oratoriis reti- 
neri possit? 

Dubium III. Oratoria ista de quibus sermo est, habent 
crates seu potius fenestras, per quas sanctimoniales in 
ecclesiam prospicere ac sacro vel aliis pielatis exercitiis 
interesse possunt et solent. Quaeritur utrum crates vel fe- 
nestrae ejusmodi aliis praeter episcopum permittantur; et 
quatenus negative: utrum iste usus habendi crates vel 
fenestras sanctimonialibus ut favor et privilegium permitti 
possit? 

Dubium IV. In ordinatione ostiarii Pontificale prae- 
scribit ut archidiaconus tradat ordinatis funes campanarum, 
facieus eos pulsare campanas. Quaeritur an insistatur plu- 
ralitati campanarum, an sufficiat una campana ubi plures 
non habentur? 

Dubium V. Aliquae ecclesiae, ut cathedralis mea, non 
habent turrim conjunctam cum ipsa Ecclesia, sed pluribus 
passibus ab ea distantem. Quaeritur: an ostiarii neo-ordi- 
nali debeant egredi extra ecclesiam et per apertum pergere 
ad turrim campanas ibi appensas pulsaturi, an vero sufficiat 
quassare tintinnabula altaris ad fores ecclesiae? 

Dubium VI. Quid agendum si nulla campana adsit in 
casu praedictae ordinationis? sufficient ne tintinnabula? 

Dubium VII. In ordinatione lectoris injungit Pontificale 
ut pontifex tradat omnibus codicem de quo sunt lecturi. 
Quaeritur quid per codicem intelligatur, utrum volumen 
sacrae scripturae, an missale, an rituale? 

Dubium VIII. In.eadem lectoris ordinatione cohortatio 
pontificis (paulo ab initio) continet haec verba: « Lectorem 
siquidem oportet legere ea quae (vel ei qui) praedicat. » 
Quaeritur an etiam particula vel rubro colore descripta et 
subjuncta duo verba «ei qui» sint pronuncianda? 

Dubium IX. In ordinatione snbdiaconi praescribitur ut 
ordinando tradatur liber epistolarum, et in ordinatione dia- 
coni ut tradatur liber Evangeliorum. Quaeritur: utrum 
volumen sacrae scripturae vel missale locum dictorum 
librorum supplere possint, ubi ejusmodi liber epistolarum 
et evangeliorum non habetur? 

"Quum autem praedicta dubia a sacra Congregatione de 
Propaganda Fide ad istam saerorum Rituum fuerint re- 
missa pro opportuna solutione fuerint, sacra haec Congre- 
gatio, omnibus mature accurateque perpensis dubiis, respon- 
dendum censuit: 

Ad I. Negative, sed, attenta necessitate, diaconum et 
subdiaconum missae vicem presbyteri assistentis implere 
posse’ in casu sacra Congregatio benigne concedit. 

Ad II et III. Dilata, et dubia clarius proponantur, 
ac praesertim exponatur num ecclesiae et oratoria eisdem 
adnexa vel inira easdem contenta ad unicam vel diversam 
communitatem pertineant. 

Ad IV. Negative ad primam partem; affirmative ad 
secundam. | 

Ad V. Negative ad primam partem; affirmative ad 
secundam. 

Ad VI. Affirmative, 


MÉLANGES LITURGIQUES. 


988 


Ad VII. In casu codicem esse missale, breviarium vel 
volumen sacrae scripturae. 

Ad VIII. Episcopum dicere posse in casu, vel « Lecto- 
rem siquidem oportet legere ea quae praedicat » vel « Lec- 
lorem siquidem oportet legere ei qui praedicat. » 

À IX. In ordinatione diaconi vel subdiaconi eis tradi 
posse missale. Atque ita rescripsit, indulsit ac servari man- 
davit die 27 septembris 1878. 


— Cisterciens. Offices des défunts. Messe quotidienne 
pour les mêmes défunts. Obligation d’une autre messe 
chaque semaine. 

L'ancien bréviaire de Citeaux prescrit la récitation 
quotidienne de l'office des morts, sous peine de péché 
véniel. Les rubriques générales du missel cistercien 
ordonnent une messe basse de requiem qu'on célébre 
tous les jours pour les religieux, parents, amis, bien- 
faileurs. Le vendredi et le samedi saint sont les seuls 
jours exceplés. Au besoin, on dit la messe de la féte 
du jour, mais l'application est toujours faite pour les 
défunts. Enfin, les religieux doivent dire la messe des 
défunts le premier jour de chaque semaine. — La S. 
Congrégation décide que toutes ces prescriplions obligent 
les religieux qui conservent encore l'ancien rite de 
Cileaux. 


ORDINIS CISTERCIENSIS CONGREGATIONIS DE SENANQUE. 
Fr. Maria Bernardus dioeceseos Forojulien. in Gallia et 
totius congregationis de Senanque sacri ordinis Cistercien- 
sis vicarius generalis insequentium dubioram selutionem 
expeliit, nimirum: 

Dubium I. An, breviarium Cisterciense approbando, sa- 
cra Congregatio Rituum monachos ad officium defunctorum, 
quod ex ejusdem breviari generalibus rubricis qualibet 
feria per annum recitari debet, eodem modo quo adstricti 
fnerint a capitulo generali totius ordinis anni 1618, nempe 
sub veniali, intenderit obligare? 

Dubium II. In missalis generalibus rubricis (tit. XI 
de missa quotidiana defunctorum) legitur: Quotidie, demp- 
tis feria VI in Parasceve et Sabbato Sancto, dicitur pri- 
valim missa de Requiem pro defunctis nostris fratribus, 
propinquis, familiaribus, nec non benefactoribus vel de die 
eum applicatione sacrificii pro iisdem defunctis. Quaeritur 
ergo: Àn remaneat stricta obligatio hanc missa quotidie 
applicandi? 

Dubium IIT. Item quaeritur de obligatione missae defunc- 
torum prima die cujusque hebdomadae juxta ejusdem 
missalis rubricas generales (tit. V. 1 et 2) celebrandae. 

Sacra porro eadem  Conguegatio, re mature perpensa, 
propositis dubiis rescribere rata est: Affirmative. Atque ita 
declaravit ac rescripsit die 27 septembris 1878. 


— Jeudi saint. Lavement des pieds. Cérémonie faite 
dans l'église par le recteur d'une confrérie. 

Mgr. l'archevêque de Saint-Sauveur de Baia, au 
Brésil, a fait connaître un singnlier usage du pays. 
Les confréries font le mandatum du jeudi saint, ou la- 
vement des pieds dans les églises, et devant la chapelle 
du sépulcre ; la cérémonie est faite par le recteur de 
la confrérie, lequel est pur laïque — La S. Congré- 
gation condamne l'abus. Le mandatum dans l'Eglise 
doit être fait par un prêtre accompagné des ministres 
qui d’ailleurs, ne peuvent faire la cérémoine devant 


989 MÉLANGES LITURGIQUES. 990 


la chapelle du sépulere. L'intérieur d'un hôpital convient 
aux confréries et aux séculiers. 


SawcrI SALVATORIS IN Basi. Rmus D. hodiernus 
archiepiscopus Sancti Salvatoris in Brasilia a sacra Rituum 
Congregatione insequentium dubiorum solutionem humil- 
lime expostulavit, nimirum: 

Dubium I. Sacerdoti cum ministris sacris indutis ves- 
tibus feria V in Coena Domini lotionem pedum facienti, 
aliis jam rite peractis, ceu sancti evangelii lectione etc., 
licebit ne cagremoniam interrumpere, ac tanquam spectator 
adstare ipse poterit, dum laicus cujusvis sodalitatis mo- 
derator seu praefectus pauperum pedes in ecclesia lavet 

Dubium II. Laicus in casu supra relato hoc ne so- 
lemne peragere poterit in media ecclesia ante eumdem 
locum, qui vulgo sepulchrum appellatur, ubi Ssmum pro 
adoratione est expositum? 

Dubium III. Si vero id fieri nequeat, utrum eamdem 
pedum lotionem laicus sodalitii moderator seu praefectus 
in sacello privato, vel in interiori domo vulgu Hospital da 
Misericordia nuncupata ubi pauperes aegroti curandi acci- 
piuntur, celebrare poterit? Et, si possit, quomodo? quo 
ritu? quibus ministrantibus? clericis an saecularibus? 

Dubium IV. Sin autem ea consuetudo laici sodalitii 
moderatoris seu praefecti praeferendi sacerdoti, qui cum 
sacris ministris ad faciendam lotionem sit paratus, alicubi 
vigeat, aut si inferri intendatur, estne eliminanda? 

Dubium V. Hunc abusum aut solummodo ejusdem ten- 
tamen, etiam in locis et ecclesiis exemptis, ordinarius jure 
proprio vel saltem ut Sanctae Sedis apostolicae delegatus 
cohibere ne poterit? 

Sacra porro eadem Congregatio, audita relatione ab in- 
frascripto secretario facta , nec non voto in scriptis alte- 
rius er Apostolicarum Caeremoniarum Magistris. propositis 
dubiis rescribendum censuit: | 

Ad I. Non licere; et lotionem pedum faciendam esse 
a sacerdote adjuvantibus sacris ministris, juxta praescriptum 
rubricae missalis feriae V in Coena Domini. | 

Ad II. Nec a sacerdotibus perfici debere mandatum 
ante sacellum ubi Ssmum Sacramentum asservatur, et si 
ecclesia tantae magnitudinis non sit, ut locus ab eodem 
sacello remotus haberi possit, extra ecclesiam perficiatur. 

Ad IIL A sodalitii moderatore seu praefecto, ut in casu, 
mandatum perfici posse in interiori Domo Hospital da mi- 
sericordia, absque tamen incenso, cantu evangelii aliisque 
caerimoniis a rubrica praescriptis, sed tantum cum adsis- 
tentibus laicis qui aquam ei ministrent. 

Ad IV. Esse abusum intolerabilem et omnino elimi- 
nandum. 

Ad V. Jure ordinario cohibere posse et debere. Atque 
ita rescripsit et servari mandavit die 7 feb. 1874. 


— Fête de S. Joseph. Messe de requiem prasente cor- 
pore. Est-ce permis ? 

La messe praesente corpore est prohibée aux plus 
grandes fêtes. La S. Congrégation place dans cette ca- 
tégorie la féte de S. Joseph, proclamé patron de l'Eglise. 


VERONEN. R. D. hodiernus magister caeremoniarum 
cathedralis ecclesiae Veronen. a sacra Rituum Congrega- 
lione insequentium dubiorum solutionem humillime implo- 
ravit, nimirum: 

Dubium I. In festo s. Josephi B. M. V. Sponsi et Ec- 
clesiae catholieae patroni potestne cani missa de Requie, 
praesente corpore? 


Dubium IL Potestne in eodem festo, ubi est de prae- 
cepto, celebrari missa in oratoriis privatis? 

Sacra vero eadem Congregatio, referente subscripto se- 
cretario, propositis dubiis rescribere rata est: 

Ad I. Negative. 


Ad II. Standum restrictioni in Brevi Apostolico expres- 
gae. Atque ita rescripsit et servari mandavit di 7 feb. 1874. 





— Bénédiction du  Sasnt-Sacrement. Cathédrale 
d' Alba en Piémont. Coutume au sujet des ornements pour 
la bénédiction. 


ALBEN. PROVINCIAE PEDEMONTANAE. Canonici cathedralis 
ecclesiae Alben. asserentes se ab immemorabili tempore, 
nemine contradicente, consuevisse elargiri benedictionem 
cum Ssmo Sacramento amictos superpelliceo, cappa, stola 
ei velo humerali in dominicis et in festis minus solemni- 
bus ac per octavam Ssmi Corporis Christi, a sacra Rituum 
Congregatione humillime postularunt, ut antiqua praxis 
eliam in posterum ab ipsis servari valeat, etsi sacrae ipsius 
Congregationis decretis non omnino conformis esse videatur. 

Sacra vero eadem Congregatio, referente infrascripto 
secretario audita sententia in scriptis alterius ex Aposto- 
licarum caeremoniarum magistris, rescribere rata est: Den- 
tur decreta in una Ürbinaten. dei 28 januarii 1700 ad I, 


et in una Salutiarum diei 29 novembris 1856 ad IV. 


Atque iisdem decretis amodo canonicos cathedralis Albensis 
sese conformare debere mandavit, non obstante quacumque 
in contrarium consuetudine. Die 7 februarii 1874. 


— Le bienheureuz Pierre de Molleano, franciscain. 
L'Eglise du couvent où il reposait ayant été usurpée, le 
corps est porté à la cathédrale. 


FIRMANA. Hodierni syndacus ei assessores repraesen- 
sentantes populum oppidi Molleani intra limites archidioe- 
ceseos Firmanae a sacra Rituum Congregatione humillime 
postularunt ut corpus Beati Petri a Molleano ex ordine 
Minorum de Observantia S. Francisci, quod usque nunc 
conquievit in ecclesia adjecta coenobio ejusdem ordinis in 
civitate Camertii, potiusquam in posterum maneat in’ cathe- 
drali ecclesia, ad quam translatum est, transferatur ad 
ecclesiam adjectam coenobio alumnorum sui ordinis in me- 
morato oppido de Molleano, ubi fidelium venerationi expo- 
natur; decens enim omnino est ut idem corpus quum quie- 
Scere non possit ubi e mortali vita excessit, quiescat ubi 
vitales primum auras aspexit. 

Sacra vero eodem Congregatio, auditis informatione et 
voto emi et rmi D. cardinalis episcopi Firmani, rmi D. ar- 
chiepiscopi Camerinensis et rmi patris procuratoris generalis 
ordinis de Observantia, audita quoque sententia rmi D. Lau- 
renti Salvati, sanctae fidei promotoris coadjutoris, omnibus 
mature perpensis ac consideratis, precibus ipsis rescribere 
rata est: Corpus Beati Pelri a Molleano ordinis Minorum 
de Observantia sancti Francisci jure suo spectare ad eccle- 
siam dicti ordinis civitatis Camertii, ubi ad haec usque 
tempora publico ecclesiastico cultu ditatum quievit: interim 
vero, perdurante sacrilega praefatae ecclesiae invasione, 
removendum non esse ab ecclesia cathedrali Camertii, ubi 
ad praesens honorifice asservatur loco depositi. Die 7 fe- 
bruarii 1874. 


— Lisbonne. Confrérie des esclaves de l'Enfant Jésus. 
Image sur l'autel du Saint-Sacrement. 
On ne doit pas exposer d'image sur l'autel oü le 


991 


Saint-Sacrement est exposé. C'est pourquoi la S. Con- 
grégation désapprouve la confrérie de l'Enfant Jésus 
de Lisbonne qui a l'usage d'exposer l'image au grand 
autel où le Saint-Sacrement est exposé publiquement. 
I n'y a qu'à exposer l'Image de l'Enfant Jésus à un 
autre aulel. 


LisBONEN. Componentes mensam sodalitatis mancipio- 
rum Divini Infantis canonice erectae in ecclesia a Divino 
Infante nuncupata in civitate Lisbonensi sacrorum Rituum 
Congregationi exposuerunt se consuevisse, ex antiquissima 
consuetudine, exponere Sacram Imaginem Jesu Infantis 
in majori altari, tum quando in praecipuis anni festivita- 
tibus fidelium venerationi Ssmum Sacramentum exponitur, 
ium etiam quando ejusdem Sacramenti expositio fit in forma 
quadraginta horarum. Quum vero modo aliqui dubitent an 
iste usus conformis sit decretis, oratores supradicti ab 
eadem sacra Congregatione humillime exquisierunt ut invec- 
tam praxim ipsis servare permitteret. 


Sacra vero Congregatio, referente infrascripto secretario, 


enunciatis precibus rescribere rata est: Non esse toleran- 
dam consuetudinem, et exponi poterit Imago Divini Infantis 
in alio altari, Atque iia rescripsit et servari mandavit die 
7 februarii 1874. 


— Purification, Translation de la solennité au di- 
manche suivant. La bénédiction des cierges et la proces- 
sion sont-elles pareillement transférées ? 

La fête de la Purification est rarement comprise 
parmi celles dont la solennité est remise au dimanche 
suivant, en vertu d'un indult spécial. Consultée par 
larchevéque de Reims, la S. Congrégation des Rites 
répond que la bénédiction des cierges et la procession 
doivent se faire le2 février, quoique la solennité, con- 
sistant en la célébration de la messe ,more votivo, soit 
remise au dimanche. La Féte-Dieu est traitée avec 
plus de faveur, car la procession est renvoyée comme 
la solennité elle-même. : 


RHEMEN. Rmus D. hodiernus archiepiscopus Rhemen. 
exposuit quod omnibus parochiarum rectoribus dioeceseos 
Rhemen. in Gallia per indultum sacrae Rituum Congrega- 
lionis diei 24 augusti 1854 fuerit concessum ut solemnitas 
Purificationis B. M. V. ad insequentem dominicam trans- 
ferri valeret. In precibus autem non agebatur de benedic- 
tione eereorum quae praedicto die fieri debet. Quapropter 
suprascriptus rmus orator ab eadem sacra Congregatione 
humillime postulavit ut benedictio cereorum ad insequen- 
iem dominicam etiam transferri valeat ac festum ipsum 
Purificationis. | 

Sacra vero Congregatio, audita relatione hujusmodi 
instantiae ab infrascripto secretario facta, rescribere rata 
est: Benedictio et distributio candelarum et processio in 
festo Purificationis Beatae Mariae Virginis fieri debent ipsa 
die 2 februarii. Atque ita rescripsit die 7 februarii 1874. 


— Hôpitaux. Communion portée aux malades qui 
sont dans les salles. Ombrelle. 

Les fréres de S. Jean-de-Dieu ont des autels dans 
les salles des hôpitaux, de façon que les malades 
retenus au lit ont Ja faculté d'entendre la messe. Il 
arrive souvent que le prétre porte la communion pen- 
dant la messe. Quel est le rite qu'il faut garder dans 
l'administration du sacrement ? Peut-il porter le voile 


MÉLANGES LITURGIQUES. 


992 


huméral ? L'ombrelle est-elle de rigueur ? Peut-on porter 
de la sorte la communion aux malades qui sont dans les 
salles voisines et entendent la voix du célébrant ? — La 
S. Congrégation ne trouve de difficulté à rien de tout 
cela; mais elle prescrit l'ombrelle. 


OnpiNIS S. Joannis DE Dgo. Rmus P. Joannes Maria 
Alfieri hodiernus generalis ordinis S. Joannis de Deo a 
sacra Rituum Congregatione humiliter postulavil ut inse- 
quentia dubia circa modum deferendi intra missam sacram 
communionem ad infirmos vigentem in valetudinariis ordinis 
sui declarare dignaretur, nimirum: 

Dubium I. An recitato ad altare Confiteor, Misereatur, 
Ecce Agnus, Domine non sum dignus, possit permitti 
quod sacerdos cum pyxide sine velo humerali deferat ad 
infirmos sacram communionem saltem a duobus candelas 
deferentibus comitatus et adhibita etiam umbella, si fieri 
potest, praesertim si ab altari distent infirmi? 

Dubium IL. An modo supradicto deferri possit sacra 
communio non solum in toto valetudinario sive a parte 
ante sive a parte post altaris, etiam in aliquibus cubi- 
culis, ex quibus, etsi altare non videatur, tamen vox sacer- 
dotis celebrantis audiatur? 

Dubium III. An permitti possit ut loco sacerdotis Ssmam 
Eucharistiam deferentis ad infirmos, alter etiam laicus ora- 
liones recitet? 

, Sacra vero Congregatio, referente infrascripto secretario 
audita sententia alterius ex apostolicarum caeremoniarum 
magistris, rescribere rata est: 

Ad I et II. Nihil obstat ; dummodo tamen in delatione 
Ssmi Sacramenti umbella omnino adhibeatur. 

Ad III. Nihil obstat quominus adstantes recitent aliquas 
preces, dum distribuitur sacra Eucharistia. Atque ita re- 
scripsit die 7 febrnarii 1874. 


— Dédicace. Préface particulière autorisée par le 
Saint-Siège. Peut-on se servir de celle préface dans la 
dédicace des basiliques de Latran et de S. Pierre? 

Le missel romain est sobre en fait de préfaces, il 
conserve les préfaces consacrées par la tradition. La 
fête de la dédicace n'ayant pas de préface particulière, 
on dit la préface commune. Cependant la S. Congré- 
gation a concédé par indult quelques préfaces particu- 
lières, p. e. la dédicace, les saints, les défunts. Le 
diocèse de Reims est dans le cas. Mgr. Landriot 
consulta pour savoir si, pour la fête de la dédicace des 
basiliques romaines du Latran et de S. Pierre qui est 
célébrée le 9 novembre et le 18, on devait emplover 
la préface particulièrement autorisée pour le diocèse 
de Reims en la fête de la dédicace des églises du 
diocése — Non seulement la S. Congrégation répond 
quil n'y a aucune obligation mais elle refuse toute 
concession. 


RHEMEN. Rmus D. Joannes Franciscus Landriot archie- 
piscopus Rhemen. in Gallia a sacra Rituum Congregatione 
humillime insequentium dubiorum solutionem efllagitavit, 
nimirum: 

Dubium I. An praefatio specialiter concessa pro festo 
dedicationis ecelesiarum archidioeceseos Bhemensis, etiam 
dici debeat in festis dedicationis basilicae Ssmi Salvatoris 
et basilicae 88. Apostolorum Petri et Paulit 

Dubium Il. An posito quod illa praefatio recitari non 
debeat, attamen praefatis diebus usurpari possit? 





993 


Sacra vero Congregatio rescribere rata est: 

Ad I. Negative. 

Ad II. Provisum in primo. Atque ita rescripsit et ser- 
vari mandavit die 7 februarii 1874. 


— Jérusalem. Fêle-Dieu. Enfants habillés en anges. 
Turcs et schismatiques accourant pour voir les processions 
catholiques. 

C'est l'usage à Jérusalem d'habiller des enfants en 
anges à l’occasion de la Féte-Dieu. Les uns répandent 
des fleurs, d'autres portent les encensoirs fumants; 
d'autres ont des épis et des grappes de raisins. Les 
Turcs se montrent satisfaits du spectacle, et les schis- 
matiques eux-mêmes en sont édifiés. — La S. Con- 
grégation s'en remet au patriarche de Jérusalem. 


ORDINIS MINORUM S. FRANCISCI DE OBSERVANTIA. Rmus 
pater hodiernus superior conventus Ordinis Minorum s. Fran- 
cisci de Observantia in civitate Hierosolymitana a sacra 
Rituum Congregatione humiliter postulavit ut in proces- 
sione peragenda iu. solemnitate Ssmi Corporis Christi ad- 
mitti possint pueri, modo quo angeli depingi solent, vestiti, 
quorum alii flores per viam spargant, alii fumigantes de- 
ferant thuribulo, alii uvam ac frumenti spicas in mani- 
bus gestent, quia id pergratum est spectatoribus cunctis 
non solum catholicis sed et schismaticis et ipsis Turcis. 

Sacra vero eadem Congregatio, audita relatione hujus- 
modi instantiae ab infrascripto secretario facta, rescribere 
rata est: Tam relate ad ritum, quam relate ad modum 
vestiendi remittitur arbitrio rmi D. patriarchae Hierosoly- 
mitani. Atque ita rescripsit die 7 febr. 1874. 


— Consécration des saintes huiles. Ministres assis- 
tants. Douze prêtres, sept diacres et sept sousdiacres. 
Dispense du Pontifical romain. 

Vu l'impossibilité de réunir douze prêtres et sept 
diacres, la S. Congrégation des Rites autorise l’évêque 
de Livourne à faire la consécration des saintes huiles le 
jeudi saint avec un moindre nombre de ministres. On 
avait l'usage de faire intervenir des clercs non enga- 
gés dans les ordres majeurs, et on leur faisait prendre 
la Dalmatique ou la tunicelle; cependant le premier dia- 
cre et le premier sousdiacre qui portaient les vases, 
étaient pris parmi les clercs vraiment promus aux or- 
dres majeurs. 


LisuRNEN. Rmus D. Julius Metti episcopus Liburnen. 
sacrae Hituum Congregationi exposuit quod in cathedrali 
ecclesia. Liburnensi, cum propter cleri paucitatem inveniri 
non possint ultra duodecim presbyteros, etiam septem dia. 
coni totidemque subdiaconi qui assistant missae pontificali 
pro conficiendis sacris oleis feria V in Coena Domini, usus 
invaluit supplendi deficientiae diaconorum et subdiaconorum 
per simplices clericos dalmatica vel tunicella indutos ad 
decorem solemnitatis; ita tamen ut saltem primus diaco- 
nus et primus subdiaconus qui vasa ferunt, sint vere in 
sacris constituti. Quum autem supradictus episcopus du- 
bitet an hic usus retineri possit, ab eadem sacra Congre- 
galione declarari postulavit; 1. An sine speciali obtenta 
facultate talis substitutio clericorum pro diaconis aut sub- 
diaconis servari possit in casu? et quatenus negative. 2. Fa- 
cultatem ipsam supplex exposcit, quia aliter impossibile 
omnino foret numerum ministrorum a rubrica Pontificalis 
praescriptum implere. | 


19° sérre. 


MÉLANGES LITURGIQUES. 


994 


Sacra porro eadem Congregatio censuit, si SSmo Do- 
mino Nostro placuerit, concedi posse episcopo oratori li- 
centiam conficiendi olea sacra cum numero ministrorum 
minori illo, qui praescribitur in pontificali romano, qua- 
tenus sufficiens numerus presbyterorum in dioecesi Libur- 
nensi non reperiatur et aliter commode haberi nequeat, 
super quo ejus conscientia oneratur ; et dummodo in re- 
liquis quantum fieri potest Pontificali praedicto se cone 
formet. Die 7 februarii 1874. 

Facta autem de his SSmo D. N. Pio Papae IX fideli 
relatione , Santitas Sua juxta praedicta benigne annuit 
die 26 ejusdem mensis et enni. 





— Montréal en Canada. Consécration d'une église 
paroissiale'et. d'un. autel. Si la reconstruction de la- 
façade fait perdre la consécration ? 

L'autel perd la consécration s'il est déplacé; il faut 
donc le consacrer de nouveau; mais l'église entière n'a 
pas besoin d'une nouvelle consécration. Il en est de 


méme lorsque l'ou reconstruit une partie de l'église. 


La curé de la Reine de la Magdelaine, au diocèse de 
Montréal, représente que son église paroissiale fut 
consacrée en 1841; douze ans après, la facade mena- 
cant ruine, fut reconstruite. Elle forme à peine la dou- 
zième partie du monument. Le grand autel fut déplacé 
de quelques pieds. — Conformément aux règles litur- 
giques, la S. Congrégation dit de consacrer de rouveau 
l'autel dont il s'agit, mais non l'église. 


MARIANOPOLITAN. Hodiernus parochus eeclesiae a Na- 
tivitate Deiparae vulgo de la Reine de la Magdeleine nun- 
cupatae in ditione Canadensi sacrae Rituum Congregationi 
exposuit quod praedicta parochialis ecclesia una cum al- 
tari majori rite fuerint consecrata die 18 novembris 1841. 
Duodecim vero post annos frons ecclesiae ruinam minitans 
destructa eb renovata fuit. Frons vero ipsa vix duodeci- 
mam partem totius ecclesiae constituebat. Altare quoque 
majus fuit ab antiquo loco amotum sed paucis pedibus. 
His positis, insequentia dubia pro opportuna solutione pro- 
posuit, nimirum : 

Duhium I. An ecclesia ob demolitionem suae frontis 
consecrationem amiserit ita, ut ea iterum consecrari de- 
beat, an potius nova unius altaris majoris consecratio per- 
agenda sit? 

Dubium IL An praedictum altare consecrari debeat, 
si ecclesia est consecrata? 

Sacra porro Rituum Congregatio ad relationem sub- 
scripti secretarii juxta alia decreta rescribere rata est: 

Ad I. Negaüve ad primam partem; affirmative ad 
secundam. | 

Ad IL Provisum in primo. Atque ita rescripsit die 20 
februarii 1874. 


— Cisterciennes en Angleterre. Fête de Notre-Dame 
des sept Douleurs titulaire du monastère. Concurrence. 
_ Le rite cistercien a des fêtes de grand sermon ect 
des fétes majeures de deux messes. Elles correspondent 
à la première et à la seconde classe du rite romain. 
Les Cisterciennes de Staudvill, en Angleterre, ont pris 
Notre-Dame des Sept Douleurs en septembre comme 
litre de leur monastère. L'office jouit naturellement de 
la prémière classe. De là vient que, en cas de con- 
currencé avec l'office du Saint Nom de Marie, ce der- 
nier est renvoyé au premier jour libre. 


63 


995 


SANCTIMONIALIUM ORDINIS CISTERCIENSIUM. Sanctimonia- 
lies ordinis Cisterciensium in monasterio vulgo Staudvill 
in Anglia sacrorum Rituum Congregationi exposuerunt quod 
juxta Kalendarium a 5. Sede approbatum et auctoritate 
apostolica die 7 februarii 1871 ordini Cisterciensium da- 
tam, festum SSmi Nominis Beatae Mariae Virginis sub 
ritu festi duarum missarum majoris dominica infra octa- 
vam Nativitatis ejusdem B. M. V. a religiosis ipsius or- 
dinis celebrandum est. Ast in monasterio monialium sup- 
plicantium festam Septem Dolorum B. M. V. sub ritu 
festi sermonis majoris cum octava singulis annis dominica 
tertia septembris, cum ecclesiae illius monasterii sit ti- 
tulare, est celebrandum. 

Quapropter oratrices ab eadem sacra Congregatione hu- 
millime rogaverunt ut declarare dignetur: in concursu 
dictorum officiorum ad quem diem SSmi Nominis officium 
B. M. V. transferri debeat? 

Sacra vero Congregatio audito voto riñi patris ho- 
dierni procuratoris generalis ordinis Cisterciensis declaravit: 
Festum SSmi Nominis B. M. V, in casu transferendum 
esse ad primam diem liberam. Atque ita declaravit die 20 


februarii 1874. 


— Offices et cérémonies. Il est convenable que les 
officiants et leurs ministres fassent partie du clergé de 
chaque église cathédrale ou collégiale. Si l'on est forcé 
d'appeler des étrangers, ils doivent se conformer entvére- 
ment à la liturgie de l'église. 


AGRIGENTINA. Rmus D. hodiernus episcopus Agrigen- 
tinus exposuit quod juxta decretum generale datum a sacra 
Rituum Congreg. sub die 5 octobris 1652 regulares cu- 
juscumque ordinis et instituti tenentur in omnibus exacte 
observare id quod praescribitur in rituali, caeremoniali 
et rubricis missalis romani. Porro in caeremoniali episco- 
porum lib. 2, cap. 9, ubi agitur de vesperis cum cantu, 
statuitur quod assistentes cum pluviali debent esse de gremio 
ecclesiae. Idque sapienter: cum inter regulares sint non- 
nulli qui habent ritus et caeremonias sibi proprias, ut es- 
sent PP. Carmelitae, Praedicatores aliique. Et haec dispo- 
sitio quae in caeremoniali statuitur quoad vesperas cum 
cantu, ob paritatem rationis facile extendi potest ad omnes 
alias functiones ecclesiasticas, ut essent matutini, tertiae 
et missae cum cantu, nec non extendi potest ad comple- 
torium solemniter cantatum cum assistentibus cum pluviali, 
ut alicubi fieri solet. 

Hisce expositis, ab eadem sacra Congregatione humi- 
liter exquisivit insequentium dubiorum solutionem , ni- 
mirum: 

Dubium I. In illis locis, in quibus adest sufficiens nu- 
nerus sacerdotum saecularium et regularium, possunt ne 
in eadem functione, puta missa, completorio etc., ut supra 
ministrare saeculares et regulares simul, vel regulares unius 
vel alterius instituti, quatenus nempe celebrans sit saecu- 
laris et ministri aut unus ipsorum non, et vicissim; vel 
quatenus celebrans ei ministri sint omnes regulares, ged 
nofi omnes ejusdem instituti 

Dubium II. Et si affirmative, valet id quoad regulares 


Carmelitas, Praedicatores et alios habentes caeremonias 


Sibi proprias? 
Dubium III. Et si affirmative pro aliis ecclesiis, valet 
id pro illis ecclesiis cathedralibus et collegiatis, in quibus 
adest sufficiens numerus ministrorum de gremio ipsarum? 
Sacra vero eadem Congregatio, audito voto alterius ex 
apostolicarum caeremoniarum magistris, rescribere rata est. 
Ad I. In omnibus sacris functionibus praesertim in 


MÉLANGES LITURGIQUES. 


C96 


cathedralibus et collegiatis ecclesiis, in quibus adest nu- 
merus sufficiens ministrorum, de gremio ipsarum eccle- 
siarum, convenit ut celebrans et ministri sint de gremio 
ecclesiae: quatenus vero sufficiens hic numerus desit, oportet 
ut sacri ministri, qui extra gremium ecclesiae assumuntur, 
eamdem ecclesiae illius liturgiam sequantur, ne ulla pror- 
sus in sacris exercendis ritibus ac caeremoniis difformitas 
habeatur. 

Ad II et III. Provisum in primo. Atque ita rescripsit 
die 18 martii 1874. 


— Encensement. Mémoire du Saint-Sacrament avant 
les collectes commandées. Messes férsales. Deux messes de 
la méme fête et dans la méme église. 

Tous les encensements sont interdits aux messe: 
qui, quoique chantées, se disent sans diacre et sous- 
diacre. Cette règle s'applique au cas de l'exposilion du 
Saint-Sacrement. Alors on encense le Saint-Sacrement 
lorsqu'il a été placé sur le trône et avant de le remettre 
dans le tabernacle, jamais dans le cours de la messe. 

La collecte de Spiritu sancto commandée par l'or- 
dinaire. passe aprés la commémoraison du Saint-Sa- 


 erement exposé. 


Est-il permis de chanter deux fois la méme messe 
dans une église? Cette sorte de binage a été constam- 
ment désapprouvé par la S. Congrégation des Biles. 
Certaines grandes et importantes paroisses ont l'usage 
de faire chanter deux messes le dimanche, pour la 
commodité des paroissiens. Plusieurs décisions défen- 
dent cela. Elle s'est prononcée de nouveau, en 1874. 
comme ou le verra plus loin. Les cathédrales chantent 


. deux messes, celle de l'office, et celle du dimanche 


ou de la férie; c'est là un privilége particulier des 
chapitres. Le clergé paroissial n'est pas un chapitre. 


Dg ZacaTHECAS. Rmus D. Josephus Maria a Refugio 
Guerra episcopus de Zacathecas in Republica Mexicana 
Americae septentrionalis sacrae Rituum Congregationi se- 
quentia dubia enodanda proposuit, nimiruiu: 

Dubium I. In missa quae cum cantu celebratur, sed 
sine ministris Sacris, omnes incensationes omittendae sunt. 
Usus contrarius praevaluit in his regionibus. Sed quatenus 
haec consuetudo non sit tolerabjlis, etiam omittendae ne 
sunt in missa quae cum expositione venerabilis celebratur? 

Dubium II. In missis, quae cum cantu et expositione 
SSmi Sacramenti celebrantur, quaenam oratio anteponenda, 
commemoratio nempe venerabilis, vel collecta Spiritus Saneti, 
quae occurrit ut imperata? Hic non eadem est omnium 
Super hac re sententia. 

Dubium III. Cum in hac cathedrali non habeantur in 
praesentiarum nisi tres canonici, missae feriales vel de vi- 
gilia, quae occurrunt post missam de festo, non per ca- 
nonicos ipsos, sed per capellanos chori cantantur. Quaeritur: 
In iisdem missis adesse debet magister caeremoniarum. 
vel tantum cum canonici ad altare celebrant? 

Dubium IV. Nulla ratione nullisque in circumstantiis 
licetne cantare duas missas de eodem festo in ipsa die. 
absque gratia speciali et expressa Sanctae Sedis? 

Sacra vero eadem Congregatio, audita sententia alterius 
ex apostolicarum caeremoniarum magistris, propositis du- 
biis respondendum censuit: 

Ad L In missa quae cum cantu, sed sine ministris 
celebratur, incensationes omnes omittendae sunt; si vere 
dum haec missa cantatur SSmum Sacramentum super al- 














997 


tare est expositum, incensaliones, in missa pariter omit- 
tendae sunt, et SS. Sacramentum incensatur tantum post- 
quam in throno fuit collocatum, et antequam deponatur. 

Ad II. Commemoratio SSmi Sacramenti in casu est 
facienda post alias omnes orationes de praecepto et ante 
omnes collectas etiam imperatas. 

Ad III. Servetur consuetudo. 

Ad IV. Negative juxta decretum in Asten. 1 augusti 
1652 et in Mediolanen. 3 augusti 1652. Atque ita res- 
cripsit ei servari mandavit die 18 martii 1874. 


— Messe de mariage. Communion des nouveaux époux. 
Esprit de l'Eglise. Exhortation et recommandation. 

L'Eglise exhorte les époux à se confesser et à com- 
munier, à l'occasion de leur mariage. Elle s'abstient 
de faire un commandement formel. Un évéque d’Alle- 
magne consulte : Peut-on dire la messe votive pro sponso 
et sponsa et donner la bénédiction nuptiale aux époux 
qui ne communient pas à la messe de leur mariage? 
La S. Congrégation des Riles répond affirmativement 
mais les curés doivent exhorter les fidéles à recevoir 
la sainte communion à la messe oü les bénédictions 
nuptiales leur sont donnés. 


LavaTIN. Rmus D. Jacobus Maximilianus Stepischnegg 
episcopus Lavatin. a sacra Rituum Congragatione humiliter 
insequentis dubii solutionem expetiit, nimirum: Utrum 
missa voliva pro sponso et sponsa dici, et in ea benedictio 
nuptialis fieri possit etiam in easu ubi sponsi infra hang 
missam sacram communionem non perciperent? 

Sacra vero eadem Congregatio, audita sententia in 
scriptis alterius ex apostolicarum caeremoniarum magistris, 
rescribere rata est: Affirmative; curent tamen parochi et 
animarum rectores adhortari fideles nupturos, ut in missa, 
in qua benedictiones nuptiales impertiuntur, communicent. 
Atque iia rescripsit die 21 martii 1874. 


—. Pierre sacrée. Crypte souterraine. Mense d'autel 
placée sur l'ancienne tombe de S. Ambroise et sur celle 
de S. Gervass et de S. Protais. Reliques. 


MEDIOLANEN. Rmus D. Franciscus Maria Rossi prae- 
positus S. Ambrosii et vicarius generalis Mediolanen. sacrae 
Rituum Congregationi exposuit quod in nova subterranea 
erypta apud basilicam Ambrosianam Mediolanensem effossa 
ad recondendum corpora patronorum urbis primitivo eorum 
loeo servata fuerunt sepulchra SS. MM. Gervasii et Pro- 
tasii, itemque S. Ambrosii ep. c. et d. Supra vero prae- 
dicta sepulchra mensae altarium duae constitutae sunt ad 
sacrum faciendum: attamen in vacuitatem ipsorum sepul- 
chrorum rursus authenticae quaedam reliquiae conditae fue- 
runt eorumdem Ss. Martyrum et S. Ambrosii rite reco- 
gnitae. Quum autem dubium exortum fuerit: An supra 
dictas mensas altarium incumbentes adamussim locis dic- 
tarum reliquiarum missae celebrari possint absque addita- 
mento petrae, quam vocant, sacrae, posterioribus saeculis 
quasi in supplementum lypsanorum martyrum inductae; 
praedictus orator ejusdem dubii solutionem humillime im- 
ploravit. 

Et sacra Congregatio, audita sententia in scriptis rmi 
D. Augustini Caprara coadjutoris assessoris ejusdem sacrae 
Congregationis, rescribendum censuit: In casu de quo agitur 
in iisdem mensis altare portatile esse apponendum. Atque 
ila rescripsit et servari mandavit die 24 martii 1874. 


MÉLANGES LITURGIQUES. 


998 


— JBénédictson de l'eau baptismale. Peut-on se con- 
tenter de la faire une fois par an, à Pâques ou à Pen- 
tecóte ?. 

Le rituel romain parait donner la faculté de faire 
la bénédiction des fonds baptismaux une seule fois 
chaque année: « Que leau du baptéme solennel ait 
été bénie cette méme année, le samedi saint de Pâques 
ou le.samedi de Pentecóte. » L'usage existe dans le 
diocése de Saint-Hippolyte, en Autriche de ne faire 
la bénédiction des fonts que le samedi saint, et de 
supprimer celle de la veille de Pentecóte. Mgr. l'évéque 
ayant chargé les doyens de donner un avertissement, 
les curés ont opposé le Rituel, et l'ancienne coutume 
du diocèse. D'autre part, la rubrique du Rituel com- 
porte un tout autre sens; car elle veut simplement 
dire que l’eau bénie le samedi saint est employée 
depuis ce jour-là jusqu'à la Pentecóte et l'autre sert 
pour le reste de l'année. La S. Congrégation se pro- 
nonca expressément, en 1755, et en 1841. Elle a 
reconnu l'obligation de faire la double bénédiction des 
fonts baptismaux,par la décision qui suit. 


SANCTI HiPPOLYTI. Rmus D. hodiernus episcopus Sancti 
Hippolyti sacrae Rituum Congregationi exposuit quod in 
nonnullis suae dioeceseos parochialibus ecclesiis quarum 
populus non est numerosus, ex longo jam tempore inva- 
luerit mos, ut aqua baptismalis tantummodo in sabbato 
sancto Paschatis benedicatur et pro toto anno reservetur; 
benedictio autem aquae baptismalis in vigilia Pontecostes 
omittatur. Ad monitionem a decano factam parochi isti 
non solum antiquissimam consuetudinem invocarunt, sed 
etiam ad Ritualis Romani rubricam provocarunt, quae habet : 
« Aqua vero solemnis baptismi sit eo anno benedicta, in 
sabbato sancto Paschatis vel sabbato Pentecostes, » unde 
inferebant sufficere ut vel sabbato majoris hebdomadae vel 
in vigilia Pentecostes, fiat benedictio aquae baptismalis, 
nec oportere eamdem ex Rubricae mandato fieri utroque 
sabbato. 

Quapropter supradictus orator ab eadem sacra Congre- 
gatione humillime exquisivit: Uirum consuetudo isthaec 
tolerari queat benedicendi aquam baptismalem in istis pa- 
rochiis dumtaxat semel per annum, sabbato videlicet sancto 
Paschatis. 

Et sacra Congregalio, re mature perpensa, juxta alia 
decreta, ac praesertim in una -Lucana diei 12 aprilis 1755 
el in una Urbevetana diei 7 decembris 1844, rescribendum 
censuit: Aquam baptismalem in parochiis esse benedicendam . 
in sabbatis Paschae et Pentecostes, non obstante quacumque 
eontraria consuetudine, quae omnino eliminari debet. Atque 
ita rescripsit et servari mandavit die 13 aprilis 1874. , 


— Exposition des quarante heures. Images découver- 
tes. Sermons. Messe de la paix. Procession durant la quin- 
zaine de la Passion. 

L'instruction de Clément VIII pour l'exposition des 
quarante heures n'oblige pas hors de Rome; cepen- 
dant ceux qui la suivent, méritent des éloges. Le car- 
dinal archevéque de Lisbone soumet à la S. Congré- 
galion divers usages qui ne s'accordent pas avec la 
pratique suivie à Rome et avec les décrets. Ainsi, l'ex- 
position des quarante heures a lieu à Lisbonne, du- 
rant la Passion, avec une grande pompe et un im- 
mense concours de fidéles. À cette occasion, les images 


1 





999 


qui devraient être voilées, sont découvertes. On prôche 
pendant la messe, devant le Saint-Sacrement exposé. On ne 
célèbre pas la messe de la paix, le second jour de l'expo- 
sition. — La S. Congrégation remet les trois questions 
à la prudence et au jugement du cardinal archevêque, 
mais elle autorise les processions avec les images dé- 
couvertes, durant le cycle de la Passion. 


LisBONEN. Eie et Rine dfe obsme. Exposuit eminentia 
vestra huic sanctae Sedi Apostolicae nonnullos inveniri usus 
in isto patriarchatu Lisbonensi in expositione SSimi Sacra- 
menti in forma Quadraginta horarum et in solemnibus 
processionibus quae magna pompa et ingenti concursu fi- 
delium fiunt tempore Passionis, qui, partim praxi in Alma 
Urbe vigenti, partim vero etiam sacrae Rituum Congrega- 
tionis decretis adversantur. Quoniam vero iidem usus et 
ab immemorabili ibi vigeant et ad fidelium pietatem fo- 
vendam omnino idonei atque apti inveniantur, eminentia 
vestra anceps prorsus est num expediat illos removere. Hinc 
ut in re secure omnino procedat, nonnulla proposuit dubia 
circa praefatos usus, eorumque dubiorum solutionem hu- 
millime imploravit. Dubia autem proposita sunt quae se- 
quuntur, nimirum: 


I. Permittitur vel saltem toleratur antiqua consuetudo. 


tenendi sacras Imagines detectas in capella vel altari in 
expositione quadraginta horarum f 

II. Permittitur vel toleratur consuetudo sermocinandi 
intra missarum solemnia, durante eadem expositione? 

III. Permittitur etiam consuetudo omittendi vel reci- 
tandi missas de pace die medio? 

IV. Permittitur vel saltem toleratur fieri processiones 
tempore Passionis cum Imaginibus detectis? 

V. Quid igitur faciendum, si sint aliqua pia legata pro 
talibus processionibus faciendis intra praedictum tempus? 

Sacra vero eadem Congregatio, audita sententia in scriptis 
tum alterius ex apostolicarum caeremoniarum magistris tum 
R. D. eoadjutoris assessoris ipsius sacrae Congregationis 
et Rmi D. coadjutoris promotoris sanctae fidei, re mature 
perpensa, propositis dubiis rescribere rata esi: 


Ad I. II. et III. Res remittitur prudentiae et arbitrio 


efi et ri patriarchae ad tramitem decreti diei 12 ju- 
lii 1749 quod sic se habet, nimirum: Instructionem Cle- 
mentinam extra Urbem non obligare, laudandos tamen qui 
se illi conformare student, nisi aliud ab ordinariis locorum 
statuatur. 

Ad IV. Affirmative. 

Ad V. Provisum in IV. 

Dum autem eminentiae vestrae haec significo, eidem 
eminentiae vestrae manus humillime deosculor. Romae 
die 4 junii 1874. Emo et rino domine cardinali patriarchae 
Lisbonensi. 


— Cappa. Acolythe. Chanotne sousdiacre. Vépres s0- 
lemnelles. Orque. 

 L'archevéque de Turin a remarqué dans sa cathé- 
drale el dans les collégiales certains usages opposés 
au missel, au rituel et au cérémonial. Ainsi, les cha- 
noines donnent la bénédiction du Saint-Sacrement avec 
la cappa, sur laquelle ils prennent l'étole et le voile 
huméral. Aux messes et vépres solennelles, les acoly- 
thes, qui devraient porter les candélabres, ont des 
torches pour l'évangile, ou pour l'oraison de vépres. 
Le sousdiacre de la messe solennelle ne prend pas le 
calice sur la crédence et ne le reporte pas. La patène 
reste sous le corporal, comme aux messes basses. Pen- 


MÉLANGES LITURGIQUES. 


1000 


dant l'avent et le caréme, l'orgue est employé, il n'est 
fermé que le dimanche des palmes. On ne chante ja- 
mais les premières vêpres des grandes fêtes, sauf celle 
de S. Jean-Baptiste. — La S. Congrégation désapprouve 
hautement les usages dont il s'agit; elle recommande 
à la prudence du prélat la restauration des règles li- 
turgiques. 


- TAURINEN. Rmus D. Laurentius Gastaldi archiepiscopus 
Taurinen. sacrae Rituum Congregationi erposuit quod in 
metropolitana ecclesia Taurinensi et in ecclesiis collegiatis 
archidioeceseos cappae usum habentibus nonnulla adinve- 
nerit ab immemorabili servata, quae rubricis missalis, ri- 
tualis ae caeremonialis episcoporum vel omnino contraria, 
vel saltem minus conformia videntur. Haec autem sunt: 

1. Canonici cappa induti, superposita stola ac velo hume- 
rali, benedictionem cum SSmo Sacramento impertiuntur. 

2. In missis ac vesperis solemnibus acolythi manibus 
junctis e sacrario ad altare accedunt et recedunt, et loco 
candelabrorum sustinent intorticia ad evangelium in missas 
et ad orationem in vesperis. 

9. Canonicus subdiaconus, excepta missa solemni pon- 
tificali, calicem e credentia ad altare et e converso non 
defert, nec adhibet velum humerale pro patena sustinenda, 
quae remanet subtus corporale uti in missis privatis. 

4. Vesperae quae solemnitates praecedunt, seclusa tan- 
tum festivitate S. Joannis Baptistae, nunquam decantantur 
solemniter. 

5. Organa non silent dominicis adventus et quadrage- 
simae, sola excepta dominica Palmarum. 

Hisce notatis, praedictus rmus archiepiscopus sequentia 
duo dubia solvenda proposuit, nimirum: 

Dubium I. An liceat capitulo metropolitano Taurinensi 
el item supramemoratis collegiatis, quae erposita ac enar- 
rata sunt, servare? 

Dubium IL An in casu negativo, archiepiscopus prae- 
cipere debeat rubricarum observantiam, omnino posthabitis 
praedictis consuetudinibus ? 

Sacra porro eadem Congregatio, audita sententia in 
Scriptis alterius ex apostolicarum caeremoniarum magistris, 
re mature accurateque perpensa, rescribere rata est: 

Ad I. Negative. 

. Ad IL Provisum in primo, et detur decretum in una 
Mexicana die 4 aprilis 1620 quod sic se habet: In civi- 
tate et dioecesi Mexicana servandum esse caeremoniale, 
atqué archiepiscopum pro sua prudentia providere debere 
ut abusus eirca ritus et caeremonias ecclesiasticas intro- 
ducti, juxta ejusdem caeremonialis praescriptum corrigantur. 
Die 22 junii 1874 


— Bénédiction du prédicateur. Formule que le célé- 
brant peut employer. Publication des indulgences. 

Le prédicateur qui doit précher à la messe solen- 
nelle, peut demander la bénédiction au célébrant. Le 
moment convenable pour recevoir cette bénédiction, 
c'est aprés l'évangile, et lorsque le célébrant a été 
encensé par le diacre. La formule est à peu près celle 
qui est suivie pour bénir le diacre qui chante l'é- 
vangile, en changeant un mot, verba sancla sua, au 
lieu de: sanctum evangelium suum. Quant à la publica- 
tion des indulgences, le cérémonial des évêques y a 
parfaitement pourvu. 


Sancrr Jacobi pg Cuire. Rmus D. Raphael Valentinus 
Valdivieso archiepiscopus S. Jacobi de Chile a sacra Rituum 

















1001 


Congregatione insequentium dubiorum solutionem humil- 
lime expostulavit, nimirum: . 

Dubium I. Cum in hac regione ab antiquo consuetudo 
sit ut celebranti praelato vel simplici presbytero saeculari 
et regulari, multo magis si sit episcopus in partibus in- 
fidelium aut alienae dioeceseos, qui concionem facturus 
. est inter missarum solemnia, benedictionem immediate 
post diaconum Evangelium cantaturum petat: Quaeritur 
an, attenta praelaudata consuetudine, hoc tolerari possit? 

Dubium II. Et quatenus affirmative, quibus verbis uti 
potest, qui benedictionem concionanti impartitur? 

Dubium III. Etiam quaeritur, utrum is qui facultate 
gaudet concedendi indulgentias, sive ipse solemniter cele- 
bret, sive in missa ab alio celebrata, post evangelium con- 
cionem faciat, possit supradictas indulgentias audientibus 
concedere, illasque in pulpito vel ambone publicare? 

Sacra vero Congregatio, audita sententia in scriptis al- 
lerius ex apostolicarum caeremoniarum magistris, propo- 
sitis dubiis rescribere rata est: 

Ad I. Servari potest: qui vero concionem facturus est, 
non immediate post diaconum evangelium cantaturum be- 
nedietionem petat, sed cantato evangelio et celebrante thu- 
rificato. 

Ad IL. Celebrans qui benedictionem dat concionatori, 
iisdem verbis uli potest, quibus utitur dum diaconum, qui 
evangelium cantaturus est, benedicit, mutatis tantum Evan- 
gelium suum in verba sancta sua, et dicat: Dominus sit 
in corde tue et in labiis tuis, ut digne ac competenter 
annunties verba sancta sua. In nomine Patris etc. 

Ad III. Servetur caeremoniale episcoporum cap. 25, 
lib. I; ubi clare habetur, quando et quomodo indulgentiae 
ab episcopo dandae et pnblicandae sint. Atque ita rescripsit 
et servari mandavit die 1 julii 1874. 


— Conservation du Saint-Sacrement au grand autel 
d'une cathédrale. La S.Congrégation désapprouve l'nsage. 

Quoique le cérémonial des évêques ne semble pas 
prohiber formellement de garder le Saint-Sacrement à 
l'autel majeur de la cathédrale, la S. Congrégation con- 
sultée par le vicaire capitulaire de Sebenico, décide 
que la coutume centenaire ne rend pas la chose licite. 
Le chapitre de Sebenico était en désaccord avec le 
curé de la cathédrale. 


SEBENICEN. Rmus D. hodiernus vicarius capitularis dioe- 
 «ceseos Sebenicen. sede illa episcopali vacante ad auferendam 
coniroversiam quamdam, quae inter RR. DD. canonicos et 
parochum cathedralis praefatae eeclesiae erat exorta, re- 
late ad altare in quo servandum erat Sanctissimum Eucha- 
ristiae Sacramentum, a sacra Rituum Congregatione humil- 
lime insequentium duorum dubiorum solutionem exquisivit, 
nimirum : 

Dubium I. An, attenta peculiari structura ecclesiae ca- 
thedralis Sebenicen. et saeculari consuetudine in eadem vi- 
gente relineri possit SSmum Eucharistiae Saeramentum in 
altari majori, eo vel magis quod id non vetetur a caere- 
moniali episcoporum, sed solum uti minus opportunum id 
perhibeatur ? 

Dubium IL An durante pontificali Rmi episcopi, etsi 
ipse ad homiliam faciendam usque ad extremitatem pres- 
byterii se conferat, Sanctissima Eucharistia sit a majori 
altari removenda ? 

Sacra eadem Congregatio, audita sententia in scriptis 
alterius ex apostolicarum caeremoniarum magistris, propo- 
sitis dubiis rescribere rata est: 


MÉLANGES LITUBGIQUES. 


1002 


Ad I. Negative. 
Ad IL Provisum in primo. Atque ita rescripsit et ser- 
vari mandavit die 6 februarii 1875. 


— Mercédistes. Apparition de la Sainte-Vierge dans 
le chœur du couvent de Barcelone. Controverse à S. Iago 
du Chili. 

Une controverse s'est élevée dans le diocèse de 
S.lago sur la réalité de l'apparition de la Sainte— 
Vierge dans le chœur des Mercédistes de Barcelone. La 
Vierge portant l'habit de l'institut, aurait pris place au 
milieu des religieux occupés à réciter l'office. L'appa- 
rion est-elle si bien constatée qu'il soit permis de 
publier des livres qui la mentionnent et de réciter pu- 
bliquement des prières qui s'y rapportent? Peut-on 
exposer ce miracle à la vénération publique en pla- 
cant les tableaux ou les statues dans les églises? — 
Réponse. Quoique le Saint-Siége n'ait pas approuvé 
l'apparition, il ne l’a pas condamnée ; il l'a plutôt per- 
mise comme chose qu'on peut croire pieusement, mais 
de foi purement humaine, conformément à la pieuse 
tradition qui paraît confirmée par des témoignages et 
des documents convenables. Rien ne s'oppose donc à 
ce. que l'archevéque la permette aussi, mais s'il s'agit 
d'imprimer quelque livre, l'auteur devra faire une dé- 
claration dans ce sens, conformément aux décrets du 
pape Urbain VIII. Les images précitées ne doivent en 
aucun cas être exposées sur un autel. — La S. Con- 
grégalion s'est inspirée des mêmes principes au sujet 
de lapparition de la Salette et de Lourdes, ainsi que 
nous dirons dans la suite. 


S. JACOBI DE CHILE. Perill. et rhe domine uti Frater. 
Quum non levis exarserit controversia in archidioecesi am- 
plitudini tuae commissa super veritate Apparitionis Beatae 
Mariae Virginis in choro coenobii Barchinonensis Ordinis 
Beatae Mariae de Mercede Redemptionis Captivorum; Am- 
plitudo Tua sui muneris esse duxit rem omnem pandere 
sacrorum Rituum Congregationi, et ab eadem insequentium 
dubiorum solutionem humillime exquirere, nimirum: 

Dubium I. An ita constet de authenticitate supradictae 
Apparitionis Beatae Mariae Virginis ut libri, in queis talis 
apparitio veluti miraculum narratur, typis dari, ac ora- 
tiones, quae de eodem prodigio mentionem faciunt, in pu- 
blicis precibus recitari valeant? 

Dubium II. An in ecclesia publicae venerationi fide- 

lium tale miraculum depictam vel sculptum proponere ac 
Beatae Virginis Imaginem habitum ordinis ferentem et se- 
dentem inter religiosos in actu recitationis horarum ca- 
nonicarum exponere liceat? 
, Sacra porro Congregatio, audita relatione de omnibus 
ab infrascripto secretario facia, omnibus mature accura- 
teque perpensis auditoque voto R. P. D. Laurentii Salvati 
sanctae fidei promotoris, rescribere rata est: 

Ad I. Quamvis memorata apparitio a Sede Apostolica 
adprobata non sit, attamen nec fuit ab eadem reprobata 
vel damnata, sed potius permissa tamquam pie credenda, 


fide tantum humana, juxta piam, uti perhibent, traditio- 


nem etiam idoneis testimoniis ac monumentis confirmatam. 
Itaque nihil vetat quominus pari ratione a rio archiepis- 
copo oratore permittatur: facta, si de opere typis vulgato 
agatur, desuper in eodem sensu opportuna declaratione ad 


iramiteg decrelorum sa. me. Urbani Papae VIII. 


1003 


Ad IL Imagines praedictas tolerari posse, dummodo 
non exponantur super altare 

Dum autem pro mei muneris ratione mentem sacrae 
Congregationis aperio amplitudini tuae, eidem diuturnam 
ex animo felicitatem adprecor. Amplitudinis Tuae. Romae 
die 6 februarii 1875. Uti frater addictissimus. — Perill. 
et rino domino uti fratri archiepiscopo S. Jacobi de Chile. 


— Viatique porté eu secret. Evangile chanté par le 
diacre sur le marche-pied de l'autel. Consultation de 
l'archevéque de Mantoue. 

Il faut avoir de graves motifs pour pouvoir porter le 
saint viatique aux malades, sans aucun signe de culte 
extérieur. C'est pourquoi la S. Congrégation condamne 
hautement l'abus. et donne plein pouvoir à l'archevéque. 


MANTUANA. Rme domine uti frater. Exposuit amplitudo 
iua sacrorum Rituum Congregationi in dioecesi tibi com- 
missa SSmum viaticum deferri ad infirmos secreto sine ullo 
exterioris cultus signo, etsi desint gravia motiva quae ita 
fieri suadeant, itemque in missa solemni etiam pontificali 
diaconum canere evargelium super praedella altaris, in qua 
se sistunt etiam subdiaconus, acolythi, et thuriferarius. 
Quum autem amplitudo tua modis omnibus curaverit ut 
in utraque re serventur quae ab ecclesiasticis sanctionibus 
et a rubricis praescrlbuntur, ab eadem sacra Congragatione 
humillime postulavit ut dignaretur declarare quid de prae- 
diclis usibus sit sentiendum, et, an attenta consuetudine, 
sint tolerandi. 

Sacra vero Congregalio, audita relatione ab infrascripto 
secretario facta, nec non voto rini domini Augustini Caprara 
ejusdem sacrae Congregationis assessoris ac sanctae fidei 
subpromotoris, declaravit praedictos usus non esse consue- 
tudines, sed abusus omnino abolendos, injunxitque amplitu- 
dini tuae, ut eosdem eliam nomine sacrae Congregationis 
prohibeat, prout magis expedire cognoverit. 

Dum vero pro mei muneris ratione mentem sacrae Con- 
gregationis significo amplitudini tuae. eidem diuturnam 
ex animo felicitatem adprecor. Amplitudinis tuae, Romae 
die 6 februarii 1875. Uti frater. Rmo domino uti fratri 
episcopo Mantuano. 


- - Ancienne cathédrale. Translation du titre à une 
autre église. Doit-on continuer de faire l'anmersaire de 
la dédicace sous le rite de première classe avec octave? 


BALNEOREGIRN. Rmus D. hodiernus episcopus Balneo- 
regien. haec quee sequutur sacrorum Rituum Congrega- 
tioni exposuit, nimirum: Balneoregii Civitas duobus Pagis 
constituitur Civita nempe et Rota. Pagus Civita antiqui- 
tus erat pars nobilior in qua sita erat ecclesia cathedralis 
et sedes episcopalis. À continuis terraemotibus Civita fere 
solo aequata Innocentius XII cum sua bulla decimo ka- 
lendas martias 1699, quae incipit Super wniversas, sup- 
pressit cathedralitatem dictae ecclesiae, eamque in simpli- 
cem parochialem erexit, ejusque administrationem uni ex 
canonicis assignavit perpetuo exempto a chori obligatione, 
sedemque episcopalem ac cathedralem Rotam transtulit. 
Post translationem, kalendarii expositores, ut antea, diem 
29 septembris quotannis anniversarium dedicationis anti- 
quae cathedralis assignarunt sub ritu duplicis primae classis 
cum ociava pro civitate, et duplicis primae classis sine 
octava pro dioecesi: quod et modo obtinet, quamvis nulla 
fiat mentio in praefata bulla de privilegio. Quum autem 
id praefato rino episcopo haud recte factum videatur, ab 


MÉLANGES LITURGIQUES. 


1004 


eadem saera Congregatione humiliter insequentium dubio- 
rum solutionem postulavit, nimirum: 

Dubium I. Àn nova ecclesia cathedralis ultra anniver- 
sarium Ecclesiae propriae, teneatur celebrare anniversa- 
rium dedicationis cathedralis antiquae, et quidem sub ritu 
duplicis primae classis cum octava et dioecesis sub ritu 
duplicis primae classis sine octava? 

Dubium II. An saltem ad id teneantur ratione consue- 
tudinis plusquam centenariae ? 

Sacra vero Congregatio, audita sententia in scriptis al- 
terius ex apostolicarum caeremoniarum magistris, re ma- 
ture accurateque perpensa, rescribere rata est: Ad utrumque 


dubium negative. Atque ita rescripsit et servari mandavit 
die 2 aprilis 1875. 


— Sépultures situées à ‘moins de trois coudées de 
l'autel. Ordre d'enlever les corps, si cela se peut commo- 
dément. 


NICOTEREN ET TROPEIEN. Rmus D. Aloisius Vaccari epis- 
copus Sinopen. et coadjutor rini domini hodierni episcopi 
Nicoteren. et Tropeien. exposuit quod in dioecesibus Nico- 
teren. et Tropeien. plures inveniantur sepulturae, quae tribus 
ab altare cubitibus non distant uti ecclesiasticae leges sta- 
tuunt. Quoniam vero aliae sepulturae construi nequeant, 
atque antiquas removere locum praebere possit offensio- 
nibus, praefatus orator & S. R. C. humillime postulavit ut 
sepulturas jam existentes conservare liceat, aub conditione 
tamen quod in posterum in earumdem constructione leges 
ab ecclesiasticis sanctionibus praescriptae adamussim ob- 
serventur. Sacra porro eadem Congregatio, audita relatione 
hujusmodi instantiae per infrascriptum secretarium facta, 
rescribere rata est: Corpora defunctorum jam condita in se- 
pulehris, quae non distant ab altari juxta praescriptiones 
canonicas, removeantur, si id commode fieri poterit: posthac 
vero in iisdem neutiquam sepeliantur. Atque ita rescripsit 
et servari mandavit die 2 aprilis 1875. 


— Vicence. Chanoines de la cathédrale. Heure des 
vépres. Changement. 

En 1873, les chanoines de Vicence décidérent en 
réunion capitulaire de dire les vépres des jours fériaux à 
une heure trois quarts pendant toute l'année, sauf le ca— 
réme. (:e changement est-il conforme à l'esprit de l'Eglise? 
Quelques chanoines eurent des doutes, et demandérent à 


leur évêque le rétablissement de l'ancien usage. D'au-- 


tre part, quelques chanoines tiennent à garder le nouveau 
réglement. L'évéque ne sachant quel parti prendre, a 
porté l'affaire à la S. Congrégation. Or, elle a improuvé 
l'innovation. 


VicENTINA. Rme Domine uti Frater. Exposuit ampli- 
tudo tua istud cathedrale capitulum vertente anno 1873 
legitime congregatum edixisse, ut in propria ecclesia ves- 
perae diebus ferialibus quocumque anni tempore, excepla 
quadragesima, persolverentur una post meridiem hora cum 
tribus quadrantibus. Verum post aliquod temporis non- 
nullis ex praedictis canonicis dubium incepit an innovatio 
facia esset conformis spiritui Ecclesiae ae apud amplitu- 
dinem iuam institerunt, ut antiqua praxis redintegraretur. 
Quum autem amplitudo tua cui parti esset. adhaerendum 
anceps haereret, siquidem aliis ex canonicis immutatio facta 
commodior videbatur, statuit ad hanc sacrorum Rituum 
Congregationem recurrere, ac ab eadem humiliter exqui- 
sivit quid de facta innovatione esset censendum. 








1005 MÉLANGES LITURGIQUES. 1006 


Sacra vero eadem Congregatio ad relationem infrascripti 
secretarii, re mature accurateque perpensa, rescribendum 
censuit: /nnovationem esse improbandam. Alque ita de- 
claravit die 2 aprilis 1875. 

Haec dum Amplitudini Tuae pro mei muneris ratione 
signifieo, eidem diuturnam ex animo felicitatem adprecor. 
Amplitudinis tuae. Romae die 2 aprilis 1875, uti frater. 
rino dfio uti fratri episcopo Vicentino. 


-— Mexique. Ancien usage d’employer deux missels, 
aux messes chantées, un du côté de l’épitre; l'autre, du 
côté de l’évangile. | 

MExiCcANA. Emus D. Pelagius Antonius Lavastida ar- 
chiepiscopus Mexicanus a sacra Rituum Congregatione hu- 
militer postulavit, ut saltem in ecclesia sua metropolitana 
et in ecclesia collegiata B. M. V. de Guadalupe servari va- 
leat mos ab antiquissimo invectus tempore in omnibus ar-' 
chidioeceseos eeclesiis apponendi in missa cantata duo mis- 
salia, unum nempe in cornu epistolae et aliud in cornu 
evangelii. | 

Sacra vero eadem Congregatio, audita relatione hujus- 
modi instantiae per infrascriptum secretarium facta, res- 
cribere rata est: Serventur Bubricae, et detur decretum 
in Tuden. diei 7 septembris 1816 ad XIII. Atque ita res- 
eripsit eb servari mandayit die 2 aprilis 1875. 


— Bénédictions réservées aux évêques. Peuvent-ils 
déléguer ces bénédictions aux vicares généraux ? Consul- 
lation de Limoges. 

Quoique les évêques soient libres pour déléguer leur 
juridiction, ils n'ont pas le pouvoir de déléguer les fonc- 
lions d'ordre épiscopal. C'est donc une erreur de croire 
que toutes les bénédictions décrites dans le Rituel soient 
délégables sil'onction n'y esi pas employée. À plus forte 
raison les vicaires généraux n'ont-ils pas le pouvoir de 
déléguer à de simples prêtres les bénédictions précitées. 
— En communiquant sa décision à Mgr. l'évéque, la 
S. Congrégalion notifie au prélat qu'il doit se tranquil- 
liser sur le passé. 


LEMOVICEN. Emus D. hodiernus episcopus Lemovicen. 
sacrae Rituum Congregationi sequentia duo dubia enu- 
cleanda proposuit, nimirum: 

Dubium I. An episcopi sive ex jure ordinario sive ex 
consuetudine omnes benedictiones descriptas in Rituali Ro- 
mano et reservatas, in quibus non intervenit sacra unctio, 
sacerdotibus minoribus delegare possint? 

Dubium II. An vicarii generales sive ex facultatibus 
ordinariis sive ex delegatione speciali nomine episcopi istas 
benedictiones delegare possint? 

Si responsa fuerint negativa, praefatus orator humil- 
lime postulavit ut sacra Congregatio sanet omnes benedic- 
tiones datas in dioecesi Lemovicensi usque ad hanc diem 
sine delegatione valida. 

Sacra vero Congregatio, audita relatione ab infrascripto 
gecretario facta, rescribendum censuit: 

Ad I. Negative. 

Ad II. Provisum in primo. Quoad vero postulatum res- 
cripsit: Attenta rei difficultate rius orator acquiescat. Atque 
ita rescripsit die 2 aprilis 1875. 


—- Sépulture dans les églises. Proteslants et Juifs. 
Consultation de Carthagène en Amérique. 
Le diocèse de Carlhagéne a un usage particulier, 


lequel est très-ancien. Les corps des défunis sont dé— 
posés dans les sépultures des cimetières. Dix-huit mois 
après, on les retire, pour les placer dans les caveaux 
des églises. Chaque caveau renfermant un on plusieurs 
corps est couvert d'un marbre sur lequel ou inscrit le 
nom du défunt, le jour de sa naissance et celui de sa 
mort. Par suite d'une tolérance mal enlendue, on a 
enseveli dans les églises, des juifs et des protestants. 
Ce désordre est aujourd'hui réprimé ; mais tel est le 
nombre des catholiques pour lesquels la sépulture dans 
les églises est demandée, que la plupart des caveaux 
sont remplis, du façon quil y a lieu de craindre l'é- 
croulement des églises, surtout s'il survient quelque 
tremblement de terre. Quoique les églises retirent quel- 
ques aumónes à l’occasion des sépultures, le prélat se 
demande s'il serait mieux de ne plus accorder doré- 
navant la sépulture dans les églises. — La S. Congré- 
galion répond que l'usage précité n'est pas blamable, 
supposé qu'on observe les prescriptions canoniques et 
que la solidité des églises n'en souffre pas. Les églises 
ont été polluées par la sépulture des acatholiques ; il 
faut les réconcilier. 


CARTHAGINEN IN Inpus. Rme Domine uti frater. Expo- 
suit amplitudo tua in hac dioecesi jamdiu vigere usum 
quod corpora defunctorum, postquam per decem et octo 
menses deposita fuerunt in sepulturis coemeteriorum, ex- 
trahi possint ex dictis sepulturis, ac clausa in capsis 


deponi in cavis effossis in pavimentis ecclesiarum. Cava. 


autem ipsa unum vel etiam plura continentia cadavera 
marmoreo cooperiuntur lapide, nomen et ortus ac obitus 
diem referente, atque ita disposito, ut a planitie pavimenti 
ne parum quidem emineat. Anteactis temporibus ex male 
intellecta tolerantia intra ecclesias sepulta etiam fuerunt 
corpora hebraeorum ac protestantium. Abusus hic remotus 
quidem fuit, ac modo adamussim hac super re ecclesias- 
ticae servantur praescriptiones: attamen tam ingens est 
inter catholicos numerus petentium sepeliri cadavera suo- 
rum defunctorum in ecclesiis, ut plura ex hujusmodi cavis 
Sint referta. Ex hoc autem timeri merito potest ne eccle- 
siae, si terraemotu quassentur, concidant. Hinc licet ec- 
clesiis ipsis solvatur aliqua eleemosyna judicio episcopi de- 
terminanda, ad hoc obtinendum privilegium, tamen ampli- 
tudo tua congruum duxit ad sacram Rituum Congrega- 
tionem recursum habere, ac ab eadem postulavit num, at- 
tentis expositis, licentia sepeliendi cadavera fidelium de- 
functorum in ecclesiis sit nec ne in posterum concedenda? 

Sacra vero Congregatio, audita relatione de omnibus 
ab infrascripto secretario facta, censuit amplitudini tuae 
esse significandum quod usus superius expositus impro- 
bandus non sit quatenus serventur singulae canonicae dis- 
positiones, et quatenus sacrae aedis stabilitati non noceat: 
quoad vero ossa et cadavera acatholicorum , jam condita 
in ecclesiis, removeantur si adhuc dignosci possint, adhi- 
bita omni prudentia: et ecclesiae ipsae reconcilientur, si 
id jam non praestitit rimus episcopus; eo quia ex tumula- 
tione cadaverum acatholicorum pollutae fuerint. 

Romae die 23 aprilis 1875. Emo díio uti fratri epis- 
copo Carthaginen. in Indiis. 


— Relique authentique mais sans nom de saint. Peut- 
on la donner, pour l'exposer à la vénération publique? 
Consultation de l'archevéché de Milan. 





1007 


MenioLanex. Ex parte curiae ecclesiasticae Mediolanen.. 


expositum fuit huic sacrorum Rituum Congregationi, quod 
inter eaeleras reliquias sanctorum , quae in eadem curia 
asservantur, una existat insignis quidem, attamen sine no- 
mine sancti . Quum autem eadem modo requiratur a pa- 
rocho quodam ejusdem archidioeceseos, etsi de ipsius authen- 
ticitate dubitari nequeat, anceps tamen haeret praefata curia, 
an ab ordinario authenticari valeat ac donari, ut publicae 
exponatur venerationi. Hinc ut securius in re procedat, ab 
eadem sacra Congregatione humiliter declarari petiit: 

1. Uirum reliquiae, quas constat easdem esse, quae 
ineunte praesenti saeculo asservabantur sub altari sacelli 
archipraesulum Mediolanensium, quamvis nomine careant 
sancti, cujus corporis particulae sunt, ab ordinario authen- 
ticari eb parocho pie petenti donari possint? 

2. Et quatenus affirmative, quaenam forma adhibenda 
in authentica ? 

Sacra vero Congregatio, referente infrascripto secretario 
auditoque voto alterius ex suis theologis consultoribus, re 
mature accurateque perpensa rescribendum censuit: Quoad 
authenticitatem reliquiae affirmative seu satis constare; 
quoad distributionem ejusdem non expedire. Atque ita 
rescripsit et servari mandavit die 23 aprilis 1875. 


— Chapelle dédiée au cœur miséricordieux de Jésus. 
Peut-on admettre le vocable? Consultation de Nantes. 

Des religieux établis à Saint-Nazaire ont dédié leur 
chapelle au Cœur miséricordieux de Jésus. Plusieurs 
personnes doutent qu'il soit permis d'employer le terme 
de miséricordieux, au lieu de sacré, jusqu'ici adopté. 
Mgr. l’évêque a consulté la S. Congrégation sur cette 
innovation. — La S. Congrégation ordonne de conser- 
ver l'appellation commune. 


NANNETEN. Rme Domine ut Frater. Amplitudo Tua 
huie sacrorum Rituum Congregationi exposuit quod alumni 
ordinis S. Francisci nuncupati Recollecti S. Nazarii in urbe 
Nannetensi sacellum proprio coenobio adjectum erexerint 
illudque cordi misericordi Jesu dedicarint. Quum vero a 
multis dubitetur, an licitum sit adhibere vocabulum mi- 
sericors loco vocabuli sacratissimum quod hucusque usu 
fuit receptum, vel saltem an' novitatem redoleat hane ap- 
pellationem adhibere, eadem amplitudo tua a praefata sacra 
Congregatione humiliter declarari petiit: An appellatio 
misericors cor sit admittenda vel potius impedienda in casu? 

Sacra vero Congregatio ad relationem infrascripti se- 
cretarii, re mature accurateque perpensa rescripsit: Signi- 
ficetur rfho episcopo oratori quod servanda sit appellatio 
communis nempe sacratissimwm cor. 

Romae die 28 aprilis 1875. Rio domino uti fratri Fe- 
liei Fournier episcopo Nannetensi. 


— Obéissance canonique. Offrande d'un cierge béns et 
d'un rameau. 

L'exercice de l'obéissance canonique exisle dans plu- 
sieurs diocèses de l'Italie méridionale. Il consiste à 
baiser publiquement la main de l’évêque et à présenter 
au prélat, soit un cierge béni le 2 février, soit un 
rameau. Cet usage étant fort ancien, il n'y a pas lieu 
de trouver étrange que l'évéque de Nusco ait voulu 
l'élablir dans son diocèse. — La S. Congrégation des 
Rites a rejeté la proposition, sur ce que nulle loi ca- 
nonique ou liturgique n'impose les dits actes d’obéis- 
sance aux églises qui ne sont pas cathédrales. 


MÉLANGES LITURGIQUES. 


1008 


Nuscana. Rmus D. hodiernus episcopus Nuscanus in 
relatione status ecclesiae sibi concreditae transmissa ad 
Sacram Congregationem Concilii, sequens postulatum sub 
n. IX proposuit, nimirum: Quum in Nuscana dioecesi desit 
mos praesentandi quotannis episcopo obedientiam ab omni- 
bus ecclesiarum moderatoribus cum oblatione c^rei, et of- 
ferendi, si cathedralis excipiatur, candelam die 2 februarii 
benedictam et palmam, quaeritur: An episcopus imponere 
possit has laudabiles consuetudines omnes ? vel saltem pri- 
mam, eamque dominica [I post Pascha vel potius ultima 
dominiea julii qua festum patrocinii S. Amati primi illius 
dioecesis episcopi ac patroni celebratur? 

Quum vero idem postulalum a praedicta sacra Congre 
gatione Coucilii pro opportuna resolutione fuerit ad hanc 
sacrorum Rituum transmissa, sacra heec Congregatio ad 
relationem infrascripti secretarii declarare rata est: Nulla 
liturgica aut canonica lege ecclesiae non cathedrales te- 
nentur ad illos obedientiae actus de quibus in proposita 
quaestione fit mentio. Atque ita declaravit die 28 apr. 1875. 


— Livre des évangiles. Usage établi dans la cathé- 
drale de Tournai depuis le seizième siècle. 
Pendant que l'on chante le symbole, le diacre de 


la messe prend le livre des évangiles, traverse les 


stalles des chanoines et des séminaristes ; chacun tou- 
che le livre avec sa main droile, et dit : Credo el con- 
fiteor. — La S. Congrégation déclare que l'usage de 
Tournai n'est pas conforme aux règles de la liturgie. 


ToRNACEN. À saeculo decimo sexto, dum ‘Calviniana 
haeresis in civitate Tornacensi effervebat, in professione fidei 
in cathedrali coepit sequens adhiberi caeremonia in choro 
nempe, dum cantatur symbolum, subdiaconus missae ac- 
cepto evangeliorum libro canonicorum et seminaristarum 
missae assistentium circuit stalla, unicuique praebens li- 
brum clausum, quem singuli manu dextera tangunt dicen- 
les: Credo et Confiteor. 

Quum autem canonici praefatae cathedralis hane eon- 
suetudinem retinere vehemeuter cupiant, de venia rmi D. 
ordinarii a sacrorum Rituum Congregatione opportunum 
privilegium humillime postulaverunt. Sacra vero Congre- 
gatio, referente infrascripto secretario , re mature accura- 
teque perpensa, rescribendum censuit: Consuetudinem de 
qua in precibus, sacrae liturgiae legibus non esse confor- 
mem. Atque ita rescripsit die 23 aprilis 1875. 


— Exposition du Saint-Sacrement. Usage introduit 
dans le diocèse de Lisbonne. 

Le Saint-Sacrement doit être exposé sur un trône 
et dans un lieu élevé. Aucune stalue de saint n'est 
placée sur l'autel. Dans le patriarcat de Lisbonne, on 
expose le Saint-Sacrement dans une machine construite 
à cet effet, ou dans la main d'une stalue de la sainte 
Vierge, ou bien dans la fente du cóté de l'image 
sculptée du Sauveur. — Consultée par le cardinal ar- 
chevèque de Lisbonne, la S. Congrégation recommande 
d'abolir la coutume précitée, 


LisBoNEN. Eme et rme dne dne obsme. 

Exposuit eminentia vestra huic sacrorum Rituum Con- 
gregationi in patriarcatu Lisbonensi, scientibus et consen- 
tientibus ordinariis, invaluisse consuetudinem exponendi 
Ssmum Sacramentum in quibusdam festivitatibus, praevio 
quodam machinismo ad hoc specialiter constructo, vel in. 





1009 


manu alicujus statuae Beatae Mariae Virginis, vel juxta 
latus vulneratum sculptae Imaginis D. N. J. C. e Cruce 
pendentis. Quum vero E. V. anceps haereat an haec con- 
suetudo, non obstante longaevo tempore qno viget, sit con- 
tinuanda, ab hac sacra Congregatione declarari petiit. 

Sacra vero Congregatio, audita relatione ab infrascripto 
secretario facta , rescribere rata est: significandum esse 
eminentiae vestrae quod exposita consuetudo sit omnino 
abolenda ; siquidem instruetio clementina jubet, statuas 
non esse apponendas in altari in quo Ssmum Sacramentum 
est expositum , et Sacramentum ipsum exponendum esse 
sub throno eminentiori in loco: quae praescriptiones con- 
suetudini expositae sunt omnino contrariae. 

Romae die 28 aprilis 1875. 


— Messe chantée sans diacre et sousdiacre.Le célébrant 
doit-il chanter l'épitre? Une religieuse peut-elle chanter 
l’épitre ? 

La rubrique du missel romain slatue qu'un lecteur 
chante l'épitre, lorsque la messe est chantée sans mi- 
nistres. Que faire, lorsqu on n’a pas de lecteur dispo- 
nible ? Ni le missel ni les décrets ne règlent la que- 
stion. —La S. Congrégation donne la solution suivante: 
A défaut d'un clerc en surplis qui chante l'épitre, con- 
formément aux rubriques, le célébrant lit l'épitre, sans 
la chanter. En aucune hypothése, les religieuses ne doi- 
vent se mêler de chanter l'épitre. 


