Skip to main content

Full text of "Annales ecclesiastici Caesaris Baronii"

See other formats 


»•;■•' 


\ 


^ 


'^»«i^ 


*  w  II 


f>S 


'/:M: 


\^;:i.' 


.M   ^. •:.•(<: 


C/tSARIS    BARONII 


ANNALES  ECCLESIASTICI 


TOMUS   VIGESIMUS  TERTIUS 


C.et  ouvrage,  par  les  corrections  et  les  addilions 
considerables  qui  y  ont  ele  operees,  est  devenu  la 
propriete  des  Editeurs,  qui  se  reservent  tous  leurs 
droits.  Toule  contrefacon  ou  imitafion ,  quelle  que 
soit  la  forme  sous  laquelle  elle  se  presente,  sera  pour- 
suivie  rigoureusement,  conformement  aux  lois. 


Hoc  in  operc  lani  multa  sunl  aut  correcla  aut 
addita,utidsuum  Editores  reddiderint.et  quidquid 
suorum  jurium  sit  silii  vindicent.  Itaque.  si  quis 
idem  aut  furto  ediderit  aut  quofjuo  modo  erit  imi- 
tatus,  in  crimine  crit  et  de  injuria  [lostulabitnr. 


BR 

1864 
t.23 
c.l 
Roba 


annales 
ecclesiastici 

t.23 


June  25,1991 


,,,1111111  *^ 


•■'"Slftj»^-, 


r' 


C/ESARIS    S.   R.    E.    CARD.    BARONII 

OI).    RAVNALDI    EV  .lAC.    I.ADERCIIII 

CtlNUHKOATIONIS   OUATOtUI    rHKSHY  1  KHOltUM 

AN  N ALE  S 


ECCLESIASTICI 


DENUO    EXCUSI     ET    A I)    NOSTRA     USQUE    TEMPORA     PERDUCTl 


AB  AUGUSTINO  THEINER 

EJUSDEM    CONGRKC-.ATIONIS    PRESBYTERO,    SANCTIORUM    TABUI.ARIORUM 
VATICANI    PR^FECTO,    KTC.,    KTC. 


TOMUS  VIGESIMUS  TERTIUS 


1286-1312 


fft^^ 


5^, 


/^/ 


PA.iti8ii«.  —  APUD  VICTOREM  PALME,  biih.ioihilam, 

via  dicta  Grenelle-Saim-Germain^  25 

BARRI-DUCIS,  LUDOVICUS  GUERIN,  EQUES  OKDINIS  5.  SILVESllil, 

TYPOGRAPHUS    EDITOR 


M  DCCC  L\M 


Bf 


'  '-'S 


t. 


SUMMARIUM 


TOMT   XXIII. 


MCr.LXXXVI.  1-b.  Rodulphus  ai  imperialp  iusigoe  accipiendum  escitusab  Honorio  per  Joannem  episcopum 
Tuscuianensem  in  Alemannia  legatum.  6-9.  Jacobum  et  Constantiam  regni  Siciliae  invasores, 
diris  devov^t,  et  in  eosdem  contumaces  interdiclo  et  iterato  anaihemate  animadvertil  Hono- 
rius.  IO-i2.  Alfonsus  Aragonius  agit  apud  Pontiiicem  pro  retinendo  regno.  13,  14.  Tentaia 
conciliaiio  inler  Alfonsum  et  Carolum  Valesium  de  regno  Aragonio.  13.  Singulare  certameu 
seu  duellum  inbibei  Honorius.  16-18.  Veneli  censuris  soluti.  19,  20.  Guido  comes  Montisfe- 
retri,  el  Henricus  Castellae  resipiscentes  ab  Honorio  recepti.  21.  Gadicensi  episcopo  opitu- 
latur  Honorius ;  ubi  de  Alfonsi  regis  Castellae  obitu.  22.  Blancae  reginee  consilium  de  reiigiosa 
vita  ineunda.  23.  Relaxatur  interdictum  in  regno  Castellae.  24.  Res  Angliae  et  Scotia?  pertur- 
batae.  25-27.  Jud;eorum  insolentias  in  Anglia  compescit  Honorius.  28.  Philippus  Pulcher  rex 
Francorum.  29.  Viennensem  archiepiscopum  tuelur  Honorius.  30-32.  Henricura  ducem 
Wratislaviensem  Ecclesiae  jura  invadentem  Honorius  analhematizat.  33,  34.  Res  Syriae  et 
Terrae-Sanctae.  33.  Bellum  civile  inter  Tarlaros.  36,  37.  Carmelitarum  decus  auctum,  et  Ordo 
sancti  Guillelmi  amplificatus.  38-40.  B.  Ambrosii  Sansedonii  beata  mors. 

iJCCIJCXXVlI.  1-3.  Ladislaus  rex  Ungarice  corripitur  ab  Honorio.  4-7.  Fcedus  inilum  inter  Carolum  H  Sicu- 
lum,  et  .\lfonsum  Aragonium  reprobat  Honorius.  8.  Res  Syria?.  9.  Honorii  IV  papa3  obitus. 
10.  Perusini  prope  Gualdum  arcem  excitant.  11-13.  Tartari  infideles  irrumpunt  in  Polonos 
et  Rulhenos.  14,  13.  Dux  Wratislaviensisabinsectandoepiscopodesislit.  16, 17.  SanctiThomae 
episcopi  Hereiordensis  obilus  el  miracula.  18.  Slartyrium  puero  illatum  a  Judaeis  Wesaliae  in 
Germania. 

MCCI.XXXVIII.  1-9.  Nicolaus  IV  papa  electus  Encyclicas  dat  litteras.  10-13.  Alfonsum  Aragonium  et  Siculos 
rebelles  monet  Nicolaus;  Caroli  caplivi  defensionem  suscipit.  14-13.  Legati  Aragonii  ad 
Sedem  Apostolicam.  16,  17.  Liberatur  Carolus  a  captivitale  iniquis  conditionibus,  quas  Nico- 
laus  rescindit.  18.  De  nuptiis  inler  Catharinam  filiam  Balduini  H  C.  P.  quondam  iraper.  et 
Michaelem  imp.  C.  P.  filium  ineundis  lilterffi  Nicolai.  19,  20.  Venetas  inducit  Nicolaus  ad 
reddenda  jura  palriarchs.  21.  Ugolini  comitis  miserandus  exilus.  22.  Imperii  jura  in  Etruria 
auro  vendita.  23.  Translatio  reliquiarum  beati  Virgilii  Salisburgens.  24-28.  Ungariam  et 
Galliam  ab  erroribus  conlra  mores  et  lidem  vindicat  et  in  haereticos  sanctiones  renovat 
Nicolaus.  29-31.  Sclavos  ad  obsequium  Ecclesiie  adducit  ope  Minoritarum.  32-38.  Fidei  pro- 
pagandae  maxime  apud  Tartaros  incumbit  Nirolaus.  39,  40.  Terrs-Sauclai  studet  Pontifex. 
41.  Nicolaus  creatur  patriarcha  Uierosolymitanus.  42-44  IndulgentiaJ  dalae  visitantibus  Eccle- 
siam  S.  Mariae  Majoris  Romae. 


MCCLXXXIX. 


1-Il.Carolus  II  regoum  Siciliaj  capescit,  dato  sacramento  Romano  PontiQci.  12-15.  Officia 
vicissim  collaia  luier  Carolum  el  Nicolaum  ad  Siculos  demulcendos.   16-31.  In  Lusiiania 


f  SUMMARIUM. 

jus  Ecclesiasticum  vindicalur  insignibus  de  reconcilialione  exaratis  Tabulis.  32-39.  Conventa 
confirmat  Nicolaus  el  Lusitaniam  ab  inlerdicto  solvil.  40.  Inita  inler  Sanctium  Castellae  et 
Pbilippum  Francorum  reges  concordia.  41 -4o.  Episcoporum  in  Gallia  et  Germania  liberlatem 
tuetur  Nicolaus.  46,  47.  Rodulphum  in?ignia  imperialia  poscentem  litleris  Romam  invitat 
Kicolaus.  48.  Henricus  ad  ducatum  Cracoviae  eveclus.  49,  50.  Constituiio  Ponlificia  in 
gratiam  cardinalium  condita.  51,  52.  Academiam  in  Monte-Pessulano  instituit  Nicolaus. 
53-55.  HaMesi  comprimendae  in  Iialia,  et  pietati  fovendae  incumbit.  56  Jacobitarum  patriar- 
cbam,  aliosque  epibcopos  Orientales  ad  tidem  ortbodoxain  inviial.  37-64.  Ad  reges  et  populos 
Armenia^,  jE  hiopiae  et  Tartarorum  dat  litleras  pancneticas.  (-5  67.  Trlpolis  diruta  a  Sara- 
cenis,  cajsi  Cliristiani.  08-73.  Solliciialusa  legalis  Ponlilex  expedilionem  in  Terram-Sanctam 
indicit,  certis  datis  legibus. 

MCCXC.  1-6.  Dat  litteras  Encyclicas  Pontifex  pro  sacra  expeditione.  7,  8.  Classis  subsidiaria  instructa 

Venetiis  defectu  rerum  laborat.  9, 10.  Francorumrex  ad  submittendas  auxiliares  copiassolli- 
citatus.  11-16.  Quid  inter  Pontificem  et  Eduardum  Anglia?  regem  couventum  sit  pro  sacra 
expeditione.  17-19.  Legatio  Poutificia  ad  reges  Transalpinos.  20-23.  Acla  per  legalos  cum 
Altbnso  Aragonio  et  aliis  principibus.  24,  25.  CajetcB  oppugnatio  per  Jacobum  Aragoniura. 
26,  27.  .Seditionibus  populorum  occurrit,  Guidouem  comitem  reprimit  Pontifex.  28-32.  Litterae 
ApostolicseadGallorumregemprojure  Ecclesiastico  tuendo.  33-30.  Angliae  regem  pro  Ecclesiae 
libertate  et  juribus  litteris  compellat  Nicolaus.  37.  Scotiae  regnum  Baliolo  adjudicatum. 
38-40.  Ladislaus  rex  Hungariae  in  deterius  ruens  Andream  fratrem  necat.  41-43.  Ladislao 
morluo,  legatio  Aposlolica  destinatur  in  Ungariam.  44-47.  Dux  Wratislaviaj  veneno  necatus. 
Magnus  rex  Gothiaj  moritur.  48.  Rodericus  Minorita  episcopus  in  Africam  missus. 
49-51.  Judaeos,  baereticos  et  pravas  hominum  sectas  comprimit  Pontifex.  52,  53.  Academia 
Ulyssiponensis  excilata  et  privilegiis  aucta.  54.  Miraculum  circa  Eucharistiam  Parisiis. 

MCCXCI.  1-5.  Christi  fideles  ad  expedilionem  Terrae-Sanctae  excitat  Nicolaus,  duce  Eduardo  Anglo. 

6-18.  Excidium  Ptoleraaidis,  et  universae  Syriae,  vitiis  Cbristianorum  ingravescenlibus. 
19-22.  De  clade  Syriaca  litterae  Nicolai  ad  Philippum  Gallorum  regem.  23-28.  De  eadem  re 
litterae  PontiOciffi  ad  Genuenses  pro  instauranda  expeditione.  29-31.  Consiliainiiareparaudis 
Syriae  rebus.  32-37.  Reges  el  principes  Orientales  et  Tartarorum  in  Saracenos  excital  et  ad 
fldem  Catholicam  hortatur  Pontifex.  38-40.  Regeiii  Bulgarorum  a  schismate  revocare  nititur 
Nicolaus.  41-43.  Regem  et  reginam  Servia3  multis  prosequitur  officiis.  44.  Contentio  inepta 
Veronae  interMinoritas  et  Praedicatores.  45-49.  Regni  Ungarici  successione  in  discrimen  adducla, 
occurrit  Nicolaus  per  legaium  invasores  cohibens.  50,  51.  Rudolphi  Romanorum  regis,  et 
Alionsi  Aragonii  obitus.  52-59.  Bellum  Siculum  recrudescit,  in  quo  insurgil  Ponlilex  pro 
Carolo  II  rege.  60.  In  Siculi  cleri  mores  corruptos  animadvertilur.  61.  Jura  Avenionensis 
urbis  in  Carolum  transfusa.  62-66.  Gratiae  spiriluales  laigitae  et  acriter  animadversum  in 
Ecclesiaslica3  libertatis  violatores.  67.  Intestinis  populorum  odiis  medetur  Pontifex. 
68-71.  Nazarelbana  domus  divinitus  e  Syria  in  Dalmatiam  translata. 

MCCXCll.  i,  2.  Armeni  a  Saracenis  impetiti  auxilium  aNicolao  postulant.  3-5.  Cyprum  obsidione  cinctum, 

a  soldani  morte  liberatum.  6-11.  Eduardo  regi  conditiones  proponenti  ad  sacram  expedi- 
tionem  per  lilteras  satislacit  Pontifex.  12,  13.  Eduardo  regi  littera;  Pontificiae  de  censu  annuo 
et  de  regno  Scotico.  14-16.  Genuenses  a  Siculorum  rebelliura  foedere  abducit  Nicolaus. 
17.  Nicolai  IV  papa3  obitus.  18-20.  Dissensiones  de  creando  PontiCce.  21.  Adolphus  Nassovius 
ad  soliura  Germanicum  evectus.  22.  Sancl*  Cunigundis  obitus.  23.  Beati  Alberti  Carmelitae 
mors.  24.  Florentiae  patrata  miracula  ad  Deiparae  imaginem. 

MCCXCIII.  1,  2.  Perusiura  pro  eligendo  Pontiflce  conveniunt  cardinales  quos  adit  Carolus  rex  monens 

eosdem  ad  celerem  Pontificis  eleclionem.  3,  4.  Bellum  Gallos  inter  et  Anglos.  5.  Veneti  et 
Genuenses  in  Oriente  inter  se  dimicanU 

MCCXCIV.  1,  2.  Cardinales  ad  Viterbienses  dant  litteras,  ut  eos  in  fide  contineant.  3-7.  Caeleslini  papae  V 

eleclio.  8,  9.  Caelestini  primordia  et  sanctitas.  10-14.  Caeleslini  adventus  Aquilam,  ubi  couse- 
cratur.  15.  Encyclica;  littera;,  et  Acta  Caeieslini  papae  quoad  Siciliam,  Syriam,  et  Ecclesiae 
bonum.  16,  17.  Numerum  cardinahum  auget,  conclavi  futuro  consulit,  de  abdicando  Ponti- 
ficatu  sollicitalur  Cajlestinus.  18-22.  Abdicaiio  Cajlestini,  el  de  ea  prajconium.  23.  Electio 
Bouifacii  VIII  et  ejus  anteacta  gesta.  24.  Nazarethana  aedicula  e  Dalmatia  in  Ilaliam  divinitus 
advecta.  25.  Bellum  iuter  Fiancos  et  Anglos.  26.  Hsresis  Fraticellorum.  27.  Patriarchaa 
schismalici  Constantinopolis  electio ;  Michael  imperator  coronalur. 


MCCXCV. 


1-6.  BoDifacius  alta  meditalus  Pontiflcatum  inil,  Romsecoroualur.  7-10.  Liiterae  Bonifacii  de  sua 


SIJMMARIUM. 


III 


electione.  ll-lli.  Ceeleslini  poslsuam  abdicalionem  vilee  genus,  et  obitus  miraculis  illuslralus. 
16-18.  Caiolum  Sicilia)  legem  solvii  a  pcenis  Bonilacius  ob  non  solulum  censum  contraclis. 
li».  Mariii;  reginse  procuratio  regni  delerlur.  20-24.  Fcedus  inter  Carolum  et  Jacobum  Arago- 
nium  sub  cerlis  legibus  initum.  23-28.  De  regno  Majoricarum,  et  Balearibus  insulis  propriis 
regibus  restiluendis  aclum.  29-34.  Nuplias  contrabendas  curat  Bonilacius  inter  Catharinam 
iiiiperatricem  Ciinslaiilinopolis  el  Fredericum  Aiagonium.  3a.  Siculi  solvuntur  a  censuris. 
30,  37.  Res  Friderici  in  Sicilia,  Rugeiii  in  Afnca  atque  expulsio  Saracenorum  e  Luceria. 
38-40.  Vcnelos,  Genuenses  aliosciue  Itaiia)  populos  ad  lcedus  ineunduin  allicil  Bonilacius. 
41 -iU.  Reges  Tiausalpinos  ad  pacein  ailducere  sludet  per  iegalos  et  litieras.  47-49.  Res 
Chrisliana)  in  Syriaetapud  Tarlaros.  50-33.  Pontilicia;  litterte  ad  reges  Daniaj  et  Galliaj  pro 
luendis  juribus  Eoclesiae.  34-37.  Disciplinam  Ecclesiasiicara  et  Regularium  inslaural,  cullum 
sanctorum  auget  Bonifacius.  38,  39.  Laurelanaj  ledis  altera  et  ullima  transmigratio. 

MCCXCVI.  1.  Petrus  cardinalis  paciarii  munere  missus  ad  populos  Italia;.  2,  3.  Guido  comes  Montisferetri 

Franciscana  lamilioe  adsciscitur.  4.  Pisani  ditioni  Ponlificis  se  subjiciunt.  3.  Genuenses  et 
Venetos  ad  foedus  invilal  Bonifacius.  6-13.  Fridericus  Aragonius  rex  Sicilia;  per  nefaselectus, 
unde  Bonifacius  primum  monitis,  deinde  pceois  in  eum  animadvertit.  16.  Ludovicus  Caroli 
regis  filius  Minorita  et  Tolosanus  episcopus.  17-21.  Bello  llagrante  inler  reges  Romanoruin, 
Francoruin  et  Angloruni,  Bonifacius  inducias  proponit,  ad  pacem  bortatur.  22,  23.  Constitutio 
Bonifacii  ad  reprimendos  principes  ab  iniquis  exaclionibus  in  clerum,  unde  regis  Angliae 
furores.  24-32.  Philippura  regem  paraeneticis  litteris  monet  Bonifacius  ad  rescindendam  legem 
Ecclesiffi  libertati  adversam.  33.  In  Toletanum  archiepiscopum  animadvertit.  34.  Foedam 
haeresim  damnat  Pontifex.  33.  Missi  ad  Nazarenae  domus  veritatem  indagandam  exploratores. 
36.  Henrici  episcopi  Ratisponensis  pia  mors. 

MCCXGVII.  1-7.  Adventus  Siciliee  el  Aragoniae  regum  Romam,  et  Diploma  Pontificium  quo  regnum  Sardiniie 

et  CorsicajJacobo  Aragonio  datum.  18-24.  Idem  Jacobus  signifer  Ecclesiaecreatur.  23.  Deresti- 
tuendo  regno  Balearico  laborat  Bonifacius.  26-33.  Columnensiurarebellio,  etin  eos  Diploma 
Pontificium.  34.  Libellus  Columnensium  in  Bonilacium,  quorura  comraenta  diluuntur. 
33-41.  Ponlificia  in  schismaticos  Coluranenses  sententia.  42.  Bellum  inler  Anglos  el  Fraucos 
per  inducias  dilatum.  43-47.  Philipporegi  favet  Bonifacius  circa  exactiones  clericales,  et  alia 
jura.  48-32.  Constitutioetdeclaraiiones  de  subsidiis  conferendisa  clero  in  bonura  reipublicae 
civilis,  et  de  aliis  ipsi  collatis  privilegiis.  53.  Consultus  Bonifacius  de  jure  successiouis  in 
regno  Siculo  dat  responsum.  34.  Contentio  inter  archiepiscopum  Lugdunensem  et  cives. 
53,  36.  Fralicellorum  secta  inquisila  et  damnata.  57.  Biterrenses  in  suspicionem  haereseos 
vocati.  58-67.  Ludovicus  IXFrancorum  rex  sanclorum  Catalogo  adjectus,  Diplomate  Ponlilicio 
ejus  vitte  gesla  referente.  68.  Sancti  Ludovici  episcopi  Tolosani  obitus.  69.  Sanctae  Mar- 
garilaj  Cortonensis  poenitentia  et  mors.  70.  Siationes  Urbis  sacris  indulgeutiis  auctae  a 
Bonifacio. 

MCCXCVlll.  1-tO.  Ad  bellum  componendum  inter  reges  Angliae  et  Franciae  electus  Bonifacius  sancit  con- 

cordias  leges,  pacem  firraat.  11-15.  Rodulfo  caeso  in  bello,  Alberlus  dux  Austriae  imperio 
Romano  potitur.  16-19.  Armenis  auxilium  postulantibus  contra  Saracenos  praesto  est  Boni- 
facius.  20.  Auctoritas  solvendce  legis  de  gradibus  consanguinitatis  ad  papam  spectat.  21.  Inter 
regera  Cypri  et  Teraplarios  orla  discordia.  22.  Gratia;  et  privilegia  collata.  23.  Tres  viri 
insignes  cardinales  creati.  24.  Ecclesiarum  jura  a  Philippi  regis  invasione  vindicat 
Bonitacius. 


MCCXCIX.  1-3.  Bellura  in  Siculos  a  rege  Aragonio  illatum  et  ipsorum  clades.  4,  5.  Belli  Siculi  eventus 

prosperi  et  inlausti.  6,  7.  Pia;nesle  in  odiura  Columnensium  deletura  et  nova  civiias  aedi- 
flcata.  8.  Joannese  Ceccano  C.impaniam  et  Maritiraam  infeslat.  9-11.  Regem  Daniae  a  cen- 
sura  solvit,  super  impedimenlo  dispensat,  conira  Barbaros  tuetur  Bonifacius.  12,  13.  Ungariae 
infelix  status,  cujus  regni  successioni  consulit  Bonifacius.  14-21.  Regnum  Scotiae  Apostolicae 
Sedi  vindicat  Bonifacius,  obsistente  Eduardo  rege  Ang'ia;.  22  24.  Ecclesias  Cameracensem 
et  Remensem  a  principum  injuriis  tuetur.  23.  Pbilippum  regem  el  alios  principes  ad  cleri- 
corum  jura  servanda  inducil.  26,  27.  Oppidum  Argentfe  Ravennali  Ecclesiae  redditum. 
28,29.  Pace  composita  datur  episcopus  Pisanis.  30,  31.  Anagninje  Ecclesia;  dat  epi.^cupum, 
et  optirae  consulit.  32-34.  Basilicam  Lateranensem  canonicis  decorat,  et  Vaticanum  novis 
sacerdotiis  auget.  35.  Livoniae  Ecclesiis  consulit.  36.  De  sepeliendis  corporibus  Bonifacii 
Constitutio.  37,  38.  Regem  Cyprium  conciliat  Templariis  et  Hospitalariis  Bonifacius. 
39-42.  Viros  religiosos  ad  propagandam  fidem  missos  in  Oripntem  privilegiis  ornat  Boni- 
facius.  43-46.  Casanus  rex  Tarlarorum  Christianus,  Armenis  auxiliaturus,  praelio  commisso 
cum  Saracenis,  eos  penilus  debcllat.  47.  Flagitia  Judaiorum  in  Germania. 


IT 

MCCC. 


SUMMARIUM. 

1-9.  Annus  JubilEei  celebratur  a  Bonifacio  nova  pompa  et  magnificentia.  10,  H.  Genuenses  a 
Friderici  et  Siculoium  foedere  amovet  Bonifacius.  12-14.  Redintegrandis  rebns  Caroli  II 
in  Siciiia  incumbit  Bonifacius.  15-19.  Sludia  Bonifeicii  pro  Carolo  contra  Fridericum. 
20,  21.  Carolus  Valesius  in  Ilaliam  vocatus  a  Bonifacio.  22,  23.  Ad  compescendas  (actiones 
missus  in  Unibriam  lcgatus  Apostolicus.  24.  Matthaeus  cardinalis  legatus  mitiitur  in  Elruriam 
pro  sedandis  lurbis.  2S.  Conjuralio  in  Albertum  Romanorum  regera.  26.  Prorogatee  inducise 
inlerAnglorum  et  Francorum  reges.  ^7-31.  Jura  Ecclesiarum  Narbonensis  et  Magalonensis 
luelur  Bonifacius  apud  Pbilippum  regem.  32.  Eboracensis  Ecclesifc  jura  violala  ab  Eduardo 
delendit.  33,  34.  Joaiines  dux  Brilannire  expedilionem  parat  in  Terram-Sanctam,  quae, 
recedenle  Casano,  in  poleslalem  recidit  Saracenorum.  33.  Cyprus  inlestinis  discordiis 
laborat.  30,  37.  Imperii  Turcarum  initia. 


MCCCI.  1-3.  In  judicium  vocalur  Albertus  a  Bonifacio  ob  patralam  Adolphi  caedem.   4-10.  Nicolaus 

cardinalis  legatus  in  Ungariam  discordiis  laboranlem  missus,  et  rescissa  electio  Wenceslai 
regis.  11-13.  Carolus  Valesius  dux  generalis  militiae  Pontilicia;  creatus.  14.  Tusciae  pacandae 
additus  legatus  Apostolicus.  15-17.  Carolo  Valesio  Januenses  conciliat  Bonifacius  pro  expe- 
ditione  Sicula.  18-21.  P"ilii  regum  Hispania)  natalium  dignitate  a  Bonifacio  donati. 
22.  Census  exigilur  ab  Eduardo  solvendus.  23.  Nonnulla  privilegia  regi  Angliae  concessa  a 
Bonifacio.  24.  Palriarcharum  Orientalium  electionibus  consulit  Bonifacius.  25.  Haerelici  sup- 
plicio  affecti.  26-32.  Philippus  Galli»  rex  episcopis  et  Ecclesiasticae  libertati  infensus  a 
Bonifacio  redarguilur;  unde  discordiurum  inter  utrumque  origo.  23-35.  Malronae  Genuenses 
adjuvant  expeditionem  in  Terram-Sanctam.  36,  37.  Gesta  Cassani  in  Syria,  ejusque  mores 
et  conversio  ad  tidem, 

MCCCn.  1-10.  Friderico  Aragonio  regnum  Sicilias  defertur  per  fcedus  inilum  inter  ipsum  et  Carolum, 

unde  Fridericuset  Siculi  a  censuris  solvuntur.  11,  12.  Cum  Philippo  et  clero  Gallicano  ei 
adhaerente  expostulal  Bonifacius.  13-15.  InsignisBonifacii  Constitulio  de  Pontificia  poteslale. 
16.  Ab  iniquis  cceplis  Bonifacius  deterrere  curat  Philippum  Galliarum  regem.  17.  Productum 
inler  Scolos  et  Anglos  bellum.  18.  Alberlus  rex  Romte  in  electores  sibi  inlensos  arma  capil. 
19-25.  Controversiis  dirimendis  de  successionibus  regnorum  Ungarici  et  Polonici  incumbit 
Boiiifacius.  26-28.  Oppressores  Tridentinse  Ecclesiae  reslpiscentes  recipit  per  patriarcham 
Aquileiensem.  29-36.  Concilium  in  Hispania  a  Toletano  archiepiscopo  ceiebratum. 


MCCLII 


1-7.  Confirmatum  Alberlo  Romanorum  regnum.  8-13.  Romanum  imperium  ad  Germanos 
Iraductuni.  14-23.  Regmim  Ungariae  Carolo  adjudicalum,  rejecto  Wenceslao.  24-28.  Approbato 
foedere  inter  Carolum  et  Fridericum,  huic  regnuin  Siculum  tribuilur  cerlis  conditionibus  et 
vectigalibus.  29.  Sardinia  et  Corsica  reslituunlur  regi  Aragonio.  30,  31.  Ferdinandus  Castellae 
rex  censuris  solulus.  32.  Controversis  inler  monachos  et  clericos  composilfe.  33,  34.  Legatus 
Apostolicus  in  Gallia  arliculos  et  traclaluspacisexpouit,  quibusrefragatiirPhilippus.  35.  Cleri 
Gallicani  Philippo  regi  faventis  in  Bonilacium  contumeliae.  46-40.  Quid  Boriifacius  scripserit 
et  decreveril  tum  suse  defensioni,  tum  Gallis  inimicis  emolliendis.  41-44.  Bonifacii  captivitas 
et  obitus,  ejusque  meinoria  acalumniis  vindicata.  45-48.  Benedicti  XI  electio,  et  ejus  virtules 
ac  primordia.  49-53.  Beuediclus  dat  iucrepatorias  lilteras  ad  Fridericum,  a  quo  et  lidelilalis 
sacrameiilum  exigit.  54,  55.  Fridericura  et  Carolum  reges  Siciliaj  ornat  privilegiis  Bene- 
dictus.  56.  Ericum  Daniae  regeni  a  censuris  solvit.  57.  Thesaurum  Bonifacii  direplum  recu- 
perare  nilitur  Benedictus.  58,  59.  Instaurands  religioni,  et  tollendo  schismati  in  provinciis 
Orientalibus  vacat  Benediclus.  60.  Felicia  gesta  Christianorum  mililum  contra  Turchos. 
61-03.  Expeditio  Tartarorum  et  Armenorum  contra  Saracenos.  64.  Judseorum  furor  in 
Christianos. 


MCCCIV.  1-3.  Infelix  exilus  legationis  Nicolai  cardinalis  paclarii  munere  fungentis  in  Etruria.  4-6.  Flo- 

rentinos  elLucanos  factiosos  ad  judicium  Sedis  ApostolicEC  vocat  Benedictus.  7.  Albertura 
Romanum  regem  a  violandis  juribus  Ecclesi;e  deterret.  8.  Bellum  Flandriae.  9-12.  Philippum 
et  Gallos  proceres  in  gratiara  recipit  Benedictus,  ornat  privilegiis,  rescissis  Actis  Bonifacii. 
13-15.  In  violatores  Bonifacii  Benedictus  dal  Diploma  excommunicalionis.  16.  Sacramentum 
regis  Aragoniie  de  jure  Sedis  ApostolicLC  in  Sardiniam  et  Corsicam.  17.  Regum  conventus  in 
Hispania  controversiis  componendis.  18,  19.  Fridericura  regera  Trinacriae  pacta  servare 
mouet  Benedictus.  20-22.  Beneficia  et  privilegia  collata  viris  Ecclesiaslicis  et  Ordinibus 
Regularibus.  24-26.  Patriarchu3  Orienlalis  litteraeprofessionisfldeiad  Benediclum.  27.  Cassani 
regis  Persidis  obiius.  28-30.  Carolum  Valesium  ad  impeiium  Constantinopolilanum  recu- 
perandura  monet  et  ad|uvai  Benedictus.  31-35.  Perusii  obilus  Benedicti  pap;e  et  miracula. 
36,  37.  Cardinales,  Sede  vacante,  Caroluin  Siciliuj  regem  ceusura  solvunl. 


MCCCV, 


1-7.  Eleclio  Clementis  V  ad  summum  Pontificatum.  8,9.  Clemens  recipit  homagium  Jacobi 


SUMMARIUM.  V 

Aragonii.  10.  Fridericus  metu  perculsus  agit  demisse  cura  Clemente.  Il-t3.  Clemens  cardi- 
nales  Lugdunum  accersit,  ubi  coronatur.  14.  Creatio  cardinalium.  l!i.  Venceslai  regis 
Boemiae  obitus,  cui  succedil  filius.  IG.  Olto  dux  Uavariai  afTeclal  Ungariam.  17.  Ecclesiarum 
depriBdator  ia  Sueciaullione  divina  peril.  18.  Haeresis  Dulcini.  19-21.  Labores  etfruclus  Evan- 
gelici  Joannis  Minoritae  apud  Tarlaros. 

MCCCVI.  1.  Bonifacii  Constilutiones  nonnuHas  revocat,  vel  temperat  Ciemens.  2-5.  Ad  expedilionem 

Terr.'r-Sanc'ie  Carolum  Valersium  el  Venetas  excilat  Clemens.  6-8.  Diploma  regis  Sicilia?  do 
boinngio  Sedi  Apostolicaj  reddendo.  9.  Clemens  Lugduno  Hurdcgalam  repetil.  10, 11.  Itpgnum 
Sardinia'  el  Corsicae  stipendiarium  Sedis  Apostolica)  Jacobo  Aragonio  tradilum.  12,  13.  Curas 
augel  Clemens  pro  Terra-Sancta,  et  pro  Armenis.  14.  Episcopi  Glasguensis  et  Canluarensis 
ludicio  a  Clemente  postulali.  15.  Roberlus  Brusius  regnum  Scotiae  occupat.  16,  17.  Suecia  el 
Boemia  intestinis  discordiis  laborant.  18.  Damnati  Beguardi  in  Synodo  Coloniaj.  Basileensis 
episcopus  ad  Moguntinam  sedeni  translertur.  19.  S.  Nicolai  Tolentini  pia  mors. 

MCCCVn.  1-7.  Pictaviura  contendit  Pontifex,  colloquiura  cura  regibus  init  de  Syria)  rebus,  el  de  Con- 

slanlinopoli  iraperio  vindicando,  pluribus  ad  hoc  datis  incilamentis  el  litteris.  8,  9.  Inita 
fcedera  inter  Belgos,  Francos  et  Anglos.  10,  II.  Philippus  de  Boni'acii  meraoria  darananda 
agit  apud  Clementem.  12.  Inquisitiones  in  Templarios  coeplee.  13.  Eduardi  regis  Angli» 
obilus  et  laudes.  14.  Regnum  Navarrae  capil  Ludovicus.  15-21.  Regnura  Hungaricum  Carolo 
adjudicatum  per  Diploraa  PontiGciuni.  22.  De  virlulibus  et  miraculis  Ludovici  episcopi  Tolo- 
sani  jussa  inquisilio.  23, 24.  Rex  Siciliae  aere  alieno  gravatus  ad  Ponlificem  recurril.  2.^.  Blan- 
chae  S.  Ludovici  filia;  spirituales  gratiae  a  Clemente  collatae.  26.  In  praesules  desciscenles  ab 
oflicio  animadvertit  Clemens.  27,  38.  Constitutiones  disciplinares.  29.  Episcopi  et  preedica- 
tores  missi  ad  Tartaros.  30.  Tartarorura  raores  et  superstiliones. 

MCCCVUI.  1-8.  Inquisitio  in  Teraplarios  et  Indiclio  Concilii  Viennensis.  9.  Dulcini  hJBresiarchae  exitus. 

10,11.  Lateranensis  Basilicae  Romae  incendium.  18-13.  Rebelliones  populorum  Pontificiae 
ditionis.  14-16.  Ferraria  contra  Venetos  vindicala.  17.  Perusina  et  Coirabricensis  Academiae. 
18.  Privilegia  collata  a  Clemente.  19-21.  Caeso  Alberto  Henricus  Luxemburgensis  eligiiur 
rex  Romanorum.  22-28.  Caroli  successio  in  regno  Hungarico  et  de  ea  re  publicum  Monumen- 
tum.  26-29.  Regem  Rasciorum  schisma  deserere  meditantem  litteris  et  legatione  allicit 
Clemens.  30,  31 .  Regem  Tartatorura  ad  fidem  Calholicam  excitat.  32-36.  Litterae  Aposlolicae  ad 
Hospitalarios  pro  Terrae-Sanctae  defensione.  37,  38.  Regnum  Cypri  componil  et  munil  Cle- 
mens.  39.  Privilegia  collata,  et  obitus  beatae  Clarae  a  Montefalcone. 

MCCCIX.  1.  Gestorum  hujus  anni  compendium.  2.  Sancti  Bertrandi  Gonvennarum  episcopi  translatio. 

3.  Questiones  adversus  Templarios  habitffi.  4.  Philippo  rege  urgente  de  Bonifacii  memoria 
institula  questio.  S.  Academia  Bononiensis  privilegiis  aucta.  6-8.  Ferraria  a  Venelis  oppu- 
gnala  Romanae  Ecclesiae  restituitur.  9-14.  Ludovicus  coronalus  rex  Romanorura  legatos  ad 
Clementera  mittitpostulans  imperiura ;  de  quo  raulti  Iractatus  et  acla.  15, 16.  Ungariara  optirais 
Conslitutionibus  munit  legatus  Apostolicus.  17.  Caroli  II  regis  Siciliae  obitus.  18-22.  Succedit 
Robertus  qui  dat  juramentum  fidelilatis  Pontifici.  23.  Corapositffl  controversiae  inter  Rober- 
lum  et  Fridericum.  24.  De  Pisis  et  insula  llva  tradendis  Jacobo  Aragonio.  23,  26.  Expeditioni 
Granatensi  contra  Saracenos  Clemens  favel.  27-32.  Res  gestae  in  eo  bello.  33-35.  Expeditionis 
contra  Saracenos  in  Syria  eventus. 

MCCCX.  1-7.  Henricus  rex  Romae  dat  regem  Boemiae  filium  Joannem  et  imperium  sumpturus  jurat  fide- 

litatem  Pontifici.  8-16.  Henrico  venturo  in  Italiam  Cleraens  conciliare  nilitur  populos. 
17-21.  Henrici  in  Ilaliam  ingressus.  22-29.  Oralores  Ferrarienses  apud  Pontificem  eorum 
civitalis  fidem  obslringunt.  30-32.  Veneta  Respublica  in  discrimen  adducta  civium  conjura- 
tione,  ac  liberata.  33,  34.  Philippum  regem  Lugdunensibus  conciliat  Pontifex.  33,  36.  Foe- 
dera  inter  Gallos  el  Belgos  firmat  Clemens.  37,  38.  De  Bonifacii  fama  questio  instiluitur  per 
Diploma  Ponlificiura.  39,  40.  Arnaldi  a  Villanova  errores  et  scelera.  41.  Concilium  Viennense 
ad  sequentem  annum  extraclum.  42.  Salisburgense  Concilium.  43.  Rbodus  ab  Hospitalariis 
erepta  Turcis.  44.  Redindegrata  Granatensis  expeditio  inSaracenos.45.  Constitutio  de  obser- 
vandis  interdiclis  Ecclesiasticis.  46.  Minoritae  in  factiones  divisi  compescuntur.  47.  Cardi- 
nales  creati. 


MCCCXl.  1.  Henricus  rex  Mediolani  ferream  coronam  accipit.  2-4.  Guelphorura  et  Gibellinorura  factiones 

recrudescunt  obnitente  Henrico  concordiam  reducere.  5.  Creraonenses,  Genuenses,  Tarvisini 
ad  obsequium  Henrici  adducli.  6-18.  Legati  cardiuales  in  Italiam  missi  coronaluri  Henricum 


VI  SUMMARIUM. 

nomine  Poniificis  cum  instructionibus  circa  ritum  coronationis  servandum.  19,  20.  Sacra- 
mentum  prajstandum  ab  Henrico. 21 . Legatus  Apostolicuscomponendis  Italiae  molibus  intenlus. 
22,  23.  Brixia  el  Genua  ad  lleurici  obsequiuni  adduclse.  24.  Excitalse  iu  Ecclesiaslica  ditione 
seditiones.  25-32.  De  memoria  Bonilacii  Diploma  Ponliflcium  in  gratiam  Philippi  regis  emis- 
sum.  33-49.  Acla  Bonifacii  in  Philippum  per  integrum  relata.  50,  Sl.  Quomodo  actum  cum 
Bouifacii  violatoribus  et  calumuiatoribus.  52.  Sollicitantur  episcopi  ad  Concilium  Viennense. 

52.  Qiiesliones  habilK  de  Templariis.  54.  Coeptum  Viennense  Concilium.  55-65.  Sermo  prae- 
sulis  conspicuus  de  rebus  in  Concilio  pertractandis.  66-70.  Litterai  Apostolica?  contra  fcedas 
Dulcini  hsereses.  71 .  Nova3  baeresis  origo  et  progressus.  72.  Lithuani  grassantes  in  Christia- 
nos  puniuntur.  73.  Venetorum  dissensio  et  infelix  GrEecEe  Ecclesioe  status.  74-76.  Exorta  iuter 

,  Genuenses  et  Hospitalarios  discordia.  77.  Armeniae  et  Cypri  reges  conciliati,  et  privilegia 

collala. 

MCCCXll.  1-9.  Templariorum  Ordo  extinctus,  eorum  bona  addila  Hospitalariis.  10-16.  Bonifacii  memoria 

a  calumniis  vindicata  in  Concilio  et  restaurata.  17,  18.  Begardi  haeretici  damnati,  quorum 
singuli  errores  refelluntur.  19,  20.  Errores  Petri  Joannis  Olivi  damnati.  21.  Damnati  foede- 
ratores  et  alia  salutaria  sancita.  22.  Indicta  expeditio  in  Saracenos.  23.  Disciplina  Ecclesias- 
tica  et  Regularium  instauratur.  24.  De  exemptione  Regularium  conspicua  tractatio.  25.  Finis 
Concilii  Viennensis.  26,  27.  Episcopis  benemeritis  privilegia  et  inobedientibus  poenee. 
28.  Intestinas  in  Anglia  discordias  componit  Clemens.  29.  Composita  controversia  inler 
regem  Francorum  et  archiepiscopum  Lugdunensem.  30.  Tumultus  Valentiae.  31-43.  Gliscen- 
tibus  discordiis  in  Italiaj  urbibus,  Henricus  coronatur  Romae  imperator,  et  dat  juramenta. 
44-47.  Henricus  imperator  fasdifragus  vexat  ditionem  Ecclesiae,  in  Tusciam  pergit.  48, 49.  Phi- 
lippus  princeps  Tarentinus  ad  sanctam  expeditionem  incitatus  ornatur  privilegiis.  50, 51.  Phi- 
lippus  rex  Francorum  ad  Syriae  expeditionem  se  accingit.  52.  Civiles  turbee  in  Ungaria. 

53.  Expeditio  in  Saracenos  Granatenses  Ferdinandi  regis  morte  interrupta.  54.  Cardinales  creali. 


ANNALES  ECCLESIASTICI. 


HONORII    IV    ANNUS    2.   —    CIIRISTI    128G. 


d .  Rodulphus  ad  imperiale  insigne  accipien- 
dum  excitus  ab  Eonorio  per  Joannem  episcopum 
Tusculanensem  in  Alemannia  legalum.  —  Volve- 
baliir  Cliristianae  salulis  aniuis  inillesiiniis  ducen- 
tesimus  octuagesimus  sexlus,  Indictione  quartade- 
cima ,  cum  Honorius ,  a  quo  Rodulpbus  ,  iit  anno 
superiori  vidinius,  iinperii  coronani  flagitarat , 
justis  ejus  votis  morem  gerere  decrevit;  quas 
Apostolicis  litteris  iilustranda  sunt,  quibus  Pon- 
iifex,  ubi  nonnuijis  verbis  de  sacerdotii  et  imperii 
mutua  conjunctione  pralusit.  ad  excipienda  oriia- 
menta  imperialia  in  Basilica  S.  Petri  diem  Purifi- 
cationi  B.  Virginis  sacrum  praefixit  '  ,  ac  si  nova 
aliijua  difficullas  eniergeret,  coiisilio  Joannis  Tu- 
scuiani  episcopi  cardiiialis  componendam  :  bor- 
tatiis  vero  est  Rodulpbum,  ut  qua  par  erat  poiiipa 
et  ap|)aratu  ad  celebritatis  augendain  majestatem 
se  compararet : 

«  Honorius  etc.  charissimo  in  Christo  filio 
Rodulpho  regi  Romanorum  illiistri. 

«  Nu|)er  venerabili  fratre  nostro  H.  (Henrico) 
Maguntinensi  arcbiepiscopo ,  lunc  episcopo  Basi- 
liensi ,  propter  boc  a  tua  magiiificentia  destinato 
in  nostra  et  fralrum  nostrorum  ijraisentia  tuo  no- 
mine  cum  instantia  postulante ,  ad  unctionem, 
consecrationem  et  ini|ierialis  (liademalis  corona- 
tionein  de  iiostris  rccipiendas  iiianibus  tibi  teriiii- 
num  assignari ;  noscumeisdem  fratribus  diligenti 

»  Hou.  I.  11.  Ep.  Liv. 


collatione  prjebabita,  et  iis  quae  circa  btec  atfen- 
denda  putavimus,  perpensa  deliberatione  discussis, 
excellentiffi  regia^  ad  petitas  unctionem  ,  consecra- 
tionein  et  coronationem  imperialis  diadematis  in 
Basilica  principis  Apostolorum  de  Urbe  recipiendas 
a  iiobis,  Domiiio  favente  seriiioni,  festuin  Purifi- 
cationis  B.  Virginis  primo  venturum  de  ipsorum 
fiatrum  consilio  assignainus  (i). 

2.  «  Quod  si  forsan  inleriin,  quod  absit,  aliqua 
diflicultas  emergeret,  quo!  tuum  ad  prajmissa  in 
dictotermino  impediret  adventum  ,  quodcumque 
aliud  ad  hoc  tempus  duxeris  eligendum  ,  de  con- 
silio  venerabilis  fratris  noslri  Joannis  episcopi 
Tusculani  (()uem  probatcC  utique  discretionis  vi- 
rum  ,  scientia  praiditum  et  virtute;  ut  libi  ab 
invio  praicavens,  tuos  ponat  gressus  in  via  ,  teque 
in  tiiis  oiiporlunilalibus  consilio  dirigat,  et  auxilio 
fulciat  elTicaci ;  ad  tuaj  petitionis  instantiam  Icga- 
tum  in  Alemannia,  ac  quibusdani  aliis  parlibus 
duximus  depulaiidiim  )  id  nobis  adeo  mature  pro- 
nuntiare  |irocures,  (|uod  nos  et  fratrcs  eosdem, 
Dcoactore,  inveniio  valeas,  prout  exigit  uegolii 
tantisolemnitas,ad  pra;dicta  i)rosequenda  paratos. 

((  Eia  ergo,  princeps  inclyle,  age  sollicite  :  ail 
bonoris  tui  consummandi  solemniasic  tepi;E|iara 
sic  (lispone  ,  ut  neqnaquam  transeat  taiii  prompta 
exbibitio  iiostii  paterni  favoris  incfficax;sed  in 
eodem  termino  ,  vel  saltem  alio  ,  quem 'libi ,  ut 
pra;miUitur,  videris  opi)orluniim  ,  juxla  magnifi- 
centia;  tuaj  decentiam  sic  dispositus ,  sic  palalus 


eum 
aui 


(1)  Ad  hunc  annum  referunt  Conciliorum  collectores  Concilium  a  Bonifacio  Ravennateusi  arcbiepiscopo  et  suirraganeis  celebratum  ■  sed 
m  illuil  Riiveiinatense  inscripserint,  suspicari  merito  possct  Uavenna;  habitum  fui.se.  Id  vero  si  quis  i-epulaveril '  erroris  ar^ueretur  ex 
ctoritate  IV  Coucilii  Uavennatensis  a  Ilaynaklo  archicpisropo  hahito  Ilouonia;  anno  Mcccxvii.  In   Prajfaiione   enim  'eius  Cuncriii  npHo^i» 


lone   enini  ejus  Cuncilii  perlecta! 

asseruutur  Constitutioncs  editic  per  fralrem  lionifjciuiii  Havenuatensem   ari;hicpisco|ium  Forolivii  iii  provinciali  Conciliu.  Iiisuuer  i    r 
Actuum  Concilii  hujus  hoc  annu  celebrati   legitur  :  «  I.ecta;,  et  pulilicata'  fueruut  prajdicta;  Constitulioues  in  choro  supcrioii  S  .MercurU 
Foroliviensis,  et  ordinata;  et  conUrmala;  sub   anuo  Domini   mcclsxxvi,  Indict.   ,\iv,  die  octava  mcnsis  Julii  ».  Ilis  prcccipue  demoustrari 
arbitror  Concilium  istud  ForoUviense  potius  quam  Raveunatense  a])pellai'i  oportere.  Ma.nsi.         "*"'"^' 

Ann.  —  Toiius  XXUI.  —  Rayn.  IV.  a 


HONORir    IV    ANNUS    2. 


CHRISTI    1286. 


occurras,  qaod  tno  volo  in  iiraMnissis  iiiipleto,  vo- 
tiva  cx  eodcni  favore  nostro  coinmoiia  efficaciler, 
Deo  aus|iicc  ,  consciiuaris.  Datum  RomiB  apiid 
S.  Sabinani  II  kil.  Junii,  anno  ii  ». 

3.  Eodem  aigumenlo  ati  Olliones  duos  Albcr- 
tum  et  Coriraduin  inarcliiones  Brandcbiirgeiises  ' 
Liidovicum  et  Ilcnricum  duccsBavarix-  et  comitcs 
Palatiiiiis  Ulieni ,  Mciiardum  ducein  Cliariiili;e , 
rcf^em  Boenii;c,  duccm  Saxoniai,  aliosque  Alemaii- 
nos  et  Slawos  i>rinci|)cs;  lum  archic|)isco|ios  iin- 
[lerii  clectorcs  datm  litttia;  %  ut  ad  stipandiim 
Cicsarem  ,  ali|ue  imiicrialis  consecralionis  ornan- 
dam  pompam  sc  accingcrenl  :  ad  quos  eliam  Tus- 
culauum  episcopuin  lcyalionis  niunere  decoralum 
transmisit  ^  De  qna  legatione  Annalium  Colnia- 
riensiiim  anctor  li;cc  tiadit '  :  «  Eodcm  teniporc 
legatus  a  latcre  doiniui  \ni\)iB  inissuscum  pleiiaria 
potestale  Basileam  veuit,  cldominuni  Basileensem 
electnni  coiisecravit  »,  Vernm  gcssisse  Joanneni 
lcgali  iiuinus  in  finitimis  etiam  regnis,  Boemia, 
Dania,  Succia ,  Polonia',  et  Pomerania,  declarat 
Pontificium  Rcgcstum,  dnin  posl  memoratas  litle- 
ras  Ajiostolicas ,  quibiis  lcgationis  gcrentke  pro- 
vincia  ipsa  demandata  est ,  adjicitur  eadem  sen- 
tentia  ad  eorum  regnorum  ac  provinciarum 
prcesnles  scripluni^  Id  vero  |irac  cajtcris  ei  iiiunus 
imposuit  *,  cuni  a  Rodul|dio  fl;igitatus  esset,  ut 
ejus  consilio  in  instruendo  imperialis  inaugura- 
tionis  apjiaratu  fulcirelur. 

4.  «  Venerabili  fratri  I.  cpiscopo  Tusculano, 
Aposlolicafe  Scdis  legato. 

«  Subil  assidue  nostra^mentisarcaniim  plena 
et  anxietale  iion  vacua  consideralio  illa  tcrribilis  , 
qua  nos  ad  illius  doiiius  cnstodiam  de|iutatos 
advertinius,  cujiis  magiiitudinem  cnm  stu[)ore 
Proplicta  miratur  :  0,  inquieus ,  Isracl ,  ijuain 
luagna  cst  donius  Dci  1  Cumque  in  cjnsdem  consi- 
deratioiiis  cxamine  residenles ,  opus  ;cslimamus 
iiijunctiim,  iinstiarnm  mctimur  virium  (|iianlita- 
tem ,  non  suflicienlcs  viitntuni  sumplus  dispun- 
gimus,  ct  nierita  comparamus  ;  stupeiitcs  atlendi- 
mus,  quod  supra  vircs  nostrasest,  nobisimmincre 
negotium,  qnoilquc  soli  proculdubio  port;ire  ne- 
quimus  :  sed  siipcrest  nobis  spes  in  solo  auxilio 
divino  icposita ,  ad  quod  humiliter  recurrentes 
devotius  imiiloiaiiiiis,ut  ille,  (]iii  iiobis  uiiiversuin 
muudnm  custodieiidum  credidit,  illum  stiidiose 
ac  uliliter  custodire  conccdat.  Siibcst  etiam  Jelro 
Moysi  cogiiali  coiisilium  ,  illiini  coiisultius  ailnio- 
nentis,  ut  ex  omni  plcbe  viros  potentcs  et  Denm 
timcntcs,  in  (luibus  sit  vcrit;is,  et  avaritiain  ode- 
rint,  eligat,  ipsos^iiie  coiislitiiat  ad  p(q)uluni  jmli- 
caiidum  ,  ut  sic  impleri  Omnipoteiitis  imperium, 
ac  ipsius  possint  siistcnlari  pi;ecepta,  et  ad  loca 
sua  cuin  pace  populus  reducatur.  Hiijusmodi  saiie 
consilio   et  nos  scdulo   commoncmur  ,    ut  cnm 


1  Ilon.  1.  II.  Ep.  LV.  —  -  Reg.  posl  eamd.  Ep.  —  =  Lili.  ii.  Ep. 
cur.  III.  —  •''  Aiinal.  Colaiai'.  par.  >.—  '■'  lieg.  posl  Ep.  cur.  Jii.  — 
6  Ead.  Ep.  XI 11. 


simus  commissae  iiobis  custodiae  universis  Cliristi 
fidelibiis  debitores,  ct  ad  debitum  exsolvendum 
hujusmodi  per  nos  ipsos  circuire  nequeamus  siu- 
gulas  regiones,  fratribns  nostris  saiicttB  Romanai 
Ecclesiac  cardinalibus,  viris  elcctis  ex  millibus , 
viris  scienlia  praedilis  cl  virtiite,  iionnuuquam 
rcgna  ,  noiinunqnam  provincias  aliquas  deccrna- 
nuis,  cos  iu  illis  coiisUlueiido  lcgatos,  ut  ipsis  par- 
tes  noslrae  soUicitudinis  prudenter  exscqucntibus , 
el  imuiincnli;i  iiiibi  s;ilubritcr  dirii;ciitibiis  in 
eisdcm  ,  porlanlibus  onere  partilo  sil  levius  ,  in- 
juiictumqiie  nobis  ministerium  pcr  iios  et  ipsos 
coniniodiiis  et  utilius  impleatur. 

5.  «  Cousideranles  itaque  partes  Alemanniffi 
longius  jam  exactis  temporibusnon  fuissc  pcrlcga- 
tuiii  Scdis  Apostolicac,  praescrlim  missuni  de  bitere 
visitatas,su|iplicationcinsupeicliarissiniiiiiClirislo 
filii  noslri  Rodulphi  regis  Romanorum  iUustris, 
ad  lioc  iiost  niultiplicatac  petitionis  iiislanUain 
insislenUs  iuducti ;  aliqucin  de  ipsis  fratribus,  ut 
iii  dicUs  parUbus  lcgationis  fungatur  ofticio,  et 
memoratum  regem  ad  recipiendum,  ut  proponil, 
de  nostris  nianibus  imperii  diadcma,  Deo  actore  , 
venturum  in  suis  opportuiiilalibus  consilio  diri- 
gat  et  auxilio  fulciat,  delibcravimns  (lestinaudum. 
Ideoque  ad  pcrsonam  tuani ,  quani  niullis  virluti- 
bus  in  su;e  abundantia  bonitatis  sic  virtutuin  Do- 
minus  insignivit ,  ul  sis  in  consilio  providus , 
rcctus  iii  judicio,  rigidus  in  censura,  iii  zelo  so- 
brius,.  et  slrenuus  in  agendo,  deliberaUouiscxitum 
dirigcntes  ,  ct  te  ad  praemissa  de  iiisoruni  fratrum 
coiisilio  deputantes  ,  circumspecUoni  tuae  in  dictis 
p;irlibus  Alcmanuiae  pleiiffi  lcgalionis  ollicium,  ut 
iiiibi  evellas  et  deslruas ,  dissipes  ct  disperdas , 
aeditices  et  plantes,  prout  gratiae  cailestis  infusio,  et 
tua  tibi  provideutia  miuislrabit,  duximus  commit- 
tcndum. 

«  Quocirca  frateiiiitatem  tuain  monemus  , 
rogamus  el  hoiiamiii  altcnte  ,  pcr  Apostolica  tibi 
scripla  mandantcs,  qiuileiiiis  impositum  tibi  onus 
laboris  bujusmodi ,  devote  suscipiens ,  illud  sic 
soUicite,  sic  virilitcr  et  laudabilitcr  exscqui  studcas, 
(|Uod  diviiia  lavcntc  clcmentia  tnos  labores  et 
sludium  dcsideratns  commendet  effectus ;  tuque 
proiude  rclribiitionis  lelcriuB  praiuiiuiii  ,  et  laudis 
pncconiuni  mcrearis.  Nos  enim  sentcntias  ,  quas 
tulcris  in  rebelles,  ratas  habcbimus  el  facicmus , 
actorc  Doinino  ,  inviolabilitcr  observari.  Dat.  Ro- 
niffi  apud  S.  Sabinam  II  kal.  Juuii,  auno  ii.  »  De 
hac  quoque  legatione  Joanni  Tusciilauo  episcopo 
commissa,  ad  Joanncm  tit.  S.  Cccilia)  presby- 
tcrum  cardin.  iii  Calliis  legatum  littcras  dcdit  ', 
atiiue  ulriusque  legatiouis  limilcs  circumscripsit, 
nc  altcr  provinciam  altcrius  invaderet.  llic  porro 
adilcndum  vidctur  de  nieniorato  Joaiine  card. 
cpisc.  Tusculano  crealo  ab  Houorio  luec  tradi  a 
PtolenuT!0  Lucensi '  :  o  Hic  unarn  solain  ordina- 
tioiiein  fecit,  in  qua  unum  solum  cardinaieni  fecit, 

■  Ep.  cur.  IV.  —  -  l'to1.  Luc.  Ilisl.  Ecd.  .Ms.  I.  sxiv.  c.  14. 


HONORII   IV   ANNIJS   2.    —  CHRTSTI    128(i. 


vidflicct  (iominiiin  Joannein  Bnctamaiium  ,  quem 
episcopnm  Tusciilanum  insfituit  ». 

6.  Jacobum  et  Constantiam  refjm  Sicilice  in- 
vasores  diris  dtvovct,  et  in  eosdcm  contunwcesin- 
terdicto  et  iterato  ariathemate  animadvertit  Uono- 
riiis.  —  rt  porro  Hoiiorius  jiisla  nddulphi  petiia 
admisit,  atque  insi^Miilius  iniiieiii  ipsiiin  sc  roiii- 
mitiirum  est  pollicilus,  ita  Jacobum  Petri  fiiium 
tyrannidis  pateriiie  iiffiredem,  qni  Siciii.T  sceptra 
per  nefas  corripiierat  ,  anatlieiiiate  (iefixit ' ;  ac 
malrem  illins  Consfantiam  ,  Maiifredi  tyranni 
filiam,  a  Marlino  IV  iis,  qui  Siculos  in  reljeilione 
adhrrrerent,  et  regi  Siciliae  (laliici  generis  bellutn 
moverenl,  infliclo,  devinctos  leneri  proniiiifiavit ; 
recurrente  Cceiue  Dominicai  die,  inteiilato(|iie  jn- 
dicio,  monuit-,  ut  Sicilia)  iiisula  faccsserent,  re- 
spiientibiis  imperia  divinanim  humanarunu|iie 
poenarum  terrorem  objeclt. 

«  Honorius  etc.  ad  cerlitudinem  praDsenlium, 
et  menioriam  fulurorum. 

«  Quia  Conslanlia  et  Jacobus  sa?pedicli  tnrba- 
Uonem  et  rebellionein  prsRfafas  fovere,  nutrlre,  ac 
etian)  pro  viribus  augumenfare  non  cessant,  (iro- 
pter  quod  pncdictas  excommunicationis  ipsius 
prffidecessoris  (nimirum  Martini  IV)  sentenlias, 
sicut  prffiinillifnr,  incurrisse  noscuntnr;  qnia 
eliam  iidem  Constanfia  et  Jacobus,  quibiis  niliil 
omnino  juris  competit  in  diclis  regno  SiciliiB,  vel 
insula,  seu  aliqua  parte  ipsorum,  prout  praetacti 
ejusdem  praedecessoris  processus  manifeste  decla- 
rant,  et  nos  nihilominus  decernimus,  et  etiam  de- 
claramus;  et  insulrc  pra?fatffi  incuinbuiit,  et  alias 
ejus  partes  per  gentem  suam  turbant,  impetunt 
et  molestant ;  nos  eosdem  Constantiam  et  Jaco- 
bum,  ac  Siculos,  praesente  hac  mullituiiine  copiosa 
fideliuin,  denunliamus  ex  causis  picBinissis  exconi- 
municationis  vinculo  innodatos  :  attente  ino- 
nentes  eosdein,  ut  iidem  Constantia  et  Jacobus  de 
prnefato  regno  Sicilife,  vel  aliqiia  parte  ipsius  se 
nullalenus  intromiftant;  sed  infra  festiim  Ascen- 
sionis  Domini  priino  venturum,  quod  eis  ad  hoc 
pro  peremptorio  assigiiamus,  de  insula  ipsa  cuin 
tola  eoruni  geiite  peiiilus  exeant,  ad  eam  contra 
eamdein  Ecclesiam  hairedts  prajfati  regis  Sicilia? 
nullo  un(|uam  lemiiore  reversuii. 

7.  «  Prtccipinnis  quo(]iie  Sicnlis  memoratis,  ut 
Constantiam  ,  Jacobum  et  gentem  pra;dictos,  de 
insula  ipsa  infra  euindem  terminum  prorsus  ex- 
pellant,  eosque  uUerius  inibi  non  adinittant  :  alio- 
quin  contra  Constanfiam  ,  Jacobum  et  Siciilos 
ipsos  spiritualiter  et  temporaliter,  et  specialiter  ad 
reddendiim  eosdem  Sicnlos  provisionis  [iradafa! 
Constitntionis  expertes,  quando  et  prout  qualitas 

'  Lih.  II.  Ep.  cur.  I.  —  2  Lib.  i.  Ep.  cur.  x.xvii. 


facti  siiaserif,  ct  expedirc  viderimns,  nclore  Do- 
mino,  procedemus,  etc.  Actuin  in  Urbe  ante  Ec- 
clcsiim  S.  Sabin.c  in  die  Coense  Domini,  Pontifi- 
caliis  nojtri  aniio  i  ». 

8.  Contempsit  Jacobus  Pontificia  impcria,  ac 
Sicnlain  coronam  ,  qiiaiii  Alfonsus  major  natii 
fraler  Gallico  dislracfiis  bello,  in(|ne  Aragonia 
contra  Carolum  Valesium  ,  (|uem  a  Martino  IV 
creatum  rcgcm  vidinius,  dcfciidenda  ciiris  impli- 
ciliis  liicri  non  iioterat,  corripuil';  rcgi.Tqiie  inuii- 
clioiiis  lionoribus  a  Cefilialiidensi  et  Neucastrensi 
episcopis  solemni  pompa  atfcctiis  solinm  conscen- 
dit  (1).  Qua  (le  re  ha;c  reruni  Sicnlariim  aiiony- 
mus  aucfor  Iradit  *  :  «  Anno  ab  Incarnatioiie 
Doinini  mccLxxxvi,  in  die  Purificalionis  Virginis 
convenienliiius  ex  proposilo  inajoribiis,  ct  syn- 
dicis  omnium  Siculoriim,  Jacobus  filiiis  Petri 
regis  Aragonum  vigore  teslamenti  geniloris  siii 
(iniqui  nimiriiin  conficlique),  in  regein  Siciliie 
coroiiatur.  Ipse  paterni  moris  non  imnieinor,  gra- 
lum  se  oniiiibnsi)ra!buit,Siculoruiii  animos,  quod 
potissimum  est  regnantibus,  immensis  donis  va- 
riifiine  hondribusquasifiiiiiciilo  rcgia;  liberalilatis 
allexit».  ILtc  auctor  Jacobi  parliuni  sliidiosissi- 
niiis  :  sed  ad  flagitium,  qnod  hisce  verbis  ornat, 
ulciscendiini  Honorius  sacro  Asccnsionis  Domi- 
nicae  die  liac  ilinm  sentenlia  percnlit  ^: 

«  Honorius  etc.  Ad  certitudinem  praesenlium 
et  mcmoriam  fulurorum. 

«  De  colubro  regulusjirodiit,  et  de  patre  ne- 
qnitiae  filius  iniquitatis  exivit;  Jacobus  videlicet 
qnondain  Pelri  olim  regis  Aragoiium,  persecutoris 
Ecclcsiae  inanifcsfi,  filius  ».  Et  infra  :  «  Qui  novis- 
siine  propria  et  Siculorum  ipsorum  duclus  insa- 
nia,  non  Hiie  divin.ii  m.ijestalis  offensa  ac  Aposlo- 
lic;e  Scdis,  ac  liajrediim  claraj  memoria;  Caroii 
regis  Siciliae  prajudicio,  injuria  et  conlemptu 
coronari,  vel  vcrius  execrari  se  fecit  in  regem 
prffidicti  regni,  soliunuiiie  conscendere,  verecun- 
dia  qualibet  a  se  penitus  relegata,  prffisuinpsit; 
seque  regcm  Sicilia;  nominans,  re-gio  sigiilo  ab- 
ufifur,  tilulum  regium  exiiriinenle,  prout  lilfera- 
ruiii  suaruin  inspectio,  ct  sigilli,  quo  signabantur, 
imiuessio  plenius  prolifentur.  Nos  igitur  cjusdem 
Jacobi  pra>suiiipfioiieiii  tam  tenierariam  el  super- 
bam,  ac  ejus  ini(|uitafcs,  dolos,  fraudesque  innlli- 
plices  abominabiliter  deteslantes;  ac  ipsiim  decla- 
raiitcs,  eldenuiitiantes  excommunicatioiiis  vinculo 
iniiodatuni,  de  fratrum  nostrorum  coiisilio  cassa- 
mns,  et  irritamus  vel  polius  cassuin  et  irrilum 
nuntiamusquidquiilcircapra;fatumJacobum  exlilit 
per  iiiicfioncm,  iino  verius  execrafionem,  et  coro- 

»  Siirit.  inil.  1.  11.  et  alii.  —  «  Ms.  coaiil.  Ubal.  de  rcb.  Siculis 
pag.  58. —  3  Lib.  i.  Ep.  cur.  l. 


(1)  Praeter  episcopos  Juannettum  Cephaludensem,  et  Tancredum  Neucastrensem,  quoseolemnem  coronationem  Jacobi  in  regem  Siciliaj 
pcrcgisse  notat  annalista,  tertius  paritcr  adfuit  Pbilippus  S(piilaceusis,  ut  non  Fazelus  tanlummodo,  sed  qui  lunc  in  Sicilia  agebat,  Bar- 
tholoma-us  de  Seocastro  aflirmat  llistor.  Sicul.  ca[.it  i;ii,  Hcrum  llalic.  toni.  xili,  col.  1117.  (Juodiautein  in  litteris  Ponliliciis,  hic  in  Anna- 
libus  recitatis,  de  Squilacensi  mentio  nulla  lial,  idco  furtc  coiitigit,  quod  intcrim  vcl  ad  Ecclesia;  comniuoionem  redieril,  vel  forte  obicrit. 

MwJSl. 


HOXORII   IV  ANNTJS  2.    —  CHRISTI    1286. 


nationem  hiijiismocli,  quas  recipere  de  facto  non 
melnif.  ot  (|nas  nliqne  constat  nullas  esse  prae- 
suniptuni.  Civilates  inceterea,  castra,  ca'teraqne 
loca,  ad  qua?dictum  Jacobum,  extraetiaminsulani 
Sicilire,  qna;  alias  ex  causis  yariis  Ecclesiaslico 
snbjacet  interdicto,  devenire  continget,  qnanidiu 
ibi  fueril,  eideni  interdicto  deceniinius  sulijacere; 
jta  quod  nec  pnblice  vel  privatim  missaruni  so- 
lenmia  celebrentur  ibidem,  excejjta  missa,  quani 
seniel  in  septimana,  si  tanidiu  inibi  moram  con- 
traxerit,  submissa  voce  clausis  januis,  et  exclusis 
generaliter  oninibus,  praeter  duos  vel  tres  mini- 
sfros,  pro  conticienda  Encliaristia  .  in  extrema; 
necessitatis  arliculo  infirmantibus  exliibeuda,  be- 
nigne  permiflimus  celebrari ;  nullnmque  aliud 
officium  palam  celebretur  ibidem,  neque  secreto 
etiam  in  communi ;  nnllaque  in  eis  Ecclesiastica 
sacramenta,  exceptis  sacramentis  Baptismatis  et 
Poenitenliae,  ac  etiam  Encharistia?  exhibendae  infir- 
mis,  in  extremis  laboranlibns,  ministrentnr,  etc» 
Addit  graviores  pcenas,  quas  Ecclesiasticum  inter- 
dictum  violatnris,  vel  rem  divinam  prspsente  Ja- 
cobo  Sicilice  tyranno  peracturis  incutit  :  pra^sules 
proceresque  a  Jacobi  obseqniis  jubet  discedere  : 
jndicio  postulat  Cephaludensem  et  Nencastrensem 
episcopos,  qui  ipsum  regia  corona  cinxere ;  ac 
recurrente  festo  Omuium  Sanctorum  die  ad  dicen- 
dam  apud  subsellia  Pontificia  causam  evocat. 
Denique  Constantiam  Jacobi  matrem  ac  Siculos, 
ob  impensa  Jacobo  in  corripienda  Sicula  corona 
studia,  anathematis  nexibus  se  devinxisse  pronun- 
liat.  B  Actum  in  Urbe  in  prffidicla  Ecclesia  S.  Sa- 
binae,  die  AscensionisDorainicae,  Pontificatusnostri 
anno  ii  ». 

9.  Obtrivere  ii  omnes  '  Pontificia  imperia:  Ja- 
cobus  enim  nonmodo  arreptosregios  honoresabji- 
cere  detrectavit,  sed  ad  firmandum  solium  ac  tyran- 
nidem  proferendam  Neapolilanum  regnum  belio 
concussit:necCeidiaIudensis  et  Neucastrensise[ii- 
scojii,  qui  regi  illuni  inunctione  affecerant,  ad  tri- 
bunal  Apostolicum  accersiti  comparnerunt.  Obfir- 
matos  itaiiue  in  pertinacia,  apiietente  Dedicationis 
Basilicae  principis  Apostolorum  celebritate,  Ilono- 
rius  intentas  conlraxisse  poenas  promulgavit,  atque 
hisce  censnris  defixit ' :  «  Cum  Jacobus,  tanquam 
ad  aclus  nefarios,  et  opera  detestanda  dispositus, 
quin  potius  ad  malorum  protunda  festinans,  cul- 
pas  culpis  abjiciat,  et  praesuniptiones  pnesumptio- 
uibus  coacervel;  ac  dolos,  fraudes  et  iniqLutates 
■varias  et  diversas  exerceat,  possessionem  insulB 
detinendo  Siciliic,  partemque  alteram  dicti  regni 
temerariis  conatibus  impuguando ;  eum  propter 
hoc  et  alias  nequilias  ,  pravitates  multiplices  , 
auctamque  ipsius  contumaciam  denuntiamus  viii- 
culo  excommunicationis  innexum  :  ac  processimi 
hiijusinodi  |ier  nos  contra  eum  et  Constantiam, 
Siculos,  aliosve  praedictos  habitum  approbaimis, 
ratificamus,  el  etiani  confirmamus,  nihilominus 

<  Hou  1.  II.  Ep.  cur.  XL.  —  -  Ead.  Ep. 


eum  aucloritate  Apostolica  innovantes  ».  Et  infra  : 
«  Cephaludensem  auteiii  el  Neucastrensem  ,  ac 
alios  episcopos,  et  praelatos,  qui  ejusdem  Jacobi 
unclioui  et  coronationi,  vel  verius  execrationi  \>\\e- 
sumpserunt  personaliter  interesse;  quique  citati, 
sicnt  praemittitnr,  comparerecoram  nobis  in  pr;p- 
dicto  termino,  vel  post  ipsum  etiam  coiUuniaciter 
non  curarunt,  excommuiiicavimus,  ab  admini- 
stratione  spiritnalium  et  temporalium  siispen- 
dentes,  etc.  »  Constituit  iterum  dieni  qua  cnnitnr 
Lcetare,  Jerusalem,  ad  crimen  impertitce  Jacobo 
regiae  inunctionis  purgandum  :  ac  si  judicium  de- 
cliiiarint,  episcopali  mniiere  dLMUUitiat  exaucto- 
randos.  «  Actum  in  Urbe  in  praetlicta  Ecclesia 
S.  Sabina>  in  die  Dedicationis  Basilicae  principis 
A|tostolorum.  Poiitificatus  nostri  aiino  ii  ».  Su|ie- 
riora  paucis  complectitur  Jordauus'  bis  verbis  : 
«  Jacobus  frater  ejus  cum  matre  in  Siciliam  ivit. 
Honorius  autem  papa  sententiam  Martini  contra 
Petrum  contra  filios  renovavit.  .\Ifonsus  vero  con- 
tra  regem  Majoricarum  patruum  suum,  qui  cum 
Ecclesia  se  tenebat,  insnrrexit,  et  terras  aliquas 
occupavit  ».  Invectum  classe  iiieunte  hoc  anno 
Alfonsum  e  majori  Baleari  insula,  (inani  superiori 
anno  subegerat ,  in  Ebusum  arcenique  armis 
septam  compulisse  ad  deditionem  ;  ac  dein  C;iesar- 
augustae  regii  honoris  insignia  sumpsisse,  tradit 
Surita  -. 

10.  Alfonsns  Aragonius  agit  apud  Pontificem 
pro  retinendo  rcgno.  —  Non  tantam  vero  ac  Jaco- 
bus  in  spernendis  Pontificiis  imperiis  contuma- 
ciam  prae  se  tulit  Alfonsus  ipse,  illius  frater 
major  natu,  ad  retinenda  Aragonia;  et  Valentiae 
sceptra,  quas  a  parente  Petro,  Martiui  IV  sententia 
exanctorato,  acceperat  :  veritus  enini,  ne  Aposto- 
licarum  censurarum  religio,  potenticeque  Gallicffi 
terror  poimlos  moverent  ad  Caroli  Valesii,  in 
(|uein  Aragonii  et  Valenlini  regnorum,  tum  Bar- 
cliinouensis  comitatus  jura  Iransfusa  erant,  partes 
ami>k'Ctendas,  mulcenduin  PontiQcem  censuit,  ut 
concussum  prwterito  bello  soliuin  confirmaret. 
Excusaloriis  igitur  litteris  veniam  deprecatus,  si 
mox  a  paterno  obitu  oratores  ad  Sedein  Aposto- 
licam  non  misisset,  eosque  accessuros  est  pollici- 
tus.  At  Honorius  recurrente  CcEnae  Dominicae  die, 
qua  iinpios  Ecclesiastica  execratione  deligi  mos 
est,  ea  obsequii  specie  retardatus,  edictum  promul- 
gavit',  ex  quo  h;rc  decerpsi  : 

11.  «  Quia  idem  Alfonsus  per  suas  litteras, 
tam  nobis  quam  eorumdem  fratrum  nostrorum 
collegio  destinatas,  de  non  missis  ad  nos  post  ob- 
itum  dicti  patris  sui  nuuliis  causis  piceteutis  variis 
se  excnsans;  et  supplicans  excusatus  haberi,  asse- 
rit  se  in  pra'sentiarum  nuntios  ad  nostram  prae- 
sentiam  destinare;  nos,  etsi  videretur  aliqiiibus 
ne(]uaquam  propter  hoc  ab  habendis  adversus 
ipsum   processibus   abstinendum,   nec  deessent. 


'  Jord.  Ms.  Vat.  sign.  nuni.  lOtiO.  —  '  Pnril,  indic.  1.  ji.  et  in 
Annal.  1.  iv.  c.  74i.et  76.  et  alii.  —  ^  Lib.  i.  Ep.  cur.  ixviu. 


HONORII    IV   ANNUS  2. 


CHRfSTI    1286. 


qui  (ie  ipsius  inlenlione  certiora  (non)  exspeclanda 
suggererent  argnmenta ;  volcntes  tamen  solitam 
maturitatem  Scdis  Aiioslolica}  observare,  de  ijisius 
Sedis  iiKinsuoludine  consucta  contra  euniilem 
Alfonsum  oinnem  processum,  iis(|ue  ad  fcstuin 
Ascensionis  Doininica!  primo  vcnturum  duximus 
sustinendum  ;  tanto  conlra  ipsuni  ex  tunc,  si  ap- 
parnerit  |)er  eum  nobis  illusum,  pravius  siiiritua- 
liter  et  temporaliter,  (irout  expedire  videriinus, 
processuri,  quanto  amplius  ipse  suam  contuma- 
ciam  per  illusidnem  liujusnUHli  afji,'ravaret.  Actum 
iii  Urlie  anle  Kcclesiaui  S.  Sabina;  in  die  Coena; 
Domini,  Pontifu-afus  nostri  aniio  primo  ». 

12.  Illuxeral  Dominicfc  Ascensioiiis  dies,  nec- 
dum  Alfoiisi  oratores  ad  aulam  Pontificiam  perve- 
nerant  :  sed  cum  iler  aggressos  fama  esset,  ac 
nonnullis  justis  impediinentis  implicilos  teneri, 
fercnd»  senlentife  teiiipus  iternm  extraxit '.  Ac- 
cessisse  demum  ad  Sedem  Apostolicam  regios  ora- 
tores,  qnorum  jirincfps  erat  Rayiiiundns  e  Rifiil- 
den,  osteudit  data  ab  Honorio  tiiti  coinmeatus 
syngrapha  *,  qua  reversnris  ab  aula  Pontificia 
liberos  aditus  aperiri  in  Aragoiiiam  jussit.  Haud 
tamen  excusationes  Aifonsi  in  luendo  pateriio  re- 
gno,  cujus  jura  edicto  Pontificio  in  Carolum  Vale- 
sium  traducta  erant,  adinissffi  :  iniposita  eniin 
Joanni  lit.  S.  Ca^ciliae  presbytero  card.  piovincia  \ 
ut  ad  Carolum  in  possessionem  regni  Aragonii, 
jure  honorario  ipsi  ab  Apostolica  Sede  tiaditi, 
induceiuium,Ecclesiasticos,  qui  Allonso  studeienl, 
sacrorum  usu  sacerdotiorumque  vectigalibus  pri- 
varet. 

13.  Tentata  conciliatio  inter  Alfonsum  et  Ca- 
rohtm  Valesiitm  de  regno  Arar/onio.  —  Diiin  Al- 
fonsum  inter  et  Carolum  Valesium  de  Aragonia; 
regno  certabatur,  Eduardus  Angloruin  rex  pacis 
ineundae  interpres  accessit,  tuni  ob  jura  saiigui- 
nis,  tuni  ut  pacata  Europa  Syriacaj  profectioni 
tutius  se  compararet,  ut  narrat  Ptolemneus  Lucen- 
sis  *,  cui  etiam  Jordanus  '"  consentit  his  verbis  : 
a  Anno  eodein ,  niinirum  mcclxxxvi,  Odoardus 
rex  AngliBB  (faclo  prins  homagio  regi  Francia?  pro 
ducatu  Aqnitaiiiie,  et  aliis  qute  in  reguo  Francia; 
tenebat)  venit  (in)  Vasconiain,  liberaturus  regem 
Carolum,  qui  erat  iii  Cathalonia,  nati  enim  erant 
ex  duabus  sororibus,  et  (Iractaturus)  cuin  Alfoiiso 
tunc  rege  Aragonum  primogenito  Petri,  (|ui  Petro 
successerat  ».  Honoriuin  itaque  rogavit,  ut  ad  se 
internuntios  suinma  ad  coiiciliandam  concordiam 
aucturitate  inslructus  mitterel.  Cui  Houorius  re- 
spondit%  tantis  rem  obseptam  difflcultatibus ; 
alque  Apostolicam  Sedcm,  Siculum  regein,  Gallo- 
ruin  stirpein  regiaiii,  ac  fllios  Ferdinaiidi  Altonsi 
majoris  uatu  Dlii  in  eo  bello  ila  implicitos  viileri, 
ut  nuUis  legalis,  quamvis  summa  pra^ditis  pru- 
deiilia,  tauti  momunti  negotia  peniiittere  pcssit  : 

'  Lib.  II.  Ep.  cur.  ii.  —  =  Ibid.  Ep.  XLIU,  XLiv.  —  '  Lib.  i. 
Ep.  cccLXXxix.  —  *  Plol.  Liic.  Uist.  Eccl.  I.  xxiv.  c.  25.  —  ^  Jord, 
Ms.  Vat.  sii:u.  nuni.  1690.  —  «  Ext.  HoDOr.  iit.  aimd  Hier.  Rub. 
lUst.  Raveu.  1.  vi. 


0  Fili  cliarissime,  sollicito  considerare  te  cupimus 
et  advertere  diligenter,  quam  sit  arduum,  qnam 
difficiie,  quam  iirofundum  pra^tactum  negoliiim, 
pensatis  cjus  circumstaiitiis  iiiiiversis,  cuiii  illud 
Romanam  Ecclesiam  et  cliarissimam  doiniim  Fian- 
cia?,  ac  dilectos  filios  nobiles  viros  Caroliini  pri- 
mogeiiitum  clara;  meinoria;  Caroli  regis  Sieilia; ; 
liberos  quoqiie  (|nondaiu  Fernandi,  nati  inclyta; 
niemori;c  Alfonsi  regis  Castella;,  neciion  et  eiim- 
dem  Alfonsum  (nempe  Aragoniiim),  ac  Jacobuin 
gcrnianuin  et  (Constantiatn)  niatrem  ipsius,  et 
etiam  Francia!  Castella>(iue  regna,  qiiiiiimo  totius 
fere  Christianitatis  populos  propensiiisct  profun.le 
contingere  digiuiscatur  :  proiitcr  quod  penilus 
expedit,  ut  in  illo  non  periunctorie,  non  pra?pro- 
pere;sed  exacte  potius  et  mature,  ac  etiam  cum 
delibetatioue  pracipua  procedatur,  ut  actore  Deo 
firmitis  solidiusve  consistat,  quodagi  contigerit  in 
hac  parte.  Ideoque  celsitudinem  regiam  rogamiis 
et  hortamur  atlcnte,  quatenus  noii  moleste  ferat 
regalis  benigiiibis,  si  venerabilibiis  fratribus  noslris 
Bonifacio  Ravennati  et  PetroMonlis-Regalis  archi- 
eiiiscopis,  ndte  projanulictoncgoliodestinatis,  pote- 
statcni  liujusmodi  noii  duxiinusconcedendam,  elc. 
Dat.  Ronioe  apud  S.  Sabinam  VIH  id.  Novembris, 
Pontificatus  noslri  aiino  ii  b. 

14..  iNe  in  (iifticilliina  re  nuntius  illiidcrclur 
ab  Aragonis,  Pontifex  ad  periculum  avertenduin 
prndentia  Bonifacio  et  Petroaichiepiscopis  ea  lege 
perficienda;  pacis  iiotestatem  permisit,  si  Alfonsus 
Aragonius  ieges,  quas  in  scriplis  redactas  tradide- 
rat,  admitterct  :  monuit  tamen  ne,  si  eas  respue- 
ret,  propterea  tractatum  pacis  abrtimperent  :  «  Si 
contigerit,  iiiquit  ',  quod  idem  Alfonsus  condilio- 
nes  easdem,  vel  ipsarum  aliquas  rccuset  forsilan 
adimplere,  vos  propterea  nequai|uam  rum[iatis 
negotium;  sed  potius  jnxta  nostra;  directioiiis  et 
informationis  tenorcm  studealis  [irtidenter  proce- 
dere  iii  eodem.  Datum  Roina;  apud  S.  Sabinam 
VII  id.  Novembris,  I>ontificalus  nostri  annoii». 
At  (]uainvis  Honoriuseam  adhibuissel  iirudenliam 
ad  dulos  dissolvendos,  perfunctos  taiiien  male  siio 
muiicre  Puntificios  nutitios  visuri  sumns  :  diim 
euim  iniquiores  legcs  pro  liberando  Carolo  agita- 
bantur,  Sedein  Apostolicain  de  iis  cerlioreiii  facere 
pr;elcrinisere  :  qtiare  a  Nicolao  IV  incre[)iti  ^  ea-- 
que  leges  rescissoe  fuerunt,  de  quibus  inferius. 
Nunc  reliquas  Siculas  res  conjungaiiitis. 

io.  SinQnlare  certamen  seu  ditellitm  inhihel 
Bonoriits.  —  Inustus  proditioiiis  nota  Ailinulplius 
Acerrarum  comes,  ac  postulatus  jtidicio  a  Roberto 
comite  Alrebateusi,  Siciila;  regia;  ['locuiatore  una 
cuni  Gerardo  card.  legato,  jussusquc  siiigulari 
certaminecausamexperiri,  ad  Pontificinm  asylum 
perfugerat.  Cujus  auditis  excusalioiiibus  Poiitilex 
RobertoAtrebatensi  illume.\agitare,  vehul  pugnam 
singularem  adigere  vetuit  ^ 


'  Apud  eurad.  cod.  lib.  —  '  Nic.  IV.  1.  i.  Ep.  cur.  ii.  —  3  Hou. 
1.  u.  Ep.  Lx  et  ccLXii. 


^ 


HONORII    IV    ANNUS   2.    —    CHRTSTI    1286. 


«  Honoriiis  etc.  dilocto  fiiio  nol)ili  viro  R.  co- 
initi  Atn^batensi,  et  iina  cnm  veneral)i!i  fratrc 
nostro  G.  episco])o  Saliinensi  A.  S.  L.  hnjnlo  regis 
Siciliae  per  Roniannni  Kcclesinm  constitnto. 

«  Mat^nitndiiii  iux  [ler  Apostolica  scripta  di- 
stricte  dnximiis  injnnpcndum,  qnatenns  sulilato 
cujuslibet  (iifnciiltatis  olijectn,  a  qmiljbet  iminisi- 
lionis  processn  contra  comitcm  ipsnm  liabendfc 
omnino  desislens,  ab  indicenda  sibi  necessitate 
dnelli  per  se  vel  per  aiinm  inenmii  quod  inter 
praediclos  nobiles  n^i  sen  fieri  penitns  iirolnbemus, 
prorsusabstincre  procnres;  nec  adversus  eumdem 
coniitem  occasione  inqnisitionis,  contra  eum  post 
bujnsniodi  nostrnm  inliibitionem  (quam  qiiidem 
inquisitionem  omnino  viribus  vacuamus,  irrita- 
mus,  ac  nullius  volumus  esse  momenti)  vel  etiain 
ante  inhibitionem  ipsam  iialiitae,  quoquo  niodo 
procedas.  Nos  enini  |)rocedeiidi  qnomodolibet  ad 
praedicta  occasione  hnjusmodi  contra  comitem 
memoratuu),  et  bona  ipsius,  libi  de  fratrum  no- 
strornm  consilio  omnem  ex  nunc  interdiciiDUS  et 
expresse  aiiimimus  auctoritate  praesentium  pote- 
stateni,  etc.  Dalum  Tibiire  idibus  Julii  anno  u». 

16.  Veneti  censiiris  sohiti.  —  Hoc  anno,  ad- 
missis  jam  in  Ecclesiae  gratiam  ab  Honorio,  ut  vi- 
dinius,  Venetis;  cum  ii  poenis  gravioribus  eos 
n)ulctassent,  qui  arma  pro  Ecclesia  et  Carolo  ges- 
serant,  nt  illius  legis  reos,  qua  senatus-consulto 
cautnm  erat,  ne  (|uis  inconsulla  repulilica  extero- 
rum  princi[ium  castra  se(iueietnr,  INmtifex,  qui 
jam  sacrorum  usnm  ipsis  cerlis  legibus  restitui 
jusserat,  re  ob  nonnullas  diffii.nllates  extracta,  re- 
petitis  imperiis  eiiiscopo  Castellano  dissolvendi  in- 
terdicti  aucloritalem  contulil  ■  eo  jiacto,  ut  in 
legum  Codices  referrent,  superius  senatus-consul- 
lum  adversus  Ecclesiam  et  Caroluin  conditnm  non 
fnisse  ;  ac  poenas  iis  incussas,  (|iii  pro  Ecclesia  vel 
Carolostipendiasenatu  inconsullo  fccerant,  rescin- 
derent,  pristinisqiie  reslituerent  jiirilius. 

17.  «  Honorins,  etc.  venerabili  fratri  episcopo 
Caslellano. 

a  Olim  tibi  sub  certa  forma  per  litteras  no- 
stras  injunximus,  nt  interdictnni,  quod  venerabi- 
lis  fraler  noster  Beruardns  Portnensis  episcopns, 
tunc  in  illis  partibus  Apostolicaj  Sedis  legatus,  oc- 
casione  quornmdam  processnum  felicis  recorda- 
tionis  Marlini  papie  IV  prtedecessoris  nostri  in 
civitate  Venetornm  servari  mandavit,  relaxares 
difficultate  sublata;  et  intellecto  quod  nobilis  vir 
dux  ,  consilinm  et  con^niune  Venetornm  contra 
illos  de  civilate  ipsa  ejusque  districtn,  qui  ad  re- 
quisitionem  ipsiiis  episcopi  ad  partes  regni  Siciliae 
in  servilium  Romanae  Ecclesire,  ac  clano  memorice 
Caroli  regis  Siciliai  sen  ipsius  regis  bffiredum 
absijue  ducis  et  consilii  praidictorum  licentia  se 
personaliter  contulernnt,  graves  et  diversos  variis 
leniporibus  ordinavere  processus,  et  poenas  varias 
infligendas  eisdeni ;  voluimus  iuter  alia ,  et  per 

I  Lib.  I.  Eii.  cccxi. 


alias  litteras  tibi  dislricte  prapcipiendo  mandavi- 
mns,  ut  antequam  ad  ipsins  interdicti  relaxatio- 
nem  jirocederes,  praedictos  dncem,  consilium  et 
commune  ex  parte  nostra  diligenter  monere,  ac 
inducere  procurares,  ut  statutum  illnd,  de  quo  in 
ipsis  primis  litteris  mentio  habebalur  expressa, 
(h^clarare  studerent,  qnod  ipsum  in  praedictorum 
Ecclcsire,  seu  regis,  aut  h;tredum  injuriam,  vel  in 
favorem  quondau)  Petri  dndnm  regis  Aragonum 
nullatenus  edulerunt ;  ac  bujusmodi  declaratio- 
nem  liliro  statutorum  suornm  conscribere  non 
tardarent;  quodque  processus  prsdictos  totaliter 
revocarent,  et  poenas  easdem  eis,  qui  nt  praedici- 
tur,  in  i|isorum  Ecclesiae,  regis  et  ha?redum  ser- 
vitium  perrexerunt,  omnino  remitterent,  nuUam 
illis  hujnsmodi  occasione  molesliam  ulterius  in- 
ferendo  ;  et  si  quid  ab  eis  occasione  pra?dicta  for- 
sitan  exegerunt,  eisdem  qnantocyus  restituere  non 
po^tponerent.  Quibusomnibus  ad  effeclum  perdu- 
ctis ,  non  ditTerres  interdicluu)  bnjusmodi  re- 
laxare  :  cunique  tu,  sicut  accepimus,  ad  hujus- 
niodi  n)andati  nostri  executionem  intenderes, 
fnit  tibi  ex  parte  dictorum  dncis,  consilii  et  com- 
n)iinis  res|ionsni)),  ([nod  ipsi  proponebant  propter 
ha;c  ad  nos  speciales  nuntios  destinare. 

18.  «  Venientibus  itaque  ad  iiraesentiam  no- 
stram  ipsis  nuntiis,  videlicet  dictis  fihis  fralribus 
Baxiano  et  Daniele  Piacdicatorum,  ac  fratribus 
Fidentio  et  Alexandro  Minoruu)  Ordinum,  expo- 
suerunt  nobis  ex  parle  dictorum  ducis,  consilii  et 
commuiiis,  quod  per  eosdem  ducem,  consiiium 
et  comniune  extiterat  declaraluu),  qnod  stalutnm 
ipsum  sive  consilium  non  fuit  factum  in  injuriam 
Ecclesia}  pracdictae,  sed  pro  conservatione  pacifici 
status  eoruu),  et  pro  guerra  et  scandaloevitandis  : 
nec  fuit  factum  in  piffijndicium  vei  favorem  ali- 
ciijus  domini  de  mundo,  ut  eorum  verbisutainur; 
et  ()nod  siiper  processibus  pr;edictis  incolae  civi- 
talis  ejusdem  proponebant  se  Apostolicis  benepla- 
citis  conformare.  Nos  autem  attendenles  devotio- 
nc])i  sinceram,  qua  iidem  incolae  bactenus  erga 
praidictam  Ecclesiam  viguernnt,  ac  ipsis  favorabi- 
liter  annuentes,  fraternitati  tum  per  Apostolica 
scripta  mandamus,  (|uateniis  pijedicta  ipsius  sta- 
tuti  declaralione,  prout  iidem  nunlii  retnleruntin 
lifiiis  ^tatutorum  conscripta  pra'dictis,  et  eisdem 
revocatis  processibus,  et  paMiis  omnino  remissis, 
et  restitutione,  ut  praedicitnr,  siibsecuta,  interdi- 
ctum  hiijnsmodi,  aucloritate  nostia  relaxare  pro- 
cnres;  piaedicens  ouinibus  publice,  quod  caveant 
illi,  qui  propter  favorem  eidem  Petro  ab  ipsis  im- 
]ieiisuin  excommunicationis  sententiaii)  incurre- 
runt,  ne  se  divinis  ofliciis  ininiisceanl,  donecsuper 
hoc  absolntionis  benehcium  assequantnr.  Dat. 
Roniae  apud  S.  Sabinam  XV  kal.  Api-ilis  anno  i  ». 

19.  Gitido  comes  Montisferelri  et  Henrictcs 
CasteUm  resipiscentes  ab  Honorio  recepti.  —  Ad- 
jniigendum  hic  videtur  Ecclesite  pertinacissimum 
|)ersecutoren),  Guidonem  nimirum  comitem  Mon- 
tisferelri  ad  Ponlilicia  inipeiia  supplicem  procu- 


HONORtr    IV   ANNUS   2.     —    CHRISTI    1286. 


buissc,  V('niani(|iie  pnclcritoiiini  (lciirccalniii  '. 
Cum  enini,  ad  Flaniiniani  occupandatn  mulUini 
sanguiiiis  liuniani  fudis^cl,  innuniciaiiuc  alia  pa- 
trasset  scelera  ;  janu|uc  c(jnvcisa  icnini  alea  Fa- 
ventiam  et  Cerbiam  ,  qucE  Ecclesiac  conciliata! 
eranl,  aniisisset ,  sive  in  dispcrali(niem  rcrum 
meliorum  adduclus,  sive  violalx'  totics  Ecclesiae 
majestatis  pcenitens,  Pontiliciis  imperiis  se  submi- 
sit  :  (|ui  ipsum  in  Pcdemontem,  ne  turbas  novas 
concitarct,  aniaiidavit,  attiue  duus  ifisius  lilios  ob- 
sides  acce|)it  :  ita  universa  Flaniinia  Pontiflciis 
obsc(juiis  se  addixit,  cui  HonoriusCuillclmum  Du- 
ranlium  pra;fccit  -. 

20.  Admissus  pariter  in  gratiam  est  Ilenricus 
Ferrandi  olim  regis  Castclla;  lilius,  cum  illius  fe- 
rocia  diulurnis  incommodis  perdomita  csset,  ve- 
niam(|ue  praeteritorum  criminum  iiiitai  cum  Con- 
radiiio  adversus  Caroium  conspiialionis,  Issi  juris 
PontiCcii  ,  expilataruiiu|ue  Ecclesiarum  supplex 
deposceret  :  dala'que  [lartes  fuere  Gcrardo  cardi- 
nali  legato  \  ut  resipiscenti  pceniteutiam  impo- 
neret. 

a  Honorius  etc.  venerabili  fratri  Gerardo  Sabi- 
nensi  episcopo  A.  S.  L. 

a  Cum  nobilis  vir  Henricus  filius  clara)  me- 
morite  Ferrandi  regis  Castellaj  ac  Lcgionis  pro  eo, 
quod  contra  monilioues,  comminationes,  et  iiilii- 
bitiones  Apostolicae  Sedis  quondam  Conradino  ne- 
poti  olim  Friderici  diidum  lldiiianoruni  impcrato- 
ris,  adliaesit,  impendens  ei  auxilium,  consiiium  et 
favorem  ;  necnon  pro  eo  quod  domos  Apostolicae 
Sedis  Ecclesiac  S.  Pctri  de  Urbe,  ac  alia  boiia  dictae 
Sedis  et  Ecclesiae  Romanaj  occujiavit,  et  pro  ofJL-n- 
sis  ac  damnis,  quae  felicis  recordationis  Nicolao 
papa  praedecessore  nostro  tuiic  iii  minori  officio 
conslituto,  et  dileCtis  Oliis  nostris  Mattliffio  S.  Mariae 
in  Porticu,  et  Jordano  S.  Eustachii  diaconis  cardi- 
nalibus,  eodem  Jordano  lunc  exi^tente  capellano 
Sedis  pracdictae,  intulit;  et  pro  eo  etiam,  (|iiod  di- 
versos  clericos  cefdt  seu  capi  fecit,  et  sub  custodia 
detineri,  ac  nonnulla  deposita  diversorum  Cbrisli 
fidelium  et  Ecclesiaruin  de  sacris  tcdibus  L'rbis 
seu  locis  eis  adjacentibus  extraxit,  seufecitextrahi, 
tani  per  Sedein  praDfalam  qiiam  etiam  a  canone  sit 
diversis  exconiniunicationum  senteiitiis  iniioda- 
tus;fuit  nobis  ex  parte  sua  bumiliter  supplica- 
lum,  iit  ipsuni  ab  liiijusmodi  sentenliis  absolvi  de 
benignitale  Aiiostolica  iuaiidareinus.  Licct  igiliir 
dictus  nobiiis  enormiter  peccaverit,  se  Deo  el  Ec- 
clesiae  pertinaciter  oiqioiiendo,  propler  quod  eo- 
rum  meriiit  juslitiam  experiri ;  (juia  famen  iiitel- 
lectum  sibi  vexatione  salubriter  tribuenle ,  ad 
bumilis  confcssionis  confugit  remedium,  niiseri- 
cordiam  dicta;  Sedis  contrito  ac  humiliato  sjiii  itu, 
ac  supjilicatioiium  instantia  flagilaiido,  nos  quam- 
vis  iinineriti,  ejus  vicarii  coiistituli,  qui  parcendo 


>  Jachet.  Malesp.  c.  227,  228.  Jo.  Vi  liii.  I.  vii.  c.  107.  S.  Ant.  iii. 
p.  tit.  xx.c.  5.  aote  §  1.  et  alii.  —  -  Lib.  i.  Ep.  cc.xcvii.  — 
3  Ibid.  Ep.  cccxv. 


el  miserando  suaiii  oiiiiiipolentiam  niaxiine  iiiaiii- 
festat,  libenter  in  cunclis  aclibus  nostris  niisei-jr 
cordiam  amplexantes;  cum  sciamus,  Evangelica 
veritate  dicenle,  beatosesse  inisericordes,  quoniam 
ipsi  misericordiam  consequenlur  ;  fraleriiilali  luae 
per  Apostolica  scripta  mandamus,  (juatenus  ejus- 
dem  iiobilis  jjcr  te  vel  jier  aliuiii  conlcssione  au- 
dita,  ipsum,  posl(|uam  pracdictis  cardinahbus  et 
ha;redibus,  (jui  inacdicto  prajdccessori  nostro  in 
bonis  patriiuonialibus  successeiniit,  de  praefatis 
oSensis  et  daninis,  ac  aliis,  quoruni  inlerest,  de 
prtcdictis  dcjiositis  jdenarie  satisfecerit,  ab  eisdem 
seiilentiis  juxta  foriiiani  Ecclesiae  i)er  te  vel  jier 
aiiuin  absolvas  auctorilale  nostra ;  iiijungens  ei 
poenitenliam  salutarem,  el  alia,  qnac  de  jure  vide- 
bis  injuugenda.  Et  specialiter  (juod  de  caelero  Ko- 
manam  Ecclesiam  non  impugnet,  nec  impiignan- 
tibus  ipsam  prajstet  auxilium,  et  cousilium  vel 
favorem.  Si  vero  propter  paupertatem  .(Jc  .otfensis 
et  daninis,  ac  dcpositis  |)racilictis  ad  praesens  satis- 
facere  forte  nequierit,  tu  ab  eo  bonorum  suoruin 
cessione,  ac  juratoria  cautione ,  cum  aliam,  ut 
asseritur,  nunc  pncslare  non  jiossit,  receptis,  ab- 
solutionis  beneficium  a  pra;diclis  sententiis  im- 
pendas  eidem,  prfficipiens  ei  sub  debilo  pi\TStili 
jiirameuti,  quod  (juam  cito  ad  piiigiiiorem  fortu- 
iiam  pervencrit,  dictis  cardinalibiis  et  ha^iedibus, 
ac  aliis  de  offensis,  damnis  et  depositis  satisfaciat 
supradictis.  Dat.  Romae  apud  S.  Sabinam  VIII  id. 
Marlii  aniio  i  ». 

21.  Gadicensi  episcopo  opitulatur  Bonorius, 
ubi  de  Alphonsi  rerjis  Custeilce  obilu.  —  Motus 
etiaiii  est  Honoriiis  niisericordia  in  Sugerium  Ga- 
dicensem  episcopum,  qui  ob  impensam  operam 
ad  liberandos  Ferdiuandi  majoris  natu  fratris 
Sanctii  regnantis  filios,  iii  exilium  pulsus  fuerat; 
jirecibusque  regis  Francorum  adduclus,  Joanni 
cardinali  Icgalo  inuiius  injunxit ',  ut  ei  quosdam 
in  nonuullis  dilioiibus  nionastcriis  proveutus  ad 
triennium  attribueret. 

a  Honorius  ctc.  dilecto  filio  I.  tit.  S.  Cajciliae 
presbytero  cardiuali  Apostolica)  Sedis  legato. 

«  Movet  nos  Ajio^tolica!  j)ictatis  affectus,  et 
officii  debitum  pastoralis  inducit,  iit  venerabilem 
fralrem  nostiuiii  Sugcrium  Gadicensem  episcopuni 
favoris  benevoli  exliibitione  foveiitcs,  ad  relevan- 
dum  inopiani  et  iniserabilem  stalum  cjiis,  beni- 
gnaj  sollicitudinis  sludium  iiiijiendamus.  Niiper 
siquidem  pro  j^arte  ijjsius  episcojii  iiroj^ositum 
extilit  corain  nobis,  (juod  ea  occasione,  qnod  ipse 
duduiii  de  liberatione  dilectorum  filiorum  viro- 
rum  nobilium  libcrorum  (juondam  Fernandi  nati 
clarae  memoricE  Alfonsi  regis  Castellae,  se  soUicite 
iutromisit,  et  ad  id  pro  viribus  operam  tribuit, 
laboribus  el  sumjitibus  jirojiriis  non  |)arceiido, 
Ecclesia,  et  aliis  bonis  suis  est  iicquiler  spolialus  ; 
sicque  jain  diclus  ejiiscopus  pro  |)iis  actibus  impia 
praiferens,  et  pro  laudandis  operibus  dura  |)assus, 

'  Lib.  n.  Ep.  clviii. 


8 


HONORII  IV   ANNUS  2. 


CHRISTI    1286. 


jumdiu  ab  eadein  Ecclesia  dicitur  exulasse,  in 
parlibus  Franciaj  morari  coactus ;  quare  pro  parte 
ipsius  a  nobis  suppliciler  petebatur,  ut  cum  de  sui 
episcojiatus  proventibus  niliil  percipere  valeat,  nec 
alias  babeat,  unde  possit  conmiode  sustentari, 
providere  sibi  super  hoc,  ne  in  derogationeni  pon- 
tificalis  ollicii  aniara;  mendicilatis  opprobrium 
experiri  cogatur,  de  solitai  benignitatis  clemenlia 
dignaremur.  Nos  itaque  super  tantae  adver?itatis 
eventu,  ac  tantis  et  tam  gravibus  injuriis  e|iiscopo 
compatienles  eidem  ;  et  benignius  attendentes, 
quod  eo  sibi  durior  redditur,  ipsumque  stimulo 
acriori  perurget  onerosa  ,  qua  deprimi  diciUir 
sarcina  paupertatis,  quo  prius  bonis  abundare 
amplius  consuevil ;  ac  dignum  et  congruum  repu- 
tantes,  ut  idem  episcopus  in  tants  necessitatis  ar- 
ticulo  Apostolicam  Sedem  iiropitiam  sibi  reperiat, 
et  per  elfectum  sentiat  graliosam;  hnjusmodi  pe- 
tilionem  ipsius  episcopi  charissimi  in  Christo  filii 
uostri  Philippi  regis  Francorum  illustris,  etdilectaj 
in  Christo  filiai  nostrae  nobilis  mulieris  Blancae 
amitae  regis  ipsius  precibus  circumfultam,  beni- 
gne  duximus  admittendam.  Ideoque  discretioni 
tuffi  per  Apostolica  scri|)ta  mandamus,  qualenus 
eidem  episcopo  pro  se,  acetiam  competentifamilia 
sua  sic  prudenter  et  provide  facias  ab  aliquibus 
monasteriis  regni  Franciae,  de  quibus  expedire 
putaveris,  in  aliqua  quantitate  pecuniae  annis  sin- 
gulis  usque  ad  triennium  subveniri  (nisi  ante  ad 
suam  Ecclesiam  redu'e  valeat,  vel  ei  contingat  ali- 
ter  provideri)  quod  et  subventio  congrua  episcopo 
memorato  pro  se  ac  praidicta  faimlia  competenti 
proveniat,  et  praedicta  monasteria  non  graventur, 
contradiclores  super  lioc  per  censuram  Ecclesia- 
sticam,  appellatione  post|)Osila,  etc.  compescen.  Dat. 
Romse  apud  S.  Sabinam  IV  id.  Novemb.,  an.  ii  b. 
Relicli  fueranl  ii  principes  Alfonsus  et  Ferdinan- 
dus,  quorum  saluti  Sugerius  episcopus  consulue- 
rat,  substituti  iiiter  se  relicti  sceptri  Castellani 
haeredes  ab  avo  Altbnso  rege,  cujus  mortem  supe- 
riori  anno  ex  Hispanicis  Annalibus  contigisse  tra- 
dit  Mariana,  illiusque  elogium  subjectis  verbis 
adducit  '  : 

0  Hisi^ali  ex  morbo  defunclus  est  pceniten- 
tia  alque  Eucharistia  de  more  procuratus  ad 
XI  kal.  Maii,  ut  quidain  tradunt.  Certe  salutis 
anno  mcclxxxiv,  superiori  Novembri  inense  testa- 
mentum  nuncuparat,  in  quo  Aifonsum  et  Ferdi- 
nandum  nepoles,  inter  se  subslitiitos,  regni  lia^re- 
des  nominavit;  et  utroque  sine  jirole  defuncto 
Philippum  Galliae  regem  ad  priores  Castellas  reges 
maternum  genus  referentem.  De  tiliis  atque  fra- 
tribus  mentio  nulla  Sanctii  odio,  in  quem  Franco- 
rum  vires  eo  testamento  movebantur.  Joanni 
tamen  filio  sub  mortem  Hispalim  et  Pucem-Augu- 
stam  eo  expetente,  Jacobo  Murciam  legavit  utriiis- 
que  regis  nomine,  sed  ut  Castellai  regum  benefi- 
ciariis.  In  Calvariai  inonte  cor  sepeliri  mandavit. 


loci  religione  sanctitateque  adductus.  Corpus  Hi- 
spali  sepultum  est  jirope  patris  et  matris  sepulchra : 
impensa  monimeiili  non  maxima  neque  necessa- 
ria,  quoniam  vila  meruerat,  ut  duraret  essetque 
immortale  nomen.  Maximus  et  prudentissiinus 
rex,  si  sibi  sapere  didicisset;  felixque,  nisi  sub 
vit;E  exitum  inultis  calamitatibus  esset  vexatus, 
atque  iiraeclaras  animi  et  corporis  dotes  avaritia, 
severitas,  atciue  iinpotens  dominatus  foedassent. 
Primus  Hispaniae  regum  vendendi  atque  paciscendi 
viilgari  Hispanorum  liiigua  potestatem  concessit, 
ejus  lingua;  nimirum,  qua  rudior  erat,  excolendae 
locupletandaeque  studio.  Sacros  Bibliorum  libros 
in  maternam  linguain  vertendos  curavit.  Ex  eo 
tempore  in  regiis  Diplomatibus,  ac  publicis  Tabu- 
lis  latina  liiigua,  cujus  antea  usus  erat,  desiit 
usurpari  :  unde  pudenda  litterarum  ignoratio  in 
nostram  gentem,  atque  utruinque  ordinein  in- 
vasit ». 

22.  BlanccB  regince  consiliiim  de  religiosa  vita 
ineunda. — Quod  ad  Blancam  Alphonsi  nurum, 
Ferdinandi  majoris  natu  filii  viduam,  et  Francorum 
regis  Philippi  amitam  altinet;  ea  erat  S.  Ludovici 
filia,quae  cum  nunlium  mundo,cujus  spesinfidas 
ac  promissa  fallacia  etiam  in  conditione  florentis- 
sima  experta  erat,  remittere ,  seque  monasterio 
iiicludere  decrevisset,  Ponlifex  sacrum  illius  con- 
silium  collaudavit '. 

B  Dilecta;  in  Christo  filiae  nobili  mulieri  Blancae, 
natffi  ciarie  inemoriEe  L.  regis  Francoriim. 

«  Litterarum  tuaruin  series  adversorum  illi- 
siones  eventuum,  qua}  tui  pectoris  penetralia , 
magna  uimirum  amaritudine  repleverunt,  seriose 
describens,  tuumque  laudabile  proposituin  cuin 
humilis  et  devota3  supplicationis  instantia  in  calce 
suppoiiens,  nostris  pra;sentata  conspectibus ,  et 
inulta;  compassionis  in  nobis  excitavit  spiritum,  et 
coiigaudendi  tibi  de  tuo  salubri  voto  maleriam 
ministravit.  Licet  enim  tibi  tanto  et  tali  orbatae 
parente,  tanti  viri  privatie  consortio,  tantorum 
germanorum  solatio  destitutae,  gravatES  insuperde 
natorum,  licet  viventium  ,  subtracta  praisentia, 
paterno  ex  intimis  compatiamur  affectu  ;  conside- 
raiites  tainen  te  in  taiitis  adversitatibus  non  mu- 
liebriter  succumbere  fletibus,  non  substcrni  ge- 
mitibus  ;  scd  tanquam  forlem  proculdubio,  ut  lia^c 
perliibenl,  mulierem  in  adversis  animo  viriii 
consurgere,  ad  consolatorem  confugere  optimum, 
ad  animarum  iiospitem  aspirare  dulcissimum, 
habilalionis  secrette  confugium  salutari  qua^rendo 
consilio,  in  (luo  a  secularibus  segregata  strepitibus, 
desiderata  illius,  prout  ipse  concesserit,  consola- 
tione  fruaris  ;  tam  devolffi  in  Christo  filia;  non 
immerilo  congaudemus.  Ideoque  luum  in  hoc 
desiderium  delectabiliter  adjuvantes,  juxta  tuae 
supplicalionis  instanliain  praesentinm  tibi  auclori- 
tate  concedimus,  ut  infra  septa  monasterii  de 
llumililate  B.  Mariaj  Virginis  Parisiensis  dicecesis 


1  Jo.  Marian,  de  reb.  ILsp.  1.  iiii.  c.  7. 


»  Lib.  Ji.  Ep.  CXL. 


IIONORII   IV   ANNUS  2.   —  CHRISTI    1286. 


cum  mulierum  et  puellarum  honeslarum  nnmero, 
dilucti  filii ,  ministri  Ordinis  fralrum  Minonim 
Francia!,  nccnon  et  dilccla;  in  Ciirislo  rili;E  aljba- 
tissx'  ipsiiis  nionaslerii  arhilrio  nioderando,  tilii 
liceat  JKibitaie.  Volunius  tanien  ut  pcr  eosdem 
ministruin  el  abbatissam  itadilif;eulia  provideatur 
exacta,  (juod  nec  per  h;cc  nec  jier  adventnm  ali- 
quoriim  tuam  volentiuin  adire  pra?sentiam'  dicti 
monasterii  ant  peisonarum  ipsius  honestati  seu 
faiiia)  derofc^ctiir  in  alii|uo,  vel  in  ipso  nionasteiio 
religionis  observanliie  quoinodolibet  dLtialiatur. 
Dat.  lloniae  a|)iid  S.  Sabinani  XII  lialeud.  Novem- 
bris  aiino  ii  ». 

23.  llelaxatiir  mtercUctnm  in  regno  Castel- 
lce.  —  Cum  ad  Castella)  res  deflux.eril  oralio,  sileii- 
dum  non  est,  Ilonorium  hoc  anno  Toletano  el  Bur- 
gensi  pncsulibus  relaxandi  in  noiiniillisCastilkc  et 
Legionis  locis  iiiterdicti,  quod  a  Slartino  jiapa  ob 
defectionis  ab  Alfonso  rege  crimen  vibratum  fuerat, 
cuin  jain  Alfonsus  e  vivis  sublatus  esset,  provinciam 
imposuisse  '. 

«  Venerabili  fratri  archiepisco()o  Toletano  et 
cpiscopo  Biirgensi. 

a  Dudum  felicis  recordationis  Martinus  papa 
praedecessor  noster,   intellecto,   quod    in    clarae 
memoriae  Alfonsum  regein  Castellae  ac  Legionis 
fllii,   et   Emmanuel  germanus ,   ac  siibditi   ejus 
subito  insurgentes,  et  aspirantes  ad  totalem  exbaj- 
redationem  illius;  officiales  etiam,  qiios  idem  rex 
in  regniset  terrissuis  insfitiiendos  duxerat,  penitus 
amovere,  instituere  alios,  sibique  universa  jura 
regalia  subtrahere  atlentarant,  et  eumdem  regem 
niillum  doiiiiniiiiii,  nuliamqiie  potestatem  in  terris 
eisdem  pennittebant  babere  ;  quodque  venerabiles 
fratres  nostri  archiepiscopi  et  episcopi,  ac  dilecti 
filii  electi,  abbales,  priores,  et  universi  et  singuli 
Ecclesiarum  praelati,  ac  prior  Hospitalis  Jerosoly- 
mitani  etmagistri  Templi,  S.  Jacobi   Calatravensis 
etAlcantarae  niilitiariim  ;  accapitula  etconventus, 
necnon  et  nobiles  viri  coinites,  baiones,  et  alii 
tam  clerici  quam  laici  per  Castellffi  ac  Legionis, 
Toleti,  Galletia?,  Sibilice,  Cordubae,  Murciae,  atque 
Gihennii  regna  constituli,  vel  eorum  aliqui  dice- 
bantur  lidelitalis  violasse  debitum,  quo  regi  tene- 
banlur  eidem;  volens  super  iis  opportunum  reme- 
dium  adliibere,  praefatis  archiepisco|)is,  episcopis, 
electis,  abbatibus,  et  aliis  ca^leris  siipradictisdiixit 
per  suas  sub  certa  forma  litteras  injungendum,  ut 
eidem  regi  efficaciter  intendentes,  omiiescivitates, 
munitiones  ,  terras  et  vilias;  oniniaque  castra, 
bona  et  jura  regis  ipsius  libera  sibi  dimitterent  et 
quieta;  ipsunique  suo  doniinio,  suaiiiie  libere  uti 
permitterent  polestale,  ac  fidelitatis  jiiramenla,  et 
alia  oinnia  consuela,  prout  tenentur  exliibenles 
eidem  ,   omnes  conjurationes ,   confrederationes  , 
coUigaliones,  et  societates  coiilra  hiec  factas  ab  cis 
dissolverent  penilus,  et  etiam  abjurarent,  nec  ser- 
varenl  statula  edila  super  iis,  etiamsi  juramenta 


du  obseivandis  |)raeinissis,  vel  eoruin  aliijuibus 
pra'stilisseiit :  ad  qiiorum  observationem  eos,  et 
<|uemlibet  eorumdem  [)r,Tfatus  pracdccessor  non 
teneri  decievit,  veneiabili  fratri  nostro...  aicliicpi- 
scopo  Ilispalcnsi,  et  dilectis  filiis...  decano  Ecclesiac 
Tutelanae  Tirasonensis  difficesis,  ac  magislro  I'er- 
nando  archidiacono  de  Nendis  in  Ecclesia  Compo- 
stellana  per  snas  litteras  execiitoribiis  depiil.itis. 
Qiii ,  sicut  asseritiir,  mandati  Apostolici  lornia 
servata  in  hujusmodi  negotio  procedentes,  in  non- 
millas  personas  excommuiiicalionis  t;t  suspensio- 
nis,  ac  in  certa  loca  interdicti  senlentias  occasione 
hujusmodi  promulgarunt,  personis  ipsis  pcenas 
etiani  alias  nihiloininus  iiilligeiulo. 

«  Cum   aiitem    |ir;enominatus    rex,   propter 
quem  per  executores  eosdem  hujusmodi  processus 
habitus    extitit  ad   praidicta,   viani  sit  universae 
carnis  ingressns,  nos  diligentiusaltendentes,  quod 
cessante  causa,  si  etiam  alfuisset,  cessare  deberet 
effectus;  volentes  quo(|ue  aniniaruin  profeclibus 
providere,  oinne  interdictum  |icr  executores  ipsos 
occasione  praelibata  impositum  auctoritate  Aposto- 
lica  duximus  suspendeiidum.  Per  suspensionem 
aulem   hujusmodi   interdicti   personas  (|iiaslibet, 
quae  prsedictam  excommunicationis  vel  susj^ensio- 
nis  sententiam,  aut  irregularilalis  notam,  inlerdi- 
ctum  hujusniodi  non  servaiido,incurrisse  noscun- 
tur,   nequaquam   intendimus  a  sententia  eadem 
absolvere,   vel    super    irregularilate    hnjusmodi 
dispensare;   sed  eacdem  persoucc  suis  animabus 
provideant  ,   prout  viderint  expedire   :   alioquin 
contra  personas  easdem,  prout  de  jure  faciendum 
viderimus,  et  expediens  fore  putabimus,  actore 
Doinino  ,   procedemus.    Quocirca    fraternitatibus 
vestris  per  Apostolicascripta  mandamus,  quatenus 
vos  vel  alter  vestrum  per  vos,  vel  per  alium,  seu 
alios  hujusinodi  suspensionem,  prffimissaque  aha 
per  regna  ina^dicta  in  eorum  videlicet  locis,  de 
quibus  expedire  videritis,   publicetis  et  faciatis 
etiam  publicari.Quod  autem  in  hac  parle  feceritis, 
nobis  per  vestras  patentes  litteras,  harum  seriem 
continentes,   studealis  fideliter  intimare.  Datum 
Romae    apud  S.   Sabinam    VII    idus    Novembris 
anno  ii  ». 

24.  Res  Angliai  et  Scotiee  pertiirbatce.  — 
Conjecta  est  boc  anno  Scotia  in  gravissima  bello- 
ruin  discrimina  ob  regia.'  familiai  interituin.  In 
primis  Alexandri  Scotici  sceptri  haeredis,  ac  dein 
Margarita;  regi  Norwcgorum  iiuptic  funera  luxe- 
rat,  cumque  propagaiidaj  sobolis  studio  Alexander 
rex  Jolantam  Gallici  generis  secundam  uxorem 
duceret,  borriduin  spectruin  iiu|)liales  jocos  con- 
fudit,  ut  Hector  Boetbius  narrat  '  :  «  In  secundis, 
inquit,  Alexandri  nuptiis  cum  consueto  nuptiarum 
niore  sponsiis  sponsam  suam  in  cliorca,  subse- 
queiite  niagiia  foeiiiinaruiii  viroriitiKiue  nobiJium 
calerva,  duceret,  exlremos  clausisse  effigies  lio- 
miiiis  mortui  carne  nudalis  ejus  ossibus  visa  est : 


'  Lib.  II.  Ep.  cur.  xLi. 

Ann.  —   ToMUS  XXlil.  —  Rayn.  IV. 


1  Hector.  Ijoet.  Scot.  Ilist.  1.  xni. 


10 


HONORII  IV   ANNIIS  2. 


CHRISTI    1286. 


quam  ciim  icx  caeterique  inspesissent  attonili 
pauluni  subsistenles,  ac  mox  consternati  tam  malo 
oniine  kulis  deinceps  abstinuere  ».  Tiailit  idem 
auctor  triste  mortis  genus,  quo  Alexander  periit  : 
o  Non  sane  diuturna  ea  fiiit  ]a;titia;  nam  eodem 
anno  cum  jiiveniliter  equo  fcroce  ad  Kyngorii 
veheretur,  ac  insolenlibus  quibusdam  motibiis 
equum  afiitarel,  cjeclus  in  lerram  pronus,  confia- 
cta  infellciter  ceivice,  repente  exaniniatus  esl  : 
sepultus  vero  in  Doumfermilem  anno  regni  tri- 
gcsinio  septimo,  salutisvero  bumani  generissupra 
millesimum  attiue  duceutesimum  sexlo  et  octoge- 
simo  ».  Jungendi  mox  Anglico  Scotici  sceptri 
cupiditate  Eduardus  rex  Alexandri  neptem  e  Mar- 
garita  regina  Norwegiaj  filio  despondebat,  cum 
illa  vita  fuucta  supremi  in  Scotiam  imperii  specie 
illam  subjicere  meditatus  est.  Tum  Joannes  Ba- 
lioius  Robertusque  Brusius,  regi;e  Scotica;  priu- 
cipes  asserendi  sil)i  regni  studio  atrocia  bella  ges- 
serunt,  de  quibus  pluribus  inferius  :  nuuc  Angli- 
cauas  res  prosequiinur. 

2S.  Judaeonan  insolentias  i?i  Anglia  cojnpescit 
Bonoriiis.  —  lu  Angliam  Judaii  in  tantam  audaciani 
prorupere,  ut  ob  graviora  scelera,  qu8e  magno 
religionis  Chrislianffi  dedecore  patrabant,  Honorius 
ad  Cantuariensem  arcliiepiscopum,  etsuCfraganeos 
scribere  coactus  sit',  ut  ad  comprimendosnefarios 
honiines  incumberenl. 

«  Venerabili  fratri  archiepiscopo  Cantuariensi, 
et  ejus  suffraganeis. 

0  Nimis  in  partibus  Anglicanis,  prout  accepi- 
mus,  Judgeorum  damnata  jierfidia  in  noslri  con- 
tumeliam  Creatoris  ,  et  detrimentum  Catholicse 
lidei  nefandis  actibus,  et  borrendis  operibus  re- 
laxavit  habenas.  Ipsi  enim  liljrum  queuuiam, 
maligna  fraude  compositum  habere  dicuntur, 
quem  Tbalmud  vulgariter  uuncupant,  abomina- 
tiones,  falsitates,  inliilelitates  et  abusiones  iiiulti- 
modas  continentem.  In  hocquippelibro  damnabili 
suiim  continuant  studium,  et  circa  ipsius  nefaria 
documenta,  i|isorum  prava  solliciludo  versalur. 
lilius  insuper  doctrinae  letbiferaj  proprios  abannis 
teneris  filios  deputant,  ut  ejus  veuenosis  pabulis 
imbuantur,  eosciue  instruere  ac  informare  non 
metuunt,  quod  magis  iu  libro  contentis  eodem, 
quam  expressis  in  lege  Mosaica  credi  debet,  ut 
iidem  filii,  Dei  Filiuni  fugieiites,  per  devia  inlide- 
lilalis  exorbitent,  et  ad  veritatis  semilam  non 
accedant.  Prafati  quoque  Juda;i  uon  solum  mentes 
fidelium  ad  eorum  sectam  pestiferain  allicere 
moliuntiir ;  veriim  etiam  illos,  (jui  salubri  ducti 
consilio  inOdelitatis  abjurantes  errorem,  ad  lucem 
Catliolicffi  fidei  convolarunt,  donis  multimodis  ad 
apostatandum  iiulucere  non  verentur,  quornni 
aliiiui  dolosa  Jiidffiorum  iiisorum  scducti  malitia 
publice  illis  cobabilant,  et  jiixta  ritum  et  legem 
ipsorum  in  parociiiis,  iu  (iiiarum  Ecclesiis  rcnati 
sacro  fonte  baptismalis  exstilerunt, obscenam,  imo 

'  Lib.  II.  Kp.  cur.  XLli. 


nequissimam  vitam  ducunt,  in  nostri  Redemploris 
injuriam,  fidelium  scaudalum,  et  derogationem 
fidei  Cliristiaiuc  :  ac  etiani  uonnullos  ex  talibus 
iidem  Jnda?i  ad  alia  loca  ne(|uiter  destinant,  ut 
ibi  tauiiuam  incognili  ad  suam  perfldiam  rever- 
tantur. 