LisBONEN. Eme et rme dne obsme. Eminentia vestra 
haec quae sequuntur sacrorum rituum Congregationi: ex- 
posuit, nimirum : a rubrica missalis tit. VI, n. 8 praeci- 
pitur, ut quandocumque celebrans cantat missam sine sa- 
eris ministris, cantetur epistola ab aliquo lectore super- 
pelliceo induto. Si vero nullus adsit lector, ut saepissime 
accidit in monialium eeclesiis ef in ecclesiis ruralibus, quid 
agendum 'sit nequa & rubrica neque a decretis praescri- 
bitur. His gxpositis, ab eminentia vestra eidem sacrae Con- 
gregationi insequentia dubia pro opportuna solutione fuere 
proposita, videlicet : 

Dubium I. Sufficitne ut in casu legatur tantum epistola 
ab ipso celebrante, vel ab eodem debet cantari? 

Dubium II. In ecclesiis monialium potest ab aliqua 
moniali epistola cantari in choro? 

Dubium IIT. Omittendus omnino est cantus epistolae ? 

Saera vero Congregatio, audita relatione ab infrascripto 
secretario facta, rescripsit : Seribatur emo patriarchae Lis- 
bonensi ad mentem. Et mens est: Quod quum missa can- 
tetur sine ministris et nullus sit clericus inserviens qui 
superpelliceo indutus epistolam decantet juxta rubricas, 
satius erit quod ipsa epistola legatur sine cantu ab ipso 
celebrante: nunquam vero in ecclesiis monialium decan- 
tetur ab una ex iis. 

Romae die 23 aprilis 1875. 

Emo et rmo domino cardinali patriarchae Lisbonensi. 


— Cathédrale. Chapelains. Doivent-ils aider le cé- 
lébrant qui s'habille pour la messe? Ancien usage. 

La cathédrale de San-Miniato en Toscane, est 
desservie par des chapelains que les statuts capitulaires 
obligent à remplir l'office de diacre et de sousdiacre 
à tour de róle. En vertu d'une coutume fort ancienne 
et immémoriale les chapelains aident le chanoine qui 
se dispose à célébrer, et lui présentent l'amict, l'aube etc. 
L'ordo de l'année courante a donné un décret de la 


19° SÉRIE. 


MÉLANGES LITURGIQUES. 


1010 


S. Congrégation en date du 13 juillet 1676, lequel 
décide que le diacre et le sousdiacre ne doivent pas 
aider le célébrant qui se revêt des ornaments sacrés. De 
là provient que les chapelains refusent leur assistance. 
— La S. Congrégation ordonne de s'en tenir à l'ancien 
usage; vraisemblablement le décret de 1676 envisagea 
les chanoines et non les-chapelains. D'ailleurs l'on a 
dans l'espéce.une ancienne coutume corroborée par les 
statuts capitulaires. 


SaNcTI MiniaTI. In ecclesia cathedrali S. Miniati capel- 
lani, ad quos juxta capitulares constitutiones spectat per 
turnum officium diaconi et subdiaconi, ex antiquissima et 
immemorabili consuetudine, adjuvant canonicum missam 
cantaturum vel alias functiones sacras celebraturum, illi 
nempe offerendo et porrigendo amictum, albam, etc. Hoc 
etiam faciendum juvenes clericos constanter docuerunt cae- - 
remoniarum in seminario pro tempore magistri. Sed cum 
in kalendario currentis anni pro hac civitate et dioecesi 
insertum fuerit sequentis tenoris decretum: « Diaconus et 
subdiaconus adjuvare non debent celebraturum dum sacras 
induit vestes S. R. C. diei 13 junii 1676. » Hinc est quod 
praedicti capellani tali innixi decreto recusant coadjuvare 
praefatum canonicum, dum sacras induit vestes. 

His expositis, ejusdem cathedralis canonici a sacrorum 
Rituum Congregatione humillime declarari petierunt: Utrum 
servari debeat antiquissima et immemorabilis consuetudo 
coadjuvandi ut supra canonicum celebraturum, dum sacras 
induit vestes: vel in posterum standum sit tum a cano- 
nicis tum a capellanis decreto diei 13 junii 1676 de verbo 
ad verbum supra transcripto. 

Sacra vero Congregatio , audito voto alterius ex apos- 
toliearum caeremoniarum magistris, ad relationem sub- 
Scripti secretarii rescribere censuit: Affirmative ad primam 
partem ; negative ad secundam in casu proposito. Atque 


, ita resctipsit et servari mandavit in cathedrali ecclesia 


S. Miniati die 23 aprilis 1875. 


tpi 


— Trappistes de Belgique. Liturgie. Constitutions 
de Rancé. 

Quoique les Trappistes Belges observent les statuls 
de Rancé pour ce qui se rapporte à la discipline et 
régularité monastique, ils ont agi différemment au sujet 
de la liturgie ; car ils suivent depuis longlemps les rites 
conformes aux prescriptions du missel romain, du bre- 
viaire, du rituel et des traditions de l'Eglise romaine. 
En d'autres termes, ils récitent le bréviaire monastique 
que le pape Paul V munit de son approbation. Le 
bréviaire de Vaussin ayant été laissé en létat par la 
S. Congrégation, en 1868, quelques religieux de Bel- 
gique ont proposé.de l'adopter. — La S. Congrégation 
décide que les Trappistes de Belgique peuvent et doivent 
retenir les rites ecclésiastiques qu'ils observent depuis 
longtemps; elle leur décerne des éloges pour la promp- 
titude et l'exactitude qu'ils mirent à se soumettre aux 
anciens décrets du Saint-Siége, En effet, le bréviaire 
monastique de Paul V fut publié pour tous les moines 
qui professent la règle de S. Benoit. Les Cisterciens 
étant dans ce cas, le pape Alexandre VII décida à 
plusieurs reprises qu'ils devaient adopter le bréviaire 
monaslique. Tous ces décrels ont paru dans les Ana- 
lecta (Huitième série). On y trouve toutes les pièces 
nécessaires à l'apprecialion de la question. 


64 


1011 


ORDINIS CISTERCIENSIS CONGREGATIONIS THAPPISTARUM 
pe RANCÉ. Rmus Pater D. Benedictus abbas monasterii 


Westmallensis intra limites archidioeceseos Mechlinien. et . 


vicarius generalis Trappistarum de Rancé in Belgio, ut 
finem imponat cuidam controversiae nuper inter alumnos 
suos exoríae, sequens dubium sacrorum Rituum Cungre- 
gationi enodandum proposuit, videlicet: an Trappenses Bel- 
gii non obstantibus constitutionibus abbatis de Hancé, 
quas in rebus ad disciplinam et vitam regularem perti- 
nentibus sequuntur, retinere possint et debeant ritus ec- 
clesiasticos apud ipsos diuturna consuetudine firmatos, eos- 
demque conformes praescriptionibus missalis, breviarii, 
ritualis, approbatosque consuetudine ecclesiae romanae ? 

Sacra vero eadem Congregatio, audita relatione ab in- 
frascripto secretario facta, nec non voto rmi patris hodierni 
procuratoris generalis ordinis Cisterciensis, re mature ac- 
eurateque perpensa, proposito dubio rescribendum censuit: 
Affirmative ac laudandos esse Trappenses Belgii ob obe- 
dientiam tam prompte et jam plene praestitam decretis 
Sanctae Sedis pridem emanatis. Atque ita rescripsit die 23 
aprilis 1875. | 


— Patrons des diocèses. Patrons particuliers des 
lieux. Consultation d'Urgel. 

Les territoires exempts qui existaient en Espagne 
ont été incorporés aux diocèses. Ainsi, Urgel a reçu des 
abbayes, des prieurés, des paroisses auparavant Nulltus. 
Ces districts doivent-ils célébrer les patrons généraux 
de leur nouveau diocèse? Peuvent-ils conserver leurs 
patrons particuliers? La S. Congrégation décide affir- 
malivement en ce qui concerne les patrons généraux 
du diocèse d'Urgel, qui sont probablemont ceux de la 
province; elle réserve aussi le palron particulier de 
chaque localité. En effet, d'après la bulle du pfe 
Urbain VIII, on ne peut avoir que deux patrge$ prin- 
cipaux, ayant la prérogative de l'office premiére 
classe et de la fête commandée. 


URGELLEN. R. D. Clemens Puyol a secretis episcopatus 
Urgellen. nomine rmi episcopi saerorum Rituum Congre- 
galioni exposuit, quod in jurisdictionibus antea exemptis, 
nunc vero virtute bullae sanctitatis suae: Quae diversa, 
huic dioecesi Urgellen. aggregatis, scilicet in abbatiatu 
Gernensi, in Pabordatu Murensi, in Prioratu a Mujà, in 
parochiis ordinis S. Joannis Jerosolimitani intra fines hujus 
dioeceseos contentis, et in jurisdictione dicta de Montodd 
Sancli patroni speciales celebrantur. Hinc sequens propo- 
suit dubium: 

An dictis in jurisdictionibus celebrari debeant sancti 
patroni generales dioeceseos ? Et quatenus affirmative, an 
in ipsis debeant celebrari festivitates sanctorum patrono- 
rum quas bucusque celebrarunt ? Sacra porro Rituum Con- 
gregatio, audita relatione ab infrascripto secretario facta, 
nec non voto alterius ex apostolicarum caoremoniarum ma- 
gistris, inspectoque articulo conventionis rescribendum cen- 
suit: Ad primam dubii partem, affirmative ; ad secundam, 
negative, exceptis patronis uniuscujusque loci propriis. At- 
que ita rescripsit et servari mandavit die 19 junii 1875. 


— Fête de Noël. Célébration des trois messes. Con- 
sultation du procureur général des Chartreux. 

Onpinis CARTHUSIANORUM. Rmus pater hodiernus pro- 
curator generalis ordiuis Carthusianorum a sacra Rituum 
Congregatione humiliter declarari peiit: An sacerdos, qui 
die Natalis Domini unam missam celebrat, legere teneatur 


MÉLANGES LITURGIQUES. 






1012 


missam horae congruentem, scilicet primam ante auroram 
(ex privilegio) secundam si in aurora, tertiam si post au- 
roram celebrat; an vero absolute legere debeat tertiam, 
quae cum officio canonico magis convenit, prouti in qui- 
busdam kalendariis praefertur, ubi legitur: Qui unam mis- 
sam celebrat, iertiam legat cum evangelio Epiphaniae 
in fine? - 

. Sacra vero Congregatio, audita relatione ab infrascripto 
Secretario facta, re mature accurateque perpensa rescriben- 
dum censuit: Sacerdos qui unam tantum missam celebrat, 
legat missam quae respondeat circiter horae juxta rubricas 
peculiares ejusdem diei. Atque ita rescripsit et servari man- 
davit die 19 junii 1875. 


— Noël. Si le prétre est libre de célébrer seulement 
deux messes et non trois? Consultation de Mgr. l'éveqw 
de Lucéra. 

LucERINA. Rmus D. Joseph Maria Cotellysa episcopus 
Lucerin. a S. Rituum Congregatione declarari petiit: Utrum 
Sacerdos possit duas tantum missas celebrare in die Nali- 
vitatis D. N. J. C. siquidem cum privilegium ter celebrandi 
eodem die repraesentet Mysterium Generationis aeternae, 
temporalis et per gratiam in animam justi, id nou videtur 
significari si in praedicta festivitate duae tantum celebren- 
iur missae? 

Sacra vero Congregatio, audita relatione ab infrascripto 
secretario facla, re mature accurateque perpensa rescribere 
rata est: Affirmative seu sacerdotem posse pro suo lubitu 
in die Nativitatis Domini duas tantum missas celebrare. 
Atque ita declaravit die 19 junii 1875. 


— Cérémonial. Evéque donnant la bénédiction du 


_SasotSacrement. Chanoines en habit de chœur. 


L'évéque se disposant à donner la bénédiction du 
Saint-Sacrement le déïntes.jour des quarante heures, 
prend les ornements sacrés à [a sacristie, avec le diacre 
et lesousdiacre. Les autres chanoines, qui ont l'habit de 


chœur, doivent-ils précéder ou suivre l’évêque qui-se 


rend à l'autel? La S. Congrégation décide que les cha- 
noines en habit de chœur doivent marcher avant le 
prélat. 

CivirATIS CASTELLI. Rmus dominus Josephus Moreschi 
episcopus Civitatis Castelli exposuit sacrorum Rituum Con- 
gregationi quod ipse ultima die expositionis Ssmi Sacra- 
menti in sua cathedrali in forma quadraginta horarum be- 
nedictionem cum Ssmo Sacramento elargitur, sacris autem 
paramentis in sacrario cum diacono et subdiacono induitur, 
reliquis autem canonicis chorali tantum habitu indutis. In 
eundo ad ecclesiam et altare quaestio orta est: an canonici 
praecedere vel subsequi debeant episcopum indutum sacris 
paramentis cum diacono et subdiacono: varie enim inter- 
pretantur verba libri I, cap. XV, S IX, Caeremonialis 
Episcoporum. Hinc sequens proposuit dubium, nimirum: 
An canonici in casu debeant praecedere vel subsequi 
episcopum t 

Sacra porro Congregatio, audita relatione hujusmodi 
instantiae ab infrascriuto secretario facta, rescribendum 
censuit: In casu de quo agitur canonici choralibus vestibus 
induti praecedant episcopum. Atque ita rescripsit et ser- 
vari mandavit die 19 junii 1875. ) 


— Exposition de quarante heures. Obsèques des dé- 
funts. Messe en présence du corps. 
Le maitre des cérémonies de l'église métropolitaine 


1013 


de Florence a provoqué la décision d'un cas pratique 
et controversé. Est-il permis de célébrer la messe de 


mort dans l'église où le Saint-Sacrement est solennel- 


lement exposé dans le rite des quarante heures? Telle 
fut l’opfinion du docte Cavalieri, mais elle était con- 
testée. Il n'y aura plus de doute désormais. En effet, 
la S. Congrégation décide que, selon l'instruction de 
Clément VIII, on doit s'abstenir de dire les messes 
pour les défunts, solennelles ou basses el que la messe 
solennelle pour un défunt pourra se chanter le. troi- 
sième jour, le septième, le trentième et le jour anni- 
versaire de la mort ou de la sépulture. 


FLoRENTINA. Hodiernus magister caeremoniarum eccle- 
siae metropolitanae Florentinae suppliciter sacram Rituum 
Congregationem exoravit ut declarare dignetur quomodo se 
gerere debeant rectores ecclesiarum parochialium, si tem- 
pore expositionis Ssmi Sacramenti pro oratione XL hora- 
rum occurrat exequias esse faciendas super cadaver, quod 
amandari nequeat inhumatum usque dum perficiatur prae- 
dicta oratio XL horarum. Caeremoniario supplicanti visum 
est sequi in omnibus methodum quam tradit Cavalieri , 
tom. II, pag. 233, n. VIII; sed cum haec sententia prae- 
dicti caeremoniarii nonnullis haud placeat, qui dicunt prae- 
dictas exequias faciendas esse, non obstante expositione 
Ssmi Sacramenti, eo quod S. R. C. nullum hac de re de- 
cretum emanasse inveniatur, idcirco ad eamdem recursum 
habuit, ut hanc controversiam resolvere dignetur et certam 
dare normam pro casibus supranotatis. 

Sacra vero Congregatio, audita relatione ab infrascripto 
secretario facta, re mature accurateque perpensa, rescri- 
bendum censuit: juxta instructionem Clementinam iia die- 
bus abstinendum esse a celebrandis missis defunctorum 
sive solemnibus sive lectis, ac missa solemnis pro defuncto 
cani poterit die tertio, septimo, trigesimo ac anniversario 
a die obitus vel depositionis defuncti. Atque ita rescripsit 
ac servari mandavit die 19 junii 1875. 


— Cierge pascal. Bénédiction des fonts baptismauz. 
Peut-on faire usage d'un petit cierge? Consultation de 
l'archecéque de Mexico. 

La S. Congrégation décide qu'il est permis d'em- 
ployer pour la bénédiction des fonts baplismaux un 
cierge plus commode que le cierge pascal, pourvu que 
ce méme cierge ait été précédemment béni. L'archevéque 
de Mexico avait proposé de bénir deux cierges, dans 
la cérémonie du samedi saint. | 


MexicaNs. Rmus D. Pelagius Antonius de Lavastyda 
y Davalos archiepiscopus Mexicanus exposuit in metropo- 
lifana sua sabbato majoris hebdomade inolevisse usum 
adhibendi parvum cereum non benedictum in benedictione 
fontis, siquidem impossibile omnino foret adhibere illum 
qui benedicitur utpote magnae molis. Postulavit itaque ut 
praedicta die duo benedici valeant cerei, alter ad latus 
altaris adhibendus, et alter deferendus in processione et 
adhibendus in benedictione fontis. 

Sacra vero Rituum Congregatio, audita relatione hu- 
jusmodi instantiae per iufrascriptum secretarium facta, nec 
non voto alterius ex apostolicarum caeremoniarum magis- 
iris, rescribere censuit: In benedictione fontis adhiberi po- 
test alius cereus minoris molis, dummodo alias fuerit semel 
benedictus. Atque ita respondit die 10 junii 1875. 


— — 


MÉLANGES LITURGIQUES. 


1014 


-— Jeudi saint. Consécration des saintes huiles. Dis 
pense du nombre d'assistants que le Pontifical prescrit. 

On a vu ci-dessus la consultation de l'évéque de 
Livourne sur la difficulté de réunir 12 prétres, 7 diacres 
et 7 sousdiacres. La dispense est réserve à la S. Cop- 
grégalion. 

SoANEN. ET PITILIANEN. R. D. Antonius Fabrixiani 
eaeremoniarius episcopalis ecclesiae cathedralis Soanen. ac 
Pitilianen. humillime hoc dubium solvendum proposuit , 
nimirum : An ex decretis hactenus a praefata sacra Con- 
gregatione editis cirea consecrationem oleorum sanctorum 
prasertim ex Nühimen. 24 januarii 1643 intelligendum sit 
quod non solum ob penuriam 12 presbyterorum sed etiam 
ob penuriam 7 diaconorum et 7 subdiaconorum requiratur 
dispensatio ? 

Sacra vero eadem Congregatio ad relationem subscripti 
secretarii respondit: Affirmative seu imploranda est dis- 
pensatio a Sancta Sede toties quoties occurrat ob defectum 
ium presbyterorum tum ministrorum in casu consecrationis 
oleorum sanctorum. Alque ita declaravit die 19 junii 1875. 


— Translation de l'office ad libitum, à raison d'une 
relique conservée dans la cathédrale. Tróne épiscopal. 


VOLATERRANA. Rmus D. Ferdinandus Capponi episcopus 
Volaterranus SS. RR. Congregationi humillime insequentia 
dubia enodanda proposuit, nimirum: 

Dubium. I. In kalendario dioecesano officium S. Canuti 
regis et martyris ponitur pro clero cathedralis ecclesiae 
die XIV februarii, eo quod dies XX januarii festo duplici 
impedita sit, nempe Ss. Marii et sociorum martyrum ob 
insignem reliquism iu cathedrali existentem: ponitur au- 
tem ex antiquissima consuetudine. Quaeritur itaque utrum - 
consuetudo haec retinenda sit, vel potius standum rubricis 
quae semiduplices ad libitum vetant transferri, sed omitti 
jubent si impedita ut in casu? 

Dubium II. Quando Ssmum Sacramentum in ara ma- 
jori cathedralis ecclesiae publice et solemniter expositum 
est, removendum ne est baldachinum de throno episcopali, 
elsi episcopus pro sacris functionibus peragendis super 
thronum ipsum non sedeat, vel retineri potest ad orna- 
mentum cathedralis ? 

Sacra vero Rituum Congregatio, referente subscripto 
secretario, re mature accurateque perpensa propositis dubiis 
rescribendum censuit: 

Ad I. Servetur consuetudo, facto verbo cum Ssmo. 

Ad II. Negative ad primam partem ; affirmative ad ge- 
cundam. Die 19 junii 1875. 

Facta autem de primo ex praedictis dubiis Ssmo D. N. 
Pio papae IX per infrascriptnm secretarium fideli relatione, 
Sanctitas Sua sententiam sacrae Congregationis ratam ha- 
buit et confirmavit. Die 1 julii 1875. 


— Chanoines honoraires. Port du costume canoni 
dans les cérémoñies qui ont lieu hors de la cathédrale. 

Mgr. l'évéque de Périgueux a soumis à la S. Con- 
grégation l'usage des chanoines tant effeclifs qu'hono- 
raires des cathédrales de France, lesquels ont l'usage 
de porter le rochet et la mozetie non seulement à la 
cathédrale, aux réunions capitulaires et lorsqu'ils assis- 
tent l’évêque accomplissant une fonction religieuse, mais 
aussi dans le diocèse, en se rendant à quelque église 
pour précher ou pour assister à quelque cérémonie. - - 
La S. Congrégation répond de s'en tenir à l'usage. 





1015 


PeTRocoRICEN: Rmus dominus Nicolaus Josephus Da- 
bert episcopus Petrecoricen. et Salaten. in Galliis ea quae 
sequuntur sacrorum Rituum Congregationi exposuit, nimi- 
rum Ab instauratione ecclesiarum et capitulorum in Gal- 
liis initio hujus saeculi canonici give titulares sive honorarii, 
qui pro habitu canonicali rochettum et mozzettam deferunt, 
his utuntur non solum in ecclesia cathedrali vel quando 
capitulariter incedunt ant episcopo sacram aliquam func- 
tionem peragenti assistunt, sed etiam passim in dioecesi 
quando ad aliquam ecclesiam sive ad concionandum sive 
ad alicui caeromoniae interessendum se conferunt. Et haec 
agendi ratio in omnibus aliis Galliarum dioecesibus pariter 
tenetur, ita ut certo dici possit consuetudinem hanc ge- 
neralem esse in Galliis et longo annorum decursn com- 
probatam. Sed cum ex una parte eidem consuetudini obstare 
videantur varia sacrae Congregationis Rituum decreta, quum 
vero ex altera parte ipsa haec consuetudo destrui non pos- 
8et absque admiratione in populo et molestia pro canonicis, 
qui & tanto tempore habitum canonicalem ubique in dioe- 
cesi deferunt, praefatus orator ab eadem sacra Congrega- 
tione humillime exquisivit : 

Utrum illam tolerare valeat, saltlemque quoadusque 
jussu Sanctae Sedis in caeteris Galliae dioecesibus des- 
truatur, an vero teneatur hanc consuetudinem in sua dioe- 
cesi evellere ? 

Sacra vero eadem Congregatio, audita relatione ab in- 
frascripto secretario facta, rescribere rata est: Nihil esse 
innovandum. Die 2 augusti 1875. 


-— Office de S. Joseph en occurrence avec le Précieux 
Sang ou la féte des sept douleurs de la sainte Vierge. 

La féte de S. Joseph doit en tout cas étre célébrée 
le 19 mars; les sept douleurs sont transférées au sa- 
medi avant les rameaux, suivant la rubrique spéciale. 
On omet entièrement l'office du Précieux-Sang. 


BRIXIEN. Quum in kalendario Brixiensi aliquando possit 
evenire ut die XIX martii tria occurrant officia, nempe 
S. Josephi Deiparae Sponsi, Pretiosissimi Sanguinis D. N. 
J. C. et septem Dolorum Beatae Mariae Virginis, nonnulla 
occurrunt dubia quoad horum officiorum concurrentiam ac 
iranslationem. Quapropter rmus dominus Hieronymus Ver- 
zeri episcopus Brixien. sequentia dubia sacrorum Rituum 
Congregationi enodanda proposuit, nimirum: 

Dubium I. Utrum íransferendum, sit officium sancti 
Josephi, an potius officium Pretiosissimi Sanguinis? Et 
quatenus officium transferendum, reponatur in sabbato in- 
sequenti; est enim dies libera in kalendario Bririensi. 

Dubium II. Utrum vesperae die XIX integre sint re- 
citandae de praecedenti, an de sequenti? 

Dubium III. Utrum officium Septem Dolorum Deiparae 
Mariae eo anno omittendum sit, vel liceat commemoratio- 
nem facere in officio et missa saltem privata ? 

Sacra porro eadem Congregatio, audita relatione ab 
infrascripto secretario facta, re mature accurateque per- 
pensa, rescribendum censuit: | 

Ad I. Celebrandum esse festum S. Josephi : omittendum 
esse festum Pretiosissimi Sanguinis D. N. J. C., et festum 
Septem Dolorum Beatae Mariae Virginis celebrandum esse 
subsequenti sabbato juxta rubricam peculiarem. 

Ad II et III. Provisum in primo. 

Atque ita rescripsit et servari mandavit die 7 augu- 
sti 1875. 


— Indults concédés à l'époque où le diocèse de Brescia 


MÉLANGES LITURGIQUES. 


1016 


dépendait de Venise. Le changement de gouvernement 
n'atteint pas les indults du Saint-Siége. 


BRIXIEN. Rme Dne uti frater. Amplitudo tua litteris datis 
die 28 julii nuper elapsi exposuit huic sacrorum Rituum 
Congregationi in kalendario dioecesano adhuc perfi fes- 
tum Pretiosissimi Sanguinis D. N. J. C. tertia ex VI feriis 
mensis martii sub ritu duplicis primae classis, itemque 
festum Annuntiationis B. M. V. cum octava celebrari, tum 
in quadragesima tum post Pascha, si festum ipsum trans- 
ferendum sit. Verum quum haec festa concessa fuerint quum 
dioecesis Brixien. erat sub dominio Veneto, exortum est 
dubium an ex mutatione dominii praefata indulta vigere 
desierint. Quapropter, ut omne in hac re dubium remo- 
veatur, amplitudo tua ab hac sacrorum Rituum Congre- 
gatione opportunam declarationem humiliter exquisivit. 

Sacra vero Congregatio, audita relatione ab infraseripto 
Secretario facta , decrevit amplitudini tuae significandum 
esse eadem indulta ab Apostolica Sede toti dominio Veneto 
facia, non obstante mutatione dominii ipsius, in suo robore 
perseverare ad tramitem decreti in una Bocarcen. in Sar- 
dinia diei 23, martii 1771 ad I. 

Romae die 7 augusti 1875. Rmo domino uti fratri 
episcopo Bririensi. 


— Nouvel encens Baudet. Avantages de cette com- 
position. La S. Congrégation improuve entièrement l'in- 
novatton. 

Le Saini-Siége s'abslient de recommander les indus- 
triels et leurs découvertes, surtout lorsque ces inven- 
tions altérent et dénalurent la signification morale des 
institutions liturgiques. C'est pourquoi il s'est opposé à 
l'emploi du gaz ou des bougies stéarines dans les fonc- 
tions de l'autel. Quoique l'encens Baudet offre des 
avantages, la S. Congrégation refuse de l'approuver; 
au contraire, elle blàme hautement cette innovation. 


PARISIEN. D. De Baudet Parisiensis, ut consuleret pau- 
pertati ecclesiarum in Gallia, novam invenit methodum 
comburendi incensum sine carbonibus in ecclesiasticis func- 
tionibus. Itaque compositionem efformavit, quae super qua- 
tuor partibus una ex incenso et aliis tribus ex resinosis 
materiis constat. Haec autem compositio vel in thuribulo 
vel in alio vase posita, lumine admoto accensa, suavem 
effundit odorem, eaque substituitur combustioni thuris in 
igne, quoties in ecclesiasticis functionibus praescribitur. 
Haec autem compositio tum ob minores expensas, uti as- 
seritur, tum ob commoditatem non solum in multis Galliae 
paroeciiis adhibetur, sed etiam ab aliquo ex rmis ordinariis 
ilius nationis laudata fuit. Hinc praefatus orator, ut hoc 
suum inventum aliis quoque per orbem ecclesiis prodesse 
posset, a sacra Rituum Congregatione humillime postulavit, 
ut illud approbare vellet ac indulgere ut ecclesiae omnes, 
quae voluerint, valeant substituere combustioni thuris in 
igne uti hucusque factum est, combustionem compositionis 
a se inventae quoties thurificatio in ecclesiasticis functio- 
nibus adhiberi debet. 

Sacra porro Rituum Congregatio, audita relatione de 
omnibus ab infrascripto secretario facta, nec non votis duo- 
rum ex apostolicarum caeremoniarum magistris rescriben- 
dum censuit: Novam methodum combustionis thuris a dno 
de Baudet Parisiensi propositam in sacris functionibus esse 
omnino improbandam. Atque ita rescripsit et ubique servari 
mandavit die 7 augusti 1875. 


1017 MÉLANGES 


— Consécration des Eglises. Les cathédrales et les pa- 
roisses doivent être solennellement consacrées. Les autres 
églises peuvent n'être que simplement bénies. Cérémonies 
de la consécration. Veille. 


CuNEEN. Rmus D. hodiernus episcopus Cuneensis non- 
nullas jam consecravit in sua dioecesi ecclesias, plures alias, 
Deo favente, consecraturus. Ut vero omnia rite persolvat, 
sequentia dubia ad rem hanc spectantia sacrorum Rituum 
Congregationi enodanda proposuit, nimirum: 

Dubium I. Praeter parochiales ecclesias quae ex prae- 
scripto concilii Romani sub Benedicto XIII (Tit. XXV) 
consecrari debent, possuntne quaevis aliae publicae eccle- 
siae consecrari, uti sunt: 1. Sacella campestria penes quae 
sacerdos ut plurimum residet, ibique celebrat, et sacra- 
menta wuinistrat. 2. Oratoria confraternitatum a parochia- 
libus sejuncta. 3. Quae vulgo dicuntur sanctuaria, in quibus 
vel aestivo solummodo tempore, vel aliquoties tantum mis- 
Sae sacrificium celebratur? 

Dubium II. Altare ex rubrica debet esse lapideum. 
Quum autem ab ara portatili in eo differat altare fixum 
quod istud conjunctum esse debeat cum stipite, et idcirco 
stipes cum mensa unum quid constituant; consequi vide- 
tur, stipitem ipsum debere, non secus ac mensam, esse 
lapideum; attamen canonistarum eorumque celebriorum 
scripta evolvens, eosdem consentientes reperit in docendo, 
inferiorem mensae structuram esse posse lateritiam, et satis 
esse, si tabula seu mensa eit ex lapide. Liturgici scripto- 
res vel penitus silent, vel adeo leviter rem attingunt, ut 
certam non tradant regulam, praeter unum recentissimum, 
Pium Martinucci, qui in suo Manuali sacrarum caeremo- 
niarum Romae edito anno mox elapso lib. VII, cap. XVIII, 
n. 2 aperte tradit, stipitem posse quidem esse lateritium, 
sed quatuor columellis lapideis saltem instrui debere qui- 
bus mensa insideat, quaeque cum mensa ipsa per sacram 
unctionem conjungantur. Hisce praemissis, sufficitne altaris 
fixi stipitem esse lateritiunr, ah oportet esse lapideum, sal- 
lem qua ratione innuitur a laudato scriptore? 

Dubium III. Pontificale romanum praescribit vigilias 
persolvendas ante reliquias in altari reponendas, sufficitne 
matutinum cum laudibus semel vespertinis horis persolvi, 
clauso postea remanente tentorio vel sacello, an tota nocte 
psallendum, donec reliquiae ipsae processionaliter deferan- 
lur ad altare consecrandum, juxta id quod tradunt Cata- 
lanus in Pontif. Rom. et Gardellinius, seu quivis sit auctor 
-adnotationis ad sacrae Rituum Congregationis decret. 4593 

Dubium IV. Pontificale romanum in rubrica praelimi- 
nari praescribit paranda duo intorticia accensa, quae sem- 
per praecedant pontificem ; et incipiente episcopo exterius 
cireumire ecclesiam, id fieri praecipit praecedentibus duo- 
bus acolythis cum candelis accensis: in utroque loco nulla 
fit mentio de cruce processionali, quae tunc solum defe- 
renda praescribitur, quum episcopus cum clero procedit ad 
reliquias in ecclesiam consecrandam solemniter transferen- 
das. Nonnullis tamen visum fuit, crucem hastatam adhi- 
bendam esse ab ipso functionis initio, huc fortasse translata 
rubrica Ritualis romani (Ritus benedicendi novam eccle- 
siam) ubi legitur: Praelata cruce inter duos clericos de- 
ferentes cereos accensos estne crux processionalis an tantum 
modo ad translationem reliquiarum ? 

- Dubium V. Ponlificale ipsum, postquam praescripsit 
parandum aspersorium factum de herba hyssopi, hujus 
postea tantum expresse meminit, quum benedicta aqua 
cum sale, cinere et vino fieri incipiunt primo circum al- 
lare, tum intus ecclesiam aspersiones de hac ipsa aqua. 
Estne etiam, sicut quibusdam placet, adhibendum  asper- 


LITURGIQUES. 1018 


sorium de herba hyssopi in aspergendo exteriores ecclesiae 
parietes? 

Dubium VI. Juxta Pontificale romanum feretrum reli- 
quiarum deferendum est a quatuor sacerdotibus. Debentne 
isti sacerdotalia paramenta induere, scilicet amictum, albam, 
cingulum et planetam, sicut tradit superius laudatus Pius 
Martinucci, an sufficit ipsos superpelliceo indui? 

Dubium VII. Antequam episcopus ecclesiam cum fe- 
retro reliquiarum inzrediatur, inungere debel cum sacro 
chrismate ostium Ecclesiae exterius. Inungendane porta 
ipsa, ut plurimum lignea, an potius inungendi duo stipi- 
tes lapidei vel lateritii; quemadmodum docet mox lauda- 
lus scriptor? 

Sacra vero eadem Congregatio, referente infrascripto 
secretario, omnibus mature accurateque perpensis, propo- 
sitis dubiis rescribendum censuit : 

Ad I. Incumbere debent episcopi ut ecclesiae saltem 
cathedrales et parochiales solemniter consecrentur. Quoad 
minores ecclesias, si nolint uti jure suo illas solemniter 
consecrandi, facultatem tribuant sacerdotibus eas benedi- 
cendi. 

Ad IL Ut altare consecrandum sit lapideum, oportet, 
ui etiam in ejus stipite saltem latera seu columellae qui- 
bus mensa sustentatur, sint ex lapide. 

Ad III. Sacrae vigiliae praescriptae in Pontificali Ro- 
mano per totam noctem persolvendae sunt. 

Ad IV. Non est improbanda consuetudo passim recepta 
deferendi in casu crucem hastatam ab initio sacrae func- 
tionis. | 

Ad V. Affirmative. 

Ad VI. Decet ut ex usu passim recepto sacerdotes in 
casu sint sacris vestibus induti. 

Ad VII. Negative ad primam partem; affirmative ad 
Secundam. Atque ita rescripsit, declaravit ac servari man- 
davit die 7 augusti 1875. 


— Messe votive pour chose grave. Quarante heures. 
Bénédiction nuptiale. Orgue. Passages de la messe qui 
ne sont pas chantés elc. 


CLopIEN. Rmus D. Dominicus Agostini episcopus Clo- 
dien. à sacrorum Rituum Congregatione humillime postu- 
lavit, ut sequentia dubia declarare dignaretur, nimirum: 

Dubium I. Cum in Clodiensi dioecesi ab ultimis prae- 
teriti saeculi annis festa sanctae Margharitae de Cortona 
el sancti Didaci confessoris de ritu semiduplici ad ritum 
duplicem fuerint erecta, quin speciale super hoc obtentum 
fuerit privilegium, et cum sacra Rituum Congregatio die 
20 septembris 1806 in Bricien. declaraverit de hac ele- 
vatione, quae asserebatur faeta a Pontifice Pio VI, non 
constare ; quaeritur an ob consuetudinem pene saecularem 
eadem dioecesis pergere possit ad haec festa sub ritu du- 
plici celebranda ? 

Dubium II. Stante consuetudine ab immemorabili in 


feria VI Parasceves inter alias orationes praescriptas ad- 


dendi particularem orationem pro episcopo proprio, quae- 
ritur an, non obstantibus decretis in contrarium, haec 
immemorabilis consuetudo continuari possit? 

Dubium III. Episcopus potest praecipere ut collecta 
pro re gravi v. g. pro Papa recitetur etiam im duplici 
primae classis sub unica conclusione ? 

Dubium IV. An quando juxta rubricas cantari potest 
missa solemnis pro re gravi, si non cantatur missa de of 
ficio debeant in missa solemni adjungi oratio de officio et 
aliae orationes praescriptae, vel una tantum dici debeat 
oratio? Et an idem faciendum sit, quando canitur missa 








1019 MÉLANGES 
solemnis de festo, quod juxta. rubricas transferri debet? 
An etam quando obtentum fuit ab aliqua ecclesia privi- 
legium vel canendi missam vel omnes missas recitandi, 
quae non concordant cum officio illius ecclesiae? 

Dubium V. An in missa pro expositione vel reposi-. 
tione Sanctissimi Sacramenti ad instar XL horarum quae 
cantatur in duplici primae aut secundae classis vel domi- 
nica primae aut secundae classis, vel aliis diebus in qui- 
bus missa de Sanctissimo Sacramento cantari non licet, 
parendum sit tabellae cardinalis vicarii quae praescribit 
ut cantetur missa de officio currenti cum sola oratione 
Sanctissimi Sacramenti sub unica conclusione, an potius 
decreto sacrae Congregationis 18 decembris 1779 (4395 
ad 8) quod praescribit at oratio Sanctissimi Sacramenti 
unistur in fine aliarum commemorationum de praecepto? 

Dubium VI. Ecclesia parochialis sancti Jacobi Apostoli 
gaudet privilegio paucis abhinc annis obtento, quolibet die 
sabbati (diebus excipiendis exceptis) missam de Beata Ma- 
ria Virginis adjungi debeant oratio officii, et aliae oratio- 
nes praescriptae, vel an ipsa cum (redo et unica oratione 
sit celebranda? 

Dubium VII. Cam in dioecesi Clodien. mos invaluerit 
in missis solemnibus sive cum, sive sine ministris, quae 
eum sonitu organi celebrantur, abstinendi a canendo gra- 
quali, tractu, sequentia, offertorio, Benedictus, et commu- 
nione; quaeritur an is mos repugnet vel rubricis vel 
decretis sacrorum Rituum Congregationis ? 

Dubium VIII. In cathedrali quolibet anno sabbato post 
dominicam Passionis (vel ipso impedito festo duplici pri- 
mae vel secundae classis, feria sexta antecedenti) celebratur 
officium defunctorum cum missa de requie ex eleemosynis 
a civibus collectis, quamvis festum duplex minus vel majus 
eo die occurrat. Quaeritur an hoc propter consuetudinem 
fieri liceat, et si non licet, petitur a sacra Congregatione 
facultas necessaria ad hoc agendum? 

Dubium IX. An tam pro recitatione officii divini, quam 
pro jejunio naturali ante communionem praescripto, vel 
eliam pro abstinentia a carnibus aut lacticiniis diebus je- 
junii, conformare quis possit tempore dicto medio aut juxta 
proprium placitum tempori vel medio, ita ut aliquando uni, 
aliquando alteri adhaereat ? 

Dubium X. An quando juxta rubricas potest celebrari 
missa solemnis de festo, quod transferri debet, liceat ca- 
nere etiam vesperas volivas de eodem festo cum unica 
oratione, quin nulli suffragentur pro obligatione recitandi 
horas canonicas ? 

Dubium XI. Cum in dioecesi Clodien. ex antiquo usu iis 
qui matrimonium contrahunt tempore quo prohibitae sunt 
solemnitates nuptiarum, impertiantur benedictiones nuptia- 
les inter missarum solemnia, transacto dicto tempore, et 
cum, si omilterentur nunc hujusmodi benedictiones, quasi 
scandalum oriretur, vel saltem de rei novitate omnes 
admirarentur, humiliter imploratur ut consuetudo, quae 
jam viget, possit retineri et continuari. 

Saepa porro eadem Congregatio, referente infrascripto 
secretario, audita sententia in scriptis alterius ex aposto- 
liearum caeremoniarum magistris, propositis dubiis respon- 
dere censuit: 

Ad I et II. Negative. 

Ad IIT. Detur decretum in Tuden. 7 septembris 1816 
ad XXII. 

Ad IV. Quoad primam et secundam quaestionem in 
missis solemnibus pro re gravi, ac in illis de festo quod 
"juxta rubricas transferri debet, unicam orationem esse di- 
cendam ubi onus missae conventualis non est; quoad ter- 
liam vero quaestionem, orationem officii diei et aliorum 


LITURGIQUES. 1020 


occurrentium in missis privatis addendas esse, et etiam in 
illa eum eantu, si de festo currenti prius alia missa non 
celebretur, nisi aliter constet ex speciali indulto. 

Ad V. Stetur Instructioni Clementinae. 

Ad VI. In missis votivis Beatae Mariae Virginis, ut 
in casu, commemorationes esse faciendas juxta rubricas, 
et Credo omittendum. 

Ad VII. Detur decretum in una Conimbricen. die 14 
aprilis 1753 ad II. 

Ad VIII. Sacra Rituum Congregatio indulget ut in casu 
unica missa solemnis de Requie cani valeat, nisi occurrat 
duplex primae vel secundae classis aut festum de prae- 
cepto servandum. 

Ad IX. Standum publicis horologiis. 

Ad X. Affirmative, dummodo qui ad horas canonicas 
tenentur, privatim recitent vesperas occurrentis officii. 

Ad XL Negative, et detur decretum in una Montis 
Pessulani diei 31 augusti 1839 et in una Limburgen. diei 
24 junii 1853. Atque ita rescripsit, indulsit, et declaravit 
die 7 augusti 1875. 





— Cérémonies de la semaine sainte dans les chapelles 
vicariales. Con ultation de Mgr. l'archevéque de Goritz. 

Le diocése de Goritz renferme des annexes parois- 
siales, surtout la partie montagneuse, dont les habitants 
ne peuvent commodément fréquenter l’église de leur 
paroisse. Dans la plupart de ces chapelles succursales 
on a toujours célébré les fonctions de la semaine sainte ; 
les autres sollicitent l'autorisation de les faire. Il est 
impossible de révoquer la permission, parce que les ha- 
bilants seraient vivement contrariés. L'archevéque con- 
sulte la S. Congrégation. Il croit que la constitution de 
Clément XI du 18 mars 1712 défend de faire les fonctions 
de la semaine sainte dans les églises qui ne sont pas 
collégiales, paroissiales, ou curiales. — La S. Congré- 
galion écrit au prélat qu'il peut librement, suivant son 
jugement etsa prudence accorder la permission de faire 
les cérémonies de la semaine sainte dans les chapelles 
vicariales qui ont ce qu'il faut pour observer les pre- 
scriptions du missel romain, ou le petit cérémonial de 
Benoît XIII. — Le précédent archevéque de Goritz pu- 
blia en 1850 pour les fonctions de la semaine sainte 
un cérémonial tout à fait arbitraire et inexact; la S. Con- 
grégation recommande de le retirer et prohiber. 

GoRiTiEN. Rme domine uti frater. Amplitudo tua ex- 
posuit huic sacrorum Rituum Congregationi quod plures 
ecclesiae vicariales adsint in ista archidioecesi, sic nuncu- 
patae quia ab aliqua ecclesia parochiali omnino' dependent, 
quae functiones hebdomadae sanctae vel jam peragunt vel 
peragere omnino cupiunt. Auferre privilegium istud in ec- 
clesiis vicarialibus, quibus jam vel in parte vel in totum 
concessum est, omnino impossibile evadit ; negare vero ec- 
clesiis quae modo petunt, in detrimentum verteret chris- 
lianae pietatis. Siquidem quum ecclesiae ipsae in montanis 
gitae sint et ab ecclesia parochiali non parum distent, fi- 
deles iisdem ecclesiis vicarialibus subjecti, potiusquam 
adeant ecclesiam parochialem , domi remanere eligunt. 
Quum autem amplitudo tua anceps haereat quid in casu 
isto sit faciendum, siquidem ipsa putet per constitutionem 
sa: me: Clementis Papae XI diei 15 martii 1712 probi- 
beri functionen hebdomadae sanctae in ecclesiis, quae non 
sint collegiatae, parochiales et curatae, quales non sunt 
ecclesiae, de quibus modo agitur, ab eadem sacra 
Congregatione expostulavit quomodo ipsa se gerere de- 








1021 MÉLANGES 
beat tum quoad ecclesias vicariales, quae hucusque pacifice 
gavisae sunt vel omnibus vel aliquibus functionibus in 
hebdomada sancta tum (et vel maxime) quoad illas ec- 
clesias vicariales quae in posterum motivis sab gravibus 
petierint facultatem hujusmodi functiones peragendi. 

Sacra porro eadem Congregatio, audita relatione de om- 
nibus ab infrascripto secretario facia, nec non voto in 
Scriptis alterius ex apostolicarum caeremoniarum magistris 
rescribendum censuit: Amplitudinem tuam juxta suum 
arbitrium et prudentiam concedere posse praedictis eccle- 
siis vicarialibus facultatem peragendi functiones hebdo- 
madae sanctae, dummodo eaedem fieri possint juxia prae- 
scriptum missalis romani. Quod si in ecelesiis ipsis deficiant 
sacri ministri, poterit etiam amplitudo tua iisdem eccle- 
siis facultatem concedere peragendi functiones hebdomadae 
sanctae, servata forma parvi ritualis sa: me: Benedicti 
papee XIII anno 1725 jussu editi pro paroeciis ruralibus. 

Voluit insuper sacra Congregatio quod amplitudini tuae 
significetur, constitutionem sa: me: Clementis papae XI 
diei 15 martii 1712 ita intelligi debere, nimirum in eo 
triduo mortis Christi interdici tantum celebrationem mis- 
sarum, quae non sunt conventuales. Insuper voluit ut 
amplitudo tua moneatur, caeremoniale in functionibus heb- 
domadae sanctae praescriptum ab antecessore tuo cl: me: 
Francisco Xaverio sub die 22 januarii anni 1850, utpote 
arbitrarium, esse omnino prohibendum et abolendum in 
ista archidioecesi prouti prohiberi et aboleri amplitudini 
tuae mandat eadem sacra Congregatio. 

Romae die 4 septembris 1875. 

Perillustri et reverendissimo domino uti fratri archie- 
piscopo Goritiensi. 


— Evéque. Messe basse. Chapelain assistant. Le cha- 
pelain peut-il prendre l'étole ? 

L'évèque de Zacalhecas, dans l'Amérique septen- 
trionale, demande si le chapelain qui assiste le prélat 
pour la messe basse, doit prendre l'étole.— La S. Con- 


grégalion, suivant la décision rendue pour Valence le . 


12 mars 1853, répond négativement à la question. 


DE ZACATECHAS. Rmus dominus Josephus Maria'a Re- 
fugio Guerra in Republiea Americana septentrionalis Ame- 
ricae episcopus de Zacathecas sequens dubium sacrorum 
Rituum Congregationi enodandum proposuit, videlicet : Ca- 
pellanus qui immediate assistit episcopo in celebratione 
missae privatae , etiam stolam superimpositam habere 
debet ? 

Saera vero eadem Congregatio, referente infrascripto 
secrelario, audita sententia in seriptis alterius ex aposto- 
liearum eaeremoniarum magistris proposito dubio rescrip- 
sit: Negative e& detur decretum in uua Valentinen. diei 
12 martii 1853. Atque ita rescripsit ac servari mandavit 
die 4 septembris 1875. 


—- Obséques. Absoute. Evéque coadjuteur. Consulta 
tion de Mgr. le coadjuteur avec future succession de l'é- 
véque de Montréal en Canada. 

L'évéque coadjuteur qui assiste aux obsèques, sans 
chanter la messe, peut-il faire l'absoute? — La S. Con- 
grégation répond affirmativement, suivant la décision 
du 12 aoüt 1851 pour Saint-Brieux. 

MaRiANOoPOLITAN. Rmus dominus Eduardus Fabri epis- 
copi Gratianopolitau. et coadjutor cum futura successione 
episcopo Marianopolitano a sacrorum Ritum Congregatione 
declarari petiit num episcopus coadjutor, cum exequiae pera- 


LITURGIQUES. 1022 
guntur, rite possit accedere post missam ad absolutionem 
faciendam, etsi ipse missam non decantaverit ? 

Sacra eadem Congregatio, referente infrascripto secre- 
tario, re mature accurateque perpensa rescribere rata est: 
In casu de quo agitur posse oratorem facere absolutionem 
ad tramitem decreti in una Briocen. diei 12 augusti 1851 
ad XIII. Atque ita declaravit die 4 septembris 1875. 


— Samedi saint. Preconium. Consultation de l'arche- 
véque de Mexico. 

Le Preconium doit être chanté par le diacre qui 
officie à la messe. Lorsque ce diacre n'a pas une belle 
voix, c’est l'usage au Mexique de faire chanter le Pre- 
conium par un autre chantre. — La S. Congrégation 
permet, pourvu que ce soit un diacre. 


MexicaNa. Ex immemorabili tempore in metropolitana 
Mexici mos inolevit ut praeconium Paschale non per dia- 
conum, qui missae inservit, decantetur, sed per subcanto- 
rem aut aliquem ex elerieis chori qui cantum calleat. 
Quum autem morem hunc immutare admirationi dare 
posset locum, rmus D. Pelagius Antonius Lavastidas ho- 
diernus archiepiscopus a S. R. C. praefati usus continua- 
tionem humiliter imploravit 

Saera vero eadem Congregatio, audita relatione hujus- 
modi instantiae per infrascriptum secretarium facta, rescri- 
bere rata est: Pro gratia, dummodo cantor sit in ordine 
diaconatus, facto verbo cum Ssmo. Die 2 aprilis 1875. 


—— Office des Sept Douleurs vendredi après le diman- 
che de la Passion. Occurrence de la féte de S. Joseph. 

Quoique l'office des Sept Douleurs jouisse par in- 
dult, de la premiére classe, on doit toujours, le 19 
mars, faire l'office de S. Joseph, lequel est maintenant 
de première classe. En pareil cas l'office des Sept Dou- 
leurs est remis au lendemain, samedi, sauf un office de 
dignité supérieure. 

GRANATEN. Hodiernus magister caeremoniaram ecclesiae 
metropolitanae Granatensis exposuit sacrorum Rituum Con- 
gregationi festum Septem Dolorum Beatae Mariae Virginis 
feriae VI post dominicam Passionis affixum et in eadem 
archidioecesi ritu duplicis primae classis gaudens, aliquando 
occurrere cum festo S. Josephi confessoris Ecclesiae ca- 
tholicae patroni modo eodem ritu gaudente. Quaeritur 
ergo an festum S. Josephi sit praeferendum : et, in casu 
affirmativo, an festum Septem Dolorum Beatae Mariae 
Virginis colebrandum sit sabbato insequenti juxta decre- 
tum generale sa. me. Benedicti Papae Xlll diei 25 ja- 
puarii 17.9? 

Sacra vero eadem Congregatio, referente infrascripto 
secretario, declaravit: Festum S. Josephi celebrandum esse 
die XIX martii; festum vero Septem Dolorum esse repo- 
nendum sabbato sequenti non impedito ab alio festo 
majoris ritus vel dignitatis. Atque ita declaravit die 4 sep- 
teubris 1875. 


— Petit office. Traduction en français. Texte latin 
imprimé en regard. Décision. 

La S. Congrégation ayant toléré la traduction du 
petit office pour l'Amérique espagnole, on s'est empressé 
de solliciter la méme faveur pour une édilion francais. 
Au lieu d'approuver directement l'édition la S. Con- 
grégation a remis la question: à la conscience de l'évé- 
que diocésain. 


1023 MÉLANGES 

CoNGREGATIONIS SANCTISSIMI REDEMPTORIS. Rev. Pater 
Leopoldus Dujardin Congregationis SSmi Redemptoris sa- 
cerdos professus Tornaci in Belgio commorans exposuit, 
quod ad promovendum fidelium devotionem erga Beatam 
Virginem Mariam aliquot adhinc annis officium parvum 
ejusdem Beatae Virginis in gallicam linguam verterit, 
eamque versionem una cum textu latino praelo cuderit; 
servatis decretis à sacra Rituum Congregatione hac super 
re editis. Cum autem idem orator resciverit requiri deinceps 
in omni translatione praedicti officii parvi approbationem 
sacrorum Rituum Congregationis, ab eadem humillime petiit 
at praefata versio approbaretur. 

Sacra porro eadem Congregatio, audita relatione ab 
infrascripto secretario facla, rem remisit revino domino 
episcopo Tornacen., qui constito sibi quod versio adhibita 
in editione enunciata sit ab ecclesia approbata (super quo 
ipsius conscientia onerata remanet) facultatem tribuat ora- 
tori editionem tam factam, vel alias, quae in posterum fient, 
exponendi. Atque ita rescripsit et indulsit die 4 septem- 
bris 1875. 

— Eglise changée en sépulcre. Faut-il la consacrer 
de nouveau ? Reconstruction du mur entier et de l’abside. 
Est-1l nécessaire de faire une nouvelle consécration ? 

ARETINA. Rmus D. Josephus Giusti episcopus Aretin. 
sacrorum Rituum Congregationi insequentia dubia solvenda 
humiliter proposuit, nimirum : 

Dubium I. An ecclesia jam consecrata et postea mu- 
tata in sepulehretum indigeat nova consecratione vel tantum 
benedictione, ut cultui divino restituatur, quum modo pa- 
rochus et populus velint illam iterum reducere ad usum 
ecclesiae quum coemeterium vulgo a sterro circa ipsam ef- 
formatum sit? 

Dubium II. Extat Áretii ecclesia, cui nomen Sancta Maria 
de Plebe, monumentalis quae affabre instauratur, antiquis- 
sima et in qua insigne adest capitulum. In instauratione 
fieri debuit murus integer et absis. Tota ecclesia novo tec- 
torio est inducta et affabre instaurantur partes quaecumque 
deficientes. Quaeritur an, cum divino cultui est restituenda, 
debeat iterum consecrari ? 

Sacra vero eadem Congregatio, referente subscripto se- 
cretario, audito voto in sciptis alterius ex apostolicarum 
caeremoniarum magistris rescribendum censuit: 

Ad I. In casu ecclesiam ad majorem solummodo de- 
centiam ac reverentiam esse benedicendam. 

Ad II. Affirmative seu indigere nova consecratione. 
Alque ita rescripsit ac declaravit die 4 septembris 1875. 


— Messe dite sans le servant. Baptéme. Crosse. pas- 
orale. Ordination. 

ERIEN. Rmus D. Tobias Mullens episcopus Eriensis 
in foederatis Americae septentrionalis provinciis sequen- 
tium dubiorum solutionem humiliter a sacrorum Rituum 
Congregatione postulavit, nimirum: . 

Dubium I. Si sacerdos celebrat sine ministro debetne 
bis dicere Confiteor ante introitum? | 

Dubium II. Facta in missa digitorum ablutione post 
communionem, debetne sacerdos plicare purificatorium, an 
illud expansum seu non plicatum imponere calici ? 

Dubium III. In baptismo parvulorum Rituale praeci- 
pit, ut sacerdos digito accipiat de saliva oris sui et tan- 
gal aures infantis: in baptismo autem adultorum pollicem 
ad id adhiberi praecipitur. Quaeritur num in baptismo quo- 
que parvulorum in casu adhibendus est pollex an potius 
digitus index ut literatim explicat rubrica? 


LITURGIQUES. 1024 


Dubium IV. In missa pontificali cantato evangelio, 
debetne episcopus incensari adhuc tenens ambabus manibus 
baculum , an ante incessationem debet reddere baculum ? 

Dubium V. Saerorum Rituum Congregatio die 27 au- 
gusti 1707 declaravit, quod in missa, in qua uni tantum 
confertur subdiaconatus vel diaconatus, non debeat promo- 
tus subdiaconus vel diaconus cantare epistolam vel evan- 
gelium, ut in ordinationibus generalibus; quaeritur an 
omnino sit omittenda epistola et evangelium in casu, an 
saltem legi debeat per promotum ? 

Sacra porro eadem Congregatio ad relationem subscripti 
secretarii rescribere rata est: 

Ad I. Negative. 

Ad IT. Consulendi probati interpretes rubricarum. 

Ad III. Affirmative ad primam partem: negative ad 
secundam. 

Ad IV. Negative ad primam partem: affirmative ad 
secundam. 

Ad V. Detur decretum in una Marsorum diei 12 no- 
vembris 1831 ad IX. 

Atque ita rescripsit et servari mandavit die 4 septem- 
bris 1875. 


-— Le Saint-Sacrement exposé pour les agonisants. 
Confréries. Transport au grand autel. Rite. particulier. 
BiruNTINA. Revmus D. Vincentius Materoni episcopus 
Ruben. et Bituntin. exposuit, quod in civitate Bituntina 
ex antiqua consuetudine semper ac aliquis ex confratribus 
sodalitatum est morti proximus, exponatur venerabile sa- 
cramentum per triduum in ostensorio, in quo ipsa hostia 
patenter videtur, quod ostensorium ponitur super mensam 
altaris, sine umbella, cum duodecim luminibus et hac expo- 
sitione durante , sacerdos et duo vel qaatuor laici genu- 
flexi adorant SSmum Sacramentum ad quam adorationem 
pene nullus de populo accedit. Hanc consuetudinem quae 
semper visa est oratori praefato abusus, quia facta est sine 
debita solemnitate et quia contraria tot decretis sacrae Hi- 
tuum Congregationis , ipse prohibuit. Verum minime fa- 
cientes illius prohibitionem confraternitatum moderatores, 
pene semper ae si non prohibuerit, exposuerunt SSmum modo 
uti in easu exposito. Nunc temporis confraternitates ipsae ins- 
tanter rogant ut haec antiqua consuetudo servetur in poste- 
rum. Episcopus itaque orator a sacra Rituum Congregatione 
humiliter postulat declarari: Num hoc ipse permittere possit ? 

Insuper in octava Corporis Christi mane eti vespere in. 
cathedrali ecclesia defertur Venerabile Sacramentum a pro- 
prio altari ad altare majus in quo manet expositum tem- 
pore missae conventualis et horarum canonicarum. Verum 
antequam SSmum deferatur ad altare majus et antequam 
ab hoe altari reponatur in tabernaculo, canonicus tenens 
manibus ostensorium cum SSmo accedit ad januam pres- 
byterii, canit verba: Ecce Panis Angelorum eic. ac can- 
tata a capitulo stropha sequenti processionaliter defertur 
Sanctissimum ad proprium altare, cum quo data benedic- 
tione reponitur in tabernaculo. Cum nullum orator cognoscat 
decretum id prohibens vel permittens, petit utrum hujus- 
modi antiqua consuetudo sit permittenda vel prohibenda ? 

Sacra vero eadem Congregatio, referente infrascripto 
secretario, audito voto in scriptis alterius ex Apostolorum 
Caeremoniarum magistris, rescribere rata est: 

Ad I quaestionem: Episcopum eam supplicationem 
permittere posse, dummodo serventur quae habentur in 
Instructione Clementina quoad expositionis modum. 

Ad II quaestionem: Servetur praescriptum in caere- 
moniali episcoporum et in constitutioue Accepimus sa. me. 
Benedicti Papae XIV diei 16 aprilis 1746. Atque rescripsit 
ac servari mandavit die 4 septembris 1875. 


L'administrateur-gérant : 
PALMÉ. 








Cum approbatione superiorum. 


ROMÆ. — Ex TYPOGRAPHIA SALYIUCCI. 








ANALECTA JURIS PONTTFICIL. 


CENT SOIXANTE-TREIZIÈME LIVRAISON. 


LE CULTE IMHÉMORIAL © 


(Suite: 


: v 
Liste des bienheureux et des saints dont le culte public a été con- 
firmé par le Saint-Siége. 


La livraison de septembre des Analecta contient la 
première partie du catalogue des saints qui ont obtenu 
le culte immémorial. Ce catalogue comprend cent treize 
noms, à partir de l'année 1625 jusqu'au pontificat de 
Grégoire XVI. Il faut maintenant compléter la glorieuse 
liste. 

114. Le Bienheureuz Albert de Bergame, du tiers- 
ordre de S. Dominique. — ll naquit au commencement 
du treizième siècle, dans le village d' Ogna Val Se- 
riano, prés de Clusone, diocèse de Crémone. Ses pa- 
rents, cultivateurs, l'élevérent dans la piété. Il épousa 
une femme acariâtre qui lui fit exercer une patience 
héroique. De mauvaises gens lui avant enlevé fraudu- 
leusement son modique patrimoine, il alla habiter Cré- 
mone, et gagna péniblement sa vie, comme portefaix. 
Le prieur des Dominicains de Crémone, coinnaissant 
sa grande vertu, lui donna l'habit du tiers-ordre. Al— 
bert fit le pélerinage de Rome, de Jérusalem et S. Jac- 
ques de Compostelle. I1 mourutà Crémone,le 7 mai 1279. 
On raconte que le viatique lui fut porté par une colombe, 
parce que le curé de S. Mathias mit du. retard à porter 
le Saint-Sacrement. L'évéque, le clergé et la population 
assistèrent aux obsèques. Une main angélique creusa 
la fosse dans le chœur de l'Eglise. Les miracles ont 
eu lieu à la tombe du Bienheureux Albert depuis l'é- 
poque du décès jusqu'à nos jours. Muratori a publié 
tome 9, Scriptores rerum italicarum) la chronique de 
Parme rédigée vers la fin du treizième siècle ; elle place 
la mort du Bienheureux Alberten 1279, et constate 
l'affluence de la population autour de la tombe de 
ce portefaix, portitor vini. La municipalité de Crémone 
ordonna de célébrer la fête du Bienheureux Albert 
comme préceple et défendit tout travail aux portefaix, 
en les obligeant d'assister à l'office pendant lequel on 
offrait un cierge à l'autel du Bienheureux. — La maison 
d'Albert fut convertie en hópital; on y remarque deux 
inscriptions ainsi conçues: Hospitale beati Alberti. Hoc 
opus feri fecit frater Ambrosius minister hospitalis sancti 
Alberti 1347. Ogna, pays natal d'Albert, observe la 
fête du 7 mai. En 1481, le curé de S. Mathias fit 
construire une chapelle en honneur du Bienheureux ; 


(1) Voir plus haut, coL 641. 


]9* sfam. 


on la restaura en 1652; cela motiva la translation des 
reliques. | 

En 1575, saint Charles Borromée, visiteur aposto- 
lique du diocése de Bergame, accorda cent jours d'in- 
dulgence le jour de la féte de saint Albert pour les 
fidèles qui visiteraient l'eglise de l'hôpital d'Ogna. Le 
diplôme original, transcrit dans l'enquéte qui sera men- 
lionnée plus loin, prouve péremptoirement le culte. 

Carolus sanctae Romanae Ecclesiae presbyter cardinalis 
tif. sanctae Praxedis, sanctae Mediolanensis ecclesiae ar- 
chiepiscopus etc. Universis et singulis Christifidelibus 
praesentes inspecturis salutem in Domino. Quanto frequen- 
tius fidelium mentes ad opera devotionis inducimus tanto 
salubrius animarum saluti providemus, quod nos sum- 
mopere cupientes, omnibus et singulis Christifidelibus utrius- 
que sexus vere poenitentibus et confessis, qui ecclesiam 
hospitalis sancti Alberti Villae Oniae dioecesis Bergomen- 
sis in die festivitatis ejusdem a primis vesperis usque ad 
secundas vesperas inclusive devote visitaverint, ibique pre- 
ces Deo Optimo Maximo porrexerint pro felici statu sanc- 
iae Matris Ecclesiae, et haeresum extirpatione, et princi- 
pum unione centum dies de injunctis eis poenitentiis in 
Domino relaxamus. Praesentibus ad annos quinque proxi- 
mos tantum valituris. In quorum etc. Datum Bergomi die 
secunda decembris millesimi quingentesimi septuagesimi 
quinti pontificatus sanctissimi domini nostri domini Gre- 
gorii papae decimi tertii anno quarto, Carolus cardinalis 
sanctae Praxedis visitator. Lo:o «j« signi. Joannes Peirus 
Scotius, notarius, de mandato. 

On conserve un grand nombre de statues et d'i- 
mages entourées du nimbe et de l'auréole. Tous les 
historiens décernent le titre de Bienheureuz ou de saint 
à l'humble portefaix. Ainsi, les annales ecclésiastiques 
de Bzovius sous l'année 1279, $ 17: « Cremonae Al- 
bertus quidam vini portitor, mortuus, tanta alque adeo 
mirabilia sanctitatis edidit signa, ut omnium in se oculos 
mentesque converterit. » (Tom. 13, pag. 891.) 

Les Bollandistes parlent du Bienheureux Albert, 
tome 9 du mois de mai (pag. 652). Beaucoup d'autres 
annalisles relatent le culte et le miracle. Ce culle se 
propagea jusqu'en Espagne, car la confrérie des ou- 
vriers en laine de Vich prit Albert pour patron et lui 
dédia un autel.-— En 1632, le pape Urbain VIII au- 
torisa le cardinal Camporeo à donner des reliques du 
Bienheureux Albert aux franciscains de Crémone; le 
bref pontifical décerna à Albert, à plusieurs reprises 
le nom de Bienheureux et de saint. Depuis longtemps, 
le clergé diocésain de Crémone récite l'office et célè- 
bre la messe du Bienheureux Albert, le 7 mai de 
chaque année. 

En 1744, l’évêque de Crémone, dans le but d'ob- 
tenir la confirmation du culte, ouvrit une enquête ca- 


65 





t —w—— — — -— — 
, 


1027 LE CULTE 


nonique dans laquelle il compulsa et recueillit les dé— 
positions orales et les documents propres à prouver 
juridiquement ce culte immémorial. La positio imprimée 
se compose d'environ rois cents pages in 4°. 

Suivant la discipline observée au siècle dernier sur 
la confirmation du culte, la S. Congrégation des Rites 
s'occupa d'abord de l'introduction de la cause. Le 1°" 
juillet 1747, elle rendil le décret suivant : 


Cremonen. Beatificationis et canonizationis Ven. servi 
Dei Alberti a Bergamo tertii ordinis S. Dominici Beati 
nuncupati. Proposita ad instantiam rev. patris Thomae Ripol 
magistri generalis ordinis Praedicatorum in Sacrorum Ri- 
tuum Congregatione ordinaria absque interventu consultorum 
per eminentissimum et reverendissimum dominum cardi- 
nalem Guadagni pónentem causae Ven. servi Dei Alberti a 
Bergamo praedicti infrascripto dubio: « An git signanda com- 
missio introductionis dictae causae. » Sacra eadem Congregatio 
audito R. P. D. Ludovico de Valentibus fidei promotore, qui 


.Scripto et voce suam sententiam exposuit, rescribendum 


censuit: Affirmative, si Sanctissimo Domino nostro visum fue- 
erit. Die 1 julii 1747. Et facta deinde per me secretarium 
de praedictis eidem Sanctissimo Domino nostro relatione, 
Sanctitas sua benigne annuit, praedictamque commissionem 
propria manu signavit. Die 29 julii 1747. D. F. card. Tam- 
burinus praefectus. Loco T sigilli. T. patriarcha Hierosoly- 
mitanus secretarius. 

Benoit XIV signa de sa main la commission d'in- 
lroduction de la cause. Une nouvelle positio fut formée 
sur la confirmation du culte. Information du postula- 
leur, animadversions du promoteur de la foi, réponse 
à ces remarques critiques. Le culte immémorial étant 
légalement établi par les documents précités, la S. Con- 
grégation rendit le décret suivant, qui reconnut léga- 
lement le culte décerné de temps immémorial et long- 
temps avant le centenaire du pape Urbain VIII, au 
bienheureux Albert. 

Cremonen. Canonizationis Beati Alberti a Bergamo 
tertii ordinis Praedicatorum. Proposita per eminentissimum 
et reverendissimum dominum cardinalem Guadagni po- 
nentem ad instantiam R. P. Vincentii Mariae Ferretti vi- 
carii et procuratoris generalis ordinis Praedicatorum in Con- 
gregatione ordinariaSacrorum Rituum habita sub infrascripta 
die causa canonizationis Beati Alberti a Bergamo tertii 
ordinis Praedicatorum, atque in ea discusso dubio: « Àn 
sententia judicum a revmo episcopo Cremonen. deputa- 
torum lata super cultu ab immemorabili tempore praedicto 
Beato exhibito, sive casu excepto a decretis sa. me. Urbani 
papae VIII sit confirmanda in casu et ad effectum de quo 
agitur etc.? Sacra Congregatio audito R. P. D. Ludovico de 
Valentibus fidei promotore, qui scripto et voce suam sen- 
tentiam exposuit, rescribendum censuit: Affirmative, si Sanc- 
tissimo domino nostro videbitur. Die 4 maii 1748. Fac- 
taque deinde per me secretarium de praedictis eidemSanctis- 


simo domino nostro relatione, Sanctitas sua benigne annuit. 


Die 9 maii 1748. — D. F. card. Tamburinus, praefect. 
Loco f signi. T. patriarcha Hierosolymitanus, secretarius. 


115. Le Bienheureuz Gilles, ou Egidius,de l'ordre de 
S. Domiique.— Il naquit à Bouzella, dans le diocèse 
t * Viso, en Portugal, vers l'an 1190, et mouruten 1275 
àj»rés avoir passé 44 ans dans les exercices de la vie 
religieuse. Cela montre qu'il appartient aux premiers 
temps de l'ordre Dominicain. Il avait étudié la méde- 


IMMÉMORIAL. 1028 


cine à Coimbre et se rendit à Paris pour exercer sa 
profession. L'apparition d'un spectre qui lui ordonna de 
changer de vie, détermina sa conversion. Brülant les 
livres de magie qu'il possédait, il fut recu dans l'or— 
dre des Précheurs par le Bienheureux Jourdain, suc— 
cesseur de S. Dominique. Il pratiqua de grandes pé- 
nilences , et se dévoua à la prédication, surtout en 
Portugal. Le Bienheureux Gilles reçoit depuis six sié— 
cles le culte public. Splendide sépulc:e. Chapelle. Con- 
frérie sous son nom. Images nimbées. Fêtes annuelles 
pour lesquelles le Saint-Siége a plusieurs fois concédé 
des indulgences.— Le Bienheureux Humbert, cinquième 
général des Dominicains, parle de Gilles, dans Vitae 
patrum. Malvenda, Annales de l'ordre de S. Dominique, 
1627 ipag. 518,. Bzovius, Annales ecclésiastiques, 1275 


(pag. 708. Echard et'Quétif, Scriplores ordinis Prae- 
dicatorum (tom. 1, pag. 241;. Touron, Hommes tllustres 
(tom. I, pag. 131;. Le roi et la reine de Portugal, le 
cardinal archevéque de Lisbonne et une foule d'autres 
personnages demandérent au Saint-Siége l'approbation 
du culte immémorial. 

Decretum. Lisbonen. seu Visen. Canonizationis beati 
Gilii, seu Aegidii sacerdotis professi ordinis Praedicatorum. 
Enixe supplicante R. P. Vincentio Maria Ferretti vicario 
et procuratore generali ordinis Praedicatorum per Sacram 
Bituum Congregationem decerni et declarari, constare prae- 
dicto Beato AEgidio cultum exhibitum fuisse et exhiberi 
ex indultis apostolicis, ideoque causam hujusmodi compre- 
hendi inter casus exceptos a decretis jussu fel. record. Urbani 
papae VIII in Congregatione Sanctissimae Inquisitionis 
editis super non cultu, istisque fuisse sufficienter satis- 
factum: eadem Sacra Congregatio, referente eminentissimo 
et reverendissimo domino cardinali Portocarrero ponente, 
et audito R. P. D. Ludovico de Valentibus fidei promotore, 
qui scripto et voce suam sententiam exposuit, rescribendum 
censuit: Constare de casw excepto vigore indulti Apostolici, 
et ideo procedi posse ad ulieriora, si Sanctissimo domino 
nostro placuerit. Hac die 4 maii 1748. Et facta de prae- 
dietis eidem Sanctissimo domino nostro relatione per me 
secretarium, Sanctitas sua benigne annuit. Die 9 maii 1748. 
D. F. card. Tamburinus praef. Loco T sigilli. T. patriarcha 
Hiorosolymitanus, secret. 


Un indult en date du 3 septembre 1748 concéda 
l'office du Bienheureux Gilles au diocése de Lisbonne et 
à lordre de S. Dominique. 


116. Le Bienheureurz Ange de Clavasio, de l'ordre 
franciscain, dans le diocèse de Mondovi et de Cunéo. 
La S. Congrégation des Rites permit la reprise de la 
cause en vertu d'un décret en date du 11 janvier 1749. 
On trouvera plus loin le second acte de la procédure, 
c'est à dire le décret qui confirma le culte immémorial. 

Decretum. Montis Regalis seu Cuneen. Beatificationis 
et canonizationis Ven. servi Dei Angeli a Clavasio sacer- 
dotis professi Ordinis Minorum observantium S. Francisci, 
Beato nuncupato. Proposito ad instantiam P. fr. LeopoMi 
a Roma sacerdotis ordinis Minorum observantium reforma- 
torum S. Francisci ac postulatoris generalis causarum bea- 
tificationis et canonizationis Servorum Dei ac Beatorum 
sui ordinis, in S. Rituum Congregatione ordinaria habita 
sub infrascripta die, atque in ea discusso, ad relationem 
emi et rmi D. card. Alexandri Albani, dubio super signa- 
tura commissionis, ad effectum introducendi causam supra- 


1029 LE CULTE 
laudati Angeli a Clavasio Beato nuncupato, emi patres 
eidem S. Congregationi praepositi, audito R. P. D. Ludovico 
de Valentibus fidei promotore, qui suam sententiam scripto 
et voce exposuit, censuerunt praefatam commissionem in- 
troductipnis causae posse signari, si sanctissimo domino 
nostro visum fuerit. Die XI januarii 1749. Factaque deinde 
per me secretarium de praedictis Sanctissimo domino nostro 
relatione, Sanctitas Sua benigne annuit, praedictamque com- 
missionem propria manu signavit. Die 16 januarii 1749.— 
D. F. card. Tamburinus praef. Loco T sigilli. T. patriarcha 
Hierosolymitanus, secret. 


117. Le Brenheureux Ladislas de Gielntow, francis- 
cain de l'Observance en Pologne. — Le vicaire général 
de Varsovie, délégué de la S. Congrégation des Rites, 
rendit un jugement favorable au culte immémorial du 
Bienheureux Ladislas. La S. Congrégation confirma ce 
jugement par décision du 31 janvier 1750. 


Decretum. Posnanien. Canonizationis Beati Ladislai de 
Gielniow sacerdotis professi ordinis minorum Observantium 
S. Francisci Cum post signatam anno 1780 manu sa. mem. 
Clementis papae XII commissionem reassumptionis causae 
eanonizationis B. Ladislai praedicti, constructum fuerit in 
civitate Varsaviae anno 1747 particularis auctoritate apos- 
tolica processus super cultu immemorabili ipsi Beato praes- 
lito, sive super casu excepto a decretis fel. mem. Urbani 
papae VIII in Congregatione SSmae Inquisitionis editis : 
eumque modo ad instantiam fr. Dominici Elewski ordinis 
minorum Observantium S. Francisci causae pestulatoris, 
per celsitudinem regiam emi et rmi D. cardinalis ducis 
"Tiboracensis propositum fuerit in S. Rituum Congragatione 
ordinaria habita die 81 januarii currentis anni dubium ; 


« An sententia per rum viearium generalem Varsaviae: 


judicem a Sac. Rituum Congregatione delegatum lata super 
eultu publico ab immemorabili tempore praedicto Beato 
exhibito, sive super casu excepto a decretis sa mem. Ur- 
bani VIII sit confirmanda in casu et ad effectum etc. Sacra 
eadem Congregatio, praefato dubio mature discusso, audi- 
toque prius voce et scripto R. P. D. Ludovico de Valen- 
libus fidei promotore respondit. Affirmative si Sanctissimo 
domino nostro visum fuit. Die 31 januarii 1750. Et facta 
deinde per me secretarium de praedictis eidem SSmo do- 
mino nostro relatione, Sanctitas sua benigne annuit. Die XI 
februarii ejusdem anni 1750. D. F. eard. Tamburinus praef. 
T. patriarcha Hierosolymit. secret. 


118. Le Bienheureux Henri de Bolzano, au diocèse 
de Trévise. — Le vicaire général de Trévise, par spé- 
ciale délégation de l’évêque, reconnut par sentence ju- 
ridique le culte immémorial du Bienheureux Henri de 
Bolzano. Sur le rapport du cardinal Besozzi, la S. Con- 
grégation des Rites confirma ce jugement par décision 
du 18 juillet 1750. Benoit XIV agréa la décision, le 
23 du méme mois. 


Decretum. Tarvisina. Canonizationis Beati Henrici de 
Bolzano. Proposita per eñnum et rum Dominum cardi- 
nalem Besutium ponentem, ad instantiam abbatis Gasparis 
Ruggiae postulatoris, in Congregatione ordinaria Sacrorum 
Rituum habita sub infrascripta die, causa canonizationis 
Beati Henrici de Bolzano, atque in ea discusso dubio: Àn 
constet de cultu ab immemorabili tempore praestito Beato 
Henrico, et casu excepto a decretis sa. mem. Urbani VIII, 
ita ut sententia lata a vicario generali Tarvisii specialiter 
delegato per rinum episcopum Tarvisinum sit confirmanda 


IMMÉMORIAL. 


1030 


in casu etc. Sacra eadem Congregatio, audito R. P. D. Lu- 
dovico de Valentibus fidei promotore, qui seripto et voce 
suam sententiam exposuit, rescribendum censuit: Affirma- 
tive, si Sanctissimo domino nostro visum fuerit. Hac die 18 
julii 1750. Et facta deinde per me secretarium de praedictis 
eidem Sanctissimo domino nostro relatione, Sanctitas sua 
benigne annuit. Die 23 ejusdem mensis et anni 1750. — 
D. F. card. Tamburinus praefectus. Loco 'T sigilli. T.: pa- 
triarcha Hierosolymitanus, secretarius. 


119. Le Brenheureux Marcolinus, de Forli, prétre 
profès de l'ordre de S. Dominique. — Né à Forli, vers 
l'an 1317, Marcolinus prit l'habit de l'ordre des Pré- 
cheurs à l'áge de dix ans. Raymond de Capoue, direc- 
leur spirituel de Sainte Catherine de Sienne, et gé— 
néral de l'institut, confia à Marcolinus la réforme de la 
discipline dans divers couvents de l'ordre. Aprés avoir 
fidèlement observé pendant 70 ans les macérations de 
sa régle, il mourut en 1397, le 24 janvier. Un enfant 
de sept ans, qui annonca publiquement à toute la ville 
de Forli la morl de Marcolinus, appela toute la popu- 
lation aux obsèques. Guérisons miraculeuses. Autel érigé 
sur la tombe du Bienheureux Marcolinus. En 1458, 
Nicolas d'Asti, évéque de Recanali, fit construire un 
sépulchre splendide, qui est le plus beau monument de 
Forli. On y remarque l'inscription suivante: Beato Mar- 
colino Nicolaus de Astis Recinetensis episcopus faciendum 
curavit anno 1458. Le corps, examiné à cette occasion 
fut reconnu intact. Deux siècles aprés, en 1658 Jules- 
Antoine Florenus, patricien de Forli, fit construire une 
chapelle en honneur du Bienheureux Marcolinus. Mes- 
ses votives. Offrandes ex-voto. Fête le jour anniver- 
saire de la mort. Images nimbées dans les lieux saints. 
Les historiens de l'ordre Dominicain parlent du Bien- 
heureux Marcolinus; ainsi, Léandre Albert, De viris 
Mlustribus ordinis Praedicatorum, Bologne, 1517. La 
positio formée pour la confirmation du culte immémo- 
rial, relate 151 guérisons miraculeuses d'après ler 
procès-verbaux de la municipalité de Forli. Voici le 
décret de la S. Congrégation des lites en date du 2 
mai 1750. 


Deeretum. Forolivien. Canonizationis Beati M arcolini a 
Forolivio sacerdotis professi ordinis Praedicatorum . Admissa 
a Sacra Rituum Congregatione sub die 16 septembris 1747 
ad relationem emi et revmi D. cardinalis de Gentilibus com- 
missione causae Beati Marcolini praedicti, et a Sanctissimo 
domino nostro Benedicto XIV postmodum signata; cum 
modo ad tenorem praefatae commissionis ex dispensatione 
apostolica propositum fuerit ab eodem eiño ponente, atque 
in dicta Sacra Congregatione discussum infrascriptum du- . 
bium: « An constet de casu excepto a decretis sa. mem. 
Urbani papae VIII, seu de cultu publico ab immemorabili 
tempore eidem Beato praestito in casu et ad effectum, de 
quo agitur? » Sacra eadem Congregatio, audito R. P. D. 
Ludovico de Valentibus, qui voce et scripto suam sententiam 
exposuit, rescribendum censuit: Affirmative, si Sanctissimo 
domino nostro visum fuerit. Hae die 2 maii 1750. Factaque 
deinde per me secretarium de praedictis eidem Sanctissimo 
domino nostro relatione, Sanctitas sua benigne annuit. Die 9 
maii 1750. D. F. card. Tamburinus praef. Loco T sigilli. 
T. patriarcha Hierosolymitanus, secret. 


1081 


120. La Bienheureuse Séraphine Sforza, religieuse 
Clarisse à Pésaro. — D'après l'avis de la S. Congréga- 
lion des Rites en date du 15 juillet 1752, le pape 
Benoit XIV signa de sa main la commission d'introduc- 
tion de la cause de la bienheureuse Séraphine Sforza, 
clarisse du monastère du Saint-Sacrement de Pésaro. 


Pisauren. Beatificationis et canonizationis venerabilis 
gervae Dei Seraphiuae Sfortiae monialis professae in mo- 
nasterio Corporis Christi Pisauri ordinis S. Clarae, Beatae 
nuncupatae. Relata per emum et emum D. Cardinalem 
Prosperum Columnam de Sciarra ponentem in Congrega- 
lione ordinaria Sacrorum Rituum absque interventu con- 
sultorum ex dispensatione apostolica, ad instantiam postu- 
latoris, causa venerabilis servae Dei Seraphinae Sfortiae 
praedictae super dubio: « An sit signanda commissio in- 
troductionis causae in casu et ad effectum de quo agitur? » 
Sacrd eadem Congregatio, audito R. P. D. Ludovico de 
Valentibus fidei promotore, qui suam sententiam scripto 
et voce exposuit, praefatam commissionem introductionis 
causae posse signari censuit, si sanctissimo domino nostro 
visum fuerit. Die 15 julii 1752. Et facta deinde per me 
secretarium a praedictis eidem sanctissimo domino nostro 
relatione, Sanctitas sua benigne annuit, praedictamque com- 
missionem propria manu signavit. Die 24 julii 1752. D. 
F. card. Tamburinus, praefectus. Loco ++ sigilli. M. Ma- 
refuseus Sac. Rit. Cong. secretarius. 


Deux ans aprés, les formalités de la procédure 
ayant été remplies, la S. Congrégation confirma le ju- 
gement de l’évêque de Pésaro sur le culte immémorial 
de la bienheureuse Séraphine Sforza, comme un cas non 
compris dans les décrets généraux du pape Urbain VIII. 


Pisauren. Canonizationis Beatae Seraphinae Sfortiae mo- 
nialis professae, in monasterio Corporis Domini Pisauri, or- 
dinis S. Clarae. Cum in Sac. Rituum Congregatione ordinaria 
sub die 15 julii 1752 ad relationem emi et rmi dni card. 
Columnae de Sciarra ponente admissa fuerit comrhissio in- 
roductionis causae Beatae Seraphinae Sfortiae, et a Sanctis- 
gimo domino nostro Benedicto papae XIV postmodum si- 
gnata; juxta tenorem praefatae commissionis, ad instantiam 
postulatoris propositum fuit ab eodem emo ponente atque 
in dicta S. Congregatione discussum infrascriptum dubium: 
« An sententia lata per rmum episcopum Pisauren. super 
cultu publico ab immemorabili tempore praedictae Beatae 
exhibito, sive super casu excepto a decretis sa. mem. Ur- 
bani papae VIII sit confirmanda in casu, et ad effectum etc. 
Et Sacra eadem Congregatio, audito B P. D. Ludovico 
de Valentibus fidei promotore, qui voce et scripto suam 
Bententiam exposuit, rescribendum censuit: Affirmative, si 
Sanctissimo domino nostro visum fuerit. Die 18 julii 1754. 
Factaque deinde per me secretarium de praedictis eidem 
Sanctissimo domino nostro relatione, Sanctitas sua benigne 
annuit. Die 17 ejusdem mensis et anni 1754. D. F. card. 


Tamburinus, praefectus. SLoco «fe igilli. M. Marefuscus 


S. R. C. secretarius. 


121. On a rapporté ci-dessus, (num. 116) le décret 
de la S. Congrégation des Rites du 11 janvier 1749 
qui autorisa l'introduction de la cause du Bienheureux 
Ange de Clavasio, franciscain de l'observance, dans le 
diocése de Mondovi. Le 11 décembre 1751, la S. Con- 
grégation jugea les preuves du culte immémorial insuf- 
fisantes. Une nouvellle enquéte fut faite dans la ville 


LE CULTE IMMÉMORIAL. 


1032 


de Cunéo, afin de corroborer les faits relatifs au culte. 
Enfin, le 14 avril 1753, la S. Congrégation confirmant 
le jugement qui avait été rendu en première instance 
fut d'avis de confirmer par autorité apostolique le culte 
immémorial du Bienheureux Ange de Clavasio. 


Montis Regalis, seu Cuneen. Canonizationis Beati An- 
geli à Clavasio, sacerdotis professi ordinis minorum Obser- 
vantium S. Francisci. Post admissam signatamque per 
sanctissimum dominum nostrum Benedictum papam XIV 
commissionem introductionis causae B. Angeli a Clavasio, 
promota successive fuit ex parte P. F. Leopoldi a Roma 
postulatoris instantia in Sac. Rituum Congregatione usque 
sub die 11 decembris anni 1751 super approbatione cultus 
ab immemorabili tempore eidem Beato praestiti ; sed cum 
prodierit rescriptum : Dilaia, et coadjuventur probationes; 
constructi ex tunc fuerunt novi processus apostolici in 
civitate Cunei dioecesis Montis Regalis, et in oppido Cla- 
vasii dioecesis Iporegien. pro coadjuvatione probationum 
circa eultum immemorabilem praedicti Beati. His autem 
ad Urbem delatis, atque apertis, repropositum fuit in Con- 
gregatione ordinaria sacrorum rituum habita sub infras- 
cripta die per emum et emum dominum cardinalem Ale- 
xandrum Albanum ponentem dubium alias propositum sub 
enunciata die 11 decembris 1751, videlicet : « An sententia 
lata per judicem a rmo episcopo Montis Regalis deputa- 
tum super casu excepto a decretis editis a sa. me. Urbano 
papa VIII, sive super cultu ab immemorabili tempore 
praedicto Beato praestito, sit confirmanda in casu et ad 
effectum de quo agitur? » Et Sacra eadem Congregatio, 
mature examinatis tum veteribus tum novis adductis in 
causa probationibus, auditoque R. P. D. Ludovico de Va- 
lentibus fidei promotore, qui scripto et voce suam sen- 
tentiam exposuit, rescribendum censuit: Aflirmaüve, si 
sanctissimo domino nostro visum fuerit. Die 14 aprilis 
1753. Factaque deinde per me secretarium de praedictis 
eidem sanctissimo domino nostro relatione, Sanctitas sus 
benigne annuit. Die 25 ejusdem mensis et anni. D. F. 
card. Tamburinus praefectus. Loco «ife sigilli M. Mare- 
fuscus Sae. Hit. Congr. secretarius. 


122.Le Bienheureur Jean Liccius, dominicain de Pa- 
lerme. — Le culle immémorial fut contirmé par un dé- 
cret de la S. Congrégation ea date du 14 avril 1753. 
Un indult du 9. mai de la méme année accorda l'of- 
fice du Bienheureux Jean Liccius à l'ordre des Domi- 
nicains et au'diocése de Palerme, où le Bienheureux 
mourut, et repose ancore aujourd'hui. 


123. Le Bienheureux Gabriel Ferretti, franciscain 
de l'Observance. — Benoit XIV signa la commission de 
l'introduction de la cause en 1752. Le 15 septembre 
de l’année suivante, la S. Congrégation ratitia le ju— 
gement de l'évéque d'Ancóne sur le culte décerné de 
temps immémorial au Bienheureux Gabriel Ferretti. 


Anconitana. Canonizationis Beati Gabrielis Ferretti re- 
ligiosi professi ordinis minorum Observantium S. Franciaci. 
Cum a Sac. Rituum Congregatione ordinaria die 10 fe- 
bruarii anni proxime praeteriti ad relationem emi et rmi D. 
cardinali Tamburini Sac. Rituum Congregationis praefecti 
et ponentis admissa fuerit commissio introductionis causae 
Beati Gabrielis Ferretti, et a sanctissimo domino nostro 
Benedicto papae XIV postmodum signata; juxta tenorem 
praefatae commissionis ad instantiam fratris Josephi Amedei 





1033 


a Taurino sacerdotis ordinis minorum de Observantia S. Fran- 
cisci postulatoris propositum. fuit ab eodem emo ponente, 
alque in dicta Sac. Congregatione discussum infrascriptum 
dubium: « An sententia lata per rmum episcopum Anco- 
Ditanum super cultu ab immemorabili tempore praedicto 
Beato praestito, sive super casu excepto a decretis Urbani 
papae VIII sit confirmanda in casu et ad effeclum de quo 
agitur? » Et sacra eadem Congregatio, audita R. P. D. Lu- 
duvico de Valentibus fidei promotore, qui voce et scripto 
suam sententiam exposuit, rescribendum censuit affirma- 
live si Sanctissimo domino nostro visum fuerit. Die 15 
septembris 1753. Factaque deinde per me secretarium de 
praedictis eidem Sanctissimo nostro relatione, Sanctitas sua 
benigne annuit. Die 19 ejusdem mensis et anni 1753. D. F. 
card. Tamburinus, praefectus. Loco ++ sigilli. M. Marefuscus 
S. R. C. secretarius. 


124. La Bienheureuse Jeanne, vulgairement appelée 
Vanna, du tiers-ordre de S. Dominique, à Orvieto. - - Le 
13 mars 1754, Benoit XIV signa de sa main la com- 
mission d'introduclion de la cause Bienheureuse Jeanne. 
Le 7 septembre de la méme année, la S. Congrégation 
des Rites décida qu'il y avait lieu de confirmer le culte 
immémorial. Benoit XIV approuva, le onze septembre 
de ladite année. Voici le décret : 


Urbevetana. Canonizationis Beatae Joannae vulgo Vannae 
de Urbeveteri, monialis tertii ordinis Praedicatorum. Ad- 
missa ad relationem celsitudinis regiae emi et rmi domini 
cardinalis ducis Eboracensis ponentis a Sacra Rituum Con- 
gregatione ordinaria ex dispensatione apostolica absque 
interventu consultorum, habita die 16 februarii currentis 
anni commissione introductionis causae canonizationis prae- 
dictae Beatae Joannae vulgo Vannae monialis tertii ordinis 
gancti Dominici, illaque subinde die 18 martii ejusdem 
anni a sanctissimo domino nostro Benedicto papa XIV 
manu propria signata, cum in ejus execulionem instante 
rmo p. fr. Antonio Bremont ministro generali ordinis Prae- 
dicatorum postulatore propositum fuerit ab eadem celsitu- 
dine regia eminentissima ponente in Sacra Rituum Con- 
gregatione ordinaria, atque discussum dubium: « An sen- 
tentia per judices a rmo episcopo Urbevetano deputatos. 
lata super cultu immemorabili tempore dictae Beatae praes- 
tito, sive casu excepto a decretis sa. mem. Urbani papae VIII 
sit confirmanda in casu et ad effectum etc.? » Sacra eadem 
Congregatio, praevio maturo examine processus informativi 
super praefato casu excepto in civitate Urbisveteris a rmo 
episcopo ejusdem civitatis constructo ac audito R. P. D, 
Ludovico de Valentibus fidei promotore, qui suam senten- 
tiam voce et scripto exposuit, reacribendum censuit aflir- 
mative, si sanctissimo domino nostro visum fuerit. Die 7 
septembris 1754. Factaque deinde per me secretarium de 
praedictis eidem sanctissimo domino nostro relatione, Sanc- 
titas sua benigne annuit. Die XI ejusdem mensis et anni 1754. 
D. F. card. Tamburinus praefectus. M. Marefuscus S. R. C. 
secretarius. 


125. Le Bienheureux Odoric Matthiusst, prêtre pro- 
[és de l'ordre franciscain des Conventuels, à Udine. —- - 
Laurent Ganganelli, qui fut plus tard le pape Clément XIV, 
remplit l'office de postulafeur dans la cause du Bien- 
heureux Odoric. D’après l'enquête juridique de l'ordi- 
naire d'Udine et son jugement, la S. Congrégation des 
Rites reconnut le culte immémorial. 


LE CULTE IMMÉMORIAL. 


1084 


Utinen. Canonizationis Beati Odorici Matthiussi sacer- 
dotis professi ordinis minorum S. Francisci. Admissa ad 
relationem emi ac rmi domini cardinalis Prosperi Columna 
de Sciarra ponentis a Sacrorum Rituum Congregatione or- 
dinaria ex dispensatione apostolica absque interventu con- 
sultorum, habita die 14 aprilis 1758, commissione intro- 
ductionis causae canonizationis praedicti Odoriei Mattiussi 
Sacerdotis professi ordinis minorum S. Francisci, illaque 
subinde die 15 ejusdem mensis et anni a sanctissimo do- 
mino nostro Benedicto papa XIV manu propria signata, 
cum in ejus executionem instante patre fratre Laurentio 
Ganganelli ejusdem ordinis minorum Conventualium pos- 
tulatore propositum fuit ab eodem emo ponente in Sacro- 
rum Rituum Congregatione ordinaria, atque discussum du- 
bium: « An sententia lala per emum et rmum ordina- 
rum Utinensem super cultu ab immemorabili tempore 
praedicto Beato praestito, sive casu excepto a decretis 8a. 
me. Urbani papae VIII sit confirmanda in casu et ad ef- 
fectun etc? » Sacra eadem Congregatio, praevio maturo 
examine processus informativi super praefato casu excepto 
in civitate Utinen. ab emo et rmo ordinario ejusdem ci- 
vitatis constructi, ac audito R. P. D. Benedicto Veterani 
fidei promotore, qui suam sententiam voce et scripto exposuit, 
rescribendum censuit: Affirmative, si sanctissimo domino 
nostro placuerit. Die 14 junii 1755. Et facta deinde per 
me infrascriptum secretarium de praedictis eidem sanctis- 
simo domino nostro relatione, Sanctitas sua benigne an- 
nuit. Die 1 julii ejusdem anni 1755. D. F. card. Tam- 
burinus praefectus. M. Marefuscus S. R. C. secretarius. 


126. Le Bienheureuz Fortis de Gabrielli, moine Bé- 
nedictin de Font-Avellana. -— À |a demande du comte 
Fortis de Gabrielli, de Gubbio, la S. Congrégation des 
Rites confirma le culte rendu de temps immémorial au 
Bienheureux Fortis de Gabrielli, moine bénédictin du 
monastère de Font-Avellana. 


.Eugubina. Canonizationis Beati Fortis de Gabriellibus 
monachi Sanctae Crucis Fontis Avellanae ordinis S. Bene- 
dici. Cum a sacra Rituum Congregatione ordinaria sub 
die 7 julii 1758 ad relationem emi et rmi domini cardi- 
nalis Tamburini ejusdem S. Congregationis praefecti et 
ponentis admissa fuerit commissio introductionis causae 
Beati Fortis de Gabriellibus, et a sanctissimo domino 
nostro Benedicto papa XIV postmodum signata, juxta te- 
norem praefata commissionis, ad instantiam comitis Fortis 
de Gabriellibus Vallettae Eugubini postulatoris, propositum 
fuit ab eodem emo ponente, atque in dicta Sacra Congre- 
gatione discussum infrascriptum dubium: « An sententia 
lata a rmo episcopo Eugubino super cultu ab immemo- 
rabili tempore eidem servo Dei praestito, sive casu excepto 
a decretis jussu sa. me. Urbani papae VIII editis, sit con- 
firmanda in casu, et ad effectum etc. ? « Sacra eadem Con- 
gregatio, audito prius R. P. D. Benedicto Veterani fidei 
promotore, qui suam sententiam exposuit, rescribendum 
censuit: Affirmative, si sanctissimo domino nostro placue- 
rit. Die 18 martii 1756. Factaque deinde per me secre- 
tarium de praedietis eidem sanctissimo domino nostro re- 
latione, Sanctitas sua benigne annuit. Die 17 martii 1756. 
D. F. card. Tamburinus praefectus. Loco + sigilli. M. 
Marefuscus S. B. C. secretarius. 


Un indnlt en date du 4 septembre 1756 concéda 
l'office du Bienheureux Gabrielli au diocèse de Gubbio, 





1035 


à la paroisse de S. Sébastien et de S. Roch dans le 
diocèse de Sezze, et aux chapelles du comte Fortis. 
Les Camaldules de Monte-Corona, de Toscane et de 
Piémont l'obtinrent aussi, par indult en date du 18 
décembre. Le féte du Bienheureux Gabrielli se fait le 
XI mai. 


127. Le Bienheureux Hugues, moine bénédictin de 
la congrégation Sylvestrine. — Le culte immémorial ob- 
tint l'approbation pontificale, sous Benoit XIV. Le dé- 
cret est du 16 juillet 1757. 


Nucerina. Canonizationis Beati Hugonis Congregationis 
Sylvestrinae ordinis S. Benedicti. Admissa ad relationem 
emi et rmi domini eardinalis Burghesii ponentis a Sacro- 
rum Rituum Congregatione ex dispensatione apostolica 
absque interventu consultorum habita die 4 septembris 
1756 commissione introductionis causae Beati Hugonis 
congregationis Sylvestrinae illaque subinde die 15 ejusdem 
mensis et anni a sanctissimo domino nostro Benedicto 
papa XIV propria manu signata, cnm in ejus executionem 
instante postulatore, propositum fuerit ab eodem emo po- 
nente in Sacrorum Rituum Congregatione ordinaria atque 
. diseussum dubium : « An constet de cultu immemorabili 
lempore eidem Beato exhibito, et casu excepto a decretis 
sa. mem. Urbani VIII, ita ut sententia lata a rmo epis- 
eopo Nucerino sit confirmanda in casu et ad effectum 
etc ? » Sacra Congregatio, audito R. P. D. Benedicto Vete- 
rani fidei promotore, qui voce et scripto suam sententiam 
exposuit rescribendum censuit: Affirmative, si sanctissimo 
domino nostro placuerit. Die 16 julii 1757. Factaque 
deinde per me secretarium de praedictis eidem sanctissi- 
mo domino nostro relatione, Sanctitas Sua benigne annuit. 
Die 17 julii 1757. D. F. card. Tamburinus praefectus. 
Loco + sigilli. M. Marefuscus S. R. C. secretarius. 


128. Le Bienheureux Pierre de Molliano, religieux 
de l'ordre franciscain de l'Observance. — Le 27 juillet 
1757, Benoit signa de sa main la commission d'intro- 
duction de la cause du Bienheureux Pierre; le culte 
obtint l'approbation l'année suivante sous le pontificat 
de Clément XIII. Le couvent des franciscains avant été 
fermé ij v a quelques années, le corps du Bienheureux 
a été transféré à la cathédrale de Camérino, ainsi que 
nous l'avons dit dans une livraison précédente. 


Camerinen. Beatificationis et canonizationis venerabilis 
servi Dei Petri a Molliano sacerdotis professi ordinis Mi- 
norum de Observantia sancti Franeisci, Beati nuncupati. Re- 
lata per emum et rmum dominum cardinalem Cavalchini 


ponentem in Congregatione ordinaria Saerorum Rituum - 


absque interventu consultorum ex dispensatione apostolica, 
ad instantiam patris fratris Josephi Amedei a Taurino pos- 
tulatoris causae venerabilis servi Dei Petri a Molliano, 
infrascripto dubio: « An sit signanda commissio introduc- 
tionis causae in casu et ad effectum de quo agitur? » Sacra 
Congregatio, audito R. P. D. Benedicto Veterani fidei pro- 
motore, qui suam sententiam scripto et voce exposuit, prae- 
fatam commissionem introductionis causae posse signari 
censuit, si sanctissimo domino nostro visum fuerit. Die 16 
julii 1757. Et facta deinde per me secretarium de praedictis 
eidem sanctissimo domino nostro relatione, Sanctitas Sua 
benigne annuit, praedictamque commissionem propria manu 
signavit. Die 27 ejusdem mensis et anni 1757. D. F. card. 


LE CULTE IMMÉMORIAL. 


1086 


Tamburinus, praefectus. Loco «sigilli M. Marefuscus 
S. R. C. secretarius. 


129. Le bienheureur André de Mondovi, religieux 
de l'ordre des ermites de S. Augustin. — En autorisant 
l'introduction de la cause, la S. Congrégation des Bites 
ordonna de faire la perquisition des écrits du Bienheu- 
reux André. L'examen de ces ouvrages n'ayant pas 
fourni d'obstacle à la cause, le culte immémorial obtint 
l'approbation pontificale, sous Clément XIII. 


Reatina. Beatificationis et canonizationis venerabilis 
servi Dei Andreae de Monte-Regali sacerdotis professi or- 
dinis eremitarum S. Augustini, Beati nuncupati. Proposito 
ad instantiam patris magistri fr. Thomae de Paulis postu- 
latoris generalis causarum béatificationum et canonizationum 
servorum Dei ordinis eremitarum S. Augustini in sacra 
Rituum Congregatione ordinaria absque interventu consul- 
torum ex dispensatione apostolica, habita sub infrascripta 
die, atque in ea, ad relationem emi et rmi domini cardi- 
nali Feroni ponentis discusso dubio: « An sit signanda 
commissio introductionis causae in casu etc. ? » Emi patres 
eidem S. Congregationi praepositi , audito prius R. P. D. 
Benedicto Veterani fidei promotore, qui suam sententiam 
scripto et voee exposuit, censuerunt praefatam commis- 
sionem introductionis causae posse signari, et ad mentem; 
et mens est, quod fiat perquisitio scriptorum, juxta instruc- 
tionem ejusdem R. P. D. promotoris si sanctissimo domino 
nostro placuerit. Die 10 decembris 1757. Et facta deinde 
per me secretarium de praedietis eidem sanctissimo domino 
nostro relatione, Santitas Sua benigue annuit, praedictamque 
commissionem propria manu signavit, mentemque S. Con- 
gregationis approbavit. Die 17 ejusdem mensis et anni 1757. 
D. F. card. Tamburinus praefectus. Loco «fe sigilli. M. Ma- 
refuscus S. R. C. secretarius. 


130. Le Bienheureux Augustin. d'Aquila, religieuz 
de l'ordre des ermites de S. Augustin. — Benoit XIV, 
peu de temps avant sa mort, signa de sa main la 
commission d'introduction de la cause du Bienheureux 
Augustin. Le 7 juillet 1759, la S. (Congrégation des 
Rites rendit un décret pour la confirmation du culte 
immémorial. 


Aquilana. Beatificationis et canonizationis venerabilis 
servi Dei fr. Antonii Turriani, vulgo dicto de Aquila, sa- 
cerdotis professi ordinis eremitarum S. Augustini, Beati 
nuncupati. Cum per emum et rmum dominum cardinalem 
Galli ponentem causae venerab. servi Dei Antonii Turriani, 
vulgo dicti ab Aquila, Beati nuncupati, ad instantiam 
patris magistri fratris Thoma de Paulis post ulatoris ge- 
neralis causarum beatificationum et canonizationum servorum 
Dei ordinis S. Augustini, propositum ac discussum fuerit 
in Congregatione Sacrorum Rituum ordinaria absque in- 
terventu consultorum ex dispensatione apostolica infrascrip- 
tum dubium : « An sit signanda commissio introductionis 
eausae in casu et ad effectum etc.? » Sacra Congregatio, 
audito prius R. S. D. Benedicto Veterani fidei promotore, 
qui suam sententiam scripto et voce exposuit, praefatam 
commissionem introductionis causae posse signari ceusuit, 
si sanctissimo domino nostro placuerit. Die 25 februarii 
1758. Et facta deinde per me secretarium de praedictis 
eidem sanctissimo domino nostro relatione, Sanctitas Sua 
benigne annuit, praedictamque commissionem manu pro- 














1037 


pria signavit. Die 8 martii 1758. D. F. card. Tamburinus 
praefectus. M. Marefuscus S. R. C. secretarius. 


131. Le Bienheureux Sébastien Maggi, de l'ordre 
de S. Dominique. — Benoit XIV signa la commission 
de l'introduction de la cause ; mais il mourut avant que 
la S. Congrégation des Rites rendit le décret relalif à 
l'approbation du culte immémorial. Ce décret fut rendu 
l'année suivante, et Clément XIII le confirma. 

Januen. Beatificationis et canonizationis venerabilis servi 
Dei fr. Sebastiani Maggi sacerdotis professi ordinis Prae- 
dicatorum, Beati nuncupati. Proposito ad instantiam pos- 
tulatoris causae venerabilis servi Dei fratris Sebastiani 
Maggi in Congregatioue Sacrorum Rituum ordinaria abs- 
que intervéntu consultorum ex dispensatione apostolica, 
habita sub infrascripta die, atque in ea ad relationem emi 
et rmi domini cardinalis ab Auria ponentis discusso du- 
bio: « An sit signanda commissio introductionis causae in 
casu, et ad effectum de quo agitur? » Emi patres eidem 
S. Congregationi praepositi, audito prius R. P. D. Bene- 
dicto Veterani fidei promotore, qui suam senteutiam scripto 
et voce exposuit, censueruut praefatam commissionem in- 
troductionis causae posse signari, si sanctissimo domino 
nostro placuerit. Die 25 februarii 1758. Factaque deinde 
per me secretarium de praemissis eidem sancüssimo do- 
mino nostro relatione, Sanctitas sua benigne annuit, prae- 
dictamque commissionem propria manu signavit. Die 8 
martii 1758. D. F. card. Tamburinus praefectus. Loco ++ si- 
gilli. M. Marefureus S. ER. C. secretarius : 


132. Le Bienheureuz Bernardin de Fossa, religieux de 
l’ordre des Mineurs de S. Francois.— Le culte immémo- 
rial du Bienheureux B. Bernardiu obtint lapprobationdu 
Saint-Siége en 1828, à la suite d'un décret de la S. Con- 
grégation des Rites en date du 21 mars. On peut voir 
ce décret dans notre précédent article col. 677.) 
L'année précédente, la S. Congrégation examina les 
écrits attribués au B. Bernardin; cet examen est nécessaire 
quand bien méme il s'agit de’ culle immémorial et des 
Bienheureux qui ne sont pas compris dans les décrets 
du pape Urbain VIII. 


Decretum. Aquilana beatificationis et canonizationis 
servi Dei Fr. Bernardini a Fossa sacerdotis professi ordi- 
nis Minorum S. Francisci, Beati noncupati. Nonnullae sunt 
servorum Dei caussäe, quae ob temporis lapsum fre- 
quentissima non cultus via derelicta per alteram proce- 
dunt casus ab Urbani VIII decretis excepti, quae tamen 
nequeunt ex dictorum decretorum lege proponi antequam 
revisa fuerint scripta, si Dei servus, de cujus cultu agen- 
dum est, scripsisse opera et tractatus constiterit, eosque 
qualibet censura expertes declaratos. Ad hanc classem quum 
pertineat caussa servi Dei fr. Bernardini a Fossa Aquila- 
nae dioecesis ordinis Minorum S. Francisci sacerdotis pro- 
fessi, quumque in coenobio ordinis antedicti oppidi Ocrae 
ejusdem dioecesis certum sit nonnullos extare codices, qui 
laudatum Dei servum cognoscunt auctorem, illique ex 
ejusdem coenobii tabulario extrahi haudquaquam possint, 
ideo R. P. Fr. Rapliael Maria a Roma recensiti ordinis 
Minorum de observantia reformatorum sacerdos professus, 
et caussarum servorum Dei et beatorum sui ordinis pos- 
tulator SSmo Domino nostro Leoni XII pont. max. humil- 
limis porrectis precibus supplicavit, ut pro hac vice et 
casu per apostolicam dispensationem committere dignare- 


LE CULTE IMMÉMORIAL. 


1088 


iur rmo episcopo Aquilano deputationem unius vel plu- 
rium theologorum, qui praefatorum codicum examen, ef 
censuram expleret, vel explerent servata forma decretorum 
generalium sa. me. Urbani VIII, cum facultate etiam 
deputandi veterum characterum peritum, cujus opera theo- 
logus vel theologi uti valerent ad declaranda obscuriora 
dietorum codicum loca. Quihus profecto precibus sanctitas 
sua, audita Sacrorum Rituum Congregationis secretarii re- 
latione annuendum esse censuit, dummodo omnia fierent 
ad formam instruetionis R. P. D. sanctae fidei promotoris, 
veluti ex rescripto, et epistola diei 3 februarii 1827. 

Hujus vigore rescripti et epistolae Aquilanus antistes 
ad deputationem venit tam theologi revisoris quam periti 
characterum veterum, quippe quia codices ad saeculum XV 
pertinere constabat, ab iisque praestito juramento de fide- 
liter implendo munere, secretum servando, et quoad theo- 
logum de adnotandis caute custodiendis, commisso muneri 
satistactum fuit ad normam receptae instructionis R. P. D. 
fidei promotoris. Scripta autem, quae theologieam subiere 
censuram sunt, quae sequuntur, videlicet, septem numero 
codices etc. 

Sequitur catalogus scriptorum etc. 

Romam itaque per laudatum episcopum ad Sacrorum 
Rituum Congregationem missis theologi deputati adnota- 
tiouibus, iisque emo, et rmo domino cardinali Francisco 
Serlupi caussae hujus relatori delatis, satis compertum 
quum tuerit nihil eadem scripta referre quod theologica 
foret censura notandum ; ideo emi patres Sacrorum Ri- 
tuum Congregationi praepositi in ordinario eorumdem con- 
ventu habito die 22 vertentis septembris, audita praefati 
emi ponentis relatione, rescribendum esse censuerunt: 
Nihil obstare, et procedi posse ad wulteriora. 

Facta autem de praemissis SSmo domino nostro Leoni 
XII pont. max. per me infrascriptum secretarium  rela- 
tione, sanctitas sua Sacrae Congregationis responsum ad- 
probavit, et confirmavit die 26 ejusdem mensis sep- 
tembris 1827. — Julius M. Cardinalis della Somaglia 
S. B. C. praetectus etc. J. G. Fatati S. R. C. secretarius. 
Loco «1 sigilli. 


133. Le bienheureux Jean Dominique, religieux de 
l’ordre dominicain, archevéque de Raguse, et cardinal. 
L'exercice héroïque des vertus chrétiennes et le zèle pour 
l'exlinclion du grand schisme illustrérent le Bienheureux 
Jean Dominique. Saint Antonin atteste son talent de 
prédicaleur. Grégoire XII le nomma archevéque de 
Raguse et cardinal. ll assista au concile de Constance 
et prit part à l'élection de Martin V, laquelle mit fin 
au grand schisme. Nommé légat apostolique pour l' Al- 
lemagne, il mourut.à Bude en 1419. Le culte qui lui 
a élé décerné obtint l'approbation de la S. Congréga- 
tion des Rites, le 7 avril 1832. 


Decretum Florentina seu ordinis Praedicatorum. Confir- 
mationis cultus immemorabilis praestiti servo Dei Joanni 
Dominici archiepiscopo Ragusino sanctae romanae ecclesiae 
cardinali ex ordine Praedicatorum beato nuncupato. Inter 
caeteros, qui lectissimam Praedicatorum familiam morum 
innocentia, doctrina et sanctitate vitae illustrarunt oinne 
per aevum, certe novissimum locum non occupat Dei ser- 
vus Joannes Dominici archiepiscopus Ragusinus Sanctae 
Romanae Ecclusiae cardinalis tituli Sancti Xysti Beatus 
nuncupatus, qui eidem ab adolescentia Florentiae se ad- 
Scripsit, et prior coenobii sanctae Mariae Novae designa- 
tus fuit, ac postmodum Romanae ejusdem ordinis provin- 


1039 


ciae praeses. Quum esset, ut refert sanctus Antoninus 
archiepiscopus Florentinus, egregius concionator, potens in 
opere, et sermone coram Deo, et omni populo ad Grego- 
rium papam XII missus, ut pro Ecclesiae unione, quae 
maximum tunc schisma patiebatur, potissimum adlabora- 
ret, a quo et antistes Ragusinus, et presbyter cardinalis 
renunciatus fuit. À concilio autem Constantiensi receptus 


creationi Martini papae V interfuit, et totius Germaniae 


legatus Apostolicae Sedis adlectus Budam in Hungaria 
accedens, eb quasi jam animo pernosceret ocyus sibi vitae 
terminum imminere, alacriori studio, et diligentia coepit 
divinis rebus incumbere, vigiliis, orationibus, ac jejuniis. 
Insignis in eo pietas, eb miserorum commiseratio eluxit, 
nullique rei parcebat ad eorum miseriam sublevandam, 
ac maturus coelo ibidem sanctissime obiit anno 1419. 
Ejus beatae exuviae non sine honore reconditae fuere in 
ecclesia fratrum sancti Pauli primi eremitae, ubi miracu- 
lis, ut asseritur, claruit. Cultus publicus, et ecclesiasticus 
inde incoeptus, atque ad haec usque tempora perductus, 
ut juxta sancitas leges formiter adprobaretur Sacrorum 
Rituum Congregatiovi humillime supplicavit R. P. Fr. Jo- 
seph Maria Velzi sacri palatii apostolici magister, totius 
ordinis Praedicatorum vicarius generalis. Quae in ordina- 
rio coetu ad Vaticanum coadunata die 27 septembris 1828 
allatis momentis rationum mature libratis, ad relationem 
emi, et rmi domini cardinalis Julii Mariae de Somaglia 
praefecti et ponentis, rescribendum censuit: Dilata, et 
exquirantur scripta, si exlent, et coadjuventur proba- 
tiones. Iterum proposita caussa pro revisione accedentibus 
precibus etiam rmi episcopi Florentini, Sacra Congregatio 
similiter in ordinario coetu ad Quirinale coadunata sub 
die 17 julii 1830, audita relatione emi et rmi domini 
eardinalis Caroli Odescalchi ponentis omnibus consideratis 
rescripsit: Dilata. Intelligentes vero postulatores ex doc- 
trina Benedicti Papae XIV, lib. 2, cap. 27, num. 5, revisio- 
nem scriptorum requiri in casibus exceptis tantum pro si- 
gnatura commissionis ante formalem canonizationem, tertio 
Sacrorum Rituum Congregationi supplicarunt ut procedere 
valerent ad discussionem dubii super immemorabili cultu 
ante ipsam revisionem, et adprobationem. Et Sacra Con- 
gregatio in ordinario coetu ad Vaticanum sub die 12 no- 
vembris superioris anni 1831 coadunata, auditaque rela- 
tione ejusdem emi cardinalis Odescalchi ponentis, rescripsit: 
Pro gratia. Demum eodem emo cardinali relatore in ordi- 
nariis comiliis ad Vaticanum sub infrascripta die habitis 
quarta vice proposita eausa, Saera Congregatio, audito R. 
P. D. Virgilio Pescetelli sanctae fidei promotore, qui voce, 
et scripto suam sententiam aperuit, rescribendum censuit: 
Constare de casu cæcepto a decretis s. m. Urbani papae 
VIII. Die 7 aprilis 1832. 

Factaque deinde de praemissis omnibus SSmo domino 
nostro Gregorio XVI pontifici maximo per me infrascrip- 
tum secretarium fideli relatione, Sanctitas Sua rescriptum 
Sacrae Congregationis confirmavit, et adprobavit cultum 
immemorabilem praestitum servo Dei Joanni Dominici 
Beato nuncupato. Die 9 recensiti mensis eb anni. C. M. 
episcopus Praenestinus card. Pedicinius S. R. C. praef. 
J. G. Fatati S. R. C. secretarius. Loco ++ sigilli. 


134. Le Bienheureux Humbert III, comte de Savoie, - 


moine de Citeaux. — Fils d'Amédée IT, et formé à la 
piété par le Bienheureux Amédée, évêque de Lausanne 
il se retira au monastère des Cisterciens de Hautecombe. 
La mort de son père l'obligea de sortir du cloître et 
de se marier, pour empécher l'extinction de sa noble 


LE CULTE IMMÉMORIAL. 


1040 


famille. Aprés la naissance d'un fils, il rentra à Hau- 
lecombe, et mourut, en 1188. — Le culte immémorial 
a été confirmé en 1838, sur la demande du roi Charles- 
Albert. 


Decretum. Taurinensis. Super confirmatione cultus ab 
immemorabili praestiti servo Dei Humberto III Sabaudiae 
comiti, beato nuncupato. Serenissima Sabaudiae principum 
80boles multis conspicua nominibus illustrior continuo fuit 
ex eo potissimum, quod non pauci exea progeniti sancti- 
late vitae floruerunt. Inter hos accensetur merito Humber- 
tus III Sabaudiae comes, qui ante medium XII saeculum 
ex Amedeo II ortus a teneris annis studio parentum ad 
pietatem informatus, ae Beato Ámedeo Lausanensi epis- 
copo instituendus traditur. Hic quum virtutibus floreret 
cito in regii juvenis animo Dei amorem adeo incendit, ut 
is despectis regni ac divitiarum illecebris pietatem colere, 
contemplationi vacare, severioris poenitentiae opera exer- 
cere incepit, quae ut tutius praestaret in Altaecumbae 
coenobium inter Cistercienses dein secesserit. Sed defuncto 
patre, eremo egredi, et arma ad principatus inimicos de- 
bellandos non solum sumere cogitur, verum et uxorem 
nec semel ducere donec successorem obtinuerit, ac filio 
pene divinitus accepto consentiente uxore iterum Humber- 
tus ad Cisterciensium claustra se recepit. Solutus itaque 
temporalibus ac reipublieae negociis toto animo impensius 
officia pietatis, heroicasque virtutes omnes excoluit, et 
pluribus charismatibus à Deo ditatus, quum sui eritus 
diem et horam clare praenunciasset vitae finem laetus as- 
pexit anno 1188, aetatis quinquagesimo secundo. Illico 
post Humberti mortem Deus servi sui sanctitatem miraculis 
testatam voluit, et tumulus, in quo corpus jacebat, ele. 
vatus fuit, quo satisficeret fidelium pietati, ejusque nomen 
albo sanctorum in omnibus Cisterciensium menologiis ac- 
censitum, ac festum adprobato in kalendario ecclesiae 
Eporediensis relatum. Quae omnia et singula publici et 
ecclesiastici cultus specimina ad haec usque tempora de- 
rivata animo reputans comes Fridericus Broglia serenis- 
simi Caroli Alberti regis Sardiniae apud Sanctam Sedem 
orator, nomine regio, utpote qui verae agnalorum suorum 
gloriae prospicit, Saerorum Rituum Congregationem humi- 
liter rogavit, ut juxta sancitas a generalibus decretis le- 
ges ab hac Sancta Apostolica Sede cultus ille formiter 
confirmaretur. Quae in ordinario coetu ad Quirinales aedes 
subscripta die coadunata, ad relationem ab emo et rmo 
domino cardinali Aloisio Lambruschini ponente factam, 
auditoque R. P. D. Virgilio Pescetelli sanctae fidei pro- 
motore, qui scripto et voce suam sententiam exposuit, 
omnibus rationum momentis rite accurateque discussis et 
examinatis, visisque responsionibus ad animadversiones per 
defensorem datis, rescribendum censuit: Constare de casu 
excepto a decretis sa. me. Urbani papae VIII. Die 1 
septembris 1838. 

Super quibus omnibus facta postmodum Sanctissimo 
Domino Nostro Gregorio Papae XVI per me subscriptum 
secretarium fideli re!atione, Sanetitas Sua rescriptum Sa- 
erae Congregationis adprobavit, confirmavitque cultum ab 
immemorabili praestitum Beato Humberto III -Sabaudiae 
comiti die 7 recensitis mense et anno. — C. M. episcopus 
Praenest. card. Pedicinius S. R. E. vicecancellarius S. R. 
C. praefectus. Loco ++ sigilli. J. G. Fatati S. R. C. se- 
cretarius. 


135. Le Bienheureuz. Boniface de Savote, chartreuz , 
archevéque de Cantorbéry, en Angleterre. — Petit-fils du 
Bienheureux Humbert IIT, et surnommé l'Absalom de 























1041 


Savoie Boniface professa l'institut des Chartreux, et fut 
prieur de Nantua. Aprés la mort de S. Edmond arche- 
véque de Cantorbéry, il fut élu pour son successeur. 
Le pape Innocent IV lui conféra la consécration épis- 
copale dans le concile général de Lyon. Il passa vingt- 
cinq ans dans le parfait exercice des vertus épiscopales, 
et mourut en 1270. — Leculte immémorial fut reconnu 
par le Saint-Siége en 1838, en méme temps que celui 
du Bienheureux Humbert III dont je viens de parler. 


Decretum. Taurinen. super confirmatione cultus ab imme- 
morabili praestiti servo Dei Bonifacio a Sabaudia archiepis- 
copo Cantuariensi Beato nuncupato. Sabaudiensi regiae fami- 
liae splendorem decoremque regiae ipsi dignitati potiorem 
addidit Bonifacius hujus nominis XI, qui ex Thoma I Beati 
Humberti III filio initio saeculi XIII ortus, a primis annis avi 
sui vestigiis inhaerere visus, eodemque ac ille pietatis studio 
succensus ad eremum vocatus praecipuae pietatis indicia 
praetulit. Singulari eorporis specie, qua Sabaudiensis Ab- 
salom nuncupabatur, ac divitiarum illecebris nullimode 
detentus inter Carthusianos sese abdidit, et in virtutibus 
quotidie proficere satagens Nantuacensi coenobio primum 
invitus licet praeficitur, ac paullo post Bellicensis ac Va- 
lentiniensis ecclesiae illius curae committuntur, donec vita 
functo sancto Edmundo Cantuariensi archiepiscopo, huic 
metropolitanae post susceptum ab ipso Innocentio papa 
IV in oecumeniea Lugdunensi synodo solemnis consecra- 
tionis munus Bonifacius praesul addicitur. Qua esset vir- 
lute doctrinaque praeditus in commissae sibi dioecesis 
administratione potissimum ostendit : erat enim liberali- 
iate in pauperes effusus, in convellendis erroribus solertis- 
simus, ecclesiasticae libertatis strenuus assertor ; seduloque 
incubuit in erigendis lapsis, criminibusque praecavendis, 
Christi suique gregis curam, ac religionis utilitatem unice 
intendens. Vigintiquinque annis paterna in egenos caritate 
factus ex animo forma gregis quum Cantuariensem eccle- 
siam sanctissime gubernasset, in itinere calculi morbo 
oppressus apud oppidum S. Helenae in Sabaudia anno 1270 
in pace Christi requievit Bonifacius, ejusque corpus in 
sacram Aliaecumbae aedem translatum, ot prope aram prin- 
cipem tumulatum fuit. Prodigiorum frequentia, qua Deus 
servi sui sanclitatem testatam voluit, fidelium multitudi- 
nem illuc continuo accivit ad haec usqne tempora, quae 
magis magisque adaucta est tertio jam saeculo ab ejus 
morte, dum repertum fuit corpus ipsius integrum et in- 
corruptum, fuit propterea etiam tumulus elevatus, nomen 
in gallicano martyrologio inscriptum, festumque ejus in 
kalendario Eporediensis ecclesiae assignatum. Quae omnia 
immemorabilis cultus specimina animo revolvens comes 
Fridericus Broglia serenissimi Caroli Alberti Sardiniae re- 
gis apud Sanetam Sedem orator, regio nomine utpete qui 
veram agnatorum suorum gloriam colligit, Sacrorum Ri- 
tuum Congregationem humiliter rogavit, ut juxta sancitas 
a generalibus decretis leges ab hae Sancta Apostolica Sede 
cultus ille formiter confirmaretur. Quae in ordinario coetu 
ad Quirinales aedes subscripta die coadunata, ad relatio- 
nem ab emo et rmo domino cardinali Aloisio Lambrus- 
chini ponente factam, auditoque R. P. D. Virgilio Pesce- 
telli sanctae fidei promotore, qui scripto et voce suam 
sententiam exposuit, omnibus rationum momentis rite ac- 
eurateque discussis eb examinatis, visisque responsionibus 
ad animadversiones per defensorem datis rescribendum 
censuit : Constare de casw excepto a decretis sa. me. Ur- 
bani papae VIII. Die 1 septembris 1838. 

Super quibus omnibus facta posimodum sanctissimo 
domino nostro Gregorio Papae XVI per me subscriptum 


19° sfmms. 


LE CULTE IMMÉMORIAL. 


1042 


secretarium fideli relatione, Sanctitas Sua rescriptum sa- 
crae Congregationis adprobavit, confirmavitque cultum ab 
immemorabili praestitum Beato Bonifacio de Sabaudia ar- 
chiepiscopo Cantuariensi die 7 recensitis mense et anno. 
C. M. episcopus Praenest. Pedicinius S. R. E. vicecancel- 
larius S. R. C. praefectus. Loco «fe sigilli. J. G. Fatati 
S. R. C. secretarius. 


136. Le Bienheureux Marc de Monte Gallo, prétre 
profes de l'ordre des Observants franciscains. — Marc 
exerca la médecine et se maria. Les époux se sépa- 
rèrent de commun accord ; la femme entra chez les 
Clarisses, et Marc professa la règle de S. François. Il 
mouri" 3 19 mars 1496. Le culte qui lui fut rendu 
de temps immémorial, obtint l'approbation dela S. Con- 
grégation des Rites, en 1839. Le décret énumére 
quelques-unes des preuves qui constatent ce culte. 


Decretum. Vicentina. Super confirmatione cultus ab im- 
memorabjli praestiti servo Dei fr. Marco de Monte Gallo 
sacerdoti professo ordinis Minorum S. Francisci de obser- 
vaniia, beato nuncupato. Dei servus Marcus in oppido 
S. Mariae de Monte Gallo in Piceno natus, ab ineunte 
aetate a saeculi illecebris alienus, liberalibus disciplinis 
Bononiae institutus, atque etiam medicae artis studiis, eam 
aliquando exercuit. Ut patri obtemperare uxorem duzrit, 
et eodem e vivis erepto pari cum coujuge consensu, ut rec- 
tius Deo servirent, illa in asceterio S. Clarae Asculi, ipse 
inter fratres Minores S. Francisci in coenobio Fabriani 
seraphicum institutum professi sunt: in quo Marcus le- 
gum observantissimus eximium virtutum se exhibuit exem- 
plar, Ad verbum Dei praedicandum vocatus, et ad chari- 
tatem praesertim in Deum et proximum promovendam, 
hoc in munere reliquum vitae transegit, et ad egenos 
sublevandos Montes Pietatis maltis in locis erigendos cu- 
ravit. Tandem dum Vicentiae ferventissime concionaretur 
gutturis angina pressus in S. Marcelli hospitio die quo 
praedirerat 19 martii anno 1496 aetatis circiter septuage- 
simo pretiosam mortem obivit. Civitas omnis, quae illiug 
animarum zelum et eximias virtutes suspererat, ad funus 
concurrens Beatum coepit acclamare. Quum fratres Mino- 
res ad ecclesiam sui ordinis extra moenia defuncti corpus 
deferre vellent, ordo et populus obsistentes non prius 
acquieverunt, quam audita servi Dei voluntate, ut apud 
sodales tumularetur, conditione tamen adjecta, ut distincto 
et elevato tumulo collocaretur. Ad ecclesiam itaque fra- 
trum Minorum delatum est magna procerum ac populi 
caterva, qui exinde illuc frequentius redire, Marci sepul- 
chrum venerari, ilum Beatum invocare nunquam cessa- 
runt. Haec non solum exposuerunt postulatores ut proba- 
rent cultum publicum ecclesiasticum Beato Marco praestitum 
ante centenariam ab Urbano papa VIII statutam, sed alia 
documenta plura protulerunt. Longum in primis carmen 
rhytmicum elucubratum, ut liquido patet, paullo post obi- 
tum, quo vita morsque celebratur, et passim Beatus nun- 
cupatur: quod refert Bollandus. Plures inveniuntnr imagi- 
nes tam Vicentiae, quam in Piceno radiis caeterisque 
beatitatis indiciis ornatae: quaB inter eminet ea , quae 
cernitur apud fratres Minores Montis Galli a peritis des- 
Scripta ac recognita ligno picta cum. Beati titulo, et anno 
1506 subtus perantiquis litteris inscripto. Scriptores plu- 
res de hoc famulo Dei loquuntur Beatum ipsum appellan- 
tes Wadingus, qui edidit Annales Minorum anno 1647: 
Fr. Franciscus Gonzaga, de origine seraphicae religionis 
edita Romae anno 1587. Fr. Franciscus Barbaranus ordi- 


66 


1048 


nis Minorum in historia ecclesiae Vicontinae, ibi edita 
anno 16592. Translatio corporis Beati Marci solemniter 
peracta fuit anno 1530 ad novum templum quum propter 
bellicos tumultus fratres Minores a veteri coenobio extra 
moenia ad novum intra urbem.se receperunt. Tune in 
marmoreo tumulo reconditum fuit insculpto versibus ti- 
tulo: Hic Marcus tegitur Gallo de Monte Beatus.. Tumu- 
lum ipsum donaria plurima, anademata, votivae tabellae 
circum exornant. Reliquiae etiam alio fuerunt allatae 
praeserlim ad ecclesiam S. Crucis Montis Galli, ibique 
venerationi expositae. Altare immo, ut honorificentius .co- 
lerentur, extructum, et solemne festum institutum fuit. 
Vicentiae in primis fervere usque adhuc ab obitu incoep- 
tam devotionem erga Beatum Marcum : ad sepulehrum 
dona offerri, lumina accendi, festum duci, orationem pro- 
priam antiquitus compositam recitari, missas quoque cele- 
brari, luculentiora ostendunt documenta. Quae omnia ad 
humillimas preces R. P. Fr. Josephi Mariae ab Alexan- 
dria ministri generalis totius ordinis Minorum S. Fran- 
cisci de Observantia, et ad relationem emi et rmi do- 
mini cardinalis Josephi Della Porta-Rodiani Urbis -icarii 
caussaeque ponentis quum expendissent emi patres Sacris 
Ritibus praepositi in conventu ordinario habito subscripta 
die ad Quirinales aedes, audito R. P. D. Virgilio Pesce- 
telli sanctae fidei promotore voce, et scripto, ac postula- 
torum responsionibus, unanimi consensu cultum publicum 
ecclesiasticum Beato Marco ab illius obitu praestari coep- 
tum et nsque in praesens constare per saecula praestitum 
eonfirmandum censuerunt per rescriptum : Constare de casu 
eæcepto a decretis sa. me. Urbani papae VIII. Die 31 
augusti 1889. 

Super quibus omnibus faeta postmodum SSmo domino 
nostro Gregorio papae XVI per me subscriptum secreta- 
rium fideli relatione, Sanctitas Sua benigne annuit, res- 
criptumque Sacrae Congregationis confirmavit. Die 20 mense 
septembri eodem anno 1899. — Pro emo et rmo domino 
cardinali Pedicini praefecto J. Card. Brignole. L. * 8. 
J. G. Fatati S. R. C. secretarius. 


137.. Le Bienheureuz Louis Morbioli tertiaire sécu- 
lier de l'ordre des Carmes. — Après avoir passé plu- 
sieurs années dans l'égarement et le désordre, Louis 
Morbioli répara par une insigne conversion le scandale 
qu'il avait donné. Il mourut en 1485, el fut enseveli 
dans la cathédrale de Bologne. Le pape Benoit X.V, 
qui fut témoin oculaire ‘du culte décerné de temps 
immémorial au Bienheüreux Louis, exprima plusieurs 
fois sa conviction de la légitimité de ce culte. — Le 
décret de la S. Congrégation des Rites est du 24 
septembre 1842. 


Decretum. Bononien. seu ordinis Carmelitarum confir- 
mationis cultus ab immemorabili praestiti servo Dei Lu- 
dovico Morboli tertiario ex ordine Carmelitarnm, Beato nun- 
cupato. — Ab ingenua exactaque morum institutione 
parentum studio in ipsa prima infantia accepta sensim de- 
clinans Ludovicus Bononiae ex honesta probataque familia 
Morbioli progenitus saeculi vitiis adeo indulsit, ut praeter 
communem consuetudinem concupiscentiis omnibus rape- 
retur. Alieno aere supra vires gravatus Venetias concessit, 
et apud canonicos regalares SSmi Salvatoris "aegro pri- 
mum animo solitariam degens vitam periculosa febri fuit 
correptus, morboque ingravescente piis eorumdem canoni- 
corum adhortationibus er imminenti divino judicio com- 
motus veram statuit conversionem, factoque suo deinde 


LE CULTE IMMÉMORIAL. 


1044 


probavit, superabundasse gratiam ubi delictum abundavit, 
Nec a pio instituto umquam deflexit, siquidem a justitia 
bonam exorsus viam fratri suo temporalia cessit, ut debi- 
tum dimitteret, veniaque ab omnibus expetita castra poe- 
nitentiae est ingressus, quam annis quindecim ad mortem 
usque rigidiori niodo exercuit. Inter saeculares ordinis 
Carmelitarum tertiarios dato nomine, saeco se induit fune 
humeros praecingens. assumptaque lignea cruceillam ma- 
nibus gestans per vicos et plateas civitatis Bononiae ver- 
bum Dei praedicabat, ut omnes ad poenitentiam adduceret. 
Alienae domus parvam cellam subtus scalam inhabitans 
brevem somnum super nudam humum carpebat, et corpus 
jejuniis maceratum nonnisi cum herbis raro coctis vel le- 
guminibus stata hora reficiebat, solitus noctes insomues 
ducere piis orationibus ac meditationibus distentus : tali- 
que modo amore Dei plenus, ut proximum levaret, etiam 
ostiatim eleemosynas corrogabat, nec sibi necessaria ali 
quando reservans. Mortalis vitae finem sibi adesse multo 
ante quum praedixisset in grarem incidit íebrim fluxu 
sanguinis stipatam, ac sacramentis rite refectus mortem 
laetus aspexit septimo idus novembris anno 1485. Ingens 
sanctitatis fama tot annis merito sibi comparata illico 
adaucta est, factoque mirabili populorum concursu ad ejus 
tumulum cathedrali in ecclesia Bononiensi erectum multi 
multa a Deo ejus intercessione impetrarunt. Propterea cel- 
lula in qua extremum clausit diem in oratorium ad ejus 
honorem conversa est, et imago radiis insignita publicae 
venerationi in recensita ecclesia exposita semper permansit 
votivis tabellis referta, et annuatim in die obitus solem- 
nius adornata inter lampades cereosque accensos colluce- 
bat. A scriptoribus omnibus praeseriim coevis, qui vitam 
Ludovici scriptis consignarunt, Beati ac Sancti titulo sem- 
per honoratur, adeo ut ipse Summus Pontifex Benedictus 
XIV, qui significationes omnes cultus publici et eccle- 
siastici Morbiolio exhibitas propriis oculis conspexerat dum 
illam ecelesiam uti archipraesul moderaretur, dicere ac lit- 
teris consignare voluit, nunquam ullum dubitasse de an- 
tiquitate et perseverantia hujus cultus, nec ullam mo- 
tam fnisse aut moveri posse quaestionem. Haec omnis 
animo reputans R. P. Fr. Joseph Palma prior generalis 
ordinis Carmelitarum antiquae observantiae, caussaeque 
hujusmodi postulator, ab Sacrorum Rituum Congregatione 
humiliter petiit, ut cultus hic ab immemorabili praestitus 
Beato Ludovico Morbioli formiter de more probaretur, et 
confirmaretur juxta leges in generalibus decretis sa. me. 
Urbani papae VIII latas: quae in ordinarüs comitiis ad 
Quirinales aedes subscripta die coadunata, audita relatione 
ab emo et rmo domino cardinali Joseph Mezzofante po- 
nente facta, omnibus mature examinatis riteque libratis, 
visis responsionibus per defensores ad animadversiones da- 
tis, auditoque R. P. D. Andrea Maria Frattini sanctae 
fidei promotore, qui scripto et voce suam sententiam er- 
posuit, rescribendum censuit: Constare de casu emcepto a 
decretis sa. me. Urbani papae VIII. Die 24 mense sep- 
tembri anno 1842. 

Super quibus omnibus facta postmodum SSmo domino 
nostro Gregorio papae XVI per me subscriptum secreta- 
rium fideli relatione, Sanctitas Sua benigne annuit, et 
Sacrae Congregationis rescriptum adprobavit, cultumque 
publicum et écclesiasticum Beato Ludovico Morbioli ter- 
tiario ex ordine Carmelitarum ab immemorabili tempore 
praestitum confirmavit. Die 24 mense octobri anno eodem, 
— C. M. episcopus Portuen. card. Pedicinius S. R. E. 
vice-cancellarius N R. C. praefectus. Loco «ie sigilli. J. 
G. Fatati S. R. C. secretarius. | 


——— Á 





1045 


138. La Bienheureuse Marguerite Colonna, religieuse 
de l’ordre de sainte Claire. — Marguerite, sœur des 
cardinaux Jean et Jacques Colonna, établit une com- 
munauté près de Palestrine, et garda avec ses com- 
pagnes la règle de sainte Claire, en consacrant sa 
fortune au soulagement des pauvres. Elle mourut en 
1285. Avec l'agrément du pape Honorius IV, le car- 
dinal Jacques Colonna transféra le corps de la Bienheu- 
reuse Marguerite et la communauté à Rome, à l'église 
de S. Sylvestre i2 capite. Les preuves du culte immé- 
morial sont indiquées dans le décret de la S. Congré- 
galion, en date du 11 septembre 1847. 


Deeretum. Romana confirmationis cultus ab immemo- 
rabili praestiti ven. servae Dei Sorori Margaritae Colonna 
Sanctimoniali ordinis sanctae Clarae, beatae nuncupatae. 

Circa medium saeculi XIII ex Columnensium familia ge- 
neris nobilitate, divitiarum copia, ac numero eorum, qui 
ecclesiasticae ditioni et Ecclesiae praesertim Summus Pon- 
tifex Martinus V variis nominibus profuere, vere illustris 
et spectatissima orta est Margarita progenitore Odone 
Praenestis domino, primoque aetatis suae stadio nondum 
expleto parentibus orbata fuit, tutelamque fratrum Joan- 
nis et Jacobi suscepit. Forte certamen per hanc sibi ex 
improviso paratum fortiter Virgo sustinuit, ac Dei favente 
gralia superavit: siquidem dum ex primi voluntate et 
quasi imperio adigebatur ad praeclarissimas ineundas nup- 
tias, pium alterius consilium hilari animo amplectens spre- 
tis omnibus, quae temporis volubilitate praeterfluunt, ve- 
ramque gloriam divitum et honoratorum, timorem Dei 
scilicet sequens, montem prope Praenesten petiit, solita- 
riam ibi vitam aggressura ad Christi connubium, cui unice 
anhaelabat, in virginitate assequendum. Depositis hic ves- 
tibus suae conditioni propriis, ad regulam S. Clarae sacco 
induta est cilicioque praecincta, ac pro vili habitis consi- 
liis ex instigatione iterato sibi datis ut ad saecularia vota 
remearet, intensius orationi et jejuniis vacavit, ut tandem 
sibi daretur ingredi regulare asceterium Clarissarum. In- 
terim Romam venit cum germano fratre Jacobo cardinali 
veneratura reliquias SSrum Petri et Pauli, et abhorrens 
mundana omnia, quibus nancium pro Christo dederat, 
loco paternae domus contubernium per biennium pia cum 
foemina eadem sub regula et habitu iniit : eodemque ope- 
ram praestante portionem sibi convenientem ex haeredita- 
riis opibus consequuta est, multasque puellas, nobiles prae- 
sertim exemplis allexit ad idem vitae institutum capes- 
sendum, cum quibus ut Assisiense asceterium ingredi 
valeret veniam a B. P. ministro generali ordinis Minorum 
impetravit. Adversa tamen valetudine impedita, Praenes- 
tinum Montem cum praedictis virginibus repetiit, qua- 
rum institutionem suscepit, ibique solemne illi semper fuit 
aegrolis pauperibus praesertim remedia, assistentiam , et 
subsidia praestare, corrogatis etiam undique eleemosynis, 
ne charitatis officiis impar evaderet etiam erga alumnos 
ordinis Minorum degentium in coenobio oppidi Gabiorum: 
consumptaque pecunia avita in alendis pauperibus, nudis- 
que cooperiendis, ac tollerato ad patientiae exemplum per 
septennium ulceroso vulnere in latere, praenunciato mor- 
lis die illam pretiosam in conspectu Domini appetiit ter- 
tio kalendas januarii anno 1285. Humilem hunc ancillae 
suae statum voluntarie susceptum multis post mortem pa- 
iratis miraculis Deus praecipuo decoravit honore, quum- 
que recensitus Jacobus cardinalis Colonna et ipse piissimus 
vellet mirabile vitae genus a Margarita in sociabus insi- 
tum Urbi ad exemplum patefacere, eas ad asceterium S. Sil- 
vestri in Capite adprobante Honorio Papa IV transtulit 


LE CULTE IMMÉMORIAL. 


1046 


una cum corpore ejusdem Ven. Sororis, quae mater ea- 
rumdem merito censenda est, ac semper ab iisdem et a 
caeteris Beata nuncupata. Hoc eruitur ex traditione majo- 
rum, ex concordi scriptorum testimonio singulare vitae genus 
in praenobili Virgine referentium, ex veneratione reliquia- 
rum, quae publice exponebantur tempore etiam Martini pa- 
pae V, immo recognitae et adprobatae fuere a visitatori- 
bus deputatis ab Urbano papa VIII, et insequentibus 
temporibus usque ad praesens, ac non solum in ecclesia 
adservatae, sed in sepulchro reliquiarum ad mensam altaris 
reconditae, ac demum ex ordinario processu adornato ab 
emo et rmo domino cardinali Urbis vicario super imme- 
morabili et ecclesiastico cultu Margaritae praedictae ab 
obitu exhibito ad haec usque tempora. Multiplicia hujus- 
modi aliaque publici et ecclesiastici cultus monumenta 
animo revolventes sanctimoniales ejusdem asceterii S. Sil- 
vestri in Capite Urbis per R. M. Mariam Xaveriam De Paolis 
abbatissam Saerorum Ritaum Congregationem humillime ro- 
garunt, ut juxia sancitas a generalibus decretis leges 
cultus iste ab hae Sancta Apostolica Sede de more firma- 
retur. Sacra Congregatio ad Quirinales aedes ordinariis in 
comitiis subscripta die coadunata, emi et rmi domini car- 
dinalis Constantini Patritj Urbis vicarii ponentis plena re- 
latione percepta, audito etiam R. P. D. Andrea Maria 
Frattini'sanctae fidei promotore, qui scripto et voce süam 
sententiam aperuit, rite libratis et accurate examinatis al. 
latis omnibus rationum momentis, cultusque significatio- 
nibus, visis demum responsionibus ad animadversiones 
per defensores datis, rescribendum censuit: Constare de 
casu excepto a decretis sa. me. Urbani papae VIII. Die 
11 mense septembri anno 1847. 

Super quibus omnibus facta postmodum Sanctissimo 
domino nostro Pio papae IX per me subscriptum secre- 
tarium fideli relatione , Sanctitas Sua rescriptum | Sacrae 
Congregationis adprobavit, confirmavitque cultum publi- 
cum et ecclesiasticam Beatae Margaritae Colonna sancti- 
moniali ordinis S. Clarae ab immemorabili usque ad prae- 
sens praestitum. Die 17 recensitis mense et anno. — 
À. Card. Lambruschini ep. Port. S. R. C. praefectus. 
Loco ++ sigilli. J. G. Fatati S. R. C. secretarius. 


D ——— 


139. La Bienheureuse Antonia de Florence, religieuse 
de l'ordre de Sainte Claire. -— La Bienheureuse Antonia 
professa l'institut de sterliaires franciscaines qui, au XV* 
siècle, formèrent une congrégation dont la maison-mère 
était à Foligno. Elle fonda une communauté de cet 
institut dans la ville d'Aquila, au royaume de Naples. 
Dans la suite, d’après le conseil de S. Jean Capistran 
et avec l'autorisation du pape Nicolas V, elle établit 
un autre monastère dans lequel on garda la régle;stricte 
de Sainte Claire. Antonia mourut en 1472, et reçut, 
dès lors, les honneurs du culte publie qui a subsisté 
sans interruption. Voici le décret de la S. Congréga- 
tion des Rites du 11 septembre 1847. 


Decretum. Aquilana confirmationis cultus ab immemo- 
rabili praestiti servae Dei Sorori Antoniae De Florentia 
sanctimonialis professae ordinis S. Clarae, Beatae nuncu- 
patae. | 

Ipsis in primordiis saeculi XV Florentiae Tusciae me- 
tropolis et plurium sanetorüm patriae ex honesta gente 
oria est Antonia quae pie sancteque instituta matrimonio 
copulata fuit cum ingenuo viro, atque in ipso juventutis 
flore conjuge viduata, firmissime restitit parentibus secunda 
vota suadentibus, sanctiorisque vitae cupida spretis mundi 


1047 


illecebris se recepit in Florentinum S. Honuphrii ascete- 
rium tertii ordinis S. Francisci. Eam autem inter sorores 
se praebuit Antonia, ut integerrima ejus vita clariori luce 
digna fuerit existimata, atque ad Fulginatense asceterium 
ejus instituti caput a moderatrice missa, ubi tribus ferme 
annis caeterarum virtutes piis fovit exemplis. Interim quum 
Aquilae conderetur novum asceterium, illuc nonnullae sanc- 
timoniales a Fulginio transmigrarunt, queis Antonia prae- 
ficitur, easque sanctissime rexit quatuordecim ferme an- 
norum spatio: inhiens tamen arctiori recessui ac vitae 
austeriori, de pristina S. Clarae regula amplectenda cogi- 
lare cepit, mentemque suam aliquibus e sororibus ape- 
riens, initoque consilio cum S. Joanne a Capistrano, eas 
in suam adduxit sententiam, atque a sa. me. Nicolao papa 
V nascenti huic familiae coenobium obtinuit, cui nomen 
a Corpore Christi, nuper a fratribus ordinis Praedisato- 
Tum dimissum. Nóvis sanctimonialibus sic sub sui mode- 
ramine institutis, et ex obedientia directis, gravissimis 
aliunde obnoxia fuit aerumnis, sed mira firmitate et pa- 
lientia adversa omnia pertulit ac superavit, multasque 
lectissimas puellas Deus , qui moerentes consolatur, illi 
adjecit. Ita autem sororibus praefuit, ut exemplo magis 
quam verbis ad regularem vilam informaret: jugis in ea 
erat coelestium commentatio, cui integras tribuebat noc- 
tes, eximia religio, ardens divinus amor, quo incendebatur, 
ut passim raperetur in ecstasim atque a sororibus sublimis 
e terra conspiceretur. Sed inter haec omnes latere, quan- 
lum in se erat, sedulo studuit: corpus jejuniis atterere, et 
ab usu carnium perpetuo abstinere statuit, ac saevi ul- 
ceris dolores ita pertulit ad longum tempus ut nulli no- 
ium fuerit nisi post mortem: paupertatem  rigidissime 
servavit, in sorores nullum officii genus praetermisit, er- 
rantibus se lumen praebebat, noxis piaculum, deficientibus 
robur, perturbatis tranquillitatem, dubiis consilium, moes- 
tis solatium sie miro omnium praefulgens exercitio virtu- 
lum, meritis cumulata, quum annis septem novo praefuisset 
asceterio mortem praenoscens illam pretiosam in conspectu 
Domini oppetiit pridie kalendas martii anno 1472, septua- 
gesimo primo suae aetatis. Populi frequentia Antoniam 
sanctam inclamantis illico ad asceterium affluxit ad cada- 
ver osculandum eolendumque, novisque dein patratis pro: 
digiis, quinto post mortem anno, annuente episcopo, cor- 
pus fuit elatum, et in conspicuo loco prope altare collo- 
catum publicae venerationis ergo, quae usque modo 
perseverat. Hisce permotus Aquilanus antistes superiore 
anno ordinariam inquisitionem instituit super immemora- 
bili eultu publico et ecclesiastico praestito Ven. !Sorori 
Antoniae quae quum omnia haec praeseferat, atque insu- 
per epigraphes, codices, pictas tabulas, perpetuam scripto- 
rum seriem, amplissimasque testium depositiones super 
diversis cultus ejusdem speciebus, una cum rmis praesu- 
libus Theatino, Auxenensi, Florentino, Aprutino, et colle- 
gio canonicorum cathedralis Aquilanae Sacrorum Rituum 
Congregationem humillime rogavit, ut cultus hic de more 
firmaretur. Et sacra eadem Congregatio ad Quirinales ae- 
des ordinariis in comitiis subscripta die coadunata post 
erceptam plenam relationem ab emo et rmo domino car- 
dinali Vincentio Macchi sacri collegii decano episcopo Os- 
tiensi et Veliterno factam, audito B. P. D. Andrea Maria 
Frattini sanctae fidei promotore, qui scripto et voce suam 
Sententiam aperuit, visisque matureque examinatis respon- 
sionibus ad animadversiones per defensores datis, ceteris- 
que libratis et expensis rescribendum censuit: Constare de 
casw emcepto a decretis sa. me. Urbani papae VIII. Die 
11 mense septembri 1847. 

Super quibus omnibus et singulis facta postmodum 


LE CULTE IMMÉMORIAL. 


1048 


SSmo domino nostro Pio papae IX per me subscriptum 
ejusdem sacrae Congregationis secretarium fideli relatione, 
Sanctitas Sua Sacrae Congregationis rescriptum adprobavit, 
confirmavitque publicum et ecclesiasticum cultum ab im- 
memorabili praestitum Beatae Antoniae a Florentia prae- 
dictae sanctimoniali professae ordinis sanctae Clarae. Die 
17 recensitis mense, et anno, — À. card. Lambruschini 
ep. Port. S. BR. C. praefectus. Loco sje sigilli. J. G. Fa- 
tali S. R. C. secretarius. 


140. Le Dienheureur Damien Furcherius de Finale, 
de l'ordre de S. Dominique. — Yl naquit dans le village 
de Perti, dépendant du domaine de Finale, el mourut 
l'an 1484, à Regio, après avoir rempli pentiant de 
longues années le ministére de la prédication. Le culte 
immémorial fut confirmé. par un décret du 22 juil- 
let 1848. 


Decretum Savonen. seu ordinis Praedicatorum. Confir- 
mationis cultus ab immemorabili praestiti ven. servo Dei 
fr. Damiano Furcherio a Finario ex ordine Praedicatorum 
beato nuncupato. 

Ex inclyta Praedicatorum familia veluti de fodina locu- 
pletissiura continuo prodierunt viri sanctitate illustres, inter 
quos saeculo XV accensetur Fr. Damianus Furcherius a 
Finario, et quamquam lateat annus ortus, ejusque paren- 
tes, ipsum tamen ex perantiquo monumento asserere licet 
natum a delecta familia eodem ineunte saeculo in villa 
Fnrcheriorum nuncupata in vico Perti ditionis Finariensis, 
atque ultimam aspexisse diem anno 1484, postquam diu 
fuerat evangelici praeconis officio functus. Traditione teste 
adolescentiam ipsam omnemque dein aetatem in sanctitate 
traduxit, et caelestibus solum bonis inhians, mundi opes 
illecebrasque contemnens, nomen dedit Praedicatorum or- 
dini, ubi pietate, scientia, apostolico zelo, omnique virtute 
sodalibus praefulsit vivens, et post mortem crebris etiam 
elaruit miraculis, adeo ut merito appellari queat Vir fer- 
ventis charitatis, profundae humilitatis, mirae abstinentiae, 
maximi zeli circa animarum salutem, devotione praecipuus, 
oratione compositus, vita sanctus, scientia clarus, omnique 
virtutum honestate singularis. In osculo Domini apud Re- 
gium Lepidum cum magno spiritus fervore susceptis prius 
omnibus christianae religionis sacramentis caelos feliciter 
petivit, ac sepulturae mandatus in ecclesia coenobii ejus- 
dem. Eo ipso saeculo nondum exacto cultus publicus et 
ecclesiasticus Fr. Damiano praestitus fuit, sicuti eruitur 
ex imaginibus depictis cum aureolis et titulo Beati, ex 
concessionibus lipsanorum, ex scriptoribus ante praescrip- 
tam centenariam, ipsa decurrente, et exacta, referentibus 
de praeclaris gestis ejus ac Bealum asserentibus, queis 
accedunt testimonia Finariensium, qui deponunt, se Beati 
appellatione Damianum semper appellari audivisse, ima- 
gines ejus conspexisse publicae venerationi prostantes, non 
modo in templis S. Sebastiani, et Sanctae Catharinae, sed 
etiam in templo S, Eusebii vici Perli, et coram iisdem 
imaginibus vidisse lampades el cereos accendi. Haec et 
similia publici et ecclesiastici cultus erga Beatum Damia- 
num ab ipsa ejus morte, ac deinceps praestili indicia et 
significationes animo reputans R. P. Fr. Vincentius Ajello 
magister generalis universi ordinis Praedicatorum et caus- 
sae postulator ab Sacrorum Rituum Congregatione humil- 
lime petiit, ut cultus hic formiter de more probaretur, 
quae in ordinariis comitiis ad Quirinales aedes tertio idus 
septembris anno 1847 coadunata, ad relationem emi et 
rmi domini cardinalis Petri-Ugonis Spinola ponentis, om- 
nibus accurate matureque libratis, auditoque R. P. D. 























i] 
1049 


Andrea Maria Frattini S. Fidei Promotore, qui scripto et voce 
suam sententiam exposuit, ut in negocio tam gravi conside- 
ratius procedi posset, rescribendum censuit: Dilata, et coad- 
juventur probationes. Elucidatis propterea, et enucleatius 
exposilis a defensoribus omnibus, quae hunc ecclesiasticum 
cultum propius attingunt, iterum proposita caussa hujus 
confirmationis cultus ab emo et rmo domino cardinali 
Constantini Patrizi Urbis vieario loco et vice recensiti 
emi domini cardinalis relatoris in altero ordinario Sacro- 
rum Rituum coetu in palatio apostolico Quirinali subscripta 
die coadunato, novo examini subjectis novis allegationibus 
iterumque audito eodem sanctae fidei promotore, qui de- 
nuo Scripto et voce suum votum emisit, ac mature consi- 
deratis omnibus, rescribendum emi ac rmi patres censuere: 
Constare de casu exceplo a decretis sa. me. Urbani papae 
VIII. Die 22 mense julio anno 1848. 

Super quibus omnibus facta postmodum  Sauctissimo 
domino nostro Pio papae IX per me subscriptum secreta- 
rium fideli relatione, Sanctitas Sua rescriptum Sacrae 
Congregationis adprobavit, et cultum Beato Damiano ex 
Ordine Praedicatorum ab immemorabili praestitum sua 
auctoritate confirmavit. Die 4 mense augusto anno eodem. 
Pro emo et rmo dno card. Lambruschini S. R. C. praef. 
D. A. card. Bianchi. Loco «fe sigilli. Joseph Gaspar Fa- 
lati S. R. C. secretarius. 


141. Le Bienheureuz Maur, de l'ordre de S. Benoit, 
évéque de Funfkirchen, en Hongrie. — l| vécut au on- 
zième siécle; religieux du célèbre monastère de Saint- 
Martin sur le mont de Pannonie ; puis, évéque de Funf- 
kirchen, par la volonté du roi S. Etienne. Il mourut 
vers 1070. Toutes les marques de culte lui ont été 
données. Titre de Bienheureux dans les chroniques. 
Images nimbées. Insertion du nom dans les martyrolo- 
ges, el autres significalions anlérieures au centenaire 
du pape Urbain VIII. Le culte fut confirmé par décret 
du 22 juillet 1848. 


Decretum Quinquecclesiensis confirmationis cultus ab 
immemorabili praestiti ven. servi Dei Mauro ex ordine 
S. Benedicti episcopo Quinquecclesienai. 

Etsi ante annum Christi millesimum Hungariae regnum 
multa et adversa fueril perpessum ex parte ethnicorum, 
multo plura tamen tolerare debuit a Turcis, cum quibus 
anno 1526 certare copiis instituit, qui parta pro se vic- 
toria per centum quinquaginta annos ferro et flamma post 
direptionem omnia consumpserunt, non exceptis archiviis 
et ecclesiis quae solo aequatae sunt, ac si quid residui 
forsan supererat insequenti saeculo haereticorum et schis- 
maticorum perfidia destructum fuit. In hoc universae rei 
naufragio vix memoriae proditum habetur, Beatum Mar- 
eum Ecclesiae saeculo XI ordinem S. Benedicti, et Quin- 
quecclesionsem sedem eximio virtutum fulgere illustrasse. 
Imbutus siquidem a pueritia in coenobio S. Martini mon- 
tis Pannoniae praeceptis fidei sanctissimisque moribus, jugi 
prece, divinarum rerum commentatione, humilitate, ange- 
lica puritate, omnium obsequium ac venerationem, prae- 
serlim sanctorum Stephani regis, et Emerici filii sibi fa- 
cillime conciliavit. Regis ipsius opera ac studio e recensiti 
coenobii praepositura ad regimen ecclesiae Quinquecclesien- 
sis nuper fundatae evocatus fuit, et inculto illi asperoque 
80lo multum operae ac laboris impendit dum lucis usura 
rex frueretur, sed eo sublato, ethnici, veluti jugo discusso, 
saevire coeperunt in christianos, eorumque pastores adeo, 
ut Maurus fuerit a sua sede deturbatus. Rebus tamen, 


LE CULTE IMMÉMORIAL. 


1050 


Deo favente, restitutis, remeavit antistes ad suos instituit- 
quo, quantum in se erat, sedulo incumbere qua medendis 
ovium suarum vulneribus, qua adducendis ad Christi cau- 
lam aliis ovibus, quae ex ovili non fuerant. Annos plus 
triginta cum exegisset in apostolicis hisce laboribus, uni- 
versarumque virtutum exercitio, caelo jam maturus, cu- 
mulatus meritis, clarusque miraculis obdormivit in Domino, 
anno post Christum natum ferme 1070. QConspicua haec 
vitae sanctitas ab ipsa morte, vel certe paulo post, cultum 
publicum et ecclesiasticum Mauro rite promeruit, ac fi- 
deles illi praestiterunt, ac non obstante veteris aevi ob- 
scuritate, ac pene totali inopia antiquorum Hungaricae 
ecclesiae monumentorum parta a teterrimis illius regio- 
nis cladibus, ex historia tamen et traditione hoc evinci- 
tur, et cultum ad hoc usque tempus perstitisse aperte in- 
nuit complurium scriptorum consensus, qui de Mauro 


.disserunt ac de Beato et Sancto. Ad hoc accedit, imagi- 


nem ejus non semel fuisse cusam cum titulo Beati : pros- 
tant missalia anno 1534 edita et Mauri elogia referentia, 
martyrologiis nomen Mauri inditum, commentaria de il- 
lius gestis eximiaque sanctitate verba facientia, quae om- 
nia animo reputans rmus Quinquecclesiensis episcopus, ac 
probe sciens indubie extare signa publici et ecclesiastici 
cultus Beato Mauro ab immemorabili praestiti, per suum 
procuratorem R. P. Mag. Fr. Alexandrum Kampus sacer- 
dotem professum ac generalem definitorem ordinis Mino- 
rum S. Francisci Conventualium ab Sacrorum Rituum 
Congregatione humillime petiit, ut cultus hic formiter de 
more approbaretur. Quae in ordinariis comitiis ad Quiri- 
nales aedes subscripta die coadunata, ad relationem emi- 
nentissimi et reverendissimi domini cardinalis Ludovici 
Altieri ponentis, allatis omnibus mature consideratis, rite- 
que libratis, auditoque R. P. D. Andrea Maria Frattiui 
sanctae fidei promotore, qni scripto et voce suam senten- 
tiam exposuit, rescribendum censuit: Consiare de casu 
excepto a decretis sa. me. Urbans papae VIII Die 22 
mense julio anno 1848. 

Super quibus omnibus facta postmodum Sanctissimo 
Domino Nostro Pio papae IX per me subscriptum secre- 
tarium fideli relatione, Sanctitas sua rescriptum Sacrae 
Congregationis adprobavit, confirmavitque cultum publicum 
ei ecclesiasticum Beato Mauro episcopo praedicto ab im- 
memorabili praestitum, die 4 mense augusto anno eodem. 
Pro emo et rmo dno card. Lambruschini S. R. C. praef. 
D. A. card. Bianchi. Loco «fe sigilli. Joseph Gaspar Fa- 
tali S. KR. C. secretarius. 


142. Le Bienheureux Pierre-Jacques de Pesaro, de 
l'ordre des ermites de S. Augustin. — ll naquit d'une 
bonne famille de Pesaro, en 1447. Entré au couvent 
des Augustins, il prit pour modèle saint Nicolas de To- 
lentino, et se retira au couvent de Villamanente, que 
le saint rendit illustre par ses vertus et ses miracles. 
Jacques mourut l'an 1496. Le décret d'approbation du 
culle est du 23 septembre 1848. 


Decretum. Pisauren. Ordinis Eremitarum S. Augustini 
Confirmationis Cultus ab immemorabili tempore exhibiti 
ven. servo Dei Fr. Petro Jacobo de Pisauro ex ordine Ere- 
mitarum Sancii Augustini priori coenobii Vallismanentis 
in dioecesi Pisaurensi. 