26.  «  Non  omittit  Judffiorum  ipsorum  nequilia, 
quiii  fidei  orthodoxa^  cultorcs  quolibet  diesabbati, 
ac  aliis  sok-mnilatibus  eorumdem  invitet,  ac  iu- 
stanter  inducat,  ut  in  syuagogis  suis  ipsorum 
olflcium  audiant,  illndquc  jnxta  sui  ritiis  consue- 
ludinem  sulemiiizunt,  rotuio  involuto  membraiiis, 
seu  libro,  in  quiluis  lcxeorum  conscriptaconsistit, 
revereutiam  exliibcntes  :  quanu:)breni  plerique 
Christicola;  cum  Jiidffiis  paritcr  judaizant. 

«  Pr;csumunt  iiiioque  praefati  Judaei  Christia- 
nos  in  sua  familia  reliuere,  quos  in  divinai  majes- 
talis  opprobrium  diebus  Dominicis  et  festivis  ope- 
ribus  occupari  servilibus  ,  a  quibus  est  polius 
abstinendum,  nefaria  jussione  compellunt. 

«  Admittunt  etiam  in  suis  doniibus  Christianas 
ad  ipsorum  infaiitcs  seu  piieros  educandos ;  et  tani 
iidem  Christiani  quani  Christianse  Judsis  ipsis 
cohabitant,  eisque  convivunt :  sicque,  dum  oppor- 
tunilas  suggerit,  et  pravis  aclibus  tenipus  favet, 
Judaiorum  mulieribus  Christiani,  et  Juda^i  Chri- 
stianoruin  foeminis,  frequenter  infausto  commer- 
cio  commiscenlur.  Alii  nihiloiiiinus  Cbristiani  et 
Juda3i  vicissim  in  domibus  [iroiiriis  siEpe  couve- 
niunt,  etdum  simul  commessationibus  et  potatio- 
nibus  vacant,  erroris  materia  pra;paratur. 

«  Siiigulis  quoque  diebus  in  oiationibus,  vei 
verius  execralionibus  suis  in  maledictionem  Chri- 
stianorum  damnabili  pra'sumptioue  proruuipunt, 
alia  nonnulla  comiiiiltendo  iiequissiina,  qiue  no- 
scuntur  in  oCfensam  Dei  et  aniuiarum  Chrisliano- 
rum  dispendium  reduiidare.  Veruin,  etsi  nonnulli 
ex  vobis  sa^pe  sffijiius  fuerint,  prout  asseritur,  re- 
quisiti,  ut  super  iis  opportunum  curarent  reme- 
dium  adhibere  ;  id  ianien  efficere  neglexerunt :  de 
qno  tanto  propensius  aditiirari  com|)ellimur  , 
quanto  ex  debito  pastoralis  offlcii  se  promptiores 
et  efticaciores  exhibere  tenenturad  ulcisceudasno- 
stri  Salvatoris  injurias,  et  lioslium  fidei  ChrislianoB 
conatus  nefarios  reprimendum. 

27.  «  Cum  itaque  non  sit  tam  pestilens  et  pe- 
riculosus  morbus  aliquateuus  contemuendus,  ne 
(quod  absit)  relictus  negiectui,  Iractu  temporis 
invalescat ;  et  adversus  tanta;  taiiique  damnabilis 
lemeritatis  audaciam  promptis  teueaniini  consur- 
gere  animis,  et  ad  ejiis  repressionem  et  coiifusio- 
nem  omnimodam  efficax  studium  operamque  sol- 
licitam  imperliri,  ut  fia;natis  hujusmodi  perversis 
ansibus,  Catholica;  fidei  dignitas  gloriosis  proficiat 
incrementis  ;  fiatcrnitati  veslr»  per  Ajiostolica 
scripta  dislricte  prsecipiendo  mandamus,  quatenus 
per  vos  super  praMuissis,  etsingulis  pra;missorum, 
per  inhibitiones  et  poenas  spirituales  et  lempora- 
les,  aliosque  modos,  de  quibus  expedire  viderifis, 
in  praidicationibus  vestris,  el  aliis  ad  hoc  tempo- 


HONORII   IV   ANNUS  2.    —  CIIRISTr    128(5. 


11 


ribiis  conpniis  por  vos  et  alios  cxprimeiulos,  stii- 
(lealis  JMxla  tirticii  vestri  (leliitiiiu  sic  etncaciler  et 
sollicite  providere,  iit  niorbus  hiijiisiuodi  jier  :i(l- 
hibeiidjc  incdiciiifc  reinediiim  ampiiielur  ;  vosiiiie 
proiiidc  apiid  ;ctcrni  Regis  cieiiiciiliaiii  pnciuium 
conse(|ui  valeatis,  ac  iios  vestram  ciiriosam  soler- 
tiani,  ct  dilij,'cntiam  vigilaiitem  digiiis  iii  Uomiiio 
laudibus  attollamus.  Qiiod  aiiteiii  iii  hac  partc  fe- 
ccritis,  nobis  per  vestras  litlcrns  pleniiis  intiiiKitis. 
Dat.  Roniu!  apud  S.  Sabiiiam  II  kal.  Dcccmbris, 
anno  ii  ».  Convertere  quidein  illos  ad  Christiana; 
relif,n"oiiis  cnltiim  gerebat  iu  votis  pro  zelo,  (jiio 
llagrabat,  ciijus  non  levc  specimcn  edidit,  ciim 
clericos  Arabcs,  atque  alios  ex  Orieiitalibus  terris 
lingua  discrepaiilcs  Parisiis  sacris  litteris  imbui, 
atque  eriidiri  voluil,  ul  revcrsi  in  Orieiitcm  siios 
excolcrent,  Parisicnsisque  Ecclesiae  cancellario  iis 
lirovidcre  jiissit  :  (|na  iii  rc  Iimoccntii  IV,  Alexan- 
dri  IV  ',  Cleinentis  IV,  Gregorii  X  zchim  eximiiim 
cst  imilatus. 

28.  P/iilip/ms  Pulcher  rex  Francorum.  —  Gal- 
licuin  sceptruin  sustincre  coepcrat  Pliilijipi  Audacis 
dicli  iiiajor  natii  liliiis  ejusdem  nominis,  ob  oris 
elegantiam  Pulclicr  dictus,  S.  Ludovici  nepos; 
cui  lloiiorius,  ut  divinam  gratiam  ad  moderan- 
dum  bene  regnum  conciliaret,  nonnullaindulgeii- 
tiarum  prajmia  iis,  qui  pro  ijiso  ad  Deuin  preccs 
fuiidercnt,  proposiiit  -.  Is  vero,  siisce|)tis  regiii 
insignibus,  ii-atrem  Caroliim  in  regnum  Aragoniae, 
ab  Scde  A[)Ostolica  concessum,  indiicere  esl  ag- 
gressus  :  qnarc  Honornis  Joanni  cardinali  legalo 
prKcepit,  ut  si  utile  fore  |)ularet,  arces,  quas  ar- 
chiepiscopi,  episcopi,  aliique  viri  Ecclesiastici  in 
Aragonia  obtincbant,  regi  Philii^po  iiiilitc  piocsi- 
diario  muniendas  tradi  imperaret,  daretque  ojie- 
rain,  ut  quas  Martinus  IV  dccimas  Pbilippo  jam 
pro  Aragonia  arniis  comparanda  attribiicrat,  ad 
quadrieiinium  rcgi  novo  concederentur  '.  Conces- 
sit  vero  eidem  regi  *,  ut  clerici,  quos  S.  Ludovicus 
iu  sacello  regio  prctiosissimis  Dominica!  passionis 
reliquiis  instructo  exornaloque  coiididerat,  a  sol- 
vendarum  decimarum  onere  immunes  essent. 

29.  Viennensem  archiepiscopum  luetur  Uono- 
rius.  —  Qua  vero  sollicitiidinc  Honorius  viros 
Ecclesiasticos  a  itotentioribus  oppressos  dcfeiide- 
ret,  demonstravit,  cuiii  Lugdunensi  arcliiepiscopo 
inunns  injuiixit  ^,  utcontra  Ludovicum  Sabaudiim, 
qui  Guillelmum  Vienncnsem  arcbiepiscopum  ca- 
ptivum  abduxerat  atque  iniquum  ab  eo  sacramen- 
tum  extorserat,  inqiiireret. 

«  Vencrabilibus  fratribus  arcliiepiscopo  Lug- 
dunensi,  Eduensi  et  Vapiiicensi  episcopis. 

a  Nupcr  ad  nostrum  pcrvcnit  auditiim,  qiiod 
nobilis  vir  Ludovicus  de  Sabaiulia,  et  alii  ejus  com- 
plices  in  liac  [larte  laici  diversanim  civitatiiin  et 
dioecesum  venerabiluin  fratrem  nostrum  Giiillel- 
mum   Viennciisem  archicpiscopum,   Dei   timore 


poslposito,  temere  capientes,  seii  capi  facicnliis, 
ipsum  taiiidiu  detinucre  caiilivnm,  donec  ideiii 
aiTlii('|iiscopiis  iiiediaiile  vencrabili  fralre  nnstro 
Guillelmo  Gratianopolitano  episcopo  (|uas(laiii  ci- 
dein  nobili  promissiones  el  obligationcs  fecit  illi- 
citas,  et  pro  illis  servandis  per  viiii  ct  metiim  liii- 
jiismodi,  qiii  cadcre  polerat  in  coiistaiitem,  lide- 
jiissores  exhibuit,  et  prajstitit  juramcnliim.  Nos 
aiitem  nolentes,  siciit  ctiam  ncc  debemus,  sic  te- 
merarium  exccssum  siib  dissimiilalione  tiansire, 
fraternitati  vestrae  per  Apostolica  scripta  manda- 
miis,  qiiatenus  vos,  vel  duo  aut  uiiiis  vestrum,  si 
est  ita  deccns,  archic[)iscopum  et  lidcjiissorcs  dc- 
cernentes  ad  observationem  promissionis  seu  obli- 
galionis  hiijusmodi  non  teneri ,  non  [leriniltatis 
cos  super  iis  ab  ali((iiibus  molcstari,  molestatorcs 
hnjusmodi  [)er  censuram  Ecclesiaslicam,  aiijiella- 
tione  postposita,  compescendo;  et  ab  hiijiismndi 
jiiramenlo  indebito  liac  vice  arcliie|)iscopiim  ab- 
solventes  eumdem,  im[)Osita  ei  |)ro[)ter  hoc  poRui- 
tcntia  salutari,  dictos  sacrilegos  tamdiu,  a|)pella- 
tione  remota,  excommiinicatos  [lublicc  nuiitietis, 
et  denuntiari  facialis  diebus  Dominicis  et  feslivis 
in  locis,  in  quibiis  expedire  videbitis,  et  faciatis 
ab  omnibiis  arctius  cvitari,  donec  super  iis  satisfe- 
ceriiit  competenter,  et  ad  Scdem  Apostolicam  ve- 
nerint  ahsolvendi,  vel  alias  jier  Sedem  eaindem 
meruerint  absolutionis  bciieficium  obtinere.  Di- 
ctum  autem  episco[)uin  su[)ereo,  quod  proinis- 
sionum  et  juramenti  |)ra?dictorum  aiictor  dicitiir 
exstitisse,  cum  id  deljiiisset  [lotius  pro  viribus 
repugnasse,  ex  parte  nostra  [leremptorie  citare 
ciiretis,  ut  iiifra  Iriuin  mensium  spatium  [lost 
citationem  hnjusinodi  personaliter  com[iareat  co- 
ram  nobis,  receiiturus  [iro  meritis,  ct  alias  inan- 
datis  noslris  supcr  iis  cfflcaciter  pariturus.  Diem 
autem  citationis  hujusmodi,  et  quicquid  inde  fe- 
ccritis,  nobis  per  vestras  littcras  liarum  seriem 
continentes,  fidelitcr  intimare  curetis.  Dat.  Roma; 
apud  S.  Sabinam  id.  Junii,  anno  ii  ». 

30.  Henricum  ducem  Wratislnviensem  Eccle- 
sicejurainvadenlem  Uunorias  anathematizat.—  Di- 
stringenda  quoque  Honorio  severitas  Ecclesiastica 
fuit  adversiis  Henricuiii  Wralislavieiisem  diicem, 
(|ui  cum  ob  invasa  Ecclesi.e  Wratislavicnsis  jura, 
aliaque  criminajam  anathcmate  bis  ictus  fuissef, 
in  taiitam  [lertinaciam  obrignerat ,  ut  violatis 
etiain  iis,  qua;  a  Firinano  e|i!scoi)o,  tunc  in  Polo- 
nia  ApostoliccC  Sedis  legato,  atijue  a  duce,  et  epi- 
scopo  electo  arbitro  statuta  fucrant,  cpiscopum 
una  cum  clcro  exiilarc  cogercl  :  ob  qiiod  tlagi- 
tium  Honorius  iterum  solemni  ritu  ducein  e  fidc- 
liuin  coetu  d(>pelli,  ac  iiisius  ditionem  interdicto 
percclli  im[icravit '. 

«  Vcnerabilibus  fratribus  Wadislaviensi  et  Poz. 
nanionsi  episcopis. 

«  Oblata  luibis  venerabilis  fratris  nostri  e|)i- 
scopi   et  dilectoruin   filiorum    ca|)ituli   EcclesiK 


'  Lib.  i.  Ep.  ccLxxix.   —  *  Ep.  ccclxxi.  —   '  Ep.  cccxci  et 
cccxcv.  —  '  Lib.  n.  Ep.  clxii.  —  '  Ep.  xxsvn. 


'Lib.  I.  Ep.  CDXXviii. 


12 


HONORII   IV   ANNUS   2.    —   CHRISTl    1286. 


Wadislaviensis  pelilio  contiiiebat,  quod  cum  no- 
bilis  vir  Ilenricus  dux  Slesiac  et  dominus  Wadisla- 
via},  prava  patris  imitando  vestigia,  cnjus  bares 
existit,  dictos  episcupum,  capitulum  et  Ecclesiam, 
decimis,  villis,  possessionibus,  juribus,  et  aliis 
bonis  suis  nequiter  spoliasset ;  necnon,  et  bonii- 
nes,  et  vassalos  episcopi,  capituli,  et  Ecclesiae  pra;- 
dictorimi  cajiiens,  eisque  indebitas  servitutes  im- 
ponens,  taui  episcojio,  capitnlo,  et  Ecclesia;  supra- 
dictis,  quani  bominibus  et  vassalis  eisdeni  damna 
jiiavia  irrogasset;  orla  inler  praefatos  episcopuni 
ct  ca|iilulum  ex  parte  una,  et  prjiedictum  nobilem 
super  praemissis  ex  altera  materiaquaestionis,  tan- 
dem  partes  sujier  iis  in  venerabileni  fratrem  no- 
strinn  Pbilippum  Firuianum  episcopum  tunc  in 
Polonise  partibus  Aposlolica;  Sedis  legatum,  Im- 
quam  in  arbitrum,  arbilratorem  et  amicabilem 
conipositorem  sub  poena  mille  marcbarum  auri, 
et  exconimunicalionis  sentenlia  comprondltere 
curaverunt;  ita  quod  pars,  quae  ferendum  per 
dictum  legatum  arbitrum  non  servaret,  medieta- 
tem  dicta;  poenie  j^arti  arbitrium  servaidi  pra^fa- 
tum,  reliquam  vero  medietatem  RoinauiEEccIesiic 
solvere  teneretur;  et  licet  idem  Firmanus  episco- 
pus  dum  in  partibus  illis  exisleret,  tequum  super 
hoc  tulerit  arbitriuni  inter  partes,  idem  tameu 
nobilis  illud  non  soluin  observare  iion  curat,  ve- 
rum  etiam  contra  episcopum,  capitulum,  el  Ec- 
clesiam  Wadislaviensem  pra^diclos  pejora  priori- 
bus  committere  non  uteretur  ;  sed  aspirans  potius 
ad  quasdam  villas,  et  terras  episcopi,  capituli,  et 
Ecclesiae  praedictoruin,  et  bosliliter  ad  eas  acce- 
dens,  illas  occupare  et  occupatas  detinere,  ac  in 
ipsis  novas  servitutes  imponere;  necnon  bladum, 
et  nonnulla  alia  borrea  prKdictorum  episcopi  et 
capituli  exinde  adsportari  facere,  ac  eisdem  insu- 
per  dainna  plurima  et  injurias  irrogare  temerario 
ausu  praesumpsit;  propler  qua  idein  Wadislavieii- 
sis  episcopus  in  prafatum  ducem,  quia  diligenler 
ab  eo  monitus  occupata  restiluere,  servitutes  revo- 
care,  ac  de  damnis  et  injuriis  eisdem  satisfactio- 
nem  debitam  sibi  et  capilulo  praedicto  iinpendere 
contumaciter  non  curavit;  nec  aliquam  rationabi- 
lem  causam  proponeret,  quare  hoc  facere  non 
deberet,  et  ea  essent  adeo  in  partibus  illis  notoria, 
quod  nulla  poterant  tergiversatione  celari ;  excom- 
municationis  auctoritate  ordinaria,  et  in  onmia 
loca,  ad  qute  dux  pifedictus  accederet,  dum  ino- 
raretur  in  ipsis,  inlerdictisententias  promulgavit : 
et  super  observalione  sentenliarum  ipsarum  prae- 
dictus  episcopus  ad  venerabilem  fratrem  nostrum 
arcbiepiscopum  Gneznensein  ,  et  dilectos  lilios 
Dobegueum  archidiaconnm  Wadislaviensem,  ac... 
abbateni  ■monaslerii  de  Ilenricow  Wadislaviensis 
dioecesis  Apostolicas  ia  communi  forma  lilteras 
impetravit. 

31.  «  Et  licet  proidicti  archiepiscopus  et  arclii  - 
diaconus,  proidiclo  abbale  desuper  hoc  excusante, 


easdem  sententias,  quas  invenerunt  rationabihter 
fore  latas,  mandaverint  inviolabiliter  observari; 
dictus  tamen  dux  sententias  ipsas  damnabiliter 
vilipendens,  non  solnm  super  praemissis  satisfacere 
non  curavit;  verum  etiam  taiuiuam  suae  salutis 
prorsus  oblilus,  pcjora  prioribus  cominiltendo, 
quasdam  civilates,  castra,  oppida,  villas,  ahaque 
subnrbia,  terras,  et  loca  ad  episcopalem  sedem 
Wadislaviensem  :  neciion  decinias,  census,  red- 
ditus,  possessiones,  ac  alia  bona  quamplurima  ad 
noiinuUas  Ecclesias  suae  civitatis,  et  dicecesis  sibi 
subjectas  spectantia,  temere  occupans,  aliquas  de 
terris,  et  aliis  bonis  pra^dictis  veudere,  ac  alias  dis' 
traliere  pro  snae  voluntatis  libito  non  cxpavit  : 
sicque  dictus  episcopus,  et  aIi;E  j^ersonae  praedicta- 
rum  Ecclesiarum  bonis  suis  Ecclesiasticis  per  prse- 
fatuin  ducem  taliter  destitnti,  coacti  sunt  misera- 
bililer  exulare.  Propter  quod  idem  episcopus,  cum 
iiffic  adeo  notoria  existerent,  (|uod  aliqua  tergiver- 
satione  celari  non  poterant,  in  praefatuni  ducem 
iterato  excommunicalionis,  et  in  totam  terram 
ipsius  inlerdicti  sententias  protulit,  justilia  sua- 
dente.  Sed  prcxfalus  dux  malleuin  Ecclesiae  tan- 
quam  stipulam  reputans,  easdem  sentenlias  per 
annum  et  amplius  pertinaciter  toleravit,  redire 
non  curans  ad  Ecclesiae  unitatem. 

32.  «  Unde  cum  crescente  contumacia,  poena 
sit  merito  angumentanda,  fraternitatibus  veslris 
per  Aposlolica  scripta  mandainus,  quatenus  si 
praemissis  veritas  suflragatur,  vos  vel  alter  ve- 
slrum,  per  vos,  vel  per  alium  seu  alios,  eumdem 
ducem  excommunicatum,  dictam  vero  terram 
interdicto  fore  suppositam,  singulis  diebus  Domi- 
nicis  et  festivis,  pnlsatis  campanis  et  candelis  ac- 
censis,  usque  ad  satisfactionem  condiguam  (non 
obstantibus  frivolis  appellationibus  super  hoc  ad 
Sedem  Aposlolicam  interjectis,  seu  litteris  veritati 
etjustitiae  praejudicantibus,  a  Sede  impetratis  ea- 
dem)  publice  nuntietis  et  ab  aliisnuntiari  faciatis, 
dictumque  ducem  ab  omnibus  arctius  evilari,  et 
nibilominus  alias  conlra  eum  aggravetis,  [irout 
ejus  pertinacia  exegerit,  iiianus  vestras ;  nobis 
qnod  in  bac  parte  feceritis,  fideliter  et  plenarie 
rescripturi.  Dat.  Romae  apud  S.  Sabinam  V  kal. 
Aprilisanno  ib.  Ut  vero  insigni  prodigio  revocatus 
ad  ofQcium  tuerit,  et  censuris  solutus,  secjuenti 
anno  dicelur  :  nunc  Danicos  tumultus  perstrin- 
gimus. 

Hoc  anno  Ericus  rex  a  conjuratis  ex  insidiis 
caesus  est'  cujus  sceplra  Ericus  filius  capesslvit. 
Meniinit  illiuscx'dis  Magnns^  arcbiepiscopus  U|)sa- 
lensis,  additqiie  Ingeburgem  Magni  regis  Sueciae 
filiam,  Erico  juniori  connubio  conjunctam,  ut  ea 
regna  amicilia}  foedera  colerent;  vicissiinque  novi 
regis  sororem  in  Sueciam,  ut  Rirgero  paterni  sce- 
ptri  bajredi  nuberet,  adduclam  (1).  At  liaec  indicasse 


'  Cranlz.  Dan.  1.  vii. 


2  .MaK.  Ilist.  Got.  1.  XX.    .  8. 


(I)  Obituni  Eiici  regis  lia  descril)it  chronologus  quidam  a  Ludewig  vulijalus   num.  i  m  Rcli^iuiis,  tom.  i.K  :  o  Valdcrainus  filius  Erici 


HONORII   IV   ANNUS  2.    —    CHRISTI    1286, 


13 


suffeceiil.  Jam  a  Septentrionalibus  rebus  adOrien- 
lales  sermoneni  traducannis. 

33.  Iks  Syria;  ct  Tcrrce-SancUe.  —  Tn  Syria 
Cliristiani,  quo  |icrirent  cilius,  liicrosoiyniitani 
regni  reliquias  laniarunt,  alque  Henricus  Cypri 
rexPloleniaiilem  CaroloSicilia'  ret,M  eripnit :  « Joan- 
nes  rex  Cypri  n  oritur»,  ini|uil  Jordaniis  ',  neiii[)e 
anno  superiori,  ocui  suecessit  frater  Ilenric.  qui 
JICCI.XXXVI,  inlravit  Plolcmaidam  cuni  pnlchro 
slolo,  et  ^rente  ruceptus  est :  seii  IIuj^o  de  Pilincin 
pro  rege  Carolo  ibi  erat,  et  tenuit  contra  regem 
caslrum,  et  fecit  intrare  omnes,  qui  erant  ibi  ad 
stii>enilia  jiro  rege  Fiancia!,  quorum  erat  capita- 
neus,  exceptis  paucis,  qui  amore  regis  Henrici 
intrare  noluerunt.  Ohsesso  castro,  (juinta  die  rex 
Ilenricus  castrum  oblinuit,  et  postea  Tyri  rex  Hie- 
rusakm  coronatus  est,  dimisitque  dominum  Plii- 
lippum  de  Ybeliii  avuiiculum  suum  bailivum  Plo- 
lemaidis».  Eadem  a  Marino  Saniito'  traduntur. 

34.  Exactae  inlerea  constitutEc  pro  inslauranda 
religione  deciniae  :  sed  nulla  validiora  auxilia  sub- 
missa.  Uguilio  in  Dania  et  Siipcia  collector  crea- 
tus',  scriptnmque  est  regi  Norwegia;,  ut  decimas 
e  regno  eflerri '  permitteret,  tum  etiam  sollicitatus, 
ut  legem,  quas  terlingos  argentumve  clericis  vendi 
vetuerat,  revocaret^cumeain  rerumTerratSanctae 
dispendium  verteretur. 

a  Honorius,  etc.  cbarissimo  in  Cbristo  filio 
regi  Norwegice  illustri. 

«  Inlelleximus  quod  felicis  recordationis  Mar- 
tinus  papa  IV,  praedecessor  noster,  perpenso  quod 
de  curia  regia  generalis  probibitio  emanarat,  ne 
quivis  laicus  regni  lui  sterlingos  vel  argeiituin 
aliud  prsedicti  regni  clericis  vendere  quomodolibet 
attentaret;  et  si  secus  prssumeret,  certa  (loena 
pecuniaria  puniretur;  serenitalem  tuam  per  suas 
litteras  rogandam  duxit  attentius  et  hortandam, 
ut  pro  divina  et  Apostolicoe  Sedis  reverentia  probi- 
bitionem  liujnsmodi,  ctim  in  negotii  Terrae  Sanctae 
dispendium  redundaret,  sublata  difficultate  qua- 
libet  revocares.  (^um  igilnr,  ad  i[isius  promotionem 
negotii  soUicile  intendentes,  ejus  quaelibet  studea- 
mus  obslacula  subinovere,  celsitudinem  regiam 
rogamuset  horlainur  altente, quatenus  ob  divinam 
et  Sedis  reverentiam  su[iradictap,  [irobibitionein 
praedictam ,  qua?  si  diligenter  attenditur,  in  tui 
cedit  derogationem  honoris,  non  ditferas  revocare ; 
ita  quod  proinde  a  Doinino  pra?miuin  coiisequi 
merearis,  nosque  regiae  devotioiiis  [)roiii[ililudi- 
iiem  non  immerito  commeiidemus.  Datuiii  Uoma! 
apud  S.  Sabinam  non.  Januarii,  anno  id. 

De  Grajcorum  rebus  nil  aliud  occurrit,  quam 


»  Jord.  Ms.  Val.  sign.  num.  )9G0.—  '  Saniit.  I.  iii.  p.  12.  c.  19. 
—     Lib.  i.  Ep.  cccl:.  —  *  Ep.  ccxLV.  —  ^  Ep.  ccxLiv. 


Pantaleonem   fiatriarcham  Constanlinopolitanum 
Latiiium  obiisse,  atque  electionem  Pelri  ab  Ilono- 

rio  fuisse  confirmatam  ;  de  qua  re  stil>jecla}  litteraj 
edil:e'. 

allonorius,  elc.  venerabili  fratri  Petro  patriar- 
cliae  Constanlinopolitano. 

a  Facta  su[)er  lioc  nobis  a  cardinalibus  rela- 
tione  fideli,  nos  praedictam  electionem,  quia  eam 
invenimus  de  te,  viro  uli(|ue  litterarum  scientia 
[irifdito,  moruin  elegantia  et  boneslate  decoro 
vit;e,  inunditie  iiitido,  et  virtutum  fulgore  pra^si- 
gni,  ac  spiritiialium  et  temporalium  [irovidentia 
circuins[)ecto,  canonice  celebralam ,  de  fiatrum 
nostioruiii  consilio  duximus  coiilirmandam  ;  libi- 
qtio  de  mandato  nostro  per  venerabilem  fratrem 
nostrum  Latinum  Ostiunsem  episco[)um  inunere 
consecrationis  impenso,  demuiii  palliuiii  de  cor- 
[lure  B.  Putri  sumpltim,  insigne  pontificalis  officii, 
cuin  ea,  qtia  decuit  instantia  postulatum ,  tibi 
fuciinus  exbiheri;  firma  Sjie  fiduciai|ue  teiientes 
quod  Ecclesia  i[)sa  per  luam  solertem  iiidtistriam 
et  [irudentiam  circunispectam  spirilualibus  et 
teni|)oralihus,  Deo  aticlore,  [iroficiet  incrementis, 
el  tani  clerus  quam  [)U[iulus,  tuo  commissus  regi- 
mini,  tua  salubri  doctrina  et  pia;  actionis  exem[ilo 
ad  salutem  a;dificabitur  aniinarnm.Tu  ergojactans 
in  Dumino  cogitatum,  ac  juxta  spem  nostram  el 
gratiam  a  Doniino  tibi  traditam,  comniissum  tibi 
su[)er  gregeni  Doiiiinicum  virg;c  vigilantis  officium 
officiose  ac  vigilanler  exercens ,  exstirpandis  vitiis 
et  [)lantandis  virtutibus  sollicitudine  invigiies  effl- 
caci ;  ut  tanquam  stella  fixa  in  Ecclesi;e  firmamento 
tihi  [ler  vitic  merilum,  etaliis  [iruficiens  perexeiii- 
plum,  dum  plures  erudieris  ad  salutem,  in  aeler- 
nitatis  gloria  fzratulari,  ac  relucere  inter  alias 
clarus  merearis  :  et  nos,  qui  tibi  in  omiii  0[)[)or- 
tunitate  favorabiliter  adesse  proponimus,  ia  tuis 
delectari  laudihus  merito  valeamus.  Datum  Tihure 
Xkal.  Se[iteinb.,  aniio  ii.» 

33.  Belliim  civile  inter  Tartaros.  —  In  Asia 
bcllum  civile  exarsit  inter  lartaros,  quo  earum 
parliiim  fideles  impliciti  fuere,  conjurante  adver- 
sus  Cobilaiii  im[)eratorem  Najam  princi[ie  Chrir 
stiano,  et  signtim  vivificae  crucis  in  eum  prsefe- 
rente  :  sed  ciim  illius  morus  a  Cbristiana  sanctitale 
(iissonarent,  et  injustam  ambirionem  religionis 
s[iecie  iegeret,  divino  destitntus  pra;sidio  in  boslis 
cecidit  potestatuin;  quacaccurate  describit  subjectis 
verbis  Maicus  Paulus  Venetus  *  :  a  Anuo  Domini 
MCCLXXXVi,  patruus  ejusNajam  nomine,  cum  tri- 
ginla  esset  annorum,  et  mullis  [)opulisatque  regio- 
nibiis  esset  [^raefectus,  juveiiili  elatns  vanitate  mo- 
tus  est  contra  dominuin  suuiii  Cublai,  maximnm 


•  Marc.  Paul.  Venet.  1.  ii.  c.  2. 


■  Cap.  4. 


ducis  ad  preces  nobiliiim  liberalus  carcere,  cnnspirare  cropit  cum  aliquibus  regni  nobilibus  ( in  mortem  regis,  qui  et  interfeclus  fuil)  per 
aliquot  clam  ab  iis  missos  juxla  Wibiirgum  in  iM-to  suo  clam  in  iiocle  S.  Cecilii',  auno  vcro  rcgni  sui  xxvi,  scpu!tu?que  Wibercis  ia 
Ecclesia  catbedrali.  Accepit  aiitein  vulnera  luoilalia  i.vi,  quormn  fuit  nulluin  iufra  pcctus  priaer  unum  :  reliquil  autem  trcs  lilios,  Ericun: 
qui  tuit  rex  designatiis  ante  inortem  patris  Christophorum,  et  WalJeniaruin  qiii  morliius  fuit  apud  Marchioncm  avunculum  suum.  Mansi, 


14 


HONORir   IV    ANNUS  2. 


CHRISTI    1286. 


contra  eiim  diicens  exercitum  :  et  ut  felicius  pu- 
tinaret,  ascivit  in  auxiliuni  alium  quomdam  rtgem 
Caydu  noniine,  qui  nei^os  erat  Cublai  iniperatoris, 
sed  odio  hahebat  eum».  Paucis  interjectis,  ut 
Cobila,  patefacla  conjuratione,  ante^iuam  Najam 
suas  copias  cuin  Caydaiio  [lojset  conjung^ere,  con- 
Iractisraptimcopiis  illum  occuparit,  additauctor': 
tiErat,  inciuit.quidem  Najam  professione  et  nomine 
Cliristianus,  sed  non  operuiu  fldei  seclalor,  signa- 
veralque  principale  vexillum  suum  crucis  signo, 
habens  secuni  nou  paucos  Ciiristianos.  Comiuis- 
sum  est  ilaque  proelium  ab  inilio  dlei  usque  ad 
meridieni,  et  ceciderunt  inulli  e\  ulroque  exercilu, 
donec  tandem  Ciiblai  suiieriorevaderet;  et  hostem 
in  fngam  verteret.  Jlox  autem  ut  popnlus  fugere 
ccEpit,  Najam  captus  est,  et  ingens  multitudo  in 
fuga  ipsa  occisa.  Rex  '  itaque  Ciiblai,  captum  ha- 
bens  hostem  suum,  jussit  ut  confeslim  occidere- 
tur,  qui  ausus  fiierat  contra  dominum  suum  arma 
movere,  et  rebellionem  excilare  :  sed  quoniaiu 
erat  de  prosapia  sua,  noluit,  ut  sanguis  regius  de 
stirpe  sua  funderetiir,  ne  terra  regium  hiberet 
sanguinem,  aut  sol  vel  aer  viderent  mala  morte 
queiiiquam  de  regali  progenie  natum  interire. 
Jussit  igilur  ut  tapeli  involulus,  alque  ligatus  tan- 
diu  hinc  inde  duceretur,  agilaretur,  traheretur, 
et  impellerelur,  donec  conlraclo  anhelilu  sufToca- 
retur.  Hocaulem  mortuo,  oi^tiiuales  sui  et  cunctiis 
populus,  qui  evadere  potiierunt,  inter  quos  multi 
fuerunlChristiani,  sponte  se  subiniserunt  dominio 
et  obedientiDB  Cublai  imperatoris  :  et  tunc  quidein 
(luatuor  provinciae  accesserunt  ditioni  ejus,  qua- 
ruiu  nomina  sunt,  Funotia,  Cauli,  Barscol,  et  Sei- 
neliiiitiiigui. 

a  Porro- Judaei  et  Saraceni ,  qui  in  exercilu 
Cublai  fuerunt,  coeperunt  Christianis,  qui  cum 
Najam  venerant,  exprobrare  et  dicere,  quod  Chri- 
slus,  cujus  sigiuim  Najam  in  vexillo  habiierat,  iion 
potuerit  suis  auxilio  esse  :  hasque  contumelias 
quotidie  Ciiristianis  objeceriint,  Cliristi  |iotenliani 
ut  inanem  irridentes.  Christiani  vero,  qui  ad  regis 
Cublai  obedientiam  venerant,  indignum  rati,  ut 
talia  ferrent  convicia,  qua?  gloriam  Ciirisfi  niiniie- 
reut,  conquesti  siiiit  iinperalori  quales  illis  infer- 
rentur  injuria:.  At  ille,  convocans  Jndajos,  Sara- 
cenos  et  Cluistianos,  ad  Chrislianos  conversus  ail : 
Deus  vesler  et  crnx  ejus  noluil  quidem  Najam 
praesidium  ullum  ferre;  verum  vos  propteiea  no- 
lite  erubescere.  quoniam  Deus  bonus  et  justus 
injiislitiae  et  iniquilati  palrocinari  minime  debuil. 
Najam  domini  sui  proditor  extilit,  atque  contra 
omnem  aiquitutem  rebellionem  excilavit.  Et  qui- 
dem  Deivestri  auxiliumiii  sua  malitia  iin|iloravit; 
sed  ille,  ul  Deus  bonus  et  reclus,  noluit  favere 
illius  criininibus.  Unde  mandans  Juda;is  et  Sara- 
ceiiis  cffiterisque  Chiittiani  nominis  blasplienuito- 
ribns  interdicebat,  ne  ulliis  eorum  Cluislianurum 
Deum  ant  crucem  ejus  am|ilius  blasphemare  pra3- 

'  Cap.  3.  —  '  Cap.  G. 


snmeret.  Sic  illis  silentium  impositum  est.  Ciiblai 
vero,  tumiillu  sedato,  cum  victoria  et  gaudio  ad 
civitatem  suam  Cambalu  esl  reversus». 

Qiiod  vero  ad  Caydo  Najae  fcederalum  attinet, 
suas  ille  lites  cum  im|ieratore  Tartaro  composuit, 
eunidenique  a  Nicolao  IV  ad  Christi  sacra  ample- 
clenda  sollicitatnm  dicetur  inferius'.Sensisseporro 
optime  Cobilam  imperatorein  de  Christiana  reli- 
gione,  ex  superioribus  consUit  ;  tum  ex  eo,  quod 
antea  legationeiu  ad  Roiiiaiium  PontiOcem  pro 
expetendis  |ir;vconibus  Evangelicis  decrevisse  vidi- 
nius  :  adeoc|ue  ejus  in  religionem  Chiislianam 
sludium  in  Oriente  pervulgatum  fuit,  ut  ipsius 
nepos  Abagha  rex  Persidis  Joanni  XXI  Pontifici 
signiQcarit-  Cobilam  imperalorem  Christianasacra 
suscepisse,  Nicolauin  III  Cobilae  ea  de  re  gratula- 
tum  '  ;  necnon  eumdem  Cobilam  a  Nicolao  IV  sa- 
cerdotes  Chrislianos,  ijui  i|isum  acTarlaros  Evan- 
gelica  luce  collustrarent,  expetiisse  visuri  sumus. 
Quod  magis  ad  Christi  gloriam  cedit,  cum  a  suis 
gentililia  caligine  involulis  inslar  numinis  Cobila 
coleretur,  ut  Paulus  Venetus  pluribus  annis  in 
ejus  aula  versatus  describit  %  dum  agit  de  siiper- 
stitione  Tartarorum. 

«  In  die,  imiuit,  kalendarum  Februarii,  qui 
initium  est  anni  Tarlarici,  magnusChan  et  omnes 
Tartari  ubicumque  sunt,  maxinuim  et  solemne 
celebrant  festuni,  omuesque  unanimiler  tam  viri 
quam  mulieres  student  albis  indui  vestibus,  vo- 
cantes  diem  illum  festivilalem  alborum  :  nam 
credunt  veslem  albam  bonum  haberefatum  ;  ideo, 
ut  toto  anno  fortuna  illis  sit  propitia,  in  anni 
initio  albis  induuntur.  Porro  civitatum  rectores  et 
provinciarum  prjefecli  memores  ofliciisui  mitlunt 
imperatori  hoc  die  munera  aurea  et  argentea, 
unioneset  gemmas,  pannos  pretiosissimos  et  equos 
cindidi  coloris  ;  iinde  noiinunquam  fieri  solet,  ut 
regi  in  hoc  feslo  offeranlur  centuni  milliaalborum 
equorum  e.  Et  infra  :  o  Illucescente  die  alborum, 
omnes  reges,  duces ,  barones,  milites,  medici, 
astrologi,  prsfecli  provinciarum  alque  exercitiium, 
et  alii  imperatoris  officiales  ad  aulam  regis  conve- 
iiiunl,  et  quibus  locus  iii  ea  conlingere  iiequit  ob 
huininuin  multituilinem,  hi  coilaterales  ingrediun- 
tiiraulas.  Cunclis  itaque  in  suo  ordine  et  gradu  se- 
deiilibus  jiixla  cnjuslibet  ofOcii  dignilateni,  surgit 
uuus  iii  niedio,  et  alta  voce  clauuit  :  Inclinale  et 
adorate.  Hac  voce  facta,  consurgunt  omnes  cele- 
riler  el  genuflectunt,  fionteque  ad  terram  demissa, 
quasi  Deuiii  adorant  :  et  id  quatuor  faciunt  vici- 
bus.  Adoratione  complela,  vadunt  omnes  suo  or- 
dine  ad  altare,  quod  in  aula  positum  consislit  su- 
per  unam  labulam  depictam  rubeo  colore,  in  qua 
scriptum  est  nomen  iiiagni  Chan  :  arreptoque 
thuribulo  pulcherrimo,  et  redoleiitibus  speciebus 
illi  iinpositis,  ad  honorem  magni  Clian  cum  multa 
revereutia  tabulain  ipsain  et  altaie  suffumigant, 


<  An.  Chr.  1289.  num,  63.    —   '  An.  Cbr.  1378.  nnm.  21.  — 
»  Ibid.  —  *  Paul.  VeDel.  1.  u.  c.  15. 


HONORir    rv   ANNUS  2.    —   CHRISTI    1286. 


15 


et  a(i  siia  reilciiiit  loca.  Thurificatione  ista  nefaria 
completa,  quilibet  in  conspeclu  imperatoris  oflert 
munera  illa.  deqiiitjiissupra  dixiiinis  ».  Hactenus 
de  rebus  Tartaroruni. 

36.  Carmelitarum  decus  auctum,  et    Ordo 
S.  GuUlelmi  ampliftcatus.  —  \i\  hujus  anni  cal- 
cem  confierere  visum  est,  qua;   llonorius  ad  re- 
iigiosas  familias  ad  luitum  sanctilatis  revocandas, 
exsciiidendas  noniiullas  subnascentes  sectas,  qua3 
reiigiosorum  ii  ibitu  eraiit  iii«ignitae,  tum  ad  alias 
fovendasaiiiplilicandasciuedicrcverit.  Confirmasse 
ipsiim  in  |irimis  Carnielilarum  Ordiiiem,  ac  non- 
nulla  de  eorum  cultu  sanxisse,  refert  Ptolemaeus 
Luccnsis  iiis  verliis  '   :  «  Ordineiu  Caniielitaruiii 
solidavit,  (]iii  prius  in  consilio  remanserat  in  sus- 
penso,  Tunc  mantellns  subvariatos  mutaverunt  in 
cap|ias  albas  ».  His  similia  tradiintur  a  card.  Ba- 
ronio  '  :  a  Facta  est,  inquit,  rcloniiatio  Carmelita- 
rum  :  inter  alia  cappas  variatas,  quas  portabantex 
albo  et  nigro,  in  albas  coniimitaniiit  o.  Constitu- 
tum  id  ab  Honorio,  quod  variegata  vestis  rel  gio- 
sam  gravitatem  dedeceret,  docet  S.  Antoninus  *  : 
«  Eo  tempore,  in(|uit,  cuiii  fratres  Ordiiiis  Carme- 
litnrum  deferrent  habituiii,  qui  niiiius  coiivenire 
videbatur  viris  religiosis,  scilicet  cappam  circiila- 
tam  largis  virgis  albis,  et  griseis,  queiii   habituiii 
assererebant  fuisse  Heiia;  propbet;c  habilantis  in 
nionte  Camielo  in  Syria  (quod  tamen  neque  in 
sacra  Scriptura,  neque  iii   authentica   scriptiira 
reperitur)    pafia    Honorius   IV   jiropter    majoiein 
honestatem  niandavit,  habitum  illiiiii  dimittere, 
et  desuper  cappas  ex  toto  albas,  et  tunicas  subtus 
griseas  cum   scapularibus  assumere.  Ili   haluie- 
runt  initium  sub    quodam   patriarcha    Hieroso- 
lymitano,   cum   in    Syria    babitabaiit    Christiani 
Hieiosolymis,  et  in  aiiis   multis   civilatibus.   De- 
gebant  autem  in  monte  C.ninelo,  ut  eremittc,  et 
sub  regula  beali  Basilii  :  sed  Honorius  111  coiifir- 
niavit  Ordiuem  illuiii,  et  poslmodum  is  papa  coin- 
misit  Hugoni  cardinali  Ordiiiis  Pnedicatorum,  ut 
adderet   diclCE  religioni  quasdam  Coiistitutioues, 
qiias  in  posterum  observarent.  Sed   iu  processu 
temporis  occupaiitibus  Saracenis  ex    toto  partes 
Syriffi,  rccedentes  Carmelilffide  locis  illis,  dispersi 
per  orbein  in  terris  Ctirislianoruin  aediticaverunt 
plurimos  conveutus  ex  eleemosynis  fidelium  col- 
latis  propter  eorum  devotam  conversationem,  et 
exemplarem.  Aliqui  taiiien  referunt,  (|uod  solda- 
nus  Saracenoruiii,  qui  prius  eos  habebat  in  reve- 
rentia,  [iropter  Ueliain  prophetam,  mulato  liabilu 
eis  dato  a  i^apa,  in  contemptuin  papic  et  fidcliuin 
fccit  eos  expelli  de  monte  Carmelo,  unde  Cariiie- 
litaB  dicuntur,  non  quod  ab  Helia  hahuerint  ini- 
tium  ».  Pulsos  etiam  hac  occasione  fidei  odio  Car- 
melitas  a  barbaro,   ut  prsvaricatorcs   pioplictici 
instituli,  meminit  Joannes  Villanus ' :  quos  quidem 


tanta  multitudinc  montein  Cannelum  incoluisse 
tradunt  ',  ut  numerus  ad  septem  niillia  ct  quin- 
genta  ascenderel,  in  quibus  ceutum  octoginta 
sacerdotio  initiati  forenl.  Ctclerum  de  prcEscripta 
iis  religiosae  disciplina)  formula  ab  Alherto  jia- 
triarcha  Hierosolymitano,  confirmataijue  ab  Ho- 
norio  III,  extat  PoiitificiumDiplomatypis  cusuin'. 
At  de  Carmelili?  Iiai  tciius. 

Ul  perspecta  liorum  virtuteHonorius  ipsoruin 
res  vehemenler  auxit,  ita  sectalus  vestigia  Gre- 
gorii  X,  iiui  in  Coiicilio  LugduniMisi  oinnia  ri  li- 
giosam  vitam  colentluin  sodalitia,  qiue  ab  Sede 
Apostolica  confinrata  non  erant,  dissohi  jusseral, 
in  mendiculos  quosdam  iiiipostores,  (iiii  se  Aposto- 
licos  ad  inaneiii  gloiioiam  aucupaiidam  ciigiionii- 
nabant,  censuris  animadverlil  :  cum  noiinulli, 
maxiiiie  sub  eo  religioso  liabitu,  haeresi  aspersi 
iuventi  essent  ;  pnccepitqiie,  iit  ni  eam  vestein 
ponerent,  conjicerentur  in  vincula,  ac  fideles  iis 
eleemosynas  dare  vetarentur  :  si  qui  vero  ex  ipsis 
religiosae  vitac  amore  tenerentur,  approbatoaSede 
Apostolica  religioso  coetui  se  aggregare  imperavit '. 
Fovit  vero  paterna  benevolentia  eos,  qui  virtiitem 
non  ficte  sed  ex  animo  colebant  :  inler  quos 
S.  Giiillelmi  aluninos,  quibusante  adeptum  Ponti- 
ficatum  monasterium  exstruxerat,  singiilari  aniore, 
ulcx  litteris  Apostolicis  aiiiio  superiori  datis  pate- 
bit,  est  prosecutus*. 

37.  a  Honorius  etc.  dilectis  filiis  generali,  ca?le- 
risque  prioiibus  et  fralribus  Ordiuis  sancti  Guil- 
lelmi. 

«  Dum  humanae  ».  Et  infra  :  a  Nos  dum 
essemus  in  minori  offlcio  constitiiti,  iis  iufia 
nostrae  mentis  claustrum  accuratius  recensitis, 
siibiti  quasi  stuporis  ex  lioc  perculsi  spiculo,  pro- 
tiiius  cogitanles,  iu  operis  pietate  praeoccupare 
faciem  raajestatis  aeternae,  caduca  in  aeterna,  et 
terrena  iii  caelestia  felici  commercio  commulaudo, 
in  fundo  paterno  consisteiite  in  .\lbano  monr.sle- 
rium  in  honorem  B.  Pauli  Apostoli  fecimus  con- 
sfrui,  et  dotavimus  dc  bonis  propriis  intuilii  retri- 
butioiiis  diviuae.  Ac  postinoduiii  de  laudabili  con- 
gregatioiie  psallentium  Deo  nostro  ibidem  insti- 
tiienda  solliciti  ,  persouas  religione  conspicuas 
quajsivimus  diligenter  :  et  post  exactam  habitam 
in  hac  parte  indaginem,  in  Ordiiiem  vestrum 
(cujus  curam  auctoritale  Apostolica  tuncgerenlcs, 
ipsius  professorum  qualitatem  experiinenlo  didi- 
ciiiuis  et  abundantia  pietatis  laudabilem,  et  chari- 
tatis  igne  succensam)  direximus,  nec  mirum, 
nostrae  intentionis  afl^ectum  :  sicque  de  consjiicuse 
honestalis  vestra}  meritis  plcnaiu  iiotitiam  obti- 
nentes,  ac  speraiites,  quod  in  diclo  monasterio, 
velut  oliva  fruclifera  fruclificabitis  ca;lestis  gratia; 
roie  perfusi ;  priedictuiii  monaslerium  cum  omni- 
bus  juribus  el  perliuentiis  suis  vobis,  et  per  vos 


«  Ptol.  Luc.  Hist.  Eccl.  Ms.  I.  sxiv.  c.  !3.  —  ^  Baron.  in  Nolis  M?, 
—  '  S.  Anlon.  ji.  iii.  tit.  xs.  c.  3.  in  piinc.  —  *  Jo.  Vil',  I.  vii. 
c.  108. 


«  Continudt.  helli  sacr.  I.  v.  el  alii.  —  -  Ext.  io  Bullar.  in  flon.  III 
sab  finein.  —  '  Lib.  i.  lip.  cccvi.  Eit.  in  Biill.  juHon.  IV.  —  » ibjj 

Ep.  CDXXXI. 


16 


HONORir   IV   ANNUS   2.    —   CHRISTI    1286. 


eidem  Ordini  duximus  coiicedeiulum  ;  ordiiiato 
expresse,  quod  proeter  familiares  opportunos,  liuo- 
decim  clericos,  non  comi)utato  priore,  (|uorum 
oclo  sacerdotes  exislantejusdem  Ordinis,  in  eodem 
monasterio  continue  teneatis  :  quacdam  quoque 
alia  salubria  et  lionesta  vobis  coiiseiilientihus 
inild  ordinaviinus  obseivanda,  prout  in  Instru- 
mento  publico  inde  confecto  |)lenius  continetur,  ve- 
nerabilis  fratiis  noslri  episcopi  Albaiiensis  ad  liffic 
libero  accedonte  assensu.  Sane  nos  postmodum, 
licet  immeiiti,  ad  apicein  summi  Aposlolatus  as- 
sumpti ,  desiilerantes  Iibec  Apostolici  muniminis 
adjectione  fnlcire  concessionem  et  ordinationem 
bujusmodi,  necnon  et  alia  pro  salutari  statu  ij^siiis 
monasterii,  et  confervalione  ac  gubernatione  bo- 
norum  ejusdem  in  Instrumento  ordinata  praefato, 
habentes  rata  et  grata,  ipsa  auctoritate  Apostolica 
ex  certa  scientia  confirmanius,  et  praesentis  scripli 
patrocinio  coinmunimus,  etc.  Daluin  Ronue  a|)ud 
S.  Sabinam  XII  kal.  Maii,  anno  i  ». 

38.  B.  Ambrosii  Sansedonii  beata  mo7's.  — 
Alisolvimus  hunc  annnm  felici  ad  a;ternilatem 
transitu'B.  Ambrosii  Sansedonii  Ordinis  Pr;pdi- 
catorum,  de  quo  Baronius  in  Notis  ad  Martyrolo- 
gium  Romannm  :  «  Migravit  ex  iiac  vita  aimo  Do- 
mini  mcclxxxvi,  die  xv  Martii  (l).  Hunc  Martyro- 
logio  Romano  adscribi  S.  D.  N.  Clemens  merito 
prnecepit,  (subjeclis  nimirum  verbis  :)  Seiiis  in 
Tuscia,  B.  Ambrosii  Senensis  Ordiiiis  Prtedicato- 
rum,  sanctitate,  prEdicatione  et  miraculis  clari  ». 

39.  Describit  apud  Leandrum  SebastianusFla- 
minius  ^  edita  ab  Anibrosio  sanctitatis  signa  in 
exlremo  vitic  actu  :  «  Cum  tempus,  inquit,  super- 
venisset  Quadragesimale,  in  quo  Senis  solita  vehe- 
mentia,  et  aninii  fervore  praidicabat,  iis  de  causis 
nocte  accidit  tiuadam,  uti  vim  sanguinis  ingentem 
ore  evomueril,  etob  id  eum  fratres  orab.int,  nollet 
amplius  pr^dicare,  quoad  non  foret  sanatus.  Qni- 
bus  parere  recusans,  mane  sequenti  tanta  vehe- 
mentia  in  foeneratores  est  invectus,  ut  finita  prae- 
dicatione  ,  cum  aliquantisper  quievissel,  major 
postmodum  vis  sanguinis  exierit.  Sensit  Amhro- 
sius  sese  jam  ad  extremum  vitLc  diem  pervenisse, 
quod  fratribus  et  discipulis  circumsedentibus,  et 
multas  effundentibus  lacrymas  slatim  manifesta- 
vit :  quos  omnes  etiam  mellillua  adliortatione  so- 
latus  est,  nequaquam  eos  monens  finis  a  se  tam 
optali  debere  Iristari.  Finilo  sermone,  eos  rogavit 


'  BaroD.  in  Not.  ad  Martyrolog.  Rom.  XX  Mart.  —  -  Apud  Leaad. 
1.  V.  de  viris  illustr.  Ord   Prad.  ia  Ainbrosii  Viia. 


omnes  aliquantiilum  e  camera  secederent:  illnm 
quietis  caiisa  lioc  facere  autnmantes,  unum  dun- 
taxat  intus  reliquerunt.  Tum  flexis  genibus  ad 
Dominum  ac  omnium  rectorem,Iuculentissimam, 
siciit  accepimus,  habuit  oralionem,  (luam  non- 
nuUi  fratrnm  ostio,  ut  audirent,  inluerentes  pane 
totain  scripserunt,  cujus  formulam  videre  non  po- 
tuimus. 

40.  «  Peracta  oratione,  Eucharistiam  petiit, 
quam  is  prinsqnam  suineret,  inagna  njverenlia  e 
lecUisurgens,  licet  imbecillis  huini  po|)lileiii  tlexit, 
aliamve  orationem  habuit,  (|ua  prasentes  onnies 
singultus  lacrymasve  complurinuas  compulsi  siint 
emittere.  Dein  sumpto  sacrainento  membradenuo 
reponens  thoro,  cxdera,  quee  morientibus  solent 
adliiberi,  petivit.  Tunc  praecipne  ejns  discipuli,  et 
una  caeteri  fratres  cum  linjusinodi  consorlio  se 
privari  cernerent ,  in  lacrymas  effiisi  sunt.  Qnod 
ubi  conspexit  Ambrosius,  iteriim  ad  eos  conversus 
hortabatur,  exempla  afferens  sanclorum  multa, 
ne  sui  ipsins  sorlem  ingemiscerent.  Dein  efferens 
caput,  singulos  complexiis  ejus  benediclionem  ro- 
gaiites  deosculabatur.  Interim  hominnm  ieinina- 
rnmque  ingens  numerus,  audita  Ambrosii  morte, 
ad  divi  Doniinici  templum  ingemiscentes  concur- 
rcbant.  Pleriqiie  in  jtlatea  ante  Ecclesiain  boni 
viri,  caelum  conspicientes,  nimbum  effiilgere  con- 
spicati  fuere,  in  cnjus  medio  stella  ingens  et  ra- 
diosa  sita  erat,  cni  inhaMcntesfixis  ociilis  paulatim 
abeimtem  viderunt.  Ex  templo  ex  his  unus  :  Emi- 
gravit  Ambrosius,  alle  inclamavit ;  tunique  fra- 
trum  sonos  plorantium  omnes  audivire.  Non  de- 
fuerunt  iiuerorum  prapsagia  ».  Nonnullisqueinter- 
jeclis,  quibus  pueri  innocentissimi  professi  sunt 
vidisse  Ambrosii  animam  ab  Angelis  in  caelum 
efferri,  subdit :  ((  Mortiius  est  anno  mcclxxxv  (nu- 
meralis  nimirum  annis  ab  Incarnato  Verbo),  men- 
sis  Marlii ;  e  cujus  corpore  suavissimus  emanabat 
odor  B.  Adduiitur  ab  auctore  plura  miracula  a 
Deo  ad  B.  Ainbrosii  imploratam  opein  patrata, 
quaj  brevitatis  studio  prcetermittimiis  :  ea  vero 
fusius  a  Julio  Sansedonio  episcopo  Grossetano,  qui 
B.  Ambrosii  Vitam  tribus  libris  est  complexus, 
l)ublicis  Tabulis  consignata  '  afferuntur  una  cum 
Gregorii  XIII,  Sixti  V  et  Panli  V  Diplomatibus  % 
qiiibus  indulgenliae  ejus  reliquias,  recurrente  die 
Ambiosii  noinine  sacro  ,  veneraturis  propositaj 
sunt. 

•  Lib.  iii.  c.  4.  —  2  Eod.  c.  S. 


(1)  Obiit  hoc  anno,  ut  annalisla  diligenter  ex  Baronii  scbedis  nolat,  B.  Ambrosius  Sansedonius  Ordinis  Praidicatorum.  Vitam  ejus 
irimi  ommum  scripsere  quatuor  ex  Pisdicatorum  familia  a  priEsu  ibus  Ordinis  sui  ail  id  muuus  delecti,  inslaute  atcjue  jubente  Honorio  IV 
PonliDce.  Vitam  l)anc  e  manuscripto  Codice  vuli;arunt  RoUandiani  socii  ad  diem  x\  .Martii.  Porro  Ambrosius  e  nobiU  Seneusi  faniilia  annj 
Mccxxvi,  die  XVI  kaleu.  .\la))  nalus,  in  sacrau)  P);cdicaloruu)  lamiliam  adlectus  luit  die  xvi  Aprilis  auni  sir.cxsxvii.  Ad  Tbeologis  studia 
priraum  in  monasteiio  sui  Ordinis  in  Italia,  deiu  Parisiis  sub  Alberto  Masino  incubuit,  iu  quibus  cum  prnfecisset  )i)axime,  famHnique  sibi 
comparasset  insignon,  tum  quod  scientia  excederet,  tum  pariter  quod  per  Gern)a  liam  dissidentes  princiiies  pra;dicat)one  sua  conciliasset, 
baereticosque  Bobemos  tunc  gliscentes  dispulationlbus  refutas-et,  Gi-egorii  x  le;ationes  in  varias  Europa;  partes  obivit.  Summa  qnoque  ejus 
fuit  dexlcDtas  )n  cumponend)s  variis  per  Italiam  dissidenlihus  naliombus;  loKatus  enim  ad  Florentinos  missus  est  ut  cum  Pismi;  coircnt 
Venelorum  quoque  et  Genuensium  discordias  sedasset,  nisi  inopiuus  PontiUcis  obitus  inleicesisset.  Conradinus,  qui  ob  invasam  Siciliam 
Pontilicias  ccnsuias  iucurrcrat,  ejus  opera  felicitcr  usus  fuit  ut  ad  Eeclesia;  paeem  admittcetur.  Denique  meritis  pleniis  ac  laboribus  pro 
Ecclesia,  pro  Bde,  pro  salute  proximorum  confcctus,  auno  et  dic  supoius  indieatis  iu  Seuciisi  Uidiuis  sui  Honasterio  obivit.       MaiNsi. 


HONORII    IV    ANNUS   3.    —    CHRISTI    TiST. 


17 


HONORII    IV    ANNUS    3.    —   CHRISTl     1287. 


1 .  Lndislaus  rex  Vngarice  corripitur  ab  Eo- 
norio.  —  Annus  a  Virginis  partu  miliesimus  du- 
cenlesimus  octuagesimus  seplimus ,  Inclictione 
(]uintadecima,  Roniani  Pontificis  obitu  ,  addu- 
ctaque  in  discrimen  ob  Ladislai  regis  inipie- 
tatem  in  Ungaria  Cliristiana  re ,  .icerbns  extitit. 
Detorserat  adeo  in  flagitia  mores  impudicos  La- 
dislaus,  ut  Ciimanos,  Tartaros,  Neugerios,  Sarra- 
cenos  in  familiaritatem  ascisceret,  ac  nil  minus 
aberat,  quam  ut  eorum  vitiis  imbutus  religionem 
Christianam  in  Ungaria  everteret.  Nicolai  itaque 
exemplo  Honorius  illum  monuit ',  ut  uxorem  regio 
thoro  restitueret,  ritusqne  paganorum,  quos  im- 
bibisse  fama  erat,  proscriberet :  ac  ni  pareret,  Stri- 
goniensi  archiepiscopo  se  provinciam  demandasse, 
ut  Ungaros  ad  sacra  arma  corripienda  in  Sarrace- 
nos,  Neugerios,  Cumanos,  Tartaros,  aliosque  gen- 
tiles  religionis  hostes ,  tum  in  omnes  qui  eos  fove- 
rent,  concitaret. 

0  Cbarissimo  in  Christo  filio  Ladislao  regi 
Ungaria3  illustri. 

«  Si  sparsa  semina  de  gremio  matris  Ecclesise 
seminata  colligeres,  divinee  gratiae  participatione 
senlires,  quod  ipsa  Ecclesia,  progenitorum  tuo- 
rum  merita  clara  rememorans,  te  bajulare  ac  la- 
clare  ccepit  ut  filium  ;  et  tandem,  causa  sugge- 
rente  ,  maternis  allocutionibus ,  ne  sic  clarum 
germen  decideret,  te  informavit  ac  direxit,  inde- 
fessis  sollicitudinibus  et  studiis  opportunis,  specia- 
liter  a  tempore  felicis  recordationis  Nicolai  papai 
prffidecessoris  nostri ,  [irout  ipsius  praedecessoris 
actus  saluliferi  reprresentant. 

«  Sed,  proh  dolor  1  sicut  diversis  scripturis  et 
relatibus,  ac  alias  fama  divulgante,  amare  perce- 
pimus,  tu  desistis,  progenitorum  eorumdem  vesti- 
giis  fallibili  collusione  degenerans,  licet  interdum 
ejusdem  matris  exhortationibus  acquiescere  ore 
prictenderes  ;  tamen  in  ruinam  siionte  prosilire 
digiiosceris  ,  dum  Deum  conteuuiere  non  vereris, 
vel  revereri  contemnis  ;  et  alias  in  praecipitiuiM  te 
devolvis  ,  destructionem  fama;  propriffl  non  asper- 
nans,  cujus  notabililer  prodigus,  positus  es  in  no- 

'  Lib.  II.  Ep.  ccLxiv. 

Ann.  —  louus  XXIU.  —  Ravn.  IV. 


tabile  spectaculum  gentibus,  ut  tanquam  crimi- 
nosus  merearisasingulis  denotari ;  pro  eo  maxime 
quod  religione  Chrisliana  post|)osi(a,  vel  polius 
abjecta,  in  contempluin  divini  nominis  te  cum 
Tartaris,  Sarracenis,  Ncugeriis,  paganis  conversa- 
tione  damnata  confcederare  te  diceris  ;  specialiter 
vivendi  cum  eisdem  Neugeriis  norma  suinpta,  et 
abjecta  ,  imo  potius  carceri  tradita  immaniter 
uxore  propria,  videlicet  cliarissima  in  Christo  filia 
nostra  E.  regina  Ungaria;  illustri ;  deScEviensiii  le- 
ipsum  ,  et  regiam  domnm  Ungarise  ,  qute  consue- 
vit  claris  germinibus  foecundari,  in  ipsius  domus 
exterminium,  tliorum  focdare  non  metuis  conju- 
galem  :  sicque,  si  pra^missis  veritas  suffragatur, 
degis  divina  et  humana  lege  vetiti  criminis  labe 
pollutus,  in  scandalum  hominum,  et  redderis  in 
conspectu  superni  Numinis  odiosus. 

2.  a  Unde  cum  ex  injuncto  pastorali  nobis 
officio  animarum  curam  gerere  teneamur,  dolen- 
tes  et  merito  si  talem  de  te  reddere  nos  contiugat 
in  examine  superni  judicii  rationem  ;  et  cupientes, 
ut  salutis  vitato  dis|)endio,  electorum  aggregari 
consortio  merearis  ;  celsitudinem  regiam  mone- 
mus,  rogamus  et  hortamur  attente,  per  Apostolica 
tibi  scripta  mandantes,  quatenus  eorumdem  Tar- 
tarorum,  Sarracenorum,  Neugeriorum,  et  paga- 
norum,  ac  aliorum  infidelium  dimissis  erroribus, 
in  quorum  observatione  a  via  lucis  deviatur,  et 
itur  in  tenebras ;  qua;  docet  et  servat  univeisalis 
Ecclesia,  velut  plautatus  in  domo  Domini,  dcvotae 
conversionis  studiis  amplectaris,  et  eamdem  regi- 
nam  resumens,  et  in  securo  statuconservans,  eam 
ut  teneris  marilali  atfectione  perlracfes;  ita  quod 
tu  per  hacc  plene  perci()ienssalutis  divinae  flagran- 
tiam,  elficacius  ad  ainorem  ejus  allectus,  ad  dona 
cajlestis  gratia;  valeas  pervenire  ;  ac  fugato  nubilo, 
dicta  domus  Ungaria;  reluceat  titulis  solita  cla- 
ritutis. 

3.  «  Et  ne  vidcatur  correctio  pateriia  lepescere 
circa  filium  delinquenlem,  venerabili  Iratri  nostro 
arcbiepiscopo  Slrigoniensi,  de  cujus  circumspe- 
ctione  ac  examinata  probitate  confidiinus ,  per  alias 
diversas  litteras  nostras  injuiigimus,  ut  in  liac 
parfe  datas  sibi  a  Domiuo  virtutcs  exercens,  te  a 


IM 


HONORII   IV   ANNUS   3.    —  CHRISTI    1287. 


sic  nefandis  erroribus  retrahat,  et  ad  viam  salnta- 
vcm  studiosa  operatioiie  rediicat.  Et  si  dicti  Tar- 
lari,  Sarraceni,  Neugerii,  el  pagani  daninatossuos 
conatus  contra  Catbolicae  fldei  |)rofessores  exerci- 
tare  \oluerint.  ne  ipsoruin  invalescat  temerilas  in 
dispendium  fidei  Christiana)  ;  contra  jirffidictos 
Tarlaros,  Sarracenos,  Neugerios,  et  paganos,  ac 
alios  adliaerentes  eisdem,  vel  eos  in  iis  quoniodo- 
lihet  confoventes,  cujuscumque  stalus  aut  con- 
ditionis  extiterint,  per  se  vel  per  alium  seu  alios 
studeat  sollicite  proponere  verbum  crucis  :et  con- 
tra  te  specialiter,  nisi  |)ra>dictam  reginam  resum- 
pseris ,  et  eam,  ut  pradicitur,  tute  tractaveris, 
exerceat  censuram  Ecclesiasticani,  auctoritate  no- 
stra  munitus.  Et  nibilomiuus  CcEteris  regibus, 
ducibus,  comitibus,  et  baronibus,  ac  populo  illa- 
rum  partium  scribimus,  ut  super  iisarcbiepiscopo 
assistanteidem  :  nec  cessabimus,  quantumcumque 
invite,  si  oportuerit,  quod  non  credimus,  ad  tuam 
correctionem  partes  Apostolicai  sollicitudinis  sicut 
expediet,  adhibere.  Per  hoc  autem,  quod  te  in 
pra'senti  lillera,  cum  solitK  benedictionis  eloquio 
salutamus,  quia  nondum  de  bujusmodi  tuis  acti- 
bus  patet  nobis  veritas  narratorum,  scutum  alicu- 
jus  confidentiaB  non  assumas,  quominus  bominis 
el  canonis  sententiis,  si  eas  forsan  incurreris,  sis 
ligatus.  Dat.  Romae  apud  S.  Sabinam  IV  id.  Martii 
anno  ii  ». 

Eadem  sententia  ad  archiepiscopum  Strigo- 
niensem  scriptum  ostendit  Regestum  Pontifl- 
cium  '  :  jussus  enim  est  in  eo  luctuosissimo  tem- 
pore  /elum,  quo  tuendte  religiouis  ardebat,  expli- 
care  ;  eodemque  argumento  piures  Ungariae  pro- 
ceres  Ecclesiastici  et  laici  ad  defendenclum  Cliristi 
nomen  excilati  ^.  Ut  vero,  Ladislao  ob  scelera  per- 
eunte  ,  regnum  Ungaricum  inultis  laceratum 
bellis ,  demum  a  Ladislao  e  sorore  pronepote 
regia;  Siculae  principe  splendori  pristino  fuerit 
restitutum,  suo  loco  dicetur  :  nunc  ad  Iractatum 
de  liberando  Carolo  agitatum  historiam  tradu- 
cimus. 

4.  Fccdiis  iniquiim  inter  Carolum  Siculum  et 
Alphonsiim  Aragoniiim  reprobat  Honorius. —  Sus- 
cefila  couciliandi  foederis  provincia  ,  Eduardus 
Auglorum  rex  imposuerat  iniquas  adeo  leges  Ca- 
rolo  II  ac  dignitati  Ecclesiai  adversantes,  ut  con- 
stitutas  pacliones  Honorius  ex  cardinalium  consi- 
lio  penilus  resciderit :  quarum  prajcipue  erant,  ut 
Siciliai  insula  cum  adjacentibus  iusulis,  ac  Tunetani 
regui  vectigali,  terrisque  onmibus  infra  Rheginen- 
sis  archieiiiscopatus  limites  sitis  Jacobo  assereretur, 
Alfouso Aragoniffi  jura  redderenlur,  Carolus  Sedem 
Apostohcam  ad  ea  rata  habenda  adduceret ;  aliae- 
que  adjecta)  conditiones,  qua^  in  litteris  '  Honorii 
inspici  i)ossuiit. 

«  Nobili  viro  Carolo  clarae  memoriae  C.  regis 
Siciliai  primogenito. 

1  Lib.  II.  Ep.  ccLXV.  —  -  Reg,  post  eamd.  Ep.  —  ^  Lib.  ii.  Ep. 
cur.  XLVii. 


«  Venerabilis  fratris  nostri  R.  episcopi  Vapin- 
censis,  et  dilecti  filii  Gaufridi  dc  Launcello  Eccle- 
si;c  Apteusis  prtepositi  nunliorum  tiiorum  rela- 
tione  didicimus,  quod  nonnullis  pactis  tractatibus 
iiiter  teac  Alfonsum  et  Jacobum,  natos  qucndam 
Petri  olim  regis  Aragonuin  ,  hactenus  babitis, 
dictus  Alfonsus  tibi  per  Ecclesiai  Salsensis  pree- 
)iosituni  intimavit,  quod  ideni  Jacobus  et  Constan- 
tia  maler  ejus  ipsum  per  nuntios  speciales  duxe- 
rant  requirenduni,  ut  a  compositione  sive  concor- 
dia  pridem  inter  te  illosque  tractata,  dum  adhuc 
esses  in  ,Siciliae  partibus,  recedere  non  deberet ; 
quodque  ipse  iutendebat  omnino  eorum  in  liac 
parte  prosequi  voluntatem  :  verumtamen  procu- 
raiet,  eosque  compelleret,  quod  contenti  existe- 
rent,  ut  absijue  condilione  vel  retentione  aliqua, 
Siciliaj  insulam  cum  insulis  omnibus,  quae  sibi 
adjacere  noscuntur,  terramque  totam  iufra  Rhe- 
gineiisis  archiepiscopatus  limites  consisteutein  , 
Tunitiique  tributuin,  regi  Siciliae  debitum,  eidem 
Jacobo  et  ha^redibus  suis  in  perpetuum  duceres 
concedenda  :  et  quod  insuper  procurares  et  face- 
res,  ut  concessionem  seu  donationem  hujusmodi 
Sedes  Apostolica  conflrmaret,  ac  processus  contra 
eunidem  Petrum  super  privatione  regui  Aragouiaj 
et  alios  quoslibet  contra  praGfatos  Alfonsum,  et 
Jacobum,  et  Constantiam,  eorumque  vassallos  per 
Sedem  ipsam  habitos  ;  necnon  et  concessioneni 
de  [irxHlicto  Aragouum  regno  factam  ,  totaliter 
revocaret. 

5.  aAdjecitquoquesaepefalus  Alfonsus  per  Sal- 
sensein  praepositum  supra  dictum,  quod  nec  per 
obsides,  neque  per  securitates  alias  posses  quoino- 
dolibet  liberlati  restitui,  douec  prcBinissa  i^erducta 
fuerint  ad  effectum  ;  ac  etiam  eumdem  Jacobum 
natamque  tuam  uatu  majorem,  et  primogenitum 
tuum  ac  Isalandam  Alfonsi  et  Jacobi  praedictoruin 
sororem  contiugeret  matrimouialiter  copulari.  Et 
ut  prajdicta  possent  melius  perfici,  efficaciusque 
compleri,  treuga',  qufe  RomanamEccIesiam  etejus 
valitores,  ut  patrite  verbis  utamur,  includerent, 
inirenturamedietate  mensis  Maii  venturi  proximo 
inchoandae,  ac  ex  tunc  per  bienuium  duratura)  ; 
ita  tamen,  quod  idem  Jacobus  praefato  Alfonso,  in 
guerra  qualibet  posset  auxilium  impertiri,  prout 
hffic  omnia  in  quadam  caedula  conscri|)ta  vulgari- 
ter  ac  nobis  per  nuntios  tuos  supradictos  exhibita 
perceiiiiiius  plenius  contineri. 

6.  aSane,  flli,  nisi  consideratio  tuistatus  aliud 
suaderet,  grandis  subiret  audienlium  mentes  ad- 
mirationis,  nec  miuus  turbatiouis  occasio,  ex  eo 
quod  auditum  etiam  exposito  tibi  per  dictum  Sal- 
sensem  pra;positum  prcebuisti  tractatui,  vel  illum 
per  eosdem  nuntios  tentavisti  nobis  exponere,  di- 
ctive  nuntii  ministeriuni  expositionis  bujusmodi 
assumere  praesuinpserunt.  Numquid  enim  dicto- 
rum  Alfoiisi ,  vel  Jacobi  aut  patris  ,  et  matris 
eorum  demerila  nieruerunt,  ut  tantum  de  suis 
iniquilatibus  commodum  consequantur  ?  In  quo 
unquam  ipsi  Alfonsus  et  Jacobus,  eorumve  geni- 


HONORII    IV   ANNIJS   3.    —   CHRISTI    1287. 


19 


trix,  eliain  [)ost  incinnrnfi  Pclii  oljituin  cjusdein 
Ecclesiie  se  beneplacilis  conptarunt,  aiit  qnas  cor- 
reclionis  vel  liuniiliationis  indicia  pnrlenderunt, 
ut  talia  'postnlarc  pnESuniant  ?  Nunniiiiil  per  de- 
tenlionem  tui  tani  arctain  ,  ha'c  vel  iis  siniilia 
C0f:;itant  oblinere  ?  I^rofecto  contumacia,  et  jiro- 
tervia  non  benevoientiam  provocant,  sed  indi^ma- 
tioneiii  irrilant. 

0  Cuin  itaque  petitiones,  In  diclo  content;c 
Iractatu,  nihil  rationis  liabeant,  nec  peteiitinm 
merilis  adjuventur  ;  sed  in  cjiisdem  Ecclesiai  ac 
tuuin  grande  prajudicium  redundare  noscantnr 
ut  tibi  Alfonso  et  Jacobo  matric|ue  prrediclis  de 
ipsius  consummatione  vel  a|>|irobatione  traclatus, 
ab  eadem  Sede  ullo  unquam  tempore  obtinenda 
spes  deinceps  aliqua  non  supersit,  sed  praecidatur 
onmino  ;  nos  tractalum  eunidem  tibi,  ut  praemit- 
litur,  per  meinoratum  pi\x'posituni  Salsensem  ex- 
positum,  de  fratrum  nostrorum  consilio  repro- 
bantes  expresse,  ac  niiiiloininus  si  forte  de  facto 
processit,  cassanles,  et  penitus  revocantes,  ipsuin 
omnemque  alium  ei  similem  prasumi  de  caetero 
districtius  inhibemus  :  et  si  quis  hujusniodi  fuerit 
deinceps  quoquo  modo  praisuniplus  ,  illum  ex 
nunc  decernimus  irritum  et  inanem,  ac  nullius 
existere  firmitatis.  Si  tamen  meinorati  Alfonsus, 
Jacobus ,  eorumque  genilrix  se  ipsius  Ecclesiffi 
gratia  habilitare  studerent,  a  suis  desistendo  ex- 
cessibus,  et  circa  te  tuamque  liberationem  prae- 
cipue  se  humiliter  ac  benigne  gerendo  ;  quia 
nunquam  gremium  redeuntibus  claudit  Ecclesia, 
ipsius  misericordiam  se  humiliantibus,  et  ut  res 
exigit,  poenitentibus  exhibendam,  ad  tuain  maxime 
instantiam  eadem  Ecclesia  non  negaret.  Datum 
Romae  apud  S.  Sabinam  IV  non.  Marlii,  Pontifica- 
lus  nostri  anno  ii  ». 

7.  Ne  vero  capto  principi  ad  permulcenda 
servitulis  incoinmoda  divina  soiatia  subtraheret, 
cui  hostes  huinana  eripuerant,  concessit  ei  '  Ho- 
norius,  ut  quanuliu  interdictum,  quo  Aragonia  et 
Calhaloma  percussae  erant,  teneret,  sacra  coram 
eo  peragi  possent :  a  Tuis,  inquit,  supphcationibus 
iiiclinati,  volentes  tibi  gratiam  tacere  specialem, 
auctoritate  libi  praesentium  indulgemus,  ut  Eccle- 
siastico  interdicto,  cui  regnum  Aragonia3  et  comi- 
tatus  Barciloniae  auctorilate  Apostolica  supposila 
sunt  ad  proesens,  durante,  dum  te  captuin  inibi 
contigerit  detineri,  liceattibiet  familice  tua;  tecuin 
per  caiiellanos  et  clericos  tuos  subinissa  voce,  ex- 
communicaliset  interdiclis  exclusis,  missarumso- 
lemnia,  et  alia  divina  olficia  facere  celebrari.  Da- 
tum  RoinaeapudS.  Sabinam  IV  non.  Martii  an.  ii». 
Inter  haec  Robertus  comes  Atrebatensis  regiaeNea- 

'  Lih.  II.  Ep.  XLVi. 


politaiKc  procuralor  ad  rccuperaiulain  SiLiliani 
impetus  efludit,  cepitque  Augustam,  cumque  vali- 
dain  classemad  propngandam  latiiis  victorinm  im- 
iiiilteret,  Rogerius  Lorin,  Jncobi  Aragonii  classis 
prajlectus,  obviaiu  progressiis,  Gallosque  incompo- 
sitos  ndortus  fudit,  ac  paulo  post  Augiista  ad  de- 
diliouem  compulsa  a  Jacobo  ;  de  (|ua  victorin  iiaic 
Jordanus  trndit  hisloii;c  '  :  «  Galetc  regnicolarum 
euntes(onti'aSicuIosobvi;im  hnliuerunt  Rogeriiim 
de  Loria,  qui  eas  multo  ingeiiio  superavit,  ubi 
crat  comes  Thentiiius,  dictus  Pliiiipiuis,  filius  co- 
mitis  Flandriai  (1)  ».  Capluin  inter  ctcleros  procc- 
res  Guidonem  MontisforUs  comitem  adduiit  Ptole- 
mffius  Lucensis  '  in  hisloria  Ecclesiastica,  Joannes 
Villnnus  •,  et  S.  Antoninus  *,  hunc  vero  e  carcere 
nunquam  dimissum,  ad  ineundam  ab  Anglo  rege 
illi  infestissimo  gratiani,  quanivis  alii  innlto  auro 
se  redemerint,  atiiue  ita  in  carceris  squalore  pe- 
riisse,  sed  insigne  virtutis  exemplum  explicuisse 
nonnulli  referunt  ',  cum  nimiriim  in  inorbum  rei 
venereai  usu  levanduin  incidisset,  ne  se  adulterio 
conlaminaret,  mortem  vitae  prfelulisse. 

8.  Bes  SijricB.  —  Quod  porro  ad  Eduardnm 
paulo  superius  niemoratum  attinet ;  tradit  de  eo 
Westmonasteriensis  ',  ipsum  graviori  morbo  im- 
plicitum,  prope  Burdegalam  decubuisse,  atque  ab 
eo  recreatnm,  crucem  cum  maxima  hominum 
multitudine  induisse  :  actum  ab  Sedis  Aposfolicae 
legato  Christianorum  exercituum  crucesignatorum 
duccm  creatuin.  At  is  postea  levissima  ex  causa 
devota  Christo  arma  in  Gallos  convertit ;  atque  in- 
terea  Sarraccni  ad  perdendam  Syriam  furorem 
auxere.  Imminebantilli  Tripoli,  nobilissimae  Chri- 
stianorum  urbi,  in  quam,  Antiochia  amissa,  [irin- 
cejis  regiam  traduxerat  ;  cum  Deus  intentato  ex- 
Ireino  discrimine  spatium  peccatoribus,  ut  flagilia 
expiarent  lacrymis,  concessit,  ac  barbarorum  im- 
petus  domestica  clade  retardavit,  ut  ex  Jordano 
colligitur  :  «  Eodem,  inquit ',  anno  soldanus  mi- 
sit  Lelaratam  ad  recuperandiim  castrum,  quod 
tenebat  Sangolascar  :  quo  obtento  habuit  castruin 
Liciae.  Praeterea  venit  soManus  ad  obsidendain 
Tri|ioIim  :  sed  inferim  filius  ejus  moritur,  et  pra; 
dolore  destitit  ».  Consonat  Jordano  Marinus  Sanu- 
tus,  qui  [ilura  alia,  ex  quibus  Syriacae  rei  status 
perspicifur,  adjungit,  ac  inter  alia  Tripolitani  co- 
niitis  obitum,  ex  quo  barbaris  ad  exscindendain 
brevi  Tripolim  crevit  aiulacia  :  «  Admiraldus,  in- 
quit  %  vocatus  Leteratayn  mcclxxxvii  niissus  est  a 
soldano  Babyloniae  ad  obsidenduni  castrum  unuiii 


»  Jnrd.  Ms.  Vat.  sigii.  num.  1960.  Surit.  Annal.  I.  iv.  c.  95.  — 
-  Ptol.  Luc.  Hist.  Efcl.  Ms.  1.  xxiv.  c.  22.  —  »  Jo.  VilL  1.  vii. 
c.  U6.  —  '  S.  Anton.  iii.  p.  tit.  x.x.  (^.  5.  §  3.  —  *  Ttiomas  l"a- 
zcU.  poster.  deradis  1.  ix.—  «  We^t.  Flor.  Ilist.  —  '  Jord.  .Ms.  Vat. 
sign.  num.  1980.  —  *  San.  I.  Ill.secr.  lid.  cruc.  p.  12.  c.  20. 


(1)  Victoriam  quam  Rogerius  de  Loria  copiarum  Jacobi  rcgis  iluctor  supremus  de  hoslibus  reportavit,  fuse  cl  mnrosc  dcscribil  Bartlio- 
loma;us  a  Neocastra  llist.  Sicul.  cap.  111  :  cujus  narratiouis  summii  co  redit  nav.ilem  fuisse  p'ignam,  iu  (jua  riailoium  ingenli  strage  edita, 
in  piptostalem  lloberti  venisse  triremes  xliv,  cum  eaptivorum  principum  el  iUustriiiin  viroruin  ingcnti  multitudiue.  Locus  pugna;  liltus 
Sunenti,  (Ues  xxiii  Junii.  Rogerius  vero,  in  priemium  victori»  Ischiam  insulam  NeaiioU  proximaiu  adjecto  regis  titulo  oblinuit.      Mansi. 


'iO 


HQNORII   IV   ANNUS  3.    —  CHRISTl    1287. 


quod  Sangolascar  tenebat  conlia  soldanum  prae- 
dictum.  H:il)ilo  vero  caslro,  cepit  xni  die  Aprilis 
castrum  Licia;  principis  Autiochiaj.  Deinde  venit 
Crach,  et  ibi  nianduvil  niagnum  fieri  apparalum 
niacliinarnm,  et  aliorum  necessariorum  ad  obsi- 
dendum  Tri|iolim  :  quod  principi  per  quemdam 
ad  admiraldum  sibi  familiarem  inlimatum  est. 
Tunc  princeps  victualibus  munit  castrum  Ne- 
phyn,  et  in  civitate  mandat  fieri  sexaginta  pristina. 
Venit  itaque  soldanus  ad  obsidendum  Tripolim  : 
sed  interim  fllius  ejus  moritur,  et  pra3  dolore  a 
proposito  resiliit.  Comitissa  vero  de  Blois  appli- 
cuitPtolemaidem,  et  fecitintercaetera  laude  digna 
pulchram  turrim  ad  babarcanum  prope  S.  Nico- 
laum,  et  inter  portam  S.  Thoma^  et  portam  de 
Malpas  fecit  pulchrum  babarcanum,  et  secunda  die 
Augusti  migravit  adDomiiuuu.  Roamundus  etiani 
princeps  Antiochenns  xix  Octobris  mortuus  est. 
Mater  vero  petiit  silii  fiuri  homagia  :  cui  responde- 
tur,  quia  Luci3B  sorori  principis  hoc  debetur,  quia 
jamerat  ictalis  adultae,  et  erat  nupta:  ettandem  in 
hoc  conveniunt,  quod  omnes  communiter  jurant 
matri  principis  defimcti,et  ipsaeismutua  jurade- 
fendere  :  quando  domina  venerit,  quae  ullra  mare 
iviral,  tuncillijurarent  defendere  jura  sua  :  quod 
et  factum  est.  Illa  vero  Bertrandum  de  Gibeletli  sta- 
tuit  loco  sui  ».  Plangendum  erit  inferius  Tripolis 
excidium  :  jnterea  Pontificium  funus  lugeamus. 

9.  Eonorii  IV  papce  obitus.  —  Occupavit 
mors  Honorium,  raagna  qucEque  progerenda  bene 
republica  Christiana  cogitautem  ,  de  quo  haec 
ipsius  Vita3  scriptor  '  :  «  Honorius  papa  obiit  Ro- 
mae  in  Ccena  Domiui ,  fuitque  sepultus  in  die 
Parasceve  sancta ,  juxta  Nicolaum  papam  IH  in 
Ecclesia  S.  Petri  ».  Quibus  consonat  Appendicis 
ad  Marlinum  Polonum  auctor;  additque  :  «  Sedit 
annis  duobus ,  die  nno  :  et  vacavit  Pontificatus 
mensibus  decem ,  diebus  duobus  ».  Beruardus 
etiam  ipsum  morlem  oppetiisse  tradit  in  Ccena 
Domini,  alque  Parasceves  die  juxta  Nicolaum  III 
in  Basilica  Vaticana  sepulturai  mandatum,  Sedem- 
que  ab  ea  die  ad  recurrentem  Cathedrse  S.  Petri 
sacrum  diem  ,  qui  nimirum  in  VHI  kal.  Marlii 
iucidit,  paslore  destitutam  fuisse.  Confirmantur 
superiora  a  Ptolemaeo  Lucensi ,  dum  ait :  «  An. 
Dom.  MCCLXXvn,  Houorius  moritur  apud  S.  Sabi- 
nam,etin  Ecclesia  beati  Petri  juxta  sepulchrum 
Nicolai  III  honorifice  sepelitur  :  quamvis  adhuc 
\iveret  vivens  apud  S.  Sabinam  contiuuam  resi- 
dentiam  faceret ,  uisi  in  aestate ;  quia  tunc  se 
Tyburim  cum  curia  transferebat.  Sedit  auteni 
annis  duobus  et  diebus  aliquibus  (id  est  duobus), 
et  vacavit  tunc  Ecclesia  a  Coena  Domini,  quia  tunc 
mortuus  est  Honorius,  usque  ad  cathedram  S.  Petri 
in  qua  electus  est  Nicolaus  ».  Et  cerle  Hunorium 
die  Ccena;  Domini  obiisse  consentiunt  Bernardo 
et  Ptolernajo  Lucensi    °,  Jordanus   ',  et  Joannes 


'  Ms.  Vallic.  bibl 
sicn.  iiuni.  19IJI).  — 


sig.  lit.  C.  nuni.  21  et  •;9.  —  2  JorJ.  .Ms. 
.  3  ptol.  Luc.  Hist.  Eccl.  I.  .\.\iv.  c.  If). 


Vall. 


Villanus  ',  qui  terlio  nonas  Aprilis  defunctum 
scribit:  eonanique  anno  Cceiiaj  Domini  festus  dies 
in  tertium  Aprilis  mensis  incidit.  De  sei^ultura 
ipsius  refert  Wadingus  '  in  Basilica  S.  Petri  ipsius 
corpus  sepulchro  mandatuiu,deinde  incerta  occa- 
sione  in  Ecclesiae  Araecceli  sacello  aSabellis  extruclo 
translatum. 

10.  Pemsi7ii  prope  Giialdum  arcem  excitant. 
—  Vacante  Sede,  Perusini  arceni  propu  Gualdum 
Nucerina)  dicecesis,  contemplis  censuris,  quas 
ducatus  Spoletani  praeses  incusserat ,  excitarunt, 
quo  facto  cum  non  parum  Romanai  Ecclesice  jura 
invaderent ,  sacer  cardinalium  senatus  coeptis  eos 
desistere  jussit  '. 

H.  Tartari  infideles  irrumpunt  in  Polonos 
et  Ruthenos.  —  In  Polonia  religionis  Christianae 
hostes  Lituaui ,  Prutheni ,  Samogita; ,  Polonos  op- 
pressere.  At  Lesko  Niger  crucis  signa  in  speciem 
coutra  barbaros,  ut  ab  Sede  Apostolicaoblinuerat, 
explicuit  *  :  verum  dein  non  in  gentiles  ,  sed  in 
Conradum  Masovice  ducem  movit.  Sed  Deus  justus 
in  Leskonem  ,  qui  turpissime  religioni  illuserat, 
et  consecrata  Christo  arma  sanguine  Christiano 
foedaverat,  vindictam  effudit  :  qui  enim  ob  prae- 
claras  antea  a  se  relatas  victorias  maxiuuim  apud 
omnes  noraen  tulerat,  coutinuis  postea  cladibus 
acceptis  infelix  evasit ;  ut  posteris  nunquam  im- 
pune  violari  religionem  exemplo  esse  possit.  De 
quo  ha;c  Longinus  '  :  «  GrandemdeinTartaroruin 
invasionem ,  postremo  pestem  et  epidemiain  in 
universos  grassantem  ;  item  famem  ,  agrorum  ,  et 
frumentorum  alluvionera,  mortalitatem  quadrupe- 
dum  ;  mordacitatem  bestiarum  ,  et  luporum  ;  va- 
rias  insuper  plagas  Dei  ,  sibi  invicem  succedentes, 
pertulit  :  ut  tam  sibi  quam  posteris  documento  sit 
et  fuerit ,  ne  quis  de  cstero  Deo  et  suae  religioni 
raentiatur  et  illudat;  et  quod  sine  religione  arina 
quantumcumque  polentia  non  vincant.  » 

12.  Quod  vero  ad  cladem  a  Tartaris  illatara 
attinet;  scribit  auctor  "  ipsos  fame  stiuiulatos  in 
Poloniara  immenso  numero,  locustarum  more , 
se  effudisse,  quamvis  tunc  orania  gelu,  et  nivibus 
rigerent  :  Sandoiniriam,  et  Cracoviam  frustra  ten- 
tasse  :  deinde  cuin  ex  captivis  Leskonem  in  Uiiga- 
riain  cura  Griphina  uxore  fuga  se  subduxisse 
accepissent,  licentius  ad  agendas  praedas  incu- 
buisse.  Tribuendum  vero  iusigni  miraculo,  bar- 
baros  a  duobus  monasteriis,  altero  S.  Crucis  nun- 
cupato,  altero  inquod  diicissa  Kinga  Boleslai  olim 
Cracoviensis  ducis  dicti  Pudici  uxor  cum  duabus 
germanis ,  Jolenta  ducis  Calissiensis,  et  Constantia 
Danielis  Russiae  regis  viduis  relictis  ,  aliisque  plu- 
ribus  Deodevotis  virginibus,  sereceperat,  immisso 
in  Tartaros  divinitus  terrore  absfinuisse.  Tanla 
porro  tunc  illata  vastitas  fuit ,  ut  praiter  senes, 
sacerdoles  ,  lactentes  trucidatos  ,  a|)ud  civitatem 


*  Jo.  Vill.  I.  VII.  c.  H2.  —  -  Wad.  in  Annal.  Minor.  toin.  11.  hoc 
auuo.  —  '  Ext.  iu  Ms.  Vall.  sign.  lit.  B.  nuin.  12.  pas.  49.  —  *  Long. 
Hist.  Pol.  I,  vu.  hoc  an.  —  *  Long.  ubi  sup.  —  "  Ibid. 


HONORII    IV   ANNUS  3.    —   CHRISTI    1287. 


21 


Waldirnirieiisom  pnLnlu  paiiila  ad  \igiiili  niillia  et 
amplius  vir^^iniim  juvencnlarum  numerus  ascen- 
derit. 

13.  Nec  Poloui  inodo,  sed  eliain   Rtillieni, 
quamvis  foederati,  irruiitionis  hujus  Tartaricac  ra- 
biem  sensere  :  aniio  eniiii  sequeiili,  utscribil  Lon- 
giniis  ',  ciiin  palani  in  eos  grassari,  quos  in  agen- 
dis  in  Poionia  praedis  armorum  socios  habuerant, 
duces    pndiilieient ,  venenis  arlibnsque  maj;icis 
flumina  fontesque  infecere  :  adeo  ut  pestis  cru- 
deUssima  Uiissorum  magnam  partem    deleverit : 
ac  juslo  Dei  judicio  ,  cum  ii  Cliiisliaiiis  sacris  im- 
buli  ad  Cliristianos  exscindeiuios  cuiii  gentililius 
arma  conjunxissent.  Qua  vero  ratione  eam  crearint 
luem  Tartari,  narrat  auctor  :   «  Corda  ,  inqiiit, 
Cliristianoruin  hoininuin  Polonorum  ex-captivo- 
rum  grege,  quos  pro  sortiledorum,  divinationum, 
incantationuin,   et  aui;uriorum    officiis,   quibus 
geiis   illa   niagnopere  dedita  est,  peraf,^endis  iiius- 
quam  cenluni  numero  occiderant,  de  cadaveribus 
occisorum    extracta  forlissiniis  venenis  inebriant 
et  inficiunt,  et  tam  in  proflupntes  et  sla^Miaiites 
aquas  verubus  et  ligiiis  in  longum  projectis,ut 
diutiiis  durarent,  imposita  immergunt,  a  quibus 
aiiua;  infectse  adeo  in  Rtithenos,  qui  aquas  illas 
qiiocuinqtie  usu  contingebant,  venenuin  et  inorbos 
vulgaveraiit,  ut  subito  procumbentes,  iiullis  aiiti- 
dotis  profeetum  afferentibus  relevati,  occiderint. 
Sero  tandem  et  plurimis  per  tabeiii  in  corpora 
ingesta  consumptis  ,  latens  maluin  deprehensum 
est,  et  aquarum  usus  velut  fatalis  et  pestifer  a 
Rutlienis  fastiditus  ».  Haec  sequenti   anno  conti- 
gere,  quae  ne  ccepta  oratio  abrumpalur,  conjun- 
genda  visa  sunt. 

li.  Dux  Wratislaviensis  ab  insectando  epi- 
scopo  desistit.  —  CcEterum  visum  est  divinum 
Numen  memorata  Ijarbarorum  irruptione  Polonos 
principes  plectere,  qui  insaiia  violandi  juris  Eccle- 
siastici,  etsacraruni  expilandarum  opuiii  cu[ii(iine 
episcopos  divexabant.  Et  quidem  inter  alios  Wra- 
lislaviensem  episcopuin  duxtanto  furore  est  insec- 
tattis,  ut  Ratliihoriam  ,  in  quani  is  perfugerat , 
exercitu  cinxerit :  impendentiscjue  populo  insouti 
calamilalis,  miseratioue  episcopus  exul  permotus, 
illius  iras  satiare  suo  sanguine ,  quam  Ratliibo- 
riensibus  optime  meritis  exitium  parare,  potius 
ducens,  ad  ducis  Wratislaviensiscastrase  contulit, 
Quo  viso  lioslis  repente  divino  nutu  enioUitus , 
Deum  in  ipsius  minislro  veneratus,  procubuit  in 
genua,  ac  veniam  criiiiinis  supplex  poposcil :  ()uam 
insignem  historiain  his  verbis  narrat  Longinus  -  : 
«  Induit,  inquit,  vestes  sacras,  nonnullos  tiuoque 
ex  clero  jubel  aniiciri  eisdem  :  ac  sic  tiara  et  pon- 
tificalibus  insigniiscuin  clero  suo  iiniverso  secum 
exulante,  oppido  egressus  ad  castra  pergit,  (yranni 
iras  sievas  supremo  humilitatis  geiiere  placaturus. 
Cujus  tyranuus  viso  a  longe  advenlu  ,  tanto  metu 


divinitus  perculsus  est,   ut  de  tabernaculo  suo 
exiliens,  in  occursum  pontificis  ocius  procurreret, 
et  corruens  pronus  in  terram  quasi  divinuni  ali- 
(luod  Numeii  in  episcopo  videns  ,  et  in  speni  ilhus 
aeternum  Pontificem  venerans ,  transgressionum 
suarum  veniam  precaretur.  Quem  Tliomas  episco- 
pus  ex  terra  elevans,  omnein  sc  illi  pr;cvarica- 
tionem  transactam,  duminodo  in  ea  contritione  et 
devolione  persisteret,  oliortis  lacryniis  spondet  in- 
dullurum.  Et  post  flebiles  amplexus,  et  oscula 
hinc   inde   utrinque   pnestita  ,    proximam   icdem 
beato  Nicolao  sacratani  dux  atque  pontifex  absqiie 
arhitris  ingressi,  longis  et  inutuis  habitis  tractati- 
bus ,  his  deiiuim  condilionibus  ,  eo(|ue  paclo  pax 
et  reconciliatio,  et  oinnium  offeusarum  oblileratio 
convenit,  ut  Henricus  dux  Wratislaviensis  castra , 
civitates,  oppida,  villas  ,  decimas  ,  et  quascumque 
sorles  Ecclesiasticas ,  iiuas  occupaverat,  Thoinae 
episcopo  et  suo  clero  redderet,  et  pro  perceptls 
satisfactione  condigna  impensa,  amplas  libertates, 
et    immunitates    Ecclesia;    Wratislaviensi    scelus 
commissum   expiando  conferret  ».  His  consenlit 
Michovias',  addit(|tie  :  «  Ea  reconcilialione  secuta, 
interdictum      arcliiepiscopi      Gnesnensis     Jacobi 
Swinka  sublatum  est :  in  memoriam  vero  bene- 
ficii  ac  hospitalitatis  Tliomas  episcopus  Wratisla- 
viensis  ,    [)Ostulanle    Casimiro    duce   0[)|)oIieiisi  , 
Ecclesiam  S.  Tliomae  Cantuariensis  in  castro  Rathi- 
boriensi  ftindavit  ». 

15.  Subdit,  pluribus  interjectis,  memoratus 
auctor,  sequenli  anno  ab  Henrico  duce  ad  expian- 
dum  in  episcopo  insectando  crimen  tem[)liiin 
excituin  :  «  Anno ,  inqiiit,  Domini  mcclxxxviii  , 
Henricus  IV  dux  Wratislaviensis  Ecclesiaiii  colle- 
giatam  S.  Crucis  in  suinuio  W^ratislaviensi  funda- 
vit  et  erexit,  certum  prttlatorum  ,  canoiiicorum  , 
et  vicariorum  numerum  instittiens  ,  et  unicuique 
niunifice  de  suis  introitibus  largiens  ,  per  hoc 
divina;  majestatis  irain  [ilacattinis,  quam  exiliando 
Thomain  episco[)um  et  clerum  Wratislaviensem 
incurrerat,  et  vehementer  offenderat  a.  Utinain 
Christiani  principes  ab  invadendis  o[)ibus  sacris 
alistinerent,  injuriasque  iiiflictas  sacris  admini- 
stris  Henrici  exeinplo  delerent  beneficiis,  ne  illi 
gravissima  mala  ,  in  quoD  concitata  in  se  caelesli 
ultione  praecipites  rutint,  felicius  averleient. 

16.  S.  Thomo!  episcopi  Berefordensis  obiliis 
ct  miracula.  —  Susce[itis  tuentlorum  Ecclesia;  suae 
juriuiii  laboribus  allritiis  S.  Thomas  episcopus 
Herefordensis,  peregre  ex  Anglia  profectus,  ad 
immorlalitatem  hoc  anno,  ut  observat  card.  Raro- 
nius  S  migravil.  Ctijus  sanctitatis  ghiria  maximis 
[)0stea  miraculis  etfloruit,  ut  narrat  subjectis  ver- 
bis  W'estnionasteriensis  '  :  «  Thomas  de  Catilupo 
quondam  e[iiscopus  Herefordensis,  (|ui  jiro  causa 
EccIesifP  sitae,  tit  dicitur,  (|uain  coiilra  IVatieiu 
Joannem  de  Peccliam  de  Ordiiie  fratrtiiii  MiiKn  imi 


•  Long.  ubi  sup.  —  '  LoDgin.  nist.  Pol.  I.  vii.  Micliuv.  I.  iii.  c.  C. 
Cliroiiier.  1.  x. 


i  Michov.  ibid.  —  *  Bjron.  in  Not.  dic  x.xi  Octoh. 
Floi-.  Ilisl.  hue  au. 


'  Wesliii. 


22 


HONORII    IV    ANNUS    3. 


CHRISTI    1287. 


archiepiscopum  Canluaricnsem  defendere  pro|)o- 
nebat,  in  parlibus  obiit  transmarinis ,  cujiis  ossa 
in  Ecclesia  supradicta  fiienmt  tradita  sepulturae, 
miraculis  ccepit  coniscare  ;  ita  cjuod  infra  breve 
temporis  spatium  centum  et  scxayinta  tria  mira- 
cula  pro  illo  fieri  voluit  Deus  ».  Describuntur 
fusius  apud  Surium  '  patrata  illius  ope  niiracula, 
ac  virtutes  insii^ues,  quibus  cnituit,  iiuarum  ma- 
jora  tuiu  explicuisse  cxempla  refert  auctor,  cum 
in  celsiore  e|)iscopatus  fastigio  collocatus  esset  : 
a  Cum,  inquil,  Herefordensis  Ecclesia  suo  esset 
orbata  pastore,  omnium  votis  electus  anno  Christi 
millesimo  ducentesimo  septuagesimo  quinto  epi- 
scopus  consecratus  est.  Tuui  vero  longe  etiam 
magis  quam  antea  factus  est  vigil  ad  curam  ,  non 
segnis  ad  opus  ,  suavis  ad  mores  :  major  tum  illi 
accessit  cura  pauperum,  gestuselsermo  humilior, 
in  persecutionibus  perferendis  auimus  fortior,  ad 
exsequendam  justitiam  censura  severior,  in  preci- 
bu3  ferventior  spiritus,  ad  i^rEeslandas  eleemosynas 
perfectior  beniguitas  et  liberalitas  ;  in  proprio 
casligando  corpore  major  rigor.  Magna  laboris 
instantia  in  eam  iucumbebal  curam,  ut  Ecclesiaj 
jura  tueretur,  et  quaj  alii  sibi  prater  jus  fasque 
vindicarant,  ab  injustis  possessoribus  ablataEccIe- 
siee  restitueret.  Ea  causa  cum  gravis  exlitisset  con- 
tenlio  propter  Ecclesiaj  Herefordensis  jura,  Roma- 
num  FontiQcem  adire  decrevit ,  ut  ab  illo  tantis 
molestiis  opportuna  remcdia  impetraret.  Eoigitur 
tam  longo  et  diflicili  itinere,  non  sine  multo  la- 
bore  et  corporis  sui  detrimento  suscepto  atque 
confecto,  Romam  venit,  et  a  Martino  Pontifice 
honoritice  acceptus  est  :  rebusque  et  uegotiis  , 
quorum  causa  eo  venerat,  j^ro  voto  expeditis,dum 
in  i^atriam  redire  contendit  ,  morbo  oppressus 
apud  Florentinos  juxta  Flasconis-Montem  decessit 
6  vita  VI  non.  Octob.,  anno  salutis  millesimo  du- 
centesimo  octogesimo  septimo. 

17.  B  Interea  sex  diebus  corpus  ejus  exanime 
servabatur,  odorem  spirans  suavissimum,  (insigni 
nimirum  cultai  caslitatis  argumento,  quam  in  eo 
Roberti  Cantuariensis  archiepiscopi,  ac  deinde  car- 
dinalis  episcopi  Portuensis  testimonio  enituisse  ad 
miraculum  Vitae  auctor  afllrmat)  :  «  Deinde  caro 
ab  ossibusseparata  in  EcclesiaS.Severi  honorifice 
sepulta  est  :  ossa  veroper  tam  longinqua  terrarum 
ac  niaris  spatia  in  Augliam  ad  sedem  ejiis  appor- 
tata  sunt.  Cumque  obviam  illis  venisset  Gilbertus 
de  Clara  comes  Gloverniaj,  qui  ob  jura  Ecclesiaj 
bealum  virum  fatigaverat,  mox  ab  eis  sanguis  co- 
piosissimus  manavit,  ita  ut  vasa,  iii  quibus  fere- 
bantur,  sanguine  tincta  viderentur.  Id  comes  ille 
cernens,  tiuiore  el  horrore  concussus,  jura  omnia 
Ecclesiae  restituit,  et  ob  ea,  quae  temere  admise- 
rat,  egit  pCBnitcntiam.  Porro  beatum  episcopum 
Joannes  papa  XXII  sanctorum  Catalogo  adscripsit 
etVl  non.  Octob.  festum  ejussoleinniler  celebran- 
dum  iuslituit  )).At  de  memoria  ejus  consecrata 

'  Sur.  loiii.  V.  die  u  Ucl.  ii\  Anonyui.  auci. 


pe(]ucnti  tomo  agetur.  Pergit  auctor  :  «  Miracula 
vero,  qu;c  post  obitum  ejus  ad  laudem  ot  gloriam 
nominis  sui  perpetravit  omnipotens  Deus,  in  di- 
versisCodicibusejus  loci,  iibi  sacraejusossa  quies- 
cunt,  peue  intinita  reperit  :  in  qiiibus  fertur  sexa- 
ginta  morluos  excilasse,  quadraginla  et  unum 
Cfficos  illuminasse,  quinquagiiita  duos  conlractos 
sanasse ,  viginti  et  uiium  paralyticos  restitiiisse, 
cnecis  et  inutis  viginti  tribiis  lumen  ct  vocem  red- 
didisse.  In  qiiodam  ejus  loci  volumine  legi  anno- 
tata  diversa  miracula  cjus  quadringenta  (|uinque 
et  viginti,  in  variis  curandis  morbis  divinitiis  de- 
clarata ;  praestante  Domino  nostro  Jesu  Cliristo  , 
cui  est  bonor  et  gloria  in  sa^cula  ssculorum. 
Amen  ». 

t8.  Marti/rmm  puero  illatum  a  Jiidw/s  We- 
salia  in  Gennania.  —  Sanctissimo  confessori  Ciiri- 
sti  martyiem  adjungimus,  in  quem  Judaji  concep- 
tum  in  Cliristianum  nomen  animi  virus,  exercita 
inimanissima  carnificina,  effuderunt.  Wernherus 
enim  puer  ab  iis  in  Clirisli  Domini  odium  martyrio 
affeclus  Wesaliac  crudelissimisque  suppliciis  ab  iis 
est  laniatus  :  cujus  corpus  cum  in  cryptam  a  fu- 
gientibus  perfldis  projectum  esset,  uoctu  CcBlesti 
luce  locus,  in  quo  jacebat,  a  praesidiariis  militibus 
radiare  visus,  (luaesitumque  sacrum  pignus  ac  re- 
pertuin  est ;  e  quo  suavissimus  odor  efflabat,  ut  ex 
Ms,  Codice  narrat  Surius  ',  qui  ubi  exercita  ab 
impiis  Christi  odio  supphcia  descripsil,  subjicit*  : 
«  Nocte  tulerunt  corpus  ejus,  et  per  muros  clam 
ascendentes,  ut  res  nemini  innotesceret,  ad  naves 
properarunt  Moguntiam  ituras  :  sed  omnipotens 
Deus  eorum  callidos  elusit  conatus,  ita  ut  tota 
nocle  nonnisi  unum  milliare  possent  navigando 
conficere.  Orto  inde  sole  magno  timore  et  tremore 
corrii)iuntur,  cogilantque  anxii,  quomodo  possint 
marlyris  corpusculum  abscondere  :  neque  enim 
ratio  eis  occurrit  in  ai|iias  illud  demergendi. 

«  Taiidem  conspiciunt  prope  Baccaracum  cryp- 
tulam  spiiiis  et  vepribus  obsitam,  ubi  nunc  coii- 
dituiii  cernitur  Willelmitarum  coenobium  Win- 
dofdesbachiiim,  alque  in  eam  projeceruntmartyris 
corpus  et  ocius  abierunt.  Sed  Cliristus,  id  diu  la- 
tere  nolens,  mox  sua  illic  miracula  declaravit  : 
vigiles  enim  castrorum  noctibus  viderunt  lucem 
illo  loco.  Quod  cuni  illi  admirarentur,  indicarunt 
aliis  :  statim(|ue  rej^ertum  est  corpus  etianinum 
suo  tinctum  sanguine  adductumque  est,  ut  solent 
cassorum  corpora,  Baccaracum  ad  locum  judicii. 
Coiiiperta  autem  rei  gestae  veritate,  cum  omnibus 
admirationi  esset  odor  suavissimusa  martyris  cor- 
pore  manans,  tum  etiam  clarilas  nocturno  visa 
tempore,  summa  devolione  illatuiii  est  corpuscu- 
luin  in  Sancti-Cuniberti  sacelluin,  quod  est  in  colle 
prope  iiarocliiaiii  situni,  atque  ibi  humatum  est, 
vitla  aurea  capili  imposita,  in  virgiuitatis  testimo- 
nium  :  porro  capiti  supposito  pulvinari  serico  vio- 


1  Apuil  Sui'.  toui.  II.  die  six  Apr.  Novat.  cent.  .\ili.  col.  1283.  — 
—  "^  Sur.  tou).  II.  die  xix  Apr. 


nONORII   IV   ANNUS   3.    —    CHRISTI    1287.  23 

lis  iiiiiileto.  Additum  ost  ad  ca|iut  lintcum  scrico  tifaria  per  martyrein   suuiii   Christus   miracula  , 

ornatum  in  signum  innocentiae  ct  sanctitatis  ejus,  operatur.   Passus  est  sanctus   i)uer,   an.  Cliristi 

atque  eliam  instrumentuni  laboris  sui.  Deniquc  mcclxxxvii.  XIII  kal.  Maii  ».  Al  Henricus'  Stero 

monunieiitum  cjus,  ut  solet  sancturuni,  aliquan-  illius  niartyriuiii  iii  aiinuin  sequentem  conjicit.  De 

tispereminebat  supra  terram,et  corpusculumejus  hoc  vero  Clironicon  Colmariense  '  tradit,  ea  de 

reverenter  inclusuni  est  in  sarcophago  cedrino,  causa  quadrajriiita  Juda>os,  et  eo  amplius,  caesos  a 

quod  positum  est  in  querno  sarcophago  solidis-  Christianis;  reque  ad  Rodulphum  delata,  supre- 

simo  forUssimis  seris  munitoD.Et  infia  :  «  Cum  mum  rahbinuni  in  vincula  conjectuin,  ad  quem 

haec  ita  peracta  essent,   omnipotens  Deus  illico  redimendum  Judaeos  viginti  marcharum  millia  in 

sanctum  puerum  niagnis  et  stupendis  illustravit  Rodulphi  sinuni  effudisse,  euinque  auri  fulgore 

miraculis,  Ccecis   visus,   surdis  auditus,  claudis  perstrictuin,  Christianos  Weselienseset  Popardien- 

gressus,  mutis  loquela,  aridis,  paralyticis,  luscis,  ses  duobus  millibus  marcharum  inulctasse  (1). 
et  quibuslibet  ahis  maleuffoctis  sanitas,  et  moituis 

Tita  restitula  est  :  imo  vero  usque  in  priESenS  mul-  •  Uenr.  Stero  in  Annal.  —  ^  ChroD.  Dommic.  Colm.  par.  alt. 

(1)  Nulla  remm  majoris  momenti  novitate  annus  memorabilis  celebrem  apnd  posteros  famam  ei  Conciliis  provincialibus  intra  ejus  spa- 
tium  habitis  obtinebil.  In  editione  quidem  Veneto-Labbeana  omnium  primum  legitur  Exoniensc  a  Petro  Quivil  episcopo  Exonii  hoc  anno 
celebratum,  et  die  XVI  kal.  Maii  absolutum.  Sed  Dioecesanaui  hanc  fuisse  Synodum  satis  eonstat.  ijnadam  tauien  in  ea  oecurrunl,  qns 
nosse  studiosis  rerum  Ecclesiaslicaium  accidit  jucunde.  In  capite  de  baptismo  iDJungitur  parochis  ut  cureut  iufantes  ad  Ecclesiam  paro. 
chialem  diebus  sabbati  ante  Pascha,  et  aute  Pentecosien  haptizandos  deferri,  cessante  tamen  cujuscumque  penculi  suspicwne. 
An  ergo  omnes  per  annum  nati  infantes  diebus  illis  baptizandi  reservabantur "?  in  capite  de  Poenitentia  mandatum  est  sacerdotibus 
nt  confcssos  de  irapudico  crimine  interrogent  num  cuni  sacerdote,  vel  diacono,  aut  subdiacono,  aut  cum  consanguineo,  vel  aflini  iJ  com- 
miserint.  Mouenlur  iusuper,  ut  majora,  et  notiora  peccata  ad  destinatum  Pcenitentiarium  absoivenda  transmittant,  datisque  lad  illum 
litteris  cuusam  delicti  et  circumstantias  ipsius  continentibus ;  vicissim  autem  poenitenliarius  litteras  tradat  poenitenli  ahsolutionem,  et 
pcenitentice  a  se  imposita;  modum  testantes.  In  capile  de  Eilrema  Unclione  cum  pervagatum  esset  in  vulgus  agrotos  sacro  oleo  inuuclos 
nefas  esse  deinceps  sive  terram  nudis  pedihus  langere,  sive  maritali  copula  cum  conjuge  jungi ;  perniciosam  hauc  persuasionem  vel 
hceresim  sana;  doctrina;  expositione  depelli  piseceptum  est.  Denique  eap.  29,  statutum  ut  vicarii  et  rectores  Ecclesiarum  in  commodum 
indigentium  clericorum  de  oeneficiis  uquie  benedictce  disponant.  Erant  autem  beneficia  illa  pia  fidelium  largitiones  obvenientes  clerico  ad 
id  deslinato,  qui  delata  ab  Ecclesia  aqua  con>ecrata  domos  fidelium  id  esposcentium  lustrahat;  eodem  fere  more  quo  apud  nos  quotanDis 
Udclium  domus  lostrali  aqua  sacerdotibus  eipianlur.  Vide  Duehangium  V.  Aqua  Benedicta. 

Succedit  ConcUiuui  Rhemeuse  provinciale,  cui  Petus  Bardet  Rliemensis  archiepiscopus  assidentibus  suffraganeis  septem  pra;fuit  in  caosa 
dissidii  quod  mendicanles  monachos  inter  et  episcopos  ejus  Provinciae  intercesserat  occas;one  Privilegii  cujusdam  a  Martino  .Mendieinlibus 
illis  concesso  quoad  confessiones  audiendas,  tt  eiomolugesim  faciendam  Habita  fuit  die  prima  Octobris  anni  mcclxxxvii. 

Tertia  venit  Synodus  Herbipoleusis  quam  ei  Patribus  provinciae  Moguntinje,  Coloniensis,  Sallzburgensis,  et  Viennensis  Joannes  Aposlo- 
licse  Sedis  legatus  Herhipoli  die  sviil  Martii,  seu  feria  tertia  post  Dominicam  Lcelare  Jerusaltm,  anno  il  Honorii  celebravit.  Hujus  sunt 
canones  42  ad  varia  disciplinae  capita  pertinentia,  in  quibus  nihil  novi  prster  id  unum  oceurrit,  indulgentiam  nempe  dierum  decem  iis, 
qui  ohvium  habentes  sacerdotem  sacram  Eucharistiam  ad  infirmum  gestantem  genuileii  et  corde  dolentes  venerantur,  ac  ter  oratiouem 
Dominieam,  cum  salulatione  B.  V.  reeitantes.  In  hoe  Concilio  cum  legatus  Apostolieae  Sedis  pro  solutione  quarta  partis  proventuum  Ecele- 
siasticorum  per  quadriennium  inslaret  vehementer,  Prohus  Tull.  nsis  episcopus  audacler  restitit,  atque  appellatione  interposita  id  egit,  ne 
quid  deceineretur.  Id  tamen  in  perniciem  ejusdem  episcopi  recidit  j  ab  episcopatu  enim  depositus  in  pristinum  saccum  ( assumptus  enim 
erat  ex  Ordiue  Minorum)  est  reversus,  ait  Joannes  Vitoduranus  in  Chronico  ab  Eccardo  tom.  i  Histor.  med.  ^Evi  vulgato. 

Ouarlum  venit  Concilium  Mediolanense  hoc  pariter  anno  in  •jietropolitana  S.  Theclffi  Basilica  celehratum  praeside  Othone  archiepiscopo 
et  suffraganeis  octo.  Cl.  Muratorius  Rtr.  Italic.  tom.  iv  Synodi  hnjus  canones  dedit  quibus  nihil  novi  statutum  est,  nihilque  in  iis  occurrit 
quod  in  aliis  per  eam  aetatem  Synodis  nou  legitur. 

Concilio  hulc  Muratorius  atteiuii  Constitutiones  Guifredi  tituli  S.  Mauritii  presbyteri  cardinalis  Apostolicse  Sedis  legati,  qnas  legatos 
ille  edidit  in  Laudensi  Concilio,  assidentibus  episcopis  provinciae  Longobardia;  undecim.  His  cocstitutionibus  litulum  hunc  ei  Ms.  prsefigit  : 
Incipiunt  Constitutiones  domini  Ccetestini  legati  in  Lomhardia.  Ambigua  haec  et  obscura  arhitratur  Muratorius ;  neque  enim  cohaerere 
inter  se  eiistimat  titulum  hunc  cum  nomine  legati,  qui  in  Pra;fatione  harum  Constitutionum  eipriinitur.  In  titulo  euim  est  Ccelestinus,  in 
Prjefatione  vero  Gaufndus.  Suspicatur  tamen  debeii  ista  Gaufrido  Bardo,  qui  per  hos  annos  Romana  purpura  fulgehat,  absumptusque 
morbo,  qui  Romae  sa;viit  post  funus  Honorii  IV.  Sed  virum  doctissimum  falli  mihi  plane  eiploratum  est ;  Gaufridus  enim  iste,  Apostolica 
Sedis  legatus  per  Insubriam,  idem  est  Guifredus  tituU  S.  Marci  legalione  per  Insubriam  a  Gregorio  IX  donatus.  Item  vero  anno  iiccxixvu 
vel  circiler  ad  episcopatum  Sabinensem  promotus,  dein  sub  nomine  Caelestini  IV  Romanam  cathedram  ascendit ;  hine  titulus  Conslitutiones 
domini  Ccelestini.  Mendum  tamen  irrepsit  in  titulum  eardinalitium  Guifredi;  neque  enim  preshyterum  cardiualem  tiluli  S.  Mauritii  agebat, 
cum  nullus  fuerit  S.  Mauritii  titulus  cardinalitius ;  sed  potius  cardinalis  erat  tituli  S.  Marci.  Cum  pro  more  ejus  atatis  tituli  hujus  nomen 
prima  lantum  littera  indicaretur,  impeiitus  amanuensis  legendum  censuit  S.  Maurilii  pro  S.  Marci.  Concilium  lioc  Laudense  non  anno 
quideui  uccLSS.wii,  sed  forte  anno  mccxxvu  celebratuui  fuit.  Mansi. 


NICOLAI    IV   ANNUS    1.    —    CHRISTl    1288. 


NICOLAl    IV   ANNUS    1. 


CHRISTl    1288. 


1 .  Nicolaus  1  ] '  papn  electus  Encyclicas  dat 
litteras.  —  Datiis  est  Cliristiano  orbi  pastor  Hie- 
rouymas  Asculanus  card.  episcopus  Prgenestinus 
auno  Christi  niillcsimo  ducentesimo  octuagesimo 
octavo,  Indictioue  prima.  Cum  enim  detuncto 
Houorio  pajja  sacer  cardinalium  seuatus,  iu  pala- 
tio  PontiQcio  apud  S.  Sabinam  coactus  esset , 
ingravescenle  aeris  intemperie,  plures  ex  iisdem 
cardiualibus  adversa  valetudine  tentali  sunt,  ac 
nounulli  morbi  gravitati  succubuere  '.  Quam  ob 
causam  dissolulo  conventu,  ad  colligeudas  purio- 
res  auras  pur|iurati  patres  discessere  :  qua  de  re 
Ptolemscus  Lucensis  hoec  tradit  ^  :  «  Recluseruut 
se  cardinales  in  S.  Sabina  :  et  quia  in  aestate  locus 
infirmus  erat,  mulli  cardinales  intirmati  suut  ibi- 
dem  et  mortui  circa  sex  cardinales  vel  septem, 
inter  quos  fuit  dominus  Jordanus  de  Ursiuis,  do- 
miuus  comes  de  Mediolano,  dominus  Hugo  Augli- 
cus,  dominus  Gervasius  Andegavensis,  et  decanus 
Pisanus,  et  dominus  Antouius.  lude  omues  redie- 
runt  ad  projtria  ».  Hieronymus  vero  in  loco 
perstitit '  incolumis,  quem  aiuut  *  ad  depellendam 
aeris  gravitatem,  ea  arte  usum,  ut  ardente  licet 
medio  aestu,  plures  ignes  tolo  palatio  excitari  ju- 
beret,  ut  si  qua  aeri  inesset  labes,  flammis  purga- 
retur.  Sedata  vero  liyemis  frigoribus  epidemia, 
reversi  cardinales,  cons|iirantibus  omnium  vohiu- 
tatibus,  Hieronymum ,  quem  nonnulii  Joannem 


perperam  vocant,  elegerunt.  Qui  grati  nnimi  ergo 
in  Nicolaum  Tertium,  a  quo  cardiualium  collegio 
ascitus  fuerat,  Nicolai  IX  nomeu  accepit  :  atque 
ipso  festo  CathedrcB  S.  Petri,  nimirum  VIII  kal, 
Martii  in  Petri  Sede  collocatum  docent  Martinus 
Polonus  S  Bernardus  ',  Joannes  Villauus  ',  el  aiii. 
Verum  inNicolai  suhjectis  litteris  Dominica  prima 
Quadragesima}  renuntiatum  legitur;  quamvis  er- 
rorem  in  uumerum  irrepsisse  puteui,  ul  vice  pri- 
mse  secunda  legenda  sit,  qua  eo  anno  Cathedrae 
S.  Petri  festum  recurrebat  :  de  quo  ad  apices  pa- 
pales  evecto  hoBc  Jordanus,  paucis  multa  com- 
plexus,  scribit  *  :  «  Nicolaus  natione  Marcbianus 
de  Asculo  ».  Et  infra  :  «  Hic  vocatus  est  Hierony- 
mus,  magnus  litteratus,  et  valde  religiosns.  Factus 
fuit  generalis  Minorum,  demum  episcopus  Penes- 
trinus,  poslea  papa.  Ad  cardinalatum  promovit 
dominum  Neapoleouem ,  dominum  Petrum  de 
Columna,  generalem  Minorum  fratrem  Maltha;um 
de  Aquasparla,  fratrem  Hugonem  magistrum  in 
theologia  Ordinis  Prandicatorum.  Dominus  autem 
Hieronymus  cum  esset  cardinalis  ,  imminente 
electioue  summi  Pontificis,  clausis  cardinalibus 
in  S.  Sabina  post  morlem  Houorii,  cwteris  propter 
infirmitatem  locum  fugientibus,  solus  ibi  reman- 
sit  et  sanus  (1)  ». 