Timere Dominum, eique servire perfecto corde, atque 
verissimo ab incunabilis pene edoctus beatus Jacobus Pi- 
sauri in Umbria anno, ut communiter scriptores tenení, 
1447 ex honestissimo genere natus, ut primum per aeta- 


1051 


tem ei licuit, tamquam in foraminibus petrae abscondere 
se studuit in ordine Eremitarum Sancti Augustini, ne sae- 
culi illecebris, aut periculis a perfectionis evangelicae pro- 
posito vel paulisper deflecteret. In Pisaurensi itaque coe- 
nobio, ubi prima religiosae vitae stipendia promeruit, tyro- 
cinium alacriter explevit, ac post solemnem votorum nun- 
cupationem ibi in simplicitate cordis, et sinceritate Dei, 
non in sapientia carnali, sed in gratia Dei conversatus eat 
inter fratres suos ecclesiasticis disciplinis operam naviter 
impendens. Optanti datus est sensus, et spiritus sapientiao 
eliam ad erudiendos in Perusino coenobio instituti sui so- 
dales in theologica facultate. Cui quidem docendi minis- 
terio impensius adhuc vacare coactus est dum doctorali 
laurea ex obedientia donatus fuit; ac proinde superno lu- 
mine adductus, sanctorumque vestigiis inhaerens, numquam 
praelectiones suas tradere solebat, quin antea Deum de- 
precaretur assidue, ui mitteret sapientiam de coelis sanctis 
suis, el a sede magnitudinis suae; nam omnis sapientia a 
Domino Deo est, et cum illo semper fuit, et est ante aevum. 
Verum quum hoc vitae institutum satis securum non red- 
deret insignem hujusmodi virum, cujus mens sanctorum 
scientiam unice appetebat, rigidioris adhuc vitae flagrabat 
desiderio; ac proinde a moderatoribus sui ordinis in coe- 
nohio Pisaurensi venia impatrata, in parvum coenobium, 
seu verius eremum  Vallismanentis non procul a Pisauro 
recessit, ut saneti Nicolai Tolentinatis olim ejusdem eremi 
incolae, imitaretur vitam, ae sequeretur exempla. Qui re- 
gulari observantia, obedientia, sui abnegatione, caeterisque 
virtutibus jam inclaruerat adeo, nunc in rigidiori recessu 
ad singularum culmen feliciter pervenit, tamquam gigans 
ad currendam viam suam Tolentinatem Nicolaum imita- 
turus, jejunia potissimum, vigilias, corporis afflictationes; 
humilitatem, charitatem in deliciis habens. Neque de pro- 
ximorum salute sollicitus minus, pro iis deprecationes, et 
sacrificia Deo offerebat frequenter, et qua verbi Dei mi- 
nisterio, qua opportwnis salutis monitis, qua tandem in- 
defessa charitate et zelo errantes ad viam veritatis redu- 
cere, in eaque magis firmare studuit jam poenitentes. An- 
gelicae vitae terminum jam sibi appropinquantem vrae- 
noscens venerabilis Petrus Jacobus, cupiens dissolvi, et esso 
eum Christo, in osculo Domini pretiosam mortem obiit 
anno 1496. Ad cujus nuncium illieo tanta facta est fide- 
lium multitudo ac veneratio, ut communiter Beatus con- 
clamaretur, ejusque sacram corpus apposito in tumulo supra 
terram elevato tunc conditum . et postea intra lateralem 
parietem presbyterii ecclesiae Vallismanentis prope aram 
maximam ad cornu evangelii réligiose expositum pateat 
usque in praesentiarum crystallis et ligneo opereulo mu- 
nitum cum apposita inscriptione, et superiori Beati effigie 
beatitatis indiciis redimita. Ante ipsum frequenter lampas 
accenditur, ac ad eum accedentes fideles cerea, aliaque 


pretiosiora munera offerunt; ipsiusque validissimum ad: 


Deum patrocinium implorant sodalitates praesertim Pisau- 
renses mense majo ad ecclesiam Vallismanentis sacro agmine 
instituto accedentes , ac cum Sancto Nicolao Tolentinate, 
Beatum Petrum Jacobum venerantes. Insuper ipsius reli- 
quiae ad infirmos deferuntur, Imagines cum radiis con- 
tinuo efformantur, ac festum ad tertiam junii Dominicam 
affixum, non exigua exterorum etiam frequentia, singulari 
pietate, ac numero missarum instituitur. Quae quidem, et 
alia quamplura certa, indubiaque publici et ecclesiastici 
cultus ab immemorabili tempore praestiti Beato Petro Ja- 
cobo monumenía erpendens R. P. Fr. Nicolans Primavera 
ordinis Eremitarum sancti Augustini assistens, causarumque 
generalis procurator, humillime institit, ut per inelucta- 
bilem apostolieam sententiam cultus ipse Beati Petri Ja- 


LE CULTE IMMÉMORIAL. 


1052 


cobi ex monumentis non minus, quam ex scriptoribus, et 
ex traditione tam dilucide comprobatus formiter confirmetur. 
Cujus votis indulgens eminentissimus et reverendissimus D. 
card. Vincentius Macchi episcopus Ostien. et Velitern. sacri 
collegii decanus, caussaeque relator in ordinario' coetu sa- 
erorum Rituum Congregationis hodierna die ad Quirinale 
coadunato sequens dubium proposuit: « An constet de cultu 
ab immemorabili praestito servo Dei Petro Jacobo a Pi- 
sauro ex ordine Eremitarum saneti Augustini, seu de casu 
excepto a decretis sa. me. Urbani papae VIII in casu, et 
ad effectum de quo agitur? » Eminentissimi et reveren- 
dissimi patres sacris ritibus praepositi maturo examine per- 
pensis de more expositis, auditoque R. P. D. Andrea Ma- 
ria Frattini sanctae fidei promotore, qui seripto et voee 
gententiam suam protulit, rescribere rati sunt: Affirmative, 
seu constare de casw emcepto a, decretis sa. me. Urbani 
papae VIII. Die 23 septembris 1848. 

Super quibus omnibus facta postmodum per me sub- 
scriptum secretarium Sanctissimo domino nostro Pio papae TX 
fideli relatione, Sanctitas Sua rescriptum Sacrae Congre- 
gationis adprobavit. confirmavitque cultum publicum et 
ecclesiasticum Beato Petro Jacobo a Pisanro ex ordine 
Bremitarum sancti Augustini ab immemorabili praestitum. 
Die 27 recensitis mense, et anno. — A. card. Lambrus- 
chini S. R. C. praefectus. — Joseph Gaspar Fatati S. R. C. 
secretarius. Loco «j« sigilli. 


143.Le Bienheureux Laurent de Ripafracta, de l'or- 
dre de S. Dominique. — Sainte Antonin exalte les ver- 
tus du Bienheureux Laurent, qu'il vénérait comme son 
maitre. Infatigable dans le ministère de la prédication 
et dans l'administration des sacrements, Laurent mourut 
dans le couvent de Pistoie, à l’âge de quatre-vingts 
ans, en 1457, et fut enseveli dans un sépulere élevé 
au dessus du sol, ainsi que c'est l'usage pour les saints. 
Le culte commenca dès lors et précéda par conséquent 
de presque un siècle le centenaire du pape Urbain VIN. 
Voici le décret de la S. Congrégation des Riles du 29 
mars 1851 : 


Decretum. Ordinis Praedieatorum confirmationis cultus 
ab immemorabili praestiti servo Dei Fr. Laurentio de Ri- 
pafracta sacerdoti professo ordinis Praedicatorum, Beato 
nuneuvnto. 

Omni prope aetate viris sanctitate praeclaris floruit in- 
signis Praedicatorum ordo. sicuti summo stndio, et dili- 
gentia cosevi certis historiae monumentis exp'essere. ac 
posterorum memoriae mandarunt; et sub finem saeculi XIV 
et ultra medietatem insequentis XV, per vitam sanctissime 
exactam, atque in omni virtutum genere consummatam me- 
rito gloriatur inter suos alumnos accensuisse Fr. Laurentium 
a Ripafraeta sacerdotem cujus laudes veluti sui magistri 
cumulate extollit S. Antoninus archiepiscopus Florentinus. 
B castro Pisano oriundus adolescentia pie expleta quum 
diaconus esset ordinem Praedicatorum ingressus est, et in 
regulari vita vineam Domini per annos sexaginta non pa- 
rum desudans excoluit. Saneto Antonino teste sanctitatis 
normam se exhibuit, speculum pudicitiae, zelatorem, atque 
ad unguem observatorem regularum instituti, obedientiae 
filium, humilitatis alumnum, Domino, et hominibus di- 
lectam: nullus fuit eo pauperior, tam mundi contemptor. 
in divinis offleiis tam sedulior, in sacramentis adminis- 
irandis etiam peste infectis indefesse laboriosior, aliis 
etiam clemens, et pius erat, sibi austerus, atque in adversis 
patientissimus; qui et infirmitatem ulcerosae tibiae per plu- 








1053 


rimos annos sustinuit assidue, donec octogenario major in 
coenobio Pistoriensi ad extremum vitae perveniens, susceptis 
Eeclesiae sacramentis, hortatisque fratribus, ut instituta 
Patrum, et Deum maxime colerent, piissime in Domino 
obdormivit anno 1457. Hujus saneta in Domino conver- 
satio ne dum recensito S. Antonino familiariter sed omnibus 
perspecta, et cognita effecit, ut maxima cum veneratione 
totius cleri et pepuli elato in tumulo sepeliretur eccleaiae 
coenobio adnexae. Cultus exinde sacris illius exuviis in- 
caeptus, auctus deinde fuit, ac miraculis patratis magis 
inclaruit, atque ad haec usque tempora perdurat. Lampades 
siquidem, et cerei accensi ad sepulcrum fuere, imagines 
cum aureolis depictae. Beati titulum ab historicis tributum, 
eorpus alio translatum, et decentius collocatum, reliquiae 
concessae, et inler eaeteras sanctorum in aliis pariter ec. 
clesiis asservatae. Haec, et similia publici et ecclesiastici 
cultus argumenta animo reputans R. P. magister fr. Vin- 
centius Jandel totius ordinis Praedicatorum vicarius gene- 


ralis, et caussae postulator ab Sacra Rituum Congregatione ' 


humiliter petiit, ut cultus hic formiter de more probaretur, 
quae in ordinariis comitiis ad Vatieanas aedes subseripta 
die coadunata, ad relationem emi et rmi domini cardinalis 
Della Genga Sermattei ponentis, omnibus accurate, matu- 
reque libratis, audito R. P. D. Andrea Maria Frattini 
sanctae fidei promotore qui scripto et voce suam sententiam 
exposuit, rescribendum censuil:, Constare de casu excepto 
a decretis sa. me. Urbani papae VIII si Sanctissimo visum 
fuerit. Die 29 mense martio anno 185]. 

Super quibus omnibus facta postmodum sanctissimo 
domino nostro Pio Papae IX per me subscriptum secre- 
tarium fideli relatione, Sanctitas Sua benigne annuit, res- 
criptum Sacrae Congregationis adprobavit, et cultum Beato 
Laurentio ex ordine Praedicatorum ab immemorabili praes- 
titum sua auctoritate oonfirmavit. Die 4 mense aprili anno 
eodem. — A. Card. Lambruschini S. R. C. praef. — J. G. 
Fatati S. R. C. secretarius. Loco «f sigilli. 


144. Le Bienheureux Gui, évéque de la ville d'Acqui, 
dans le Piémont. — Chanoine de la cathédrale d’Acqui, 
i| fut élu par ses collègues pour le siége épiscopal et 
gouverna saiutement le diocèse pendant trente-six ans. 
Il mourut en l'an 1070, et fut aussitôt honoré du culte 
public, qui a duré jusqu'à nos jours. — À la demaude 
de l'évêque d'Acqui, le culte fut confirmé par le Saint- 
Siêge, le 17 seplembre 1853. 


Decretum. Approbationis cultus ab immemorabili ptaes- 
titi servo Dei Guidoni episcopo Aquensi Beato nuncupato. 

Valde diluculo ad Dominum direxit cor suum Dei servus 
Guido, qui Maladii in Liguria nobilibus parentibus oppidi 
ipsius dominis ortus veluti ab infantia virtutum omnium 
splendore sanguinis praestantiam amplius nobilitare studuit. 
Etenim Bononiam studiorum causa missus, adeo religione 
et doctrina inelaruit ut reversus in patriam ab. episcopo 
Aquensi inter suae cathedralis canonicos illico fuerit coop- 
tatus. Dignitate hujusmodi auctus Guido inter alios, ve- 


luti sol inter sydera, emicuit, ejusque praeclara merita 


tanti habita sunt, ut defuncto episcopo mira canonicorum 
omnium.consensione, licet ipso invito, et ex animo reluc- 
tante, in illius successorem sufficeretur ipse Guido. Quam 
vigili cura in hoc novo ecclesiasticae dignitatis gradu po- 
situs adlaborarit, ut coram Deo, et hominibus esset irre- 
prensibilis facile conjici potest ex peculiari, quo aestuabat 
desiderio ut nil prorsus immutaret in laudabiliter assumpta, 
et diligentissime servata vitae suae agendi ratione. Servatis, 
immo etiam auctis vigiliis, jejuniis, eleemosynis, caete- 


LE CULTE IMMÉMORIAL. 


1054 


risque plis operibus, quibus addictus semper fuerat, grandi 
ui erat charitate in Deum ineensus, humilitatem, benigni- 
tatem, erga pauperes misericordiam , ardentiori, in dies 
magis proposito erercebat, queis zelum praecipuum adji- 
ciendo,ut in timore Domini permanerent fideles potissimum 
ad quorum custodiam, et regimen a Spiritu Sancto epis- 
copus fuerat assumptus, dilectam sponsam suam Aquensem 
ecclesiam indubiis amoris sui testimoniis ampliatam voluit. 
Eeclesiam enim, in qua nunc sedes episcopalis est, aedi- 
ficavit, eamque in honorem Beatissimae Virginis Mariae Deo 
dicandam constituit. Sub regula Sancti Benedicti monaste- 
rium instituit, proque alendis in eo virginibus, eidem praedia 
attribuit, ecclesiaeque Aquensi patrimonium suum, quod 
oppidis, castris, pagisque constabat, perpetuo applicuit, 
Tandem vir Dei meritis onustus, atque virtutum omnium 
splendore conspicuus pretiosam in conspectu Domini mortem 
oppetiit auno 1070 quarto nenas junii postquam Aquensem 
ecclesiam triginta et sex annis sanctissime rexisset. Ad 
mortis ejus nuntium vigilantissimi pastoris, et parentis 
optimi amissionem omnes communiter in ditione Aquensi, 
quaestubus lacrymisque primo proseeuti sunt, sed illico ad 
fiduciam animis conversis, illius validissimum patrocinium 
quisque sibi conciliare exoptans, brevi sepulchrum ejus 
inclaruit miraculis ad ejus invocationem a Deo patratis 
ad confertissimae multitudinis utilitatem. Communiter et 
unisona voce Beatus et Sanctus conclamatur, in honorem 
ipsius festum instituitur, deinceps etiam cum officio et missa 
propris de praecepto declaratum: sacellum pariter Deo 
sub Beati Guidonis titulo erigitur, in eoque missarum le- 
gata decernuntur, et corpus ipsius in quadam arca iuar- 
morea venerabiliter collocatum, in ecclesia Beatae Mariae 
Virginis religiosissime asservatur; appositaque inscriptione 
distinctum ejus simulacrum inter caeteros sanctos in epys- 
tilio cathedralis Aquensis ecclesiae apparet. His omnibus 
indubiis monumentis publici et ecclesiasüci cultus servo Dei 
Guidoni longe ante requisitam centenariam a decretis sanctae 
mem. Urbani Papae Vlll existentiam comprobantibus, si 
addantur quae, centenaria decurrente ulterius occurrunt, 
nimirum solemnis reliquiarum translatio anno 1631 ab 
episcopo facta, invocatio Sancti Guidonis in litanüs ab 
episcopo iadieta, concessio indulgentiarum iterato et tertio 
a summis Romanis Pontificibus impetrata, non modo con- 
tinuatio, sed ampliatio cultus Servo Dei Guidoni ab im- 
memorabili tributi evidentissime concluditur. 

Haec omnia animo repetens rmus hodiernus episcopus 
Aquensis dum ingenue exposuit cultum ipsum nunquam 
imminutum ad haec usque tempora fidelium consensione 
admirabili perseverare, veluti ex adductis monumentis ap- 
paret, humillimis precibus instetit, ut cultus idem Beato 
Guidoni tributus, et occasione electionis in patronum auctus 
ei propagatus per solemne hujus Sanctae Apostolicae Sedis 
decretum confirmaretur. Religiosissimi Aquensis episcopi 
vota in ordinariis Sacrorum Rituum Congregationis comitiis 
hodierna die ad Quirinale habitis exponens emus et rmus 
dominus cardinalis Robertus Roberti loco et vice emi et 
rmi domini cardivalis Ludovici Altieri hujus causae re- 
latoris designati, emi et rmi patres sacris tuendis ritibus 
praepositi post diligenter expensa omni exceptione majora 
monumenta ad cultum servi Dei Guidonis confirmandum 
adducta, auditumque R. P. D. Andream Mariam Frattini 
sænctae fidei promotorem voce et scripto nonnulla ad infir- 
mandas probationes cultus ipsius avimadvertentem, per 
procuratores caussae diligentissime confutata, et diluta, res- 
pondendum censuerunt: Affemative, sew constare de casu 
excepto a decretis sa. me. Urbani Papae VIII, si sanctis- 
simo placuerit. Die 17 septembris 1853. Super quibus 


1055 


omnibus facta postmodum per me subscriptum Sacrae ipsius 
Congregationis secretarium SSmo domino nostro Pio IX 
pontifici maximo relatione fideli, Sanctitas Sua rescriptum 
Sacrae Congregationis in omnibus approbavit, cultumque 
publicum et ecclesiasticum ab immemorabili tributum Beato 
Guidoni episcopo confessori suprema auctoritate sua ratum 
habuit, et confirmavit. Die 22 iisdem mense et anno. 
— À card. Lambruschini S. R. C. praefectus — Dom. Gigli 
S. R. C. secretarius. Loco 94 sigilli. 


145. Le Bienheureux Barthélemy de Cerveriis, prétre, 
et martyr de l'ordre de S. Dominique. — Inquisiteur à 
Savigliano, il fut massacré par les hérétiques en 1456, 
et vénéró comme saint, dés cette époque jusqu'à nos 
jours. Le corps du bienheureux Barthélemy fut placé 
dans l'Eglise des Dominicains de Savigliano — Le dé- 
eret qui approuve le culte, fut rendu le 17 septem- 
bre 1853. 


Decretum. Ordinis Praedicatorum approbationis cultus 
ab immemorabili praestiti servo Dei Fr. Bartholomaeo 
de Cerveriis sacerdoti professo, et martyri ordinis Praedi- 
catorum Beato nuncupato. 

Inter Patriarchae Dominici sectatores qui ex instituto 
contra haereticam pravitatem decertantes inclytam martyrii 
coronam assequi meruerunt, accensendus jure est Dei servus 
Fr. Bartholomaeus a loco martyrii de Cerveriis dietus, qui 
& prima aetate in timore Domini eruditus, innocuam ado- 
lescentiam deducit, religioni, studiis, bonisque artibus ad- 
dictus. Diluculo Praedicatorum ordinem ingressus et ad 
solemnem votorum professionem admissus, illico sapientia 
et doctrina excelluit adeo, ut octavo idus maii anno 1452 
in magnifiea universitate Augustae Taurinorum meruerit 
doctorali laurea decorari, et collegio illi magistrorum ir- 
corporari. Henunciatus deinde haereticae pravitatis inqui- 
sitor Saviliani in Gallia Transpadana, in hujusmodi mu- 
nere religiosissime explendo operam suam navavit assiduus, 
nec a coepto destitit unquam, immo etiam alacrior magis 
perseveravit usque dum praevisam, et confessario suo prae- 
nunciatam gloriosissimam mortem oppetiit. Siquidem quum 
ex Brayda eum duobus sociis Cerverias profectus esset, per 
dimidium fere milliare ab haereticis aggreditur, et in odium 
fidei crudelissime necatur undecimo kalendas maii anno 1456. 
Nec guttula sanguinis er inflictis vulneribus tunc prodiit, 
sed Cerverias deductum sacrum corpus examine, et in ec- 
clesia depositum , aecedentibus sui ordinis et coenobii 
alumnis, ex vulneribus ipsis sponte sua sanguinis rivuli 
emanarunt, et in hora passionis ejus, quum sol pene oc- 
cidisset, alter sol versus Cerverias, ubi vir Dei martyrium 
subiit, Savilianensibus apparuit. Ex tunc Dei servus Bar- 
tholomaeus Beatus, et Sanctus conclamari coepit; imagines 
ejus curn aureola vel insculptae vel depictae apparent. 
Seriptores numero plures, et auctoritate gravissimi de ipso, 
deque ab eo praeclare gestis, nec non de glorioso martyrio 
disserentes communiter nuncupari Beatum asserunt, atque 
testantur; sacellum, et altare i& ejus honorem eriguntur, 
ibique pia supplicatione fideles se conferunt, validissimo 
ipsius ad Deum patrocinio juvari exoptantes, ac proinde 
praecipuus eliam patronus eligitur. Insuper onera missa- 
rum ad ejus altare decreta sunt, corpus elevatum prostat, 
et ipsius sacrae reliquiae petentibus ad pietatem confo- 
vendam distribuuntur. Quae quidem omnia et singula quum 
longe ante centenariam requisitam a decretis sa. me. Ur- 
bani papae VIII inceperint, ipsius centenariae decursu per- 
durarint; immo et in praesentiarum perseverent: imme- 
morabilis cultus Beati Bartholomaei existentiam testantur, 


LE CULTE IMMÉMORIAL. 


1056 


et adstruunt indubie. Quocirea rmus pater fr. Vincen- 
tius Jandel vicarius generalis ordinis Praedicatorum exop- 
lans, ut cultus ipse ab immemorabili Beato Bartholomaeo 
tributus formiter ab hac Sancta Aposiolica Sede confir- 
metur, dilucida haec monumenta exhibens instetit, ut in 
ordinariis hodiernis comitiis Sacrorum Rituum Congrega- 
tionis ad Quirinale coadunatis ab emo et rmo domino 
cardinali Constantino Patrizi episcopo Albanen. caussae 


ponente sequens dubium proponeretur nimirum: « An constet 


de publico et ecclesiastico cultu ab immemorabili tempore 
praestito servo Dei Fr. Bartholomaeo de Cerveriis sacer- 
doli professo, et martyri ordinis Praedicatorum Beato nun- 
cupato, seu de casu excepto a decretis sa. me. Urbani 
papae VIII in casu, et ad effectum de quo agitur? » 
Emi et rmi patres sacris tuendis ritibus praepositi dili- 
genti maturoque examine expensis tum memoratis propo- 
sitis monumentis, tum animadversionibus a sanctae fidei 
promotore datis, ac concludentissimis responsionibus diffi- 
cultates omnes diluentibus, audito etiam voce R. P. D. An- 
drea Maria Frattini sanctae fidei promotore, respondendum 
censuerunt: Affürmative , sive constare de casw excepto 
a decretis sa. me.: Urbani Papae VIII, si Sanctissimo 
placuerit. Die 17 septembris 1858. 

Quibus omnibus per me subscriptum Sacrorum Rituum 
Congregationis secretarium fideliter de more relatis Sanctis- 
simo Domino Nostro Pio IX Pontifici Maximo, Sanctitas sua 
rescriptum Saerae Congregalionis approbavit, cultumque 
ab immemorabili praestitum Beato Bartholomaeo de Cer- 
veriis martyri ex ordine Praedicatorum apostolica auctori- 
tate sua ratum habuit, et confirmavit. Die 22 iisdem mense 
ei anno. — A. card. Lambruschini S. B. C. praefectus. — 
Dom. Gigli S. R. C. secretarius. Loco +te sigilli. 


146. Le Bienheureux Barthélemy Ajutamicristo, moine 
de l’ordre des Camaldules. — Le décret de confirmation 
du culte est du 11 juillet 1857. Rédigé avec la con- 
cision usitée au siècle dernier, il ne renferme aucun 
enseigrement sur la vie du Bienheureux Barthélemy. 


Decretum. Pisana seu ordinis Camaldulensium confirms- 
tionis cultus ab immemorabili tempore praestiti servo Dei 
Bartholomaeo Ajutamicristo monacho ejusdem ordinis beato 
nuncupato. 

Quum rmus P. abbas D. Raynerius Viola procurator 
generalia ordinis Camaldulensium sat validis argumentis 
probari posse arbitraretur, servo Dei Bartholomaeo Ajuta- 
micristo monacho ejusdem ordinis ab immemorabili ad haec 
usque tempora praestitum fuisse publicum ecclesiasticum 
cultum, petit et obtinuit, ut ab emo et rmo domino car- 
dinali Gabriele Ferretti in ordinariis Sacrorum Bituum 
comitiis ad Quirinale subsignata die habitis sequens du- 
bium proponeretur: « An constet de cultu ab immemorabili 
tempore praestito praedicto servo Dei, seu de casu excepto 
a decretis sa: me: Urbani PP. VIII? » Emi porro ac 
rmi patres sacris tuendis ritibus praepositi, exhibitis mo - 
numentis sedulo perpensis, auditoque scripto et voce R. P. 
D. Andrea Maria Frattini S. Fidei Promotore, rescriben- 
dum censuerunt: Affirmative in omnibus, seu constare de 
casu excepto. Die 11 julii 1857. 

Quam Sacrae Congregationis sententiam quum sub- 
scriptus secretarius hodierna die sanctissimo domino nostro 
Pio papae IX retulerit, Sanctitas Sua eam ratam habuit, 
et confirmavit cultum publicum ecclesiasticum ab imme- 
morabili tempore praestitum Beato Bartholomaeo Ajuta- 
micristo monacho ordinis Camaldulensium. Die 10 septem- 




















1057 


bris 1857. — C. episcopus Albanen. card. Patrizi S. R. C. 
praefectus. H. Capalti S. C. R. secretarius. Loco sf signi. 


147. Le Bienheureux Marc de Modène, dominicain. 
Ce Bienheureux mourut à Pésaro. C’est là tout ce 
que nous apprend le décret de la S. Congrégation du 
11 juillet 1857 qui confirma le culte du Bienheureux 
Marc. 


Decretum. Pisauren. seu ordinis Praedicatorum confir- 
mationis cultus ab immemorabili tempore praestiti servo 
Dei Marco Mutinensi Beato nuncupato. 

Instante R. P. Fr. Vincentio Acquarone sacerdote pro- 
fesso et postulatore generali causarum beatificationis ser- 
-vorum Dei, et canonizationis Beatorum ordinis Praedicatorum 
quum subscriptus cardinalis Sacrorum Rituum Congrega- 
tionis praefectus, loco et vice emi et rmi domini cardinalis 
Faleonieri-Mellini hujus causae relatoris, in ordinariis Sa- 
crorum Rituum Congregationis comitiis ad Quirinale sub- 
signata die habitis sequens dubium discutiendum propo- 
suerit: « An constet de cultü publico ecclesiastico ab 
immemorabili tempore praestito servo Dei Marco Mutinensi, 
seu de casu excepto a decretis sa. me. Urbani PP. VIII. ? » 
Emi et rmi paires sacris tuendis ritibus praepositi, sedulo 
perpensis monumentis desuper exhibitis, post auditum 
seripto et voce R. P. D. Andream Mariam Frattini fidei pro- 
motorem, rescribenduur censuerunt: Affirmative in omnibus 
seu constare de casw excepto. Die 11 julii 1857. 

Facta autem de praemissis a subscripto secretario 
hodierna die sanctissimo domino nostro Pio papae IX rela- 
tione, Sanetitas Sua Sacrae Congregationis sententiam ratam 
habens, confirmavit cultüm publicum ecclesiasticum ab 
immemorabili tempore praestitum Beato Marco Mutinensi 
sacerdoti professo ordinis Praedicatorum. Die 10 septem- 
bris 1857. — C. episcopus Albanen. card. Patrizi S. R. C. 
praefectus. — H. Capalti S, B. C. secretarius.Loco Æ signi. 


148. Le Bienheureux Jean de la Paix, tertiaire de 
l'ordre des Conventuels à Pise. — Le cardiual Corsi, 
évêque de Pise, fut le promoteur de l'instance relative 
au culle du Bienheureux Jean de la Paix, lertiaire 
franciscain. Le décrel de la S. Congrégation des Rites 
est du 11 juillet 1857. 


Decretum. Pisana seu ordinis minorum S. Francisci 
conventualium confirmationis cultus ab immemorabili tem- 
pore praestiti servo Dei Joanni De Pace tertii ordinis 
ejusdem familiae beato nuncupato. 

R. P. Fr. Philippus Rossi sacerdos professus et postu- 
 lator generalis causarum beatificationis servorum Dei et 
canonizationis Beatorum ordinis Minorum S. Francisci con- 
ventualium non minus, quam emus et rmus dominus car- 
dinalis Cosma de Corsi episcopus Pisanus existimantes, in- 
dubiis monumentis demonstrari posse Dei servum Joannem 
de Pace praedictum ab immemorabili ad haec usque tem- 
pora publico ecclesiastico cultu potiri, emus et rmus do- 
minus cardinalis Joseph Bofondi hujus causae relator 
eorumdem votis deferens, 
comitiis ad Quirinale subsignata die habitis sequens dubium 
discutiendum proposuit: « An constet de cultu publico ab 
immemorabili temporo praestito praedicto servo Dei, seu 
de casu excepto a decretis sa. me. Urbani PP. VIII. ? » 
Et emi ac rmi patres sacris tuendis ritibus praepositi, sin- 
gulis mature perpensis, audito etiam scripto et voce R. P. 
D. Andrea Maria Frattini sanctae fidei promotore, rescri- 


19^ SÉRIE 


LE CULTE IMMÉMORIAL. 


in ordinariis sacrorum rituum - 


1058 


bendum censuerunt: Affirmative in omnibus, seu constare 
de casw excepto. Die 11 julii 1857. 

De praemissis autem a subscripto secretario hodierna 
die facta sanctissimo domino nostro Pio papae IX rela- 
tione, Sanctitas Sua Saerae Congregationis sententiam ra- 
iam habens, confirmavit cultum publicum ecclesiasticum ab 
immemorabili tempore praestitum beato Joanni de Pace 
tertii ordinis S. Francisci Familiae Conventualium. Die 10 
septembris 1857. — C. episcopus Albanen. card. Patrizi 
S. C. R. praefectus. — H. Capalti S. R. C. secretarius. 
Loco +e signi. 


149. Le Bienheureux Guillaume de Fenoliis, convers 
de l'ordre des Chartreux. — À la demande du postu- 
lateur général des causes de canonisation de l'ordre 
des Chartreux, la S. Congrégation des Rites, le 24 
mars 1860, reconnut et confirma le culte du Bienheu- 
reux Guillaume. 


Decretum. Ordinis Carthusiani confirmationis cultus ab 
immemorabili praestiti servo Dei Guillelmo de Fenoliis 
monacho laico professo ejusdem ordinis beato nuncupato. 

R. P. Basilius Nyel postulator generalis causarum ser- 
vorum Dei ordinis Carthusianorum desiderio flagrans, ut 
ab Apostolica Sede contirmaretur cultus publicus ecelesias- 
ticus ab immemorabili praestitus servo Dei Guillelmo de 
Fenolis monacho laico professo ejusdem ordinis, beato 
nuncupato, undique monumenta corrogare studuit, quorum 
ope existentiam ipsius cultus, nec non perseverantem ad 
haec usque tempora continuationem se comprobare posse 
existimavit. Per subscriptum itaque cardinalem Sacrorum 
Rituum Congregationis praefectum hujus causae relatorem 
propositum quum fuerit in ordinariis comitiis hodierna die 
ad Vaticanum habitis sequens dubium: « An constet do 
cultu publico ecclesiastico ab immemorabili tempore praes- 
tito Servo Dei, seu de casu excepto a decretis sa. me. 
Urbano papae VIII ? » Emi et rmi patres sacris tuendis ri- 
tibus praepositi post accuratum omnium examen, et ppst 
auditum voce et scripto R. P. D. Andream Mariam Frattini 
sanctae fidei promotorem rescribendum censuerunt: Constare 
de casw eccepto. Die 24 martii 1860. 

De praemissis autem facta a subscripto secretario sanc- 
tissimo domino nostro Pio papae IX relatione, Sanctitas 
Sua sententiam Sacrae Congregationis ratam habens con- 
firmavit'cultum publicum ecclesiastieurum ab immemo- 
rabili praestitum beato Guillelmo de Fenoliis monacho 
laico professo ordinis Carthusianorum. Die 29 ejusdem 
mensis et anni. C. episcopus Albanen. card. Patrizi S. R. C. 
praef. — H. Capalti S. R. C. secretarius. Loco «le signi. 


150. Le Bienheureux Herculanus de Plagario, prêtre 
et religieux de l'ordre des Observants franciscains. — 
Voici le dernier décret rendu sous la forme concise 
et sèche qui fut adoptée durant le secrétariat de Mgr. 
Capalti. Dès que la S. Congrégation des Rites prend 
un nouveau secrétaire, le système adopté précédem- 
ment reparaît, comme on verra bientôt. 


Decretum. Massen. seu ordinis minorum sancti Fran- 
cisci de observantia confirmationis oultus ab immemorabili 
praestiti servo Dei Herculano a Plagario sacerdoti professo 
ejusdem ordinis beato nuncupato. 

R.P. Fr. Franciscus a Luca postulator generalis cau- 
sarum servorum Dei ordinis Minorum Sancti ;Francisci de 
Observantia existimans, ope monumentorum demonstrare 
se posse apud Apostolicam Sedem servo Dei Herculano a 


67 








1059 


Plagario sacerdoti professo ejusdem ordinis Beato nuncu- 
pato ab immemorabili praestitum fuisse cultum publicum 
ecclesiasticum ad. haec usque tempora nunquam intermissum 
obtinuit, ut de hujus servi Dei cultu ageretur in Congrega- 
tione Sacrorum Rituum. Eo itaque instante, quum .,emus 
et rmus dominus cardinalis Prosper Caterini loco et vice 
emi et rmi domini cardinalis Gabrielis Della Genga-Ser- 
mattei hujus causae relatoris sequens proposuerit dubium 
in ordinario coetu sacrorum rituum Congregationis hodierna 
die ad Vaticanum coadunatae: « An constet de cultu 
publico ecclesiastico ab immemorabili tempore praestito 
praedicto servo Dei, seu de casu excepto a decretis sa. me. 
Urbani papae VIII? » Emi et rmi patres sacris tuendis 
ritibus praepositi, omnibus accurate perpensis, auditoque 
voce et scripto R. P. D. Andrea Maria Frattini sanctae fidei 
promotore, rescribendum «censuerunt: (Constare de casu 
eccepto. Die 24 martii 1860. 

De praemissis autem facta sanctissimo domino nostro 
Pio papae IX relatione per subscriptum Sacrorum Rituum 
Congregationis secretarium, Sanctitas Sua sententiam Sacrae 
Congregationis ratam habens confirmavit cultum publicum 
ecclesiasticum ab immemorabili praestitum Beato Hercu- 
lano a Plagario sacerdoti professo ordinis Minorum sancti 
Francisci de Observantia. Die 29 ejusdem mensis ot anni. — 
C. episcopus Albanen. card. Patrizi S. R. C. praef. H. Calpati 
S. R. C. secretarius. Loco ++ sigilli. 


151. Le bienheureux Airald, chartreux, évêque de 
S. Jean de Maurienne. -— Fils de Guillaume If, comte 
de Bourgogne, Airald eut pour frères le pape Calixte 
II, Remond roi de Castille, et Henri, comte de Por- 
tugal. Il se retira et fit profession à la chartreuse de 
Portes, alors diocèse de Lyon, actuellement dans celui 
de Belley. On l'obligea d'accepter le siége épiscopal de 
S. Jean de Maurienne, où il exerça les plus grandes 
vertus. Le décret de la S. Congrégation sur le culte 
immémorial est du 23 décembre 1862. 

Decretum ordinis Carthusiani confirmationis cultus ab 
immemorabili tempore praestiti servo Dei Ayraldo episcopo 
Maurianensi beato nuncupato. 

Ayraldus Guillielmi II Burgundiae comitis filius fratres 
habuit alterum Summum Romanum Pontificem Calixtum II, 
alterum Castiliae regem Remundum, alterum Lusitaniae 
comitem Henricum. Ipse vero generis nobilitate despecta, 
divitiis, honoribusque, quos optare poterat, valedicens, Crucis 
humilitatem, coenobiique obscuritatem praetulit. Carthu- 
sianorum monasterium ad montem Portarum in dioecesi 
Lugdunensi erectum ingressus, austeram illam vivendi 
rationem alacri animo amplexus est. Statim ab ipso iyro- 
cinio, uti. monumenta docent, integritate morum, mentis 
puritate, regulari observantia adeo excelluit, ut genioreg 
etiam, ac diuturno severioris disciplinae exercitio probatos 
in sui amorem rapuerit, et admirationem. Hinc quum de 
priore coenobii eligendo ageretur, Ayraldus cetèris imperio 
praeficitur, qui jam omnibus exemplo fuerat. Dein ad Mau- 
rianensem sedem evectus, prudentiae et caritatis virtutibus 
episcopo propriis vitae austeritatem, moresque: Carthusianos 
conjunxisse fertur. Verum saepe ad pristinam illam, sibique 
aptatissimam Portarum solitudinem redire sstagebat: ibi 
precibus et jejuniis ita assidue vacabat, ut ad externa negocia, 
ac pastoralem sollicitudinem invitus quodammodo remea- 
rei. Eum ad pastoralia munia redeuntem manebat paupe- 
rum desiderium, quos ille omni humanitete complexus 
effusa prosequebatur caritate, manebant cuncti qualibet cala- 
mitate pressi, quos comiter excipiebat, ac collatis subsidiis 


LE CULTE IMMÉMORIAL. 


1860 


solabatur. Praeclaris hisce exemplis docere visus est quaen am 
episcopi officia sint in Ecclesiae bonis erogandis. At propera 
mors eum non sivit amplius pro ovium salute adlaborare; 
nam virtutum exercitio conspicuus, sacrisque refectus piis- 
sime obiit nonnullis adstantibus vicinioribus episcopis, quos, 
uii traditur, de morte sibi adventante praemonuerat. 

Reverendus porro pater Basilius Nyel postulator gene- 
ralis causarum beatificationis et canonizationis ordinis Car- 
thusianorum existimaus ope monumentorum, quae satis 
gravia reputavit, apud Sanctam Apostolicam Sedem demons- 
irare posse a tempore immemorabili, et longe ante decreta 
sa. me. Urbani papae VIII huic servo Dei tributum fuisse 
publicum ecclesiasticum cultum, obtinuit ut ab emo et 
rmo domino cardinali Clemente Villecourt causae ponente 
sequens dubium proponeretur in ordinariis comitiis sacro- 
rum Rituum Congregationis ad Vaticanum habitis die 11 
julii anno 1860: « An constet de cultu publico ecclesiastico 
ab immemorabili tempore praestito servo Dei, seu de casu 
excepto a decrelis sa. me. Urbani VIIL? » Ast emi et rmi 
patres sacris tuendis ritibus praepositi, post accuratum 
omnium examen, ac auditum voce et scripto R. P. D. An- 
dreum Mariam Frattini sanctae fidei promotorem, sententiam 
suam proferre distulerunt, arbitrantes cultum ipsum am- 
plioribns adhuc probationibus coadjuvari posse, ac proinde 
rescripserunt: Dilata. et coadjuventur probationes. 

Interim amplioribus corrogatis documentis, idem rmus 
cardinalis relator in novis ordinariis comitiis ad Vaticanum 
pariter hodierna die habitis, haec ipsa documenta proposuit, 
quibus mature perpensis eadem Sacra Congregatio ad pro- 
positum dubium Affirmative respondendum censuit, set 
constare de casu excepto. Die 23 decembris 1862. 

Facta postmodum de praemissis sanctissimo domino 
nostro Pio papae IX a subscripto secretario relatione, 
Sanctitas sua Sacrae Congregationis sententiam ratam habens 
confirmare dignata est cultum publicum ecclesiasticum ab 
immemorabili tempore praestitum Beato Ayraldo episcopo 
Maurianensi. Die 8 januarii 1863 — C. ep. Portuen. et 
S. Rufinae card. Patrizi S. R. C. praef. — D. Bartolini 
S. R. C. secretarius. Loco «je s. 


152. La bienheureuse Arcangela Girlani, religieuse 
Carmélite de Mantoue. — La bienheureuse Árchangela, 
née dans le Monferrat, en 1460, fit profession dans 
le couvent des Carmélites de Parme. Elle alla ensuite 
à Mantoue pour fonder un nouveau monaslére, et y 
mourut saintement le 22 février 1495. Le décret de la 
S. Congrégation des Rites qui reconnut et confirma le 
culte immémorial, fut rendu le 27 septembre 1864. 


Decretum ordinis Carmelitarum confirmationis cultus 
ab immemorabili tempore praestiti Beatae Archangelse 
Girlani a Tridino moniali Carmelitae. 

Ancilla Dei Archangela Girlani Tridini in Monte Fer- 
rato honesto genere, parente -Joanne Girlani, oría anno 
1460, Deum diligere, eique unice placere pietate erga 
Deum ipsum, et proximi charitate , vitae austeritale a 
tenera adhuc aetate in deliciis habuit. Coelestia siquidem 
appetens nil puerile gessit in opere, eb cum jam annis 
adolevisset inter virgines sanctimoniales Carmelitas in as- 
ceterio Parmense cooptari meruit, ubi ut gigas ad cur- 
rendam perfectionis semitam adeo exultavit, ub quamvis 
aetate juvenis, aliquot elapsis annis, cum de moderatrice 
asceterii ageretur, in eam. omnium suffragia conversa sint. 
Inde magno cum desiderio Parmensium, apud quos eximia 
virginis fama jam percrebuerat, Mantuam translata est ad 














1061 


novam religiosam sanctimonialium Carmelitarum domum 
Mantuae tunc erectam constituendam atque gubernandam. 
In Mantuano asceterio Sanctae Mariae de Paradiso Archan- 
gela satagebat, ut ipsa et sorores angelicam vitam degen- 
tes in terra rem nomini non absimilem exhiberent. Sed 
jam coelo in viridi adhuc aetate, morbo, quo fuerat cor- 
repta ingravescente, sorores collegit, quas monitis sapien- 
tissimis cohortata ut in fide, charitate, ceterisque virtutibus 
perseverarent, sanctissimis Ecclesiae munita sacramentis, 
oculis in Crucifixum sponsum suum defixis, animam exa- 
lavit octavo kalendas februarias anno 1495, justitiae et 
sanctitatis coronam ab eodem sponso suo consecutura. 

Porro eum rmus P. Fr. Angelus Savini vicarius ge- 
neralis ordinis Carmelitarum arbitraretur se satis validis 
monumentis demonstrare posse apud Sacram Rituum Con- 
gregationem huic servae Dei publieum ecclesiasticum cul- 
tum ab immemorabili tributum fuisse, emus et rmus do- 
minus cardinalis Prosper Caterini hujus causae ponens ad 
ejusdem vicarii generalis preces sequens proposuit dubium 
in ordinariis Sacrorum Rituum comitiis ad Vaticanum 
hodierna die habitis: « An constet de cultu publico eccle- 
siastico ab immemorabili tempore praestito praedictae An- 
cillae Dei seu de casu excepto a decretis sa. me. Urbani 
papae VIII? » Emi vero ac rmi patres sacris tuendis ri- 
tibus praepositi adductis monumentis accurate considera- 
tis, auditoque voce et scripto R. P. D. Petro Minetti 
sanctae fidei promotoris coadjutore rescribendum censueruut: 
Affirmative sew constare de casw excepto, si Sanctissimo 
placuerit. Die 27 septembris 1864. 

Facta postmodum de praemissis sanctissimo domino 
nostro Pio papae IX a subscripto cardinali praefecto rela- 
tione, Sanctitas Sua Sacrae Congregationis sententiam 
ratam habens confirmare dignata est cultum publicum ec- 
clesiasticum ab immemorabili tempore praestitum Beatae 
Archangelae Girlani moniali Carmelitae. Die 1 octobris 
eodem anno. — C. episcopus Portuen. et S. Rufinae card. 


Patriti S. R. C. praefectus. Loco «f» sigilli. Pro R. P. D. 


Dominieo Bartolini secretario, Joseph Maria Starna subst. 


153. Le Bienheureux Chérubin Testa, d’Aviliano, 
prêtre, et religieux de l'ordre des ermites de S. Augustin. 
— La confirmation du culte immémorial fut demandée 
par le P. Nicolas Primavera, postulateur général des 
causes de béatification et de canonisalion des Augus- 
lins. Le décret d'approbation est du 16 septembre 1865. 

Decretum. ordinis Eremitarum sancti Augustini. Confir- 
mationis cultus ab immemorabili tempore praestiti servo 
Dei Cherubino Testa 4b Aviliano sacerdotis professi ejus- 
dem ordinis beato nuncupato. 


Quum rmus pater fr. Nicolaus Primavera postulator . 


generalis causarum beatificationis et canonizationis ordinis 
Eremitarum sancti Augustini arbitraretur se satis validis 
monumentis demonstrare posse apud Sacram Rituum Con- 
gregationem servo Dei Cherubino Testa ab Aviliano sacer- 
doti professo ejusdem ordinis publicum ecclesiasticum cul- 
tum ab immemorabili tributum fuisse, subscriptus cardi- 
nalis praefectus et causae ponens ad ejusdem postulatoris 
preces sequens proposuit dubium in ordinariis Sacrorum Ri- 
tuum comitiis ad Quirinalem hodierna die habitis: « An 
constet de cultu publico ecclesiastico ab immemorabili 
tempore praestito servo Dei seu de casu excepto a decre- 
tis sa: me: Urbani papae VIII? » Emi vero ac rmi patres 
sacris tuendis ritibus praepositi, adductis monumentis ac- 
eurate consideratis, auditoque voce et scripto KR. P. D. 
Petro Minetti sanetae fidei promotore rescribendum cen- 


LE CULTE IMMÉMORIAL. 


i 


1062 


sueruni: Affirmative sew constare de casu excepto, si Sanc- 
tissimo placuerit. Die 16 septembris 1865. 

Facta postmodum de praemissis sanctissimo domino 
nostro Pio papae IX a subscripto substituto secretariae 
Congregationis Sacrorum Rituum fideli relatione, Sancti- 
tas Sua Sacrae Congregationis sententiam ratam habens 
confirmare dignata est cultum publicum ecclesiasticum ab 
immemorabili tempore praestitum Beato Cherubino Testa 
ab Aviliana sacerdoti professo ordinis Eremitarum sancti 


'Augustini. Die 21 iisdem mense et anno. — CO. episco- 


pus Portuen. et S. Rufinae card. Patrizi S. R. C. prae- 
fectus. Loco «f» sigilli. Pro R. P. D. Dominico Bartolini 
secretario. Josephus Ciccolini substitutus. 


104. Le Bienheureux Laurentin Sossius, martyrisé à 
l’âge de cinq ans. — On a plusieurs d'exemples d'en- 
fants honorés comme martyrs, parce qu'ils furent mis 
à mort en haine de la foi. L'évéque dé Vicence de- 
manda l'approbation du culte qui de tout temps a été 
rendu au bienheureux Laurentin. 


Decretum. Vicentina confirmationis cultus ab immemo- 
rabili tempore praestiti servo Dei Laurentino Sossio mar- 
tyri quinquenni, beato nuncupato. 

Quum emus et rmus D. cardinalis Nicolaus Clarelli 
Paracciani, instante rmo domino episcopo Vicentino, in 
ordinariis Sacrorum Rituum comitiis ad Vaticanum ho- 
dierna die coadunatis sequens dubium discutiendum pro- 
posuerit: « An constet de cultu publico et ecclesiastico ab 
immemorabili tempore praestito praedicto servo Dei, seu 
de casu excepto a decretis sa: me: Urbani papae VIII?» 
Emi et rmi patres probe intelligentes ex adductis monu- 
mentis indubie constare cultum hunc publicum et eccle- 
siasticum longe ante centenariam a sa: me: Urbano VIII 
in suis decretis requisitam inchoatum absque ulla inter 
missione ad haec usque tempora perseverare, pro illius 
confirmatione annuere haud dubitarunt. Audito itaque voce 
et scripto R. P. D. Petro Minetti sanctae fidei promotore, 
enunciato dubio respondendum censuerunt: Affirmative 
seu constare de casw exceplo. Die 31 augusti 1867. 

De praemissis facta postmodum sanctissimo domino 
nostro Pio papae IX per infrascriptum substitutum secre- 
tariae Sacrorum Bituum Congregationis relatione, Sancti- 
tas Sua sententiam Sacrae Congregationis ratam habuit 
eonfirmavitque cultum publicum et ecclesiasticum ab im- 
memorabili tempore praestitum Beato Laurentino Sossio 
praedicto. Die 5 septembris anno eodem. — C. episcopus 
Portuen. et S. Rufinae card. Patrizi S. R. C. praefectus. 
Loco «f» Signi. Pro R. P. D. Dominico Bartolini secreta- 
rio. Josephus Ciccolini substitutus. 

La suite de la liste paraitra prochainement. La S.Con- 
grégation a confirmé le culte d'un grand nombre de 
Bienheureux, depuis 1867 jusqu à ce moment-ci. Quel- 
ques décrets ont été insérés dans les précédentes séries 
des Analecta; mais il en reste beaucoup d'autres qu'il 
n'a pas été possible de mentionner. L'époque antérieure 
fournira quelques noms nouveaux. Benoit XIV compta 
soixante Bienheureux dont le culte avait été confirmé 
par le Saint-Siége, pendant cent vingt ans, depuis 1625 
jusqu'à 1745. L'époque subséquente a été plus féconde; 
car nous avons déjà près de cent décrets de confir- 


mation. 
/La suite prochainement, 








1063 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. © 
(Fin). 


Bénitez de Lugo. Fin de sa dissertation. D'après la vénérable Ma- 
rianne, les apôtres firent vœu de chasteté. Doctrine de S. Thomas 
d'Aquin. Observation des conseils óvangéliques. Etat religieux 
formé par la profession des trois vœux. Permanence du sang de 
la Sainte-Vierge dans le corps de son fils. Prétendue révélation. 
de la vénérable Marianne sur la sueur de sang. Révélation con- 
tradictoire de Marie d'Agréda. S'il est possible de conserver sé- 
parément dans le corps humain une partie du sang qui ne se mêle 
pas à la masse Peut-on dire que l'Eucharistie contient quelque 
chose qui soit actu partie de la Mère du Sauveur ? Conclusion de 
Bénitez sur l'improbabilité des révélations attribuées à la véné- 
rable Marianne. 

S. XVI. 


De voto Castitatis ab Apostolis emissg. 


116. Refert Ven. Serva Dei, (part. 2, pag. 1072) qualiter 
eam affatus est Paulus, docens emissum ab ipso, sicut a cae- 
teris Apostolis, fuisse castitatis votum, et quod fidem Deo 
promissam servaverit , e sempre mantenni. Non certe dubitare 
fas est cirea hane secundam revelationis partem; cum nec 
revelatione opus sit, ut sciamus D. Paulum, semper in 
perpetua castitate vixisse, quam rem egregie commendant 
Patres; Tertullianus lib. 1 Ad wacorem; "Theodoretus in 
hunc locum; S. Epiphanius, Haeresi 58; Hieronym. lib. 1 
De Custodia Virginitatis, Chrysostomus, Homil. 19. Augus- 
tinus lib. De gratia et lib. arbit. cap. 4. At eum primum 
peculiarem habeat difficultatem, peculiariter quoque venit 
examinandum. Incertum quippe, dubiumque satis esse hoc 
ab Apostolis emissum castitatis votum non dubitaverim 
affirmare. 

117. Quod Apostoli omnes assumpti in apostolatum , 
ali virginitatem coluerint, alii continentiam, abdicatis uxo- 
ribus professi sint, expresse affirmat D. Hieronymus lib. 1 
in Jovinianum. Hoc firmat et munit textus ille Matthaei 19: 
Ecce mos reliquimus omnia et secuti sumus te. Quod ma- 
gis explicans Christus dixit v. 29: « Omnis qui reliquerit 
domum, vel fratres, aut sorores, aut patrem, aut matrem 
aut uxorem, etc. » Quibus verbis, tendenti ad perfectionem 
continentiam suadet, dum centuplum ei pollicetur. Etiam 
ipsemet Paulus se a conjugii vinculo et opere liberum 
dixit epist. 1 ad Corinth. cap. 7 v. 7. Et mirum profecto, 
quod ubi ad ea quae potiora sunt eligenda se ipsum exem- 
plar ponit, optans singulos, si fieri posset, spectatis rerum 
cireumstantiia , perpetuam castitatem servare, factum cas- 
titatis votum, quod longe excellentius, silentio omiserit ? 
Ergo cum de hoc Apostolorum castitatis voto altissimum 
sit apud Patres silentium; quod illud emiserint, quid po- 
tius novum, sed de novo excogitatum judicari debet. At 
nihil, nec ex hoc testimonio, nec ex patribus de voto cas- 
titatis emisso colligere licet, ex quo maxime in suspicionem 
venit revelatio. 

118. Bursus dubiam satis facit revelationem hane, quod 
ibi legitur, dixisse Paulum, se voto ad observantiam cas- 
litatis obstrictum, sicut oaeteri Apostoli, cum exploratissi- 
mum debeat esse, non idem votum castitatis potuisse ab 
illo fieri sicut à caeteris Apostolis. Extra omnem -quippe 
dubitationis aleam debet esse, Apostolos plures, prius quam 
ad apostolatum vocarentur, conjugio fuisse copulatos. De 
D. Petro id asserit Tertullianus de Monogamia, cap. 8. 
Fuisse etiam Philippo uxorem et filios, asserit Clemens 


(1) Voir plus haut, col. 903. 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


1064 


Alexand. lib. 3 Strom. p. 448; quod et de aliis concedit 
Hieronymus supra laudatus lib. 1 adversus Jovinianum. 
Verum insuper est plures ex eis non fuisse maritos, sicut 
Joannes et Paulus, qui ad extremum usque spiritum vir- 
ginitatem servarunt: ergo non idem castitatis votum fe- 
cerunt omnes. Qui matrimoniali vinculo erant conjuncti 
continentiam solum vovere potuerunt: virginitatem vero, 
qui à matrimonii lege er&nt soluti. Mirum profecto, cur 
de qualitate voti cujusque Apostoli Paulus mentem Ven: 
nostrae non illumiuaverit, ne de hoc suspenso atque sol- 
licito animo esset. 

119. Urget nihilominus efficaciter contra dicta perdoc- 
tus vindex revelationis. Primo ex D. Thoma (2, 2,) q. 88, 
art. 4 sibi silentium illud in 8 argumento objiciente his 
verbis: Apostolus dicit 1 Corinth. 4: /mitatores mei. estole, 
sicut et ego Christi, sed ^on legitur neque Christum, ne- 
que Apostolos , aliquid. vovisse: ergo videlur , quod non 
ezpediat aliquid vovere. Ecce argumentum, audiarhus modo 
responsionis doctrinam, quantum ad Apostolos: « Apostoli 
autem, inquit, intelliguntur vovisse pertinentia ad perfec- 
tionis statum, quando Christum relictis omnibus secuti sunt.» 
Quam rem, neque ipsos sacros Evangelistas silentio prae- 
leriisse cum S. Doctore dicemus, quippe apud illos legitur: 
Ecce nos reliquimus omnia. Matth. 19. Votum castitatis 
evincit secundo ex eodem Angelico Magistro asserente 2, 2, 
q. 152, art. 8, ad 4, dicente: « Virginitas secundum quod 
est virtus, importat propositum voto firmatum integritatis 
perpetuo servandae. » Dicit enim Augustinus in lib. de 
Virginitate (cap. 8 in fine, tom. 6) quod per virginitatem 
integritas carnis, ipsi ereatori animae, et carnis vovelur, 
consecratur, servatur; Ergo vel neganda est in Apostolis 
virginitas, quae sit virtus, vel fateri tenemur virginitatem 
fuisse voto firmatam. Quis contendat eos tanta perfectione 
privare, per quos innotuit mundo christiana perfectio ? 
Immo qui eos privabit virtute virginitatis sive conservatae 
etiam in corpore, sive recuperatae in animo, per quos hujus 
virtutis excellentia in Ecclesia cognoscitur? 

120. Tertiam rationem assignat ex perfectionis statu. 
Ecquis nesciat, inquit ille, ad perfectionis statum) pertinere 
consilia, potissimum illa evangelica paupertatis scilicet , 
castitatis, et obedientiae ? Immo ea esse substantialia con- 
tra concupiscentiam carnis, concupiscentiam oculorum, et 
superbiam vitae, per quae religiosae vitae professores ad 
perfectionem conari tenemur. Haec enim sunt, quae prop- 
terea nos in religionis statu pro studio perfectionis vove- 
mus: haec ergo etiam sunt, quae juxta S. Thomam voverunt 
S. Apostoli hujus viae duces. Quare hoc votum docuit illos 
summus Magister, cum eisdem dixit: S$wm eunuchi, qui 
se castraverunt propler regnum coelorum. Matth. 19, 12. 
Ecquis dubitet Apostolos, idest perfectionis culmina, fe- 
cisse, quod tantae perfectionis, ac tanti meriti docuerat eos 
divinus Magister ? 

121. Quartam rationem repetit ex auctoritate Cornelii 
a Lapide qui firmiter propugnat, Apostolos perfectam cas- 
titatem vovisse. 1 ad Corinth. cap. 7. Et in effigie Pauli 
Apostoli, quam praemisit commentariis in acta Apostolo- 
rum, n. 65, ubi gravissime dixit: « Apostoli ergo fecerunt 
votum paupertatis, ut jam faciunt religiosi, aeque ac cas- 
litatis, et obedientiae. Ipsi enim fuerunt vitae religiosae, 
et perfectae antistites, parentes et choragi. » Quamobrem 
contra Ven. mulieris dicta vi caret argumentum ex silentio 
Patrum et theologorum , quasi apud illos nihil de voto 
castitatis Apostolorum legatur. 

122. Gravia profecto sunt ista, et eruditissime objecta; 
at nullius negotii est hisce adversae partis momentis satis- 
facere. Rem totam per partes aggredior. Et quidem primo 





1065 


non ita breviter ex Angelici praeceptoris mente res ista 
expediri potest, cum loco citató ex 2, 2, q. 88, art. 4, 
quaestionem non definiat Samus Doctor de voto castitatis, 
sed de voto paupertatis: « Apostoli autem intelliguntur 
vovisse pertinentia ad perfectionis statum. » Ex quibus 
verbis attenta loeutionis proprietate, solum probabiliter 
arguitur paupertatis votum, quod et non gravate concedo. 
Sic textum Angelici Magistri exponit Mag. Seraphinus Cap- 
poni a Porrecta: « Ad 3. Minor: Non legitur, neque Chris- 
tum aliquid vovisse, neque Apostolos. Respondetur, de 
Christo secundum se in propria persona, non pro ecclesia: 
etsi Apostoli tunc non intelligerentur vovisse, quando re- 
lietis omnibus secuti sunt Dominum. Vel dicas. et brevius, 
loquendo absolute de Apostolis, et loquendo de Christo 
pro sua ecclesia ut in textu. » Quibus verbis duo satis 
aperte ostendit: primum quod si negetur quod Apostoli 
sequentes Christum, ex voto reliquerint omnia, tunc vera 
. est minor: « Non legitur aliquid vovisse Apostolus: » si 
tamen quis brevius, prout in textu D. Thomae respondere 
velit, negetur minor loquendo de Apostolis absolute; hoc 
enim paupertatis votum legitur, sive, ut loquitur D. Thomas 
intelligitur, quando Christum relictis omnibus sequuti 
sunt. » Non ergo oraculum D. Thomae ad omnia vota ad 
statum perfectionis pertinentia , sed ad unum paupertatis 
est referendum. . 

123. Nihil magis probat testimonium adductum ex art. 3, 
q. 152. Nee enim is est hujus testimonii sensus, quod, 
ut virginitas sit virtus continentiae, requiritur propositum 
voto firmatum; sed ut sit specialis virtus, nempe a casti- 
tate distincla. Mentem Angelici Magistri distinctius aperit 
emin. Cajetanus super hunc articulüm, ubi ex doctrina 
ejusdem solutionis ad 3, sequentem difficultatem proponit, 
« Utrum virginitas nullo voto firmata sit virtus? » pluri- 
misque adductis momentis pro parte negaliva sic respondet; 
« Ad haec breviter dicitur, quod, aut rationes istae non 
militant contra doctrinam authoris, contra quam inducun- 
tur, aut nihil valent. Nam ex rationibus istis, aut intendit 
concludere, quod virgiuitas sine voto est virtus: aut quod 
talis virginitas est virtus specie distincta a castitate. Si 
primum, non est contra authorem: quoniam gratis omnes 
fatemur, virginitatis propositum esse actum castitatis. Si 
secundum, ratiopes nihil valent. Nam licet concludant, quod 
sine voto virginitas est sub temperantia, et actus virtuo- 
sus etc.; non tamen concludunt distinctionem specificam 
ejus a castitate. Et tamen author ponit, virginitatem non 
ad hoc, quod sit virtus, sed ad hoc, quod sit specialis 
contra castitatem virtus distincta, exigere firmitatem voti. » 
Haec Emin. Cajetanus, qui ut rem hane plenius evinc:t, 
et explicet, sequens sibi proponit argumentum: « Sed con- 
tra hane authoris doctrinam, urgens inagnum occurrit du- 
bium: quoniam si firmitas voti exigitur ad constituendum 
virginitatem in esse virtutis specifice distinctae a castitate, 
cum constet, quod votum est actus religionis, et trahat 
ad ipsam religionis speciem materiam supra quam cadit, 
virginitas firmata voto, erit quidem distincta specifice a 
castitate, quia erit religio, aut religionis pars: sed non erit 
distincta a castitate, ut una species temperantiae distin- 
guitur ab alia temperantiae specie. Diversorum siquidem 
generum, et non subalternatim positorum diversae sunt 
specie differentiae, ut in praedieamentis dicitur.» Cui se- 
quentibus disertissimis verbis respondet: « Ad hoc dicitur, 
quod sieut adulterium ponitur species luxuriae, et tamen 
non per differentiam per se intemperantiae, seu luxuriae, 
distinguitur a speciebus luxuriae, sed per differentiam per 
se injustitiae, ut inferius patet, ita virginitas ponitur spe- 
cies temperantiae, et tamen non per differentiam per se 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


1066 


temperantiae, sed per religionis differentiam distinguitur 
ab aliis temperantiae speciebus. Est autem utrobique ea- 
dem ratio, scilicet, quia materia ibi est luxuriae, hic tem- 
perantiae. Et quod plus urget, quia sicul locuti sunt, non 
Solum populi ratione materiae, sed prisci Patres, ob quo- 
rum venerationem decuit authorem, decet et omnes moralia 
docentes, sapere ad sobrietatem , et species temperantiae 
et lururiae appellare etiam ex non per se illius generis 
differentiis. Unde et author, ut virginitatem poneret spe- 
cialem virtutem, se ipsum in 4 dist. 83 correxit, ubi vir- 
ginitatem tam cum, quam sine voto, minus tunc sciens, 
posuerat, ut specialem virtutem. » Non ergo in Apostolis, 
ex defectu propositi vrginitatis voto firmati arguitur defectus 
virtutis virginitatis; sed tantum defectus virginitatis, quae 
sit specialis virtus, a castitate distincta, quod ultro conce- 
do; neque enim defectus iste quidquam de eorum perfec- 
tione tollit. 

. 124. Objectae tertio difficultati respondeo, verissimum 
esse ad perfectionis statum pertinere consilia, potissimum 
ila Evangelica, paupertatis, castitatis, et obedientiae, qui- 
bus religiosae vitae professores ad perfectionem conari te- 
nentyr. Qui enim perfectionis viam ingredi vult, sublimius- 
que vitae genus profiteri, e& amplecti, ab omnibus curis, 
et rerum terrenarum affectibus, expeditus esse debet. Ve- 
rissimum insuper est fecisse Apostolos, quod perfectionis, 
ac meriti esse docuerat eos Divinus Magister: quare, inquit 
Paulus I ad Corint. cap. 11: /mitotores mei estote, sicut 
ego Christi; quod imitemur eum, in quo Christum, qui est 
indeficiens sanctitatis, et apostolicae vitae exemplar imi- 
tabatur; qui non sibi placuit, sed dedit se ipsum redemp- 
tionem pro omnibus. (Ad Bom. 15, v. 3). Haec enim est 
perfecti status religiosi regula, ea quaerere quae proximo- 
rum saluti et spirituali bono sunt conducibilia. At rogo 
modo, ubi docuit eos Christus Dominus propositum virgi- 


 nitalis voto firmare? An cum eis dixit, ut intendit argu- 


mentum Matthaei 19, 12: Sunt eunuchi, qui se ipsos 
Castraverunt propter regum coelorum. Qui potest capere 
capiat. Non est is unicus verborum sensus, quem assignat 
argumentum; sed ibi Christus gradum gloriae in coelesti 
regno promittit virginibus, et continentibus; qui non ne- 
cessitate, sed boni appetitione melioris, virginitatem , vel 
continentiam servant, sive ex voto, sive ex firmo proposito. 
Sic expresse S. Hilarius super textum istum: Si opitulante 
Dei gratia castitatem quis voverit, aut eadem adjuvante 
propositum eam servandi efformaverit: ambo quippe eunu- 
chi 8unt, qui se. castraverunt propter regnuin coelorum, ut 
sic, sive castitatis proposito, aut etiam voto, sui sexus obliti 
sint. At licet castratio abdicationem , non tantum usus, 
verum etiam potestatis designet; non tamen excludendi 
suni illi, qui ita se gerunt, ac si castrati forent, amore 
virginitatis ab omni re venerea abstinentes, non voto obs- 
iricli, sed firmo animo constantes. «Illa ergo est, inquit 
D. Chrysostomus citatus a D. Thoma in catena aurea, 
gloriosa continentia, non illa quam transgredi non potest 
necessitas debilitatis corporis sed quam complectitur vo- 
luntas sancta propositi.» 

125. Ad quartum dicimus, quod vel loquimur de statu 
religionis, qui per tria vota essentialia et solemnia consti- 
tuitur: et sic manifestum est, quod sicut Christus in hoc 
sensu religiosam vitam non est professus, ita nec Apostoli 
eum sequentes. Et maxime cum soleinnitas ista votorum 
sit ex instituto Ecclesiae, ut communiter docent theologi, 
et canonistae. Si vero consideremus , id quod perfectionis 
est in statu religioso, et religiosum vocemus eum, qui se 
totum ab affectu humanarum rerum abstraxit ; non enim 
apostolicae vitae spiritus in externis dumtaxat pietatis exey., 


1067 


citiis, et operibus consistit, sed in consecratione interiori, 
quae nos à peccato mundatos, et ab amore rerum terres- 
trium separatos Deo conjungit per caritatem; hoc modo 
quidquid perfectionis est in vita religiosa, excellentiori 
modo fuit in apostolorum vita, qui sanctitate sublimes et 
vitae merito perlucentes, imitati sunt Christum firmissimo 
proposito, deliberataque voluntate eum sequendi, quod pro 
positum eis erat sufficiens, qui semper fuerunt in statu per- 
fectionis, et animum virtute immobilem habuerunt, licet 
in imperfectis hominibus, qui ad perfectionem tendere stu- 
dent, et facile mutari possunt, requiratur propositum voto 
firmatum. Unde minime solvitur argumentum, ex Seripturae, 
traditionis, et Ss. Patrum silentio, quod quanti momenti 
sit nemo nescit, quorum nullus expresse dixit, quod ita 
aperte tradit sibi fuisse revelatum Venerabilis nostra. Unde 
sieut D. Thomas agens loco supra citato ex 2, 2, q. 52, 
de voto Christi Domini, an de facto voverit, nec ne? rem 
consulto praetermisisse videtur propter rei incertitudinem. 
Hoc sane consilinm eligendum nobis est; ne rem novam 
et incertam simpliciter affirmare videamur, et ne ita faci- 
lem assensum praebeamus revelationi rem penitus ignotam, 
etsi nonnullis probabilem, manifestanti. Incredibile quidem 
videtur Deum revelare voluisse modo, quod per tot saecula 
voluit manere occultum. Ad quod profecto non sufficit rei 
possibilitas , quod falsissimum esse superius probavimus, 
nec est cur modo eversum prostratumque principium novis 
conatibus impetamus. 


8 XVII. 


Circa, permanentiam in Corpore Christi purissimi San- 
guinis Beatissimae Virginis a, YERBO Divino assumpti 
in instanti in quo facta est Incarnatio. 


126. Colloquium Christum inter, et Servam. Dei habi- 
tum refert p. 1 lib. 2 cap. 4 pag. 146 quo dixit illi Chris- 
tus: Scias filia mea tanti me fecisse sanguinem, quom sumpsi 
a Matre mea ab instanti meae conceptionis et suxi spatio 
duorum annorum ex uberibus illius, ut noluerim carnifices 
de corpore meo eum violenter extrahere, nec pedibus, eo- 
rum malignis conculeari, ideoque illum in horto praesudavi. 

197. Tria sunt maxime consideranda. Primum quod 


tanti fecerit Christus sanguinem, quem sumpsit a Maria ab - 


instanti Conceptionis, et lac quod auxit spatio duorum an- 
norum ex illius uberibus, quod noluerit carnifices eum 
violenter e corpore extrahere, ne pedibus eorum concul- 
earetur. Secundum, quod sanguis ille quem sudavit in horto 
fuerit illemet, quidem totus quem in instanti conceptionis 
assumpsit Verbum Divinum. Tertium quod primus Sanguis 
Christi usque ad sudorem remanserit, et conservari idem 
numero absque diminutione et mutatione aliqua ex parte 
materiae potuerit in ejus corpore. Primum perperam di- 
citur. Omisso namque, quod hic asserit revelatio, per bien- 
' pium suxisse Christum ubera Matris, cum Ven. Matri So- 
rori Mariae de Agreda fuerit revelatum, suxisse solum per 
annum et medium, ut testatur illa 2 p. lib. 4, cap. 20, 
n. 692 ; sicque revelationes mutuo dissidio committuntur; 
qua dissonantia nullum majus falsitatis revelationum ar- 
gumentum esse potest: hoc inquam omisso, primum, ite- 
rum dico, perperam dicitur. Cui enim eredibile est fuisse 
a Deo revelatum , sanguinem quem assumpsit . in primo 
Conceptionia instanti, et efformatus fuit ex lacte, quod suxit 


spatio duorum annorum, fuisse in horto sudore emissum 


ne pedibus earnificum conculcaretur ? An iste est m'‘joris 
dignitatis, ac excellentiae, ex quo sit Mariae quam est san- 
guis remaneus Verbo Divino unitus ? Neutiquam, cum prae- 
cipua excellentia, et meritum sanguinis Christi ex unione 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


1068 


Verbi Divini procedat, ut Clemens Sextus Romanus Pon- 
tifex dixit in extravag. Unigenitus: « Christum Dominum 
in Cruce, non guttam sanguinis modicam, quae tamen 
propter unionem ad Verbum pro redemptione totius humani 
generis suffecisset sed velut quoddam profluvium effudisse. » 
Notentur haec .erba propter wnionem; ergo falso suppo- 
nitur, quod fueril in sanguine Christi aliqua excellentia 
major illa, quae debetur illi ex unione ad Verbum, ut li- 
berari debuisset ab impiorum conculcatione. In quo rursus 
quid minus honorificum sanguini assumpto ex Beatissima 
Virgine pro salute humani geheris conculeari ab impiis? 
Cum fides catholiea Christum propter nos homines, et 
propter nostram salutem flagellis caesum, spinis in ludi- 

brium coronatum, cruci suffixum, et cum iniquis reputatum 

confiteatur. Haec quanto magis oculis hominum indecora 
videntur, sunt aeternum gloriae Chrisli monimentum ; de 
quibus non erubescimus, nec silemus, quin potius oppro- 
brium , haereticis id objicientibus, merito ridemus, cum 
Tertulliano, lib. De carne Christi, cap. 5 dicente: « Quod- 
eumque Deo indignum est, mihi expedit; salvus sum si 
non confundar de Domino meo. Crueifirus est Dei filius, 
non pudet quia pudendum est: et mortuus est Dei filius, 
prorsus credibile est, quia ineptum est.» Si ergo nihil de 

decoris sed potius maximi honoris fuit reliquum sanguinem 
Verbo divino unitum pro redemptione generis humani con- 
euleari, quid iNglorium Virgini, quod eb sanguis ex ea 
assumptus. ad eandem generis humani redemptionem con- 
culcaretur ? Aut potius quid gloriosius B. Virgini, quam 
quod sanguis in illo Crucis trophaeo, ubi corpus suum 

victimam sine peccato exhibuit filius, ubi fuit insignior 

amoris triumphus, effunderetur, ut sic ejus esset, purpurata 
sanguine, crux illa er qua veritatis lux et veri Dei fides 
toto affulsit orbi, in qua victus, et expugnatus fuit dia- 
bolus, genus humanum aeterno Patri reconciliatum , Deus 
propitiatus, et quo eruento Ohristi sacrificio, consummata 
gunt omnia veteris legis sacrificia, ut inquit S. Leo serm. 8 
de Passione Domini. Rursus, si res ista attentius consi- 
deretur, non sudor opportunum videtur medium , ut sas- 
guis primigenius ab opprobrio conculcationis immunis era- 

deret. Sudor ille erat, ut inquit S. Lucas, tamquam guttae 

sanguinis decurrentis in terram ? Si in &erram decurrit, 

eur non potuit conculeari, vel a militibug missis ut Chris 
tum eaperent. vel ab aliis transeuntibus ? Dicant enim, si 
placet, quid factum fuerit de illo, aut quis eum collegerit ? 
Si ergo super terram remansit, cur conculcari non potuit 
ab impiis? minus certe verisimilis est, si non fabulosa, 
narratio ista. 

198. His omnibus reponit perdoctus vindex n. 103: 
«Pressius dicam : Carnem, et sanguinem accepit a Matre, 
utrumque pignus suae voluntati charissimum; utrumqus 
guae Divinae Personae unitum, sed utrumque eximere ab 
ignominia conculcationis non poterat, quia inde victor, et 
triumphator erat evasurus. Liberavit ergo partem , quam 
potuit in matris honorem, ne daret contum eliae, quod ne- 
cessarium non erat victoriae. Nemo potest Christum prohi. 
bere, ne id faceret; si fecerit, nemo non Jaudabit. Ac pro- 
inde nec aliquis jure reprobare poterit revelationem istam. 
qua nihil traditur aut impossibile, aut si factum credatur. 
non laudabile. Praeterea: actus heroicos, et ultra heroiei- 
tatem altissimos Christi Domini occultos, ei internos, quis 
agnovit? Quis eorum fines, et motiva invenire se posse 
praesumet? Satis nobis, ut non reprobetur si rationibus, 
aut conjecturis piis commendetur, ut vere haec revelatie 
commendari videtur. » 

199. Quis non miretur virum eruditum haec pro vin- 
dicatione hujus revelationis asserentem ? An ne primo nt 























1069 


non reprobeturwevelatio sufficit, quod nihil tradatur aut im- 


"possibile, aut si factum credatur non laudabile, quod esse 


oppido falsum tot argumentis dissertatione prima evicimus, 
et maxime dum rerelatio non rei. possibilitatem enuntiat, 
sed rei existentiam ? Rursus, mirari etiam satis non possum, 
doctissimum vindicatorem asserere, fuisse Christo Domino 
impossibile totam substantiam illam primigeniam ab igno- 
minia conculeationis liberare; quare liberavit partem quam 
potuit, hancque ideo sudasse in horto, ne conculcaretur, 
cum nulli eatholico- dubitare licet, potuisse Christum prae- 
dietam carnis portiunculam, in pristinum sanguinem con- 
vertere, et per sudorem in horto emittere. An non hoc est 
Deo possibile? Et multo magis sic teneatur sententia sancti 
Hilari, et Ven. Bedae asserentium sudorem Christi fuisse 
miraculosum, iy:o teste vindicatore? Hoc si factum fuisset, 


pariter posset diei cum illo: « Nemo potuit Christum prohi- 


bere, ne id faceret. Si fecerit nemo non laudabit. Et num- 
quid sine portiuncula illa carnis victor, et triumphator 
evasisset ? » Utique; quia una gutta sanguinis modica suf- 
fecisset, ut dictum est ex Clemente VI in Extrav. Unigenitus. 
Ergo falsum est dicere impossibile fuisse Christo Domino 
carnem illam primigeniam liberare ab ignominia conculca- 
tionis, quia nempe inde victor, et triumphator erat evasurus. 
Sed paulisper sistamus hic. Detur casus quod accedat alia 
Venerabilis Serva Dei dicens: sibi fuisse revelatum, con- 
versam fuisse partem illam carnis in sanguinem, huncque 
sudasse eiiam Chrisium Dominum, ne pignus hoc suae 
voluntati charissimum conculcaretur a carniticibus. Quis 
paris adeo obesae huic credere velit et tamen ad hanc 
vindicandam totus discursus huic revelationi accomodari 
possel. Si ergo haec omnia pari titulo affirmari possunt de 
revelatione ista, apage ergo ex talibus conjecturis revela- 
tionem banc ex Deo esse. | 

130. Sed non est quod ad miraculum recurramus. Exi- 
mere ab opprobrio conculcationis partem illam sanguinis 
potuit Deus, etiamsi effusa sudore non fuisset in horto, 
Non enim simili conculcationis indecori exponeretur illa, 
si Angeli subito divinum sanguinem hinc inde effusum 
colligerent: ergo per hoc quod Angelis praeciperet Deus, 
ut sanguinem in horto effusum colligerent, immunis fuisset 
ab impiorum conculcatione. Verum est quod actus internos. 
et occultos Christi Domiui nullus agnoscit; at hoc fuissg 
Deo possibile fides catholica docet: quin imo cum san- 
guine Christi Domini effuso toto tempore Passionis id ac- 
cidisse, revelatum sibi fuisse tradit Ven. Maier Maria a 
Jesu de Agreda, p. 2, lib. 6, cap. 19,n. 1320 his verbis: 
« Visa autem tam immani crudelitate amplius motus est 
in dolentissima amantissimaque Christi parente commise- 
rationis sensus; quare mox ad sanctos Angelos, quibus 
stipabatur, conversa, profusum a Rege suo hinc inde 
divinissimum sanguinem colligere jussit, ne impio pede 
denuo conculearetur; quod etiam coelestes genii extemplo 
fecerunt. lisdem pariter imperavit magna Domina, ut si 
in posterum sanctissimum filium, verumque Deum suum 
in terram elidi vidissent, famulatum ei exhiberent, prae- 
pediendo ministros iniquitatis, ne sacratissimam ejus per- 
sonam iterum contererent, .ac sacrilego pede calcarent. 
Quia vero undequaque erat prudentissima ideo hoc genus 
obsequii Angelos Domini exhibere noluit, nisi perspecta 
prius ipsius voluntate; hine porro suo nomine Dei filio 
rem proponere, ac licentiam rogare jussit, diligenter ex- 
positis ei angustiis, quibus maternum cor distorqueretur, 
si eum tam probrosa irreverentia pedibus immundissimorum 
hominum istorum conteri videre cogeretur. Quo potentius 
autem SS. Filium suum ad petita inclinaret per. eosdem 
coelestos genios postulavit, ut dignaretur actum illum hu- 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


1070 


militatis, quo nequissimis illis hominibus pedibus calcan- 
dum, conterendumque se subjecerat, in alium commutare, 
quo se huie dolentissimae Matris suae postulationi submit- 
teret, et obsecundaret. » Bt 1321: « Et vero Dominus Jesus 
Servator noster piissimae Matris suae postulata, ac desideria 
rata habuit, data Angelis suis licentia, ut ceu fideles Domini 
sui ministri imperata facerent. Itaque in reliquo itinere 
usque in domum Pilati hune prosterni jam non amplius 
permiserunt sancti Angeli, neque ut ante factum erat, 
sacrilego pede prophanari, quamvis quoad alias injurias 
liberum fuerit justitiae ministris, et obcaecatae populi 
pravitati eum impetere, prout insana cujusque rabies dic- 
taverat. » . 

131. En qualiter potuit fieri, et dispositum a Christo 
Domino (si Ven. Matri de Agreda credimus) ne ejus sanguis 
conculearetur ; cur ergo non potuit pariter sanguis assump- 
tus ex Beata Virgine eximi ab ignominia conculcationis , 
etiamsi non Tuisset emissus in horto ? Non est qnod eximius 
vindex revelationis hic interroget, actus heroicos et ultra 
heroicitatem altissimos Christi Domini occultos et internos 
quis agnovit? Quis eorum fines, et motiva invenire posse 
praesumat? Obvia quippe, et facilis est responsio: Haec 
nos docuisse Ven. Servam Dei Mariannam, per revelationem 
sibi factam, ut postquam, hoc sciret, hoc ipsum nos doceret. 
Facessat ergo causalis ista a V. nostra excogitata: quae 
si vera est, in falsi suspicionem venit V. Mariae de Agreda 
laudata revelatio. Sed de his satis. Unum solum addiderim, 
quod revelatio ista aestimari nequit mera cogitatio; cum 
hic introducatur Deus loquens, et Deus non permittit servis 
suis, ut meras cogitationes, tanquam veras revelationes 
affirment ; ne auctoritate dicentis, fideles in falsum indu- 
cantur. Praeterquam quod auctor operis hane, non ut meram 
cogitationem, sed ut veram revelationem scribat. 

132. Incredibile mihi pariter visum fuit secundum, quod 
affirmat revelatio; quod sanguis ille, quem Christus sudavit 
in horto fuerit illemet qni in instanti conceptionis fuit a Verbo 
Divino assumptus. Nemo est qui infirmitatem hujus revela- 
tionis non sentiat; si namque ex purissimo sanguine B. Vir- 
ginis fuit operatione Spiritus Sancti formatum totum Corpus 
Christi integrum, et omnibus suis partibus absolutum ; cum 
suis nempe partibus similaribus, puta carne, ossibus, nervis, 
et cum partibus heterogeneis, ut manibus, capite etc. ; 
ergo ut sudaret Christus sanguinem quem ministravit Maria 
ad efformationem corporis, debuit Christus in horto omnes 
sudasse partes corporis, manus, brachia, pedes, ossa, ner- 
vos, etc. et cum hoc sit naturaliter impossibile, impossi- 
bilis pariter est revelatio, quae non de parte sanguinis 
loquitur, sed de toto sanguine, ut genuinus verborum sensus 
praefert: Îl sangue, che 4o presi. Rursus in illo instanti 
conceptionis fuit repentina Corporis Christi in utero Vir- 
ginis efformatio : « Angelo nuntiante, et Spiritu Sancto 
adveniente, mox Verbum in utero, mox intra uterum Ver- 
bum caro,» ut dixit sanctus Gregorius lib. 18 Moralium, 
cap. 35. Insuper eodem momento fuit animatum anima 
rationali: « Simul caro, simul Verbi Dei caro simul vero 
animata anima rationali » inquit S. Damascenus, lib. 3, 
de Orthodoxa fide, cap. 2. Quid ergo in hoc instanti Con- 
ceptionis potuit sub forma sanguinis remanere ? Mediocris 
sane, et parva quantitas, et exigua, si credimus revelationi 
V. M. Soror. Mariae a Jesu de Agreda 2, p. lib. 3, cap. 11, 
n. 137: « Ex corde Mariae, inquit illa, tres guttae purissimi 
sanguinis Mariae distillaverunt, ex quibus in naturali loco 
Conceptionis Christi Domini virtute Divina, et Saneti Spi- 
ritus fuit efformatum corpus ejusdem Domini nostri, ita 
quidem , ut materiam , ex qua ad nostram redemptionem 
formata est humanitas Verbi vere, et realiter subministra- 


1071 


verit cor SS. Virginis Mariae, idque accedente vehementia 
amoris Divini. » Si ergo ita parva fuit quantitas illa san- 
guinis, quomodo verificari potest, quod grossis sudoris guttis 
maderet corpus ejus? Ut dicitur Lueae 22, v. 44: Factus 
est sudor ejus tanquam gultae sanguinis decurrentis in 
terram. 

133. Non hic sermo, an sudor ille fuerit vere sangui- 
neus, ut autumat S. Hieronymus, Dialogo contra Pelagianos, 
lib 2. Non an sudor ille sanguinis fuerit naturalis, ex in- 
firmitate naturae, ex orandi ardore, ac vehementia prove- 
niens; vel an fuerit miraculosus ? Ut contra communiorem 
Theologorum sententiam tenet S. Hilarius, de Trinit., lib. 10, 
eap. 41. Cui et adstipulatur V. Beda in Lucam lib. 6, cap. 22. 
Non etiam an sudor sanguineus ex omnibus partibus cor- 
poris effluere possit; prout de facto accidisse Christo Do- 
mino testatur Augustinus in Psal. 91, v. 11. Quod totum 
doctissime exponit ac illustrat Calmet in dissertatione de 
sudore Sanguinis Jesu Christi. Quaestio sotum est, qui 
fieri potest, quod pars sanguinis ita exigua, potuerit sudore 
e toto corpore effundi, ut vere dici possit in oratione totum 
corpus sanguinem sudasse ? et cum hoc impossibile penitus 
videatur; curiosus forte nimis perscrutator, inquirebam 
quae pars Corporis Christi fuerit illa tam felix, in qua 
collocatus sit sanguis assumptus in Conceptione ex Maria 
a Divino Verbo? 

184. His respondet perdoctus vindex revelationis, n. 109: 
« Non dixit Ancilla Christi, totum Christi sudorem ad so- 
lum illum maternum sanguinem reducendum. Unde fatemur 
longe copiosiorem fuisse absque ullo revelationis praeju- 
dicio. » Et infra: «Stando vero priori sententiae, ipse non 
ambigo potuisse intermixtam expelli, sic Domino volente, 
parvam illam sanguinis portionem, si usque tunc suppona- 
mus, juxia dicta mansisse. » Rursus: « Nec ille primus 
humanitatis Dominicae sanguis in aliqua Corporis parte 
debuit separatim asservari, sed per totum corpus coagmen- 
tatum diffundi : unde e toto corpore potuit, voluntate Domini, 
a caeteris sanguinis parlibus segregatus emitti. Est exem- 
plum in sententia illorum qui dixerunt materiam primi- 
geniam semper in individuo manere. Non enim ponebant 
illam in aliqua corporis parte, sed in toto. Favet nonnihil 
assertao revelationi Saneti Hilarii superius allegata sen- 
tentia, quam et tenuit laudatus Beda, scilicet, sudorem 
Christi non fuisse naturalem, quia contra naturam est, 
inquit, sudare sanguinem; nec infirmitas est, quod potestas, 
non secundum naturae consuetudinem gessit, seu comm- 
nem esse oppositum sensum, quem merito illustrat Calmet 
dissert. de sudore Christ. ad Luc. 22. Sed tamen juxta 
priorem illam, minus difficultatis imo multum congruentiae 
habebit revelatio. » Haec perdoctus vindex. Verum tantum 
abest, quod haec veritatem revelationis commendent, quin 
potius ejus falsitatem apertissime produnt. Ita est, non 
dixisse V. Servam Dei totum illum sudorem, ad solum illum 
maternum sanguinem esse reducendum : at, etsi expresse 
id dictum non sit, apertissime tamen colligitur ex ipsamet 
revelatione. Tum quia si sanguis adjungitur primigenio per 
modum mixtionis, verificari nequit quod sanguis sudore 
effusus ipsemet, absque omni mutatione, fuerit sanguis 
primo assumptus qui nullius mutationis erat capax:ex pri- 
vilegio et vi unionis hypostaticae ipsi concesso; quod enim 
miscetur, aliquo modo alterat naturam ejus cai miscetur, 
sicut mixtione aquae alteratur vinum. Sed revelatio asserit 
sudasse Christum sanguinem assumptum, quem semper eun- 
dem conservavit, et qui juxta doctrinam prius traditam ab 
ipso ex vi unionis hypostaticae fuit absque diminulione, 
aut mutatione aliqua. Ergo satis liquet, non fuisse effusum 
Banguinem primigeniüm alio mixtum sed alius, qui ex utrius- 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


1072 


que unione resultat. Tum quia id clare deducitur ex causali 
assignata, ne conculcaretur: ergo sanguis qui fuit effusus, 
fuit ille quem Deus liberare voluit. ab opprobrio concul- 
cationis; sed hic fuit solüm sanguis primigenius: ergo hic 
solum debet intelligi effusus et de quo loquitur revelatio. 
Quod si ita non est, assignet nobis aliquam congruentiae 
rationem , qua vere possit quis in animum inducere sibi 
voluisse Deum: partem aliquam alterius sanguinis hypos- 
tatice uniti, immunem esse ab opprobrio conculcationis 
sicut de sanguine primigenio dicitur, et aliam relinquere 
partem tali contumeliae conculeationis subjectam. Nulla 
profecto imaginari potest. 

135. Recursus ille ad voluntatem Dei, quae sic ita rem 
potuit disponere, ad quam confugit responsio, absque omni 
fundamento fit. Unde enim habet, vir eximius rem ila 
fuisse a Deo volitam, et factam? Assignet nobis Sacrae 
Scripturae textum , quo manifestetur nobis ita Deum vo- 
luisse sudorem fieri? Etsi ei sufficit possibilis Dei voluntas, 
ut rem ita factam concludat, cum et Deus potuerit etiam 
ita non facere, inferre pari jure possum non fuisse ita 
factum ; dum oppositum nulla ratione evincitur. Tandem 
hae voluntaria asserta mixtione, non fit salis argumento 
facto. Qui enim fieri potuit, quod tam parva quantitas san- 
guinis, potuerit emitti ex omnibus partibus etiam alio 
sanguine mixto? Hoc opus, hie labor, cum etiam inixtio 
supponat hujus exiguae portionis sanguinis existentiam in 
omnibus partibus: quam esse naturaliter possibilem non 
probat ille. Non etiam hujus exemplum habetur in sententia 
ilorum, qui dixerunt materiam primigeniam semper in 
individuo munere: quam sententiam tot in locis rejicit , 
et reprobat D. Thomas ut omnibus bonae philosophiae prin- 
ciptis adversam 1 p. q. 119, art..1. In 2 sent. dist. 30, 
q. 2, art. 1: in 4 dist. 44, q. 1, art. 2, et quodlibet. 8, 
art. 5. At hic non loquimur de maleria illa primigenia , 
ex qua fuit formatum Corpus Christi, quam in omnibus 
partibus formaliter eandem reperiri certum est, sed de 
parte illa sanguinis, quae cum fuerit ita exigua, in omnibus 
corporis parlibus reperiri nequit eadem materialiter, ut per 
sudorem ex omnibus emitti possit. Quinimmo eodem exem- 
plo retorquetur argumentum. Forma humana, in illa sen- 
tentia ita fixa manet in quadam materia determinata, cui 
primo imponitur in generatione hujus individui, quod illam 
materiam nusquam deserit, usque ad ultimam individui 
corruptionem ; ergo si sanguis primigenius Christi Domini 
comparetur cum materia ista, non potuit dimitti, nisi usque 
ad Christi mortem, ae per consequens, nec sudore effundi 
in horto. Quae ergo unius ad alium comparatio ? 

136. Denique, ut ab aliis argumentis supersedeam, hoc 
vel unum mihi rem inverisimilem facit. Juxta communem 
Theologorum sententiam cum D. Thoma 3 p., q. 54, art. 2, 
ad 3, totus sanguis, qui de corpore Christi fluxit ad veri- 
tatem naturae humanae pertinens in corpore Christi re- 
gurrexit; sed sanguis primigenius pertinet ad veritatem 
naturae humanae: ergo iste in corpore Christi resurrexit. 
Modo sic: totus Christus cum omnibus suis partibus quae 
ad integritatem naturae humanae pertinent, quibus Verbum 
Divinum fuit hypostatice unitum , e& cum quibus resur- 
rexit, existit in sacramento Eucharistiae: ergo si sanguis 
ille, qui effusus est in horto, fuit sanguis primigenius ad 
veritatem naturae pertinens, vere existit in Sacramento , 
huncque sudorem in poculo Eucharistico bibunt fideles : 
quod certe hucusque non est auditum, et quod quis ne- 
gando, fidei suae sanctitatem, castitatemque non corrum- 
peret. Videatur Emus Cajetanus super praecitatum art. 2, 
explicans , qualiter ille sudor sanguineus, fuerit humor 
sanguineus adhuc crudus non adhuc perfecte redactus in 





^s 


1073 


sanguinem qui est pars hominis. Modum quo totus Christus 
existit in Eucharistiae sacramento definit Concilium Tri- 
dentinum sess. 13, cap. 3, dicens: « Corpus Christi esse 
sub specie panis, ct sanguinem sub specie vini ex vi ver- 
borum; ipsum autem corpus sub specie vini, e$ sanguinem 
sub specie panis, animamque sub utraque vi illius naturalis 
connexionis, eb concomitantiae, qua partes Christi Domini, 
qui jam ex mortuis resurrexit, non amplius moriturus, 
inter se copulantur. Divinitatem vero, propter admirabilem 
illam ejus cum corpore et anima hypostaticam unionem.» 
At dici nequit, quod caro Mariae sit ibi ex vi verborum, 
cum verba solum efficiant, quod significant, et verba con- 
secrationis nihil Mariae significant: nec ulterius per con- 
comitantiam existit ibi caro Mariae, quia scilicet nulla est 
naturalis connexio, vel concomitantia, qua copuletur caro 
Virginis, cum carne Christi, quae nunquam fuit caro Vir- 
ginis actu, sed tantum in potentia numquam reducta ad 
actum, quoniam dietus sanguis nunquam est factus caro 
Virginis, sed caro Christi, informata anima Christi, ac di- 
vinitati unita: ergo in saeramento, non datur aliquid, quod 
sit actu pars Mariae. Enimvero si in sacramento datur ali- 
quid, quod sit actu pars Mariae, dum Christus in sacra- 
mento adoratur, et Mariae substantiae, quam Christi corpus 
servat, et continet, vel adoratio aliqua exhibenda erit. Vel 
ergo est adoratio hy perduliae vel adoratio Latriae? Si hyper- 
duliae necesse est in Eucharistia personam esse Biae 
Virginis, quod falsum omnino est. Si vero Latriae, non 
Mariae, sed uni Christi carni, quod Verbo conjuncta sit, 
in Eucharistia reddi hic cultus potest; ergo falsum est 
dicere, ne plus dicam, quod in sacramento detur aliquid 
quod sic actu pars Mariae: cui et conjungeretur, dum 
Christo in sacramento conjungitur : Qui manducat meam 
carnem el bibit mewn sanguinem , in me manet, et 
ego in eo. 

137. Nec in hanc revelationis sententiam descendunt 
Ss. Patres adducti. Non favet huic modo dicendi D. Hi- 
larius loco citato. Quod contrà naturam sit sudare san- 
guinem , et quod in hoc sudore Dei potestas miraculoso 
modo se gessit, et non secundum naturae consuetudinem, 
credidit ille: at unde infertur, quod sanguis ille qui pro- 
fluit e corpore Christi fuerit sanguis primigenius? Quae 
enim consequentia ista: Potestas Dei in hoc sudore san- 
guinis non se gessit secundum naturae consuetudinem; ergo 
potestas Dei non se gerens secundum naturae consuetu- 
dinem fecit quod sudaverit sanguinem primigenium , ac 
si potestas Dei faciendo sudare sanguinem alium materia- 
liter diversum, non se gereret contra naturae consuetu- 
dinem ? Adversatur e diametro D. Hieronymus loco ab eo 
citato dicens: « Tam vehementer orabat, ut gnttae sanguinis 
prorumperent ex parte, quem totus erat in passione fu- 
surus. » Sed in passione sanguis fundendus, ut supponit 
revelatio, non erat sanguis primigenius; hunc namque su- 
davit Christus in horto ne conculcaretur : ergo cum sanguis 
effusus sudore in horto fuerit pars sanguinis effundendi in 
Cruce, sanguis qui ex orandi ardore, et vehementia fuit 
effusus in horto, non fuit sanguis primigenius. En ergo 
singularis opinio, omni Scripturae, traditionis SS. Patrum 
 &uctoritate destituta et a communi sensu Ecclesiae aliena: 
quare merito ab Ecclesia semper traditioni iudivulse inhae- 
rente rejicienda est. 

138. Sed ad tertium, quod adhuc majoris momenti est, 
accedamus, quod nempe idem sanguis absque omni varia- 
tione permanserit materiali, ab instanti Conceptionis, ad 
tempus orationis in horto, minime continua caloris natu- 
ralis actione resolutus, quod tamen diversimode a patrono 
ausae, el a vindice revelationis intelligitur. Asserebat pa- 


19° snis. 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


1074 


ironus causae verissimum esse, qnod « sanguis Beatae Vir- 
ginis, ex quo formatus est Christus semper inconsumptus 
fuerit conservatus, et extitit in Christo in propria forma, 
et specie, qua fuit assumptus, itaut vere dici possit, et 
debeat, quod sanguis ille in Christi corpore existeus, est 
sanguis Mariae. » Perdoctus revelationis vindex aliter reve- 
lationem exponit, eamque intelligendam in hoc sensu esse 
asserit, eo nempe, quod « sanguis Beatae Virginis, qui in 
sanguinem Christi est conversus, permanserit, ita conve"sus 
in corpore Christi, toto vitae tempore, sive usque ad sudorem 
in horto, quod idem dicendum de perseverantia sanguinis 
ex castissimo laete materno congeniti subsequenti tempore, 
quo parvulus filius, ubere de coelo pleno alebatur. » Sed 
utroque modo intellecta revelatio a veri vestigiis longis- 
sime abest, etiam in modis adinventis ad ejus expositionem 
Et quidem primo rationes adductae a patrono causae in 
suis responsionibus tanti non sunt, ut a nobis assensum 
impetrare debeant; his namque sequentibus motivis as- 
sertum probat. « Primo quia discurrendo per principia phi- 
losophica, sanguis, qui in utero a primordiis Conceptionis 
ex visceribus matrum sumitur, pro nostra efformatione, et 
successive ex laete accipitur pro nostro incremento, natu- 
raliter iste conservatur in nobis, ea scilicet ratione, qua 
cum sanguis sit pars animalis, non minus quam ossa et 
carnes sunt de integritate corporis, ut docet D. Thomas: 
hinc quemadmodum naturaliter conservantur ossa, vasa, 
caro et alia primitus in animali efformata ex partibus illis 
primordialibus, usque ad decrepitam aetatem pro consis- 
tentia ejusdem numero individui, licet ea omnia post Con- 
ceplionem in dies extendantur et crescant, sic et sanguis 
quoque dicendum est, quod naturaliter conservatur, uti pars 
ejusdem animalis. Et quamvis sanguis antiquior com- 
misceatur cum sanguine procreato ex aliis cibis, quos tractu 
temporis animal sumit, adhuc tamen aliqua semper primi- 
tiva illius pars remanet in venis, cum nulla commixtio 
liquidorum etiam saepius facta sub actione et additione sic 
unquam evanescit, ut nullae amplius primae partes re- 
maneant, sed semper aliquae ex illis supersunt, uti signanter 
exemplum habemus propter id in Oleo Sancto. 

189. « Secundo, quia quidquid sit de his quoad nos 
miseros Adae filios, certum est, quod diversimode res se 
habuit quoad Christum Dominum cujus conceptio utique 
miraculosa fuit, illiusque vita et passio specialis Dei pro- 
videntia regulata extitit. Formatus ergo fuit Christus ex 
purissimo et castissimo sanguine, et ab omni superfluitate 
et impuritate libidinis defoecato : ergo sanguis ille sumptus 
a Christo in utero, et ex lacte B. Virginis una cum carne 
inconsumptus semper permansit in corpore ipsius Ohristi 
usque ad ejus Sacrosanctam Passionem: eujus fundamentum 
accipitur ex his, quae asserunt SS. Patres, S. Aug. Serm. 
de Assumpt. ait: « Caro Jesu, caro est Mariae. » Caro enim 
Christi, quamvis fuerit glorificata , eadem tamen mansit, 
quae suscepta est de Maria. Et in Psalm. 92: « de carne 
Mariae carnem accepit, et in ipsa carne afflbulavit, et ipsam 
earnem Mariae nobis manducandam, ad salutem dedit. » 
Ejusdem sententiae sunt Anselmus cap. 5 in epist. ad Ephes, 
« Carnem quam de Virgine sumpsit quotidie in missarum ce- 
lebrationibus sumit ecclesia. » S. Petrus Damianus serm. 45: 
« Manet aliquid de uberibus Virginis, et in carnem vertitur 
Salvatoris, illud inquam absque ulla dubitatione, non aliud 
nunc de sacro Altari percipimus.» Ex quibus et aliis sequens 
promit argumentum, quod « caro Christi est caro Virginis 
Matris, quodque carne ejus, et sanguine pascimur, potamur 
in Sacramento Eucharistiae; ac per consequens praesup- 
ponere Patres, quod sanguis Beatae Virginis, ex quo for- 
matus est Christus, nunquam fuit consumptus sed semper 


68 


1075 


conservatus extitit in eodem Christo, cum alias Patrum 
assertio sustineri non posset, ut reflectenti perspicuum est.» 

140. Verum haec momenta nullius roboris sunt, sol- 
vique facile possunt. Et quidem jam nobis perdoctus iste 
magister concedit, quod non remanet totus et idem ma- 
terialiter sanguis absque diminutione. Sic ergo solum re- 
manet totus et idem substantialiter. Hinc ad primum con- 
cedimus, quod sanguis est actu pars corporis animati, ut 
docet D. Thomas 3 p. q. 54, art. 2. Et Tridentinum sess. 13, 
ean. 8. At aliae sunt partes, quae in hominis corpore di- 
cuntur formales, aliae vero materiales. Formales dicuntur 
illae, quae retinent formam, seu naturam communem, ut 
sunt ossa, carnes, nervi, quae semper retinent naturam os- 
sium, carnium, nervorum ; materiales vero illae particulae 
materiae, quae in diversis partibus. corporis fluunt, et mu- 
tantur. Licet ergo in Christo manserit eadem caro secundum 
speciem, non tamen secundum materiam. Mansit eadem 
numero caro, quia semper mansit natura carnis cum dis- 
positionibus, et proprietatibus carnis naturalibus, etsi non 
manserint eaedem particulae carnis, quarum aliae recedunt, 
aliae in earum locum redeunt; quod non obstat, ut non 
sit eadem numero caro secundam continuationem. Cum enim 
unitas viventis corporis non sit ita perfecta sicut unitas 
rei incorruptibilis, satis est ut sal vetur, quod maneant eaedem 
partes formaliter sumptae, idest, ut subsunt eidem iden- 
titati, et continuationi, quae consistit in uniformi succes- 
sione unius partis post aliam, ut diserte pronuntiat D. 
Thomas 4, contra Gentes cap. 81. D. Thomae explicatissima 
sententia objectioni respondet. 

141. Non magis urget, quod ibi dicitur de reliquo vitae 
Christi tempore, de illo nempe tempore augnienti, in quo 
humidum radicale fere integrum perseverat nulla illius re- 
solutione facta. Etenim quomodo humidum radicale con- 
gervetur ac deperdatur egregie atque stabiliter explicat Emus 
Cajetanus 1 p. q. 119 art. 1, ubi aperte dcelarat, quod ma- 
teria in qua anima habet esse perfectum per variationem 
partium, continue deperditur, et restauratur quin humidum 
radicale dicatur deperdi. 

142. Nihilo plus movet quod secundo loco dicitur. Ad 
quod reponere juvat, quod etsi substantia carnis ex puris- 
simis Virginis sanguinibus desumpta fuerit, et optime dis- 
posita, nec non et Christus tam bonae temperaturae, hoc 
80lum probat, quod dum cibus convertebatur in sanguinem, 
qui et speciem, et formam sanguinis haberet, simul etiam 
alia portio sanguinis converteretur in carnem, vel alias 
partes: minime tamen arbitror, quod pars illa materialis, 
quae in corpore erat per continuam caloris actionem non 
resolvatur. Addo tamen contra positionem , cui tota vis 
argumenti hujus incumbit, « quidquid sit de his quoad 
nos miseros Adae filios, certum est, quod diversimode res 
8e habuit quoad Christum Dominum cujus conceptio utique 
miraculosa fuit. » Ita sane esse, et de fide certum, quod 
conceptio Christi fuit miraculosa; at, ut docet S. Thomas 8 p. 
q. 33, art. 4: «Multa in hoc mysterio, eb. secundum na- 
iuram invenies, et ultra naturam. Si enim consideremus 
id quod est ex parte materiae conceptus, quam Mater mi- 
nistravit, totum est naturale. Si vero consideremus id quod 
adest ex parte virtulis activae, totum est miraculosum. » 
Non est ergo quod ex parte materiae hic statuatur novnm, 
atque admirabile Dei opus ut illa inalterabilis sit, nec ejus 
conservatio singulari miraculo adscribi debet, cujus miraculi 
nullum extat in Scripturis, vel traditione fundamentum. 

148. Tandem ad id quod ex SS. Patribus adducitur, 
respondeo quod nec SS. Patres citatis testimoniis id vel 
leviter innuunt. Ad cujus evidentiam notandum est, quod 
SS. Patres ea loquendi formula non exprimere voluerunt, 


—. RÈVÉLATIONS 


PRIVÉES. 1076 
aliquam carnis partem , quae sit actu pars Mariae , esse 
actualiter in Christo. Etenim ut fide certum debet supponi, 
quod in utero Virginis operatione Spiritus Sancti corpus 
Christi fuerit integrum omnibusque organicis membris ab- 
solutum, et anima rationali animatum, ut dixit Damascenus 
lib. 8 de Orthodoxa fide cap. 2. Si ergo fuit materia illa 
quam ministravit Maria in instanti conceptionis animata 
anima rationali Christi Domini, desiit esse pars actu Mariae, 
el incepit esse pars Christi, ut videre est in omni muta- 
tione, aut generatione substantiali. Non enim possibile est 
eandem numero materiam informari duplici forma substan- 
tiali. Et quamvis hoc possibile velit admitti, impossibile 
debet concedi, quod anima Mariae fuerit in corpore Christi, 
ut informaret materiam, seu partem ejus in corpore Chrisü 
existentem: ergo cum materia sit solum pars subjecti, evjus 
informatur forma, falsissimum est, quod in Christo fuerit 
aliqua pars, quae actu sit, vel possit dici pars Mariae. Clariu 
rem expono; pars illa, quae formato virtute Spiritus Sanct 
corpore Christi, fuit Christi vel non? Si hoc secundum, 
ergo fuit in Christi corpore, solum tanquam in loco; si 
primum : ergo non est caro Mariae, sed Christi, cujus anima 
est, informata. 

144. Expressit id erudite Doctor Angelicus 3 p. q. 31, 
art. 5, docens, quod cum carnes, et ossa subtrahi non 
possint sine corporis corruptione, vel diminutione, quam 
Christus, qui venerat corrupta reparare, non debuit inferre 
suae Matris integritati; ideo non debuit formari, corpus 
Christi de carne et ossibus Virginis, sed de sanguine, qui 
non est actu pars (pars scilicet solida et ad alias non or- 
dinata, ut sunt caro et ossa ultimum habentia comple- 
mentum) sed est potentia solum, ut dicitur in lib. de ge- 
nerat. animal. Ex quo concludit Ang. Doctor per haec verba: 
« Et ideo dieitur, carnem de Virgine sumpsisse, non quod 
materia corporis ejus fuerit actu caro, sed sanguis, qui 
est potentia caro. » Ergo falsum est dicere, quod caro Christi 
sit caro Mariae. 

145. Dietis robur, et quidem non minimum addit alia 
praeclara Angelici Magistri doctrina ex 3 p. q. 33, art. 1, 
ubi probat corpus Christi fuisse formatum in primo instan 
guae conceptionis. « Dicendum , quod in conceptione cor- 
poris Christi tria est considerare. Primo quidem motum 
localem sanguinis ad locum generationis: secundo forma- 
tionem corporis ex tali materia; tertio autem augmentum 
quo perducitur ad quantitatem perfectam, in quorum medio 
ratio conceptionis consistit; nam primum est conceptionis 
praeambulum : tertium conceptionem consequitur. Primum 
autem non potuit esse in instanti, quia hoc est contra ipsam 
rationem motus localis corporis cujuscumque cujus partes 
successive subintrant locum. Similiter, et tertium oportet 
esse successivum tum quia augmentum non est sine motu 
locali ; tum etiam, quia procedit ex virtute animae jam in 
corpore formato operantis, quae non operatur nisi in tem- 
pore. Sed ipsa formatio corporis, in qua principaliter ratio 
conceptionis consistit fuit in instanti, duplici ratione. Primo 
quidem propter virtutem agentis infinitam, seu Spiritus 
Sancti, per quem corpus Ohristi est formatum, ut supra 
dictum est. Tanto enim aliquod agens citius potest ma- 
eriam disponere quanto majoris virtutis est unde agem 
infinitae virtutis potest in instanti materiam disponere ad 
debitam formam. Secundo ex parte personae Filii, cujus 
corpus formabatur: non enim erat congruum, ut corpus 
humanum assumeret, nisi formatum. Si autem ante forma- 
tionem perfectam aliquod tempus conceptionis praecessisset, 
non posset tota coneeptio attribui filio Dei quia non attri- 
buitur ei, nisi ratione assumptionis. Et ideo in primo ins- 
tanti, quo materia adunata pervenit ad locum generationis, 








1077 


fuit perfecte formatum corpus Christi, eb assumptum. Et 
per hoc dieitur ipse Filius Dei conceptus, quod alter dici 
non posset. » Haec praeclarissime D. Thomas ut probet, 
quod, cum Verbum Divinum non assumpserit aliquid im- 
perfectum, et inanimatum, corpus assumpsit primo instanti 
perfectum, et animatum, primo ex infinitate virtutis activae, 
secundo ex parte personae Filii. « Prima ratio, ut ait Emus 
Cajetanus, concludit de possibili, secunda vero de facto. » 
Nam ex infinitate virtutis activae agentis tamen secundum 
liberum arbitrium, non infertur efficaciter, quod fecit, sed 
quod facere potuit in instanti, ex hoc expresse sonat verba, 
litterae. Ex necessitate autem confitendi quod filius Dei 
conceptus est, juncta decentia, quod non nisi formatum 
corpus assumendum erat, infertur inde, quod facto idem 
fuit instans conceptionis, formationis, et assumptionis, ut 
patet. Et cum tertium sibi proposuisset argumentum sub 
hac forma: « Corpus Christi formatum est ex purissimis san- 
guinibus Virginis, ut supra habitum est. Non antem potuit 
esse materia illa in eodem instanti sanguis, et caro, quia 
sic materie simul fuisset sub duabus formis; ergo aliud 
fuit instans in quo ultimo fuit sanguis, et aliud in quo 
primo fuit caro formata : sed inter quaelibet duo instantia est 
tempus medium: ergo corpus Christi non fuit in instanti 
formatum, sed per aliquod tempus. » Sic egregie ad rem 
nostram respondet: « Ád tertium dicendum, quod non est 
assignare ultimum tempus, quod continuatur, nullo inter- 
veniente medio, ad primum instans, in quo fuit caro Christi 
formata. Et hoc instans fuit terminus localis materiae (sci- 
lice sanguinis, non vero carnis Virginis) ad locum gene- 
rationis. » En qnam aperte docet Angelicus Magister, et 
invicte probat, quod in corpore Christi non est aliquid, 
quod sit, aut aliquando fuerit caro Virginis; quia ex ea 
pro formatione Corporis Christi non fuit assumpta caro, 
sed sanguis. qui non est actu, sed potentia caro. Et quando 
dicit motum localem sanguinis ad locum generationis fuisse 
factum in tempore, sub illo motu includit omnem alium 
motum ad coagulationem , condensationem , et organiza- 
tionem necessarium: ut quemadmodum in tempore facta 
est iransmissio sanguinis, ita etiam in tempore facta sit 
eoadunatio singularum partium materiae et ea celeriter 
perfecta totum corpus uno momento organizatum et ani- 
matum sit. 
146. Ex his facile deprehenditar quo sensu accipiendae 
veniunt illae SS. Patrum loquendi formulae: « Caro Mariae 
est caro Christi : quod nobis carnem Mariae manducandam 
ad salutem dedit. » Non enim verba ista accipi debent crude, 
seu absque debita intelligentia. Etenim ea loquendi for- 
mula exprimere volunt, non quod in Christo aliquid sit 
quod sit Mariae, sed Christum conceptum esse ex Maria 
Virgine, materiam ministrante in similitudinem naturae, 
et speciei ; ef ideo filium ejus. Cum ergo natus sit Cbristus 
de Maria generante per naturam, ideo dicitur caro Mariae, 
caro Christi, sic quia caro Christi fuit sumpta de David, 
ut expresse dicitur ad Rom. 1: Qui factus est ex semine 
David secundwm carnem; et Psal. 131: De fructu ventris 
tui ponam swper sedem tuam. David dicitur Christus, ut 
notat S. Augustinus enarrat. in Psal. 144, n. 2, dicens: 
«Intelligitur laus ipsi David, laus ipsi Christo ; Christus 
autem secundum carnem David, quia filius David. » Et 
infra: « Quia itaque ex ipso Christus secundum carnem, 
ideo David.» Et est solemnis scripturae usus loquendo de 
parentibus, ut caro unius vocitetur caro alterius; sic Laban 
Genesis 29, dixit Jacob: Os mewm es, et caro mea. Et 
Judas loquendo de fratre suo Josepho, Gen. 37: Frater 
enim et caro nostra est. Et Levit. 18, legitur : Soror Patris 
bui, caro est Palris twi, et soror Matris luae, caro est matris 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


1078 


(uae, quin ex hoc modo loquendi argumentari possit qnod 
if Jacob fuerit aliqua actualis pars corporis Laban, nec 
in Josepho pars Judae, nec in filio pars aliqua Patris: 
ergo à fortiori SS. Patres carnem Mariae carnem Christi 
filii unigeniti pronuntiant, quin sit in ipso aliqua pars quae 
sit Mariae, sed ut nobis ostendant, quod ex inviolabili et 
virginali sanguine Mariae Verbum vere factum est incar- 
natum. Quod ergo solum affirmari potest, est quod in sa- 
cramento existit caro Christi assumpta ex Maria, wt dicit 
Ambrosius citatus cap. Omnia, de consecrat. dist. 2 his 
verbis: « Haec inquit, caro mea est pro mundi vita, et ut 
mirabilibus loquar, non alia plane, quam quae nata est 
de Maria, et passa in Oruce, et resurrexit de sepulchrs ; 
haec inquam ipsa est. » Et infra loquens de corpore Christ: 
« Illud vere, illud sane, quod sumptum est de Virgiue, 
quod passum est, et sepultum. » Haec modo sufficiant, 
cum de vera SS. Patrum intelligentia infra redibit sermo, 
ne ad illegitimos ac improbabiles sensus detorqueantur. 

147. Difficultatem hanc probe intelligens vindex reve- 
lationis nova interpretatione eam alio detorquere intendit, 
qua vim argumentorum eludere ac elevare tentat, persuasus, 
non tam sui muneris esse, ut inquit, n. 94, disputare de 
veritate rei quam de indemnitate revelationis. Quare as- 
serit primo: « Primitivam substantiam corporis Ohristi in 
conceptione assumptam, sed et acquisitam via nutritionis, 
usque ad consolidationem, et internam perfectionem mem- 
brorum quam infantes sugentes lae acquirunt, dignissimam 
fuisse, quae in aeternum nulla ulterius sui mutatione, aut 
resolutione maneret, quia quae primum assumpta a Verbo, 
dignum erat servari, tanquam inalterabilis tantae miseri- 
cordiae caracter, ejusdem Divini Verbi permanentia re- 
tentus, et firmatus perpetuae illius unionis, veluti pignus, 
et naturae humanae primitus hypostatice Deo unitae me- 
moriale, Christo, atque Beatis omnibus jucundissimum in 
aeternae gloriae felicitate. Certe, cum nos pignus aliquod 
magnae alicujus rei monumentum conservamus, gaudemus, 
quod nulla sui parte sit diminutum, immutatum, aut al- 
teratum. Quid dignius, quam tanta rei, qualis fuit Dei 
Incarnatio, maneat in aeternum ipsamet assumptae naturae 
Substantia, tanquam (ut more humano loquar) aeternum 
monumentum, Christo carissimum, aanctis mirabile, ad lau- 
dandum Deum ob oculos oportunissimum. Quid, inquam 
dignius, quam eam substantiam , nulla sui immutatione, 
aut resolutione semper in Christi persona permanere ? Re- 
dundat etiam in gloriàm Virginis, ut nunc et semper cer- 
nere, mirari (si fas est dicere) illammet ipsam substantiam, 
quam Divinum Verbum ex illa accepit, valeat, ac proferre : 
Ecce quod purissimum et ab omni etiam physica labe im- 
mune, et defaecatum praestiti Filio meo in sui humana 
conceptione : non illud transivit, non resolutum , non im- 
mutatum est, sed generationem Divinam in hoc etiam hu- 
mana haec ejus imitatur. Quid congruentius, quam ipsum 
Christum primaevam hane ipsam suae naturae humanae 
substantiam semper retinuisse, et retinere, veluti Patris 
gloriam et Matris honorem? Caeteri filii, cum adolescunt 
nihil jam habent de substantia, quam a parentibus acce- 
perunt; Christus vero, sicut aeternam habet substantiam 
Patris, ita piissimum est credere, quod in aeternum etiam 
physice, sive identice, habeat substantiam Matris in suam 
naturam conversam. » 

148. Prosequitur n. 166: « Nec ad hanc immutatae 
carnis et conservati sanguis permanentiam opinor, novum 
requiri miraculum : sed magis consequens esse ad hypos- 
taticam unionem, ut quas humanae naturae partes assump- 
psit, sibi aeterna, et immutabili potentia immutabiles red- 
deret, et aeternas. » Discrimen hic etiam statuit, inter 


1079 RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 1080 


primigineas, et alias postea assumptas, his verbis: « Con- 
cedamus ergo eaeleras Dominici corporis paries, quae ae 
incrementa aetatis pertinent, sicut denuo naturae acquisitas, 
ita actione caloris naturalis, et novarum partium acquisi- 
tione, et successione resolutas. Haec vero jam naturae as- 
sumptae accesserunt, et secundum eas assumpta est etiam 
a Divino verbo mutabilis, et resolubilis humanae naturae 
conditio, sed eas primigenias partes ejusdem naturae al- 
tiori privilegio, ex ipsa unione ad Deum fuisse donatas, 
congruentissime, et absque ulla quam noverim difficultate 
credi potest. » Eo nempe statuto supra n. 98 discrimen 
inter conceptionem Christi, et aliorum hominum: « Cum 
enim corpus Christi fuit Dei virtute, et potentia ex purissimo 
sanguine beatissimae Virginis operalione Spiritus Sancti 
formatum, materia corporis Christi apta mansit durationi. 
Nam in nobis mutationibus fere continuis laborat natura 
agendo, et patiendo, propter depurationes materiarum : et 
cum venit ad instabilem mutationis terminum id quod 
acquisitum, et ad eam perfectionem pertractum est, resol- 
vitur, nova semper, ac depurata materia succedente, nisi 
suprema aliqua immutabilis boni communieatione, aut vir- 
tute, immutabiliter sistat, ut postea de Christo Domino 
dicemus. » 

149. En tota hujus sapientissimi Magistri doctrina in 
guo vero lumine collocata, quam roborat auctoritate Patris 
Suarez tom. 2 in 3 partem, q. 27, disp. 1, sect. 2, cujus 
sententiam ad verbum hic adducere opportunum duxi: 
« Primum est quod Beata Virgo vere ac proprie concurrit ad 
fabricandum corpus Deo. Secundo hinc factum est ut aliqua 
substantia virginei corporis ex qua fuit Christi corpus, et 
in principio constitutum, et postea auctum, quamdiu san- 
guine, vel lacte matris nutritum fuit, unita sit hyposta- 
tice Verbo Dei. Propterea dixit Petrus Damianus sermone 
de Nativitate Mariae, Cum Deus in aliis rebus sit tribus 
modis, in Virgine fuit quarto speciali modo, scilicet per 
identitatem, quia idem est quod ipsa. Hinc taceat, et con- 
tremiscat omnis creatura, et quis audeat aspicere tantae 
dignitatis immensitatem? D. Aug. serm. de Assumpt. Virg. 
cap. 5: Caro, inquit, Christi, caro est Mariae; et infra, 
caro Christi, quamvis gloria resurrectionis fuerit magni- 
ficata, eadem tamen mansit quae suscepta est de Maria.» 
Ex quo potest facile credi, illam substantiam carnis quam 
Christus assumpsit ex Virgine, numquam fuisse omnino 
dimissam, aut continua caloris naturalis actione resolutam, 
sed eandem omnino fuisse semper eonservatam Verbo Di- 
yino unitam. Quod partim physica ratione, partim probabili 
eonjectura fit verisimile. Illa enim substantia carnis ex 
purissimis Virginis sanguinibus desumpta fuit, el, optime 
disposita, et in mediocri quantitate. Rursus in tempore 
infantiae, quia alimentum est facile, et fere sine resis- 
tentia convertitur, parum illius substantiae per ejus ac- 
tionem resolvitur, praesertim in Christo, qui temperatissimo 
et convenientissimo cibo alebatur, scilicet. ubere de coelo 
pleno, ut Ecclesia canit. De reliquo autem tempore vitae 
Christi fit non dissimilis coujectura. Quia totum illud fuit 
tempus augmenti aut status, in quo humidum radicale fere 
integrum perseverat, nulla illius resolutione facta. Probabile 
denique est, ex speciali providentia, et voluntate ipsius 
Christi hoc fieri potuisse. Tertio praeter hoc genus causae, 
geu concursus, nihil aliud reale, ac physicum ex vi hujus 
dignitatis in Virgine resultat, praeter relationem realem 
matris ad Christum hominem Deum, nihil enim aliud fingi 
aut excogitari potest.» Haec Pater Suarez, cui suffragatur 
etiam doctus Cartagena tom. 4, lib. 15, tom. 11 dicens: 
«Existimo quod licet in aliis plerumque substantiis illa carnis 
8 parentibus eis communicata paulatim ex vi caloris na- 


tnralis soleat deperdi, illa tamen carnis substantia, quam 
Beatissima Virgo exhibuit, nunquam fuit dimissa, ant con- 
tinua actione caloris naturalis resoluta. » Adstipulantur et 
alii ab ipso vindice citati, n. 95. Firmat id ipsum eodem 
supra a Patre Suarez adducto testimonio S. Augustini ex 
sermone de Assumptione Virginis, ex quo sequentem elicit 
consecutionem: « Caro inquit, Jesu, caro est Mariae multo 
specialius, quam Josephi, Judae, caeterorumque fratrum 
ejus (dicere etiam potuit, quam Joseph Jacobi, ut ratio 
ipsius manifestat) quibus dicebat: Frater enim, et caro 
nostra est.» Et quare? Ecce rationem ponderatione dignis- 
simam: «Caro enim Christi quamvis gloria Resurrectionis 

fuerit magnificata, et potenti super omnes coelos ascensione 

glorificata, eadem tamen mausit, ei manet natura , quae 

suscepta est de Maria. Ubi, ni fallor, non est intelligendum, 

quod dicere dumtaxat voluerit, eandem naturam quantum 

ad formale naturae perseverasse illius carnis, quae suscepta 

est de Maria, hoc enim coeteris omnibus parentibus, et 
filiis, ac fratribus est commune, nec dicere in hoc senso 
potuisset: Multo specialius, sed sensus ejus est; illamet 
caro, qnae suscepta est de Maria, ut suscepta est mansit; 
et manet specialiter in Christo, quin ejus glorificatio carnis 
naturam immutaverit. » Haec ille. 

150. At nullus usquam meo judicio, si attentis animis, 
ut par est omnibusque abdicatis praejudiciis haec perpen- 
dere non gravetur, vera haec esse sibi persuadebit. Pro 
quo supponendum, duo esse fide certa. Primo, fuisse corpus 
a Christo assumptum corruptibile secundum suam naturam; 
et quod Verbum Divinum unitum, juxta potestatem per 
quam potest subjicere sibi omnia, mortem, et corruptionem, 


potuerit corpus illud immortale, et incorruptibile reddere; 


nec enim majoris potestatis est reddere corpus incorrup- 
tibile post suam Resurrectionem, ac antea. Deinde, quod 
si Verbum divinum corpus assumptum liberare voluit ab 
omni mutatione materiali, resolutione aut diminutione, 
defectus iste mutationis, resolutionis, aut diminutionis datus 
ei esset contra, vel supra naturam assumpti corporis, non 
enim caro passibilis, et alterabilis secundum naturam, 
poterat esse toto illo tempore ab omni mutatione libera 
naturaliter et non continua caloris naturali actione aliqua- 
liter resoluta. Quibus positis, et cum hic non agatur de 
possibilitate, aut de Deo miraculose operante, in quo nulla 
esse potest diffieultas, quod et fatetur data responsio his 
verbis: nec ad hanc immulatae carnis, et conservati san- 
guinis permanentiam, opinor novum requiri miraculum: 
sed an revera, ut affirmat revelatio, primigenia illa subs- 
tantia fuerit a mutatione aut resolutione libera ex unione 
hypostatica Verbi Divini? Evidens elicitur argumentum, quod 
asserere hoc ita fuisse, pure divinare est. Unde enim hoc 
quis scivit, aut potuit intelligere, cum nihil a Deo sit super 
hoc ecclesiae revelatum, et in naturalibus asserendis de- 
beamus sequi naturam rerum: et in supernaturalibus auc- 
toritatem S. Scripturae. Ad cujus evidentiam audiendus 
D. Thomas 1 p. q. 99, art. 1, ubi quaerit: « Utrum pueri 
in statu innocentiae mox nati, virtutem perfectam habuissent 
ad motum membrorum? » cui dubio negative respondet 
his verbis: « Respondeo dicendum quod ea quae sunt supra 
naturam sola fide tenemus ; quod autem credimus, aucto- 
ritati debemus. Unde in omnibus asserendis sequi debemus 
naturam rerum, praeter ea, quae auctoritate divina tra- 
duntur, quae sunt supra naturam. Manifestum est autem 
naturale hoc esse, utpote et principiis naturae humanae 
competens, quod pueri mox nati non habeant sufficientem 
virtutem ad movendum membra etc. Er alia vero parte nulli 
catholico dubium est quin virtute divina fieri possit, quod 
pueri mox nati, perfectam virtutem habeant ad motum 











1081 


membrorum. » Si ergo in omnibus asserendis sequi debemus 
naturam rerum, praeter ea quae auctoritate divina traduntur, 
quo fundamento astrui potest defectus iste mutationis, aut 
resolutionis illius primae substantiae assumptae, quae supra 
ejus naturam est, cum hucusque a Deo nihil sit de tali 
mutationis immunitate, nec ecclesiae revelatum, nec a 
SS. Patribus traditum. Ubi haec auctoritas divina, imo, 
et humana, £d asserendum carnem illam primigeniam, et 
ex lacte per biennium formatam, mansisse usque ad su- 
dorem in horto, ab alia ex aliis alimentis in posterum 
formata, discreta, et absque ulla diminutione; cum aliunde, 
si naturam rerum inspiciamus oppositum videmus! Quod 
magis urget, si consideremus, Deum nobis in scripturis 
revelasse omnia, quae supernaturaliter operatus est; mira- 
bilem ejus conceptionem supernaturali modo, et in virginis 
utero factam, ejus Nativitatem, resurrectionem, ascensionem, 
caeteraque alia supernaturalia; ipsamque incorruptibilitatem, 
et claritatem corporis sui post resurrectionem, quam tes- 
tatur Apostolus ad Philipp. eap. 4 loquendo de Christo: 
Reformabit corpus hwmilitatis nostrae configuratum cor- 
pori claritatis suae. Si ergo nullam hujus supernaturalis 
prodigii mentionem faciunt Scriptura, traditio et SS. Patres, 
quis prudenter ullam , aut saltem exiguam huic prodigio 
fidem habendam esse censeat? Eo maxime quod Verbum 
divinum hypostatice unitum per voluntatem operatur, et 
hujus suae voluntatis, aut dispositionis nullus assignatur 
testis, aut designari valet. 


151. Secundo refellitur modus iste dicendi, quia nullo 


efficaci argumento, nullave probabili conjectura nititur. 
Inefficax prorsus est momentum illud adductum quod ex 
quo formatum fuerit corpus Christi Domini ex purissimo 
sanguine Beatissimae Virginis, immutatum aeternum per- 
severavit, ac si haec esse posset sufficiens defectus muta- 
tionis ratio. An non sanguis Beatissimae Virginis, ex quo 
factum est lac, purissimus «erat ? Et tamen vere fuit im- 
mutatus. Purissimum etiam erat lac, quod sugebat Christus 
Dominus; et tamen resolutum fuit calore naturali, et con- 
versum in sanguinem, et carnem Christi: ergo quod pu- 
rissimus fuerit sanguis, ex quo formata fuit substantia 
illa primigenia corporis Christi, non est ratio, ut absque 
omni sui mutatione, aut resolutione permaneat. 

152. Rursus minus consequenter asseritur, consequentem 
esse ad unionem hypostaticam immutatae carnis, et con- 
servati sanguinis permanentiam. Hoc si ita est, ergo im- 
mutatum, et non resolutum fuit corpus Christi semper, et 
quoad omnes ejus partes sive primigenias, sive denuo acqui- 
sitas naturae cum fuerint omues hypostaticae unionis par- 
ticipes. Et quid enim ad resolutionem, vel non resolutionem, 
quod partes aliae, assumptae jam naturae, accedant, cum 
et illae partes acquisitae ad veritatem naturae Christi Do- 
mini pertineant ? Non enim, inquit D. Thomas 1 p. q. 119, 
art. 1, ad secundum: potest alia esse natura ejus quod 
advenit, cum jam sit factum unum per veram mixtionem. 
Unde nulla ratio, quod unum consumatur per calorem na- 
turalem; et alterum maneat. Praeterea materia acquisita, 
fuit aeque terminata subsistentia Divini Verbi, ac materia 
primo accepta; quae Divina Verbi subsistentia maxime 
perficit, et non destruit naturam extremi assumpti: ergo 
si partem acquisitam relinquit mutationi obnoxiam, et 
eidem mutationi subjecta remanet natura primo assumpta. 
Rursus quod substantia primo assumpta a Divino Verbo, 
fuerit formata ex purissimis sanguinibus Beatissimae Vir- 
ginis, quod et primus sanguis, nec non et lac Virginis in 
carnem Christi conversum fuerit etiam purissimum, solum 
probat, quod nulla aut saltem exigua puri ab impuro facta 
uerit separatio, quam tamen dari necesse est in substantia 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


1082 


de novo acquisita per nutritionem, cum nullus cibus as- 
sumatur, in quo non oporteat aliquid impuritatis esse, ex 
hoc quod in principio est dissimilis: unde si ad simili- 
tudinem reduci debeat, oportet quod tollantur illae partes 
secundum quas dissimilitado erat, quod removeantur partes 
terrestres, ui quod subtilius est assumatur. Hoc constat 
ex supradictis, et eisdem disertissimis verbis id docet D. 
Thomas in 2, dist. 30. q. 2, art. 1, ad 1, dicens: « Nullus 
autem cibus assumitur in quo non oporteat aliquid impu- 
ritatis esse, ex hoc quod in principio est dissimilis: unde 
si ad similitudinem reduci debet, oportet quod tollantur 
illae partes, secundam quas dissimilitudo erat, v.g. si in 
cibo dominantur partes terrestres, magis quam in eo quod 
nutritur, oportet id quod terrestre est removeri, et quod 
subtilius est, assumi: et similiter aliae quaecumque partes 
dominentur. Et in hoc sensu intelligenda sunt verba Christi, 
Matthaei 15: Omne quod in os intrat in ventrem vadit, 
et in secessum emittitur, ait ibi S. Doctor. At quod im- 
mutata manserit substantia illa primo assumpta, nihilque 
in ea sit calore naturali resolubile, aut deperdibile, hoc 
falsum penitus est. Rem explico in eo quod in aliis gene- 
rationibus accidit. Illud quod in carnem convertitur per 
virtutem formativam in principio generationis accidit. Illud 
quod in carnem convertitur per virtutem formativam in 
principio generationis, ad majorem perfectionem speciei per- 
ducitur, quam illud, quod postmodum per actum nutri- 
tionis convertitur; cum semper inveniatur generatio alicujus, 
quod per se generatur esse perfectior, quam illa qua ali- 
quid accipit speciem alicujus per commixtionem ad illud, 
quia quod admiscetur, aliquo modo alterat naturam ejus 
cui admiscetur. Át ex majori illa perfectione concludi non 
debet ejus defectus mutationis materialis resolutionis: ergo 
quod perfectissima fuerit caro illa primo assumpta a Di- 
vino Verbo, et non. ita perfecta caro acquisita postea as- 
sumpta, argumento non est, quod illa, et non ista ex vi 
unionis hypostaticae remanserit irresolubilis. 

153. Parum etiam, vel potius nihil, favet adducta con- 
jectura, quod nempe digna fuerit primitiva substantia cor- 
poris Christi, et quae acquisita fuit via nutritionis, usque 
ad consolidationem membrorum, irresolubilitatis privilegio, 
ut remaneret in Coelo hoc aeternum unionis hypostaticae 
pignus, Deo jucundissimum, sanctis mirabile, ad gloriam 
Patris, ad honorem Matris, nulla sui parte diminutum, 
immutatum, aut alteratum, quia nempe cum nos pignus 
aliquod magnae alicujus rei monumentum conservamus, 
gaudemus, quod nulla sui parte sit diminutum, immutatum, 
aut alteratum. Enimvero, totum hoc, quo commendatur 
primigenia Christi substantia, mggis convenit toti huma- 
nitati formaliter sumptae. An non ista iu aeternum erit 
jucundissimum Inearnationis Divinae pignus, et passionis 
monumentum? Quid nobilius-ad Patris gloriam, et Matris 
honorem, quam incorruptam in coelis permanere humani- 
tatem totam Christi pretium salutis, et libertatis nostrae? 
Quid etiam majus virtutis, et gloriae Christi argumentum, 
quam humanitas illa, in qna Christus victoriae suae obti- 
nuit triumphum * Quid insuper magis jucundum, et mi- 
rabile Angelis, quam in aeternum videre corpus illud, quod 
a dextris Dei resedit, quod ab Angelis adoratur, cui adstant 
virtutes incorporeae et quod supra omnem Principatum at- 
tollitur? Certum est quod cum nos pignus aliquod magnae 
alicujus rei monumentum conservamus , gaudemus quod 
nulla sui parte sit diminutum, immutatum, aut alteratum, 


-ut asserit responsio: Verum id accidit in rebus inanimatis, 


ubi diminuta, immutata aut alterata materia, diminuitur, 
aut immutatur ipsa forma. At in viventibus in quibus non 
reperitur tam perfecta unitas, licet caro secundum mate- 








1083 RÉVÉLATIONS PRIVÉES 1084 


riam non maneat, sed paulatim consumetur, et restauretur, 
id quod est formale in ipsa semper manet, quia semper 
manet natura earnis, et dispositio naturalis ipsius, quae 
tanti aestimatur, ac si remaneret eadem secundum mate- 
riam. Sicut tanti aestimatur uno anno aliqua Respublica 
aut Civitas, quam in altero, quia licet fluant partes ma- 
terialiter eam componentes, et plures subtrahantur a mul- 
titudine per mortem; quia tamen ad eadem officia, et or- 
dines substituuntur alii, ideo Respubliea una numero ma- 
nere dieitur. Nullum ergo magis dignum Incarnationis et 
Redemptionis pignus, quam humanitas Christi formaliter 
sumpta: nisi velint quod in coelis adhuc videatur unus 
Christus a Beatis, et Angelis sub illis parvis dimensionibus 
infantiae, ut puerulus, iu quo nulla deperditio primigeniae 
substantiae facta est, et alius cum toto illo augmento ma- 
leriae acquisitae usque ad mortem. 

154. Non ergo alicujus momenti sunt congruentiae istae 
ad hane firmandam sententiam; verum invictis areumentis 
illa rejicitur. Et primo quidem, certissimum omnibus debet 
esse, quod quamvis in primo instanti formationis corporis 
Christi corpus fuerit perfectum essentialiter, non tamen 
fuit perfectum quantitative, hoc est, licet habuerit in primo 
instanti omnia membra, et lineamenta, non tamen ia ea quan- 
litate, quam habuisset, si in quadraginta sex diebus fuisset 
corpus illud formatum, sed ad tantam quantitatem pervenit 
spatio quadraginta sex dierum. Etiam postquam natus est 
Jesus, toto illo tempore duorum annorum. quo lac sugebat, ad 
majorem quantitatem pervenit corpus per augmentum, quod 
augmentum factum esse in Christo, sicut in aliis hominibus, 
docet D. Thomas 8. p. q. 33. art. 1, respons. ad quartum. 
Ex quibus sequens efficax exurgit argumentum: Requi- 
ritur, ut adveniat alia materia, per conversionem ali- 
menti in substantiam ejus quantum sufficit ad debitum 
augmentum. Nihil enim per virtutem nutritivam adderetur 
corporibus viventibus, si alimentum in veritatem naturae 
ipsorum non converteretur: Cum tres animae vegetativae 
virtutes, scilicet nutritiva, augmentativa, et generativa, ita 
sint ordinatae, ut semper prior habeat opus proprium prius, 
et illius snperfluum praeparetur ad opus sequentis; opus 
ergo augmenti praesupponit: opus nutrimenti, et illud tantum 
nutritur, in quo deperditio facta est, quod per nutrimentum 
restauratur. Unde cum immedrate post instans generationis, 
in illo primario esse generationis, genitus alatur, opus ali- 
menti primol est restaurare deperditum, deinde parare mate- 
riam augmento; el cum cum non possit aliud deperdi nisi 
materia primaria, virtus nutritiva convertit alimentum in 
veram primam substantiam. Si ergo juxta D. Thomam 
augmentum corporis Christi fuit factum, sicut et alia homi- 
num corpora augmentantur, hoc modo fuit augmentatum 
Corpus Christi Domini tam in utero quam extra uterum noto 
illo tempore lactationis. Quomodo ergo dici potest, quod 
primigenia illa substantia fixa et irresolubilis toto illo tem- 
pore mansit in Christo Domino? Enimvero conversio ali- 
menti in propriam substantiam, nequit fieri, nisi immu- 
tatione, et deperditione alicujus materiae primariae, cujus 
rationem assignat D. Thomas 1, p. q. 97, art. 4, ad 2. 
dicens: Unde nec est impossibile, ut completo actu nutri- 
tivae, et augmentativae, remaneat aliquid signatum, com- 
plete participans naturam speciei, sed totum uniformiter. » 
ergo vel neganda est vis nutritiva in Christo, et conversio 
alimenti iu substantiam praeexistentem , toto tempore quo 
fuit in utero, et tempore lactationis; vel agnoscenda est 
Substantia primigenia alterabilis, et continua caloris natu- 
ralis actione resolubilis et restaurabilis. 

155. Hoc necessario dicendum nisi velint aliquid mi- 
raculosum ponere, quod augmentetur Corpus Christi media 


aliqua materia a Deo producta, quae maneat seorsum a 
materia primigenia; itaut immutata manente, et perseve- 
rante ista, augmentum fiat materia de novo producta. Non 
enim invenitur aliquid naturaliter crescere, nisi per hoc 
quod aliqua substantia materiae adveniat, vel per crea- 
tionem vel per conversionem alterius materiae in ipsam: 
ergo si non augmentatum fuit corpus Christi per conver- 
sionem alterius materiae in ipsam praeexistentem, solum 
crevit miraculose per materiam de novo creatam: quod 
falsissimum esse docet D. Thomas in 2, dist. 30, q. 2, 
art. 1. Aliud pariter aeque miraculosum videretur, quod in 
Christo nihil per nutrimentum adderetur substantiae pri- 
migeniae, sive substantiae qua primo est in suo esse cons- 
titutus, sed solum substantiae illi denuo acquisitae, quam 
unicam novarum partium acqvisitione et successione esse 
resolubilem, affirmat solutio, quod nisi miraculose fiat, na- 
turaliter evenire non potest. Enimvero ex substantia pri- 
migenia, et illa denuo acquisita per nutrimentum fit eadem 
specifice, et numerice, natura. Tam illa, quam ista perti- 
nent ad veritatem naturae in Christo Domino. Ergo si 
alimentum solum converteretur in eamdem substantiam, et 
non converteretur, quo quid magis miraculosum aut im- 
possibile cogitari aut dici potest? Rem explico. Certis- 
simum debet esse, quod pars acquisita per nuiritionem 
convertitur in substantiam praecedentem, et fit idem cum 
illa. Unde in praejacentem portionem carnis Christi fuit 
eonversa prima portio ex alimento, quin postea ibi fuerit 
discretio unius ab alia, et sic dein de eaeteris portionibus 
advenientibus ex alimento, quae in praecedentes converte- 
bantur, ex quibus omnibus aeque fiebat aliqua resolutio 
per actionem caloris naturalis, et in omnibus aeque repa- 


 yabatur deperditum, ex eo quod per alimentum adveniebat. 


Si ergo pars acquisita per nutritionem convertitur in sabstan- 
tiam praecedentem, et fit idem cum illa, absque discre- 
tione unius ab alia, quid mirabile magis, quam quod detur 
pars resolubilis, et altera ex gratia unionis non resolubilis, 
ubi nulla hon gaudet eadem gratia unionis! Adeo quod 
si in eadem numero natura potest distingui pars incorrup- 
tibilis ex gratia unionis, et pars alia secundum naturam 
corruptibilis; quidni ei poterit tota illa natura incorrupti- 
bilis esse ex gratia unionis? Minor quippe repugnantia 
datur, quod eadem specifice et numerice natura tota ex 
gralia unionis incorruptibilis reddatur, ut accidit in Corpore 
Christi post Resurrectionem, quam quod ejusdem numero 
naturae pars una sit ex gratia irresolubilis, et alia secundum 
naturam resolubilis. Sed totum Corpus Christi Domini ante 
Resurrectionem esse incorruptibile ex gratia damnatum est 
contra quemdam Julianum Halicarnasi episcopum, Cainitas, 
aliosque haereticos. Ergo falso asseritur, quod secundum 
partes, quae accesserunt naturae assumptae, assumpta est 
etiam a Divino Verbo mutabilis, et resolubilis humauae 
naturae conditio. Videndus Leontius lib. 2 ex tribus, quos 
edidit contra Nestorium, et Eutychen ubi probat assumptam a 
Verbo Divino naturam, fuisse per se corruptelae obnoxiam, 
omniaque diluit argumenta, quae ab eodem Juliano, et 
alis proponebantur. Ergo si Christus totus ante Resur- 
rectionem sitiit, esuriit, nequit dici quod secundum unam 
partem erat ex gratia incorruptibilis, et non secundum aliam. 

156. Ultimum huic controversiae sigillum ponat sequens 
discursus, quo evidenter evincitur partes primigenias ejusdem 
naturae hoc altiori privilegio minime fuisse donatas, ut in 
aeternum perseverarent non immutatae, non resolutae : ut 
generationem Divinam in hoc etiam humana imitetur, quod 
sicut Christus aeternam habet substantiam Patris, ita piis- 
simum sit credere, quod in aeternum habeat physice, sive 
identice substantiam Matris in suam naturam conversam, 














1085 


nulla sui immutatione aut resolutione. Docet D. Thomas 
1 p. q. 97, art. 4, in corpore, sumptionem cibi fuisse ne- 
cessariam ad reparationem humidi per actionem, caloris na- 
turalis in statu innocentiae, sicut et nunc subvenitur nobis 
per cibos, quos sumimus. Et q. 119, art. 1, in corpore, 
docet, quod nutrimento indigemus non solum ad augmentum, 
alioquin terminato augmento necessarium non esset, sed 
etiam ad restaurandum id quod per calorem naturalem de- 
perditur. Non autem esset restauratio, nisi id quod ex ali- 
mento generatur, succederet in locum deperditi. Unde sicut 
id, quod primo inerat, est de veritate naturae, ita id quod 
ex alimento generatur. Etiam ibidem Ang. Magister ad 2, 
ait: « Cum id quod ex alimento generatur, adjungatur 
corpori nuirito per modum mixtionis, sicut aqua miscetur 
vino, ut ponit exemplum Philosophus in 1 de generat.; non 
potest esse alia natura ejus quod advenit, et ejus cui adve- 
nit, cum jam sit faetum unum per mixtionem. Unde nulla 
est ratio, quod unnm consumatur per calorem naturalem, 
et alterum maneat. Et ideo dicendum est, quod haec dis- 
tinctio Philosophi non est secundum diversas carnes, sed 
est ejusdem carnis secundum diversam considerationem. 
Si enim consideretur caro secundum speciem, id est se- 


cundum id quod est formale in ipsa, sic semper manet, 


quia semper manet natura carnis, et dispositio naturalis 
ipsius. Sed si consideretur caro secundum materiam, sic 
non manet, sed paulatim consumitur, et restauratur, sicul 
patet in igne fornacis, cujus forma manet, sed materia pau- 
latim consumitur, et alia in locum ejus substituitur. » 
Haec D. Thomas rem profundissime exponens. At ut clarius 
haec eximia S. Doctoris doctrina intellligatur, hic sedulo 
oportet considerare ipsum secundum argumentum, cujus 
doctrina ista solutionem affert. Objecerat enim sibi ex Phi- 
losopho in 1 de gener. distinctionem carnis secundum spe- 
ciem, et secundum materiam. In cujus solutione advertit: 
« Quod aliqui per carnem secundum speciem intellexerunt, 
id, quod primo accipitur a generante, et hoc dicunt ma- 
nere quousque individuum durat: carnem vero secundum 
materiam dicunt esse, quod generatur ex alimento, et hanc 
dicunt non semper permanere, sed quod sicut advenit, ita 
abcedit. » Quem modum dicendi ait Angelicus Doctor esse 
contra intentionem Philosophi, illumque impugnat verbis 
supra adductis. Quibus aeque manet impugnata opinio de 
permanentia carnis primigeniae, et sanguinis in corpore 
Christi usque ad sudorem in horto; imo et fortius, quia 
haec etiam addit permanere carnem, et sanguinem ex ali- 
mento lactis per biennium. 

157. Accedat in hujus veritatis confirmationem, quod 
communiter Theologi cum D. Thoma 3 p. q. 14, art. 1, 
docent. Verb um divinum non successive, et diverso tempore, 
sed in ipsa natura humana primo assumpta ex Virgine 
voluntarie assumere debuisse corporis defectus: ex quo in- 
fertur quod natura illa primo assumpta non fuit ex vi unionis 
hypostaticae immunis ab illis defectibus, quibus illa er 
suis principiis erat necessitate subjecta, nempe materiali 
mutatione, aut resolutione, et diminutione. Sic certissimum 
est quod Christus in illo biennio emittebat superfluitates 
urinae, salivae, urinaram. Rogo modo, ex quo formabantnr, 
seu ex quo procedebant dictae superfluitates? Ex lacte pro- 
fecto; cum non aliud sumebat alimentum. Et quid rursus 
dicetur de carne praeputii Christi Domini, et de sanguine 
in circumcisione effuso? invictum prorsus argumentum fal- 
gitatem revelationis probana, quae asserit carnem, et san- 
guinem primigenium, et in biennio lactationis formatum 
mansisse absque diminulione aliqua usque ad sudorem in 
horto. Caro enim illa praeputii fuit abscissa octavo suae 
Nativitatis die, et ex vulnere abscissionis fuit ille sanguis 


RÉVÉLATIONS PRIVEES. 


1086 


effusus. Nescio profecto quas rimas quaeret quis ut ela- 
batur, vimque argumenti hujus effugiat. 

158. Nihil revelationi uno, vel altero modo expositae 
favet adducta P. Suarez doctrina, nec non et Cartagenae. 
Non enim si attentius consideretur, id asserunt, quod obten- 
ditur. Uterque asserit « Illam substantiam carnis, quam 
Christus assumpsit ex Virgine, nunquam fuisse omnino di- 
missam, aut continua caloris naturalis actione resolutam, 
Sed eandem omnino fuisse super conservatam, Verbo Dei 
uuitam. » Ex quibus verbis sequentes consecutiones eli- 
cere licet. Primo, illam substantiam conservasse nec in 
horto fuisse per sudorem emissam. Secundo, asserit P. Suarez, 
non fuisse omnino dimissam: quo sane declarat se existi- 
mare uon fuisse integre servatam, sed partem saltem, vi 
caloris naturalis, et nutritivi alimenti consumptam. Quod 
expressius explicat sequentibus verbis: « Rursus in tem- 
pore infantiae, quia alimentum est facile, et torte aine 
resistentia convertitur, parum illius substantiae, per ejus 
actionem resolvitur praesertim in Christo, qui temperat.s- 
simo, et convenientissimo cibo alebatur, scilicet, ubere de 
coelo pleno. » Notentur verba illa parum resolvitur: ergo 
non nihil resolvitur. Si autem hoc fatetur auctor de tem- 
pore Infantiae Christi in quo solo alebatur purissimo Vir- 
ginis Matris lacte; quid eidem dicendum restaret de toto 
subsequenti tempore, usque ad perfectain ipsius Salvatoris 
aetatem * Si jam parum aliquid resolvebatur, ex sumptione, 
et conversione aliorum ciborum usque ad mortem. Tertio 
quaesito respondet P. Suarez per haec verba: « Proba- 
bile denique est ex speciali providentia et voluntate ipsius 
Christi hoc fieri potuisse. » Hoc minus congruenter dictum 
videtur; non enim inquiritur, aut inquirebat ille de posse, 
sed de facto, et quaesitum facti non resolvitur per pos- 
sibile: et quamvis inquisisset ille de possibili, falso di- 
xisset, .« esse probabile hoc potuisse fieri. » Hoc enim 
non probabile dicendum, sed omnino certum, et infallibile 
à quocumque catholico asserendum est. Non ergo revela- 
tioni favet doctrina P. Suarez quin potius funditus ever- 
titur per eam, quod per illam asseritur. | 

159. Tandem quia perperam innititur testimoniis SS. Pa- 
irum, quibus hanc sententiam stabilire putant. Nihil evin- 
citur ex D. Petro Damiano, qui satis aperte suum dictum 
explicat, esse Deum in Virgine quarto modo super tres 
alios, quibus est in aliis, quia est in ea, seu cum eg per 
identitatem essentiae; unde addit: « Habitat Deus in An- 
gelis, sed non cum Angelis: quia cum illis ejusdem non 


est essentiae. Habitat Deus in Virgine, habitat cum illa, 


cum qua unius naturae habet identitatem. Hoc est aurum 
pulchrum nimis, quo Thronus est vestitus: quia tali modo 
virginem induit, et in virgine indutus est. » Sed quid ad 
rem de qua agitur attinet "haec naturae et essentiae signi- 
ticata identitas! Numquid salva fide potest quis asserere 
Christum, et Virginem esse idem identitate individuali na- 
turae? Numquid Christus est Beata Virgo, aut e con- 
verso ? Non est profecto in Chrisio aliqua portio caruis, 
quae sit eadem numero cum aliqua portione, quae unquam 
fuerit actualis portio carnis Virginis, ex qua solum assumpta 
fuit sanguinis portio, quae, relicta forma sanguinis, qua 
informabatur in Virgine, conversa est in carnem Christi, 
informatam anima ipsius Christi, ejusque Divinitati unitam : 
ergo irritus penitus est ejus conatus, dum suppetias a Da- 
miano petiii, quem totum pro hac sententia stare putat. 

160. Alüius exaggerant testimonium D. Augustini ex 
sermone 5 Assumptionis Virginis, cum tamen Augustini 
nou sit, ut eruditis est satis nolum. Verum cujuscumque 
sit auctoris, nihil in gratiam hujus opinionis, concludi 
potest. Ubi notandum quod locus prout a Patre Suarez ad- 


1087 


ducitus, mutilus est et corruptus. Sic enim refertur ab illo: 
« Caro Christi est caro Mariae. Et infra: Caro Christi 
quamvis gloria resurrectionis fuerit magnificata, eadem 
tamen mansit, quae suscepta est ex Maria. » Sic autem 
habet textus originalis: « Caro Christi caro est Mariae; et 
multo specialius quam Joseph, Judae, caeterorumque fra- 
irum ejus, quibus dicebat, fratres enim et caro nostra est. 
Caro enim Christi, quamvis gloria resurrectionis fuerit ma- 
gnificentia et potenti super omnes celos ascensione glo- 
rificata, eadem tamen carnis mansit et manet natura, quae 
suscepta est de Maria. » Haec sane verba nihil aliud so- 
nant, quam quod Christi corpus gloriosum licet aliis af- 
fectum dotibus immortalitatem induerit, omnisque mali 
sensum respuat: non ideo tamen nàturam mutavit; idem- 
que semper manet corpus, quod ex Maria suscepit, licet 
prius mortale foret et malis obnoxium. At haec quid con- 
veniunt, ut probetur propriam scilicet Mariae carnis subs- 
tantiam permanere in Christo ? Nec oppositum probat mo- 
dus ille loquendi, quod caro Jesu. caro est Mariae multo 
specialius, quam Joseph, Judae caeterorumque fratrum 
ejus: von enim sic intelligendus S. Doctor, per hoc quod 
caro, quae suscepta est ex Maria, ut suscepta est, mansit 
eadem materialiter et manet eadem specialiter in Christo; 
sed multo specialius dicitur, quia nempe Christus fuit con- 
ceptus ex Maria Virsine, citra carnale Josephi commer- 
cium, et secundum humanam naturam fuit sine patre: 
unde multo specialius caro Jesu dicitur caro Mariae, quam 
Jeseph, Judae caeterumque frairum. in quihus caro non 
est tam specialiter Christi, quam caro Jesu est caro 
Mariae. 

161. Nec meliori titulo adducitur Augustinus, Psalm. 98; 
ubi sic hahet: « De carne Mariae carnem accepit, in ipsa 
earne hic ambulavit et ipsam carnem nobis manducandam 
ad salutem dedit. » Quis catholicus veritatem istam in 
dubium revocet? Verum quid aliud sibi haec verba volunt, 
quam quod Christi corpus vere fuit efformatum ex Maria, 
semper idem perseveravit, idemque nobis in Eucharistia 
manducandum datum est? At cui persuasissimum umquam 
esse poterit, propriam Mariad carnem praesentem esse in 
Sacramento, ibique et adorandam et nobis dari manducan- 
dám? Alii per me licet, his assentiantur. Ego vero in his 
euriosis polius quam necessariis doctrinis magis eligo 
doctam ignorantiam confiteri quam falsam scientiam profi- 
teri, nt ait S. Augustinus, epist. 78. 


- 8 XVIII. 


In quo plura referuntur animadversione digna. 


162. Morari consulto nolui super plures alias visiones 
hujus Servae Dei, quas refert liber iste, contentus quas- 
dam solum oculis Eminenlissimorum Patrum subjicere quia 
eas legendas Viris sapientissimis et prudentissimis exhi- 
buisse, refutasse est. At cum perdoctus revelationis vin- 
dex animum meum ex suo spectans, me ideo siluisse, quia 
nihil contra eas dicendum haberem asserere non dubitat 
num. 104, mihi visum est eas accuratius, et paulo dif- 
fusius attingere, ne vindex earum, de earumdem soliditate 
nimium sibi blandiatur. Refert libri auctor fol. 214 scien- 
liam, quam habuit serva Dei, status animarum: in qua 
visione civitas videbatur ili speciem habens floridissimi 
campi, viae apparebant herbis et floribus constratae, do- 
mus ei tecta domorum haederis operta erant, sub quibus 
aves plurimae occultae, suaviter, modulate et harmonice 
canebant, ne perjuria, maledictiones, inhonesta verba 
commorantium audiret illa. Videbat homines ambulantes 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


1088 


ut arbores, alios ut arbuscula, alios ut arbores novellas, 
alios ut arbores justae magnitudinis, alios ut arbores fae- 
cundas, quibus illa animarum gradum gratiae, gratiam et 
carentiam gratiae dignoscebat. Quis haec legens non ea 
in suspicionem revocet? Quod accedant volucres coeli, 
duleissimo suo concentu ut anima charitate plena quae in 
hoc aerumnoso degit saeculo, spiritualem aliquam in tot 
aerumnis et laboribus consolationem sentiat, mensque 
ejus admiratione et affectus jubilo repleatur, hoc omnino 
novum non-est: sed averem scire ex vindice revelationum 
harum, an visio, de qua in praesenti, corporalis, imagi- 
naria an intellectualis fuerit? Cur homines non sub pro- 
pria, sed sub arborum specie viderit? Scimus Deum tanto 
elarius et apertius amicis suis loqni, quanto illi fuerint 
in se perfectiores sibique intimius uniti: cum ergo exhi- 
beatur nobis Ven. nostra velut exemplar speciale perfec- 
tionis; imo ut mox dicetur, velut in altissimo perfectio- 
nis constituta, conveniebat ut sponsus ei clarius et distinc- 
tius haec omnia ostenderet. Unde vereor ne vener. ista 
hic fuerit decepta, prout etiam. veris prophetis, quandoque 
accidisse supra obiter commemoravimus, putaveritque a 
Deo visionem sibi cœlitus emissam, quod in se non erat 
nisi imaginationis lusus. At enim vidit, inquiet, et audivit, 
Sed quid obsecro? Audivit aviculas cantantes. Ad quid? 
Ne audiret blasphemias. maledictiones, inhonesta verba etc. 
Verum cum non viderit homines sub specie humana, sed 
sub specie arborum, an forte arbores istae loquebantur? 
Habebimus ergo aliquid superans etiam fabulas Esopi. in 
quibus solum irrationalia animalia, hic vero et arbores 
interloquentes introducuntur. Sed serio et ad rem. Quod 
homines, ut arbores viderit, nihil mirum, cum et eosdem 
arborum instar apparentes viderit coecus, incipiens videre, 
ut legitur Marci 8, v. 24: Video homines, ut arbores, ambu- 
lantes. Hic imperfecta coeci visio exprimitur. Potuit Christus 
statim coecum illuminare perfecte, at cum imperfecta es- 
set ejus fides, sicut sensim interius illum illuminabat, sic 
visum corporis sensim illi restituit ut dicit D. Thomas 
in Catena aiv'ea ; at ubi coecus perfecte vidit, jam non 
imperfecte homines ut arbores vidit. Si sie cum  vener. 
serva Dei actum fuisse putet revelationum vindex, per me 
licet; sed videat ne heroicitatem fidei ejns convellat. Vi- 
dit ergo homines sub specie arborum :'ac animarum ne- 
dum gratiam et privationem gratiae, sed et quod magis 
est, eradum gratiae ex diversa arborum magnitudine co- 
gnovit; quod in non levem suspicionem venit doctissimo 
Gravinae, lib. 2 de objecto revel. cap. 5, his verbis: 
« Multae aliae personae fingunt se habere revelationem de 
occultis, nempe vel illam personam esse in peccato, et 
multoties nihil aliud reportatur nisi confusio, vel infamia 
prorimi et curiositatis nutrimentum, cum hoc donum dis- 
eretionis spirituum et cogitationum cordis datur a Deo 
paucis, prudentibus, taciturnis ad utilitatem. Temporibus 
nostris vidimus detectam pro haeretica Juliam illam, de 
qua in 1 p. hujus operis lib. 1, cap. 6, quae tantae erat 
aestimationis et famae sanctitatis ut multi vererentur ad il- 
lam consulendam nisi prius (verentes ne culpae, quamvis 
cceultae ab illa respicerentur) examinata conscientia, sacra 
exomologesi peccata expiarent. » 

160. Novam, vanam et curiosam inquisitionem Ven. Servae 
Dei suspicio, scire volentis, eo tantum fine, ut sciat, cur 
arteria cordis, quae primo tribus ictibus robustior percu- 
tiebat, post; ita suavis, et lentior micabat? quae sane cu- 
riosa inquisitio, certum est ut supra dixi, illusionis argu- 
mentum; et cum nova sit novam etiam opinionem parit, 
quod in Christo Domino toto vitae sua tempore arteriae 
pulsus eisdem semper aequis movebatur intervallis, et ac- 








1089 


que robustus fuerit, cum tamen certissimum sit in bona 
philosophia, quod venae lentiores, celeriores, robustiores, 
aut debilitiores esse soleant pro aetatum, seruum, et cor- 
porum natura et conditione; nec enim in infantia ita ro- 
busta est pulsatio venae sicul in aetate virili. Rursus te- 
mere, et absque fundamento asseri potest, quod perculsus 
venarum in Christo non erat ejusdem rationis, ac in aliis 
hominibus; temere, inquam, solum id affirmari potest, ex 
jam supra statuto, D. Thomae principio, « quod in om- 
nibus asserendis sequi debemus naturam rerufn, praeter 
ea, quae auetoritate divina traduntur, quae sunt supra na- 
turam. » Ubi ergo divina authoritas ad asserendum, quod 
toto vitae tempore in Christo Domino vena cordis semper 
aequaliter mota fuerit? Nihil horum huc usque intellexit 
Ecclesia, et minime licet, hoc ut verum pie admittere, cum 
majorem etiam sollicitudinem, ac dubitationem afferat re- 
velatio, si in memoriam revocentur, quae prius, ut a Deo 
revelata nobis tradit Ven. Serva Dei, quod Christus puer 
non erat sicut caeteri pueri, lactens in gremio maris; 
quod natura ejus primigenia non erat etiam sicut in aliis 
hominibus mutationi materiali, aut resolutioni obnoxia. Si 
ergo, nec venae pulsatio erat sicut in aliis hominibus; 
cum haec omnia, nec ad Dei gloriam, nec ad aedificatio- 
nem, et pietatem deserviant, ex eis solum ansam accipere 
possunt Apollinaris sequaces, pertinaciter errorem tuendi, 
quod corpus quod Christus Dominus in conceptione as- 
sumpsit, non fuit ejusdem speciei ac nostrum. Aeque in 
suspicionem venit, quod ibidem asserit se vidisse quam 


magna, quam praeclara amoris signa praebuerit Deus ani- : 


mabus pluribus, quae cum in mortalis peccati affectu es- 
sent. ad melior frugem suo persuasu se converterunt; ma- 
xime si consideretur, quod legitur fól. 180: 

« Mi consegnd la Vergine Signora mia il Divin Bam- 
bino, e si pose dentro del mio cuore, e di li mi fe ve- 
dere l'anime, che prima, che egli venisse, escirono dal 
peccato, che stavano con tutte l'altre, che in altri tempi 
Sono escite dal cattivo stato, nel quale si trovavano. Diedi 
molte grazie a Dio, conoscendo che già stavano in sua 
amicizia, e grazia senza aver posto io altra cosa che passi 
a questi con tanto spirito come Dio vuole. Mi diedi la 
Vergine Signora mia la benedizione, e la chiesi anche per 
li miei fratelli, e per quelli che entrerebbero a parte con 
dar loro l'elemosina, acció si rimediasse a tanti mali del- 
lanime, ed escissero da tanti peccati, e parimenti gliela 
diede mostrandosi molto affezionata verso di loro. » 

164. Super quibus omnibus referam solum quod at- 
tendendum maxime in hisce revelationibus docet doctissi- 
mus Gravina citato cap. V: « Tertium, ut non curiosa sint, 
et inutilia, quae revelari dicuntur, cum scriptum sit: 
Ego Deus docens te wtilia; quare interdum peccatur a 
multis impostoribus, tam maribus, quam foeminis, quae 
de statibus animarum pronuntiant, num sint in Purgatorio, 
vel jam a poenis absolutae, num sint in coelo, vel in 
tartareis abyssis, et num sint hae de hac infirmitate con- 
valiturae, num deducendae ad portas mortis. Revelavit 


Deus, ut visum est in 1 lib. multa ejusmodi cum expe- : 


dire judicaverit, sed modo haec saepe finguntur ad lucra, 
et gloriolam captandam, foventque potius humanam curio- 
sitatem, quam aliquod reportetur emolumentum. » An haec 
revelatio de numero earum sit, quae ut loquitur Gravina, 
saepe finguntur ad lucra Emis P.P. judicandum relinquo. 
Unum seio, validum scilicet futurum incitamentum ad 
dandum eleemosynam confratribus Ven. Servae Dei si con- 
staret ea mediante obtineri posse benedictionem B. Vir- 


ginis Mariae. Multos scimus suppressos de facto libellos: 


in quibus continebantur indulgentiae concessae largientibus 


19° sfnm. 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


1090 


cerías eleemosynas: quid mirum si eliam supprimeretur 
liber, promittens benedictionem SSmae Dei genitricis, lar- 
gientibus eleemosynam confratribus Venerabilis Marianae ? 