1,  Quod  ad  gesta  ab  eo  ante  Pontificatum  atti- 
net;  missum  a  Gregorio  X  ad  Grajcos  in  obsequium 
Romanae  Ecclesiae  pelliciendos,  strenuamque  ope- 


>  Longin.  Hist.  Pol.  1.  vji.  hoc  an.  —  -  Plol.  Liic.  et  alii  Hist. 
Eccl.  Ms.  1.  xxiv.  c.  19.  —  2  Jurd.  Ms.  Vat.  sign.  num.  19d0.  — 
»  Wading.  in  Auual. 


'  Mart.  Pol.  1.  IV.  —  "-  Beru.  in  Clir.  Rora.  Pont.  —  »  Jo.  Vill. 
1.  vu.  c.  US.  —  ''  Jord.  Ms.  Vat.  sign.  num.  1960. 


(1)  De  anno  niense  et  die,  quo  Nicolaus  in  Pontilicem  Romanum  renuntiatus  fuit,  certa  et  rata  liabeo  omnia  qua;  ab  annalista  diligenter 
relata  sunt.  Superest  de  die,  qua  Komanam  eoronain  assumpsit,  disquiramus.  P.  Kranciscus  Pagius  in  Breviario  nonnisi  per  conjscturam 
suspieatur  eamdem  ipsam  electionis  et  coionatiouis  diem  fuisse ;  cujus  ego  suspicionem  certiorem  esse  judico,  ex  ea  prssertim  conjectura, 
quod  Joaunes  Iperius  auctor  Cbronici  S.  Bertini,  qui  tune  iu  vivis  agebat,  asserat  per  errorem  Honorium  IV  eadem  ipsa  die  electum  et 
coronatum  fuisse.  Excideruut  ba:c  viro  illi  per  oscitantiam,  qua;  enim  de  iNicolao  scribenda  illi  fuerant,  iniprudens,  et  aliud  cogitans 
Honorio  attribuit.  Hinc  ergo  lit  ut  a;qualis  bujus  seriptoris  testimonio  coustet  Nicolaum  qua  die  renuntiatus  fuit  Pontilex,  eadem  paiiter  et 
coronam  obtinuisset. 

Quo  anno  in  catbedram  ascendit  eodem  et  cardinales  sex  renuntiavit.  Id  vero  factum  Reate,  in  mslate  ejus  anni,  docet  auctor  Me- 
morialis  Potestatum  liegiensium,  quod  de  pervigilio  Peutecostes  intelligendum  esse  notat  Martinus  Euldeusis  in  Chrouico  vulgato  ab  Eccardo 
Historie.  .Med.  /Evi  tom.  ii. 

Deuique  quod  annaUsta  num,  7  ex  Enrico  Rebdorfio  notat  de  reeusata  scilicet  bis  dignitate  a  Nieolao,  ac  tertio  taudem  nonuisi  invito 
et  reluclante  admissa,  ha;c  pariter  asseruit  Joannes  Vitoduranus,  qui  Chronicum  suum  anno  MCCCSLViii  absolvit,  et  Mariinus  minorila  qui 
ad  annum  usque  mcccxlvi  Historiam  suam  perduxit,  vulgatam  ab  Eccardo  llist.  Medii  ^Evi,  tom.  i.  JLiNSi. 


NICOLAI   IV  ANNTTS   1.   —  CIIRISTI    1288. 


25 


rani  ad  Ecclcsianini  conjiinctioiiein  reclintegran- 
dam  navasse ,  tnin  Pontificia',  inin  Micliaelis 
Pai;eologi  et  Andronici  iniperalornni  littera;  suis 
ante  locis  allata;,  atque  etiam  ali;e  a  nobis  inferius 
adducendie  tcstantnr,  inliMlnisseque  celeberriiiKC 
Synodo  Constantinopoli  ceiebratLC,  in  qiia  scliisma 
■vetus  a  Patribns  Gia:cis  damnatnm  est,  atqiie  una 
cnm  aliis  arcliicpiscoiius  Piulf^arorum  orlliodoxuni 
doguja  ac  Pelii  |irimatum  est  professus.  i'orro 
Nicolaus,  tum  Hieronymns  de  Asculo  vocatus, 
adeo  egregie  theologicis  disciplinis  pcrpolitns,  rt 
morum  sanctitate  niagn;e  conjuncla  prudenli;c 
excultiis  fuerat,  ul  aputl  Miiioritas  summas  digni- 
tates  gesserit,  atque  a  Pontilicibus,  ut  \idimus,  ad 
conciliandam  pacem  Pliilippuni  inter  Francoruni 
Alfonsumque  Castelhc  et  Legionis  reges  adbibitus 
fuerit  :  deindc  cardinalis  S.  Pudcntiana;  creatus  : 
tuin  ad  episcopatum  PreDneslinum  traduclus , 
demum  ad  summuin  Pontificatum  evectus,  cujus 
muneris  curas  inviluni  se  suscepisse  in  Encyclicis 
litteris  ad  piffisules  |irincipesquedatis  profitetur  \ 

3.  a  Nicolaus,  etc. 

ajudicia  Dei  abyssus  multa,  nulli  compre- 
liensibilia,  iiulli  nota.  Quis  enim  novit  cadi  ordi- 
nein,  ut  suiiernaruni  disi)ositionuni  videat  pncdes- 
tinaliones  occultas?  Aut  quis  ponere  potest  ratio- 
nem  ejus  in  terra,  ut  ante  bumana  corda  talium 
secretorum  causas  aperiat ;  vel  supcrnorum  jiuiici- 
orum  mysteria  considerando  discutiat,  munifestet- 
que  loquendo?  Ha;c  utique  in  hac  vita  positus  fa- 
cere  nullus  potest,  Ante  hominem  namque  carne 
circumdatum  labor  est  ista  cognoscere,  donec  in 
Domini  sanctuarium,  in  quo  sunt  omnia  consilia 
super  filios  hominum,  ergastulo  corporis  absolu- 
tus  introeat ,  ibique  non  solum  prajsentia,  sed 
etiam  novissima  intelligat  et  cognoscat.  Horum 
quidem  considerutio,  mirandanimiruin,  stupenda 
pariter  et  Iremenda,  nos  nec  immerito  adniira- 
tione  sollicitat ,  mentemque  nostram  ingcstione 
stuporis  bebetat,  conculitque  timore. 

«  Miramur  etenim,  non  absque  timoris  nia- 
gnitudine  ac  terroris ,  qua  divini  dispositione 
judicii,  nobis  non  indigne  terribilis,  contra  ele- 
ctum  et  firmalum  noslrum'saIutis  contemplatione 
propositum,  totiens  ct  demum  tantam  immula- 
tionem  receperit  stutus  noster.  Elegeramus  iiam- 
que  ab  olim,  postquaiii  ad  boc  nobis  Doiiiiniis 
tribuit  intellectum,  abjecti  esse  in  domo  Doinini, 
et  sanclcEcontcmplationi  vacando,  sedere  ad  pedcs 
ipsius,  audiluri  verba  cffilica  ciiin  M;iria,  cuiii  illa 
partem  leslimonio  ipsius  Doiiiini  optnnam  eli- 
gentes,  ne  impliciti  mniidi  furbiiiibiis  cum  Marllia 
erga  plurima  turbareinur.  Proptcr  (jiiod  a  nostraj 
juventutis  auspiciis  Ordinem  fralrum  Miiioruin 
intravinius,  ut  in  humilitatc  spiritus  Deo  siiiritui 
serviremus,  cum  taiita;  alqectionis  et  paupertatis 
professoribus   pauperes  et  abjecti.   Duin(|ue   per 


•  Nicol.  1.  T.  Ep.  I.  Exlal  eliam  in  Foroiular.  Mar.  Ebuli  Ms,  arcliiv. 
Vatic.  pag.  24.  nuin.  14U. 

Ann.  —  ToMis  XXHI.  —  Rayn.  IV. 


haec  ad  Rachelis  oblinenda  consortia  solido  inhia- 
remus  proposito,  [denis  sus|)irareiniis  affectibus, 
Liaiii  lipjiis  ociilis  experiinur  nobis  expositam 
pro  Racheie,  primum  in  ipso  etiam  Ordine  fre- 
(jiienter  orbis  invTdicta;  partis  intcgrilate  direpta; 
et  ca  postmoilum  per  occupaliones  diversas,  quas 
habuimus  necesse  subire,  quasi  prorsus  adempta. 
Occiip;iti  namqiic  fuimiis  ex  obedicnti;('  debito  in 
v;iriis  ministeriis  dicli  Ordinis,  et  demuiii  in  mi- 
nistri  generalis  officio,  quas  non  absque  laboriosis 
iii(]uietiKlinibus  gessimus  in  eodem, 

•4.  «  Subsequenter  ad  dignitatem'cardinalatiis 
iii  sacerdotii  gradu  per  Apostolicam  Sedem  as- 
sunqiti,  duin  abseiites,  etinscii  aliquid  dc  boc  agi, 
reformanda;  coiicordi;c  inlcr  clanc  mcniori;c  Plii- 
lippum  Francorum  et  Alfonsum  Hispania;  reges 
de  mandato  Sedis  ipsiusin  ultiamontanis  partibus 
vacaieinus  :  deinde  pr;cfccti  sunuis  per  Sedcni 
eanidem  in  cpiscopum  Ecclcsia;  Penestrina;.  No- 
vissime  vero  fratrum  nostrorum  electione  concordi 
voc;iti,  et  instanlia  iinportuna  coacli,  ad  suinmi 
A|)ostolatus  sarcinam  subeiindam,  prout  series 
subscripta  di-scribit,  ut  proinde  vos  illarum  pro- 
cessus  et  ordo  non  lateant;  sed  et  causae  admira- 
tionis,  stuporis  et  timoris  bujiismodi  ad  liiiinilia- 
tionem  nostram  apertius  innotescant. 

5.  «  Felicis  siqiiideiii  recordutionis  Honorio 
papa  IV  prajdecessore  nosfro,  ut  Domino  placuit, 
ab  hac  luce  sublructo,  ejusque  corpore  cuni  cxse- 
quiarum  solcmnifate  dcbita  tumiiluto,  iios  tunc, 
ut  praetangitur,  episcopus  Penestrinus  cum  fratri- 
bus  nostris  aliis  in  curia  Romana  prtcsenlibiis,  in 
palatio  S.  Sabinae  de  Urbe,  in  quo  pnBdecessor 
ipse  rcsederat,  concordi  voluntate  convcnimus 
subsfitutioni  Romani  Pontificis  solliciti  vacaturi! 
Circa  quod  licet  impedimenta  varia,  et  prfficipue 
diversarum  et  prolixarum  infirmitatum  angustia, 
qna;  quam|)luies  de  ipsorum  fratrum  collegio 
vexavere  diulius,  et  proh  dolorl  nonnullos  etiain 
subtraxerunt,  aliquamdiu  conatibus  nostris  obsti- 
terint;  demiim  tamen  in  L(I1.)  Doiiiinica  pra;sentis 
Quadragesimae,  nobis  et  reliquis  frafribus  tempore 
ipso  prajsenfibus  convenicnlibus  in  palatio  siipra- 
diclo,  electa  concorditcr  via  scrutinii,  et  uno  tan- 
tum  facto  publicatoque  scrutinio,  illo  qui  concor- 
diam  in  sublimibus  suis  facif,  ut  supponit  devota 
credulitas,  assistenfe  tanla  liiialiter  in  volis  eoruni- 
dem  fratrum  est  inventa  concordia,  quod  de  ipso- 
rum  omnium  ununimi  voluntafe  ad  consccnden- 
dam  Petn  cutbcdiam  secuta  est  de  hiimililate 
nostra  concors  electio  et  communi ;  fratribus  ipsis 
instantibus  importune,  ut  elcctioni  conscnlire- 
inus  cidem. 

6.  «  In  quo  admirafionis  magnitudine  reddili, 
nec  immcrilo,  siimus  attoniti,  slupor  nosfrum 
animuni  hcbetavit,  et  timor  paritcr  ticinorque 
concussit.  Niimquid  eiiim  non  admirutione  di- 
gnuin,  quod  sic  sumus  praiter,  inio  contra  piic- 
diclum  nostrum  tain  salubre  ordinatuiiique  pro- 
posilum  a  desiderio  quietis  optata;  fraudati?  Nam 


26 


NICOLAI   IV   ANNUS    1.    —   CHRISTI    1288. 


licet  pastoralo  taliier  indictuin  offlciuni  piceniis- 
sam  Mariffi  paitem  a  se  nequaquam  abjiciat,  quin 
potius  couteniplationi  devotae  vacare,  ac  instruc- 
tioui  divinaj  letveuter  iusistere  assiduitate  inteuta 
deposcat;  verendum  tanien,  ne  sollicitntlo  cou- 
nexa,  eidem  totius  orbis  curas  innumeras  et  im- 
mensas  iudiceus,  de^otioneni  Mariie  pra^pediat,  et 
secretum  qiiiet^c  mentis  deserere  persape  coinpel- 
lat,  uec  ad  eamredeundi  facile  sit  facultas.  Nonne 
iiisujier  stupore  nou  vacuum,  quod  inter  tot  et 
tantas  eorumdem  tratrum  persouas,  vit»  ac  famaj 
claritate  pollentes,  virtutibus  redimitas,  abundan- 
tes  ad  hsc  utilium  sufficientia  meritorum  in 
piffisidendo  Aposlolico  culmini,  nostra  indignitas, 
existimatione  nostra  merito  postponenda,  occulta 
Dei  et  pavendauobisdignatione  pra?fertur?  Nonne 
duin  injunctionerismolem  altendinms,  et  nostram 
insufflcientiam  comparamus,  digne  invalescit  timor 
et  treinor,  ne  sic  premat ,  quod  oppriniat  ;  sic 
opprimat  quod  portantis  debilitas  molis  tjus  im- 
meusitati  succiimbat?  iSouue  tiuiendum  iterum 
et  tremendum,  si  summi  Judicis  severitas  atlen- 
datur  et  attenle  peusetur,  quod  si  rationem  de 
talentis  creditis  exacturus  veniat,  nec  ea  inveniat 
in  sibi  gralum  numerum  excrevisse,  servum  a 
bono  torpeutem  opere  quam  severissirae  judi- 
cabit? 

7.  aHaecelaliaplura,  quffi  prolixitatis  vitand;e 
gralia  sublicet  sermo  succintus,  debilitatem  no- 
stram  subJucendam  ab  oiiere  nostra;  insulflcientiai 
impeifecluni  a  subeuudo  totius  nuindi  spirituali 
regimine  difficultatis  inexisUmabilis  coinpescea- 
duiu,  adeo  efflcaciter  suggerebaut,  quod  eorum- 
deiii  fratrmn  importunitali  diversarum  excusa- 
tiouum  obicem  opponeudo ,  qua  potuimus  re- 
luctatioue  restitimus  ,  aperte  uegantes  electioni 
prffiinissae  prseslare  cousensum,  et  tam  ipsi,  quain 
juri  nobis  ea  quaesito  renuutiantes  expresse.  Ve- 
rum  fratres  iidem  nostr»  resistentioe  instantius 
obviautes,  electioue  uibilouiinus  repetitacoucordi, 
ut  ei  consentirenius,  et  iustitere  ferventms,  et  in 
virtute  obedientiai  injuuxeruut  ».  Cffiterum  ne 
quis  existinict  liaBC  a  novo  1'outiflce  per  sinmla- 
tionem  jactata  fuisse,  Henrici  Rebdorfl  ',  qui 
proximo  sieculo  scripsit,  verba  subjicimus  :  «  Ni- 
colaus  IV,  de  Ordiue  fratrum  Miuorum,  doctor 
tbeologiBe,  auno  Domini  mcclxxxviii  electus,  sedit 
aunis  quinque  :  et  bis  electus  cum  lacrymis  resi- 
guavit ;  tertiocompulsus  ab  omuibus  cardiualibus 
acquievit  ».  Pergit  l^ontifex  :  «  Nos  vero  licet  ex 
uostrorum  defectuum  couscientia  tlitfidentes,  con- 
fideiites  tauieu  de  illius  oiiini|Jotentia,  qui  non 
solum  eosdem  sufflcit  siipplere  defectus,  sed  po- 
tens  est  facere  gratiam  abundare  ;  quaiiquam  ad 
boc  nobis  uequai|uaiu  nierita  suppetant,  ulinam 
demerita  non  obsistaiit,  per  fratres  eosdeiii,  nostris 
exciisatiouibus  non  admissis;  ue  sub  obedientia 
nutriti  diutius  eam   contemnere   |)ertinaciter  et 


u.uudi  graviter  guerrarum  multiplicatione  di- 
vulsi,  Terreeque  Sancta;  quasi  omni  auxilio  des- 
titutce  pericula  differendo  provisionem  Ecclesiae 
uegligere  censeremur ;  tandem  acquievimus  eo- 
rumdem  fratrum  inslantia?,  ipsorum  urgente  prae- 
cepto  ;  collaque  debilia  jugo  submisimus  Aposto- 
licae  servitutis,  pricstantes  electioni,  ut  prEEiuittitur, 
iteratae  consensum,  anxiato  et  humiliato  spiritu 
supplicando,  ut  ille  qui  nos  jugum  idem  subire 
concessit,  sic  ad  ipsum  portandum  deiiilitalem 
nostram  robore  fulciat,  sic  ipsum  iiobis  faciat  sua 
levigatione  portabile,  quod  non  contingat  nos  in 
ejus  exercitio  ex  nostra  infirmitale  deficere,  sed 
ita  ex  sua  viitute  proficere,  quod  exinde  in  nobis 
et  populo  curae  nostraj  commisso  ad  laudem  sui 
nominis  fructum  referamus  optatum. 

8.  «  Quia  veroex  iudignitatis  uostrae  considera- 
tione  pateufer  advertimus,  nos  nequaquam  ad  hrec 
obtinenda  sufficere,  orationum  veslrarum  suflragia 
Iiumiliter  imploramus,  universitatem  vestram 
attente  rogantes  et  obsecrantes  in  Domino  Jesu 
Christo,  quatenus  frequenter  preces  porrigatis  de- 
votas  et  bumiles  in  excelsa,  et  per  religiosos  ac 
alios  vestrae  ditionis  porrigi  suggeratis,  supfiliciter 
postiilantes  a  Domino,  ut  ipse  de  suae  misericordiae 
abuudantia,  el  petita  concedat,  et  adjiciat  quod 
petilio  non  praisumit :  sicque  super  nos  suum 
vultum  illuminet,  ut  cognoscentes  in  terra  viam 
suam,  ipso  praestante,  qui  potest,  in  nobis  et  sub- 
ditis  devia  devitennis,  nostros  et  ipsorum  actus  ita 
in  suoruin  mandatorum  semitas  dirigamus,  quod 
de  suaB  pietatis  affluentia  mereamur  dilecta  ejus 
taberuacula  introire,  caeli  civium  futuri  coucives, 
et  cum  eis  aeternae  gloriae  participio  fruituri.  Vos 
quoque,  fratres  et  filii,  quos  divina  gratia  in  par- 
tem  soUicitudinis  evocavit,  sic  studeatis  diligentes 
cooperatores  existere,  sic  in  vestris  plebibus  com- 
missas  vobis  parfes  implere,  quod  nobis  onere 
vestra  cooperatione  partito  sit  levius,  vobisque 
proinde  non  solum  pra^mium  aeteruffi  retribufio- 
nis  obveniat,  sed  et  favor  interim  Apostolicae  Sedis 
accrescat,  quam  vobis,  quantum  cum  Deo  poteri- 
mus,  exhibere  proponimus ,  ac  vestra  et  Eccle- 
siarum  vestrarum  commoda,  pro  quibus  ad  nos 
recurrere  cum  securitate  poteritis,  favorabiliter 
promovere.  Dat.  Laterani  VII  kalend.  Marlii,  Pon- 
tificatus  nostri  an.  i  ». 

9.  Cbristiani  etiam  orbis  regesetfprincipes,  de 
Pontificiis  acceptis  insignibiis  certiores  factos,  prae- 
ceptis  optimis  erudivit,  atque  officiis  est  prosecu- 
tus,  et  inter  alios  ha?c  Pbilippo  Francorum  regi 
scripta  '  :  «  Obsecranius  in  Domino  Jesu  Cbristo, 
quatenus  prudenter  atteudens,  quod  datum  est 
tibi  divinilus  in  orbe  pro  non  modica  parle  judi- 
ciiim,  justitiam  diligas,  et  eam  omnibus  tuae  di- 
tioni  subjeclis  ,  non  omissa  tamen  clementia  , 
diligenter  observes  :  hujusmodi  enim  coiumuis 
firniissiinis  stabiliuutur  imperia,  regua  firmantur, 


*  RebdorG  ia  Annal. 


•  Ext.  in  Formul.  Mar.  Ebuli.  pag.  25.  nnm.  15, 


NICOLA.T  IV   ANNUS    I .   —  CHRISTl    1288. 


27 


iininiuntiir  priiicipes,  ct  cominuiiili  kciaiilur  statu 
pacilico  principatus.  Ecclesiam  insuper  matrem 
tuani,  ct  pra'siilentes  eidcni,  caiterasciue  personas 
Ecclesiasticas  Creatoris  et  Rcdeinptoris  noslri  nii- 
nistros,  imo  in  eis  ipsum,  per  quem  regnas  et 
regis  solo  soicrter  iionorans,  eas  regio  favore  in 
suis  libertatibus  et  juribus  aliis  protegas  et  de- 
fendas.  In  talibus,  fili  charissime,  priinitias  tua; 
juventutis  exerceas  :  in  bis  laiidabilis  memoriai 
prcfidecessores  tuos  noii  soliiin  imitari,  sed  exce- 
dere  studeas  :  quin  etiain  teipsum  virtutum 
successivisaugmentis,  velut  de  virtule  in  virtutem 
progrediens,  superare  ;  de  nobis  spem  certam  et 
fiduciam  babiturus,  quod  tuam  et  regni  tui  prospe- 
ritatem  paterno  zelantes  affectn,  eam  conservare 
proponimus,  et  facultate  succedente,  quantum 
cuin  Deo  poteriinus,  favcrabiliter  ampliare  ». 

10.  Alfonsum  Aragoniicm  et  Siculos  rebelles 
monet  Nicolaus ;  Caroli  captim  defensionem  sus- 
cipit.  —  Suscepta  igitur  Ecclesiae  administralione 
Nicolaus,  ad  componendas  res  Siculas,  e  quibus 
tot  mala  in  Christianam  rempublicam  redunda- 
rant,  ac  majora  in  diesemersnra  timebantur,  Pon- 
tiQcias  curas  admovit ;  ac  primum  autequam  me- 
rilam  in  Sicuios  senlentiam  ferret,  solemiii  eos 
ritu  die  Coena;  Domini  adinonuit ',  ut  ad  Romana; 
EcclesiiE  obsequium  redireiit. 

a  Nicolaus  episcopus,  servus  servorum  Dei, 
ad  certitudinem  praesentium  et  memoriam  futu- 
rorum. 

0  Licet  hactenus  contra  Jacobum  natum  quon- 
dam  Petri  olini  regis  Aragonum  ,  exigentibus 
culpis  suis,  varii  per  Apostolicam  Sedem  babili 
sint  processus ;  nos  tamen  inlendentes  in  hujus- 
modi  nostrBB  promotioiiis  initiis  experiri,  utrum 
aliqua  scintilla  devotionis  remanserit  in  eodein, 
et  processus  ipsos  in  suo  robore  permanere  vo- 
lentes,  pra-dictum  Jacobiim  ac  etiam  Siculos  in 
rebellionis  spiritu  persislentes,  pra^sente  Iiac  fide- 
lium  multitudine  copiosa  monemus  ,  ut  iidem 
Jacobus  et  Siculi,  sibi  salubriter  consulentes,  ad 
nostra  et  Ecclesiae  Romana;  mandata  redire  pro- 
curent,  super  commissis  ab  eis  contra  Ecclesiam 
praedictam  excessibus  et  olfensis  nostris,  et  ejus- 
dem  Ecclesiae  beneplacitis  et  praeceptis  humiliter 
et  efficaciter  parituri.  Alioquin  contra  prcefatos 
Jacobum  et  Siculos  ,  prout  contumacia  eorum 
extgerit,  et  expedire  viderimus,  spiriliialiter  et 
temporaliter,  aclore  Domino,  procedemus. 

B  Ut  autem  hujusinodi  noster  processus  ad 
communem  omnium  nolitiam  deducatur,  cbartas 
sive  membranas,  processum  contiiientes  eumdeni, 
in  praesentis  Basilicae  S.  Joannis  Lateranensis  ap- 
pendi,  vel  affigi  ostiis  seu  superliminaribus  facic- 
mus,  quae  processum  ipsum  suo  quasi  sonoro  praj- 
conio,  et  patulo  indicio  imblicabunt ;  ila  quod 
iidem  Jacobus  et  Siculi  nuUam  postea  possint  ex- 
cusationem  praetendere,  quod  ad  eos  talis  proces- 

'  Lib.  I.  Ep.  cur.  i. 


sus  noii  pervunerit,  vel  quod  ignorariiit  eumdem. 
cum  non  sit  verisimile  quoad  ipsos  remanere  iii- 
cogiiiliim  vel  occiiltiim,  (|uod  tam  pafcnter  (iinni- 
biis  publicatur.  Actum  Laterani  in  fJasilica  su|)ra- 
dicta  in  die  Ccena)  Domini,  Pontificatus  noslri 
anno  i  d, 

11.  Respuebant  EcclesijE  imperiis  se  submit- 
tere  Siculi,  cum  affiilgente  sacro  Pentecostes  dic 
iteriim  Nicolaus  ipsos  et  Jacobiim,  servato  jiidi- 
ciario  ordine,  proposito  piiblico  edicto  adoflicium 
provocavit',  et  recurrentem  S.  Michaeli  sacrum 
(liem  peremiitoriuin  constituit  :  ac  si  perstarent  in 
coiitumacia,  leguni  severilalem  objecil.  Tractatuiii 
antea  fuerat  de  vindicando  in  libertatem  Salerni- 
tano  principe,  atque  in  nonnullas  Jeges  Eduardi 
Anglorum  regis  opera  cuin  Alfoiiso  et  Jacobo  con- 
ventum  erat  :  qufe  cum  in  ipsius  Caroli  capti  et 
Ecclesiae  opprobrium  ac  damniim  rediindarent, 
eas  Ilonorius  Aiiostolica  auctoritate  convulserat, 
iterumque  cardinalium  senatus  vacante  Sede  pro- 
positas,  ut  abhorrentes  ab  ffiquilate  repudiarat'. 
Postea  consultus  Nicolaus  easdem  repulit,  quidve 
a  pracdecesfore  gestum  esset,  regi  Franconim  ', 
Joanni  tit.  S.  Caccilia?  presbytero  cardinali  A[iosto- 
licae  Sedis  legato  ',  ac  Mariae  '  Caroli  uxori  '  viri 
desiderio  confecta^  significavit  :  tum  ad  a^quiores 
concordiae  leges  referendas  illius  interpretem 
Eduanlum  Anglorum  regem  sollicitavit. 

12.  Urgcbant  de  liberando  Carolo  coeptum 
tractatum  una  cum  Eduardo  apud  Alfonsum  Ai)o- 
stolici  memorali  nuntii  Bonifacius  Ravennatium, 
etPetrus  Montis-Regalis  arcbiepiscopi  :  quos  ta- 
men  non  gestaruin  bene  suaruni  partium  Nico- 
laus  perstrinxit  "^  ob  non  patefactas  cardinalium 
collegio,  vacaiite  Sede,  iniquas  conditioiies,  (lui- 
bus  de  laxaiuio  e  vinculis  Carolo  agitabatur  : 
iisdemque  ac  Raynerio  Praedicatorum  familia;  re- 
ligioso  viro,  quem  ipsis  in  munere  socium  ad- 
junxerat,  imperavit'  ut  judiciiim  apud  subsellia 
Apostolica  intenderent  Alfonso ,  quem  flectere 
adofficium  his  litteris  perleniivit  •. 

a  Nobili    viro  Alfonso    nato  quondam  Petri 

olim  regis  Aragonum,  spiritum  consilii  sanioris. 

a  Si  graves  et  enormes  excessus,  atroces  in- 

jurias  et  offensas  mulliplices,  quas  quondam  Pe- 

trus  olim  rex  Aragonum  pater  tuus,  divinaetApo- 

stolicae  Sedis  reverentia  prorsus  abjecta,  in  salutis 

propriae  molilus  dispendium  ,   suique    nominis, 

quod   cautius  custoiiiri    debuerat,   derogationcm 

non  modicam,   animatus  contra  Romanam   Ec- 

clesiam,  matreni   cunctorum  fidelium  et  magi- 

stram,  illicitis  ausibus  perpetrarc,  sibiiiueirrogare 

praisumpserat,    insulam    occupando  Sicilicc;   ac 

jiartem  regni  Siciliee  alteram  ad  jus  et  dominiuin 

ejusdem  Ecclesia;  iiertinentes,  quas  clara;  meiiioriae 

Carolus  rex  Sicilia;  ab   eadem  Ecclesia  tenebal  in 


1  Eod.  1.  I.  Ep.  sxx.  -  '  Ep.  LVi.  -  '  Ep.  ii.  -  »  «eg.  post 
pamd.  Ep.  -  »  Ep.  iv.  -  ^  Ep.  lvi,  lvii,  lviii.  -  ■>  Ep.  iii.  - 
I  lip.  VII  et  VIII.  —  »  Ep.  VI.  Extaut  etiam  apud  surit.  md.  1.  ii. 


28 


NICOLAI   IV   ANNUS    1.    —   CHRISTI    1288. 


feudum,  validis  imi^ugnando  coiiatibus,  et  in  ili- 
Tersis  aliis  ejusdeni  regni  partibnsstatuin  Eeclesii.E 
menioratai  pacificum  quanii^luriniiini  pertur- 
bando ;  (iuosi|ue  tu  et  Jacobus  filii  et  Constantia 
mater  lui,  jani  dicto  Petro  sul)lato  de  niedio,  ejus 
incousulte  sectando  vestigia,  commisistis  pra;- 
dictis  fratre  et  matre  insulam  detinentibus,  par- 
teni(|ue  alterani  impugnantilms  «upradictas,  te(|ue 
iu  illis  inipendendo  consiliura,  auxilium  et  favo- 
reni ;  velimus  enarrare  per  singula,  et  seriosis 
aperire  sermoniluis,  longum  e?set,  ingens^jue  au- 
dientibus  ta;dium  generarel.  Sed  tu  ex  quo  potis- 
sime  jam  dictam  perturbas  Ecclesiam,  ipsius  nien- 
tem  vehementer  amaricas ,  eamque  in  inlimis 
dure  pungis,  quod  cbarissimum  in  Christo  filium 
noslrum  Carolum  clarae  memoriae  Caroli  regis 
Siciliffi  primogenitum,  magnum  utique  ipsius  vas- 
sallum  Ecclesia;,  suumqua  fulelissimum  fllium  et 
devotum,  virum  utique  injuste  detentum,  et  quod 
eum  in  pradio  justo  captum  ac  regnum  juraquc 
paterna  debite  ac  legitinie  defendentem,  non  inva- 
dentem  tuam  vel  tuorum  terram,  non  occupan- 
tem  aliqua  tua  vel  ipsoruni  jura  vel  bona,  nec 
alias  tibi  vel  eis  injuriam  inferenlem  ;  sed  a  qui- 
busdam  more  quasi  piralico  interceptum  carcera- 
libus  vinculis  detines  alligatum  in  divinae  maje- 
statis  offensam  ,  grande  tuae  fanice  salulisque 
dispendium,  et  grave  scandalum  totius  paene  po- 
puli  Christiani. 

13.  9  Quia  igitur  tot  et  tantos  excessus  pati 
aequanimiter,  urgente  nos  conscientia,  non  possu- 
mus  nec  debemus,  nobilitatem  tuam  prresentiuni 
tenore  monennis,  ut  praifatum  primogemtum, 
sublato  difficultatis  obstaculo,  plense  restituas 
libertati,  nullunKiue  prsfato  Jacobo  fratri  tuo, 
vel  alii,  seu  aliis  quibuscumquein  insula  et  regno 
pra^dictis,  Ecclesiam  quomodolibel  impugnantibus 
vel  turbantibus  suitradictam,  impendas  per  te,  vel 
per  alium,  seu  aUosfavorem,  consilium  vel  auxi- 
lium  publicum  vel  occultum  :  et  nihilominus 
infra  sex  menses  a  receptione  pra'sentium  compu- 
taudos,  compareas  peremptorie  coram  nobis,  no- 
stris  et  ejusdeni  Ecclesia;  mandatis  et  beneplacitis 
super  preemissis  humiliter  et  etficaciter  pariturus. 
Alioquin  non  ignorare  te  volumus,  quod  contra  te 
spiritualiler  et  temporaliter,  prout  qualitas  facti 
suaseril  ,  el  expedire  viderimus ,  procedenuis; 
quodque  propler  praemissam  monilionem  nostram 
vel  aliquani  citationem  emissam,  seu  etiam  emil- 
tendam,  ut  certo  lempore  coram  nobis  conipareas 
super  prsemissis  nostris  et  Ecclesia;  beneplacitis 
pariturus,  sive  infra  iiisum  tempus  curaveris,  seu 
reuueris,  aut  disluleris  comi^arere,  non  intendi- 
mus  conlra  te,  tuosque  fautores,  seu  adjutores 
processus  spirituales  seu  tem|)orales  omitlere  vel 
ditferre,  aut  omitti  facere  vel  diilerri,  qui  per  nos 
vel  per  alios  occurrerint,  seu  apparuerint  faciendi. 
Dat.  Romaj  apud  S.  Petrnni  id.  Martii,  Pontificatns 

nostri  auno  i  ». 

14.  Leqati  Aragonii  ad  Scdem  Apostolicam. 


—  Cuui  vero  Alfonsus  supplex  flagitaret,  oratores 
suos  a  Poiitifice  audiri,  seque  obtemperaturum 
prae  seferret,  Nicolaus  eorumsecuritati  cavendum 
Apostolico  Diploinate  censuit,  at(|ue  ad  Carolum 
Valesiuin,  (jni  Aragonii  regni  titulo  fuerat  a  Mar- 
tino  insignilus,  scripsilj',  ne  obicem  poneret,  quo 
in  Alfonsum,  si  non  pareret,  excusatio  omnis  adimi 
posset  :  eoque  argumento  ad  Francorum  '  et  Ba- 
learum  '  reges,  Joannem  til.  S.  Caiciliae  presbyte- 
rum  card.  A.  S.  L.  *  Carolum  II  tum^  Provinciae 
j)rapsidem',  atque  omnes  archiepiscopos,  episco- 
pos',  abbates,  comites,  maicbiones,  urbiuiiique 
magislratus  scriptum  est.  Accessisse  illos  demum 
ad  Sedem  Apostulicam  extremo  anno,  ac  iiluribus 
Alfonsuni  purgare  ac  Pontifici  conciliare  uisos, 
refert  Jordanus',  ac  praecipua  orationis  ipsorum 
capita,  et  responsa  Apostolica,  his  verbis  subjicit  : 
«  Circa  Natale  Domini  veneruut  ad  curiam  nuntii 
Aragonum  et  Siciliae  in  consistorio  excusantes 
Alfonsum  :  quod  nuntios  post  patris  obitum  ad 
Ronianam  curiam  non  misissel,  quia  tunc  transire 
non  poteraut  propter  guerras.  Secundo  dicebant 
eum  innoxium,  et  in  nullo  conscium  factis  pa- 
ternis.  Tertio  asseverabant  eum  diu  ante  morlem 
patris  regni  possessionem  habuisse,  et  ideo  pele- 
bat  pacifice  sibi  diniitti.  Quarto  se  ad  servitium 
Ecclesiae  offerebat.  De  primo  papa  non  curavit.  Ad 
secundum  respondit  :  Placeret  nobis  multum 
quod  esset  innocens  :  sed  contrarium  ostendit, 
mittens  continue  in  terras  Siciliae  gentem  suam. 
Item  non  sinebat  interdictum  papae  in  regno  illo 
servari,  et  quod  regis  Majoricarum  Ecclesiae  adju- 
toris  occupaverat  terras.  Item  detiuet  principem 
Salerni  innocentem ;  et  quod  in  regno  Aragoniae 
nullum  jus  habebat,  sed  Carolus  fraterregis  Fran- 
ciae.  Parati  tamen  sumus,  si  venerit,  eum  audire, 
et  exhibere  justitiae  complementuin.  Pro  Siculis 
autem  dixeruut,  quod  niultum  fuerant  a  Francis 
oppressi,  et  quod  intendebant  eos  curialiter  licen- 
tiare  de  Sicilia  :  sed  aliqui  maligni  in  eos  egerunt 
crudelia,  quod  bonis  viris  displicuit  :  et  Constan- 
tiam  excusabant,  quodoportueratearasequivirum 
suum  :  sic  autem  rogabat,  ul  vocatum  a  Siculis 
filiuin  coronaret.  Quibus  verbis  pajta  aurem  non 
pr;ebuit :  de  concordia  tractant  ». 

io.  Duriores  illius  leges  propositas  ab  Arago- 
nis  Pontifex  nou  admisit,  Philippoque  regis  Fran- 
corura  idibus  Septerabris  ad  bienniura  decimam 
concessit ',  ut  fratrera  armorum  vi  in  regnum 
Aragonise  induceret  :  iterumque  VII  kal.  Octobris 
Galliarumetaliarum  provinciarum  decimas  Eccle- 
siasticas  ad  trienniumconlulit'".  Cujus  impendcn- 
tis  difflcilis  belli  metus  Alfonsum  adducere  potuit, 
ut  Carolum  e  carcere  educeret,  cum  Eduardus 
maxime  ad  id  deprecator  accederet. 

16.    Liberatur  Carolus  a  ca/jtivitate  iniquis 


'  Est.  in  Ms.  Vall.  sign  lit.  B.  num.  12.  pag.  3S6.  —  ^  Lib.  i. 
Ep.  LXIX.  -  3  ibid.  —  »  Lp.  L.\X  —  5  Ibhl.  —  «  Ep  LXH.  — 
'  Ep.  Lxvui.  —  8  Jord.  Ms.  Val.  sigu.  uum.  1960.  —  »  Lib.  i  Ep. 
cur.  XLVi.  —  '•  Ep.  XLViii. 


XICOLAI  IV   AXNTJS   1, 


CHRISTI    1288. 


29 


conditionibus ,  quas  Nicolaus  rescindit. —  Cele- 
braluiii  est  eu  de  causa  soleinne  apud  Oleronem 
regum  colloquiuin  ;  in  quo,  Ponlifice  incoiisulto, 
sancita)  liberandi  Caroli  pactioues,  ut  isPonlificem 
regemque  Fraiicorum  Alfonso  Aragonio  et  Jacobo 
insula;  Siciiia?  invasori  conciliaret.  Itaque  meiise 
Noveiiibris  liburlati  restitutus  esl,  liliis  obsidibus 
datis,  uti  auonymus  de  rebus  Siculis  auctor  bisce 
verbis  testalur  '  :  a  Dimissis  in  Catalonia  pro  vadi- 
inonio  et  securitate  Roberto  et  Aloysio  Caroli  II 
filiis,  Carolus  ipse  extitit  a  diclis  carceribus  libe- 
ratus  ».  Jecit '  in  ea  servitute  Ludovicus  insigiiis 
fundameuta  sanctitalis,  ad  (juam  effloruit  ac 
postea  caelitum  numerum  auxit.  Ea  vero  de  filiis 
duobus  custodia;  bostium  mandaudis  lex  prima 
erat  ex   iis,   quarum   acerbilatem   Poolifex   regi 


Francorum  subjectis   verbis  recensuit 


Po- 


nentur  in  pos^e  Aifonsi  nati  quondam  Petri 
olim  regis  Aragonum  tres  filii  charissimi  in 
Christo  filii  nostri  Caroli  primogeniti  clars 
memoriai  Caroli  regis  Siciliae,  et  cbarissima;  in 
Christo  filia;  nostr«  Marije  consortis  ejus,  duo 
scilicet  majores  post  primogeiiitum  ante  liberalio- 
uem  suara  infra  decem  meuses,  et  pro  securitate 
ipsius  primogeniti  ponatur  etiam  in  posse  dicti 
Alfonsi  simul  cum  aliis  naturalis  post  primogeni- 
tum,  etaliusfiliuspraedictorum  Caroli  et  consortis, 
qui  est  in  Provincia  ante  sui  liberationem.  Item 
ponentur  in  posse  prnefati  Alfonsi  et  haeredum 
suorum  ante  ijisius  Caroli  primogeniti  liberatio- 
nem  quinquagiiita  millia  iuarcbarum  in  pecunia 
auro  et  argento,  et  viginti  millia  marcharnm  in 
securitate  :  quam  securitatem  viginti  millium 
marcharum  debet  facere  illustris  rex  Angliae 
Alfonso  praedicto  ».  Et  iiifra  :  «  Item  debet  ponere 
praefatus  Carolus  primogenitus  aiite  sui  liberatio- 
nem  in  posse  ipsius  Alfonsi  et  ba;redum  suorum 
obsides  primogenitos  baronum  et  magnatuni,  iiii- 
litum,  civium,  et  burgensium  Provinciae  usque  ad 
uumerum  quadraginta;  illos  scibcet  quos  idem 
Alfonsus  vel  ejus  bacredes  elegerint  ».  Et  infra  : 

17.  a  Iteiu  dictus  Carohis  primogeuitus  infra 
unum  annum  post  liberationem  suam  procurabit, 
et  faciet  fieri,  quod  Ecclesia  Romanafirmetet  asse- 
curet  idouee,  quod  nisi  dictus  Carulus  primoge- 
nitus  faciat  pacem  eidem  Alfonso  et  Jacobo  fratri 
suo,  de  qua  sint  contenti  ipse  Alfousus  et  ejus 
haeredes ,  vel  nisi  redierit  ad  carcerem  ipsius 
Alfousi  iufra  trts  annos  post  liberationem  suam, 
quod  Ecclesia  non  faciet  guerram  Alfonso  prae- 
dicto,  vel  Jacobo  fratri  suo,  vel  ha;redibus  eorum- 
dein,  nec  terris  quas  hodie  teneiit  etpossident; 
nec  juvabit  prcBuomiuatum  Carulum  iirimogeui- 
tum,  nec  nocebit  eidem  Alfonso,  nec  Jacobo  fiatri 
suo,  uec  haeredibus  eorumdem,   nec  terris  quas 


'  Jls.  Frid.  coin.  Ubal.  de  reb.  Sic.  pag.  25.  Jord.  Jls-  Vat.  sigo. 
naoi.  1960.  —  s  Jo.  Vill.  1.  vii.  c.  114.  Suril.  ind.  1.  u.  et  Anual. 
1.  IV.  c.  104.  Summont.  1.  ui.  c.  2.  cl  alii.  S.  .\nt.  ui.  p.  lit.  xxiii. 
c.  4.  iu  piinc.  Wadingh.  in  .\nnji.  Uue  an.  num.  26.  —  '  ?(icol.  1.  I. 
Ep.  cur.  u. 


hodie  possident  ex  aliqua  causa.  Et  si  istam  secu- 
ritalein  non  procuraverit ,  uec  fieri  fecerit  infra 
unum  annum  post  liberationem  suam,  ut  prremit- 
tilur,  amiltat  (luinquagenta  iuillia  marcharum 
argenti,  quae  applicentur  eidem  Alfonso  et  hacre- 
dibus  suis:  quam  quidem  pecuniam  assecuret  per 
regem  Anglorum  illustrem,  etc.  »  Adjecta;  sunl 
plures  aliae  pactiones,  quibus  veluli  tot  compedi- 
bus  constriclus  erat  Carolus  ab  hostium  imperiis 
pendere,  atque  ad  ipsorum  petita  Romanum  Pon- 
tificem,  Francorum  regem,  et  Carolum  Valesium 
Aragonici  regis  titulo  exornatuui  flectere ;  vel  ad 
Catalauum  carcerem  reverti.  Quas  leges  ut  ab 
aequitate  abhorieutes,  nec  in  Caroli  potestate  sitas 
Apostolica  auctoritate  Nicolau»  sequeiiti  anno 
rescidil '.  Reperimus  hac  de  re  gravissimum  Di- 
ploma  ',  in  quo  Nicolaus  papa  extortarum  a  Carolo 
pactionum  iniquitatem  mauifestam  arguit :  osten- 
ditque  juste  a  Sede  Apos-olica  eas  rescindi,  cum 
ad  ipsum  de  criminibus  Cliristianorum  cogno- 
scendi  jus  spectet ;  tum  ipsi  Petrus  et  Alfousus 
principes  Aragonii  in  ancipiti  vitae  discrimine,  in 
quo  mortis  cogitatio  inanibus  hominuni  erroribus 
velum  delrahere  solet,  professi  sunt  Carolum  ab 
ipsis  inique  tentum  in  carcere,  eumdemque  libe- 
rari  jusserint. 

0  Nicolaus  episcopus,  servus  servorum  Dei, 
ad  perpetuam  rei  memoriam. 

a  Dissolve  coUigationes  impietatis,  solve  fasci- 
culos  depriinentes,  dimitte  eos  qui  confracti  sunt 
liberos,  et  orane  onus  disrumpe.  His  Scriplurae 
sacrae  praeceptis  inducimur  obligationes  impietatis 
im|)ie  vel  inique  coutraclas  ad  opprimenJos  iu- 
sontes  dissolvere,  barum  congeriem  adjectione 
durioris  oppressionis  adductam  propensiore  studio 
velut  fasciculos  solvere,  deprimentes  hujusmodi 
jiressos  et  quasi  confractos  angustiis  ab  ipsarum 
liberare  nexibus :  sicque  iu  his  totaliter  omne  onus 
juste  disrumpere,  quod  principalis  obligationis,  ut 
ad  id  accessoriae  vis  nulla  remaneat  ac  obligatos 
ipsos  per  onerosa;  captionis  dispendium  inanis 
asperitas  contra  justitiam  non  affligat.  Sane  con- 
ventiones  et  obligationes  inita;  inter  chaiissimum 
in  Christo  filium  nostrum  Carolum  regem  Sicilia; 
et  Alfonsum  natum  quondam  Petri  Aragonum, 
iuferius  describendae,  quaiita  impietate  redundent, 
iniquitate  resultent,  quantumque  pondiis  inipor- 
teut,  variae  ipsarum  circumslantiae  lucidant,  et 
rationes  aperlas  evidentius  manifestant  :  quae  con- 
sideratae  consultius  et  provisae  prudentius,  attenta 
cjusdem  regis,  tunc  priucipis,  captionis  injuria  et 
injustitla  tentionis,  illas  viribus  invalidas  dete- 
gunt,  omnique  vacuandas  effectu  et  firmitate  de- 
clarant. 

o  Siquidem  in  vulgarem  fere  orbis  notitiam 
deveuisse  jam  credimus,  qualiter  pr;Efatus  Pelrus 
AragODum  fallacis  iniquitatis  filius,  et  proterva; 
praesumptionis  alumnus,  niilitum  et  peditum  ca- 

'  Lib.  u.  Kp.  XLVUi.  —  '  Eil.  in  Mi.  arch.  Val.  sig.  nuin.  539. 


30 


NICOLAI    IV    ANXrS    1.    —   CHRISTl    1288, 


teiva  stipatus  insulam  Siciliae, quam  clariP  meiiio- 
rioe  Carolus  Siciliai  rex  a  Roinaiia  Ecclesia  tenebat 
iu  feuduin,  incursibus  violenlis  invadens  et  occu- 
pans,  ac  subtralieiulo  illam  regi  pr.efato,  sibi  fal- 
sum  titulum  regire  tiignilatis  assumens,  se  regem 
inlitulavit  Siciliaj,  ac  gerere  pro  Siciliee  rege  pra>- 
sumpsit,  grandem  in  eam  seditionem  excitans, 
graviter  populiim  concitans,  euiiideinque  regem 
ipsius  omnino  possessione  privatiim  diversis  labo- 
ribus  sumptibusque  fatigans ;  et  cum  ex  erroiis 
fomite,  cui  nuUus  est  terininus,  fervor  accensaj 
cupiditatis  excresceret,  et  iu  inimensum  exiens 
ualuralem  moduni  capacitas  transiliret,  iniquus 
ille  ad  terras  alias  citra  pharum,  in  ejnsdem  regis 
fidelitate  manentes,  per  excogilata?  falsitatis  astu- 
tiam  manus  occupationis  extendit,  ipsasque  insiil- 
tibus  variis  et  diversis  invasit.  Demuni  prjedicto 
iiunc  rege  Sicili»  regis  prajfati  filio  morante  Nea- 
poli,  qui  in  absentia  praedicti  genitoris  sui,  in  [lar- 
tibus  ultramontanis  agentis ,  generalis  ejus  in 
Sicilia;  regno  vicarius  reguum  ipsuin,  quod  ipsius 
Ecclesiae  juris  et  pro|)rietatis  existit,  cBeteraqiie 
paterna  juia,  imo  jiropria  censura  judicante  ratio- 
nabili ,  tenebalur  ;  Rogerius  de  Lauria  navalis 
exercitus  dicli  Petri  praepositus,  pacis  semulus, 
quietisque  turbator,  flagitiosi  mandafi  susceptor, 
Neapolitanum  freluiu  bostili  protervo,  cuin  extolio 
numeroso  discunens,  circumvastans  terras  fide- 
lium,  continuisflagellabat  insultibus,  etsuccessivis 
daninorum  injuriis  lacerabat  :  ac  eo  usque  in  dis- 
solutam  licenliam  prodibat  efiectus  audacia,  quod 
ejusdem  regis  fideles  et  subditos,  pro  eoruni 
opporlunitatibus  de  loco  navigantes  ad  locum,  in 
ipsius  oculis,  qui  sic  praesenlaneos  et  videntes 
excessus  obumbrare  non  poterat,  capiebat  imma- 
niter,  ex  illis  quosdam  onerosai  redemptioui  siib- 
jiciens,  quosdam  mutilatos  retinens,  inultos  mem- 
brorum  debililalione  deformans,  multos  excidio 
ignominioscB  peremptionis  absorbens.  Sicque  rex 
ipse,  tunc  princeps,  illicitis  provotatus  iujuriis,  et 
invasionilius  concitatus  enormibus,  cuin  militibus 
et  bellatoribus  aliis  armata  vasa  conscendit,  vires 
viribus  pellere  satagens,  et  repulsibus  injuriam 
propulsare  disponens  :  et  dum  subinde  belli  res 
agitur,  et  duris  ac  violentis  aggressibiis  utrimque 
verteretur,  de  permissione  divina}  justilic-c,  (]ua;ex 
latentibus  causis  suos  nonuuniiuaiii  castigat  et 
corrigit,  ejusdem  belli  tristis  evenit  exitus,  ut  de 
gente  piffifati  principis  aliiiuos  gladius  de  medio 
tolleret,  et  ipsum  ciim  iiuillis  de  suis  mililibus  in 
ipsorum  invadentium  manus  immanes  saevientis 
casus  acerbitas  captivaret. 

«  Dum  autem  priedictum  princii>em  ejusdem 
Petri  carceralis  custodia  teneret  inclusum,  ipso 
Petro  rebus  liumanis  exempto,  ac  eodem  jiriuciiie 
in  Aifonsi  piaedicli  potestate  deducto,  multis  [inc- 
■yiis  de  ipsius  captivitatis  solutioue  tractatibus,  ad 
verbalem  et  imaginariam  liberationem  ejiisdem 
principis  inter  ipsuni  et  pradictum  Alfonsum,  in 
quo  vere  paterni  criminis  perniciosa  plurimum 


probantur  exempla,  durae  et  importabiles  conven- 
tioues  sunt  habitae  et  pociiac  variaj  cum  viuculo 
jurisjurandi  religiouis  adjectse  :  quorum  series 
duobus  Instrumentis  licet  implicite  satis,  inserta 
breviter  et  succincte ,  quantum  fieri  commode 
potuit,  praesentibus  explicatur. 

a  Postposito  namque  ipsarum  conventionum 
ordine  scri[ilura2  prffipostero,  ubi  pr.Ecedunt  ac- 
cessorice  principales,  cuin  habet  inter  catera  prae- 
dicti  principis  tunc  captivi  expressa  promissio,  quod 
ipse  cum  Alfouso  priedicto,  Jacobo  fratre  suo,  et 
eoruiii  ha;redibiis  pro  se,  Romana  Ecclesia  charis- 
simis  in  Christo  fiUi  nostris  Philippo  Francorum, 
Carolo  Aragonum  et  Valeiitiae  regibus  illustribus 
infra  trienuii  spatium ,  jiixta  determiuatiouem 
conventionibus  ipsis  intextam,  ad  voluutatem 
ejiisdem  Alfonsi  |iacem  faciat,  etdequa  pacatussil 
l)raedictus  AHoiisus  seu  hsredes  illius;  aut  ad 
ejusdem  Alfonsi  seu  successorum  ejus  carcerem 
revertatur  :  quodque  praedictus  priuceps  procura- 
bit  et  faciet,  quod  ipse,  Romana  Ecclesia,  el  praefati 
Philippus  et  Carolus  Francorum  et  Aragonum 
reges  proseeteorum  valitoribus  (ut  ipsarum  con- 
ventiouem,  iino  disscnsiouum  potius  verbis  uta- 
inur)  dictis  Alfonso  et  Jacobo  et  ipsorum  hseredibus 
ac  valitoribus  eorumdemexacliinlervallo  termini, 
prout  in  pactiouibus  ipsis  exprimitur,  treugas  da- 
bunt.  His  illud  adjicitur,  quod  infra  unius  anni 
decursum  post  liberationera  ipsain  idem  princeps 
procurabit  et  fleri  faciet,  quod  pnefata  Ecclesia  (ut 
promissorum  et  conveutionum  verba  propria  no- 
stra  narratio  uon  omittat )  firmet  et  assecuret 
idonee  ;  quod  nisi  princeps  ipse  cum  dictis  Alfonso 
et  Jacobo  fratre  siio  et  eorum  hffiredilius  pacem 
faciat  pro  se,  Romana  Ecclesia,  praefatis  Franco- 
rum  et  Aragonum  regibus,  de  qua  idein  Alfonsus 
et  sui  haeredes  contenti  persistant ;  vel  nisi  ipse 
ad  carcerem  ejusdem  Alfonsi  post  hberationem 
suaiu  infra  terminum  redeat,  ipsa  Ecclesia  eidem 
Alfonso  et  Jacobo  fratribus,  aiit  eorum  hferedibus, 
aul  terris  ipsoium,  quas  ipsarum  conveiitionum 
tempore  tenebant  et  itossidebant,  guerram  uoii 
faciet,  et  ipsum  non  juvabit  principem,  nec  noce- 
bit  eisdem  germanis  Alfonso  el  Jacoho  aut  ha;re- 
dibus  eorumdem,  non  permittens  quod  pra?fati  rex 
Frauciae,  priuceps,  vel  Aragonum  rex  autaliqiii 
alii  dictis  Alfonso  et  Jacobo  aut  eorum  ha;iedibus 
guerram  faciant,  nec  terris,  quas  tunc  ipsi  (ut 
eorum  imitemur  verba)  in  propriisexcausa  aliqua 
possidebaut,  ad  quorum  promissioneui  iudebitam 
suis  distinctis  casibus,  locis,  termiuis  expressis  iu 
ipsis  conveutionibus  observaudaiu  juxta  praetacta- 
rum  couventionuni  tenorem  et  formam,  praefatus 
princeps  adhuc  iutra  carceris  septa  cousistens , 
Ludovicum,  Robertum,  post  primogenitum  natu 
majores,  et  Raiiuundum  Rereugarium  ipsius  li- 
beros  eideiii  Alplionso  obsides  tradiderit,  triginta 
milliliusmarcharum  argenti  iu  pecuuiaet  pignori- 
bus  per  eumdem  positis  in  posse  Alfonsi  praofati  e  t 
de  aliis  viginti  millibus  obligaute  se  pro  ipso  priu- 


NICOLAI   IV   ANNUS    1.    —  CHRISTl    12R8. 


31 


cipe  apiid  cumdem  Alfonsum  charissimo  inChristo 
lilio  iiostro  Oiloardo  Angloruni  rej,^e  illustri  :  sub 
illius  conditionis  adjectu,  quod  Carolus  primoge- 
nitus  pra;dicli  principis  infra  annnm  unum,  a 
pnelacta;  liberalionis  tempore  numerandnm,  pro 
obside  in  pleno  et  libero  posse  ejusdum  Alfonsi 
vel  suorum  beeredum  perveniat  ,  reslituto  per 
eumdcm  Alfonsum  eidem  principi  pnidiclo  Rai- 
muiido  Berengario  nato  suo.  In  cujus  conditionis 
deleclu,  ubi  idem  primogenilus  infra  praemissum 
tempu-in  |iotestateejusdeinAlfonsi,ut  i^nrmittitur, 
non  d  irelur,  pradicta  quiiHiuaj,'inta  millia  mar- 
cbaru.n  partim  tradita,  partim  pereumdem  regem 
Angl  ;i' in  obligatione  snscepta  perduntur  in  poe- 
nam  pnedicti  principis,  et  ejusdem  Alfonsi  vel 
ejus  liajredum  lucris  obveniunt  :  et  nibilominus 
dictus  Raimundus  Berengarius,  mcmbris  sanuset 
vita,  eidciu  Alfonso  et  suis  btcredibus,  sicut  ipsa- 
rum  conventionum  verba  exprimunt,  est  incursus. 

«  Obsides  quoque  de  nobiburibus  et  meliori- 
bus  coniitatus  Provinciaj  pnefato  Alfonso  idem 
jiriuceps  octuaginta  numero  tradidit,  ac  castella- 
nis  caslrorum  comitatus  ejnsdem  prucuratoribus 
ejusdem  Alfonsi  pro  ijisius  jiarte  bomagiuni  cum 
juramento  prajstari  faciens  syndicis  civitatum  et 
villarum  comitatns  ejusdem  ipsorum  nomine  et 
universitatuni  suarum  ;  baronibus  aulem  et  mili- 
tibus  per  se  pr£estantibus  juramcntuni,  et  obligan- 
tibus  se  cum  Iiistrumentis  publicis  procurato- 
ribus  ipsis,  quod  eidem  Alfonso  et  ejus  boeredibus 
ut  domino  obedient  et  intendcnl  :  nisi  ((|uod  in 
pra.'missis  devcuit  conventiouibus,  prout  ipsarum 
series  explicat)  per  eumdem  principem  observe- 
lur.  Qnibus  deficientibus  conventionibus,  in  jioe- 
nam  et  enorme  dispendium  ejusdeni  principis 
lerra  preedicta  comilatus  Provinciae  alia  quinqua- 
ginta  millia  marcharum  argeuti  (pro  quibus  apud 
euuuiem  Alfonsum  estidemrexAiigliae  pro  eodem 
principe  sub  certis  conditionibus  obligatus)  obsi- 
des  dati  peripsum  pluresmembris  et  vita  [lerdun- 
tur,  et  eidem  Alfonso  et  suis  ba;redibus  (juxta 
loquendi  modum  aunotatum  in  ipsis  conventioni- 
bus)  sunt  incursi.  Et  nt  ha;c  oninia,  qiiantum  ad 
convcnientium  ipsorum  proposituni,  robur  flrmi- 
tatis  baberent,  priuceps  ipse,  captivatus  existens, 
prajslito  corporali  sacraniento  firmavit  ijisa  ser- 
vare  firmiler,  et  prajtcr  Iiberatioiiem  ipsam  baec 
innovans.  Quia  autem  in  conventionibus  ipsis  boc 
eral  expressum,  promisit  instaulius,  et  iii  mani- 
bus  regis  Angliae  praefati  firmavil  omnia  et  sin- 
gula,  quae  in  conventionibus  ipsis  devenerant, 
facere  et  complere. 

a  NuUa  igitur  materia  dubitationis  occurrit, 
quod  princepsijise  paternarum  rerum  incumberet 
possessioni  legitinie,  dum  sic  pcr  cumdcm  propo- 
situin  prsefati  Pctri  fautorem  et  compliccm,  aliis- 
que  diversis  injuriis  corunidem  regis  et  principis 
enormiter  calcaretur  justitia,  veritas  impugnare- 
tur  indebite,  innocentiu  hi'derctur  injusle.  Cuni 
ergo  in  praifalum  Pelrum  uuUa  ofTeusiouis  seu 


laesionis  ipsorum  culpa  prajcedcret,  justum  bellum 
assumpsit  et  gessit,  causam  ipsins  Kcclesia;  pro- 
sequens,  et  in  repngnans  obstaculum  sicut  delen- 
sor  exsurgens,  eopolius  in  hocejusdem  Petri  cras- 
santia  cunnilante  commissum,  quo  idem  Petrus 
ab  cjusdcm  Ecclcsia;  et  ipsius  defuncti  rcgis  Sicilia; 
per  omnem  modum  et  speciem,  per  Ecclesiam 
ipsam,  offensinne  prohibitus,  ac  propter  diversos 
excessus  et  ciilpas  contra  pnibibitioiiem  commis- 
sos  bujusmodi  excommunicationis  sententia  inno- 
dalus,  violenliarnm,  ca^diiim,  damnorum,  verbo- 
rum  evenienlium  ex  ejnsdcm  belli  conflicfu,  ipse 
qui  causam  malorum  pra;buit,  auctor  extitit  fau- 
torque  delicti,  per  quod  pi.Tfatus  princeps  captus 
indebite,  etquantuni  ad  ipsuiii  Alfoiisiini  iiiaxime, 
detentus  injuste  eidem  pro  debila  sibi  liberatione 
se  obligans  (quam  utique  gratis  obtinere  debebal) 
indebitam  proinissionem  expofuit,  etutob  turpem 
causam  onus  obligationis  accepit. 

«  Nec  minus  laborat  vitio,  quod  obligationes 
pra;tactae  in  carcere  fuerunt  exposita',  et  ab  eo, 
qni  in  tremenda  custodia  detinebatur,  exactae  : 
quibus  nec  robur  adjicit  reuovatio  obligationum 
ipsarum,  sacramenti  praestatio  facta  eidem  regi 
Angliae  pro  ipsis  implendis  praifati  Raymundi  Be- 
rengarii  et  alioruin  obsidum  de  pra?libato  Pro- 
vinciae  comitatu  traditio  post  ipsani  liberationem 
unibratilem  subsecufae,  qna;  ex  causis  pluribus 
suut  viribus  vacute,  et  ab  efflcacia  dubitae  flrmita- 
tis  exclus£e  :  eteniin  eteorumdem  Ludovici  et  Ro- 
bcrti  natorum  cbaritas  pro  conventorum  obser- 
vatioue,  nonduiu  eadeni  liberatione  secuta,  in 
obsidatu  morantium,  in  quibus  plusquam  in  se 
paternus  ferrebatur  affectus  ;  promissioque  facta 
Anglorum  regi  prtcdicto  per  ijisum  principem 
adliuc  captum  de  liberandis  obsidibus,  quos  idera 
rex  pro  srepedicto  princi|ie  ante  liberationem 
ipsius  Alfonso  mcmorato  Iradiderat,  cujus  pro- 
missionis  causam  eo  liberlati  reddilo  ejusdem 
religio  juramenli  firmavit;  necnon  ipsum  sacra- 
menlum  turpiter  in  carcere  pra;stitum,  quod  erat 
nou  interveniente  Ecclesiaj  dispensatione  servan- 
dum  ,  onerosae  novationis  bujusmodi  produxit 
]icriculum,  ut  consequentiae  priini  actus  recidiva- 
tionem  jactura  inducerent,  et  anterioris  inetus 
reliquiae  praemissa  succidenda  iirajudicia  [;ro[ia- 
garent. 

«  Ipsa  etiam  cum  sacramento  renovata  pro- 
misso,  sicut  et  pristina,  turpiludinem  continet,  et 
causam  indebitam  scciini  liabet.  Ncc  ejiisdem 
Raimundi  et  aliorum  obsidum  Piovincialium 
subsequeus  datio  proximam  causam  tur(iitudinis 
expressam  su|ierius  sustnlisse  videtur,  eo  quod 
ipsorum  praestatio,  quae  vicem  cujusdam  [lii^^noris 
obtinet,  prim;e  et  sccunds  promissionibus  factis 
inelficacitcr  noii  acccssit.  Et  si  ejiis,  <iiii  principa- 
liter  in  obligationem  dcvcuit,  nibii  consideretiir 
extrinsecus,  sed  sola  conventionis  substantia  pro- 
vise  pensetur,  f;icilis  occurrit  inspecfio,  quam 
ipsius  obligationis  essentiainformitcr  claudicet,  et 


32 


NICOLAl   IV  ANNUS    1.    —   CHRISTI    1288. 


reprobanda  penitns  nnllitate  lalioret.   Ab  eodein 
qnidem  principe  in  proniissione  dedncitnr,  qnod 
ipse  pro  se  et  Romana  Ecclesia,  pro  diclis  Fran- 
corum  et  Aragonum  regibus  cum  prfcfatis  Alfonso 
et  Jacobo  paceni  faciet  ad   ejusilem   volnntatem 
Alfonsi  de  qua  ipse  pacalns,  vel  sui  bteredes  exi- 
stant  :  per  quod   contra  jnris  tramiles  in  ejus  et 
hffiredum  suorum  arbitriuni  pacis  oninis  perfectio 
ponitur,  et  ab  ipsius  iirincipislibera  voluutale  [iri- 
vatur.  Nec  est  negotium  rationabili  extimatione 
possibile  in  ipsa  promissione  deductum,  cimi  alie- 
num  factum,  ex  suiieriorum  volunlate  dependens, 
in    obligatione    devenerit ;   et   se    prsemissorum 
(pra^missis)  ad  lioc  tam  inepte  (luam  miniis  provitie 
obligaverit.  Quo  jure  vel  causa,  cujus  potestatis 
praesidio   princeps  ipse  facta  Roniauce  Ecclesiae  et 
prajdictorum  regum  fidelium  [lotuit  in    stipula- 
tione  deducere  ;  qui  nec  se  tunc  etiam  valuit  obli- 
gare?  Qua  de  re  consequenter  producilur,  ut  prae- 
fatarum   treugarum   promissio  eanidem   caiisam 
reprobationis  excipiat,  idemque  et  ipsius  defectus 
et  vitiuni  arguatur.  Numquid  dictorum  Allonsi  et 
Jacobi  meruere  demerita,  piaenominati  l*etri  pa- 
rentis  eorum,  a   quo  scandali    processit  initium, 
digna  sunt  ojiera,  ut  Ecclesia  multis  ab  ipsis  con- 
cussa  turbinibus,  iidemque  Francorum  et  Arago- 
num  reges  lllii  benedictionis  et  gratiae  ad  indevo- 
torum  ipsorum  dispositionisarbitriumpacis  rupta 
foedera   reparent,  eorumque   beneplacitis   se  coa- 
ptent  ?  Numquid   ipsoruin  contemptus  et  culpse 
coacervatae   diutius,  et   mulliplicatae  freqnentius, 
universam  pocne  congregatioiiem  fidelium  niole- 
stantes,  hujusmodi  sunt  recepturi  rependia,  quod 
praenominato    principe    non   implente  conventa, 
qua3  causam  difficilem,et  quasi  inipossibilem  nio- 
dum  habent,  eadem   Ecclesia  ipsi  principi  ejus 
dilecto  filio  et  vassallo  devoto  auxiliaria  juvamenta 
non  porrigat,  eisdem  Alfonso  et  Jacobo,  aut  eorum 
hferedibus  alicujus  laesionis  nocumenta  non  infe- 
rat,  et  quod   praefati  Francorum   et  Aragonum 
Teges  bellum  justum  prosequentes  et  licitum,  aut 
aliqui  alii  guerram  faciant  non  permittatiir?  Pro- 
fecto  si  ipsoriim  petulantia  reproba,  audax  pra;- 
sumptio  ,  criiiiinaque    damnosa    contra  Deum  , 
eamdem    Romanam    Ecclesiam,   bonum   statum 
quietis  et  pacis,   eumdemque  principem,  ac  a[)er- 
tam  jnstitiam  infrunite  commissa,  Apostolicis  mo- 
nilionibus,  iiiliibitionibus,  et  exliortationibuspra!- 
ceptisque  conlemptis,  advertanturattentius,  ipsam 
debita  consideralio   [londeret  et  provisio   librata 
perpenset,  prater  stii)eiulia  merita,  |icenas  scilicct 
infligendas   eisdem,    nihil   est  ijisis  conferendum 
quod  placeat,   nihil  procuranduin  quod  mulceat, 
nihil  complendum  utile  quod   dulcescal.  Perni- 
ciosis   enim    cxem|ilis  derivandis  in  modernos  et 
posteros- via  dilataretur  ad  invium,  si  eadeni  Ec- 
clesia  princijiibiis   ipsis  Catholicis  fide   pra?claris 
•  devotionis    sinceris   adjutricem   manum    subtra- 
heret ;  aliusque  fidei  fundamento  debilibus,  ma- 
■  cula  indevotionis  affectis ,   et  contemplus    mor- 


dendi  duritate  notatis  grata  et  placentia  propinaret. 
«  llla  (inoque  horrenda  pactio,  metas  liuma- 
nitatis  excedens  (ut  verba  imitemur  ipsius)  de  ob- 
sidum  incursione  pnetacta  prifterire  non  debet 
considerationis  inlnitum  ;  sed  turbare  non  modi- 
cum  audienlis  ailectum.  Nonne  asperitatem  com- 
missoriae  legis  in  rerum  pignoribus  sanctio  legum 
reprobat,  eloninein  ejus  meinoriam  ae^iuitas  ratio- 
nis  annullat  :  quaato  magis  in  persoiiis,  qiiae  cae- 
teris  praeferendae  sunt  rebus,  et  specialiler  praefa- 
tis  Iiberis,quos  tamantiquataetgenerosa  prosapia 
regi;e  nalionis  illustiat,  hujusmodi  captiosa  et 
detestanda  conventio  in  reprobatione  deveniet, 
eanique  sanum  judicium  abominatione  depellet? 
nulli  quippe  venire  debeat  in  dubiuin,  quod  ratio- 
nabili  posilione  juris  est  certum.  Licet  autem 
pra^missorum  evidentia  lucida  conventiones,  pro- 
missiones  obligationesque  praetactas  nullas  judi- 
cet,  seu  annullandas  fore  demonstret;  ad  snstol- 
lendam  tamen  cujuslibet  ambiguitatis  materiam, 
quam  plerumque  in  certis  etiain  causa  sollicitae 
dubitationis  adducit,  ipsoruin  nullitatis  defectuset 
vilium  promptior  demonstratio  imblicat,  et  aptior 
ratio  manifeste  declarat. 

«  Felicis  siquidem  recordationis  Honorius 
papa  IV  praedecessor  noster,  qui  dictum  pacis  tra- 
ctatum,  inter  eumdem  principem  et  prsfatos 
Alfonsum  et  Jacobum  super  liberatione  pra^fati 
principis  habitum,  eidem  principi  ex  |iarte  Alfonsi 
jani  dicti  per  Salsensem  praepositum  in  ipsius  tra- 
ctatus  finalibus  terminis  nuntiatuni,  et  pra-dicto 
praedecessori  expositum  per  nuntios  principis  me- 
morati  in  grande  praejudicium  ipsius  Ecclesiae  et 
ejusdem  principis  redundare  cognoscens,  illum  de 
fratrum  suorum  consilio  revocavit  expresse  :  et 
nihilominus,  si  forte  de  facto  processerat,  eum 
penitus  cassans  et  revocans,  ipsum  omnemque 
alinm  et  siniilem  in  antea  inhibuit  districte  praB- 
sumi;etsiquis  hujusmodi  post  inhibitionem  ipsain 
fuerit  quoquo  modo  pissuinptus,  illum  ex  tunc 
inanem  decrevit  et  irritum,  ac  nullius  existere 
firmitatis. 

«  Sed  forsitan  est  qui  dicat,  quod  apposita  in 
conventionibus  ipsis  alternata  conditio  illa,  vide- 
licet  quod  idem  princeps  aut  conventiones  ipsas 
adimpleat,  aut  ad  ejusdem  Alfonsi  carcerem  re- 
vertatur,  per  ipsum  reditum  potest  iniqnilalem  et 
pondus  earum  omnifariiim  tollere  et  iienilus  abo- 
lere.  Cui  non  est  in  obscuro  responsio,  quod  cum 
per  euindem  durum  et  luctuosum  reditum  rcx 
ipse  obli(iua  ralione  alia  ad  eoruindem  convento- 
rnm  observantiam  urgeatur,  piffifata}  alternalionis 
iniprobandaconditioestralionabiliter  remittenda  : 
maxinieciini  ipsa  promissio  redeundi  ad  carcerem 
merito  reputetur  indebita,  eo  quod  carcer  ipse 
pra;fatuin  regem  non  debet  opprimere,  quem 
multa  (lignoscitur  culpa  gravare.  Cnin  itaque  con- 
ventiones  el  obligationes  prffimissae  impietate  ple- 
nfe,  iniquitate  non  vacuae,  pro  impensa  monitione 
nostra  de  liberando  praedicto  principe,  et  contr 


NICOLAI   IV   ANNUS   1,    —  CIIRISTI    1288. 


33 


|)rohibitlonciii  pracdicti  praedccessoris  expressam 
in  grave  praejudiciiiiri  corumdem  Ecclesiae  ct  rcgis 
siiit  proesumptiosius  atlenlatic ;  inaximc  cum  ex 
anfractibus  ct  imi)ediii.enlis  conveiilioiiibus  prae- 
dictis  annexis,  <iuibiis  cjiisdcni  rcgis  mulliplicitcr 
status  involvitur,  noiiiinatae  Eccicsiac  iiicomiiioda 
cumulata  provenianl,  dum  ipse  ejusdeni  Ecclesiaj 
vassallus  pr.fcipuus,  ct  spccialis  atlileta  ab  illius 
per  hoc  deiensionc  subtrabitur,  ct  ininus  cidem 
Ecclesia;  a  multis  erectis  in  superbiam  obeditiir, 
majoraque  cx  iis  dispendia  prodcant  et  pericula 
formidentur,  quam  ex  illis,  qui  in  eodem  tractatu 
prajfato  preedeccssori  exposilo  devenerint,  cum  iii 
eis  certuin  esset,  quam  giavc  onus  adscri|i!.iim, 
quod  iii  praimissis  aliis  non  est  expressioiie  aliqua 
dcsignatum  ;  iibi  prster  involuliones  et  insidiosas 
captiones  alias  cum  cnormibiis  et  pra^judicialibus 
daiimis  eidem  regi  et  suis  bceredibus,  quas  inevi- 
tabibter  eventuras  totus  tractatus  pacis  in  ipsius 
Alfonsi  arbilrio  ponitur,  e(  in  ejus  inordinata  vo- 
luntate  laxalur,  cujiis  perversum  intenlum  acci- 
dentia  varia,  et  instantia  pelilionis  illicila;  circa 
tractatum  ipsum  per  eumdem  Aifonsum  jam  ha- 
bila  insiuDanl  satis  clare  ;  nos,  ad  qiicm  sine  du- 
bitatione  cersura  pertinel  Cbrisiianum  qpemlibet 
de  peccato  moitali  corriperc,  ac  oppressos  omnes 
ab  eorum  oppressionibus  libcrare,  adverlentes  pro- 
vide  conventiones,  proinissiones,  obligationcsque 
jam  dictas  prffijudiciales  eidem  Ecclcsiae  et  regi 
prsefato,  in  cujus  imagine  grandia  palerna  servilia 
ipsi  Ecclcsia?  prfpslita  contemplamur,  sic  inique, 
sic  perperam,  sic  inliiimaniter  processisse  ;  praeci- 
pue  cum  habeat  fide  digna  relalio,  quod  prtcfatns 
Petrus  in  supremis  suis  ad  clausEra  conscicnliaj 
rediens  ipsum  regem  tunc  principem  a  carcere 
liberari  mandavil  ;  hoc  ctiam  idem  Alfonsi's  dum 
gravis  eum  duduni  languor  opprimeret,  confes- 
sori  suo,  in  cujus  manu  juravit  de  parendo  mau- 
dalis  Ecclesiffi,  devote  promiltens;  ipsas  de  fratrum 
nostrorum  consilio  et  assensu  viribus  vacuas, 
inanes  et  irritas  fore  decrevimus,  cassantes  et  an- 
nullantes  easdem,  si  qua  subsislcrent  firmitate; 
et  revocantes  ipsas  qua'eous  processere  de  fac!o  ; 
ac  eosdein  rogcs  el  Provinciales  a  pitefatls  sacra- 
mentorum  pivestationibus  absolvenles,  lu  tota  eo- 
runi  substataa  el  cflectu  tam  principaliler  qiiam 
accessorie  aiinul'al's,  et  nullis  penikis  declaratis, 
ex  ipsarum  vi„ore  quacumqae  ralione,  cccasione, 
vel  causa  directe  vel  per  oblicjumn  ideni  rex 
vel  sui  hseredes  in  nullp  unquam  reniancant  obli- 
gati. 

«  Quia  vero  nonnunquam  aliqui  sic  inierunt 
fcedus  cuin  vitiis,  sicqiie  se  ligant  culpae  perseve- 
rantia  in  offensis,  ul  quod  per  eos  factum  est  im- 
probe,  pro  se  improbius  turpiter  non  pndeat  alle- 
gare ;  qiioriimdam  auieni  generosos  aninios  sic 
pudor  aflicit  et  lex  honesti  confringit,  (^uod  ad 
promissum  quanquain  indebitnm  se  tencri  lopii- 
tant,  licet  ab  ejus  pra^statione  ipsos  provida;  sau- 
ctiones  absolvant;  eidem  Alfonso  sub  poenis  spiri- 

Ahn.  —  ToMUS  XXIII.  —  Ratn.  Vf, 


tualibns  et  temporalibiis  in  alio  processu  noslro 
iii  die  CoMia;  Domini  (irca  lioc  liabito  Hoiiuc  cdii- 
tcntij,  districte  priccipimus ,  ut  convenlionibus 
ipsis  tanqiiam  nullis  et  irrilis  non  iniiilens,  ac 
ciimden'  regeni  ah  obligalionibus  ipsis  de  facto 
conlraclis  libernm  omniiio  dimitlens ,  prafalos 
obsidcs  solulos  et  liberos  infra  lerminum  ad  pio- 
pria  icdire  pcrmiilal,  pcciiniam  pra^notalam  ab 
eodem  regc  receplam  sibi  sine  cxcephone  rcstiluat, 
piffidiclosque  regem  AngMae  ratione  obligationis 
pnediclae  prajdestiiiataruni  marcarum,  el  l'iovin- 
ciales  occasione  liomagii  ac  sacramcnti  pracsliti, 
ut  prajmiitiLir  per  eosdem,  non  impetat  vel  mo- 
lcstel;  inhibon'es  expresse  regi  Anglia;  suh  pcena 
excommimicalioiiis,  et  in  lolo  regno  suo  susjien- 
siones  Ecclesiastici  interdicti,  ne  praetextu  obliga- 
tionis  exposilaj  de  pncdicla  pccunia,  iii  (|iia  idem 
rex  obligavit  indebile,  quid(|uain  diclo  Allonso  vcl 
ejus  hffiredibus  exhibeal  vel  exsolvat ;  eidem  regi 
Siciliae  el  praofato  Carolo  primogenito  suo  sub  vir- 
lule  sacraincnu  fidelitatis,  quo  rex  ipsc,  cl  obe- 
dientia;  el  ('cvotionis,  qua  idem  primogenitus 
Ecclesiae  no?ManaB  tenentur,  et  pcena  cxcominuni  - 
calion's  iitriqiie,  ne  primogeiiitum  ipsum  ad  ejus- 
dem  Alfonsi  carcerem  destinet  aut  ire  permillat, 
vel  cd  illum  accedere  primogenilns  ipse  pracsu- 
mat;  iieve  de  ipsis  conventionibus,  [iromissioni- 
bus,  et  obligalionibus  laclis  eidem  Alfonsi  et  regi 
Angliai,  aut  aliis  quibuscumque,  propterea  idem 
rex  SiciiicC  coinplere,  salisfacere ,  vel  ohservare 
aliquid  quomod(^dibei  lenealur  :  necnon  iiniversis 
et  singiiiis  cainitalus  Prcvinciffi  et  Forcalqucrii 
comiiibus,  niililibus,  baronibus,  burgensibus,  ple- 
beis,  et  aliis  ciijuscunuiue  slalus  ei,  condiliouis 
existarit,  et  casicUanis  caslroium  picecipue,  (luos 
omncs  a  prajlibalis  sacramenlorum  piiLSiationibus 
per  eos  prae.s(itis  ddximus  absolvendos,  ne  ralione 
dictorum  sacramenli  el  liomagii,  vel  cujuscumque 
promissionis  allcrius,  prffifato  rege  non  implente 
prffidicla  promissa,  sicut  nec  de  jure  tenetur,  ei- 
dein  AUonso  aul  ejiis  successoribus  in  aiiquo  pa- 
reanl  vel  intendanl  :  essei  enini  cbsurdilate  nola- 
bilecjm  per  excoi;;miiiiicatioi)is  vinculum,  quam 
eu'1'dem  |A!fonsu'ii  ipsius  facli  notorium  incur- 
risse  divuJgal,  vassalU  sui  a  fidelitatis,  quo  bibi 
tenentur  sacraaiei^to,  solvantur,  si  vassallos  alie- 
rius  cidc.i'.  Alionso  injusta  et  cxtorla  promissio,  et 
sacramenlnm  iudebilum  obligaret,  etc.  o 

Ut  vero  inolMOiCS  roederis  ieges  vila  fiincto 
Alfonso  cum  Jacobo,  qui  iii  Aragoniae  ct  Valenlia; 
regna  sibi  assereret,  iosulae  Sicili;e  tyrannidi  re- 
niintiavil,  pepigerit,  suo  loco  dicetiir. 

18.  De  niiptiis  inter  (Jatharinam  filiam  Bal- 
duini  11  C.  P.  quondam  imperaturis  et  Michaelem 
imperatoris  C.  P.  filium  ineundis  litlcne  Mcolai. 
—  iVunc  Siciilis  rcbus  adjungimiis,  scrip>'ssc  ad 
Nicolaum  Roberldin  comileni  Alrebaten.seiii  rcgni 
Sicnli  loco  Caroli  moderalorem,  Andionicum  mis- 
sis  oratoribus  poposcissc  in  uxorcin  filio  suo  Mi- 
chaeli  primogenito  Cathariuam    filiam    1'liilippi 

5 


34 


NICOLAI   IV   ANNUS   1. 


CHRISTI    1288. 


oliin  iinperatoris  Constantinoi)olitani  ( is  fuerat 
Daliluini  II  extorris  filius  solo  noniine  iniperator) 
ila  enitn  inter  Caroli  lucreiies  ac  Gra^cos  firniam 
paceni  conciliatuni  iri  :  se  vero  rem  tantam,  Pon- 
tifice  ac  rege  Francorum  inconsullis,  perficien- 
dam  non  censuisse.  Cui  Nicolaus  in  hanc  senlen- 
tiani  rescripsit  '. 

a  bikcto  filio  nobili  ■viro  Uoberto,  coniili  Atrc- 
batensi,  bajulo  regni  Siciliae,  per  Sedem  Apostoli- 
cam  constituto. 

0  Litteras  tuas  recepimus,  quas  nobis  tua  de- 
votio  destinavit  :  et  earum  tenore  plenius  intelle- 
cto,'perpendinuis  in  eis  inter  alia  contineri,  quod 
procuratores  et  nunlii  nobilis  viri  Audronici  Pa- 
Iteologi  ad  Iractandum,  firmandum  et  complen- 
duni  niatrimoniuai  iuter  nobilem  virum  Micbae- 
leni  ipsius  PalEoIogi  primogenitum  ,  et  dilectani 
in  Cbristo  flliam  Calharinam  domicellam  natam 
clarae  memoriaj  Philippi  imperatoris  Constantino- 
politani  ad  tuam  prajsentiam  accesserunl,  asse- 
rentes  quod  ex  hujusmodi  matrimonio  inter  euni- 
dem  Palaiologum,  ac  ejus  hasredes  el  successores 
ex  parte  una,  et  hajredes  et  successores  clara;  me- 
moriae  Caroli  regis  Siciliae  ex  aitera,  el  utriusque 
liartis  subditos  pax  perpetua  poterit  provenire. 
Cumque  iirffidicti  nunlii  ajiud  te  circa  prsemissuni 
tractatum  insisterent,  ut  tanquam  bonoris  Eccle- 
sia;  Romance,  etcbarissimi  in  Chrislo  fllii  noslri... 
regis  Franciae  illustiis  zelator  praecipuus ,  provide 
cogitans,  quod  bujusmodi  uegotium  sine  ipsorum 
Ecclesiae  ac  regis  consiho  et  consensu  expediri 
commode  nou  poterat  nec  debebat,  decrevisti  su- 
per  hoc  fore  nostrum  et  ejusdem  regis  beneplaci- 
tum  requirendum.  Nos  itaque ,  tu;e  devoliouis 
prudentiam  dignis  in  Uomino  laudibus  commen- 
dantes,  nobilitatem  tuam  rogamus  et  hortamur 
altente  per  Apostolica  libi  scripta  mandantes,  qua- 
tenus  a  tractalu  pradiclo,  donec  super  hoc  dicti 
regis  responsionem  receperis,  non  recedas,  nec 
disrumpas  eumdem  ;  et  recep'.a  respoosione  prae- 
dicta  ipsam  nobis  studeas  intnnare,  ad  consum- 
mationem  dicli  negotii,  eliamsi  conlingal  dictum 
regem  sponsalibus  hujusmodi  conseulire,  nullate- 
nus  processurus,  nisi  prius  uostruin  super  hoc 
habueris  beneplacitum  etconsensum.Datum  lieate 
III  non.  Junii  anno  i  ».  Celerum  id  matiimonium 
perfeclum  uon  fuisse  ob  (lurioces  a  rege  Siciliae 
exactos  condiliones  scribit  Giegoras  ^,  ac  Michae- 
lem  regis  ArmeniiE  sororem  duxisse  :  Caihariiiam 
vero  imperatricem  eripiendi  ex  schismalicorum 
maiiibus  Constanlinopolitani  imperii  spe  Carolo 
Valesio  regis  Francorum  fratri  uupsisse  visuri 
sunius. 

Quod  ad  Francorum  regeni  speclat,  cnjus  Ni- 
colaus  assensum  tlagitan  voluit;  contulit  ^  Ponti- 
fcx  indulgsnliarum  pri,emia  iis,  iiui  [)ro  ipso  apud 
caileste  Nunien  j^reces  fundereul;  aliisque  Aposto- 


licis  beneficiis  tum  ipsum  ',  tum  ejus  uxorem 
Franciae  et  Navarra;  reginam  afTecit  ^  Euindcm 
etiain  regem  nioimit,  ne  quam  injuriam  clericis  a 
regiis  ministris  inferri  paterelur.  Tuendae  pariter 
libertalis  Ecclesiastica;  zelo  Eiluardum  Anglorum 
regem  Joannem  canonicum  vinculis,  in  quaj  ab 
adminislrls  compactus  fuerat,  liberare  jussit. 

l'.t.  Ve7ielos  Inducit  Nicolaus  ad  restituenda 
jura  patriarchce.  —  His  addimus  provinciam  im- 
posuisse  Ragusino  archiepiscopo  ',  ul  ducem,  et 
senatum  Venetum  adigeret  ad  arces  oppidaque 
Aquileiensi  patriarcba3  restituenda,  quae  ipsi  in 
Istria  eripuerant.  Cumque  grave  inde  bellum 
erumperet,  ad  illud  exstinguendum  Nicolaus  Ve- 
netos  sequenlibus  litteris  ad  ampleclendam  pa- 
cem,  suaque  patriarcha3  reddenda  jura  est  adhor- 
tatus  *. 

«  Dilecto  filio  nobili  viro  duci,  et  communi 
Venetorum. 

«  Habet  nostris  auribus  inculcata  relatio,  quod 
V03,  ad  occupationem  bonorum  et  jurium  Aqui- 
Icieusis  Ecclesiae  nianus  avidas  extendentes,  Paren- 
tinam,  Emonensem,  et  Justinopolitanam  civitales, 
ac  S.  Laurentii  Monton.  et  Grcsignana?  Pirani  in- 
sulae,  Mugle,  aliaque  nonnulla  castra,  tcrras,  vil- 
las,  et  loca  in  Istriae  [lartibus  coustituta,  qua;  ad 
eamdem  Ecclesiam  pertinere  dicuntur,  et  in  qui- 
bus  venerabilis  frater  noster..  i^atriarcha  Aqui- 
leiensis  jurisdictionem  omnimodam  obtinere  pro- 
ponitur  lemporalem,  per  violentiam  occupaslis, 
eaque  detinetis  taliter  occupata;  nonnulla  castro- 
rum,  et  villarum  ipsorum  illicitis  ausibus  data  li- 
centia  nequiter  destruentes,  alias  patriarchic  Ec- 
clesiteque  pradictis,  ac  venerabih  fratri  nostro 
episcopo  et  civibus  Tergestinis,  ac  aliis  suis  adha?- 
renlibus,  coadjuloribus,  fautoribus  et  sequacibus 
in  hac  parte  per  incendia  et  rapinas,  damna  ma- 
xima  et  graves  injurias  inferendo,  in  eorumdein 
patriarchae  et  Ecclesiae,  ac  aliorum  pra;dictorum 
non  modicuin  praejudicium  et  gravamen.  Quam- 
obrem  instigante  bumani  generis  inimico,  inler 
patriarcliam  et  quamplures  illaruin  partium  no- 
biles,  ac  alios  Ecclesis  prasdictte  vassallos  et  ad- 
luerentes  eisdem  ei  parte  una,  ct  vos  ex  altera 
gravium  discordiarum  el  guerrarum  discrimina 
sunt,  ut  asscritur,  suscitata  :  quorum  occasione 
grandia  personarum  et  aniinarum  pericula,  mul- 
timoda  damna  rerum  retroactis  contigere  tempo- 
ribus  ;  et  ne  graviora  continganl  ulterius,  verisi- 
mililer  formidatur. 

20.  «  Nos  igitur  ex  deliito  pastoralis  officii 
volenles  hujusmoili  obviare  periculis,  et  animarum 
profectibus  providere ;  cupientes  etiam  ut  civitas 
vestra,  qu;B  tanqiiam  filia  benedictionis  et  gratiae 
sincerae  dcvotionis  affectuni,  ac  solida;  fidei  puri- 
tatem  erga  Romanam  Ecclesiam  anteactis  nosci- 
tur  habuisse  temporibus,  in  pacis  pulchritudine 


1  I.ib.  I.  Ep.  cur.  xxviii. 
ab  lip.  ccxxv.  ad  ccxxviii. 


Nicijph.  Grcg.  1.  VI.  —  3  Lib.  l.  '  Lib,  i.  ab  Ep.  ccxxv.  ad  ccxxviil.  —  -  Ep.  ccxxil.  —  '  Lib.  i. 

Ep.  cxxin.  —  '  Ep.  cxxii. 


NICOLAI  rv  AN-NUS   1.   —  CITRISTI    1288. 


35 


scdoat,  ct  iti  requie  opnlenta  quiescat ;  univcrsita- 
tem  vestram  rogamus ,  monemus  et  hortamur 
altcntc,  quatcnus  tanquam  viri  pnciGci  mentes 
vestras  ct  animos  liabilitantcs  ad  pnccm,  vosqiie 
Apostolicae  Sedis  bcneplacitis  coaptantes;  atlcn- 
dentes  eliani  quam  dis|iendiosum  animabns,  ct 
saluti  conlrariuni  fore  conspicitur  aliena  contra 
justitiam  delineri ;  qnodque  locum  sibi  non  vindi- 
cat  peccati  rcmifsio,  ubi  al)lati  rcstilntio  non  pra-- 
cessit;  ea  quae  in  hac  parte  patriarclia;,  Ecclesiai, 
episcopo  et  civibus,  et  aliis  adha;rentibus,  fautori- 
bus,  et  scquacibns  memoratis  pcr  vos,  vel  per 
alinm,  aut  aliossnnt  ablata,  cis  sublatodifficultatis 
obstaculo  restituere  procuretis,  a  quibusvis  novi- 
tatibns,  invasionibus  et  insultibns  per  vos  et  per 
vestros  etiam  slipendiarios,  cl  ailhicrentes  in  liac 
parte  vobis  ac  fautores,  coadjutores,  et  sequaces 
vestros  contra  illos  ,  aut  aliquos  ,  vel  aliquem 
eorumdem  et  terras  ipsornm  penitus  abstinendo  ; 
ac  revocando  nihilominus  alios  vestros  stipemiia- 
rios,  vel  armatos,  qui  provinciam  Islria;  in  dam- 
num  patriarchae,  episcopi,  et  civinin,  ac  aliorum 
praedictorum,  ad  slatum  ipsius  provinciaj  pertur- 
bandum,  sicut  asseritur,  snnt  ingressi ;  sic  in  prac- 
missis  omnibus  laudabiliter  et  efflcaciter  proces- 
suri,  ut  zelatores  pacis  et  amatores  concordis  vos 
per  effectum  operis  demonstretis ;  nosque  devotio- 
nem  et  obedientiam  vestram,  quam  in  hoc  prom- 
ptnm  cupimns  inveniri,  dignis,  exinile  in  Domino 
laudibus  attoUamus.  Alioquia  venerabili  fralri 
nostro  archiepiscopo  Ragusino  per  alias  litteras 
noslras  injungimus,  ut  vos  ad  hnjusmodi  restilu- 
tionem,  ac  stipendiariorum  seu  armatcirum  pr^di- 
ctorum  revocationem  faciendam  compellere  ;quod- 
que  vos,  dictique  stipendiarii,  adhaerentes,  fautores 
coadjntores,  et  seqnaces  vcstri  a  novitatibus,  inva- 
sionibus  et  insultibus  quibuscumque  abstineatis, 
et  ut  omnino  eidem  stipendiarii  seu  armati  de 
provincia  ipsa  recedant,  per  censuram  Ecclesiasti- 
cam,  appellatione  cessante,  compescere  non  omit- 
tat.  Si  vero  in  civitatibus,  castris,  villis,  terris  et 
locis  eisdem  jus  aliquod  creditis  vos  habere,  coram 
nobis  infra  duorum  mensium  spatium  areceplione 
pra^sentium  inchoandum  |)er  syndicum,  seu  i>ro- 
curatorem  idoneum,  ad  hoc  a  vobis  specialitcr 
constitutum  comparere  curetis.  Nos  enim ,  qui 
sumus  omnibus  in  justitia  debitores,  parati  sumus 
facere  vobis  super  iis  exhiberi  jusliti;e  coniplemcn- 
tum.  Dat.  Reate  XV  kal.  Septembris  anuo  i  ». 
Composuisse  Venetos  controversiam  cum  patriar- 
cha,  colligitur  ex  Appendice  Andrea;  Dandnli'  : 
quamvis  auctor  patriarcham  Venetorum  potentije 
imparera  ad  pactiones  coactum  descendere  scri- 
bat,  rem  omnem  ad  Joannis  Dandali  gloriam  in- 
terpretatus  :  a  Reliquas,  inquit,  urbes  Istria?  mari- 
timas,  qua;  juramento  fidelitatis  sibi  eranl  adslri- 
ctae,  non  desistentes  proi^terea  ab  uiiquis  actibns, 
sub  suo  dominio  sapienler  reduxit  :  qua  de  re 

1  Append.  ad  Andr.  Dand,  inJoanDe  Dand. 


bcllum  maximum  inter  Venetos  et  Aquileiensem 
patriarcham  exortuin  extitit,  qui  tandem  Vcneto- 
rum  potenliffi  non  valens  resislere,  cum  ipsis  pa- 
cta  composuit  ». 

21.  Ugolini  comitis  miserandus  exitus.  —  In 
Elruria  veteres  Guelphoruni  Gibellinornmque  fn- 
cliones',  recrnduere,  Florenlinis  et  Senensibus  in 
Aretinos  bellum  moventibus ;  iisque  dissensioni- 
biis  Pisae  jactntae  fuere  tribus  partium  conlraria- 
ruin  sigiiiferis  ad  principatum  annitenlibus  ;  inter 
qnos  Ugolinus  comes  votorum  comiios  faclus,  cuni 
|)ulsis  adversariis  humanaB  felicilatis  ajiicem  alti- 
gisse  gloriaretnr,  repenle  in  triste  exemplum  hu- 
manae  calainilatis  abiit.  Lugubrem  historiam  snn- 
ctus  Anloninus  hisce  vcrbis  describit':  o  Comes 
Ugolinus  dominium  sibi  usurpavit  civitatis  ciim 
magna  soleninitate.  Sed  nullum  violentum  perpe- 
tuum  :  quinimo  oninis  potentatus,  pracipue  usnr- 
patus,  vita  brevis.  Cum  autem  in  die  natalis  sui 
diclus  comes  Ugolinus  fecisset  magnum  convi- 
vium  cum  magnifico  apparatu  amicis  suis,  cui- 
dam  familiari  suo  viro  mullum  sapienti  diclo 
Marco  Loinbardo,  comes  ipse  Ugolinus  factus  do- 
minus  oslendit  felicitatem  suam,  narrandodivilias 
suas,  potentiam,  parentelam,  ornatum  vestium, 
et  alia  hujnsmodi ;  et  inlerrogavit  eum  dicens  : 
Quid  libi  videtur,  iHarce,  de  statu  meo?Cnl  re- 
spondit,  quod  postea  ei  accidit,  dicens:Nihil  tibi 
delicit  nisi  ira  Dei ;  et  bene,  nihil  enim  infelicius 
felicitale  peccantium,  ait  Augustinus.  In  brevi 
igitur  proditor  proditus  fuit  :  nam  archiepiscopus 
civitalis,  (is  erat  Rogerius  Ubaidinus  Gibelliuce 
sectae  socius),  populo  exposuit ,  quod  hic  Ugolinus 
prodiderat  Pisas,  et  castella  eorum  tradiderat  FIo- 
renlinis,  et...  sicque  commovit  totum  populiim 
contra  illum.  Qui  furore  plenus  accessit  ad  pala- 
tium  ejus,  ad  capiendum  eum.  Demum  cum  ali- 
qunntulum  restilisset,  in  quo  conflictu  interfecti 
sunt  uniis  filius  ejus  illegitimus,  el  alter  nepos 
defendentes  eum,  captus  est  ipse  comes  Ugolinus, 
et  duo  filii  ejus,  et  tres  nepotes,  orti  scilicet  ex 
filio  ;  (|ni  oiunes  carceri  duro  fuere  mancipati ;  et 
expulsi  de  civilate  ejus  sequaces,  et  Guelfi.  Fame 
autem  in  carcere  Ugolinus  cum  filiis  et  nepotibus 
consumpti  sunt,  juste  ei  Domino  retribuente  jiro- 
pter  proditionem  ejus,  et  ambitionem  ac  creduli- 
tatem  :  nam  et  comitem  Anselmum  de  Caprario 
nepotem  suum  ex  sorore,  juvenem  valde  gratio- 
sum  et  populo  gratum  ,  dicitur  veneno  inter- 
emisse  invidia  instigatus,  ne  ei  statum  auferrct 
formiilans  ». 

2"2.  Imperialia  jura  in  Etruria  auro  vendita. 
—  Extulit  se  exinde  Pisis  Gibellinum  nomen.  Duin 
vero  Elrusci,  excusso  imperialis  majestalis  melii, 
inutuis  se  cladibus  cnnficerent,  Rodulphus  Roma- 
nonim  rex  instanrandarum  imperii  ruinarum  pa- 
rum  sollicitus  pretio  plura  distraxit.  Qua  de  re 


i  Jo.  ViU.  I.  VII.  c.  120.  —  "  3.  Anton.  m.  p.  tit.  xx.  c.  6.  in 
princ.  Eod.  c.  6.  §  1. 


3(5 


NICOLAI   IV    ANNUS    1.    —    CHRISTI    1288. 


luTC  Jordanus  '  :  «  Eodein  ainio  (([uo  nimiruui  Al- 
plionsi  oratores  ad  Sedem  Aposlolicani  accessere), 
Tcx  nodnI(ilius  vicariuni  niittit  in  Italiaii  domi- 
nnin  Priavalein  de  Fliico,  qui  dilior  clcricus  erat 
iii  simplicibus  prccbeiidis,  quam  aliquis  clericiis, 
et  omnibns  cessit  propter  dlctuin  principatum. 
Factus  csl  autem  tantiun  pauper,  quo  !  coaclus  est 
vendcre  jurisdictionein  imperii  civitatnin  Tuscia} : 
unde  Lucani  dederunt  ei  de  doiiiinio,  i|nod  habe- 
Lal  iii  suo  territorio,  duodecim  inillia  floreiioruin  » . 
Tradiintur  eadem  a  Ptoleniaeo  Lucensi  ^  :  addit- 
que  Joannes  Bonifacius  %  Piodnliihain  apud  plures 
inde  sibi  invidiam  conflasse  :  apud  alios  vero  tu- 
lisse  sapientis  laudem,  spretis  Ilalicis  turbis  res 
suas  in  Gerinania  constabilivisse. 

23.  Translatio  reiiqnianim  B.  Virgilii  Salis- 
burgeiisis.  —  Delapsa  iii  Gerinaniain  oralione,non 
pr£Eterimus  ,  quaj  historia  sunt  consignala  de 
B.  Virgiiii  reliquiarum  translatione  a  Chronici  Sa- 
lisburgensis  anctore  *  :  «  Anno  mcclxxxviii,  trans- 
latum  est  corpus  B.  Virgilii  per  dominuin  Rodul- 
phum  archiepiscopum  Salzburgensem  VII  idiis 
Novembris  in  Concilio,  quod  eodeni  tempore  per 
eum  exhtit  celebratum,  cooperantibus  sibi  sufTra- 
ganeis  suis,  etc.  »  Eadem  e  Chronico  Bedilui  no- 
vatores  tradunt  ^ 

24.  Vnrjariam  et  Galliam  ah  erroribus  contra 
mnres  et  fidem  in  ha;reticos  sanctiones  renovat  Ni- 
colaus.  —  Iii  Ungaria  adducebatur  fides  in  gravis- 
siinuin  peiiculum  Ladislai  im[iudicissimi  regis 
culpa;  ad  quem  scelere  revocandum  Nicolaus  Ho- 
norii  exemiilo  litteras  '  eadein  verboruin  forina 
conceptas  ipsi  misil,  quibus  inonuit,  conlra  ipsuin 
crucesignatorum  exercitus  in  rngariaelGermania 
conflatum  iri,  nisi  e  flagitio,  i,i  quo  tamdiu  jacne- 
rat,  emergeret  :  ac  propterea  Lodmerio  archiepi- 
scopo  Strigoniensi  prascipit  '  ,  ut  si  religio  ia 
discrimen  adducerentur,  conlra  infideles  sacram 
militiam  indiceret. 

25.  «  Fraternitati  tuee  per  Apostolica  scripta 
niandamus,  quatenus  si  dicti  Sarraceni,  Neugerii 
et  pagani  dainnatos  suos  conatusconlra  Cathclicos 
fidei  |irofi'ssores  exercere  voluerint,  ne  ipsorum 
invalescattemeritasindis[iendiuin  fideiChristiana}, 
contra  [iraidictos  Tartaros,  Sarracenos,  Neugerics 
et  paganos,  ac  alios  adhffirenles  eisdein,  vel  eos  iu 
iis  quomodolibet  confoventes,  cujuscumqjestalus 
aut  conditionis  extiterinl;  omnibus  Christi  fideli- 
bus  per  regnum  Ungariaj  ,  ac  per  Poloniam  , 
Boemiam,  Austriam,  Stiriam,  Carinthiam,  Sclavo- 
niam ,  el  Istriam  [ler  te,  vel  pcr  aliuni  seu  alios 
studeas  soUicile  proponere  verbiim  crucis,  et  ad 
illam  assumendam  et  [u-osecjuendam  Cbiistianura 
populum  de  i[)sis  regno  etterris  hujusmodi  exhor- 
tari.  Nos  enim  omnibus  vere  [icenilentibus,  et  con- 
fetsis  ex  praediclis  regno  et  terris ,  quae  crucis 

1  Jord.  Ms.  Vat.  sign.  num.  19G0.  —  ■•'  Plol.  Luc.  Hist.  Eccl.  Ms. 
I.  XXIV.  c.  21.  —   '  Boaif.  Hist.  Tarvis.  I.  vi.   —   *  A|jud  Cauis. 
nt.  lect.  tom.  vi.  pag.  1247.  —   ^  Cenl.  xiii.  c.  7.  col.  703.  — 
6  Ub.  1.  Ep.  cvi.  —  '  Reg.  post  eamd,  Ep. 


signaculum  cciilra  infideles  memoratos  assumpse- 
rint,  et  efficatiter  extiterint  prosecuti  juxta  indi- 
gentiam  negotii  hujusmodi ,  et  tua;  discretionis  ac 
dispositionis  arbitriiim,  super  quo  stricte  tuam 
conscientiain  intendimus  onerare ,  illam  conce- 
dendi  indulgentiam  tibi  concedimus  [lotestatem, 
qua;  in  Terrffi-Sancta;  subsidium  |iroficiscenlibns 
concedcre  Sedes  A|iostolica  consuevit.  Datum 
Reate  VI  idns  Augusti,  anno  i  ». 

26.  E.xcitati  '  |)ariter  alii  archiepiscopi ,  epi- 
scopi,  abbates  ,  sacerdotesque  Ungaricc,  ne  Slrigo- 
niensi  arcbiepiscopo  in  fide  tuenda  deessent : 
«  Ut  ideni,  inijuit,  archiepiscopus  tanquam  Christi 
opeiarius  ntilis  [iroficere  valeat,  universitatem  ve- 
strani  rogainus  et  hortaniur  attente,  in  remedium 
vobis  peccaininum  injungentes,  quatenus  atten- 
dentes  quod  per  hoc  posset  Catholica  fides  deperire, 
conlra  Tartaros,  Sarracenos,  Neugerios,  paganos 
et  alios  [iraedicto  archiepiscopo  ad  requisitionem 
sua  !i  sic  favorabiliter  assislere  sludeaiis,  quod 
hujusmodi  repressis  erroribus  ,  vobis  cedat  ud 
landis  tilulum  ,  et  salutem  ».  Adinoti  -  quoque  pii 
stimuli  [Jioceribus  Ungariae,  Poloniae  ducibus , 
magnatibns  Sclavoniae,  duci  Austriie,  Wenceslao 
Boemiaj ,  Rudolphoqiie  Romanorum  regibus  ,  ul 
arina  pro  asserendo  in  Ungaria  Cbristiana)  reli- 
gioiiis  s[ilendore  in  imiiios  expedirent. 

27.  Pevniotus  eodem  zelo  Nicolaus,  ne  fldei 
Calholic,T3  cultus  in  nonnullis  Galliaruni  provinciis, 
qiias  Waldensiuin  lues  infecerat ,  obsolesceret , 
illarum  magistratibus  praefectisque  constitutas  a 
Fr'dericoim[ieratoreinhfBreticos  leges  transmisit, 
ul  in  nctalos  ea  infamia  distringerent. 

«  Nicolaus,  etc.  Dilectis  filiis  nobilibus  viris 
comitibus,  baronibns  ,  senescallis ,  castellanis, 
vicariis,  ballivis,  rectoribus,  judicibus,  consulibus, 
ccnsiliariis,  et  conimunitatibus  civitatuni,  cas- 
trorum ,  et  aliorum  locoruin  infra  Arelalensis, 
Aquensis  et  Ebredunensis  provinciarum  terminos 
constitutis. 

«  Cum  adversus  haereticam  pravitatem  quon- 
dam  Fridericus  Romanorum  impiTator,  tunc  in 
Ecclesia;  Romaiiae  devotione  persistens,  promul- 
gaverit  quasdam  leges,  [ler  quas,  ne  pervagelur, 
com|)e?ci  possit  pestis  illa ;  nos  illas  volentes  ad 
robir  fidei  ac  salutem  fidelium  observari,  univer- 
sJlati  vestrae  per  Apostolica  scripta  mandamus, 
quatenus  eas ,  quarum  tenores  vobis  mittimus 
inscrtos  [uaesenlibus ,  faciatis  slnguli  in  vestris 
capitularibus  annotari ,  coiitra  hfereticos  sectae 
cujuslibet  secnndum  eas  exacta  diligentia  proces- 
suri.  Alioquin  dilectis  filiis  fratribus  inquisitoribus 
haercticae  [)ravitatis  Ordinis  Praedicatorum  ,  vel 
Minoruni,  ac  eoruni  singulis  litteris  nostris  injuii- 
ginius,  ut  vos  ad  id  per  excommunicationem  in 
personas,  et  interdiclum  in  terrain,  appellatione 
reniota  ,  compellant  ».  Tenores  autem  legum 
ipsarum  hi  sunt  :   «  Fridericus,   etc.  Coniinissi 

•  Reg.  post  eamd.  Ep.  —  *  Ibid. 


NICOLAI    IV    ANNUS    1.    —   CHRISTI    1288. 


8T 


nohis  caclilus,  ctc.  »  Extat  ea  sanclio  Innoceiitii  IV 
lilteris  iiiserla  in  Bnllario  ',  dcsinilquc  in  ba;c 
\erba  :  «  Cul|iabilis  ci|)parere.  Dal.  Paluie  xxii 
Fcbruarii,  xn  Iiid.  »  Huic  Constilntioni  inijicriali 
aliani  =  adjnnjjil  Nicolaus  cjnsdem  Friderici,  quic 
ab  bis  verbis  ducit  exordiuui  :  «  Iiiconsulileni  Dei 
tunicam  »  ;  ac  desinit  in  bfpc  :  «  Non  inunerilo 
convertcnnis.  Datuin  Paduic  xxii  Februarii,xii  In- 
dict.  »  Quibus  adjecta  esi  tertia  iii  eos,  qiii  liiere- 
licis  faverint,  lata  ' :  tum  additee  alia;  legcs',  qua; 
incipiunt  :  «  Catharos,  Palarciios,  etc.  »  atque 
extreniis  bisce  vcrbisal)solvuiilur :  «Unquam,  teiu- 
poie  restituendcTe.  Dat.  Pad.  xxii  Febr.,  xii  Ind.  » 
Tuin  ba;c  sauclio  Fiidcrici  apposila  :  «  Picx  rc- 
guni  B.  Et  infca  :  «  Apostatantcs  a  fule  Catliolica 
penitus  execramur,  insequiuiur  ultionibus,  bonis 
suis  omnibus  spoliamus;  et  ut  a  prolessione  vel 
vitanaufraganlcs,  lcgibuscoarclamus,  successiones 
tollimus,  ab  cis  omne  jus  litigantium  abdicamus  ». 
Quibus  addiictis  Nicolaus  diein  adscribil  litleris  : 
«  Dat.  RomaB  apud  S.  Mariam  Majorein  X  kalend. 
Januarii  anno  primo  ». 

28.  Renovata  praclerea  alia  Alexandri  IV  sancila 
in  liaereticos  fuere,  bis  comprcbensa  lilicris  ^  : 
0  Dilectis  fiiiis  fratribus  Ordinis  Minorum  inqui- 
sitoribus  ha^rclicae  pravilatis  infra  Arelatensis , 
Aqoensis  et  Ebreduuensis  provinciarnin  terminos 
conslitutis  Aposlolica  auctorilate  depulatis,  ac  iu 
posteruin  dcputandis.  Quod  "  super  nonnullis 
quaestioinim  articulis,  ctc. »  Conccplae  sunt  iisdem 
verbis  eae  lilterse,  atque  aliae  Alexandri  IV  quae 
typis  sunt  custe,  et  in  luec  verba  desinunt :  «  Pro- 
ficiunt  animarum.  Dat.  Roiiiffi  apud  S.  Mariam 
Majorem  X  kal.  Januarii,  anno  i».  Denique  ut  ex 
univcrso  orbe  Cliristiaiio  zizaiiia  hujusmodi  evel- 
leret,  baec  ad  cr.nclns  fidclcs  scripsif  : 

«  Universis  Cliristifidelibus. 

a  Noverit  universitas  vestra,  quod  nos  excom- 
municanius  et  anathematizainus  universos  haere- 
ticos  Catharos,  elc.  »  Conceptum  est  iisdem  verbis 
atque  aliud  '  Innocentii  IV  Diplonia,  de  quo  uicn.i- 
nimus,  desinitque  ia  ea  verba  :  «  A  vici  declinasse 
constiterit  vciilElis.  Dat.  Ronice  apud  S.  Mariam 
Majoreni  X  kal.  Januarii,  anno  i  ».  Ex  his  vero 
repelita  haec  iir.peria  ia  baereticos  prc-etereuiida 
non  diixiinus  :  «  Ramnati,  inquit,  per  Ecclesiam 
saeculari  judicio  rclinquantur  animadversione,  et 
vindicta  puniendi,  clericis  prius  a  suis  ordinibus 
degradatis.  Si  qui  essent  de  iincdictis,  poslquaiu 
fuerint  depreheusi  et  rcdire  voluerint  ad  agendam 
condignam  pcenitentiam,  in  perpetuo  carcere  de- 
trudantur  :  credeutes  autem  eorum  erroribus 
similiter  ha^reticos  judicamus,  et  receptatores,  de- 
fensores  et  faiitores  haereticorum  excommunica- 
lionis  sententia^  ducimus  subjacere  ». 

29.  Sclavos  ad  obsequium  Ecclesiai  adducit 

'  Bulhr.  in  Innoc.  IV.  —  2  Ext.  ibid    —  3  Ext.  ib,  —  *  Exl.  ih. 
—    ^  Nicol.  1.  I.  F.p.  CLXi.   —    «  Exl.  in  Bullar.  iu  Alcx.  IV.    — 
'Lib.  I.  Ep.  ccuwiu,  Ext.  \\\  Bullar.  in  Innoc.  IV.  —  »  Bullar.  m 
Innoc.  IV. 


ope  Minoritarum.  —  Non  minus  sludium  a  san- 
ctissiiiio  Pontincc  navatum  cst  ad  addiicendos  ad 
Ecclesia;  obscqiiium  Sclavos,  quorum  rcgi  Urosio 
littcris  signiflcavit  *  ,  quo  studio  salutis  ipsius 
aetcrnie  ardercl  ac  MiiKuilas  Marinum  ct  Cypiia- 
niim  misit,  ut  ipsum  sacris  praiccptis  erudiient. 

0  Viro  magniflco  Urosio,  illustri  regi  Sclavo- 
rum,  gratiam  ,  per  quain  gloriam  obtineat  in 
futuro. 

«  iElerni  patris  immensa  benignilas  liMmaiii 
gencris  casum,  quod  priiiii  liominis  culpa  cor- 
ruerat ,  inetfabili  rcspiciens  iiietate;  ac  illum , 
queiu  diabolica  prostraverat  invidia  suggeslioue 
dolofa ,  volens  ex  charitale  nimia  misericorditer 
reparare,  Fiiium  suum  uiiigcnitum,  consuljstan- 
tialem  sibi  de  caeli  excelso  solio  ad  infima  mundi 
misit,  qui  prajelectae  Virginis  utero  sancti  Spiritus 
cooperalione  conceptus,  et  ex  aiiima  rationali  et 
carne  humana  verus  homo  factus,  ac  per  hoc  per- 
fectus  Oeus,  pcrfcctus  homo,  uiius  Dominus  Jesiis 
Chrislus  ,  una  persona  in  utiva(|iie  perfccta  naliira 
cunclis  visibilem  se  ostendit;  et  salubribus  homi- 
nes  iiistitulis  informans,  vitamque  ipsius  indice 
perfecta;  doctrina}  dcniunstrans,  dignatus  est  post 
sanctc-c  conversationis  exempla  ,  et  Evangelicai  in- 
slilutionis  eloquia  sub  dira;  mortis  supplicio  mor- 
tem  pali,  ut  de  ainaio  mortis  suaicalice  temporalis 
hauriret  homo  vilae  dulcedinem  seinpiternae,  Pro 
ipsius  ergo  generis  humani  redemptioiie  Christus 
se  hostiam  exbibens  salutis  ,  dicti  generis  huinani 
hoste  prostrato,  illiid  de  opprobrio  servitutis  eri- 
puit  ad  gloriam  libertatis  superna;,  illi  patrire 
ostium  reserando  :  et  deinde  resurgens  a  niorliiis, 
ac  in  CcTelum  ascendcns,  Spiritum  sanctuin  sibi  Pa- 
trique  consiibstanlialem,  et  ab  utroque  pariter 
procedentem  misit  in  Apostolos,  per  quos  congre- 
gavit,  uniTit  et  roboravit  Ecclesiam,  cui  bealum 
Pctrum  Apostolorum  principem  praefecit,  ac  vica- 
riuni  reliquit  in  terris,  animarum  curam  commit- 
tens  eidein,  ut  earum  saluli,  pro  qua  suain  Immi- 
liavit  aUitudinem,  intendcret  vigilantcr,  tradendo 
sibi  claves  regni  CcTclorum,  per  quas  ipsi  suique 
successorcs  potestatem  aperiendi  ejusdcm  regni 
januam  obtincrent.  Unde  nos  prccdicti  vicarii,dis- 
ponente  Domino,  licet  immeriti,  successores  elfccti, 
super  omiiia,  quce  nobis  ex  injuncto  incumbunt 
offlcio,  ad  tuam  aliorumque  salutem  iiostrfe  inten- 
tioiiis  diriginius  aciem,  ad  hanc  prajcipue  mcntis 
nostrcB  destinamusalfectiim,  circa  ea  diligcuti  slu- 
dio,  el  studioja  diligcnlia  sedulo  vigiiamus,  uf 
deviantes  in  viam  veritatis  adducere,  omnesque 
lucrum  facere  Deo,  sua  nobis  cooperante  gratia, 
valeumus. 

30.  «  Verum  quia  neino  pervenire  valet  ad 
viam  veritatis  ejusdem,  nisi  pcr  fidem  Catholicam 
a  Deo  et  sanctis  Apustolis  traditam  ,  quain  sancta 
Romana  Ecclesia  profltctur  et  servat,  inagniludi- 
nem  tuani  moncmus,  deposcimus  et  hortamur  in 

1  Lib.  11.  Ep.  cur.  !l.\xu. 


38 


NICOLAI   IV   ANNUS   1.    —   CHRISTI   1288. 


Domino  Josu  Christo  ,  quatoniis  pie  considerans  , 
quod  una  est  fides ,  extra  qiiam  nuUns  omnino 
salvatur,  et  sine  qua  Deo  impossiliile  est  placere  , 
ad  ipsius  venias  fidei  unitatom,  eamque  fidcliter 
teneas  et  obscrves  ;  niliilnminus  populum  tuffi 
ditioni  Rcfj;is  xlerni  potestate  subjectum  ad  eam- 
dem  unitalem  reducas,etin  illius  observatione 
tuo  exemplo  laudabili  et  piis  exhoriationibus  stu- 
deas  conservare ;  ita  quod  ex  hoc  a  Patre  Inminum 
fpterni  consequaris  luminis  claritatem.  Caeterum 
quia,  humana  renitente  nalura,  uno  eoden:que 
tempore  diversis  locis  personaliler  adesse  nequi- 
mus,  ne  nullatenus  negligentiae  relinquamus  ab- 
scntes,  ad  cos  viros  providos  et  discretos  transmit- 
timus  vice  nostra,  ipsorum  ministerio  circa  illos 
Apostolicaj  servitutis  debitum  exsolventes.  Propter 
quod  viros  electos  de  fratrum  Minorum  Ordine, 
viros  utique  pauperes  in  hoc  mundo,  in  fide  devo- 
tos,  in  lege  Domini  plenius  erudilos,  dilectos  scili- 
cet  filios  fratres  Marinum  et  Cy[)rianum  latores 
praeseiitium  ad  te  duximus  destinandos,  ut  lu 
tuusque  populus  ipsum  Dei  Filiuin  Jesum  Cbri- 
stum,  suain  gloriosam  Matrem,  ac  fidei  Christianae 
observationem  ipsornni  fratrum  salutaribus  tradi- 
tionibus  iilenius  agnoscatis.  Fides  autem  Catholica 
hiec  est :  Credimus  S.  Trinitalem  '  etc.  Dat.  Reate 
X  kal.  Augusti,  anno  i  ». 

31.  Imperitabat  Sclavis  una  cum  Urosio  Ste- 
phanus  ipsiu';  frater,  quorum  mater  Helena  recte 
de  fide  Catholica  sentiebat  :  quam  Nicolaus  lilteris 
suis  est  horlalus  ^,  ut  Minoritarum  praeceplis  nio- 
rem  gereret,  atqne  ad  filios  una  cum  popiilis  ipsis 
obnoxiis  ad  verum  Christi  cultum  traducendos 
incumberet. 

a  Charissima?  in  Christo  filiae  Elenae  regiuce 
Sclavorum  illustri,  salutem  et  Apostolicam  bene- 
dictionem. 