165. In prima ex epistolis propria manu Ven. Servae 
Dei exaratis quae in actis fol. 17. habetur, et est i impressa 
in lib. fol. 858 sequentia leguntur etc. 

166. Quod revelationes et grati: quz» leguntur aliquibus 
factæ, tanto diligentius prescrutandæ sint quanto gunt 
magis singulares et insolitæ, et quo magis imaginem ge- 
runt charitatis e£ amoris Dei, luctuosa multorum, hac in 
materia deceptorum, exempla abunde probant. Seductoria 
namque affectio, in iis qui Deo militant, semper charita- 
tis vestitur tegmine, nec qualis sit in principio amicitia- 
rum se pandit; sensim utilia suadet, spiritualia simulat, 
blanda immiscet colloquia, alternat nunc spiritualia, nunc 
corporalia, ut vix a paucis dignoscantur. Quis ergo non 
timeat, ne forte decepta fuerit. Ven. nostra quam tot in- 
ternis, ac insolitis spiritualibus favoribus, et gratiis legi- 
mus cumulatam? Id mecum puto statuet, quicumque ri- 
diculam hujus revelationiis texturam attentius voluerit er- 
pendere. Audivit Christum clamantem ei, cum cor guum 
esset ingressus « voglio mia diletta, che t'assomigli alle 
mie cavalle e cavalli che vanno al cocchio di Faraone. » 
Vocem nempe audivit sponsi ad sponsam qus auditur 
canticorum, 1: Equitatui twi meo in curribus Pharaonis 
assimilavi te: quibus verbis sponsus comparat pulchritu- 
dinem et celeritatem sponse sus, formæ et pernicitati 
equorum currus Pharaonis: qus sponse comparatio non 
humilis, sed nobilissima est; quare Theodoretus in Idill. 
18, pulchram Elenam comparat formoso equo, et Thessalia 
eurrui süpposito. Sic Christus, ut hujus serve Dei inte- 
rioris pulehritudinis elegantiam exprimeret, equitatui cur- 
rus Pharaonis Vener. Marianam comparat, ut illa, et si 
carnis pressa pondere, velocitate et ea pernicitate, qua 
formosiores et velociores equæ per agrum currunt volaret 
amoris affectu iu via regia ut ad perfectionis sublimitatem 
perveniret. Quam vocem, ut audivit, nota, intellexit quod 
Salomon habuerit aliquos currus seu rhedas, quos Pharao 
socer süus ei dono dederat, pretiosos scilicet ac magnificos 
quos trahebant equi velocissimi ac pulcherrimi, quos ha- 
bebat in equitatu suo. Quid tum postea? Intrabam inquit 
illa ad faciendum nidum meum et habitationem in spa- 
tiosa illa concavitate lateris. Et ne rebus altissimis verba 
quoque deessent altissima intrando per delicatissimas ar- 
terias contemplationis, pervenit anima mea, inquit, ad 
unionem cum divino meo Jesu Christo. Finis scilicet co- 
ronab opus: possidebat ergo nec poterat ultra ascendere 
nam ultra supremum gradum non datur ascensus. Dicat 
nunc mihi revelationem harum vindex, quantum distet 
haec Vener. Servae Dei assertio a damnato errore Be- 
guardorum et Beguinarum asserentium: « Homo in hac 
vita potest talem perfectionis gradum assequi, ut reddatur 
impoccabilis, nee amplius in gratia proficere potest. » An 
non satis se in arrogantiam ext^llit animus, qui se ad 
supremum amoris gradum ascendisse vane asserit? Cum 
scriptum sit Proverb. 20 v. 6: Quis gloriabitur castum se 
habere cor, aut quis gloriabitur mundum esse a peccato? 
Et Venerabilis ista non solum de puro atque immaculato 
pectore, sed et de supremo amoris gradu sibi .blanditur, 
cum dicat S. Augustinus , de Spiritu et littera cap. 36: 
« Proinde hoc primum praeceptum justitiæ, quo jubemur 
diligere Deum ex toto cordo, ex tota anima, ex tota mente... 
in illa die implebimus, cum videbimus facie ad faciem. » 

167. In epistola secunda, quo legitur in eisdem actis 
et in lib. fol. 1190 refert Angelorum exercitum  descen- 
dentium de coelo, ut ipsam in coelum elevarent. In ter- 


69 


1091 


lia quae ibidem legitur et in lib. fol. 91, narrat qualiter 
fuerit assumpta ab Angelis canentibus introducta in coelum 
et inter brachia Domini collocata. In quarta quaein libro 
impressa legitur fol. 1194, sequentia asserit: « Bench? per 
la mia gratia (Christus loquitur) tutti i peccati sieno in 
te abbattuti, e prostrati coll'inclinazione, o fomite, o con- 
cupiscenze del peccato, mentre starai in codesto corpo mor- 
tale, fa di mestiere, che abbi una guerra implacabile. » 
168. Philomarinus, de divinis revelationibus, meminit 
cujusdam foeminae neapolitanae circa quam diverse erant 
eruditorum opiniones, quibusdam dicentibus eam sanctam 
esse, aliis negantibus. Displicebat Philomarino, quod illa 
in multis se aequaret Beatissimae Virgini Mariae. Cur 
ergo et nobis suspectae non erunt epistolae ïistao servae 
Dei quae, sicut superius dixit, Beatissimam Virginem Ma- 
riam per Ángelos fuisse saepe elevatam in coelum, ita 
in his epistolis, idem de se ipsa asserit? In quarta quo- 
que epistola asserit se audivisse a Christo, quod omnia 
ejus peccata erant dejecta ac prostrata; et quod bene no- 
tandum, simul cum inclinatione fomite ac concupiscentia 
peceati, quod nec Paulo concessum, cui ne magnitudo re- 
velationum eum extolleret, datus est stimulus carnis qui 
eum colaphizet; a quo sola Beatissima Virgo fuit immunis. 
At paulisper hic moremur. « In ea quae proficienda est 
justitia multum in hae vita ille profecit, qui quam longe 
sit a perfectione justitiae proficiendo cognovit » ita scili- 
cet sibi videri, dixit olim S. Augustinus de Spirit. et li- 
lera, cap. 36. Hinc non in levem suspicionem vocat, quod 
primo hic asseritur habuisse servam Dei revelatione Di- 
vina omnia ejus peccata fuisse dejecta ac prostrata. Quare 
ipsa vere asserere potuit quod in carne habitans peccatum 
non haberet; quod quam erroneum sit, scribit S. Augustinus 
lib. de perfectione justitiae hominis, cap. 21: « Quisquis 
dicit. post acceptam remissionem peccatorum ita quemdam 
hominem juste vixisse in hac carne, vel vivere, ut nullum 
habeat omnino peccatum, contradicit apostolo Joanni 1, 
v. 8: Si dixerimus, quia peccatum non habemus nos 
ipsos seducimus, eb veritas in nobis non est. Non enim 
ait habuimus sed habemus. Quem apostoli textum oxpo- 
nens Concilium OCarthaginense anno 418, .canone 6, sic 
diffinit: «Item placuit quod ail S. Joannes Apostolus: Si 
dicerimus quia peccatum non habemus, mos ipsos sedu- 
cimus, et veritas in nobis non est: quigquis sic accipiendum 
putaverit, ut dieat propter humilitatem oportere dici nos 
habere peccatum, non quia vere iia est, anathema sit. 
Loquitur enim apostolus et adjungit: Sí awtem confessi 
fuerimus peccata nostra, fidelis est, et justus qui remittat 
nobis peccata, et mundet nos ab omni iniquitate; ubi 
satis apparet, hoc non tantum humiliter, sed etiam vera- 
citer dici. Poterat enim apostolus dicere: si dixerimus 
quia non habemus peccatum, nos ipsos extollimus et hu- 
militas in nobis non est, sed cum ait: Nos ipsos decipi- 
mus, et veritas in nobis non est, salis ostendit, eum qui 
se dixerit non habere peccatum, non verum loqui, sed 
falsum. » 
169. Dignum insuper est, ut attentius ànimadvertatur 
id quod superadditur fractam, postratam, et compressam 
eliam fuisse in illa inclinationem, fomitem, aut concupis- 
centiam peccati, ut jam nedum peccatis, et vitiis obnoxia 
fuerit. Si privilegium hoc respicimus, rarum profecto, atque 
solum sacratissimae Virgini concessum scimus, ut conci- 
lium Tridentinum docet atque tenet Ecclesia, minimeque 
fuisse donatum apostolo, qui non in persona imperfectorum 
sed omnium hominum scripsit ad Galat. 5, 17: Caro 
concupiscit adversus spiritum, et. spiritus adversus car- 
nem; haec enim sibi invicem adversantur etc. Sed quod 


RÉVÉLATIONS PRIVÉES. 


1092 


magis in admirationem movere debet, est quod superadditur 
quod toto tempore quo erit in hoc mortali corpore, erit 
ei implacabile bellum. Quodnam ergo erit hoc implacabile 
bellum? $i fracta compressa et prostrata erat in ea con- 
cupiscentia nec ab ea in mortali corpore expugnabatur, po- 
tius erat pax animi, quam bellum, completaque sine hoste 
victoria. Si fomes peccati erat extinctus, nec in suo mortali 
corpore regnabat, nulla jam eam retardabat illecebra, nulla 
molestia conturbabat nullaque voluptuosa delectatio ex 
fomite ebulliebat, quae mentem inficeret, perturbaret, aut 
ad consensum peccati obortis tenebris alliceret, seu impel- 
leret ; ergo vel falsum est, quod fuerit fractus, et compres- 
sus fomes peccati, aut quod si fuit extinctus debuerit esse 
toto vitae tempore implacabile bellum. 

170. Tandem suspicionem non minimam habet, et quod 
ad rem hanc mea sententia, maxime pertinet, quod i 
extrema epistolae 2 parte legitur manu propria Ven. servae 
Dei exaratum. Quod italico sermone sic se habet: « Per 
ritrovarmi inferma di un braccio non scrivo più di queste 
righe di quello che passb quando venni a la Bastida; in- 
leggendolo lo darà al signore Licenziato Cuenca accid lo 
scriva nel libro. » 

171. Non crederem sane ad sui majorem commenda- 
tionem et gloriationem Vener. Serv. Dei haee scribendo 
attendisse quae non ex se ad virtutem humilitatis caete- 
rasque virtutes inclinant sed potius animum ad vanam 
gloriam elevant. Cum enim quis tot favoribus a Domino 
se visitari existimat, faciliter se extollit. et de se magni 
aliquid judicat. At animadversione dignum videtur: Primo 
quod tam sollicite dum esset a loco confessarius absens 
gratias illas extraordinarias et arcanos Dei favores eidem 
epistola aperuit utque scriberentur in libro commendaverit 
cum nulla tune temporis utilitas aut necessitas gratias 
ilas in publicam lucem proferri postularet et non ad 
aliorum utilitatem, sed potius ad proprium ac speciale 
decus ejus pertinerent juxta illud Isaiae cap. 24, v. 16. 
Secretum mewm mihi: secretum mewm mihi: el quod 
Angelus ad Tobiam dixit cap 12: Sacramentum Regis 
abscondere bonwm est, opera autem Dei revelare et con- 
fiteri honorificum est, suo nempe tempore. Quare revela- 
tionem qnam habuit Paulus cum raptus est usque ad 
tertium coelum, et audivit arcana Dei quae non licet 
homini loqui ; nonnisi necessitate compulsus Corinthiis 
aperuit, 2 Cor. 12, vers. 2., quasi de alio loquens  ho- 
mine et nonnisi post quatuordecim annos. Quin imo multas 
alias revelationes habuit Paulus ut infert Chrysostomus 
ex illis ejusdem verbis: Ne magniudo revelationum 
extollat me; et tamen illam solam aperuit. « Non sola, 
inquit S. Doctor (ibi, 0.7.) haec revelatio facta est, sed 
etiam aliae multae, Paulus vero unam ex multis ponit.» 
Quae ergo erat tunc temporis necessitas, aut utilitas ut 
ita cito publici juris fierent visiones illae; aui quae pru- 
dens hujus Servae Dei consideratio, ut illas scribendas in 
libro moneret, quin prius approbatae essent a suo confes- 
sario Ludovico de Mesa? Ex quo et in suspicionem venit, 
quis sit verus auctor hujus libri an Ludovicus de Mesa, 
an Dominus Cuenca, qui scribendi revelationes istas curam 
susceperat: licet compertum satis sit ex praefatis verbis. 
insciam minime fuisse Ven. Servam Dei, quod scriptis man 
dabantur haec omnia, et non a suo confessario Ludovico 
de Mesa, quod non levem inducit fictionis suspicionem. 
Gersonio Alpabet. 18, Litt. L, admonente Praelatos et 
rectores hisce prudentissimis verbis: « Sequitur altera cau- 
tela pro praelatis et specialiter doctoribus, apud inferiores 
praesertim idiotas ac sine literis mulierculas caveant qui 
dati sunt in regimen et exemplum ne leviter suis verbis 


1093 


aut factis approbent doctrinas earum vel riracula seu 
visiones insolitas ipsis maxime scientibus seu coram eis. 
Nulla plane posset altera dari talibus ad fingendum fortior 
occasio. » 

172. At de his omnibus judicium sit penes Emos Sacrae 
Congregationis Cardinales, quos et pietatis, et religionis 
magistros audire juvat. Unum ergo affirmo, quod liber iste 
continet doctrinas novas et peregrinas ád explicationem mys- 
teriorum inutiles, a sacrorum Scriptorum, nec non a prisca, 
et vulgari Patrum, et Philosophorum sententia alienas; 
quod et aliquae reperiuntur propositiones, quae adversari 
satis videntur Sacrae Scripturae, hanc in improprium sensum 
detorquentes; nec non et aliae inter Scriptores incertae, 
ex adverso pugnantibus et repugnantibus aliis; aliae re- 
velationes quaesitae, ut Deus doceat non quod ei proderat 
sed potius quod exoptabat: quàe tamen omnia liber iste 
tradit nobis non ut procedentia ab auctoritate humana, sed 
a firma, summa, et infallibili Dei veritate Ven. Servae Dei 
revelata, ut testatur Auctor libri in prologo. Absit tamen, 
ut dum tam copiosi ac multiplicis argumenti partes omnes 
me tractare necessitas impulit, aliquid adversus sanctitatem 
hujus Ven. Servae Dei dicere, statuere, aut decernere hoc 
meo judicio velim. Totum sit, et habeatur absque ulla, 
vel minima sanctitatis hujus Servae Dei offensione. Cum 
animam Deo reddiderit anno 1620 et liber publici juris 
factus sit anno 1661, in illo longo temporis intervallo plura 
variari potuerunt, superaddi, aut minui, quae nec in animo 
usquam habuerit, nec Deus ei in mentem injecerit. Quare 
absque injuria sanctitatis Servae Dei, de veritate doctrinae 
hujus libri dubitare nos, ne quis moleste ferat. Sic censeo 
salvo meliori EE. vestrarum judicio. 


Il Cardinal Banchieria vendo avuta particolare incom- 
benza dalla S. Congregazione dei Riti di deputare soggetto 
di capacità e dottrina per la revisione dell'Opere annesse, 
ed essendo ben inteso della sagacità e talento del P. Maestro 
Benitez, le trasmette a tal fine al medesimo, significandoli 
in oltre che dopo le avrà esaminate, e formatone anche 
il suo Voto, si contenti far capitare al sudetto Cardinale 
quanto occorre per istruzione degli altri Eminentissimi che 
compongono la Congregazione suddetta, con che gli prega 
yere e compite prosperità. 

Dalle stanze del Quirinale 10 ottobre 1731. 


Quoique Bénitez protestât qu'il ne prétendait pas 
mettre en suspicion la sainteté de la vénérable Marianne, 
la savante et vigoureuse censure devait naturellement 
réagir sur la cause de béatification. En effet, la S. Con- 
grégalion des Rites n'a plus rendu aucun décret concer- 
nant la vénérable Marianne, de sorie que la cause de 
béalification semble arrêtée, et complétement abandon- 
née. La vénérable Marie d'Agréda a eu le même sort ; 
car l'ouvrage de la Cité mystique a été funeste à la cause 
de béatification de la pieuse franciscaine. Les postula- 
teurs demandérent instamment que la S. Congrégation 
des Rites déclarát formellement que Marie d'Agréda 
tait l'auteur de la Cité mystique. La S. Congrégation 
rendit le décret; mais, aussitôt, le pape Clément XIV 
imposa un éternel silence à la cause de béatification. — 
Les décrets généraux du pape Urbain VIII prescrivent 
d' examiner les écrits, avant d'autoriser l'introduction des 
causes de béalification. La sagesse de cette disposition 
est pleinement justifiée par ce qui est advenu pour la vé- 
nérable Marianne et pour la vénérable Marie d' Agréda. 





DROIT PAROISSIAL. 


. 1094 


DROIT PAROISSIAL. 





Edit public. Actes de saint Charles Borromée. Saint Turribius ar- 
chevéque de Lima. Allemagne. Conciles provinciaux de France. 
Loi de l'Etat. Si la prescription atteint la loi relative au con- 
cours? Aptitude littéraire et morale. Décisions de la Rote sur 
la nécessité d'envisager l'ensemble des qualités requises pour le 
ministère des âmes. 
I. 


Un préjugé en matiére de concours, c'est l'édit 
public convoquant tous ceux qui veulent se faire exa- 
miner pour obtenir une paroisse. S'il faut en croire Van 
Espen (Jus canon. univ.), plusieurs Pères du concile de 
Trente s'opposerent à l'édit public, parce que c' était là 
évidemment favoriser l'ambition, que les anciens Pères 
voulaient qu'on ne donnât les églises qu'à ceux qui les 
refusaient, et qu'ici les ecclésiastiques pourraient s'ef- 
forcer de les avoir, et professer publiquement qu'ils 
s’en croyaient dignes. ., 

Cependant ce n'est pas sans de graves raisons que 
le concile a autorisé la publication de l'édit. Le concile 
ne peut avoir eu la pensée de blesser les règles de vo- 
cation légitime prescrites par les Péres; il a voulu 
laisser dans toute sa force la règle de l’Apôtre, que 
personne n'usurpe eet honneur, mais celui-là seule- 
ment qui est appelé de Dieu. Il connaissait parfaite- 
ment ce mot de saint Thomas: Si aliquis pro se rogat, 
ut obtineat curam animarnm, ex 1psa presumptione red- 
ditur indignus. Saint Charles Borromée était uourri de 
ces enseignements de la tradition et présidait aux tra- 
vaux du concile à l'époque où le décret sur le con- 
cours fut porté. Ce qu'il prescrivit dans un de ses con- 
ciles provinciaux montre qu'il ne redoutait pas les 
édits publics et la convocation de tous les candidats 
qui veulent se présenter à l'examen : Quia sacrum Tri- 
dentinum concilium ad provinciales synodos illam cogni- 
tionem rejicit, an expediat, ut 11 qui prœficiendi sunt pa- 
rochialibus ecclesiis ad examen vocandi sint per edictum, 
re diligenter considerata statuimus, ut cum primum epis- 
copus parochialem ecclesiam. vacare cognoverit. ..... ad 
cathedralis et vacantis ecclesie januam. publicum. edic- 
propositum esse jubeat ; quo omnes invitentur 
qui volent examinari vel alios examinandos nomina- 
Dans d’autres conciles provinciaux, saint Char- 
les trace les règles à suivre dans la tenue des con- 
cours. Nous trouvons dans les Actes de l'église de 
Milan la formule de l'édit public que saint Charles pu- 
bliait pour le concours ; on y lit ce qui suit: Quare 
omnes et singulos qui vel examinari, vel alios examinan- 
dos nominare voluertnt..... ad cancellarium nostre ec- 
clesie Mediolanensis, qui nomina describat, convenire. .. 
Dans le certificat de l'examen et de l'approbation, le- 
quel se trouve aussi dans les mêmes Actes, part. 8, 
pag. 1308, édit. Lugdunen, on lit encore: Cumque 
occasione vacationis hujusmodi per publica edicta vocati 
sint qui examinari vellent, juxta. formam. sacrosancti 
concilii Tridentini... Les instruclions de la chancel- 
lerie, rédigées par saint Charles, recommandent au 
chancelier, entre autres choses, de noter, sur le livre 
des provisions par examen, diem et loca. propositi edicti 
(Actor. part. 9 pag. 583). 


1095 


On voit que saint Charles ne redoutait pas l'édit 
public; il ne craignail pas que cette convocation pu- 
blique donnit lieu à des inconvénients. C’est qu'en 
effet la pratique contraire pourrait occasionner des 
inconvénients encore plus sérieux. Van Espen discute 
assez longuement la question, et présente plusieurs 
raisons pour lesquelles il croit qu'on a adopté géné- 
ralement la forme de l'édit public: Ideo hec posterior 
forma a synodo Tridentino proposita. ubique. passim 
recepta est (loc. citat. num. 14). 

Le célèbre archevéque de Lima, saint Turribius, ne 
montra pas moins de fidélité à exécuter le décret du 
concile de Trente: Ses conciles provinciaux et ses sy- 
nodes sont dans le tome À des conciles d'Espagne 
par le cardinal d'Aguirre. Le concile provincial tenu à 
Lima en 1582 enjoint la nomination des examinateurs 
dans le synode diocésain: « Examinatores, qui futuros 
« Indorum parochos, tum de litteris, tum de linguae 
' « [ndicae peritia examinent, episcopus in dioecesana 
« synodo, juxta concilii Tridentini decretum constituat. » 
(Cap. 17. Aguirre, tome 4, page 254.) On ne trouve 
aucun des synodes tenus par saint Torribius oà la no- 
mination des examinateurs synodaux n'ait eu lieu, 
(tom. & de .la collection d'Aguirre)J. Synode de 1584, 
cap. 6. 1585, cap. 30. 1586, cap. 30. 1588, cap. 27. 
1590, cap. 12. 1592, cap. 26. 1594, cap. 456. 

Le concordat autrichien de 1855 ordonne le concours 
pour toutes les paroisses de l'empire. « On pourvoira à 
« toutes les paroisses en tenant un concours public, et 
« en observant les dispositions du concile de Trente. 
« Dans les paroisses soumises au patronage ecclésias- 
« lique, les patrons présenteront un des trois que l'é- 
« véque proposera parmi ceux qui auront été approu- 


ES 


« vés dans le concours public dont il est parlé plus 


« haut. » 
II. 

En 1586, le concile de la province d'Aix prescrivit 
l'observation de toutes les dispositions du concile de 
Trente au sujet de la collation des bénéfices, surtout 
des paroisses : «Quod ad beneficiorum collationem ac 
« provisionem spectat, ea serventur quae a concilio Tri- 
« dentino super beneficiorum provisione decreta sunt; 
« praecipue vero collatio beneficiorum quibus cura ani- 
« marum incumbit, non fiat, nisi servata forma ejusdem 
« concilii de provisione parochialium ecclesiarum. » 
(Labbe, tome 20, pag. 998). Le concile est plus explicite 
dans le titre du synode diocésain. Il prescrit l'élection 
annuelle de six examinateurs approuvés par le synode. 
Il veut méme que ces examinaleurs soient employés 
lorsqu'il s'agit de la collation des ordres. À l'imitation 
du concile de Rouen, il veut que les interrogations et 
les réponses soient mises par écrit. 

On a les décrets du concile de Bordeaux, imprimés 
en 1584, sous ce titre: Décrets du concile de Bour- 
deaux, imprimés à Bourdeaux en 1584, avec privilège du 
roi, le tout approuvé par le Saint-Siége apostolique. 
À l'article de examine promovendorum ad beneficia cu— 
rata, le concile prescrit l'observation du décret de 
Trente dans tous les diocèses de la province; il déclare 
qu'à l'avenir toutes les collations et institutions de pa- 
roisses, faites contrairement à cette régle, seront nulles 


. DROIT PAROISSIAL. 


1096 


et sans effet, conformément à la constitution de saint 
Pie V. 

Un concile provincial fut tenu à Tours cette même 
année 1584. Les décrets furent imprimés en 1585. 
Nous les avons sous ce titre: Les décrets du concile 
provincial de Tours...... corrigés et. approuvés par le 
S. Siége apostolique; traduits du latin en français par 
Simon Gallant, Tourangeau..... avec privilége du roi. 


On lit à l'article des curés (page 77): « D'autant que 


« selon le dire de Grégoire Nanzianzene, l'art des arts 
« et la science des sciences, est régir et gouverner 
l'homme (animal entre tous les autres le plus divers 
« et variable) et avoir charge d'âmes, et que ceux qui 
« sont mis pour gouverner les paroisses, doivent, 
« aprés les evesques, avoir le principal soing desdi- 
cles ames. Pour ceste occasion, et qu'il se faut bien 
donner garde de ne conferer les cures à des per- 
sonnes qui en soient indignes, nous admonestons 
les evesques et tous aultres, qui ont droict de con- 
ferer auxdictes cures, de n'en pourveoir doresnavant 
aucuns, qui ne soient suffisamment. lettrez et des- 
quels la foy et intégrité de mœurs ne leur soit bien 
cogneue : Enjoignons aussi aux examinateurs qui 
doibvent estre deputez en chacnn diocèse, qu'ils 
ayent à vacquer a leurs charges le plus soigneuse- 
ment qu'is pourront. Et par ce qu'il v a quelques 
« uns d'entre les dits examinateurs qui s'atiribuent le 
« droict de conferer auxdictes cures, en usant de ces 
« mots: nous avons conféré et conférons lesquels ne sont 
« propres sinon aux evesques et aultres collateurs. 
« nous leur faisons deffenses de plus à l'advenir user 
« de tels mots. » Ceci semble indiquer que les con- 
cours étaient en usage dans la province de Tours avant 
la tenue du concile. 

Le concours, loi de l'Eglise: devint en France loi 
de l'Etat. Le 22 janvier 1574, plusieurs archevéques, 
évéques et ecclésiastiques du clergé français s'assem- 
blèrent pour le rétablissement du service divin et de 
la discipline ecclésiastique. Ils présentèrent au roi Char- 
les IX un cahier contenant plussieurs articles de réfor- 
mation. Or, le huitième des susdits articles concerne le 
concours. On dirait une traduction littérale du célèbre 
décret du concile de Trente. Charles IX, ne trouvant 
là rien qui s'oppose anx droits de la couronne, appuie 
de son autorité royale la disposition ecclésiastique. 
« Qu'avenant ci-d'aprés la vacation d'une église pa- 
« roissiale, en quelque sorte et manière que ce soit à 
« la disposition de quiconque elle appartienne, l'évé— 
« que incontinent aprés avoir eu la connaissance de 
« ladite vacation, y doit mettre s'il en est besoin un 
« vicaire pour y jouir avec convenable assignation des 
« fruits, jusqu'à ce qu'on y ait pourvu d'un curé; et 
« à cet effet, que l'évêque et celui qui aura droit de 
« patronage, nomment dedans les dix jours, ou tel 
« autre temps qui sera par l'évéque ordonné, quelques 
« clercs idoines et capables par-devant les examina- 
« teurs qu'on députera. Ce qu'aussi pourront faire tous 
« autres qni en connaitront quelques-uns capables et 
« idoines à la dite charge; et s'il semble plus expé- 
« dient à l'évéque ou concile provincial, on pourra 
« appeler ceux qui se voudront présenter à l'examen 


A^ A 


AA 


& 2aaAa | 22 


AA 


Lm 


1097 


par édit ou proclamation publique et le délai sur ce 
donné par l'évéque passé, ceux qui auront été en- 
registrés iceux seront examinés par l'évêque, ou son 
vicaire général, s'il était empêché, et autres examina- 
teurs qui ne seront moins de trois, aux vœux desquels 
s’il étaient singuliers ou égaux, l'évéque se pourra 
joindre, selon qu'il lui semblera meilleur, lesquels 
examinateurs, jusques au nombre de six pour le 
moins, soient proposés tous les ans par l'évéque ou 
son vicaire au synode diocésain et par iceux ap- 
prouvez..... et étant l'examen parachevé seront de- 
clarez ceux qui seront jugés idoines et suffisans pour 
régir ladite église, desquels l'évéque choisisse celui 
quil jugera plus idoine auquel et non autre soit 
faite la collation, par celui à qui le droit de con- 
férer apparltiendra..... Et en tous les susdits cas 
« quil ne soit pourvu àl'église vacante d'aucun autre 
« que de l'un de ceux qui auront été examinez et ap- 
« prouvez par les dits examinateurs selon la règle et 
« forme dessus dit. » 

Charles IX, ayant pris l'avis de son conseil, ordonna 
l'enregistrement des susdits articles. Il prescrivit aux 
magistrats de préter main forte à leur pleine exécution, 
nonobstant statuts et ordonnances à ce contraires. Le 
texte de l'ordonnance est concu dans ces termes: « Char- 
«les, par la grâce de Dieu roi de France..... sçavoir 
« faisons que de l'avis des gens de notre conseil, aprés 
« qu'il nous est apparu le contenu desdits articles, être 
« conforme aux saints décrets, conciles et constitulions 
« canoniques, et n'y avoir rien qui déroge à nos droits, 
« facullez et autoritez ni aux libertez de l'E. G. de nos 
« certaine science, pleine puissance et autorité roïale 
« avons lesdits articles et le contenu en iceux, loué, 
« approuvé et autorisé, louons approuvons et autorisons 
« en fant qu'en nous est, voulons ordonnons et nous plait 
« qu'ils soient gardez, entrelenus et observez par tous 
« ceux et ainsi qu'il appartiendra. Si donnons en man- 


4A & R AR RR A A AR AR A Rn f$ A A 


« dement à nous amez et feauz les gens tenans notre 


« cour de parlement à Paris que lesdits articles avec nos 
« présentes lettres ils fassent lire, publier et enregistrer 
« etle contenu en iceux fassent exécuter garder entrete- 
« nir et observer de point en point selon la forme et te- 
« neur nonobstant tous priviléges exemptions statuts or- 
« donnances et letires à ce contraires. » 

Thomassin rapporte uu édit que Louis XIII publia 
en 1620 sur les régles qu'on doit suivre en conférant 
les paroisses. Cet édit exhorta les archevéques et évé- 
ques à conférer les paroisses à ceux dont la capacité 
a été constatée par un examen sérieux. Si plusieurs con- 
courent à l'examen, on doit préférer celui qui est re- 
connu plus digne. SI plusieurs candidats sont trouvés 
également capables, on donnera la préférence à celui 
qui est du diocése. Le roi ajoute qu'il faut avant tout 
tenir compte de l'innocence et de la piété, qui jointe 
à une certaine instruction est bien préférable à une 
science plus éminente, mais sans un degré correspon- 
dant de piété et d'innocence. Cet édit semble démon- 
trer que le concours était observé assez généralemeut 
en 1629. 

La désuétude du concours dans les églises de France 
ne fut pas générale avant la révolution. Il était observé 


DROIT PAROISSIAL. 


1098 


dans la plupart des provinces annexées à la couronne 
postérieurement au concordat de 1515. Benoit XIV 
rendit une bulle concernant le concours en Bretagne. 
Elle est du 1° octobre 1740. Le concours était éga— 
lement observé dans le Roussillon, dans la Lorraine, la 
Provence et l’Artois à l'exception des cures qui appar- 
tenaient à la pleine collation des abbés. 11 en était de 
méme dans les pays qui avaient appartenu autrefois 
aux ducs de Savoie et qui dépendaient du diocèse 
d'Annecy. 
Ii 


Si l'autorité compétente avait été appelée à se pro- 


noncer sur la valeur de la désuétude qui avait envahi 


les autres églises, il est douteux, à juger la question 
d'après les principes, que celte désuétude eût été re- 
connue légitime. Car elle n'était pas immémoriale, 
puisque les décrets des conciles provinciaux célébrés 
vers la fin du XVIe siècle font foi de l'introduction du 
concours. Supposé qu'elle eüt été immémoriale, et que 
le concours n'eüt jamais été réduit en pratique, à au- 
cune époque, il est douteux encore que la désuétude 
eüt été confirmée par l'autorité compélente, car rien ne 
prouve qu'elle se justifiàt pas des raisons de nécessité 
et d'utilité ; tout semble indiquer, au-contraire, qu'elle 
ne pouvait être que préjudiciable aux intérêts des pa- 
roisses et au bien spirituel des populations. Au reste, 
ilne se trouve pas dans toute la jurisprudence pontifi 
cale, un seul exemple de dérogation légitime à la loi 
du concours pour tout un diocèse, pour les églises d'un 
grand pays. 

Quoi qu'il en soit de ces coutumes dans une partie 
des églises de France, il est certain qu'elles ont été 
abrogées, supprimées et éteintes par la bulle Qui 
Christi. Domini de Pie VII. | 

L'acte de Pie VII qui abolit les coutumes, et qui, en 
fondant des églises nouvelles, les soumit pleinement aux 
lois universelles el communes, cet acte, disons-nous, ne 
contient pas de privilége spécial relativement à la col- 
lation des paroisses; il est censé par conséquent laisser 
intacte la loi du concours, qui est la forme. canonique 
observée inviolablement dans l'Eglise. En effet, l'article 
de la bulle de Pie VII concernant la collation des pa- 
roisses porte simplement que les évéques nommeront les 
eurés, qu'ils ne choisiront que les personnes présentant 
les qualités que les saints canons exigent: Jus nomi- 
nandi parochos ad episcopos pertinebit, qui tamen. per- 
sonas non seligent nist iis dotibus instructas quas Eccle- 
siae canones requirunt. Loin de trouver dans cette dis- 
potion de Pie VII un privilége dérogatoire à la loi du 
concile de Trente, ne pourrait-on pas dire que les évé- 
ques qui doivent, aux lermes de la bulle, ne conférer 
les paroisses qu'à des sujets ayant les qualités requises 
par les canons, doivent également s'assurer de leurs 
mérites dans les formes que les mémes canons prescri- 
vent, c'est-à-dire par l'examen canonique ? Ne peut-on 
pas dire que, dans la pensée de Pie VIT, les qualités 
canoniques des candidats doivent étre constatés canoni- 
quement, dans les formes des saints canons, c'est-à-dire 
au concours, et que c'est dans le cercle des sujets dont 
les mérites sont ainsi constatés canoniquement que les 
évêques doivent choisir les curés? 





1099 


La coutume ne remonte pas au delà de l’année 1801, 
puisque la bulle de Pie VII de cette année abolit l'état 
des susdits églises avec leurs coutumes et leurs privi- 
léges. Supposé donc que la coutume de conférer les 
paroisses sans concours ait été introduite, elle est pos- 
térieure à 1801 ; elle n'est done pas immémoriale. 

Or, nous ne connaissons pas une seule décision de 
Rome qui ait immolé le concile de Trente et les bulles 
des papes à une coutume non immémoriale. Ce qu'on 
n'a pas fait dans des cas exceptionnels, pour quelques 
pays particuliers, devra-t-on l'admettre contre plusieurs 
milliers de paroisses ? Nous laissons la réponse aux 
personnes éclairées, et surtout à l'autorité compétente. 


IV. 


En 1851, Mgr Van Bommel, évêque de Liége, en 
Belgique, prit une initiative qui lui fit le plus grand 
honneur. Dans un synode célébré au mois de septem- 
bre, il établit l'examen devant les examinateurs syno- 
daux, comme le concile de Trente l’ordonne, ainsi que 
le concours des candidats pour être promus aux paroisses 
vacantes, conformément au décret du même concile. 

Le concile de la province de Boürges, célébré au 
Puy en 1873, prit deux dispositions excellentes. La 
première ordonna de rétablir dans toutes les paroisses 
de la province le concours du concile de Trente et des 
constitutions pontificales. Après avoir rapporté presque 
intégralement le décret de Trente, les Pères de Bourges 
s’exprimèrent comme il suit: « La discipline de Trente 
a été confirmée, plus éxactement expliquée par plu- 
sièurs souverains pontifes, savoir, par saint Pie V, dans 
la constitution In conferendis, et par Innocent XI, qui 
a condamné l'erreur de ceux qui soutenaient qu'un 
évéque füt tenu de choisir parmi les candidats un 
sujet digne, mais non le plus digne. Dans la suite la 
congrégation du Concile rendit, sur la matière, un 
décret qui eut l'approbation du pape Clément XI et fut 
adressé sous forme d’encyclique aux ordinaires. Enfin 
Benoit XIV mit la dernière main à la discipline par 
la constitution Cum 1llud, qui a prescrit les dernières 
dispositions réglementaires des concours et en a fait 
une loi générale. » 

Ce résumé historique est parfaitement exact. Le con- 
cile de Bourges reconnait la désuétude du concours 
dans presque tous les diocéses de France. Cela est 
vrai de la période de temps depuis l'époque du con- 
cordat de 1801 jusqu'à nos jours; mais, au siècle 
dernier, les pays d'obédience observaient le concours ; 
ainsi la Bretagne, l'Arlois, la Lorraine, la Provence etc. 
ll est juste de rappeler, en outre, que tous les conciles 
provinciaux tenus en France embrassérent et prescri- 
virent le concours. 

Les saints et savants évêques du XVI* siècle ne 
redoutaient pas l'édit public appelant sans exception 
tous les ecclésiastiques qui veulent concourir. Saint 
Chartes Borromée donna l'exemple, il fut généralement 
suivi; c'est la forme qui a prévalu. L'Eglise n'oblige 
pas tous les prétres d'entrer dans le ministére des pa- 
roisses ; l’édit public présente un moyen légal pour 
ceux qui se sentent la vocation. La liberté de choisir 
le coin de terre qui sera arrosé des sueurs de l'ou- 


DROIT PABOISSIAL. 


1100 


vrier, celte liberté est précieuse, l'édit en assnre l'exer- 
cice. Car le candidat ne se présente qu'aux paroisses 
quil aime spécialement, eu égard à ses habitudes et 
à ses relations. Les constitutions pontificales sur le con- 
cours supposent constamment l'édit public. 


V. 


Le concile de Trente ordonne de prendre en consi— 
dération: dans le concours non seulement l'instruction et 
la science mais surtout les qualités morales, âge, pru— 
dence, intégrité, vertu. La constitution de Benoît XIV a 
particulièrement recommandé cette maxime essentielle, 
de façon que le concours est nul si les examinateurs sy- 
nodaux ne votent pas sur l'ensemble des qualités requi- 
ses pour un excellent pasteur des àmes. On a pu remar- 
quer dans les dix-neuf volumes des Analecta les innom— 
brables décisions de la S. Congrégation du Concile qui 
ont consacré le principe. La jurisprudence n'a jamais flé- 
chi à cet égard. Peu d'années ap;és la célébration du 
concile de Trente,la Rote décidaitinvariablement dans le 
sens précité. De arréts de 1577, 1589, 1592 et autres 
sont rapportés dans la décision suivante, qui fut rendue 
le 4 décembre 1600. 


Nullius Canonicatus. 4 decembris 1600. Cum vacasset 
parochialis ecclesia Sancti Alexandri terrae Durantis et 
in concursu idonei reperti et approbali fuissent inter 
alios Jacobus Michelonus et Benedictus Savinus, episco- 
pus Semproniensis deputatus a S. Congregatione Concilii 
Tridentini elegit Jacobum ui magis idoneum, cui Abbas 
dictae terrae Durantis ad quem jus conferendi spectat, 
parochialem contulit. Benedietus à praetensa mala elec- 
tione appellavit et causam appellationis obtinuit committi 
reverendissimo Urbis vicario, qui decrevit novum concur- 
sum, in quo cum Jacobus non comparuisset fuit Benedic- 
tus examinatus, et idoneus declaratus, et postea tulit sen- 
tentiam , in qua declaravit bene fuisse appellatum; ac 
electionem factam per ipsum Semproniensem et collatio- 
nem Jacobo factam revocandam ; dictumque Benedictum 
esse ad Abbatem remittendum qui ei collationem faciat 
de dicta parochiali. Fuit ab hae sententia appellatum pro 
parte Jacobi, et causa coram me in Rotam introducta, 
in qua cum dubitassem an sententia vicarii essel confir- 
manda, Domini unanimiter responderunt, esse revocandam. 
Cum enim ex constitutione Pii V non concedatur simpli- 
citer appellatio a judicio episcopi, sed tunc demum quando 
dolose et irrationaliter judicat, ut probant verba constitu- 
tionis expresse alias ad hoc ponderata in una Ravenna- 
tensi parochialis 2 decembris 1592 coram illmo duo car- 
dinali Arrigonio, et de nulla apparet irrationabilitate et 
dolo episcopi Semproniensis, quae tamen liquido constare 
deberet, cum in dicta Bulla ponatur in conditione (ibi) 
«constito de prioris eligentis irrationabili judicio », et fuit 
dictum in una Pampilonensi beneficii 17 mensis maii 
1577, coram Illmo Dno cardinali Blanchetto. Pro judicio 
enim ordinarii praesumitur, eap. in praesentia, de renun- 
ciat. quod etiam colligitur ex dicta constitutione, et fuit 
dictum in illa Ravennaten ; et quod de ordinario dicitur 
censuerunt Domini habere locum etiam in episcopo Sem- 
proniensi. subrogato propter litem inter archiepiscopum 
Urbinatensem et abbatem Castri Durantis super jure ins- 
tituendi concursus. 

Non obstant qualitates consideratae in Benedicto, quia 
illae solae non faciunt illum digniorem pro obtinenda pa- 
rochiali, et potuerunt praeponderari qualitates quae con- 








1101 


currebant in persona Jacobi, quod esset philosophus, poe- 
nitentiarius, examinator synodalis, et doctor, quae qualitas 
doctoratus magna est, et cujus rationé esset praeferen- 
dus, ut fuit dictum in una Civitatis Castelli parochialis 
coram bo: me: Orano 16 junii 1589. Ultra quod alias 
in Urbe in concursu pro Benedicto adversario et aliis con- 
currentibus fuit ad canonicatum electus. Cum enim epis- 
copus eum elegerit dicendum est cognovisse majores qua- 
litates in ipso concurrentes circa mores, prudentiam, et 
alia quae ultra scientiam prae oculis habere debet in hu- 
jusmodi electione tam ex jure communi c. Cum in cun- 
ctis, de elect. quam ex dispositione Sacri concilii Triden- 
lini, c. 18 sess. 24. Sufficit enim quod possint in electo 
concurrere majores qualitates ad excludendum dolum, 
quod satis est in hae materia ut dicitur in illa Raven- 
natensi. 

Imbecillitas oculorum quae objicitur Jacobo non est 
talis, quae reddat illum inhabilem ad curam, nec facit, 
quod Benedictus melius videns sit illi praeferendus. Non 
obstat qued Benedictus rexerit ecclesiam parochialem, 
quia hoc respicit illius sufficientiam sed non concludit 
quod in concursu veniat praeferendus, ut fuit dictum in 
Beneventana parochialis 28 mensis junii 1590 coram bo: 
me : Orano. 

Dixerunt etiam aliqui ex Dominis sufficere, quod eli- 
gatur idoneus, et dignus, omisso otiam magis idoneo et 
digniore 21. c. Cwm nobis, de elec; cap. Nisi cum pri- 
dem, S pro defectu, de renunciat. cap.finali de presbyte- 
ris non baptizat. cum aliis bene adductis per Covar. in 
regula peccatum in secunda parte, S 30., num. 8 et 4, 
de regulis juris in 6; quia glias omnes electiones essent 
litibus et controversiis suppositae, et in pluribus praesen- 
iatis fuit decisum in una Faventina. juris patronatus 
coram Illmo Domino Perusino octava mensis junii 1588 
et in terminis nostris eliam dictum in illa causa Raven- 
natensi saepius allegata. Et ita fuit decisum. 


VI. 

La Rote jugeait les affaires de tous les pays. Dans un 
arrét de 1603, Escobar,du diocése de Tuy, en Espagne, 
fait appel contre la préférence que l'évéque a donnée à 
un concurrent. Le tribunal romain adjuge la paroisse à 
Escobar, à cause de ses qualités supérieures. En effet, il 
est plus âgé que son compétiteur. Il est docteur des deux 
droits; Francois est simple bachelier. Escobar est prétre; 
François n'est que lonsuré. Escobar a été proviseur , 
c'est à dire vicaire général, et curé pendant plusieurs 
années. Cette expérience mérite une grande considéra- 
lion. Les examinateurs synodaux ont approuvé en Esco- 
bar les qualités de prudence et de parfaite intégrité au 
lieu qu'ils déclarent ne rien savoir sur Francois. En ce 
qui concerne l'instruction, la supériorité de Francois n'est 
pas constatée, au contraire. En règle ordinaire, 1a pré- 
somption est pour le jugement de l’évêque, et il faut que 
la préférence paraisse manifestement déraisonnable pour 
que la nomination épiscopale soit cassée; mais dans l'es- 
pèce, la présomption perd une grande partie de sa valeur 
par ce fait, que Francois est familier de l'évéque de Tuy. 
C'est pourquoi la Rote juge pour Escobar. 


Tudensis Parochialis 28 aprilis 1608. In concursu, is 
qui majori habilitate praeditus est praeferendus. 

Pro majori parte dominorum fuit conclusum constare 
de irrationabilitate provisionis Tudensis, quia ex deductis 


DROIT PAROISSIAL. 


1102 


pro parte Escobar apparet ipsum habuisse plures qualitates, 
in hae materia considerabiles, quam Franciscus electus nempe 
aetatem multo maturiorem, cap. Cum in cunctis, verb. ae- 
tatis matwritas, de elect. Rol. cons. 47, n. 60, lib. 1. 
Item plures gradus, Escobar erat doctor in utroque jure cum 
Franciscus vero baccalaureus tantum,  Cassan. Catalogus 
gloriae wndi, p. 10, cons. 33. Item majores ordines, 
quia Escobar erat presbyter, Franciscus vero simplex cle- 
ricus. Dec. cons. 143, n. 13. Item Escobar prius assequ- 
tus fuerat suos ordines et gradus. Item majorem expe- 
rientiam, quia Escobar fuit provisor episcopi Tudensis, 
et curatus per multos annos, quae experientia in hac arte 
artium est multum attendenda, cap. Cum sit ars, de ae- 
tate et qual. Item Escobar erat naturalis loci, Franciscus 
vero alienigena. Decis. cons. 542, n. 18. Rocch. de Curt. 
de jure patrio. verbo honorificum, n. 45. cum plur. seqq. 
Item Escobar habebat majorem nobilitatem. Lambert. de 
jure patr. lib. 2., p. 4, q. 5, art. 9. 

Quo ad mores vero, prudentiam, et integritatem testes 
pro Escobar multo majora deponunt quam testes pro Fran- 
cisco, ultra quod et in hoc adest approbatio examinatorunt 
pro Escobar, qui nihil sciunt de Francisco, et concilium 
multum defert relationi examinatorum, etiam in hac parte, 
ut patet, ibi: « renuncientur quicumque ab his idonei 
judieati fuerint moribus, prudentia etc.» 

Quo ad doctrinam etiam, ultra praesumptionem, quae 

oritur ex multiplicitate et anterioritate graduum, videntur 
magis concludere examinatores pro Escobar, quia primus 
dicit, lectionem Escobar sibi magis placuisse, secundus non 
contradicit, sed ambos simpliciter approbat, tertius dicit 
Kscobar sibi magis placuisse in lingua latina et claritate 
lecturae. Ex quibus videbatur Escobar esse praeferendus. 
Nam quicquid sit in aliis beneficiis certum est in curatis 
ex idoneis magis idoneum eese eligendum, prout S. Con- 
cilium Trid. cap. 18, sess. 24. et constit. Pii papae V 
15 Cal. Ap. Pontificatus anno 2° fuit resolutum in causa 
Dertusensi , parochialis, 18 decembris 1581 coram D. 
Cypsio. / 
Non obstat, quod hoc, an quis sit idoneus relinquatur 
judicio episcopi, quia hoc est quatenus episcopus recte 
judicaverit. Abb. cap. Cum autem, n. 6. de jure patron. 
Alex. cons. 83, n. 2, lib. 1.: et satis denotat constitutio 
Pii V quae alias frustra admitteret appellationem ab elec- 
tione. 

Non obstat, quod multum praesumatur pro judicio or- 
dinarii, ita ut irrationabilitas debeat esse manifesta, ut 
fuit decisum in Ravennatensi parochialis, coram Illustris. 
Arigonio, et in Pampilonensi, parochialis 12 decembris. 
1597 coram Rev. Liita, quia in supradictis videbatur non 
versari in casu manifestae irrationabilitatis, ex quo undi- 
que constat de qualitatibus aliqui ex Dominis inclinare in 
hanc partem, quia er testibus quos prg nunc praesuppo- 
nebant recte examinatos constabat Franciscum fuisse fa- 
miliarem episcopo Tudensi, ex qua familiaritate diceba- 
tur, multum tolli de praesumptione quae alias esset pro 
episcopo, ut fuit consideratum in causa Ravennatensi pa- 
rochialis 2 octobris 1592 cor. Ill. Arigonio. Faciunt notata 
in cap. Sunt nonnulla. 

Non obstat, quod, Franciscus non haberet beneficium 
unde ex hoc capite esset praeferendus doctori Escobar qui 
beneficium habebat. Rebuff. in tract. de nom. q.2, n. 14, 
et fuit alias decisum in Rota, quia est intelligendum ce- 
leris paribus, non autem quia ista sola qualitas possit 
praeponderari tot aliis commoventibus in Escobar, alias 
nimis restringeretur dispositio Concilii Trid. et frustra ad- 
mitteretur ad concursum aliam parochialem habens, prout 


1103 


tamen admittendum esse resolvit Congregatio super dicto 
concilio. 
VII. 


En matiére de concours, il incombe à l'appelant de 
prouver légalement que la décision des examinateurs et 
de l'évéque est déraisonable. D’après la bulle de S.Pie V, 
il faut montrer la mauvaise volonté, la partialité, la pas- 
sion humaine. Le concile de Trente n'oblige pas l'ordi- 
naire d'accorder la préférence à la science ; au con- 
traire, l'ordinaire doit préférer le candidat que les qua- 
lités morales rendent plus apte au gouvernement d'une 
Eglise paroissiale. Doctorat, noblesse, fortune, tout cela 
ne l'emporte pas sur la prudence, les bonnes mœurs et 
l'intégrité, qui sont beaucoup plus nécessaires que la lit- 
térature. Ces considérations décident la Rote à rejeter 
l'appel de Salomon.D'ailleurs, la nomination de Salomon 
causeraït du scandale parmi les paroissiens, qui savent 
qu'il a eu plusieurs démélés avec la justice, pour le port 
d'armes prohibées, et pour le soupcon de complicité avec 
des bandits. Arrêté à Ravenne pour cause d'homicide, il 
fournit caulion ; il ne fut pas condamné, cela est vrai, 
mais la diffamation reste. 


Faventina parochialis, 28 junii 1618. In concursu ad 


beneficium is qui moribus et prudentia aptior est ad gu- 


bernandam ecclesiam, praeferri debet alteri magis scientia 
praedito. 

Fuit resolutum beneficium non esse adjudicandum Sa - 
lomoni; contendit enim contra judicium examinatorum et 
ordinarii probare irrationalitatem eorum in praelatione 
Bavarini ad parochialem, de qua agitur; sed non justifi- 
cat qualitates, quae solent detegere et manifestare irra- 
tionabile judicium ordinarii, quae recensentur in constitu- 
lione felicis recordationis Pii V : dolosum scilicet judicium 
et carnalitatis aut. humanae passionis affectum. 

In concursu autem qualitatum non est praescripta lex 
ordinario, ut magis idoneum judicet qui scientia alteri prae- 
cellit, sed is praeferri potest qui prudentia et moribus et 
integritate aptior videtur ad gubernandam ecclesiam, e. 
Cum in cunctis, de elect. et habetur in concil Trid. de 
reform. sess. 24, c. 18, et Hota saepe temit, ut in Bene- 
naventana parochialis 15 maii 1590, coram Orano; Raven- 
naten parochialis 7 decembris 1592, coram Ill. card. Ari- 
gonio et in Sabinen. coacursus 6 aprilis 1609 coram d. 
Damasceno quae datae fuerunt. 

Ideo doctoratus officium, auditoratus nobilitas et divi- 
tiae, quae allegantur in persona Salomonis quatenus etiam 
bene justificarentur, cum non faciant eumdem praecellere 
prudentia et moribus et integritate magis necessaria ad 
gubernandam eaogelesiam, quam litteratura et caeterae su- 
pradictae qualitates, sequitur dicendum judicium ordinarii 
non posse de irrationabilitate redargui, si Bavarinum ele- 
gerit, dé cujus prudentia et moribus vitae apparebat. Tum 
quia antiquior sacerdos et alumnus societatis Jesu est valde 
commendatus, diuque versatus in regimine curae anima- 
rum, tum eliam quia per multum tempus fuit praefectus 
collegio juvenum in civitate Forolivien. et ex post semi- 
nario in civitate Faentiae; ex quibus retorquetur deci- 
sio in causa Ripana parochialis coram R. P. D. meo Pan- 
philio pro Salomone allegata; in ea enim ad arguendam 
irrationabilitatem judicii ordinarii deducuntur principali- 
ier mali mores ejus qui fuerat electus, dum apparebant 
excessus in fratrem et alios perpetrati pro quibus cum cu- 
' ria gubernatoris et episcopo composuit, adeo quod si hodie 


DROIT PABOISSIAL. 


1104 


judicium ordinarii pro Salomone adduceretur, bene con- 
veniunt termini illius decisionis. 

Quia reperitur condemnatus ob delationem armorum 
prohibitorum de nocte et pro suspicione associationis cum 
bannitis, pro quibus delictis composuit. Fuit etiam arres- 
tatus Ravennae ex causa homicidii, pro qua habuit domum 
pro carcere et fidejussit; et quamvis non fuerit judicatus 
culpabilis, sola tamen diffamatio propler scandalum quod 
posset oriri inter parochianos, sufficit pro exclusione. Cal- 
derin. cons. 9, de probat. et maculam illam er inquisi- 
tione delicti causatam multum Domini ponderabant pro 
exclusione in supradictis Beneventana parochialis, ei Sa- 
binen concursus, Addebant etiam Domini quoad litter 
turam Salomonis non esse tutam dum interrogatoriis era 
minatorum respondit, baptismi sacramentum posse conferri 
ab haeretico absque intentione baptizandi. 

Non obstat quod jura producta per Antonium non sint 
in forma probanti, nec legitime extracti, nec probari quod 
Antonius sit antiquior Sacerdos, quia, etiamsi exceptio prae- 
dicta in facto esset vera, non tamen Salomon docuit de 
gravamine, prout debet, tum quia sustinet partes appel- 
lantis et objicit judici culpam injustitiae quae non prae- 
sumitur, sed est probanda. Cravett. cons. 8, n. 20, Bro- 
gius, cons. 37, n. 11, cum aliis allegatis per Surd. cons. 
39, num. 9, vol. 1.; tum etiam quia contra eum viget 
praesumptio quae stat pro judicio ordinarii c. /n praesen- 
tia, de renuntiatione, et fuit dictum in dicta Ravennaten. 
parochialis coram Arigonio et in causa nullius parochia- 
lis 4 decembris 1600 coram Bononien. etc. 


Salomon demanda la nouvelle audience; mais la Rote 
s'en lint au premier arrêt. Dans le concours, on préfère 
non celui qui a plus de littérature, mais celui que l'âge, 
les mœurs, la doctrine et la prudence désignent comme 
plus apte au ministère paroissial. Il incombe à l'appelant 
de prouver qu'on lui a fait tort en l'écartant. Antoine 
est en possession de la paroisse ; l'appel ne suspend pas 
celte possession, car le concile de Trente et la bulle de 
S. Pie V parlent clairement. Antoine n'est pas obligé de 
montrer la justice de la première décision qui lui est fa- 
vorable. Les examinateurs synodaux doivent désigner les 
sujets qu'ils estiment les plus dignes pour l’âge, pour les 
bonnes mœurs, pour la doctrine, pour la prudence et 
autres qualités. La supériorité littéraire, füt-elle prouvée, 
ne suffit donc pas pour que Salomon se prétende lésé. 
D'ailleurs, Salomon ne prouve pas ses bonnes mœurs et 
sa vie intègre ; au contraire, on a des présomptions op- 
posées. Supposé que la preuve füt faite, reste à démon- 
trer que ces bonnes qualités sont supérieures à celles 
d' Antoine et que les examinateurs et l'évêque ont abusé 
de leurs attributions. Voici la décision de la Rote : 


Faventina Parochialis. 13 januarii 1614. Clericus 
in concursu ad beneficium praeferendus est non is, qui solum 
idoneus reputatur quoad litteraturam, sed qui aetate, mo- 
rbus, doctrina et prudentia magis idoneus judicatu r. 

Dominus Salomon Liverani in hoc judicio appella- 
tionis est actor, et tenetur justificare in quo fuerit gra- 
vatus ab examinatoribus, vel ab irrationabili judicio or- 
dinarii, nec sola appellatio eum relevat ad hoc, ut appellatus 
teneatur de justitia primae sententiae docere, ex quo 
Antonius Bavarinus possidet et possessio per appellationem 
non est suspensa ex dispositione concil. sess. 24 de reform. 
c. 18. vers. nec praedictorum. Nec decisio in Calagwritana 
beneficii 1 februarü 1612, eoram R. Bononien. quae datur, 








1105 


loquitur in paroohialibus sed in aliis casibus in quibus 
concilium contrariatur. 

Cum igitur examinatores juxta decretum conc. Trid. 
sess. 24. cap. 18 de reform. S peracto deinde examine 
retulerint, quos magis idoneos judicarunt aetate, moribus, 
doctrina, prudentia, et aliis rebus ad vacantem ecclesiam 
gubernandam, et praedicta omnia tenerentur referre, nec 
sufficiat si examinatum idoneum quod litleraturam renun- 
ciaverint, prout sacra Congregatio concilii interpretum de- 
claravit; episcopus vero elegit Antonium quem prae caeteris 
magis idoneum judicavit; ideo sitam per examinatores quam 
per ordinarium consideratae fuerunt qualitates aetatis, mo- 
rum, doctrinae et prudentiae ad judicandum ab eis rela- 
tum et praelatum magis idoneum , certe non justificatur 
gravamen per Salomonem praetensum ex sola praeexcel- 
lentia litteraturae probata tam per vicarii Cesenaten appro- 
bationem quam ex ipsius Antonii admissione. Prudentia 
enim Antonii, et mores et vitae integritas potuerunt cum 
sufficienti litteratura reddere illum aptiorem ad hane pa- 
rochialem, prout fuit consideratum in allegatis decisionibus 
Beneveniana parochialis; Sabinen concursus in alia de- 
cisione allegatis. | 

De moribus autem, et vitae integritate ipsius Salomo- 
nis etsi concludenter fuisset probatum, nec obstaret præ- 
sumptio contrariae probationis ex illius carceratione, et 
diffamatione, et armorum prohibitorum delatione de quibus 
in actis et in summariis pro Antonio datis; nihilominus 
sufficere non videtur, nisi etiam probatum esset quod istae 
qualitates essent majores in ipso Salomone. quam in An- 
tonio, ut inde concludatur sinistra relatio, et irrationabile 
judicium; alias potuerunt exuberare qualitates respectu 
morum et vitae integritatis, ut cum modica et sufficienti 
geientia magis idoneus Antonius esset judicandus ad curam 
animarum, quam Salomon qui sola litteratura praecellit, 

Non obstat quod Salomon probaverit se doctorem, pluribus 
et gravissimis officiis functum, nobilem et divitem; quae 
in Antonio non concurrunt; quia fuit responsum praedicta 
quoad mores, et vitae integritatem, non concludere pro ap- 
pellatione; nec ad diminuendum eas qualitates in personam 
Antonii et ea probatione cessante, cessat gravamen quod 
est objectum appellationis. Surd. post alios cons. 358. num 
4, 5 vol. 89. Atque ita standum praedictis DD. censuerunt 
non esse recedendum a decisis in hac causa die 28 junii 
praeteriti. 

VIII. 


La décision 640, dans la quatrième partie des Re- 
centiores, regarde le diocèse de Trèves. Elle fut rendue 
le 16 février 1626. La Rote cassa la nomination et l'ins- 
titution du curé, parce qu'on ne convoqua pas le con- 
cours, que le concile de Trente prescrit pour les parois- 
ses soumises au palronage ecclésiaslique, comme pour 
celles dont la collation est entièrement libre. L'arrêt rap- 
pelle que la constitution de S. Pie V In conferendis casse 
et annulle toutes les provisions et toutes les nominalions 


des curés, lesquelles ont lieu sans qu'on ait observé le . 


décret du concile de Trente. 


Treveren. Parochialis. Beneficium parochiale dum est 
jurispatronatus personae ecclesiasticae, tunc in ejus provi- 
sione servanda est forma praescripta a Concil. Trid. sess. 
.24, cap. 18; scilicet. ut provideatur per concursum et quid 
sit faciendum quando institutio ad juspatronatus spectat ad 
episcopum et quid si ad alium. | 

Responsum fuit sententias de partibus esse infirmandas. 
Pluribus enim nullitatibus visae sunt laborare; quod sus- 


19° SÉRIE 


DROIT PAROISSIAL 


\ 


1106 


penso petitorio ad illius tamen resolutionem fuerit deven- 
tum; quod citatio non processerit cum indicatione illius, 
ad quod pulsabatur citatus juxta glossam in Clem. saepe, 
in verbo, ad id, de verb. signif. et quod personaliter, vel 
legitime ad valvas non fuerit dicta citatio executioni de- 
mandata. Verumtamen Dominis vim praecipuam faciebat 
injustitia, quae dictis sententiis objiciebatur. Agebatur nam - 
que de parochiali, quae est de jurepatronatus ecclesiastico, 
idque partes admittunt et Theodorus exposuit in positio- 
nibus datis in ejus summ. n. 7 dum alias sub die 7 no- 
vembris praeteriti haec causa proponeretur; unde servari 
debebat forma praescripta a s. concilio Tridentino sess. 24, 
cap. 18: « Si vero jurispatronatus ecclesiastici » ubi cau- 
tum est, ut in parochialibus jurispatronatus ecclesiastici 
instituatur eoncursus; si quae institutio ad episcopum spe- 
ctat, et non ad alium, patronus quem digniorem inter ap- 
probatos ab examinatoribus judicabit episcopo praesentet 
ut ab eo instituatur. Si vero institutio ab aliis quam ab 
episcopo sit facienda, qui est casus noster quia institutio 
in hac parochiali jurispatronatus spectat ad archidiaconum, 
tunc episcopus solus ex dignis eligat digniorem, et hunc 
patronus praesentet ei, ad quem institutio pertinet; et sanctae 
mem. Pius V in sua constitutione incipien. In conferendis 
beneficiis, quae est 83 in nov. Bull. S 3, irritat et an- 
nullat omnes provisiones aliter factas non servata dicta 
forma sac. concilii Tridentini. 

Nec obstare visum fuit quod archidiaconus ad quem - 
jus instituendi spectat, proposuerit edicta et solum com- 
paruerit Theodorus et idoneus repertus fuerit. Quoniam quo- 
lies etiam jus instituendi spectat ad inferiores, nihilominus 
episcopus Ordinarius debet proponere edicta concursus, et 
Si secus actum fuerit, collatio est nulla, quemadmodum 
responderunt Illmi interpretes sacri concilii teste Garcia, 
de benef. cap. 2, p. 9, num. 262 et sie, non ab archidia- 
cono, sed ab episcopo erat exponendum edictum: quod et 
eo minus potest suffragari, quia prius fuit facta praesentatio 
quam intimatus concursus et expositum edictum, ut de- 
prehendi videtur ex verbis ipsius edicti et tamen juxta 
Sacrum concilium debet fieri concursus, et episcopus eli- 
gere digniorem, et hunc patronus praesentare ei ad quem 
institutio spectat. 

Et ita utraque parte informante etc. 


IX. 


Les charges ecclésiastiques doivent-elles être confé- 
rées aux plus dignes ? Le collateur est-il en süreté de 
conscience lorsqu'il préfère un candidat vraiment digne 
à un autre qui l’est davantage ? Cette question vivement 
controversée autrefois, fut traitée dans une décision de 
la Rote pour Calahorra (Recentiores, part. 10, dec. 262, - 
pag. 602). 

Le Concile de Trente et la constitution de S. Pie V 
qui ordonnèrent de conférer les paroisses aux plus di- 
gnes, ne touchèrent pas au droit commun pour ce qui 
regarde les benéfices simples. Innocent III dans le cha- 
pitre premier des décrétales, au titre Ut beneficia sine di- 
minutione conferantur, prescrit il est vrai de donner aux 
plus dignes sujets les bénéfices eux-mêmes qui n'ont pas 
charge d'àmes; mais l'usage commun semble avoir 
abrogé cette décrétale, car on ne peut supposer que tous 
les prélats se mettent en état de damnation. Cependant 
il est plus sür de choisir les plus dignes, en toute hypo- 
thése. Des statuts particuliers ordonnent de toujours pré- 
férer les plus dignes. La Rote cite une constitution du 


70 


1107 


pape Clément VIII pour le diocèse de Calahorra. En pa- 
reil cas, il n'y a plus le moindre doute. La décision que 


je vais rapporter fut rendue le 27 novembre 1648, sous ' 


Innocent X, qui avait été auditeur de Rote. 


Calagwritana beneficii. Ardua inter theologos contro- 
versia eligendi digniorem, vel simpliciter dignum in hac 
decisione discutitur, ubi quod in beneficiis simplicibus licet 
verum sit dignum posse absque ulla difficultate eligi, elec- 
tio tamen dignioris semper est securior. 

Beneficii vacantis per obitum Michaelis Munoz adjudi- 
cationem contendentibus Michaele Gurrea, et Josepho Ven- 
tura quorum primus in examine juxta formam motus pro- 
prii Clementini facto in partibus fuerat rejectus et a mala 
relatione appellaverat, Rota censuit decernendam esse Jo- 
sepho ex rationibus deductis in decisione edita sub die 26 
junii 1648 coram me. 

Nuperrime Didacus Zappota unus ex oppositoribus ad 
idem beneficium approbatus in dicto examine ad curam 
animarum qui pariter a relatione eraminatorum, eo quod 
dictum Josephum aeque idoneum ad curam animarum re- 
nunciaverunt, appellationem interposuit, sibi postposito Jo- 
sepho beneficium adjudieari petiit, ipsique disputato de- 
super partieulari dubio adjudicandum esse hodie Rota cen- 
suit tamquam digniori. 

Quamvis enim etiam Joseph sit dignus et in benefl- 
ciis simplicibus quale est istud, agitata valde a scriben- 
tibus sit quaestio an eligi possit dignus omisso digniori, 
cum de beneficiis simplicibus neque Concilium Tridenti- 
num sess. 24 de reform. cap. l, et cap. 18, neque cons- 
titutio Pii V loquatur, antiqua vero jura admodum sint 
dubia propler consuetudinem introductam a Papa praefe- 
rendi in hujusmodi beneficiis dignos dignioribus qua vi- 
detur abrogata dispositio contraria Innocentii tertii lo- 
quens de beneficiig non curatis in cap. 1, S. Circa, ut 
benef. sine diminut. conferan. de jure autem divino et 
naturali seclusa ordinatione Ecclesiae beneficia non viden- 
iur esse bona communia, et praemia meritorum, nec est 
praeceptum quod dentur dignioribus, ob quas rationes af- 
firmativam sententiam (tuetur Navarr. de restit. lib. 2, 
Cap. 2, n. 17, et n. 182; quem sequitur Gutlierez Ca- 
non. quaest. lib. 2, c. 11, sub n. 12, col. 2; ubi circa 
finem ait, quod si aliud diceremus omnes fere praelati es- 
sent in statu damnationis providentes beneficia simplicia 
dignis praetermissis dignioribus, quae acerbissima profecto 
esset sententia. Molin. de primog. lib. 2, cap. 5, n. 55. 
Garcias, de benef. p. 7, cap. 16, n. 16 et seqg. Barbosa, 
de jure Eccles. lib. 1, cap. 19, n. 188; ubi allegat con- 
cordantes. Adden ad Gregor. decis. 11, vers. tertia conclusio. 
Seraph. dec. 942, m. 5. 

Negativa opinio ad favorem dignioris contradictione 
caret quando particulari aliqua constitutione cautum est be- 
neficia simplicia conferri dignioribus, ut declarat idem 
Garc. d. p. 7, cap. 16, n. 17, n. 89 et seqq. nam consti- 
tutio illa facta videtur in favorem Ecclesie ut habeat me- 
- liores ministros. Rebell. de oblig. just. p. 1, lib. 3, quaest. 5, 
in princip. vers. tertio quia. Guttierez Canon. quaest. d. 
cap. 11, n. 55, in fin. Petrus Ledesma 2 p. tract. 8, 
cap. 8, conclus. 13, Barbos. de jur. eccles. d. cap. 19, 
n. 137, iu fine Modernus Capucinus a Bononia de elect. 
dub. 33, nm. 6. 

Et hic est casus noster; nam constitutio Clementis VIII 
iis verbis mandat eligi digniorem, ibi « ex quibus dicti 
beneficiati quem ipsi vel eorum major pars digniorem in- 
ter approbatos ab examinatoribus similiter judicaverint 
praesentare etc. teneantur.» Nec obstat quod supra eadem 
constitutio loquens de officio examinatorum praecipiat ipsis 


DROIT PAROISSIAL. 


1108 


ut absoluto examine referant omnes oppositores idoneos 
respectu scientiae ad curam animarum exercendam repertos 
quotquot fuerint licet aetas in eis desit, quia Pontifex ab 
eraminatoribus voluit tantum scientiae scrutinium fieri, 
ideoque aetatis, vel aliarum qualitatum rationem non 
haberi; exinde autem inferri non potest, quod idem servandum 
sit in praesentatione post relationem examinatorum facienda 
a beneficiatis unis ex repertis idoneis in examine quem 
beneficiati maluerint; quia infra illis expresse praecipitur 
quod eligant digniorem, qualia esse potest. etiam is cui 
deest aetas si competitores praecellat aliis qualitatibus, 
Mant. decis. 275, sub n. 4. cum aliis alleg. a Moder. Capuc. 
Bononien de elect. dub. 32, sub n. 8. Et ponderand: 
est dictio illa similiter, ibi « digniorem similiter judi- 
caverint, » quae denotat Pontificem etiam in casu plurium 
approbatorum ad curam animarum paulo supra disposito 
sensisse quod praesentaretur dignior, ad tradita per Gabr. 
cons. 8, n. 18, lib. 2. Menoch. consil. 128, n. 9. Sur. 
consil, 804, n. 34. Barbosa, diction. 637, num. 1; ita ut 
clausula superius posita ibi « quem ipsi maluerint » conferat 
dumtaxat facultatem praesentandi quem digniorem judi- 
caverint arbitrio boni viri, quod solum ea clausula tribuit. 
Castr, consil. 385, num. 8, lib. 1. Alex. consil. 129 num. 53, 
lib. 1. 

Unde in omnibus causis Calaguritanis fuit indistincte 
decisum beneficia adjudicanda esse digniori, ut in pluribus 
decisionibus relatis in Calaguritana beneficii della casa 
della Reina 27 martii 1648 coram KR. P. D. meo Ghis- 
lerio; quod etiam semper securius esse in beneficiis sim- 
plicibus admonet Guttierez d. lib. 2, cap. 11, sub num. 12, 
col. 8. vers. securius tamen. 

Est vero Didacus Josepho dignior; primo ratione sa- 
cerdotii quod praelationem praestat in concursu adversarii, 


- qui sacerdos non est, licet agatur de beneficio non sacer- 


dotali. Guttierez cons. 2, n. 22. Rota in dicta Calaguri- 
tana beneficii della casa della Reina, et novissime in alia 
Calagwritana beneficii 20 mensis currentis caram R. P. D. 
meo Peutingero. Sacerdotium vero Didaci probatur er lit- 
teris patentibus ordinarii, et e converso adversarium falem 
non esse educitur, quia ut apparet ex fide ejus baptis- 
matis quae aetatem probat, nondum attingit vigesimum 
quintum annum in promovendo necessarium ex disposi- 
tione concilii Triden. sess. 23 de reform. cap. 12, ac textus 
in Clem. generalem, de aetate et qualit. 

Secundo, dignior est Didacus, quia ultro est approbatus 
ad audiendas confessiones cum facultate amplissima absol- 
vendi etiam a casibus reservatis, ut ponderavit Rota in 
Calaguritana beneficii della casa della Reina 4 julii 1646 
coram R. P. D. meo Verospio; et in eadem 16 januarii 1647 
coram me; imo habet licentiam generalem administrandi 
sacramenta in tota dioecesi quam qualitatem magni fecit 
Rota in Ripana parochialis 28 junii 1608 coram Sanctis- 
simo D. Nostro. 

Tertio aetas major ex fide baptismatis probata illum 
digniorem reddit data paritate scientiae et aliis qualita- 
tibus concurrentibus cap. Cum in cunctis, in princ. ubi 
gloss. verb. aetdtis maturitas de elect. Innoc. in cap. 1, 
num. 1, de major. et obed. Rota in Calaguritana Bene 
ficii de Logrono 27 aprilis 1646 coram R. P. D. meo Peu- 
tingero. 

Neque adversario suffragatur institutio reportata ab or- 
dinario, cujus judicium dignioritatis praesumptionem fa 
cere solet, quia hoc procedit quando ordinarius potuit praee- 
ligere ex pluribus aliquem; at juxta motum proprium Cle- 
mentis VIII debet instituere quem beneficiati praesentarunt; 
et sic non intrat judicium ordinarii, sed beneficiatorum, 











1109 


quod erreneum convincitur dum ex supradictis Didacus di- 
gnior apparet. Praeter quod tam institutio quam praesen- 
tatio adversarii cum sit attentata, nullius momenti est, ut 
respondit Rota in Calaguritana Beneficii de Cornago 24 ju- 
nii 1642 coram emo episcopo Salamantino, et in supra- 


citata Calaguritana beneficii della casa della Reina, S. Non, 


obstat, circa finem coram R.P.D. meo Ghislerio. In qua 
ulterius firmatum fuit, qüod in gradu appellationis bene- 
fieium adjudicandum est digniori, quamvis ille a benefi- 
cialis praesentatus non fuerit, eo quod constitutio Clemen- 
tina mandans beneficium conferri ei quem beneficiati prae- 
sentaverint, loquitur in casu quo omnes oppositores fuerunt 
ad curata, sive simplicia ab examinatoribus approbati, et 
a relatione examinatorum appellatum non fuit, secus vero 
appellatione interposita per quam ligatae sunt manus be- 
neficiatorum quo minus praesentent, et loco arbitrii eorum 
succedit arbitrium Rotae, idemque fuit dictum in dicta 
Calaguritana beneficii coram R. P. D. meo Peutingero. 

Et ita decisum informante solum Didaco, octies tamen 
adversario citato ad informandum. 


X. 


Le concile de Trente prescrit trois examinateurs sy- 
nodaux pour chaque concours. Si un examinateur tombe 
malade, le vicaire général a-t-il la faculté de le rem- 
placer ? En pareil cas, l'évéque préside le concours. La 
Rote juge que le concours est nul et sans valeur. L'arrét 
se trouve dans le recueil particulier des décisions coram 
Bicchio (num. 561, tom. 2, pag. 331). 


Cassanen parochialis Concursus habitus non servata 


forma concilii Tridentini, ex quo duo tantum examinatores " 


adhibiti fuerunt cum interventu vicarii episcopi nullus est, 
et invalidus, et ex quibus constet vicarium episcopi non 
fuisse examinatorem synodalem; episcopus an et quando 
valeat in defectum morbi, absentiae vel alterius imped- 
menti unius ex tribus examinatoribus synodalibus alium 
subrogare ? 

Provisionis apostolicae litteras de ecclesia parochiali 
S, Mariae Castri Villarum tamquam devoluta ac reservata 
ob non servatam formam concil. Tridentin. sess. 24 de 
reform. cap. 18, in concursu ad eamdem ecclesiam prius 
habito coram Ordinario, in quo, Petrus Antonius Battipiede 
praeelectus fuerat, exequendas esse ad favorem Joseph Buratae 
pronunciatum fuit per sententiam A. C. quam in judicatam 
transiisse, nec constare de causis restitutionis in integrum 
Rota hodie censuit. 

Tandem quod in concursu habito in partibus duo tantum 
examinatores synodales cum interventu vicarii episcopi 
ipsiusque episcopi adhibiti fuerint, sicque forma decretorum 
Concilii Tridentini servata non fuerit, ut Buratta Papae 
exposuit, constat ex ipso instrumento concursus dato in 
summario Burattae, num. 8, cui ultra duos examinatores 
synodales intervenit et subscripsit Carolus Patritius vicarius 
generalis episcopi, quem non fuisse examinatorem syno- 
dalem probare quidem debet Buratta tamquam suae in- 
tentionis fundamentum plene et concludenter ex allegatis 
in puncto per Lotter. de re benef. lib. 2, quaest. 31, n. 89, 
Barbos. in collect. ad Conc. Trid. de reform. cap. 18, n. 109: 
et in Nicien parochialis 25 junii 1629 coram bon me. 
card. Virili; ubi subditur non sufficere ad hunc effectum 
exhibere notam Synodi absque descriptione talis examina- 
toris, quia possibile est quod quis fuerit deputatus exami- 
nator in synodo, et nen fuerit descriptus. 

Sed probat tum ex ipsa subscriptione Patritii vicarii 
qui interrogavit concurrentes, et concursui se subscripsit 


DROIT PAROISSIAL. 


1110 


tamquam examinator subrogatus ex defectu Achillis Cas 
siani examinatoris synodalis gravi morbo detenti: tum ex 
alia fide jurata ejusdem Patritii vicarii attestantis ulterius 
se numquam fuisse examinatorem synodalem, neque ab 
anno 1649 quo Cassanum venit in famulatum domini epis- 
copi Caraífa celebratum fuisse aliquam synodum usque 
ad annum 1651, dicto Summario n. 9; quod etian de- 
ponunt duo testes formiter examinati, tum ex positionibus 
ex adverso dalis in prima instantia ad probandam consue- 
tudinem quod in dioecesi Cassanensi in synodis pro tem- 
pore factis fuerant deputati examinatores synodales vicarii 
generales episcopi, eb idem munus obierunt illorum suc- 
cessores in vicariatu ; cum enim consuetudine hac adver- 
sarius non eguissel si Patritius fuisset vere deputatus in 
synodo, exinde resultat implicite negativa confessio quae 
Satis est: tum ex partitis ab ultima synodo extractis, quae 
saltem praedictis concurrentibus plene probant hanc nega- 
tivam, ut respondit Rota in Toleland parochialis de Alcan- 
dele 10 maii 1596 coram card. Arigonio; ultra quod et 
ex his simul junctis probari negativam dictum fuit in Se- 
guntina parochialis 15 jun. 1638 , coram rmo archiep. 
Tarraconen relatam per Barbos. de offic. parochi p. 1, eap. 2, 
sub n. 72. 
XI. 


Toute paroisse qui n'est pas conférée au concours 
dans les six mois, demeure réservée au Saint-Siége. Peu 
importe que l'évéque, ou tout autre collateur ait nommé 
le curé, et l'ait fait installer ; car la paroisse est réputée 
vacante, puisqu'on y a pourvu sans tenir le concours.La 
bulle de S. Pie In conferendis réserve expressément la 
collation au Saint-Siége. 

Le cas se présenta pour le diocèse de Liége, comme 
il apparait de la décision de la Rote Leodien, parochia- 
lis, du & juillet 1670 (Recentiores, part. 1&, num. 316, 
pag. 537). La paroisse de Saint-Christophe, prés Liége 
ayant vaqué par décès, l'ordinaire la conféra à Henri 
Bomersone ; d'autre part, Francois Ghidon présenta re— 
quête à Rome, pour obtenir cette méme paroisse, parce 
que l'ordinaire n'avait pas tenu le concours. Ghidon ré— 
cut une bulle qui lui conférait la paroisse ; {le nonce de 
Cologne rendit le décret exécutorial. Henri fit appel à la 
Rote, mais il fit débouté. 

Henri allégua que les paroisses de la ville et du dio- 
cèse de Liége étaient d'ordinaire conférées sans concours. 
En fait, l'assertion élait inexacte, car les examinateurs 
synodaux existaient; d'ailleurs, l'évêque envoyait conti- 
nuellement à Rome des attestations relatives aux con- 
cours. En droit, l'allégation était sans valeur, parce que 
le concile de Trente et la constitution de S. Pie V abro- 
gent et annullent toute coutume et tout usage opposé à 
la loi du concours. 

Leodien parochialis. Dispositione sacri concilii Tri- 
dentini sess. 24, cap. 18 de reform. et constitut. sanctae 
memor. Pii V. 33, expresse cavetur, quod in ecclesiis 
parochialibus infra sex menses fleri debeat concursus, alio- 
quin illae remaneant reservatae, et affectae Summo Pon- 
tifici. Datur proinde immissio proviso apostolico, qui pa- 
rochialem ecclesiam impetravit, ex eo quod de illa in par- 
tibus non fuerat factus concursus, cum haec negativa satis 
concludenter probetur ex attestatione vicarii generalis et 
examinatorum synodalium, quibus plene creditur in hae 


materia; ecclesiam autem fuisse parochialem ex pluribus 


eliam justificatum remansit. 