«Gratiasagimusgratiarum  omnium  largilori, 
quod  sicut  accepimus,  et  utique  acceptamus  ,  ipso 
menti  tuae  tiniorem  sui  nominis  et  amorem  mise- 
ricorditer  inspirante,  ab  eo  qui  solus  habet  in 
regno  hominum  potesiatem,  dignitatis  regalis  glo- 
riam  recognoscens,  in  Deum  sinceram  habes  fldem, 
ac  ejus  Ecclesiani  zelo  pietatis  Catholicae  veneraris. 
Hanc  itaque  fidem  vigere  iu  tua  progenie  cupien- 
tes,  magnificos  viros  Stepiianum  et  Urosium  illus- 
tres  reges  Sclavorum,  natos  tuos,  per  nostras  litteras 
hortandos  duximus  et  monendos  ,  ut  pie  conside- 
rantes,  quod  una  est  fides,  extra  quam  nuUus 
omnino  salvatur,  et  sine  qua  Deo  impossibile  est 
placere ;  ad  ipsius  veniant  fidei  unitatem  ».  t*au- 
cisque  interjeclis  ,  de  missis  Minoritis  subdit  : 
0  Ideoque  celsitudinem  tuam  rogamus  et  horla- 
mur  attente  ,  in  remissionem  tibi  peccaminum 
injungentes,  quatenus  pracdictos  reges  natos  tuos, 
ut  devote  redeant  ad  praedictae  fidei  unitatein  ,  et 
biiiiiilitei'  susci|iianl  noslra  et  praedictorum  fra- 


trum  salutaria  monita  ,  sedulis  exhortationibus 
inducere  non  omiltas,  ipsosipie  in  ob^ervantia  et 
perseverantia  fidei  prwlibata?  foveas  et  confortes  ; 
ita  quod  in  tui  ventris  fructu  la>lari  ,  et  benedicta 
inter  mulieres  vocari  a  Domino  merearis,  etc.Dat. 
Reate  VI  id.  Aug.,  aii.  i  ». 

32.  Fidei  propagandoe  maxime  apitd  Tartaros 
incumbit  Nicolans.  —  Nec  Minoritarum  modo,  e 
qiiorum  familia,  ut  dictum  est,  prodierat  Nico- 
laus,  sed  Dominicanorum  quoque  opera  ad  infe- 
rendam  populis  remotissimisEvangelii  lncem  usiis 
cst  :  exlaiit  enim  Apostolicae  littene,  quibiis  ijisis 
spargendi  verbi  divini  in  Saracenorum,  Graeco- 
nim,  Bulgarorum,  Cumanorum,  Walachorum, 
Colcliorum,  Syrorum,  Iberorum,  Alaiiorum,  Ga- 
zarorum,  Gothorum,  Cirorum,  Rhutenorum,  Ja- 
cobilarum,  Nubianorum,  Nestorianorum,  Geor- 
gianorum,  Armenorum,  Indorum,  Moscelitorum, 
Tartarorum,  Ungarorum  majoris  Ungariae,  Chri- 
stianorum  cajilivorum  apud  Tartaros,  aliarum- 
que  exterarum  nationum  Orientis  communione 
S.  R.  E.  segregatarum  terris  provinciam  deman- 
davit '. 

33.  Egregium  hisce  temporibus  ad  amplifl- 
candam  apud  Tartaros  Orienlales  religionem  Chri- 
stianam  viri  religiosi,  atque  inter  cacteros  Minoritffi 
studium  collocarunt,  Demonslrant  id  crebra^  Pon- 
tificis  lilterae  -  tum  ad  ipsos,  quibus  anathemate 
percussos  Ecclesiae  restiluendi  auctoritatem  per- 
misit;  tum  ad  Yaulaham  episcopum  Orientis  ', 
quibus  ipsius  erga  Minoritas  in  iis  regionibus 
Evangelium  promulgantes,  eximiam  voluntatem 
commendat :  cui  etiam  fldei  formam  transmisit, 
qua  sibi  commissos  popiilos  informaret;  qiiam 
etiam  formain  Barsauma}  episcopo,  qui  ad  Sedem 
Apostolicam  accesserat ,  exhibuit  *.  Gratulatus 
etiam  Dionysio  episcopo  Taurisino  in  Oriente  ', 
cum  ex  ejus  litteris  accepisset,  ipsum  fldem  ortho- 
doxam  a  Minorilis  praedicatam  sectari,  bortatus 
eiim  est,  ut  illa  fidei  forma  populos  imbueret, 
quam  ipsi  praescribebat.  Ea  porro  fidei  forma 
episcopis  liisce  apud  Tartaros  Orienlales  constitu- 
tis  transinissa  iisdem  verbis  concepta  est ',  atque 
ea  quain  ClemensIVad  Palfeologuiii  imperatorem 
misit  cum  de  aggregandis  Rom.  Ecclesiae  Graecis 
agerel,  atque  ideo  hoc  Joco  repetere  praetermit- 
timus. 

34.  Functi  prteterea  Apostolico  munere  apud 
Tartaros  Joannes  Bonachias,  et  regis  Tartarorum 
interpretes,  quibus  PonlilVx  Apostolicam  benedi- 
ctioneiu  est  impertitus  '.  Eifloruitque  adeo,  divino 
excilante  Numine,  religio  Christiana  apud  Tarta- 
ros,  ut  Elegages  et  Tnctanes  Tartarorum  reginae 
Clirislo  iiomen  dederint,  quas  Nicolaus  gratulato- 
liis  lilleris  est  coliorlatus  *,  ut  augendaj  religioni 
stuilium  iuipeuderent. 


'Ext.  ca  fidei  forDi\ila  an.  12(j7. 
K|i.  cur.  xxxiii. 


'  Ep.  cur.  XLIV.    —   *   Ep.  cur.  xviii.   —   3  Ep.  cur.  xin.  — 
ct  seq.   —   2  Lib,  i.      4  Ep.  cur.  XV.  —  s  Ep.  cur.  xiv.  —  ^  Ext.  in  Annal,  an.  1267. 
•    .>■.'.  ■ .  '  ■.         uuui,  7u  et  scq.  —  '  Lib.  l,  Ep.  cur.  xx.  —  ^  Ep.  cur.  xvi. 


NICOLAI    IV    ANNUS    1.   —   CIIRISTI    1288. 


39 


«  Cliarissimae  iii  Cliristo  liliii:  Tuctnni  rcgina3 
Tartaroruin  illustri,  salutem  et  Apostolicam  bene- 
dictioncin. 

«  Habet,  charissiina  filia,  ridy  ili{,'n;p  rclationis 
expressio,  quod  tu  Catliolica;  fidci  luniinc  illu- 
strala,  cani  noii  soliiiu  studiis  obscrvaro  sollicilis 
coniprobaris,  sed  alios  eliam  ad  agnilionem  illius 
excitando,  et  ejus  terminos  dilatandos,  opem  et 
operam  curiosa  non  desinis  exliibcre.  Ikcc  sunt 
profecto  qua;  te  reddunt  in  conspectu  diviiiaj 
majestatis  acceptam  ,  qua;  tibi  laudis  humanai 
praiconium  viiulicant,  el  augeiit  mnlliplicitcr  fa- 
niam  tuain  ;  dum  ex  his  piclalis  divina'  clemcn- 
tiam  ,  qua;  te  de  tencbris  inlidelitalis  ereptain 
ad  viani  vitae  reduxit,  et  ad  veritatis  semitam 
revocavit,  taiiquam  benedicta  el  rcverens  filia  re- 
cognoscis.  Excitamus  igitur  magnitudinem  luam 
et  tiorlamur  in  Filio  Dei  Patris,  quatenus  mentis 
tua3  oculis  ereclis  ad  Dominuni,  ci'jus  obscqiiiis 
salubriter  adhffislsti,  praemissa  de  bono  in  melius 
semper  piosequaris ,  et  quasi  apis  argiiuientosa 
procurare  non  cesses,  ut  eo  gratior  et  piaimiis 
digna  majoribus  occarras  Doiiiino  Deo  tuo,  quo 
uberiores  bonorum  operum  in  ejus  liorreum  ma- 
nipulos  introducts.  Daium  rioiiice  api:d  S.  Pe- 
trum  IV  non.  Aprilis  anno  i  ». 

Sollicitdla  paribus  adborlationibus  Elegages 
Tartaroruin  simiiiler  regina  ad  constanliaiii  iu 
coleiida  lide  CbrisLiana  ,  eamque  lalius  profe- 
rendam. 

35.  Ex  oraioribus,  qui  ad  Sedem  Aitostolicam 
accesseranl,  Sabadinus  Archaoii,  vir  magn;e  opud 
Tartaros  nobililalis,  lidem  Christiiinam  est  ample- 
xus.  Cui  benedictionem  A[)Oslolicam  flugitanti, 
Nicolaus  his  litteris  im|ierliit  :  «  Te  nu|>er  ad 
nostram  priesentiam  accedentem  afTeclione  palerna 
recepimus,  et  benigne  audivimus ,  qua;  coram 
nobis  proponere  voluisti ;  bTtanlcs  in  Domino, 
quod  sis  fidei  Catholicoe  lumiiie  illustratus,  et  la- 
vacro  regeneratiouis  aspersus,  in  iis  salubri  studio 
diceris  dclectari,  quae  sint  in  oculis  divina;  Maje- 
statis  accepta,  et  in  luie  salutis  cedant  augumen- 
tuni,  et  dilatationem  fldei  Cbristianae.  Duximus 
itaque  solliciludinem  tuam  cxcitandam  attentius 
et  hortandam,  quatenus  pra;niissa  de  bono  semper 
in  Mielius  prosequaris,  ut  eo  gratiosior  occurras 
Domino  Deo  tuo,  quo  majori  exliteris  cumulo  me- 
ritoruni.  Caelerum  quia  benedictionis  noslne  mu- 
nus  exhiberi  tibi  bumililer  postulasti,  nos  tuis 
devotis  prccibus  benignius  annuentes,  benedictio- 
nem  nostram  in  remissionem  tuoiuin  tibi  conce- 
dimus  peccatorum.  Datuin  Romae  apud  S.  Petrum 
idibus  Aprihs  anno  i  ». 

36.  Egregie  etiam  se  erga  Christianam  religio- 
nem  aUectum  exhibuit  Argon  rex  Tartarorum, 
suumque  studium  PonUfici  oiatorum  oiiera  signi- 
flcavit.  Quibus  bcnigne  exceplis,  Nicolaus  Tarlaro 
fidei  noslra;  ac  religionis  diguitatem  iu  oculis  de- 
flxit. 

«  Nicolaus  elc.  Argoui  regi  Tartarorum  illu- 


slri,  gratiaiii  in  prx'senti,qua;  perducut  ad  gloriam 
in  futuro. 

0  Ad  summi  pra;sulalus  officium  nuper  nobis 
su[ieriioc  dipposilionis  arbitrio,  quo  ca;lestia  [)ariter 
el  terrena  dis|iositionem  ordinemque  suscipiunt, 
evocalis  ;  veiierabilis  fraler  noster  Bersauma  epi- 
scopus  in  [lartibus  Orientis,  nobilis  vir  Sabadiiius, 
Tliomas  de  Anfusis,  et  Uguetus  interpres  tuae  ma- 
gnitudinis  nuntii,  ad  nostram  [)ra;sentiam  acce- 
dentes,  regias  nobis  littcras  praesentarunt.  Nos 
autem  nunlios  i[)sos  et  littcras  libenti  animo,  vul- 
tuque  sereno  recepimus  intiiitu  destinantis;  ettam 
quae  in  litleris  contincb;uiliir  eisdeiii,  ([iiaiii  quae 
nuntiorum  praedictorum  facta  corain  nobis  et  fra- 
tribus  nostris  pro[)0sitio  reseravit,  benigne  audi- 
vinuis  et  intellexiiiius  diligenter;  gaudeiitesquaiii- 
plurimum,  et  exultantes  in  Domino,  in  cujos 
manu  corda  sunt  [)rinci|)um  terrenorum,  quod  te 
clementer  gratia;  suac  dono  praeveniens,  illo  tui 
pectoris  intiiiia  fcecundavit  afTectu,  quod  sicut  et 
litterarum  ipsariim  tenor  aperuit,  et  eoruiiidem 
patcfecit  assertio  nuntiorum,  ad  ililatandos  Cliri- 
stianitatis  fines  fervens  dirigitur  desiderium  iiien- 
tis  tuae  ;  qucdque  de  gentibus  tuc  dilionis  subje- 
ctis  imperio,  Ddei  cultoribus  Christianae  te  beni- 
gnum  et  benevolum  exhibes,  eos(|ue  non  sine 
laudis  humana;  pricconio,  et  dis[)Ositionis  indiciis 
ad  salutem,  (juae  de  bono  soinper  in  meliusdeduci 
cupimus,  in  augmcntum  favore  |)rosequeris  gra- 
tioso.  De  quo  celsitudini  regiac  tanto  gratiarum 
uberioresexsolvimusactiones.quanto  id  plenior  et 
benignior  operatur  aflectiis,  et  ex  munificenlia 
provenire  dignoscilur  ampliori. 

37.  0  Sane,  princeps  egregie,  tuis  aperiri  sen- 
sibus  affectaiiius,  qua;  Rex  excelsus  Filius  summi 
Regis,  de  [)olorum  sublimibus  prodicns  ;  et  ad 
mundi  hujus  iiiflma,  ut  hominem,  quem  ad  ima- 
ginem  et  similitudiiiem  suam  de  limo  terr;c  for- 
maverat,  de  servitutis  nexibus,  in  quos  ipsuni  im- 
pegerat  maligna  suggestio ,  liberaret,  clementi 
dignationedescendens,  etc.  (interjectisque  pluribus 
fidei  Christianae  elogiis,  subjicit  :)  Hevera,  prin- 
ce[)S  magnifice,  tuis  in  orbe  terrarum  tituhs  ple- 
nitudo  gloriosae  laudis  acccderet,  ac  nominis  tui 
fama  ingcns  susci[)cret  iiicieiiieiitum,  si  te  tam 
purae,  tam  solidae,  tauKjue  salulifera;  fldei  ample- 
xibus  dulcibus  co[)ulans,  teque  illius  exliibens 
cognitorem,  [)rofessorem  ostendens,  ba|)tisnium 
duceres  assumendum.  Grandia  quofjue  supernis 
exinde  gaudia  civibus  orirentur,  laUaretur  in  im- 
mensum  Ecclesia,  quae  rugaiii  non  habet,  macu- 
lam  non  agnoscit,  si  taiitum  tamque  |iolentem 
regem  sibi  devotum  in  filium  viiidicarct,  totique 
populo  Christiano  de  tam  magnifici  [irincipis,  et 
per  eum  iniiumcra;,  ut  S|)cr;ilur,  niiiltiliKlinis 
aliorum  conversione  salubri  co[)iosa  exiillationis 
matena  praeberetur.  Excitamus  it;i(|ue  inagnitu- 
diiiem  regiani  el  horlaniur  atteiitius  ;  tibique^ 
cujus  in  hac  [^arte  saUitem  cx([iiirinuis,  saiio  et 
sincero  consilio  suademus,  quatenus  alta  et  sedula 


40 


NTCOLAI   rv   ANNUS    1.    —    CHRISTl    1288. 


meditatione  recogilans,  quam  fragilis  et  caduca 
liumana;  natura!  coudilio,  quam  jdena  periculis, 
quantis  exposita  casibus,  quam  sit  ins^tabilis  slatus 
ejus  p.  Et  inlVa  :  «  Paralus  accedas  ad  agnilionem 
Cluistianae  fidei,  el  suscipiendum  baplisinatis  sa- 
crainenttim,  elc.  Daium  Ronite  apud  S.  Pelrum  IV 
non.  Aprilis,  anno  i  ». 

38.  Cum  vero  oratores  Nicolao  significassent, 
Argonem  gerere  in  votis  sacro  baplismate  Hiero- 
solymis  lustrari,  ubi  e  tyrannide  Saracenorum 
ereptie  fuissent,  Nicolaus  collaudato  pio  hujus- 
modi  desiderio,  hortatus  esi  ',  ne  ulterius  sanclis- 
simum  suscipiendi  baptismatis  votum  ditferret, 
cum  id  ipsius  aniinae  saluti  maxime  conduceret. 

('  Argoni  regi  Tartarorum,  etc. 

B  Intellexiinus,  referentibus  venerabili  fralre 
nostro  Bersaunia  episc.  in  partibus  Orientis,  nobili 
viro  Sabadino,  Tboina  de  Anfusis,  et  Uguelo  in- 
terprete  laicis,  tua;  magnitudinis  nunliis,  quod  si 
regnum  Hierosolymitanuin  de  manibus  liberari 
contigerit  impiorum,  in  civitate  Hierosolymitana 
renasci  desideras  lavacro  baptismalis.  Nos  autem 
tuam  tuorumque  salutem  prcpensius  cupientes, 
hiijusmodi  tuum  salubre  laudandumque  proposi- 
tum  mullipliciter  in  Domino  commendamus.  Ve- 
rura  quia  magna  spe  duciinur,  quod  sacro  a  te 
suscepto  baptisinate,  facilius ,  Domino  favenle , 
proveniet  regni  memorali  liberatio  ;  quia  eliam 
salutis  tuae  commodis  expedire  dignosj^tiir,  ut 
conceptum  proposilum  perducere  studeas  sablalo 
dilatiouis  obslaculo  ad  effectum  ;  celsiludinem 
tuam  excilandam  attente  duximus  et  hortandam, 
quatenus  tibi  salubriter  consulens,  et  exhorlatio- 
nibus  noslris,  (]ua)  de  puri  pectoris  inlimo  pro- 
deunt,  laudabiliter  acquiescens,  ad  baptismum 
promptus  accelercs,  illunique  ad  laudem  Dei, 
tuEeque  saluiis  profectuui  feslinus  suscipere  non 
omittas ;  tanto  amplius  proinde  Domino  placitn- 
rus,  quanto  celerius  et  libentins  ad  susceptionem 
ejus  procedere  te  continget,  quantoque  plures  ad 
eam  tuo  exemplo  laudabili  provocabis.  Dat.  Romse 
apud  S.  Petrum  IV  non.  Apr.,  an.  i  ». 

39.  TerrcB-SanctcB  studet  Pontifex.  —  Pole- 
rant  sane  Clirisliani  Occidentales  ingeniem  oli- 
quem  iriumphum  de  Saracenis  referre,  egiegie 
ita  animato  Tartaro  ad  Hierosolymas  nomini  Chri- 
stiano  asserendas,  nisi  funesta  dissensio,  ex  Sicu- 
lorum  perfidia  orta ,  ipsos  in  mutuas  cajdes 
armasset.  Flagrabat  qiiidem  Nicolaus  Pontifex 
sanctissimus  defendenda;  TerrcE-Sancla2  desiderio, 
ut  suis  lilteris  regi  Cypri  %  qui  Hierosolymitanum 
regnum,  pulsis  Caroli  ministris,  sibi  vindicabat, 
significavif. 

«  Nicolaus  elc.  charissimo  in  Christo  filio  regi 
Cypri  illustri. 

40.  «  Licet,filicharissinie,  firmanostra  credu- 
litas  habeat,  qiiod  tu  tanqiiam  princeps  Catholiciis 
statum  Terrae-Sancto!  felicem  et  prosperum  diligas, 

»  Ep.  cur.  XVII,  —  2  Ep.  cur.  Liii. 


et  ad  euni  fervens  tuae  mentis  desiderium  diriga- 
tur  ;  quodque  de  ipsius  Terroc  defensione  solerli 
studium  habeas  sollicitudinis  diligentis;  quia 
tameii  terram  eamdem,  funiculnniscilicet  hieredi- 
tatis  Dominicffi,  favoris  pra3cipui  exhibilione  pro- 
se(|iiiniur, ad  celeieni  favente  Doniino  liberationem 
illiusvigilantibusstudiisinteiidentes,  celsitudinem 
regiani  logandam  aitente  duximus  ct  hortandani, 
quatenus  sollicita  niedilalione  recogitans,  quam 
dispendiosum  plenumque  periculis,  quam  gravc, 
quinimo  pa^ie  irreparabile  damnum  esset,  quan- 
tuiiive  conlingeret  deperire  fidelibus,  si  (juod  absit, 
Terrae  memoratae  particula,  qua;  Christianisreman- 
sisse  dignopcitur,  occuparetur  ab  hostibus  Cruci- 
fixi ;  ad  adjuvanduin  el  defendendum  ipsius  Terra; 
particulam  sic  diligenter  iiivigiles,  ut  tibi  a  Doinino, 
cujns  in  bac  parte  negoliuin  agitiir,  condigna 
pra?niia  rependantur,  sitque  Chrislicolis  in  Terra 
preelibala  degentibus  niora  securior;  et  praeter 
humana;  loudis,  tibi  proventnra;,  devotionem 
regiam  non  ir.imerito  commendemus,  etc.  Dat. 
Reate  kalend.  Octobris,  aniio  i  ». 

Excilatus  ad  melioruni  spera  fuit  simillimis 
litteris  Arineniffi  rex' :  sed  ii  anes  ii  fuere  conatus. 
Praescii  \ero  iniminentis  calamitatis  patriarcha 
Hiercsoljmitanus,  ac  Temp!?iiorum,  Hospitala- 
riorura  ei  Tlieutonicorum  equilnm  magistri  flebi- 
les  lilteras  et  nunlios  ad  Sedem  Aiioslolicamniise- 
rant,  quibus  extremas  Terrae-Sancta;  anguslias 
deplorcriiut,  opemque  ferri  miseris  flagilavere. 
Qiiibus  ardilis  Nicolaus  ipsos  colligere  animos 
at()ue  ad  limites  deiendeiidos  iiicumbere  jussit  *  : 
inleiii)!  consilia  se  cum  cardinalibus  de  contra- 
hendis  auxiliis  agitaturum.  At  tardiores  ea;  fuere, 
suppeliae  :  Tripolis  enim  nobilissima  urbs  a  Sara- 
cenis  magnaChristianorum  caide,  utsequenti  anno 
dicemus,  expugnala  est. 

41.  Nicolaus  creatur  patriarclia  Hierosolymi- 
tanus.  —  Palriarcha  porro  Hierosolymitanus,  de 
quo  paulo  ante  inentio  a  nobis  edita,  erat  Nicolaus, 
hoc  anno  ad  ea-n  dignitatera  eveclus  :  ad  quem  de 
imposito  ipsi  munere  hoc  Diploma  Pontificium 
exaratum  esl '  eodemque  argumento  ad  clerura 
ac  suffraganeos  Ecclesiae  Hierosolyniitance  episco- 
pos,  et  cleruin  civitatis  et  dioecesis  Acconensis, 
Cypri,  et  Armenia  reges,  principem  Antiochia;,  et 
Hospilalarios  *  eqiiiles  scripluin,  ut  deliita  vene- 
ratione  palriarcham  prosequerentnr  :  «  Firma 
credulilate  tenenles,  (patriarcham  alloquilur), 
(juod  per  lua;  virlulis  ministeriuni  eadem  Hiero- 
solymitana  Ecclesia  in  prosperilateui  optatam  con- 
surget,  et  bracbio  tua^  consolationis,  subnixa  spiri- 
tualibus  et  tcmporalibus,  actore  Doniiiio,  proflciet 
incrementis,  te  ipsi  Ecclesiae  Hierosolymilanae  de 
fratrum  nostrorum  consilio  in  |iatriarchara  prae- 
fecimus  cl  paslorem  :  tibi  (juoque  jjostniodum  de 
uoslris  nianibns  munerc  consecrationis  imjienso, 


»  Reg.  post  eamd.  Ep.  —  '  Ep.  lii.  —  '  Ep.  cur.  xus.  — 
'  Ep.  car.  L. 


NICOLAI    IV   ANNUS    1.   —  CHRISTI    1288. 


41 


per  diledos  filios  noslros  MattliaDum  S.  Mari.nc  in 
Porlicii,  ut  Beiiedictum  S.  Nicolai  ia  Carcere- 
Tuiliano  diaconos  cartiinalcs  |)alliuni  de  cor|)ore 
B.  Petri  sumptuni,  iileniludinis  videlicet  ofncii 
|iontificalis  insif,me,  teciinus  cxiiiberi.  Cuni  autem 
felicis  recordationis  Urbanus  papa  IV,  primo  de 
fratrum  suorum  consilio  Ecclesiam  Acconensem, 
de  (jna  bona^  niemoria)  niajfistruni  Floreiitium 
Arelatensem  arcliiepiscopum  ad  Arelatensein  Eccle- 
siam  tunc  vacantem  duxerat  transferendum,  pa- 
triarcha)  Hierosolyinitano,  ([111  erit  pro  teinpore, 
decreverit  committendam,  et  ab  eo  una  ciim  dicta 
Hierosolymitana  Ecclesiae  tamdiu  in  temporalibus 
et  spiritualibus  gubernandain,doneceadem  Hiero- 
solymitana  Ecclesia,  bonis  ejus  recuperatis,  pos- 
sessionem  habuerit  eorumdem  ;  et  postmodum 
ctiam  piffi  memoria;  Creporius  X  primo  Thoma,',  et 
subsequenter  Nicolaus  III  Romani  Pontifices,  pr.x- 
decessores  nostri,  Eliae,  patriarchis  pra^decessoribus 
tuis,  de  fratrum  suorum  consilio  dnxeriul  connnit- 
tendam,  prout  b;cc  in  Regesto  ipsius  praidecessoris 
nostri  Nicolai  plenius  contiuentur ;  nos  eamdem 
Ecclesiam  Acconensem  ,  siniiliter  nunc  etiam 
vacantem,  tua;  circumspeclioni  committimus,  per 
te  una  cum  dicta  Hierosolymitana  Ecclesia  pleue 
in  omnibusgubernandam,doneceadem  Hierosoly- 
mitana  Ecclesia,  bonis  suis  recuperatis,  de  adepta 
ipsorum  possessione  laitetur.  Dat.  Roma;  apud 
S.  Petrum  II  kal.  Maii,annoi».  Ei  vero  postea 
Nicolaus,  VI  kal.  Septembris,  legationis  munus  in 
Syria,  Hierusalem,  Cypro,  et  Armenia  commisit ', 
utque  in  provincia  pallio  uteretur,  permisit  *. 

42.  hididgentice  datcB  visitantibtis  Ecclesiam 
S.  Marioi-Majoris  RomcB.  —  Claudemus  hunc 
annum  nonnullis  privilegiis,  qua;  Nicolaus  con- 
cessit  Basilicae  S.  Maria^-Majoris,  qus  ob  insigne 
divinitus  olim  cadentium  niedio  a;stu  niviuin  lui- 
raculum  e.vstructa  fuil :  «  Cupientes,  inqnit ',  ut 
Ecclesia  S.  MariK-Majoris  de  Urbe,  cujus  quidem 
strucluram  Filius  ejus  Dominus  noster  Doniinus 
Jesus  Christus  per  imiiiissionem  nivis  ajstus  tem- 
jiore  mirabililer  indicavit,  congruis  honoribus 
freiiuentetur ,  et  frequentantes  pro  temporali 
solemnitate  ,  quam  peragent  siiirituali  munere 
gratulenlur  ;  omnibus  vere  poenitenfibus  et  con- 
fessis,  qui  in  majori,  et  illa  qua;  S.  Martini  vulga- 
riter  dicilur,  Quadragesiniis  singulis  ,  videlicet 
dierum  quadragesimarum  ipsarum  annis  singulis, 
unum  annum  et  quadraginta  dies ;  illis  vero,  qui 
singulis  diebiis  sabbati  cujusquam  temporis  praj- 
dictam  Ecclesiam  venerabiliter  visitarint,  de  onini- 
potentis  Dei  misericordia,  et  beatorum  Petri  et  Pauli 
Aposlolorum  ejus  auctoritate  confisi,  centuin  dies 
de  injunctis  sibi  pcenitentiis  misericorditer  re- 
laxamus.  Datum  Reate,  III  idus  Augnsti,  anno  i  ». 
Confirmavil*  quoque  indulgentias  eanidem  Ecclc- 
siam  adeuntibus  ab  aliis  Poutificibus  concessas. 


'  Eli.  cxvi  et  cxvii.  —  *  Ep.  cLxxi.  —  '  yi).  i.  Kp.  cur.  i.xn. 

—  '  Ip.  LXIll. 

Ann.  —  ToMUS  XXllI.  —  Rayn.  IV. 


43.  Qno  vero  Deiparam  cultn  pius  Pontifex 
com|)Iecteielur,  ex  seqiienlibus  iialebit  : 

«  Dilcclis  filiis  Jacobo  S.  Maria:  iii  Via-Lata, 
diacono  cardinali  arcliipresbylero ,  ac  priori  et 
capitiilo  Basilica;  S.  Maritc-Majorisdc  Uibe. 

«  Qua;  reverentia,  (iu;e  devolio,  qua;  laus, 
(inicve  gloria,  et  (|ua!  houoris  insignia  csse  possunt, 
(|n,T  gloriosa;  ac  intcmerata'  Virgini  morlales  non 
debeaiitsincerisallectibusexliibere  ?  Ipsa  est  eniiu, 
sicut  scilis  ct  creditis,  Dei  mater,  scala  cxli,  para- 
(lisi  janua,  stella  inaris,  (|iia  illustrante  de  fliicti- 
bus  liujus  magiii  el  vasti  maris  ad  salulis  jiortuin, 
et  ad  vernm  lumen  fugatis  tenebris  pervenitur  : 
per  ipsam  ascenditur  et  inlratur  ad  Christum ; 
jier  ijisam  diaboli  vis  conteritur,  ct  vectes  ferrci 
confringuntur;  per  eam  devitatur  interitus,  vila 
(latur,«;erumna  tollitur,  tribuitur  gaudium,  et 
liberati  a  miseria  exules  ad  patriam,  perennibus 
fruitiiri  deliciis,  reducuntur.  Propter  quod  devotio, 
quam  habenins  ad  ipsaiu  Virginem  matrem  Dei, 
non  immerilo  nos  inducit,  ut  ea,  qua;  ad  ipsius 
reverentiam  statuuntur,  totis  viribus  amplexemur. 
Unde  nnius  anni,  et  quadraginta  dierum  a  felicis 
recordationis  Sixto  Tcrtio  in  die  consecrationis 
Basilicae  S.  Maria;-Majoris  de  Urbe,  ac  unius  anni 
et  quadraginta  dierum  a  Clemente  III  in  solemni- 
tate  consecralionis  ejusdem,  qnando  lajiidem  allari 
majori  supposuit  consecratum,  ac  unius  anni  et 
quadraginta  dierum  ad  Honorio  III  ab  ijiso  festo 
consecrationis  usque  ad  Octavas  Assumptionis 
ijisius  Virginis;  ac  unius  anni,  et  quadraginta 
dierum  a  Gregorio  IX  ab  eodem  consecrationis, 
usque  ad  praedictas  Octavas ;  unius  vero  anni,  et 
quadraginta  dieriim  ab  Alexandro  pra;decessori- 
bus  nostris  Romanis  Pontificibus  a  prajdicta  con- 
secratione  usque  ad  Octavas  easdem  omnibus 
singiilis  annis  devote  accedentibus  ad  Basilicam 
memoratam  concessceindulgeuliffi  possiiit  fidelium 
promovere  salutem,  et  ad  eamdcm  Virginem  de- 
votionem  ipsorum  fldelium  adaugere;  nos  quod 
ab  eisdem  pra'decessoribus  supcr  hoc  factum  est 
approbantes,  ac  pracdictarum  indulgentiarum  tein- 
pus  jirorogare  volentes,  utiidem  fidelesad  ijisariim 
gratiarum  munera  fortius  amjilectendi  concurrant, 
diclas  indulgentias  a  festo  ipsius  Dedicationis  usque 
ad  Octavas  Nativitatis  dicta;  Virginis  de  omnijio- 
tentis  Dei  misericordia,  ct  beatoruiu  Petri  ct  Pauli 
Aposlolorum  ejusaucloritate  conflsi,  annissingulis 
miserieorditer  volumus  perdurare. 

4i.  «  Nos  quoque  in  ijtsius  honorem  Virginis, 
cui  licel  indigni  d(;votionem  omnein,  quam  possu- 
mus,  libenter  impendimus,  afiectantcs,  ut  Clirisli 
populus,  imidoraturus  a  Domino  veiiiani  deliclo- 
rum,  in  humilitate  spiritus  ad  Basilicam  ipsam 
acccdat,  iiisiijne  speciali  et  fpirituali  inunere  gra- 
tulentur,  omuibus  vere  jicenitentibus  ef  coufessis, 
qui  ad  prccdiclam  Basilicam  in  die  Dedicationis 
ejusdem  (in  (jua  fesluni  iiivis,  iierciijns  immissio- 
nem  Filius  ejus  Dominus  iiosler  Domiiius  Jesus 
Christus  structuram  ipsius  Basilica;  a'stus  tempore 


42 


NICOLAI    IV    AXXUS   2.    —   CHRISTl    1289. 


inirabiliter  iudicavit,  a  vobis  solemniter  celebra- 
lur)  et  usque  ad  hujusmodi  Octavas  Nativitatis  dictjE 
Viririnis  causa  devotiouis  accesserint,  annuatim  , 
de  diviua  niisericordia  et  eorumdem  Aposlolornm 
auctoritate  conflsi,  tres  annos  et  tres  quadragenas. 


quos  hujusiiioiii  prioribus  remissionibus  de  gratia 
siieciali  adjicimus,  de  injunctis  eis  poenitenliis 
misericorditerrelaxamus.  Dat.  Reate  111  id.Augusli 
anno i ». 


NICOLAI    IV    ANNUS    2.    —    CHRISTl    1289. 


l.  Carohis  11  regmim  Sicilice  capescit,  dato 
sacramento  Romano  Pontifici.  —  Anuo  a  Virginis 
partu  millesimo  ducentesimo  supra  octuagesi- 
muni  nonum,  Indictione  secunda,  Carolus  II  Si- 
ciliffi  rex  e  diutino  carcere  emissus,  e  Galliis  in 
Italiam  venit,  salutatoque  Romano  Pontifice  pro 
regno  Siculo  beneflciarii  principis  officia  detulit : 
ac  solemni  postea  ritu  ab  eo  est  corona  rediini- 
tus  (1) :  de  quo  hgecChroniconSuessanum  refert' : 
«  Anno  Domini  mcclxxxix,  xxix  Maii,  dictus  domi- 
nus  papa  apud  (Reale)  euuidtm  domiuum  Caro- 
lum  propriis  mauibus  regali  diademate  regni 
Sicili.o  coronavit  ».  Sunt  nonnulli.  qui  haec  RomEB 
V  kal.  Junii  iu  festo  Peutecoste  peracta  asseraut : 
verum  fallit  eos  temporis  ratio,  cum  tuac  non 
Roma3  ^  sed  Reate  Nicolaum  egisse  consignatas  eo 
loco  Apostolica;  littera  '  demonstrent.  Adde,  pra;- 
ter  antiquiorum  scriptorum  auctoritatem  ipsum 
Pontificem  Diplomate  ad  episcopum  et  clerum 
Reatiuum  dato  *  id  testari.  De  iis  tradit  hffic  card. 
Baronius  ex  libro  Privilegiorum  Romana;  Ecclesi® 
verba  '  :  «  Hoc  anno  Carolus  rex  Siciliae  fecit  ho- 
magium  de  iiiso  regno  cum  iisdem  conditionibus, 
quas  statuerat  Clemens  papa  patri  ejusdem,  quas 
ipse  jurarat  ».  Et  in  Aunalibus  °  :  «  Carolus  11  ea- 
dem  servaiida  promisit  Nicolao  IV  quae  pollicilus 
fuerat  rex  Carolus  jiraedecessori  Clementi  iiapa;  IV, 
iisdem  '^   capilibus  ac  verbis   superius  recitatis, 


'  Chron.  Suessan.  Ms.  —  -  Summont.  I.  iii.  Hist  Neap.  c.  2.  — 
3  Tom.  II.  Ep.  cLixxv.  —  *  Nicol.  1.  ii.  Ep.  cr.cLxiv.—  '  Baron. 
in  Nolis  .Ms.  Chion.  Suessau.  iMs.  —  ^  An.  1197.  num.  9S.  — 
'  An.  1265.  num.  14  ad  21. 


atque  ex  eadem  BuUa  descriptis  cum  abrugatione 
omniuin  legum  trium  tyrauuorum  »,  erant  ii 
Fridericus  II,  Couradus  et  Manfredus,  ut  etiam 
supra  adnotavimus,  «  conlra  libertatem  Ecclesia- 
sticam  saucilarum.  Qute  omnia  rupelita  habentur 
atque  descripta  in  BuIIa  ejusdem  Nicolai  papte». 
Coiifirinaiitur  ha:c  publicis  Tabulis,  quibus  Caro- 
lus  II  Siciii®  rex  Siculum  regnum  beneflcio  et 
auctoritate  Sedis  Apostolica;  accepisse  professus 
est :  ac  singulas  leges,  quibus  se  ac  successores 
ob^trinxit,  et  alia  cum  Roinana  Ecclesia  pacta 
inita  percenset  et  corroborat.  Insertie  eee  sunt 
Apostolico  Diplomati,  cujus  exemplum  infra  scri- 
ptuin  est  ' : 

2.  0  Nicolaus  etc.  charissimo  iu  Christo  Clio 
Carolo  regi  Sicilis  illustri. 

«  Ne  iu  posterum  rei  gestae  memoriam  diu- 
turnitas  temporis  forsan  obliteret,  litterarum  no- 
slrarum  pra;sentium  insinuatione  testamur,  te 
ligium  homagium  et  fldelitatis  juramentum  ra- 
tiouc  regiii  Sicilite  et  terric  cilra  Farum  ;  excepta 
civitate  Beueventana  cnm  tolo  territorio,  et  oinni- 
bus  districtibus  et  perlinentiis  suis  secuudum  an- 
tiquos  fines  territorii,  pertiiientiarum,  et  districtus 
civitalis  ejusdeni  per  Romauos  Ponlilices  distiu- 
ctos,  vel  in  posterum  distinguendos ;  clarae  nie- 
morise  Carulo  regi  Sicilice  [latri  tuo  et  ha^redibus 
suis,  cujus  tu  hitres  existis,  a  Romana  Ecclesia 
concessorum,  nobis  fecisse  ac  praestitisse  in  forma 
subscripta,  siiper  hoc  htteris  formameamdem  ex- 

'  Nicol.  I.  II.  Ep,  cccLXiviu. 


(1)  Carolus  II  Caroli  I  Sicilis  regis  lilius  hoc  anno  die  sacra  Pentecosle  Siculi  regni  diademate  a  Pontifice  ornalus  fuit.  Quam  c«re- 
moniaui  Ileate,  non  vero  RomE  priuslilaui  auualista  ex  litleris  tunc  a  Poutilice  Reate  datis  probat,  et  auclor  Memorialis  Potestatum  Regien- 
sium,  qui  praiseus  aderat,  confirmal.  Hegni  tainen  sui  epocliam  aliler  exordiri  Carolo  visum  fuit ;  cum  illam  duci  ab  obitu  Caroli  paliis 
demonslret  ejusdem  Caroli  II  Diploma  vulgaluui  a  .Marlenio  AnecdoU  tom.  1.  col.  mccssxvi.  Siguatur  enim  Sylvuueciis,  anm  Doruin 
MCCXC,  Indicl.  III,  regnorum  nostrorum  in  Jerusaiem  anno  VI,  deducto  nempe  ei  anno  ilCCLSXsv,  quo  Caiolus  I  obivit.  Ila  pariler 
dein  Caroliii  lilleras  ralentes,  hic  nuin.  2,  in  Anualibus  legendas,  signat  auno  ucclxxxis,  regni  sui  quiuto.  Mansi. 


NICOLAI  IV  ANNUS  2.    ~  CHRlSXr    1289. 


43 


primenlibus  bullalis  Aurca  tua  Dulla  coiicessis, 
quaruin  tenor  lalis  esl '. 

a  In  nomine  Domini.  Amen.  Ego  Carolus  Se- 
cundiis,  Dei  gralia  rex  Sicilia;,  ad  honorem  Dei 
omnipotentis  Patris,  et  Filii,  et  Si^iritus  sancti,  et 
beata;  et  glorios;e  Virgiuis  Maria},  beatorum  quo- 
que  Apostolorum  Petri  et  Pauli,  et  Ecclesiae  Ro- 
manse,  ligiuin  hnmagiuin  facio  tibi  domino  meo 
Nicolao  |)apa>  IV  tuisque  successoribus  caiionice 
intrantibus,  el  ipsi  Romana;  EcclesitB  pro  regiio 
Sicilia'  et  tota  terra,  qu;c  est  citra  Farum  usque  ad 
confinia  terraruin  ejusdem  Fcclesiae.  Qu;e,  uticjue 
regnuin  et  terram  (excepta  civitate  Beneventana 
ciim  toto  territorio,  et  onniibus  districtibus  et 
pertineiitiis  suis,  sccundum  aiitiquos  liiies  terri- 
torii,  pertinentiarum,  et  districtus  civitatis  ejus- 
dem  per  Romanos  Pontiflces  distinctos,  vel  in 
poilerum  distingiiendos)  clarae  meinoria;  Carolo 
regi  Siciliae  patri  meo  et  bEeredibus  suis,  cujus 
ego  haeres  existo,  proedicta  Ecclesia  Romana  con- 
cessit.  El  recognosco  et  fateor  quod  inter  Roina- 
nain  Ecclesiam  et  praedictum  patrem  meum  con- 
diliones,  conventiones,  niodus,  et  forma,  ac  pacta 
iufrascripta  intervenerunt,  et  fuerunt  apposita  in 
concessione  regni  sibi  suisque  baeredibus  per  Ro- 
raanam  Ecclesiam  facta,  «eu  auctoritate  ipsius  in 
pracdicla  concessione  pertinentia  seu  spectantia  ad 
personas  eorum,  qui  successuri  erant  ipsi  patri 
meo  suisque  baeredibus  in  terra  et  regno  pncdictis, 
et  eorum  qui  in  eisdein  successuri  sunt  mibi 
raeisque  bacredibus;  uecnon  ad  successionem,  vel 
formain,  seu  inodum  succeJendi  i|)si  patri  meo 
suisque  baeredibus,  et  mibi  meisque  haeredibus  in 
regno  et  in  tcrra  prffifatis.  Quie  omiiia  et  singula 
tam  me  quam  meos  in  dictis  regno  et  terra  ha;- 
redes  servaturos  promitlo,  et  contra  ea  non  ven- 
turos,  ijuae  talia  suiit.  Si  iii  vestro  vel  haeredum 
vestrorum  ubitu  legitimum,  prout  subsequitur, 
hajredem  vos  aut  ipsos,  quod  absit,  non  habere 
contigerit,  regnum  ipsuin  ad  Romanain  Ecde- 
siam,  ejusquedispositionein  libere  reverlatur,etc.» 
Phiribusque  inlerjectis,  quic  in  iis  clientelaris  sa- 
crameiiti  formulis  a  nobis  jain  aiite  adtiiiclis  a 
Carolo  I,  Clemeuti  IV,  et  Joanni  XXI  Pontiticibus 
nuncupatis,  iisdera  concepta  sunt  verbis  :  de  censu 
pendendo  adjicit  iis,  quae  superius  typis  fuere 
cusa  *  : 

3.  «  Si  autem  de  censu  octo  miUium  unciarum 
hujusmodi  primi  tcrniini  infra  dictos  tertium  ter- 
niinuin  et  duos  sequentes  menses  plenarie  satisfe- 
cerimus,  uibilominus  semper  pro  singulis  octo 
raillibus  unciarum  singulorum  terminorum,  si 
simili  niodo  in  eoruin  solutione  cessaveriinus,  vel 
ilias  non  solverimus,  poenas  similes  incurreinus, 
salvis  aliis  poenis  et  processibus,  quae  vel  qui  de 
jure  inferri  vel  haberi  [loterunt  per  Romanuin 
Ponliflcem   in  hoc  casu.  ilein  proniitlo  quod  in 


'  Ext.  eliani  lib.  Piivil.  Rom.  Eccl.  toin.  ii.  pag.  258.  et  Cod. 
Vallic.  sijju.  Iit.  li.  iium.  12.  pag.  225.  — '  An.  Chr.  1265.  nuQi.  IS. 


quolibet  triennio  dabimus  ego  et  mei  in  dicto  re- 

gno  lupredes  Roinano  Pontifici  iinum  palafredum 
albuin  pulcbrum  etbonum,  in  recognitioiiem  veri 
dominii  eorumdem  regni  et  terrae  ;  et  solvam  Ro- 
niaiuc  Ecclesia;  (|uin(|uaginta  millia  inarcbarum 
sterlingorum  per  infrascriptos  terininos.  Vide- 
licet  quod  infra  sex  menses  solvam  eidein  Ec- 
clcsia;  deccm  iiiillia  marcharum  sterliiigoriim  , 
et  iiifra  singulos  sex  inenses  successive  sequentes 
solvaiii  singula  decem  millia,  donec  tota  pradicta 
quiniiiiagiiila  inilliiim  summa  fiicrit  integre  per- 
soliita.  Quod  si  iii  liujusmodi  teriiiiiiis  illa  non 
solvero,  liberum  erit  Romano  Pontifici  conlra  nos 
pro  singulis  terminis  ad  pocnas  spirituah^s  proce- 
dere,  proiit  sibi  videbitur  expedire.  Quia  vero, 
sicut  in  tractatu  negotii  actura  e.xtitit,  tempore, 
quo  esset  tractatus,  sive  negotium  consuinman- 
dum,  dominus  papa  petitionem  praedicti  patris 
mei  super  remittendis  eidem  quinquaginta  inilli- 
bus  marcharum  factain  audiret,  ex  parte  saltem 
aliqiia,  de  qiia  ipse  Roinanus  Pontifcx,  tcneri  ad 
gratias  deberet '.  Ila  tamen  quod  per  praefixioneni 
hujusniodi  terminorum  nullum  niibi  et  ha;redi- 
bus  uieisin  hoc  prffjudicium  generetur;  quin  illa 
pars,  de  qua  siimmus  Pontifex  mibi  vel  patri  meo 
gratiam  fccit,  velfacere  de  pra;dicta  summa  quin- 
quaginta  millium  deducatur. 

4.  «  Proinitto  insuper,  ad  hoc  tam  rae  quam 
ha:redes  ineos  in  regno  obligans,  quod  quando- 
cuinque  Romanus  Pontifex,  qui  pro  tcmpore  fue- 
rit,  asseruerit,  vel  dixerit  Romanain  Ecclesiam 
indigere  ;  ita  quod  super  indigentia  hujusmodi 
ipsius  Roinani  Pontificissimplici  verbo  stetiir,  ego 
vcl  niei  in  dicto  regno  ha;redes  rcquisiti  ab  eo  ad 
Urbem,  in  Campaniam,  in  Mariliinam,  in  patri- 
monium  B.  Petri,  in  Tusciam,  ducatum  Spoleta- 
niim,  marchiain  Anconitanam,  et  in  prsmissam 
civitatcm  Bcneventanam,  ac  ejus  territoriura  et 
pertinentias,  quae  remanebunt  Ecclcsiii; ,  et  in 
oranes  alias  terras  ipsius  Ecclcsiae  per  Italiam 
trcccutos  niilites  equis  et  arinis  bene  ac  decenter 
raunitos  et  paratos ;  ita  quod  unusquisque  ipso- 
rura  habeat  ([uatuor  equitaturas,  vcl  tres  ad  ininus  ; 
in  Ecclesite  prcedictae  obsequium  et  subsidium 
transmitteiniis,  pcr  tres  menses  inlegros  in  meis 
vel  dictorum  in  regno  haeredum  sumptibus  et  sti- 
pendiis,  semel  tamen  in  anno  in  servitio  ejiisdera 
Ecclesiae  moraturos,  mensibus  ipsis  a  die,  quo 
iidcin  milites  terram  mei  dominii  vel  fines  raei 
districtus,  vel  eorumdein  ha;rcdum  eggressi  fue- 
rint,  per  vulgares  dietas  et  solitas  coinputandis; 
et  quod  si  nialuerit  Ecclesia  cadcm  ingrucnti  ne- 
cessitate,  sujier  quastctur  verbo  Romani  Poiililicis, 
ut  dictum  est,  navali  juvari  exercitu,  pncdictos 
mililcs,  debita  taxatione  ac  recompensalioiic  prae- 
habita,  in  navale  stolium  commutabiiiius;  et  in 
pr;cdicta  civitate  Beneventana  ,  quam  bactenus 
Romana  Ecclesia  sibi  retinuit,  et  ui  suuin  dema- 

1  lluuc  locam  obscuriorem  ila  jacere  comperi  in  pluribm  Ms, 


NICOLAI    IV    ANNUS   2.    —   CHRiSTI    1289. 


iiiuni  et  cloniinium  cum  omnibus  juribus  suis  et 
l>erlinenliis  reseivavit,  et  tolo  tenimento  civitatis 
fijusclem  cuui  fiiiibuscjusanlicjuis,  cjuos  Romanus 
Pontifex  quanclocuiiicjue,  seinel  tainen,  sibi  pla- 
cuerit,  bona  fide  liistiiiguel,  et  quae  eidem  Eccle- 
sia»,  el  in  ejus  proprietate  libere  remanebunt,  nullo 
jure  nobis,  vel  cuicumque  alii  de  reyno  pra-dicto 
ibi  retento,  seu  quoinodolibet  reservato,  et  quod 
nullum  jus  ego  el  mei  in  diclo  legno  bffiredes 
quomodolibet  acquiremus,  vel  habebimus  in  eis- 
deni ;  et  quod  distinctioni  quoiiue  per  Romanum 
Pontificem  semel  faciendae,  ut  dictum  est,  stabi- 
mus  absque  contradictione  seu  refragatione  qua- 
cumque  cgo  el  bferedes  mei,  prout  i^isa  distinctio 
per  Apostolicas  litteras  apparebit. 

5.  «  Pro  pr;edicta  cjuoque  civitate  Beneven- 
lana,  hac  vice  reficienda  per  Beneventanos,  expo- 
naiu  per  seplennium  ,  pro  lignaminibus  omnia 
nemora  ipsorum  regni  et  terrse  et  omnem  mate- 
riam  ad  aedificia  o[q)ortunam,  puta  lai^ides,  are- 
nam  qua?  puteolana  vocatur,  coementum,  et  siinilia 
sine  prsejudicio  juris  singularum  personarum  ad 
unam  dietam  prope  Benevenlum.  Et  promitto  quod 
prajstabimus  ego  et  mei  iiaeredes  Beneveutanis  se- 
curitatem  per  totiim  regnum  et  lerram  praedicta, 
nisi  in  regno  et  terra  jiraidictis  de  novo  deliiiquant, 
propter  quod  ad  nos  de  jure  justitia  pertme- 
ret ;  quodque  privilegia  dlctae  civitati  a  regibus 
et  principibus  concessa  tam  ego  quam  niei 
hffiredes  in  regno  et  terra  eisdem  illibata  ser- 
vabiinus ;  et  omnia  stituta  per  quondaiii  Fride- 
ricum  olim  Romanorum  imperatorem,  seu  quos- 
cum(|ue  alios  reges  Siciliae  facta  contra  liber- 
tatem  civitatis  ejusdem  revocabimus,  et  in  omni- 
bus  et  per  omnia  quaj  libertates  fuerint  caiteris 
regnicolis  parificabimus  illam;  nec  aliquastatuta, 
seu  aliquas  leges  condemus  in  posterum,  per  quae 
dicta}  civitati  directe  vel  indirecte  possit  praejudi- 
cium  generari  :  et  pro  Apostolicae  Sedis,  et  B.  Bar- 
tholoma>i  patroni  civitatis  ejusdem  reverentia, 
fidantias  ab  omnibus  remilti  faciemus,  et  remittu- 
mus  eisdem.  Fidentiarum  autem  remissio  est  con- 
cessio  libertatis,  utcivesBeneventani  possint  libere 
proprias  vineas  et  terras  excolere,  ipsaruinque 
fruges  et  fructus  recolligere,  ac  easdem  vineas  et 
terras  vendere,  et  de  ipsis  pro  sua  voluntate  dispo- 
nere  sine  aliqua  exactione,  vel  muiiere,  vel  etiam 
datione. 

6.  «  Promitto  etiam,  me  et  hsredes  meos  in 
regno  Siciliae  obligans,  (juod  in  dicta  civitate,  et 
ejus  territorio,  ac  pertinentiis  suis,  qua?  Roinanae 
remanebunt  Ecclesiae,  vel  in  Urbe  seu  in  Campania, 
■yel  Maritima,  seu  in  ducatu  Spoletano,  aut  mar- 
chia  Anconitana,  vel  in  iiatrimonio  B.  Petri  inTu- 
scia,  seu  in  aliis  quibiiscuiiKiue  terris,  aut  denia- 
niis  sive  feudis  ipsius  Ecclesia;  ubilibet  coiiftitutis 
ex  successione,  vel  legato,  aut  vcuditione  sive  do- 
natione,  aut  alio  quocumque  jure  vel  titiilo,  seu*i 
contractu,  nihil  unquam  tam  ego  (juam  haeredes 
mei  iii  regno  acquiremus  vel  vindicabimus,  seu . 


poterimus  acquirere,  vel  quoniodolibet  vindicare: 
et  nihil  unquam  recipiemus,  habebimus,  vel  reli- 
nebimus,  seu  poterimus  recipere,  habere,  vel 
etiam  retinere ;  ac  nullam  iioteslariam,  seu  capi- 
taiiiam,  vel  rectoriam,nuIIuinqueaIium  bonorem, 
nullamque  dignitatem,  seu  potestatem  seuatoriam, 
vel  quamcuimiue  aliam,  aut  adiiiinistrationem, 
vel  coinmendam,  nec  quodcumque  aliud  offlcium 
recipiemus,  seu  recipere  poterinius,  habebimus, 
seu  retinebimus,  vel  habere,  seu  retinere  poteri- 
mus  in  eisdem.  Hoc  auteni  intelligo  de  illis  hicre- 
dihus  meis,  qui  mihi  in  eodem  Siciliffi  regno  suc- 
cedent.  Nolo  enim,  quod  delictum  aliorum  haere- 
dum,  qui  succedent  mihi  in  coinitalibus  et  aliis 
terris  meis  in  poenam  haeredis,  quiest  mihi  succes- 
surus  in  regno,  aliquatenus  extendatur. 

7.  «Ne  vero  hujusmodi  alii  haeredes  mei  con- 
tra  ea,  qu;e  in  isto  continentur  articulo,  aliquo 
forsan  tempore  venire  praesumant,  acquirendo, 
vel  vindicando,  aut  recipiendo,  vel  habendo,  seu 
retinendo  sibi  aliquid  in  terris  in  articulo  ipso 
expressis;  vei  recipiendo,  habendo,  seu  retlnendo 
in  eisdeiii  terris  potestariam  seu  capitaniam,  vel 
aliquid  aliud  de  iis,  quae  in  articulo  continentur 
eodem,  promitto;  tam  me  quam  ipsos  haredes 
meos  obligans,  quod  nullus  etiam  hujusmodi 
aliorum  meorum  haeredumullo  unquain  tempore 
sibi  quidciuam  in  eisdem  terris  acquiret,  seu  vin- 
dicabit,  recipiet,  habebit,  vel  etiam  retinebit;  aut 
potestariam  seu  capitaniam  vel  rectoriam ,  aut 
aliquid  aliud  ex  iis,  qux  proutdictiim  est,  in  eodem 
articulo  plenius  exprimuntur  :  nec  alicui  eorum 
recipere,  habere  vel  retinere  licebit.  Quicumcjue 
autein  i|isorum  secus  praesumpserit,  eo  ipso  excom- 
municatus  existat,  nec  ipse,  nec  ejus  posteri  in  per- 
petuum  possint  in  eodeni  regno  succedere,  si  eis 
in  casu  aliquo  hujusmodi  successio  deferretur  : 
sed  ab  illa  repellantur  omnino.  Et  nihilomiuus 
ille,  qui  tunc  ejusdem  regni  gubernaculis  prassi- 
debit,  Romano  Pontifici  contra  eum  patenter  assi- 
stere  teneatur. 

B  Si  vero  ego  vel  mei  in  regno  haeredes  prae- 
dictam  civitatem  Beneventanam,  territorium  et 
pertinentias  ejus,  qu;E  remanebunt  Ecclesiae,  vel 
aliquam  partem  eorum,  aut  Campaniam  vel  Mari- 
timain,  seu  Urbem,  vel  ducatum  Spoletanum,  aut 
marchiam  Anconitanam,  sive  patrimonium  B.  Petri 
in  Tuscia,  aut  alias  quascumque  terras  Romanae 
Ecclesiaj  ubilibet  constilutas  occupaverimus,  vel 
occupari  fecerimus,  aut  super  iisotfeuderimus,  vel 
molestaverimus  Ecclesiam,  seu  feceriinus  mole- 
stari ;  et  priusquam  super  hoc  a  Roniano  Pontifice 
moniti  et  requisiti  fuerimus,  vel  si  commode  mo- 
neri,  aut  requiri  nequiverimus,  juxta  ipsius  Ro- 
mani  Pontificis  assertioneni  vel  dictum,  postquam 
de  hoc  ipse  publice  ac  solemniler  nos  monueiit, 
inlra  tres  meiises  non  restitiierimus  iiitegre  oinnia 
occupata,  eo  ipso  ab  eoiumdem  regiii  Sicilia?,  et 
terric  jure  cadamus  totaliter;  ipsaiiue  regnum  et 
lerrum  prorsus  amiltamus,  el  hiuc  ad  Romanam 


NICOLAI    IV    ANNUS   2.    —   CHRISTI    1280. 


Kcflbsinm  libcre  devolvantur.  Quod  si  ctiam  resti- 
lia.TJinus  occupata,  Miiiiliuniuus   aii    pleiuHn   de 
universis  injuriis  et  danniis  illalis,  ad  mandatuin 
ejusdem  Hoinani  Ponliricis  salisfacerc  teiieamur. 
8.  «  1'roiuilto  eliain,  inc  el  lueredcs  meos  alios 
quam  in  regno  obliijans,  qiiod  ipsi  liicrcdes  iiui, 
videlicet,  qui  miln  noii  succedeiit  in  rogiio,  occu- 
pare  vel  lacere  occupari  easdein  terras  Romanjp 
Ecclesia;,  seu  molestare  aut  molestari  lacere  super 
illis  non  attentabunt.  Uli  vero  qiii  secus  attentave- 
rint,  praemissas   poenas,  ut  vidclicet  eo  ipso  sint 
excommunicati,et  tam  ijisi  quauieorum  |iosteritas 
in  perpetunm  ad  successionem  dicti  rcf^ni,  si  in 
aliquo  forte  casu  eadem  successio  devolveretur  ad 
illos,  nuliatemis    admittaiitur,  inctirrant :  et  rex 
Sicilia;,  qui  tunc  erit,  teneatiir  assistere  Uoinano 
Pontifici  contra  ipsos,  prout  superius  est  expres- 
suin.  Proniitto  quoque  rae  et  haTcdes  meos  ol)li- 
gans,  quod  omnibus  Ecclesiis  lain  calhedralilms 
quain  aliis  regularibus  et  saecularibus,  necnon  et 
omnibus  pr;elatis  et  clericis,  ac  universis  persoiiis 
Ecclesiasticis  sa'cularibus  ot  irligiosis,  el  quibus- 
libet  reiigiosis  locis,  plenarie  dimitlam  et  resti- 
tuam,  et  dimitti  ac  restitui  faciam;  et  procurabo 
integre  onmia  bona  eorum  immobilia.,  a  quibus- 
cumque  ablata  vel  occupata  sint,  et  per  quoscum- 
que  detineantur  :  et  mobilia,  quoe  extaut,  et  pote- 
runt  inveniri,  simili  modo    restituam   et  restitui 
facere  procurabo  eisdem  :  et  quod  hanc  restitu- 
tionem  faciam,  et  fieri  procuiabo  absque  conlra- 
diclione  seu  diftlcultate  qualibet  hoc  mcdo  :  scili- 
cet,  quod  statim  in  illa  parte   ipsorum   reo^iii  et 
terr*,  quae  mihi  obedit,  reslitutio  ipsa  tiet;  ipsa- 
que  postmodum  successive  consummabilur,  sicut 
obedient  et  habebuntur  eadem  regniim  et  terra  ad 
mandatum  etarbitrium  aliquorum  virorum  discre- 
torum  deputandorum  aRomano  Pontifice,  ad  quo- 
rum  maiidatum  juriuin  et  rerum  immobilium  et 
mobilium,  quae  extant,  restitutionem  plenaiu  fa- 
ciam  et  fieri  procurabo;  ita  quod  ea,  de  quoruin 
dominio  vel  proprietate,  seu  possessione  notorium 
fuerit,  ad  eorum  mandatum  etarbitrium  inox  red- 
dam,  et  reddi  faciam;  in  dubiis  per  ipsos  de  piano 
etabsque  judicii  stre[utu  veritate  diligentius  inqui- 
renda;  ita  quod  sufticiat  vocari  camerarium,  vel 
procuratorem,  seu  bajulum,  in  cujus  jurisdictioue 
vel  ballivia,  seu  territorio  bona,  de  (|uil)us  agtftur, 
consistent,  ad  videndum  jurare  tesles,  (|ui  iu  hu- 
jusmodi  inquisitione  deponent».  Sequuiitur  non- 
nulla  de  tuendo  jiire  Ecclesiastico,  qu;c  jam  aiite 
superius  a  nobis  lisdeiu  oiunino  verbis  sunt  Anii;i- 
libus  inserta  '  :  tum  de  liberis  provocationibiis  i.d 
Sedein  Apostolicam  in  causis  Ecclesiiislicis  permit- 
tendis  additur  :  «Etsiad  Sedem  A[iostolicam  sii|)er 
hujusmodi  causis  a|)pellari  coiitigerit,  tam  a[)|iel- 
lantes  (|uam   a|)ellati  ad  eiimdfciii  veuire  Scdein 
pro  ap[)ellatioiium  [irosecutionibus  libere  et  absque 
inlubitione  aliqua  permittantur  :  et  promitto  tain 

1  Au.  Lllr.  liUj.  nuai.  VJ. 


me  ((u;im  luuredes  ineos  factiiros,  curatnros,  et 
[lermissuros,  (|uod  sic  agitari,  Iniclari,  et  ventilari 
ac  terminari  [lossint ;  et  ([iiod  sic  |)Ossit  appellan 
et  lil)ere  veiiiri.  Sacraiiienta  vero  lidelitatis  ()raista- 
biiiitur  secundiim  antiiiuam  et  rationabilem  con- 
siietuilinem,  (iroul  canoiiica  institula  (lermittunt, 
ab  illis  Ecclesiarum  [iriclatis,  ([uoruiu  [ir^edeces- 
sores  antiquis  illa  Sicili;e  regibus  i^rffistiteruiit :  ab 
illis  ;iutem  |ir;clatis  et  Ecclesiis,  qui  regalia  sive 
tem[ioralia  l)ona  tenent.  Si  ([ui  tainen  suiit,  qui 
hujusmodi  bona  teneanl  a  domino  regui  et  aliis 
dominis  tem|)oralibus,  et  qui  ratione  hujusmodi 
boiiorum  ab  aiiti((uo  consueverunt  regibus  et  ipsis 
dominis  temporalibus  servitia  exhibere,  hu jusmodi 
lioiiesta,  et  antiqua  servitia  eis  secuiidum  rationa- 
bilem  et  aiitiquam  consuetudinem,  et  sicut  statuta 
[tatiuntur  canonica,  impendantur;  saiva  sein[ier 
circa  Ecclesias  calhedrales,  et  alias  regulares,  et 
saiciilares,  ac  personas  et  loca  Ecclesiastica  tam  in 
faciendis  [irovisionibus  et  eiectionibus  conlirman- 
dis,  quam  inomnibus  quibuscumquealiis  Romani 
Poiitificls  el  Ecclesiffi  Romana3  jurisdictione  ac 
auctoritate  plenaria  et  libera  potestate. 

9.  «  Revocabo  quoque  omnes  constitutionesseu 
leges  per  prajdictum  Fridericum,  vel  per  reges 
Siciliae,  sive  (ler  Coiiradum  i[)sius  Friderici  filium, 
aul  Manfredum  ([uondam  priiicipem  Tarenlinum, 
qui  de  facto  regiium  ipsiim  detinuit  occu[)atum, 
editas  contra  Ecclesiasticam  libertatem  :  nec  sta- 
tuta  vel  constitutiones  aliquas  edam,  aut  etiam 
[iroiiiulgabo,  [)er  quoe  juri  vel  libertati  Ecclesia- 
stica!  derogetur.  Proinitto  etiam  quod  tam  ego 
quam  mei  h;eredes  non  patiemur,  ([uod  ali(|uis 
clericus  vel  persona  Ecclesiastica  eorunidem  regni 
et  terra;  in  civili  vel  criminali  causa  conveniatur 
coram  judice  SKCiilari,  iiisi  super  feudis  judicio 
pelitorio  convenialur  civiliter;  ita  quod  omnes 
EcclesicE ,  ac  personfe  Ecclesiasticae  omnimode 
erunt  liberae,  et  etiam  in  nulio  regi  vel  principi 
subjacebunt,  et  quod  nuUas  tailias,  vel  colleclas 
im[)oneinus  Ecclesiis,  iiiouasteriis,  clericis,  et  viris 
Ecclesiasticis  vei  rebus  eoruni;  et  (|Uod  in  Ecclesiis 
vacantibus  ego  vel  nostri  in  regno  hferedes  nulla 
liabebiinus  regalia,  nullosque  fructus,  redditus  et 
(iroveiitus;  nullas  etiam  obventiones,  ac  nulla 
(irorsus  alia  percipiemus  ex  eisdem,  custodia 
earumdem  Ecclesiarum  iuleriin  libera  remaiiente 
penes  [lersonas  Ecclesiasticas  juxta  canonicas  san- 
ctiones. 

«  Comites  vero  et  barones,  milites  et  universi 
liomiiies  totius  regni  et  terrae  pnedict;^  vivent  in 
ea  libertate,  et  liabebuiitillas  immunitales,  illaque 
[irivilegia  i[)sisque  gaudebuiit,  (|u;is  et  (jiia)  tem- 
[)ore  clarac  niemoria;  Cuillelmi  Secundi  Siciliac 
regis,  et  aliis  antiquis  tem[ioribus  habuerunt;  et 
promilto,  quod  ego  el  [ir;edicli  iiiei  li;eredes  ipsos 
(irtediclis  libertate,  inmiunil;itibus  et  [irivilegiis 
permittemus  g;iudere,  ct  in  diela  vivere  libertate; 
et  quod  oiiines,  qui  eo  tempore,  (|uo  clane  memo- 
riai  puler  meus  Sicilia;  rex  praifata   regnum  et 


46 


NICOLAI  rV   ANNUS  2.    —   CHRISTI    1289. 


terram  ab  Ecclesia  Romana  recepit  in  feudiim, 
erant  exules  regni  Siciiic-eet  ierra;  praidicte,  cujus- 
cunique  conditionis  exislant,  ad  mandaiuni  Eccle- 
siae  reducemus  in  rc^Miuni  ei  terram  prajdicia, 
ipsisque  de  bonis  ei  juribus  eis  dcbitis  resiitutio- 
nem  plcnam  faciemus,  ei  fieri  procurabinius,  et 
quod  in  bujusniodi  reslitutionesecundum  prKScri- 
piam  formam  in  ca(>itulo  de  bonis  Ecclesiarum 
resiiiuendis  conteniain,  tam  in  noioriis  quam  iu 
dubiis  procedemus,  et  permiltemus  procedi;et 
quod  captivos  et  obsides,  si  qui  tenebantur  tem- 
pore  sui)radicio,  ei  adbuc  ieneniur  in  regno  ei 
ierra  prsdictis,  Romanos,  regnicolas,  et  abos  de 
terra  Ecciesiae,  Tuscos,  Lombardos,  et  illos  de  mar- 
cbia  Tervisina,  bona  fide  restiiuam  lilwrtaii  pro 
posse ;  et  quod  baeredibus  quondam  Ricbardi  co- 
mitis  Sorani  germani  fel.  record.  domini  Innoc. 
papfe  III,  jus,  quod  in  comitatu  Sorano,  et  aliis 
Ecciesiae  Romanae  fidelibus  illud,  quod  in  aiiis 
coinitaiibus  et  bonis,  si  qua  eis  in  regno  et  leira 
praediciis  a  regibus  ei  principibus  sunt  concessa, 
oblinent,  peniius  salvabimus,  et  salvari  curabi- 
mus,  ncc  per  ipsorum  rcgni  ctierrae  concessionem 
faciain  dicio  jiatri  meo  comitaiuuni,  seu  concesso- 
rum  eorumdem  cuiquam,  quo  ad  proprieiateni  seu 
possessionem.  praejudicium  genereiur,  regio  in  iis 
omnibus  jure  salvo. 

iO.  «  Promilto  etiam,  quod  nullam  confoede- 
raiionem,  seu  paciionem,  vel  socieiatem  cum  ali- 
quo  imperatore  vel  rege,  seu  principe,  vel  barone, 
Saraceno,  Cbrisliano,  vel  Gra?co,aut  cum  ali(|ua 
provincia,  seu  civiiate,  aut  communiiate,  vel  loco 
aliquo  scienter  contra  Ronianam  Ecclesiam,  vel  in 
damnum  Ecclesiae  faciani ;  et  si  eiiam  fecero  igno- 
ranier,  tenear  et  promilio  ad  mandatum  Ecclesia! 
revocare.  Denique  omnes  praemissas  condiiiones, 
qua?  in  persona  niea  apponuniur,  circa  meos  etiam 
in  regno  ipso  ba^redes  et  successores  volo  ei  iniel- 
ligo  esse  diclas  :  salvis  omnibus,  quae  circa  alios 
baeredes  meos  ordinala  consisiunt,  proui  superius 
est  expressum.  Ego  eliam  de  boc  privilegium  seu 
litteras  {iraesenies  iibi  domino  paptc  ei  Romanie 
Ecclesiae  memoratis  Aurea  Bulla  bullaliim  seu 
bullatas,  in  quo  vel  in  quibus  |)roprio  juiaincnto 
fateor  et  recognosco  expresse  regnum  Siciliae,  et 
totam  terram,  quac  esi  citra  Farum  usque  ad  cuu- 
finia  terrarum  Romana?  Ecclesia?,  excepta  civiiaie 
Renevenlana  cum  territorio  et  pertinentiis  ejus, 
quae,  ut  dictum  est,  Ecclesia?  reiiiaiiebil  eidem,  ex 
sola  gratia  et  inera  liberalilate  Sedis  Ai^ostolicae 
sa^pedicto  palri  meo,  mibi  meisque  baeredibus  in 
feudum  fore  concessa ;  meque  babere  ac  teneie 
regnum  et  terram  hujusmodi  a  dicia  Romana 
Ecclesia  in  feudum  pro  me  nieisque  lucredibiis  in 
diciis  regno  ei  ierra  sub  pactis  ei  coniiiiionibus, 
forma,  modo  ei  conveniionibus  supradiclis,  ei  sub 
aliis,  qu;e  in  litteris  felicis  recordationis  Clemeiiiis 
papa;  IV  plenius  coniinentur. 

«  Ca;terum  ui  pncmissa  oninia  et  singula,  ac 
iusuper  ut  condiiiones,   conventiones,   cl  pacia, 


qua?  inter  sanctam  Romanam  Ecclesiam,  et  saepe- 
dicium  clarae  memoria;  pairein  meum  intervene- 
runl,  seu  fueruni  apposila  iemi^ore,  quo  saepedicta 
terra  et  regiium  ipsi  patri  mco  jiro  se  suisque 
Iiffiredibus  concessa  fueruiii  in  feuduiii,  proui  in 
litieris  felicis  recordationis  domini  Clcmentis 
pajiae  IV  plenius  conlineniur,  illihata  perpeiuo 
maneani,  ei  iiiconcussas  semper  ohiiiieant  firinita- 
tem  ;  ipsa  omnia  et  singula  juro,  et  i>er  slipulalio- 
ncin  solemnem  promilio,  (]uod  plenarie  adim- 
plel)0,  ei  inviolabiliter  observabo,  nec  ullo  un- 
quam  tempore  veniam  conira  illa.  Sic  me  Deus 
adjuvet  et  bsc  sancia  Dei  Evangelia.  In  pra;dicto- 
rum  aulem  ieslimonium  perpciuauKiue  niemo- 
riam  pnrsens  scriplum  exinde  confici  jussi,  et 
Aurea  BuUa  regiae  majesiatis  impressa  typario 
communiri.  Acium  Reaie  iii  mnjori  palatio  juxia 
catbedraiem  Ecclesiam  Reatiaam  XIII  kal.  Julii 
anno  MCCLXxxix,  Indictione  secunda,  regnoruiii  no- 
stroruin  Hierusalem  cl  SiciiiiE  aniio  v. 

11.  «  Nosilaque  bujusinodi  bomagium  ei  fide- 
liiatis  juramenium,  promissiones  iiias,  et  omnia, 
ut  pra^mittitur,  a  le  facla  de  fratrum  nostrorum 
coiisilio  acceptamus;  ci  nihiloiMiiius,  quia  in  qui- 
busdam  arliculis,  seii  capiiulis  praediciurum  in 
dictis  litteris  contentorum  expressius  coniineiur, 
(|uod  in  certis  casibus  tu  ei  liaGredes  iui  excommu- 
nicationis  senleniiam  inciirraiis,  et  dicia  regnum 
et  terra  iua  ei  ipsorum  bicreduin  sini  Ecclesiasiico 
supposiia  interdicto ;  quodijue  in  certis  casibus 
tam  tu  quam  lui  in  dictis  regno  ei  ierra  hapredes  a 
saepediciis  regno  et  terra  cadatis,  et  ipsa  regnum 
ei  ierra  ad  Roinanam  Ecclesiam  libere  devolvan- 
tur  ei  ioialiler  revertaiitur ;  nos  ex  nimc  Iiiijus- 
niodi  senteniias,  videlicel  excommunicatiunis  in  te 
et  eosdem  haeredes,  et  interdicli  in  prafalum  re- 
gnum  ei  terram  prttdiciam ;  necnon  privalionis- 
oinnis  juris  lain  tibi  quani  ipsis  haeredibus  in 
sacpediciis  regno  ei  ierra  vel  ad  ea  quomodolibet 
conii^eteiitis,  vel  compeliiuri,  si  iua  vel  ipsorum 
culpa  hujiismodi  casus  emerserit;  de  pra;diciorum 
frairum  consilio  aucioritate  Aposlolica  promulga- 
mus;  decernenles,  quod  cum  Inijiismodi  casus 
privationis  emcrseiil,  piffidiclum  regiuim  el  ierra 
prffifaia  liljere  ad  eamdeiii  Romanam  Ecclesiam 
devolvanlur,  el  ruvertantur  ad  eain  :  ila  quod  ex 
tunc  nullum  jus  tibi  iuisque  haeredibiis  compeiai 
in  eisdem  ;  sed  de  illis  Roniana  Ecclesia  libere  dis- 
ponere  valeai,  proui  sibi  placuerii,  et  videbiiur 
expedirc.  Nulli  ergo,  etc.  noslraj  atlesiaiionis,  ac- 
cepiatioiiisei  constiiiitionis  ctc.Si  quis  autem,  elc. 
Dat.  Reate  XIII  kal.  Julii,  an.  ii  ». 

l^.  Officia  vicissim  collata  inter  Carolum  et 
Nicolaum  ad  Siculos  demulcejulos.  —  Perfecla 
regiae  conseci'aiionis  ponijia,  ad  recolendam  ac- 
cepti  a  Pontifice  beneficii  niemoriam  Carolus  Ec- 
clesiae  Rcaiiiia?,  in  qua  regia  acceperat  ornamenia, 
annuas  viginti  iincias  auri  contulii.  Qiia  de  re  baec 
ad  ApruUi  prajtecium  et  magisiraius  Sulmonenses 
scripsii  :  «  Realinam  Ecclesiam,  in  qua  oleo  saa- 


NICOLAl    IV  ANNaS   2.    —   CHRTSTl    1280. 


47 


clo  tincti,  (lc  inaiiu  siimini  Pontificis  regale  rece- 
pimus  diadema,  volenles  debila  graliludine  vene- 
lari,  ul  ad  laudein  diviiii  noiiiiiiis  nostne  corona- 
tionis  ineiiioria  j^erpclua  sit  il)iiiein  ,  redditum 
vigintiuiiciarumauri  percipienduin  annis  singulis 
perpetuo  de  reddilil)us  bnjiilationis ,  alioruiiuiuc 
juriuin  deinanii  nostri  civilatis  Sulinonensis,  nc 
distribucndum  in  eadeni  Reatina  Ecclesia  episcoi^o 
et  canonicis,  qui  huic  ordinationi  noslrae  expres- 
sius  conseuserunt,  gratiose  duxinius  conceden- 
dum,  etc.  »  Ingentibus  vicissim  ipsum  a  Nicolao 
papa  muneribus  gemniisque  ornatum  ,  tradit 
Joannes  Villanus',  pluriinoque  auro  subsidiario 
donatum. 

■13.  Et  quidein  triennalcs  illi  decimae  ad  recu- 
perandain  Siciiiai  insulam  attributae  fuerc '  :  tum 
iniquiores  pactioiies,  quibus  ad  lijjertatem  adipis- 
cendain  fiierat  ab  Aragonio  olistrictus,  a  sanctis- 
simo  Pontifice  rescissae,  ac  tam  Caroliis  ipse  quam 
Eduardus  Angliae  reges,  ac  provinciales  dati  Al- 
fonso  sacramenti  religione  liberati  :  «  Cum,  in- 
quit',  conventiones,  |)romissiones,  et  innovationes 
praemissae  gravia  in  se  productura  pericula,  et  ex 
iis  quaetiani  fere  impossibiles,  quaedain  alias  inde- 
bita;  ac  illicitx',  ac  horrendae  et  abominandae  flde- 
libus  in  grande  piLejudiciuin  ipsius  Ecclesiae  ac 
pra^fati  regis  Sicilia;,  vassalli  ejusdem  Ecclesiae 
specialis,  per  vim  et  inetuin  conlra  bonos  mores, 
ac  alias  perperam  et  ini(|ue  i)r;esumi)tuosius  ex- 
tortae ,  et  attenlata;  nojcantur  ».  Versum  est  * 
Alfonso  Aragonio  crimini,  Apostolicae  Sedi  in  re- 
stituenda  Carolo  libertale  i|)sum  iion  pariiisse,  scd 
dolo  et  fraude  gravioribus  illum  iiexibus  constrin- 
xisse.  Quare  Pontifex  anathematis  sententiam  so- 
lemni  ritu  in  eiiin  tulit*,  ac  Piiilippo  regi  Franco- 
ruin  triennales  sacerdotiorum  deciinas  in  Galliis 
ad  comparandam  armoruni  vi  Carolo  fratri  Ara- 
goniain  concessit  •  :  eo  nimirum  consilio  ,  ut 
aequioresab  Alpbonso  concordiaj  legesreferreiitur, 
Jacobum  vero  illius  fratrem  invasorein  Sicilia',  ac 
partium  sequaces  censuris  defixif. 

tt.  Benignitalein  pncterea  in  memoratum 
Carolum  explicuit,  ipsuinque  poenis  omnibus,  si 
quas  ob  non  servatas  cum  Ecclcsia  initas  a  parente 
pactiones  conlraxisset,  absolvit,  jurique  pristino 
restituit :  «  De  fratrum,  inquil ',  consilio  et  assensu 
quascumijue  excoinimiiiicationum  sentenlias  in- 
curristi ;  necnon  et  quaslil)et  sententias  interdicti, 
quibus  supposita  sint  regnuin  et  terra  praefata 
propter  supradicta  conditiones,  conventiones,  et 
pacta  per  dictum  patrem  tuuin,  aut  per  te,  sive 
perutrunuiue  quoniodolibcl  non  servata  liactenus; 
penilus  reiaxainus,  etc.  Dat.  Reate  Xill  lial.  Julii 
annoii». 

15.  Cumulatum  id  benelicium  est  pluribus 
aliis  prasrogativis.  Ad  conciliaiida  eniiii  illa  divuia 

'  Jo.  Viil.  1.  VII.  c.  129.  —  '  Nicol,  1.  I.  Ep.  cccL  et  cccLxni. 
—  *  Ibid.  Ep.  cDLxxi.  —  '  liad.  f-.\>.  —  *  Lil).  ii.  Ep.  cur.  v.  — 
s  Lib.  i.  Ep.  ccLx:.  —  '  Lib.  ii.  Lp.  cur.  xii,  lxx.  —  '  Ibid.Ep. 
cur.  Lviii. 


auxilia,  sine  iiuibns  liuiiiaiia  oinnii  franguulnr, 
indulgentiaruiii  pra;mia  pro  eodem  Carolo  Ueuiu 
oraturis  contulil'  :  a  Piis  desideriis  mentis  tua; 
favorisbenevoli  suUragium  impendeiites,  de  omni- 
potentis  Dei  misericordia  ,  et  beatorum  Petri  el 
Pauli  Apostolorum  cjus  auctoritate  conQsi,  omni- 
bus  vere  poeiiitentibus  et  confessis ,  qui  devotis 
orationibus  divinain  pro  te  niisericordiam  implo- 
rabunt,  singulis  diebus,  quibus  apud  Dominum 
hujusiuodi  orationes  effundent,  decein  dies  de  in- 
juiicta  eis  pcenitentia  misericorditer  relaxamus. 
Dat.  Reate  IV  iion.  Junii,  anno  ii  ».  Praeterea  ad 
incendendain  amplius  regis  pietatem  perniisif-',  ut 
sanctorum  reliquias  in  regia  domo  in  loco  decoro 
teneret  :  «  Piffisertim,  imiuit,  cum  ex  Apostolicae 
Sedis  indulgentia  altare  portatile  habeas,  in  quo 
tibi  facis  per  pro|)riuni  capellanum  temporibus 
propriis  divina  officia  celebrare  ».  Ac  plurima  alia 
beneflcia  Apostolica,  qua;  ad  divinam  illi  gratiam 
comparandam  utilissima  eranl,  imperlitus  est*. 
Simillimis  sacris  pra;rogativis  Mariain,  et  Marga- 
ritam '  Siciliie  reginas ,  ac  Francorum  reginam 
ornavit.  Cum  vero  ad  confirmandos  eos  (lui  liacte- 
nus  in  flde  perstiterant,  aliosque  ad  offlcium  revo- 
candos  Apostolicae  Sedis  legati  praesentia  maximi 
interesset,  Rerardum  episcopum  card.  Praenesti- 
num  Nicolaus  eo  munere  iiisignivit',  illique'  plu- 
res,  qui  reverso  in  regnuui  Carolo  ad  illius  partes 
transvolarunt,  tuin  cardiiiaIi'S.  Mariae  in  Porlicu, 
atque  episcopo  Aureliaiieusi  *  in  Ecclesia;  gratiam 
restituendi  auctoritateiii  impertiit. 

Tentavit  Carolus  inulcere  Siciilos  ostensa  ve- 
nia;  spe,  atque  ad  eos  benignitatis  regiie  exeiiiplo 
ad  obsequium  pelliciendos  obslrinxit  se  Ponlifici 
iiullam  de  superiuribus  perduellionibus  ultionem 
repetiturum  :  tuin  eliani  piecibus  ursit,  ut  is  vi- 
cissini  illatas  Ecclesiae  injurias  condonaret  :  quo 
arguinentopublicahaec  monumenta  promulgata": 

«  Sanctissimo  in  Christo  patri  et  clementis- 
siiiio  doinino  suo  domino  Nicolao,  divina  provi- 
deiilia  saciosaiictae  Roinana!,  ac  universalis  Ec- 
clesiffi  suiiimo  Pontiflci,  Carolus  11  Dei  gratia  rex 
Jerusalemet  Siciliae,  ducatus  Apuliaeet  principatus 
Capua;,  Provincia;  el  FolquaUjuerii  coines,  cum 
omiii  reverentia  et  hoiiore,  devota  pedum  oscula 
beatorum. 

«  Conditionis  huiiiana!  lubricum,  per  (juam 
lapsus  est  fragilis  ad  peccanduin,  pia  iiieditatione 
considerans  ,  cadentibus  in  erroris  deliraineiito 
conipatior,  et  voleiites  post  casum  surgere  zelo 
clementis  affectioiiis  amplector  :  misericordia 
nani(]ue  Ihronus  pricsidentiscxtollitur,  et  benigna 
clementia  regnaiitis  soliuin  roboiatur.  Scrutiiiio 
itaque  diligentis  mcditationis  advertens,  (juod  offi- 
cialium  clarae  memoria;  domini  patris  mei  effnc- 


'  Lib.  II.  Ep.  ::cix.  —  -  Ep.  ccxciv.  —  '  Ep.  cc.Vcv,  ccxcVl, 
ccxcvii,  ccxcviii,  ccxcix,  ccc.  —  *  Ep.  cc.xni-  —  'Ep.  cccxis 
ad  cccxxiii.  —  ^  Ep.  cur.  xv  et  Kegest.  post.  eaiiid.  Ep.  —  '  Ep.  xvi. 
—  8  Lib.  i.  Ep.  cur.  LXXV.  —  'J  Lib.  ii.  Ep.  lclxiii.  —  <»  E.xlant 
in  .Ms.  arch.  Vat.  sign.  nuiu.  539.  Ep.  xvn. 


4^ 


NICOLAr   IV   ANNUS  2.    —   CHRISTI    1289. 


nata  concilante  licentia  Siculqrum  (tissidiosa  com- 
niotio  in  rebellionis  culpam  cecidit,  per  quam  a 
fidelitate  S.  Romauie  malris  Eccksia',  al(|Ui,'  mea 
se  turpiter  abdicavit,  eorum  casui  libenler  oppor- 
tune  subvenio,  el  ad  sul)levanda  onera  iustinctu 
paterna^potius  cjuani  dominica;  cliarilatis  occurro : 
(juoruni  reditum  ad  salutem  pie  cupiens  ad  ani- 
niarum  etcorporum  evitanda  pericula,  ipsos,cujus- 
cumque  dignitatis,  slatus  aut  condilionis  existant, 
gressus  fldelitatis  egressos  redeuntes  de  dissimili- 
tudinis  regione,  et  erroris  devii  depulsa  caligine 
cjusdem  Ecclesia!,  ac  mea;  cultum  verai  fidei  am- 
plectentes,  ad  gratia?  sinum  clementer  rccipio, 
onmesqueculpaset  ofTensasconlra  clarae  memoria! 
dominum  patrem  meum  et  me  per  eos  noii  sine 
multa  inculcatione  commissas,  et  poenas  etiani 
corporales  et  pecuniarias ,  quas  pro  illis  semita 
juris  indiceret ,  eis  de  speciali  et  humana  coni- 
PiBSsione  remitto;  rcstituens  ipsos  et  hairedes  eo- 
■rum  beneficio  plena;  restitutionis  in  integrum  ad 
bona,  honores,  dignitates  et  statum  ;  infamiam 
quoe  dictarum  culparum  commissione  notavit  eos- 
dem,  totaliter  abolendo  :  ac  volens  ex  nunc  ut 
postquam  conversi  fuerint  (iit  prffidicitur)  ad  salu- 
tem,  libertalibus  et  immunitatibus  concessis  per 
me  aliis  citra  idiarum  regni  Siciliae  fidelibus  libere 
potiantur.  Et  ut  eo  niagis  sit  eis  reditus  salutaris 
ad  fidein,  quo  dissensus  fuerit  luctuosus,  ipsos 
universos  et  singulos,  quam  primum  se  in  efle- 
clivffi  agnitionis  statum  fidei  prxfatse  reduxerint, 
ab  omnibus  debitis  et  oblig  itionibus  descendenti- 
bus  ex  contraclibus,  gestionibus,  olficiis,  admini- 
strationibus,  seu  delictis,  quibus  universitates  aut 
singulares  persona?  ipsorum  Siculorum  tum  pro 
tempore  jam  elapso  tenere.itiir,  el  a  culpis  eliam, 
quibus  damna  plurima,  praejudicia  et  diminutio- 
nem  patrimonii  incurrisse  dignoscerentur,  per- 
petuo  libero,  et  a  vinculo  civilis  et  naturalis  obli- 
gationis  absolvo. 

«  Ut  autem  pra;missorum  oinnium  receptio- 
nis ,  remissionis ,  liberationis  et  absolutionis  eo 
polius  sit  spes  in  caulelam  securior,  pro  quo 
eoruin  conservalione  firmiter  valitura  vinculum 
expressaj  promissionis  accesserit,  et  benignior  ac 
fidentior  aderit  intercessor ;  sanctitati  vestrae  in 
verbo  regiiB  majestatis  incommutabiliter  et  ex- 
presse  proniitto,  praidicta  omnia  et  singnla  sim- 
pliciter  et  absolute  coinplere,  et  per  me  meosque 
posteros  illibata  servare  :  clementiaj  vestra;  huini- 
liter  supplicans,  ut  ApostoIicaB  Sedis  benignitas, 
qUtB  non  claudit  greinium  redeiuiti;  et  universi- 
tates  et  singulares  personas  Siculorum  ijisorum, 
ad  fldelitatem  Ecclesia;  memoratae  ac  meam  effl- 
caciter  redeunles ,  ad  gratiam  suam  clementer 
admittat,  omnesque  culpas  et  offensas  per  eos 
conlra  eaindem  Sedem  a  tenipore  rebellionis  prae- 
fala;  commissas  :  necnon  senlentias  afjiie  poenas 
spirituales  et  temporales,  quas  pro  illis  aut  ipso 
jure,  aut  per  processus  \arios  per  dictain  Sedem 
aut  ejus  auctoritate  contra  ipsos  habitos  incurre- 


riint,  paterna  iniseralione  rclaxans  et  toUens,  res- 
titiiat  ipsos  ad  inlegrum  slaliiin  et  graliani,  a 
quibiis  fecerunt  se  per  ciilpic  contagiiim  alienos, 
in  cujiis  rei  testimonium,  etc.  »  Admisit  Nicolaus 
lir;rclarum  hoc  clementitC  specimen  a  Carolo 
exhihitum,  atque  illud  apud  Siculos  vulganduin 
ciiravit  ',  pollicitussuperioresomnes  injurias  tum 
a  Carolo,  tum  a  Roniana  Ecclesia  voluntaria  obli- 
vione  deletum  iri,  si  SicuU  jpsi  ad  oflicium  rcdi- 
rent. 

(j  Nicolaus  episcopus,  servus  servorum  Dei, 
charissimo  in  Christo  fllio  Carolo  regi  Siciliae 
illustri. 

B  Gaudet  jure  inater  Ecclesia,  filium  utique 
benediclionis  et  gratia>,  qui  per  tramites  pietatis 
ingrediens  misericordiLe  lenitatem  clementia^que 
dulcedinein  amplecteris,  et  i|)sain  Ecclesiam  ma- 
trem  tiiuin  manifestis  devotiouis  indiciis  revereris. 
Nujier  quidein  litleras  tuas  Aurea  BuIIa  iniinitas 
benigiio  aflectu  et  hilari  vultu  recepimus  tenoris 
el  contineiitiae  subse(|uentis :  Sanctissimo  in  Christo 
patri ;  etc.  Conditionis  humauK,  etc.  Ex  his  igitur 
tu;e  suavitatis  spiiitum  et  lenitatis  bumanae  dul- 
cedineiii  commendantes,  omnia  et  singula  in  prae- 
dictis  litteris  luis  dislincte  contenta  accepimus 
expresse  :  ac  tuis  supplicahoiiibus  inclinati  uni- 
versitates  et  singulares  personas  dictorum  Siculo- 
ruin,  ciijuscumque  status ,  dignitalis  et  conili- 
tionis  existant,  ad  fidelitalem  nostram,  Romanae 
Ecclesia»,  alque  tuam  efflcaciter  redeuntes,  ad 
Apostolica)  Sedis  gratiam  clenienter  admittimus, 
oiiinesijue  culpas  et  otrensasper  eos  contra  Sedem 
ipsam  a  tempore,  qiio  contra  iwtrem  tuum  rebel- 
lionis  spiiitum  assumiisere,  commissas;  necnon 
senlentias  spirituales  ac  temporales  et  (icenas,  ia 
quas  pro  illis  aut  ipso  jure  aut  per  processus 
varios  per  eamdem  Sedem  vel  ejus  aucloritate 
contra  ijisos  habitos  iiiciderunt,  poslquam  se  in 
effectivic  agnitionis  statu  fidelitalis  praedictae  re- 
duxerint,  clementer  remitlimus  ct  miseiicorditer 
relaxamus;  restitucnles  ipsos  in  integrum  ad  ho- 
nores,  dignitates,  et  faiuam :  ac  eos  in  statum 
jiristiuum,  iu  quofuerantantequam  committerent 
(rebellioiiem)  integre  reducentes,  ex  tunc  postquam 
ad  salutem  reversi  fuerint,  ad  relaxationem  sen- 
tentiarum,  et  jioenarum  spiritualium  praidictaruin 
juxta  formam  Ecclesi;e  processuri.  Datum  etc.  o 
Ailhibit;i;  etiam  ali;c  artes  ad  etferatos  Siculorum 
animos  demulcendos  :  publicis  enim  litteris  ^  ad 
Nicolaum  papam  datis  professus  est  Carolus  Gallos 
praefectos  Siculis  non  impositiim  iri,  ne  vetera 
odia  recrudescerent :  sed  cardinalem  legatum  vel 
alios  aequitatis  umantissimos  naagistratus  eorum 
administiationem  capessituros,  doiiec  Siculi  de 
regia  maiisuetudine  confisi  antiqua  odia  exuissent. 
Assensit  etiam  ',  ut  cardinalis  Siculam  rem  ges- 
turus  ex  ipsius  insulae  vectigalibus  demandati  sibi 


'  Eod.  Ms.  sifn.  niirn.  530.  Ep.  xviii.  —  ^  E.\l.  iu  eod.  Ms.  ar- 
cliiv.  Val.  Ep.  XIX.  —  3  Ep.  xxi. 


NICOLAI   IV    ANNUS   2.    —  CIIRISTI    1289. 


A9 


muneris  onera  siistentaret.  Quae  singula  laudavit 
Nicnlaiis  ',  pollicitiis  Caroio  Siciilos,  (iiiam|irimum 
ail  toleiaiula  maiuiata  re;;ia  maiisuescureiit,  illius 
imperio  a  canlinale  pra'feclo  reslitutum  iri  :  sed 
lias  blaiulilias  |)(!rtiiiacia  Siciiloriim  ies|iiiit.  Ilac- 
tcnus  (lu  rebus  Siculis  :  nuiic  ad  l'oiitificium  in 
titeiido  in  aliis  icgnis  jurcEcciesiastico  zelum  ser- 
inonem  traduciinus. 

i(i.  In  [Aisitaiua  jns  Ecclesiastieiim  vindica- 
tur,  insignibiis  de  reconciliaUone  exaratis  Talm- 
lis.  —  Labefactala  fueiat  admodiim  in  I^iisitania 
Ecclesiaslica  dignitas,  (|iiani  a  luateritis  regibiis 
obtritam  vidimus  :  ac  licet  Saiiclius  in  extremo 
vila;  aclu  ,  c;clestis  Kegis  Iribiiiial  adituriis  , 
actus  conscientia;  slimiilis  pristino  iliam  nslitu- 
endam  splendoii  edixisset ,  obstrinxissetque  ea 
religione  filiiim  Dioiiysium  sceplri  luTcredem ; 
iiaud  tamen  adliuc  rediiitegrataeraiit  Ecclesiarum 
jura,  et  universa  Lusilania  Gregorii  X  sanclione 
constitutas  Ecclesiasticas  censuras  contraxerat : 
quanquam  superiori  anno  Uionysius  oratores  ad 
Sedem  Apostolicam  ad  coniponendas  inlerprete 
Pontiflce  de  regio  et  Ecclesiastico  jure,  quaj  illum 
inter  et  praesules  intercedebant,  controversias  nii- 
serat,  atqiie  aucforitate  hoc  Diploniate  iiistruxe- 
rat '  :  «  Noverlnt  universl  pra>senfis  procurationis 
seriem  inspecturi,  quod  nos  Dionysius  Dei  gratia 
rex  Portugallia;  et  Algarbii  constituimus,  facimus, 
el  ordinamus  procuratores  discrefos  viros  Mar- 
tinum  Petri,  cantorem  Elborensem,  Jonnnem  Mar- 
tini,canonicumColimbriensemlatorespra!senfium, 
quemlibet  eorum  in  solidum,  ad  tractandum, 
faciendum  aucloritate  Apostolica  pacem,  conipo- 
sitionem,  et  concordiam  ciiiii  i^ra^lafis  regnorum 
nosfrorum  super  negotio,  quod  geriliir  inter  nos 
et  ipsos;  et  ad  confirmandum  ipsam  compositio- 
nem  iuodis  et  poenis,  quos  et  quas  viderint  expe- 
dire  iitilitati  nostrae  et  regiiorum  nostrorum ;  et 
ad  faciendum  omnia  alia  et  singula,  quae  circa 
praBiuissa  facienda  occiirrerint,  et  quodlibet  pra;- 
missorum  ;  ratum  et  firmum  liabituri  quidquid 
per  ipsos  vel  eorum  alterum  actum  fuerit  in  prae- 
missis.  In  cujus  rei  testimonium  praesentem  litte- 
ram  noslri  sigilli  muniiiiine  fecimus  communiri. 
Datiim  Colimbria;  v  die  Junii,  rege  mandante, 
Petrus  Joannis  notavit  ^iaMCccxxvi  »,  anno  nimi- 
ruin  humanai  saUitis  mcclxxxvui. 

17.  Exceplis  benevolentia  Ajiostolica  Lusitani 
regis  oratoribus,  Nicolaus  ineunle  Februario  ar- 
cliiepiscopum  et  episcopos  Lusitanos  polestate 
munlvit  ',  ut  cum  iis  de  paciscenda  concordia 
agerent.  Quadragiiila  erant  coiitroversa  capita, 
quibus  la;sum  jus  Ecclesiasficiim  episcopi  (lueie- 
bantur  :  quie  cum  discussa  essent,  ad  id  regii  ora- 
tores  descendere,  ut  professi  fueriiit,  Lusitanos 
reges  ab  iis  injuriis  tem|ieiatiiros.  Qua  de  re  co- 
ram   cardd.   Lafino  Oslieusi  episcopo,   Petro  tit. 


•  Ep.  XX  et  sxin.—  ^  Estat  inserl.  lilteris  Nicol.  IV.  1.  i.  Ep.  l. 
-  2  Eitant  regis  lil.  apud  Nicul.  I.  ii.  ;iag.  117.  num.  5U. 

Ann.  —  ToMOs  XXUI,  -  Rayn.  IV. 


S.  M  irci  presbytero,  et  15enedicto  S.  Nicolai  iii 
Carcere-Tulliaiio  diacoiio  divini  et  liumaiii  jiiris 
peiitissimo,  (lui  poslea  apices  Poiilificios  Boiiifa- 
cii  VIII  accejilo  nomine  gessil,  edita;  public;e  Ta- 
biil;e: 

0  In  noniine  Doiiiiiii.  Ainen.  lu  regiio  Portu- 
galliae  et  Algarbii  grandis  inter  praelalos  ipsius 
regni  et  reges,  (jiii  fiieninl  pro  teinpore,  siiper  eo 
ab  olim,  siciit  liatiet  assertio,  intrascriplarum  par- 
fiuni  dissensio  est  exorta,  (|uod  iidem  praelati  se, 
Ecclesias,  et  pcrsoiias  Ecclcsiasticas  regni  ejus- 
dem  non  solum  in  depressioiiem,  sed  eliaiii  in 
subversionem  Ecclesiastica;  libertatis  in  inulfis 
gravatos  fuisse  ac  giavari  diceliaiit  :  super  quibiis 
sub  diveisis  Romaiiis  Poiifificibiis,  el  per  cos  miil- 
tiplicatis  processibiis,  et  tractatibus  babitis  iiiter 
partes,  configit  confroveisiam  super  iiilVascii|ifis 
articulis,  (}uorum  aiiqui  priiiio  coram  felicis  re- 
cordationis  doinino  Clemente  papa  IV,  et  lani  ipsi 
quam  nonnulli  alii  coram  recolendEC  niemoriffi 
doinino  Gregorio  paiia  X,  ex  parte  dicfornin  prae- 
latorum  oblati  fuissedicuntur,  ut  inferius  exprimi- 
tur  in  eisdem,  usque  ad  tempora  magiiifici  prin- 
cijiis  domini  Dionysii  illustris  regis  Porfiigalliu3  et 
Algarbii  prorogari,  et  taiidem  iiiter  venerabiles 
patres  doniinos  T.  archiepiscopum  Brachareiisem, 
A.  Columbriensem,  B.  Sylveiisem,  et  I.  Laniecen- 
sem  episcopos  in  curia  Romaiia  praesentes,  taiii 
pro  se  quam  pro  aliis  pra-latis,  Ecclesiis  et  per- 
sonis  Ecclesiasticis  regni  ejusdem,  pro  qiiibus 
saiicfissimus  pater  et  dominus  doiiiinus  Nicolaus 
divina  providenlia  jiapa  IV  ad  com()oneniiuin  et 
pacificanduin  super  pratactis  articulis  eis  coiices- 
sit  |ier  suas  litteras  subscripti  teiioris  liberam 
Iiotestatem ;  et  discretos  vitos  Marlinum  Pitri, 
cautorem  Elborensem,  et  Joannem  Marlini,  canu- 
nicum  Coliinbrien^^em  procuratores  regis  ejiisdem 
ab  ipso  in  foriiia  iiifrascri|ifa  mandatiim  babeiites 
dicti  regis  nomine,  mediantibus  reverendis  pa- 
tribus  dominis  Latino  Ostiensi ,  et  Vellefrensi 
episcopo,  Pelro  tif.  S.  Marci  presbyteio,  et  Bene- 
dicto  S.  Nicolai  in  Carcere-Tulliano  diacono  car- 
dinalibus  ab  eodeni  summo  Pontifice  ad  discii- 
tiendum ,  et  dirigendum  luijusmodi  negotinm 
deputatis,  talis  siiper  eisdem  arliculis  in  pra;sentia 
eorunidein  cardinalium,  mei  notarii,  et  testium 
siibscriptoruin,  pax  et  coni])ositio  iiiferveiiit.  Vvx- 
dictis  siqiiidem  archiepiscoiio  et  eiiiscopis  pro  sc 
ac  illorum  nomine,  pro  (|uibus  ad  pacilicaiidiiin 
et  componendum  receperant  ab  eodeiii  suniino 
Pontifice,  ut  praiinittitiir,  potestatem,  et  prafatis 
procuraloribus  dicti  regis  pro  ipso  rege,  in  dicto- 
rum  caidiiialium,  et  tesfium,  ac  mei  notarii  pras- 
sentia  constilutis;  lecfisque  singulis  subscriptis 
articulis  per  nie  notarium  dictiim,  et  subter  an- 
nexis  respousionibus,  per  eosdeni  prociiratores  ad 
singulos  eorumdem  siiigularifer  subsecufis,  vicc 
ac  nomiiie  dicti  regis  cum  expiessa  intentione 
ipsum  regem  ad  contenla  in  ipsis  respoiisionibus 
obligandi,  quibus  quidem   responsionibus  iidein 


50 


NICOLAI   IV   ANNUS   2. 


CHRISTI    1289. 


I>raelati  se  dixenint  expresse,  et  vocavenint  plene 
contenlos.  Deiniim  iidein  cantor  et  Joanms,  ar- 
cliiepifcopo  et  episcnpis  ineinoratis  et  iiiilii  siib- 
scri|)lo  notario  pio  ipsis  oiiinilHis  etsiiif;iilis  Eccle- 
siis,  et  Ecclesiasticis  personis  regni  prsdicti 
slipulantibussolemniler  promiseruntnoniiiie  prse- 
fati  regis,  et  pro  ipso  eumdein  regem  expresse 
ratitKaturiim ,  approbaturum  et  acccptalurmii 
oninia  et  singula  coiitenta  in  responsionibus  su- 
liradictis;  et  tam  se  quam  suos  quoslihet  succes- 
sores  in  rcgno  prtefato  eadein  omnia  et  siiigula, 
qucE  iii  dictis  responsionibus  coiitinentur,  prout 
eorum  singulorum  (pialitas  exigit,  plene  adiin- 
plendis,  et  jierpctuo  [ler  se  ac  successores  suos 
inviolabiliter  observandis  in  forma,  quam  Sedes 
eadem  super  boc  ei  duxerit  destinandam.  Tenor 
vero  nrticuloruni  piacdictorum,  et  responsionum, 
ut  praedicitur,  subsecutarum  ad  ipsas  de  verbo  ad 
verbum  talis  est  : 

18.  «  Hi  sunt  articuli  qui  pro  parte  prfelato- 
rum  regni  Portugailioe  et  Algarbii  coram  felicis 
recordatioiiis  praedicto  domino  Clemente  papa  IV 
fuerunt  oblati. 

o  Primus  articulus  est.  In  primis  idein  rex 
pro  sua  volunlale  com|ieliit  priores,  et  abbatissas, 
ac  Ecclesiarum  lectores,  ut  prioratibus,  etabbatiis, 
ct  Ecclesiis  siiis  renuntieni ;  maxime  iu  illis  mo- 
nasteriis  et  Ecclesiis,  ia  quibus  contendil  jus  pa- 
tronatus  babere.  Respondeni  Martinus  Petii,  can- 
tor  Ellioieiisis ,  et  Joannes  Martini,  canonicus 
Coliiiibrieiisis  procuratores  praedicti  domini  Dio- 
nysii  regis  Portugnlliae  et  Algarbii,  quod  ipse  rex 
non  fecil  baclenus  bicc,  et  proniittunt  ejus  noinine 
quod  non  faciet  in  futurum. 

19.  «  Secundus  articulus  est.  Si  episcopi,  vel 
Ecclesiarum  rectores  iii  parocbia  suos,  proeoquod 
deciinas  et  alia  jurasibi  dcbita  non  solvunteisdem, 
excoiiimunicatioiiis  ferunt  seiitentias,  vel  loca 
supponunt  Ecclesiastico  interdicto,  justitia  exi- 
gente,  dominus  rex  et  sui  occasione  bujusmodi 
excoinmuincationes  banniri  faciunt,  et  alia  bona 
eorum  occupari.  Respondent  dicti  procuratores, 
quod  idem  rex  coulenta  iii  aiticulo  non  fecit  Iiac- 
tenus,  et  promittunt,  quod  non  faciet  in  futurum ; 
et  quod  si  contra  per  suos  subditus  factum  fuerit, 
justitia;  complenienlum  conc|uereiitibusexbibebit, 
occupata  reslitui  et  de  iiijiiriis  satisfleri  faciendo. 

«  Tertius  articulus  est,  Ilem  si  episcopi  vel  alii 
conveniuiil,  seu  convenire  veliiit  abbates,  abbatis- 
sas,  priores,  autalias  personas  Ecclesiasticasaucto- 
ritate  litterarum  Sedis  Apostolica;,  praefatus  rex  id 
fieri  non  permitlit.  Respondent  procuratores  prae- 
dicti,  quod  idein  rex  non  fecit  haec  hactenus,  et 
promiltunt,  qiiud  ipse  non  faciet  iti  fulurum,  et 
quod  permitli  t  ipsos  libere  uli  litteris  A|)Ostolicis, 

«  Uuartus  articiilus  esl.  Item  si  furle  feralur 
defiiiiliva  senteutia  pro  actore,  non  iiermittit  cxe- 
cutioni  niandari,  el  actoTi  judicata  prscipit  uccu- 
pari,  sibi  retinens  occupata.  Rcspoiident  procura- 
tores   piuilicli,   quod   ideni    rex   non    fecit    ba;c 


bactenus,  et  promittunt,  quod  ijise  non  faciet  in 
futurum,  et  quod  permittet,  quod  sententiffi  exe- 
cutioni  legitime  deinaiideiitur. 

«  Quintiis  articuliis  est.  Ilein  si  archiepisco- 
pi ,  episcopi,  vel  eorum  vicarii  locum  aliquem 
vel  Ecclesiam  supponuut  Ecclesiastico  interdicto; 
vel  in  homines  i|ifius  regis  excommuuicationis, 
jirout  juslitia  exigit,  ferant  senlenlias;  dominus 
rex  et  sui  episcopos  vel  eoruin  vicarios  ad  relaxan- 
diim  iiiijiisiiio  li  seiitentias  per  minas  et  terrores, 
et  occupalioiiem  bonoruiii  suoruiu  compellunt, 
jiidicans  eos  ,  si  sententias  relaxare  noliieriiit  , 
judicio  Judacorum,  subtrahendo  ipsis  coinmuiiio- 
nein  fidelium,  ac  fideles  ipsos,  si  eis  in  aliquo 
coinmunicaverint  vel  receperiiit  ijisos  in  castris, 
villis,  aut  domibus  suis  capiendo,  iucarcerando, 
el  bonis  propriis  spoliando.  Respondeul  procura- 
tores  praedicti,  quod  idein  rex  conteula  in  articulo 
non  fecit  haclenus,  et  promittunt,  quod  non  faciet 
in  futurum  :  quod  si  contra  per  suos  siibditos  fac- 
tum  fuerit,  justitiae  complementum  conquerenti- 
bus  exhibebit  de  damnis  et  injuriis  satisQeri 
faciendo,  et  puniendo  contrarium  facientes,  prout 
fuerint  puniendi. 

20.  «  Sexlus  articulus  est.  Item  si  aliqui  judices 
a  Sede  Apostolica,  vel  ab  ordinariis  delegati,  aut 
etiam  ipsi  ordinarii  pro  aliquibus  clericis  contra 
communitatem  aliquam  ad  regeni  pertinentera 
eunuleu),  vel  aliquos  de  ipsa  communitale  inter- 
dicli  vel  exconimunicationis  sententiam  ferunt, 
exigentibus  culpis  suis,  interdicitur  quandoque 
per  regem  ipsum,  quandoque  per  officiales  suos, 
quandoque  per  ipsam  comnuinitatem  clericis 
ipsis  comniune  commercium  ;  et  ne  ipsos  aliquis 
in  suis  domibus  recipiat  prohibetur,  aqiia  et  igne 
ipsis  poeiia  super  hoc  gravi  apposita  iis  qui  con- 
tra  fecerint  interdiclis,  et  haec  officiales  ipsius 
regis  et  communitates  per  niuros  et  dislrictum 
suum,  acalialoca  voce  faciunt  prKConia  procla- 
inari  :  nihilominus  iidem  clerici  diffidautur,  et 
boiiis  spoliantur,  et  suis  Ecclesiasticis  et  paternis  : 
id  etiam  fit  ordinariis  et  eorum  delegatis  et  vica- 
riis,  si  sententias  ex  aliquibus  aliis  caiisis  ferant. 
Respondent  procuratores  praidicti,  quod  idem  rex 
nihil  horum  fecit  hactenus,  et  promitlunt,  quod 
ipse  in  futurum  non  faciel,  sed  et  fleri  prohibebit  : 
et  quod  si  per  suos  subditos,  cominuiiitates  vel 
alias  contra  factum  fuerit,  justitiae  complementum 
conquerentibus  exhibebit,  de  dainnis  et  injuriis 
satisfleri  faciendo. 

«  Seplimus  articulus  est.  Item  si  contigit, 
quod  locus  aliquis  vel  Ecclesia  sup|ionatur  Eccle- 
siaslico  interdicto,  vel  judex  aut  alius  oflieialis 
regis  vel  aliquis  aul  aliqui  de  ipso  loco  excommu- 
nicentur,  slatuunt  iuter  se  communiter,  quod 
nullu?  solvat  decimas,  vel  iii  testamento  aliquid 
relinqiiat  Ecclesiae  seu  oblationem  aliqiiam  ad 
Ecclesiam  ipsaiii  ferat.  Respondent  procuratores 
pra?dicti  et  promiltunt,  quod  idem  rex  hoc  fieri 
prohibebit,   et  prohibitionem  suam  faciet  obser- 


NICOLAl    IV   ANNTJS   2.    —  CHRISTI    1289. 


51 


vari,  de  damnis  et  injuriis  satisfieri  faciendo,  et 
puniendo  contrarium  facientes,  proul  fuerint  pu- 
niemli. 

21.  a  Octavus  arliculus  est.  Practerea  praefa- 
tus  rex,  et  comrnuiiitates  ejus  ikhi  perniiltunt 
episcopos  Ecclesiarum  snarum  civitatnin  ct  dioece- 
suni  parocliias  limitare.  Respondent  procuratores 
proedicti ,  quod  |)lacet  rogi,  ut  fiat  hujusmodi 
limitatio  per  prculatos  justa  et  ffiqiia,  et  vocatis  eis, 
quoruin  interest  per  edictum  publicum  proponen- 
diim  in  Ecclesiis,  de  quorum  parociiiis  limitandis 
agetur  tribus  Dominicis  diebus  contiiiuis  iiifra 
missarum  solemnia  coram  populo  tiinc  praj- 
sente;  ita  quod  dies  ad  facieiidnni  limitationem 
praefixa  in  quolibet  exprimatur  edictn,  ipsamque 
diem  edictum  in  tertia  Dominica  proponendum 
unius  saltem  mensis  spatio  antecedat.  Qiiod  si 
rex  ipse  in  aliqua  Ecclesiarum  hujusmodi  jus  pa- 
tronatiis  habuerit,  erit  tempore  congruo  ante 
faciendas  limitalionis  diem  specialiter  evocandiis  ; 
el  consenliunt  pralati,  quod  si  limilatio eis, quorum 
interest,  non  vocatis,  ut  dictum  est,  de  cstero 
fuerit  facta,  non  teneat  :  ita  tamen,  quod  patroni, 
qui  sunt  barones,  aut  milites,  vel  filii  militum 
non  veniant  personaiiter,  sed  mittaiit  [irocuia- 
tores,  si  velint :  et  iiromitlunt  praedicti  procura- 
tores,  quod  dictus  rex  pnclatos  in  lioc  nuilatenus 
impediet;  sed  observabit  quiE  praedictasuiit,  quan- 
tum  pertinebit  ad  iiisum,  et  faciet  a  suis  subditis 
observari. 

22.  «  Nonus  arliculus  est.  Item  usurpat  sibi  ipse 
rex  et  communitates  ejiis  in  quibusdam  episcopa- 
tibus  regni  terlias  decimaruin  Ecdesiaruin  fabricis 
deputalas,  et  in  qiiibusdam  pontificales;  etlaciunt 
de  ipsis  tertiis  coiistrui  et  refici  muros  suos,  et 
quandoque  illas  pro  stipendiis  rex  assignat  mili- 
tibus  memoratis.  Respondent  procuratores  pree- 
dicti,  quod  rex  consentit,  quod  tertia  decimarum 
percipiatur  ad  muros  construendos  vel  reficiendos 
in  iliis  duntaxat  Ecclesiis,  in  quibus  a  fundatione 
ipsarum  Ecclesiarum  hoc  expresse  actum  est  de 
consensu  pr£eIatorum  :  in  aliis  vero  jus  commune 
servetiir  ;  et  promittunl  dicti  procuratores  regem 
iu  posterum  servaturum  :  et  haiic  responsionem 
prffilati  pro  bono  pacis  patieuter  acceptant. 

0  Deciii.us  arliculus  est.  Item  quod  hospitalia 
seu  aibergarias  pauperurn  usibus  depulatas,  quo! 
in  episcoporum  dispositione  de  jure  consistunt, 
cum  pertinentiis  et  possessionibus  suis  usurpant. 
Respondeiit  procuratores  prccdicti,  (juod  placet 
regi,  ut  circa  hoc  servetur  jus  commune,  et  bontc 
consuetudines  :  et  promittunt  ipsum  regem  in 
perpetuum  servaturum. 

0  Undecimus  articulus  est.  Item  quod  com- 
pellit  tam  per  se  quam  per  communitates  suas 
clericos  et  personas  Ecclesiasticas  ad  coiitribueii- 
diim  in  construclione  seu  refeclione  murorum 
civitatum  el  locornm  suorum  cum  locis,  contra 
liberlatem  Ecclesiaslicam,  necnon  coiitra  legem 
pateruam,  Rusiioudent  procuralores  praefati,  qiiod 


ipsc  rex  prajdictas  personas  non  compulit  ad  coii- 
tributionem  liiijusmndi  :  et  pnimittimf,  ([uod  non 
conipelL't  in  tuturum,  et  quod  coiitra  injnriantes 
in  hoc  Ecclesiis,  vel  personis  prsdictis  exhibebit 
jusliti;p  coiripieruentiim. 

«  Duodecimus  articulusest.  Item  cogitcolonos 
Ecclesiarum  it  monasteriorum,  ad  hoc  nullo  jure 
obnoxios  ad  constiuctionem  seii  refeclionem  niu- 
rorum  hujusmodi  :  per  quod  coiitingit  colouos 
suas  deserere  colonias,  et  possessiones  devastari 
I)raedictas.  Respondent  dicti  prociiratores,  (|uod 
rex  iii  lioc  faciet  observari  ,  quidquid  de  jure 
communi  fuerit  observandum,  salvis  gratiis  seu 
privilefjiis,  vel  compositionibus,  si  comparuerint, 
quia  de  jure  debeant  observari. 

0  Tertiusdecimus  articulus  est.  Item  (juod 
personas  ad  Ecclesias  fiigientes  in  illis  casibus,  in 
quibus  debent  per  Ecclesias  defensari,  violeiiter 
f.icit  ipse  ac  sui  per  Saracenos  et  Judaeos,  vel  per 
Christianos  extrahi  ab  eisdem ;  vel  facit  eos  ibi 
cuslodiri,  vel  compeiliri  quaiulo(]ue  per  suossalel- 
lites,  et  eis  ciliaria  denegari,  ut  exire  de  Ecclesia 
compellantur.  Respondent  prociiratores  pra'dicti, 
quod  rex  non  exlrahet,  nec  extrahi  faciet  de  Eccle- 
siis  fugientes  ad  ipsas,  nec  eis  cibaria  denegari, 
nisi  in  casibus  a  jiire  permissis. 

23.  «Quartusdeiimus  arliculusest.llemipseac 
meir-ini  el  judices  capiuiit  presbyteros  ct  clericos, 
irreqnisitis  eorum  episcopis,  nec  voliint  eos  resti- 
tuere,  licet  pelantur  ab  eis.  Item  hujusmodi  capti 
quandoque  per  ipsum  et  suos,  denegatisalimentis, 
vel  per  suspendium,  aut  modis  aliis  occidunlnr, 
quurum  interdum  aliqui  parochiaiiis  Ecciesiarum 
suariim  ad  eorum  iiarocliianorum  instanliam 
importunam  restituuntur  cum  cautione,  ut  mis- 
sarum  eis  solemnia  celebrent,  quibiis  iitique  cele- 
bratis  juxta  forniam  cautionis  pra^stitam,  red- 
duiitur  in  prislinam  caiitionem.  Respondent 
procuratores  memoiati,  quod  idem  rex  talia 
nunquam  fecit,  nec  tempore  suo  facta  fuerunt  : 
et  promillunl,  quod  nou  faciet  in  fnturum,  et 
quod  si  aliquando  persona  Ecclesiastica  etiaiu  ex 
causa  capta  fuerit,  restituetur  priclato  suo  ad 
requisitionem  ipsius  ;  et  si  injiiriose  capiatur 
hujusmodi  persona,  vel  capta  fueril  hactenus , 
justitiae  coniplementum  coniiiieientibiisexhibebit, 
facicndosatislleri  dedainuisct  injuriis,  el  puuiendo 
capientes,  prout  fuerint  puniendi. 

«  Quintusdecimus  articulus  est.  Item  quod 
sa?pe  minatur  archiepiscopo  et  episcopis  morlem, 
et  quandoque  procurat  et  facit  eos  inclusos  in  Ec- 
clesiis,  iiionasteriis,  et  alibi  detineri,  Saracenis, 
Judaeis,  et  aliis  siiis  appariloribus,  prtEtuiibus  et 
meirinis  ad  interficiendum  eos  adliibitis  circum- 
qiiaque  :  facit  etiam  amputari  aiiriculas  servien- 
tium  episcoporum,  et  quandoqne  alios  capi,  et 
alios  interfici  eoiam  eis.  R(.'spondent  procuratores 
ScPpedicli,  quod  ideiu  rex  talia  nunquam  fecit,  et 
proniittunt  quod  ipse  non  faciet  in  futurum. 

«  Sextnsdecimus  articulusest.  U(rii  (|uo(i  fatit 


52 


NICOLAI    lY    ANXUS    2.    —   CHRISTI    1281». 


ipsns  episcopos  iii  aliqiiibus  obsideri  locis,  pcr 
vassallos  siios  eosileni  SKpe  ac  piil)lice  deliones- 
tans,  el  contnmeliosa  verba  proferens  contra  eos  : 
et  boc  iiiem  temcrilale  iiropria  barones  sui  faciunt 
et  vassalli.  Responilent  procuratores  pra^tlicli,  (juod 
idem  rex  nou  fecit  alujuid  deconlentis  iu  arliculo, 
et  iiromillunt,  quod  ipse  non  faciet  iu  futnrum,  et 
qudd  contrarinm  facientes  puniel,  jirout  fuerint 
puniendi. 

2i.  a  Septimusdecimus  articulus  esl.  Item 
quod  idem  rex  ac  sui,  tani  baroiies  <|uain  alii  mi- 
lites  verbis  et  factis  pro  sui  motus  libito  debones- 
taiit  religiosos,  clericos  et  conveisos,  el  (|uandoque 
aliiiuos  ex  eisdem  faciunt  coraiu  sc  deiiiulari  lota- 
liler  juopriis  iiuluineulis  in  yrave  vilu|ieriuiu 
eorunidem,  et  totins  ordinis  clericalis  Respondent 
procuratores  prffidicti,  quod  idem  rex  non  fecit 
aliquid  de  contentis  iii  arliculo,  et  proinittuiitj 
quod  ipse  non  faciet  in  futurnni,  et  quod  si  per 
barones  vel  alios  in  regno  suo  factum  fuit  hacte- 
nus,  vel  fuerit  in  futunuu,  justitiffi  complementum 
coiH|uereiitibus  exliibebit,  de  daninis  et  injuriis 
salislieri  faciendo,  et  puiiiendo  contrarium  facien- 
tes,  sicut  fiieriiit  |iunienili. 

«  Octavusdeciiiius  articulus  est.  Item  quod 
facit  inquisiliones  per  totiim  regnum  per  bomines 
proprios,  in  Ecclcsiarnm  tam  catbcdralium  quam 
aliorum  de  rcgno  ipso  iinrjudicium,  super  posses- 
sionibus  elEcclesiaruni  patronatibus  fieri,  patronis 
Ecclesiarum  vel  possessionum  doniinis  Ecclesias- 
ticis  non  vocatis,  et  si  per  lalem  inquisitionem 
illicilam,  et  iniquam  invenit,  quod  jns  patronatus 
alicujus  Ecclesife  vel  possessio  aliqua  spectet  ad 
ipsuiii,  illico  facit  omnia  occupari,  licet  possessa 
fuerint  ab  eoruindem  doniiiiis  a  tempore,  cujus 
memoria  non  existit  ;  aniotis  nibilominus  ab  hu- 
jusmodi  Ecclesiis  rectoribus  violenter  :  cuni  intali 
casu  iion  per  inquisitionem  foret  procedeiulum, 
sed  in  foro  comjietenti  judicium  potius  ordinan- 
diiin.  Resiiondent  siipradicti  prociiratores,  quod 
idem  rex  non  fecit  aliquid  de  conlentis  iii  arti- 
culo,  et  promittit,  quod  non  faciet  in  fuluruni. 

25.  «  Nonusdecimus  articulus  est.  Iteiu  occu- 
|iat  episcoporumet  aliorum  Ecclesias,  quasa  loiigis 
tem|ioribus  pacifice  possederunt ;  et  quod  est  ab- 
surdiiis,  pi\Tsentatos  a  Sede  ad  liujusniodi  Eccle- 
sias  ijisos  conipelht  admiltere,  ac  instituere  in 
eisdem  :  qiiod  si  forle  aliqui  ex  ipsis  finaliter  no- 
lunt  adniittere  hujiismodi  pr£Bsentatos,  idum  rex 
per  homines  snos  facit  detineri  easdem,ac  fructus 
et  proventns  ipsarum  per  eos  perci|iit  ex  eisdem. 
Respondent  procuratores  praefati,  quod  idem  rex 
talia  niisquam  fecit  hactenns  et  piomiltunl  i|isuin 
regem  ea  non  facturum  in  fiitiirum. 