1111 


Cum per obitum Gerardi Printhaye vacasset ecclesia 
parochialis Sancti Christophori prope, et extra moenia ci- 
vitatis Leodii, fuit de ea provisus ab ordinario Henricus 
Franciscus Bomersone; e contra Franciscus Ghidon illam 
impetravit a Dataria tamquam Sedi Apostolieae reserva- 
tam ob defectüm concursus in parochialibus demandati a 
Sacro Concilio Tridentino sess. 24, cap. 18 de reformatione 
et constitut. sanctae mem. Pii V 1. 88, bullario tom. 2; et 
expeditis literis apostolicis obtinuit à rmo dno nuntio Co- 
loniae pronunciari illas esse exequendas, quod idem in gradu 
appellationis hodie Rota respondit. 

Quando enim literae apostolicae sunt justificatae, habent 
executionem paratam, cap. Si quando, de rescriptis: cap. 
Si capitulum, ubi gloss. in verbo exequatur de conces- 
.Ssione praebendae in 6; et proviso competit immissio ad 
instar illius quae datur haeredi scripto in testamento. 

Justificatio autem in proposito visa fuit evidens, nedum 
quoad presbyteratum Francisci et valorem beneficii, quae 
nec ei adverso fuerunt controversa, verum etiam respectu 
narratae negativae non facti concursus intra sex menses a 
Sacro concilio Tridentino, et Piana constitutione statutos; 
nam éoneursum neque indictum, neque factum fuisse tes- 
tantur vicarius generalis et ipsimet examinatores synodales 
quibus in hoc plene credendum est, ut monet Rota decis. 154, 
par. à recentior. et ratio esse videlur, quia non est veri- 
simile quod ipsi ignorent utrum habitus fuerit concursus, 
cum examen ad formam Sacri Concilii sub poena nullitatis 
peragi debeat coram ipsis examinatoribus synodalibus , ut 
explicat Corradus in Praæi beneficiali, lib. 8, cap. 4, n. 26; 
et capite 8, n. 7, et 9. et pluries fuit declaratum a Sacra 
Congregatione Concilii refert, Garzias, de beneficiis, parte 9, 
cap. 2, n. 83, et num. 325, et 341. 

Id ipsum comprobat ipsa judicialis confessio Henrici, 
qui pluries in actis prioris instantiae fassus fuit concursum 
non fuisse faclum, et suam provisionem esse tamquam de 
beneficio libero, non autem uti de curato concursui subje- 
cto, iteratisque vicibus allegavit, ac substinuit hujusmodi 
parochialem in mensibus ordinarii vacantem non subjacere 
concursui; quae confessiones optime probant contra ipsum 
confitentem. 

Quod vero ecelesia sancti Christophori sit parochialis 
convincitur, tum quia multoties fuit appellata pastoralis, 
quod sonat in curam, ad text. in cap. Praedicatur, versiculo 
pascite, 16, quaest., 1. et in pluribus antiquis institutio- 
nibus enunciatur parochialis, ut dixit Rota decis. 41, n. 4, 
coram Carillo. Magistratusque Leodiensis talem esse at- 
testatur. Tum etiam quia ipse Henricus adversarius tam- 
quam de tali possessionem et institutionem accepit, et quod 
plus est, tamquam parochialis eidem collata fuit a rmo 
domino episcopo, cui declarationi standum est, cum prae- 
sumatur informatus de statu et qualitate beneficii propriae 
dioeeesis, juxta textum in cap. Praesumitur, de regulis 
juris in 6. 

His igitur probatis, sicuti non est ambigendum quin 
collatio reservata fuerit Summo pontifici per dictam consti- 
tutionem Pianam, ita non relevat allegare, quod parochiales 
civitatis ei dioecesis Leodiensis conferri soleant absque 
concursu, quia factum tollit motivum, nam adsunt exami- 
natores synodales, qui alias non extarent, et dantur attes- 
tationes ipsius ordinarii in Dataria exhibitae super con- 
cursu aliarum parochialium ad formam sacri concilii Tri- 
dentini; quinimo si hujusmodi solitum probaretur, adhuc 
non obstaret contra formam inductam ab ipso sacro Con- 
cilio, et codstitutione Pii V, attento.decreto irritanti ibidem 
apposito quod inficit quamcumque consuetudinem et obser- 
vantiam contrariam cap. Cum de beneficio, de praebendis 


DROIT PAROISSIAL. 


1112 


in sexto. Rota coram card. Ottobono decis. 39, num. 14, et 15. 

Quo vero ad reservationem dednctam ex neglecta prae- 
Bentatione inira legitima tempora a patronis, quatenus ec- 
clesia esset patronata, Domini ingredi noluerunt, cum satis 
sit Francisco pro assequenda parochiali verificare defectum 
concursus, qui esí unus ex modis ab eo narratis. Quoties 
enim de pluribus modis vacandi alternative et dispositive 
narratis, unus verificatur, sufficit ad substinendam impe- 
trationem. Lotterius, de re beneficiali, libro 8, quaest. 8, 
n. 14. 

Et ita utraque parte informante resolutum fuit. 


Henri ayant imploré la révision et la nouvelle ax 
dience, la Rote s'occupa de cette affaire une seconde foi 
L'arrét est du 1er décembre 1673 (Recentiores, part. 18. 
num. 192, pag. 356). La Rote confirma son premier 
arrêt, en affirmant plus expressément encore l'illégalité 
et nullité de la coutume oppose au concours : « Probata 
parochialitate cessat quaelibat observantia in. contrarium 
tamquam dispositioni sacri concilii Tridentini de directo 
contraria el conslitulioni sa. me. Pii V decreto irritanti 
el clausula sublata munita repugnans. » Le curé de 
S. Christophe avait la direction spirituelle et temporelle 
d'un béguinage ; à ce titre, la loi du concours ne l'attei- 
gnait pas ; en effet, dans toute la province de Liége les 
directeurs des béguinages étaient nommés sans concours; 
mais le curé de S. Christophe avait, en outre, la cure 
spirituelle de plusieurs séculiers en dehors du béguinage; 
par conséquent le concours était nécessaire. 


Leodien parochialis. Requisita ecclesiae parrochialis 
expenduntur, qualia sunt, locus certis limitibus distinctus, 
et separatus, ac administratio sacramentorum jure proprio 
per curatum, seu rectorem ad hunc effectum deputatum, 
ad hoc, ut in ea omnino servari debeat concursus aeque 
a sacris canonibus, ac concilio Tridentino demandatus, qua- 
cumque observantia contraria non attonta, quae a decreto 
irritanti et clausula sublata ejusdem concilii penitus re- 
movetur. 

Ad evertenda fundamenta decisionis editae coram me 
sub die 20 februarii proximi praeteriti repetebant infor- 
mantes pro Henrico, quod non probetur ecclesiam S. Chris- 
tophori esse parochialem, et quod in omnem casum, cum 
ea fuerit unita ecclesiae seu monasterio S. Laurentii ci- 
vitatis Leodien in illius provisione non requirebatur con- 
cursus, sed satis fuissel simplex examen super idoneitate 
personae, ad tradita per Rotam coram Buratt. decis. 214. 
Verum ex iisdem rationibus, quibus alias hujusmodi ob- 
jecta non fuerunt habita in consideratione, hodie denuo 
illa Domini rejecerunt, et ideo steterunt in decisis. 

Quantum enim spectat ad parochialitatem satis superque 
ea visa est probari ex depositione testium ad instantiam 


ejusdem Henrici examinatorum, qui deponunt de omnibus 


requisitis, quod nempe habeat locum certis limitibus dis- 
tinctum, et separatum, et habeat administrationem sacra- 
mentorum jure proprio per curatum, seu rectorem ad hunc 
effectum deputatum, quae omnia sunt vera et propria pa- 
rochiglitatis signa. 

ec dubitari potest, quod administratio sacramentorum 
git ex necessitate, tam ex parte parochi administrantis, quam 
ex parte populi recipientis, tum quia hoc ipsum deponit 
quartus ex dictis testibus examinatis, cum quo concordant 
attestationes Magistratus aliorumque officialium Leodiensium 
alias datae, tum quia sacramenta" probantur administrata 
tempore Paschatis et infirmitatis, quibus temporibus non- 





1113 


nisi a proprio parocho administrari, ac recipi possunt, ut 
ponderavit Rota decis. 52, p. 3 divers. et in recent. de- 
cis. 233, p. 10. 

Nec quidquam in contrarium suadere possunt nonnullae 
conjecturae quae pro Henrico ponderabantur ad probandam 
unionem ; siquidem 1lla deducta ex eo, quod hujusmodi 
ecelesia ab immemorabili tempore reperiatur exempta a 
concursu, non solum attendenda non venit, quoniam pro- 
bata parochialitate cessat quaelibet observantia in contra. 
rium tamquam dispositioni Saeri Concilii de directo con- 
iraria et constitulioni s. m. Pii V decreto irritanti et clau- 
sulà sublata munita repugnans, sed objectum retorquetur 
et ex hoc ipso excluditur quaélibet probatio unionis. 

Justificatum enim fuit in facto, quod praesentationes 
ad hanc ecclesiam anteactis temporibus fiebant a coquinis 
cum enunciativa, quod esset de jurepatronatus illorum; 
quare constat, quod non sit de jurepatronatus monasterii, 
nec illi unita, et defectus concursus provenit, vel eX eo 
quia tamquam de jurepatronatus laicali licite poterat omitti. 
Massob. in praxi haben. concurr. requisit. 2, dub. 1. Rota 
decis. 130, coram Duran. 

Quod autem dictorum coquinorum cetus esset vere 
laicalis, omissis aliis satis probatur ex lectura brevis s. m- 
Innocentii X super illorum suppressione, ubi expresse de- 
nominantur laici, ibi: « Ordo incognitus filiorum novem 
in totum laicorum omnium coquinorum: » nec contra hanc 
probationem merebantur adduci simplices fides, quibus prae- 
tendebatur probari illos fuisse personas ecclesiasticas, cum 
sint confectae lite pendente, hac parte non citata, et ne- 
queant concurrere cum enuneiativa sedulo emissa a summo 
pontifice cui omnino standum est. 

Et quamvis rector S. Christophori habeat onus adminis- 
irandi sacramenta Beghinis cum omnimoda jurisdictione 
non minus in temporalibus quam spiritualibus, quo casu 
nec esse necessarium concursum suadent tum observantia 
in alis Beghinagiis civitatis et provinciae Leodien tum dis- 
.positio text. in cap. Qwia contingit, de relig. Niltilominus 
cum rectores ultra curam Beghinarum habeant curam alio- 
rum saecularium extra beghinagium degentium, praedicta 
non applicantur; ratione enim administrationis sacramen- 
iorum caeteris saecularibus concursus requiritur er supra 
firmatis. 

Et ita, utraque parte informante decisum fuit. 


XII. 

Quelles sont les qualités qui font qu'un candidat est 
plus digne de la paroisse que ses rivaux ? La Rote 
énonce l'áge plus avancé; l'antériorité d'ordination, l'e- 
xercice du ministère durant plusieurs années et surtout 
une conduite irréprochable, Si le collateur ne tient pas 
compte de ces qualités et donne la préférence à quelqu'un 
qui ne les offre pas, la nomination est nulle. Parmi un 
Srand nombre d'arréts qui consacrent la maxime, je 
choisis la décision 125 coram Emeriz (tom. I. pag. 154). 

Catacen parochialis. Si ex duobus in concursu ap- 
probatis episcopus irrationaliter eligat iudignum seu minus 
dignum, praetermisso digniore, electio remanet nulla et 
parochialis ecclesia venit adjudicanda praetermisso. 

Àd archipresbyteratum sub invocatione S. Martini terrae 
Septiniani vacantem per obitum Francisci Virgilii in ter- 
mino edicti affixi ad praescriptum S. Concilii Tridentini inter 
alios concurrerunt Franciscus et Hieronymus, qui cum 
fuissent ab examinataribus reperti aeque idonei in litte- 
ratura et ambo approbati, episcopus praeelegit Hieronymum: 
a qua praeelectione interposita per Franciscum appellatione, 


DROIT PAROISSIAL. 


1114 


eaque mihi commissa, dubitavi an, et eui esset adjudicanda 
parochialis, et Francisco adjudicandam esse Domini res- 
ponderunt. 

Ipse enim uti habens majores et praeponderantes qua- 
litates, quas ultra scientiam episcopus prae oculis habere 
debet, cap. Cum in cunctis, de elect. conc. "Trid. sess. 24; 
cap. 18, de reform. Bota coram Greg. dec. 11. n. 5; di- 
citur dignior, et per consequens venit praeferendus in adju- 
dicatione beneficii, ut ex sententia D. Thomae tradit Covar. 
in reg. peccatum, secunda parte, quem sequitur Bota coram, 
Burat. decis. 22, et coram bo. mem. Celso , decis. 169, 
et alibi saepe. 

Majores autem et praeponderantes qualitates Francisci 
resultant ex illius majori aetate ; Rot. coram Emo Otho- 
bono, decis. 123, et in Calaguritana beneficii, 10 apri- 
lis 1652, S. Majores autem, coram rmo Papien. secundo 
ex prioritate sacerdotii quo fuit decoratus per 15 et ultra 
annos ante Hieronymum. Rota dicta decis. 198, .coram emo 
Ottobono et in Calaguritana beneficii de Pron. 20 ju- 
nii 1658, S. Majoribus autem, coram R. P. D. meo Be- 
vilacqua. Tertio ab exercitio curae animarum administratae 
per plures annos in hac eadem ecclesia, in qua fuit etiam 
deputatus vicarius foraneus. Bota in dicta Calaguritana 
beneficii coram rmo Papien, S. favet. Et quarto denique 
ex ejus morum candore ac vitae integritate, praesertim 
in concursu Hieronymi, qui fuit inquisitus de stupro, et 
de commercio carnali pluries habito cum quadam muliere 
ad text. in cap. Omnipotens, ubi glos. et scrib. de ao- 
cusat. ex his enim omnibus bene desumuntur praeponde- 
rantes qualitates Francisci ut ip proposito ponderavit Rota 
decis. 61, p. 3, rec. et bene in Ripana parochialis 28 ju- 
nii 1608 coram Pamphilio. 

Ac per consequens inde etiam resultat irrationabile ju- 
dicium episcopi in praeelegendo Hieronymo, ita ut nulla 
remaneat talis praeelectio et sic parochialis adjudicanda sit 
Francisco; prout ipso tantum informante conclusum fuit etc. 


Ces décisions prouvent que, longtemps avant la 
constitution de Benoit XIV Cum 1llud, les tribunaux 
romains cassaient tout concours qui portait uniquement 
sur la science, et qu'ils accordaient constamment la 
préférence aux qualités morales. Cela renverse plei— 
nement le préjugé des gens qui s'imaginent que le con- 
cours institué par le concile de Trente a l'inconvénient 
de trop accorder à l'instruction scientifique, tandis que 
la vertu est surtout nécessaire dans un recteur de pa- 
roisse. Au surplus, il n'y a qu'à relire le décret de Trente 
pour de convaincre que les examinateurs synodaux ne 
doivent présenter comme dignes que les candidats re- 


vétus des qualités de prudence et d'intégrité. 


La Rote motivait ses arrêts par des considérants 
puisés dans le droit et dans les circonstances de cha- 
que fait. De là vient que ces arréts sont éminemment 
instructifs. Ils constituent le plus savant cours de droit 
canonique qui existe dans l'Eglise. Les tribunaux ec- 
clésiastiques de chaque diocése doivent pareillement 
motiver leurs jugements, sous peine de nullité. 





PROCÉDURE 


PROCÉDURE CANONIQUE. | 


1115 


Peines paternelles, correctionnelles, spirituelles. Recours au Saint- 
Siége. Refus de celebret par mesure administrative. Précepte ju- 
ridique de non conversando. Manière de notifier le précepte pa- 
ternel. Durée d'une suspense. Circonspection par rapport aux cen- 
gures latz sententiæ. La citation est un acte essentiel de la pro- 
cédure. Appel dévolutif en matière de mœurs. Toute monition 

» paternelle doit rester secrète. 


Les écrivains les plus récents traitent incomplétement 
ce qui touche à fa procédure canonique. Leur science 
paraît s'arréter au bullaire de Benoit XIV, lequel, d ail- 
leurs, est si précieux et si instructif. Mais l'Eglise n étant 
pas stationnaire, bien des points ont été développés el pré- 
cisés depuis l'époque du grand pontife. Dans les siècles 
précédents, on voyait de temps à autre des hommes de 
grand mérite qui notifiaient au monde les décisions et la 
jurisprudence des tribunaux romains auxquels ils apparte- 
naient. Ainsi, Fagnan, le cardinal de Luca, le cardinal 
Pétra, Riganti, Benoit XIV et autres éclairèrent les doc 
teurs, les universités et les hommes investis du gouver- 
nement ecclésiastique. Par malheur, rien de semblable 
ne s'est vu de nos jours. De là vient que des canonisies 
d'ailleurs estimables semblent ignorer complétement la 
jurisprudence moderne en matière de droit criminel, et 
paraissent ne pas même soupçonner l'existence des nou- 
velles règles de procédure, que les souverains pontifes, 
particulièrement Pie VILet Grégoire XVI ont sanctionnées. 

Grâce aux décisions de la S. Congrégation des évé- 
ques et réguliers, les Analecta ont été en mesure de 
remplir la lacune dont je viens de parler. Indépendam- 
ment des dissertations qui parurent dans les dix premià- 
res séries, j'ai publié, dans l'ordre chronologique, à partir 
de la onzième série jusqu’à la dix-huitième plusieurs 
milliers de décisions et de lettres de la S. Congrégation 
qui renferment, entre autres choses instructives, ce qui 
concerne la procédure canonique et le droit criminel 
d’après les besoins et les tendances de l'époque moderne. 


I. 


Le Saint-Siége goüte médiocrement les ordonnan- 
ces épiscopales qui recourent à la suspense ipso facto 
en matiere de régularité ecclésiastique, par exemple la 
soutane, le port d'armes, le jeu, l'entrée des cafés et 
le reste. L'esprit des saints canons veut que les peines 
_pécuniaires soient édictées avant les peines corporelles, 
et celles-ci doivent d'ordinaire précéder les peines 
spirituelles, qui sont plus graves que toutes les autres. 
Entre autres peines pécuniaires, on peut imposer l'a- 
mende de quelques livres de cire. Au point de vüe que 
nous venons d'énoncer, la lettre suivante adressée à 
l'évéque d'Alexano, renferme de précieuses instruclions: 


« Le cardinal Tanara a référé à la congrégation la lettre 
d'information de V. S. et les ordonnances que vous avez 
rendues pour la régularité du clergé. La S. Congrégetion 
a été d'avis de modérer les ordonnances et l'édit de la 
manière qui suit: 

1. En ce qui concerne le port d'arme, la S. Congré- 
gation entend qu'il demeure interdit à tous les ecclésias- 
tiques, sous des peines corporelles; si [on donne parfois 
quelque autorisation à cet égard, il faut que ce soit gratis, 


CANONIQUE. 


1116 


2. Quant à la prohibition du jeu, il faut imposer un 
mois de prison aux ecclésiastiques transgresseurs et la sus- 
pense ferendae sententiae , avec l'obligation de faire les 
exercices spirituels à l'égard des prêtres qui joueront pu- 
bliquement aux cartes, aux dés et autres jeux de hasard. 
S'ils jouent en particulier et dans les maisons privées, il 
faut punir les prêtres qui auront l'habitude de jouer fré- 
quemment par quinze jours de suspense pareillement fe- 
rendae sententiae, et par les exercices spirituels. Les cleres 
auront six jours de prison. Tous, prêtres, diacres, sousdia- 
cres et minorés, doivent s'abstenir de jouer publiquement 
à la boussole et aux barres. 

3: Les ecclésiastiques ont défense de fréquenter les 
cabarets , hôtelleries, ou tavernes, soit pour causer, soit 
pour boire, sous peine de huit jours de prison pour ceux 
qui sont dans les ordres sacrés et de quatre pour les simples 
cleres. Ceux qui sont pauvres pourront toutefois acheter du 
vin qu'ils boiront ailleurs. Les voyageurs et les pèlerins ne 
sont pas compris dans la prohibition. 

4. En ce qui concerne le service de l'église, V. S. n'a 
pas encore prouvé formiter la coutume, comme l'exige le 
dééret de la S. Congrégation du Concile Alezanen. Synodi 
du 8 novembre 1673, décret confirmé par cette S. Con- 
grégation lej26 juin 1711. On exhortera donc tous les 
ecclésiastiques non obligés au service du chœur, à faire 
le service les jours de fête, surtout les principales fêtes de 
l'année, pendant l'avent et le carême, dans les églises aux- 
quelles ils sont attachés. A l'ordination, on aura des égards 
pour ceux qui constateront qu'ils ont servi l'église confor- 
mément au concile de Trente. 

5. Pour la soutane et la tonsure, V. S. doit défendre 
qu'aucun ecclésiastique de tout grade et de toute condi- 
tion ose paraitre à l'église pour célébrer la sainte messe et 
assister aux saintes fonctions sans la tonsure et la soutune, 
conformément aux saints canons, sous peine de deux livres 
de cire pour chaque contravention. 

6. I1 faut obliger tous les curés et confesseurs à as- 
sister aux conférences de cas de conscience, sous peine de 
deux livres de cire pour chaque manquement. Les auíres 
ecclésiastiques, on les exhortera à assister à ces conférences 
pour leur propre profit, et il faudra nommer un pointeur 
pour prendre note des curés et des comfesseurs absents. 

7. Quant à l'assistance aux offices en surplis et ba- 
rette, il ne faut pas d'autre peine qu'une livre de cire 
pour chaque contravention. 

8. En ce qui concerne le son des cloches lorsque le 
viatique passe, la S. Congrégation veut que les peines soient 
supprimées, parce qu'on ne peut pas supposer que l'omis- 
sion vienne du mépris. Si c'était prouvé, V. S. infligerait 
une peine discrétionnaire. 

9. I1 faut imposer aux curés l'obligation d'appliquer 
la messe paroissiale pour le peuple, non seulement le di- 
manche, mais aussi tous les autres jours dc fóte, suivant 
la décision de la S. Congrégation du Concile Forosem- 
pronien du 8 février 1716. 

10. Aux prêtres qui ont la détestable coutume de sortir 
de la sacristie en habits sacrés pour aller chercher un ser- 
vant de messe, il faut imposer trois livres de cire pour 
chaque transgression. | 

11. Enfin, pour le renouvellement des hosties consa- 
crées et la lampe qu'on doit tenir allumée devant le Saint 
Sacrement, il n'y a qu'à imposer deux livres de cire pour 
chaque contravention. » | 


La leltre qu'on vient de lire porte dans. le registre 
de la S. Congrégation la date de novembre 1720. 








1117 PROCÉDURE 


II. 


Dans la suspense ex tnformata conscientia, on ne 
S'en rapporte pas toujours à l'assertion de l'évéque. La 
S. Congrégation exige parfois l'enquéte extrajudiciaire 
et secrète pour constater les déiits qu'on impule au 
prévenu. En outre, la S. Congrégation aecorde parfois 
l'absolution provisoire, cum reincidentia; maiselle exige 
l'engagement de parendo mandalis S. Congregationis, 
Voici ce qu'elle écrit à un évéque: 

« L'archidiacre Emmanuel Afflitto ayant été frappé par 
V. S. de suspense a divinis sans aucun procès ni preuve 
de délit, a demandé l'absolution tout au moins provisoire 
et avec réincidence; aprés avoir pris connaissance du rap- 
port de V. S. les Emes cardinaux ont décidé ce qui suit. 
Si une enquête a été faite contre l’archidiacre, il faudrait 
envoyer la copie aux frais de l’archidiacre. S'il n'existe 
aucune enquête, et si V. S. a fait usage du pouvoir donné 
par le concile de Tronte de suspendre un prétre pour des 
motifs connus par les ordinaires selon leur conscience, motifs 
du genre de ceux dont parle V. S. dans son rapport; il 
semble juste, pour contrebalancer les attestations des per- 
Bonnes graves que présente l'archidiacre sur sa conduite, de 
faire une enquête secréte pour prouver les faits exprimés 
dans votre relation. Vous devrez envoyer d'office cette en- 
quête à la S. Congrégation le plus promptement possible. 
En attendant, comme il s'agit de l’archidiacre de la cathé- 
drale, et comme nous touchons aux fêtes de Noël, il est bon 
qu'il reçoive l'absolution. C'est pourquoi, s'il s'adresse 
humblement à V. S. pour avoir l'absolution de la sus- 
pense, on remet à votre gré de l'aecorder pour le temps 
que vous croirez, avec réincidence, pourvu que l'archidiacre 
écarte toute oceasion de scandale, s'il y en a quelqu'un 
et qu'il prenne l'engagement de parendo mandatis S. Con- 
gregationis. — Décembre 1721. » 


NT. 


Lorsqu'un prêtre n'est sous le coup d'aucune cen- 
sure, on ne peut lui refuser les testimoniales dont il a 
besoin pour célébrer la messe dans un diocèse étran- 
ger. Le refus de celebret aurait le méme effet que la 
suspense, et un acte administratif infligerait une peine 
au criminel. Voici ce que la S. Congrégation écrit au 
cardinal évêque d'Imola : 

« Joseph Chellini a demandé la permission de célé- 
brer la messe dans Rome. Comme il n'est pas frappé de 
suspense, ni d'excommunication, ni irrégulier, comme il a 
célébré dans le diocèse d'Imola jusqu'au moment de son 
départ, on ne peut l'empécher de dire la messe. Les délits 
exposés dans les papiers que Votre Eminence a transmis, 
papiers qu'on a tenus secrets, ne sont pas publics, en sorte 
qu'on ne peut regarder le recourant comme irrégulier pour 


infamie. En conséquence, pour faire éviter à Votre Emi- 


nence l'inconvénient de donner elle-même des testimoniales 
dont le recourant pourrait se prévaloir pour le procès qu'il 
veut soutenir au sujet de la paroisse, la S. Congrégation 
juge devoir pour le moment accorder elle-même audit prêtre 
le pouvoir de célébrer pour un laps de temps déterminé, 
supposé que Votre Eminence n'ait pas d'autre objection. 
On attend une prompte réponse, etc. — Janvier 1722. » 


IV. 
On ne peut toujours exiger que les prétres étran- 


gers se présentent personnellement à l'évéché pour 
faire viser leur] celebret. ll est donc à propos que sur 


CANONIQUE. 1118 
divers points’ du diocèse, les vicaires forains, ou d'au- 
tres délégués de lévéque aient le pouvoir de permeitre 
la célébration de la messe pour une dixaine de jours. 
Voici ce que la S. Congrégation écrit à l’évêque de 
Cariati : 


« Les habitants de Vezzino et Savelli ont demandé la 
révocation de l'édit que vous avez publió le 1* avril 1723, 
au sujet des prêtres étrangers. Après avoir examiné cette 
requête, ps que la relation que Votre Seigneurie a trans- 
mise en date du 4 août 1724, les Emes Cardinaux réflé- 
chissant à la grande pénurie de prétres.qui se fait sentir 
dans ces deux pays et à la grande incommodité que su- 
biraient, à cause de l'éloignemeut, les prêtres étrangers, 
s'ils devaient se présenter à vous ou à votre vicaire-géné- 
ral on s'ils devaient attendre la permission lors même que 
leur séjour devrait être fort court ; réfléchissant aussi au 
préjudice spirituel que cela causerait à la population: les 
Emes Cardinaux, dis-je, ont été d'avis que vous devez 
adoucir l'édit en question, et autoriser les vicaires forains 
à examiner les papiers des prétres étrangers, séculiers on 
réguliers, qui sont munis des testimoniales de leurs ordi- 
naires on de leurs supérieurs; et si les papiers ne sont 
pas suspects, en sorte qu'on sache certainement que ces 
prétres ne sont pas frappés de censures, les vicaires fo- 
rains puissent donner la permission de célébrer pendant 
dix jours, surtout si ce sont des prêtres du royaume. 
Si ces prêtres veulent faire un plus long séjour, ils de- 
vront s'adresser à Votre Seigneurie, ou bien au vicaire- 
géuéral, soit en se présentant en personne, soit en envoyant 
leurs testimoniales. I] faut aussi donner aux vicaires forains 
des pouvoirs plns étendus, relativement aux prêtres du dio- 
cese et à ceux que les vicaires forains connaissent parfai- 
tement et à l'égard desquels on ne peut conserver de doute. 
Les peines de l’édit doivent être adoucies, surtout l'excom- 
munication ipso facto incurrenda; il faut des peines moins 
rigoreuses, à votre gré. Cependant la S. Congrégation n'en- 
tend pas comprendre dans l'adoucissement les prótres d'au 
delà les mouts; elle veut, au contraire, que leurs testimo- 
niales soient visées par V. S. ou par le vicaire-général, con- 
formément à votre édit. Rome, août 1725. » 


V. 

Le précepte de non conversando ne doit étre fait qu'à 
la suite de trois monilions; cela montre qu'il n'y faut 
procéder qu'avec beaucoup de circonspection. Comme 
c'est un précepte juridique, il ne peut rester secret ; de 
là vient qu'il porte atteinte à la réputation. Ce comman- 
dement juridique de ne pas traiter el converser avec 
une personne suspecte est sanctionné d^ordinaire par des 


. censures ?pso facto; quelquefois on se contente d'un 


engagement pécuniaire, c'est-à-dire d'une caution. Voici 
ce qu'on écrit à l’évêque d'Ostuni : 

« La S. Congrégation a pris connaissance des faits re- 
latifs au précepte qui a été fait au prêtre Georges et à l'enga- 
gement qu'on a exigé de ne pas converser avec Anne-Chris- 
tine, femme de Jean. Après avoir examiné les raison 
présentées par ledit prêtre et Jean d'une part; et le pr 
moteur fiscal d'Ostuni, d'autre part; les Emes cardin: 
ont décidé que le précepte est insoutennble, et qu'il, 
lieu de révoquer l'obligation exigée dudit Georges. 4, 
ce que vous devrez exécuter promptement, en enregiu. 
la présente lettre au procès. En outre, les Emego,. 
naur m'ont ordonné de vous engager à veiller afin so. 
sormais votre cour procède avec plus de circOment, 





1119 PROCÉDURE 


dans l'expédition de semblables affaires, surtout lorsqu'il 
s'agit de femmes mariées, à cause du préjudice qui en 
rósulte ponr l'honneur conjugal. Septembre 1727. » 


VI. 


C'est une maxime fondamentale du gouvernement 
ecclésiastique qu'on ne puisse refuser adminisirativement 


le celebret au prêtre qui n'a pas encouru de censure ni - 


contracté d'irrégularitó publique. Le Saint-Siége main- 
tient fermement ce principe, dont la transgression trans— 
formerait le gouvernement de l'Eglise en un tyrannique 
despotisme. La lettre suivante regarde un prêtre qui, ap- 
pelé par le vicaire général, ne s'est pas présenté. Mal- 
gré cette désobéissance, la S. Congrégalion exige que 
l'évêque adresse à cet ecclésiastique les testimoniales et 
la permission de célébrer. Elle écrit à l'archevêque de 
Fermo: 

« Dans sa lettre du 16 courant, votre seigneurie at- 
teste que César Carbone, quoique coutumace envers votre 
cour épiscopale, n'a été frappé d'aucune censure, ni atteint 
par aucun empéchement canonique, et que cependant, parce 
qu'il n'a pas voulu se présenter au vicaire général, qui 
l'avait appelé, on lui a refusé les dimissoires d'usage. Les 
Emes Cardinaux n'ont pas jugé raisonnable ce motif qu'on 


allègue peur retarder les dimissoires. C'est pourquoi ils - 
m'ont commandé de vous écrire d'ordonner à vos ministres : 


l'expédition de ces dimissoires, afin que le recourant puisse 
subvenir en partie à ses besoins avec la rétribution de la 
messe; dans ce but on lui a déjà accordé la permission 
de célébrer pour trois mois. Ainsi hátez-vous d'adresser 
ces testimoniales à leurs Eminences elc. — Janvier 1728. » 


VII. 


Le prétre frappé de suspense pour une cause légére, 
fait bien de se munir en partant pour Rome de certificats 
qui attestent sa bonne conduite et son intégrité de vie. 
Ces attestations peuvent déterminer la S. Congrégation à 
concéder l'autorisation de célébrer le saint sacrifice, en 
attendant les informations de l'évéque diocésain. La lettre 
suivante en est un exemple : 


« Au nonce de Paris. Au mois de septembre de l'an 
dernier, Pierre Moussut, prétre du diocése de Clermont 
représenta à cette S. C. que son ordinaire l'avait frappé 
de suspense a divinis pour cause légère. Comme il pré- 
senta de bons certificats, les Emes cardinaux, prenant pi- 
tié de son extrême pauvreté, lui accordèrent l'autorisation 
de célébrer pour quatre mois. On écrivit en même temps 
à l’évêque de Clermont pour connaître les causes de la 
suspense. Les quatre mois expirés, on a accordé la proro- 
galion pour quatre mois encore. Maintenant le recourant 
a imploré une nouvelle prorogation. On n'a regu aucune 
réponse de l’évêque; et on ne sait à qui en attribuer le 
faute. En conséquence les Emes Cardinaux me comman- 
dent d'écrire à votre Seigneurie de tâcher de savoir de 
Mgr. l'évéque de Clermont pour quels motifs ou quels em- 
pêchements il a infligé la suspense au prêtre susdit. Juil- 
let 1728. » ' 

VIII. 


Lorsqu'il s'agit de fairé rompre des relations sus- 
pectes et scandaleuses il y a lieu de faire le commandement 
de non alloquendo, de mon conversando, avec les 
personnes suspectes. I| n'est pas possible d'infliger 
d'abord des censures parce qu'il se peut que les re— 


. CANONIQUE. 


1120 


lations ne soient pas coupables. Le précepte de non conver- 
sando est juridique et public, ou secret. S'il est secret, on 
ne peut le faire intimer par les voies canoniques ; mais 
il faut en ce cas le faire signer par l'ecclésiastique 
auquel il est fait. Il est de règle que l’évêque se charge 
personnellement de cette notification secrète ; i ne 
parait pas qu'il puisse la confier à son vicaire-général 
ou à tout autre délégué, parce que le préceple doit 
rester secret. Il en est de méme de la suspense ez ia- 
formata, coscentia ; l'évèque la notifie en personne, et il 
exige la signature de l'ecclésiastique sur le décret méme 
de la suspense, lequel reste secret. Le précepte de non 
conversando, de non frequentando est sanctionné par des 
peines; ces peines que l'on encourt par le fait méme 
de la transgression du précepte, sont afflictives ou bien 
spirituelles, subsidiairement. La retraite dans une maison 
religieuse loco carceris pendant. quelques semaines ou 
quelques mois est une peine afflictive. La suspense est 
une peine spirituelle. L'ecclésiastique condamné correc- 
tionnellement à une peine affliclive n'est pas privé par 
là méme du pouvoir de célébrer licitement les choses 
saintes supposé qu'il mette sa conscience en régle ; il 
pourra donc dire la messe dans le lieu qui lui est as- 
signé loco carceris: cependant on peut, en certains 
cas, lui faire correctionnellement le précepte de ne pas 
dire la messe: ce précepte étant distinct de la suspense 
proprement dite, l'irrégularité n'est pas encourue en cas 
de transgression. La maxime fondamentale est que toutc 
punition infligée ex tnformata conscientia. doit demeurer 
secréte ; autrement elle nuit à la réputation, contraire- 
ment à la justice et à la charité. 

La S. Congrégation des évéques et réguliers écrit 
à l'archevêque de Brindes : 


« Le cardinal Petra a rendu compte du recours du 
chanoine Pizzica touchant la suspense que vous lui are 
infligée ex informata conscientia. La S. Congrégation a 
eru devoir décider: Canonicus Pizzica recurrat ad archie- 
piscopum pro absolutione, et ad mentem. Je suis chargé 
par leurs Eminences de vous faire connaitre leurs inten- 
tions. Lorsque le chanoine Pizzica demandera l'absolution, 
vous devrez premièrement lui renouveler par écrit le pré- 
cepte de ne pas converser avec la femme en question, sous 
des peines corporelles à votre discrétion, et méme sous 
peine des censures subsidiairement en cas de contraven- 
tion; vous lui ferez signer le précepte, et vous le garderez 
secrètement dans vos mains. Puis vous devrez absoudre : 
ledit chanoine en forme privée, et surveiller désormais 
l'observation du précepte; en cas de contravention, vous 


* devrez procéder aux peines édictées dans le précepte, ser- 


vatis servandis. — Septembre 1750. » 


IX. 


Le précepte de nom comversando avec une personne 
suspecte, lorsqu'il est fait juridiquement, doit être pré- 
cédé de trois monitions canoniques. Il est passible de 
l'appel proprement dit, au lieu que le précepte pater- 
nel ne comporte que le recours extrajudiciaire. Lorsque 
la S. Congrégalion estime que le précepte n'est pas 
fondé, elle prescrit parfois de rendre un décret formel 
sur l'honnéteté de là personne, afin de réparer le pré- 
judice que le précepte de non conservando pourrait causer 


1121 


à sa réputation. La S. Congrégation écrit au vicaire 
général de Tivoli : 


« Les Emes Cardinaux ont été fort surpris d'apprendre 
que vous m'avez pas mis à exécution leur décision du 9 
décembre 1729. Ils avaient annullé tous le actes que vous 
avez faits contre l'honnéte fille Marie Mancini, et ordonné 
de rendre un décret formel déclarant l'honnêteté de cette 
fille, et de faire conster de l’exécution à leurs Eminences. 
Or, non seulement vous n'avez jamais rempli cet ordre, 
mais lorsque cette fille a présenté requête pour obtenir le 
décret en question, au lieu de le lui accorder, ainsi qu'elle 
l’a constaté ici par la copie authentique des actes, vous 
lui avez fait un nouveau précepte de non conversando 
avec le chanoine Fauste Del Rè, avec la clause: sans pré- 
judice et avec renouvellament d'un autre. précepte sem- 
blable fait autrefois. En conséquence, les Emes Cardinaux 
vous enjoignent de vous justifier sans retard sur le non- 
accomplissement de leurs ordres et de publier formelle- 
ment le décret relatif à l'honnéteté de cette fille, que vous 
avez nullement et injustement diffamée. Vous devrez faire 
constater à la S. Congregation l'exécution de ce qui vous 
est prescrit: et transmettre sans retard ce que vous avez 
à dire sur la nouvelle supplique ci-jointe. Septembre 1731. » 


X. 


Ce n'est pas l'esprit de l'Eglise. que la suspense 
dure longtemps. Ainsi la S. Congrégation approuve mé- 
diocrement qu'un curé demeure un an sous le coup de 
la suspense ; et elle rejette ouvertement l'idée de pro- 
longer cette suspense pendant plusieurs années. Voici 
ce qu'elle écrit : 

« Les Emes cardinaux conviennent que pour réparer 
les très-grands préjudices que la mauvaise conduite de 
l'archiprétre Z. a causés à la paroisse Saint-Marin, il ne 
suffit pas de le tenir dans la suspense pendant une année, 
comme vous le dites dans votre lettre du 23 du mois 
passé. Mais comme d'autre part, ce moyen extrajudiciaire 
ne peut durer longtemps et qu'il ne convient pas de lais- 
ser l'archiprétre en suspense pendant plusieurs années, les 
Emes cardinaux ont cru devoir adopter l'expédient que 
voiei. Appelez l'archiprétre, et tâchez de dresser avec lui 
le plan de tout ce qu'il devra faire désormais, par rap- 
port aux devoirs indispensables de sa charge. Lorsqu'il aura 
signé cette convention, vons la transmettrez à cette S. 
Congrégation, qui se réserve de l'approuver et d'autoriser 
le rétablissement de l'archiprétre dans sa paroisse. Dans 
ce plan, les Emes cardinaux exigent comme premiére con- 
dition que l'archiprétre renvoie irrémissiblement sa nom- 
breuse famille, qui à contribué à ses manquements pour 
une grande partie. En second lieu, il devra, pendant quel- 
ques années et jusqu'à ce qu'on ait pu organiser la cure, 
8e contenter de la portion de revenus que vous fixerez pour 
gon entretien: l'excódant sera employé aux besoins de l'ar- 
chiprêtrise, en sorte que désormais les sacrements y soient 
promptement administrés et qu'on rétablisse les exercices 
de piété qui se faisaient autrefois; et qu'en outre, on soi- 
gne les biens de l'église, qui sont eu si mauvais état. Par 
conséquent il faudra aviser dans le plan à ce que le vi- 
ce-curé que vous désignerez regoive son traitement ordinaire, 
ainsi que le clerc et le maître de chapelle. Que tous les 
dimanches on chante les messes et les vêpres, sans né- 
gliger les processions d'usage, et que les legs pies soient 
acquittés. Qn'on répare l'église paroissiale et celle de l'hó- 
pital. Qu'on loge avec soin les étrangers. Que les terrains 
soient mis en bonne culture. Que la fête de S. Marin ti- 


19* série 


PROCÉDURE CANONIQUE. 


1122 


tulaire soit célébrée avec la solennité convenable, et qu'on ne 
manque pas de fournir ce jour-là tout ce qu'il faut aux 
prétres ótrangers pour la célébration de la messe. Que 
larchiprétre soit plus assidu au confessionnal, plus diligent 
à assister les moribonds. Enfin, vous prescrirez en détail 
tout ce que vous jugerez nécessaire pour le but qu'on veut 
atteindre, en prenant en considération les revenus et l'état 
de la paroisse. Nous supposons que vous l'avez déjà fait 
en nommant l'économe, dont le traitement devra aussi être 
pris sur le revenu paroissial. En ce qui concerne la contri- 
bution à exiger de ceux qui possèdent des chapellenies 
dans l'église paroissiale, vous devez (sauf de nouveaux 
motifs raisonnables qui conseilleraient d'agir autrement) 
vous régler d'apres l'instruction de cette S. C. en date 
du 18 juillet 1732, et prendre à cet égard les mesures lé- 
gales que vous croirez. — Décembre 1738. » 


XI. 


L'engagement écrit de non eonversando avec une per- 
sonne suspecte constitue un précepte paternel. Le com- 
mandement juridique n'est fait qu'à la suite de monitions 
canoniques. La S. Congrégation écrit à l'évéque d'Oria: 


« Le cardinal Porzia a fait relation à la Congrégation 
de tout ce qui concerne l'accusation et le défense du cha- 
noine Frangois-Marie trésorier de la cathédrale. Aprés avoir 
míürement examiné l'affaire, les Emes Cardinaux ont dé- 
cidé ce qui suit: Le pouvoir de célébrer est rendu au cha- 
noine, aprés qu'il aura fait les exercices spirituels pendant 
dix jours; de retour dans sa patrie, il devra présenter à 
lordinaire l'engagement par écrit de ne pas converser 
avec la femme NN. et de s'abstenir de choses semblables 
etc. — Mai 1734. » 


XII. 


Les censures late sententie ne doivent être portées 
qu'avec la plus grande circonspection. Le Saint-Siége 
ne permet pas qu'on les emploie pour les devoirs re- 
latifs à la régularité ecclésiastique, ainsi que nous l'avons 
dit plus haut. Mais les censures sont permises tu sub - 
sidium, lorsque les peines pécuniaires ou afílictives n'ob- 
liennent pas d'effet. Conformément à ces principes, la 
S. Congrégation écrit à l’évêque d’Ascoli : 


« Des ecclésiastiques de votre ville ont demandé la 
suppression de l'édit que votre vicaire-général a rendu en 
date du 23 octobre dernier, prescrivant que nul d'eux ose, 
soit en public ou en particulier, soit entre eux ou avec 
des séculiers, jouer aux cartes, aux dés et à tout autre 
jeu, sous peine de suspense a divinis ipso facto incur- 
renda et d'autres peines discrétionnaires, en ce qui con- 
cerne les prêtres et les clercs in sacris; et pour les clercs 
in minoribus, sous peine d'excommunication majeure pa- 
reillement ipso facto incurrenda; ces peines sont éten- 
dues à ceux qui assistent à ces jeux de propos délibéré. 
Les Emes Cardinaux ont bien vu que le zèle ecclésiastique 
a inspiré cet édit: mais ils ont réfléchi qu'il est trop sé- 
vere, tant pour les peines que pour la défense générale 
de toute espèce de jeux; c'est pourquoi ils ont cru devoir 
répondre: recurrant ad episcopum et ad, mentem. Or, lin- 
tention de leurs Eminences est que les ecclésiastiques de- 
mandant à votre seigneurie l'adoucissemen? de l'édit, vous 
devrez l'adoucir dans la partie qui concerne le jeu de 
cartes, non de resto, en lieu non public; sans doute, vous 
n'étes pas obligé de permettre ce jeu, mais vous vous bor- 
nerez à n'en point parler dans l'édit et vous n'y impose- 
rez aucune peine. Pour ceux qui joueront publiquement, 


71 


Re = m 


1123 | PROCÉDURE 


ou au jeu de resto, n’imposez pas l’excommunication ni 
la suspense latae sententiae, mais seulement ferendae, ot 
d'autres peines discrétionnaires. Quant à ceux qui regar- 
dent les jeux, s'il s'agit du resto, vous pourrez infliger 
quelque peine à votre gró, mais non l'excommunication ni 
la suspense. — Novembre 1734. » 


- XIII. 


La S. Congrégation n'admet pas que l'administration 
épiscopale ait le droit et le pouvoir de refuser arbitrai- 
rement les testimoniales dont tout prêtre a besoin pour 
étre autorisé à dire la messe dans les diocéses étran- 
gers. Elle écrit elle-méme aux évéques pour demander 
ces testimoniales. 


Cenomanen. Testimonialium. Episcopo. — Introclusas 
hisce nostris litteris preces sacerdotis Claudii Clavel ad 
Amplitudinem tuam mittimus, quatenus distincte reddat 
instructam S. C. animi quoque sui sensum aperiendo. In- 
lerim vero litteras testimoniales ipsius sacerdotis transmit- 
tat, et si quid relevans in contrarium habeat, ipsimet sa- 
erae Congregationi patefaciat. Ita exequi curabit amplitudo 
tua, cui diutinam a Domino felicitatem precamur. — Mar- 
ti 1731. | 

XIV. 

La citation est un acte essentiel de la procédure. 
Elle est nécessaire pour une simple sentence déclara- 
toire elle-même, par rapport aux peines et aux cen- 
sures qui ont été encourues par le seul fait : il faut 
en ce cas la citation ad dicendam cansam quare, etc. , 
c'est-à-dire, que l'inculpé doit comparaître pour dire 
si quelque chose peut s'opposer à ce que les censures 
encourues par le fait méme, soient intimées et déclarées, 
au for extérieur. Si l'on omet cette formalité, la sen— 
tence est frappée de nullité. Il s’agit ici du précepte 
de non conversando avec des personnes suspectes; aprés 


les monitions canoniques, l'ordinaire a imposé le pré- 


cepte, sous certaines peines à encourir par le fait méme 
de la transgression. Ce cas s'étant réalisé, il aurait 
fallu, pour appliquer les peines, au for extérieur, citer 
l'ineulpé ad dicendam causam etc. On ne l'a pas fait: 
c'est pourquoi la sentence est nulle. La S. Congrégation 
fait restituer les taxes perçues à titre de déplacement. 
Elle oblige l'inculpé de faire un mois de retraite, et elle 
fait renouveler le précepte de ne pas converser avec 
deux personnes suspectes, sous des peines discrétion- 
naires, au jugement de l'évêque. 


In causa Civitatis Castellanae praetensorum plurium 
circa Bev. Fabium Ponti. 

Sacra Congregatio, re undique mature discussa, censuit 
rescribendum prout praesenti decreti vigore benigne res- 
cribit: — Sententiam episcopi non substineri ex defectu 
citationis, esse restituenda, viatica et ad mentem. — Mens 
est quod per mensem agat orator exercitia spiritualia in 
domo Missionis Urbis et postea se praesentet episcopo, a 
quo moneatur cum injunctione praecepti cameralis de non 
conversando cum duabus mulieribus, de quibus in sententia, 
sub poenis eidem episcopo benevisis. — Die 22 septem- 
bris 1741. 

XV. 


En matière de mœurs, l'appel au métropolitain n'à 
pas d'effet suspensif, et ne saurait entraver l'exercice 
de la juridiction épiscopale. Le concile de Trente est 


\ 


LS 


CANONIQUE. 1124 


formel sur ce point, que les constitutions de Benoit XIV 
confirment. Le vicaire général de l'archevéque commet- 
trait une faute grave s'il recevait l'appel suspensif, en 
celle matière. Cest pourquoi l'on écrit à l'archevéque 
de Sainte-Sévérine: « On à représenté à cette S. Con- 
grégalion que, pendant que l'évéque d Umbriatico pro- 
cédait contre l'archiprétre de S. Nicolas pour des dé- 
sordres qui remontent à vingt-deux ans, votre cour 
métropolitaine a transmis une inhibition au suffragant, 
par suite de l'appel de l'inculpé, au mépris flagrant de 

ce que prescril le concile de Trente, sess. 25, c. 14, 

et la récente’ constitution du pontife régnant, de appel- 

lationibus. En effet, ces prescriptions eanoniques dé- 

fendent absolument que l'appel ait un effet suspensi 

lorsquil s'agit des mœurs. En conséquence les Eme 
cardinaux ont été d'avis que votre vicaire général mé- 
ritait une monition sévère, afin qu'il s'abstienne désor- 
mais de semblables procédures, et qu'il révoque sur le 
champ l'inhibition susdite. Autrement la S. Congrégation 
procédera rigoureusement contre lui. Votre seigneurie 
aura donc le soin de l'instruire de son devoir. » 


XVI. 

Lorsqu'une cause est pendante devant le Saint- 
Siége par appel ou par recours, il n'est plus permis 
de poser de nouveaux actes et de continuer la procé- 
dure. La S. Congrégation écrit à lévéque de Borgo 
San Sepolero la lettre qui suit: « Pendant tout le 
cours de là cause ou des causes instruites par votre 
cour contre Laurent Bartolucci, curé de Sigliano, la 
conduite de Votre Seigneurie a donné lieu à plusieurs 
plaintes. Les Emes cardinaux ont reconnu avec surprise 
que bien des mesures ont été excessivement rigoureu- 
ses et tout à fait irrégulières. Aprés avoir examiné 
sérieusement l'origine et la suite de cette affaire, les 
Emes cardinaux ont décidé qu'il y avait lieu de casser 
et d'annuler tous les actes judiciaires ou extrajudiciaires 
que vous-méme ou votre tribunal avez faits postérieu- 
remen à l'appel que cet ecclésiastique a fait à la 
S. Congrégation, sauf l'instruction du procès que vous 
avez communiqué et que la S. Congrégation se réserve 
d'examiner. En outre, leurs Eminences ont commandé 
et commandent par la présente que vous ne devez plus 
vous méler de cette affaire qui est maintenant pendante 
devant la S. Congrégation. Il faudra donc vous abs- 
tenir de tout nouvel acte, surtout de procédure. » 

XVII. 

Un prétre de Reims, nommé Sébastien Bérard, se 
trouvant à Rome sans celebret de son évêque, déclare 
sous la foi du serment qu'il n'a contracté aucun empé- 
chement canonique; il obtient par ce moyen l'autorisation 
pour deux mois de célébrer le saint sacrifice. 

Sacra Congregatio benigne remisit Emo Urbis Vicario 
ut attentis narratis et praestito per oratorem (Sebastianum 
Berard) juramento de non contracto impedimento canonico, 


petitam celebrandi facultatem ad duos menses tantum pro 
suo arbitrio impertiatur. — Die 18 julii 1749. 


XVIII. 


La monition paternelle devant rester secrète, c'est 
l'évêque qui doit la faire en personne; il n'est pas 

















1125 PROCÉDURE 
permis d'en prendre note dans les registres de l'évêché. 
Ea S. C. écrit: « Quoique le décret expédié par cette 
S. Congrégation pour l'absolution et la dispense d'ir- 
régularité de l'archidiacre Léopold Boncompagni, décret 
approuvé par le Saint-Père, porte qu'on devra lui im- 
. poser une pénitence salutaire et lui faire une monilion 
paternelle . afin qu'il s'abstienne désormais de choses 
semblables ; toutefois, après avoir réfléchi sérieuse— 
ment à l'état des choses, les Emes cardinaux m'ont 
commandé de vous ‘écrire, .comme je fais, qu'en exé- 
cutant le décret, vous fassiez vous-même en parlicu- 
lier et sans témoins, cette monition paternelle à l'ar- 
chidiacre susdit, sans lui imposer d'autre pénitence ; 
en outre, vous ferez en sorte que la monition ne soit 
pas mentionnée dans les actes de l'évêché. Rome, le 
28 avüt 1750. » | | 

| | AIX. 

La suspense ex informata conscentia est passible de 
recours au Saint-Siége ; il faut alors que les causes 
qui ont motivé la censure soient manifestées. Voici ce 
qu'on écrit à l'archevêque de Florence: « L’abbé Al- 
boretti a présenté le nouveau mémoire ci-joint ; c'est 
pourquoi la S. Congrégalion vous fait savoir de nou- 
veau que vous devez informer sur le contenu, et ex- 
primer votre avis, afin que l'instance puisse avoir son 
cours. Vous ne devez pas reculer devant la considé- 
ration que vous feriez peut-étre connaitre des choses 
nuisibles à la réputation d'autres familles, si vous ma- 
nifestiez les raisons qui vous ont porté à infliger la sus- 
pense au recourant; car la S. Congrégation prend les 
plus grandes précaulions en ce cas, afin que personne 
ne puisse pénétrer ce qui pourrait porter préjudice à 
d'autres, et ce que les évéques ne font connaitre qu afin 
de justifier leurs actes et comme fondement des me- 
sures qu'ils ont cru devoir adopter. » 


XX. 


Sous le pontificat de Benoit XIV, la S. Congrégation 
des évêques et réguliers dressa un réglement au sujet des 
prètres qui, pour diverses causes, arrivent à Rome sans 
apporter les testimoniales de leurs évéques. La plupart 
des cas sont prévus dans les articles de ce réglement. 


« Nouveau réglement élabli pour les prétres étrangers 
qui demandent à la S. Congrégation des évêques l'auto- 
risation de célébrer sans les dimissoires de lewr ordinaire. 

« Si ce sont des chanoines députés per leur chapitre 
pour soutenir quelque proces contre l'évêque qui a refusé 
les lettres testimoniales, ‘on devra prouver que le procès 
est pendant, obtenir de la Congrégation du Concile la dis- 
pense de la résidence, et présenter une pibce authentique 
du chapitre attestant que le député n'est pas poursuivi en 
justice, ni frappé de quelque censure; à ces conditions, il 
y aura lieu d'accorder, pour le temps marqué dans l'indult 
de la Congrégation du Concile, l'autorisation de célébrer, 
au gré du cardinal-vicaire, constito sibi de veritate expo- 
sitorum. On pourra agir de méme à l'égard des curés, et 
autres qui ont un bénéfice obligeant à la résidence. 

« Si ce sont de simples prêtres qui viennent à Rome 
pour un litige avec leur évêque, il faudra prouver que le 
procès est pendant, et présenter l'attestation des ecclésias- 
tiques de la ville ou du lieu d'où le recourant esi parti, 
ttestation portant qu'il n’y a contre lui aucune poursuite 


CANONIQUE. 1126 
et aucune censure; en ce cas on pourra écrire à l'ordi- 
naire pour qu'il envoie les testimoniales, ou de dire ce 
qui s'y oppose; en attendant, ou remettra au gré du car- 
dinal-vieaire de Rome l'autorisation de célébrer pour deux 
ou trois mois toujours avec la clause,constito sibi de ve- 
ritate expositorum. 

« Sil s’agit d'un prêtre qui est venu à Rome pour 
affaires, ou par dévotion et que,le temps marqué dans les 
testimoniales de son évêque étant expiré, il ait besoin de 
demeurer encore quelque temps, on pourra remettre au 
cardinal-vicaire de Rome le pouvoir de permettre là cé- 
lébration de la messe pour quelque temps, et l'on écrira 
à l'évêque pour de nouvelles téstimoniales s'il n'y voit pas 
d'obstacle. | 

« Si des ultramontains viennent à Rome pour visiter 
les saints lieux, ils devront, à, défaut des testimoniales de 
leur évêque, présenter d’autres documents légaux qui prou- 
vent qu'ils ne soni sous le coup d'aucune enquête ou 
censure; on pourra leur accorder l'autorisation de célé- 
brer ad breve tempus, au gró du cardinal-vicaire, avec la 
clause, constito sibi de legalitate documentorum. 

« Au sujet des prêtres qui arrivent à Rome pour des 
affaires criminelles qui comportent l'incarcération, ou l'é- 
largissement sous caution, il ne faudra pas accorder la 
permission de célébrer suivant la constitution du Saint- 
Père, Ad coercenda delinquentium flagitia, du 1* octo- 
bre 1753. En cas contraire, il faudra établir, de l'avis de 
juge rapporteur. que le recourant n'est pas sujet à quel- 
que empêchement canonique, soit pour diffamation, ni par 
sentence, et l'on pourra donner la permission de célébrer, 
au gré du cardinal-vicaire, pour le temps que les circons- 
lances exigorent. 

« Dans les autres cas, on écrira aux ordinaires pro 
transmissione testimonialiwm, quatenus nihil habeant in 
conirariwm; mais on ne donnera aucune autorisation de cé- 
lébrer. 

« Ce réglement a été dressé, avec l'approbation de S. E. 
le cardinal-préfet pour obvier à la facilité qui pourrait se 
glisser dans le secrétariat, en remettant au cardinal-vicaire 
la permission de célébrer, que sa chancellerie a refusée 
avec raison parce que les prêtres qui la demandent n'one 
pas les testimoniales de leur évêque, et ne prouvent pas 
qu'ils ne sont pas sujets à quelque empéchement canoni- 
que; or cette manière d'agir est contraire au Concile do 
Trente, sess. 14 de Reform, chap. 2 et 3; ses. 22, au 
décret de Observandis, et de ref. c. I, et dans la session 
28 de ref. chap. 16; élle n'est pas moins opposée à la pra- 
tique de tous les évêques, qui n'accordent jamais cette 
permission aux prêtres étrangers. Ceux-ci peuvent quel- 
quefois être frappés de suspense par leur évêque ex in- 
formato conseentia, suivant le chap. I de la session 14 


. du même concile de Trente. Rome le 15 juillet 1755. » 


XXI. 


Un évêque ayant prescrit de porter l'habit ecclésia- 
stique sous peine de suspense a divinis par le seul fait, 
la S. Congrégation recommande de modérer l'ordon- 
nance, et d'imposer simplement la peine ferendae senten- 
tiae. Je me contente de rapporter le texte de la lettre : 


Riferito in S. C. quanto V. S. ha rappresentato con sua 
in data delli 30 gennaro pross. in ordine all editto fatto] 
publicare da Lei circa la modestia dell'abito dei sacerdoti 
e chierici della sua diocesi, questi Emi Signori mi hanno 
comandato di scriverle essere mente dell' EE. LL. che 1 


1127 


detto editto si osservi ma che ella dichiari, che il mede- 
simo non obbliga sotto la pena della sospensione a. Divinis 
da incorrersi épso facto ma sotto la pena della sospensione 
semplicemente perche ella possa secondo i casi procedere alla 
dichiarazione, con trasmettere qua copia della scrittura fatta 
in tal proposito dall'Arciprete di Monbarallo. Februar. 1704. 


XXII. 


La répulsion de la S. Congrégation à l'égard des 
censures tpso facto apparaît dans un grand nombre de 
documents et de décrets. Ainsi, dans la lettre ci-jointe, 
la S. Congrégation révoque la suspense infligée par le 
seul fait pour des fautes légéres. On avait fait un péché 
mortel aux chanoines de parler des choses traitées dans 
le chapitre, sauf le consentement commun des chanoines. 
La S. Congrégation fit modérer ce décret, ainsi que plu- 
sieurs autres. 


EPrscopro FuNDANO. Essendo stata riferita in S. Congre- 
gazione dall' Emo Fabroni la visita fatta da V. S. della 
diocesi di Terracina, questi Emi signori hanno maturata- 
mente esaminati li decreti dellà medesima visita, e giudi- 
cato dover riformarsi nella conformità, che riconoscerà dal 
foglio, che a tale effetto se le trasmette, ordinando nel resto 
la puntuale esecuzione delli decreti di essa visita. Non man- 
cherà per tanto ella di adempiere col suo solito zelo la 
mente della medesima S. Congregazione. | 

La S. C. con tutto che abbia molto lodato, e appro- 
vato lo zelo di M. vescovo di Fondi e la fatica e dili- 
genza grande da esso fatta nella visita della diocesi di Ter- 
racina ha nondimeno giudicato dovere riformarsi le cose 
infrascritte ordinando nel resto la puntuale esecuzione delli 
decreti della medesima visita. 

1. La pena di dieci anni di galera ai chierici e sacer- 
doti che portano armi senza alcuna distinzione. Si moderi. 

2. Che i canonici non possano discorrere delle cose trat- 
iate in capitolo fuori del medesimo se non di consense co- 
mune de'capitolari sotto pena di peccato: mortale. Si moderi. 

8 Che per qualsivoglia causa le monache non si cam- 
bino fra loro i letti senza licenza del vescovo sotto pena 
di privazione di voce attiva e passiva per tre anni. Si levi 
e si proveda altrimenti al bisogno. 

4. Che un padrone sia privato del jus patronato se in 
termine di un mese non provvede la cappella del suo 
patronato di tutto il bisognevole. Si levi. . 

5. Che colla sola ammonizione siano privati i chierici 
del privilegio del canone e del foro, non incedendo in abito 
e tonsura. Si moderi. 

6. Che possano ammettersi all'abito le terziarie in età 
di anni 30, giacchè i decreti della S. C. ne ricercano 40. 
Si correga. | 

7. Che alle medesime terziarie le quali vivono nelle 
proprie case si dia una superiora a cui debbano obbedire. 
Si levi. 

8. Che il Guardiano di S. Francesco debba provvedere 
che le medesime abbiano da poter vivere e riconosca se 
coabitano con persone sospette. Tocca al Vescovo. 

9. Che i fratelli di una compagnia, li quali cancellas- 
sero di propria autorità alcuno dalla tabella, se in termine 
di 8 giorni dal detto che li hanao ricevuti, non restitui- 
scono li sacchi alli amministratori siano scomunicati. Si 
levino e s’imponga altra, pena. 

10. À chi buttasse immondezza nel cimitero, a chi 
ponesse in chiesa banchi larghi piü di un palmo e mezzo, 
alli sposi che conversassero insieme dopo contratti li spon- 
sali; a chi salisse nel totto della cappella di S. Antonio 


PROCÉDURE CANONIQUE. 


1128 


ed alle donne che entrassero in sagrestia. Si tolga la sco- 
munica ed impongasi altra pena. 

ll. Dove i sacerdoti si sospendono ipso fatto, se rice- 
vono regali in chiesa, se fra certo tempo determinato non 
si fanno l'abito lungo, se si servono del piede del calice 
per l'ostensorio, se i parochi trascurano per due volte in- 
segnare la dottrina Cristiana per loro medesimi. Si levino 
e si proveda $n altra forma. 


XXIII. 


Le commandement de non conversando avec des per- 
sonnes suspectes ne doit pas être réputé une procédure 
particulière de l'Italie ; car il en est fait mention dan 
une lettre de la S. Congrégation au doyen de la collé- 
giale de Saint-Hippolyte, dans le diocèse de Besançon. 


Dgcano COoLLEGIATAE S. HiIPPOLYTI. — Admodum Rey. 
Domine. Stricte perpensis ac expensis in S. C. processu et 
sententia a te prolata adversus sacerdotem Claudium Fran- 
ciscum Gerard capellanum istius ecclesiae, ejusdem Emi 
patres decreverunt, quod cum ipse per aliquod considera- 
bile temporis spatium privatus remanserit ejus capellania, 
ultra plura passa incommoda atque dispendia, sufficienter 
idcirco fuerit punitus, in eum tandem iverunt-sensum mi- 
nime esse reintegrandum, nisi praevio poenali praecepto a 
te in scriptis dicto sacerdoti injungendo, ne in futurum 
quovis praetextu convenire et alloqui audeat cum Joanna 
Petot, sub poenis gravibus ac etiam privationis beneficii 
tuo arbitrio. Id tibi notum fieri volumus diuque in Domino 
valere summopere exoptanus. — Januar. 1712. » 


XXIV. 


La procédure ex informata conscientia, est-elle ap- 
plicable aux délits publies? | 

Nous pensons que la réponse à cette question doil 
être négative. 1. Il n'est pas vraisemblable que les pères 
de Trente aient voulu entraver la défense naturelle et 
changer toute la législation relative aux causes crimi- 
nelles, d'autant plus que les sessions subséquentes pre- 
scrivent les monitions et l'observation des saints ca- 
nons à l'égard des clercs et des curés qui commettent des 
délits (sess. 21, c. 6; sess. 25, c. 14). 2. Les docteurs 
ne parlent jamais que du crime occulte. Benoit XIV, 
de Synodo, lib. 12, c. 8. Giraldi ad cap. I, sess. 14. Fer- 
raris, verb. clericus, art. 8, n. 28. Soglia Instit. 8, 244. 
3.Le concile de Trente n'a fait qu'amplifier la décrétale 
Ad aures, qui réforma l'autre décrétale Ez tenore, les- 


‘quelles n'envisageaient que les délits occultes. &. Ce 


pouvoir si étendu dégénérerait en une pesante tyrannie ; 
Giraldi invite les évéques à relire le chapitre 1*' de 
la 14e session du concile de Trente avant d'employer 
la procédure ez informata conscientia. D'autres auteurs 
soutiennent le contraire, par la raison que les mots ez 
quacumque causa, etiam ob occultum. crimen renferment 
aussi bien le crime public que le crime occulte ; on 
allègue la décision de la congrégation du concile dans 
l'affaire de Luçon, 8 avril 1848. Nous répondons que 
le mot causa doit être pris conformément au droit, car 
toute cause légère ne rend pas cela licite. En outre, 
nous disons que la particule etiam est plutôt restrictive ' 
qu'ampliative, et qu'elle équivaut à celte autre, vtde- 
licet, scilicet, comme cela arrive parfois, au témoignage 
de Barbosa, num. 112, de dictionibus. Du reste celle 


4 














1129 PROCÉDUBE 


' interprétation semble nécessaire, car le concile de Trente 
confère ici un pouvoir nouveau pour frapper le crime 
occulte ; c'est avec raison qu'il dit: ex quacumque causa 
etiam ob crimen occultum, c'est-à-dire, quoique le crime 
soit occulte. Enfin, il s'agissait dans la cause de Luçon 
d'une enquéte secréte qu'on ne pouvait publier parce 
que les témoins refusaient de déposer publiquement ; 
la décision de la congrégation n'ajoute rien aux pré- 
cédentes et ne contient pas un rot relativement aux 
crimes publies. Nous devons conclure qu'on ne peut 
en régle ordinaire admettre la procédure ez informata 
conscientia. pour un crime public. Mais sile délit public 
ne peut en aucune manière être juridiquement prouvé, 
soit par pression de la part de la population, soit par 
mauvaise disposition de l'autorité civile, soit à cause 
de la pusillanimité des témoins, soit parce qu'on recule 
devant le scandale, soit parce que les délits occultes 
sont joints aux crimes publies, en tous ces cas l'autorité 
ecclésiastique pourrait licitement faire usage de cette 
procédure, car le délit qu'on ne peut prouver juridi- 
quement, semble la méme chose qu'un délit occulle. 
L'Eglise, attaquée dans sa disciplife morale et ne pou- 
vant la défendre avec les lois ordinaires, emploie le 
remède naturel de la défense, lequel dispense des rè- 
gles communes, et nous croyons que ce principe par- 
faitement juste est la base de la disposition nouvelle 
que le concile de Trente a établie. La suspense ad be- 
placitum cesse par la mort du prélat qui l'a portée, 
et la suspense indéfinie, per modum censure, dure jus- 
qu'à résipiscence, mais en aucun cas elle ne peut en- 
traîner la déposition. 


. L'homme coupable d'un crime occulte demeure en 
possession de sa réputation. ll est gravement diffamé 
si la suspense ex informata conscientia est rendue pu— 
blique. De là vient que la justice et la charité s’ac- 
cordent à priver les supérieurs ecclésiastiques du pou- 
voir de manifester la censure de conscience informée. 
Cette manifestation cause un préjudice irréparable; elle 
brise la carrière de l'ecclésiastique déshonoré dans l'o- 
pinion, et le constitue moralement dans une position 
presque identique à celle de l'homme condamné à la dé- 
gradation et à l'exclusion perpétuelle de tout ministère. 
Il est par conséquent dela plus haute importance que 
la suspense de conscience: informée demeure secrète. 
I] n'est pas permis d'en prendre note dans le registre 
de la chancellerie épiscopale, ni d'intimer celle suspense 
par l'organe d'un vicaire général, ou forain, d'un do- 
yen d'arrondissement et rural, ni de tout autre inter- 
médiaire. L'évéque notifie directement et personnelle- 
meni la suspense de conscience informée ; le prélat 
garde le silence le plus impénétrable ; personne ne doit 
recevoir la confidence. Au surplus, cette suspense ne 
dépasse jamais quelques semaines ou quelques mois. 

La suspense publique exige le procés public, lequel 
requiert la diffamation préalable, l'enquête juridique, la 
citation, l'interrogatoire, la communication intégrale du 
nom et de la déposition des témoins; la citation ad sen- 
tentiam, la. défense, le jugement écrit et motivé en droit 
et en fait, et le droit d'appel. 


CANONIQUE. 1180 


 MÉIANGES 


Canonisation de Charlemagne, d'après Benott XIV. Le cardinal Borgia 
(Mémoires historiques de Bénévent) — Témoin synodaux. Echerins 
de Gand. — Nicolas III et l'archevêque de Cologne. — Régle- 
ment des études chez les Franciscainé. Conférences et cercles.— 
Impóts publics. Compensation occulte. Louvain et le conseil de 
Brabant. Sylvius. Martin Staeyaert. — Cagliostro. — Décisions 
liturgiques. 


— Béatification de Charlemagne. Etablissement du 
culte public dans quelques églises particuliéres. Antipape 
Pascal III. Tolérance des papes légitimes. 

Pendant la lutte du pape Alexandre III et de l'empereur 
Frédéric Barberousse 1er, on créa un antipape, qui prit 
le nom de Pascal III. Cédant aux instances de l'empereur 
et d'autres princes, Pascal, à Aix-la Chapelle, canonisa 
solennellement Charlemagne et fit porter processionnel- 
lement le corps et les reliques du saint roi. Comme Ale- 
xandre III ni les autres papes ne protestèrent pas, le culte 
s’élablit et se propagea dans plusieurs diocèses d’Alle- 
magne, de Gaule et méme d'Espagne. En 1328, l'évé— 
que de Girone institua dans son diocése la féte de saint 
Charlemagne, par sentiment de reconnaissance pour le 
vaillant empereur qui délivra une grande partie de l'Espa- 
gne du joug des Maures. 

Cependant il semble que Charlemagne est béatifié, 
et non canonisé. Benoit XIV (De beattfcatione etc. , lib.T, 
cap. 2, num. &! s'exprime comme suit . 


Contelorius (de Canoniz. cap. 2 n. 2) Carolum as- 
serit dici posse tantum beatificatum, et haec quidem sen- 
tentia retinenda videtur; quidquid etenim sit de conces- 
sione facta ab illegitimo Pontifice, tot subsequentes legi- 
limi Pontifices praedictam concessionem sciverunt, minime 
autem improbarunt, sed per tolerantiam admiserunt: quibus 
si addatur longissimi temporis observantia, nihil deesse 
videtur ex requisitis, quae necessaria sunt pro validitate 
cultus, quoad ecclesias particulares , et sic pro sufficienti 
Beatificatione. 


Borgia, qui fut créé cardinal sous Pie VI, et mourut 
à Lyon en 1804, parle de la béatification de Charlema- 
gne, et la cite comme un exemple de la tolérance des 
légitimes pontifes au sujet des actes des antipapes. 


— Témoins synodaux. Singulier usage de Gand. Gens 
diffamés pour leur inconduite. Lettre du pape Innocent IV. 

Baluze a publié dans les Miscellanea (tom. 1, pag.221, 
édition de Lucques) une lettre du pape Innocent IV à 
l'évéque de Tournai. Innocent IV résidait à Lyon, où il 
demeura sept ans, après la célébration du concile géné- 
ral. Gand faisait partie du diocése de Tournai. Cela posé, 
voici la question qui fut déférée au pape Innocent. Toutes 
les paroisses complaient des témoins synodaux qui préve- 
naient le prélat des crimes et délits que l'on commettait. 
Les échevins de Gand remplissaient les fonctions de té- 
moins synodaux, mais ils refusérent de dénoncer les 
délits contre les mœurs. Innocent IV écrivit à l'évéque 
de Tournai de contraindre les échevins par les censures 
canoniques. 





1131 


Episcopo Tornacensi. Cum sicut tua petitio nobis exhi- 
bita continebat, juxta canonicas sanctiones in tua civitate 
ac dioecesi quosdam testes publicos qui synodales vocantur, 
iam praedecessores tui quam tu in singulis parochiis du- 
xeritis deputandos, Seabini villae Gandensis tuge diocesis 
ad officium hujusmodi deputati,licet de singulis criminibus 
diffamatos apud ie vel apud illum quem super hoc ido- 
neum deputaveris teneantur deferre, nihilominus tamen 
contra fornicationum notatos ex quadam prava consuetu- 
dinem, quae dicenda est verius corruptela, testificari con- 
temnunt, quasi fornicatio criminale peccatum non debeat 
reputari. Cum igitur morbo hujusmodi eo studiosius sit 
quo frequentius à pluribus committitur salubri medicamine 
obviandum, mandamus quatenus, si est ita, praefatos Sca- 
binoa ut tam super fornicatione quam aliis criminibus ve- 
ritatem referant, ut tenentur, praedicta consuetudine non 
obstante, monitione praemissa per censuram ecclesiasticam 
appellatione remota compellas, contradictores ete. Datum 
Lugduni X kalendas martii anno sexto. 


— [ncarcération de l'archevéque de Cologne Démélés 
avec le comte de Juliers, le comte de Mons et le duc de 
Brabant. Lettre du pape Nicolas III à l'archevéque de 
Trèves. 

Le continuateur de Baronius a publié diverses pièces 
concernant le démélé que l'archevêque de Cologne eut 
avec le duc |de Brabant, avee le comte Henri de Juliers 
et avec le comte Adolphe de Mons. L'annaliste a rapporté 
(anno 1279, num. 43) une lettre du pape Nicolas III à 
l'empereur Rodolphe de Habsbourg, et une autre lettre 
qu'il adressa en méme lemps à l'archevéque de Tréves. 
On y voit que les trois conjurés dévastèrent les biens de 
l'archevéché, assiégèrent fe prélat qui s'était refugié dans 
un deses châteaux et le retinrent plus d'un an en prison. 
- La lettre à l'archevéque de Trèves commence JVefandae 
praesumphonis. J'emprunte à l' Epitome de Guerra l'a- 
brégé du document (tom. 3, pag. 143). 


Incip. Nefandae praesumptionis etc. Contra Siffridium 
archiepiscopum Coloniensem conjuraverant Ilenricus comes 
a Juliaco, comes Adolphus e Monte et Dnx Brabantiae, 
putantes se ab illo laesos, et in ejus ecclesiae bona ir- 
ruerunt, omnia incendiis, et caedibus miscentes. Effugit 
archiepiscopus in Castrum Worine. Sed conjurati eum ibidem 
obsederunt, et illo inspiciente longe lateque omnia loca 
ecclesiae vastarunt. Collecta archiepiscopus colonorum ec- 
clesiae manu, in eos irruit, sed exceptae fortiter a conju- 
ralis ejus copiae dissipatae fuerunt ipseque fuit captus et 
conjectus in carcerem. Quod quidem gravissimum malum 
est; cum sit pars tam praecipua christiani orbis archiepis- 
copus hic. Multi bonum pacis cordi habentes, semet in- 
terposuerunt apud detentores, ut eum in libertatem asse- 
rerent, sed frustra omnia; per annum enim et amplius de- 
tisebatur in vinculis. 

Ergo Nicolaus ratus suas esse partes captivum liberare. 
Trevirensi archiepiscopo mandat ut agat Cum detentoribus, 
Si nolint eum liberare, in eos procedat censuris eosque 
cogat damna illata ab illis ecclesiae Coloniensi reparare. 

Datum Reate nonis augusti anno 1279; Pontifex scripsit 
eliam ad imperatorem Rodulphum, ut effceret ut archie- 
piscopus liberaretur. Litterae sunt apud Raynaldum loco 
citato. 


— Etudes dans l'ordre franciscain. Théologie. Droit 
canonique. Prédicateurs. Confesseurs des religieuses. 


MÉLANGES. 


1132 


Le continuateur des Annales de Wading a rapporté 
(tom. 22, pag. 152) les statuts du chapitre général de 
1587 sur les études. Ces statuts prescrivent trois ans 
de théologie. Ils recommandent les cercles, les disputes 
el les répétitions comme le seul moyen efficace de 
procurer et de constater le progrès des élèves. Quoique 
les étudiants soient exempts d'une partie de l'office com- 
mun, ils doivent faire une heure d'oraison mentale, aprés 
matines en hiver, aprés none en été. Dans les provin- 
ces espagnoles, on fait deux ans de droit canonique, 
lesquels sont exigés pour être autorisé à confesse 
les personnes séculières. Afin d'empécher l'ordination 
précipitée, l'interstice d'un an entier est prescrit entre 
le sousdiaconat et le diaconat, deux ans entre le dia- 
conat et la prétrise. — Les confesseurs des religieuses 
qui ont confessé pendant deux ans, doivent prendre un 
an iout entier de vacance, sous peine d'être perpétuel- 
lement éloignés de ce ministère. Ils doivent avoir qua- 
rante ans d'âge et vingt ans de communauté. Voici ces 
statuts du chapitre général de 1587. 


Triennio vacent sacris litteris, nec possint habendis 
concionibus et confessionibus audiendis operam dare. Si quis 
eorum non intersit circularibus disputationibus et repeti- 
tionibus lectionum sine legitima causa, puniatur disciplina, 
vel aliter ad arbitrium. Extra vacantiae tempus et dies 
festos non teneantur adesse primae, quo tempore duae 
habeantur lectiones; nec completorio, neque illis temporibus 
quibus a meridie fiet circulus, vel lectionum repetitione 
occupati erunt. Non sint dispensati ab oratione mentali 
quae in hyeme habeatur per integram horam post matu- 
tinum; in aestate post nonam. Qui contrafecerit plectatur 
disciplina, sive aliter ad arbitrium guardiani, qui si fuerit 
negligentior, deponatur a munere suo. 

Pro Hispanis. Habeatur in quolibet conventu lectio sa- 
crorum canonum, cui qui biennio non interfuerit, non ad- 
mittatur ad excipiendas confessiones saecularium. 

Pro Cisalpinis. Clerici non ascendant ad presbyteratum, 
nisi post annum a subdiaconatu, et post duos annos a 
diaconatu. Priventur officio ministri provinciales et defni- 
tores, qui admiserint aliquem ad praedicationem, antequam 
compleverit triennium in studio theologiae; sic promotus 
cesset decennio a predicatione. Confessarii monialium post 
biennium vacent per integrum annum; secus non amplius 
deputentur. Idem sit de sociis, ubi commode fieri possit. 
Nemo eligatur in confessarium monialium, qui non ascen- 
derit ad aetatis annum quadraginta et viginti in religione; 
nec socium habeat, nisi senem, maturum, atque exemplarem. 


— Contributions publiques. Répartition inégale. L’hom- 
me qui se croit lésé, peut-il recourir à la compensation oc- 
culte ? 

Quoique le prince civil ait incontestablement le 
pouvoir d'exiger des impôts, il est impossible de ré- 
partir ces contributions d’une facon entièrement égale 
et juste. Celui qui croit de bonne foi qu'on lui demande 
plus qu'il ne doit en justice, peut-il s'indemniser de sa 
propre autorité, en usant de fraude? Quelques auteurs 
ont estimé que cette compensation était licite. 


Textus Francisci Silvii, in 2, 2, q. 66, art. 7, snb finem. 
Praeterea observandum principes interdum licite imponere 
gabellas, quae tamen admixtum habent aliquem defectum, 
veluti quod non servetur omnimoda proportio quoad gra- 











1133 


vamen subditorum; hunc enim defectum omnino vitare est 
' fere impossibile. Si quis ergo fraudet de illis vectigalibus, 
quantum bona fide existimat se plus aequo gragari; neque 
peccat, neque tenetur ad restitutionem. 


En 1698, Martin Staeyaert, professeur de théologie 
dans l'université de Louvain, laissa soutenir en sa pré- 
sence une thèse empruntée à la doctrine de Sylvius. 
Pierre Tourteau, théologien demeurant dans le grand 
collége de Louvain, soutint publiquement la proposi- 
tion suivante : « Si quelqu'un vient à en soustraire /des 
impôts) autant quil croit de bonne foi qu'il serait chargé 
au delà de ce qui est juste et de ce qu'on demande 
aux gens de sa condition, nous pensons que cet homme 
ne pécherait pas, et qu'on ne doit point l'obliger à res- 
titution. » La thèse latine fut imprimée à Louvain, avec 
permission du théologien qui censurait les livres. 


Thesis inde extracta, Ad Marci cap. XII, v. 17: Red- 
dite ergo quae sunt Caesaris. Caesari. Non vi legis cu- 
jusdam mere poenalis (de hac non loquitur Christus:) itaque 
vere debentur iributa et vectigalia in conscientia. Si quis 
iamen de iis tantum subtraxerit, quantum bona fide exis- 
timaë se plus aequo, et supra sui similes gravandum, si 
totum solveret, putamus non peccaturum ejusmodi, neque 
ad restitutionem obligandum. 

Imprimatur. Lovanii 9 julii 1698. Franciscus Martin, 
sacrae theologiae doctor, et prof. reg. lib. cens. 


Le conseil de Brabant s'émut contre des proposi- 
tions quil jugea préjudiciables au service du prince et 
qui pouvaient avoir des conséquences pernicieuses. Le 
procureur général présenta un réquisitoire contre Mar- 
lin Staeyaert, en demandant telle provision de justice 
que le conseil jugerait convenable. Deux jours aprés, le 
conseil fit afficher à Louvain un décret ainsi concu: 


Traduction du décret du conseil de Brabant contre le 
Docteur et Professeur en Theologie dans l'Université de 
Louvain Martin Staeyaert. | 

Veu au conseil de sa majeste ordonné en Brabant la 
requeste du conseiller, et procureur général disant: Que 
quoy qu'il ne soit permis à personne d'avancer publique- 
ment des propositions qui puissent préjudicier au service 
de sa majesté, ou avoir des suites pernicieuses, il estoit 
néanmoins que Martin Staeyaert docteur et professeur en 
théologie dans l'université de Louvain, avoit estó si peu 
avisé que de présider à une thèse, et de la laisser soute- 
nir publiquement sous luy par Pierre Tourteau théologien 
demeurant dans le grand collége; ainsi qu'il est notoire 
par les informations cy-jointes. Or comme ladite thése parlant 
entr'autres choses ‘dans la troisibme conclusion: Du paye- 
ment des imposts, portoit ces mots: « Si toutefois quel- 
qu'un vient à en soustraire autant qu'il croit de bonne foy 
qu'il seroit chargé au delà de ce qui est juste plus que 
ceux de sa condition, s'il payoit toute la taxe, nous estimons 
que celui-la ne pécheroit pas, et qu'on ne doit point l'o- 
bliger à restitution. » Et que telle doctrine n'est pas moins 
scandaleuse pour le public, que pernicieuse aux droits de 
sa majesté; Le suppliant réqueroit sur ce telle provision 
de justice que la Cour trouveroit convenir. Le tout con- 
sidéré, la Cour déclare la doctrine cy-dessus inséróe scan- 
daleuse, et pernicieuse au service de sa majesté, aur états 
d'icelle et au public, défendant au dit docteur Martin Stae- 
yaert, à Pierre Tourteau et à tous autres sujets de sa majesté 
4e soustenir ni enseigner en public ou autrement la dite 


MÉLANGES. 


1134 


ou semblable doctrine, à peine de correction arbitraire, or- 
donnant à tous ceux qui ont chez eux quelques-unes des- 
dites thèses de les porter dans le terme de huit jours au 
suppliant, à peine de dix patagons d'amende pour chaque 
exemplaire; Ordonnant de plus que la présente soit im- 
primée et affichóe aux portes des salles de l'universitó de: 
Louvain ei en tous autres lieux publics de la juridiction 
de ce Conseil Fait à Bruxelles le 11 juillet 1698. Estoit 
signé: À. V. Ghiendertaelen. 


Le conseil de Brabant n'avait pas qualité pour dé- 
cider les controverses de théologie morale; par con- 
séquent la doctrine des théologiens autorisés conserve 
sa valeur, malgré l'arrét précité. —— 


. — Caghostro. Décret de condamnation par le Saint- 
Office de Rome. Maçonnerie Egyptienne, et Illuminisme. 
Pie VI avait l'intention de renouveler et de confir- 
mer les constitutions de Clément XII et de Benoît XIV 
sur les sociétés secrètes, et d'y comprendre nommé- 
ment les Illuminés, et la Maçonnerie Egyplienne que 
Cagliostro avail instituée. Lorsque Cagliostro fut arrété a 
Rome, on saisit un manuscrit qui contenait les réglements 
de la maconnerie Egyptienne, et les pratiques de magie 
usitées dans la secte. Pie VI condamna le volume ma- 
nuscrit comme renfermant des rites, des maximes, des 
doctrines et uu systéme subversif duchristianisme, su- 
perstitieux, blasphématoire, impie, hérétique. L'exé- 
cuteur des hautes œuvres brüla le manuscrit de Ca- 
gliostro sur la place de la Minerve, le £ mai 1791. 
Cagliostro abjura de formali toutes les hérésies et 
les superstitions qu'il avait embrassées. Pie VI le con- 
damna à la détention perpétuelle dans la forteresse de 
San-Leo. Le décret fut rendu public et affiché aux 
portes des basiliques, et autres lieux usités. 
Decretum. Feria V die 7 aprilis 1791. In congregatione 
generali Sanctae Romanae et universalis Inquisitionis habita 
in palatio apostolico Vaticano apud S. Petrum coram SSmo 
domino nostro domino Pio divina providentia papa VI, ac 
emis et rmis DD. Sanctae Romanae Ecclesiae cardinalibus 


in tota republiea christiana contra haereticam pravitatem 


generalibus inquisitoribus a Sancta Sede Apostolica spe- 
cialiter deputatis. 

Proposita causa Josephi Balsamo Panormitani nuncu- 
pati comes Alexander de Cagliostro plurium delictorum de- 
lati, inquisiti, convicti, et respective confessi; nec non re- 
latis theologicis censuris cujusdam libri manuscripti gal- 
lico sermone exarati, cui titulus. Maconnerie Egyptienne, 
reperti apud eumdem Josephum Balsamo occasione localis 
perquisitionis eidem factae in actu suae carcerationis, in 
quo superstitiones continentur, ritus, constituliones, et 
instructiones ab ipso compositae pro secta Egyptiaca, 
eidemque praescriptae, communicatis etiam aliquando exem- 
plaribus dicti manuscripti, cujus sectae institutorem et pro- 
pagatorem fuisse constabat, et ipse quoque confessus est. 

Idem SSmus dominus noster, auditis ernorum et rmorum 
DD. Cardinalium votis, declaravit, praedictum Josephum Bal- 
samo incurrisse et incidisse in censuras et poenas omnes 
promulgatas contra haereticos formales, dogmatistas, hae- 
resiarcas et magiae superstitiosae magistros et sectatores, 
nec non in censuras et poenas latas in constitutionibus 
apostolicis Clementis XII et Benedicti XIV contra personas 
quomodocumque faventes et promoventes societates Jet con- 
venticula vulgo dicta Dei liberi muratori, seu Franc-Macons; 


1185 


ac etiam in edicto Secretariae Status lato sub die 14 ja- 
nuarii 1739 contra eos qui idipsum perpetraverint in Urbe 
et locis Ditioni Pontificiae subjectis: Sed ex speciali gratia 
commutavit poenam traditionis brachio saeculari in carcerem 
perpetuum in forialitio S. Leonis, ubi stricte custodiatur 
absque spe gratiae, facta per ipsum abjuratione de formali 
omnium haeresum et superstitionum, quibus animo eb opere 
adhaesisse compertum est. 

Dictum vero Libram manuscriptum prohibendum , et 
'" damnandum censuit, prout prasenti decreto damnat et pro- 
hibet tamquam continentem ritus, propositiones, doctrinam, 
et systema seditioni latam viam sternens, Christianae Re- 
ligionis eversivum, superslitiosam, blasphemum , impium 
et haereticale. 

Hune itaque librum sic prohibitum et damnatum Sanc- 
titas Sua velat ne quis apud se retinere, excribere, vel 
alis communicare audeat, vel typis edere vel quovis modo 
quocumque idiomate divulgare, sub poena excommunica- 
tionis per contrafacientes ipso facto absque ulla declaratione 
incurrenda, et ut penitus aboleatur, aut saltem ne sine per- 
petua infamiae nota imposterum nominetur, eadem Sanc- 
titas Sua praecipit, ut in platea S. Mariae supra Minervam 
die 4 maii currentis anni, eo tempore quo in proximo con- 
ventu ejusdem S. Mariae habebitur S. Congregatio, publice 
per ministrum Justitiae comburatur una cum instrumentis 
praefatae sectae penes dictum Josephum Balsamo repertis. 

Tandem ad magis coercendam horum novatorum im- 
pietatem per apostolicam suam constitutionem postea eden- 
dam statuit renovare et confirmare praedictas Clementis XII 
et Benedicti XIV suorum praedecessorum constitutiones 
contra Agregationes, seu Conventicula vulgo, Dei liberi mu- 
ratori, seu, Des Franc-Maçons; auti alia hujusmodi quo- 
cumque nomine nuncupentur, facta speciali mentione sectae, 
de qua agitur Egyptiacae, tum alterius etiam quae vulgo 
dieitur Degl'illuminati, inflictis contra easdem poenis hae- 
reticorum. I. M. Ferrutius S. R. et Univ. Inquisitionis 
notarius. 


— Célébration du mariage. Bénédiction nuptiale en 
dehors de la messe. Temps prohibé. Nóces solennelles. 
Quoique la solennité des nóces soit prohibée pen- 


dant l'avent et durant le caréme, cependant l'ordinaire. 


peut autoriser la simple célébration du mariage. Lors- 
que le temps prohibé est passé, le époux sont libres 
de se présenter à l'église pour faire leurs nóces solen- 
nelles, mais une condition essentielle est qu'ils n'aient 
pas encore eu le domicile commun. 

La S. Congrégation des Rites a désapprouvé un 
usage établi au Mexique pour éluder les. prescriptions 
canoniques qui interdisent la solennité des nóces en 
certains temps. Voici ce que les Mexicains faisaient. 
Le mariage solennel avait lieu dans un chapelle ret/rée 
mais allenante à l'église paroissiale. Les époux, leurs 
parents et leurs amis auraient cru remplir une action 
profane si la bénédiction solenuelle n'avait pas été don- 
née. — Ces prétextes n'ont pas fléchi la S. Congré- 


MÉLANGES. 


1136 


gation; elle a confirmé la prohibition de la solennitó 
nuptiale tempore vetito. C'est une grande absurdité de 
prétendre que des époux qui ont publiquement vécu 
ensemble et dans la méme maison, se présentent à 
l'église pour la bénédiction nuptiale. 

. Mexicana. Quum paucis abhinc mensibus in notitiam 
archiepiscopi Mexicani pervenerint responsa rio D. epis- 
copo dioeceseos Montis Albani in Galliis die 14 augusti 1858 

a sacrorum Rituum Congregatione data, quae apud Ga. 

dellini sub n. 5275 sunt descripta, praedictus archiepi 

copus pro opportuna declaratione sequentia dubia eiden 

sacrorum Rituum Congregationi humillime proposuit, ni- 
mirum: 

Dubium I. Utrum praefata responsa rho episcopo dioe- 
ceseos Montis Albani data ita sint generalia, ut omnes om- 
nino dioeceses afficiant, etiam eas in quibus immemorabiles 
in contrarium adsunt consuetudines? Et quatenus affirma- 
tive, quaeritur: | 

Dubium II. Utrum permitti possit constans praxis in 
hac archidioecesi vigens, juxta quam parpchi vel alii sa- 
cerdotes, de ipsius parochi licentia, tempore clauso matri- 
moniis assistunt ad hunc finem tantum, ut sponsos pri- 
vatim conjungant, minime vero ut illos solemniter bene- 
dicant, quin tamen licentiam seu veriam ab ordinario 
exquirant ? 

Dubium III. Utrum solemnitates nuptiarum temporibus 
velitis permitti possint, dummodo locum habeant non in 
ecclesia parochiali seu in alia ecclesia publica ubi magna 
est populi frequentia, sed in aliquo sacello quod ad instar 
oratorii privati considerari possit, etsi alias illud ecclesiae 
parochiali aut publicae adnexum sit: prout interdum factum 
est ob timorem ne sponsorum parentes, cognati vel aliae 
piae personae matrimonio assistentes, illud reputent utpote 
rem mere profanam et nihil sacri continentem, nisi bene- 
dictiones solemnes, vulgo velationem nuncupatae, accedant: 
et praeterea, ne, nisi sponsi dum matrimonium contrahunt, 
solemniter benedicantur, postea vel nunquam vel difficillime 
parochum sint adituri ad solemnem benedictionem ab eo 
suscipiendam? Si tamen motiva haoc sapientissimo sacrae 
Rituum Congregationis judicio, satis solida seu gravia non 
forent ad nuptias solemniter modo supradicto benedicendas, 
quaeritur: 

Dubium IV. Si saltem sufficiant ad hoc ut velationes 
8eu nuptiarum solemnitates, elapso tempore vetito sponsis 
permittantur, imo ut ipsi ad has suscipiendas rogentur, 
utpote a tempore immemorabili fuit in more positum ? 

Sacra vero eadem Congregatio, audita relatione ab in- 
frascripto secretario facta nec non voto R. P. D. sanctae 
fidei promotoris, propositis dubiis respondendum censuit: 

Ad I. Affirmative, et consuetudinem contrariam esse 
eliminandam uti abusum. 

Ad IT. Negative, nisi accedat archiepiscopi venia. 

Ad III. Negative in omnibus. 

Aa IV. Affirmative, seu dari posse solemnem pene- 
dictionem nuptialem, dummodo sponsi autea non cohabi- 
taverint in eadem domo. Atque ita rescripsit et servari man- 
davit die 25 seplembris 1875. 


IMPRIMATUR 


P. Fr. ViNcENrius MaRiA Garri, Ordinis Praedicatorum 
Sacri Palatii Apostolici Magister. 





IMPRIMATUR 
Juris LENT) Archiepiscopus Sidae 
Vicesgerens. 





ROMAE, apcccLxxx. — Typis Salviucci. 





TABLE ALPHABETIQUE DES MATIÈRES 


CONTENUES DANS LA DIX-NEUXIEME SÉRIE DES ANALECTA 


A. 


ADRIEN 1. Nominationdes évêques. 
Le pape conseile à Charlemagne de 
laisser faire les élections canoniques. 
24. Diplôme accordant un monastère 
à Fulrade et à Maginarius. 350. 

AEGIDIUS à Laurentiana (le bienheu- 
reux) franciscain. Culte confirmé par 
le Saint-Siége. 766. 

AGONISANTS. Exposition du Saint-Sa- 
crement. 1624. 

AanÉDA (la vénérable Marie d'). Ré- 
vélations opposées à celles de la vé- 
nérable Marianne. 532. 550. 814. 821. 
822. 905. 915. 917. 917. 1063. 1093. 

AIRALD (le bienheureux ) char- 
treux, évêque de Maurienne. Culte 
confirmé. 1059. 

Aix. Consultation de Mgr. l'arche- 
véque adressée à la S. Congrégation 
du Concile sur l'élection du vicaire ca- 
pitulaire. 852. 

Ajaccio. Election du vicaire capitu- 
laire. Un chanoine peut-il voter pour 
lui-même ? Promesse de voter les uns 
pour les autres. Parents, 852. 

ALBERT (saint), camaldule. Confir- 
mation du culte immémorial 688. 

ALBERT de Bergame (le bienheu- 
Pour) du tiers-ordre de S. Dominique. 
Confirmation du culte. 1025. 

ALEXIS (saint). Office particulier pour 
le clergé de Rome. 292. 

ALEXIS FALCONIERI (le bienheureux) 
de l'ordre des Servites, oncle de sainte 
Julienne Falconieri. Confirmation du 
culte immémorial. 649. 

ALPHONSE (saint) de Liguori. Faveur 
accordée à la cause de sa canonisation 
et de son doctorat. 291. 

ALYAREZ de Cordoue (le bienheu- 
reux) de l'ordre de S. Dominique. Culte 
confirmé. 654. 

AMATUS Ronconi (le bienheureux). 
Confirmation du culte immémorial. 669. 

AMÉDÉE III (le bienheureux) Comte 
pe Savoie. Culte immémorial confirmé 
dar le Saint-Siége. 644. 

AMÉRIQUE. Stations paroissiales. Ré- 
vocalion des missionnaires. Réglement 
sanctionné par la S. Congrégation de 
la Propagande. 119. Nomination des 
évéques. 23. Le premier évêque de 
Baltimore fut élu par le clergé. Ibid. 
Chanoines allant au chœur sans pren- 
dre d'habit canonial. 491. Office pon- 
tifical. 986. 

 AMoviBILITÉ. Révocation des mis- 
Sionnaires amovibles. 119. Traité des 


19* sérrs. 


curés amovibles. 190. En quel sens 
lévéque retient-il la cure habituelle 
des paroisses servies par le curó amo- 
vible? 839. 

ANDORRE (république). L'évéque 
d'Urgel en est le président. 494. 

ANDRÉ Conti (le bienheureux), de 
l'ordre de S. François, Confirmation 
du culte. 650. 

ANDRÉ de Lachis (le bienheureux), 
lun des douze premiers compagnons 
de S. François d'Assise. Culte confr- 
mé. 653. 

. ANDRÉ de Peschiera (le bienheureux) 
de l'ordre de S. Dominique. Confirma- 
tion du' culte immémorial. 674. 

ANDRÉ de Mondovi (le bienheureux) 
de l'ordre des ermites de S. Augustin. 
Culte confirmé. 1036. 

ANGE-AUGUSTIN Mazzinghi (le bien- 
heureux) de l’ordre des Carmes. Ap- 
probation du culte. 658. 

ANGE d'Aqua-Pagana (le bienheu- 
reux) de l'ordre des Camaldules. Con- 
firmation du culte immémorial. 702. 

ANGE de Clavasio (le bienheureux) 
franciscain. Confirmation du culte. 1028. 
1031. 

AnakLE Mérici (sainte). Approbation 
du culte immémorial. 659. Office con- 
cédé au clergé de Rome. 298. 

ANGERS. Statuts synodaux du XIIT* 
siècle. Vicaires paroissiaux. Office com- 
mun. Cas réservés. Archidiacres. 834. 

ANGLETERRE. Election des évêques. 
22. Jubilé de S. Thomas de Cantorbery. 
Lettre du roi Henri VIII pour solli- 
citer la concession d'indulgences. 238. 
Offices concédós au clergé anglais. 
228. 

ANNE (sainte). Fête élevée à la se- 
conde classe. 122. Reliques de sainte 
Anne. 550. D'après la vénérable Ma- 


rie d'Agréda, sainte Anne monta au 


ciel en corps et âme. Ibid. 

ANNECI. Usage de faire payer une 
petite rétribution aux curés pour les 
saintes huiles. 609. 

ANTIPHONAIRE. Edition Pustet de 
Ratisbonne approuvée par la S. Con- 
grégation des Rites. 755. 

ANTOINE de Strongone (le bienheu- 
reux), confirmation du culte immémo- 
rial. 644. 

ANTOINE Turrianus ou d'Aquila (le 
bienheureux) de l’ordre des ermites de 
S. Augustin. Culte confirmé. 657. 

ANTOINE d'Amandola (le bienheu- 
reux) de l'ordre des ermites de S. Au- 
gustin. 658. 


ANTONIA de Florence (la bienheu- 
reuse) clarisse. Culte confirmé. 1046. 

A PÓTRES. S'ils firent vœu de chasteté. 
Etat religieux. 1063. 

APPEL comme d'abus. Indépendance 
de l'Eglise. En quoi consiste l'abus. 159. 
Appel des décisions des Congréga- 
tions. 1128. 

ARCANGELA Girlani (la biencheureuse) 
carmélite à Mantoue. Confirmation du 
culte. 1060. 

ASPERSION de l'eau bénite, avant la 
messe conventuelle. 505. 

AUDITEURS du Sacré-Palais, sous Clé- 
ment V. Domaine pontifical. 3855. (Voir 
Rote). 

AUGUSTIN (saint). Office composé, 
parait-il, par S. Thomas d'Aquin. 286. 

AUGUSTIN (le bienheureux) évêque 
de Gran, en Hongrie. Confirmation du 
culte immémorial. 647. 

AueusrIN Novelli (le bienheureux) 
de l'ordre des ermites de S. Augustin. 
Approbation du culte. 658. 

AUGUSTIN Turrianus, ou d'Aquila 
(le bienheureux) de l'ordre des ermites 
de S. Augustin. Culte confirmé. 1030. 


AUSTRALIE. Systême adopté pour]la | 


nomination des évêques 28. 
AUTEL. Privilégié: messes des dé- 


funts. 499. Autel portatif jadis con- 


cédé aux chevaliers de la Toison d'or. 
619. Consécration des autels. 624. 997. 


B 


BALTIMORE. Premier évêque élu par 
le clergé, avec l'autorisation du pape. 
Pie VI. 28. 

BANQUE. Dépôt de capitaux. Intérêt 
de l'argent en faveur des communau- 


tés religieuses. Sentiment de divers car- 


dinaux, théologiens et canonistes. 587. 
Sentiment de Napoléon sur le billet 
de banque et l'escompte. 946. 

BAPTÊME. Baguette pour administrer 
le baptême. 620. Salive prise avec le 
pouce. 1028. 

Barrisre Varani (la bienheureuse) 
de l'ordre des Clarisses. Confirmation 
du culte. 697. | 

BarsEerousse. Diète de Vérone. Ter- 
ribles lois contre les hérétiques. 356. 


BanrHÉLEMY de Bragance (le bien- 


heureux) dominicain, évêque de Vi- 
cence. Confirmation de culte immé- 
morial. 674. SE 

BARTHÉLEMY de Cervariis (le bien- 
heureux) Dominicain. Confirmation du 
culte. 1055. 


72 











1139 


BaRTHÉLEMY Ajutamicristo (le bien- 
heureux) camaldule. Confirmation du 
culte. 1056. 

B£aTRIX d'Este (la bienheureuse) à 
Ferrare. Culte confirmé par le Saint- 
Siége. 668." 

BzccHETTI. Apologie du pape Clé- 


. ment V. 352. 


BELGIQUE. Allocution consistoriale 
du saint-père Léon XIII sur la rup- 
ture des rapports avec le Saint-Sié- 
ge. 513. Lettres du saint-père au roi. 
Ibid. Paroisses mises au concours. 1099. 
1112. Arrét du conseil de Brabant 
sur le paiement des impóts. 1132. 

BÉNÉDICTION des chevaux à Rome, le 
jour de la féte de S. Antoine. 297. 

BÉNÉDICTION. Belique de la sainte 
croix. 499. Fonts baptismaux. 508. 511. 
619. 998. 1013. Usage de quelques 
diocèses d'Allemagne sur la bénédi- 
ction du Saint-Sacrement. Salzbourg. 
628. Bamberg. 633. Ratisbonne. 889. 
Rite de la bénédiction du Saint-Sa- 
crement. 990. 

Bëéxérice. Conditions canoniques sur 
la nature des vrais bénéfices ecclésias- 
tiques. 868. 

BrNÉvENT. Collation des canonicats 
de la cathédrale. Prescription en fa- 
veur du chapitre. Décision de la Rote. 
Mémoire du cardinal de Luca. 785. 

Bénitez de Lugo. Principes théolo- 
giques sur les révélations privées. Exa- 
men de la vie de la vénérable Marian- 
ne par Louis de Mesa. 528. 806. 903. 
1063. 

Benoir XIV. Homélie sur la con- 
sécration des églises, à l’occasion de 
la consécration de l'église de S. Apol- 
linaire. 239. Constitution sur les con- 
fesseurs des religieuses. 318. Bullaire 
authentique. 248. Mandement de prise de 
possession du siége épiscopal d'Ancóne. 
367. Saint Pierre et S. Paul patrons 
de Rome. 369. Enumération des bien- 
heureux et des saints dont le culte im- 
mémorial a été confirmé par le Saint- 
Siége. 641. Mémoire sur l'option des 
cardinaux aux évéchés suburbicaires. 
716. Homélie pour la profession de la 
princesse Colonna, 884. Canonisation 
de Charlemagne. 1130. 

Benoît Cottolengo (le vénérable). 
Décret concernant la cause de béatifi- 
cation. 254. 

Benoît XI (le bienheureux) pape, 
de. l’ordre de S. Dominique. Confirma- 
tion du culte. 652. 

Benoît le More (le bienheureux) de 
l'ordre de S. François. Culte confir- 
mé. 650. 

BERNARD Ptolémée (le bienheureux). 
Confirmation du culteimmémorial. 642. 

BERNARD (le bienheureux) marquis 
de Bade. Culte confirmé. 661. 

BERNARDIN de Feltre (le bienheu- 
reux). Confirmation du culte. 642. 

BERNARDIN de Fossa (le bienheu- 
reux) de l'ordre de S. François. Culte 
immémorial. 677. 1037. 

BESANÇON. Chapitre de la cathédrale. 
Collation des canonicats. 789. 


TABLE ANALYTIQUE. 


BoLLANDISTES. Reliques de Sainte 
Anne et Marie d'Agréda. 550. 

BomBay. Procession de la Féte- 
Dieu. Saison des pluies. 621. 

BoNAYENTURE Bonaccursi (le bien- 
heureux) de l’ordre des servites. 
Confirmation du culte immémorial. 
676. 

BoNiFACE de Savoie (le bienheureux). 
Confirmation du culte. 1040. 

BosMwELET. Mariage fait par con- 
trainte, sous la pression de la crainte 
de perdre une riche succession. 35. - 

BorriNES. S'il est permis de les 
porter pour célébrer la messe. 505. 

BourGes. Concile provincial. Réta- 
blissement du concours. 1099. 

BRIGITTE (Sainte). Révélations. Quel- 
le approbation de l'Eglise ont-elles 
recue? 553. 911. 

BuLLks. in Coena Domini. Origine. 
Diéte de Vérone par le pape Lucius 
III et l'empereur Frédéric Barberousse. 
956. Le bullaire romain n'est pas au- 
thentique et officiel. 349. Désuétude 
s’attachant aux bulles. 716. 

BuLTEAU. Annales insérées par dom 
Ruinart dans l'édition de Grégoire de 
Tours. II. 


Cc 
, 


CarÉ. Notice imprimée à Rome à 
l'époque de la découverte du café. 364. 

CaëzrosrRo. Maçonnerie ègyptienne. 
Décret du Saint-Office. 1134. 

Camizce Gentili (la bienheureuse) 
iuée par son mari. Confirmation .du 
culte immémorial. 694. 

CaMPEGE, cardinal, légat en Alle- 
magne. Statuts prohibant de réserver 
les cas occultes. 428. 

Camps (de). Critique du Grégoire de 
Tours de Ruinart. I. 

CANADA. Système adopté pour la 
nomination des évêques. 24, 

CANDELABRES. Si on peut les couvrir 
d’un voile en avent et en carême. 509. 

CARDINAUX. Option des cardinaux 
diacres aux évêchés suburbicaires. Mé- 
moire de Prosper Lambertini, avocat 
consistorial. 716. 

CaARRME. Collecte Humiliate capita. 
765. 

Cas RÉSERVÉ. Gerson. Campège. 
Cas occultes. Pouvoirs conférés aux 
curés. Circulaire de la S. Congrégation 
des évêques et réguliers. Pénitenciers 
autorisés sur divers points de chaque 
diocèse pour absoudre des cas réservés. 


Il n'est pas permis de désigner des 


confesseurs spéciaux pour les ecclésias- 
tiques. 427. 

CATHERINE de Pallantia (la bienheu- 
reuse) religieuse de l'ordre de S. Au- 
gustin. Confirmation du culte. 663. 

CELEBRET. Si l'on peut obliger les 
prétres de se présenter en personne à 
l'évéché pour faire confirmer leur per- 
mission chaque année. 448, Refus de 
celebret par simple décision admini- 
strative. 1115. 

CÉLIBAT. Sentiment de l'empereur 


tallation des chanoines. 


1140 


Napoléon sur la nécessité du célibat 
ecclésiastique. 939. 

CESLAUS OpovRANTIUS (le bienheu- 
reux) de l'ordre de S. Dominique. Çon- 
firmation du culte. 649. 

CHANOINES. CHAPITERES. Election des 
évêques. 29. Distributions. Curé de la 
cathédrale. 214. Droit d'officier durant 
la vacance du siége. 486. Voile sur 
le cercueil des chanoines décédés. 487. 
Curé de la cathédrale. 491. 638. Ins- 
584. TX. 
Collation simultanée des canonice 
Droit commun. Bulles pontificales. D& 
cisions des SS. Congrégations. Arrit& 
de la Rote romaine. Doctrine des bons 
canonistes. 567. 783. 949. Pénitencier 
régulier. 582. Différence entre la cou- 
tume et la prescription pour le droit 
de conférer les canonicats. 783. Si la 
prescription court contre celui qui ne 
connaît pas son droit. 802. Vacances. 
Coutume de percevoir les distributions. 
735. Napoléon prétendit réserver Ja 
nomination des chanoines aux évêques. 
799. Election du vicaire capitulaire. 
852. Abus dans la célébration de l'of- 
fice. 999. Le Saint-Sacrement conservé 
au grand autel. 1001. Heure de vê- 
pres. 1004. Chapelains aidant les cha- 
noines à s'habiller. 1009. Chanoines 


honoraires portant les insignes hors de 


la cathédrale. 1014. 

CHANT GRÉGORIEN. 795. 

CHANTRES laïques. Costume et rang 
qu'ils doivent garder. 487. 

CHAPELET. Méthode pour le chapelet 
des morts. 631. Nouveau chapelet 
à l'usage des tertiaires franciscains. 896. 

CHARLEMAGNE. établissement de 
l'élection canonique des évêques. 25. 
Canonisation. 1130. 

CHARLES (saint) Borromée. Lettre. 
238. Vicaires paroissiaux. 838. Con- 
cours pour choisir les curés. 1094. 

CHARTREUX. Remarnues critiques sur 
les lettres de S. Jérôme. 351. 

CHEMIN DE LA Croix. Erection. 127. 

CHÉRUBIN Testa (le bienheureux) 
de l'ordre de S. Augustin. Culte con- 
firmé. 1061. 

CHRISTINE Visconti (la bienheureu- 
se) religieuse de l'ordre de S. Augustin. 
Confirmation du culte immémorial 687. 

CHRISTINE CECCARELLI (la bienheu- 
reuse) religieuse de l'ordre de S. Au- 
gustin. Culte confirmé. 693. 

CISTERCIENS. Rubriques 
988. 994. 1010. 

CLAIRE de Montefalco (la bienheu- 
reuse) religieuse de l'ordre de S. Au- 
gustin. Culte confirmé. 652. 

CLaiRE de Rimini (la bienheureuse) 
religieuse clarisse. Confirmation du 
culte. 671. 

CLAUDE la Colombière (le vénérable). 
Introduction de la cause. 125. 

CLÉMENT V. Apologie de son élection. 
352. Décrétale sur les gouvernements 
de fait avec lesquels le Saint-Siége 
traite. 871. 

CLÉMENT XIII. Dot des religieuses. 
326. 


spéciales. 














1141 


CLERGÉ romain. Offices particuliers. 
250. 292 et seqq. 

CocomBe de Riéti (la bienheureuse) 
dominicaine. Confirmation du culte im- 
mémorial. 641. 

CorLEgTTE (sainte). Décret sur la con- 
firmation du culte immémorial. 658. 

CoLLECTES. 764. 

CoLoaneE. Archevêque persécuté. Let- 
tre du pape Nicolas III. 1131. 

CoMMuNION. Administration de la 
communion hors de la messe. 125. 
764. Dispense du jeûne. 896. Hôpitaux 
de S. Jean de Dieu 991. Communion 
des époux à la messe de leur mariage 
998. 

Concies. Conditions et autorité des 
conciles généraux. 257. Editions offi- 
cielles. 356. Conciles pléniers ou na- 
tionaux. 703. Règles pour la célébra- 
tion des conciles provinciaux. 706. 

Concours pour la nomination des 
curés. 447. Paroisses qu'on néglige de 
pourvoir en concours dans les six mois 
sont réservées au Saint-Siége. Ibid. Uti- 
lité de l'édit public. Qualités morales. 
Décisions de la Rote. 1094. 

CoNFRÉRIES. Préséance. 226. Proces- 
sion. 627. 

CONGRÉGATIONS romaines. Editions 
officielles. 349. Décisions verbales du 
pape attestées par le secrétaire. 362. 

Congrégation (B.) du  Saint-Office. 
Indult pour communier sans étre à 
jeün. 896. Cagliostro. 1134. 

CoNaRÉGATION (S.) des affaires ec- 
clésiastiques. Curés amovibles. Note 
sur ce qui se fit en 1844 et en 1848 
sur les curés amovibles de France et 
de Belgique. 190. 

CONGRÉGATION .(S.) du Concile. Ma- 
riage fait par crainte de perdre une 
succession. 35. Dissolution pour im- 
potentia. 93. 231. Distributions en 
faveur du curé de la cathédrale. 214. 
Grade de licencié en Espagne. 221. 
Conflit entre deux confréries pour la 
préséance. 226. Procédure des causes 
matrimoniales. 338. Concours pour la 
nomination des curés. 453. Vicaires 
paroissiaux et les obsèques, de préfé- 
rence aux prêtres étrangers. 447. Per- 
ception d’une taxe pour la distribu- 
tions des saintes huiles. 609. Legs de 
messes. Prétendue prescription. 618. 
Vacances des chanoines. Distributions. 
745. Démembrement des paroisses. 741. 
Doctrine chrétienne. Ordonnance épis- 
copale. 747. Décisions sur la collation 
des canonicats. 798. 954. Diverses dé- 
cisions sur la nomination des vicaires 
paroissiaux réservée aux curés par le 
concile de Trente. 842. Election du 
vicaire capitulaire. 852. Dispenses ma- 
trimoniales en Sicile. Gens pauvres. 
Règle à ce sujet. 860. Appel dans les 
dix jours. 863. Dignité abbatiale dans 
un chapitre. 868. Irrégularité pour 
cécité. Dispense. 892. Opposition des 
parents au mariage de leurs enfants. 982. 

CoNGRÉGATION (S.) des Rites. Saint 
Joachim et sainte Anne élevés à la 
seconde classe. 122. Introduction de 


TABLE ANALYTIQUE. 


la cause de la vénérable Marguerite 
Bourgeois, française canadienne. 123. 
Introduction de la cause de Claude la 
Colombière. 124. Etóle pour adminis- 
trer la communion hors la messe. 125. 
Obsèques de l’évêque. Nom de l’évêque 
diocésain au canon, dès qu'il prend pos- 
se3sion du siége. Ibid. Le vénérable Vin- 
cent-Maria Morelli. 248. Le vénérable 
François de Lagonero, capucin. 249. Of- 
fice. du Saint Coeur de Marie concédé au 
clergé de Rome. 250. Martyrs de Cochin- 
chine, Tonkin et Chine. 251. Le vénéra- 
ble Benoît Cottolengo. 254. Office de 
l'Immaculée--Conception. 256. Indults 
liturgiques. Concession de divers of- 


fices au clergé romain. 292. Saint 


Thomas d'Aquin proclamé patron des 
écoles. Actes; demande des évéques; in- 
formation des postulateurs ; observation 
du promoteur de la foi etc. 385. Le 
bienheureux Jean-Baptiste de Rossi. 
974. Obsèques dans les chapelles des 
réguliers au lieu des églises paroissia- 
les. 383. Catalogue des bienheureux 
et des saints dont le culte immémo- 
morial a obtenu l'approbation du Saint- 
Siége. 641. 1025. Livres de chant. Edi- 
tion Pustet. 755. Communion admi- 
nistrée durant le temps pascal. 764. 
Introduction de la cause de la vénéra- 
ble Elisabeth Sanna. 766. Avis adressé 
aux évêques au sujet des litanies non 
approuvées du Saint-Siége. 768. Con- 
firmation du culte immémorial du 
bienheureux Aegidius de Laurentiana, 
franciscain. 768. Décrets divers. 485. 
887. 986. 1135. 

CONGRÉGATION (S.) des Evéques et 
Réguliers. Curés amovibles. Consulta- 
tion composée en 1864 sur le système 
établi en France et en Belgique. 195. 
Association de l'adoration perpétuelle 
et des églises pauvres. 376. Circulaire 
sur les cas réservés. 486. Capitaux 
déposés dans les banques. Intérét de 
l'argent. 587. Procédure canonique. 
Peines paternelles. Monitions. Testimo- 
niales. Suspense de conscience informée. 
Réglement pour les prétres étrangers. 
1115. 1125. 

CONGRÉGATION (S.) de la Propagande. 
Réglement sur la révocation des des- 
servants missionaires aux Etats-Unis. 
119. Oeuvre de la propagation de la 
foi. 124. | 

CoNGRÉGATION (S.) des indulgences. 
Erection du chemin de la Croix. 127. 

CoNRAD (saint) moine de Citeaux. 
Confirmation du culte immémorial. 679. 

Constance. Concile général. Erreurs 
de Grabon sur la pauvreté volontaire 
dans l'état séculier. 236. 

CorrorENGO (le vénérable). Décret 
dans la cause de béatification. 254. 

CuLTE immémorial. Liste des bien- 
heureux et des saints dont le culte 
a obtenu l'approbation du Saint-Siége 
depuis l'année 1625 jusqu'à nos jours 
641. 1025. 

. CuNÉGONDE (la bienheureuse) reine de 
Pologne. Confirmation du culte im- 
mémorial. 645. 


1142 


Curé. Traité des curés amovibles. 
Supplément. 190. Si les obsèques peu- 
vent se faire dans les chapelles des 
réguliers. 388. Cas réservés. Gerson. 
Le cardinal Campége. 430. Concours 
prescrit sous peine de nullité de la 
nomination des curés, 458. 1094. Les 
curés doivent-ils dire la messe pour tous 
leurs paroissiens défunts pauvres ou 
riches? 496. Nomination des vicaires 
paroissiaux. 831. Habitation et table 
commune. 836. 838. Récitation de 
l'office en commun. Habit distinctit 
des curés. Zbid. 

CYPRIEN (S.) Election des évêques. 
24. Doute sur l'authenticité des let- 
tres qui lui sont attribuées par rap- 
port au baptême des hérétiques. 876. 

CyRILLE (S.) apôtre des Slaves. Of- 
fice prescrit à l'Eglise entière. 897. 


D 


DALMATIUS MOoNER (le bienheureux) 
dominicain. Confirmation du culte. 
650 
DaMiEN Furcherius (le bienheureux) 
dominicain. Culte confirmé. 1048. 

Dépicace. Office et fête de la dédi- 
cace des óglises. 497. 510. 632. 1008. 

DÉMEMBREMENT des paroisses. Dis- 
tance requise. Formalités canoniques. 


.441. 


DisPENSES. Privilége des gens pau- 
vres pour les dispenses de mariage. 
Quelle fortune? 860. 

DISTRIBUTIONS. Curé de la cathédrale. 
214. Chanoines en vacances. 735. 

Divorce. Encyclique du saint-père 


Léon XIII. 107. 


DocTEURs. Priviléges. Si les licen- 
ciés en jouissent. 188. 221. 

DOCTRINE CHRÉTIENNE. Ordonnance 
épiscopale prescrivant généralement la 
récitation de la formule. 747. 

Dominicains. Réglement des études. 
Philosophie. Cours de Melchior Cano. 
Morale. Cercles et conférences. 180 et 
seqq. Liturgie pour un religieux au- 
torisé à vivre hors du cloitre. 891. 
Confréries du Rosaire. 535. 

Dor. Elle n’a rien de simoniaque. 
935. Convention ent&chée de simonie. 
331. 

DROIT CANONIQUE. Classification des 
lois. Principes qui servent de base. 
129. Sources. Conciles. Constitutions 
des papes. Prérogative de l'inerrance. 
257. Sources particulières. Conciles 
nationaux et provinciaux. Synodes. Or- 
donnances des évéques hors des syno- 
des. 703 et seqq. Concordats. Lois sé- 
culières. Coutumes contraires aux pres- 
criptions canoniques 775. Ordre ec- 
clésiastique. Devoirs et priviléges. 922. 
Méthode des anciens répétiteurs et 
professeurs de droit canonique. 881. 


E 
EcCLÉSIASTIQUES. Si l'évêque a le 


pouvoir de désigner des confesseurs 
particuliers. 447. Les ecclésiastiques 


1143 


ont les mêmes prérogatives que les sim- 
ples fidèles par rapport aux cas réser- 
vés. 447. Celebret annuel. 448. 1115. 
Devoirs et priviléges des ecclésiasti- 
ques. Sainteté de vie. Bon exemple. Co- 
habitation. 922 seqq. Discipline. 1115. 

ECOLES THÉOLOGIQUES. Le patronage 
universel de S. Thomas laisse subsister 
l'entiere liberté des autres écoles. 399. 

Epirions. Officielles publiées par le 
Saint-Siége et par les SS. Congréga- 
lions. 348. 

EpucamioN. Influence de la religion. 
Pensées de Napoléon. 939. 

Eauise. Institution divine. 184. Pro- 
priétés. 137. Constitution. 139. Divers 
états de la société. 145. Vraie théorie 
sur les rapports de l'Eglise et de 
l'Etat. 150. Infaillibilité de l'Eglise. 
274. | 

Eeuises. Consécration. 498. 507. 627. 
994. 1017. 1028. Vente des chaises. 
329. Association pour les églises pau- 
vres. -376. 

ÉLECTION DES ÉVÊQUES. Tradition 
perpétuelle. Le droit commun consacre 
l'élection encore aujourd'hui. Les au- 
tres modes d'élection ne sont pas autre 
chose que des dispenses. Convenance 
de rendre au clergé l'élection des évé- 
ques. La confirmation de l'élection 
n'est pas absolument nécessaire; car 


les supérieurs majeurs des ordres re- , 


ligieux ne sont confirmés par personne. 
22. seqq. : 

ELISABETH ACHLIN. (la bienheureuse). 
Confirmation du culte. 659. 

ÉLISABETH SANNA. (la vénérable) 
Introduction de là cause de canonisa- 
tion. 766. 

Exmiius (saint), martyr. Office con- 
cédé au clergé romain. 294. 

Encens. Système Baudet condamné 
par la S. Congrégation. 1016. 

ENCENSEMENT. 501. 622. 723. 996. 

ENFANCE DU SAUVEUR. Livre apo- 
cryphe signalé dans le décret du pape 
S. Gélase. 546. 788. 

EscoBar. Concours. Eminence des 
qualités morales. 1101. 

EsPAGNE. Grade de licencié. 221. 
Collecte particulière pour le chef de 
l'Etatet la famille royale. 888. Col- 
lation simultanée des canonicats entre 
l'évêque et le chapitre. 567. 783. 949. 

ETAT. Rapports avec l'Eglise. Vraie 
théorie. Faux systèmes. 150. Gouver- 
nement de fait. Constitutions du pape 
Clément V et de Grégoire XVI. 371. 
Impôts. Compensation. 1132. 

ETAT D'INNOCENCE. Maternité. 816. 
Nudité. 910. 

EvcæanisTi£. Vision dela substance 
du pain séparée des accidents attribuée 
à la vénérable Marianne. 826. Si l'Eu- 
charistie contient quelque chose de la 
Sainte-Vierge. 1063. 

Ev&RQUE. Election des évêques sui- 
vant le droit commun. 22 et seqq. 
Révocation des missionaires desservants 
des stations paroissiales aux Etats-Unis. 


109. Evéque défunt. Baldaquin. 126. 


Nomination de l'évéque au canon de 


TABLE ANALYTIQUE. 


la messe. 126. Erection du chemin 
de la croix. 127. Prérogative de l'iner- 
rance et participation des évêques aux 
décisions dogmatiques. 274. Oracles 
de vive voix du pape. Les évêques 
n'ont pas qualité pour attester ces 
décisions. 363. Cas réservés. Restric- 
tions apportées au pouvoir des évêques. 
Il] ne faut pas qu'on doive toujours 


recourir à l'évéché pour l'absolution 


des cas réservés. 427. Concours pour 
la nomination des curés, sous peine de 
nullité, et de dévolution au Saint- 
Siéze. 447.1094. Siége épiscopal à la 
cathédrale. 494. Evêque assistant à l'of- 
fice. 501. Régulier promu à l'épisco- 
pat. Cappa rouge. 501. Nomination 
des chanoines. Collation simultanée de 
l’évêque et du chapitre. 567. 788. 949. 
Le pouvoir de nommer les chanoines 
ne fait point partie de la juridiction 
épiscopale. 963. 968. Conciles natio- 
naux et provinciaux. Synodes. Manières 
de suppléer le synode. Ordonnances 
des évêques hors du synode. 703 et 
seqq. Doctrine chrétienne. Ordonnances 
prescrivant de réciter la formule. 747. 
Nomination des vicaires paroissiaux. 
Canons des conciles. Décret de Trente. 
La nomination appartient au curé; 
l’évêque constate l’aptitude scientifique 
et morale. 831. L'évêque peut-il être 
le parrain des personnes qu'il confirme. 
887. Formule des actes: Par [a grdce 
de Dieu et du Saint-Siége. 941. Office 
pontitical. 986. Délégation des béné- 


 dictions réservées. 1005. Obéissance 


canonique du clergé diocésain. 1007. 
Bénédiction du Saint-Sacrement. 1012. 
Trône épiscopal. 1014. Chapelain as- 
sistant l’évêque aux messes basses. 
1021. Absoute. 1021. Encensement 
après l'évangile. 1028. Procédure ca- 
nonique, Monitions paternelles. Sus- 
pense de conscience informée. Néces- 
sité du secret pour sauvegarder la 
justice et la charité. 1115. 
Exposition du Saint-Sacrement. 635. 
639. 895. 998. 1008. 1012. 1024. 


P 


FABRICIENS. Siége dans le sanctuaire 
des églises. Encensement. 502. 

FaGnan. Thèse sur la collation des 
canonicats, pour démontrer ez professo 
que, de droit commun elle appartient 
simultanément à l'évêque et au cha- 
pitre. 967. 

FEMMES. Révélations. Dangers des 
révélations particulières 557. 

FERDINAND III (le bienheureux) roi 
da Castille. Confirmation du culte. 642. 
Office concédé au clergé romain. 299. 

FêTEs. La réserve des cas doit ces- 
ser, d’après la circulaire de la S. Con- 
grégation des Evêques et Réguliers. 435. 

Fours. Nul autre que la Sainte Vier- 
ge n'en est préservé. 1091. 

Fortis DE GABRIELU (le bienheureux) 


bénédictin. (Confirmation du culte. 


1034. 
FRANCE. Origines de la monarchie. 


1144 


3. Chrétiens parmi les Francs antérieur 
rement à la conversion de Cloris. 5- 
Femmes écartées du trône. 6. Si le- 
Francs passèrent le Rhin pour envahis 
la Thuringe, comme on le fait dire à 
Grégoire de Tours. 16. Election cano- 
nique des évêques par le clergé. 30. 
Concordat de 1515; protestation 32. 
Curés amovibles. 190. Dédicæe des 
églises. 497. 510. 632. Nominatin des 
chanoines. 794. 799. Pensées de Wa- 
poléon sur la religion. 936. Biens «- 
clésiastiques. 943. Canonicats unis am 
évêchés, afin que les évêques eussent 
la faculté d'assister aux assemblées 
capitulaires. 954. Indult du cardinal 
Caprara accordant aux évéques le pou- 
voir de nommer les chanoines. 981. 
Chanoines honoraires. Usage de porter 
leurs insignes. 1014. Concours des pa- 
roisses. Conciles provinciaux. Bourges. 
1094. 

François D’Assise (saint). Rétracta- 
tion d'un prédicateur. 882. 

FRaNgois PaTrizi (le bienheureux) 
de l'ordre des Servites. Confirmation 
du culte. 656. 

François CERVINI (le bienheureux) 
de l'ordre des Conventuels. Culte im- 
mémorial confirmé. 659. 

FRANÇOIS VENIMBENI (le bienheureux) 
de l'ordre des Conventuels. Confirma- 
tion du culte immémorial. 668. 

FRANÇOIS DE LAGONERO (le vénéra- 
ble) capucin. Décret dans la cause de 
canonisation. 249. 

FRANCS-MAÇONS. Loges fermées par 
l'ordre de Napoléon. 341. Cagliosiro. 
1134. 

FRIBOURG. Université. Organisation 
des cours. Aristote. Grammaire. Alle- 
mands. Théologie. 168. 


G 


GABRIEL FERRETTI (le bienheuroux) 
franciscain. Confirmation du culte. 1032. 

GaLLA (sainte). Office concédé au 
clergé de Rome. 295. 

GÉLASE (saint) pape. Décret sur les 
livres apocryphes. 545. 

GÉRARD de Villamagna (1e bienheu- 
reux) de l'ordre de S. Jean de-Jérau- 
salem et tertiaire franciscain. Confir- 
mation du culte immémorial. 681. 

GERrson. Culie de S. Joseph. 235. 
Cas réservés. 427. Notes pour discer- 
ner les révélations privées. 807. 1092. 

GÉRY (le bienheureux) comte de 
Lunel. Confirmation du culte immémo- 
rial. 656. 

GiLLES ou Eerpius (le bienheureux) 
dominicain. Culte confirmé. 1027. 

GoNDISALYE DE Lagos (le bienheu- 
reux) de l'ordre des ermites de S. Au- 
gustin. Culte confirmé. 670. 

GonzaLez. Doctrine sur la collation 
simultanée des canonicats. 966. 

GRABON. Erreurs sur la pauvreté 
volontaire. 230. 

GRavINA. Notes caractéristiques des 
révélations particulières. 807. 1089. 

GRÉGOIRE (saint) pape. Election ca 











1145 


nonique des évêques. 24. Sacramen- 


taire. Réforme du chant. 755. 

GréGorRe DE Tours (saint). Edi- 
tion de Ruinart. I. 

GréaoiRE VII (saint) Election ca- 
nonique des évêques. 26. 

.GRÉGOIRE X (le bienheureux). Con- 
firmation du culte. 649. 

GRÉaorRE CELL: (le bienheureux). 
Confirmation du culte immémorial. 
662. 

GRÉcoIRE XV. Révocation des con- 
cessions pontificales vivaé vocis ora- 
culo. 362. 

GRÉaolRE XVI. Offices concédés au 
clergó de Rome. 300. Constitution re- 
lative aux gouvernements de fait. 371. 

GUILLAUME DE FENOLIIS (le bienheu- 
reux) chartreux. Confirmation du culte. 
1058. 

Guy (le bienheureux) évêque d'Ac- 
qui. Culte confirmé. 1053. 


KH 


HÉLENE ENSELMINA (la bienheureuse). 
Confirmation du culte immémorial. 646. 

Henri DE Borzawo (le bienheureux) 
Confirmation du culte. 1029. 

HERCULANUS DE PLAGAR)0 (le bien- 
heureux) franciscain. Culte confirmé. 
1058. 

HENRI VIIL, roi d'Angleterre. Ju- 
bilé de S. Thomas de Cantorbéry. 238. 

HéRÉTIQUES. Diéte de Vérone. Lois 
proposées par l'empereur Frédéric Bar- 
berousse. 956. 358. 

HiNCMAR, archevêque de Reims. Elec- 
tion canonique des évêques. 25. 


HosanNa (la bienheureuse). Confir- 


mation du culte immémorial. 646. 

HucvEs (le bienheureux) sylvestrin. 
Confirmation du culte. 1085. 

HviLEs (saintes). Consécration et dis- 
tribution. 609. 620. 838. 993. 1014. 

HuMBERT (le bienheureux) comte de 
Savoie. Culte confirmé. 1039. 

HuMiLIANA (la bienheureuse). Con- 
firmation du culte immémorial. 646. 

HumixiTÉ (la bienheureuse) de l'or- 
dre de Vallombreuse. Culte confirmé. 
650. | 

HYaciNTHE Maniscorrt (sainte). Of- 
fice concédé au clergé de Rome. 296. 


X 


IcNACE D'ANTIOCHE (saint). Elévation 
da rite pour le clergé de Rome. 295. 

INDEx. Décret prohibant quelques 
ouvrages. 767. 

INDULGENCE. Magnificat. 254. Statue 
de S. Pierre. 255. Chemin de la Croir, 
127. 

IRLANDE. Election des évéques par 
les chanoines et les curés. 22. 

ISIDORE (saint) le laboureur. Cha- 
peile eonstruite par Benoît XIV aux 
chermes. 293. Office concédé au clergé 
de Rome. 295. 

J 


JACOBIN DE CANEPACIIS (le bienheu- 
reux) de l'ordre des Carmes. Confir- 
mation du culte. 699. 


. la vénérable Marianne. 


TABLE ANALYTIQUE. 


JACQUES DE BirETTO (le bienheu- 
reux). Confirmation du culte. 647. 

JACQUES DE MEVANIA (le bienheu- 
reux), de l'ordre de $8. Dominique. 
Culte confirmé. 643. 

Jacques RUCHEM (le bienheureux) 
conventuel, archevéque de Lemberg. 
Culte confirmé. 670. : 

JEAN DE Dieu (saint). Office. Confi- 
teor. 290. 

Jean-Baptiste DE Rossi (le bien- 
heureux). Décret dans la cause de, ca- 
nonisation. 374. 

JEAN CaNmIUS (saint). Confirmation 
du culte. 643. 

JEAN (le bienheureux) de l'ordre de 
S. François. Culte confirmé. 648. 

JEAN DE DvuELA (le bienheureux) de 
l'ordre de S. Frangois. Confirmation du 
culte immémorial. 651. 

JEAN-ANGE Ponno (le bienheureux) 
de l'ordre des Servites. Culte confir- 
mé. 653. 

JBAN A BacuLo (le bienheureux) de 
la eongrégation Bénédictine des Syl- 
vestrins. Culte confirmé. 667. 

JEAN DE PARME (le bienheureux) 
septième général de l'ordre franciscain. 
Confirmation du culte. 670. 

JEAN Liccius (le bienheureux) do- 
minicain. Culte confirmé. 1032. 

JEAN-DoMiNIQUE (le bienheureux ) 
archevêque de Raguse, cardinal, de 
lordre de S. Dominique. Culte con- 
firmé, 1038. 

JEAN DE LA Paix. (le bienheureux) 
du tiers-ordre des Conventuels. 1057. 

JEAN DE PENNA (le bienheureux) 
conventuel. Confirmation du culte im- 
mémorial. 674. 

JEAN DE RIETI (le bienheureux) de 
l'ordre des ermites de S. Augustin. 
Culte confirmé. 680. 

JEANNE DE PORTUGAL (la bienheu- 
reuse) Confirmation du culte 645. 

JEANNE DE VALOIS (la bienheureuse) 
reine, fondatrice des Annonciades. Culte 
confirmé. 655. 

JEANNE SCOPELLI (la bienheureuse) 
carmélite. Confirmation du culte im- 
mémorial. 655. 

JEANNE SODERINI (la bienheureuse) 
de l'ordre des Servites. Culte confir- 
mé. 678. 

JEANNE, ou Vanna (la bienheureuse) 
du tiers-ordre de S. Dominique. Con- 
firmation du culte. 1033. 

JÉRÔME RaNNUCOI (le bienheureux) 
de l'ordre des Servites. Confirmation du 
culte. 667. 

Jésus-Carist (Notre-Seigneur). Office 
et chapelles dédiées au Sacré-Cœur. 
279. 365. Eglise sous le vocable de 
Coeur miséricordieux. 1007. Office du 
Précieux-Sang. 299. Office du Saint-Ré- 
dempteur. 300. Cloche de la passion, 
sonnée le vendredi. 322. Encensement 
de l'Image de l'Enfant Jésus. 630. 
Relique de la Sainte Croix. 499. Eglise 
sous le vocable du Saint-Sauveur. 640. 
Àllaitement. Révélations attribuées à 
813. Beauté 
physique. 818. Chaussure. 821. Affec- 


1146 


tion pour les apótres. 822. Substance 
du pain dans l'Eucharistie. 825. Vic. 
time unique pour les péchés du mon- 
de. 882. Prétendue révélation de quel- 
ques circonstances de la passion. 904. 
Gantelet de fer. Ibid. Colonne de la 
flagellation. 907. Nudité. 910. Si Jé- 
sus-Christ aprés son Ascension est re- 
venu sur la terre. 911. Flagellation 
faite par plusieurs licteurs. 918. Nom- 
bre de coups. Sentiments contradictoi- 
res. 914. Couronne d'épines. 916. Re- 
présentation théâtrale des mystères de 
la Passion. 938. Images exposées sur 
l'autel où le Saint-Sacrement est ex- 
posé. 990. Si le sang et la chair de 
la Mère demeurent dans son Fils. 1063. 

JEUDI SAINT. Mandatum* Confrérie. 
Sépulere. Les laiques ne peuvent faire 
le mandatum dans une église. 988. 

JOACHIM (saint). Office élevé au rite 
de seconde classe. 122. 

JosEPH (saint). Fête ordonnée par 
le cardinal Allemand. 235. Office du 
Patronage concédé au clergé de Rome. 
296. S. Joseph patron de l'Eglise. Mo- 
difications dans la liturgie. 489. 498. 
Commémoraison permise aux mission- 
nairesdesMissions-Etrangères.891.Nou- 
velle dévotion du Cœur de S. Joseph. 
887. Concurrence avec l'office du Pré- 
cieux-Sang et avec celui de Notre-Da- 
ime des sept douleurs. 1015. La messe 
praesente corpore est prohibée le jour 
de la féte de S. Joseph. 989. 

JOSEPH D'ARIMATHIE (saint).Office con- 
cédé au chapitre de S. Pierre et à l'or- 
dre des Servites. 285. 

JOURDAIN DE SAXE (le bienheureux) 
second général des Dominicains. Con- 
firmation du culte. 677. 

JOURDAIN DE Pise (le bienheureux) 
de l'ordre de S. Dominique. Culte con- 
firmé. 684. 

JOURNAUX RELIGIEUX. Caprices de 
Napoléon. 943. 

JUBILÉ de S. Thomas de Cantorbéry. 
Lettre du roi Henri VIII sollicitant des 
indulgences 238. 

Juirs. Décret de Napoléon. Usures. 
Assemblée générale. 946. 

JULIENNE (la bienheureuse) de l'or- 
dre des ermites de S. Augustin. Culte 
confirmé. 663. 


LL 


LADISLAS DE GIELNIOW (le bienheu- 
reux) franciscain polonais. Culte con- 
firmé. 1029. 

LaTRAN. Le quatrième concile et ses 
canons sur l'élection des évêques. 88, 

LAURENT LE RiPAFRACTA (le bien- 
heureux). Confirmation du culte. 1052. 

LAURENTIN Sossius (le bienheureux). 
Confirmation du culte. 1062. 

LÉON (saint) pape. Déerétale sur la 
liberté de l'élection des évêques. 24. 

Léon XIII, le saint-pére. Encyclique 
sur le mariage et le divorce. 107. L'of- 
fice de S. Joachim et celui de sainte Anne 
élevés à la seconde classe. 122. Lettre 
à l'archevêque de Cologne. 243. Dis 


1147 


cours aux représentants des universi- 
tés et des séminaires. 244. Lettre au 
chanoine Muller, supérieur du sémi- 
naire de Vienne, auteur d'une théolo- 
gie morale. 256. Concessions offices. 
302. Discours aux prédicateurs. 378. 
Lettre aux archevêques de Turin, de Ver- 
ceil e& de Génes sur le mariage civil. 
380. Patronage universel de S. Thomas 
sur les écoles. 385. Encyclique sur la 
philosophie des saints pères et de S. 
Thomas. 405. Lettre au cardinal de 
Luca sur la fondation de l'académie 
de S. Thomas. 769. Réponse du car- 
dinal. 520. Lettre du saint-pére à l'évé- 
que de Vigevano. 769. Motu-proprio 
sur la nouvelle édition des oeuvres 
complètes de S. Thomas. 772. Lettre 
aux académiciens de Parme sur les 
faux disciples de S. Thomas. 773. Al- 
location consistoriale et lettres au roi 
des Belges sur la rupture des rapports 
diplomatiqnes. 513. Encyclique sur l'of- 
fice de S. Cyrille et de S. Méthode. 897. 

LIBERATUS DE Launo (le bienheu- 
reux). Confirmation du culte immémo- 
rial. 649. 

LirANIES. Avis adressé aux évêques 
au sujet des litanies non approuvées 
par le Saint-Siége. 768. Défense d'in- 
sérer- les saints diocésains dans les li- 
tanies communes. 892. 

LOTERIE. Edits d'Innocent XII et 
de Benoit XIII. Ecclésiastiques et re- 
ligieux. 319. 

LoTTERIUS. Collation simultanée des 
canonicats entre l'évêque et le chapi- 
tre de la cathédrale. 961. 

Louis DE GONZAGUE (saint), patron 
des écoliers. 400. 408. 

Louis MorBiout (le bienheureux) du 
tiers-ordre des Carmes. Confirmation 
du culte. 1043. 

LovISE ALBERTONI (la bienheureuse). 
Confirmation du culte immémorial. 643. 

LOUISE DE SAVOIE (la bienheureuse). 
Approbation du culte. 691. 

Louvain. Université. Réglement pre- 
scrit par les visiteurs du pape Paul V. 
Théologie thomistique. Droit canoni- 
que. 164. Compensation en matière 
d'impôts. 1132. 

Luca (de) cardinal. Droit commun 
touchant la collation simultanée des 
canonicats. 973. 

Lucis DE NaRNI (la bienheureuse) 
de l’ordre de S. Dominique. Confirma- 
tion du culte. 648. " 


M 


Maxës (saint) dominicain. Confir- 
mation du culte. 686. 

MarxaLpa (la bienheureuse) reine de 
Castille. Culte confirmé. 678. 

Marc DE MoNTE GALLO. (le bien- 
heureux) franciscain. Confirmation du 
culte. 1042. 

Marc DE MopÈne. (le bienheureux) 
dominicain. Culte confirmé. 1057. 

MancoLIiNUs (le bienheureux) domi- 
nicain. Confirmation du culte. 1030. 

MARGUERITE COLONNA (la bienheu- 
reuse) clarisse. Culte confirmé. 1045. 


TABLE ANALYTIQUE. 


MARGUERITE-MAIE (la bienheureuse). 
Dévotion du Sacré-Coeur de Jésus. 279. 
MARGUERITE DE SAVOIE (la bienheu- 
reuse). confirmation du culte immémo- 
rial 642. 
MARGUERITE DE CassiA (la bienheu- 
reuse). Culte confirmé. 652. 
MarGUERITE BouszcEors (la vénéra- 
ble) Introduction de la cause de ca- 
nonisation. 123. | 
MARIAGE 1. Spontanéité du consente- 
ment. Si la crainte de perdre un hé- 
ritage annullele mariage. 35. Si c'est 


un péché d'épouser une fille pour sa- 


dot? Ibid. Empechément impotentia. 
93. 221. Encyclique du Saint-Père 
Léon XIII sur le mariage et le di- 
vorce. 107. Procédure des causes ma- 
trimoniales. Empéchement de parenté 
découvert aprés quinze années de vie 
conjugale. Dispenses in radice. 238. 
Si l'ordinaire doit autoriser la célébra- 
tion du mariage dans les maisons par- 
ticulières et dans les chapelles dome- 
stiques. 504. Lorsque le mariage a lieu 
après midi, le célébrant peut-il don- 
ner la bénédiction nuptiale hors de la 
messe? 511. Dispenses matrimoniales 
en faveur des pauvres gens. Que faut. il 
posséder pour n'étre pas un pauvre? 
Indult concédé aux évéques de Si- 
cile, aprés la suppression de la Mo- 
narchie. 860. Opposition des parents. 
Affaire de Malte. 982. Peut-on obliger 
les époux de communier à la messe de 
leur mariage? 997. Bénédiction nup- 
tiale. 1018. 

MARBIANNE (là vénérable) tertiaire 
Franciscaine. Examen des révélations 
qu'on lui a attribuées. 528. 806. 903. 
1068. 

MARIE (LA SAINTE-VIERGE). Office du 
Saint-Ceur de Marie 250. 281. 492. 
Office de la Conception. 255. Office du 
Patronage de la Sainte-Vierge. 492. Li- 
tanies usitées dans l'ordre des Carmes. 
282. Notre-Dame du Secours. 283. 
Pieux exercice des douze samedis. 283. 
Apparition qui fut l’occasion de l’ins- 
titution de l'ordre des Mercédistes. 
Foi purement humaine. 283, 1002. 
Office du Bon-Conseil. 289. Mois de 
Marie. 299. Litanies, ou invocations en 
usage dans le Pérou. 360. Fête de la 


Purification. Solennité transférée au di- 


manche. La bénédiction des cierges et 
Ja procession ont lieu constamment le 
2 février. 992. Petit office de la Sainte- 
Vierge traduit en français. 1022. Pré- 
tendue révélation sur l'allaitement de 
l'Enfant Jésus. 813. Si la Sainte Vier- 
ge fut assistée d'un grand nombre 
d'anges. 918. Si le sang et la chair de- 
meurent dans l'humanité de son fils. 
1069. Fomes 1091. 

MaRïE CLÉOPHAS (sainte) et sainte 
Marie SALOMÉ. Office. 285. 

Mamm DE Socos (la bienheureuse), 
de l'ordre de la Merci. Confirmation 
du culte. 645. 

MARIE DE LA CABEZA (la bienheu- 
reuse) femme de S. Isidore laboureur. 
Culte confirmé. 647. 


1148 


MaRrTINE (sainte). Rite de l'office 
pour le clergé de Rome. 294. 

Martyes de Cochinchine, du Tonkin 
et de Chine. Introduction de la cause 
de canonisation. 251. 

MarHIAS (saint). Election de cet 
apôtre. Saint Pierre, qui pouvait faire 
cette élection, la soumit au vote de 
ses collègues. 24. 

MarnHIEU CARRERO (le bienheurenx). 
Confirmation du culte immémorial.642. 

MERCÉDISTES. Apparition sur la fm. 
dation de cet institut. 1002. 

Messe. Usage de dire la messe con- 
ventuelle aprés l'office de none. 491. 
Si la prescription peut se former contre 
les legs de messes. 613. Messes votives 
demandées par des fidéles. 625. On re- 
fuse de laisser dire la messe dans un 
cimetière souterrain. 635. Solennité 
transférée au dimanche. 638. Si on peut 
dire la messe de mort corpore praesente 
le jour de la féte de S. Joseph? 998. 
Exposition du Saint-Sacrement. 1012. 
S'il est permis de chanter deux fois la 
messe d'une fête? 996. Lorsque la 
messe est chantée sans le sousdiacre 
l'épitre n'est pas chantée. On ne peut 
confier ce chant à une religieuse. 1009. 
Messes de Noël. 1011. Messe dite sans 
servant. 1033. 

MÉTHODE (saint) apôtre des Slaves. 
Office prescrit à toute l'Eglise. 897. 

MicHÉLINE (la bienheureuse) , du 
tiers-ordre de S. Frangois. Culte con- 
firmé. 652. 

MissEL. Usage du Mexique de placer 
deux missels. 1005. 

MozzLLi (Vincent Marie) vénérable. 
théatin, archevéque d'Otrante. Cause de 
béatification. 248. 

MUuLLER, supérieur du séminaire de 
Vienne. Ouvrage de théologie morale. 
456. 

IN 


NAPOLÉON. Pensées. Moines du Sinaï. 
Protection de la religion catholique: 
Francs-maçons. Séminaires. Influence 
de la religion sur l’éducation. Enlève- 
ment de Pie VII. 936. 

NicoLAS DE FLUE (le bienheureux) 
anachoréte Suisse. Culte confirmé. 642. 

NICOLAS ALBERGATI (le bienheureux) 
chartreux, évêque de Bologne, et car- 
dinal. Confirmation du culte. 647. 

NicoLas DE FURCA PALENA (le bien- 
heureux) hiéronymite. Culte confirmé. 
663. 


oO 


OBSEQUES. Jeunes gens qui meurent 
sans avoir été mariés. Voile blanc. 502. 
Si le curé doit appliquer la messe 
pour chaque paroissien, riche ou pau- 
vre. 496. Obsèques pour plusieurs dé- 
funts. 509. Grandes fétes. 512. Abus 
consistant à ne point porter les corps 
à l'église. 633. 

Oporic MaTrHIUSSY (le bienheurenx) 
de l'ordre dés conventuels. Culte con- 
firmé. 1033. 


1149 


OrpEGARIUS (le bienheureux). Con- 
firmation du culte immémorial. 643. 

ORACLES viva vocis. Révoqués par 
Grégoire XV et Urbain VIII. Ils sont 
nuls s'ils ne portent la signature d'un 
Cardinal. 362. 

Oran. Consultation sur les patrons 
et les titulaires des églises. 497. 

ORDINATION. 511. 889. 986. 1023. 


IP 


PACIFIQUE DE CEREDANO (le bienheu- 
reux) de l'ordre franciscain. Confirma- 
tion du culte. 657. 

Paix. Manière de la donner pendant 
la messe solennelle. 500. 502. 

Pare. Constitutions pontificales. 269. 
Bulles dogmatiques. 270. Inerrance. 
274. Statistique. Papes canonisés, écri- 
vains, étrangers. 347. Paisible demeure 
à Rome pendant 380 ans. 568. Oracles 
vivæ vocis révoqués par Grégoire XV 
et Urbain VIII. 362. Gouvernement de 
fait. 871. 

ParRONS des lieux et des églises. 
397. 488. 629. 1011. 

PauL (saint) apôtre. Hymne en son 
honneur. 284. 

PAULA GaMBARA (la bienheureuse), 
du tiers-ordre franciscain. Confirmation 
du culte. 700. 

PAUVBES. Messe appliquée par le 
curé. 696. Dispenses de mariage. 860, 
Erreurs de Grabon sur la pauvreté vo- 
lontaire dans la vie séculière. 286. 
Vœu de pauvreté parmi les réguliers 
d'Italie. 766. 

PécHé. Circonspection pour réserver 
les fautes comprises dans le sixième 
commandement. 437. 

PÉNITENCERIE (S.). Instruction con- 
cernant les lettres adressées à la Péni- 
tencerie. 439. Décision sur les régu- 
liers d'Italie. 766. 

PENSIONNAIRES. Education des filles 
dans les couvents. Costume. 328. In- 
fluence de la religion. 936. 

PEREGRINUS DE FALERONE (le bien- 
heureux) de l'ordre des Conventuels. 
Culte confirmé. 675. 

PHILOSOPHIE. Usage que les pères de 
l'Eglise en ont fait. 406. 

PIE vit. Rapports avee Napoléon. 
Déportation. 948. 

PiE vin. Election des évêques d'Ir- 
lande parles curés. 22. 

PIERRE (saint) et S. Paul principaux 
patrons de Rome. 869. 

PIERRE PASCBASIUS (le bienheureux) 
Confirmation du culte. 643. 

PIERRE ARMENGOL (le bienheureux) 
Culte confirmé. 644. 

PIERRE DE Pise (le bienheureux). Con- 
firmation du culte immémorial. 645. 

PIERRE (le bienheureux) de l'ordre 
de S. Frangois d'Assise. Culte confir- 
mé. 648. 

PIERRE GONZALEZ (le bienheureux) 
de l'ordre de S. Dominique. Confirma- 
tion du culte. 68. 

PIERRE DE JÉRÉMIE (le bienheureux) 
dominicain. Confirmation du culte. 671. 





TABLE ANALYTIQUE. 


PrERRE DE MorrÉANo (lebienheureux) 
franciscain. Confirmation du culte. 1035. 
Reliques transférées à la cathédrale de 
Camérino. 990. 

PIERE-JACQUES DE PESARO (le bien- 
heureux) de l'ordre des ermites de 
S. Augustin. Culte confirmé. 1050. 

PrgHING. Nomination des chanoines. 
Simultanée. 977. 

Pise. Cappa rouge. Privilége de l'ar- 
chevéque. 501. 

PLacer. Fausses théories sur les re- 
lations de l'Eglise avec les gouverne- 
mentis. 157. 

PLAIN-CHANT. Vrai chant grégorien. 
Edition de Cambrai et de Reims. 759. 
634. 

PorycaRPR (saint). Rite de l'office 
pour le clergé de Rome. 295. 

Ponri0NCULE. Pouvoir des péniten- 
ciers d'Assise. 481. 

PRÉCEPTE de bien vivre et de ne pas 
fréquenter les personnes suspectes. 
1115. 

PRÉDICATEUR. Formule de la béné- 
diction. 1000. 

PRÉFACE. Indult accordant des pré- 
faces particulières. 287, 624. 992. 

PRESCRIPTION. Collation simultanée 
des canonicats. 574. 788. Ignorance en 
matière de prescription. 802. Si les legs 
de messes sont soumis à la prescrip- 
tion. 613. 

PriMaLDI (le bienheureux) et les 
autres martyrs d'Otrante massacrés par 
les Tures, au nombre d'environ huit 
cents. Confirmation du culte. 664. 

PROCÉDURE CANONIQUE. Monition. Ci- 
tation. Intimation. Ce qu'il faut pour 
porter la suspense publique. 1115.1129. 

PROCESSIONS. 621. 627. 890. 896: 
938. 992. 


PROPAGATION DE LA FOI. Permission 


d'inscrire les associés, quoique absents. 
124. 

PROTESTANTS. Faux systèmes sur les 
rapports de l'Eglise avec les gouver- 
nements séculiers. 155. 

Pusrer. Edition de l'Antiphonaire 
et du Graduel approuvée par la S. Con- 
grégation des Rites. 755. 


Q 


Québec. Fétes dont la solennité est 
transférée au dimanche. 638. Fête de 
S. Joseph, de première classe. Prohibition 
de la messe de mort corpore praesente. 


998. 
E 


RAPHAEL (saint) archange. Office con- 
cédé par indult. Diverses questions. 636. 

ReBurre. Doctrine sur la collation 
simultanée des canonicats. 960. 

RÉGULIERS. Les supérieurs généraux 
ne sont confirmés par personne; aussitôt 
élus, ils exercent leur juridiction. 35. 
Les obsèques des fidèles peuvent être 
faites dans les églises des réguliers. 383. 
Réguliers d'Italie chassés de leurs 
maisons. Vou de pauvreté. Conservation 
des biens de famille. 766. Processions 


1150 


funbbres. 896. Idées de Napoléon su 
les communautés religienses. 944. 

RELIGIEUSES. Ordonnances des car- 
dinaux-vicaires pour les communautés 
de Rome. Véture. Noviciat. Profession. 
Elections. Clóture. Parloirs. Confesseurs. 
Administration. Déjeüner. Dot. 302. 
et seqq. Convention simoniaque. 331. 
Profession à l'article de la mort. 3382. 
Si une religieuse peut chanter l'épi- 
tre. 1009. Confesseurs limités à deux 
ans. 1132. 

RELIQUE. On ne peut donner à une 
église la relique anonyme. 1006. 

RÉVÉLATIONS privées. Notes théolo- 
giques des révélations. Curiosité. Ar- 
ticles librement controversés. 528. 564. 
806. 903. 1063. 

RiganrT. Collation simultanée des ca- 
nonicats. La collation des canonicats 
et des autres charges ne fait point partie 
de la juridiction épiscopale. 978. 

Rita DE Cassia (la bienheureuse). 
Confirmation du culte. 652. 

R12ZER1 DE Mvcia (le bienheureux) 
de l'ordre des Carmes. 696. 

Rocx (saint). Indult pontifical con- 
cernant la récitation de l'office. 293. 

Rors. Prières liturgiques pour les rois 


. et leurs familles. 358. 888. 


RoxE. Communautés religieuses. 802. 
Indépendance de l'empire romain-ger- 
manique. 355. Saint Pierre et S. Paul 
patrons de Rome. 369. Cas réservés. 
441. 

RoMÉO (le bienheureux) de l'ordre 
des Carmes. Confirmation du culte. 696. 

RorE. Origine. 356. Exemption des 
universités. 186. Décisions sur la col- 
lation des canonicats. 573. 783. Pres- 
cription. 802. Nomination des vicaires 
paroissiaux. 839. Concours paroissial. 
Qualités morales. 1094. 


fS 


SALOMÉ (la bienheureuse) reine de 
Gallicie. Confirmation du culte. 643. 

SALVATOR D'ORTA (le bienheureux.) 
Confirmation du culteimmémorial. 648. 

SancIA (la bienheureuse) cistercienne. 
Culte confirmé. 648. 

SANCTES DE MONTE FABRORUM (le 
bienheureux) franciscain. Confirmation 
du culte, 661. 

SaARAGOSSE. Consécration des deux 
cathédrales. Office du Pilar. 507. 

SEBASTIEN Maçcal (le bienheureux) 
dominicain. Confirmation du culte. 657. 
1037. 

SEMAINE SAINTE. Chapelles vicaria- 
les. 1020. Cérémonial de Goritz prohibé 
par la S. Congrégation des Rites. 1024. 
Praeconium. 1022. 

SÉMINAIRE. Etablissement de sémi- 
naires métropolitains. 942. | 

SÉPULCRE. Distance à laquelle l’on 
doit placer les tombes pour qu'elles 
soient éloignées des autels. 1004. 1005. 

SÉRAPHIN D'ASCOLI (le bienheureux). 
Confirmation du culte immémorial. 650. 

SÉRAPEINE SFORZA. (la bienheureuse) 
clarisse. Confirmation du oulte. 1031. 


D AL RS 


1151 


SÉRAPION (le bienheureux) martyr 
de l'ordre de la Merci. Culte confirmé. 
651. 

SERVITES. Confirmation du culte des 
‘sept fondateurs de l'ordre des Servites. 
649. 651. 

Srcrce. Dispenses matrimoniales pour 
les pauvres. 860. 

SIENNE. Banque. Intérêt des capitaux 
déposés. Avis des cardinaux et des ju- 
risconsultes. 587. 

SIGEBERT. Additions faites à sa chro- 
nique. 3. 

SIMON DE LIPNICA (le bienheureux). 
Confirmation du culte immémorial. 644. 

SIMON DE Cassia (le bienheureux) 
de l'ordre des Augustins. Culte con- 
firmé. 6839. 

Simonre. Convention simoniaque avec 
un monastère. 331. Contribution pour 
les saintes huiles. 609. Election du vi- 
caire capitulaire. 852. 

SIMULTANÉE. Nomination des chanoi- 
nes. Bulles pontificales. Décisions de 
la Rote et des SS. Congrégations. 567. 
783. 960. Partage de la simultanée. 
572. 791. Prescription. 574. 577. 783. 
Droit commun. Doctrine des canonistes 
de premier ordre. 960. 

SINAÏ. Diplôme de Napoléon pour 
les religieux du Sinai. 936. 

SORBONNE. Réglement de la faculté 
de droit. 173. Ordonnance de Rollin. 
177. 

SOULIERS BLANCS. Si l'on peut les 
porter à l'autel. 505. 

STÉPHANIE DE QUINZANIS (la bien- 
heureuse) dominicaine. Confirmation 
du culte. 653. 

SUSPENSE. Conditions pour la validité. 


Manière de la notifier. 1117.1121. 1128. 


TABLE ANALYTIQUE. 


SvNopEs. Composition et réglement. 
Manières de suppléer le synodes. Or- 
donnances des évêques hors du synode. 
608 et seqq. 


TABERNACLE. S'il faut le garnir en 
soie. 494. 

TÉMOINS SyNopaux. Echevins de 
Gand. 1130. 

THÉRÈSE (la bienheureuse) Cister- 
cienne. Confirmation du culte immé- 
morial. 648. 

THoMAs DE CANTORBÉRY (saint) Ju- 
bilé cinquantenaire. Lettre du roi Hen- 
ri VIII sollicitant des indulgences. 238. 

THOMAS D'AQUIN (saint). Réglement 


pour l'étude de la théologie. 178. Dis- : 


cours du Saint-Pére Léon XIII aux 
représentants des universités et des sé- 
minaires. 244. Office de S. Augustin. 
286. Patronage universel des écoles. 
985. Académie thomistique. Nouvelle 
édition des œuvres complètes. 520. 769 
et seqq. 

Tomas BELLACCI (le bienheureux) 
de l'ordre des Conventuels. Culte con- 
firmé. 666. 

TnHoMAsIUS (le bienheureux). Senti- 
ment sur le chant grégorien. 758. 

TITULAIRES. Pouvoir des évêques pour 
la désignation des titulaires des églises. 
Office et mémoire. 497. 500. 622. 629. 
630. 636. 640. 

Tournai. Usage de baiser le livre 
des évangiles. 1008. Témoins syno- 
daux. 1180. 

TourNEMINE. Conjectures sur les let- 
tres de S. Cyprien. 1008. 

TRAPPISTES. Liturgie. Bréviaire mo- 
nastique. 1010. 


FIN DE LA DIX-NEUVIÈME SÉRIE. 


IMPRIMATUR 


Université. Réglement d'études. Cer- 
cles, conférences, disputes. 161 et seqq. 
Exemption des universités. 186. Pri- 
viléges des docteurs. 188. Méthode des 
professeurs de droit canonique. 881. Ré- 
glement des études chez les francis- 
cains. 1131. 

URBaiN VIII. Révocation des ora- 
cula, vivae vocis. 632. Révélatinns pri- 
vées. 534. 

Usure. Banques. Capitaux portant 
intérêt. Titres canoniques qui permet- 
tent de percevoir l'intérét. 587. 


v 


VACANCES. Distributions canoniales. 
Coutume de les prendre pendant les 
vacances. 797. 

VATARD. Antiphonaire et Graduel pu- 
bliés à Ratisbonne. Protestation de la 
commission romaine. Lettre du secré- 
taire de la S. Congrégation des Rites. 
755. 

VIATIQUE. Indult pour l'administrer 
en secret. Calotte. 485. 620. 1003. 

ViCAIRE CAPITULAIBE. Election. 852. 
Offices de la cathédrale. 486. 

VICAIRES PAROISSIAUX. Nomination 
et révocation. 831. Obsèques. 477. 

VINCENT D'ÁQUILA (le bienheureux) 
franciscain. Confirmation du culte. 672. 

ViRGINITÉ. Ce qu'il faut pour en 
faire une vertu distincte. 1065. 


y A 


Zita (la bienheureuse) servante. Con- 
firmation du culte immémorial. 646. 


P. Fr. ViNcENTIUS MaRIA Garrr Ordinis Praedicatorum 


Sacri Palatii Apostolici Magister. 





IMPRIMATUR 
JuLIUS LENTI Archiepiscopus Sidae 
Vicesgerens. 


ROMAE, mpccoxxx. — Typis Salviucci. 











a