«  Vigesiniusarticulus  est.  Idem  si  ad  vacantein 
Ecclcsiam  in  discordia  diversas  patroni  dicecfsano 
episcoiio  prasenlant  [lersonas,  et  ipsae  discussis 
causai  meritis  de  altero  pra;sentatorum,  vei  alio 
forsitan  Ecclesiam  ordinat  juxla  canonicas  san- 
ctiones,  dum  ille  de  quo  Ecclesia  providelur  per 


aliquorum  ex  pntronis  violentiain  corporalen 
nancisci  posscssionem  non  i)otest,  si  tuiic  dioece- 
sanus  ad  hoc  dicti  rcgis  invocet  brachium,  ipse 
non  solum  noti  defendit  eumdem,  imo  favet  in- 
juriam  inferenti,  hoc  ipsuin  servans  in  oinnibus, 
qutc  sunt  contra  Ecclesiaslicain  libertatem.  Re- 
spondent  prsfati  procuratores,quod  idemrexnihil 
eoruin,  de  quibus  praiiiiissus  articnlus  querelam 
continet,  fecit  hactenus,  et  promitlunt  quod  ipse 
non  faciet  in  futurum,  et  quod  bracliium  suum 
conlra  facieiites  injniiam  in  prffinissis,  quando 
fuerit  invocatum,  exhibebit  sicut  jura  voluiit. 

26.  «  Vigesimus  primus  articulus  est.  Item 
quod  praotextu  exercendae  jiisliliae  pnnit  non  mo- 
deslos  et  timoratos  meirinos,  el  submeirinos,  qui 
exactiones  in  Ecclesiis  faciunt,  sicut  volunt  :  et 
cum  de  stipendiis  quae  ab  ipso  rege  percipiunt, 
susleiitari  deberent,  cuiii  intolerabili  evectioniim, 
et  ]iersoiiarum  miiltitudine  in  Ecclesiis,  monaste- 
riis,  et  cameris,  seu  capellis,  et  possessioiiibus 
episcoporum,  el  Tem[ilarioriim  quoqne,  ac  Hospi- 
talariorum  domibus,  et  aliis  piis  locis,  et  eorum 
possessionibus  hospitanlur,  per  loca  hujusmodi 
passim  et  assidue  discurrentes,  de  boiiis  eorum 
sibi  faciunt  necessaria  minislrari :  idipsum  etiam 
a  baronibus,  judicibus  et  aliis  oflicialibus  dicti 
regis,  etqiiibiislibetaliis  perpetrantur.  Respondent 
supradicti  procuratores,  quod  idem  rex  talia  non 
fecil  hactenus,  et  proniitlunt  quod  ipse  non  faciet 
in  fiituruni  ;  et  quod  si  talia  tempore  jiatris  siii  vel 
suo  |ier  alios  facta  dicantur,  exhibebit  conqueren- 
tibus  jiisliliaj  com|ilenientum,  de  damnis  et  in- 
juriis  satisfieri  faciendo,  et  delinquentes  puniendo, 
prout  fuerint  |iunieiidi. 

«  Vigesimus  secundusarticulusest.  Item  quod 
ab  aliis  Ecciesiis,  in  quibusjusobtinet  patronatus, 
]irocurationes  immoderatas,  seii  servilia  onerosa 
de  novo  exigit,  et  ad  dandum  sibi  equilaturas,  si 
habeant,  et  ad  emendum  pro  ipso  quales  sibi  pla- 
cet,  si  non  liabeant,  earumdem  compellit  reclores. 
Respondent  procuratores  praelati,  quod  idem  rex 
de  iis  omnibus  nihil  fecit,  et  promittunt  quod  nou 
faciet  iii  futiirum  ;  et  specialiter  qnod  inocura- 
tiones  uon  recijiiet  nisi  sibi  debilaset  illas  reciidet 
moderatas. 

27.  «  Vigesimus  tertins  articulus  est.  Ilem 
(|Uod  si  aliquis  balivus  vicarii,  officialis,  seu  major 
donius  terrae  regis,  baronis,  seu  cujuscumque 
alterins  ab  eo  tcrram  tenentis  in  beneficium,  vas- 
sallo  seu  cuilibet  alii  liomini  alicujus  e]iisco|ii, 
clerici,  vel  religiosi  crimen  im]iingit  aliquod , 
trabens  super  haec  eum  in  causam  corain  terrte 
judice,  utea  jiossit  occasione  pecmiiam  extorquere, 
non  permiltilur  ei  a  supradictis  potentibus  in  illa 
terra,  quod  contra  eas  habeat  advocatum  ;  nec 
judex  est  ausus  de  advocato  sibi,  ut  de  jure  tene- 
tur  et  consueludine  providere  :  nec  ausus  foret 
advocatus  ali(|uis  aliiinde  adductus  advocationis 
inibi  ]iio  eo  uti  officio  contra  eos.  Respondent  prae- 
dicti  iirocuratores,  quod  idem  rex  habet  in  doino 


NICOLAI   IV   ANNUS  2. 


CIIRISTI    1280. 


53 


siia  advociitos,  (|uibus  dal  portionem  ct  vestitiiiu, 
quod  advoccut  pro  populo  et  clero,  cl  contra  eum, 
si  necesse  fuerit  :  unde  crcdunt,  (juod  dictuni  est 
superius  ref(crn  iion  audivisse,  nic  scivisse,  (juod 
facluiii  ftiisset ;  (]uh\  si  scivisset,  lecissclemendari : 
et  promitlunt,  (jiiod  rex  |)rLrcipiel,quod  de  cielero 
hujiismodi  non  commiltaiilur  ;  et  quod  placet 
eidem  regi,  quod  (|uilii)et  in  terra  sua  liliere  lia- 
beat  advocaliim,  et  (|uililjet  advocalus  libcre  |>ne- 
stet  patrociiiiuin,  sicut  ei  competit  ;  et  quod  ju- 
diccs  non  liabeiitibus  advocalos,  libere  de  ipsis 
providcant  ;  el  quod  si  contia  faclum  fuerit,  que- 
relantibus  emeiulabit. 

28.  «  A1t,'esiinus  (jiiartus  arlicuhis  esl.  Item 
quod  quando  barones  aut  alii  milites  recipiunt 
castra  a  rege  tenenda,  et  servanda  pro  stipendiis 
propriis,  faciunt  ei  homnyium,  quod  sibi  irato  el 
pacalo  in  omneiii  eventum  rcstitueiit  castra  sua  : 
alioquin  remanebunt  exinde  proditores,  Hiijiis- 
modi  antem  castellani,  ingruenle  guerra,  vel  ut 
avaritioe  suae  satisfaciant,  fingentes  guerram  iu 
vicino  futuram,ipsi  et  sui  bladuin,  vinum,  vaccas, 
porcos,  el  alia  victui  necessaria  ab  Ecclesiis  epi- 
scoporum,  etaliisclericis,  achominibuseoriimdem 
ad  castra  hnjusmodi  niunienda,  ut  dicunt,  acci- 
piunl  indifferenter,  el  sive  guerra  sui^erveniat  sivc 
non,  nullo  modo  restiluunt  sibi  ablata,  nec  rex 
eos  ad  restitutionem  compellit,  nec  barones  aut 
quoslibet  miiites  terram  ab  eodem  rege  seu  baro- 
nibus  ipsis  tenentes,  et  alios  (luoscumque  nobiles 
et  potentes,  qui  singuli  in  locis  suis  episcoporuin 
et  cathedralium,  aut  aliarum  Ecclesiarum  ;  mo- 
nasteriorum  quoque  et  cajterorum  religiosorum, 
seu  etiani  clericorum  liomines,  et  clericos  ipsos,  in 
quibus  nullum  omiiino  jus  habent,  ad  faciendum 
eis  servilia  pro  su;b  volontatis  libito  compellunt, 
invitos  (nec)  cohibet  rex  pra;dictos,  sed  perniittit 
potius  hnjusmodi  servitutes  in  possessiones  et  bo- 
miiies  Ecclesiarum  indiici,  nec  defensat  eosdem. 
Respondent  procuratores  prccfati,  quod  idem  rex 
nibil  boruiu  suo  tempore  factum  audivit,  et  i^ro- 
mittunt,  (]uod  si  ad  eum  super  iis  ([uerela  perve- 
niat,  querelanlibus  juslitiam  exliibebil  :  et  expri- 
munt,  qnod  si  bladuni  et  alia  victualia  propter 
imminentem  guerram  capiantur  in  locis  limito- 
grosis,  sive  qua)  sunt  in  confinio,  in  quibus  hoc 
est  consuetum,  i|)se  rex  faciet  exinde  salisfieri, 
etiam  si  guerra  in  veritate  immineat :  si  verocapta 
fuerint  aliqua  proiiter  guerram  non  iminiiicnlem, 
sed  malitiuse  conliclam,  non  soluin  salistierifaciet, 
sed  et  puniet  facientes,  quodque  ab  liominibus 
Ecclesiarum  quarumlibet  rcgni  sui,  sive  monaste- 
rioruni,  velreligiosorum,aut  eliamclericorum  non 
permillet  exigi  servitia  non  debita,  et  quod  si  per 
barones,  vel  milites,  seu  (|Uo^Iibct  alioscontrarinm 
factimi  fiieiit,  (luerelantibiis  cxhiiiebit  juhtitiie 
complementum. 

29.  «Vigesimns  (juintns  articnlus  est.  Item 
qiiod  i[ise  rex  indiicit  servitules  episcopis,  ahba- 
tibus,  pnoribns  et  aliis,  compellendo  eos,  ut  por- 


larios  suos  teneant,  et  [)ro  cis  tenendis  major 
sno  portario  certam  summam  pecuniic  tribnanl, 
et  cisdein  portariis  alias  provideant  in  salario  et 
expensis.  Respondent  pidciiratorcs  pr;rdicti,  quod 
licet  a  tempore  avl  et  proavi  dicti  regis,  et  eliam 
patris  sui  portarii  positi  fiicrint  in  pra^dictis  locis 
pcr  ipsos  ;  ipse  tamcn  rex  ad  instaiiluim  iir;elato- 
rnin  concessit  eis,  ut  de  crctero  coiitra  voluntatem 
suam  portarios  habere  non  compellantur,  nec  eis 
provideant  in  saLirio  vel  expcnsis,  nisi  (iiianilo  eis 
placuerit  babere  porlarios  ad  voluiitati^m  suam,  si 
sibi  et  Ecclesiis  suis  viderint  expedire  :  et  tunc 
portariis,  quos  habuerint,  provideant  de  salario 
competenti,  et  m.ijor  porlarius,  quando  i)r;clatis 
et  personis  Ecclesiasticis  conccdil  minores  porta- 
rios,  salarium  recipiat  moderatiim  :  et  proiniltunt 
ipsi  procnratores,  euindem  regem  dictam  conces- 
fionem  perpetuo  servaturuni. 

«  Vigesiinussextusarticulus  est.  Item  sialiqua 
Ecclesia  ratioiiabilem  de  aliiiiiibus  possessionibus 
permutationein  dicecesanisuifacit  auctoritatecum 
alia,  vel  ipse  dioecesanus  ciim  alio,  dictus  rex,  ut 
Ecclesiaruin  solummodo  profectum  impediat,  fre- 
qucnter  obstaculum  interponit.  Rcspondent  pro- 
curatores  prEEfati,  quod  idem  rex  contenta  in  arli- 
culo  nuii(|uam  fecit ,  et  promittunt  (|uod  non 
faciet  iii  futiirum. 

a  Vigesiiiius  septimus  articulus  est.  Item  quod 
pnrficit  Judacos  indifferenter  contra  generalis  sta- 
tuta  Coiicilii,  legemqiie  paternam  in  officiis  publi- 
cis  Cbrislianis,  quosad  deferendum  signum,  qiioa 
Christianis  qualitate  babitus  distinguantur  ,  com- 
pellere  deberet,  proul  iii  generali  Coiicilio  est  sta- 
tutum  :  propter  quod  damnataj  commixtionis  ex- 
cessus,  sub  erroris  potest  velamento  prffisumi ;  nec 
ipsos  Jud;tos  ad  debitas  decimas  persolvendas 
compelli  permiltil.  Respondent  supradicti  procu- 
ratores,  quod  idcm  rex  qiiantiim  est  ad  Judaios, 
quod  noii  pra;ferantur  Cbristianis  in  officiis  piibli- 
cis,  servabit  quod  super  hoc  statutum  est  in  Con- 
cilio  generali :  qiiantum  est  de  signis,  quod  distin- 
guet  Jiida;os  a  Cliristianis  per  aliqiiod  signuin  : 
quaiitum  esl  de  decimis  Jiid;poium  ,  respondent, 
quod  ipse  permittet  eos  compelli,  et  proiniltunt 
ipsum  regem  ita  perpetuo  servaturum. 

30.  a  Vigesimus  octavus  arliculiis  est.  Item  si 
qua3  Ecclcsiae  cathedrales  vaceiit,  ideiii  rex  majo- 
rem  sibi  auctoritatem  vindicare  intendens  in  eis, 
proclericis  familiaribussiiis,  velaliis  miiiusdignis, 
de  quibus  sperat  qiiod  in  Ecclesiarum  ncgotiis, 
seu  dispositionibus  eorumdem,  ejiis  sequentes  ar- 
bilriuni,  ipsas  Ecclesias  coiilra  eiim  in  suis  juri- 
bus  et  liberlatibus  non  defendent,  capitnlis  Elccle- 
siariim  hujusmodi  universaliter  et  singnlarifer 
singulis  siias  litleras  mittit,  precibiis  exigens,  et 
miiiis  gravibiis  et  terroiibiis  interjectis,  iit  niil- 
lum  oinnino  in  episcopuin  eligant,  nisi  queni  ipse 
iii  liiijusmodi  litteris  nominat,  vel  per  snos  facit 
nuntios  nominari.  lluc  idcm  iii  aliis  Ecclesiis  mi- 
noribus  facit,  quibus  est  per  electionem  de  prx- 


54 


NICOLAI   IV   ANNUS  2.    —  CHRTSTI    1289. 


latis  vcl  rectoribus  providendum.  Rcspondent  pro- 
curatores  pr;rfati,  qiiod  idcm  rex  sl  preces  ali- 
quaiido  porrexit  pro  nliiiuiluis  eligendis  in  Ecclesiis 
catliedralihus  aut  aliis,  pro  dignis  interposuerit 
partes  suas,  nuUis  supcr  hoc  niinis  vel  terrori- 
bus  iiilerjectis,  et  (|uod  sujier  hoc  non  gravavit, 
nec  iiilendit  gravare  Ecclesias  vel  canonicos  : 
et  proniittunt  regem  ita  perpetuo  servaturum  , 
nec  in  suis  precibus  adjeclurum  ,  quod  nullus 
alius  eUgatur,  nisi  is,  pro  i|uo  direxerit  preces 
suas. 

«  Vigesimus  nonus  articulus  est.  Item  quod 
nititur  ad  forum  suum  testamentarias  et  alias 
Ecclesiasticas  evocare  causas,  detunctorum  cleri- 
corum  occupando  legata,  ac  rectorum  Ecclesia- 
runi  decedentium  bona  ipsaruin  Ecclesiarum  in- 
tuitu  acquisila.  Hespoiulent  procuratores  saepedicti, 
et  promiltunt,  quod  rex  iu  isto  articulo  jus  com- 
mune  servabit. 

«  Deinceps  seijuuntur  articuli,  sicut  formali 
fuerunt  iii  htteris  doniini  Gregorii  papae  X  super 
iis  de  quibus  piffilali  dicli  una  cum  pntiiiissis  ar- 
ticulis  priEdiclo  domino  Cleiiienti  oblatis,  eidein 
domino  jiapa;  Gregorio  conquesti  dicuntur. 

31.  0  Trigcsimus  articulus  est,  inter  alia  qui- 
dem  qusB  nostris  sunt  auribus  iiitiniata,  miraiites 
audivinuis,  etc.  »  Prfflernutlimus  ea  silentio,  cum 
jam  aate  a  nobis  ex  ipsis  praecipua  fueriiitsuo  loco 
recensita',  qu:e  regii  [irocuratores  inficiaiitur,  ac 
spondent,  Dionysium  Ecclesiasticuin  jus  in  iisnuu- 
quam  violalurum,  com|iressuruinque  regia  aucto- 
rilate  eos,  qui  vim  Ecclesiis  intulerint  :  «  Aclum 
Ronia?  in  Ecclesia  saiiclffi  Mariae-M;ijnris  aiino  Do- 
mini  mcclxxxix,  Indittione  ii,  Poutilicatus  pra- 
dicti  domini  Nicolai  papselV  anuo  i,  die  duodecinia 
niensis  Februarii,  pifesentibus  venerabilibus  patri- 
bus,  dominis  G.  Mimutensi  et...  Aegitanieiisi  epi- 
scopis,  ac  venerabilibus  viris  magistro  Rerardo  de 
Neapoli  domini  papae  nolario,  domino  fratre  Rode- 
rico  Compostellaiio,  et  magistro  Garsia  Seguntino 
electis;ac  discretis  viris  domino  Fernando  Rode- 
rici  decano  Ecclcsise  Abiilensis  magistiis,  Lauren- 
tio  scliolastico  Wralislaviensi  ».  Et  infra  :  «  Nos 
miseratione  divina  fraler  Latinus  Ostiensis,  et  Vel- 
letrensis  episcopus,  Petrus  tit.  S.  Marci  presbyter, 
et  Benediclus  S.  Nicolai  in  Carcere-Tulliano  diaco- 
nuscardinales  praedicti,  ad  majorem  praemissorum 
omnium  lirmitatem  et  certitudinem  pleniorem 
praesens  publicum  Instrumentum  sigillorum  no- 
strorum  fecinms  appensione  muniri  ». 

32.  Vonvmtacon/irmat Nicolauset Lusitaniatn 
abinterdicto  solvit.  —  Cuiii  bis  Lusitani  regis  ora- 
torum  responsis  praesulesacquiescerent,  nec  enim 
regium  obscuiare  Iionorem  ,  sed  juri  Kcclesiastico 
consulere  affecfabant ;  atqiie  etiam  memorali  oia- 
tores  sponderenl,  regem  Dionysiuni  promissa  ab 
ipsis  summa  religione  servaturum  ;  Ponlifex  con- 
venta  inter  ipsos  Apostolica  auctoritate  corrobora- 


vit.  Quae  ne  facile  a  rcgibus  violarentur,  censuras, 
si  ab  his  deficerent,  objecit  '. 

«  Nicolaus  ctc.  ad  perpetuam  rei  memoriam. 

«  De  fratrum  nostrorum  consilio  ad  eorum- 
dem  archiepiscopi  (scilicet  Bracharensis)  et  episco- 
porum  Cidinibriensis,  SilvensisetLamecensis,  nec- 
noii  et  procuraloriim  supplicationis  instaiitiam, 
compositionem  praedictam,  qiiantum  ad  respon- 
sionis  factas  ad  articulos  in  dicto  Instruinento 
contentos,  et  omnia  quae  in  responsioiiibus  conti- 
neiitur  eisdem,  auctorilate  Aposlolica  confirman- 
tes ,  et  pra;sentis  scripti  patrocinio  munientes, 
ordinamus,  providenius  ,  decernimus  atque  sta- 
tuiinus  in  omnibus  et  singulis  articulis  in  Inslru- 
mcnti  pnefati  tenore,  nostrls,  ut  praedicitur,  anno- 
tando  litteris  comprelieiisis,  ea  quae  in  praedictis 
factis  ad  eos  responsionibns  conlinentur,  tain  ab 
ipso  rege  Dionysio ,  et  ejns  successoribus,  qui 
continuala  temporum,  et  successionum  perpetui- 
tate  in  sacpefato  regno  successerint,  quam  a  qui- 
huslibet  officialibus,  et  ministris  ipsius ;  necnon 
et  baronibus,  ca^terisque  Iiabitaloribus  regni  ejus- 
dem,  proul  singulis  eorum  comiietit,  inviolabiliter 
observanda. 

33.  «  Quod  si  per  eumdem  regem  Dionysium 
aut  pra^dictorum  successorum,  officialium ,  mi- 
nistrorum  et  hahilatorum  aliquem  contra  praedi- 
claiii  compositionem,  etlKTcnostraconfirmationem, 
ordinationein,  provisionem  ,  decretum  ,  sive  sta- 
tutum,  qiiidqnam  fuerit  temeraria  pra>.suniptione 
conimissum,  et  idem  rex  vel  quivisejiissuccessor, 
qui  pro  tempore  praeerit  regno  praedicto  ,  monitus 
per  loci  ordinarium,  in  quo  id  commissum  fuerit, 
vel  ipso  cxtra  terram  (iracfati  rcgis  ahsente,  per 
ejus  vicarium,  vel  per  capilulum  Ecclesiae  cathe- 
dralis,  Ecclesia  ipsa  vacante,  id  infra  duosmcnses 
non  eniendaverit,  vel  sicut  ad  ipsum  pertinehit, 
non  fecerit  emendari,  ex  tunc  capella  ipius  Eccle- 
siastico  sulijaceat  interdicfo  :  ita  tamen,  quod  hu- 
jusmodi  iirima  monitio  sive  per  ordinarium , 
sive  per  vicarium,  sive  per  capituluni,  eam,  ut 
jiraeilicitnr,  fieri  contingat  de  consilio  et  assensu 
archiepiscopi  Bracarensis,  qui  pro  tenipore  fuerit, 
vel  duorum  episcoporum  ;  et  si  propter  conimis- 
sum  in  civitate,  vcl  dioecesi  Bracarensi  fuerit  fa- 
cieiida,  de  consilio  et  assensu  saltem  unius  episcopi 
de  regno  praedicto  procedat. 

34.  «  Quod  si  post  lapsum  duorum  mensinm 
praedictorum  iteruni  monitus  jier  ordinarium,  vel 
vicariuin,  aut  capilulum  memoratos,  per  alios 
duos  menses  in  contumacia  non  emendandi,  vel 
faciendi  emendari  perstiterit,  loca  quaelibet,  ad 
qna3  ipsum  contigcrit  declinare,  quamdiu  inibi 
prffisens  fuerit,  simili  subjaceant  interdicto.  Rur- 
suni  si  forte  post  lapsum  quatuor  mensium  prae- 
dictoruni  similiter  per  ordinariiim,  seu  vicarium, 
aut  cai>itulum  tertio  monitus  alioriim  duorum 
mensiuin  spatio  in  hujusmodi  contuinacia  manse- 


•  An.  1273.  num.  2j,  2ti. 


'  Lib.  1.  Eii.  lur    Ll 


NICOLAI    IV   ANNUS  2.    —   CHRISTl    1289. 


55 


rit  obdiiratiis,  co  ipso  sententiam  excommunica- 
tionis  inciirrat,  i|uam  ex  nuiic  in  eum  casuni  ieii- 
mus  in  eumdem. 

35.  «  Onines  antem  pramissasmonilioiiestam 
primam,  iu  qna  soliuu  ilclient  arcliiupi^cojii  Bra- 
carensis,  vel  duoium  episcoporum,  ut  piNfmitti- 
tur,  autuniusepiscopi,  cuiii  contingit  monilionem 
fieri  ob  coinmissum  iii  civilate,  vcl  dioecesi  Braca- 
rensi,  requiri  consilium  et  assensus;  quam  se- 
quentcs  alias,  in  quibus  nou  sunl  consibum  ,  et 
assensus  liujusinodi  requiicnda,  in  scriptis  fieri 
mandainus,  ct  in  eis  oflensani  exprimi,  siipcr 
cujus  emeiidatione  rex  ejus  teiiiporis  aduioneUir. 
Praclati  vcro,  ac  eoruin  vicarii,  et  catbedraliuiii 
Ecclesiarum  vacantiuin  capitula  diligcntius  ca- 
veant,  ne  ad  ipsas  sine  rationabili  et  necessaria 
causa  procedant. 

36.  a  Porro,  si  quod  absit,  rex  aliiiuis  Porlu- 
gallix'  taliter  nionitus  pra;dictas  pcEiiasanimo  con- 
tempserit  pertinaci,  non  immerilo  poterit  formi- 
dare,  quod  non  solum  ad  geuerale  interdictuin 
tolius  regni  prredicti,  et  cujusiibet  alterius  ttrrae 
suae  ;  sed  etiam  ad  absolutionem  vassallorum  ejus 
al)  observiitione  jurauientortim  fideiitatis  et  lioma- 
gii,  (luiiius  sibi  adstricti  fuerint;  et  ad  interdicen- 
dum  eidem  regi,  ne  jure  iiatronatiis,  si  quod 
babet  in  dicli  regni  Ecclesiis,  uli  possil,  sudus  uie- 
niorata  procedet,  prout  sibi  expedire  vidcliilur,  et 
facti  qualitas  suadebit.  Per  ba;c  autem  praelatis 
dicti  regiii  procedendi  ex  officio  suo  in  aliis  casi- 
bus,  qui,  compositionem  hnjusinodi  non  conliu- 
gent,  iion  adimimus  potestatem  :  sed  eis  libera, 
prout  a  jure  conceditur,  sit  facultas. 

37.  «  Sane  sicut  composiliouem,  confirmatio- 
nem,  ordinationem,  provisiouem  ,  decrelum  ,  sta- 
tutumque  pncdicta  quoad  praefatos  arliculos  com- 
prehensos  in  tenore  prcxditto  volumus  inviolabi- 
liter  observari  ;  sic  de  consueta  ejusdem  Sedis 
beniguitate  concedimus,  ut  si  memoratus  rex  Dio- 
nysius,  aut  diclorum  suorum  ijuilibet  successo- 
rum  pra;fatas  interdictorum  et  exconimunicationis 
sentenlias  a  nobis  latas  incurrerit,  et  deinde  ad 
cor  rediens  plene  satisfacere  sit  paratus  ;  ita  quod 
ille,  qui  inonitionem  fecerat,  vel  eo  extra  dictum 
regnum  absente,  ipsius  vicarius,  exiude  luerito  -it 
contentus  ;  satisfactionem  hujusmodi  inaestita.  eo 
ipso  interdicla  siiit  eadem  relaxata  ;  (luoilque  ipse 
rex,  sive  successor  a  sententia  excoinmunicatiouis 
per  suum  confessorem  iu  forma  Ecclesi»  auclori- 
tate  nostra  absolvi  possit,  iiijuncta  sibi  poenitentia 
salutaii,etc.  Dat.  Romae  apud  S.  Mariaiii-.Majoieiu 
non.  Maii,  anno  u  ». 

38.  llis  constitutis,  Ponlifex  sacrorum  usum 
Lusitania;  restituit,  et  omnibus,  (lui  anatbeniatis 
vinculis  vioIat;e  Iiberlalis  Ecclesiasticie  caiisa  de- 
vincti  erant,  a  sacerdotibus  iuipetraiidiu  absolutio- 
nis  potestatem  coutulit. 

«  Nicolaus  etc,  ad  certitudinem  praesentium 
et  memoriam  fulurorum. 

B  Incolis  liicti  regni  (nempe  Lusitaui)  tanto 


tempore  divinorum  sacramentoruiii  participationc 
privatis  pio  coinpatientes  afiectu,  et  desideraiites  in 
hoc  eissalubriter  et  celeriter  providere  ,  pradictas 
iuteidicti  senteulias  iii  consistorio  piiblico  ad  boc 
specialiter  congregato,  ad  instahtem  et  bnmilein 
supplicationem  pialatoruin  et  prociiratoruni  eo- 
runidem,  ex  consueta  Sedis  Apostolica;  benigni- 
late,  de  ipsorum  fralrum  consilio  duxiinus  rela- 
xaiidas ;  nniversis  et  singulis  pnclalis,  religiosis, 
clericis,  laicis  regiii  pratfati,  (lui  contra  diclam 
ordinationem  sive  provisionem  prajdecessoris  ejus- 
deni  (lUMUpe  Gregorii  X)  tiiiiere  vcuicudo,  excom- 
niunicalionis  seuteuti-im  incurrerint ,  ut  a  suis 
ordinariis  vel,  ipsis  absentibiis,  ab  eorum  vicariis, 
vel  aliqui  pranlicti  regni  Ecclesia  calliedrali  va- 
cante,  a  vicariis ,  seu  vicario  quoad  spirilualia,  in 
eadem  in  forma  Ecclesia;  auctoritate  Apostolicaab 
hujusmodi  seiitentia  possintabsolvi :  ipsistiueordi- 
iiariis  ac  vicariis  eos  absolvendi  et  dispensandi 
cum  illis  personis  Ecclesiasticis,  quae  sic  ligatae  se 
immiscendo  divinis,  irregulaiitatis  maculam  con- 
traxerunt,  liberam  concedeutes  teiiore  prajsentium 
facultatem,  etc.  Dat.  Rornaj  apud  S.  Mariam-Majo- 
rem,  X  kalend.  Aprilis,  anno  i  ». 

39.  Significavit  Poiitifex  Dionysio  Lnsitaniae 
regi  censuras  benignitate  Apostolica  dissoiiitas, 
quas  ob  transgressam  Gregorii  X  Constitiitionem 
contraxerat;  ea  taiiien  lege,  ut  exciirrente  qua- 
driiiiestri  spatio,  sacramento  spondeiet  pronussa  ab 
oratoribusreligioseservaturum.  Pneterea '  Minori- 
tarum  et  Pra;dicatoruiii01issippouensiiim  pra?fectis 
provinciam  imposuit,  ut  regem  censiiris  exsolve- 
rent :  ac  formam  litteraruni  praescrijisit,  qua  rex 
ipse  datcC  ab  oratoribus  fidei  nunquam  defuturum 
in  solemnibus  regni  onlinum  coiiventibiis  pro- 
mulgaturus  esset,  subjectis  verbis  coiiceptain  -  : 

B  Nos  Dionysius,  Dei  gralia,  Porlugalli;p  et 
Algarbii  rex  notum  facimus  universis  pnrseiitcs 
litteras  inspecturis,  quod  prideni  iii  Romaiia  cu- 
ria,  etc.B  Pluribusque  interjectis,  quibus  gestaerei 
series  a  nobis  exposita  narratiir,  subjuiigit  :  «  Nos 
itaque  in  hac  nostra  generali  curia  dictas  petitio- 
nem  absolutionis  per  eosdeni  procuratores  no- 
stros,  ac  jurameuti  pivTstationem  per  memoratum 
caiitorem,  (nimiruiu  Petruin  Elborensem),  factas, 
necnon  iiraemissam  compositionem  ac  omnia  et 
singiila,  qua;  cum  archiepiscopo  (scilicet  Bracha- 
rensi),  et  episcopis  meinoratis  ,  (eraiit  ii  Coliin- 
briensis,  Silvensis  et  Lamecensis  antistites,)  per 
Sccpefatos  procuratores  nostros  acta  sunt,  nostro 
nomine  in  pra;missis,  ralificanius,  acceptainus  et 
approbamus,  ex  certa  scientia,  taniiuam  noinine 
nostro  acta,  et  praefalis  confirmationi,  ordinationi, 
provisioni,  statnto  atque  decrelo  ejiisdem  snniini 
Pontificis  consentlentes  expresse,  proiiiittimus  vo- 
bis  rcligiosis  viris  priori  PraEdicatorum  et  giiar- 
diano  Miuorum  fratrum  Ordinuni  Ulixbonensiuin, 
in  hac  curia   nostra   prffisentibus,  ac  corumdein 

'  Ep.  c.  —  -  Eit.  ibid. 


5fi 


NICOLAI    IV    ANXUS   2.    —   CHRISTI    1289. 


suinnii  Pontiflcis  et  Ecclesiac  Romnnse  iiomine  so- 
lemniter  sliinilantibus,  et  promissionein  nostram 
recii)ientibus  ex  concessa  vobis  ad  hoc  per  Sedem 
Apostolicam  plena  et  libera  potestate  ;  nos  et  suc- 
ccssores  nostros  i^ranlictos,  (luos  omnes  et  siiiuu- 
los  ad  hoc  specialiter  obliganius,  dictain  coniposi- 
tionem  ac  praedicta  omnia  ac  singula,  prout  ad 
nos  ac  successores  ipsos  perlinet,  |>lenarie  iniple- 
turos  et  perpetuo  iiiviolaliiliter  servaturos;  vobis 
praesentes  patentes  litteras,  plumbeo  nostro  regio 
sigillo  peudenti  munitas,  ejusdem  Ecclesiie  Ro- 
maiiae  noinine  juxta  formain  vobis  a  Sede  Aposto- 
lica  destinatam,  in  perpetuum  testimonium  conce- 
dentes.  Dat.  iu  nostra  generali  curia  ».  Plura  alia 
de  redintegrato  iu  Lusitauia  jure  Ecclesiastico  oc- 
currunt,  quae,  ne  lectorem  fatigemus,  praBlerimus; 
superiora  vero  quae  prolixiora  forte  cuipiam  videri 
poterunt,  licet  bievitati  studeamus,  ob  eorum  ta- 
men  dignitatein  contrabere  non  licuit.  Antequain 
vero  ex  Hispauicis  rebusnostra  digrediatur  oratio, 
qux  inCastella  gererentur,  percenseuda. 

40.  Inita  inter  Sanctium  Castellce,  et  Phi- 
lippitm  Francontm  reges  concordia.  —  Instauravit 
cuin  Philippo  Francorum  rege  pacein  Sanctius 
Castellai  et  Legionis  rex,  cum  aute  diuturnuin 
belluin  cuin  ipso  atque  Alfonso  ipsius  patre  ob 
Ferdinandi  filios  sceptri  successione  exclusos  ge- 
stum  esset.  Quam  rein  Sanctio  mox  Niculao  sigiii- 
ficante,  deprecauteque  ut  qiiam  tertio  consangui- 
nitatis  gradu  conjunctam  duxerat  uxorem  sibi 
retinere  Iiceret,sauctissinius  Pontifex  de  conciii;ita 
Iiace  est  gratulatus  :  ad  petita  vero  respoudit  ' 
se  nonduin  certi  aliquid  in  ea  re  statuere  posse  : 

«  Charissimo  in  Christo  filio  Sauctio  regi  Ca- 
stella;  ac  Legionis  illustri. 

B  Venientes  ad  Apostolicam  Sedem  dilectos 
filios  archidiaconum  ile  Salnes  in  Ecclesia  Com- 
postellana,  et  fratres  Gundisalvum  ac  iVicoIauin 
Ordinis  Minorum  regiae  celsitudinis  nuntios  li- 
beiiter  vidimus,  et  affectuose  recepimus  iutuitu 
destinantis,  eis  benignam  audientiam  tribueiites. 
Per  quorum  solertem  industriain,  te  noslris  et 
Apostolicae  Sedis  obsequiis  nunquam  devotionis 
et  revereutiae  filius  proinptuin  otfereus  et  paratuin  ; 
ac  etiam  expresse  notificans,  te  |iridem  cum  cba- 
rissimo  in  Christo  tilio  uostro  Philippo  rege  Fran- 
corum  illustri  pacis  fcedera  reformasse ,  nobis 
instanter  et  humiliter  supplicasti,  ut  tecum  su|ier 
matrimonio  per  te  dudum  cuin  quadam  nobili 
muliere  tibi  tertio  consanguinitatis  giadu  con- 
juncta  contracto,  ut  in  eo  remauere  licite  valeas, 
dispeiisare  de  solita;  beuignitatis  cleinenlia  digiia- 
reniur  praefato  rege  pernuntios  propriosad  Sedem 
destinatos  eanidem  dispensatioiiis  liujusmodi  gra- 
tiam  pro  te  cuni  iiistautia  postulante.  Saue,  lili 
charissiine,  tuaiii  nolumus  latere  notitiani,  quod 
ab  olim  ante  nostiae  pruinotionis  exordium  per- 
sonam  regiain,  suique  houoris  felicia  incrementa 


speciali  quailam  afTectioue  dileximus  et  conti- 
nuatis  benevolis  studiis,  quae  sinceritas  mentis 
fovet,  diligere  non  cessamus;  amplo  desiderio 
cupientes,  ut  in  cunctis  sic  te  prudenter  et  provide 
dirigas,  sic  laudabiliter  tuos  actus  et  opera  veluti 
priuceps  Catholicus,  e  devota  prosapia  genitus 
modereris,  ut  Regi  regum,  per  quem  reguas  et 
regeris,  jugiter  occurras  acceptior,  inagisiiue  iu 
ejus  reddaris  oculis  gratiosus,  ac  in  orbe  terraruin 
nominis  tui  fama  clarioribus  titulis  augeatur.  Porro 
hujnsmodi  oblationeni  regiam  per  eosdem  ut 
piannittitiir  nuiitios  nobis  factam  eo  uberioribus 
aclionibus  prosequimur  gratiarum,  quo  ex  devo- 
tionis  affectu  processisse  conspicitur  potioris.  Pla- 
cet  quoque  nobis  pacis  reformatio  supradictse. 

«  Super  dispensationis  autem  postulatae  ne- 
gotio,  certiim  inagnitudiui  regi;e  responsum  ad 
piaesens  mittere  non  valemus ;  impediinento  mul- 
tiplici ,  quod  in  hac  parte  ingeritur,  obsistente ; 
quanquam  libenter  afTectibus  regiis ,  quantuin 
cum  Deo  possumus,  aniuiaimis  :  sed  tandem  ha- 
bita  super  hoc  certitudine  pleniori  disponimus 
nostrae  in  hoc  intentionis  propositum  tibi,  cum 
expedire  videbitur ,  plenius  aperire.  Rogainus 
igitur  serenitatem  regiam  et  hortamur  altente, 
quatenus  moleste  non  feras,  si  petitionem  regiam, 
suiier  hujusmodi  nobis  dispensatione  porrectam, 
ad  exauditionis  gratiam  iu  praesentiarum  non 
duximus  admittendam  ;  licet  tibi,  utpote  filio 
prEBiiilecto,  Apostolici  favoris  suflragiuin  in  iis, 
quae  te  continuere  diguosciintiir,  iiiipendere  auctore 
Doniino  intendamus.  Dat.  Romae  apud  S.  Mariam- 
Majotem  II  non.  Novembris,  anno  ii  ». 

Permiserat  '  porro  antea   Pontifex   idem,    ut 
Salamantinus  episcopus  eos  Ecclesia;  conciliaret, 
qui  bello  civili  flagrante  dum  tenebat  ob  ejectum 
rcgno  Alfonsum  Sanctii  patrem  interdictuui,  res 
sacras  peragendo  anathemate  erant  devincli. 

^i.  Episcoporumi7i  Galliaet  Geimanialiber- 
tntem  tnetnr  Nicolaus.  —  Jain  ad  res  Gallicas  ora- 
tionein  convertainus,  ubi  priinum  occurrit,  moni- 
tum*etiamaNicolao  PhilippumFrancorumregem, 
ut  improbam  legein  rescinderet,  quacautum  erat, 
ne  episcopi  procuratorum  opera,  sed  prasentes  iu 
regia  Gallica  judicio  disceptarent :  uude  et  divinus 
cultus  obsolescebat  in  Ecclesiis,  et  animarum  sa- 
luti  detrahebatur. 

a  Cliarissimo  in  Christo  filio  Philippo  regi 
Francorum  illustri. 

«  Nuper  ad  nostrum  pervenit  auditum,  quod 
in  curia  ipsa  (regia  uimirum)  quamvis,  ut  dicitur, 
viris  decorata  prudentibus,  non  absque  juris  in- 
juria  statutum  seu  consuetuni,  ut  patriae  verbis 
utamur,  fore  dignoscilur,  quod  in  ea  nulli  prala- 
toruin  regni  iiraedicti  per  procuraloreiu  ,  quan- 
tunilibet  legitime  constitutum,  agere  liceat  vel 
aclionem  etiani  modicam  quoinodolibet  intentare; 
quainobrem  iidem  prajlali,  prout  fide  diguis  ape- 


'  Lib.  I.  Ep.  Dcxi. 


'  Lib.  i.  Ep.  cccxxviii.  —  -  Lib.  u.  Ep.  cxsvii. 


NICOLAI    rV    AXNUS   2.    —   CHRISTI    1280. 


57 


ritiir  aiTatibus,  el  altenta  tacti  consideratio  sugge- 
rit,  miilti|)liciler  pnrgravantiir,  eo  qiiod  pro  cau- 
sis  Ecclesiaruui  suaruin  ct  suis  iii  curia  pro  tem- 
pore  motis  eadeiii ;  necnon  coniiieliiintur  anno 
quolibet  oausis  ipsis  durantibus  per  loiigi  temiioris 
spatium  inorain  in  illa  coutrabere  iiersonalem,  et 
ab  Ecclesiis  abesse  per  consequeiis  memoratis, 
non  absque  illaruin  detriiiiento  iieriiiaximo,  et 
gravi  etiain  periculo  animaruiii,  quarum  ist  eis 
cura  et  sollicitudo  commissa  :  utJaboresplurimos, 
taedia  grandia  ,  et  expensas  innumeias  ,  qux  occa- 
sione  bujusiuudi  subire  coguntur,  sera  silenlii 
concludamus. 

Ai.  « Cum  itaque  statulum  seu  consuetuiii 
hujusmodi ,  utpote  juri  contrarium  ,  dissonum 
aequitati,  et,  ut  dicitur,  ab  observantiis  et  consue- 
tudinibus  subdilorum  tuorum  jurisdiclionem  exer- 
centium  alienum  ,  a  te  non  debeat  ali(iuatenus 
tolerarl ;  praeserlim  cum  Deo  displiceat,  et  claris 
titulis  deroget  regiaj  dignitatis  ;  excellentiam  tuam 
rogamus  et  hortainur  attente,  ac  pro  tui  bonoris 
augumeuto  requirimus  ex  alTectu  ,  quatenus  ob 
divinam  et  Apostolicae  Sedis  reverentiam  prslatis, 
Ecclesiis  et  animabus  eisdeiu  regia  pietate  com- 
patiens,  statutuin  seu  consuelum  ipsum  ;  cum  ex 
eo,  proul  asseritur,  profectibus  regiis  nil  accre- 
scat,  et  praelatis  Ecclesiisque  praedictis  multiplici- 
ter  sit  damnosum ;  sublato  difficultatis  obstaculo 
revocare,  vel  saltem  temperare  procures,  uUerius 
minime  resumendum  ;  de  benignitate  regia  per- 
mittendo,  ut  iidem  praelati,  quos  una  cum  ipso- 
ruin  Ecclesiis  tibi  propensius  commendanius,  per 
eorum  procuratores  idoneos  in  suis  ,  et  Ecclesia- 
rum  suarum  causis  seu  litibus  ,  prout  de  jure 
fuerit,  admittantur.  Dat.  Romae  apud  S.  Mariam- 
Majorem  idus  Aprilis,  anno  n  ». 

43.  InGermaniaCoIoniensis  Ecclesiaanonnul- 
lis  magnatibus  ,  qui  fa-dera  inter  se  percusserant, 
nimirum  duce  Brabantiae,  Henricoe  JuIiacoetAdoI- 
pho  e  Monte  comitibus,  gravissinie  ojipressa  inge- 
muit.  Siffridusque  archiepiscopus  ab  iis  captus 
superiori  anno,  atque  in  vincula  non  sine  suoruin 
strage  conjectus,  cum  is  coiijunctus  cuin  Guel- 
driae  comite,  a  quo  Joannes  Brabantia;  dux  Liin- 
burgensem  comitatum  repetebat ,  suae  defensu- 
rus  Ecclesiae  jura  apud  Warone  deletus  es<et,  de 
quo  prailio  Hocsemius'  :  «  Anno  inquit,  Domini 
MCCLSxxviii,  die  sabbati,  nonas  Junii,  in  die  Bonifa- 
cii,  belluinapud  castrum  de  Waronc  famosum  com- 
mittituretinsigne,  ctc»  agit  de  his  fusius,  belli(|ue 
causas  et  seriem  enarrat.  At  Pontifex  dignitatisEc- 
clesiasticae  tuendae  sollicitus,  cum  necduin  hoc 
anno  laxatus  vinculisSiffridus  esset,  Henricum  -  Ju- 
liacensem,  ducem  Brabantis^  aliosque  foederatos, 
archiepiscopum  custodiaemitterelibertaliqne  red- 


•  Hocsem.  1.  i.  c.  16.  la  Joanne  Gaidonis  Stero  Althamensis  ia 
Anna!.  Ebehard.  in  Annal.  Jo.  Villan.  1.  vn.  c.  132.  S.  Antou.  iii. 
p.  tit.  XX.  c.  6.  g  7.  Meyerus  ia  Annal.  Fland.  1.  s.  Matth.  Vossii 
Kam\.  Hollau.  Zelandiique  1.  iv.  —  »  Lib.  ii.  Ep.  cccLxxiii.  — 
'  Reg.  post  eamd.  Ep. 

Ann.  —  ToMUS  NXlll.  —  R.uN.  IV. 


dere  jussit.  Ne  vcro,  si  iii  scelere  obfirmali  essenl, 
ferreiit  impune,  Trevirensi  archiepiscopo  provin- 
ciam  imposuil',  ul  analhemate  bonorumque  mul- 
cta  intentatis  ad  laxaiidumqne  vinculis  archiepi- 
scopum  illos  compelleret. 

oVenerabili  fiatri  archiepiscopo  Trevirensi. 

«  Nefanda;  pr;esum|itionis  excessus,  in  perso- 
iiain  venerabilis  fralris  noslri  Sifridi  Colcniensis 
archiepiscopi,  magni  ulique  ac  honorabilisEccIesiae 
Dei  menibri,  per  impietatis  filios,  iniquilatisaluin- 
no.':,  Joanneni  duceiii  Brabaiitiic ,  llenricum  de 
Juliaco,  et  Adulphum  de  Monte  coiiiites,  Ecclesiae 
Coloniensis  vassallos,  et  eorum  in  hac  parte  com- 
plices  et  fautores  temeritate  dainnabili  perpetra- 
tns  ;  prout  ipsius  Ecclesiie  validus  clamor  insi- 
nuat,  et  querulis  famae  divulgantis  atfatibus  ape- 
ritur  ;  nuper  Apostolica;  Sedis  audilum  peicu- 
lil,  turbavit  mentem,  et  ejus  inlima,  quasi  diri 
doloris  aculeus  sauciavit.  Audivimus  etenim  , 
quod  dux  et  comes  supradicti  pro|)riis  non  con- 
tenti  limitibus,  et  temerariis  ausilius  data  li- 
centia ,  scelestisque  operibus  reiaxatis  habenis , 
contra  fidelitatis  del'itum,  quo  eidem  teuenlur 
Ecclesia?,  temere  venientes,  conspirationem,  com- 
jurationem,  et  confcederationem  cum  civibus  Co- 
loniensibus,  adversus  prtEdictos  archiepiscopum, 
et  Ecclesiam  nequiter  inierunt  ;  et  tandem  prae- 
conceptam  uequitiam  producentes  in  partum  , 
snaeque  claustra  malitia}  reserantes,  terram  ipsius 
Ecclesioe  cum  armatorum  multitudine  copiosa 
hostiliter  invaserunt.  Cuinque  castrum  Worinc 
prope  civilatem  Coloniensem  constitutum,  et  ad 
eaindem,  ut  dicitur,  Ecclesiam  pertinens,  ubi  tuuc 
idem  archiepiscopus  morabatur,  arctius  obsedis- 
scnt  ;  possessiones,  et  bona  ipsius  Ecclesiaj  in  cir- 
cumadjacentibus  consistentia  partibus  multimo- 
dis  quasi  grassantibus,  ac  efferatis  animis  dissi- 
pantes,  redditus,  et  iiroventus  ejusdem  Ecclesiaj 
ibidem  inventos  ignis  incendio  concremando  ;  uie- 
moratus  archieiiiscopiis  tantis  non  indigne  com- 
molus  iiijuriis,  tantisettam  gravibus  damnis,  quae 
iu  conspectu  ejus  sibi  ac  eideni  inferebanlur  Ec- 
clesia?  non  iinmerilo  provocatus  ;  ac  intendeiis, 
prout  spectabat  ad  eum,  pravis  illorum  conatibus 
obviare,  congregata  non  modica  ipsius  Ecclesia; 
copia  vassalIorum,qui  sibi  sujier  hoc  favorabiliter 
assislebant,  coutra  ducem,  comites,  et  alios  su- 
pradictos  exivit  prout  poterat,  resistendo. 

44.  «  Demuin  dux,  comites,  et  alii  prfclibati, 
suo  ad  malum  directo  proiiosito,  et  inanibus  ex- 
tensis  ad  scelera  in  eumdem  archiepiscopum,  et 
gentem  ipsiiis  impieiirueiiles,  ac  iii  gentem  ipsam 
furentibus  gladiis  sffivientes  inimaniter  ;  illum, 
venerabileni  utique  Christi  miuistrum,  et  pontifi- 
calis  dignitatis  titulis  revereiidum,  gravibiis  laces- 
sitiini  iiijuriis,  saturalum  probris,  et  atllictionibus 
conlumeliosis  aflectum  capere  ausu  sacrilego  prae- 


'  Ep.  cccLXXi.  Eit.  in  Foruiul.  Mar.  Ebuli  .Ms.  Vatic.  p.ig.  343. 
uum.  '6'J'il. 


58 


XICOLAI    IV    ANNUS   2.     —   CHRISTI    I^SH 


j^umpsernnt,  eiim  carcerr.lihns  vincnlis  tcnnTitato 
(iannmliili  niaiici|)nnli's,  (luein  ailhnc  ileiinere  (ii- 
cnnliir  laiiter  niancipatiiin  ;  iiihiioniiiius  pra^iii- 
ctam  Coloniensem  Ecciesiain  iii  pnssessioniluis,  et 
bonis  ipsiiis  mnilipiiciter  ia'ilere,  perturbare,  et 
oppriinere  non  desiiientes,  iii  graniiem  divinai 
Majestatis  oiTensam,  ApostoiicmSedis  contemptuin 
non  modicnm.  piurimornm  scamlaiiim,  et  f;rave 
animarnm  tideiium,  (piarnni  eidem  archiepiscopo 
cnracommissadignoscitur, detrimentnm.  Et  qnan- 
quam  per  nonnnilos  pra^iatos,  et  alias  Ecciesiasli- 
cas  sa^cnlaresque  personas,  (|ui  eisdem  arcliiepi- 
scopo  et  Ecclesia3  super  tantis  (Travaininiiius,  inju- 
riis  et  jacturis  jiio  compatiuntur  atlVctu,  peiies 
ducem,  comites  et  alios  sa^pedictos  sit  liacteiiiis 
multipiiciter  iaboralum,  ut  ipsi  proprige  saiuli  et 
lama3  saiuliriter  providenles,  enmdem  arciiiepi- 
scopum  ]irislinae  restituerent  liherlati,  ah  ipsius 
Ecciesia3tiirhatioiiibus,i;ravaminilnis  et  oiipressio- 
nibus  abslinendo;  hujusmodi  tainen  iabores  steri- 
les  et  inutiies  ahierunt :  et  quod  pia  qua^sivit  in- 
stantia,  obtineri  neijuivit,  detentorum  ipsorum 
detestanda  duritia  ohsistente. 

45.  «  Cum  itaque  tam  horrendse  tamque  su- 
perha;  temeritatis  audaciam,  et  cxccrahilcm  ac  nefa- 
riam  detentionis  injuriam  arciiiepiscopi  memorati 
nolimus,  sicuti  nec  debemus,  urgente  nos  con- 
scientia,  aeiiuanimiter  sustinere,  (juin  ad  exeren- 
duin  contra  tanti  facinoris  patratores  nltionisxVpo- 
stoliciE  gladium  (maximecum  pubiiciim  et  mani- 
festuni  existat,  ilios  iiujusmodi  fiagitiuin  coiiimi- 
sisse)  prout  expcdit  et  decet  procedamiis  ;  fralerni- 
tati  tuajper  Apostoiicascripta  in  virtute  obedientiae 
dislricte  pra^cipiendo  niandamns,  quatenus  linjiis- 
modi  negotiuin,  cordi  meo  potissime  insidens,  sub 
promptiludine  devotionis  assumens  ,  praetactos 
comiles,  eumdem  arciiiepiscopum,  ut  dicitur,  de- 
tinenles,  ex  parte  nostra  per  te,  vel  per  aiium,  seu 
alios  juxta  datam  tibi  ex  aito  prudentiam  dili- 
genter  moneas  et  indncas  ;  eis  nihiiominiis  sub 
excoiiimiinicationis,  et  privalionis  feiulorum  quo- 
rumiihet,  (\ux  ab  eadem  Coloniensi,  et  aiiis  qui- 
busvis  Ecciesiis  et  nionasteriis  tenere  noscunlur, 
pcenis,  qnas  eo  ipso  pi\Tfatos  comites  incurrere 
voiiimus,  si  tuis,  imo  polius  Apostoiicis  monilis 
super  lioc  non  curaverint  eflicaciter  obedire  ;  di- 
slrictins  injungendo,  ut  infra  quindecim  dies  post 
nionitioneni  hujnsmodi  pra}ilictuiiiarchie|iiscopuni 
et  aiios  secuin  captos,  et  detentos  ab  eis  cum  bonis 
ablatis  eisdem,  sul)lato  cujuslibet  ditficultatis  ob- 
jcctii,  pristiii;p  restitiiaiit  libcrtati  :  et  nihilominus 
eideni  Cnloniensi  Ecciesiir  de  damnis  et  injuiiis  ab 
eis  in  hac  parle  irrogatis  eidem,  ])lenariam  satis- 
'faclionem  impendere  non  iiost|)onaiit ,  ctc.  Dat. 
Reate,  non.  Augusti,  anno  u  ».  Gravibiis  etiam  que- 
relis  pienas  ad  Rodulphum  Romanorum  regem  ', 
abjue  ad  nonnuilos  alios  litleras  -  scri|isit,  ut  i|)sos 
ad  ferendam  o])em  archieiiiscopo  excitarel.  Obdu- 

'  Ep.  cccLXXu.  —  '  Reg.  post  caiiid.   Kp.  ...... 


riiit  miiiinim  l(t^ialoriim  principum  perlinacia  : 
sc(iiiciitienimiterumannoTreviri'nsi,elMaguntino 
archicpiscopis  alque  episcopo  Metensi  data  '  fuere 
impcria  ,  iit  censuras  acerhiores  distringercnt  in 
Coioniensis  archicpiscopi  delentorcs,  Roiliiiphiiinc 
rcgis  Romaiioriim  impiorata  '  arma  :  a  Clamat, 
iniiuit,  iii  auribus  noslris  venerahilis  Coioniensis 
Ecclesia.clamat  etvocem  doioris  iiigeminat,  vocem 
iamentalioiiis  incuicat,  utpote  pastoris  proprii  de- 
slilula  regimine,  sui(|ue  nudata  pra?sidio  defenso- 
ris  ».  Et  infra  :  aCuni  itaqne  hiijusmodi  ncgotiiim 
cordi  potissime  liaheamus,  diclique  archiepiscopi 
Iira^sumptuosa  detentio  valde  displiceat  votis  no- 
stris,  celsitiidinem  regiam  rogamlam  attente  diixi- 
miis  et  liorlandam,  quatcnus  j^ro  divina,  et  Ajw- 
stolica;  Sedis  ac  noslra  reverentia  penes  ducem  et 
coniites  prajlibatos,  pront  utiliiis  expedire  putave- 
ris.  diligenter  insistas,  ut  ipsi  siue  saiiili  et  fauiae 
salnbriter  consuientes,  pra;fatum  arciiiepiscopum 
et  alios  secum  caiitos  cum  pra^dictis  bonis  ahialis 
eisdem  ,  siihiato  cujuslihet  difliciillalis  ohjcctu 
prislin;e  resliluant  lihertati  ;  sic  te  in  iis  ])roin|)te 
ac  efficaciter  iiabiturus,  ut  exinde  apud  Deiim,qui 
nullum  bonum  irremuneratum  j  raeterit,  crescas 
cniiiiilo  merilorum,  tu;e  fania?  pncconium  aiigea- 
tur  in  popuio,  et  Aiiostoiicae  Scdis  favorem  et  gra- 
tiam  ])ossis  uberius  promereri  b. 

46.  RodulpJmm  iiisigjiia  imperiaHa  poscenfem 
litteris  Bomam  invitat  Nicolaus.  —  C;eterum  Ro- 
diil|dius  hoctemporeurgebatsusceptum  tractalum 
ut  imperialia  ornamenta  Pontilicis  manu  accipe- 
ret,  atque  nuntiorum  opera  sigiiilicavit,  vel  appe- 
tente  hyeme,  vel  eestate  proxima  in  Ilaiiam,  si  Pon- 
tilex  asseiilirctur,  venturum.  Ciii  Nicolaiis  inter- 
nuntium  miltendum  cciisuit  *  iit  qua3  faclo  opiis 
erant,adornaret.  De  quosuhjectaiiitterae  exaralae  *. 

«  Charissimo  in  Christo  Ulio  Rodiilpho  regi 
Roinanorum  iilustri. 

B  Nuper  ad  nostram  praescnliam  accedentes 
diiectos  hiios  fratrem  Rruchardum  magistrum 
hosiiitaiis  S.  Manae  Tiicutonicornm,  Jerosoiymi- 
tan.  et  magislriim  llenricum  ])rotonolariuni  tuum 
regiae  celsitndinis  nunUos  iilienter  vidimus,  et  af- 
fcctuose  recepimus  intuitu  destinantis  ;  et  qua; 
coram  nobis  ])cr  eos,  qnos  de  sollicitiulinis  sUidio 
commendamus,  ex  ]iarte  regia  fuer?  ijrojiosita,  be- 
nigno  aiiditu  percepimus ,  ])ienoque  collegimus 
inlcllectu.  Ex  (]  lorum  revelante  ])ropositioiie  didi- 
ciinus,  quod  ])rocessibus  regiis,  cjus  a  quo  gressus 
hominum  diriguntur  favente  clenientia,  a'slate 
proxima  secutura,  sive  circii  hyeniis  futura!  pnn- 
ci])iuui,  si  ad  hoc  Sedis  Apostolic;e  beneplacitum 
accedat,  intendis  stabilitcr  ad  partes  Italiae  te  coii- 
ferre,  (.tiaileiiia  iiiiperii  de  nostiis  manihns,  actore 
Domino,  suscepturiis.  Porro,  hli  cliarissime,  Ro- 
mana  mater  Eccicsia  sibi  non  absque  uberi  dele- 


1  Lib.  11.  Ep.  BCCCLvin  el  dcclix.  et  I.  iii.  Ep.  ccLxxvi.  — 
'  Lib.  II.  po^l  lip.  DCCCLix.  et  I'oriu.  Mar.  tbuli  Ms.  Vat.  pag.  345. 
nuui,  :i23j.  —  •'  Lib.  11.  Ep.  cur.  X  et  .\i.  —  '  Ead.  Ep.  .\. 


NICOLAI    IV   ANNUS   2.    —   CHRISTI    1289. 


59 


clalione  coniinemorat,  ac  ingonti  jiicunditate  re- 
censet,  (iiioderpiipsani  alonjris  retro  temporibus, 
priusquam  lionoris  re^i  culnien  asciiideres ,  et 
etiam  postea  sincera;  devotionis  fervorem,  el  reve- 
renlia;  filialis  affectum,  quos  tanquam  Deo  devoius 
princeps,  et  ad  opera  pietatis  expositus  laudabiii- 
ler  continuare  non  desinis,  gerei'e  sluduisti  :  pro- 
pler  quod  anxia  noscitur,  reddilurque  soUicita,  ut 
per  sua?  cooperationis  eflectum  ina.i;n:fic''nti;B  tua; 
status  felicibus  semper  luiciatur  eventibus,  et  vo- 
tivis  successibus  foveatur,  cum  Ecclcsia  eadem, 
qiia?,  (juantum  cuni  Deo  posse  se  existimat,  |)rom- 
ptis  aflectibus  annuit  votis  tuis,  proprium  reputet 
exaltationis  regiae  incrementum. 

47.  0  Nos  autim  super  iis  cum  fratribus  no- 
stris  contuliiiuis  diliyeiiter,  et  tandein  consideratis 
attentius,  perpensaquedeliberatione  discussis,  qute 
in  tanti    prosecutione  negotii   reqniruntur,  qriia 
prajfixus  de  tuo  ad  coronam  adventu  terminnssu- 
pervenientibus  impedimentisetlectum  non  liabuit, 
honori  reyio  credinms  expedire,  ut  ad  te  nostrum 
nuntium  mitteremus,  per  quem  et  tuae  nobis  in- 
tentionis  piocessus  pateret  apertius,  et  nos,  certi- 
tudine  liabita  [ileniori,  iiossemus  celsitudini  regiae 
nielius  et  comiietentius  respoudere.  Nam  alii  tui 
nuntii  contra  uostrum  eis  impensum  consilium, 
dum  eramus  in  minori  offlcio  constituti,  se  ad 
brevitatem  termini  iiimium  arctaverunt.  Geren- 
tes  igitur  de  venerabili  tratre  nostro  Benevenuto 
ei)iscopo  Eugubino  latore  pnBsentium,  viro  utique 
provido  et  discreto,  ac  nobis  et  eisdem  fratribus 
meritis   suse  multiplicis  probitatis  accepto,  fidu- 
ciam  in  Domino  plemorem,  ipsum  ad  te  jiropter 
hoc  specialiter  destinamus  ;  excellentiam  regiain 
rogantes  attentius  et  hortantes,  quatenus  pro  no- 
stra  et  Apostolicae  Sedis  reverentia  pra;fatuin  epi- 
scopum  benigne  recipiens  et  honeste  pertractans, 
sollicite  audias,  et  intelligas  diligenter,  qua;  super 
hoc  ex  parte  nostra  magnificentiae  regia;  duxerit 
explicanda.  Uat.  Romae  apud  S.  Mariam-Majorem 
id.  Apriiis,  anno  ii  ».  Rodulphi   jiorro   majorem 
natu  lilium  Ailiertum  duceiu  Austrix'  Iiujusinodi 
privilegio  aflecitNicoIaus  ',  ut  uullus  sine  A()Osto- 
hco  imperio  ipsuin,  uxorem  ac  Ulios   perceliere 
anatheniate  posset  :    a  Sine  speciali,  iiiquit,  Sedis 
Apostolicae  mandato,  facieute  ])Ienain  et  expressam 
ac  de    verbo  ad  verbum   de   indulto    hujusmodi 
mentionem,  jiraisentibus  post  quinqueniiium  mi- 
uime  valituris  ». 

48.  Benriciis  ad  ducatum  Cracovice  eveclus.  — 
In  Polonia  *  Lescko  Niger  Cracoviensis,  Sandomi- 
riensis  et  Siradieiisis  diix,  superioiibus  cladibus, 
multisque  adversis  casibus  exceptus,  partiiu  iiice- 
rore,  parlim  morbo  emarcuit.  Quo  defunclo,  inler 
uobiles  ae  plebeiii  pro  eligeudo  priiicipe  discordia 
exorta  est.  Paulus  euiin  episcopusCracoviciisis,  ac 
proceres  couveutu  habilo  Roleslaum  Masoviae  du- 


1.  X. 


Lib.  II.  Ep.  DccxLiv.  —  »  Lon^'.  in  Hist.  PoL  L  vii.  Ciiron. 


cem  praefecere,  plebs  vero  Henricuiu  Uuartuin 
AVratisIavieiisem  ducem  excivit,  (|iiein  venieiilem 
ciim  exercilu  cives  in  Cracoviain  induxere.  Dtdcs- 
laus  vt=ro  se  non  ad  principatum,  sed  ad  bellum 
evocatum  intuitus,  rejectis  nobilium  precibus,  qni 
iiliiiii  principatui  reslituere  armorum  vi  niedita- 
bantiir,  iu  Masdviam  se  recepil,  atq.ie  ita  iiobiles, 
niissis  oratoribus,  certis  legibus  Uenricuin  ducem 
salutaruiit. 

Traducenda  nobisjamesthistoriaad  iinnnujlas 
PontiUcias  leges  hocannoaNicolaoedilas.  Revoca- 
vit '  in  primis  Constitutionem  aCrcgorio  X  iii  Con- 
cilio  Lugdunensi  de  electioiie  Rnmaui  Ponlificis 
quoad  omnium  iilius  capitum  observationem,  ac 
litteras  a  Joanne  XXI,  eoargiimenlo  Viterbii  pridic 
kalend.  Octobris  primo  Pontitic.itus  aniio  exaratas 
confirmavit  :  sed  (|uauto  pubiicai  rei  detrimento, 
diutiirnum  a  Nicolai  morteinterpontiliciuni  osten- 
det.  Sanxit '  etiam,  ut  cum  cardinales  Poiitificii 
oiieris  partem  in  se  siisciperent,  Ecclesiae  proven- 
tibus  potireutur,  adeo  ul  proventus,  quos  in  Di- 
|iloinate  desigiiat,  in  duas  partes  distrilmereutnr 
quarum  altera  ad  Poiitificium  a^rarium  spectaret, 
altera  iiiler  cardinales  divideretur. 

49.  Comtilutio  Pontificia  in  graliam  cardina- 
lium  condita.  —  «  Nicolaus,  etc.  Ad  perpetuam 
rei  memoriam. 

a  Cffilestisaltitudo  polentiae,cIementiproviden- 

tia  cunctadisponeiis,  voliiit  cum  suinmo  Pontifice 

considere  S.   R.   E.   cardinales,  ut  ipsi  tanquam 

membra  ejusdem  Ecclesiae  capitis,  ipsi  capiti  de- 

servirent,  et  submissis  humeris  ad  regendum  uni- 

vertalis  Eccle^iffi  firiiianientuiii,o[)erosa  sedulitate 

cuiu  ipso  Pontifice  laborarent;  et  tam  ipsiu»  Ec- 

clesife,  quam  totius  oibis  incumbentia  onera  in- 

delessis  cum  eo   soUicituiliuibus   partireiitur.  lli 

suiit,  quos  dilexit  Dominus,  et  velut  praecipnas  et 

sublimLS  Ecclesia3  pr.cdictaecolnnrnas  prserogativa 

subliniavit  honoris.  IJuruiu  coelus  in  oibe  magui- 

ficus,  omnes  et  singulos,  quibuslibet  titulis  deco- 

ratos,  excellil.  Horuni  altitudo  consilii,  et  expertae 

circumspectionis  iiidiistria  circa  dirigeuda  quicli- 

hel  el  ageuda  salubriter  aUerre  universaliter  ma- 

jora  conimoda  dignoscuntur.  Ac  ideo  reputantes 

iiicougruum,  ut  ipsi  cardiiiales   taiita  lUiediti  di- 

gnitate  ,  laulisque  sollicitudinibus  ac   laboribus 

aggravati,  qui   ad  ferendiim  nobiscum  laiitorum 

sarciuam  onerum,  nobis  iiicuiiibeiitium  ex  Apo- 

slolicie   officio  ser^itutis,   dies   laboriosos  aguiit, 

noctesque  perducuut  insomues,  reddautur  ejus- 

dein  RoiiiaiKC    Ecclesiifi    proveuluum    et   reddi- 

tuuiii,  ac  pro^peiitatis  expertes,  ciii  coiiimuiiicanl 

iu   adversis;   conspicientes  quoque   iu   iioiiiiuUis 

regnis,  proviuciis,  insulis,  lacuhus,   civitatibus, 

terris,  el  locis  Ecclesia;  meiiiorata'  ubilibet  consti- 

tiitis  jura  et  jiirisdictiones  ijisius  Ecclesiai  mullai 

hacleiius  iiegligeuliaj  patuisse,  et  alias  ninllis  ex- 

posita  iuisse  dispendiis  per  occultalores  el  occu- 

'  Lib.  11.  Ep.  cur.  i.  —  *  Ep.  cur.  XLVU. 


60 


NICOLAI    IV    ANNUS   2.    —   CHRISTI    1289. 


Ijatores  mulUplices,  (lui  ad  ea  manus  illicitas  ex- 
tenderunt;  dignum  duximus,  ut  pra;dictos  Ro- 
manaj  Ecclesiai  universos  fructiis,  redditus,  et 
proventus,  (|UOS  in  Sicilia;  et  Anglia^,  aliisque  ([ui- 
buslibet  regnis,  Sardiiu'a,  Corsica,  aliisqueiusulis ; 
necnon  in  marchia  Anconitana,  proviucia  Rouia- 
niolaj,  ducatu  Spoletano,  terra  Aruulforuni,  patri- 
monio  R.  Fetri  in  Tuscia,  Campania,  etMaritima, 
Sabiuia,  Massa  Trabaria,  Carfagnana,  comitatu 
Venesini,  civitate  Reneventana,  ac  aliis  terris  et 
locis,  et  censibns  prwdictorum  eadem  Ecclesia 
obtinere  dignoscitur,  cardinales  ipsi  modo  parti- 
cipent  infrascripto  :  firniam  babentes  fiduciam, 
quod  de  cretero  j^er  eorum  sollicitudinem,  diligen- 
tiani,  et  considerationcm  exiiertam  ,  favorisque 
praesidium  in  eisdem  locis,  et  terris  fldelium  cre- 
scet  devotio,  justitia  plenius  reddetur,  et  fequitas 
diligentiori  custodia  habila  servabuntur;  occupata, 
et  alienata  in  statum  debitum  reducentur,  et  re- 
staurabantur  etiam  dissipata;  ita  quod  hujusmodi 
participatio  magni  honoris  et  utiiitalis  pariet  in- 
crementum. 

50.  0  Quare  de  communi  fratrum  nostrorum 
consilio  et  assensu  iirKsenti  sanclione  statuimus, 
et  decernimus  de  plenitudine  Apostolicsepotestatis, 
ut  de  universis  fructibus,  reddilibus,  proventibus, 
mulctis,  condemnationibus,  et  censibus  supradi- 
ctis  fiat  divisio  in  duas  partes,  quarum  una  papali 
camerfe  semper  cedat,  reliqua  vero  inter  cardina- 
les  eosdem  ffiquabter  dividatur  ;  quodque  parlem 
hujusmodi  prsedictorum  fructuum,  reddituum, 
proventuum ,  mulclarum  ,  condemnatiouum  et 
censuum  collegium  eorumdeni  percipiat  jure  suo. 
Ut  autem  prajdicta  successivis  temporibus  salu- 
brius  et  utilius  valeaut  effectui  mancipari,  sanci- 
mus  ut  inslitulio  et  deslitutio  rectorum,  qui  praj- 
eruut  locis  et  terris  praidictis,  et  quorumcumque 
etiam  aliorum  fructuum  dictorum,  reddituum  et 
proventuum  ,  mulctarum,  condemnationum  et 
censuum  collectorum  fiat  de  consilio  cardinalium 
prsedictorum.  NuIIi  ergo,  ele. 

«  Ego  Nicolaus  Calholica;  Ecclesise  episcopus. 

« Ego  Gerardns  Sabinensis  episcopus  sub- 
scripsi. 

«  Ego  JoannesTnsculanus  episc.  subsc. 

a  Ego  fr.  Malthanis  lit.  S.  Laurentii  in  Da- 
maso  presbyler  card.  subscripsi. 

«  Ego  Petrus  tit.  S.  Marci  presb.  card.  subsc. 

«  Ego  Jacobus  S.  MariiE  in  Via-Lata  diac.  card. 
subscripsi. 

«  Ego  Neapoleo  S.  Adriani  diac.  cardin.  sub- 
scripsi. 

«  Ego  fr.  Lalinus  Ostiensis  et  Velletrensis  epi- 
scop.  subscripsi. 

«  Ego  Rernardus  Portuensis  el  S.  Rufina)  epi- 
scop.  ?ubscri|)si. 

a  Ego  Rerardus  Peiiestrinus  episcopus  sub- 
scripsi. 

«  Ego  fr.  Hugo  tit.  S.  Sabinai  presbyter  card. 
subscripsi.  .       . 


«  Ego  Mattliaeus  S.  Maris  in  Porticu  (liaconus 
card.  subscripsi. 

«  Ego  Renedictus  S.  Nicolai  in  Carcere  Tul- 
liano  diaconuscard.  subscripsi. 

«  Ego  I*etrus  S.  Eustachii  diac.  cardin.  sub- 
scripsi. 

«  Datum  Reate  per  manum  magistri  Joannis 
decani  Rajocensis  S.  R.  E.  vicecancellarii  XV  kal. 
Aug.,  Indictione  secunda,  Incarnationis  Dominicai 
anno  mcclxxxix,  Pontificatiis  vero  domini  Nicolai 
papa;  IV,  au.  ii».  Meininit  hujus  Constitutionis 
Henricus  Spondanus  ',  meritoque  observat  ipsani 
in  desueludinem  abiisse,  gravissimas  scilicet  ob 
causas,  cum  aliunde  Pontificum  pia  liberalitas 
cardiuales  ad  sustineudam  dignitatem  congruis 
vectigalibus  inslruere  soleat. 

51.  Academiam  iti  Morite-Pessulano  instituit 
Nicolaus.  —  Praetermittendum  hic  non  ducimus 
erexisse  Apostolica  auctoritate  hoc  anno  Nicolaum 
apud  Montem-Pessulauum  Academiain,  (iiunc  liac- 
tenus  maxima  scientiae  laude  et  gloria  effloruit; 
de  qua  instituenda  hoc  Diploma  datum  est  ^  : 

«  Nicolaus  etc. 

«  Dilectis  filiis  doctoribus  et  scbolaribus  uni- 
versis  apud  Montem-Pessulanum  ,  Magalonensis 
dioecesis  commorantibus,  tam  praesentibus  quam 
futuris. 

«  Cum  locus  Montis-Pessulani  celebris  pluri- 
mum  et  famosus,  aptus  valde  pro  studio,  conside- 
ratis  diligeuter  ejus  condilioaibus ,  dignoscatur; 
nos  utilitati  publicae  quamplurimum  expedire  cre- 
dentes,  ut  in  loco  ipso  cultores  sapientia?  inseran- 
tur,  fructum  desideratum,  largiente  scientiarum 
Domino,  in  tempore  producturi,  auctorilate  prae- 
sentium  indulgemus,  ut  in  dicto  loco  sit  deinceps 
sludium  generale,  in  quo  magistri  doceant,  et 
scholares  libere  studeant,  et  audiant  in  quavis 
licita  facultate;  et  si  qui  processu  temporis  in 
eodem  studio  fuerint,  qui  scientia;  bravio  assecuto, 
sibi  docendi  licentiam,  ut  adios  liceiitius  erudire 
valeant  petieriut  impertiri,  sancimus,  ut  in  jure 
cauonico  et  civili  iiecnon  et  in  medicina,  etartibus 
examinari  possint  ibidem,  et  in  eisdem  facultati- 
bus  duntaxat  titulo  magisterii  decorari ;  slatuentes 
ut  quoties  aliqui  ad  niagisterium  fuerint  promo- 
vendi  ,  |)ra;sententur  episcopo  Magalonensi  locl 
di<]ecesano,  qui  fuerit  pro  tempore,  vel  ei,  quem 
ad  hoc  idem  episcopus  duxerit  de|)utandum  :  qui 
magistris  facultatis  illius,  in  qua  exaininatio  fa- 
cienda  fnerit,  de  universitate  vestra  iu  eodem  stu- 
dio  praesentibus  convocalis,  eos  gralis,  et  difficul- 
tate  (iuacum([ue  sublata  de  scientia,  facundia, 
modo  legeiuli,  et  aliis,  quae  in  promovendis  ad 
doctoratus  officium  requiruntur,  examinare  stu- 
deant  diligeuter;  el  illos,  quos  idoneos  repererint, 
petito  SLcrete  magistrorum  eoriimdem  consilio, 
quod  consilium  in  ipsorum  consulentium  dis|)en- 

'  Siioud.  iii  Anaal.  lom.  i.  aii.  1232.  num.  4.  ex  Collect.  Consisl. 
Rom.  Pont.  canl.  Aragou.  —  '  Lib.  ii.  Ep.  dlxiv. 


NICOLAI   IV   ANXUS  2.    —   CHRISTI    1289. 


G1 


diiiin,  vcl  jacturam  revelari  sul)  divin.i'  nuomodo- 
libet  malcclictionis  inlerminatione  dislrictissime 
prohibeiiius ;  approiieiil  et  admiltanl,  eisquc  peli- 
tam  liccntiam  larf^iantur,  alios  minus  idoncos 
penitus  repellendo  ,  postpositis  omnino  gralia  , 
odio,  vel  favore. 

52.  B  Cajleruin  ne,vacanlc  Magalonensi  Eccle- 
sia,  conlingat  promoveri  volentes  ad  magislratum 
(magisterium)  impediri;  voluinus  ut  cum  in  ipsa 
Ecclesia  trcs  esse  arcliidiaconos  asscrantur,  arclii- 
diacono  majori  praBsenti,  vel  co  in  reinotis  agcnte, 
vel  forsitaii  pricpedito,  seciindo,  vel  illis  pra^pe- 
ditis  aut  absentibus,  lertio,  promoveiuli  linjus- 
modi  vacationis  tempore  prajscntentur  :  (jui  eos 
examiiient  et  examinalos  approbent,  vel  repro- 
bent,  secunduni  modum  in  episcopo  praitaxatuin. 
Illi  autem  qui  in  loco  prajfato  exaininati  et  appro- 
bati  fueriiit,  ac  docendi  licentiam  obtinuerint,  ut 
est  dictum,  ex  tunc  alisque  examinatione,  vel  ap- 
probatione  alia  regendi  et  docendi  ubique  ple- 
nam  et  liberam  habeant  facultatem  ,  nec  a  quo- 
quam  valeant  prohiberi.  Sane,  ut  rite  in  prffilatis 
examinationibus  procedatur,  prcxcipimus,  ut  ma- 
gistri  legere  in  eodem  studio  cupientes,  antequam 
incipiant,  pra;stent  publice  juramentum  ,  quod 
ipsi  vocati  ad  examinationes  easdem  vcnient,  nisi 
fuerint  legitime  impediti,  ac  gratis  sine  difficultate, 
odio  et  favore  poslposilis,  dabuut  examinatori  fidele 
consiiium,  qui  de  examinatis  vel  ut  digiii  appro- 
bari  debeant,  aut  ut  indigni  merito  reprobari.  Qiii 
vero  hujusmodi  juramentuin  prajstare  noluerint, 
nec  ad  legendum,  nec  ad  examinaliones  easdem, 
nec  etiam  ad  aliqua  unlversitatis  vestrge  commoda, 
vel  beneficia  ullatenus  admittantur.  Nulii  crgo  etc. 
Dat.  Roma;  apud  S.  Mariam-Majorem  VII  kal.  No- 
vembris,  anno  ii  ».  Hkc  ad  augenda  inter  fideles 
scientiarum  lumina  constituta  :  jam  quo  studio 
erroruin  disseminatores  sit  insectatus  Nicolaus 
prosequamur. 

53.  Bceresi  comprimendcc  in  Italia  et  pietati 
fovendce  incitmbit.  —  Enituit  Pontificius  zelus  in 
tuendo  religionis  splcndore  ,  quem  suis  sordibus 
obscurare  haeretici  nitebantur  :  qui  cuin  in  Neapo- 
litano  regno  ob  bellorum  motus  grassarentur 
audacius,  fidei  censoribus  compriini  maguo  stu- 
dio  jussi  sunt  ',  utque  ex  universa  etiam  Italia 
nascentem  luem  exscinderet,  adomniuin  urliiuin 
Italiaj  prffitores  ,  magistratus  ac  iirtefectos  datis 
litteris  %  latas  ab  Innoc.  IVConstitiitiones  in  ha)re- 
ticos  servare  ac  referre  in  muuicipalium  legum 
Codices  jussit,  datainque  fidei  censoribiis  provin- 
ciam  significavit,  ut  ipsos  ad  id  objectis  anathc- 
mate  et  intcrdicto  Ecclcsiastico  ,  adigerent.  Ea3 
vero  Constitutiones  ab  liis  verbis  ducunt  exor- 
dium  '  :  «  Statuimus  ut  potestas,  capitaneus,  seu 
rector,  seu  consules,  seu  (|uivis  alii,  (jui  civitati 
proesunt,  vel  loco  alii  ad  praesens,  aut  pro  tempore 


'  Lih.  II.  Ep.  cLx.vviii.  —  2  Ep.  CLXXix.  —  ^  Exlaut  in  liullar. 
in  Iimoc.  IV. 


pra.'fuerint  in  fiituriim  in  Italia,  jurenl  pra;cise  ac 
sine  tenore  aliquo  attendere  inviolabiliter,  et  ser- 
varc,  etc.  »,  quiie  ciiin  in  Uullario  extent ,  pra^ter- 
iniltenda'  a  nobis  vis;e  sunt. 

54.  Obtinuit  etiam  a  Venetis  ',  nt  ex  populi 
scnatusque  consilio  (leceriicrctur,  imlilicam  opem 
fidei  censorihus  ad  idectendos  lia;reticos  in  ejus 
reipiiblica?  dilione  suppedilatum  iri. 

a  Uilectis  filiis  nobili  viro  duci,  consilio,  et 
communi  Venclorum. 

«  Accedentes  ad  Apostolicam  Sedem  dilcctos 
filios  nobilcs  viios  Marcum  dictum  Bemho,  ct  Nico- 
laiim  Quiriiii  nuntios  et  syndicos,  seu  procuratores 
vestros  solita  benignitate  reccpimus,  ct  tam  qune 
coram  nobis  ex  parlc  vestra  proponere  voluerunt, 
quam  (|Uffi  continebantur  in  procuraloriis  seu  in 
Instrumentis  super  corum  syiulicatii  confectis  at- 
tenle  aiidivimiis,  et  intellcximus  diligenter.  Porro 
praifati  syiiiiici,  juxla  sua;  coinmissionis  tenorem 
in  negotio  procedentes,  pro  vobis  et  noiniiie  ves- 
tro  firiniter  promiserimf  quod  inquisitoribus  pra- 
vitatis  ha^relicae  ad  ipsorum  officium  efficaciter 
excquendum  tu,  fili  dux,  absque  ulla  requisitione 
consiiii  opportunum  auxilium,  cum  ab  eis  requi- 
situs  extiteris  ,  exhibebis ;  quodque  depones  pecu- 
niam  iienes  aliquem  in  Venetiis,  a  vobis  commu- 
niter  inquisitorum  ipsorum  noinine  deputatum ; 
ita  quod  quandocumque  inquisitores  praefali  pro 
cjusdem  exccutione  offlcii  pecunia  iiuiigebunt, 
alibi  pecuniam  quaerere  non  cogantur,  piout  in 
Instrumentopublicosnper  hujusmodi  promissione 
confeclo  plenius  et  seriosius  conlinetur.  Nos  autem 
devotionem  in  hac  parte  vestram,  et  quantum  sit 
vobis  cordi  ncgotium  fidei,  et  experiri  volentes, 
universitatem  vestram  rogamus,  monemus,  ct 
hortamur  atlonte  per  Apostolica  vobis  scripta  man- 
dantes,  quatenus  pro  divina  et  Apostolicx  Sedisac 
nostrareverentia,  [iromissionem  eamdein  nomine, 
ut  pnemittitur,  vestro  factain  sic  devote,  sollicite, 
ac  efficaciter  adirnplere  curetis,  impendendo  in- 
quisitoribus  ipsis  super  exsequendo  eoruiii  officio 
consilium,  favorem  et  aiixilium  opportunum,  ut 
exinde  a  Domino  praemium,  et  a  nobisdignae  com- 
mendationis  tituluiu  conse(]ui  valeatis ,  nec  opor- 
tcat,  si  secus  fieret,  per  Apostolicae  Scdis  provi- 
dentiam  aliud  in  hac  parte  remedium  adhiberi, 
Tenores  autem  procuratoriorum  pra;dictorum  prae- 
senlibus  fecimus  annotari,  qui  tales  sunt. 

55.  a  In  Dei  nomine.  Amen.  Anno  ejusdem  Nati- 
vilatisMCCLXxxix,diequarto  Aiigiistisccundic  Indi- 
ctionis,extenorehujuspublici  Instrumcntiappareat 
inanifeste,  quod  illnstri  domino  Joaune  Dandulo 
Dei  gratia  Vciietiaiiim,  Dalinatiai  at(|ue  Chroati;e 
ducc,  domino  qiiartae  partis  et  dimidia;  lotius 
im|ierii  Romania;  exislente  cum  S!io  niinori  et 
majori  et  generali  consilio  ,  ct  commnni  Vcnetia- 
rum  ad  voces  piv-cconum  ,  et  sonum  campanarum 
more  solito  congregatis,  capla  fuit  pars,  ct  ordina- 

'  Lib.  II.  Ep.  DXLVii. 


62 


NICOLAI    IV    AXNUS    2.    —    CHRISTI    1289. 


tiini  el  firmatiim  per  ipsiim  (loiiiinnm  diicem,  et 

|ier  |)r£G(licta  consilia,  (iiiod  dominus  diix  liabeat  a 

majori  consilio  pleiiam  auctoritatem,  et  ab  eodem 

consilio  fuit  eidem  concessa  dandi  solus  auxilium 

iiK|uisiloribiis  |iro  offlcio  liaireticaj  pravitatis  exer- 

cendo  in  Venetiis,  quandocum(]ue  ab  ipsis  inqui- 

sitoribus  fuerit  requisitus    sine   alferius  requisi- 

tione  consilii.  Iteni  quod  deponatur  pecunia  penes 

aliijuem   de|iutatum  in  Venetiis  per  commune  ad 

nomen  iii(|uisitorum;ita  quod  qunndocumque  in- 

qnisitoresindigerent  jiecunia  pro  oflicio,  quod  non 

oporteret  eos  alio  perquirere  nisi  istum  sic  de|)u- 

tatum  :  qui  teneatur,  et  debeat,   quando  requi- 

sierint ,  sibi  dare,  et  recij^iat  pro  communi  Veneto 

omnem  utilitatem,  et  proventus,  qui  ex  ofllcio  pro- 

venirent.  In  cujus  rei  fidem  et  evidentiam  plenio- 

rem  dictus  doniinus  dux  niandavit  de  praedictis 

Instrumentum  pul)licum  per  ine  Martinum  Ravi- 

gnani  notariuni,  et  ducatus  Ven(;liarum  scribam 

fieri,  et  sua  Bulla  plumbea  communiri.  Actuni 

Venetiis  in  ducaii  [lalatio.  Ego  Marlinus  Ravignani 

imperiali  auctorilate  notarius,  et  ducatus  Venetia- 

rum  scriba  liis  omnibus  interfui,  et  de  mandato 

dicti  domini  ducis  scripsi.  et  in  publicam  formam 

redegi.  Dat.  Reate  V  kal,  Septemb.  an.  ii  ». 

Meminit  bujus  Pontificii  Diplomatis  auctor 
Ajipendicis  Chronici  '  Andreo'  Dandali  bis  verbis  : 
«  Pra^libatus  dux  (nimirum  Joannes  Dandalus), 
liberlatem  et  bonoremassiduerecogitans,  asunimo 
Pontifice  privilegium  obtinuit,  (|uod  bona  damiia- 
torum  de  basresi  incommune  Venetiarum  debeant 
devenire  :  ita  tamen,  quod  comninne  ob  hoc  tene- 
atur  omnes  expensas  facere  officio  inquisitionis 
opportunas  ». 

Ut  pietatis  liostes  repressitsanclissimus  Ponti- 
fex,  ita  illius  cultores  fovit.  Hospitalarios  Vien- 
nenses  in  xenodocbium  S.  Andrens ,  cui  a  Piscina 
nomen  est,  proximo  a  S.  Maria-Majori  intervallo 
silum ,  a  Capotio  S.  Georgii  ad  Velum-Aureuin 
diacono  card.  olim  conditum  induxit  ^.  Cluniacen- 
sibiis  iiriniajvnni  sanctilalis  florem  reslituendum 
curavit  '.  Confirmavit  '  reiigiosae  vita'.  leges  ab 
Alberto  patriarcba  Hierosolymitano  olim  Carmelitis 
traditas  atque  ablnnocentio  IV  postea  emendatas. 
Susceptani  vero  apud  Scotos  ini(|uani  consuetudi- 
nem,  qua  cautuin  erat  ne  quis  ad  religiosa  sodali- 
tiaadmitteretur,  j^raeessetve  aliis  nisi  eScotia  oriun- 
dus  esset,  abrogavit  ».  Nunc  quid  ad  gentiles  ad 
Christi  cultum  traducendos,  revocandos  ad  Eccie- 
siai  obse(]uium  et  conjunclionein  scliismaticos , 
aliosque  in  remotissimisOrientis  oris  pietate  exco- 
lendos  lioc  anuo  Cbristi  vicarius  gesserit,  dicere 
aggrediamur. 

56.  Jacobitanan  patriarcham  aliosque  epi- 
scopos  Orientis  ad  fideni  orthodoxam  invitat.  — 
Jacobitarum  iii   priniis   patriarchani,  queni   piis 


1  Appen.  Andr.  Dand.  in  Jo.  Oand^lo.  —  ^  Lib.  ii.  Ep  dcclxiii. 
—  '  Rp.  CDxr,  DLXii,  DCv,  Dcvi.  —  ■•  Ep.  (.CLXXiVl.  Jord.  Ms. 
Val.  siga.  nuni.  ]9ti0  et  alii.  —  '  Ep.  ciii. 


operibus  deditum  didicerat,  ac  Minoritarum,  qui 
in  Oriente  ad  revocandos  ad  Ecclesiam  populos 
incumbebant,  studiosum  est  adhortatus  ',  ut  se 
CatlioIic;e  fidei  conformaret. 

«  Patriarcb;e  Jacobitarum. 

«  Disponente  summi  Rcgis  arbitrio  cujus  pro- 
videntia;  magnitudo  caiestia  simul  et  terrena  dis- 
ponit ,  ad  apicem  Apostolica^  digiiitatis  assumpti 
grandi  desiderio  ducimur,  ut  sic  cunctorum  gres- 
sus  mortalium  saliibriter  dirigantur,  sic  illi  suo- 
runi  operiim  moderentur  liabenas,  ut  accepti  red- 
dantHrAllissimo,eisquesalusproveiiiataniniarum. 
Qiiid  enirn  illa  juciindius.  quid  deiaderabilius  , 
quid  in  terris  pretiosuis  fore  dignoscitur?  Cum  si 
totiiis  orbis  quis  sibi  doniinium  vindicet,  prout 
Evangelica  testaturauctoritas,  niliil  prosit,  si  detri- 
nientum  animse  patiatur.  Quamobrem  muUiplici 
reddimiir  attentione  solliciti,  ut  iiniversi  per  niiin- 
dum  pojiuli  constituti  Cbristo  Doniiiio  sub  Chri- 
stianae  fidei  religione  cominilitent,  quam  sacro- 
sancta  Romaiia  Ecclesia  tenet  firmiter  et  observat; 
quGB  vita^  semitam  prseparat,  paaditque  aditum 
ad  ffiterna  gaudia  promerenda.  Sperainusinsuper, 
ut  et  tu,  cui  miiltus  ,  ut  dicitur,  subjectiis  est  po- 
pulus,  magno  desiderio  i(!rveas  et  solerter  exqui- 
ras  ,  ut  per  laudabilium  exercitium  aclionum  ,  sic 
siio  creatori  complaceat  ,  ut  salutis  commoda 
mereatur,  ()uod  ab^^que  ipsius  observatione  fidei 
quae  reatus  expurgat,  maculas  diliiit,  uequit  i^eni- 
tns  provenire.  Idei»que  fraternitatem  tuam  pater- 
nis  exhortamur  aflectibus,  et  in  Filio  Dei  Patris 
tibi  sinceris  meiilibus  suademus  ,  quatenus  ad 
obser«andam  lideni  Catliolicam,  qiiam  sicut  prae- 
mittitur,  tenet  et  servat  Romana  Ecclesia,  incon- 
cusse.acetiam  ad  iiisiiis  Ecclesiae  uiiionem,sublato 
cujuslibet  tarditatis  obstaculo,et  nexibus  dilficul- 
tatis  efTractis,  festinus  acceleres  ,  promptus  adve- 
nias,  occurras  spontaneiis,  studiosus  accedas ,  eo 
majoris  relributionis  prremium  proinde  consecu- 
turus  a  Domino,  quo  plures  ad  id  tuo  exemplo 
laudabili  evocabis  :  cum  facile  trahi  soleat  in 
exem[)lum  a  subditis,  qiiod  agi  conspicitur  a  [ira;- 
latis.  Speramus  etenim,  maguaque  flducia  duci- 
niur,  quod  praemissa  lilienter  et  efficacilei  adiin- 
plebis,  subjectum  tibi  popnlum  ad  ea  diligenter 
et  sollicite  inducendo,  cumsicutdilectusfilius  fra- 
ter  Joannes  de  Monfecorvino  de  Ordine  fratrum 
Minoruni ,  lator  pricsentiiim  ,  miilta  bona,  multa- 
que  laudabilia  opera,  qua;  lcetanler  audivimus,  de 
tuis  studiis  nobis  duxerit  referenda.  Suscipe  igitur 
reverenter  exhortatioiiem  sinceram  ,  et  salubrem 
devotus  amplectere  Christi  vicarii  suadelam  :  sic 
te  laudabiliter  gerere  studeas  ad  honoreni  et  glo- 
riam  omnium  Conditoris,  ut  in  conspectu  ejus 
reddaris  acceptior  cuniulo  meritorum.  Caeterum 
instanler  expetinius,  ut  eumdem  fratrem  et  ejiis 
socios  specialiter  habeas  comniendatos,  ipsosque 


'  l,ib.  11.  Ep.  cur.  XLViii.  Ext.  etiam  iu  Formul.  iMar.  Ebul.  Ms. 
arcliiv.  Vat.  pa;;.  211;.  uuui.  3173. 


yrCOLAI   IV   AXNUS  2.   —  CHKISTr    1289. 


fi3 


beni^ne  ac  fnvorabiliter  proseqviaris,  nt  tali  et  tanto 
muniti  prfosiiiio.  iitiliiis  et  coniinodiiis  in  minis- 
terio  se  gerere  valeant,  qnod  exeiccnt,  et  ad  Imu- 
dem  divini  nominis  opera  efficacius  proseqni  Jesu 
Cliristi.  rt  niilem  io  fiile  Cliristiana  pnpdicta 
plenius  et  nielins  valeas  alios  iiiiormare,  dictain 
fidera  et  ejns  forniam  praesentibns  fecimus  anno- 
tari ,  qnse  tnlis  est  :  Credimns  in  snnctnm  Triiiita- 
tem  Tntrem,  et  Filium,  et  Spiritum  snnctiiin,  etc.  d 
Concepta  est  iisdem  verbis  ,  ntqiie  en,  quEe  a  Cle- 
mente  IV  Grrrcis  poposita  est  '.  de  qua  saepius  illata 
mentio.  a  l>at.  Kente  nnn.  Jiilii ,  Pontif.  nostri 
an.  11  0.  Excitati  siinilliinis  litteris  '  Sacerdos  pa- 
triarcha;  frater;tuin  Nestorianorum  ,  Georgiano- 
rum  ,  Armenorum  patriarchae  ;  archiepiscopus 
^thiopum.aliiqueeorum  resnoruin  Asiae  et  Africac 
praesules,  ad  orlhoiloxain  hdim  profilendam,  com- 
missosque  greges  Romanae  Ecclesiae  conjungeiidos, 
atqne  mter  cseteros  Tnurisiii  episcopo  Dionysio, 
quein  ad  fidemCalholicamcolendam,  uti  CcEperat, 
excitavlt ;  cuique  eamdem  fidei  formaui,  quam 
anno  superiori  transmiserat,  ut  ipsam  in  oculis 
semper  defixam  gereret ,  eaque  inibueret  popnlos 
atque  informaret  misit '. 

57.  Ad  leges  el  pojjulos  ArmeniK,  JLthiopicB 
et  Tarlarorum  dat  litteras  /jarceneticas.  —  Cuiii 
vero  ad  populorum  conversionem  maxiini  iiitersit 
regum  exemplum,  sanctissimus  Poiitifex,  ut  oin- 
nes  ad  Christum  pelliceret,  plures  lilteras  Aposto- 
licas  ad  Arineniae.  Georgiae,  Hiberiae,  iEthiopiae,  et 
Tartariae  reges  dedit.  Utque  ab  Aytono  Arineno 
ducamus  initium ;  receater  ille  paternum  sce- 
ptruin  capessiverat,  atque  erga  Romanam  Eccle- 
siam  egregie  affectum  se  demonstrarat  :  quem 
Nicolaus  sinu  amautissimo  excepit  *^  fideique  for- 
mam  ad  ipsum  transinisit. 

« Charissimo  iu  Chri?to  filio  regi  Armeuiae 
illuslri. 

a  Gerentes  in  terris  ,  licet  insufficientibus 
meritis,  vices  Christi,  grandi,  nec  iinmerito,  laeti- 
tia  et  exultatione  perfundimur,  cuiu  ad  nostrum 
pervenire  contingat  audituiii,  quod  corda  regum 
et  principum  terrenorum  sunimi  Regis,  per  quem 
potentatus  altitudine  prtEeminent,  beneplacitis  se 
coaptaut.  Nuper  eteuini  audi\inuis,  et  laetnti  su- 
mus  iu  Douiino  veheiuenter,  dilecto  filio  fratre 
Joanne  de  Montecorvino  de  Ordine  Minorum  latore 
praesentiuin  nobis  ex  parte  regin  leferente,  quod 
erga  Houianam  Ecclesinm ,  cunctorum  inatrera 
fideliura  et  raagistrani,  ferventis  devotionis  geris 
affectuui ;  quodque  ad  habendam  cum  eadera  Ec- 
clesia  tanquaiu  princeps  Catholicus  unioneui,  in 
te  voluntatis  vigere  dignoscitur  promptitudo.  Sub- 
junxit  quoque  fratris  memorati  relatio,  quodclnrae 
memorice  (Livoj  pater  tuus,  veluti  obedieulic-e 
filius  et  Catholicus  Chrislianus,   mortem   subiit 


'  Ao.  Christ.  126".  nnin.  73.  —  -  Reg.  post  eamd.  Ep.  xtviil.  — 
'  Lib.  II.  Ep.  cur.  sux.  —  *  Ep.  cur.  l.  et  Formul.  Mar.  Ebnli 
pag.  327.  oum.  3175. 


temporalem.  Revera,  fili  charissime,  lam  giaiis 
tanique  acceptis  riimoribus  intellectis,  cor  iio- 
struiu  in  Doinino  iiberibus  gaudiis  e.vultavit,  cum 
auimnrum  salulem,  quam  in  cunctis  raortniibus 
ex  dfbito  iiasloralis  officii  exquirinius,  votis  fer- 
venlibus  cupianius. 

38.  0  Rogauius  itaque  celsitudinem  regiam 
et  hortamur  in  Filio  Dei  Pntris,  quatenus  iiientis 
oculis  erectis  ad  Domiuum,  tua.'que  intentionis 
proposito  directo  sahibriter  ad  exercitium  lauda- 
bilium  actionum,  devotionein  et  voluntalem  prffi- 
dictas  dignis  piaeconiis  attollendas,  slabili  mente 
continues,  ac  intra  tui  pectoris  thalamum  sumino- 
pere  studeas  couservare.  Nos  eiiiiu  te  lanquam 
lihuin  praulilectum  ad  unionem  laetanter  recipi- 
raus  Ecclesiae  menioratie,  penes  maguitudineui 
regiaiu  precibus  insistentes  uberibus,  enraque  jia- 
teruis  exhorlationibus  excitantes,  ut  ejusdera  Ro- 
inana?  EcclesiaB,  dictique  fratris  et  socioruin  suo- 
runi  doctiinaui  quae  salutis  commoda  subniini- 
strat,  in  omnibus  promptus  et  efficax  exequaris; 
ad  receptionem  celerem,  et  efficaceiii  executionem 
illius  praelalos  et  populum  Arineiioruui  regiae 
ditioni  subjectnra  sollicitis  studiis  inducendo  :  sic 
te  in  praemissis  cura  vigili  habilurus,  ut  a  Do- 
niiuo  ijroimie  priemium  consei|ui  valeas  pro  mi- 
nimis  graudia  largieule,  tui  nuininis  fama  lucre- 
meuta  suscipiat  ,  et  Sedis  Apostoiic;e  gralinm  , 
quain  libeuler  ad  filios  devotos  exteiidimus,  ube- 
rius  merearis.  Caeterum  magnitudinem  regiam 
plenis  prosequiinur  actiouibus  gratiarum  quod 
sicut  ejusdem  fratris  palefecit  assertio,  ipsum  et 
socios  supradictos  benigne  recipiens,  eis  multae 
humanitatis  affectum  exhibuit,  eosque  gratiosi 
favoiis  impendio  extitit  [irosecuta;  [letentes  instau- 
ter,  ut  eos  clemeuter  habeas  coniinendatos,  ut  ad 
laudem  diviui  nominis  et  auimarum  saluteiii  uti- 
lius  et  efOcacius  opiis  prosequi  valeaut  iiichoatura. 
Ut  auteui  iu  Dde  ChrisUana,  quam  tenet  et  servat 
Romaua  Ecclesia,  pleuius  et  efficacius  valeas  iu- 
forraari,  dictaui  fidem  et  ejuslormam  |iia'seulibus 
fecimus  annotari,  qua?  sunt  h;e  :  Credinuis  S.  Tri- 
iiitalem,etc.  fiSubjicitur  fidei  forma  sa?pius  memo- 
rata,  ohm  Palaeologo  proposita*;  acdeiuadscripta 
est  litteris  ad  .Vrmeuum  dies.  a  Dat.  Reate  uon. 
Jul.,  Pont.  uostri  an.  ii  n. 

Horlatus  etiam  est '  Mariam  sororem  regina; 
Armeiiiaj  ,  ut  in  fide  Calholica,  quam  seinper 
ipsaiii  professain  acceperal,  constans  permaueret: 
a  Horlamur,  inquit,  nobilitatera  tuam  et  excita- 
mus  iu  Doinino  Jesu  Chrislo,  qualenus  inentis 
oculis  erectis  ad  Deum,  et  ad  salutis  ac  pietatis 
opera  directo  proposito,  ad  observatiouera  fidei 
Christianae ,  diclaHiue  prosecutionem  contiiiuam 
uuionis  efflcaciler  el  revereuter  iuteudas,  alia(]ue 
studeas  exercere  sollicite,  quae  diviuae  sint  |)lacita 
Majestati  ;  ad  observatioiiem  et  prosecutionem 
easdeiu  juxla  datain  tibi  a  Doinino  gratiain  ca;te- 

»  An.  Chr.  1267.  num.  75.  —  »  Ep.  li. 


64 


NICOLAI   rV   ANNUS    2.    —    CHRISTI    1289. 


ros  inducendo  ».  Eademque  litteramm  sententia 
Euit,  quas  ad  Torosuni  regis  Armenia^  fiatrem  et 
alios  dedit '.  Ad  eamdeni  quoque  cum  Rom.  Ec- 
clesia  conjunclionem  Armeuorum  proceres  ;  atque 
inter  c;ptero3  Leonem  comilem  stabilem  -  et  ma- 
gistrum  caslrorum  '  seii  marescalcum,  pra;terea 
universum  popuhim  *  adducere  studuit. 

59.  Egregia  etiam  usus  opera  ad  .-Etliiopes 
ad  legem  Cliristianam  servandam  ',  atque  Ec- 
clesiae  prosequendam  conjunctionem  lilteris  solli- 
citavit '. 

«  Dilectis  filiis  populo  ^thiopiae. 

a  Summi  pastoris^  qiii  pro  suis  omnibus  ani- 
mam  posuit,  diraeque  mortis  sponte  pati  suppli- 
cium  \oluit,  ut  nos  ab  bostis  laqueo  liberaret, 
vices,  licet  insufficientibus  meritis,  gerentes  in 
terris,  cunctorum  salutem  appetinius,  solerter  ex- 
quirimus,  sollicite  procuramus,  ut  post  vita;  prae- 
sentis  ergastulum  fideliuin  animaj  in  Ccelestibus 
pasculis  collocentur.  Cum  itaque  fides  Catbolica, 
quam  Romana  tenet  et  servat  Ecclesia,  semitam 
praeparet,  pandatque  aditum  ad  salutem,  univer- 
sitatem  vestram  horlamur  attente  ac  excitamus 
in  Filio  Dei  Patris  quatenus  mentis  oculis  erectis 
ad  Dominum,  et  ad  salutis  ac  pietatis  opera  usus 
directo  proposito,  ad  observandam  Christianam 
fldem,  et  prosequendam  ipsius  Ecclesiae  unionem 
ferventer  et  efficaciter  intendalis,  aliaquestudeatis 
operari  sollicite,  quaj  iu  consiiectu  Altissimi  siut 
accepta;  sic  de  bono  semper  in  mehus  adjuvante 
Domino  processuri,  ut  possitis  ad  asternee  beatitu- 
dinis  gaudia  pervenire.  Caeterum  quia  vos  sincera 
in  Domino  charitate  compiectimur,  vestraeque  sa- 
lutis  affectamus  augmentum,  vobis  et  vestruni 
cuihbet  nostraj  benediclionis  munus  in  remissio- 
nem  concedimus  peccatorum.  Dat.  Reate  V  id. 
Juhi  annouB.  Eadem  litterarum  series  ad  uni- 
versos  Nestorianos,  tum  ad  ^thiopum  imperato- 
rem,  Demetrium  Georgianorum,  Davidemque  Hi- 
berorum  reges  missa  est '. 

60.  Comparati  egregie  tunc  erant  Tartari 
Orientales  ad  excipiendam  Christianaiu  fideni,  qua; 
apud  ipsos  felicissime  propagabatur  :  quare  Nico- 
laus,  ne  Apostolico  muneri  deesset,  ad  ipsorum 
reges  ad  Christiana  sacra  alliciendos  studiuiu  col- 
locavil.  Haic  enini  Argoni,  quein  bene  erga  Chri- 
stianos  affectum  acceperat  ,  scripsit  '  ;  ac  post 
religionis  Christiana;  multa  cumulata  encomia, 
Yita;  fragilitatem  proposuit,  ut  omni  abjecta  niora 
ad  baptismum  pro  aeterna  salute  adipiscenda  pro- 
Yolaret. 

«  Argoni  regi  Tartarorum  illustri  gratiam  in 
pra;scnti,  quae  perducat  ad  gloriam  in  tuturo. 

«  Dilectus  filius  frater  Joannes  de  Montecor- 
vino  de  Ordine  Minorum,  lator  praesentium,  ad 
nostram  de  Orientalibus  |)artibus  praeseutiam  ve- 

'  Reg.  post  eamd.  Ep.  —  '  Ep.  lii.  —  ^  Reg.  post  eamd.  Ep. 
—  *  Ep.  Llll.  —  '  Reg.  pott  caiad.  Ep.  —  '  Ep.  Liil.  —  '  Rei;. 
post  earod.  Ep.  —  "  Ep.  Liv.  Forni,  Mar.  Ebuli  Ms.  Vat.  pag.  327. 
iiuui.  1I7S. 


niens,  atlentae  relationis  officio  nostro  apostolatui 
jiatefecit,  quod  tu  tanquam  a  Domino,  in  cujus 
manu  corda  sunt  terrenorum  principum,  inspira- 
tus  et  specialis  gratice  dono  praeventus  erga  nos  et 
Romanam  Ecclesiam,  acalias  etiam  Cliristianorutn 
Ecclesias  niagnae  devotionis  gerisaflectum.  Adjecit 
etiam  dictus  frater,  quod  sibi  ejusque  sociis,  dum 
in  tuis  iiartibus  morarentur,  Christi  prosequentes 
obsequia,  humauitatem  grandem  et  benignitatem 
exuberem  tua  clenienter  exhibuit  magnitudo ; 
quodque  degentibus  in  terris  tuae  ditioni  subjectis 
imperio  fidei  cultoribus  te  benignum  ct  benevo- 
lum  exliibes,  eosque  non  sine  sonorio  praeconio, 
ct  (lispositionis  iiuliciis  ad  salutem,  quarn  de  bono 
semper  in  melius  dediici  cupimus,  in  augmentum 
sedulas  tuitionis  auxilio  confoves,  et  favore  prose- 
queris  gratioso.  Nos  autem  tam  gratis  et  acceptis 
rumoribus  iutellectis,  laetati  fuimus  in  immen- 
suin,  cum  tiias  salutis  augiuentum  sinceris  affe- 
ctibus  cupiamus;  celsitudini  regiae  tanto  proinde 
profusiores  gratias  referentes,  quanto  id  uberioris 
beiiignitatis  zelus  exequitur,  et  ex  magnificentia 
proveuit  ampliori. 

61.  «  Porro,  princeps  egregie,  sicut  magnifi- 
centiic  regiae  per  alias  nostras  litteras  tibi  per  ve- 
nerabilem  fratrem  nostrum  Roban  Dersamma  in 
partibus  Orientis  episcopum,  et  nonnullos  tuos 
nuulios  ad  nos  missos,  duximus  intimandum,  nos 
qni  quamvis  insuffliientibus  meritis  vicarii  Christi 
sumus,  et  Petri  Apostolorum  principis  successo- 
res,  quampluriuium  cupimus  et  ardenti  desiderio 
affeclamus,  ut  quos  baptismalis  unda  non  diluit, 
et  lidei  Christiante  religio  non  includit,  erroris 
iiivio,  per  quod  gressibus  periculosis  oberrant, 
oinnino  relicto,  ad  rectitudiuis  semitam  revocen- 
tur,  et  fidem  servent  fideliter  supradictam.  HaBC 
cst  etenim,  sicut  magnificentiae  regias  per  jani 
dictas  notificaviinus  litteras,  fldes  recta,  Qdes  vera, 
quae  felicitatis  speraudai  fiduciam  repromittit,  et 
sine  cujus  suffragio  placere  Domino  nemo  potest. 
HcX'C  esl  quae  reatus  expurgat,  quae  commoda  salu- 
tationis  impendit,  et  per  quam  a;terna  gaudia, 
bonis  concurrentibus  actibus ,  acquiruntur.  Per 
hanc  hostis  antiquus  de  arce  mentis  expellitur. 
H;t'C  corda  purificat,  et  infidelitatis  nubilum  suae 
radiis  expial  claritatis.  Hsc  est  virtutum  omnium 
fniKlamuntum,  sidus  irradians,  stella  micans,  so- 
leni  justitiae  intelligentia^que  praeveniens ,  per 
quam  dies  oritur  gratiae,  per  quam  dies  glorias 
subsequitur.  Excitamus  itaque  magnitudinem  re- 
giani  et  hortamur  attente,  tibicjue,  cujus  in  liac 
parte  salutem  exquiriinus,  sano  et  sincero  cousilio 
suademus,  quatenus  alta  et  sedula  meditatione 
recogitans,  quain  fragilis  et  caduca  humanffi  ua- 
turac  conditio,  quam  plena  periculis,  quam  expo- 
sita  casibus,  quam  sit  instabilis  status  ejus,  consi- 
derans  etiaiii  quod  a  lege  mortis,  qua  nihil  certius 
cernitur,  nihii  habetur  incerlius  hora  ejus,  uullus 
excluditur,  nullus  effugit  metas  suas,  nuilusa  Do- 
miiio  redditur  exemplus  ilUus,  promplus  exurgas, 


NICOLAr    IV    ANNUS   2.    —    CHRISTI    1289. 


G5 


pra'sto  te  offeras,  paratus  accfdas  ad  a^iiilioiiein 
Cliristiaiiae  fldei,  ac  suscipienduin  l)aptismatis  sa- 
craiiicntuin,  ad  laudein  diviiii  iioniiiiis,  tiKosalutis 
profectuiii,  ct  aiiginentuin  lidei  snpradictie  :  ut 
lucis  suEe  radio  illuslratus,  ejiis  tiiuinplialis  efTi- 
ciaris  allileta,  illius  fines  amplilicaiis,  terniiiiosciue 
dilatans;  ul  po-t  vitie  piieseiilis  ei-;;astuliiiii ,  a 
porta  inferi  libereris  ,  et  ejus  diris  cruciatibus 
poRuisqne  gravissimis  evitatis,  a'leriuc  beatitndiiiis 
prxinia,  qu;c  oinnem  dcleclatioiiem  excedunt, 
tanquam  princeps  emeritus  conseciuaris.  Csterum 
prtxlibatum  fralrem  Joannem  et  cjus  socios  ad 
jiartes  ipsas  salubre  prosecuturos  neyolium,  i|uod 
coeperunt  fiducialiler,  remittendos  iiistantcr  expo- 
scimus,  ut  eos  intuitu  Dei,  et  ob  reverentiam 
Apostolicae  Sedis  et  nostram  benigne  habeas  com- 
inendatos,  eis  super  liujusmodi  execiitione  negolii, 
favoreui  regium  impensurus,  cujus  fulti  pra>sidio, 
ulilius  et  efficacius  se  babere  valeant  in  bac  parte; 
quodque  aliquos  ex  ipsis  tecum  jngiter  teneas, 
qui  tibi  tuoque  proponant  populo  vcrbum  Dci,  et 
de  salute  tractare  valeant  animarum.  Dat.  Reate 
id.  Jul.,  an.  ii  ». 

62.  Nec  Argon  modo,  sed  etiam  Cobyla  Clian 
suinmus  Tartarorum  iinperator  in  Chrislianain 
fidem  adeo  propensus  erat,  ut  Argonus  missis  ad 
Ponlificem  Romanum  oratoribus  Latinos  sacerdo- 
tes  ad  illuin  destinari  flagitarit.  Quo  nuntio  ingenli 
gaudio  perfusus  Nicolaus  Minoritas  transmisit,  et 
Chanum  est  hortatus  ',  ut  fidem,  quam  Roinana 
teuet  Ecclesia,  amplecteretur. 

«  Nicolaus,  Cobla  Chan  nia^no  |)riiicipi  Tarta- 
roruin,  gratiam  in  praesenti,  quae  perducatad  glo- 
riam  ia  iuturo. 

«  Gaudemus  in  Domino,  princeps  egregie,  si- 
bique  devotas  et  uberes  gratiarum  referimus  actio- 
nes,  quod  ipse  in  cujus  manu  corda  sunt  princi- 
pum  terrenorum,  te,  |irout  Istanter  audivimus, 
sua;  dono  gratiae  clemenli  pietale  pra;veiiieiis,  illo 
tui  pectoris  intima  foecundavit  affectu,  quod  ad 
Christianitalis  terminos  ampliandos  dirigitur  desi- 
derium  iiienlis  tuffi.  Duduin  siquidem  iiost  noslice 
promotionis  initia  certos  nuntios  ad  nostram  prae- 
sentiam  ex  parte  magniflci  principis  Argonis  regis 
Tarlarorum  illustris  transmissos  rccepiinus,  nobis 
aperte  referentes,  quod  ad  persouam  nostram  et 
Romanam  Ecclesiam,  et  etiam  gcntem,  seu  popu- 
lum  Latinornm,  grandis  devotionis  affeclum  ina- 
gnificentia  tua  gerit,  dictique  nuutiicx  parte  regia 
cuin  instantia  petierunt,  ut  aliquos  religiosos  Lati- 
nos  ad  tuam  praesentiam  mittcremus.  Nos  aulem, 
tam  gratis  el  accejitis  de  taiito  tamqiie  sublimi 
principe  rumoribus  intellectis,  exultavimusin  Do- 
mino  vehementer,  cum  i\ix  salulis  aiignientiim, 
tuique  nominis  gloriam  sinceris  aflcctibiis  ciiiiia- 
mus;  Patri  luminum,  a  quo  est  omne  datuiii  opti- 
mum,  et  omne  donum  perfectuin,  humiiiter  sup- 
plicantes,  ut  tui  pectoris  intiina  de  bono  semper 


iii  niclius  iiiiii  re  siire  iiispirationis  illumincl,  ac 
suae  gratiae  ror  .lerfundat  ad  laudeni  sui  gloriosi 
nomiiiis  ct  h  ■cm.  Voleiites  igitur  votis  repiis 
beuigMc   aiini  in    hac   jiarte,  ac   dc-siderantes 

adinodum,  ut  iscipiendam  Christianam  fidem, 
qiiani  prtedii  omana  tenct  et  servat  Ecclcsia, 
piomptiis  acCu>.uo,  pia'sto  te  offeras,  sludiosus  oc- 
curras,  cum  sine  ipsius  comilante  sullVagio  placere 
Altissimo  nenio  possit,  ecce  dilecluni  filiuiii  fra- 
tiem  Joanuem  e  Moute-Corvino  cum  ejiis  sociisde 
Ordiue  Minorum  latorem  pra?senliiim  ad  te  duxi- 
iuus  destiuandum,  elc.  Addit  preces,  ut  benigne 
excipiat,  ejiisqiie  praccepta  ad  comparandam  im- 
mortalilatem  in  aninium  admittat.  Dat.  Reatc 
III  id.  Julii,  an.  ii  ». 

63.  Einiiiebat  inter  Tartaros  etiani  digni- 
tate  Caydoniiis  princcps ,  qnem  pari  studio  ad 
Inceiii  Evangelicam  admittendam  provocavit  Nico- 
laus  '. 

«  Caydono  principi  Tartaiorum  illustri,  gra- 
tiam  in  praisenti ,  quaj  perducat  ad  gloriam  iii 
futuro. 

«  Ad  ea,  quae  tua;  salutis  augmentum  respi- 
ciuiit,  tuiquc  nominis  tilulos  in  orbe  terrarum 
attollunt,  celsitudinem  tuam  libenter  induciinus, 
operamque  sollicitam  impertimur.  Sane,  princeps 
egregie,  tuis  aperiri  sensibusaffectamus,  i|uod  Dei 
filius  Jesus  Christus  ad  ima  inundi,  ut  hominem, 
qiiem  ad  imaginem  et  similitudinem  suam  de 
limo  terrte  formaverat,  de  servitutis  nexibns,  in 
quos  ipsum  impegerat  maligna  suggeslio,  libera- 
ret ;  clementi  dignatione  descendens,  vestem  no- 
stra;  mortalitatis  assumpsit,  jit  proprii  aspersione 
cruoris  incendia  perpetui  cruciatus  exstingueret, 
ac  suos  morlis  ffiterna)  tencbris  obvolutos,  vitae 
perennis  efficeret  possessores  :  qui  commissae  sibi 
legationis  a  Palre  in  regione  peccantium  piis  stu- 
diis  exercens  officium,  mundumqiie  salutaribus 
institulis  informans,  taudem  [lost  sanctic  conver- 
sationis  et  operationis  exempla,  post  Evangclicae 
instructionis  eloquia,  pnst  doctrinaj  salutaris  ef- 
fectum,  dirae  mortis  ultro  supplicium  siibiit,  die- 
que  tertia  resurrexit  a  mortuis  gloriosus,  ut 
mortem  nostram  moriendo  destrueret,  ct  vitain 
resurgendo  beuigiiius  rcpararct.  Qui  priusquam 
paterelur,  claves  rcgni  caoloruiii  R.  Petro  Ajiosto- 
loruin  principi,  et  per  eum  suis  duxit  successori- 
bus  committendas,  per  hoc  eis  tam  subliniis  pole- 
stalis  anctoritalem  inipendcns,  ut  qnodcuii  que 
(ligarent)  super  tcrraiii,  ligatum  haberctur  in  cce- 
lis,  et  (luodcumque  solverent  super  terram,  solu- 
tum  existeret  in  eisdein. 

64.  «  Unde  nos,  licet  insufflcientibus  meritis, 
Ciiristi  vicarii  et  ejusdem  Petri  successores  in  ter- 
ris  disponente  Doinino  coustitnti,  iiiagno  dcside- 
ramus  affectu,  nt  (idci  Christiaiue  cultores  saluta- 
ribus  actibus  immorciitur,  ac  illi ,  quos  fides 
eadein  non  agnovit,  ad  rectitudiuis  scuiitam  aclore 


'  Lib.  11.  Ep.  cur.  LV.  Formul.  .Mar.  Ebuli  pag.  32S.  num.  3179. 

Ann.  —  Touus  Wlli.  —  Kay^.  l\. 


'  Lib.  II.  Ep.  Lvi.  cl  Korm.  Mar.  Ebuli  pag.  328.  num.  3180. 


60 


NICOLAI    IV    ANNUS    2.    —    CHRISTI    1289. 


Domino  revocentur,  eanideiiiqiie  sollicile  scrvent 

(idciii  :  ciuii  i[)s;i  sit  vera  fulrs  et  rccla,  sinc  cujns 

coniilaiile  suflr.i^io  piacerc  Doniino  neino  |iotest, 

tjua'  reatus  ex(inrgat,  salntis  coininoda  clar^ilnr; 

qUcP  corda   nientesque   purificat,   ct   infulelilalis 

obscuruni  sua;  radiis  cxiiial  clarilalis.  Excitaiims 

ilaque  magnitudinein  luam  et  atlenlius  cxliorla- 

inur,  sano  et  sincero  tibi  consilio  snadentes,  ijua- 

teiius  sedula  nieditalioiic  recogitans,  quam  sit  fra- 

gilis  et  caduca  liunianae  nafur;c  conditio,  quam 

plena  periculis,  quantis  exposila  casibus,    quain 

instabilis  status  ejns;  considerans  ctiam,  quod  a 

lege  morlis  iiullns  excludilur,  cum  omne  qnod 

nascitur  moriatur,  iiromplus  cxsurgas,  iiraesto  te 

offeras,  paratus  accedas  ad  agnitionem  Cbristiana? 

fidei,  ad  suscipiendum  baplismatis  sacramentum, 

ad  laudem  divini  nominis,  tucc  salulis  profectuin, 

et  augmentum   fidei   supradicta;  :  ut  lucis  snae 

radioilluslratus,ejus  triumi)lialis  efficiarisatlilcta, 

illius  fines  anipliOcans,  terminosque  dilalans,  ut 

post  vitae  praesenlis  erg;istnluni  a  porta  iiiferi  libe- 

reris,  et  ejus  dnris  criiciatibus  poenisque  giavissi- 

inis  evitatis,  aeteriia;  bcatitudinis  [)r;L'mia,qu;eom- 

nemduIcedinemsn|)erant,etomnemdeIeclationein 

excedunt,  fan(|uam  [irinceps  Calbolicus  coiisequa- 

ris.  Datum  Reate  III  id.  Julii,  aii.  ii  x>.  Non  pariini 

rei  Christianae  a|)ud  Tarlaros  diffundenda;  operae 

atque  pra?sidii  attulit  nObilis  Pisanus  Jolus  no- 

njine,  qui  cum  |)enetrassel  in  extremas  Oiieiilis 

oras  apiid  Tartaros  ad  maximasopesauctoritatem- 

que  elfloruerat,  suamque  in  iis  rcgionibus  Chii- 

stianis  ac  religiosis  viris  clientelam  conferebat.  Ad 

quem  Pontifex  bffic  scripsit  '  :  u  Excitamus  dili- 

gentiam  tuam,  et  bortamur  in  Doniino  Jesu  Clni- 

sto  quateiius  circa  hujusmodi  salubrcs  tuos  actus 

et  o|)era  sedukc  solliciludinis  stiidium  largiaris, 

ut  exiude  tanto  acceptior  et  gralior  Ino  reddi  va- 

leas  Salvatori,  quanlo  [ler   te   plurcs    ab  erioris 

invio  ad  veritatis  semitam  elab  iufidelitatis  nubilo 

ad  claritatem  Catholica;  fidei  rediicrntur  :  nos  au- 

tem  benedictionein  nostram  tibi  tenore  prffiseii- 

tium  iii  tuorum  remissioiiem  dirigiinus  |)eccato- 

ruin.  Dat.  Keate  III  id.  Jiilii,  an.  u  b. 

65.  Tripolis  diruta  a  Saracenis,  ccesi  Chri- 
sliani.  —  Dum  ita  inter  geiitiles  concionatorum 
Ev;Liigelicoruni  sudoribnsexcultarcIigioCbristiana 
feliciter  efflorescebat,  niaximam  in  Terra-Saiicta  a 
Sarraceiiis  cladem  accei)it.  Nulk-e  copi;e  in  Syriam 
trajiciebanl,  ex  quo  rebellis  Siculus  ingentera 
illam  Caioli  1  expedilioneai  disturbarat;  quaj  de- 
cret;e  ad  contraheuda  auxili;i  decim;e,  vel  dissi- 
|)ala!,  vel  in  bellis  coiitra  Siculos,  Aiagoiiios,  att|ue 
Ecclesia)  i)erduelles  coUocala; :  uude  inclinalaj  lioc 
teiii|)ore  Syria;  res  foedissmie  [iroeubuerunl.  Sol- 
danus  eniin  iEgypti  ac  Babyloniie,  occ;isioiieiii  au- 
cu[)atus,  Tripolim  magno  circumfusam  exercitu 
adeo  crudeliter  die  noctrque  opiiugiiavif,  ut  l;ui- 
deni  debilitatis  Christiauorum  viribus  eam  cejie- 

'  Lib.  II.  Ep.  cur.  LVll. 


rit ',  diripueril,  incenderit,  ;ic  ne  unquain  a  Chri- 
stiaiiis  instaurari  jiosset,  funditus  everterit. 

Ingens  fuit  edita  a  religionis  bostibns  Chri- 
stianorum  strages  :  ac  [lauci,  qui  mari  evaserant, 
Acconem  confugcruiit.  Adjecit  barbarus  immsni- 
tati  coiituiiiL'liam  :  sacras  naiiique  imagiiies  iu 
religionis  dedecus  ad  caudas  equorum  alligatas 
per  urbem  raptari  jussit,  ut  Westmonasteriensis  • 
tradit.  Luget  acerbum  bnnc  casum  Ptolenucus 
Lucensis  his  verbis  '  :  o  Auno  primo  sui  Pontifi- 
catus  capta  est  Tn|)olis  (;ilii  dicunt  quod  secundo 
anno)  occisis  ibideui  et  ca|)lis  Cbristianis,  qui 
eiant  ibidem ;  et  ali(|ua  ludibria  iii  eis  facta  suiit 
indicibilia;  in  ;iiitedicta  autem  civilate  principalus 
erat  sicnt  in  Aiitiocliia  ».  Paulo  fusius  Jordanus 
diram  adeo  cbideiu  describit '  :  «  Soldaiius  Melech 
Mescor  gr;ive  belluin  dedit  civititi  Tri[)oli,  et  tur- 
rim  episcopi,  quae  magnos  habebat  muros,  usijue 
ad  iiiedielatem  macliiiiis  diruil.  SustinueriintCbri- 
stiaiii  uf(]uead  noiiani.  Postea  Saraceiii,  qui  ijuasi 
per  lolum  occupaverunt  niuros,  [ledites  cuncti 
copperunt  iisque  ad  mare  se  retiahere  :  et  taiidem 
equifts  non  valenlesictus  laiiidum  suslinere,occisi 
gladio  aut  submersi  usque  ad  seplem  millia  aesti- 
mali  :  iiiulti  navigiis  sunt  salvati.  C;i|)tain  autem 
civitatem  soldanus  jussit  dirui  et  cremari  :  et  post 
paucos  dies  pro  paucis  caplis  rece[)it  ac  diruit  ca- 
slrnm  Ne[)by,  et  mandavit  civitatem  aedificari  in 
loco  vocato  mons  Peregriiius  », 

His  consentanea  traduntnr  a  Sanuto  ',  qui 
luculenter  bisloriam  Terrae-Sanctaeestcom[)lexus, 
ut  lideles  ad  eam  recuperandam  concitarel  :  «  Sol 
danus,  inquit,  BabyloniEB  Melec  Messor  xvii  Marti 
venit  ante  Tripolim,  et  clamor  in  civitate  ortus 
est,  cuiictique  exteri  inlVa  iiioenia  vocitati  sunt,  et 
coeperunt  ad  defensionem  civitatis  agere  secun- 
dnm  tenuem  eorum  possibilitatem.  Soldanus  in 
civitate  dirum  fecit  insultum  ,  cepitque.barbaca- 
iium,  et  turrim  e|iiscopi ,  qiue  magiios  habebat 
luuros  cujus  medietatem  jam  machinis  dirueraiit. 
\n  tuibido  igitiir  pioelio  illo  sustinnerunt  Cbri- 
stiaiii  usque  ad  horam  noiiam.  Tunc  Saraceni 
qiiasi  [jcr  totum  occu[)averant  muros  :  pedites 
cuncti  coeperunt  se  ad  mare  retrahere  ;  equites 
vero  sustinere  non  poferant  hipides,  quoj  de  iiiuro 
jaciebaut  :  ideo  versus  niare  pergunt  et  de  Sarace- 
nis,  qui  intraveranl  a  parte  maris  versns  hospita- 
les,  et  duruin  dabant  eis  proelium,  phires  inter- 
fecli  pluresque  submersi  sunt.  Inteifecta  sunt  et 
Cbristianorum  usque  ad  septem  millia  ;  caeteri  ad 
galeas  navesque  allas  confugienles  salvati  sunt. 
Ca|)tam  vero  civilatem  soldauus  jussit  dirui,  igne- 
que  cremari  xxvii  die  Aprilis.  Post  [laucos  dies 
[iro  paucis  redimeiulis  castruin  Neiibyn  [ler  dedi- 
tioiiem  acceptum  dirui  fecit,  et  maudavit  civilatem 


'  Beru.  in  Clir.  Rom.  Pont.  lioc  an.  Stero  in  Annal.  Jo.  Villan. 
1.  VII  c.  128.  Ani.  III.  p.  1 1.  XX.  c.  4.  §  6.  Epitoine  bel  i  sacri 
auctor  et  alii.  —  *  Westm.  Fior.  Hist.  Bosius  I.  s.  Hist.  Hierosol. 
eqnitum.  —  ^  Ptol.  Luc.  Hist.  Ecc.l.  1.  xxiv.  c.  21.  —  *  Jord.  lls. 
Vat.  sigu.  num.  1960.  —  *  Sauut.  I.  iii.  pag.  12.  c.  20. 


NICOLAI  IV   ANNUS  2.   —  CHRISTI   1289. 


()7 


aedificari  in  loco  vocato  mons  Pcrogriniis ,  qiii 
uno  tantiini  niilliari  dislat  a  mari,  et  Daniasciim 
profcctns  est  ».  Keferuiit  ad  luinc  annuiii  Ingii- 
brem  eain  cladem  pliires  veteres  ac  rccentiores 
auctores  :  inler  quos  pnccipnus  esl  Aytonns  ', 
qui  soldanum  ab  aliis  Melcciiiessor  niinenpatirii 
Elsi  vocat ;  tnin  Pontitieis  littenB  kal.  Sc|)teiiil)ris 
exarata; ,  qnihus  episcopo  Tripolilano  concitandi 
pro  concionc  in  arina  sacra  Cliiistiaiii  popnli  pro- 
vinciain  demandavit ',  eain  cladeni  lioc  anno  con- 
tigisse  confiriiianl  (1). 

66.  0  Nicolaus  elc,  venerabili  fratri  episcopo 
Tripolilano. 

0  Egressiis  de  partibus  Orientis  rumor  horri- 
bilis,  ruinor  amariludiiie  plenns,  et  dolore  non 
vacuus  nuper  malris  Ecclesia;  andilum  perciilit, 
ejus  viseera  saucians,  pra^coidia  dure  iiungeiis. 
Cujns  inter  caetera  Ingubris  reveiat  nssertio,  qnod 
ille  filius  Belial  Babylonicus  persecutor,  Cliristiano- 
rum  sangniiiciii  siliens ,  de  cavcinis  obsceiiis 
fcedisvc  cnbilibiis  Babylonis  ad  piaeilicta  nefaiia 
contra  renatos  foiite  baptismatisanimis  fiiribundis 
exiliens ,  iniuiinera  Saraccnoruni  mullitudine 
coiigregata,  civilatem  Tripolitanam  mullitudiiie 
populi  pra;ditain,  mnlta?  nobililatis  lilnlis  iiisigni- 
taiii,  el  bonoriiin  iibcrtate  foeciiiidain  potcnter 
obsedit,  ipsauKiue  uiidi(|iie  coangiistans,  ac  eam, 
mnltosqne  fideles,  qui  ad  tnitionem  illius  de  par- 
tibiis  diversis  Cdiicurreraiit,  sic  infeslisoppngn.itio- 
nibns  inacbinariim  usque  ad  collisioncm  circum- 
stanlium,  murorum,  et  turrium,  jaculisque  missi- 
libus  |»er  non  modici  temporis  S[)atiuin  diebus  ac 
noctibus  fatigavit,  (|iiod  eam  tandein,  incolaruin 
ejus  et  aliorum  inibi  tunc  pra>sentium  viribus 
superatis  in  arcu  el  pharetia,  fuienlibus  gladiis 
coinprehendit.  Iii  cujus  taiii  sinistri  tanK|iie  fmiesti 
eventus  articulo,  cuin  religioiiiim  militantium 
fratres  et  alii  arniati  (|uanipluriiiii,  viri  uti(|ne 
strenui  et  proiiugnatores  electi  pro  tutela  civitatis 
ejusdem  intcrius  coiigregali  sustineie  diutius  ne- 
quirent  imiietuin  irruentium  nndi^iue,  ac  insilien- 
tium  paganoruin ;  demnm  nonnullis  eoruni  in 
bello  cadentibus,  et  aliqnibus  ab  hostibus  com- 
prehensis,  nt  ca\tcros,  quos  velutoccisionis  oves  in 

>  Aytoii.  Hist.  Orienl.  c.  S2.  —  «  Lib.  ii.  Ep.  cur.  Lxiv. 


tcrra  el  mari  ubique  saeviens  gladius  tmcidabat, 
quosiiue  pra;  timoris  magnitudineac  desperationis 
angiistia  inccrtis  passiiins  fugicntes  a'(|uoi(!us 
fluetiis  involvit,  sera  sileiilii  concliidaiiiiis,  civita- 
tem  ipsam,  (iiKid  doleiiles  referimus,  occupariint, 
eani  rcdigentcsin  ciiieremetfavillam.Dolct  ita(|ue, 
ncc  imiiicrito,  mater  Ecclesia  tantis  intrinsecus 
tncta  doloribus  ;  perfunditurlacrymisvtiltus  cjiis: 
sibi  iiiidi(iiie  lamenta  consurgunt,  dum  (|U(is  rege- 
neravit  iii  fllios,  efferus  hostis  elaccrat,  et  iii  fidci 
Christiaua!  cnltores  impiorum  gladius  dire  sa;vit. 

C7.  «Qiiis  igitur  orlhodoxic  fidei  zelofervensad 
tantiim  fidelium  ocius  non  excitetur  opprobrium? 
Qiiis  illico  iion  exsurgat  adversus  nequitiam  innli- 
giiantiiim,  aiit  non  stabit  adversus  iniqtiitatem 
nefandis  stndiis  operantes  ?  Siirgat  itaque  lidi  liiim 
poptilus,  ct  lidei  clypeo  pra;munitus  crucis  signo 
se  piotcgat;  III  hostilcs  irruat  acies;  agiiiina  repri- 
mat  impiorum.  Assistit  eteniin  Doiiiinus  servis 
suis,  sciine  timentibiis  tribuit  firiiiamciitum,  qiio- 
niaiii  nuii  est  abbreviata  illius  dextcra,  qna;  virlu- 
tuiii  operatione  coruscans,  cornua  conterit  super- 
borum.  Stib  ipsius  igilur  spe  atiiiie  fidui  ia 
intciidenfes  residiii  partium  illaruiii  populi  Chri- 
stiani  periculis,  quEetam  perniciosus  Saracenornm 
ipsornm  iiiinalnr  aggressus,  remediis  qtiibiis  pos- 
sunius  obviare  ;  ac  plena  de  tua;  fidei  piirilate, 
virlntis  constantiae  et  circumspectionis  indnslria 
inCliristofiduciam  obtinentes;  tibi  pra-dicalioncm 
crncis  in  Sclavonia;  etmarchiaiTcrvisiiiie  partibns, 
ac  in  Venetiarum  et  Ferrariensi  civitatibns,  ac 
eaniin,  et  marchiae  Anconilana; ,  ac  RoinaniolcE 
ripariis  coiitra  Saracenos  eosdeni  prffscnliuin 
atictoritate  conimittimus;  in  remissionem  tibi  pec- 
caminiim  iiijimgentcs,  (inatenusinconimissosiiper 
hoc  tibi  officio,  jnxtagratiam  a  Doinino  libi  datdin 
per  le,  vei  per  alium,  seu  aiios  efficacem  studeas 
habere  processuni,  illos,  quibus  duxeris  praedican- 
dum,  exhortalioiiibus  opporttinis  induceiis,  nt  ad 
refricnnndos  Saiacenorum  ipsoruin  iiii|ietus,  re- 
pellendos  insultus  ,  et  supcrbinm  contereiidain 
cruceni  suscipiant  reverenter,  et  etiaiii  affigcntes 
humeris  propriis,  votumsuum  fidcliter  exsequan- 
tur.  Dat.  Reate  kal.  Septeiiib.,  anno  ti  ». 

08.  SolUcitatiis  a  hgatis  Ponlifex  expeditio- 
nem  in  Terram-Sanctam  indicil,  certis  datis  legi- 


(1)  Ceci^iithoc  anno  in  mamim  soldani  Babylonia;  Tripolis  nrbs  Phronicia!,  qiiam  jam  inilo  ab  anno  ncci  Dalduinus  i  rci  Jerusalcm 
valido  Genuensium  auxilio  stipatus  subfsierat.  Ue  auno  quo  in  solJani  poto.slateni  rediit  inter  sciiptores  iion  satis  conveiiil.  Joannes  Ipcrius 
qui  Clironicon  S.  Berliiii  per  bos  annos  scnbebat,  assigiiat  annuin  Mci^i.xx.wiii,  quod  et  Plolemajo  Luceiisi  iii  Annalilius  ot  in  Hislor! 
Ecelcs.  prnbalur.  SeJ  pricrcrendam  esso  sentenliani,  qu;e  in  aiinuiu  sequenteui  ar.cLxxxix  casuui  ilhini  dillcrl,  niibi  quidein  persuasuiii 
est,  cuin  id  asserat  Sanutus,  cujus  auctoritati  utpote  eoruin  teinpuniiu  icqualis,  et  hanc  historiam  e.v  professo  tractanlis  dcfercnilmn  ceiiseo. 
Cougiuit  et  Catlari  continuator,  qni  Aniiales  (.ienucnses  ad  aniiuiii  usque  mcclxliv  tanta  lldc  proseculus  fuit,  iit  laudari  ]iiildicc  el  pricinio 
douai'1  lueruerit.  Idtm  etiam  de  aniio  scribit  auctor  Additionum  ad  Cliroiiicoii  ilaiiduli,  quas  cx  Ambrosiano  Codice  dedit  Cl.  ,Muralorius 
tom  xii,  col.  402.  Consenlit  et  llaiton  hist.  Armen.  cap.  '■rl.  .Niliil  inoror  scriptorcs  illos,  licet  ab  eo  tempore  tiaud  dlscretos,  qui  ad 
anniim  usque  MCCLXL  rein  exlrahunt.  llos  uiique  relellunt  litieric  Joannis  de  Villiers  suinini  cquituin  liospi  alariuin  inaKistri,  qu;c  cuin 
sigiientur  die  xxix  Augusti  anni  mcclxxxix,  liidiet.  ii,  adeoqne  ;iiite  aiinum  mix.lxl,  Tripolitdiium  taiiicii  casiiiu  menioraiit  liis  vcrbis  : 
t  Cuiu  nuper  in  amissione  civitatis  Trqiolitaiuc  ainiseniiius  XL  dc  Fratribus  nostris.  »  lv\tant  m  Codice  .Mclitensi  tom.  i,  pag.  :.'e.s.  lix 
quibus  verbis  clironoloiiia  nostra  validius  bnnatur ;  iifquc  euim  nuper  ainissam  fuisse  iirbcui  scripsissel,  si  Aprili  inciise  aiini  superioris 
cecidisset.  De  mense  pariter  dissidium  cst,  iiani  auctor  Additiouuni  ad  Cliroiiicon  Uau.iiili  Maium  mensem  inlical,  scd  alii  inclius  cuni  con- 
tinualore  CaUari,  et  Sanuto  Aprilim  inensem  pi;elcruiit.  Uies  a  Sanuto  signatur  xxvii  Aprilis ;  sed  cuin  ille  diem  notet  qua  urbs  capla 
incendio  vaslata  tuit,  accuratius  diem  captai  urbis  tr;idi  ceiiseo  a  continualore  CalTari  qui  dieiii  xxvi  Aprilis  pra;rert.  Ciusos  trncidatosquc 
fuisse  a  Venelis  pluriuios  hislorici  nolant.  .\Unsi. 


fi8 


NICOLAI    IV    ANNUS   2.    —   CHRISTI    1289. 


fjiis.  —  Imininebat  viclor  liaibanis  Clirislianornni 
reiiiimis,  ciuii  Ileiiricus  Ilierosolyinoruni  et  Cypri 
rex  iiKlucias  a  suIIlUio  flagitavit,  (luas  barbarus 
concessit,  ne  Occidentem  in  se  nimiis  progressibus 
concilaret.  Quibus  iiaclis  Ilenricum  abiisse  in 
Cyprum,  relert  Sanutus  '  :  «  Ipso  temiiore  rex 
Henricus  cxistens  Plolemaidc  firmavit  trcuguam 
cum  soldano,  et  ex  utraqiie  parte  juramento  fir- 
mata  in  Cyiirum  rediit  de  mense  Augusti,  Alme- 
ricum  fratrem  relinquens  ad  custodiam  civitatis  »• 
Infregisse  postea  eas  inducias  Cliristianos  ac  Sa- 
racenos  in  se  etferasse,  visuri  sumus  cum  novi 
mililum  delectus  in  Syriain  submissi  essent,  ad 
quos  eliciendos  Joannem  Grelli  oratorem  ad  Nico- 
laum  se  contulisse  narrat  auctor  :  «  Joannes  autem 
de  Grelli  pro  parte  regis  et  Surianorum  ivit  ad 
Nicolauni  IV,  qui  prius  vocatus  est  fralerHierony- 
mus,  etfuitgeneralisOrdiiiisMinorum,expositurus 
miseiTimum  terra;  statum,  et  quod  etiam  infra 
mcenia  civitatis  minime  essent  tuti,  petiturus  quo- 
que  auxiliuni  ».  Contendit  is  a  Pontifice,  ut  viginli 
trireines  rebus  omnibus  instructas  ex  decimarum 
pecunia  ad  annum  mitteret  :  cujus  votis  Nicolaus 
morem  gessit,  utexsequentibus  lilterisad  iialriar- 
cham  Hierosolymilanum  %  ac  paucis  mulatis  ad 
Cypri  regeiu  ',  aliosque  viros  principes  missis 
patebit. 

G9.  «  Nicolausetc.venerabili  frafri  patriarclia) 
Hierosolymitano. 

«  Nuntiorum  ipsorum  petitio  facta  nobis  hoc 
inter  ctetera  potissimum,  et  specialius  liabuit  iit 
viginti  galeas,  gente  uc  aliis  necessariis  filene  mu- 
nitas,  ad  ultramarinas  partes  pro  ejusdem  Terra3- 
Sanctae  custodia  in  prsesentiaruni  mittere  digna- 
remur.  Cuin  itaque  ,  petitionem  eamdeni  ad 
exaudilionis  gratiam  benigniusadmitlentes,hujus- 
modi  viginti  galeas  gente  ac  aliis  necessariis 
munitas,  ut  expedit,et  instructas  usque  ad  annum 
de  pecunia  dicla^Terro}  deputalasubsidioad  partes 
ipsas  pro  luijusinodi  custodia  sub  diicatu  seu  cura 
venerabilis  Iratris  nostri  episco()iTripoIitani  desti- 
nemus  ad  priusens  ;  te  et  eodeni  e|iiscopo,  ac  dilecto 
filio  iiobili  viro  Joaime  de  Grilli  capilaneo  genlis 
charissimi  in  Christo  fllii  nostri  Philippi  regis 
Fraiicorum  illustris  in  civitate  Acconensi  super 
gubernatione,  cura,  seu  regimine  galearum  ipsa- 
rum,  et  personarum  existenlium,  in  iisdem,  post- 
quaiu  ad  partes  ipsas  pervenerint,  per  nostras 
lilteras  conslitutis  ;  fraternitalem  tuaiii  rogaiidam 
attente  duximus  et  hortandam,  nibilominus  tibi 
per  Apostolica  scripta  mandantes,  quatenus  lan- 
quam  vir  constans,  el  stienuus  assumens  vigorem 
spiritus  in  adversis,  spemque  tuam  fiducialiter 
ponens  inDoinino,  qui  s|)eranl£S  in  se  non  deserit, 
sed  assistit  opporlunis  favuribus  servis  suis,  seque 
timenlibus  exhibet  firmamentum  ;  aninio  intrepido 
persistas  ad  continuam  civitatis  Acconensis  pra;- 


'  Sanul.  I.  111.  |iar.  xu.  c.  20.   —   -  Lib.  ii.  Ii|i.  cur.  l\v.  — 
'  Reg.  iiosl  eamJ.  Ii[i. 


dictfT,  ac  aliarum  terrarum  et  locorum,  quae  aChri- 
stiaiiis  fenentur,custodiam  cunctis  stiidiis  cunctis- 
que  viribus  intendeiido  ;  ut  illa  favente  Doniino, 
ab  insidiantis  nequitia  tutapermaneant;  et  ab  ejus 
fraudiilentis  nggrefsibus  sit  secura.  Nos  enim  ad 
statuiii  TeiT-p-Sanctffi  |)ra!dictae  profperuni  volis 
ardentibus  aspirantes,  ad  alia  ejusdem  terra;  con- 
tinua  et  potiora  exbibenda  subsidia  diligenler  et 
sollicite  vigilamus.  Datum  Reate  id.  Septembris, 
an.  II ». 

70. Ut  pollicitus  erat  OrientalibusCliristianisse 
instaurandis  Syriae  rebusanimumetoi^erain  appli- 
citurum  promissa  exsolvit  :  cum  Eduardo  enim 
Anglorum  rege  de  instruenda  expeditione  in  Syriam 
agitavit.Devoverat  ille  sese  bello  sacro,ac  priinum 
Martino,  deinde  Honorio  piuni  desiderium  signi- 
ficnral  ;  dumque  nonnullas  conditiones  sibi  jier- 
utiles  exigeret,  res  fuerat  diu  prorogata;  demum 
obtentis  Anglia;,  Scoti;c,  Walliae  et  Hibernioe  deci- 
mis  a  Nicolao  profectionem  suscipere  liis  legibus 
contendit.  Prima  ut  solemnis  trajectionis  ineundae 
dies  toto  Occidente,  ad  quam  omiies  strenue  se 
compararent,  indiceretur.  Secunda  mitterentur 
concionatores  ad  Christianos  ad  bellum  sacruin 
incendendos.  Tertia,  decima;  non  trino  temporis 
intervallo  partitae,  sed  eodem  solvereiitur.  Quarta 
censurarum  religione  ad  capessendum  iter  omnes 
compellerentur,  qui  crucem  induissent.  Quinta, 
ut  publica  paxChristiaiiis  principibus  indiceretur. 

71.  Ad  eas  leges  singulas  ita  respondit '  Nico- 
laus  indictum  exjieditionis  diem,  nec  jam  capta 
Tripoli  am()lius  (iifferri  posse  ;  missos  etiaiii  con- 
cionatores,  ac  plures  zelo  incensos  sacrae  militiae 
nomen  dedisse.  Qaod  ad  decimas  speclaret ;  jam 
mediam  illarum  partein  die  Nativitalis  S.  Joannis 
Bajitista)  sacro  numerandam,  alterain  anno  se- 
quenli  concessum  iri ;  modotamen  litteris  publicis 
se  suacjue  cuncla  obligaret,  refuiideretque  coactum 
ex  declmis  aurum  subsidinrium,  si  vitio  suo  noR 
trajiceret  in  Syriam,  etiamsi  in  apparatu  bellico 
omnia  consumpsisset.  Si  adactus  necessitate  itinere 
supersederet,  quae  supijressent,  ex  decimis,  resti- 
tueret,  et  ex  consumptis  inediam  partein  persol- 
veret.  Ad  quartum  et  quintum  postulatum  sub- 
jecit;  eos  omnes,  qui  idonei  forent  ad  gerenda 
arma,  nec  juslis  impediinentis  devincli,  ad  aggre- 
diendam  expeditionem  compellendos  ;  laudareque 
consilium  ut  pax  publica  indicatur.  C;cterum  addi- 
dit  Pontifex  si  quod  dubium  in  paclionibus  iiiilis 
suborirelur  ,  solvendi  illius  auctoritatem  Sedi 
Apostolica;  reservatum  iri ;  acpostquam  Eduardus 
ase  adniissas  coiuiitiones  excurreiite  ad  Dominicae 
Resurrectionis  festum  spatio  significarit,  tum  deci- 
mas  pnedictas  aiinorum  sex  numerandas.  Ita  vero 
liis  litteris  dies  adscripta.  «  Dat.  Reale  non.  Octo- 
bris  B.  Harum  coiulitionuin  menliuiieiii  edidit 
Nicolaus  in  aliis  lilteris  posteaad  Eduardum  dalis, 
quibus  questus    est  "  nomuilla  ab  ipso  iu    An- 

1  Ep.  DLXV.  —  -  Lib.  II.  Ep.  cur.  Lxviit. 


NICOLAI   IV   ANNUS  2. 


CHRISTI    1289. 


69 


glia  ad  EccIesiasticJE  liberlatis  eversionem  tentata. 

72.  0  Charissimo  in  Cliristo  filio  Ecliiardo  regi 
Anglim  illuslri. 

0  Siiicera;  cliaritatis  affectio,  qua  personam 
tuani  claris  ejusduni  exif^eutilius  murilis  Aposto- 
lica  Sedcs  aiupicctitur,  nosUum  nou  iuinierito 
excitat  aiiimum,  ut  de  iis,  iiua;  tua;  salulis  pro- 
fectum,  uecnon  fama;  pr;vcouium  respicere  di- 
gnoscitur,  pie  ac  sollicilo  cogitemus.  Saiie  per 
dilectuni  iiiium  fratrem  Cuilleliuum  de  Houdon 
Ordinis  rivTcdicatorum  nuutium  tuum,  ad  pncsen- 
tiam  regiam  redeuntem,  Aposlolicas  litteras  quas 
supernonniillis  i^etitionibusregiisnegotiumTerra;- 
Sauclae  tangenlibus  nobis  ex  parte  lua  porrectis,  et 
responsionibus  nostris  subsccutis  ad  eas  confici 
fecimus,  tua;  cclsiludini  destinamus.  Verum,  fili 
charissime,  latere  le  uoliimus,  ad  audicutiaiii  no- 
stram  relatione  multiplici  pervenisse,  quod  non- 
nulla  in  parlibus  Anglicauis  auctoritate  rcgia 
commitluntur,  qiia;  ceduiil  apcrtius  iu  subversio- 
nem  EcclesiasticcE  libertalis,  uoii  absqiie  praelibata; 
Sedis  injuria,  et  diviua;  Majestatis  offensa.  Super 
quo,  per  nos  el  aliquos  ev  li.itiibus  uostris  cuui 
eodem  fratre  Guillelino  collo(|uiuui  liabere  cura- 
vimus,  nostram  ei  super  hoc,  et  fratrum  nostro- 
rum  intcntionem  paterne  ac  familiariter  exponeii- 
tes,  tibi  per  ipsiim  seriosius  explicandam  :  uiliilo- 
minus  alias  litteras  nostras,  et  nuntiuni  specialem 
ad  tuain  excellenliam  destinarc  proponimus,  ut  et 
illarum  serie,  ac  illius  relatibus  eadcm  uoslra,  et 
dictorum  fratrum  intenlio  tibi  plenius  innotescat. 
Maguisquidem  desidcramus  affectibus,  ut  prffifa- 
tuin  Terrffi-Sancta;  negotium,  a  te  ferventer  as- 
sumptumet,  actore  Domino,  eflicaciter  proscquen- 
dum,  prospero  successu  proficiat,  et  prosperiori 
exitu  consummetur  :  et  idcirco  decet,  fili  cliaris- 
sime,  ut  tu  priemissa,  qua)  profecto  miuislcriiim 
tuum  ei,  cujus  negotium  agitur,  possent  reddeie 
minus  gratum,  ita  corrigere  studeas,  quod  exinde 
ipsius  in  te  gralia  cumulata,  de  taulis  laboribus, 
quos  pro  ejus  amore  subire  dispouis,  votivum 
fructum  te  cum  ejusdem  adjutorio  consequi  gra- 
tuieris.  Nolumus  autein  ut  pro  eo,  (juud  iiuutiiim 
ad  te  inteiidiiiuis  mitterc,  ea  quae  aliaruiii  litteia- 
rum  nostraruni,  quas  pnefalus  fr.  Guillelmus 
defert,  teuore  pensato  circa  memoratum  TericE- 
Sauctae  negotium  facieuda  coguoveris  vel  omittas 
perflcere,  vel  relardes.  Dat.  Romfe  apud  S.  Mariam- 
Majorem  IV  id.  Noveiub.,  an.  ii». 

73.  Exemplofiatris  Eduardi  Eadmundusarma 
Christo  consecrarat,  atque  unacum  aliis  nobilibus 
viris  suscipieiuiis  itiiieris  diem  jurejuraudo  sta- 
luerat  :  cumque  uouiiullis  iiupediiuenlis  implici- 


tus  supersedisset ,  vcniam  violati  sacramenti  a 
Pontificc  expeiiit  :  qnem,  imposita  congrua  pa^na, 
at(pie  alios  absolvi  Barlhonieusi  ct  Welleupi  epi- 
scopis  ea  lege  pra;cci)it,  ut  ad  camdeiu  profectio- 
nem  obeundam  obstricti  maucrent  '. 

«  Vcnerabili  fralri  Batlioiiiensi,  et  Wellensi 
episcopo. 

a  Pelitio  dilccli  filii  nobilis  Eadmundi,  fratris 
cliarissimi  iii  Christo  filii  iiostri  Eduardi  Augliai 
rcgis  illustris,  nobis  cxhibitaconlinebat,  quod  i|)sc 
diulum  zelo  lidei  ct  dcvotioiiis  accensus,  signo  vi- 
vifica!  crucis  assumpto,  juravit  proficisci  persona- 
liter  in  cerlo  jam  elapso  termino  cum  deceuti  bcl- 
latorum  coniitiva  iu  Terra;-Sancta!  succursum. 
Verum  praefatus  nobilis  certo  impedimento  deten- 
tus,  sicut  asserit,  prout  gerebat  in  proposito,  in- 
fra  iiromissum  teriiiimim  nequivit  exequi  votum 
suum.  Quare  praedictiis  nobilis  nobis  bumiliter 
supplicavit,  ut  suae  ac  nobilium,  et  aliorum  eliam, 
qiii  ejus  pr;ctextu  de  proficiscendo  cum  ipso  infra 
praedictum  tcrmiiium  juramenta  similia  praestite- 
runt,  et  contra  juramenta  liujusmodi  commise- 
ruut,  auimarum  saluti  providere  in  hac  parte  de 
beuignitate  Sedis  Apostolica;  dignaremur.  Nos  ita- 
que,  qui  salutem  quaerimus  singulorum,  volentes 
nobilis  et  aliorum  praedictorum,  (|uanlum  cum 
Deo  jiossumus,  providere  saluti  ;  dicli  nobilis,  ac 
cjusdem  regis,  qui  super  hoc  suppliciter  nos  ro- 
gavit,  supplicationibus  inclinati,  prapsentium  tibi 
auctoritate  committimusquatenusnobilem  ipsum, 
necnon  et  illos  etiam,  qui  occasione  ipsius  subsi- 
dii,  et  ejus  praetextii,  ut  pra;mittitur,  jiiramenta 
similia  pia-sliteruut,  a  reatu  perjurii  seii  culpfe, 
queni  vel  quam  incurrerunt  pro  eo,  quod  infra 
prffiinissum  termiuum  in  subsidium  dictae  Terrae 
miniiue  transfretaruut,  auctoritate  nostra  absolvas, 
imposita  eis  el  eorum  cuilibct  proptcr  boc  poeni- 
tcutia  competcnti.  Volumus  taiuen  quod  nobilis 
et  alii  |)r;efati  ad  executioucm  hujusmodi  voti  eo- 
rum  et  jurameutorum  etiam  obseivatiouem  rema- 
neaut  iiihilominus  obligati.  Dal.  Romae  apud 
S.  Mariam  Majorem  IV  kal.  Decemb.  an.  ii ». 

Postrenio  luiic  aniio  fiiiem  imponamus  ad- 
ductis  nonnullis  prajrogalivis,  quas  Nicolaus  im- 
pertiit.  Lateranensem  enim  patriarchalem  Salva- 
toris  nostri  Basilicam  pluribus  iudulgeuliis  deco- 
ravit  *  :  qua  dc  re  ad  priorem,  et  capilulum 
exaratae  litterae  :  nec  disparibus  praerogativis  pro 
siiigiilari  in  familiam,  e  qua  prodierat,  benevo- 
leutialicclesiain  S.FraiicisciAssisiuatisoruavit^(t). 

'  I.lli,  n.  Ep.  Di:x.\x.  —  ^  Ep.  div.  —  '  tp.  r.LMii. 


(1)  Obiit  hoc  anno  Alexander  Scotorum  rex,'  et  quideni  dccessisse  illum  Ouadragesimffi  tempore  affirmal,  qui  tunc  (Inrebat,  Mcolaus 
Trivettus  ad  Imuc  aniiiiin.  Geiiiinas  duxit  uxoresj'  quariim  prima  fuit  Mart-Miita  Angliie  regis  lilia,  ex  qua  proleiii  geiiiiiiam  traxil,  Aicxan- 
drum,  qui  imuiatura  mnrtc  patrem  pricveiiit,  ei  Jlargarilam,  qu,c  regi  Norvcgia;  nupsit.  Ex  altera  iixore  lilia  couiitis  Klandriic  libcris  caruil. 
Regnum  ab  optimalibus  Scotiic  dclalum  luit  ad  Margaritam  Alexandri  neputem  cx  lilia  Margarita  regi  Norvegiie  nupta.  Porro  liicc  .Margarita 
in  Angliam  accita,  dum  navigarel  e  Swtia,  in  ipso  itinero  occubuil.  .VIansi. 


70 


NICOLAI   IV   ANNUS   3.    —  CHRISTI   1290. 


iNlCOLAI    IV    ANNUa    3.    —    CIIRISTI    1290. 


i .  Dat  litteras  EncycJJcas  Pontifex  pro  sacra 
expeditione.  —  In  sunimum  discriiiieii  addnctoc 
flucltialiant  in  Syria  Ciiristianorum  res  anno  a 
Virginis  iiartu  miiiesinioduccntesimo  nonafjesimo, 
Indietione  terlia  :  ad  quas  fulciendas  reslituendas- 
que  maximi  Nicolao  labores  adeundi,  cura;(]ue  iu- 
tendendiT  fuerunt.  Delil)ntus  Christiano  sanguine 
soldainis  Babyloiiius,  (luein  in  Tri|iolis  flon-ntis- 
simsD Syriae urbis omnibusiine  diviliis  referlissiniae 
excidio  liauserat,  partaiiue  victoria  efferatiis  per- 
dendis  Christianorum  reli(|uiis  iiihiabat  ;  nec  di- 
visas  mutuis  dissensioiiibus  lideliiim  vires  cum 
suis  fpqnari  jiosse  arbitrabalur.  Qnare  Nicolaus  ex 
superiori  clade  liorrore  perfiisus,  metuens  ne  bar- 
barns  religionem  iii  iis  regionibiis  fiinditiis  ever- 
teret,  conatns  omnes  ad  comparandam  expeditio- 
nein  ac  siibmittenda  auxilia  adhibuit.  Sacrum 
ergo  classicum  [iro  defendeiido  Christiano  noinine 
cecinit ',  ut  scribil  Burnardus ;  alque  ad  universos 
fideles  datis  Encyclicis  lilteris  incendendos  '  fu- 
nestiim  Terra?-S:iuctoe  slatum  in  oninium  nculis 
detixil ;  atque  ad  capessenda  arina,  proposilis  in- 
dulgenliarum  prfemiis  excitavit. 

2.  «  Universis  Cliristi  fidelibus  ad  quos  pra?- 
sentes  litterae  pervenerint. 

aVisio  dura  nuntiata  estiiobis;  qui  incredulus 
est,  infldeliter  agit,  et  qni  depopulator  est,  vaslat. 
Sicut  enim  habet  lillerarum  et  nuntiorum  de 
Terra-Sancta  venienliiim  infausta  relatio,  ejusque 
veritas  in  omnes  fere  orbis  provincias  jam  diffusa, 
egressa  exEgypto  damnati  geiieris  beslia  ir;t'  plena, 
iinpiissimus  videlicet  soldanus  Bibyloniae  non  so- 
luin  iiicredulus,  sed  et  credentium  perfidus  ini- 
iiiicus,  et  eos  persequentium  diix  et  iiicilalor  iii- 
feslus,  coiituiiiaci  blasphenioriini  l»ei  et  |iersecuto- 
ruiii  Cliristiaiiaj  fiilei  mullitudine  congivgata, 
civilatem  Tiipoiitanani  inclytam,  opulenlam,  ac 
innumerosilate  fidelium  populosam,  ut  neqiiiter, 
sic  ojitaiiter  obsedil,  et  aliiiuandiu  arcla  obsidione 
gravalam,  vcxatain  fiequeiilibus  diversarum  ina- 
chinanim  ictibus,  iiiiporliiiiis  ac  diris  impetilam 
iiisultibus  occnpavil  ;  occupalaiu  sic  ininianiter, 

'  Beru.  iij  Clir.  Kom.  Fout.  —  -  Li^.  u.  E|i.  cur.  l.\iiv. 


sic  subitn  exterminavif  omninn,  qund  ejus  exter- 
minium  prai  ipsiiis  horrore  lUfiere  libet  potius, 
quam  narrare  :  ciim  sic  horribile  fueril,  sic  etiam 
repeiitinuui,  quod  paticis  per  fiigs  remediuin  Do- 
mino  miserrante  salvatis,  mtiilitudn  tam  baliitato- 
ruiii  civitatis  ipsiusquam  aliorum,  qui  ad  ejiisdem 
Snldani  pcrfldiam  propiibandam  conveiierant  in 
eadeni,  in  lyranni  pr.efati  maiius  ineidit  trucnlen- 
tas  ;  (|uibus  partim  crudeli  niorte  deletis,  partim 
hiistililer  cajitivatis,  ut  diutius  moriantur  ;  locis 
praecipue  sacris  in  divini  conteniptiis  augmentuin 
igne  consuniplis,  inter  magiiani  civitatem  et  inil- 
lam  exigui  temporis  spatiuin  intervenit.  Ex  quo 
idein  orthodoxa?  fldei  iiefandissiir.us  jiersecntor  in 
nimiam  erectus  snperbiam,  coniminatiir  aperte 
se,  congregala  longe  majori  mullitudine,  aliisqiie 
ad  nsum  bellorum  necessariis  praeparatis,  nberius 
civitateni  Acconensem,  et  alia  pauca  loca,  quaj 
Chiistianis  in  illis  partibus  remanserunt,  celeriter 
invasuriim,  ut  cunctum  exinde  populum  Chri- 
slianiim  facile  prorsusexteriuinet.illudque  posteris 
virtutis  siia;  praeconium  et  meinoriale  relinquat, 
qiiod  sna  potentia  de  parlibiis  eisdem  prorsus 
abolevcrit  Christianae  religionis  et  uomen  et  cul- 
tum.  Propler  quod  terra  pracfata,  fatali  (|nasi  ad- 
dicla  discriinini,  clamat  et  ejulat  se  diutinis  et 
iiiiniensis  pressuris  oppressain,  exterminatam  in- 
colis,  enervatam  viribus,  exanimatam  opibus,  ope 
desertani,  necessariaB  adversus  tanti  persecutoris, 
taiita"(jue  persecutionis  instantiam  ,  defensionis 
liraesidio  destitiitam.  0  quaiii  damnosa,  quam 
gravis  in  iis  totius  religionis  Cliristiana;  jactura  !  0 
qnain  lainentabile  detrimentum  !  Aceendantur  igi- 
tur  corda  fldelium,  et  Redeinplori  nostro  piissiiiio 
adversus  nialiguantes  iu  terra  illa,  quam  ipse  na- 
tivitatis,  conversationis  et  inortis  propriae  titulis 
deeoravit:  qtiam(|ue  Scriptura  testatur  ei  omniuiii 
cliarioreiii  ;  cunctatioiie  qualibet  relegata,  consur- 
gant,  eique  virililer  contra  operaiites  iniquitatem 
in  evideiitia  tantae  necessitatis  assistaut.  Exsurgant 
ad  salutis  sua^compendiuin,  et  illam  brevis  laboris 
pretio  conipendiose  inercentur. 

3.  M  Cifterum  licet  ad  excitandos  eornmdem 
fidelium  animos  in  terrac  memoralai  succursum 


NICOLAI   IV   ANNUS  3.    —   CHRISTl    1290. 


71 


sufficere  (iebeal  solers  attentio  prininissoruni ;  quia 
lanien  auxilianle  Doinino  ad  plenain  lilteralionein 
Terr;u  i|)sius,  el  inteiiin  ad  suhvenlioiiein  loco- 
ruiii,qiuc  in  [)iacsentiarum  Cliri^^tianitas  olitinet  iii 
eadeiii,  nos  et  fraties  nostri,  inleiisis  desideriis 
suspirantes,  speranius  luiiniliter,  el  fideliter  cre- 
dinius,  (juod  vocem  virtiitis  dabit  Dominus  voci 
sutu:  inter  niultaoi>erosasulisidia,(iii;L'  ipsi  Terne, 
Deo  auspice,  fructiiosa  sedulo  procuraie  at^iue 
impendere  studuiinus  et  sludemus,  de  ipsoruin 
fratruin  consilio  per  diversas  niundi  parles  Cliri- 
sticolis  verbum  vivific;e  crucis  deliberaviinus  pro- 
ponenduin  ;  ac  ininisleriuni  prajdicandi  eamdein, 
necnon  tradendi  venerabile  si^'iiuiii  cjus  ciinctis 
devole  iieteiitibus  divursis  Ecclesiaruin  prielatis 
\irisque  religiosis  duximus  committenduni. 

«  Quocirca  universitafem  veslrani  roganius, 
monemus  el  borlaniur  attente,  obsecrantes  in  Uo- 
mino  Jesu  Cbristo,  ac  vobis  in  remedium  pecca- 
minum  injunj^entes,  quatenuseorum  qua;  superius 
meinorantur  pia  et  sedula  consideratione  i)ermoti, 
ad  audiendum  salubre  ipsius  viviflca?  crucis  ver- 
bum  ,  cuin  illud  in  locis  vestris  per  eos  quibus 
ejusdein  proponendi  commisinius  vel  committe- 
inus  ofCcium,  contigerit  prtEdicari,  desideranter 
attendere,  idque  reverenter  studeatis  audire ;  ac 
vos  omnes,  qui  ex  Dei  niunere  estis  idonei,  ut  in 
prffidictce  Terrae  subsidium  vel  personaliter  ire, 
yel  de  veslris  facultalibus  impertiri  subsidiuin 
valeatis,  victoriosuin  praefatfficrucis  sigiiuin  devote 
suscipere;  illudque  propriisafflgentes  liumeris,  ac 
magnis  cordibus  imprimentes  reverenter,  et  pu- 
blice  deferendo,  ad  celerem  ipsius  Terrae  suc- 
cursum  promptis  vos  animis,  totisque  viribus  ac- 
ciugatis. 

4.  0  Admonemus  insuper  omnes,  qui  liacte- 
nus  idem  signiim  pro  eodeni  .-ubsidio  susceperunt, 
ut  illud,  si  forte  dimiseriut,  resuiiientes  alacriter 
Terrae  praefatEE  studeant  efflcaciier  subvenire.  Et  ut 
hoc  eo  libentius,  eoque  ferventius  prose^iui  veslra 
devotio  studeat,  quo  potiorem  se  noveril  fructum 
de  suis  laboribus  percepturum;  nos  de  oiiuiipo- 
tentis  Dei  niisericordia,  et  beatoruni  Petri  et  1'auli 
Apostoloruin  ejus  auctoritate  conflsi ;  el  illa  (iiiain 
nobis,  licet  indignis,  Deus  ipse  ligandi  ac  solvendi 
contulit  potestate,  oinnibus,  qui  personaliler  pro- 
priis  sumptibus  in  prajdictic  Teria;  subsidiuin  pro- 
ficisci  curaverint,  plenam  suorum  peccaminum, 
de  quibus  veraciter  fiierint  corde  contriti  et  ore 
confessi,  veniam  indulgeinus,  et  in  relributione 
justorum,  salulis  aelernae  polliceinur  augmentum, 
Eis  autem,  qui  licet  iii  alienis  expeiisis,  in  propriis 
tamen  personis  accesserint;  et  illis  siniiliter,  qui 
juxta  suarum  exigcntiam  facultatiim  bellatores, 
seu  alios  viros  idoneos  in  expensis  propriis  desti- 
nabunt ,  quamvis  ipsi  persunaliter  non  vadant, 
plenam  suoruin  concedimus  veniam  peccatorum, 
sive  in  generali  passagio,  quod  iii  proxin.o  fleri 
sollicite  procuramus,  sive  aate  ipsuin,  dummodo 
infra  anuuin  a  data  prssentium  id  siudeanl  adini- 


plere  :  ita  t;iiiien,  (juod  illi,  (|ui  infr;!  luijusniodi 
anniim  personaliter  ire,  seu  alios,  ut  dictuin  est, 
in  suis  expensis  destinarc  valuerint,  per  aiinum 
integrum  posbiuam  ad  partes  Teria;-Sanctae  per- 
veneiint,  in  ('jiisdem  Terrae  servitio  coiiimorari, 
seu  relinere,  (|uus  miserint,  leneantur.  Ilujusmodi 
(|uu(jue  reinissionis  et  iiidulgeiiliaj  voluinus  et 
concedimus  esse  jiarticipes  juxta  quantitalem  sub- 
sidii  et  dcvolionis  allectum  cos,  qui  licet  noii  juxta 
suaruin  exigentiam  facullatum  aliquem  tamen, 
seu  ;ilii|uos  viros  iii  siibsidiuni  dicto;  Terra;  pro- 
priis  suni|itibus  destinabuiit ;  vel  de  suis  tempora- 
libus  bonis  contribueut  ad  aliquos  destinandum  ; 
iiecnoii  oniiies,  qui  ad  subventionem  ipsius  Terra; 
de  bonis  eisdeiii  aliqua  miiiislrabiiiit  prout  sin- 
gulis  divina  fuerit  inspiratione  suggeslum,  aut 
alias  ad  pr;i'moiiitioneiii  pr;rsentis  negotii  consi- 
liuiii  et  auxiliuin  im|ieiulerint  opportunuin. 

5.  «  Ca;terum  si  forte  aliquos  eoruni,  qui 
cruce  suseepla  in  jaiii  dictuiii  Terrac-Sancta)  sub- 
sidiuin  proliciscendi  laborem  subierint,  post  arre- 
plum  iler  bujusmodi  ex  hac  luce  migrare  conti- 
gerit,  ijisos  nibilominus  plene  percipere  voluinus 
indulgenliain  pr;elibatam.  Personas  insuper,  fa- 
milias,  et  bona  eoruiii  post  ejusdem  aggiessionem 
itineris  sub  B.  Petri  et  nostra  protectione  suscipi- 
mus;  statuentes,  ut  ex  tunc  sub  dioecesanorum 
suoruin  defensione  consistant.  Quod  si  aliqui  eos 
indebite  inolestare  pracsumpserint,  per  dicecesanos 
locorum,  in  quibus  iidein  moleslatores  fuerint, 
per  censuram  Ecclesiasticam,  appellatione  post- 
posita,coinpescantur.  Praeterea  in  idem  subsidium 
proflciscenlibus  indiilgemus,  ut  per  Sedis  Aposto- 
licae  litteras  vel  legatoruin  ipsius  (nisi  illae,  quae  ab 
eadeiii  Sede  obtentse  fuerint,  plenain  de  induito 
hujusmodi  feceriiit  inentionem)  extra  suas  dioe- 
ceses  non  valeant  conveniri  :  duinmodo  parati 
existant  corain  suis  ordinaiiis  de  se  querelantibus 
respondere  :  quos  per  eosdein  ordiiiarios  Ecclesia- 
stica  censura  defendi,  cessante  appellationis  obsta- 
culo,  volumus  ab  iis,  qui  eosdein  contra  indultuin 
hujusmodi  praesuinpserint  teniere  moleslare,  Si 
qui  vero  ex  proliciscentibus  ipsis  ad  praestandas 
usuras  juramento  teiieantur  adstricli,  creditores 
eoruin  per  dioecesanos  suoscensura  simili  compel- 
lantur,  ut  juramenlum  bujusmodi  penitus  rela- 
xantes,  ab  usuraruin  ulterius  exactione  desistant. 
Si  aliqui  autem  creditorum  eos  ex  tunc  ad  solutio- 
nem  coegerint  usurarum,  ipsos  ad  restitutionem 
earum  per  eosdem  dicecesanos  simili  voluinus  di- 
strictione  compelli. 

n  Judaeos  quo^iue  ad  reinittendas  ipsis  usuras 
per  sajcularem  compelli  pra;cipimus  potestutem,et 
donec  eas  remiserint,  ab  omnibus  fldelibus  Cbristi, 
quibus  hoc  per  suos  dioecesanos  denunliatum 
txtilerit  tain  in  mercimoniis,  quam  in  aliis  sub 
excommunicationis  poena  jubemus  eis  communio- 
nem  omnimodam  denegari, 

6.  0  Ad  h;cc  si  qui  proflciscentium  eorumdem, 
seu  destinantium  viros  idoueos  juxta  suaruni  exi- 


72 


NICOLAI    IV   ANNUS   3. 


CHRISTI    1290. 


gentiam  facultatiiin  excommunicationis  essent 
vinculo  innodati  pro  violenla  iiijectione  manuuni 
in  clericos  seeculares,  aut  eliani  religiosos;  duni- 
modo  non  fuerit  excessus  diflicilis,  el  enormis,  et 
passis  injuriam  salisfaciant  competenter;  sive  pro 
eo  quod  sepulclirum  Domiuicum  visitare,  seuad 
Siciliae  insulam,  vel  ad  alias  terras  accedere,  vel 
cum  Siculisaut  aliisquibuscumijue  comuuinioare 
in  mercimoniis,  seu  aliis  modis  coutra  prohibitio- 
nem  Ecclesiffi  pra;sumpserunt  ;  dummodo  ipsis 
contra  Roinanam  Ecclesiam  noii  dederint  alias 
consilium,  auxilium,  vel  favorem,  nec  arina,  seu 
merces  probibitas  portaverint  Sarracenis ;  absol- 
vendi  eos  ac  dispensandi  cum  clericis,  (|ui  cum 
excomniuuicatiouis  senteutiam  latam  a  cauone  , 
vel  ab  homiue  incurrissent  irregularitatis  notam, 
immiscendo  se  divinis  ofOciis  coiitraxerunt,  non- 
nullis  Ecclesiarum  pra?lalis  ac  religiosis  viris  per 
alias  noslras  litterasconcedimus  potestatem.  Allou- 
dite  igitur,  populi  Christiani,  et  videle  mentalibus 
oculis,  quantis  meniorata;  superius  Terra;-Sanct£e 
conditio  sit  attrita  miseriis,  objecta  periculis,  cala- 
mitalibus  circumsepta.  Atlendite  benefioia  supra- 
dicta,  quffi  vobis,  eidein  subsidia  o|)portuna  prae- 
stantibus,  ex  poteslate  nobis  a  Christo  tradita  con- 
ceduntur  iu  terris.  Attendile  copiosam  mercedem, 
quae  ab  ipso  praeparalur  in  ca;Us,  et  ad  retundeu- 
dos  impia»  gontis  impelus,  compesceudos  insultus, 
superbiam  contereudam,quie  deTerra  illa,  Cbiisti 
sanguine  consecrata,  fideles  Chrisli  tam  noquiter 
eliminaremolitur ;  necnou  ad  eliminanduni  oxinde 
spurcitias  exocrandas,  quibus  terram  ipsam  gous 
eadem  profanare  ac  poUuere  nou  verotur,  prope- 
ranter  exsurgite,  virilitor  ot  potentor,  ul  glorifi- 
cetur  per  vos  in  Torra  eadem  gloriosum  nomon 
Domini  Jesu  Christi,  et  vos  digni  habeamiui  ab 
ipso  porcipore  iu  terra  viveulium  gloriam  sempi- 
ternam.  Datum  Rouke  apud  S.  Mariam  Majoroin 
non.  Januarii,  an.  ii  s. 

7.  Classis  subsidlaria  instructa  Veyieliis  de- 
fectu  rerum  laborat.  —  Concilatos  ad  [irotilondam, 
accepto  crucis  symbolo,  religiosain  in  Saraceuos 
Asiaticos  militiaia  fldelos,  ac  plures,  pio  ardore 
accensos,  triremibus  vigiuti,  quas  Venotiis  Pontifex 
instrui  jusserat,  trajecisse,  refert  his  verbis  Jor- 
danus'  :  «Nicolaus  IV  focit  armari  Venetiis  galoas 
viginti  pro  subsidioTerrae-Sanclae,  quibus  prKfuit 
Nicolaus  Toupulo  dictus  Scopulus.  Providit  quo- 
que  papa  Joanni  dicto  Grilli  capitaneo  stipondialo- 
ruin  regis  FrancitE  tria  niillia  unciarum  auri,  et 
mille  Rubeo  de  Suly,  qui  se  obtulit  ad  eunduiu. 
Praedictus  quoque  Joannes  transiens  per  Siciliam 

•  Jord.  Ms.  Vat.  sign.  num.  1960. 


a  roge  Jacobo  (luiuque  galeas  obtinuit  bene  muni- 
tas  :  sed  quia  i|)so  anno  soldanus  contra  Ptole- 
maidem  non  veuit».  In  procinctu  a  suis  veneno 
nocatum  tradit  Aytonus'  :  «  Pra^dicti  nil  nobile 
egoruut».  His  do  Scopulo  addit  Sanulus  *  :  a  Ha- 
builque  ultra  quam  sibi  fuorit  opportunum  ex 
crucesignatis  :  qui  in  eorum  processu  terram  Can- 
dolorii  sunt  aggrossi,  licet  ne(|uivoriut  obtinere  : 
caHeri  veio  per  loca  varia  debito  teinpore  transie- 
runt(I)». 

8.  Cociderc  irrili  hi  omnes  conatus,  ciim  tur- 
piter  Cliristiaui  nominis  causa  ab  iis,  quibus  contra- 
hendge  classis  demandata  erat  provincia,  prodita 
fuorit.  E  viginti  enim  illis  triremibus  Ecclosiai 
suniptu  conductis  ,  exsceusione  Christianoruin 
facta,  vix  tredecim  ballistis  et  milite instrui  potuere: 
quare  opiscopus  Triiiolitanus  repetundaruin  judi- 
cio  a  Poulifice  poslulatus  est  ^. 

a  Venerabili  fratri  B.  episcopo  Tripolitano. 

«  Gerentes  cordi  negotium  Terroe-Sanctce  ac 
de  tuffi  probata;  circuins|jectionis  iuduslria  plenam 
in  Domiiio  fiduciam  obtiueiites,  pridem  tibi  supor 
vigiuti  galois  apud  Vouotias  armis  et  aliis  nocossa- 
riis  munioudis  sollicitudinem  duximus  commit- 
tondam  :  ot  crodimus,  quod  circa  hoc  tua;  diligen- 
Wx.  studium  linpendisti,  laboribus  uon  parcendo. 
Sod  revera  mirari  compellimur  quod  sicut  ad  no- 
strum  perveuit  auditum,  galea;  iiitedictai  minus 
sufficientor  munita!  fuerunt  armis  et  hominibus 
opportuuis ;  adeo  quod  cum  eaedem  galeae  ad  civi- 
tatoin  Acconensom,  ducento  Domino,  pervonissent, 
reinaneutibus  in  terra  stipendiariis  et  peregrinis, 
quos  galese  detulerunt  supradicta;,  de  hominibus 
roliquis,  ad  ipsarum  munimen  spociale  deputatis, 
vix  tredecim  vel  paulo  plures  galea;  arinari,  ut 
convenit,  potuerunt,  defectu  non  modico  iuvento 
in  eis  armoruni,  et  praecipue  ballislarum.  Quod 
tauto  molestius  oxtitit  votis  nostris,  quanto  pracfa- 
tuin  negotium  ad  laudeni  Doi  et  Christianitatis 
houorem  fervontius  cupimus  promoveri.  Nec  habet 
uostra  credulitas,  quod  hoc  ex  pecuniae  defectu 
provonerit,  cum  libi  pro  muniendis  galeis  eisdem 
fecerimusde  sufficienti  pecunia  provideri;  ac  insu- 
por  aliqua  porcepisse  dicaris,  qu^e  ox  praedicatione 
crucis,  sicut  dicitur,  obveuerunt.  Volumus  igitur, 
et  fratornitati  tuae  por  Apostolica  scripta  manda- 
mus,  quatenus  supor  ])ra;missis  omnibus  nobis 
quam  cito  poteris  rescribas  plonius  veritatem ;  et 
niliilominusde  universis  in  hac  parte  porcoptis,et 
expensis,  eliam  a  te  factis,  plonam  ot  dislinctam  in 
praBsentia  venerabilis  fratris  nostri  Nicolai  patriar- 


1  Ayton.  nist.  Orien.  c.  53.  —  *  Sauut.  1.  iii.  par.  xii.  c.  20.  — 
3  Lib.  111.  Ep.  cur.  xcv. 


(1)  Nescio  unile  aeceperil  eonlinuator  Annalium  Genuensium  notam  quamdam  clironologicam,  eui  tamen  historici  a;quales  licet  fere 
Omnes  repugnanl.  Cum  enim  l)istorici  illi  obitum  Solilani  prffsentem  annum  conferant,  Genuensis  annalista  uno  citius  anno  rem  anticipal. 
Scribit  euin°  anno  MCCLsxxix  :  a  Hoe  quoque  aano  mense  Lieceiubris  Alfir  (boe  etiam  nomine  soldanum  illum  Aytonus  appellat )  soldauus 
^gypti  a  suis  plus  amicissimis,  et  privalis  toiicatus  fuit,  et  obiil.  »  Si  liistorieus  iste  erravit  in  anno,  id  enim  facile  mihi  persuadco, 
eertum  tamen  mensem  soldani  emortualem ,  ab  aliis  omissum ,  diligenter  adaotat,  cujus  rei  gralia  a  studiosis  cbronologia:  amatoribus 
laudem  meretur.  .Mjnsi. 


NICOLAI    IV    ANNUS   3.    —   CHRISTI    r290. 


73 


cliiT  Hierosolyniitaiii  Apostolicac  Scdis  \v^:\\i  lacias 
(reddi)  rationeiii,  (|naiii  descriptain  tiiiiliter  siib 
cjusdcin  patriarcl);«  ac  tno  sigillis  iiotiis  volnmns 
destinan.  Dat.  XFII  kal.  Novcrnlnis,  anno  iii». 

9.  Frnncornm  rex  ad  suhmiltendm  nuxilinres 
copias  sollicitatus.  —  Collabcnlihns  ita  Syriacis 
rebns,  sii|ipeti.irum  ferendarnm  sollicitns  Nico- 
laus,  misso  Juanne  e  Scmesio  Minorita,  Apostolico 
piTnitentiario,  Francornm  rejris  opem  imploravit, 
ut  Terrae-Sanctae  Christi  sangnine  consecratce  tute- 
lam  corriperet;  ac  submissis  aliqnot  equitum 
turmis,et  maritimis  anxiliis,  B;il)ylonioruin  retnn- 
deret  impetns,  donecex  universisOccidentisrepnis 
crucesijrnatus  exercitus  in  Orientem  traduceretur. 
Sed  is  [loliticornm  coiisiliisa  pra^claro  opere  abdn- 
ctus  est,  ne  extremo  discriniine  rebns  pendentibus 
arduum  bellum  susciperel,  ac  Syriam  ab  ipso 
amissam  aliquando  iirobro  verteretnr.  Qua  accepta 
re  Pontifex  eam  ignominiae  suspicionem  delere  ex 
ejus  animo  subjectis  litteris  est  conatus'. 

«Nicolaus  etc.  charissimo  in  Christo  fllio  Plii- 
lippo  regi  Francia!  illnstri. 

«  Gerentes  cordi  negotium  Terrce  -  Sancts, 
pridem  dilectum  filinm  fratrem  Joannem  de  Sa- 
mesio  Ordinis  Minornm,  poenitentiarium  nostrnm, 
ad  te  cum  nostris  litteris  duximus  destinandiim, 
celsitudinem  rej;iam  per  eas  rogantes  attentius  et 
horlantes,  ac  obsecrantes  per  aspersionem  sangui- 
nis  Jesn  Chrisli,  ut  attenta  meditalione  recogitans, 
quam  periculosajnctura  negotii  diclaeTerrae,  qiian- 
tnm  opprobrinm ,  qnantaque  igrioniinia  totius 
Chrislianitatis  existeret,  si  per  aliqnam  negligen- 
tiarii,  vel  tor()orem  ip^iiis  Terra;  particnln,  qnge 
Christiaiiis  reniansisse  dignoscitur,  perderetur; 
eidem  Terra;,  de  siifficienti  celeriqne  snccnrsu 
equitum,  et  prfecipne  ballistariornm  et  peditnm 
armatorum,  qnibus  ad  pra-sens  indiget;  ac  etiam 
de  competenti  numero  galearum,  de  qnibns  eidem 
Terr^E  posset  efficax  provenire  defensio,  et  suorum 
hostium  impngnatio  fleri,  providere  curares,  bu- 
JMsmodi  continuando  succiirsn  usque  ad  tempns 
passagii.  Praefatns  autem  pcenilentiaiius,  taiulem 
ad  nostram  praesentiam  rediens,  regias  nobis  litte- 
ras  attnlit  inter  caetera  continenles,  qnod  conside- 
ratis  negoliis,  qnae  incunibnnt,  et  rebus  nt  nnnc 
se  habentibus,  in  hoc  resederat  consilinm  regium, 
ut  ad  praesens  neiinaqnam  assunieresTerrae  custo- 
diam  praelibalae;  ciim  si,  (|uod  absit,  de  Terra  i()sa 
siib  tna  conslitnta  custodia  sinistrum  ali^iuo  1  eve- 
niret,  illiid  tibi  forlasse  contiiigeret  imputari, 

40.  8  Sane,  fili  charissime,  scire  le  volumus, 
el  pro  cerlo  lenerc,  qnod  cnm  te,  u'pote  fidelissi- 
nium  et  devotissimum  Ecclesise  filinm,  (laternis 
affectibns  diligamns,  ad  Ini  honoris  et  exaltationis 
augumentnm  soUicile  intendentes;  teciiiu  sn()er 
hoc  pnre,  sincere  ac  siiiqiliciler  agimus,  omni 
prorsus  ca[)tioso  verbo  vel  subdolo  eminus  rele- 
gato.  Nec  ad  id  nostra  quomodolibel  tendit  inten- 


'  Lib.  111.  Ep.  cur.  cviii. 

Ann.  — ToMiJS  XXIII. 


lio,  nt  si  le  liu(nsmodi  gerente  cnstodia,  de  dicta 
Terra  sinistri  quicquam  accideret,  talis  impntatio 
se(|nereliir.  Sciinns  eleiiim,  et  sacr.e  Scii()tnr;e 
lesliinonio  coiiiiirobaliir,  quod  iiisi  Uoiiiinns  ciislo- 
dierit  civitaleni,  in  vaniim  vigilarc  noscuntur,  qui 
cnstoiliain  (!jiis  srrvant.  Cum  igitur  ad  conserva- 
tionem  Ti'rr;e  iiicniorat;e  coiitiiiuam  feivens  no- 
strfe  mentis  desiderinm  dirigatur,  rcgalein  mn- 
gnificentiam  sicut  iterum,  sic  attentins  rogamus, 
hortaiiiur  et  obsecramus  in  Filio  Dei  Patris,  qua- 
tenus  praemissis  sedula  meditatione  discussis,  et 
i()sius  Terrae  ac  ejus  incolarum  (lericulis,  quibus 
digiioscuntur  expositi,  (lia  consideratione  (leiisatis, 
hujusmodi  custodiam  dictae  Terrse  pro  divina  et 
Apostolicae  Sedis  reverentia,  tu;p  incremento  salu- 
tis,  ac  totius  Chrislianitatis  intuitu,  ad  te  su[)er  hoc 
s()ecialiter  oculos  dirigentis,  difficultate  sublata 
qualibet,  pioniptus  et  benignus  assumas, us(|ue  ad 
tempus  generalis  passagii  exercendam;  tanto  pro- 
j)eiisius  a  Domino  prsmium  exinde  |)erce|)turus, 
quanto  gratius  et  acce[itius  in  hac  parte  sibi  obse- 
quium  exliibebis,  ac  etiam  consecuturus  a  nobis 
eo  potioris  commendationis  titulum,  quo  [ler  te 
plenius  nostris  desideriis  satisflet,  etc.  Dat.  apnil 
Urbemveterem  non.  Decembris,  anno  in.  » 

11.  Quid  inter  Pontificem  et  Eduardiim  An- 
glice  regem  conventum  sit  pro  sacra  expeditione. 
—  Urgcbat  Poutifex  his  precibus  Francorum  regem 
cum  extreiiii  exitii  discrimen  Ptolemaidi  im()en- 
deret.  ac  tuiiiidus  praeterilis  victoriis  sullaiius  ad 
eam  obsidendam  copias  pararet.  Sed  fractos  illius 
impetuso()(iortuna  nioite  refert  Sanutus  ' :  «  Cogi- 
tavit  Melec  Mesjor  soklanus  [larare  e.vercitum  ad 
destrnendam  in  terra  Syri;B  Christianoruni  reli- 
quias,  et  Mccxc,  de  meiise  Octobris,  inovit  exerci- 
tum  :  sed  (|ui  Amorrhajus  inde  ex|)eliere  noluit 
nisi  completae  forent  iniquitates  eorum,  adhuc 
()atienter  sustinuit,si  forte  ad  |icei)itentiam  redeant 
de  via  sua  mala  ;  et  mortuus  est  Messor  in  itinere, 
successitque  illi  filius  vocatus  Seraph.  Cum  vero 
carnalia  c;eteraque  (leccata  continue  augerentur 
infractoribus  foederis  baptismalis,  nec  de  malis 
vellent  conteri,  nec  per  [icenitentiam  ad  viam  re- 
dire  justiti;e,  assumpsit  Serajih  paternum  (^roposi- 
tum,  eo  ardenlius  conimolus,  quod  xis  Saracenos 
mercatores  Piolemaide  in  loco  vocato  Lafunda 
juxta  cambium  contra  fidem  trengnarum  crucesi- 
gnati  glidio  [leremerunt,  ;ic  [loscenli  jnslitia  dene- 
gala  sit».  U"ibus  conseiitane;i  iisdeni  [itene  verbis 
receiiset  Joid;inus'.  Piaefidebaiit  vero  snis  viribus 
Chii^tiani,  cum  iii  s|)em  elali  foreiil,  brevi  Eduar- 
dum  regeiii,  Anf;licaiio  flure  sti()alum,  crucesi- 
gii;itas  ex  niiivcrsis  Clnisti.inis  rcgnis  c()()i;is  iii 
Syriain  adductnnim.  Sed  anlcqnam  is  se  longiii- 
quo  accinxuiit  itineri,  cx|)ngnaljm  ab  Saracenis 
PloIemaiiJem  lugebimus  infurius.  Attribntae  porro 
illi  erant  ad  sustentandos  sum()tns   bellicos  de- 


•  Sanut.  I.  Iii.  p.  12.  c.  21.  Aylon.  Ilisl.  Urienl.  c.  .53.  —  '  JorJ. 
Ms.  Val.  si;;!).  num.  I9BU. 


Rayn. IV. 


10 


74 


NICOLAI    IV    ANNITS    3.    —    CHRISTI     1290. 


cimae  sexennales,  quas  iie  forto  intermissa  sacra 
expedilione,  in  alia  averteret  profunderetve, 
exegil  ab  eo  Pontifex ,  ut  regia  syn^rapha  Sedi 
Apostolica;  caveret  de  iis  restituendis,  si  bellum 
Asiaticuni  nou  conliceret.  Cujus  postulatis  a^quis- 
simis  Eduardus  rex,  ut  e  subjeclis  lilteris '  patebit, 
assensit. 

a  Sanclissimo  in  Chrislo  patri  domino  Nicolao, 
diviiia  providentia  sacrosancke  RomanK  et  uni- 
versaiis  Ecclesioe  summo  Pontifici,  devotus  filius 
Eduardus,  Dei  gratia,  rex  Anglia>,  dominus  Hiber- 
nia',  et  dux  Aquilauia;  cum  omni  recommenda- 
tioue,  devota  pedum  oscula  beatorum. 

12.  «  Litleras  sanctitatis  vestne  recepimus  in- 
frascripti  tenoris  '  :  Nicolaus  episcopus  ,  servus 
servoruiu  Dei,  cliarissimo  in  Ciuislo  filio  Eduardo 
regi  Anglia!  illustri  salutem  et  A|)ostolicam  bene- 
ilictionem.  Gaudenuis  in  Domino,  et  cor  nostrum 
uberi  exultatioue  reflcitur,  cum  circa  illa  te  solli- 
citum  fore  |)erpendimus,  qua?  in  laudem  et  glo- 
riam  suuuui  regis,  tua;  salutis  augmentum ,  et 
lotius  Chrislianitatis  honorem  cedere  dignoscuutur. 
Sane  felicis  recordationis  Martino,  el  postmodum 
recolendaimemoriaj  Honorio,RonianisPontificibus 
pra;decessoribus  nostris ,  ac  uobis  tuo  salubri 
Deoque  accepto  proposito,  quod  ab  olim  circa 
TerriE-Sauctae  negotium  concepisti,  per  litleras  et 
nuutios  luos  exposito,  tam  pra;decessoribus  ipsis, 
quam  nobis  volentibus  illud  opporlunis  fovere 
auxiliis,  ac  ejusdem  Terrx'statui  utililer  providere, 
inter  Apostolicam  Sedem  et  te  diversi  liabiti  suul 
tractatus,  per  diversos  celsiludinis  lu»  nuntios 
eidem  Sedi  tuis  i^elilionibus  prajsentatis  :  ad  quas 
Sedes  ipsa  noscitur  certa  dedisse  responsa,  prout 
in  ipsorum  prccdecessoris  ac  nostris  confeclis 
exinde  litteiis  plenius  continetur.  Nuper  autem 
l)er  dilectos  filios  nobilem  virum  Galfridum  de 
Genevilla,  et  magistros  Guillelmum  de  Grenafend, 
el  Thomasium  clericos  maguiludiais  tiiae  uuntios, 
et  litteras,  quas  nobis  pro  parte  regia  j)rajseiita- 
runt,  aperte  perpendimus,  quod  volebas  in  re- 
sponsioiiibus  tibi  factis  aliquid  immutari.  Porro, 
fili  charissime,  licel  dilatio  morosa  negotii  diver- 
sitasque  tractaluum  prffidict;e  Terrae  negotio  |)er- 
maximum  atTerre  valeat  detrimeulum;  nos  tamen 
atfeclibus  regiis  condescendere,  proul  j^ossumus, 
atfectantes,  ad  notitiam  tuam  pra;sentiuui  tenore 
(ieducimus,  qualiter  tibi  in  hac  parte  disponimus 
subvenire. 

\'S.  a  Noverit  igitur  regia  magniludo,  quod 
nos  lerminum  generalis  pass.igiifestum  Nalivitatis 
S.  Joannis  Baptista;  proximo  futurum  in  tres 
annos,  quod  erit  auno  Domiui  Mccxcni,de  fratrum 
nostrorum  consilio  iluximus  staluendum  ;  inten- 
dentes,  postquam  oiniiia  inserta  pricseDtibus  per 
tuas  pateutes  Iitteras  duxeris  acceptanda,  crucem 
per  omnes  Chrislianitatis  partes  facere  prtBdicari, 
prout  viderimus  expedire  :  et  mandabimus  libi 

1  Eit.  apud  Nic.  IV.  I.  )v.  Ep.  cui-.  i.  —  '  Exl.  1.  iii.  Kp.  .\lv. 


deciiuam  sex  annorum  coliectam  iu  subsidium 
dictae  Terra>  in  Anglia;  et  Scotiae  regnis,  etinterris 
\ValIiK  et  HiberiiiEe  in  duobiis  terminis  assigiiari ; 
vidilicel  medietatem  ipsius  iu  festo  Nativitatis 
beati  Juaniiis  B-iptist;e  anno  Doniini  mccxci,  el 
medietatem  aiiam  in  festo  Nativitatis  ejusdem 
saiicti  deiiide  pniximo  secuturo  :  ita  tamen,  quod 
de  reslitutione  illorum,  quse  de  decima  receperis 
supradicta,  si  te  deficere  in  transfrelando  contige- 
ril,  facienda  cautionem  pnestes  infra  festum  Puri- 
ficationis  B.  Virginis  jiroximo  venturum  ».  Inter- 
jectaqiie  iitlerarnm  formula  quibus  ab  Eduardo 
l'oiitifici  de  non  dissipandis  decimis  caveudum 
esset,  subjiingit: 

14.  B  Intendimus  quoque,  ad  omnes  criicesi- 
gnatos,  qui  esse  poterunt  habiles  ad  pugnandum 
vel  alias  iitiles  ipsi  Terra?,  monitionibus  et  persua- 
sionibus  efficacibus  uti,  ut  in  passagio  ipso  trans- 
freteiit ;  eosque  compellere,  quos  temporis  qualitas 
et  ipsorum  conditio  suadebunt,  ac  Sedes  Aposto- 
lica  exiiedire  viderit  compellendos  ;  intendentes 
tibi  de  deciinis  et  obventionibus  collectis  in  Terrae 
memoratte  subsidium  in  illis  terris ,  quaruin 
doniini  non  transtretabunt,  iiiipedimentis  iiunc 
obstantibus  Domino  favente  sublatis,  nec  superve- 
nieiitibus  iiovis,  taliter  subvenire,  t|uod  merito 
poteris  esse  couteutus.  Quamvis  insuper  imperatus 
existas  ad  transfretandum  iii  dictae  Terrae  succur- 
suin  infra  triennium  in  dicti  prasdecessoris  Honorii 
litteris  compreliensum,  |)rout  exigit  negotii  tanti 
arduitas  ».  Infra  :  «  Hos  de  novo  de  praedictorum 
fratrum  consiho  sex  annorum  decimam  iu  dictis 
regnis  Angliae  et  Scotiai ,  ac  terris  Walli;e  et 
Hiberniae  concedimus  :  quam  deciiiiam  sex  futu- 
rorum  annorum  interim  annis  singulis  manda- 
vimus  colligi ,  et  quod  ante  tuuiii  passagium 
fuerit  de  ijisa  colleclum,  tibi,  postquam  cum  tuo 
exercitu  ad  transfretandum  mare  intraveris,  assi- 
gnari.  Quod  vero  post  passagium,  de  ipsa  decima 
colligetur,  tibi,  sicut  colligetur,  assignari  inanda- 
biimis,  postquam  iu  dicti  passagii  termino  duxeris 
liMnsfretaiidum,  prout  inaguiludinem  tuam  dece- 
bit,  et  requiret  negotium  memoratum,  etc.  Dat. 
Romae  apud  S.  Mariam-Majorem  XVII  kal.  Junii, 
Poutificatus  nostri  anno  iii. 

15.«QuarumIitteiarum  vestrarumtenorenobis 
diligenter  exiiosito  et  plenius  intellecto,  ex  nunc 
expresse  renuntiantes  omnibus  concessionibus  per 
|)ra!dictos  praedecessores  vestros  Martinum  et  Ho- 
iiorium,  et  etiam  per  vos  ipsos  liactenas  nobis 
factis  super  decima  dictorum  regnorum  et  terra- 
rum ;  ac  super  obvenlionibus  in  eisdem  regnis 
et  lerris,  qmc  proveneruiit  vel  provenientejusdem 
terrae  subsidio  ;  prajdictam  decimam  sex  futurorum 
aiiuorum,  el  alia  omnia  in  eisdem  lilteris  compre- 
heiisa  sponte  recepimus,  el  acceptaiiius,  ipsisque 
nostrum  prastamus  assensum,  et  i)ra;dicla  oinnia 
et  singula,  quatenus  nos  et  successores  nostros 
contingunt,  vel  conhngere  possunt,  uos  ac  ipsos 
inviolabihter  servalurospromittimus,  volentesipsa 


NICOLAI   IV   ANNUS   3.    —   CIIRISTI    \'2[)(). 


75 


robiii-  plennc  firmitalis  habere  :  ac  [Micsentes 
lilleras  noslras  rcf,'io  pcndente  sigillo  munitas  vobis 
et  Ecdesia;  Roniaiuc  ronccdimns  in  tcstimonium 
verilatis.  Dat.  apnd  Clipston  IX  kal.  Novcmbr. 
aniio  Incarnalioiiis  l)ominic;c  iwccxc  ». 

16.  Obslrinxit  ad  id  rej,'iaiii  lidem  Ediiaidns 
aliis  lillcris ',  <|u;c  iisdcm  verbis  ac  iincscripla  a 
Pontiticc  d;iii(l;c  syiigia|>ha^  furmula  coiiccpta;  siiiil. 

a  Saiictissiiiio  in  (lliiislo  palri  domiiioNicolao, 
divina  providentia  sacrosanctic  Romiinae  ac  uni- 
versalis  Ecclesia;  siimino  Poiililici,  Ediiiirdus  Dei 
gralia  rex  Anglitc,  dominiis  Hiberiiiae ,  et  dux 
A(juilaniae  cum  recommendatione  liumili  dcvola 
pedum  oscula  bcatorum. 

a  Prujsentium  vobis  tenore,  sanctissime  Pater, 
vestrisque  successoribiis  Romanis  Ponlificibns  et 
EccIesicC  Romanae  promiltimus,  (|uod  si  nossponle, 
vel  culpa  n(jslia  deficere  in  Iriinsfrctando  in  sub- 
sidium  Terrae-Sancta3  contigerit,  seu  per  nos 
steterit,  quominus  in  praefixo  generalis  passagii 
termiiio  transfretcmus,  oninia,  quK  de  decima 
nobis  concessa  in  Angiiaj  et  Scutiae  regnis  ac  terris 
Walliae  et  Hibernia)  nos  reccpisse  contigcrit,  re- 
stituemus  ad  vestrum,  diclorunique  succfssorum, 
et  Ecclesiae  Romanae  mandatum  ,  etiamsi  pars 
ipsornm  receptorum,  vel  omnia  ipsa  recepta  in 
praeparalione  Iransfrctationis  fuissent  cxpensa , 
quodque  si  non  transfretaverimus  in  ipso  termiiio 
impedimento  aliquo  pra;pediti,  expensas ,  quae 
facta;  fuerinl  in  pncparatione  iiraedicta  pro  medie- 
tate  imputabimus  nobis,  et  pro  mcdietate  reliqua 
imputabimus  pncdictae  deciniae  ;  ct  ex  nunc  con- 
sentimns,  quod  de  ipsa  dccima  dcducantur,  et 
promitlimus.  Quod  si  quid,  facta  imputatione  seu 
deductionc  bujusmodi,  apud  nos  de  decima  ijisa 
remanserit,  illud  simililer  reslituemus  iid  vcslrum, 
dictorumque  successorum,  et  Ecclesi;c  Romanae 
mandatum  ;  et  qnod  si  qnid  de  expcnsis,  quae 
fient  in  iiraeparatioiie  praedicta,  vcl  de  datis,  seu 
assignatis  ejus  occasione  nobis  taliter  iiiipcditis 
recuperari  contingat ,  vel  de  rcbus  praepiuatis 
occasione  passagii,  medietatcm  iilius  siiiuliter  rcs- 
titucmus,  reliqua  vero  medietas  erit  nostra.  l^ro 
iis  ita^iue  omnibus  firmiter  observandis  et  plena- 
rie  adimplendis  nos,  successores  noslros,  ac  exilus 
et  proventus  nostros  regni  Angliae,  aliarum(|ue 
terrarum  nostrarum,  et  omnia  ulia  bona  nostra 
mobilia  vobis  et  dictis  successoribus  vestris,  ac 
Romanae  Ecclesia;  obligamus  specialiter  el  cxpresse, 
pra;sentes  litteras  noslras  rcgio  pendenle  sigillo 
munitas  vobis,  et  supradiclis  vestris  successoribus 
ac  Ecclesiae  Rom.  in  vcritatis  testiinoniuin  conce- 
dendo.  Dat.  apud  Clipstdn  IX  kal.  Novembris, 
anno  Incarn.  Dominicae  mccxc  ».  Suscepti  imme- 
morem  pii  consilii  Eduardum  verlisse  arma  in 
Gallos  visuri  sumus.  Exoriri  eiiini  discordia  levi- 
bus  ex  causis  inter  illum  Philippumque  cceperal, 
ut  inter  insignis  legationis  causas  attingemus. 

'  Eit.  apud  Nic.  l.  iv.  Ep.  cur.  cLvii. 


17.  Lcgalio  Pnntificia  adreges  Tramnlpinos. 
—  Decreta  est  igilur  a  Nicolao  gravissima  illa  hoc 
anno  Icgatio  ad  Francoriim,  Anglorum  cl  Ara- 
gonum  reges,  (|uam  Gcrardiis  episcopus  Sabinen- 
sis,  et  Rencdictiis  Cajetaniis  S.  Nicolai  in  Carcere- 
Tnlliano  (liaconus  cardinalis  niaximis  onerati 
iiiipcriis  obierunl.  Dcmandiita  eiiim  ipsis  provincia 
esl,  iil  acceplas  a  Philippo  Erancoriim  dcfnnclo 
rege  decimas  Syiiae  rebus  instamaiidis  sncras 
elicerint  :  ut  osteiidunt  Ponliliciie  litterae  ad  Phi- 
lipputii  filium  regcm,  qiiibus  Nicolaiis  menioratas 
lam  iiisigiiis  Icgationis  priores   causas  cxpressit '. 

a  Nicolaus,  elc.  Phil.  regi  Francia;  illnstri. 

0  Ciim  vcncrabilem  fratrcm  Gerardum  epi- 
scopuni  Sabinciiscm,  et  dilccliim  liliiim  nostruiu 
Renedictiim  S.  Nicolai  in  Carcere-Tulliano  dia- 
conum  cardinalcm  ad  parles  Francia;,  certis  sibi 
commissis  negoliis,  prout  celsiludini  rcgi;n  pcr 
alias  nostras  notificavimus  litleras,  dcstinemus; 
regalem  magnificentiam  rogainus  et  horlaiiinr 
attente,  ac  obsecramus  iii  Filio  Dei  Patris,  qua- 
teiius  ob  divinam  et  Apostolicae  Sedis  reverenliam, 
tu;ci|ue  saliitis  augmentum ,  quod  propeiisius 
aCfectamus,  pra;dicloruin  terrae  incolarum  mullis 
periculis,  angustiis  et  pressuris,  quae  sicut  pree- 
mittitur,  effurus  hoslis  augmentare  non  desinit, 
regia  pietate  compaliens,  et  ad  siibventioncm 
eorum  benigne  dirigens  desiderium  mentis  Ina;, 
prtcdiclam  decimam,  (atlributam  nimirum  patri 
Philippo  ad  sumptus  sacra;  expcditionis,  qiiam 
inlermisil) ;  deduclis  ex  ea  expensis  factis  de  ipsa 
de  inandato  seu  beneplacilo  dictae  Scdis  cardina- 
libus  ipsis  et  eorum  cuilibct  pr;cdictie  Terrae 
saiictae,  ac  etiam  Romanae  Ecclesi;c  noinine  facias 
libcialiter  assigiiari,  etc.  Dat.  Rom.  apud  S.  Ma- 
riam  Ihijorem  VII  kalend.  Maii,  annoiu». 

18.  Adducit  aliam  decrela)  tantorum  cardi- 
nalium  lcgalionis  causam  Rernardus ',  diim  iiiis- 
sos  ait  ad  sedandas  simultates,  qua;  inler  Fran- 
corum  et  Anglorum  regesexarscranl,cui  Jdidanus 
his  verbis  assentitur'  :  o  Discordia  oritur  inter 
regeiu  Franci;c  et  Odoardum  regem  Angli;e,  qiiae 
magiia  fuit  et  miiltum  duravit  :  et  mitluntur  diio 
cardinalcs,  scilicet  dominus  Rencdiclus  Gajclani, 
et  dominus  Gerardiis  de  Parma,  qui  supcr  negotio 
nihil  facere  polernnt  ».  Qiiihus  conscntanea  etiam 
a  Ptolemaeo  Lucensi  traduntur  \  De  ca  discordia, 
quae  postea  in  atrox  erupit  incendium  ,  deque 
navala  a  Renediclo,  cum  Poiitilicios  apices  accepto 
Runifacii  Vill  uoininc  atligisset,  o|iera  inferins 
dicendum.  Princeps  porro,  omniumque  gravissima 
causa  antca  a  nobis  insinuala,  ob  (|iiam  Gerardus 
ct  Reiiedictus  cardiiialcs  legali  ;ul  traiisalpinos 
reges  fuere,  in  Apostolico  Diplomate  ad  eosdcni 
cardinales  '  dato,  aliis(iue  ad  Caroliim  Siciliic  % 
Pbilippum  Francorum  ',  Carolum  ViilLsiuiii  Ara- 


'  Lib.  III.  Ep.  cur.  XXXVI.  —  ^  Ueni.  in  Cliron.  Hnm,  Pont.  — 
^  Jord.  Ms.  Val.  si(;n.  nuin.  1900.  —  *  Plol.  Luc.  M^.  flist.  Eccl. 
1.  XXIV.  c.  2fi.  —  5  Lib.  lii.  Ep.  cur.  ii.  —  "  Ibid.  Ep.  cur.  iii.  — 
■J  Reg.  post  eamd.  Ep. 


76 


NICOLAI   IV   ANNUS   3. 


CHRISTl    1290. 


f^imm  '  re^es  missis  litteris  iii  nieilinm  addiicta 
est  :  ut  niminun  ad  conficienduni  facilinsSicuiinn 
belluin,  verteiida(|ue  iiostea  iii  Saracenos  arma  de 
AragonicP  et  Valciitiae  regnis  controversiam  iiiter 
Alfonsum  et  Caroliim  Valesinm  agit  itam  sedarenf, 
et  acerbas  foederis  pactiones,  pro  iiberato  Carolo 
rege  Siciliae  vi  extortas,  mitigarent. 

19.  a  Venerabili  fratri  Gerardo  episcopo  Sabi- 
nensi,  et  dilecto  filio  Benedicto  S.  Nicolai  in 
Carcere-Tullianodiac.  card. 

a  Pastoralis  officii  debitum  exsequentes,  circa 
illa  solerter  intendimus,  et  ad  felicem  promotio- 
nem  eorum  opem  et  operam  vigilantibus  studiis 
adhibemus,  per  qu;E  niundi  tranqiiillitas,  commo- 
ditas  Teriae-Sanctae,  ac  salus  animaruin  Ddelium 
producaiitur.  Ad  nostrum  siquidem  perveuit  au- 
ditum,  quod  inter  charissimos  iu  Christo  filios 
nostros  Carolum  Sicilite,  et  Carolum  Aragoiiiae 
reges  illustres,  ac  nonnullas  alias  sublimes  perso- 
nas,  operante  illo,  in  cujus  manu  corda  siint  prin- 
cipum  lerrenorum,  diligeus  super  nonnullis  nego- 
tiis  tractatus  estliabilus;  de  cujus  consuinmatione 
votiva,  favente  Domino,  proventura,  cunctorum 
pax  tranquilia  fldelinm,  optata  negotii  Terrre  me- 
moratae  prouiotio,  et  humaiiae  salutis  augmentum, 
prout  spes  noii  diibia  suggerit,  subsequentur. 

a  Cuin  igilur  ab  eodem  rege  Sicilia)  per  ejus 
nuntios  solemnes  et  htteras  sit  a  nobis  cnm  in- 
stantia  posluiatum,  ut  ad  partes  ultramontanas, 
ubi  dicli  reges  cum  personis  eisdem  moram  ad 
praesens  contrahere  dignoscuntur,  pro  ipsius  pro- 
secutioiie  tractatus  aliquem  vel  aliquos  ex  fratri- 
bus  nostris  de  benignitate  Sedis  Apostolicic  desti- 
nemus  nos  ad  personas  vestras,  quarum  snnl  nobis 
merila  grandia,  virtutes  multiplices,  et  laudanda 
probitatis  experlae  studia  non  ignota,  dignae  con- 
sideralionis  oculos  extendentes ;  scientes  eliam 
vos  pacis  et  concordiae  amatores  existere,  ac  ho- 
uoris  et  exaltationis  dictorum  regum  fervidos  zela- 
lores ;  volentes  quoque  tractatum  hujusmodi  fa- 
vore  benevolo  coiifovere,  discrelioni  vestrte  per 
Apostolica  scripta  mandamus,  quatenus  ob  reve- 
renliam  Dei  tanti  laboris  onus  promittis  humeris 
assumenles,  vos  ad  partes  illas,  quanquam  vestra 
nobis  non  modicum  opportuna  praesentiacareamus 
invili,  personaliter  conferentes,  siiper  liujusmodi 
negotio  et  ipsuin  contingentibus  vos  gerere  stu- 
deatis,  prout  mundi  statui,  Dei  et  ApostolicaeSedis 
honori,  animarum  saluti,  et  praidiclae  Terrae-San- 
ctae  negotio,  cordi  nobis  ijotissiine  insidenti,  ocu- 
latae  veslrae  circumspectionis  indiistria  viderit  ex- 
pedire.  Dat.  RomaeapudS.  Mariam-Majorem  Xlial. 
Aprilis,  anno  m  ». 

20.  Acta  per  legatos  cum  Alfonso  Aragonio 
et  aliis  principibus.  —  Edoctus  de  Gerardi  et  Be- 
nedicti  cardinaliuin  legalorum  adventu  Alfonsus 
Aragonius,  conlirmandi  solii  sollicitus,  ulque  Gal- 
lorum  arnia  a  se  averteret,  oratores  amplissima 


instrnxit  auctoritate,  iit  ciim  iis  de  ineunda  cum 
Ecclesia,  illiusque  sociis  regibus,  Carolo  nimiriim 
Valesio  Aragoniaj  rcnuntialo,  Carolo  Sicilia-,  Phi- 
lippo  Fraiicorum,  Jacobo  iiatriio  Balearium  a  se 
rcgno  depuiso   paciscercntur  :  a   Noverint '  uni- 
versi  »  ;   Et  infra  :    a  Quod   magnilicus   princeps 
dominus  Alfonsus  Dei  gratia  illustris  rex  Arago- 
nuiii,  Majoiicensis  et  Valentiae,  ac  comes  Barcino- 
niae  fecit  et  constituit  suos  piociiratores  legitimos 
praesentes,  et  hujusmodi  procurationis  onus  in  se 
sponte  recipientes,  venerabilem  dominum  Hugo- 
nein  Dei  gratia  Cssarangustannm  episcopum,  ac 
nobiles  viros    Bercngarium  de  Podio-Viridi,   et 
Raymundum  de  Anglana,  et  religiosiim  fratrem 
Res  de  Ri|iella  Ordinis  hospitalis,  ct  discretum  vi- 
ruin  Pontium  praepositum  de  Solsone,  et  Jacobum 
de  Biaya  canonicum  Urgellcnsem,  et  Mnymonum 
de  castro  Cuculino  militem,  et  Eximium  Petri  de 
Salaiiova  militem,  Guillelinum  Durfortis  civein 
Barchinonensem ,   Raymundum   de  S.   Clemente 
civem  Ilcrdensem,  Bernardnm  Guillclimim  de  Pi- 
ncll.  jiiri<peritum,  ac  Willeimuin  de  Jaferjudicem 
de  curia  dicti  domini  regis  ad  comparendum  in 
pnesentia  reverendissimorum  patruin  dominorum, 
Dei   gratia,   Gerardi  Sabinensis  episcopi  ac  Bene- 
dicti  S.  Nicolai  in  Carcere-TuIIiano  diaconi  card. 
sacrosanctae  Romanae  Ecclesiae   nuntiorum  ,  seu 
etiam  legatorum,  super  tractatibus  diidiim  habitis 
et  habendis  inter  sacrosanctam  Romanam  Eccle- 
siam   et  inter   magnificnm  principem   dominum 
Carolum  illustris  regis  Caroli  clarae  memoriae  pri- 
mogenitum,  et  diclum  dominum  Alfonsum  Ara- 
gonum  regem  illustrem  super  reforinatione  pacis 
et  concordiie  inler  dictam  sacro^anctam  Romanam 
Ecclesiam,  et  magnificum   principem   dominum 
Philippum,Dei  graliaFrancorum  regem  illnstrem, 
et  dominum  Carolum  fratrem  ejus,  et  praedictum 
doiniuum  principcm,  et  dominuin  Jacobum  avuu- 
culum   praefati  domiui   regis  Aragonum  ex  parte 
una,  et  ipsum  D.  Alfonsum  regem  Aragonum  ex 
parte  alia  ad  prosequendum,  tractaiidum,  et  com- 
plenduin  et  firmandum  ipsius  nomine  et  pro  eo 
tractatum  pacisetconcordia^cum  eisdem  omnibus, 
et  cum  quolibet  praedictorum ;   et  ad  transigen- 
dum,  paciscendum,   componendum,   convenien- 
duin  pacem  seu  treuguam  faciendnm  cum  praedi- 
ctis  et   praediclorum  quolibet,  et  ad  obligaiidum 
ipsum  D.  Alfonsum  regem  et  successores  ipsius  ad 
tenendiim  et  observandum  fideliter  ac  inviolabili- 
ter  tractatum  pacis  et  concordia;,  in  qiiem  pracfati 
procuratores  cum  praedictis  dominis  cardinalibus 
ac  domino  Carolo   principe ,  et  domino  Jacobo 
avunculo  prsfati   doinini   regis  Aragonum,  una 
cum  procuratoribus  illustris  regis  Franciae,  ac  do- 
niini  Caroli  fralris  ejus,  et  quulibet  eorum  duxe- 
rint  concordandum  :  daiis  idem  dominus  rex  Ara- 
gonum  praelatis  procuratonbus  potestatem  in  ani- 


Reg.  post  eamil.  fcp. 


'  Llb.  rrivil.  Kom    Ecd.  tom.   u.  p.  2c*9.  ei  Ms.    Vallic.   sign. 
Iit.  B.  niim.  1:;.  p.  198. 


yiCOLAI    tV    ANMJS   3.    —    CHRISTI    1290. 


77 


mani  i|i?iiis  iiiramii  ac  prrrstandi  jnraineiituin  de 
parendo  mandatis  Ecclesiae,  si  necesse  fuerif,  et 
dictis  prociiratoiibiis  siiis  vidft^iUir  expedire ;  et 
ad  subeuiiduiii  cujuslibet  alterius  generisjura- 
menlum,  et  ad  faciendum  omnem  securitatem  et 
cautelam,  quED  in  pr.ifato  neirolio.  cttractutu  |>acis 
et  concordia;  j>raD  iictis  procuiatoribus  suis  vide- 
buntur  expedire,  et  qiiam  posset  idein  dominus 
rex  Aragonum  facerc,  si  esset  ibiilem  personaliler 
conslitiitus,  etc.  .\ctum  est  hoc  Xil  kuleiid.  Februa- 
rii  anno  Doniini  mcclxc  (1)  ». 

21.  lliata  et  Jacobi  Alfonsi  patrui  regis  Balea- 
rium  iiientio  in  eo  tractatu.  cum  Nicolaus  inter 
ciEteras  gravissimas  causas,  ob  quas,  etsi  Carolus 
rex  Siciiiae  deprecator  accederet,  Alfonsuni  in  gra- 
tiam  admittere  respuerat,  initasque  euniileiii  in- 
ter  et  Carolum  pactiones  resci<lerat,  ea  permotiis 
esset,  ne  regem  Baiearem,  qui  ob  susce|itas  adver- 
sus  Petrum  fratrem  et  nepotes  Ecclesiae  partes 
regno  ejectus  fuerat,  desereret  :  nec  propterea 
Jacobo  Aragoniffi  et  Vaientiae  jura  restituta  visuri 
sumus,  nisi  Jacobus  patruu?  Biiearico  regno  red- 
ditus  esset.  PrEeterea  ad  cogendum  ad  id  .\lfon- 
sum,  Philippo  regi  Francorum,  ut  fratrein  in  Ca- 
taloniam,  Aragoniam  et  Valentiam  iiiduceret.  at- 
tributae  erant  decima;  non  modo  in  Gaiiiis,  veruin 
in  flnitimis  nonnuiiis  provinciis  Romaiio  imperio 
obnoxiis.  Quod  cum  Rodulphus  Romanorum  rex 
in  suam  injuriam  verti  interpretaretur,  atque  a 
nonnuliis  adversus  Francoruiii  rcgem  incitaretur, 
quasi  is  imperii  jura  sihi  vindicaret.  Nicolaus  Ro- 
dulphum  mulcere  litteris  stiiduit ',  et  causas  ob 
quas  id  Sedes  .\posloiii.a  constituerat,  niiniruin  ad 
comprimendos  Aragonios  Siciliae  invasores,  tuen- 
danique  Ecciesiae  dignitatem  aperuit. 

«  Charissimo  in  Christo  tiiio  Roduiplio  regi 
Romanorum  illustri. 

a  Devotione  |>lenas,  et  affectione  non  vacuas 
regiae  celsitudinis  litteras,  nostro  nuper  Apostola- 
tui  pra?sentatas  eo  promptius  libentiusquesuscepi- 
mus,  quo  iniltentem  sincerius  geriiiuis  in  visceri- 
bus  charitatis.  Quaruiii  inter  cEetera  teuor  liabebat, 
quod  principum,  magnatum  et  baronum  imperii 
adversus  excellentiam  regiam  murmura  succres- 
cehant,  quasi  dictum  impeiiuin  miuime  tueatur, 
patienter  et  indigne  ferendo,  ut  charissimus  in 
Christo  fllius  noster  Phiiippusrex  Francorum  iiiu- 
stris  excedat  iimiles  regni  sui,  aliqua  contra  ipsius 
slatum  imperii,  et  in  depressionem  ejus  iion  mo- 
dicam  attentando.  Tu  vero  ex  eo  modernis  prae- 
gravari  teiiiporibus  pra;tactum  imperium  reputa- 
bas,  quod  in  uoiinuliis  civitatibus,  et  dicecesibus 
iiifra  dicti  metas  iuiperii  constitutis  triuni  anno- 

'  Lab.  lu.  Ep.  cur.  XLVli 


ruin  decimam  regi  persolveiidam  eidem  iluvimiis 
imponendam  ;  praeserlim  cum  Ecclesiae  civitatum 
et  difpcpsum  eanimdem  de  boiiis  ipsiiis  im[>erii 
sint  dotata;:  quare  magnificentia  regia  supi^liciter 
poslulal,  ut  super  ipsius  praestatione  decimae  jam 
diclas  iiiinime  gravaremiis  Ecclesias,  quiniino  illas 
ab  hiijusmndi  prrcstationis  onere  pr;pfato  regi, 
siciit  praemittitur,  faciendae  prorsus  absolTere  di- 
gnareniur. 

22.  a  Sane,  fili  charissime,  non  ignorare  le  vo- 
lumus,  quod  inter  caeteros  orbis  terrae  priiicipes, 
regalibus  titulis  insignifos,  te,  utpote  fidelem  Ec- 
ciesire  Oiium  et  devotum  speciaii  aflectione  prose- 
quiinur,  sinceris  complectimur  brachiis,  tui  slaltjs 
incrementa  felicia  diiigentes  :  nec  ad  ejusdem 
imperii  vel  snorum  depressionem,  seu  diminutio- 
nem  juriuin  voluntas  nostra  dirigitur,  cum  illa 
potius  ne  iaedantur  in  aliquo  vel  tiirbenlur,  ma- 
nutenere  ac  tueri  favorabiiiter  intendamus.  Nam 
licet  Apostoiica  Sedes,  urgenle  necessitatis  articulo, 
pra?dictam  decimam  in  civitatibus  et  dioecesibus 
imposuerit  memoratis,  certis  eidem  regi  terminis 
persolvendam ;  hiijusniodi  tamen  inipo^ilio  de- 
ciinoe,  si  consideretur  attentius,  noii  tam  in  ipsius 
regis  commodum  (redundat),  quam  in  Ecclesiae 
Rom.  auxiiium  el  favorem  adversus  ejus  hostes 
publicos  et  rebelles  (quorum  praesumptiones  mui- 
liplices  et  temeritates  innumeras,  quibus  nondum 
finis  imponitur,  jam  fere  totius  orbis  nolitia  exti- 
tit  subsecuta)  ut  hostium  et  rebeilium  praedicto- 
rum  infanda  praesumptio,  quam  limor  Dei  vel  re- 
verentia  Sedis  (>raelibMtae  non  repriinit,  praedicti 
regis  poteiitia  ipsius  Ecciesiae,  cujus  praecipiie  ne- 
gotium  agilur,  adjuta  suflragiis,  compescalur. 

a  RegMiem  itaque  magnificentiaiii  rogamus , 
et  liortamur  attente,  ac  obsecramus  in  Filio  Dei 
Patris  ,  quatenus  seduia  meditatione  recogilans 
grandem  et  urgentein  ipsius  necessitatem  Ecclesis 
muitis  jamdiu  ab  hostibus  et  rebeliibus  supradictis, 
non  absque  divinae  majeslatiscontemptu,  etoppro- 
brio  multo  fidelium  lacessitae  iiijuriis,  vexats  mo- 
lesliis,  offeiisioiiibus  impetitae  ;  attendcns  etiam  et 
diligenter  advertens,  quod  tu  tanquam  specialissi- 
mus  ipsius  Ecclesiae  filiiis  defensorque  praecipuus, 
exait  itioneiii  et  augmentum  ejusdem  Ecclesiic  de- 
bes  non  soium  votis  affeclare  fervenlibus,  sed  etiam 
sibi  adesse  favoribus ,  consiiiis  et  auxiiiis  oppor- 
tunis;  moleste  nou  feras,  seti  potius  sub  devotionis 
filialis  prom|ititudine  patiaris  id  quod  ejusdeni 
Sedis  circumscri|)ta  prudentia  de  impositione  ac 
solulione  praedictae  decimae  noscitur  ordinasse  : 
tanlo  uobis  et  eidem  Sedi  amplius  proinde  placi- 
turiis,  quanto  iibontius  te  super  hocejusdem  Sedis 
conformabis  affectibus  ,  et  ipsius  benepiacilis 
promptiusacquiesces  :  maximecum  eidem  imiwrio 


(1)  Ratio  aoni  a  Marlio  exordieadi  qnx  tuac  noodam  eiolnerat,  aaaalislam  decepit,  at  CoaTentum  hunc.  cujus  publieas  Tabulas  ita 
cousigQalas  ofleodit  :  An.  siccxc,  die  XJl  kaJend.  Fcbruurii  io  prjeseuteio  aanam  referrel.  Verum  ambagem  omoem  toUil  Bartliolomsas 
a  Neocastro,  qui  convealum  .\quis  celebratum  ootat  die  u  Februarii,  Indictioois  iv,  ideoqae  auoo  siccl^l.  Ibi  pariter  deJucit  conditioaes 
quibns  Aipbonsas  io  Romauac  Ecdesiie  gratiam  rediil.  Harum  summa  nt  .Mphonsus  ab  aniilio  praestaado  Jacobo  SiriUae  regi  absiifletet,  el 
iotra  biennmm  summo  Ponlitici  sese  sisteret,  ac  denique  mira  irieuomm  aima  in  Terram-sauclam  ferrei.  .Mas'3|, 


78 


NICOLAI    IV    ANNUS   3.    —    CHRISTI    1290. 


aliqiiod  exinde  prcejudiciiim  generari,  veljtiraejiis 
in  aliqiio  ininui  vel  lanli  noiinins;  statuentes  el 
etiam  auctoritate  Apostolica  decernentes,  ut  per 
hoc  in  prffidictis  terris  seu  locis  nullum  jus  eidem 
regi  quoniodolibet  acquiiatur,  aut  juribiis,  quae 
inibi  prafatum  imperiuin  obtinet,  in  aliquo  dero- 
getur.  Datum  apud  Urbemveterem  V  non.  Julii, 
anno  iii ». 

23.  Constituta  haec,  uti  vidimus ,  a  Martino  IV 
ut  Aragonios  ab  invadenda  Sicilia  distraheret.  Quos 
etiani  ut  facilius  divelleret ,  legatos  caniinales  ,  de 
quibus  memoravi  ad  restiluendum  in  gratiam  cuin 
Ecclesia  Alfonsum  misso  a  Nicolao  diximus;  cui 
ad  officium  redire  velle  pra;  se  ferenti  ut  paterntim 
sinuin  explicuit,  ita  Jacobum  Aitnnsi  fratnm,  qui 
relictam  a  patre  Sicilia?  tyrannidem  corripuerat, 
legum  severitatem  promulgata  Iiac  sententia  di- 
strinxit  ' :  «  Intendentesadliuc  de  Apostolicae  man- 
suetudinis  lenitate,  quain  in  nostris  actibus  libcn- 
ter  amplectiinur,  experiri,  utrum  in  eodem  Jacobo 
quidquam  reverenti;E  ergaDeum,  aut  aliqua  devo- 
tionis  erga  Ecclesiam  scintiila  remanserit ;  dictos 
Jacobuiii  et  Siculos,  praesente  hac  fldeliuin  multi- 
tudine  copiosa,  monemus,  ut  infra  kalendas  men- 
sis  ApriUs  proximo  venluri  sibi  salubriter  consu- 
lentes,  ad  nostra  et  ejusdem  Ecclesia;  mandata 
redire  procurent,  super  commissis  ab  eis  excessi- 
bus  et  offensis  ,  nostris  et  ejusdem  Ecclesiai  bene- 
placitis  et  praeceptis  humiliter  et  efficaciter  pari- 
turi.  Alioquin  contra  eos ,  prout  qualitas  facti 
suaserit,  contnmacia  eorum  exegerit ,  et  expedire 
videbimus ,  spirituahter  et  temporaliter,  actore 
Domino,  procedemus;  aperte  praedicentes  eisdem, 
quod  prictextu  dilationis  et  tennini  assignationis 
hujusmodi,  quae  potius  ex  gratia  seu  misericordia, 
quam  ex  juris  necessitate  procedere  dignoscuntur, 
nequaquam  differre  proponimus  ,  vel  etiam  absti- 
nere  :  quinetiam  i()sa  dilatioiie  et  termini  assigiia- 
tione  pendentibus,  tam  ex  praeteritis  eorum  contu- 
maciis ,  excessibus  et  olfensis,  quam  ex  fiituris,  si 
quos  eos  comniittere  forte  coiiligerit,  procedere 
curabimiis  spiritualiter  et  temporaliter,  prout  et 
quando  expedire  viderimus  contra  eos,  elc.  Acttim 
Urbeveteri  in  praedicta  Ecclesia  Urbevetana  in  festo 
Dedicatioiiis  Basilicai  Principis  Apostolorum  de 
Urbe  ,  Pontificatus  nostri  anno  iii  ».  Inlerea  defixi 
fuere  censuris  Neucastrensis  el  Ce|dialudensis  epi- 
scopi ',  qui  Jacobum  regio  contra  fas  diademate 
cinxeranl ;  Carolo  vero  regi  ad  recuperandam  Sici- 
liam  Sardiiiiae  et  Corsicae  decimae  altribiitie  ". 

24.  Ctijetce  oppiigmitio  per  Jacobwn  Arago- 
nium.  —  Caeteruiii  ulterioris  Siciliaedominatu  non 
contentus  Jacobus,  proferendi  in  citeriorem  imperii 
avidus  hoc  annograve  bellum  inCaroIum  iiiovit*: 
cum  enim  Catanzarum  in  Calabria  ad  Jacobum 
defecisset,  fuissetquca  Roberto  coinile  Aticbatensi 


'  Ep.  cur.  f  III.  —  '  Kp.  cur.  civ.  —  '  Lib.  iii.  Ep.  CDXi,  CDxii. 
el.  posl  eamd.  Ep.—  '  Jo.  Villan.  I.  vii.  c.  133.  S.  Aiit.  iii.  p.  tit. 
Zl.  c.  5.  §  7.  Chr.  Suessan.  Ms.  Sumuiout.  I.  iii  ei  alii. 


obsidione  cinctum,  Jacobus  cuin  Iriremibus  quin- 
quaginta,  atque  aliis  pluribus  navibus  facta  excen- 
sione  obsidionem  solvere  conalus  est.  Sed  a 
Roherto  ciim  coede  repulsus,  Cnjetam,  ut  inde  Ro- 
bertum  divtllerel,  obsedit.  MoxeoCarolus  cum  lec- 
tissimis  copiis,  qiioruiii  pars  a  Pontiflce  submissa 
erat ,  alque  Robertiis  Aliebalensis  comes  cum 
eijuilatu  provolaruiit ;  tanluiiique  terroris  Jacobo 
iiijecere,  ut  is  nieliiens ,  vel  ne  commeatus  qui 
niari  invehendl  erant  deessent,  vel  ne  lioslium 
numeroopprimeretur,  induciasaCaroIo  poslularit. 
Quas  ille,  quamvis  renuereiit  duces,  qui  bellum 
hoc  uno  jiroelio  conflci  ac  Jacobum  capi  posse 
obruive  arbitrabanlur,  in  duos  annos  adinisit. 
Qiia  de  causa  a  Boiiifacio  Vlll,  qui  tum  legatus 
erat  Sedis  Apostolicae,  summae  im|irudenliBeobjur- 
gatus  est ',  ut  qui  se  incoiisulto  foedus  iniisset, 
Robertusque  comes  Atrebalensis  aliique  nobiles 
Galli  in  Carolum  exasperati,  in  Gallias  recesserunt. 
Is  vero  ad  rempublicam  reficiendam  animum 
applicuit,  atque  iiigrati  erga  Cajetaiios  aiiimi  si- 
gnum,  qui  fortissiine  hosti  restiterant,  ipsos  oni- 
nibus  vectigalibus  immunes  ac  liberos  ad  ilecen- 
nium  esse  jussit,  qiiorum  virtutem  commendasse 
Pontifex  iirivilegiisiiue  ornasse  reperitur  :  Berardo 
euim  card.  episcopo  Praenestino  pnecepit  *,  ne  a 
Cajelanis  ob  fidei  in  Carolum  constanliam  decimas 
pro  Siculo  bello  exigerel :  aliisque  litteris  episcopo, 
clero,  et  populo  illius  urbis  iiidulgentiariim  prae- 
mia  proposuit  ',  si  Jacobi  impetus,  ut  hactenus 
pntslitere,  generose  propulsarent. 

25.  «  Venerabili  episcopoacdilectis  filiis  clero 
et  populo  Gajetano. 

B  Diim  persecutiones  validas,  et  atroces  inju- 
rias,quas  Jacobus  natus  quondam  I'etri  oliin  regis 
Aragonuin,  iiersecutor  Ecciesiae  maiiifestus  (qui 
stipatus  iiii(|uo  populo  Siculorum  ad  occupationem 
regni  Sicilite,  specialis  Ecclesi;e  Romana^  peculii 
manus  avidas  extendere  non  pavescit)in  obsidione 
civitalis  Gajetanaj  Deo  ,  et  eidem  Ecclesiae  dudum 
maliliose  stibinlulit ,  diligenter  adverlimus;  dum 
periculosa  daiiina  et  quasi  perpetna  delrimenta, 
quae  ipsi  regno  ejusdem  civitatis  amissio,  si  eam 
seciim,  quod  absit,  fatalis  casus  adduceret,  indicat 
paritura  ,  jugiter  revolvimus  in  jienetrabilibus 
meiitis  noslric,  illa  iios  convenit  excogitare  reme- 
dia,  per  qiue  in  polentia  Jesu  Clirisli  hiijusinodi 
futtirispericulis  occurratur  :  propter  quod  vos  ad 
defensionem  diclae  civitatis  indulgentiis  et  remis- 
sionibus  invitamus. 

«  Ut  tiutem  vos,  quos  mente  devotos,  fide 
constantes,  et  omni  soliditate  prsclaros  bactenus 
fuisse  coiispicimus,  defensioni  dictae  civitatis  for- 
tiiis  insistatis,  quo  uberius  s|)iiitualium  largitio- 
nem  munerum  vos  noverilis  perceptuios  ;  nos  de 
omiiipotentis  Dei  niisericordia,  et  beatorum  Petri 
et  Pauli   Apostolorum   auctorilate  confisi,  vobis 


'  Bonif.  VIII.  I.  V.  Ep.  cur.  LXXII. 
IbiJ.  Ep.  cccxxviii. 


—   -  Lib.  ili.   Ep.  ccll.  — 


NICOLAl    IV    ANNUS   3.    —   CHRISTI    1290. 


79 


omnil)iis  of  siii<,Milis,  alias  \m-c.  iianiiiliMitihns  et 
confessis.  si  coiitra  Jacobum  el  Siciilos  priclalos, 
et  adjiitores  eorum ,  si  eos  ad  obsidioiiem  vel  im- 
pugnalionom  civilatis  ipsiiis  rcdin;  forte  contiKe- 
rit,  pro  bono  fidei,  cjusdem  Kcclcsi;c  dcvotioiie, 
ac  defensione  diclm  civilalis  vcs  constiluctis  con- 
stantes  et  strenuosbellalores,  illaiii  vestroruin  pec- 
caniiiium,de  <iuibus  cordc  coiilrili,  et  ore  confessi 
fueritis,  veniam  indulgemus,  (pue  proficisccntibus 
in  Terroe-Sancla?  subsidium  iii  f;enerali  Concilio 
est  concessa.  Uat.  apud  Urbcmvetcrcm  IV  id.  Aug., 
an.  III  ». 

Proposita  est  Cajelanis  ipsis  sequcnti  aniio 
eadeni  criminum  venia  ',  si  jiari  constantia  in 
retundendis  liostium  conatibiis  obslriclam  Carolo 
fidem  coleient.  Meminit  oppugnalioiiis  Cajeta; 
Clironicon  Snessanum-,  addibiue  ad  eani  liberan- 
dam  ingentes  a  Pontifice  subiiiissas  fuisse  aiixi- 
liarcs  copias ;  tum  addit  de  Jacobo  :  «  Discessit  ex 
obsidione  Cajetc  cum  exercilu  suo ,  et  ivit  in 
Siciliam  :  et  ipse  rex  Carolus  venit  Neapolim,  et 
ibi  milileiii  fecit  dominum  Carolum  ejus  primoge- 
nitum  ,  et  fecit  eum  principem  Salernitanum  ,  et 
dominum  Montis  S.  Angeli ,  et  dimisit  eum  vica- 
rium  generalem  in  regno».  De  eodem  Ungarica 
corona  redimito  dicetur  inferius.  Subdit  Clironici 
auctor  de  parente  :  «  Etordinataejiiscuria  iterarri- 
puit  versus  Franciam  ad  tractaiidum  concordiam 
cum  dicto  Anfuso  (Alfonso)  fratre  domini  Jacobi  ». 
Hactenus  de  Siculis  rebus  :  nuiic  ad  Ecclesiastici 
principalus  res  sermonein  traducanuis. 

26.  Seditionibus  populorum  occarrit ,  Guido- 
nem  comitem  reprimit  Ponlifex.  —  Cum  animad- 
verlisset  Nicolaus  nimiani  illaiii  liceiitiam ,  qua 
urbesac  populi  cum  aliis  conlratiebant  fcedera,  sedi- 
tiones  parere,  ac  subitas  defecliones  invehere,  hu- 
jusmodi  coitiones,  incussis  i;iavissiinis  pcenis  sub- 
jecto  Diplomate   comprebensis,  conflari  vetuit '. 

a  Ad  fiiturain  rei  meinoriam. 

0  Solenl  conjurationes  et  colligationes  aliae 
inter  civitatem  et  civitatem,  vel  universitates  alias 
initae,  graves  plerumque  turbationes  inducere, 
aliaque  grandia  corporum  et  animarum  pericula 
germinare.  Hinc  talia  non  imiirovide  sunt  impe- 
riali  sanctione  [trohibita,  et  qujB  processerant,  ejus 
auctorilate  cassata,  poenisetaliis  remediis  in  ipsius 
violatores  adjectis.  Nos  igitur,  i]uibus  Ecclesiae 
Romanae  temporaliter  subjectorum  cura  ctiam 
spiritualis  incumbit,  ideoque  ipsis  maxime  contra 
qufevis  saluti  animarum  adversa  providere  tene- 
mnr,  nonimmerito  hujusinodi  periculis  occurrere 
cupientes,  hac  in  perpetuum  valitura  Constilu- 
tione  defralrum  nostroriimconsiliodistrictiusinlii- 
bemus,  iii  quibuscumque  terris  Ecclesi;e  meiiio- 
ratae  inter  civitates  vel  universilates  quaslibet, 
seu  inler  ipsarum  aliquam  et  singiilareni  perso- 
nam  conjuraliouen),socielateni,  coufoederationein 


•  Lib.  lY.  Ep.  cvii.  —  5  Chron.  Suessan.  Ms.  —  »  Lil).  iii.  Ep. 
eur.  cvn. 


seii  colligationein  (piamlibet  ahsi|U(!  Sedis  Aiiosto- 
licffi  consensu  ,  et  exprcssa  licentia  dcinceps  iiiiri  , 
aut  contralii ,  vel  siib  colore  quolibet  atlentari :  el 
si  coiitra  piv-csiimptuin  fiierit,  conjiirationem ,  so- 
cietatcm  ,    confoederationem     seu     colligatioiiem 
ipsas,  etiamsi    poenaruin   vel  juramentorum  fuc- 
rint  adjeclione  vallatic  ,  irritas  decerniiiius  et  ina- 
ncs  :  contraclas  autem  hucusque  ,  etiam  si  poena- 
rum  vel  juramentoriim  simili   fiicriiit  adjectione 
firmata:  ,  cassamus;  statucntes,  ut  siiigulffi  civi- 
tales,  universitates,  ati)ue  personm  Constitutionem 
hujusinodi  violaiit(;s  triiim   millium  inarcharum 
argenti   poeiiam   incurraiit.   Et   nihilominus    non 
solum  censura  percellentur  Ecclesiastica,  sed  et 
alias  tempoialiter  et  spiritualiter  piinientur,  prout 
qualilas  coiiimissoruiii  exegerit ,  et  Sedes  ipsa  vi- 
deritexpedire,  poena  hiijusmodi  circa  minora  loca, 
sive  personas  pro  ipsorum  locorum ,  et  persona- 
rum  qualitate  pracfatoe  Sedis  arbitrio  moderanda. 
Moilerandi  vero  poenam  hujusmodi  vel  remittendi, 
vel  super  ipsa  quomodolibet  componendi  provin- 
ciarum  ,  terrarum  ,  vel  locorum  rectoribus  omni- 
modam  adimiinus   facultatem.  NuUi  ergo ,  etc, 
Datum  apud  Urbemveterem  XIV  kal.  Decembris, 
anno  iii  ». 

27.  Patiebatur  etiam  tunc  Ecclesia  crudelissi- 
muin  hostem  Guidonem  Montisferelri  comitem, 
qiii  plura  olim  in  Flaniiniam  maia  invexerat,  ac 
Pisis  ApostoliciE  Sedis  studiosos  oppresserat  :  ob 
quae  Summus  Pontifex,  qui  sapius  in  judicium 
rebellem  vocarat,  im|)eria  Apostolica  detrectantem 
anathemate  devinxit,  Pisasque,  ni  ille  magistratu 
subnioveretur,  sacrorum  usu  interdixit '  :  a  Gui- 
donem,  inquit,  prffisente  hac  innumera  fidelium 
multitudine  excommunicationis  sentenlia  innoda- 
mus,  et  civitatem  eaindem  Ecclesiastico  supponi- 
mus  inlerdicto,  eidem  Guidoni  districtius  injun- 
gentes,  ut  infia  unius  mensis  spatium,  a  die 
nostrae  monilionis  hujusmodi  compulandum,quem 
super  hocei  pro  peremptorio  termino  assignamus, 
piU'fatiE  civitatis  regimen  oninino  dimittere,  et  ad 
conflnia  praidicta  redire,  ac  etiam  coram  nobis 
per  procuratorem  idoneum  comparere  procuret, 
beneplacitis  et  mandatis  Apostolicis  super  praemis- 
sis  humiliter  et  efficaciter  pariturus.Nosenim  tam 
contra  cives  et  civilatem  pra^dictos,  quam  etiam 
contra  prafatum  Guidonem  ,  si  secus  attentare 
praesumpserit,  spiritualiter  et  temporaliter  gravius 
procedere,  Domino  favente,  curabimus,  prout  con- 
tumacia  eorum  exegerit,  qualitas  facli  suaserit, 
ct  viderimus  expedire.  Actum  in  Urbeveteri  in 
Ecclesia  Urbevelana  in  festo  Dedicalionis  Basilicae 
princi[tis  Aiiostolorum  de  Urbe,  Pontificatus  nostri 
anno  iii  ». 

28.  LiltercR  Apostolicoe  ad  Gallorum  regem  pro 
rege  Ecclesiastico  tueiido. —  Indixit  etiain  Pontifex 
judicium  Maynardo  duci  Charinlhia;,  eidemque 
comiti  Tyrolensi  ob   Philippi  Tridentini   episco[)i 

>  Ep.  cur.  cv. 


m 


NiCQLAl    IV    ANNUS   3. 


CHRISTI    1290. 


occupata  jura  ',  Maguntinuiii  ',  ac  Trevirensem 
arcliiepiscopos  legiiius  agere  jussit  ^  in  Walrnnium 
comitcm  Juliaci,  eunidemque  praBposilum  Eccle- 
siaB  S.  Mari.T  Aquensis  Leodicnsis  dioecesis,  (]ui 
Sifridum  archiepiscopumnCoIoniensem  ajiud  Wo- 
rinch  obsedernf,  erumpenlemque  in  acie  ceperat. 
Tum  Joannem  diicem  Brabantiae,  et  comiiem  e 
Matra,  aliosqiie  in  archiepiscopum  conjuratos  gra- 
vissime  arguit  *. 

Tuendi  praeterea  juris  Ecclesiasti  sollicitus, 
cum  iliud  in  Galliis  regii  administri  principis  ar- 
mali  potentia,  admodum  labefactarent,  et  clerum 
in  servilutem  redigerent,  Nicoiaus  cardinales  lega- 
tos  Gerardum  et  Benedictuin  superius  inemoratos 
illi  redintegrando  dare  operam  jussit,ac  Philippum 
regii  officii  admonuit '. 

0  Nicolaus,  etc.  charissimo  in  Christo  filio  Phi- 
lippo  regi  Francorum  illiislri. 

o  Atlemle,  fili,  et  diligenfer  intellige  verba 
patris  zelanlis  ab  intimis  tuae  salutis  profectus 
uberes,  et  honoris  regii  augumenta  felicia  votis 
fervenlibus  cupientis.  Revera  novimus  veritatis 
amica  fore,  quae  loquimur,  quodque  lingiia  nostra 
id  aperit,  et  emitlit  exterius  qiiod  cordis  uterus 
intus  habef.  Sed,  o  iitiiiam,  fili  charissime,  Ro- 
manae  Ecclesife  mafris  tu^  sincera  praecordia  cor- 
poreis  posses  adspectibus  intiieri  1  0  ufinam  celsi- 
tudini  regiffi,  mentis  ejiis  puritas,  et  intenfionis 
bonaj  propositum  palpnnda  digito  pandereiitiir ! 
Aperte  namque  perpenderes,  ac  sensibus  regiis 
clarioribus  pateret  indiciis,  quod  inter  cscleros 
regalibiis  titulis  insignitos,  qiios  vasfi  orbis  orbifa 
continet,  ipsiiis  Ecclesi;e  affectuosa  sinceritas  te 
favoribus  fovet  eximiis,  specialibus  prosequitur 
grafiis,  ac  preedilectum  gerit  et  servaf  sollicite  in 
visceribus  charitatis,  ad  tuam,  ef  inclyfi  regni  tui, 
reveientiffi  filios  et  devotos  alumnos  more  lauda- 
bili  producentis  pacificum  stafum,  et  prosperum 
vehementer  aspirans,  ad  reg.ilium  jurium  conser- 
vafionem  omnimodam  paternis  sludiis  intendendo. 
Nec  tibi  quis  aliud  forlassis  adulando  submurmu- 
ret,  blandiendo  suggillef,  aut  disfillet  in  auribus 
coniplacendo.  Sciiiius  euim  quod  sermo  nosfer 
\eris  innititur  :  scimus  quod  nosfrae  asserlionis 
series  nihil  f.ilsitatis  includit,  nihil  ficlionis  inne- 
cUt :  scimus  quod  verborum  nostrorum  oracula 
uberi  veritatis  adminiculo  confoventur. 

29.  «  Sanejamdudum,  proiit  fuam  non  credi- 
muslatere  notifiam,  validis  et  adhuc  continuatis 
Ecclesiarum  et  pra;laforum  regni  memoiati  cla- 
moribus  super  mnltis,  variis  ac  diversis  gravami- 
nibus,  molestiis,  injuriis  et  offensis  sibi  per  balivos 
et  ofuciales  alios  regios  indebite  irrogalis,  ad  Apo- 
stolicse  Sedis  jierductis  auditum,  felicis  recordafio- 
nis  Honorius  |iapa  Quartus  pra-dtcessor  noster, 
inteudens  pafris  more  beuevoli  providere  beni- 


'  Ep.  cnr.  cvi.  —  ^  Lib.  iii.  Ep.  xcii,  cxLiv,  dcccviii.  — 
»  Lih.  II.  Ep.  DCCCLViii,  DCCCLix.  et  lib.  iii.  Ep.  cclxxvi.  — 
*  Ibid.  Ep.  DCCCLX,  DcccLxr.  —  '  Lib.  in.  Ep.  cur,  xxxii. 


giiiiis  super  iis,  fibi  prtcmissa  per  suas  secretas  et 
affectuosas  lifteras  intimavit,  rogans  et  exhortans 
afleiitius,  ut  iii  liac  parte  providentice  regia;  ma- 
gniludo  coiigriium  et  opportunum  adhibere  re- 
ni(diuiii  uon  diUerret.  Nos  efiam  posf  nostrai 
prdiiiolionis  inifia,  clamoribus  iiivalescentibus  su- 
pradicfis,  tibi,  cujus  saliitcm  exquirimus  ,  sub  pa- 
ternae  charitatis  officio  jam  pluries  super  illis 
scri|)fa  nostra  memiiiimus  direxisse,  ut  regiae  jus- 
sioiiis  imperio  a  lalibus  cessaretur.  Sed  quae  sit 
circa  haec  subsecuta  correctio,  qute  facfa  provisio, 
quod  remedium  super  eisdeiii  adiiibifum,  praedi- 
cforiim  clamoriim  excrescentibiis  vocibus  revela- 
tiir,  cuiii  per  balivos  et  officiales  eosdem,quasi 
flamma  in  eis  furentis  indignationis  accensa,  con- 
tra  jam  dictas  Ecclesias,  et  prselatos  immanius  et 
liorribilius  sif  processum,  et  procedi  continue  noin 
desisfatur. 

«  Probant  hsec  siquidem ,  et  apertius  expri- 
munt  venerabilis  frafris  nostri  episcopi  Pictaven- 
sis,  et  Carnotensis,  ac  Lugdunensis  Ecclesiaruin 
profunda  suspiria,  profluvia  lacrymarum,  quibus 
eorum  madescunt  ociili,  facies  irrigaiitur  ob  affii- 
ctiones  el  oppressiones  innumeras,  atroces  inju- 
rias,  auctas  molesfias,  et  nou  facile  numeranda 
gravamina  per  balivos  ef  officiales  pnefatos,  quasi 
effrasiies  per  campum  licentiae  discurrentes,  post- 
quam  ad  te  nostrse  siiper  hoc  emanarunt  lifteree, 
irrogafa.  Numquid,  fili,  siinf  haec  tam  gravia,  et 
enoriiiifafibus  plena  miiltiiiiodis  a  nobis  proeter- 
euiida  silentio?  Numquid  patienter  et  aiquanimi- 
fcr  foleranda?  Nuiiiqnid  commilfenda  neglectui, 
auf  dissimulationis  ciijuslibel  obfegenda  velamine, 
ubi  Clirisfus  offendilur,  jusfitia  lacessitur  injuriis, 
saluli  defraliilur  animarum,  libertas  Ecclesiastica 
Ia'difur,  et  Ecclesiariim  bona  enurniiter  dissipau- 
tur?  Licbt  non  credamus  laesisse  in  aliquo  jura 
tua,  qua3  conservare  inteiidimus  iutegra  et  illapsa, 
feque  in  illis,  ac  efiani  laudabilibus  consuetudini- 
bus  ef  usuagiis,  ut  patria^  verbis  utamur,  favora- 
bililer  confoveie  proponimus,  et  hoiiorem  tuum, 
quaiilum  cum  Deo  possumus,  augumenfare.  Sed 
nequaquam  negligenduin ,  aut  omiffendum  est 
nobis,  conscientia  suadenfe,  quin  libertafem  eam- 
dem,  quam  te  quoque  veluti  Catholicum  princi- 
pem  manutenere  soUicite  et  convenit  et  tiieri, 
sfudeamus,  prout  fenemur,  et  pastoralis  officii  de- 
bitiim  exigit,  curis  coiiservare  vigilibus,  et  defen- 
sionis  coiifMuiae  pra-sidio  confovere. 

30.  0  Nec  debet,  si  solertius  attendatur,  mo- 
lestum  aut  grave  succedere  vofis  tuis,  si  circa  tui- 
tioiiem  Ecclcsiarum  necessariaiii  dicti  regiii,sedu- 
lilas  iiosfra  tervens  invigilat,  ciiriosa  desudat 
inlentio,  ac  op[iorfunus  Apostolicae  Sedis  favor  et 
eflicax  adhihLtiir  :  cum  eadem  Ecclesiae,  ac  per- 
soiiae  Ecclesiasticae  regni  piaedicli,  fibi  et  ipsi 
regno  necessitatis  articulo  ingruente,  nequaquani 
dcfuerint,  prout  melius  experientia  docuit ,  et 
facti  exhibifio  revelavit;  nec  deerunt,  actore  Do- 
liiino,  in  fulurum.  Mirandum  quoque,  si  pense- 


NICOLAt    IV    ANNUS   3. 


CHRISTI    1290. 


H\ 


tur  aUgiiliiis,  iion  exislit,  si  cpiscopo  ct  Ecclesiis 
nicinoratis  linctactaj  Sedis  circums|(eclio  |irovida, 
(|ucu  in  suis  |nocessiliUS  a  justitia;  traiiiite,  iii  «lua 
cuiiclis  csl  tlel)itrix  ,  iioii  iccudit,  bciiiguius  duxe- 
rit  in  aliquo  |trovitlcnduin.  Nain  cum  illorum 
querimoiiia  liictuosa  peccalum  coiitra  cpiscoimm 
et  Ecclesias  |)ia;libatos,  sic  aperlc  |)cr  balivos  et 
offlciale^  eosdcm  fuisse  coiniiiissuiii  exprimeret, 
ut  iiullo  possct  verborum  velaniento  celaii,  con- 
stans  dictae  Sedis  et  soiida  rectiludo  a^quaniniitcr 
pati  non  poterat,  quin  super  iis,  ut  peccati  saltem 
sequeretur  debita  et  opiiorluna  corieclio,  salubre 
remcdium  atlliibeiet  :  (|uan<|uaiii  Scdes  ipsa  ma- 
gnitudini  regiae  quami)lurimuni,  si  ha'c  conside- 
ratio  recta  discutiat,  tiuxt  rit  tlcfcrenilum  ;  tlum 
sic  illis  spiritualem  j^ladium,  de  jiire  communi 
sibi  proculiiubio  competentem,  restituere  iioii  in- 
juste  curaverit,  ul  liiam,  tuoeque  consorlis  pcrso- 
nas,  nobis  utique  pra;dik'ctas,  et  cappcllam  etiam 
regiam  liujusmodi  reslitutio  non  includat ;  sed 
excipiantur  penilus  ab  eadeni,  prout  confect;c  sii- 
per  hoc  Aposlolicai  litlerae  plenius  prolitentur. 

31.  0  Quia  vero  benigna  Sedis  memoratae  cle- 
mentia,  qua;  circa  filios  dcvolionis  exubcrat,  in  iis 
et  aliis  personam  tangenlibus  regiam  intendit  se 
gerere  sicut  mater,  providit  exacta  deliberatione 
praeambula,  prout  tibi  per  alias  noslias  clausas 
nuntiavimus  litleras,  vcnerabilem  fratiem  Gerar- 
dum  Sabinensem  episcopum  destinandum,  cui 
postmodum  ex  causa  dilectuni  filiuin  noslrum  Be- 
nediclum  Sancti-Nicolai  in  Carccrc-Tulliano  dia- 
conum  cardinalem  adjunximiis,  sic(|iie  ipsos  tan- 
quam  pacis  aiigelos  dcstinamus,  qui  tibi,  utpote 
filio  praidilecto,  piae  matris  meiilcm  apcriant,  pan- 
dant  affectum  ;  quique  una  tecum  vias  et  modos 
prudenter  inveniant,  per  quos,favcnte  illo  qui  ve- 
ritas  est  et  via,  zelans  pacis,  et  buiiiante  salutis 
augumentum,  jani  cummota  tiuiescant,  concitata 
sedenlur,  tiirbata  redeant  in  tran(|uillum,  ac  fulii- 
ris  dissidiis,  et  querdis  quibuslibet  inlcr  te  tuique 
regni  Ecclesias,  charitatis  niutuae  invalescenle 
vigore,  quaevis  materia  pra?cliidalur. 

32.  «  Uualiter  autem  dileclos  filios  nobilem 
virum  Joannem  de  Accon  ,  magistrum  Geraiduin 
de  Mala-Morte  cappellanuni  nostrum,  fraliem  Ar- 
Dulphum  Ordinis  Militiae  Tenipli,  et  Guillelmum 
de  Granceyo  militcm  tuos  et  alios  coiiiitum,  baro- 
uum,  ac  uiiiversitatum  seu  communitatiim  regni 
praedicli  nuntios  nuper  ad  Sedem  Apostolicam  ac- 
cedenles  libenter  yidimus,  et  affectuose  rccepimus ; 
benignam  illis  audientiani  tnbiienles,  ac  proposi- 
lionem  ipsorum  coram  nobis  et  fratribus  nostris 
factam,  noslraeque  rcsponsionis  senem  sulisccuUc; 
tibi  |)ra;fati  cardinales  plenius  explicubunt.  Hoga- 
mus  itaque  regalem  niagnificentiam,  et  hortamur 
in  Filio  Dci  Patris  ,  qualcnus  cardinales  ipsos, 
viros  ulique  profuiidi  consilii,  circumspcctie  pru- 
dentiae  pra^ditos  lilulis,  virtutuin  dotibus  insigni- 
los,  ac  honoris  tui  tiiaMjue  saliitis  et  faiiia;  fcrvidos 
zelatorcs,    et  eoiuni   (luemlibcl,   cuiii   ad   pailes 

Ann.  —  ToMus  XXIll.  —  Rayn.  IV. 


Gallicanas  pcrvciicrinl,  pro  Apostolica;  Scdis  ct 
luistra  reverentia  bcnigne  recipieiis,  honeste  per- 
tractans,  et  condigiia  lionoriticeiilia  |iroscqucns 
salubribus  vcrbis  eorum,  et  cujiislibct  coruiiidcm 
tant|uain  reverentia;  filius  huiiiiliter  acquicscas, 
ut  in  te,  prout  speramns  ct  cupiinus,  ea  (|u;e  tle- 
voti  sunt  filii  Roinana  Ecclesia  scni|)er  inveiiiat, 
tuque  in  ea  maternac  dilcctionis  atlcctum  quasi 
per  vicissitudiiiis  gratioris  officium,  tc  reperissc 
continue  gralulcris.  Dat.  Rom.  apud  S.  Mariani- 
Majorem,  X  kalend.  Aprilis,  anno  in  ». 

33.  Anglife  regem  pro  Ecdesiai  libcrlale  et 
juribus  lilteris  compellat  Aicolaiis.  —  Ad  assereii- 
dani  pariter  in  Aiiglia  lilicrlalciii  Ecclesiasticam, 
qu;e  admodum  a  magistralibiis  rcgiislabcfactata  ' 
ciat,  Bartholdma^uin  episcopum  Grossctanuin  ad 
Eduardiim  regem  legavit,  quem  ut  suorum  li- 
ceiitiam  compescerel,  liisce  littei  is  hortatns  cst ' : 
« Charissimo  in  Christo  lilio  Eduanlo  regi 
Anglia;  illustri. 

0  In  suasionibus  et  cxhorlationibus  nostris 
acci[ie,  fili  cliarissime,  manifestuin  p;itcriKc  cliari- 
tatis  insigne,  idque  in  spiritu  devotioiiis  gr;itanter 
accepta.  Saiie  per  dilectuni  filium  fratrein  Gnillcl- 
nium  de  Hcutioii  Ordinis  i*ia;dicatoium  super 
quibusdam,  quae  in  rcgno  tiio  coiitra  lihertatciii 
Ecclesiasticam  regia  dicuntur  auctoritatc  coin- 
milti,  noslram  et  fratrum  iiostrorum  iiiteiitioneni 
rcgiae  celsitudiiii  exponi  niandavimiis,  teijue  sa- 
lubribus  persuasionibus  ad  corrcctionem  illorum 
induci.  Super  quibus  conscientia  nos  et  ad  perso- 
nam  luam  speciali  affectionc  urgeutibus,  paternis 
cxhortationibus  utimur  aliaque  opportuna  reme- 
dia,  si  res  exegerit,  exqiiiremus,  quoad  illorum 
nobis  desiderata  corrcctio  innotescat  :  pnesertim 
cum  in  quibusdam  littcris,  ejusdem  fratris  mini- 
slerio  tibi  missis,  id  per  alias  siibsecuturas  littcras 
et  specialem  iiuntium  pra;dixcrimus  nos  facturos, 
et  de  illis  agatur,  qu;e  iii  divinam  ofTensam,  et 
grandem  Aposlolica;  Sedis  cednnt  iiijuriam ;  tuae 
s;iluti  obviant,  etsalutari  proposito,  tjuod  tan(|u;iiii 
princeps  Cliristianissimus  de  subvenicndo  peiso- 
nalitcr  Terrae-Sanctae  necessitatibus  assuinpsisti, 
non  aljsque  fainae  tuac  dispcmiio  adversantiir. 

a  IntcUiximus  etenim,  ct  noii  soluiii  tainae 
communis  (ne  dicamus  infamia)  sed  et  evideiitia, 
cvideiistjue  frequeiitia  dicitur  lacti  testari,  quod 
frcquenter  cuiii  in  regno  |ir;cdicto  supcr  ncgutiis 
ad  Ecclesiasticum  foriim  speclaiitibus  litleras 
contingit  Apostolicas  emanare,  sicul  in  aliis  Chri- 
stiaiiorum  regnis  quotidiaiio  usu  emanant,  ct 
consueverint  emanare  ;  tam  in  tuo,  quam  in  dictis 
regnistemporibusrclroactiSjillasjutlicibusiinpune 
pra;sentare  noii  licct  :  et  si  forsilan  pne.-enlentur, 
currit  stalim  breve  regium,  ut  palriae  verbis  ula- 
nitir,  et  usum  illarum  sub  poeiia;  comininalione, 
imo  et  exccutioiie,  si  fiat  (•onlnuium,  intcrdicit : 
saepe  namquc  capiuntur  illis  iitcntcs,  eliamsi  Ec- 

'  l.ib.  111.  Kp.  lur.  XI.VI.  —  » Ibid.  Ep.  cur.  XLni. 

11 


82 


XICOLAI    IV    AXNUS   3.     —    CHRISTI     1290. 


desiasticae  suiil  personae.  Pro  ievilnis  iiisuper  ol- 
fensis  personas  liujusuiodi,  absque  (lignitatis  sta- 
tusve  delectu,  pro  regali  et  regaliuni  luinistrorum 
libito  regius  carcer  includit,  nec  personce  Eccle- 
siasticae  permiltuiitur  exlra  regiHiiu  ipsum  aucto- 
ritate  Apostolita  evocari ;  regiaque  curia  se  de 
nonnullis  causis  ad  Ecclesiasticum  foruin  indubi- 
taiiter  i^ertinentibus,  (|iiarum  cognitio  non  cadit 
in  laicum,  spretis  sacris  canonibus,  introniillit ; 
aliasque  in  reguo  praefalo  multimode  libertas  Ec- 
clesiaslica  non  servatur,  nec  ipsam  servari  mini- 
stri  regii  patiuntur. 

34.  a  Et  nunc  igitur,  rex,  intellige  qui  terram 
judicas  :  in  iis  seqiiere,  non  voluntatis  arbitrium, 
sed  judicium  rationis;  et  patenter  advertes,  quod 
ista  graviter  oculos  diviuce  Majestatis  offendunt,  in 
gravem  illius,  dicla'  Sedis,  et  justiliae,  ac  nostram 
injuriam  coniniiltuntur.  Si  enini  piinceps  quili- 
bet  impedientem  sua?  jurisdictionis  exerciliuin, 
cuivis  suo  ininistro  commissum,  sibi  ac  eidem 
ministro  injurium  non  immerito  ie|)utarel,  umllo 
magis  credendum  est  Redem|)torem  nostrum  of- 
fendi,  tibi,  praedictce  Sedi,  et  nobis  conlnmeliain 
irrogari,  dum  singulari  Puntificio  universalis  |)a- 
storis  officio,  plenitudini  potestatis  Apostolorum 
principi,  et  in  ipso  ejus  successoribns,  vicariis 
suis,  in  davibus  ilii  tradilis.  et  ovibus  creditis  in- 
dislincteab  eodem  P»edeinplore  concessis,  ila  per- 
niciose  delraliitur,  sic  enormiter  contrabilur,  sic 
nou  soluiii  in  oppressionem,  sed  etiam  in  subver- 
sioneni  prEefatte  libertatis  et  justitiae,  ac  derogatio- 
nem  tui  nominis  per  ca|itionem  sive  detentionem 
pifcdiclarum  personarum,  quae  jirocnldubio  suo 
doniino  slant  ut  cadunt,  aliena  messis  invaditur, 
jurisdictio  Ectlesiaslica  usurpatur,  animadversione 
canonica  provisa  contra  violatores  personarum 
bujusmodi  non  vilala,cum  multosit  graviusaeter- 
nani  quam  temporaleni  offendere  majestatein, 
Adverles  insuper  quantum  bac  tuae  saluti  sint 
obvia,  quantumque  a  laudabili  tuo  proposito  nie- 
niorato  dissideant  :  quinimo  ei  prorsus  obsistant, 
cum  iliud  ad  obtinendum  aeterna?  salutis  pia^- 
mium  dirigatur,  ista  vero  id  pra^pediaui  obtineri : 
quia  non  sufficit  vacare  piis  operibus,  nisi  peccata 
et  \itia  deserantur,  et  pro  errantis  possibililate 
corrigantiir  errata. 

33.  c!  [deoque  serenitatem  regiam  rogamus  et 
obsecramus  per  viscera  misericordiae  Dei  nostri, 
niliilomiiuisinremissionemlibipeccaminumiiijun- 
geiiles,  qualenus,  si  consonent  in  iis  facta  relati- 
bus,  circumspecte  considerans  per  teipsum  quani 
sit  absonum,  quani  absnrdum  sic  delestanda  in 
lam  Culbolico  regno  patiari,  sic  damnanda  snb 
tam  orlbodoxo  rege  permitli,  quam  sit  periculo- 
sum  ]iatrantiuni  et  permittentinm  aniinabus; 
quodque  in  talibus  proliMlas  tcmporis  peccatum 
ncn  alteviat,  sed  aggravat,  non  extenuat,  sed  au- 
gumentat ;  circa  ca  nullius  ttmporis  couMietu- 
diui,  (]uae  potius  repulanda  esset  abusio,  innilaris: 
cum  secundum  veritatem  justiliae  nulla  usus  diu- 


turnilas,  iiulla  longajvifas  malas  consuetudines 
maleque  adinventa  confirmet,  sed  tuae  saluti  pro- 
viilens  tu;e(]ue  lainae  consulens,  ijisa  sic  celeriter, 
sic  omninocorrigas  et  emendes  ea  edicto  generali, 
omnibus  jirobibens,  omnibus  interdicens,  quod 
illa  de  iiisiiis  finibus  penitus  effuges  ,  prorsus 
explodas ;  et  correctionis  ac  emendationis  pienae 
celeritas  corrigentis  et  emend.uitis  purifatem  in- 
sinuans  et  commendans,  sic  te  Altissimo  gratnm 
reddat,  sic  ad  gratiam  divinae  retributionis  hal>ili- 
tef,  quodsalutem,  quam,  iit  praemittitnr,  tno  prae- 
falo  coinmendando  proiiosito  sequeris,  ipso  priE- 
duce  assequaris. 

«  Alioquin  scire  te  volumus,  quod  circum- 
speclio  dictui  Sedis  non  poterit  talia  sub  dissinuila- 
tione  transire  :  quin  contra  eos,  qui  culpabiles 
fuerint  in  praemissis,  jnstifia  suadente  procedat, 
prout  viderit  expedire.  Citterum  quia  saltem  iis, 
qui  lilteralis  scientiae  sfudio  non  vacarunt,  absen- 
fiuni  vota  solet  apertius  expriniere  lingua,  quam 
littera  et  expressa  iinprimcre  pressius  vivns  sermo 
quam  scripfus ;  venerabilem  fratrem  nostrum  B. 
episcopum  Grossafensem,  virum  utique  probata? 
fidei,  ac  virtufis,  latorem  pracsentium,  ob  hujus- 
modi  ex|)ressionis  et  inipressionis  ministerium 
circa  noslrum  et  Iralrum  nostrorum  beneplacitum, 
procuidubio  spiritualiter  et  temporaliter  commo- 
dis  tuis  accommodum,  in  praemissis  diligentius 
piosequenduni  ad  excellentioe  regalis  praesentiam 
desfinnmus.  Dat.  RomaB  apud  S.  Mariam-Majo- 
rem,  XIll  Ival.  Junii  anno  ui  ». 

Utinam  Christiani  illi  principes,  qui  liberta- 
teiii  Ecclesiasticam  labefactare  nituntur,  optinii 
Ponfificis  monifa  perpenderent  colereufque  :  certe 
regife  dignifati  praedarius  consulerent,  cum  sacer- 
dotalis  splendorem  tuerentur. 

36.  Aliis  porro  litteris  Nicolaus  querenti 
Eduardo sacerdolii  cujusdatii  redditus ex  Anglia per- 
cipiendos  Basilica'  S.  Petri  attributos  fuisse,  atque 
alferiusetiam  xenodothioS.Spirilusconjnncfos,  id 
jure  a  se  faclum  respondit  '  :  «  Non  negainus  nec 
etiam  dilfitemur,  quin  ob  reverentiam  Dei,  et 
beati  Petri  Apostolorum  prinei|)is  ,  super  qiieni 
universalis  Ecclesia'  sfructura  consistit,  praeben- 
darum  iiisaruiu  alleram  eidem  Basilicas,  ut  ad 
laudem  et  gloriam  snnimi  Regis  decentius  et  ho- 
norabilius  conservefur,  ac  ])raebendain  reliquam 
hospitali  pia?dicto  ad  sustenfationem  infirmorum 
et  pauiieruni,  quorum  iiluc,  prout  intellexisse  te 
credimus,  innumera  confluit  mulfitudo,  j^ielatis 
afftctu  suadente  duxerimus  concedendas,  futuris 
pofsidendas  feinpoiibiis  ab  eisdem  ».  Et  infra  : 
«  Rogamus  igitur  fxcellenliam  regiam,  horfaniur 
et  requirimus  iii  Filio  Dei  Patris,  quatenus  prte- 
missis  sollicita  consideratioue  pensatis,  et  atlenta 
meditafione  discussis,  tani  pia  tanique  laudabilis, 
et  Deo  grata  prfebendarum  collalio  praediclarum 
pro  diviiia  ef  ejusdem  Sedis,  ac  noslra  reverentia 

'  Lib.  iii.  Ep.  CDXxxvi. 


NICOLAI    IV   AXNUS   3.    —   CHRISTI    1*290. 


s:i 


11(111  iiiolesta  seu  gravis,  sed  placila,  et  accepta  sit 
potius  \olis  tuis  :  spe?  enini  iion  (iiibia  nostris 
suggerebat  atfectibus,  quod  tu  tanquam  filius  be- 
nediclionis  et  gratiae,  rex^jue  Calliolicuseldevolus, 
jus  si  (juod  iii  iircEbendis  eisdeni  tibi  torte  com- 
peterel  nobis  jiro  divina  et  Apostoli  reverentia 
pra'libati  de  niunificentia  regia  proinptis  offerre 
aniinis  dtbuisses.  Ualum  apud  Urbemveterem 
XV  kalend.  Octob.  an.  iii  ». 

37.  ScoiicE  recjtuan  Baliolo  adjudicatum.  — 
In  Scotia  ingravescere  intestmae  turba;,  regnum- 
que  a  pliiribus  cemuli?,  qui  afHnilale  ultimum 
regem  contegebant,  anibiri  c;epit.  Qui  tainen  ut 
litem  dirimerent,  unanimi  consensu  publicisque 
editis  litteris,  qu;c  apud  Walsingliainuin  extant  ', 
Eduardum  regem,  ut  supremum  regni  doniiiiiiin, 
judicem  constituerunt,  sanxerunlciue  illum,  cui 
sceptrum  adjudicatum  esset,  ejusque  successores 
regis  AuglicB  stipendiariosfuturos.  Eduardo  itaque 
postea  a  Nicolao  flagitante,  ut  quod  ii  principes 
decretum  de  ipsius  sententia  admittenda  edide- 
rant,  Apostolica  auctoritate  confirmaret,  denega- 
vit  Pontifex  ',  ne  Sedis  ApostoIicEB  in  Scotiam  jura 
labefactaret.  Nec  tamen  C(Epta  abjecit  Eduardus, 
qui,  ut  tradit  Westmonasteriensis,cum  rem  discus- 
sisset,  Scotiae  sceptrum  in  Joanneni  Baillol,  accepto 
ab  eo  fidei  sacramento,  transfudit,  ac  reges  Scoti 
Augliae  vectigales  constituti.  Qua;  licet  an.  mccxcii 
perfecta  Historiae  auctor  mandarit,  nos  tiinien,  ne 
eadem  repelenda  essent,  hic  congessimus  (1). 

38.  Ladislaus  rex  Ungarice  in  deterius  rueus 
Andream  fratrem  necat.  —  Inter  hsec  in  Uiigaria 
Christiana  religio  in  maximum  discrimen  adducta 
esl  ob  Ladislai  regis  vesauiam,  qui  Tartaris  et  Sa- 
racenis,  quoruin  nefarios  imbiberat  mores,  se  ad- 
dixit,  nec  a  Xicolao  III  el  Honorio  IV  correptus  e 
vitiorum  se  erexit  coeno.  Quem  tristem  casum  ita 
deplorat  Nicolaus':  «  Sicut  saepius  inculcata  fide 
digna  relalio  publicavit,  charissimus  in  Christo  Q- 
liusiioster(LadisIaus)...  rexregni  praefati,  (nimirum 
UngaricE),  suae  salutis  immemor,  ac  proprii  piodi- 
gus  lionoris  et  slatus,  in  devium  lapsus  erroris,  et 
a  fide  exorbitaus,  Tartaiorum,  Saracenorum, 
Neugeriorum,  et  paganorum  nefaudos  ritus  am- 
pleclitur,  cum  quibus  iu  disjiendium  fidei,  et 
exterminium  dicti  regni  horrendo  foedere  est  con- 
junctiis:  quos  etiam  contra  fideles  iii  numero 
gravi  iu  regnum  ipsuin  inducere  non  expavit, 
nobili  muliere  E.  regina  Ungariee,  filia  clarcc  ine- 
moriae  Caroli  regis  Sicilia?,  uxore  sua  a  se  prorsus 
abjecta  ;  unde  ejusdem  regni  mullimode  turbato 
regimine,  Ecclesiarum  jura  et  aliorum  piorum 
locorum  temere  usurpantur,  ac  bona  fidelium  in 


'  Valsing.  ia  Eduard.  Bector.  Boetb.  Hisl.  Scol.  I.  xiv. 
Ep.  cur.  I.  —  '  Lib.  III.  Ep.  cur.  XLvm. 


^  Lib.  V. 


regno  ipso  multis  direptionibus  ac  vaslationibiis 
exponuntur,  et  libertas  Ecclesiastica  conculcatur  : 
ex  iis  animarum  deidoranda  pericula,  et  horrenda 
contingunl  excidia  personarum,  mulliplicatis  iu 
regno  ipso  dissidiis  alianon  facile  numeraiida  dis- 
crimina  siibseqiiuntur,  etc.  Dal.  XIII  kal.  Junii, 
1'onliBcatus  nostri  anno  iiin. 

39.  Iiifecisse  etiam  Ladislaum  regium  nomen 
imniani  alio  scelere,  fratricidio  nimiriim,  scribit 
Loiiginus  '  :  cum  enim  proceruin  studia  in  An- 
dream  ducem  inclinarent,  Ladislaus  fratrem  in 
sii«[iicioiiem  afrcclati  r-  gni  addiictum,  ex  insidiis 
toliere  est  niedilatus.  Quibus  cognilis  Andreas  in 
Poloniam  transfugit  ad  materteram  Cunegiindem 
ducissam,  feminam  vilae  sanctitate  illuslrein,  (|u;c 
iliuni  Prffiiiiislao  Cracovite  et  majoris  Poloniic  duci 
commendavit  :  sed  Ladislaus  mox  subornalos  pro- 
missis  sicarios  submisit,  (lui  fiiigerent  se  a  La- 
dislao  ob  studia  iu  Andreain  ad  inortem  quacsitos 
fugisse;  eaque  de  causa  humaniter  excepti,  alque 
Andreae  socii  tradili,  correpta  occasione,  Andream 
comprehenderunt  ac  flumine  Nida  mersere.  Re- 
pertum  vero  a  nautis  cadaver,  in  monasterium, 
ubi  agebat  ducissa  Cuneguudis,  delatum  est.  Snb- 
dit  auctor  ingeus  prodigium,  niinirum  sanctis- 
simam  ducissam,  cum  jam  precibus  suis  ad  vivos 
Andream  excitasset,  edoctam  divinitus  ipsum  sine 
lethalis  criminis  labe  obiisse,  ac  si  vixisset,  pec- 
catis  pluribus  inquinatuin  iri,  iterum  mori  impe- 
rasse. 

40.  «  Pro  cujus,  inquit,  a  morte  resuscitatione 
sanctiinonialium  importunis  precibus  devicta  fer- 
ventissima  supplicationis  oratione  in  privato  ora- 
torio  insistente,  tres  moniales  variis  et  vicariis 
exauditis  vocibus,  videlicet  Hertrudis,  et  Aldegun- 
dis,  et  Grizimislava  ad  oratorium  iircedictum,  in 
quo  et  corpus  praefati  ducis  .^ndreae  jacebat  exa- 
nime,  accurrunt,  et  videntes  feminam  beatam 
Cunegundim  splendore  crelesti  illustralam,  etiam 
illam  cum  quibusdam  persouis,  quorum  neque 
essentiam  neque  personam  videre  poterant,  collo- 
quentem ;  quaerentem  quoque  et  responsa  acci- 
pientem  percipiunt.  Vident  et  in  corpore  Andreae 
ducis  pridem  undis  apud  Chrobeiz  sufTocati  filii 
Ste[)hani  Ungariae  regis  vivificationis  et  resurre- 
ctionis  signa  :  ad  quod  benedicta  femina  Cune- 
gundis  Ciacoviensis  ducissa  accedens,  et  pedes 
ilhus  tangens,  surgere  iUud  prohibuit  :  Quiesce, 
inquit,  quiesce,  quoniam  ita  clementissimo  luo  et 
ineo  Salvatori  beneplacituin  esl,  et  tuae  salvationi 
congruum.  in  pace.  Et  illico  signis  vitae  ad  impe- 
riosa  verba  evanescentibus,  funeri  sua  et  mortis 
signa  reddita  sunt,  corpusque  se|)uIchro  mauda- 
tum.  Cum  auteni   femina  benedicta  Cunegundis 

'  Longin.  Hist.  Pol.  1.  vij. 


(lyQuzehic  leguntur  de  Scotia;  regno  Joanni  Bailloli  ex  senlentia  Ediurdi  .\aglise  regis  adjiidicato,  iiun  slaliui  \w>\  \le\andri  obiluin 
acciderunt.  Nam  en  defuncto  regiii  lutres,  ipso  assentiente  Eduardo,  .Margnrcla  Alcwndri  cx  lilii  iiepti;>  renuutiala  fuit,  ut  in  Nota  ad 
an.  U(.cLXXXU,  Lxxili,  ex  Trivetto  auimadTerli.  Mansi. 


84: 


NieOLAl    IV    ANNUS   3.    —   CHRISTI    1290. 


per  religiosas  et  clevotas  siii  Ordinis  sorores,  ciir 
morluiiin  corpus  nepolis  sui  ducis  Andreae  rpsnr- 
gere  non  sivisset,  qnxTeretnr  ;  silonlio  ninllifariis 
vocibns  nbsolvit  (|n;e^tioneiii.  A  sororibns  antein 
ideiitiileni  vexata  rupto  silentio  quaeienlinni  mo- 
lestiam  evasnra,  tres  fuisse  causas  diviiiilus  sibi 
revelatas,  propter  quas  niortui  ducis  Andfia;  ca- 
daver  ad  preces  snas  vivificatum  iion  e.xlilit,  edi- 
xit  :  unani,  quod  mors  illi  saliibris,  et  nullo  pec- 
cato  niortali  pro  ea  vice  irrelito  acciderat,  cui  si 
vila  donaretur,  plerisque  scitus  rrat  inquinaiidus 
sceleribus  :  secundain,  quia  mnltusChristianorum 
sanguis  sui  occasione  veniebat  fiindendus  :  ter- 
liain,  quod  viviQcatio  iiliiis  in  vulgarem  gloriam 
apnd  Polonici  et  Uiigarici  generis  populares  ho- 
mines,  quee  merilum  practeritorum  operum  bene- 
dictcB  femiiiae  mntilasset,  verleretur  ». 

41.  Ladislao  mortuo  legatio  Apostolica  desti- 
nalur  in  Ungariam.  —  Nec  diu  Ladislaus  nefa- 
rium  crimen  impune  tulit  :  qni  enim  fratrem 
insidiis  sustulerat,  insidiis  occubuit  :  atqne  in 
ullionem  contemptfe  religionis  ab  ipsis  Cuniaiiis, 
(|nos  fidissimos  habuerat,  Irucidatiis.  De  quo  Ikbc 
apud  Steroiiem  '  :  «  Hoc  anno  dominus  Ladislaus 
rex  Ungariae  sine  haeredibus  obiit».  Ipsuin  vero 
defunctum  hoc  ii)so  anno  ex  lilleris  a  Nicolao  exa- 
ralis  coiistat  -.  Ex  qnibus  auctornm  illorum  sen- 
tenlia  refellitur,  qui  vel  in  sequentem  annum  ^, 
vel  longe  post  in  annum  millesimum  ducentesi- 
iniim  nonagesimum  nonuin  '  retulerunt.  Cum 
eniin  hoc  anno  Ladislai  raortis  nuntius  in  Ponti- 
fuia  aula  percrebuisset  ,  Nicolaus  maturandam 
legationem,  quam  Benevenuto  episcopo  Eugubiiio 
commiserat,  censuit  *,  tum  ut  leges  pro  regni 
statu  optime  componendo  temperandoque  edilae, 
qua;  vivo  Ladislao,  etsi  jurejurando  ab  eo  contir- 
niataej  servatce  non  fuerant,  eo  mortuo  vim  habe- 
rent :  tum  ut  pacem  inter  Uiigaros,  qui  graviori 
inter  se  intestinoque  bello  dissentiebant,  conci- 
liaret.  Quibus  litteris  VII  id.  Septembris  dies  ad- 
scripta  est :  in  eamque  sententiam  ad  regni  pr;e- 
sules  scriplum  est,  excitatusque  Romanorum  rex  ', 
ut  legato  contra  Tarlaros  ac  Saracenos,  qui  in  Pan- 
noniam  confluebant,  opem  porrigeret '. 

42.  «Cliarissimo  in  Clirislofllio  Rodulplioregi 
Romanorum  illustri. 

«  Coiisideiantes  attentius  eximiae  devotionis 
afrectuiii,  et  zelum  reverentiae  filialis,  quibus  ab 
olim  erga  Romanam  matrem  Ecclesiam  cLaruisti, 
firma  fiducia  ducimur,  speque  non  incerta  tene- 
mus,  ut  tu  tanquam  princeps  Catbolicus  circa  illa 
te  promptiim  exhibeas  et  paratum,  qus  superni 
regis  sint  accepta  conspectui,  Scdis  Apostolicae 
benepiacitis  consonent,  lujeqne  salutis  profectum, 
et  lidei  orthodoxa}  respiciant  increnienlum.  Porro 
etsi  circa  salubrem  statum  regnorum  (|uorunili- 

1  Stero  in  Annal.  ioler  script.  Germ.in.  —  ^  l.ih.  iir.  Ep.  ciir. 
L.\xxi.  eic.  —  '  Lona.  Hist.  Pol.  au.  1291.  —  *  Uonil'.  rer.  IJiig. 
dec.  2.  I.  vin.  iii  liii.  —  '■>  V.ii.  Ep.  LXXXI.  —  'Reg.  posl  eamd.  Ep. 
—  '  lliid.  lip.  ciir.  L.\xxii. 


bet,  iii  qiiibus  C;itholica5  fidei  ciiltns  viget,  prpe- 
dictae  Sedis  curiosa  solertia  studium  gesserit  solli- 
citudinis  diligentis  ;  a  longis  tamen  anteacfis 
teiiiporibus  erga  volivum  et  prosperum  Ungarire 
regni  slatuin  se  cnrse  propensioris  inslantia,  et 
qiiadam  solliciludine  speciali  vigileni  el  allentam 
exlnbuit  ».  Mtiltisiiue  iiiteijectis  de  Firniano  epi- 
scopo  a  Nicolao  III  misso  subdit :  a  Disposuimus 
dum  adhuc  esscmus  in  Urbe,  ac  pra>fatns  rex 
(iiempe  Ladislaus)  viveret,  nostris  lilteris  super 
biijusmodi  legatione  confectis  venerabilem  fra- 
treni  nostrum  Benevenutum  Eugubinum  episco- 
pum,  virnm  utique  providum  et  discretnm,  zela- 
toiem  jusliti;p,  ac  nobis  et  fratribus  noslris  merito 
siiffi  mulliplicis  probilatis  acceptum,  latorem  prae- 
sentium  ad  praifatum  regnum,  commisso  sibi  in 
eo  et  nonnuUis  provinciis  plenae  legalionis  officio, 
destinare. 

a  Cum  autem  propter  obitum  dicti  regis  prae- 
fatum  regnum  non  niinus  ipsius  indigere  legati 
pra;sentia  dignoscatur,  et  propterea  legatus  ipsead 
regnnm  se  personaliter  conlerat  supiadictnm ;  ac 
timeatur  quod  Tartari,  Saraceni,  pagani,  Nengerii 
et  haerelici  etiam  et  alii  infideles,  quorum  ad  par- 
tes  illas,  prout  fide  dignorum  habetassertio,  innu- 
mera  coiifluit  multitudo,  execrabili  ducti  vesania, 
et  damnatae  teineritatis  ausibusexcilatiadejnsdem 
regni  turbationem,  occupationem  et  invasionem 
nefaiiam  et  ofTensam  Dei,  Christianitatis  oppro- 
briuni,  dis(ieiidinni  fldei,  etfldelium  gravissinium 
detrimentum  in  regno  prfelibato  degentium,  mo- 
liantur;  serenitatem  regiam  rogamus  et  hortamur 
in  Filio  Dei  Patris,  remissionem  tibi  iieccaminum 
injungentes,  quatenus  eidem  legato  tanquam  Dei 
minislro  et  operario  Jesu  Christi  contra  Tartaros, 
paganos  et  alios  supradictos,  veluti  rex  inclytus 
et  fidelis,  princepsque  Catholicus  et  devotus,  pro 
divina  et  Apostolicae  Sedis  ac  nostra  reverentia, 
i'egia!que  salutis  et  lionoris  augmento,  cum  super 
hoc  ab  eodem  legato  contigerit  te  requiri,  assistas 
consiliis,  auxiliis  et  favoribus  opportunis,  ut  illo- 
rumdamnatis  repressis  erroribus,  prava  intentione 
frustrata,  et  perversis  conalibus  peiiitus  vacuatis, 
tibi  exinde  praemium  ab  alto  proveniat,  et  laudis 
humanae  pra-conium  augeatur,  nosque  ad  devotio- 
nem  regiam,  qnam  in  hac  parte  inveniri  cupimus 
efficacem,  uberibus  in  Domino  laudibns  attolla- 
mus.  Dat.  apud  Urbemveterem  V  id.  Septemb., 
an.  III  ».  Provinciam  vero  eidem  legato  imposuit' 
Pontifex,  ut  si  necessarium  fore  putaret,  contra 
eosdem  infldeles  crucis  signa  explicaret.  Caeterum 
cuni  postea  Nicolaus  pertimuisset,  ne,  si  commo- 
verentur  Tarlari,  Ungaria  iii  periculum  conjicere- 
tnr,  legalioni  supersedendum  pulavit,  ut  in  mar- 
giiie  Codicis  ad  Epistolain  XLii  legitur  :  o  Legatio 
ista  non  habuit  ellectuni,  forte  propter  periculum 
Tartarorum,  de  quo  in  Epistola  Lxxxii  ».  Nec  a 
Taiiaris  modo,  verum  ab  ipsis  Ungaris,  qui  de  le- 

'  t-p.  fur.   LX.\.\\,  ACI. 


>:iCOLAI   IT    ANNTTS  3.    —  CHHISTI    1290. 


Hft 


fritimo  siiccessore  eranl  cerlaluri,  iicriciihirn  im- 
minebal. 

43.  VA  sano  liislorici  festanlur'Caroliim  II.jus- 
sissefilium  siiuni  majorcm  naluUnfraricicoronaso- 
lemni  ritti  Ncapoli  re(liniiri,cum  ad  illnm  matcrno 
jure  spixtaret  :  seil  Amlrcas  Venetus  remotiorc 
gradn  Ungnrica  stirpc  satns  aii  soliuin  irrepsit '. 
De  quibiis  haec  S.  Antoniniis  scribit '  :  a  In  Nea- 
|)oIi  rex  fecit  mnfjnam  soleinnilatem  .  militem 
creans  filium  siiiim  primoj,MMiitiim(l)  vocatum  Ca- 
rolum  Martellnm  ;  ac  per  legalum  papac  tecil  eiim 
coronari  :  nec  reliiiueiat  filiiim  masculuin,  qni  in 
eo  regno  succedere  possct,  nec  aliiis  erat  liaercs, 
nisi  regina  Maria  iixor  Caroli  regis  Siciliaj,  et 
mater  Caroli  luijus  Mirtelli,  ciii  jiire  liaeieditario 
succedebat  deinde  regnuin  Ungariic.  Qiiidam  la- 
men  Andreassus  nomine,  de  progenie  genitus 
regiim  Ungarise,  ingressus  dictum  regnum,  ma- 
jorem  partem  sibi  acqiiisivit  vi,  vel  voliinlate  se 
subjicienlium  ei,  et  fecit  se  fieri  et  vocari  regem 
Ungariae  ». 

44.  Diix  Wratislavice  venmo  necattts ;  Ma- 
gmts  rex  Gothice  moritiir.  —  In  Polonia  ob  viola- 
tam  Ecclesiasticam  libertatem  ,  aliaqiie  inflicla 
damna  eximium  iioenitentiae  spccimen  dedit  Hen- 
ricus  IV  Wratislaviensis  et  Slcsiaj  dux,  qni  adversa 
valetudine  ex  veneno  a  Slcsitis  propinato  contracta 
lioc  anno  obiit.  Cum  enim  morbi  vim  ingravescere 
sentiret,  res  suas  partini  Ecclesiis,  partim  egen- 
tibus,  partiin  uxori  distribuisse  scribit  Longinus*: 
at  Pontifex  in  suis  ad  episcopum  et  clerum  Wra- 
tislaviensem  litteris  referl  ^Henricum  doloreanimi 
tactum  ob  divexatas  a  se  et  majoribiis  Ecclesias 
publicis  litteris  erepta  reslitui  jussisse,  pristinani- 
que  ipsis  libertatem  concessisse  :  qnae  omiiia 
Pontifex  ipse  Aposlolica  auctoritale  corroboravit. 

45.  Nec  caruit  funeribus  Gotliia  (2).  Magnus 
enim  rex ,  ut  refert  aller  Magnus',  ciim  cximia 
pietatis  laiide  vita  functus  est  :  «  Currenteanno  a 
nato  Cliristo  mccxc,  rex  Magnus,  considerans  vilae 
suae  terminum  advenisse,  complures  regni  pro- 
ceresadse  convocavit,  eosque  exlecto  aegritndinis, 
quo  decumbebat,  mullis  et  saluberrimis  consiliis 


'  Summont.  I.  iii  et  alU.  —  -  Uonf.  Joan.  Bapt.  Pigna  I.  iii  et 
alii.  dec.  2.  1.  ix.  —  '  S.  Anton.  iu.  p.  tit.  xx.  1.  vi.  §  7.  — 
*  Long.  Ilist.  Pol.  I.  vii.  —  s  Liii.  iii.  Ep.  ccc.xcvii.  —  '  Magnus 
Hist.  Gothor.  et  Sneon.  I.  xx.  c.  9. 


adhorlatus  est  ad  publicam  et  domeslicam  concor- 
diaiii,  ac  pacem,  quac  sola  atque  unica  ."pes  ess«l 
palrim  conscrvandaj.  Hnc  exhortatione  praemissa, 
iiniim  cx  praesenlium  i^rocerum  nnmero  Tiirgil- 
liini  Canuti,  regium  da|tifcriim,  regni  gubernn- 
ciilis  usque  ad  iiiatiiram  tilii  sui  Birgeri  .plaltfm 
ailmovit,  cui  ctiam  praeseiitcm  reginam  ac  libcros 
sub  miilta  verborum  elegantia  el  gravifafe  pier 
m.tnns  commendavit.  Postremo,  non  sine  adstan- 
tiiim  lacrymis,  veiiiam  erratonim  precatiis,  rogabal 
suum  funus  apud  pauperes  fratres  S.  Francisei  in 
Stocholmia  seiieliri  :  sicque  suin[)tis  more  Cliri- 
stiaiii  priiicipis  Christiana;  fidei  sacramenlis,  tran- 
sitorii  imperii  sollicitudinem  aeterna  feiicitate  feli- 
ciler  commiilavit ». 

46.  Pliiia  pictatis  Magni  insignia  monnmenta 
recenset'  auctor;  atque  inter  alia  monasteriom 
virginiim  in  honorem  S.  Clara;  excitalum,  cui 
filiam  septem  annos  nondum  egressam  addixit. 
Tiim  subdit  :  «  Vix  in  amplissimo  Golhoriim  et 
Sueonum  principatu  Ecclesin  aut  monasterium, 
imo  vix  sacellnm  aul  altare  aliquod  inveniebalur, 
quod  Don  fuerat  ejiis  liberalitate  ornatum,  aut  ma- 
gnifice  dotatnm.  Ca;lerum  iii  cleriim  et  Ecclesiae 
libertatcm  pio  alque  integerrinio  studio  ferebafur, 
summopere  contendens,  Ghristianum  sacerdotium 
per  omnes  terminos  imperii  siii  adeo  felix  efficere, 
ut  nec  Dani,  nec  Theiitones,  ant  alia;  terras  libera- 
liores  in  Chrisli  Ecclesiam  videri  potuissent.  Fa- 
tendum  taiiien  est  inter  eum  et  divum  Brynol- 
[ihum  Scareiisein  episcopum,  cx  illustri  Folchun- 
gorum  familia  nalum,  aliquando  gravcm  contro- 
versiam  incidisse.  Sed  cum  rex  mullis  argumentis 
considcrassct  ejus  sancliinoniam,  et  vitm  integri- 
tatem,  proslratus  ad  pedcs  ejus  suppliciter  veniam 
impelravit.  Qiias  autem  et  quam  gratiosas  lilteras 
sub  sua;  inajcstatis  sigillis  in  favorem  et  conserva- 
lionem  cleri,  atque  Ecclesiae  libertatem  edidit,  hic 
forte  in  mediiim  alFerrem,  ostenderemque  Gotho- 
rum  et  Sueonum  principes  semper  fuisse  sempi- 
terna  laude  dignos,  quod  suae  gentis  sacerdofes  in 
summo  honore  prae  caeleris  nationibus  habuerint, 
nisi  hac  nostra  infelici  tempestate  tam  infamis 
licentia  subirrepserit,  ut  inter  pra>clara  opera  ha- 
beatur  antiquorum  regum  privilegia,  in  favorem 

'  Kod.  1.  c.  7. 


(1)  Dies  qua  Carolus  Mai-lcllus  equcs  icuuutiatus  luil,  a  Joaune  Villani  ludicatur  dies  viii  Septcrabris.  An  vero  ipsa  pariter  die  Huiiga- 
ricam  corouam  nianu  legali  Apostulici  acceperit,  uec  Villauus  Iradit,  uec  mc  legisse  uspiam  succuriit. 

De  Audrea  vero  seu  Audreatio  Veneto  lu  Additionilius  ad  Itandulum,  quas  c.\  Aiiibrosiano  Codice  vulgavit  Miiratorius  Rer.  Kalic. 
tom.  xii,  niemonie  mandatur  regui  ejusdem  corouam,  ;us««  nobUium,  nlque  magnatum  Hunr/aritt;  accepisee  die  iii  Augusli.  Andreani 
buuc  dedit  Stepliauns  Audiva'  II  Hungaiiic  regis  et  lilia;  luarchionis  Esleusis  tilius;  qui  saue  Stephauus  a  luatre  jam  vidua  cditus  et  a 
regno  a  fralrc  luajore  Bela  e.\clusus,  uxorem  duxit  Tliouia^inam  sororem  Albertini  .Mauroccni  Vciicti,  quo  ex  conjugio  Andrealiiis  uatus  esl. 

.Man.si. 

(2)  Ue  obitu  ma2ni  Pneci.T  regi?  nieliora  tradit  chronologus  Dauus  a  I.iidewig  toni.  ix  Rcli(|uiaruin  vulgalus,  num.  fl  scribciis  :  «  In 
iiiense  Ueccmlins,  XV  kal.  Jaiiuani,  iii  Wysingzo  obiit  vir  magnariim  virtutum  et  meuKiria  digiiisjimus  rex  .Magnus  dictus  Ladelaus  :  el 
rcguavit  liyrgerus  lilius  cjus  |iro  co,  .\i  aiinuiu  agcus  ai'atis  i>.  (^um  veio  .•clate  imbecillior  esset  Byrgerus  istc,  quam  ut  fcrre  regnuin 
possct,  idco  Tnrgillns  Cauuti  reruiu  adniinistralioni  ila  admolus  fuit,  ut  vel  ipsa  Byrgcri  in  regem  coronatio  dilTerrctui-.  Nain  in  eodeni 
Chronologo  lcgimus  anno  Mccic  coronatiim  fuissc  Biigerum  regem  Suecia  iu  Sudercopia. 

(Jiia^  vero  hic  uuiii.  47,  in  Auualibus  liadunturde  expcditionc  Suecorum  in  Coreliam,  an.  MCcxnii  ah  eodem  chronologo  assignantiir 
ie  verbis  :  «  mccxcih.  cxpeditio  Birgeiiii.  Firiera  suscepenint  (id  esl  Christianain)  et  facti  sunt  tulclarii  domino  regi  Suecia;  et  aedificatom 
cst  caslnim  Wibergh  in  Kavclia  ».  Chronologus  iste  hisloriam  siiam  ad  anuiim  u.iquc  mcdxxv  pcrducil.  .HaN9I. 


86 


NICOLAI   IV    ANNUS   3.    —   CHRISTI     1200. 


Kcclpsiarum  concessii,  rmiipere  aut  rapiilis  flaiu- 
inis  aholere.  Sed  an  liajc  boiuini  linem  sorliantur, 
tiilura  tem|iora  palam  oslendent».  Haec  scrii)ebat 
Joannes  Magnus,  cuni  liaeresis  in  Suedia  furere 
coepisset,  acccptaqiie  ab  Adriano  VI  conscribcndas 
Gothicffi  hisloriae  ac  religionis  tuendse  provincia  ', 
impiorum  fnroii  se  subducere  coactus  csset.  Ipsi 
vero  aBlate  noslra  luRere  satis  non  possnmus,  post 
calcatam  ibi  libertatem  Ecclesiasiicam,  religioneiii 
pessnmdatam  fuisse. 

47.  Cslerum  defuncto  Magno,  cum  Bir;:erus 
sceptro  sustinendo  impar  foret,  gessit  Turgilius 
pro  dignitate  regiae  Suediae  procnratoris  munus: 
arina  enim  Gothica  conseciavit  Christo,  el  in  Care- 
lios  barharos,  qni  Snediain  mnllis  irruplionibus 
infestarant,  sacram  expeditioneni  movil,  ut  narral 
meinoratus  auctor',  additque  illos'  feliciter  ad 
cultuin  veri  numinis  traduclos,  ac  baptismo  luslra- 
tos  fuisse  a  Petro  episcopo  Arosiensi ;  tum  Carcliffl 
silum  moresque  his  verbis  describit :  «Sunt  autem 
Careli  populi  limitanei  inter  Moscovitas  et  Sueoiies, 
qui  hactenusgentilitatiserroredecepti  idolis  sacri- 
ficia  offerebant,  omniumque  vicinorum  Clirislia- 
norum  persecutores  erant  acerrimi  et  perfinnces. 
Hos  igitur  Sueones  potenti  manu  aggressi  supera- 
verunt,  atque  regno  Sueonum  adjecerunt,  erecto 
in  ejus  confinibus  munitissimo  prssidio,  videlicel 
oppido  et  castro  Viburgensi  contra  insnltum  Sar- 
matarum  et  Moscovitarum  :  quae  oinnia  Tnrgillus 
consilio  ct  prudentia  Petri  cpiscopi  Arosiensis 
feliciter  consummavit.  Hic  enini  Pelrus,  cum  esset 
in  omnibus  rebusgerendis  prudentissimns,  eodem 
lempore  geminam  el  mumorabilem  utilitatein  effc- 
cit :  qnippe  totam  Careliam  baptizavit,  eamdem- 
que  munitissimis  prasidiis  confirmatam  Siieonum 
imperio  subjecit». 

48.  Rodericiis  Minorita  episcopiis  in  Africam 
tnissus.  —  Inter  liaec  ad  amplificaiidum  in  Africa 
Cliristianffi  religionis  cultum  Nicolaus  Castelhc  et 
Lusilania;  regum  precibus  adductus  Rodericiim 
Minoritam  Ecclesiae  Marrochitana;  praefecit';  ac 
legationem  in  eas  terras,  Sarracenorum  erroribus 
infectas ,  dcceriiendam  ratus,  id  munus  cidein 
Marrochitano  episcopo  injunxit  :  quem  datis  lit- 
leris  ad  nobiles  Cliristianos,  aliosque  stipendiarios, 
qui  in  Tremiseno,  Marrochitano,  etTnnetano  re- 
gnis  versabantur,  ipsis  commendavit^  hortatusque 
eos  est,  ut  vitfe  exemplo,  ac  morum  sanctitate 
Mauros  ad   religionem   Christianam    pellicerent. 

oDilectis  filiis  nobilibus  viris  baronibus,  pro- 
ceribus,  militibus,  et  caeteris  stipeniliariisChrisiia- 
nis  in  Marrochitani,  Tunisii,  et  Tremisii  regum 
servilio  conslitutis. 

oEt  si  omnes,  qui  Christianas  fidei  cnllum 
tenent,  ut  suas  Deo  lucrifaciant  animas,  ad  recte 
vivendi  regulam  dirigi  cupiamus;  illos  lamen,qui 


1  i\lagu.  iu  Pratfalioiie  nperis.  —  -  Magu.  Hist.  (iolli.  ei  sueon. 
I.  XX.  c.  10.  —  '  Eod.  1.  sx.  c.  XI.  —  '  Lib.  ii.  Kp.  dcclxxi.— 

*  Ibld.  tp.   DCCCXLIV,  DCCCXLV. 


in  legionibus  inlidelium  ei  cum  infidelibiis  con- 
versantur,  ul  flde,  opere,  ac  veritate  perfecti  se 
incontaminato  coram  Deoet  Iiominibuspxhibentes 
laudabilis  viia;  merilis  et  exemplis  iiifldeles  ctiam 
peitrahant  ad  salutem,  potiori  desiderio  exopia- 
inus;  omnem  in  seipsos  jusiitiam,  rectiiudinem, 
et  modestiam  adimplere;  ipsosqiie  absiinere  ab 
oninibns,  |ier  qna;  fldei  Christianae  religio  possit 
in  populis  blasphemari.  Sane  cum  illius,  licei 
imnieriti,  vicem  gerenies  in  terris,  qni  pro  bnmani 
generis  saluie  de  suae  solio  majestaiis  a  sumino 
ccelo  in  mediam  exierminii  nostri  lerram  exiliens, 
irabea  nosirae  hunianitaiis  assumpta,  ut  temiiorali 
morte  lcgem  moriis  aboleret  aciernae,  pro  iiobis 
dignatus  est  iirofirio  sanguine  fuso  mori,  ei  diros 
crucis  jierpeli  cruciatus,  ad  animarum  profectum 
intentionis  nostiae  aciem  totaliier  dirigamus;  et 
pro  incrednlis  convertcndis,  aposialis  revocaudis, 
conflrmandis  nuiantibus,  et  fidelibus  roborandis 
omni  sollicitndine  laborantes,  quia  repugnante 
natura  praesenlialiter  diversis  locis  siinul  adesse 
non  possumus;  venerabilem  fratrem  nostrum  Ro- 
dericum  Marrocbitanum  episcopum,  virum  uiique 
providum  el  discietum,  ad  partes  Africae,  com- 
misso  sibi  plenae  legationis  officio,  destinamus. 
Ideoque  nobilitntem  vesliam  rogamus,  monemus, 
et  bortamnr  aiiente,  quatenus  eumdem  legatnm 
et  nuntios  ejus  devote  recipientes  et  bonesie  tra- 
ctanies,  eis  in  iis,  qiue  ad  ciiUum  divini  nominis 
pertiiient,  ampliandum  impendaiis  consilium  et 
auxilium  opporiunnm  ;  et  verba  vitae  aeternae,  quae 
vobis  proponeni,  cum  gandio  audienies,  eoriim- 
que  salubribus  consiliis  acquiescentes,  Christian* 
professionis  propositum  flrmo  servetis  animo  et 
constanii  :  ui  sic  inler  incredulos  vos  exhibere  vita 
ei  conversatione  probabiles  siudeatis ,  charitate 
magistra,  et  pietate  praeduce  in  divinis  benepla- 
citis  vos  jugiter  exercendo,  ac  abslinendo  ab  omni- 
bus,  per  quae  detrahi  valeat  noniini  Cbristiano, 
(|uod  tam  fldeles,  qiii  iu  pariibiis  ipsis  deguiit, 
qiiain  eiiam  infideles  ad  frngem  melioris  vitae 
vesiro  proflciant  et  informentur  exemplo;  et  nos 
in  vestris  laudibus  delectabiliter  in  Domino  glo- 
rianies,  vobis  pro  vestra;  devotionis  et  fldei  since- 
riiate  reddamur  favorabiles  et  benigni.  Dai.  Roinae 
ajiud  S.  Mariam-Majorem  V  id.  Febr.,  an.  ii». 

49.  Judceos,  hcereticos,  et  pravas  hominum 
sectas  comprimit  Pontifex. —  Ne  vero  Cliristianam 
religionem  Jndoeorum  alijue  haereticorum  erro- 
ribns  labefactari  in  Europa  pateretur,  cni  suum 
splendorem  in  Africa  inter  Saracenos  conciliare 
exoptabat,  graviter  in  eos  exarsit,  qui  a  Judceis 
adeo  fascinati  erant,  ut  pro  divino  implorando 
auxilio  ad  synagogas  confugerent.  Quod  malum 
cuiu  in  Arelatensi,  Aquensi,  et  Ebreduiiensi  archi- 
episcopatibns,  et  coiuitatu  Vcnusino  serperet,  Mi- 
noritis  fidei  censoribus  in  eos  animadvertendi 
provinciam  demandavit '.  Sed  (|nereiiiem  de  liis 

'   Ep.   DCCCXLVIH. 


NICOLAI    IV   ANNUS   3.    —   CHRISTl    1290. 


87 


Nicolaiiin  aiulire  juvat  :  «  Ail  nostriini  pervfnit 
aiuiituin,  (piod  in  nornmllis  locis,  vestrae  jurisdi- 
ctioiii  sul)jectis,  (|u;impiures  sacri  renati  lonle 
baptisiiiatis  utrius(iue  sexus,  jier  erroris  inviuin 
inccdenlcs,  diini  languorum  aftlictionibus,  et  Iri- 
bi)ialionum  iiericulis  a  Doniino  visitanliir,  ad  Jii- 
daici  rilus  vanuni  auxilium  errando  recurruiit,  in 
synagof,VT  Juda-orum  lainpades  et  candelas  tenentes 
acceiisas ,  et  oblationes  inibi  facicntes;  vigilias 
quociue  die  pr;ccipue sabbati  protialiunt,  ut  infirini 
recuperent  sanilatein ,  naufiagantes  ;id  portum 
salutis  jierveniaid,  existcntcs  in  parlii  al)Si|ue  peii- 
culo  pariaiit,  et  steriles  j^rolis  foecunditate  laiteiitur; 
ibi  pro  hisetaliis  sulTiagia  iinplorantcs  dicli  ritus, 
rotiilo  (|uasi  per  idololatria;  modum  nefarium 
devolionis  ct  revercntiic  signa  patentia  exhibendo, 
non  absque  muita  fidei  orthodox;E  injuria,  nostii 
non  niodica  contumelia  Crcatoris,  ac  univcrs;ilis 
Ecclesia;  gravi  opi^robrio  et  contemptu.  Volcntes 
igitur  hujusmodi  tam  funestis  abusibus  manifestis 
reniediis  obviarc,  discretioni  vestne,  per  Aposto- 
lica  scri|)ta  dislricte  pra;cipicndo  mandainus,  (jua- 
tenus  de  prsemissis,  et  quolibet  praemissorum,  ac 
etiain  aliis  hnjusniodi  erroribus  diligenter  et  sol- 
licite  inquiratis;  et  si  (iuos  talcs  invenerilis  Cliri- 
stianos  cujuscumque  conditionis  aut  status  exi- 
stant,  tam  contia  cos  quam  alios,  cliam  si  Jud;ei 
vel  Christiani  csse  noscuntur,  qui  eis  taiia  sua- 
deanlB.  Et  infra  :  «  Proccdere  tanquam  contra 
idololatrasseu  hajreticos  pcena  canonica  nullatenus 
omiltatis,  ut  severitate  justitia;  cogiioscaiit  qiian- 
tum  Ciiristum  humani  generisRcdcmptorein  offea- 
dant  talitcr  deviando.  Dat.  Homa;  apud  Sanctam 
Mariam-Majorein  X  kal.  Martii  aniio  ii  ». 

50,  Earum  etiam  regionum  pra^sules  saluber- 
rimis  monilis  ad  agendas  cxcubias  crexit ',  ne 
grcgem  suuin  laniari  afidi  i  hoslibus,  vel  liasreseos 
Judaica3ques  uperstilionis  labe  iiifici  paterentur  ; 
« Nostis  quod  inconsutilcm  tunicam  Dei  nostri 
dissuere  conantur  lia;ietici ;  conlra  (juos  pro- 
fessionis  Christian;c  calliolici  prassulcs  |)r;cluceiit 
nitore  siderco  in  orthodoxtc  fidei  firinamento,  ct 
sunt  nihilominus  ipsius  veluti  colurnnarum  stnbi- 
liiiin  forlitudo  ;  nain  in  virlutem  et  decorem  fldei 
constituta;  censcntur  a  Domiiio  persona;  dignitale 
ponlificia  pra;pollentes,  quae  sicut  dum  illain  ful- 
ciunt,  et  se  opcrosos  exhibent  in  illius  dilatalione 
ministros,  fama  crcscunl  ct  mcritis  ;  sic(|ue  ipsis 
deperit  et  ponitur  in  eorum  gloria  macula,  cuiii 
eadem  fides  vim  patitur,  et  ba;resis  lacessitur  mor- 
sibus  veiienosis  ». 

51.  Vibratsc  (juoque  fuere  censurje  in  nonnul- 
los  ir.endiculus  impostorcs,  qui  seclarn  Apostolo- 
rum  coetus  nomine  insignitam  conflarant,  qua; 
licet  jain  ab  Honorio  dissolvi  esset  jussa,  conlein|)tis 
tamen  Pontificiis  imperils  diversas  teriarum  oras 
ad  elccmosynas  corradendas  perngrabant,  in  (juos 
Nicolaus  pra;sules  inquirere  voliiit  *. 

'  Rp,  DCCLxxxiii.  —  -  l.il).  iii.  Ep.  cur.  i. 


«  Nicolaus  eiiiscopus,  servus  scrvorum  Dei, 
venerabilibus  tratribus  universis  patriarchis,  ar- 
chiepiscnpis,  ct  cpiscopis,  el  dilectis  filiis  cathedra- 
lium  Eccksiarum  clcctis,  et  vicariis  eorumdein, 
ad  quos  litlerae  istae  pervenerint,  salutem  el  Apo- 
stolicam  bencdiclionem. 

«  Dudumfolicis  recordalionisGregoriuspapaX 
pra;decessor  nosler  in  Concilio  Lugdunensi  omiies 
religiones  etOrdines  meiidicantcs  adinventos  posl 
generale  Conciliuin,  (jui  nullani  confirmalioncin 
ScdisApostolicK'  meruerunt,  perpetua;  prohibitioni 
subjrcit,  etiiuateiius  processerant,  revocavit.  Uiide 
ciiin  ad  picE  inemoriai  Honorii  papu;  IV  [^ra^deces- 
soris  nostri,  farna  querula  dcfcrcnte,  notitiam 
l)crvenisset,  quod  quidam,  (jui  post  generale  et 
ante  Lngduncnse  |)ra;dictum  Conciliuni  sub  no- 
mine  Ordinis  Apostolorum  habituin  iiova;  rcli- 
gionis  assuinpserant,  quanquamnuUam  aliquando 
confiiniationcm  Sedis  Apostolica;  rneruissent,  pro- 
hibitionis  et  revocationis  piaedicla;  temerarii  con- 
temptores  eumdem  habitiim,  seu  ci  consimilem 
sub  eodcm  noniinejugiter  deferentcs;  (luamplures 
etiam  alii  assumpto  post  dictum  Lugdunensc  Con- 
cilium  hujusmodi  habitii  ,  per  diversas  mundi 
partes  mendicando  discurrere  minime  verebanlur, 
facicnles  ea,  qua;  non  conveniebant  in  aiiimaruin 
suarum  periculum,  et  grave  scandalum  pluri- 
morum,  pra;sertim  cum  nonnulli  pravilalis  hajie- 
tica;  vilio  laborantes  sub  hujusmodi  habilu  assere- 
rcntur  inventi;  picefatus  pr;edecessor  Honorius 
volens  taliuin  pr;evaricatorum  insolenlem  auda- 
ciain  refra?nari,et  pra;dictam  non  tani  religionem, 
quani  periculosam  sectam  penitus  aboleri,  ne  forle 
mentcs  fidelium  simplices  falsa  sanclitatis  eoruin 
imagine  seduci  contingeret ;  vobis  per  suas  dedil 
litteras  districtius  in  mandatis,  ut  quoscumque  de 
pra;dictis  in  vestris  civilatibus  et  dicecesibus  inve- 
niri  conlingerel,  eos  ad  deponendum  hiijusmodi 
habitum ,  monitione  pra;missa ,  per  ccnsuram 
Ecclesiasticam,  appellatione  post|)Osita,  cogeretis  ; 
monenlcs  eosdcm,  ut  si  religiosam  vitam  deducere 
cuperent,  ad  aliquam  se  Iransferreut  de  religio- 
nibiis  approbalis;  et  si  aliqui  eoruin  censuiam 
pricdiclain  conteiiinerent,  vos  contra  ipsos  ad 
pcenam  carceris,  seu  aliarn,  prout  videretis  expe- 
diens,  procedere  curaretis,  invocato  adversus  cos, 
si  opus  existeret,  auxilio  brachii  sa;cularis. 

0  Et  ut  pra;dicti  eo  facilius  a  sua  insolcntia 
rcsilirent,  (|U0  inagis  a  Cliiislifidelibusse  viderent 
abjici  etconlcmni,  voluildictus  pra;dcccssorHono- 
rius,  ut  hujusmodi  inandatum  suain  veslrarum 
civitatum  et  dioecesum  populis  itcratis  vicibus 
puhlicanles,  ac  facientcs|)cralios  publicari,eosdem 
populos  auctorilatesua  inonere,  ac  inducere  atten- 
tius  curarctis,  ne  aliiiuein  de  pra;dictis  pncfatum 
dcfcrcntibus  hahitum  rccipcre  hospitio  attcntarent, 
vel  cis  aliquas  eleemosynas  elargiri,  ucc  ad  defe- 
rendum  habitum  ipsum,  seu  ei  consiniilem  inii^eii- 
derent  consilium ,  auxilium  vel  favorem.  Nos 
itaque   pra;fati  pra;decessoris  Honorii   super  hoc 


^ 


NICOLAI    IV    ANNUS   3.    —    CHRISTI    1290. 


vestigiis  inhoBrentes,  et  intendenles  o\>  aniinaiuin 
evitanda  pericuiaprovideresalubriterin  liac  parle, 
universitali  vestra;  per  Apostolica  scri|ila  districte 
prBBcipiendo  mandamus,  quatenus  onines,  quos 
de  pra;dictis  in  civitatibus  ct  dicecesibus  vestris 
conti^^erii  inveniri,  ad  deponenduin  liujusniodi 
liabitum,  et  respondendum  de  aiticulisfidei,super 
quibus  illos  exaininari  volunius  diligenler,  et  ad 
faciendum  poeiiitentiani,  si  veliiit,  de  suorum  vo- 
luntale  et  conscientia  praelatoruin  ,  monilione 
imtmissa,  per  censuram  Ecclesiasticam,  appella- 
tione  cessante,  cogatis ;  nec  permittalis  quod  tales 
per  sa>culum  evagentur,  nut  quod  ofDciuni  prsdi- 
cationisexerceaiil,  velaiidianlconfessionesfuleliuni 
seu  quod  Apostoli  iiominentur,  coiitra  eos,  si 
secus  prcEsumpserinl  ,  prout  exegerit  excessus 
eorum  et  expedire  videritis,  processuri,  invocato 
ad  lioc,  si  opus  fuerit,  auxilio  bracbii  sfecularis. 
Examinalioneni  autem  illorum  fieri  volunius  [ler 
vosunacum  inquisiloribus|)rovincialibus  ha'retic;c 
pravitatis,  quos  ad  hoc  a  vobis  piKcipimus  penitus 
evocari.  Datum  Roma;  apud  S.  Mariam-Majorem, 
Pont.  noslri  anno  iii  », 

52.  Academia  Ulyssipponensis  excitata  et  privi- 
legiis  aucta.  —  Excitala  est  Ulyssipponensis  Aca- 
demia  hoc  anno  Dionysii  Lusitaniae  regisauspiciis, 
quEB  hisce  praerogativis  a  Nicolao  exornata  esl. 

a  Universitati  magislrorum  et  scbolarium 
Ulixbonensiuni. 

0  De  statu  regni  Portugalliae  tanto  solertius 
cogilamus,  quanlo  majori  desiderio  ducimur,  ut 
in  regno  ipso,  submolis  quibusvis  obstaculis,  di- 
vini  cultns  observanlia  vigeat,  salubribus  inlen- 
daturo|ieribus,etfldeiCalholica;puritas  ad  laudem 
divini  nominis,  et  salulem  fidelium  in  illo  degen- 
tium  invalescat.  Sane  ad  audientiam  nostiain 
pervenit,  quod  procurante  charissimo  in  Christo 
filio  nostro  Dionysio  Portugalliae  rege  illustri  , 
cujuslibet  licitte  facullatis  studia  in  civitate  Ulix- 
bonensi  sunt  de  novo,  non  sine  mulla  et  laudabili 
provisione,  plantala ;  quorum  magistris,  ut  libcrius 
possint  vacare  studiis  et  doclrinis,  a  quibusdam 
prselatis,  abbatibus  Cisterciensibus,  ac  prioribus 
S.  Auguslini  et  S.  Benedicti  Ordinum,  et  reclori- 
bus  quarumdam  s;eculaiium  Ecclesiarum  regno- 
rum  Portugallia;  et  Algarbii  promissum  esse  dici- 
tur  certum  salarium  et  stalulum. 

«  Nos  autem  diligentius  attendentes,  quod 
per  hujusmodi  studia,  cooperante  illo  a  quo  bona 
cuncta  procedunt,  in  reguis  ipsis  divinus  cultus 
augel)itur,  crescet  devotio,  et  fldei  ortbodoxa;cui- 
tores  informationem  suscipient,  virtulum  decora- 
buntur  insigniis  ,  thesauros  scientiae  viiulicabunt ; 
et  idcirco  ad  augumentuin  et  corroborationem 
studiorum  ipsoruin  soUicite  inteiidenles  ,  deside- 
rantes  quoque,  ut  per  Apostolici  favoris  auxiliuin 
sludia  ipsa  firmisradicibus  fulciantur ;  quod  siipcr 
hoc  factum  est  ratum  et  gratum  habemus,  imefa- 
tum  regein  roganles  atlentius  et  horlantes,  ut 
cives  Uiixbonenses  domos  vacantes  ad  inhabitan- 


(lum  scholaribus  sub  compctenti  prelio,  taxando 
a  diiobiis  clericis  el  totidem  laicis,  viris  discretis, 
Calholicis  et  juratis,  couimuniter  electis  a  vobis 
et  civibus  ipsis,  locare  regia  potestate  compellat; 
(luod(iue  ballivos,  officiales  et  ministeriales  suos 
civitalis  ejusdem  personis  et  rebus  scholarium,  ac 
etiam  nuntiis  eorumdem  securitalem  et  immuni- 
tateiii  promittere  faciat,  super  hoc  ab  eis  prsestito 
jiuamento. 

53.  0  Slaluimus  pra;terea  ut  universi  magi- 
stri,  actu  regentes  in  civitate  pra;dicla,  proventus 
liiffibendaruin  et  beneficiorum  suorum,  etiamsi 
personatus  et  dignitates  exislant,  quolidianis  di- 
stributionibus,  qu;e  iis  qui  divinis  intersunt  offi- 
ciis  assignanlur  ,  duntaxat  exceptis,  integre  perci- 
jiere  valeantet  habere.  Sancimus  insuper,  ut  nulli 
magistri  et  scholares  ac  servientes  ipsorum  si, 
(liiod  absit,  contigerit  eos  in  quocumque  maleficio 
deprehendi,  ab  aliquo  laico  judicentur  ,  vel  etiam 
puniantur,  nisi  forle  jiidicio  Ecclesia;  condenmati 
relinquantur  curia;  saeculari ;  quodque  scholares 
in  artibus,  et  jure  canonico  et  civili,  ac  medicina, 
quos  magislri  reputabunt  idoneos,  possint  per 
Uiixbonensem  episcopum,  qui  pro  tempore  fuerit, 
vel  Ulixbonensi  sede  vacante,  per  vicarium  ab 
Ulixbonensi  capilulo  in  spirilualibusconstilutum, 
in  studio  licenliari  praediclo.  Et  quicumque  ma- 
gister  in  civilate  piaefata  per  episcopum,  vel  vica- 
rium  supradictos  examinatus  et  approbatus  fuerit 
in  facultale  quacumque,  theologica  duntaxat  ex- 
cepla,  ubique  sine  alia  examinatione  regendi  libe- 
ram  habeat  poteslatein.  NuUi  ergo,  etc.  Dat.  apud 
Urbeni-Velerem  V  id.  Augusli  anno  iii  ». 

54.  Miraculiim  circa  Eucharistiam  Parisiis. — 
Absolvamus  hunc  annum  celeberrimo  prodigio, 
quod  divinum  Namen  Parisiis  ad  expugnandam 
eorum  perfidiam,  qui  sanctissinii  Sacranienfi  de- 
trahunt  dignitati,  edidit,  dignissimamque  admira- 
tione  historiam  a  sancto  Antonio  '.  audiamus  : 
«  Eddem,  inquil,  anno,  insigne  miraculum  accidit 
Parisiis  circa  Eucharistiam  :  nam  cum  quidam 
Judaeus  mutuasset  sub  usuris  cuidam  mulieri  cer- 
tam  quantitatem  pecunia;  super  pignus  cujusdam 
veslimenlisui,  illa,  ut  ea  possetvestiri  in  Paschate 
de  propinquo  advenienti,  accessit  ad  JudaEum  ad 
coiicedendam  tunicam  suam.  Sed  perfidus  Ju- 
da;us  ausus  est  dicere  mulieri  :  Si  lu  portas  mihi 
corpus  Christi,  quod  dicitis  esse  in  hostia  conse- 
crata,  ego  tibi  restiluam  vestem  sine  aliqua  pecu- 
nia.  At  nuilier  cupiditale  devicta,  plus  amans  pe- 
cuniam  quam  animam,  hoc  ei  proinisit.  Unde  die 
Paschatis  accedens  ad  comnmnionem,  in  ore  reti- 
nuit  Sacramentum,  non  glutiens,  nec  puriflcatio- 
nem  sumens;  sed  recedens  ab  Ecclesia  Judaeo  de- 
tulit.  Qui,  ut  perfidissimus  et  sacrilegus,  posuit 
Sacramentum  in  patella  super  ignem  cum  aqua 
biillienti:et  cum   S;icramenlum  illa^sum  perma- 


'  S.  Anton.  III.  p.  tit.  xx.  c.  5.   §  8,  Jo.  Villan.  I.  vii.  c.  14. 
Naucler.  gen.  44  et  alii. 


NICOLAI    IV    ANNIIS  4.    —  CHRISTI    l"^'.)!. 


89 


iierel,  illc  t^ladiuiii  acci|iictis,  pluries  percussit 
iiostiam  ;  imlique  saiiguis  exivil,  quo  aqiia  lincla 
eflecta  esl  rubca  lota.  K.xliaheiis  autem  de  patella, 
misit  hosliam  illam  in  aquam  fiij^idam.  qujc  eliam 
lola  elficta  est  rubea.  Christiani  aulem  perveiiien- 
tes,  ut  accipereiit  ab  eo  sub  usuris,  et  doiiium  in- 
trantes  ejus,  peipeiiderunt  sacrilegium  maximuiii 


JudaM  :  lioslia  iiempe  per  seipsam  evolavit  super 
qiiamdam  tabiilam.  Captus  ergo  Judseus,  confesso 
scelere,  comiiustiis  est,  et  Sacrameiituni  reveren- 
ler  acceptum  a  saceniotibus  ciini  multa  devotione 
fidelium  et  honore  deportatum  est  ad  Ecclesiam, 
et  ex  domo  Juila-i  fibrieata  est  Ecclesia,  et  vocatur 
Ecclesia  Salvatoris  Delbolgente  ». 


NICOr.AI    IV    ANNUS    4.    —   CHRISTI     12!M, 


t .  Chistifideles  ad  expeditionem  Terrce-San- 
ctce  excitat  Nicolaus,  duce  Edttardo  Anglo.  — 
lueliiialae  in  Syria  coiitiiiuis  cladibus  Christiano- 
rum  res,  crescente  iu  dies  Saracenorum  potentia 
ac  rabie,  captaque  et  eversa  '  Accoiie,  quae  Chri- 
stiano  nomiiii  in  Terra-Sancla  cum  paueis  aliis 
arcibus,  supererat,  aniio  decimi  tertii  saeculi  nona- 
gesimo  primo,  Indictione  (juarta,  penitus  conci- 
derunt.  Sed  antequniu  funestam  historiam  aggre- 
diamur,  prinium  nobiseaexponenda,qua3  Ponlifex 
ad  retundendos  Saracenos  pertentarit.  llrgebat 
ipse  coepta  instruend;e  exiieditioiiis  coiisilia,  at(iue 
omnibus  Clirislifidelibus  litieris  .\postolicis  in- 
dixit  *,  ut  si  (|uis  pieialis  sensus  erga  Orieiilaies 
Saracenorum  iiisullibus  op|iressos  iii  peclore  resi- 
deret,  si  qtiis  ardor  bellieus  iu  iiobilimn  animis 
inesset,  subsigna  Eduardi  Anglorum  regiscoiient, 
ejusque  exempla  seqiierentur,  (|ui  licet  oliiii  ab 
Assassino  ex  insidiis  saiicialus  esset,  vitam  tamen 
ob  Dei  aniorem  in  iiova  pericula  coujicere  nou 
verebatur. 

2.  «  Nicolaus,  elc.  universis  Cbristifidelibus 
ad  quos  pricseutes  litleraj  |)erveneriut. 

H  Cum  Terra  ipsa  (nimirum  Sancta)  per  ne- 
fandissimos  Saracenos  sit,  proli  dolorl.pro  parte 
niaxima  occupata,  et  ad  occupandum  residuum 
iidem  impiissimi  suos  conatus  dirigant,  et  impu- 
gnatione  continua  viribus  et  dolis  insistant,  (luem 
non  pudebit  ingratitudinis  argui ,  (luiii  potius 
quasi  de  infidelitate  notari,  si  Creatori  proprio, 
tani  beneCco  Domino,  ad  lecuperalionem  occu- 
patorum  de  Terra  eadein,  quam  ipsa  Scnplura 
sacra  testaturomnium  cliarioreiii,  el  protectionem 
dicti  residui  non  assislat?  cum  eliam  secundum 

'  Aylon.  nist.  Orien.  c.  53  et  alii.  —  -  l.ib.  iv.  Ep.  cur.  viii. 
.Vnn.  —  ToMiis  .\.\lll.  —  Rayn.  IV. 


jtiris  humani  censuram,  subdilos  suis  dominis,  et 
ad  tuenda  quae  possident,  et  ad  rectiperanda  in- 
juste  subtracta  debitum  fidelitalis  adslriiigat.  Quis 
iion  conipassione  pia  iiiovebiliir  ad  revelandas 
coiitinuatas  ab  olim,  iiiio  qiiasi  continue  aiigti- 
iiientatas  ejitsdem  Ttrriie  prtssiiras?  Aii  qtiod 
communis  notitia  pnblical  et  manifestat  evidentia 
facti  vos  lalet?  iNum  ignoralis  civitates,  caslia, 
cu.'leraque  illarum  partiiim  loca  solemnia,  et 
novissime  Tripolim  civitatem  nobilem,  situ  et 
circumstantiis  diversis  amiEnam,  ffficuiidam  opi- 
bus  habitaiitiiim,  ope  relcrlam  ,  eversa  per  iiii- 
pios  ad  iiiliiluiiiqiie  redacla ,  ipsorum  incolis 
immaniter  tiucidatis?  Pnifeclo,  cum  seetiniltim 
Aposlolum  oiiines  siniiis  iiiiiini  corptis  iii  Cliii.-to, 
uoii  iinineiito  cuiii  illls  de  quibus  seriptuiii  est : 
Pereussisli  eos,  el  non  doluerunt;  insensibililalis 
arguitur  quisquis  tantam  litijusinodi  noslri  cor- 
poris  iiiulilationem,  iiraulietoriim  videlicet  iiico- 
larum  non  sentit  excidium,  et  taiu  graviter  argui 
non  veretur. 

3.  «  Accingimini  ergo,  Ciiristifldeles,  et  qui 
Christiana  religione  censemini,  vos  Chrislianos 
esse  operis  prosecutione  monslrale.  Accipite  devo- 
tione,  qua  decet,  vivilicn^  crticis  signum  ;  illud  in 
coiisideralionis  vestra;  scrutiiiiiim  dediicentes, 
quod  viris  quantumcumque  magnificis,  quanta- 
cuuique  dignitate  praidilis  el  virlute,  ad  gloriam 
magnaiii  adscribitur,  si  eis  qiiovis  in  bello  domiiio- 
ruiii  insignia  gerere  coiicedatur,  sub  (julbus  coii- 
tingit  fre(|uenter  nou  siiie  salutis  ;eteriia;  iliseri- 
iiiiiic  moitis  subire  periculum ,  sub  cnjuslibet 
remunerationis  incerto.  Uuanlo  igitur  gloriosius, 
qiianlo  securius,  R.  gis  rcgiim  iii  ejus  bello  vic- 
toriosum  gestare  vexillum,  salutileram  videlicet 
Christi  crucem,  sub  qua  devotione  congrua  puro 

1-2 


!>() 


NICOLAI    IV    ANNUS    'i .    —   CHRTSTI    1291. 


ronlo  susccpta  coiiccpluni  iuoscquentilius  mun- 
dilia  continuala  ]iro|iosilum,  inori  est  vila'  peren- 
nis  iniliuni,  transilorirc  moilis  fiiiis,  rctribulionis 
intestimaijiiis  ccrlitudoVFcslinatc  ita(|uc,  lesliiiate 
ad  salulis  Testrae  properare  compendium  ;  corpora 
veslra  el  corda  pariter  ejnsdem  vivificaj  Crucis 
signo  in  Tcrrrc  sa^pcfata^  suljsidium  insignite  : 
niinc  prsecipnedum  ipsiusTerra;  subventio,  multis 
nb  olim  per  Sedem  Aposlolicam  exquisita  vigi- 
liis,  multis  laboribus  et  oncribns  procurala,  sed 
diversis  et  adversis  eventibus  diulius  impedita, 
divina,  ut  supjionit  devota  credulitas,  provisione 
dirigilur  el  ad  expiandas  Tcrra;  ijisius  angustias, 
eamque  quatenus  occupata  tenetur,  de  ipsorum 
manibus  eruendam  eflicaciter  sub  spe  divini  nu- 
niinis  pra?paratur. 

a  Siqiiidem  cbarissimus  in  Cliristo  filius  noster 
Cliristianissiinus  ])rincep3  Eduardus  Anglia'  rex 
illustris  vulnerum  in  eadem  terra  sibi  Assassini 
cujusdam  iiisidiis  inflictorum,  qu;t  morlein  proxi- 
mam  ]iotius  minabantur,  quani  spem  vita;  pra;- 
lendercnt,  qnasi  post  tcrgum  abjecta  mcmoria, 
vitam  silii  a  Domiiio  non  solum  misericorditer, 
verum  etiam  mirabililer  rescrvatam,  debila  gra- 
titudine  rccognoscens,  illam  ex]ionere  ijjsius  obse- 
quiis  Terra'  ^iraRfata;  ])ersoiialitcr  subveniendo  dis- 
posuit,  acce|)ti  bcneiicii  non  ingralus.  A  niultis 
namque  retro  temporibus  ad  id  desiderio  ardenti 
susjiiraiis,  frcquenter  apud  Sedem  Ai)ostolicam 
inslitit  ad  noiinulla,  qua-  putabat  subvcnlioni 
praedicla;  verisimililer  oiiporluna  :  sed  post  trucla- 
lus  varios  super  iis  diversorum  Ponlilicuni  Ro- 
manorum  tem|)oribus  habitos,  novissime  tanquam 
devotionis  filius  noslris  bene])lacitis  acquievit :  et 
ut  post  Cbristuni  juxtaconsilium  ejuseat,  sei])sum 
abnegans,  ac  lollens  ul  eumdem  sequatur  Domi- 
iium  crucem  suam,  terminum,  festum  videlicet 
Xativitatis  beati  Joannis  Bai^tista;,  quod  erit  au. 
ab  liicarnat.  Domini  mccxcui,  et  ei  ad  transfretan- 
ilnm  personaliter,  necnon  et  ad  gencrale  passa- 
i:ium  crucesignalis  et  cruccsignandis  omnibus 
duximus  prffiDgendum,  bumililer  acceptavit ;  ne- 
gligens  natalis  soli  dulcedinem ,  praetermittens 
regni  sui  terrarumque  divilias,  spernens  delicias 
et  gloriam  inibi  dominandi. 

4.  « Hffic  quippe,  Deo  auspice ,  proccssura 
feliciter,  illud  eliam  evidens  superni  favoris  indi- 
cium  suggerit  de  misericordia  divina  sperandum, 
quod  cum  sicut  habet  missa  de  partibus  illis  fida 
relatio,  impiissimus  soldanus  Babylonifc,  qui  par- 
tiiim  illarum  Cliristicolas  prodiloriis  infestabat 
insidiis,  et  apertis  ac  infestis  insultibus  imjiugna- 
bal ;  satagens  totis  viribus  orthodoxai  fidei  abolere 
totaliteretnomen  etcultum,  i])siusque  memoriam 
proi  sus  delere  de  terra  pra?dicla ;  nuper  in  mense 
Noveinbris  exacto  novissime  jain  de  Babylonia 
cum  exercitu  el  apparatu  terribili  processisset  ad 
snum  nequissimum  proi)osituin  contra  eosdem 
Christicolas,  ut  in  sua  sperabat  superbia,  consum- 
maniliim,  obstitit  iierversis  cjus  conalibus  divina 


jiolentia,  benignc  permittens  ipsum ,  ne  suum 
conce])lum  impiissimum  ])rosequeretnr  ulterius, 
iiiiserabili  (luidcm,  sed  meritissima  forte  succidi. 
liia  ergo  Christo  militent,  (jui  sunt  Cliristi,  etc  ». 
Quo  magis  ad  persequendiim  prseclarum  consi- 
liiim  fideles  incendat ,  aniplissimam  criminum 
vcniam  iis  |iroponit,  qui  vel  cruceindutastipendia 
fecerint,  vel  suis  sumptibus  militarent,  vel  pro- 
fcctiiris  nccessaria  suppeditarint,  qua  ctiam  sint 
potiluri,  quamvis  ante  expedilionem  morlem  ob- 
ierint;  tum  profecturos,  eorumque  bona  in  clien- 
tclam  A])ostolica3  Sedis  suscipiens,  dicecesanis 
jubct  cominendatos  esse,  iinperat  ut  creditores 
ipsis  foenora  relaxent,  atciue  ad  id  censuris,  inaxime 
vero  Judffii  vi  compellantur.  «  Datum  apud  Ur- 
bcmveterem  IV  kalend.  A])rilis,  anno  iv  ». 

5.  Devoverat  jamdiu  arina  Eduardus  defen- 
denda;  in  Syria  religioni,  deque  ea  re  cum  Martino, 
Honorio  ct  Nicolao  sunimis  Pontiflcibus  egerat  , 
ac  demum  iterum  se  propugnandee  Cbristi  causae 
addixit  :  praeterea  significavit  litteris,  se  propter 
reccplas  decimas  ex  iirascripta  forma  Pontificiae 
securilali  cavisse  :  quas  sibi  rcdditas  lilteras  re- 
scri]isit  Eduardo  Nicolaus  ',  atque  toto  Chrisliano 
orbe  promulgatum,  ut  omnes  ad  trajiciendum  in 
festo  S.  Joannis  Ba])tistae  anno  mccxciii  se  compa- 
rarent ;  aliisque  litteris  concessit  %  ut  eamdem 
criiiiinum  condonationem  assequeretur,  quainvis 
crucem  ab  illorum  manibus,  quibiis  ea  provincia 
ab  Sede  Apostolica  non  erat  demandata,  accepis- 
set,  quam  ii  obtinerent,  qui  ab  iis,  quibus  id 
iiiunus  a  PonUfice  permissum  erat,  cruce  induti 
fuissent.  Incendendi  vero  ])ro  concione  popiili  ad 
sequenda  crucis  signa  officium  archiepiscopis  et 
c])iscopis  in  Anglia  imposuit  ^  Excitali  vero  sunt 
])lures  viri  ])rincipes  Eduardi  exemplo  ad  sacrae 
niilitiae  nomen  adscribendum,  atque  inter  caeteros 
Willcluius  '  e  Monteforti,  et  Guido  Flandriae  co- 
mes,  idemque  Namurci  marchio,  cui  annorum 
sex  decimas  a  Tornacensi  episcopo  dari  jussit  ^ 

6.  Excidium  Plolemaidis  et  wiiversce  Syrice, 
vitiis  Christianornm  ingravescentibus.  —  At  ni- 
mium  sero  parata  sunt  hac  auxilia,  cum  jam 
immensa  Christianorum  crimina  divinas  iras  adeo 
provocassent,  utsalius  esset  terram  Christi  Domini 
sanguine  imbutam  et  consecratam  a  Saracenis 
obtincri,  quam  ipsius  Christicullorum  gravissimis 
sceleribus  inquinari  :  et  qua;  superfuerat  post  tot 
clades  Christianis  Ptolemais,  a  recentioribus  Ac- 
con  dicta,  excisarum  aliarum  urbium  scelera 
imilabalur,  ac  plena,  ut  deplorant  auctores  ',  mu- 
lierculis  impudicissimis  erat,  qua;  omni  exuto 
pudore,  lenociniis  suis  tot  perdendis  animabus 
laquei  da^monum  erant.  Si  vero  huniana;  illius 
excidii  causae  spectentur,  confluxerat  in  cam  ur- 
bein  innumera  Christianorum  mullitudo,  qui  post 


'  Ep.  cur.  I,  II.  —  ^  F,p.  cur.  iil.  —  '  Ep.  cur.  ix.  —  *  Reg. 
posl  Ep.  cur.  IV.  —  5  Lib.  iv.  Ep.  cccLXXX.  —  ^  Jo.  Villan. !.  vii. 
c.  I4i  ct  itlii. 


NICOLAI   IV    ANNUS  4.    —  CIIRISTI    1291, 


91 


Anliocliiam,  Tri|ioIim,  et  alias  nrbes,  arcesquc 
ex|)iif,Miafas,  et  evcrsas  eo  confiif^eraiit,  at(|iic  iii 
tot  factiones  erat  scissa ',  illiiis  (iomiiiatiini  inter 
se  rc(;(!  Hicrosolymitano  el  Cypri,  Gallis,  Venelis, 
Geniicnsihus,  Pisauis,  An^lis,  Germanis,  praefeclis 
eqnitum  Templi  et  xcnodncliii  S.  Joamiis  Hicroso- 
lymilani,  aliisque  siiie  orclinc  particnlibns  :  ac  ne 
maturandrc  clailis  deesset  occasio,  oclodcciin  cru- 
cesij^natorum  millia,  (|ui  ad  dcfciidendam  urbem 
concurrcrant,  extreniam  illi  [icrniciem  atlulcrunt: 
cnm  enim  milla  stipcndia  ad  vitam  sustentandam  a 
diicibus  elicere  posscnt,  in  Saraccnos  excnrsioncs, 
violalis  induciis,  agcre,  pncdas  aveliere,  mercato- 
res  Saracenos  Plolemaida  venientes  intercipere  ac 
Irucidare  ca'perunt.  Oiia  de  re  soldanus  con- 
qucstus,  cum  supplicium  de  violatoribus  inducia- 
rum  sumi  non  obtinuisset,  furore  exarsit,  quas 
causas  perstringit  Ptoiicineus  Liicensis  his  verbis ' : 
«  Causa  autem  istins  captionis  duplex  fertur,  una 
fuit  diversitas  voluntalum  in  dominis,  quia  non 
simul  concordabant  in  rcgimine  sive  defensione 
Terrae  :  erant  autem  ibidem  sex  vel  septem  domi- 
nia,  videlicet  Templarii,  Hospitalarii,  Teutonici, 
consul  Pisan.  rex  Cypri,  rex  Carolus,  item  patriar- 
cha.  Propter  hanc  igilur  diversitatem  soldanus 
invalescit  ad  expugnandum  civitatein,  cum  tamen 
inexpugnabilis  dicerctnr.  Secunda  causa  fuit  stul- 
titia  crucesignatorum.  Nicolaiis  enim  papa  post 
perditionem  Tripolitanam  fecit  praedicari  crucem 
per  regiones,  et  subito  transeunt  sine  capite  in 
Achon ;  ciimque  viderent  Saracenos  portanlcs 
nierqes,  injuriabantur  eisdem,  el  aliquando  spo- 
liabant   eos,  interdum  vero  occidebant ;  propter 


'  Jo.  Villan.  I.  vii.  c.  144  et  alii.  Ptol,  Luc.  Ilist.  Eccl.  Ms.  1.  xxiv. 
c.  23.  S.  Anton.  iii.  p.  tit.  xx.  c.  6.  S  9-  Bern.  in  Chr.  Rnni.  I^ont. 
Westni.  Flor.  Hisl.  Guid.  in  AiiDal.  Flandr.  Contni.  Ilisl.  bclli  sacri 
I.  V.  ct  e\  co  Novat.  ccnl.  xiii.  c.  3.  col.  12  et  alii.  —  *  Ptol.  Luc. 
I.  XXIV.  c.  23. 


quam  cau.^am  provocatns  est  soldanus  b.  Adac- 
tiiiii  ctiam  jiircjiirando  fcruiit  '  barbarum  a  mori- 
turo  jiatre  Melecmessor,  anlequain  is  infelicein 
aiiimam  evomcret,  cadavcr  sejiultur.r  non  tradi- 
lurum,  ante(|uam  excidisset  Ptolcmaidam,  Chri- 
stianorumquc  reliquias  delevisset. 

7.  Conflato  itaque  florentissimo  exercitu,  Pto- 
leinaidain  obsidionc  cinxit,  tantamqne  hominum 
multitudinem  sccum  traxit,  ut  castra  duodccim 
milliaria  tenerent.  Nec  fregcre  initio  aniinos  Cliri- 
stiani,  quamdiii  animisinler  seconjunclissimi  sub 
Giiillelmo  c  Bcllojoco  Templariorum  magistro  sii- 
prenio  Cliristianarum  copiaruin  diicc  coalueriint : 
at  ubi  ille,  dum  bracliium  ad  feriendum  hoslem 
excrebat,  venenato  tclo  a  Saraceiio  vibrato  in  ipsa 
commissura  transfixus  occubuit  (in  cujus  strenui 
viri  laudem  exaralae  reperiuntur  Pontificia;  lit- 
lcriE',  qiiibus  illum  Nicolaus,  ciim  nonnullis  aliis 
pugnando  in  Saracenos  martyris  instar  obiisse 
pr.-edicat)  mox  eo  extincto  pavor  oninium  invasit 
aiiimos  :  «  Ex  ejus  morte  »,  inquit  S.  Antoninus, 
«  tota  civitas  commota  est  et  conlrita  :  et  quia  ubi 
mullitiido,  ibi  confusio,  cum  scilicet  non  inest 
ordo,  ideo  cum  multorum  essent  ibi  dominia,  et 
sine  ordine  orta  inter  eos  discordia  de  custodia, 
cum  omne  regnum  in  seipsum  divisum  desolelur 
secundum  doctrinam  Christi,  ideo  deserta  defen- 
sione  civitatis  qiiilibef  conatus  est  evadere  manus 
Saracenorum  ,  ne  caperetur».  Conglobatus  hos- 
tis  in  urbein  victor  irruiiit  :  qui  ad  portum 
confugcre,  partim  fluctibus  hausti ',  cum  orta 
tempeslate  navigia  appellere  ad  terram  non  pos- 
sent  ,  plurima  Chrislianorum  millia  cnesa ,  spo- 
liorum  numerus  pa;ne  infinilus  ,  urbs  a  bar- 
baris    funditus  ,   deleta    (1).    Quam    cladeni   his 


'  lipilh.  belli  sacri  apnii  Caiiis.  anti'].  lect.  lom.  vi.  pag.  27,  — 
Lib.  IV.  Ep.  cccxci.  —  '  Ep.  cur.  LXI. 


(I)  Plolemaiila  urlis  nobilis  PalEstina»,  ac  totins  refjni  r.hristianorum  in  iis  resrionibns  post  amissionem  lerosolyma!  capnt,  boc  anno 
arinis  soldani  impngnala  Saracenis  cessit.  Obsidionis  hiijus  historiam  annalisla  ex  Sanulo  polissinuim  describit ;  secl  ilbim  peculiari  libro 
prosecutus  cst  auclor  quidain  anonymus  vulgalus  a  PP.  Martene,  et  Durand  in  Collect.  monnm.  loni.  v.  Prasons  ille  quidein  niininie  inler- 
fiiil,  rem  tamen  se  cx  oculatis  testibus  didicirse  prohtetnr,  scriptisque  redegit  ea  qn.-e  ab  illis  audivit  non  diu  post  casuin  acerbum  et 
miserabilem.  Nam  in  Codice  inanuscriplo  abbalia;  S.  Victoris  legissc  sese  aftirniant  collectores  illi  volumen  dono  daluin  fnisse  abbatiae 
S.  Victoris  Parisiensis  ab  Arnulfo  de  Anagnia  pra;posito  S.  Audomari  canonico  alqiie  electo  Parisiensi,  qui  anle  ccnsecrationem  suam  obiisse 
fertur  an.  Mccxcviii.  I.ucubralionera  eamdein  expilasse  Nangins  videtur,  cuni  ejus  de  Acconensi  excidio  narralio  anclori  buic,  per  oinnia 
congruat.  Anonjmus  isle  nonnulla  refert  a  Sanuto  plane  diversa  ;  quaedam  diligentius  exponit,  ut  absolulain  plcnainque  obsidionis  hujus 
bisloriain  scribendam  si  quis  susceperit,  utrumque  scriptum  pr»  oculis  habuisse  necesse  sil.  Narrat  igitur  auctor  obsidionem  hanc  aliquandiu 
ante  ccepisse  quam  soldanns  ciim  toto  exercitu  veniret.  Pr.Tmiserat  cniin  Saracenus  septein  duces  suos  cum  4,000  equorum,  ac  pedilum 
20.000  insingubis;  atqiie  ab  liis  militibus  ccppla  Acconcnsis  urbis  obsidio  n  mcdio  Miirlii  uxque  ad  medium  Aprilis  perscveravit.  Aiitici- 
pal.-e  hiijiis  obsidionis  Sanuliis  non  memiiiit ;  ac  sermonem  de  illa  facit  Arscnius  monachns  Basilianns,  ijui  sequenti  anno  cum  Nicolao  Poii- 
tilice  ca  de  re  sermonem  fecil,  cujus  verba  iccitat  Bartholomsiis  dc  Neocaslro  in  historia  Sicula  cap.  120,  qtianipiam  in  tcxtu  mendose 
legitur  venisse  Saraceuos  die  xxv  mensis  Martii,  cuni  legendum  sit  die  xv.  Interea  soldanus  advenit,  cujus  agmen  constitnrbant  iluces 
deni,  qiiihiis  singulis  equitnm  quatuor  mdlia,  el  peditum  vicena  milba  commissa  erant.  Cuin  vero  barbari  triduo  qiiievissent ;  dein  adrao- 
vendis  propius  urbcin  inachinis  et  copiis  operani  conlulerunt,  qua  iii  re  ad  diem  usque  iv  Maii  laboratnni  fuit.  Tnnc  cinpti  sunt  per  fiindi- 
bularios  ct  jaculalores  submnveri  propugnalores  ;  doiiec  tandem  die  xv  Maii  Saracciii  urbcm  aggressione  tentarunt;  atqne  tunc  deinum 
contigit  ut  rex  Cypri  siiccedenlc  nocte  fnga  dilabeictnr  cum  Iriliiis  millibns  arnialnrnm.  Narrat  hic  anonvmus  nostcr  et  Nangins,  nec  dis- 
sentit  Sanutus,  qui  nonnisi  unioain  aggrcssionem  diei  xv  Maii  dcscribcns,  eiderai|ue  altexens  iirbis  casum,  disccssumquc  regis  Cypri  simul 
commeinorans,  confundere  ha^c  siinul  omnia  in  speciem  videtur.  Ueipsa  lameii  scdulo  Inec  distingucnda  snnl;  agrcssio  nempc  diei  xv  et 
posl  illani  fiiga  regis  Cypri ;  tunc  seqiicnli  die  ilerum  tenlata  a  Saracenis  uKEnia,  qn:e  cum  perfodissent,  nc  urhem  eodcin  impctu  cipe- 
rent,  Matiha>i  Clarainoniani  Marcscalchi  Ilospitalis  virtus  bellioa  qua  ingredientes  hostes  repulsi  snnt,  prohibnit.  (Jiiod  semel  et  iteruni  ah 
eodem  viro  strenuo,  redemitibus  die  xvii  ad  aggressionem  hostibus,  pra-stitum  est.  Die  xviii,  itiTuni  in  m«-nia  perrumpiint  Saraceni,  ilc- 
ruinque  pelluntur  a  nostris ;  scd  renovala  per  apostatas,  qui  ad  Saracenos  desciveranl,  aggressionc,  snprcmus  Cbristianoruin  copiarum 
ductor  Joannes  de  Gerliaco  ah  urbe  turpi  se  fuga  subdnxit,  magister  llospitalis  letbali  vulnere  confossus  in  navim  translatus  fuit ;  patriar- 
clia  invitus  ad  mare  cum  Cicteris  rapitur  :  alque  ita  ilefccti  viribns  aggressores  impetura  victorum  snstinere  non  valentes,  passim  cassi  ac 
irucidali  sunl.  rrbs  capta,  el  qiii  supeifuenint  e  conlliclu   Christiaui  in  doinum  TeinpU  se  recepcrnnt.  Equites  Terapli,  niagistro   siio   in 


92 


NIOOLAI   IV   ANNUS   4.    —    CHRISTI    1291. 


verbis  liiget  Pontifex  '  :  «Quantiimciimque  mater 
Ecclesia  casum  eumdem  prrBvenire  sliKiueril,  iii- 
colis  illarum  paitinni  in  galeis,  bellalorum  nuilti- 
tuciine,  ac  subventione  pccuniariajuxta  persuasam 
ab  eis  denuntialae  necessitatis  exigentiam,  etoblala; 
super  hoc  petitionis  instantiam,  succurrendo ; 
niliiloniinus  civitas  Accone  sic  ejusdem  malris  Ec- 
clesifc  stuilio  conimunita  quailraginta  et  qiialuor 
diebus  aicUssiina  Babylouicaj  potenlite  obsidione 
circumdata,  lerribilibus  macbinis  diu  noctuqiie 
vexala,  impetila  crebris  et  diris  insultibus  muris 
etiam  ipsius  per  cuiiiculos  arielatis  occullos,  qua- 
dragesimo  quarto  die  obsidenlinm  viribus,  Dei 
permissione  admirabili  et  stupenda  ,  succubuit 
capta  per  eos  et  igiii  exposila,  Cbristicolis  inibi 
existenlibus  caesis  innumeris,  et  caeteris,  qui  ha- 
bere  nequiverunt  ad  marilima  vasa  recursum,  in 
caplivitatem  abductis,  utjugnm  barbaricae  servi- 
tutis  horribile  dispendiis  civilis  uiorlis  addicti  na- 
turali  etiam  diutius  moriantur.  Etdeinde  Tyreiisis 
civitatis  deditio  secuta,  etc.  Dalum  apud  Urbem- 
veterem  kal.  Augnsli,  annoiv».  At  si  slupenda  fuit 
diviiia  illa  permi-sio,  attamen  jusla,  ut  S.  Anto- 
ninus  subjectis  verbis  ostendil"  :  «  Neque  hoc  ac- 
cidit  sine  magno  et  justo  judicio  Dei  :  nam  habi- 
tatores  cjus,  etsi  nomine  Christiani,  re  autem 
infidelibus  erant  deteriores,  re|)leli  omni  iniquilate 
et  lascivia  ;  ideo  in  iiraesenti  Deus  supplicia  reddi- 
dil,  ne  in  Dcternum  eos  puniiet,  qui  in  tam  saeva 
morte  ad  Deum  sunl  reversi;  et  ne  im|icenitentes 
ex  eis  diulius  viventes  majores  sibi  acquirerenl 
crucialus  ». 

8.  Describit  accuralius  idem  excidiuni  Sanu- 
tus',  ac  singnia  in  eo  gesla  suis  temporibus  dislin- 
guit;cujus  verba  in  re  adeo  niemorabili  consi- 
gnanda  visa  sunt  hisloriaj,  ut  secutura  aliquando 
Cbristiana  posteritas,  iiropositis  hisce  cladibiis,  ad 
recu|ierandum  sacrum  regnum  ,  delendumque 
Saracenum  nonien  accendatur  :  «  Cum  carnaha, 
inqiiit,  caeteraque  peccata  continue  augerenlur  iii 
fiacloribus  foeiJeris  baptisnialis,  nec  de  malis  vel- 
lent  conteri;  nec  per  poenitenliam  ad  viam  redire 
justitiai,  assumpsit  Seraf  piiternum  iiropositum, 
eo  ardeulius  comniotiis,  (|uod  novenidecim  Sara- 
cenos  mercalores  Ptolemaide  in  loco  vocato  La- 
funda,  juxta  cambiuni,  contra  fidem  treuguaruin 
crucesignati  gladio  peremerunt;  ac  poscenti  justi- 
tia  denegala  sit  et  quasi  instrumentum,  licet  di- 
rum,  severi  Judicis  negligentibus  misericordiae 
lempus,  Mccxci,  quiiito  Aprilis,  undique  obsedit 
Ploiemaidain  civilatem  :  in  exercitu  enim  suo  ha- 


'  Lil).  IV.  Ep.  tur.  LXi.—  -  Anluii.  iu.  p.  lU.  \.'i.  c.  U.  §  !).  — 
•'  Saiiut.  1.  III.  ji.  12.  c.  21. 


buisse  dicitur  lx  miliia  equitum,  et  clx  millia 
pedituin.  Erexit  aiitem  in  locis  variis  macbinas 
inullas,  dtmolienles  niuros  civitatis  et  turres. 
Fecit  <iuoque  pluies  minas  seu  cuniculos  respon- 
deiites  ad  lerrain  novain  factam  niiperanteturrein 
Slaledictam,  el  ad  sbaraliuni,  sive  barbacanuni regis 
Ilugoiiis,  et  ad  turrem  comitissa}  de  Blois,  etad  tur- 
rem  S.  Nicolai.  El  postea  fecit  approximare  oriflcio 
fossarum  boatbiers  multos,  mullumqiie  sibi  vici- 
nos  a  turri  S.  Nicolai  usque  ad  sbaraliuin  domini 
Oiloardi ,  et  post  leboaiicbiers  fecit  erigi  plures 
carabagas,  projicientes  magnos  lapideset  frequen- 
ter;  ita  ut  proslernerenl  muros  cum  turribus. 
Venit  autem  rex  Henricus  in  succuisiim  obsessis 
IV  Madii  cum  ducentis  militibus,  et  quingentis 
peditibus,  et  oclavo  die  t  jusdem  mensis  distrnxe- 
runt  sbaralium  regis  Hugonis,  imposueruntque 
ignem  :  pontem  quoqne  iiiuro  adliarenlem  simi- 
liter,  quia  ahquiLus  videbatur  quod  haec  defendere 
non  valerent.  Saraceni  autein  xv  Madii  violenter 
ceperunt  turrim  rotundam  novam  regis,  quae  eral 
ante  turrem  Maiedictam,  et  ipsam  eieclis  bella- 
toribus  muniere. 

9.  «  XVIII  autem  ejusdem  mensis  insexta  feria 
soldanus  durissimuin  civitati  dedit  insultum,  om- 
nem  appunensexercitussui  virtulem  contra  totum 
muri  circiiilum,  a  mari  videlicet  usque  ad  mare, 
et  inlraverunt  Saraceni  per  diclam  turrim  novam 
toto  conatu  usque  ad  barbacanum,  et  obtinuerunl 
inde  per  pontem  lapideum,  quein  fecerant  Cbri- 
sliaui,  ut  per  eum  a  magno  muro  ad  barbacanum 
transiient  :  civilalem  iiigressi  sunt,  divertuntque 
aliqui  versus  porlain  S.  Nicolai,aiii  versus  portam 
legati.  Tunc  Clirisliani  fugain  capiunt  versus  inare, 
et  Saraceni  per  scalas  libere  muros  ascendunt,  et 
infra  civitatem  jain  omnia  occupant.  Rex  autein 
et  magistri  Tenqili  et  bospitalis  Aiemannorum , 
Joannes  de  Gielli,  et  caeleri  bellatores  processe- 
runt  ad  portam  civitatis,  ut  exirent  ad  barbaca- 
num  :  sed  major  fuit  potentia  resislentium  ;  ma- 
gister  enim  Teinpli  cum  aliquibus  confratrum 
suorum,  ulleriorem  moliens  insultum,  spiculo  per- 
cussus  inleriit,  et  ad  Teinpliim  usque  delatus  est. 

«  Posl  ha'C  videiites  Turchi,  quod  nulia  esset 
defensio  ad  portam  turris  Maledictae,  in  civitatem 
intranles,  quoscuinque  reperiunt  gladio  secant. 
Cernentes  autem  rex  elcapitanei,  qui  secuin  erant, 
illorum  liberum  introitum,  cuiictosque  perimere, 
versus  mare  pergunt,  et  ciim  majoribus  galeas 
ascendunt  :  eorum  vero  ,  qui  gladios  effugerant 
impiorum,  nonnulli  ad  Templum  babuere  recur- 
suin. 

10.  «  Patriarcha  soliisquasi  pastor  bonus  solli- 
cilus  erat  de  ovibus  ,  et  cuin  propinqua  ilii  esset 


pugna  amisso,  nionachuin  Gaudini  substilueruiil.  Hic  deditionem  eorum,  qui  ad  Tcmplum  confugerant,  pactus  fuit  ;  eodeuii|ue  suasore  Sa- 
raci  ni,  quos  soldanus  iiiiserat  ut  Clinstimos  tutos  diinitlerent,  iieci  traditi  suut.  r.eciiuduni  liwc  nullum  non  inovil  lapidem  ut  barbaroruni 
furorem  placaret;  sed  cum  frustra  se  niti  intelligerent,  nocte  succeilente  pruripuit  sese  in  Cyprum  una  secum  pretiosis  sauctorum  lypsanis 
Irausvpctis.  Hiuc  opti  i.e  Sanutus  mareschalcum  Templi,  non  vero  magistrum  capite  Iruncatum  a  snltano  nolavit.  lijec  majoris  momenti  ex 
auctore,  quautuui  coiijeclura  assequi  possiim,  accurato  deccipsi,  quibus  lux  uon  modica  historiE  Sanuti  alfunditur.  iMansi. 


NI(;OLAI    IV    ANNUS   4.    —   CIIRI.ST1    121)1 


93 


galea  ad  recipiendiim  parala  ,  nl  ^rcjiciii  salvaret 
commissuni,  cnnclos  per  acinani  ainljnlaiitcs  ad  se 
in  parvo  suo  navigio  recoliigere  cnpiebat,  donec 
nimia  fnit  repletione  submersa  :  sic  animam  pro 
ovibus  siiis  el  siniui  cuin  ovibus  suis  dedit,  solus- 
que  evasil,  qui  porlaliat  crucem  et  crucifixi  ima- 
ginem  ante  eiim.  Mnltitudo  ita(]uc  ad  marilimam 
partcm  concnrrerat,  et  cuni  parva  navigia  vellent 
ascendere,  ut  ad  mnjora  coiifiigerent,  seipsos  im- 
pedientes  ( riam  ulii  tnultitiido,  maxinie  timore 
mnrlisiierterrita,  ibi  confnsio)  in  maie  allorutrnm 
impeilebant.  Erat(|iioqne  in  iiiari  tempestas  valida, 
ut  ad  magna  navigia  accedcre  non  valereiit  :  un- 
dique  erat  tremor  et  jiavor,  et  gemitus  mortis. 
Solilaiins  quoiiiie  ad  (juatuor  [)artes  civitatis  fccit 
ignes  accendi,  ut  lerroet  igne  consumeret  iiiiiversa. 

11.  «  Nunc  luit  pcccata,  sed  non  abluit  civitas 
scelerata,  gratiis  divinis  ingrala.  Ad  ipsam  con- 
fluebant  regcs  et  priiicipes  terrae.  Ad  ipsam  mit- 
tebant  succursum  tributariae  cunclae  partes  Oc- 
ciduae:  et  nunc  contra  eam  pngnanl  ninnia 
elementa.  Terra  enim  ejns  sanguinem  devorat, 
quae  sanguine  ejus  tota  madescit:  mare  absorbet 
po[)ulum :  a;dificia  consumit  ignis:  aer  funio  et 
caligine  tenebratur.  Jnste  proinde  Maledicta 
vocata  est  turris  illa,  qua  maledicta  gens  Sara- 
cenica  subinlravit,  et  qui  illi  nomen  imposuit, 
eventum  tam  diri  iiifortnnii,  nesciens  quid  dice- 
ret,  prophefavit  ».  Snbdit  nonnullis  interjectis 
auctor,  ut  allero  ab  expugnala  Ptolemaide  die 
Tenijilarios,  qui  in  arcein  Ordinis  se  receperant, 
deditionem  facere  jusserit,  funestosque  indecasus 
seculos  ita  ex()onil '  : 

12.  olncraslino  quoque  PtoleinaidEe  captionis 
soldanus  misit  ad  eos,  qui  ad  Templum  confnge- 
rant,  ut  locnm  reddanf,  salvosque  conducifaceret, 
quo  i()si  clegerint.  Fiimala  convenlione,  soldanus 
admiraldum  quemdam  cuiii  trecentis  transmittit 
ad  locnm,  qunrum  nonnulli  Christianas  capiunt 
mulicres,cum  eisaHectaiitus  tur|)iliidinemo(ierari. 
Tunc  Chrisliani  arma  capiunt,  et  intcrficiunt  uni- 
versos.  Soldanus  dissimulata  ira  iterum  priora 
requiril,  cnl^iatque  suos,  quasi  ncgligat,  qiiod 
evenil.  Accedit  [iroinde  ad  soldanum  marcscalcus 
Templi  cum  aliis  [iluribus  igiiarus  (lerfidiae,  ca- 
piteque  truncatur.  Qiiod  cernentes,  (|ui  in  Templo 
remanscrant  in  luni,  qu;c  Mafjislri  vocabatiir,  se 
reduxerunt.  Saraceni  vero  turrim  sufloderunt 
trabibus  sustentantes,  et  tunc  cum  Christiani  se 
leddcrent,  tot  Saraccni  turrini  asccndcrunt,  iil 
ru[)lis  sc;ilis  ex  (londere  turrique  ruente  cum 
Christianis  non  solum  qui  intra,  sed  etiam  multi, 
qui  erant  exterius,  Saraceni  exsfincti  sunt  ».  Hac- 
lenus  auctor  de  Ptolemaidis  eversioiie  :  iii  (jua 
insigne  virtutis  exemplum  editumsilere  non  |)os- 
sumus. 

13.Captaurbe,cumSaracenusvictorperdomos 
discurrerel  satiarelque  libidinem  et  crudelitafem, 

'  Eod.  Iib.  |).  12.  c.  2%. 


Claiissarum  |irr('ft!cla  sorores  ad  ;eris  crepilum 
c()iivoc;it;is  mniiiiit  dii^dex  anini;e  etcorporis  [leri- 
culum  ab  hostibus  imminere:  posl  illatum  enim 
stujiruin  gliidio  siiviliiros,  puasitque  et  vnco  et 
iiiaiin,  ut  aiiimai  [lulcliritndincm,  accersita  iillro 
cor|)oris  defornii:  lc,  redimereiit.  Quod  viraginis 
insigiic  facinus  S.  Anloninus  his  verbis  narrat '  : 
«  Aniio  Domiiii  mccxci,  civitas  Aclinn  capla  fiiit 
per  Saracenos,  occisis  ibi  vel  ca(itis  |)Ius(|uam 
Irigiiila  (alibi  hab(!l'-  i.x),  millibns  Clirislianorum 
iitriiisijiie  sexus.  Ciim  auteiii  csset  Achonesolciniic 
inon;ist(!rium  S.  Cl;ir;e  sornnim,  ct  ahbatissa  ca- 
|)t;im  civitalcm  audisset,  etSaiacenos  intrasse,zeIo 
castitatis  virilis  effi  cta  omnessororcs  ;id  capilulum 
cnnvocavit,  et  prima  f;iclo  sermone  snliibri,  iie  a 
Saracenis  deludcrcntur,  omnes  ad  marlyriuni  aiii- 
mavit,  et  ait :  Filia?  meae  et  sorores,  contemnamus 
vifaiii  islam  ;  et  iit  immacuI;ito  S[)oiiso  immnculato 
corde  et  cor()ore  fortes  in  fide  Domiiio  iinstro  Jcsu 
Christo  nos  valeanius  offerre,  et  [ircfio  pro[)rii 
sangiiinis  vitani  intcrminabilem  coriiparemus  , 
quod  me  viderilis  facere,  hoc  et  vos  faciafis.  Viri- 
lis  ergo  mulier  gladio  suo  sibi  nasum  proprium 
mulilavit  et  fliiente  sanguine  totaii)  faciem  cruen- 
tavit.  Aniiiiantur  sorores  ad  similia,  et  facies  suas 
(liversimode  vulnerantes  ex  cruore  virgineo  ad- 
spectuiii  hnrribileni  adspicientibus  intulerunf. 
Qiiid  plura?  Intraiit  Saraceni  nionastcrium,  eva- 
ginatis  gladiis  sanguinem  Christianum  sitientes. 
0(xurreriint  virgines  sacia»  intre|^ide  noii  deco- 
reni,  sed  horrorcm  canibiis  illis  otfercnles  :  qui 
primo  videnfcs  obstu()ueruiit,  deinde  horrentes 
omnes  gladiis  pereiucrunt.  Nempe  in  eo  quod  se 
vulneraverunf,  nisi  excuscntur  ex  speciali  instin- 
ctu  S[iiritus  sancti  hoc  fecisse,  secundum  commu- 
nem  legem  gravitcr  peccassent.  Fratres  efiam 
Minores  conventus,  qui  ibi  eraf,  intcrfecfi  sunt  a 
Saraccnis ». 

14.  Traxit  secum  Ptolemaidis  excidium  alia- 
rum  iirbium,  et  arxiiim  jacturam,  (|uas  fidelcs  iir 
Syriaci  maris  ora  obtinebaiit ;  ciirn  victoris  j)o- 
fentiac  im|)ares  se  [)iitareiit,  ac  siibitus  tcrror  ani- 
inos  fregisset.  De  Tyro  qiiidcm  hiec  Sanutus 
scribit '  :  «  Eodem  die,  quo  Ptolemaida  ca()ta  est, 
Tyrii  civitafem  vacuam  in  vesperis  relinijuenfes, 
victoribus  sine  ictu  gladii  absqiie  tumultu  bclli 
occu[)aii(lam  libere,  asceiisis  navibiis,  reliijiierunt. 
lii  crastino  vero  Saraceni  intraveruiit  neiiiine  jiro- 
hibenfe,  feceruntque  quod  libuit».  Reliquasetiam 
arces  mefu  a  cuslodibus  dcscrtas,  vel  sjionte  vi- 
ctori  dcdit;is,  vel  occii[)atas  dolo  et  ()erfidia  iiii[(io- 
ruiii  ita  describit  idem  auctor  *  :  «  Tcm|ilarii,  (jiii 
priiis  fugcranl,  Sidonem  adcunf,  et  muiiiiint  c;i- 
strum  niaris.  Contra  (juos  soldanus  uniim  admi- 
ratum  transmisit  nomine  Segei  :  qui  cum  eos  ex 
parte  terraj  superaie  non  posscf,  in  Lycia  preepa- 


'  Ant.  III.  p.  lil.  xxiv.  c    9.  §  11.  ct  \V;i(l.  iii  Aiiiial.   iii  Cliriin. 
anliii.  Ord. —  -  Tit   xx.  c.  (i.  J5  il. —  »  Saniil.  I.  ni.  p.  12.  c    -'l 
—  »  Ibid. 


94 


NICOLAI    IV    ANNUS    4.    —    CHRISTI    1291. 


ravit  nnvicrin.  Quod  cornentes  Templarii  liinore 
|jerciissi  ad  Tortosic  insulam  primo  ,  Cyprum 
deinde  confufj;erui)l  :  ndmirnldus  vcro  caslriim 
dirui  jiissit.  Tunc  (|ui  IJaruliii  erant  uuntios  illis 
iransmiltiint,  petentes  quid  de  eis  intenderet:  re- 
spondit^iuc  suI)dolus  Seg:ei,  cum  inter  cos  esset 
tregua>  conveutio  et  soldanum,  ideo  sil)i  per  con- 
fines  snos  transeunti  festive  occurrant.  Illi  diim 
jnssa  pertlciuiit,  frucidanlur,  cn|iiiin1ur,  cattMiis- 
que  nectuntur,  diruitque  niuros  civitatis  et  ca- 
struni. 

l.H.  «  Posl  liaic  parvo  clapso  tempore,  castrum 
Pcrcgrinornm  a  Christiaiiis  relinquitur,  et  a  Sa- 
racenis  destruilur.  Tunc  omiiis  Syria  amissa  cst, 
cunctique  Cliristiani  haliitatores  terraa  Promissio- 
nis  aut  inorte  exstincti  sunl,  nut  prolugi  exiiles(|ue 
suis  demeritis  inde  ad  insulaiii  Cypri  Iiabuere  re- 
fugiiim,  illicque  seciim  habentes,  quain  secum  in 
coDscientia  porlaverant,  sarcinam  peccatoriim,  et 
causam  desolationis  pnTfatae,  in  miilta  anguslia 
multoque  tremore  miseram  vilam  agunt.  Sic  re- 
ferente  Isaia  ix  cap.  Primo  tempore  (scilicet  Sa- 
ladini)  alleviala  est  (ab  onere  hoiiiiiium  peccato- 
rum)  terra  Zabidon  el  terra.  Nephthalim.  \n  ijisis 
enim  locis  ad  lilteram  Saladinus  victorias  inchoa- 
vit  supra  par.  ix  cap.  4  cum  per  partes  Tyberia- 
dis  etNazaretli  sui  equites  discurrerunt.  Et  in  no- 
vissimo  tempore  (scilicfit  Bendocdar  Messor  et  Se- 
rapli)  arjgravnta  est  via  ?naris,  trans  Jordanem 
GalilcecB  gentium.  Haec  Galila^a  gentium  vicina  est 
mari  et  Tyriis  sicut  Tiberiadi  altera  Galilaea  :  sub 
pra^diclonim  enim  trium  soldanalu  adversus  om- 
nia,  qiue  eis  Joidanem  maxime  in  regione  mari- 
tima  relicta  fuerant  Chrislianis,  aggravata  est  di- 
vinsG  severilas  ultionis  ».  His  consentiunt,  qua>  iu 
e|>itome  bellorum  sacrorum  traduntur  ajiud  Ca- 
nisium  '  his  verbis  :  «  Tyrenses  et  Sydonenses, 
relin(|uentes  civitates  eoruin  forlissimas,  effuge- 
nint.  Barutenses  vero  credentes  verbis  iiacificis 
Saracenoriim,  prodilorie  detenti  sunt  et  in  Baby- 
loniam  niissi ;  et  sic  tota  Syria  possessa  erat  per 
Saracenos  ». 

10.  De  eodem  funesto  SyritB  excidio  ha>c  ad- 
dil  Jordanus  ' :  «  Inlra  aiinos  autem  quadiaginta 
capta  aiunt  hffic  loca,  Jerusalein,  Ascalonem,  Za- 
l)ham,  Nazarelh,  Gazaram,  Ciesaream,  Buleviam, 
Antiochiam,  Zibelet  et  Biblium,  Tri|)olim,  Achon 
Suriaj,  et  Tyruin,  Sydoniam,  Barulhi  Tortosam 
castra  XII  nobilissima  amissa  siiiit  ».  Describit 
accuralius  earumdem  urbium  excidia,  qua;  ab  eo 
tempore,  (juo  Occidens  civilibus  bellis  arsit,  con- 
tigerunt,  Plolemaeiis  Lucensis  '  :  «  Aclion  deleta, 
delentur  omnes  in  circiiitu  regiones  :  et  sic  de 
regno  Jerosolyinitano,  nec  de  terra  promissionis 
remansit  aliquid,  qiiod  noii  sit  a  Saraceids  occu- 
patum.  Et  atleiide  *  hic,  quia  ut  traduiit  li,  qui 
dictas  exploraverunt  regioues,  ab  eo  tempore,  quo 


^    '  Caiiis.  antiq.  lecl.  liim.  Vl.  p.  278.  — 
uuiu.  1960.  —  ^  Ptol.  Luc.  I.  XXIV.  c.  23.  - 


-  Jiirp.   M.s.  Viit.  sii;n. 
'  Eod.  I.  .xxiv.  c.  24. 


fuit  capla  Achoii,  quod  luit  anno  Doinini  mccxc 
usque  ad  l,  omnes  islsB  civitafes  et  castra,  quae 
ernnf  Ciirislianorum,  a  Saracenis  sunt  occiipala. 
Prima  est  Jerusalem,  civitas  Dei  sumini.  Secumla 
Ascolocia.  Tertia  Ciaffa  versus  Achon.  Quarta  est 
Nazareth.  Qiiinta  est  Caza.  Sexta  est  Ca^sarea. 
Seplima  est  Lalertio,  nobilissima  civitas.  Octava 
est  Antiochia,  quasi  altera  Boma.  Nona  est  Gibel- 
leluin,  quod  antiquitus  Biblium  vocabafiir.  De- 
cima  est  liipolis,  civitas  .•imamissima  et  delectabi- 
lis;civitas,  quae  prope  Libanuin  juxta  mare  sita. 
Undecima  Aclion,  qua3  anliqiiitus  Ptolemaida  vo- 
cabatur,  quae  portuin  maris  nobilissimum  habe- 
bat  ,  et  propter  suain  nobilitatem  tot  habebat 
doininia  ,  ut  supra  est  dictum.  Duodecima  est 
Suri,  qiiae  alio  nomine  Tyriis  vocatur,  civltas  fa- 
mosissima.  Fuit  tempore  Ezechiel  prophetae,  et 
fuit  insula  tempore  ejus  :  sed  postmodum  per 
Alexandruii)  Macedonem  continuata  est  terrae. 
Tertia  deciina  fuit  Sydonia,  qua?  inodo  Sacra  vo- 
cafur.  quam  cum  Tyro  Doininus  in  Evaiigeliis 
mulfuin  commendat.  Qiiarta  decima  est  Baructi, 
quae  habebat  siium  principatum  per  se,  et  voca- 
batur  dominus  de  Bariicti,  qui  occisus  fuit  in 
Cypri  in  cccx,  et  erat  frater  regis  Cypri.  Quinta 
decima  est  Tortosa,  ubi  est  regio  Ciincadus. 

\T.  «  Sed  et  '  castra  nobilissima  multa  sunt 
perdita  :  multis  vero  omissis  soliiin  famosa.  Pri- 
muin  quidein  Monforfe  a  comifibiis  sic  nomina- 
tuin  aBdificalum  castrum  nobilissime  munituin. 
Secundum  autem  castrum  de  Monreale,  fortissi- 
iniiin  casfrum.  Terfium  Baltelbiancho  ,  castrum 
foitissimiim.  Quarluin  Archibocha ,  fortissima. 
Quintum  Zafectum,  castrum  munitissimum.  Sex- 
tiim  Archinferum  ,  castrum  nobilissimiim.  Septi- 
nnim  Malacrea,  castrum  potentissimum.  Octavum 
Locrosale  ,  castrum.  Nonuin  Botrone  ,  castrum 
fortissimum.  Decimiim  Neiniihinum,  castrum  no- 
bilissiinum.  Undecimum  Nagacum,  castrum  po- 
lentissimum.  Duo  deciinum  castrum  Peregrinum, 
quod  erat  castrum  Templariorum,  et  alia  plura 
castra  in  principatu  AnliocbiEe,  et  aliis  pluribus 
locis,  sed  iii  coiifliiibus  iinecipue  Armeniac  Mino- 
ris,  quae  ftierunt  Teinpli  hospitalis.  Sola  aiitein 
insula  Cypri  nobis  remansit.  Armenia  vero  Minor, 
(|U8e  antiquitus  Cilicia  vocabatur,  et  Georgia  Chri- 
sfianorum  est;  sed  ritu  Graecorum  vivunt.  A  mille 
CCL  usque  ad  xc  sunt  capta;.  Sed  tempore  istiiis 
|)apffi  quinqiie  civilates  sunt  captiB  videlicet :  Tri- 
polis,  Achon,  Tyrus,  Sidonia,  Banicti  cuin  aliqui- 
bus  castris  ».  Lugemus  ipsi  propagatam  ulterius 
Mahometaiioruin  lyrannidem,  afqiie  Armeniam, 
Cyprtim,  aliaqiie  vastissima  regna,  et  imperia  ab 
impiis  debellata,  duiii  lideles  omisso  bello  sacro, 
enses  iiiutuo  criiore,  pro  qiio  Christus  suum  effu- 
dit,  loedaie  non  perhorrueriiiit. 

LS.  Nec  levia  funests  illius  cladis  praenuntia 
defuere  prodigia:  Pachymerius  -  enim  de  Antio- 

'  Cii|).  25.  —  -  1'acliyiii.  Ilisl.  I.  vii. 


NrCOLAT    IV    ANNUS   4. 


CHRISTl    I2I»1, 


95 


chia,  Tripoli,  ct  Ptolcinaiile  siil)  Aiulronicoeversis 
locutus,  hivc  aiVcrt  :  «  Sacer  panis  Lalinnin  typuin 
prae  se  tulll  (ita  schisinalicus  loijullur),  iiiger  ct 
teter  llicriaca  colore.  Ueipartc  iniago  pt-r  dies 
complures  lacrymavit.  K  Gtorgii  marlyris  imagine 
sanguis  ebullit.  Aiitiochia,  Tripolis,  Ptoleinais, 
tota  (lenique  Syria  a  Bahylonio  sultaiio  eversn, 
caesis  et  deletis  habitatorihus  Italls  ».  Tiim  siibdit 
hanc  notatu  dignissimam  senleiitiam  :  «  Solemus 
quidem  terrores  piodigioruiii,  spe  et  iiiora  noliis 
ipsi  hlandieutes,  ad  alios  transferre  :  verum  iipud 
quos  malorum  signum  apparuerit,  apud  eos  etiam 
eveiituin  rarum  fore  consl;il  ».  Qiui'  eiiim  Grtecos 
ex  Syria;  clade,  cui  nuiKiuaiii  auxilia  siihmittere 
voluerunt,  manebaut  niala,  videmus  :  cum,  post- 
quam  Latini  inde  pulsl  fuure,  belli  Saracenici 
moles  Gra;cos  0|ipresserit.  Ne  veio  Stiraceni  ob 
deletum  in  Syria  Christianorum  nomen  superbia 
insolescerent,  eamque  victoriam  sibi  adscriberent, 
inflictas  a  vindice  Numine  iirevi  poenas  senserunt. 
Traduntenim  Aytonus  ',  Marinus  *,  Sanulus,  alii- 
que  auctores,  sultanum  Babylonium  in  venatione 
a  snis  fuisse  interemptum,  illius  duces  imituis 
dissensionibus  exortis  invicem  caeiiihus  grassatos, 
majoreuique  intidelium  iilorum  partem  fame  per- 
iisse.  Sed  de  ils  iterum  anno  se(]ueiili. 

19.  De  clade  Sijriaca  litterce  Nicolai  ad  Phi- 
lipputn  Gallorum  regem.  —  Interea  concussit  ter- 
rore  Occidentem  Orieutalium  clades,  plaiictu(|ue 
omnia  implevit :  cujus  dolor  prae  caeteris  coniuiu- 
nem  Christianorum  parentem  confodit,  Nicolaus 
itaqiie  crudeli  uuntio  saticiatus,  mox  imbutas  la- 
crymis  iitteras  ad  omnes  principes  Christianos 
scripsit,  ut  ipsos  in  Saracenos  concitaret.  Extant 
iu  primis  ad  Philippum  Gillorum  regeni  datce', 
quibus  deplorat  Plolemaidam  (receiitiori  nomine 
Acconem  api)ellatam)  quadraginta  quatuor  dierum 
oppugnalione  captam,  omnes  obvios  gladio  caesijs, 
proiterea  plures,  dum  in  uaves  evadere  niteban- 
tur,  uiidis  absorptos,  Tyrunique  ex  Acconis  exci- 
dio  tanto  metu  percussam,  ut  deditioncm  hosti 
fecerit.  Tum  summls  precibus  conteiidit,  ut  in 
extremo  illo  casu  consentaiiea  auxilia  subiiiittat  : 

20.  0  Charlssimo  iu  Christo  filio  Philippo  regi 
FranciK  illustri. 

«  Recordare,  |irinceps  inclyte,  (luod  Christia- 
nis  iu  parlibus  transmarinis  acciderit,  intuere  et 
respice  totius  Chrislianitalis  opprobrium.  Ha;redi- 
tatis  DominiciefunlcuIusTerra-Sancta  versaestad 
alienos :  ad  exlraneos  sacratissiina  et  alia  loca  ejus, 
inter  quae  civitas  Acconensis  venit,  proh  dolor ! 
noviler  in  ruinam  ;  quain  licet  Romana  niater 
Ecclesia  studiose  vitare  studuerit,  civitati  eidein, 
ut  passagli  geueralis  adventum  sufliceret  exspe- 
clare,  in  vasis  maritimis,  copia  bellaturuiu,  pecu- 
niario  subsidio,  subveniendo  soIUcite,  proul  sug- 


'  Aylon.  Hisl.  Orien.  c.  53.  —  =  Sanut.  1.  in.  p.  13.  c.  1.  — 
'  Lib.  I.  Ep.  cur.  li.  et  Formul.  Mar.  libuli  Ms.  Valic.  p.  298. 
oam.  3052. 


gessit  exinde  nuntiala  necessitasetseriessuper  hoc 
oblata;  petitionis  exegit;  nlhilominus  tamen  civi- 
tas  eadem  sic  prompto  ipsius  Ccclesia;  fulla  sul- 
fragio,  sic  dlligcnter  iiislructa  jiosl  arctissinKe  oh- 
siilionis  instantiaiu  ,  (|iiain  contra  eam  in  gravi 
multitudine  quadraginta  et  quatuor  diebus  Babylo- 
nicae  persecutionis  perliiiax  continuavit  instaiilia; 
die  iiocluque  ipsam  frequenlihus  terrihihuiii  iiia- 
chinarum  ictibus  atterendo,  renovamlo  infestos, 
quasi  continue  sihi  succedentes  iiisullus,  et  ijjsius 
otlam  mcenia  occultis  arietando  cuiiiculis ;  heu  I 
ante  faciem  persequentium  cecidit  occuiiala  et 
igiii  exposita  per  cosdem  ,  Cliristicolis  ipsaiii  iiiha- 
bilantibus  itro  parte  iiiaxima  in  gladii  ore  cadenti- 
bus,  reliquis  prreler  illos,  qiii  fuga;  navalisevasere 
prcBsidio,  captivatis  ;  et  Tyrensi  civitate  valido  pro- 
iude  ferrore  concussa,  (juasi  e  vestigio  ejus  est 
deditio  subsecuta. 

21.  «  Ciim  igitur  hujusmodi  Dei,  et  tolius 
Christianitatis  negotium,  cuncti  Catholici  reges  et 
principes  orbis  terra;  cordi  potissime  gerere  de- 
beant,  et  vehementer  affici  circa  illud  opere,  et 
operam  impendendo  sollicitam,  ut  votivum  au- 
ctore  Doniino  exituin  sortiatur;  screnitalem  re- 
giam  rogamus  et  horlamur  atlente  ,  inslanter 
requirimus  et  obsecrarnus  in  Filio  Dei  Patris, 
(|uateiius  clara  progeiiitoruiu  tuoriiiii  vestigia , 
eorumque  opera  iiuilans  pietalis,  ([ui  zelo  devotio- 
nis,  et  fidei  fervore  succensi  pro  terra  ipsa  expo- 
suerunt  totuliter  se  et  sua,  ob  revereutiam  Jesu 
Chrisli,  qui  prote  sedira;  niortis  ex|iosuit  passioni, 
sic  teipsiim  et  regnum  tuum,  tibique  subjectos 
ad  picEdictum  negotiuni,  et  |iro  ipso  dispouas,  ut 
illud  tuo  et  aliorum  reguni  et  prin(.ipuiu  auxilio 
circumfultum  ad  optatum  eirectum,  ad  laudem 
Dei,  et  tolius  Christiaiiitatis  honoreiu  feliciter  per- 
ducatur. 

il.  «  Kt  (juia  provida  cunclorum  consilia,  qui 
uovtiruiit  conditioiieiii  Terra'-SanctcC,  conveniunt 
et  heri  peisuadent,  ut  ad  terraiu  ipsaiii  navale,  seu 
galearum  suhsidiiiiu  cursu  celeri  dirigatur,  cum 
per  hoc  eideiii  Terra;  iu  tanta;  ueccssitatis  articulo 
possit  utilius  et  efflcacius  suhveniri,  ac  resisti  co- 
uatibus  et  debilitari  potentia  inimici,  qucesumus 
ut  eidcm  Terra;  super  tain  lugubri  tamque  niise- 
rahili  statu  ejus  piae  mentis  allectione  coiiipatiens, 
suisque  profundis  dolorihus  condolens,  hujusmodi 
subsidium  juxta  potentia;  tua;  vires,  et  exigentiain 
necessitatis  instaufis  ad  prxnlictam  Terram  cuin 
ea,  qua  fleri  poterit  acceleratione  transmiltas.  Nec 
sit,  fili,  excellentiae  tuae  grave  (juod  petimus;  sed 
illud  tanquam  priucepsCathoIicus,  ad  (luein  super 
hujusmodi  Terra;-SanctK  negotio  c;cterorumChri- 
stianorum  regum  et  principum,  et  alioruiu  sub 
religione  Christiana  degenliuiu  oculi  diriguntur, 
proinptis  animis,  et  niunilicentia  regia  exequaris, 
ut  pifeler  diviiue  retrihulionis  prajiuiuui  tibi 
exinde  proventurum  gloriosiB  laudis  in  sa;culo 
sonora  praeconia  consequaris.  Dat.  a|)ud  Urbem- 
veterem  X    kal.  Septeinbris  ,    auuo    iv  ».  Tum 


96- 


NICOLAI    IV    ANNUS   4.    —   CHRISTI    1291. 


poslriilie  ejiis  diei  aliis  repetitis  litleris  '  regeni 
ipsum  adliorlatus  est,  nt  velcrucem  prore  Syriaca 
recuperaiuia  iiidueret,  \el  deciniani  parenti  cru- 
cesignato  concessiini  restiliieret.  Qna  de  re  atl 
Parisicnseni  episcopuin  scripsif-,  ut  si  Gallorum 
rex  crucis  signa  in  Saracenos  attoUere  respueret, 
coUectas  e  deciniis  pecunias  a  patre  acceptas  re- 
funderet. 

23.  De  eadem  re  litlerce  Pontificm  ad  Ge- 
7iuenses  pro  inslanranda  exjjeditione.  —  Implo- 
ravit  etiam  Genuensium  o|)em,  quorum  oiim  vir- 
lus  in  com|)aranda  Clirisliano  nomini  Syria  emi- 
cuerat ,  ut  inimicitias  cum  Venetis  ponerent, 
induciasque  firmissimas  contraljerent  :  verterent 
arma  in  Saracenos,  atque  in  earepublicalegesin 
Concilio  Lugdunensi  sancitas  i^romulgarent,  ac 
sumnia  religione  servarent,  cjuibus  vetabatur,  ne 
Chrisliani  ad  Saracenos  arma,  ligna  ad  contlandas 
naves  idonea,  aliave,  quibus  offendi  Clirisliani 
possent,  deferrent.  Quo  vero  eorum  animos  ad 
hcBC  infringeiet,  funestum  rerum  Christianarum 
lapsuin  hisce  verbis  in  eorum  ocuUs  defixit '  : 

«  Dilectis  filiis,  polestali,  capitaneis,  consilio 
et  coinmuiii  Gianuensibus. 

«  DirsB  amaritudinis  calicem,  nuper  nobis 
de  Syriae  partibus  prot)inatum,  non  sine  lacry- 
maruin  inofliivio  degustantes,  in  amara  niniis  et 
tristia  valde  prorumpere  cogiinur,  vocesque  de- 
promeie  lugubies,  ac  vehementein,  queiii  senti- 
mus  inlrinsecus ,  quo  durius  iieituibamur  iu 
intimis  revelare,  ac  iiisinuare  dolorem,  quamvis 
forsitan  praesenlis  paginae  cursuin  gressus  celerior 
lira-eurrentis  fama^  jiraivenerit ,  et  jam  rumoris 
prcLloqueiitis  atfatibus  ad  notitiam  vestiam  per- 
venerit,  quod  nostraruni  lingua  proloquilur  litte- 
rarum.  Sx'pe  quidem  iila  Onenlalis  jilaga  profun- 
das  Ecclesitc  |)lagas  impusuil,  siei^e  illam  poculis 
aniaricavit  absyiilliii,  sx'pe  felleo  cibo  pavit,  sau- 
ciavil  vuliieribus,  et  turbalionis  validae  acerrima 
i)uuctura  conlotiil.  At  luinc  ei  aniarissima?  |)olionis 
baustus  uberriinos  inlulil,  nunc  illain  nnjeroris 
immensi  ferculo  copioso  rejilevit,  eanique  furoris 
feralibus  gladiis  crudelissinie  [)upugit,  quiu  potins 
ad  ejus  usque  interiora  pervenit.  Snperfundinuis 
itaqne  illato  calici  acrem  fletum,  el  tam  amaro 
potui  et  tam  acerbo  inundantem  lacrymaruni  plu- 
viain  immiscemus.  Audiviinus  etenim,  inoeslisque 
relatibus  aperilur,  quod  dicbus  proximo  jam 
transactis  aucla  quamplurimum  Babylonici  per- 
secutoris  immaiiilas,  Cliristianiim  sanguinein 
sitientis,  et  in  Christianitatis  exterminium  aspi- 
rantis,  extremum  sulc  nefandai  potentiai  viribus, 
innumera  videlicet  nuillitudiiie  armatorum  ma- 
chinis  plurimis  et  aliis  instrumentis  bellicis  con- 
gregatis,  contra  civitateni  Acconensem  in  ira 
spirituque  furoris  procedens  hostililer,  civitatem 
ipsam  uiulto  rcvera  populo  praedilam,  mullae  no- 


1  Lib.  IV.  Ep.  cur.  ui.  — 
Ep.  cur.  Lv. 


-  Ibid.  Ep.  cur.  I.III,  Liv.  —  3  ibid. 


bilitatis  insignitam  titulis,  et  bonorum  affluentia 
o|)uleiitain,  quae  uiiiversis  Chrislitolis  transitum 
ad  jiartes  ilias  liabentibus  potissimum,  et  prin- 
cipale  refugium  existebat,  obsedil,  ipsam  angu- 
stans  arctins,  ac  eam,  et  non  modicam  fldelium 
copiam  tunc  inibi  moram  trahentium  sic  infestis 
et  validis  iinpugnationibus  macbinarum,  ictibus- 
que  missilium,  modisque  aliis  bellicis  per  noa 
modici  lemporis  spatium  die  noctuque  iusultibus 
violentis  impetiit,  cunctisque  conalibus  indesi- 
nenler  oppressit,  quod  eam  tandem,  incolarum 
ipsius  et  caeterorum  tunc  ibidem  praesentium  viri- 
bus  superalis  in  arcu  et  pharetra,  furentibus  gla- 
diis  comprehendit.  In  cujus  tam  sinistri,  tara 
flebilis,  tamque  dolorosi  eventus  aiticulo,  cum 
religionum  Christo  militantium  fratres  aliique 
armis  accincti  quamplurimi,  viri  quippe  strenui 
alhletce  Domini,  et  propugnatores  electi,  pro  de- 
fensione  civitatis  ejnsdem  interius  vigilantes,  tole- 
rare  diutius  irruenlium  undique  ac  insilientium 
Agarenoium  teiribiles  inijietus  et  aggressiones 
nef.rias  non  valerent;  demum  posl  infandum 
fldelium  multorum  excidiuin,  post  captionem 
miserabilein  plurimoruin  ;  ul  caeteros,  quos  in 
terra  marique  saeviens  truuidabat  gladius,  furor 
devorabat  hoslilis,  manusque  ininiica  necabat, 
qiioiisque  j^rae  magnitudine  tiinoris  attonitos,  et 
iii  desperationis  angustia  coustilntos  incertis  et 
ambiguis  passihus,  ut  a  necis  eruerentur  exitio, 
fiigientes,  fluctus  obduxita>quoreus, silentiorelin- 
quaiuus  ;  civitatem  praedictam,  quod  non  absque 
amaritndine  copiosa  referiinus  ,  et  profundis 
sedulisve  suspiriis  recensemus,  ausu  damnabili 
occujiarunt,  illam  flammis  voracihus  exponeiites. 
0  nefanda  rabies  paganorum  !  0  inimanis  feritas  ! 
U  execrabilis  et  fiinesta  sa!vitia,  quae  in  Christi 
piigiles,  in  servos  Dei,  et  in  fidei  orlhodoxaj  cul- 
tores  sic  etlerbiiil,  sic  desacviit,  tantfC(|ue  crude- 
litatis  horrorem,  tamque  nefariac  impietalis  ex- 
cessuni  dira  perpetratione  peregit! 

24.  «  Dolet  igitur,  el  aniarius  eadem  pertur- 
balur  Ecclesia,  dolet  et  ejulattantis  et  lam  acerbis 
viilneribus  sauciata  :  perfundilur  lacrymis  vultus 
ejus  :  undique  sibi  gemitus  et  lamenta  consur- 
gunt,  dum  quos  regeneravit  in  filios,  feralis  hostis 
voravit  inipietas,  et  in  fidelium  populos  sa3vit  iin- 
maniiis  gladius  iuipiorum.  Quis  igitur  ortho- 
doxiB  fidei  zelo  fervens  ad  tantam  sui  Redemptoris 
ulcisceridam  injuriam  nonexsurgat?  Quisrenatus 
fonte  baptismatis  ad  tantuni  non  excilelur  Chri- 
stianitalis  opprobrium  vindicaiidum  ,  aut  non 
stabitadversusnequiliaui,et  insultantemaudaciam 
hostium  cruciflxi  ?  Profecto  posset  non  indigne 
redargui,si  quis  fidelium,si  quis  Christi  sanguine 
pretioso  redemptus  se  ad  hoc  non  exhiberet  ultro- 
ueum,  promptum  non  exponeret,  spontaneum  non 
offerret.  Unde  nos  coiisideranles  attentius,  quod 
pro  ejusdem  terra;  luitioiieconlinua,  sicut  vestrain 
non  crediinus  latere  notitiam,  praedicla  Ecclesia 
labores  plurimos,  curas  innuraeras,el  gravia  onera 


NICOLAI    IV    ANNUS    4.    —   CHRISTI    1291. 


97 


pertulit  expensaruin,  sic  ut  expectare  sufficeret 
passagii  ^'cneralis  adventiim  in  gaieis,  aliisque 
vasis  m.irilimis,  copia  bellatorum,  et  etiam  pecu- 
niiiriiiii  summis  suliveniomio  sollicile,  proiit  siig- 
gessit  exinde  nunliala  iiecessitas,  et  series  super 
lioc  oblataj  pluries  pelitionis  exegit;  ac  eidem 
Terne  tam  diris  lamciue  crudelibus  suiiaclae  dis- 
pendiis,ettantorum  dlscriniiiium  iiiole  presste,  ac 
pericutosis  convulsaB  turl)iiiibus  paterno  coinpa- 
tientes  afifectu,  et  jiietalis  zeio  sibi  ex  inlimo  con- 
doientes,  cunctos  sub  religioneCalholii;B  fidei  mi- 
litantes,  sed  vos  potissime,  quos  ad  lioc  efficacio- 
res  et  utiliores  agnovimus  ad  ejusdem  Terrai  sub- 
sidium  decrevimus  excitandos,  ut  illa,  caelestis 
auxilii  opeconfota,  jugum  servilutis  etfugial,  et  de 
manibus  recuperetur  hoslilibus,  ac  recuperata  sa- 
lubriter  et  stabiliter  conservetur. 

25.  «  Rogamus  igitur  iiiiiversitatem  veslram, 
et  hortamur  attenle,  confldenter  requirimus,  in- 
stanter  petimus  et  obsecramus  in  Filio  Dei  Patris, 
quatenus  iiifra  claustra  pectoris  meditatione  solli- 
cita  revolventes,  quod  Dei  est  quod  aj;itur  in  hac 
parte  negotium  ;  quodque,  licet  iUud  tolius  Chri- 
stianitatis  existere  dignoscatur,  vos  tamen  et  civi- 
tatem  vestram,  consideratis  attenlius  qua  consi- 
derationi  se  oflerunt,  quadam  specialitate  contingit. 
Attendentes  insuper,  quo(i  non  solum  ad  salulis 
veslrcE  profectus  exubeies,  sed  etiam  ad  vestrum, 
vestraeque  civitatis  honorem  grandem  et  gloriam 
redundabit,  si  ad  Terram  prBedictam,  prout  tanta 
et  tam  urgens  ejus  necessitas  exigit,  promptum 
celeremque  succursum  duxeritis  destinandum  ad 
recuperandam,  favente  Domino,  Terram  ipsam 
congruuni,  juxta  potentia;  vestraj  vires,  prodivina 
et  Aposlolicae  Sedis,  ac  nostra  reverentia ,  tan- 
quam  fllii  benedictionis  et  gratiie,  Deoque  devoti 
festinum  et  efflcax  galearum  subsidium  (super 
quo  ad  parles  ilias  dirigendo  celeriter  cunctorum 
consilia ,  qute  conditionem  ipsarum  agnoscere 
conveniunt,  idque  fieri  peisuadenf,  cum  per  hoc 
eis  utilius  et  melins  subveniri  valeat,  ac  resisti 
conatibus,  et  debilitari  potentia  inimici)  studealis 
pensato  tanlse  necessitatis  articulo  destinare,  ut 
eidem  Terra?,  vestro  et  aliorum  fidelium  adjuloe 
praesidiis,  suCfragiis  circumfulti-e,  dies  votivae  re- 
cuperationis  et  celeris,  cooperante  superni  regis 
auxilio,  illucescat. 

26.  «  El  quoniam  in  abundantia  pacis,  et 
tranqiiiliilalis  lenipore  tractantiir  utilius  et  aguntur 
fructuosius  quoe  sunt  Dui,  quBesuinus  ut  munta- 
libiis  oculis  erectis  ad  supeios,  et  stiidiis  directis 
ad  bonum,  inter  vos  invicem  pacis  foedera,  et  spe. 
cialiter  cum  communi  Venetoium  firniam  pacein, 
flrmaiuque  concordi;e  unitatem ,  pulso  |)roeul 
cujusvis  discordiie  nnbilo,  reformetis,  aut  saltem 
treguam  firmelis  longo  tempore  duraturam.  C;o- 
terum  ad  subtrahendum  lucra,  redilus  et  pioveii- 
tus,  quibus  Babylonicus  hostis  insanus  tortior  red- 
dilur  ad  impugnationem  fldelium,  et  retinendiim 
Terram-Sanclam  ac  alia  Christianorum  loca,  qiiae 

Ann.  —  ToMiis  XXlll.  —  Ravn.  IV. 


neqiiifer  occiipavit,  firmiler  statuatis,  cerlis  gra- 
cibnsiiue  pij;nis  appositis,  ut  luillus  otunino  ve- 
strorum  concivium ,  veslrique  territorii ,  seu 
dislriclus  ad  lerias  Suldano  subjeclas  acced.it, 
ineicatioiies  alii|uas  ferii,  ainioiuni,  lignaminuni, 
vel  aliarum  rerum  quarumlibet  deferat,  sive 
mitlat,  sibii|ue  vel  suis  prteslet  auxilium,  vel 
lavorem  ;  eos,  (iiii  secus  altentare  piicsunipsurint, 
per  exactionem  poenariim  adhibilarum  efficaciter 
pimiendo  ;  ea(|ue  contratales  tam  in  generali  Con- 
cilio,  (|uam  iiiLugdunensi  postinoilum  subsecuto, 
neciion  et  per  nos  statuta  nosciintiir  flrniiter  ob- 
servantes,  etfacientes  a  vestris  siibditis  observari ; 
et  patienter  feratis,  ut  pra;sumptores  hujusmodi 
tam  per  Ecclesia;,  quam  pi^-  aliorum  galeas,  alia- 
que  vasa  fideiium  juxta  ordinationem  seu  disposi- 
tioneni  Apostolica;  Sedis  inipune  ac  libere  [lerlur- 
bentur  ofl^ensis,  et  a  talibus  compescantur,  ut  jier 
auctae  punitionis  remedium  eorum  temeritas  faci- 
lius  repriinatur  ». 

27.  Exlat  in  Regesto  Pontificio  eaConstitutio' 
qua  subjecta;  poenoe  prLevaricaturis  incussae  sunt  : 
«  Qui  conlra  hujusmodi  statutum  nostnim  quo- 
modolibet  veuire  prasuniiiserinl,  practer  pcenas 
praedictas  (contentas  iiimiruin  in  Diplomate  alio 
aliquot  ante  annis  edito),  quas  illos  ipso  facto  in- 
cuirere  volunuis,  perpeluo  sint  infames  et  intesla- 
biles  habeantur,  ita  quod  nec  test.iri,  neque  legala 
eis  seu  relicta  percipere  valeant.  Et  insuper  ad 
successiones  lain  ex  testamento,quam  ab  inteslato 
siiit  prorsus  et  reddantur  inliabiles,  necad  imblica 
quEelibet  admittantur  officia,  sintque  illis  bmnes 
actus  legitimi  penitus  intcniicti  ,  et  tanquam 
excomniunicati  hostesque  Catliolicoe  fidei,  post- 
quam  de  ipsorum  hujusmodi  temeritate  constite- 
rit,  diebus  Dominicis  et  festivis  iiuhlice  nunlieiitur, 
et  iii  fiscuni  bona  eorum  omnia  devolvantur.  NuUi 
ergo  etc.  Dat.  apud  Urbemvet.  X  kal.  Sept.,  an.  iv  b. 
Pergunt  superioreslitterae: 

28.  «  Volumus  insuper,  ut  ambassiatores  ve- 
stros,  viros  quidem  providos  et  discrelos,  ac  tam 
super  pace  et  treugua  et  aliis  praemissis  vestrarum 
conscios  voluntatuni,  et  inlormatos  plenius  ac  iii- 
structos  ;  quani  superviiset  inodis,  (luibus  melius 
et  facilius  terra  recuperari,  et  recuperata  conser- 
vari  praedicla,  ejus(|ue  hostes  usque  ad  tem|ius 
generalis  passagii  valeant  inipiignari,  acsuperaliis 
etiaiii,  qucB  hujusmodi  contiiigunt  negotium,  ad 
iiostram  prajsentiam  qiiantocius  destinetis  :  iii 
|)r;edictis  vos  taliter  Iiabitiiri,  quod  praeter  ain- 
pluin  laiidis  humanac  piceconium  ajlernae  bealilu- 
diiiis  praemia,  nostrffique  conimendaiionis  titulos 
uberes  exinde  non  immerito  consequi  valeatis.  Et 
ecce  venerabilem  fiatreni  noslrum  G.  arcliiepi- 
scopum  Regin.  latorem  pi  x-sentium,  virum  utique 
prudentem,  circumsiiectum,  et  providnin,  ac  no- 
bis  et  Iratribus  noslris  iiierito  suie  iiiultipli(.is  pro- 
bitatis  acceptum,  ad  vos  propter  lioc  fiducialiter 

'   Kp.   LVI. 

13 


98 


NlCOLAi    IV    ANNTIS   4.     —    CHRISTI    129i 


duximus  transmittendum,  qui  vobis  super  pra^- 
missis  noslrae  intentionis  proiiositum  i^lenins 
explicabil.  Dat.  apnd  Urbeinvotereni  id.  Ang. 
an.  IV  1). 

29.  Concilia  inita  rcparandis  Syrice  rebits.  — 
Eadem  litteraruni  sentenlia  ad  Venelos,  qua^  ad 
Genuenses  niissa  '.  Cum  vero  Veneli  cum  pa- 
triarcha  Aquileiensi  bellum  gererent,  Nicolaus  ad 
eos  conciliandos  episcopum  Urbevetanum  misit, 
ut  ad  recuperandam  Terram-Sanclam  incumbe- 
renl.  Eam  etiam  Ponlifex  ad  prompla  conflanda 
auxiiia  rationem  iniit,  ut  in  singulis  |irovinciis 
episcoporum  Concilia  ceiebrarentnr,  in  quibus  de 
parando  auxilio  decerneretur  :  quo  ar^umeuto 
ad  Mediolanensem  archiepiscopum  ac  suffraganeos 
episcopos  datiE  litteraj  %  adjiciturque  in  Regesto 
eam  litterarum  seriem  ad  omnes  alios  archiepi- 
scopos,  primates,  patriarchas  esse  missam.  Quibus 
ea  consentiuntqua?  iu  Salisburgensi  Chronico  tra- 
duntur  ',  jussu  nimirum  Pontificio  Salisburgi 
habitum  Concihum  provinciale,  visumque  patri- 
bus  tuisse,  ut  Tem|)larii  et  Hosi^ilalarii  in  religio- 
sam  unam  eqnitum  familiam  redigerentur;  fere- 
bat  enim  fama,  uuncjuam  Acconem  expugnandam 
fuisse,si  muluum  intereos  amicitiae  fceduscoaluis- 
set  :  tum  ut  Ronianorum  rex  cuni  iirincipihus  ad 
fereniium  Ternc-Sanctie  auxilium  exciretnr,  id- 
que  Romano  Ponlifici  rescriptum  :  sed  anlequam 
oratores  ad  Sedem  Aposlolicani  accederent,  Nico- 
laum  obiisse.  Qua;  iisdem  verbis  in  Eberbardi  An- 
nahbus  '  reperiunlur. 

30.  Cffilerun)  non  ea  Saiisburgensium  tantum 
[)atrun)  senlenlia  fnil  :  Nicolaus  eniin  Calaritano 
archiepiscopo  in  Sardinia  injunxit ',  ut  in  provin- 
ciali  Concilio  de  Hospitalariis  ac  Ten.plariis  in 
unum  Oidinem  cogendis  agitaret  :  «  Cuin  lide  di- 
gnorum  pandat  asserlio,  quiu  iiotins  communis 
vox  habeat,  quod  dileclos  filios  fratres  Hospitalis 
S.  Joannis  et  n)ilitiai  Templi  Jerosolymitani  ad 
unius  Ordinis  unitatem,  seu  religionis  unionem 
auctoritate  Apostolica  reducamus,  ut  sincerius  et 
uniformius  iuvinculo  charilatis  et  pacis  tendentes 
ad  uiium,  efficacius  possint  prosequi  negotinm 
memoralum ;  super  quorum  unione  bactenus 
etiam  tempore  LugdunensisConcilii  specialismen- 
tio  et  collatio  facla  fuil,  volunius  el  per  Apostolica 
libi  scripta  mandamus,  quatenus  cum  suffraga- 
neis  tuis  in  provinciali  Concilio,  quod  a  te  fieri 
Tolumus,  iirout  tibi  peialias  nostraslitleras  iiijuu- 
gimns,  haliilo  snper  iioc  cousilio  diligenti,  et 
exacla  cum  illis  deliberatione  secuta,  nobis  quod 
per  le  ac  eosdem,  ac  sullragaueos  deliberatum  fue- 
rit  in  hac  jiarte  plene,  fidelilcr  ,  seiiatiin  ,  et 
expresse  per  tuashUeras,  haruui  serieiu  continen- 
les  tuoque   sigillo  muuitas,  procures  quaiitocius 


'  Reg.  post  eamil.  Ep.  cur.  lv.  —  -  Ibitl.  Ep.  ciir.  LVin.  et  ia 
Formul.  Mar.  Ebuli  Ms.  Val.  pajr.  300.  iiuui.  3057.  —  ^  Cliioij.  Sa- 
lisb.  apuil  Cams.  autiq.  lect.  toui.  vi.  pag.  1275.  —  '  Eberardi  Aiinal. 
apud  Canis.  aniiq.  lect.  tooi.  i.  pag.  322.  —  '  Lib.  iv.  Ep.  cur.  lix. 
et  in  Form.Mar.  Ebuli  Ms.  Vat.  p.  301.  iium.  3058. 


intimare.  Dat.  apud   Urbemveterem  VI  kal.  Sep- 
tenibris,  anno  iv  ». 

31.  Cuni  hnjiismodi  conjunctio  Sjriae  rebus 
utilissiina  viiKretnr,  eoque  aignmento  ad  Gallo- 
rnm  et  Anglorum  reges ',  tiim  ad  |iriorem  '  Vene- 
lum  Hospitalaiiorum  S.  Joaiiis  Hierosolyniitani 
atque  ad  |ir;ece|itoiem  "  Temiilariorum  scri[ilum 
fuil.  Cum  vero  aiitea  Nicolaus  Encyclicis  hlteris 
fideles  omnes  esset  adhorlatus,  ut  snb  Eduardi 
Aiigloruin  regis  signa,  qui  anno  mccxciii  S.  Jnan- 
iiis  Baptisla?  iiatali  die  Irajecturus  erat,  conflue- 
rent,  accepta  Acconensi  clade  ipsos  magis  ad 
sacrae  mililiae  dandum  nomen  incendere  est  cona- 
tus.  Qnae  liltera}  '  cum  in  Annalibus  Eberardi  ac 
Bullario  typis  cusae  sint,  ac  parum  a  supeiioribus 
discrepent,  has  sententias  ex  iis  decerpere  suffe- 
cerit : 

«  Quis  absque  amaritudine  summa  comme- 
moret  tot  Christianorum  castra,  civitates,  et  alia 
loca  solemnia  destructa  penitus,  ad  nihilumque 
redacta,  et  eorum  incolaseorumdeiii  Saracenorum 
immanitate  iieremptos,  proh  dolorlquis  novitatis, 
quoniam  deplorare  libet  potius  quam  uarrare,  so- 
lers  censor  et  discriminum,  quae  couiminari  vide- 
tur,  discussor  attentus  per  noctein  et  diem  quasi 
torrenteiu  lacrymas  non  deducat?  »  Secula  finiti- 
moruiii  regnorum  eversio  haec  non  irrila  cecidisse 
demonslrat  :  «  Ciijus  pupilla  tacebit?  Cujus  peclo- 
rispenetrale  continebit  suspiria,  vel  in  singultuum 
freqnentiam  non  ei  um|ieret?  »  Iiiteijeclis(|ue  non- 
nulhs  de  Ptoleiiiaide  qnadragiiita  trium  dierum 
obsidione  expngnala  ,  quamvis  ingentia  ad  eam 
pro|iugnaiidam  anxilia  submisisset  Ecclesia ,  ac 
Tyro  ainissa  subdit  :  «  Quis  igilur  de  caitcro  mar- 
cebit  otio?  Quis  non  exsurget?  Quis  ad  recupera- 
tioneiu  Terrae  praedictae  noii  proniptus  exiliet? 
Quis  tardabit?  Queiii  non  pudcbit  ingratitudinis 
aigui,  quin  potius  quasi  de  iuDdelilale  notari,  si 
Creatori  proprio,  taiii  beneQco  domino  ad  redem- 
ptionem  Teriae  illius,  quam  ipsa  sacra  Scriptura 
lestatur  omuium  chariorem,  qua  potest  prompti- 
tudine  non  assislat,  cum  etiam  secundum  juris 
humaui  censuram  subditos  suos  dominis  et  ad 
tiienda  qnae  possident,  et  ad  recuperanda  injuste 
subtracta  debitum  fidelitalis  adstringal?  Quis  tot 
lidei  orlhodoxae  cultoribus  tam  imniamter  truci- 
datis,  de  tot  calamitalibus  ca|itivoruin  ,  et  aliis 
Christianitatis  opprobriis  non  ex  tola  mente  move- 
bitur,  nou  suspiret,  non  anxiabilur  ad  vindictam? 
Prufeclo,  cniii  secundnir.  Apostoluiu  oiiiues  siinus 
unuin  corpus  in  Chrislo,  non  immerito  ciim  illis', 
de  quibus  scriptum  est  :  Percussisti  eos  et  non 
dulneruiit;  insensibilitalis  arguilur  qiiisquis  laii- 
tam  hujus  nostri  corporis  mntilationein,  praedi. 
cloruui  videlicet  Clirislicolarum  noii  sentit  exci- 
diuiu,  et  graviter  iion  moeret.  Accingimini  ergo, 


•  Reg.  post  eamd.  Ep.  —  -  Ibid.  Ep.  cur.  LX.  —  ^  Reg.  post 
eamd.  Ep.  —  *  Ibid.  Ep.  cur.  L.\i.  et  in  Formul.  .\lar.  Ebuli  Ms.  Vat. 
pag.  294.  nuiB.  3043.  et  in  Bullar.  in  iNicol.  IV.  et  iu  Anual.  Eberard. 
apud  Caois.  auliq.  lect.  tom.  i.  pag.  345. 


NICOLAI   IV   ANNUS  4.    —  CHRISTI    1291 , 


99 


Chrislifidcles,  et  qui  Christiaiia  rclijiioiie  cunsc- 
niini  ,  vos  Ciiristianos  esse  operis  i)rosecutione 
inonstrale.  Accipite  devotione,  qua  rex,  vivificffi 
Crncis  sifrnnni  iilnil  ,  in  consideralionis  vestr;c 
scruliniuni  deducentes  ,  qiiod  viris  ,  quanluin- 
cumque  magnificis,  quantacumque  dij,mitate  prae- 
ditis  et  virtiite,  ad  gloriam  magnain  adscril)ilur, 
si  eis  quovis  in  bello  doniinorum  insignia  gerere 
concedalur,  sub  qnibns  conliiigit  freqiienter,  iion 
sine  salutis  a;teiiiae  discriinine  mortis  siibire  pcri- 
cuiiim  sub  cujuslibet  spe  remuneralionis.  Quanto 
igitur  gloriosius,  quanto  securius  Kegis  regum  in 
ejus  belio  victoriosum  gestare  vexiilum,  salntife- 
ram  videlicet  Crucein,  sub  qua  devotione  congiua 
puro  corde  susce|)ta,  conceptum  prosequentibus 
munditia  continua  propositum  mori  est  vilse  pe- 
rennis  initiuni,  transiloria;  mortis  (inis,  relribii- 
tionis  ina!stimabilis  certiludo.  Festinate  ilaque, 
festinate  ad  salutis  vestrs  properare compendium  » . 
Et  inlra  :  «  Siquidem  charissinms  in  Christo  Hlius 
noster  Christianissinius  princeps  Eduardus  AnglicB 
rex  illustris  post  tractaUis  varios  super  generali 
suo  passagio  in  ipsiusTerraj  subsidium  faciendo, 
diversorum  sunimorum  Ponlificum  Romanorum 
temporibus  habitos ,  novissime  tanqnam  benedi- 
ctionis  filius  noslris  beneplacitis  acquievit;  et  ut 
post  Chrislum  jnxta  consilium  ejus  eat,  sei[)sum 
abnegans,  ac  toUens,  ut  eumdem  sequatur  Domi- 
niim,  Crucem  suam,  terminum,  festum  videlicet 
Nalivitatis  B.  Joannis  Baptislae ,  quod  erit  anno 
Domini  mccxciii,  et  ei  ad  transfretandum  persona- 
liter,  necnon  ad  dictum  generale  passaginm  cru- 
cesignatis  et  cniccsignandis  omnibiis  diiximus 
prsfigeiidum ,  humiliter  acceiitavit  semetipsum 
exponere  sui  Redemptoris  obsequiis  Terrae  pra>- 
falae  personalitersubveniendodisposuit,  negligens 
natalis  soli  dulcedinem,  i^ra^termittens  regni  sui 
terrarumque  delicias  et  gloriam  inibi  dominandi. 
Non  igitur  cunctemini  amplius,  pra;dicti  gloriosi 
vexilli  Dominici  charactere  insigniri  iiiercanles  te- 
lici  commercio  perpetuam  posl  defunctionem  cor- 
poris  vix  momentaneo  labore  quietem,  ex  permu- 
tatione  consulta  terrena  pro  caelestibus  commu- 
tantes,  Iransiloria  pro  mansuris,  temporalia  pro 
aeternis  ».  Imposita  etiam  archiepiscopis,  priinati- 
bus,  patriarchis  vocandi  ad  crucis  sigiia  Cliristiani 
populi  provincia:  qua  de  re  litteraead  Rhemensem 
archiepiscopum  dalae  '  in  Regesto  legunlur,  eas- 
que  Eberardus  etiaiu  adducit ;  ac  tradit  S  ilisbur- 
gensem  archiepiscopum  A.  S.  L.  ij^sas  Henrico 
Ratisponensi  transmisisse  ,  miinusque  illi  iiidi- 
cendae  expeditionis  sacra;  injunxissu.  Quid  porro 
sua  sollicitudine  perfecerit  Nicolaus  ,  describit 
Sanutus  *  submisisse  viginti  trireiiies,  quibus  se 
quindeciin  Cyprii  adjunxerint.  Inio  addil  Annaliuin 
Colmariensium  auclor  \  illiim  in  Terne-Sanclae 
subsidium  sexaginta  crucesignatorum  millia  sub- 


misisse,  (|uod  vero  addit  illis  omnibiis  suis  siim- 
lilibiis  stipeiuiia  su|)|)e(litasse,  intellig(Uiduin  vide- 
tur  decimas,  quarum  administrandarum  summus 
prajfeitus  erat,  in  eos  usus  derivasse. 

3"2.  /{eges  el  principes  Orientnles  et  Tartaro- 
rum  in  Sarracenos  excital  et  ad  fidem  Cntholicnm 
horlntnr  Potitifex.  —  Nec  solum  principes  Occi- 
dentales  in  viclores  Sarracenos  comiiiovere  nisus 
est  ;  verum  etiam  Orientales  ',  ut  Andronicum 
Graecorum  imperatorem,  atque  Armeni;c,  Hibero- 
runi  et  Georgianorum  reges  ,  quos  ad  gerenda 
magno  ardore  animi  pro  defendendo  Christiano 
nomine  arma  sacra  sollicitavit.  Tnni  eliain  Argo- 
nem  Tartarorum  regein,  cujiis  litleras  Chagani 
oratoris  opera  acceperat,  ad  suscipienda  '  qiiam- 
primum  Christiana  sacra,  crucisque  vexilla  in  Sar- 
racenos  ex[ilicanda  est  adhortatus  : 

«  Magniflco  viro  Argoiii  regi  Tartarorum  il- 
lustri,  gratiam  in  praesenti,  qua;  perducat  ad  glo- 
riam  in  futuro. 

aPiaecurrentes  '  fama;  relatibus,  quae  littera- 
rum  et  nuntiorum  de  more  iiraivenit  missionem, 
ad  notitiam  regiam  credimus  jam  perductum, 
qualiter  eliam  non  sine  totius  Christianitatis  op- 
probrio  Terra-Sancta  funiculus  liaereditatis  Domi- 
nicae  ac  sacratissimae,  et  alia  loca  ejus  ad  manus 
devenerunt  alienas,  inter  quae,  [iroh  dolor  !  Acco- 
nensis  civitas  venisse  dignoscitur  in  ruinam  ». 
Plurihusque  ir.  eam  sententiam,  deque  Tyri  dedi- 
lione  adductis,  quae  iisdein  verbis  iii  litteris  ad  re- 
gem  Franconim  concepta  sunt,  ut  Pt;rsidis  vires 
cum  Eduardo  conjiingat,  preces  adjicit:  «  Ciiin 
igitur  ad  recuperandam  de  manibus  impii  Terrain 
ipsam  fervenlibus  stndiis  iniendentes,  cunctos  or- 
bis  terrae  Catholicos  reges  et  principes  per  nostras 
lilleras  excilemus,  ut  ob  reverentiam  Jesu  Christi 
opem  pro  viribus  impendant  et  operam  ad  hujus- 
modi  negotium  celeriter  et  feliciter  promoven- 
duni  ;  et  charissiinus  in  Christo  filius  noster 
Eduardns  rex  Aiiglorum  ilhislris,  prout  ad  tuain 
nolitiam  forsitan  jam  pervenit,  vivificce  Crucis  as- 
sumi)to  signaculo  in  brevi  ,  actore  Domino  in 
manu  poteiiti  transfretare  iiitendat ;  ac  per  uni- 
versas  Ghristianitatis  provincias  contra  nefandissi- 
mos  Sarruceiios  ordinaverimus  facere  proponi 
sollicite  verbuni  crucis  ;  firmaque  nobis  creduli- 
tas  suggerat,  quod  praetaclum  negotium,  si  tuse 
potentiae  hracliio  fulciatur,  votivum  et  festinum 
sortietur  effectum;  m:ignitu(iineiii  tuain  rogamus 
et  hortamur  attenle,  instanter  petiinus  et  reijui- 
rimus  confidenter,  quatenus  prom[itis  et  reveren- 
tibus  animis  sacruni  baptisnia  reci|iiens  et  diviiiis 
beneplacitis  te  coaptans,  ad  recuperationem  cele- 
rem  diclac  Terra;,  ac  etiam  ad  suorum  hostium 
ne^iuiliam  et  superbiain  conterendam  tua;  po- 
tentia;  vires  exerceas,  prout  utilius  regiae  magiii- 
tudo  prudentia;  viderit  expedire  ;  ad  id  subditos 


'  Lib.  IV.  Ep.  cur.  lxii.  —  -  Saiiut.  I.  lu.  p.  VA.  c.  1. 
Uomiuio.  Colfflar.  aa.  supr. 


Aunal,  '  l.ib.  IV.  Ei..  cur.  Lxvi.  elc—  »  Ibid.  Ep.  cur.  xsjtl.—  '  Regj 

post  Ep.  cur.  Lxvi. 


100 


NICOLAI    IV   ANNUS    4.    —    CHRISTI    1291. 


tibi  populos  soUicitis  studiis  induceiuio,  ut  tuo  et 
aiioruiu  reguiii  et  principuiii,  ac  aliorum  fiilelinin 
a,uxilio  sullVagaiite ,  celerius  recuperatio  eadein 
vaJeat  pruvenire  ;  tu(|ue  ab  eo.  qui  dat  gralias  et 
pra-nua  elargitur,  condignaD  retribnlionis  impen- 
(Jia  consequaris,  et  prteter  bumanae  laudis  sonora 
pifficonia  tibi  exiude  proventura  nos  niagnitudi- 
nein  regiam  non  iminerito  commendemus.  Ad 
h;vc  muita}  benignitalis  atfeclum,  quem  Christia- 
uis  in  partibus  ipsis  morantibus  favorabililer  ex- 
hibes,  uberibus  grutiis  prosequentes,  petimus  ut 
hujusmodi  atlectum  regia  celsitudo  continuet 
circa  illos,  etc.  »  MattLaei  et  Guilieimi  Miuorita- 
rum  comniendatione  concludit,  quorum  nionitis 
ut  assenliatur,  consulit.  o  Dat.  apud  Urbemvete- 
rem  X  kal.  Septemb.  anno  iv». 

33.  Certiorem  quoque  eum  fecit ,  se  litleras 
quas  ad  Eduardum  scripserat,  Iransmisisse.  Tum 
maxime  ipsum  commendavit,  fliium  suum  Nico- 
laum  baptismo  iuitiari  permisisse,  cui  Pontifex 
recenter  Christianorum  costu  aggregato  has  litte- 
ras  dedit '  : 

0  Dilecto  filio  nobili  viro  Nicolao,  nato  niagni- 
fici  viri  Argouis  regis  Tartarorum  illustris,  salu- 
tem  et  Aposlolicam  benediclionem. 

«  Exullat  cor  nostrum  iii  Doinino,  a  quo  uni- 
yersorum  charismatum  dona  nianant,  quod  sicut 
fide  dignis  aperitur  affatibus,  lu  supernae  claritatis 
radio  illustratus,  et  cslestis  graliae  benedictione 
praeventus,  ad  fontem  baptismatis  non  sine  lau- 
dum  sonoro  praeconio  promptis  aniniis  convolasti. 
Quod  eo  acceptius  et  gratius  nostris  accidit  affecti- 
bus,  quo  te  sincerius  gerimus  in  visceribus  chari- 
tatis,  tuseque  salutis  et  lionoris  augmenlum  votis 
fervtnlibus affectamus. Rogamus  iiobilitatem  tuam 
et  hortamur  in  Filio  Dei  Patris,  quatenus  circa 
dona  et  laudabilia  opera  et  virtutes,  [ler  ;quae  cae- 
lorumregnum  acquiritur,  tanquain  benedictionis 
filius  vigilantibus  et  continuis  sludiis  te  exercens, 
Cbristianam  fldem,  cujus  [iracelsis  insigniis  te  sa- 
lubriter  decorasti,  sub  mentis  constantiae  et  sin- 
cerae  devotionis  affectu  studeas  observare,  ut  clara 
tuae  profe^sionisinilia  observatiouis  continuae  lau- 
dabilis  commendet  effectus,  Cifiterique  tuo  salubri 
exem[)lo  inducti,  ad  ejusdem  assumplionem  fidei 
pro[)ensius  excitentur  ;  tuque  post  vita;  praesentis 
curricula,  quae  nuUius  certitudinem  status  habent, 
aeternae  beatitudinis  praemia,  qu^  suis  eleclis  re- 
servavit  Altissimus,  consequaris.  Caeterum  tibi 
affectuose  consulimus,  et  attentius  suademus, 
quod  in  habitu  seu  vestibus  vel  in  victu,  ne  inde 
materia  dissensionis.  aut  scandali  contra  te  forsi- 
tan  in  gente  tua  vaieat  suboriri,  uullam  mutatio- 
nem  facias  ;  sed  in  eis  consuetudlnem  illain  serves, 
quam  ante  baptisnii  iavacrum  observasti.  Ut  au- 
teni  ipsius  fidei  series  tibi  [)lenius  innotescat,  eam 
tibi  annotatam  inferius  destinamus,  quae  lahs  est : 
Credimus  sanctam   Trinitatem ,  etc.  »  Sul/jicitur 

■  *  •  Ep.  cur.  Lxxu.  .;  ,,i  .  . 


fidei  torma,  quam  Romana  profltetur  Ecclesiasu- 
perius  a  nobis  allata  '  :  «  Caeterum  dilectos  filios 
iralres  Guillelmum  de  Cherio  [loenitentiariiim  no- 
strum,etMattlKcum  decivitaleTheatinaOrdinisMi- 
norum,  latores  [)raesentium  quos  ad  tuam  praesen- 
tiam,  etetiamparlestuas  pro  genlis  tuajsalute  diri- 
gimus;  [iro  Apostolic;e Sedis  et  nostra reverentia  be- 
nigne  recipias,  et  favorabiliter  prosequaris,  impen- 
dendo  eisdem  super  commissis  sibi  negoliis,  cum 
ab  eis  fueris  requisitus,  auxilium,  consilium  et  fa- 
vorem.Dat.apudUrbemveteremXllkal.  Septemb. 
anno  iv  ». 

Accejierat  is  Nicolai  nomen  in  baptismali- 
bus  sacris,  cum  antea  Carbaganda  appellaretur, 
fueratque  ad  Christi  cullum  pellectus  a  matre 
Erockcalon  pientissima  femina  ,  qua  superstite 
Carbaganda  in  Chrisliana  flde  [lerslitit  :  ea  vero 
vita  functa,  Sarracenoruni  familiaritale  iiiquinatus 
a  religione  defecit.  Haec  Aytonus  *  el  Sanutus  *. 
Caeterum  augendae  diviiite  gloriae  cupidus  Ponti- 
fex,  Ozolum  Pisanum,  apud  Tartaros  auctoritate 
florentissimum,  ut  ad  fldein  propagandam  confer- 
ret  stiidia,  e.xcitavit  *  :  «Accidil,  mquit,  gratumel 
acceptum  quamplurimum  votis  nostris  quod,  si- 
cut  flde  dignis  aperitur  afiectibus,  te  gerens  lau- 
dabiliter  et  prudenter  ad  dilatandos  fidei  Chri- 
stianae  terminos  solerter  intendis,  ad  aguitrouem 
ipsius  alios,  qui  nondum  sunt  ejus  lumine  illo- 
strati,  sollicite  inducendo  :  de  quo  tutB  solUcitudi- 
nis  sludium  tantocoiniiieudainusamplius,  quanlo 
magis  salutem  omnium  affectamus.  NobiUtatem 
itaque  tuam  excitandam  attente  duximus  et  hor- 
tandam,  qualeuus  ob  diviiiam  et  Apuslolicae  Sedis 
ac  nostram  reverentiam  circa  hujusmodi  satubres 
tuos  actus  et  opera  solerter  intendas,  et  invigiies 
diligenter,  ut  exinde  tauto  accepUor  et  gralior 
reddaris  Altissimo,  quanto  plures  ab  erroris  invio 
ad  veritatis  seniitam,  et  ab  infldelitatis  nubilo  ad 
claritatem  CathoUcae  fldei  revocabis,  etc.  Datum 
id.  AugusUauno  iv».  CoUaudati'  iisdem  sententiis 
nounulli  proceres,  Joannes  nimirum  e  Bonestra, 
Xanctus  pra^torio  Persico  praefectus,  Suffridinus 
Argonis  medicus,  i|)Sos  operam  pro  amiiliflcanda 
fide,  Tartarisque  ad  Christum  adducendis  collo- 
casse. 

34.  Sollicitavit  *  praeterea  summus  Pontifex 
alios  duos  Nicolai  fratres  Saronem  et  Cassanum 
ad  Cliristianam  religionem  fratris  exemplo  ample- 
ctendam  hisce  litteris: 

«  Nobili  viro  Cassiano,  nato  magnifici  viri  Ar- 
gonis  regis  Tartarorum  illustris,  gratiam  in  prae- 
senti  quaj  perducat  ad  gloriain  in  futuro. 

«  Pastoralis  offlcii  commissi  nobis  a  Domino 
debitum  exigit,  ut  te  ad  ea,  quae  tuae  salutis  pro- 
fectus,  et  honoris  increinenta  res|)iciunt,  Ubi(|ue 
in  orbe  terrarum  lauduin  lituiosaffenint,  sollicitis 


'  AoDO  Cbrisli  1267.  Dum.  73.—  '  .\jtoii.  Hist.  OrieDt.  c  i5.  — 
s  Sanul.  I.  111.  c.  8.  —  *  Ep.  lAfX.  —  =■  Kex-  post  eamd.  tp.  — 
6  Ibiii.  Ep.  Lxviu. 


NICOLAI   IV  ANNUS  4. 


CHRISTI    1291, 


1-01 


indncamns  slndiis.  et  affectnosis  exhorlationibus 
excilcnuis.  Saiie  tu;«  nia^nitudiiii  ciipinius  ape- 
ririj  quod  Salvator  noster  Dei  Filius  Jesus  Clwistus 
de  suininis  ccBloruni  ad  inia  niuii(li,  nt  liomincn), 
quem  plasniarat,  de  nexibns  servilutis  eriperet,  in 
ques  ipsum  impegerat  maligna  suggestio,  cle- 
nienti  dignalione  descendens,  vestetn  nostrai  mor- 
talitatis  assum|isit,  ut  proprii  aspersione  cruoris 
incendia  perpetni  cruciatus  exlingueret,  ac  suos, 
mortis  aeternae  tenebris  obvolutos,  vita^  perennis 
efficeret  possessores.  Qui  munduin  salutaribus  in- 
stitutis  inftiirnians,  tamlein  post  sanct-^e  conversa- 
tionis  et  operationis  exempla  ,  post  EvangeliccB 
instructionis  eloquia,  et  doctrinaj  saliitaris  etTec- 
tum  dirw  mortis  ultro  snpi^licium  subiit,  et  die 
tertia  resurrexit  a  morluis  gloriosus.  Qui  prius- 
quain  paterelur,  regni  coelorum  claves  B.  Pctro 
Apostolorum  principi,  et  per  eum  suis  dnxit  snc- 
cessoribus  commilteudas,  per  hoc  eistain  sublimis 
potcstatis  auctoiritatem  iinpendens,  ut  quodcutn- 
que  super  terram  ligatuni  redderent,  ligatum  ha- 
beretur  in  cobIIs  ;  el  quodcumque  solverent  super 
terram,  solutum  existeret  in  eisdetn.  Unde  nos, 
licet  insufflcientibns  nieritis  ,  Cbristi  vicarii  et 
ejusdem  Pelri  successorcs  in  terris,  dispoiiente 
Domino  constituli,  affectu  desideratnus  exiinio,  ut 
fidei  Chiistiana;  cullores  salutaribus  actibns  im- 
morentur ;  ac  ii  quos  fides  eadem  non  agnovit,  ad 
rectitudinis  seniitaDa  auctore  Domino  revocentur, 
eanidemque  sollicite  servent  fidein  ;  cum  ipsa  sit 
vera  fides  et  recta,  siiie  cujus  comitante  sutlVagio 
placere  Domino  nenio  polest :  quae  reatus  expur- 
gat,  salutis  commoda  tribuil,  quaeve  corda  nicn- 
tesque  puriflcat  ,  et  iufidelitatis  obscurum  sua; 
radiis  expiat  claritatis. 

35.  a  Excilanius  itaque  nobilitatem  tnam  et 

attentius  exhortaniur,  sano  et  sincero  tibi  consilio 

suadentes,   quatenus  sedula   nieditalione  recogi- 

tans,  quam  sit  fragilis  et  caduca  humance  nalurse 

conditio,  quain  plena   i^ericulis,  quantis  exposita 

casibns,  quam  instabilis  status  ejus;  considerans 

etiam  quod  magnifici  principis  Argonisregis  Tar- 

tarorum  illustris  tui  palris  affectio  sincera  dirigi- 

tur  ad  Chrislianam  fldem,  prout  lcetantes  acceid- 

mus  ,    assumendara  ;    quodque     dilectus    filius 

nobilis  vir  Nicolaus  frater  tuus ,  de  sua  salule 

sollicitus,  et  divinis  heneplacilis  se  coaptans,  sa- 

crum   baptisina  suscepit;   seduloque  recogilans, 

quod  a  lege  mortis  mordeiitis  otnnia  nullusexclu- 

ditur,  cum  oinnino  quod  nascitur  necessario  mo- 

riatur;    proinplus  assurgas  ,    pnisto  te   ofleras  , 

paralus  accedas  ad  agiiilioiiem  Christianffi  fi(iei,ac 

suscipiendum  baptismalis  sacramcntum,  ad  laii- 

dein  divini    noinitiis,   tiiaB  salutis    profectuui   ct 

augineuluin  Qdei  suinadictae  :  ut  lucis  sna^  radio 

illustratus  te  solerter  exerceas  ad  ejus  fines  lauda- 

biliter  ampliandos,  ut  post  vilae  pnesentis  ergastu- 

lum  a  porta  iiiferi  libereris,  et  ejus  diris  cruciati- 

bus,  poenisque  gravissiinis  evitatis,  ajternae  beati- 

tudiiiis  praemia  perpetuis    duratura  tempuiibus 


consn(|uaris,  et  oxtollntiir  glnriose  in  sancula  no- 
nicii  tiium.  Ad  luic  imiiUc  bcnignitatis  allcctnin, 
quein  Christianis  in  jiarlibus  ipsis  morantibus 
favorabiliter  cxhibes,  nberibus  graliis  prose(]Ucn- 
tis,  petiniiis  nt  liiijusinodi  affcctum  tiia  nobililas 
continuet  circa  illos,  etc.  Dal.  apud  Urbemvete- 
rem  X  kal.  Se|iteiiib.  an.  iv  ».  Hactenus  Pontifcx. 
Ca^terum  Cassanus  poslea,  ut  visuri  suitius,  am- 
bitione  ductus  '  a  Tartaris  Mahumetana  peste 
infcctis  cxcitus  adversus  Baydo  Ciiristianum  Per- 
sidis  regcin  conjnravit  ,  liberas  taincn  itnperii 
habenas  nactus  rei  Christianae  adversus  Saracenos 
favit. 

36.  Eadem  est  litterarum  *  sententia  ad  Saro- 
nem  fralrem  illius,  et  Tagharzar  Tattaricarum 
coi)iaruin  dticein  datae.  Qtiinetiam  Tartarorum 
reginam  Anichohaniiiii  *  religione  Chrisliana  im- 
bulam  incitavit  ',  ut  ad  reliquos  duos  Argonis 
filios  ad  Christi  cultum  traducendos  incumberet  : 

(j  Charissiinae  in  Christo  filia;  Anichohaniini 
reginx>  Tartarorum  illustri. 

a  Gaudcmus  in  Domino,  a  quo  iiniversorum 
charismatum  dona  manant,  quod  tu,  sicut  liabet 
flde  digna  relatio,  Clirislian;c  fidei  radio  illustrata, 
ipsam  et  intentis  observas  stiidiis,  et  ad  ejus  agni- 
tionem  ac  terminos  ampliaiidos  attenta  et  sollicifa 
exhibes  opem  et  operam  efficacem.  Revcra,  clia- 
rissima  filia,  pro  (per)  hujusmodi  laudanda  opera, 
et  salubria  sludia  in  conspectu  Regis  aeterni  grata 
reddaris  (redderis)  et  accepta,  et  dilatant  (dilatan- 
tnr)  in  saeculo  sonora  prceconia  famae  tu<E.  Excita- 
mus  igitur  in  Doinino  magnitudinem  tuam,  et 
hortamur  in  Filio  Dei  Patris,  quatenus  mentis  lua; 
oculis  ereclis  ad  Dominum,  cnjus  obsequiis  salu- 
briter  adhfcsisti,  praemissa  de  bono  In  mehus  pro- 
sequaris,  ut  eo  gratior,  et  praemiis  digna  m;)jori- 
bus  occnrras   Domino   Deo   tuo ,  qiio   uberiores 
bonorum  operum  in  ejus  horreum  manipulos  in- 
troduces.  Coeterum  cuin  nobilcs  viros  Saroncm  et 
Cassianum  fratrcs,  filios  viri  magnifici  Argonis 
regis  Tartarorum  illustris  ad  assumendam  fidem 
Catliolicam  per  nostras  exhortatorias  litteras  exci- 
temiis,  eos  ut  precibus  nostris  aniniis  promptis 
obtemperent  prudenter  inducere  studeas,   protit 
tibi  Doiiiinus  ministrabit  ».  Et  interjecta  praeco- 
num   Evangelii,   Guilleltiii    nimirum  et   Matthaei 
Miiioritaruin   commeiidatione  :   a   Benedictiuncni 
noslram  tibi  tenore  praesentium  in  tuorum  remis- 
sioiiem  diriginius  peccatorum.  Dat.  apud  Urbein- 
veterem  id.  Augusti  annoiv».  Conceplae  iisdeni 
verbis  sunt  hort  itoria.'  littercC  '  ad  Dathanaticatum 
reginam  Tartatoruni,  ut  fidein  Clirislianam  pto- 
fcriel,  atque  Saroiiem  et  Cassanutn  principes  ad 
eam  pelliceret. 

37.    Quod   ad   Guillelmum   Cherium  ct  Mat- 
tli;cuiii  Theafinutii  Minoritas  ad  Tartaros  niissos 


'  Ayloii  Hisl.  Oneiil.  c.  40  et  II.  Sadiit.  I.  iii.  p.  IJ.  c.  S.  — 
-  Hej;.  (lO^t  eaiiid.  E^.  —  ••  Ibid.  Ep.  Lxvu.  —  ''  Iteg.  pust  eaiud. 
Ep.  —  » Ibid. 


102 


NICOLAl   IV   ANNUS   4.    —   CHRISTI    1291. 


spectat;  plura  in  Regesto  PontiQcio  Uiplomata  ad 
eos  dala  extant,  quibus  Evangelica  luce  eos  popu- 
los  coilustrare  jnssi  sunt ',  ac  pluribus  |ircTroga- 
tivis  oinali  '  :  comniendati  insuper  jirincipibus, 
quoruni  terris  iter  erant  Ijabituri,  ut  Constantiffi  ' 
Petri  Aragonii  vidiiae,  afque  Andronico  '  Constan- 
tinopolitano  et  Trapezmitino  imperaloribus,  Ar- 
menorum  regi  et  catholico,  Bersanma?  in  Oriente 
Episcopo,  ac  Persarum  proceribus,  nl  ipsos  beni- 
gne  exciperent.  Caeterum  Argonem  ,  ad  quem 
evangebci  praecones  miltebantur,  liaud  diu  fuisse 
superstitem  videtur;  cum  nulla  post  illius  mentio 
a  nobis  reperiatur.  Attulit  vero  illius  mors  ingens 
damnum  rei  Cbristianae ,  cum  expeditionem  in 
Saracenos  conjunclis  sibi  Georgioe  et  Armeniiij 
regibus  instrueret,  ut  refert  Aytonus  ',  qui  de 
successore  in  imperio  addit  :  a  Quidam  frater  ejus 
nomine  Rcgayto  sibi  successit,  sed  homo  fuit  nul- 
lius  valoris  ». 

38.  Regem  Bulgarorum  a  schismate  revocare 
nititur  Nicolaus.  —  Ut  porro  convertendorum  ad 
Christum  Tartarorum  sacro  studio  ardere  Nico- 
laum  vidimus,  ita  non  minorem  operam  ad  co- 
gendos  in  sinum  Ecclesiae  schismaticos  collocavit. 
Georgium  quidem  Bulgarorum  imperatorem  ad 
amplectendam  Romanas  Ecclesiae  conjunctjonem 
provocavit  *,  gravissimisque  sententiis  ob  oculos 
proposuit  veram  illam  sinceramque  fideni,  quam 
Romana  teneret  Ecclesia,  quae  nullis  erroribus 
infici,  nullis  conatibus  labefactariunquam  poterit, 
extra  cujus  complexum  aeterna  salus  comparari  a 
nemine  possit. 

0  M.ignifico  principi  Georgio  imperatori  Bul- 
garorum  illustri,  gratiam  in  praesenti,  quaeperdu- 
cat  ad  gloriam  in  futuro. 

B  Ad  curam  Dominici  gregis,  ejus  disposi- 
lione  vocati,  qui  coeleslia  et  terrena  virlutis  suae 
magnitudine  provide  moderatur,  jugi  reddimur 
attentione  soUiciti,  ut  universi  mortales  sic  in  se- 
raitis  mandatorum  Domini  gressus  suos  dirigant, 
quod  post  cursum  vita;  transitoriae  felicitatis 
aeterna;  bravium  assequantur.  Saue  ad  hujusmodi 
bravium  assequenduni  necesse  est  cuilibet,  ut 
observet  et  teneat  flrmiter  fidem  Catholicam  , 
quam  tenet,  profitetur  et  docet  sacrosancta  Ro- 
inana  Ecclesia  mater  fidei  et  magistra,  sine  qna 
nenio  potest  Deo  placere,  nec  ad  perpetuaj  beatitu- 
dinis  gaudia  pervenire.  Hac  siquidem  fides  chari- 
tatis  est  vinculum,  et  totius  religionis  sanctissimoe 
fundauientum.  Haec  reatus  expurgat,  mentes  |)U- 
rificat,  tenebras  infidelitatis  fugat,  nubem  erroris 
eliniinat,  commoda  salutis  impendit,  et  leterna; 
vitie  praemia  suis  sectatonbus  re|iromittit.  Haec,  ut 
vera  tenet  religio ,  alibi  quani  in  comniunione 
ipsius  Ecclesis  Ronianae,  quae  disponente  Jesu 
Christo  nostrae  salutis  auctore,  sola  super  omnes 


'  V.\,.  XXXII  Cl  XLII.  —  -  li|l.  LXlll.  —  S  Ep.  LXX.—  ■*  Ep.  LXXI. 

el  jM  it  cjin.l.  Ep.   —   »  Ajtou.  Hist.  Orieut.  c.  38.   —  «  Ub.  iv. 
Ep.  cur.  XXI.  ,^,    .     ■     . 


Ecclesias  summum  et  praecipuuni  obtinet  princi- 
patuni,  ad  salutem  haberi  non  potest  :  sicut  in 
arca  Noe,  per  quam  Calholica  Ecclesia  designatur 
spiritiialiter  extitit  liguratum,  in  qua  cffiteris  per- 
euntibus,  ii  duntaxat,  qni  se  receperant  infra 
ipsam,  salvi  superinundante  generali  diluvio  exti- 
terunt. 

B  Quia  vero,  princeps  egregie,  nos,  qui  licet 
immerili,  ejus  qui  de  supernis  coelorum  sedibus 
ad  ima  mundi  descendens  carneni  nostra?  morta- 
litalis  assum(sit,  ut  proprii  aspersione  cruoris 
humanum  genus  perpeluae  morli  obnoxium  a 
mortis  nexibus  misericorditer  liberaret,  vices  in 
terris  gerimus,  illa  qu»  tuae  salutis  augumentum 
respiciunt,  tuunique  nomen  apud  Deum  et  homi- 
nes  magnificant  et  extollunt,  totis  desideriis  affe- 
ctamus;  serenitatem  tuam  cujiis  in  hac  parte  sa- 
lutem  exquirimus,  attente  rogandam  duximus,  et 
in  Jesu  Christo  Dei  Filio  salutaribus  monitis  ex- 
horlandam,  quatenus  fidem  hujusmodi  quani  sicut 
prcEiiiittimus,  tenet  ipsa  Romana  Ecclesia  et  ob- 
servat,  inconcusse  teneas,  ipsara  totis  nisibus, 
totisque  affeclibus  amplecti  studeas,  et  populos 
imperio  tuo  subjectos  ad  teuendam  eamdein  sa- 
lubriter  dirigas  et  inducas.  Per  haec  enim  te  Deo 
reddes  acceptum,  tibi  aelernae  retribulionis  acqui- 
res  meritum,  et  magnificabis  multi[)liciter  ingen- 
tibus  nomen  tuum.  C;eteruni  ut  fides  hiijusmodi 
et  ejus  forma  serenitali  tuae  plenius  innotescant, 
ipsas  fecimus  praesentibus  annotari  quac  tales 
sunt.  Crediinus  sanctam  Trinitatem  Palrem,  et 
Filium,  et  Spiritum  sanctum  etc.  »  Allala  est  jam 
anle  a  nobis  ea  fidei  formula  loco  in  margine  an- 
notalo  '.  «  Dat.  apud  Urbemveterem  X  kal.  Aprilis 
an.  IV  ». 

39.  Ad  perficiendam  eam  optatissimam  con- 
junctionem  archiepiscopum  Bulgarorum  excita- 
vit ',  in  memoriara  revocans,  olim  coram  PaltPO- 
logo  imperatore  ad  agnoscendam  Romani  Pon- 
tiflcis  supremam  auctoritatem  sacraraento  se 
obstriiixisse. 

a  Nicolaus,  etc.  archiepiscopo  Bulgarorura, 
gratiam  in  praesenti  quae  perducat  ad  gloriara  in 
futuro  ». 

«  Misericors  et  miserator  Dominus  pia  raise- 
ratione  »  ;  et  infra  nonnulla  de  redemptionis  hu- 
mani  generis  luysteriis  praefatus  addit  :  «  Ne  gregi 
Dominico  tanti  aspersione  cruoris  redempto  cura 
deesset  pastoris,  beatum  Petum  A|iostolorum  prin- 
cipem,  et  post  eum  omnes  ejus  in  per[)eluuiii  suc- 
cessores  vicarios  suos  in  terris  constituens,  eis  de- 
crevit  sui  gregis  curam  et  sollicitudinem  commit- 
tendain.  Sane  cum  nos  ,  licet  insufficientibus 
merilis,  sinius  ipsius  Dei  omnipoteiitis  vicarii,  et 
ejusdem  A|)ostolorum  piinci()is  successores,  ex 
debilo  [lastoralis  officii  jugi  solliciludine  attenti 
reddiinur,  ut  universi,  quos  (ler  propagationem 
caniis,  humaiia;  naturae  produxit  in  esse,  ii  potis- 

'  Anno  Christi  1267.  nuui.  *o.  —  -  Lal),  iv.  tp.  cur.  xxil. 


NICOLAI   IV   ANNUS  4.    —   CHRISTl    1291. 


103 


simum,  qiios  sacri  baptismalis  iiinia  coiisiiL'rt;urit, 
actus  siios  disponiinl  in  luniine  veritatis,  el  per 
rectam  inandiilnruni  Doiiiiiii  gradienles  semitam, 
aBleriiaj  bealitudinis  gaudia  consiMiuanlur».  Iiitcr- 
jectisque  superioribus  lidei  orlbodo,\;c,  quaiii  l5o- 
mana  Ecciesia  proQtctur,  eucomiis,  sine  qua  feli- 
ccm  imuiortalilatcni  assci|ui  iieiiio  possit,  sulijuii- 
git  :  «  Quia  nos  ea,  qu;c  salutis  tiia;  ac  populi,  cui 
praees,  incrementum  respiciuiit,  tolis  desideriis 
alfectamus,  fraternitalem  luam  rogandam  duxi- 
mus  et  in  Cbristi  visceribus  exbortandam,  quate- 
nus  fideni  hujusmodi,  quam,  sicut  praemisimus, 
Romana  tenet  Ecclesia  et  observat,  inconcusse 
pra?dices  et  teneas,  ipsam  promptis  affectibus  am- 
plecti  studeas,  et  magnificum  principem  Geor- 
gium  imperatorem  Bulgaiorum  iliustrem,  cui 
super  hoc,  salutem  zelaules  ipsius,  noslras  litte- 
ras  exhortatorias  destiuamus  ;  necnon  et  populos 
tuae  ac  ipsius  ditioni  subjectos  ad  fldem  tenendam 
eamdem  efflcaciter  dirigas  et  inducas.  Tenet  euim 
probabiliter  nostra  credulitas,  quod  in  iis  juxta 
Dei  et  nostrum  beneplacitum  prosequendis  exbi- 
bebis  te  voluntariuni,  facilcm  atque  promplum  : 
cum  tu  (si  tamen  ille  sis,  qui  tunc  erat  archiepi- 
scopus  Bulgaroruiii)  olim  coram  quondam  magni- 
fico  viro  Michaele  PaUcoIogo  iinperatore  Gra?co- 
rum  illustri,  eo  tempoieConstantiiiopoli  resiilcnle, 
professus  fueris  in  palatio  de  Blachauria  (Bla- 
cberna)  coram  nobis,  sictita  tua  excidisse  meiiio- 
ria  non  crediiiius,  oiaciilo  vivae  vocis  te  pap;c  Ro- 
mano  immediate  subesse  ;  tuiicque  ad  hoc,  ad 
quod  te  nunc  iiidiicimus,  dispositus  videbaris. 
Exhortationem  igilur  bujiisiuodi,  fratcr  cliaris- 
sime,  qua^  de  cbaritalis  radice  procedit,  devote 
suscipias,  etstudio  efficaci  adimpleie  procures,  ut 
retributione  juslorum  exlrcma  tanto  remunerari 
donis  potioribus  merearis,  quanto  in  horreum  pa. 
tris  familias  uberiores  in  te  ac  aliis  bonorum  ope- 
rum  manipulos  intioduces.  Caeterum  ul  fldes  et 
ejus  forma  fratcrnitali  tuae  plenius  innotcscaut, 
ipsas  fecimus  pra;sentibus  annotari  ,  quae  tales 
sunt  :  Credimus  sanctaiu  Trinitatem,  etc.  »  ut 
supra. 

40.  Eas  porro  ad  Bulgaros  ad  Ecclesiae  gre- 
mium  adducendos  hortatorias  litteras  scripsit  He- 
lenae  regin®  Servite  precibus  soUicitatus,  quae 
Pontifici  signiflcarat  se  proxima  a;state  cum  Geor- 
gio  impeiatore  de  laiita  re  colloquiuui  habituiam, 
quain  susceplo  cousilio  diligenlissime  iusistere 
hortatus  est '  : 

a  Charissima;  in  Cbristo  filiae  Elenae  regince 
Servia;  illustri. 

«  Gaudemus,  filia  charissima,  ac  Patri  lumi- 
num  proinde  ad  giatiarum  assurgiuius  suppliccs 
actiones,  quod  sicut  pcr  dileclum  filiuin  Maniiiiiu 
arcbidiaconuin  Antibarenscm  tiiae  celsiiudiiiis 
nunliuiii  Ia;ta  mcnlc  suscepimus,  tu  lumine  Udci 
Catbolicae  divmilus  illustrata,  ipsam  non  soluui 


observare  devolis  affcctibus  comprobaris  ;  sed 
alios  ctiam  ad  illius  agiiitionem  ct  cjus  terminos 
propcnsius  dilalandos  opem  et  operain  multae  sol- 
liciliiiliiiis  sliidio  iioii  dcsinis  exbibere  :  propter 
(|iiod  inconspectu  Dci  omiiiiioteiitis,  cujuscausain 
prosequeris,  te  nimirum  reddis  acceptam,  ct  at- 
tdllis  iii  gentibiis  multipliciter  noiiieii  tuum.  Sane 
cuiii  dictus  arcbidiaconus  iiobis  ex  parte  tuae  cel- 
situdinis  duxcrit  supplicaii<luiii  ,  ut  magnifico 
|)iincipi  Georgio  imiicratoii  Bulgarorum  illuslri, 
cuiii  quo  supcr  rcduclioiie  ijisius  ad  devotionem 
sacrosancla;  Romanae  EccIesiEB,  ac  ad  fidei  Catlio- 
licae  unionem  proponis  habere  colloquium  hac 
aestate,  nostras  exbortatorias  lilteras  scribere  di- 
gnarcmur  ;  nos  hujusmodi  tuae  sercnitatis  salubre 
liroposilum  condignis  laiidum  praeconiis  attollen- 
tes,  eidem  imperatoii  juxta  |)ra;fala;  supplicatioiiis 
oraculuin  ;  necnon  et  venerabili  fratri  nostrc 
arcbiepiscopo  Bulgarorum,  qui  ut  nostris  ac  tuis 
in  bac  parte  desideriis  satisfiat,  potest  existere 
plurimum  fructuosus,  nostras  exhortatorias  litte- 
ras,  prout  expedire  vidimus,  duximus  dirigendas. 
Celsitudinem  itaque  tuam,  filia  charissima,  roga- 
mus,  et  in  Jesu  Cliristi  visceribus  paternis  affecti- 
bus  sincerisque  mentibus  exhorlamur,  quatenus 
ad  eum,  qui  potesl  facere  mundum  de  immundo, 
quiijiie  montes,  viros  vidclicet  eminentes  de  suae 
dignitatis  fastigio  prcesumentes  tangit,  eorum  cor- 
dibiis  sanclae  inspirationis  gratiam  misericorditer 
infuiulendo,  et  fiimigant,  Dco  devotionis  sacrifl- 
cium  ofTerendo,  crigens  oculos  tuae  meiitis,  et  in 
ipso  pouens  anchoram  tuae  spei,  negotium  hujus- 
moili  tam  laiidabile,  tain  salubre  ad  Dei  laiideiu, 
Catbolicae  fidei  exaltationem,  et  tui  noiiiinis  bono- 
reiii  viriliter  prosequaris,  ut  quanto  in  horreum 
Dominicum  ubeiiores  bonorum  operum  manipu- 
los  iii  te  et  aliis  reportaveris,  tanto  a  retributore 
bonorum  omnium  remunerari  donis  potioribus 
merearis.  Datum  apud  Urbemveterem  X  kalend. 
Aprilis  anno  iv.  o 

41 .  Regem  et  reginam  Service  multis  prose- 
qiiitur  officiis.  —  Complexus  est  eamdem  reginam 
mullis  Apostolicis  beneficiis  Nicolaus,  atque  una 
cum  Stephano  viro  rege  in  Apostolicae  Sedisclien- 
telam  accepit '  : 

0  Cbarissimo  in  Christo  filio  Stephano  regi 
Servia;  illuslri. 

a  Quanto  devotiori  studio  sacrosanctam  Ro- 
manaiii  Ecclesiam  revereris  ;  quanto  propensiori 
atfectu  conjungeris  ad  nostra  et  ipsius  Ecclesiae 
beneplacita  prosequenda,  tanto  circa  tuum  et  re- 
gni  tui  statum  prospcriim  in  posteruiii  conservaii. 
dum  libentius  Apostolici  favoris  praesidia  oppoiii- 
luiis,  tuis  providendo  utilitalibus  et  indemnitalibus 
piKcavciido.  Ul  igitur  noslri  manum  auxilii  tua 
scrcnitas  sibi  seiitiat  in  suis  o|iporlunilalibus  fa- 
vorabiliter  adjutriceiii,  personam  tuam  elrcguum 
tuum  cuni  civilatibus,  castris,  terris,  villis  et  bo- 


*  Ep.  cur.  XX. 


'  Ep.  cur.  xvui.  et  Greg.  post  eaiiid.  Ep. 


194 


NICOLAI   rv   ANNUS  4. 


CHRISTI    1291. 


nis  aliis,  quae  in  praesentiarnm  juste  et  lationabi- 
liter  possides,  sub  beati  Petri  nostraque  prote- 
ctione  suscipimiis,  et  pra?seiilis  scripti  iiatrocinio 
conuuuninius  ;  statueiites,  ut  ea  omiiia  inleyra 
permaneaiit  et  quieta,  nec  quisquam  in  iis  te  per- 
turbare  pnvsiiniat,  aut  quomodolibet  inolestare. 
Nulli  ergo,  etc.  Dat.  apud  Urhemvet.  id.  Martii 
an.  IV  s. 

42.  Flngitantibus  etiam  eadem  regiua  atque 
arcbieiiiscopo  Anlibareiisi,  ut  in  urbe  Sava,  qna; 
antea  bellorum  injuria  eversa  considerat,  dein 
fuerat  inslaurata,  episcopalein  sedem  erigeret,  an- 
nuit  ;  ac  Petruni,  qui  ab  urhis  illins  clericis  ele- 
clus  fuerat,  si  nil  aliud  obstaret,  consecrari  jus- 
sit'  : 

«  Archiepi«c.  Anlibarensi. 

a  Per  tuas,  et  etiam  charissimae  in  Cliristo 
filiae  nostra;  Elenffi  regin»  Serviaj  illustris  litteras 
auper  uobis  fiansmissas  accepinius,  quod  iu  Al- 
baniffi  partihus  juxta  Sclavos  quaedam  babetur  ci- 
vitas,  Sava  nomine,  et  qua;  jam  longi  temporis 
spatio  destructioni  succubuit,  ejus  incolis  per  di- 
versa  loca  dispeisis  ;  sed  de  novo  in  civitate  pra;- 
dicta  quamplures  viri  Calholici  de  incolarum  ipso- 
rum  progenie,  ut  dicitur,  existentes,  et  alii  etiam 
diversarum  partium  convenerunt,  nioramque  in 
illa  continuani  contrahunt,  episcopum  euin  in- 
stantia  postulanles  ;  propter  quod  priedictee  civi- 
talis  clerici  ad  electionem  procedentes  episcopi, 
quemdam  presbytLrum  Petrum  nomine,  virum 
utique  Catholicum  et  fidelem,  in  suumetejusdem 
civilatis  elegerunt  episcopumetpastorem,  peteiido 
a  te,  ulpote  metropolitano  ipsorum,  humiliter  el 
instanter,  ut  electionem  hujusmodi  auctoritale 
fibi  Iradita  conCrmares  ;  sed  petitioni  eorum  au- 
nuere  noluisti,  nisi  prius  super  boc  a  nobis  licen- 
tiani  obtineres.  Quare  tu,  et  prafata  regma  iiohis 
supplicaslis  humiliter,  ut  per  boc  providere  de 
benignitate  solila  dignaremur, 

0  Nos  igitur,  ad  augmentum  Catholicae  fidei 
sollicitis  studiis  intendenles  et  volentes,  ut  expe- 
dit,  salubriler  et  mature  procedere,  ac  tuis  et 
ipsius  reginae  desideriis  benigne  annu!  re  in  bac 
parte  ;  gerenles  qnoque  de  tuae  circumspectionis 
industria  fiduciam  in  Domino  specialem,  fraterni- 
tati  tua;  per  Apostolica  scripta  mandamus,  quate- 
nus  si  inquisila  de  niodo  electionis,  eligeiitium 
studiis,  et  electi  meritis  diligentius  veritate,  di- 
ctam  electionem  canonicam,  et  de  persona  idonea 
inveneris  ceiehrat.un  ,  ipsam  de  coiisilio  dilecti 
filii..  prioris  Praedicatorum,  et..  guardiani  Mino- 
rum  tratrum  Ordinum  de  Ragusio,  auctoritate 
nostra  coiifirmaie  procures,  ac  eidem  electo  mu- 
nus  consecrationis  impendas,  fucieus  sibi  a  suis 
subditis  obedientiam  et  reverenliam  debitam  ex- 
hiheri.  Alioquin,  electione  priedicla  rite  cassata, 
eisdem  clericis  de  aliqua  persona  Catbolica,  ido- 
nea,  et  Apostolicee  Sedis  devota,  quEe  tanto  con- 


gruat  oneri  et  honori,  hac  vice  auctoritate  prsedi- 
cta,  de  ipsorum  tamen  prioris  et  guardiani  con- 
silio,  provi<iere  non  ditTeras  in  episcopum  et 
pastorem  ;  contiadictores  etc.  Dat.  apud  Urbem- 
velerem  III  id.  Junii  anno  iv  » . 

43.  Insigiiis  sane  regis  ac  reginae  Serviae  ad 
servaiiiium  leligionis  priniaevum  florem  zeliis  ex- 
titit :  qua  enim  cura  Bulgaros  ad  Latinae  Ecclesiae 
ohsequium  pellicerestuduerunt,  ea  haereseosluem, 
qiiae  iii  Bosnia  eoruin  sce|)tris  obiioxia  serpebat, 
delere  conleiiderent  ;  atque  oratorum  opera  flagi- 
tarunt,  ut  fidei  censores  ad  exscindendos  haereti- 
cos  coiistituerel.  Nec  mora,  Nicolaus  enim  egregio 
in  Romauam  Ecclesiam  eorum  studio  est  gratu- 
latus  '  : 

«  Charissimo  in  Christo  filio  Stephano  regi 
Serviae  illustri. 

«  Quoniam  inter  caetera  mentis  nostrae  desi- 
deria  illud  insidet  potissimum  cordi  noslro,  ut 
fides  Catholica,  quain  tenet,  profitetur,  et  docet 
sacrosancta  Romana  Ecclesia  mater  universorum 
fidelium  et  magislra,  votivum  et  Deo  acceptum 
suscipiat,  eo  propitio,  nostris  temporibus  incre- 
meiitum  ;  grandi  nimirum  exultatione  perfundi- 
mur,  cum  ad  nostrum  pervenire  conlingit  audi- 
tnm,  qiiod  mundi  reges  et  princijies  Registeterni, 
cujus  negotium  geritiir  [irincipalius  in  hac  parte, 
se  beneplacitis  coaptantes,  ad  ampliandum  cul- 
tum  fidei  orthodoxa?  ma^nitndini  suae  colla  subji- 
ciunt,  et  ascendentihus  ex  adverso  virtute  induti 
ex  alto  promptae  sollicitudinis  studioseopponunt. 
Sane  cum  tu,  fili  charissime,  zelo  fidei,  ac  devo- 
tionis  accensus  per  dilectiim  filium  Marinum  ar- 
chidiaconum  Antibarensem,  tuje  celsitudinis  nun- 
lium,  Apostolatui  nostro  duxeris  humiliter  sup- 
plicandum,  quod,  cum  in  partibus  Bosniae  tuae 
ditioni  subjecti  sint  quaniplurimi  haeretica  pra- 
vitate  infecti,  qui  a  seinita  veritatis  aversi  per  fal- 
sitatis  devium  damuabiliter  oberrantes,  in  aeterni 
Regis  contemptiim,  animarum  suarum  evidens 
periculum,  et  scandalum  fidelium,  fidem  Catholi- 
cam  dejiravare  perniciosis  seu  pestiferis  suis  as- 
sertiouibus  multipliciter  nndiunlur,  aliquas  per- 
sonas  idoneas,  regionis  illius  idiomalis  non  igna- 
ras,  quorum  conversatio  cum  salutari  eorum 
doctrina  concordans,  intuentibus  normamhoneste 
vivendi  tribuat,  et  exemplum  jiraebeat  purilalis, 
mittere  dignaremur  ad  partes  easdeiu  ;  ut  hujus- 
modi  erroris  elimiuatacaligine,  miiiisterioeorum- 
deiu  haliitatores  illarum  parlium  ad  agnitionein 
verae  fidei,  siiperui  luminis  irradiante  gratia,  sa- 
lubriter  reducuntur,  tuiim  offerens  consilium  et 
auxilium  ad  errorem  eumdem  de  dictis  partibus 
radicilus  exstirpandum ;  nos,  qui  licet  immeriti 
Jesu  Christi  Regis  wterni  humani  generis  redemp- 
toris  vices  gerentes  in  lerris,  grandi  desiderio  sin- 
gulorum  salutem  appetiiuus,  et  ad  ampliandum 
oultum  fidei  Chrislianie  submotis  qiiibusvisohsta- 


<  Lib.  IV.  Ep.  ccLUXi. 


1  Lib.  IV.  Ep.  cur.  xxiii.  et  leg.  poel  eamd.  Ep. 


NICOLAI   IV    ANXUS  4.    —   CHRISTl    1291, 


105 


culis  totis  desideriis  aspiramus  ;  de  hiijusmodi  tuo 
laudabili  et  sakibri  proposito  iiitra  menlis  nostrce 
prjecordia  exiillantes  mult^formiter,  etRegi  regum 
pridem  ad  jiratiarum  acliones  supplices  assurgen- 
tes,  supplicationi  hiijusniodi  ex  fHrvore  magnae 
devotionls,  et  inlfgrilate  fidei  proccdeiiti  favoralii- 
hter  duximus  annuendum,  etc.  »  Siitidit  se  Mino- 
ritarum  Sclavoniae  supremo  magistro  dedisse  im- 
peria,  ut  duos  religiosos  viros  ad  id  obeundum 
munus  deligat,  quos  Apostolica  iiistruit '  auctori- 
tate,  ac  Slephano  regi  conimendatos  esse  rogat. 
«  Dat.  apud  Urbemvelerem  X  kalend.  Aprilisanno 
IV  ».  Sollicitata  est  etiam  Helena  *  regina  Serviae, 
ut  in  exscindendis  in  Bosnia  haeresibus  regia  stu- 
dia  conjungeret,  fideique  censoribus  studeret  qui- 
bus  eam  provinciam  impoiiebat. 

4-i.  Contendo  inepta  VeroncB  inter  Minoritas 
et  Prcedicatores. —  Utebatur  etiam  in  Insectandis 
haereticis  Pontifex  PrKdicatorum  opera,  quos  prce- 
decessores  summa  utilitate  Ecclesise  in  ea  re  adhi- 
buerant:  sed  cum  amba;  religiosae  familix  con- 
junctis  animis  in  hostibus  fidei  persequendis 
consentire  debuissent,  nonnulli  ex  iis  livore  suf- 
fusi  se  lacessere  mutuo  cceperunt,  at()ue  haereti- 
corum,  ut  queritur  Pontifex',  huiibrio  exponere. 
Qua  de  re  ad  Veronensem  episcopum  ,  ut  ipsos 
conciliaret,  datae  htterae  *.  Inter  caeteros  Tbomas 
ex  S.  Dominici  Instiluto  cum  pro  concione  pane- 
gyrim  B.  Petri  martyris  texeret,  illumque  cum 
S.  Francisco  inepte  (nec  enim  .nortalium  est  san- 
ctorum  merita  discutere)  conferret,  subjecerat  Dei 
vivi  signa  in  beato  Petro  niartyre  emicare  ;  Dei 
vero  mortui  in  S.  Francisco  :  ob  quam  insulsam 
et  absonam  distinctionem  accusatus  apud  Pontifl- 
cem  quasi  stigmatum  illius  sancti  detralieret  di- 
gnitati,  ad  septennium  exercendo  praedicandi  verbi 
divini  munere  est  interdiclus.  Haec  vero  Xicolaus 
ad  asserendam  S.  Francisci  gloriam  testatus  est ' : 
a  Attendimus,  inquit,  quod  Romana  Ecclesia  de 
B.  Francisco  et  stigmatum  ejus  infixione  sollicita, 
illa  in  carne  ipsius  non  superficialiter,  sed  in  in- 
teriora  per  carnem  et  nervos  et  ossa  iu  quinque 
parlibus  manuum,  pedum,  et  lateris  in  certos  et 
congruos  Gnes  ingressa,  ita  ut  non  virtute  nalurse, 
sed  rniraculoso  gratiae  dono,  sic  fieri  vel  esse  po- 
tuerit,  per  tesles  legitime  comprobatum  accepil : 
et  ut  sic  de  stigmatibus  ipsius  beali  Francisci  te- 
neatur,  et  venerabiliter  observetur,  irrefragabili 
sanctione  firmavit.  Ex  quo  ambiguum  videri  non 
potest,  sacrilegii  subire  di^crimen,  quicumque 
negare  vel  improbare  audeat.  (juod  ifisa  maler 
Ecclesia  taiitae  sanclimoui£E  sinritu  non  omisso 
humanae  justitice  molimine  confirmavit».  Di- 
ploma'  etiam  Pontificium  ad  universcs  fideles 
dedit,  quo  AlexanJri  IV  de  veritate  stigmatum 
S.  Francisci  litteras  confirmavit.  Sed  de  his  reli- 
giosorum  virorum  controversiis  satis:   jam   ad 


majores  principum  de  Ungariac  regno  certantium 
contentiones  et  pugnas  derivanda  est  oratio. 

15.  Regni  Ujigarici  successione  in  discrimen 
adducta,  occurrit  Nicolaus  fier  iegalum  invasores 
cohidens.  —  Trucidato  a  Cumanis  Ladislio,  ut  vi- 
dinins  anno  superiori,  milloque  ex  eo  filio  relicto 
Ungariearum  rerum  funeslissimus  status  extitit; 
ciim  hinc  Cumani  Tartarique  regnum  illud  inva- 
dere  niterentur,  hinc  Rodulphus  Romanorum  rex 
imperio  obiioxium  esse  conteiideret ,  illudque 
Alberto  filio  duci  Austriae  jiire  fiduciariotraderet ; 
contraRomanus  Pontifex  Sedis  .\postoIic;E  regnum 
vectigale  esse  affirmaret,  Carulus  II  Sicilia;  rex 
illud  reguum  filio  suo  Carolo  Martello  ex  Ladislai 
sorore  nato  jure  debitum  proclamaret.  id  sibi  de- 
niqiie  .Viidreatius  vindicaret.  Ut  porro  Mcolaus  in 
ea  Ungarici  regni  jactatione  se  gesserit,  intuea- 
iiiur.  Iiiiposuit  Joanni  episcopo  .£sino  legati  Apo- 
stohci  muniis',  jiissitque  Ungariam  petere,  mise- 
rum  illius  slalum  diligenter  circumsjiicere,  alque 
rationes  et  modos  explorare,  quibus  ad  pristinum 
florenlem  statum  addnci  posset :  eoque  argumenlo 
regni  praesulibus,  quorum  dignitas  sub  Ladislao 
oppressa  fuerat,  scripsit-,  praecepitqiie  ut  legato 
opera  non  deessent'. 

a  Venerabili  fralri  Joanni  episcopo  ^sino. 

«  Ets;  Romana  Ecclesia  cunctorum  maler  et 
magistra  fldelium  circa  salubrem  regnorumtotius 
Cliristianitatis  slatum  soliicitudinis  studium  ges- 
serit  diligentius ;  a  longis  tamen  retro  temporibus 
circa  statum  regni  Ungariae  prosperum  etvotivum 
se  cura  [lervigili,  et  quadam  solertia  speciali  at- 
tentam  exhibuit,  et  exhibere  non  cessat ;  et  tam 
per  legatorum  et  nuntiorum  niissiones  accommo- 
das,  prout  temporura  qnalitas  exigebat,  quam  alias 
etiam  inultifarie  multisque  modis  laborare  stu- 
duit,  ut  status  ejusdem  regni  devotos  solili  pro- 
ducere  fllios,  paciflcis  et  tranquillis  successibus 
fulciretur,  Deo  gratius  existeret,  ac  salubris  babe- 
retar  et  utilis  incolis  dicli  regni :  et  ut  fides  Catho- 
lica,  per  quam  coelestis  beatitudinis  acquiritur 
gloria,  radicibus  solidis  flrmaretur,  et  stabilibus 
niauuteretur studiis in  eodem. Unde  felicis  recorda- 
tionisNicolaus  papalll  praedecessornosler,  perducto 
ad  ejus  nolitiam  vahdae  turbationis  discrimine, 
quodiiiregnoipsOjtemporequondamLadisIai  regis 
Ungariae  nuper  sublati  de  medio  imminebat,  et 
alia  quae  damnatis  ausibus  perpetrabantur  ibidem 
iii  derogationem  non  modicam  fidei  Christiana;, 
conculcationem  Ecclesiasticae  libertatis,  et  oppres- 
siones  muljip'ices  praelatorum,  Ecclesiarum,  et 
monasleriorum,et  aliorum  piorum  locorum  regni 
praidicti;  volens  tanlis  et  tam  gravibus  obviare 
liericulis,  et  cleri,  ac  baronum,  et  populi  ejusdem 
regnidispeiidiis  compatieiisexaffeciu  ;  ad  reguum 
ipsum  venerabilem  fratrem  nostru  ii  Firmaniim 
episcopum,  virum  utique  providum  et  discretum. 


'  Ep.  XIV.  —  '  Reg  post  Ep,  xxiii.  —  »  Lib.  iv.  Ep.  dlxxiv, 
-  *  Keg.  posl  eaiid.  Ep.  —  ^  Ep.  dxcvi,  —  «  Ep.  d. 

A^N.   —   TO.MLS  XXIII.   —   R.W.N.    IV. 


'  Lib.  III.  Ep.  cur.  cxiil  et  cxxi.  —  *  Reg.  posl  eamd.  Ep.  cxiii. 
-  '  Ibil.  Fp.  ciir.  cxxiv. 

14 


106 


NICOLAI   IV   ANNUS   4.    —   CHRISTI    1291. 


virlutibus  pra?(]iluiiij  el  juslitiae  zelatoreni  cum 
plenae  legatioiiis  oflicio  destiiiavit,  ut  inJirecta  di- 
rigeret,  erralacorrigeret,  et  (Jeformala  prudentius 
reforniaret,  ac  evelleret  et  destrueret  \itia,  planta- 
retque  virtules,  ac  juxla  gratiaui  a  Doniiuo  sibi 
dalani  bujusmodi  periculis  obviaret,  per  enjus 
ministeriuin  providuiii,  el  prudentiam  circum- 
speclani  multa,  pronlin  parlibus  illis  noii  bahe- 
tur  incogiiitum,  ad  bonuiii  et  laudabilem  slaluni 
personarum  Ecclesiasticarum  et  sscularium  dicti 
regni  slatuta  et  ordiiiata  f;ieruiil,  oculis  divinaj 
Majestatis  accepta,  et  ipsi  regno  ac  ejus  babilatori- 
bus  fructuosa :  quoruni  aliqua  per  jam  dictum 
regem  proniissa  el  jurata  fuerunt  sub  obligatione 
sua,  el  etiam  dicti  regni. 

0  Sed  idem  rex  promissione,  juramento,  el 
obligatione  hujusmodi  omnino  contemplis,  prs- 
dicta  noii  servavit  duin  viveret,  et  se  recognovil 
etiam  non  servasse,  sicut  ea  per  pateiites  apparent 
a[>erUus  litteras,  quae  in  archivio  Sedis  Aposlolicae 
conservantur.  Propter  quod  in  eodem  regno  tur- 
bationes  multiplices ,  dissensiones  et  scandala 
gravia  contigerunt ;  et  adhuc  status  ejus  fluctuat 
el  vacillat.  Cum  autem  nos  tam  periculoso  ipsius 
regni  statui,  nioie  pii  palris  coinpalienles  ab  inli- 
mis,  te  ad  pra^falum  regnum  fiducialiter  desline- 
nius,  fralernitali  tUcE  per  Apostolica  scripta  nian- 
dantes,  quatenus  ad  partes  illas  te  personaliler 
conferens,  de  statu  ipsius  regni  ac  ejus  circum- 
stantiis  el  conditionibns  universis,  et  qualiter  in 
melius  dirigi,  et  salubrius  valeal  gubernari,  fide- 
liter,  plene  ac  sollicite  infornies;  et  nos,  quibus 
regni  pra?dicli,  ulpole  ad  Romanam  pertinentis 
Ecclesiam,  cura  iiccnliaris  incuinbit,  per  te  de 
slatu,  condilioiiibus  et  circunislantiis  supradictis 
certilicati,  tandem  plenius  et  instrucli  circa  prae- 
fatuin  regnum  et  slaluni  illius  possimus  ad  lau- 
dem  Uei,  et  quietem  fulelium  utilius  et  efficacius 
providere.  Dat.  apud  Urbemveterem  IV  non.  Ja- 
nuarii  anno  iii  ». 

46.  Cuni  vero  Ladislaus  non  levi  infamiae  nota 
inuslus  fuisset,  atque  eliam  abjuratjB  Cbristians 
fidei  ob  inila  foedera  cuiii  Tartaris  cajterisque  in- 
fidelibus,  quoruni  faniiliarilate  et  sceleribus  se 
inquinarat,  nec  ab  Honorio  monitus  mores  nefa- 
rios  exuere  sategerat,  suspicione  laboraret ;  Nico- 
laus  legato  suo  partes  injuiixil',  ut  inquireret. 
num  eo  tempore,  quo  interemplus  fuerat  Ladi- 
slaus,  ad  fidem  Catbolicam  se  converlisset,  ac 
Sedeiii  Apojtolicain  lotius  rei  iaceret  cerliorem  : 

a  Venerubili  fratri  Joaniii  episcopo  .^sino. 

B  Dudum  fide  dignis  relalibus  ad  Aiio-tolicae 
Sedis  iierducto  notiliam,  quod  quondam  Latizlaus 
rex  Uiigaria;  nuper,  ut  dicilur,  suhlatus  de  inedio, 
vesanis  adha;rens  consiliis,  et  a  Cathulica;  fidei 
recta  semita  gressibus  ruinosis  exorbitans,  et  in 
devium  delapsus  erroris,  sua)  salutis  considera- 
tione  postposita,  se  in  divina;  niajestatis  conleni- 


ptum,  et  totius  Christianilatis  opprobrium  cum 
Tartaris,  Saracenis,  Neugeriis,  et  pdganis,  conver- 
sationis  damnatae  commercio  confoederationem 
duxerat  ineundam,  nefaria  vivendi  specialitercum 
eisdem  Neugeriis  norina  suinpla ,  reddendo  se 
proinde  Redemjitori  omnium,  el  hominibus  oJio- 
sum  ;  felicis  recordationis  llonorius  pajia  IV  prae- 
decessor  noster  praefaluiii  regem  ad  vitae  laudabilis 
stu(lia,et  salubriscoiiversationiseffeclum  revocare 
desiderans,  sibi  palernas  et  affeclione  plenas  suas 
litleras  destinavit,  cum  ad  boc  per  se,  ac  alios 
etiam  salutaribus  monitis,  et  allentis  exhortatio- 
nibus  inducendo,  utaTarlarorum  et  aliorum  prae- 
dictoruin  damnalis  erroribus  penilus  resiliret.  At 
idein  rex,  ulpote  in  sensuni  reprobum  deditus, 
per  abrupta  indevotionis  oberrans,  et  ad  inobe- 
dientiae  detesfanda;  duritiam  se  convertens,  hujus- 
modi  monitis  et  exhortationibus,  quus  pii  patris 
producebat  affectus,  parere  humiliter,  proutnobis 
clamoris  validi  pridem  revelavit  asserlio,  non  cu- 
ravit. 

a  Cum  autem  de  ipsius  regni  et  incolarum 
cjus  statu  sollicite  cogilantes,  te  ad  prctfatum 
regnum  fiducialiter  destinemus,  volumus  et  per 
Apostolica  scripta  tibi  districte  prcecipiendo  man- 
damus,  quatenus  solerler  attendens,  et  diligenter 
considerans ,  quod  Apostolica  Sedes  hujusmodi 
negotium  ex  certis  considerationibus  specialiter 
cordi  gerit,  cum  te  ad  partes  illas  pervenire  conti- 
gerit,  per  te,  vel  per  alium,  seu  alios,  de  quibus 
expedire  putaveris,  solerter  indagare  jirocures,  et 
in(|airere  diligenter,  ulrum  praefatus  rex,  duin 
adhuc  viveret,  ad  cor  reversus,  niorlis  suae  tem- 
pore  fldem  tenerel  Calliolicani  et  fervard,  dimissis 
erroribus,  et  sectis  infidelium  abnegatis,  ad  quos, 
seu  quarum  observautiam  dicebalur,  dum  viveret, 
transitum  habuisse. 

0  Procures  eliam  certitudiuem  habere  plena- 
riara,  utrum  rex  ipse  decesserit  taiiquam  Catholi- 
cus  Cliristianus,  non  haereticus,  nec  schismalicus, 
ntque  afide  exorbitans  supradicla.  Sludeas  quoque 
diligeuter  inquirere  quod  super  iis  sciunl,  cre- 
dunt  et  tenent  praelali  et  religiosi,  magnates  et 
clerus,  ac  populus  dicti  regni,  de  quibus  et  prout 
videris  expedire  :  et  tam  de  eo,  quod  super  prae- 
missis  et  eorum  singulis  tam  de  fania  quam  de 
veritate  conligerit  iuveniri,  quam  quod  etiam  de 
pradictis  in  regno  tenetur  eodem  a  praelatis  et 
religiosis  eisdem,  sic  te  plene,  seriatim,  distincle 
ac  lucide  sludeas  informare,  ut  per  tuum  proces- 
sum  plenariam  habere  possinius  certitudinem 
prwmissorum.  Dat.  apud  Urbemvelerem  IV  non. 
Januarii  aniio  iii  ».  Moereiitem  etiam  exviri  morle 
Ungariae  reginain  Ajiostulicis  litteris  demulcere, 
atque  ad  constaiiliam  excitare  est  conatus  '  : 
tuni  etiani  legatum  patrociniiim  illius  suscipere 
jussit  ^. 

47.  Ad   comprimendas  vero    in   Ungaria  de 


'  Ep.  cur.  CXI7. 


Ep.  cur.  cxvill.  —  '  Ep.  cur.  cxvn. 


NICOLAI   IV   ANNUS   4,    —  CIIRISTI    1291, 


107 


sceptri  siiccr?sione  seditiones,  coercen^losqiie  Ger- 
manos  [irincipes,  Rodulplinm  niniirum  regini 
ejusque  filiuui  Albertum  Austriao  ducem ,  qui 
llDgariam  .'iffectal^ant,  legalo  proviticiam  ileman- 
davil  ',  ut  Aposlolica;  Sedis  nomine  iis  denuntiaret 
Ungariam  Ecclesiac  Roman.-e  fuluciariam  esse , 
vctaretque  in  eam  aliquid  illos  moliri :  idque  nliis 
lilteris  legafo  inculcavit '  :  ni  parereiit,  incussis 
censuris  potenliorum  eliam  principum  implorala 
ope  lemerarios  conaliis  repressurani  :  quam  rem 
etiam  archiepiecopis  et  episcopis ,  ut  Roman.e 
Ecclesinp  jura  tuerentur,  indicere  jussit'. 

0  Venirabiii  fratri  Joaiini  episcopo  .flsino. 

0  Niiper '  ad  noslrum  i>ervenit  andilum,  qiiod 
cum  quondam  Latizlaus  rex  Ungaiiae  rebus  sit 
hiimanis  exemptus,  turbationes,  pericula  et  scan- 
dala  gravia  in  regno  UngariaG  sunt  exorta,  diversis 
aspiranlibus  ad  solium  dicti  regni.  Cum  itaqiie 
rcgnum  ipsum  ad  Aposlolicam  Sedem  multipli- 
citer  pertinere  noscatur,  te  ad  partes  illas  pro  cer- 
tisinibiexequeiidisnegotiisfiilucialittTdestinamus, 
fraternilati  tuae  per  Apostolica  scripta  mamlantes, 
quatenus  cum  ad  partes  illas  te  contigerit  per- 
venire,  coram  charissimo  in  Christo  filio  nostro 
Rodulpho  rege  Romanorum  illuslri,  et  dileclo 
filio  nobili  viro..  duce  Austrise,  insimul  vel  dis- 
junctim,  per  te,  per  alium,  seu  alios  ex  parte 
nostra  expresse  manifesteque  denunlics,  praedic- 
tum  regnum  ad  nos  et  Romanam  Ecclesiam  ex 
causa  niulliplici  pertinere  ;  aperte  et  pnblice  nostro 
et  ipsius  Ecclesiae  nomine  prolestando,  ut  nullns 
cujuscumque  sit  prareminenliae,  dignitatis,  condi- 
tionis,  aut  status,  jura  qua^libet  in  eodem  regno 
ad  noselEccIeiiam  ipsam  spettanliaquomodolibet 
invadere,  occupare,  vel  usurpare  pnrsumat ;  aut 
in  nostruiii  et  ejusdem  Ecclesise  prapjudicium  et 
gravamen  aliqiiid  attenlare.  Alioquin  coiitra  prfe- 
sumptores  huju5modi,proutqualitasfacli  suaserit, 
et  exiiedire  viderimus ,  proceJemus.  Dat.  apud 
Urbemvet.  IV  non.  Januarii  anno  m  ». 

i8.  At  Rodulphiisjam  spe  Ungariam  invaserat, 
ac  tanqnam  ex  Caesarum  aula  illud  regnum  pen- 
deret,  Albertum  filium  illins  regem  imperii  fidu- 
ciarium  crearat,  quem  Nicolaus  ob  violata  in  ea 
re  Ecclesiae  Romanae  jura  perstrinxit ',  ccei'tisque 
absistere  jussit. 

a  Nicolaus,  elc.  charissimo  in  Christo  filio 
Rodul(  ho  regi  Romanorum  illustri. 

«  Licet,  fili  chari?sime,intenlionis  nostrae  non 
sitjuri,  si  quod  libi  in  regno  ipso  competit,  dero- 
gare;  nolumus  tamen  ignorare  celsitudinem  re- 
giam,  quod  regnum  ad  Romanam  Ecclesiam  ma- 
trem  tuam  abanliquoeti;  m  dignoscilurpertinere  ; 
propter  quod  circa  illiul  aciem  sollicilae  conside- 
ralionis  extendimus,  et  de  statu  ejus  sollicite  cogi- 
lanius  :  ideoque  regalem  magnificentiam  rogan- 
dam  altente  duximus  et  bortandam,  quatenus  pro 


'  Ep.  cur.  cxv.  —  -  Ep.  cur.  cxx.  —  »  Ep,  cur.  cxvi.  —  *  Ead. 
Ep.  cxv.  —  '  Ep.  cnr.  cxviii. 


divina,  et  Apostolicac  Sedis,  ac  noslra  reverentia, 
jiiia  qmilibetad  nos  eteamdem  Ecclesiam  in  regno 
memorato  spectantia,  per  te  vel  per  alium,  seu 
alios  non  invadas,  aul  occupcs,  vel  usurpes,  sive 
aliiiuid  facias  in  noslrumet  ipsiiis  Ecclesia'pr;eju- 
dicium  vel  gravamen,  qu£e  polius  manutenere 
sollicite  ac  illibila  et  integra  plenis  favoribus  ser- 
vare  te  conveiiit,  ulpote  specialem  advocatum 
ejusdein  Ecclesiae,  ac  prapcipuum  defensorem.  Sic 
ergo  super  hoc  prccibus  nostris  obtemperes,  sic 
noslraj  instantiieacquiistas,  utilevotionemregiam, 
quae  semper  erga  pracfalam  Ecclesiam  claruisse 
conspicitur,  uberibus  in  Domino  laudibus  attolla- 
mus.  Dat.  apud  Urbemvelerem  II  kal.  Februarii 
anno  iii  ». 

49.  Conceptfc  sunt  iisdem  senlentiis  lilterae  ad 
Albertum  Austriae  ducem  '.  Ad  infiingendas  vero 
magis  principum  injuria  Ungaricum  diadema  af- 
feclantium  cupiditales,  in  iilferis  ad  arcbiepisco- 
pum   Strigoniensem  datis  *,  ubi  ipsum   paterne 
increpuit,  in  solilo  Romanam  erga  Sedem  sludio 
ac  publicae  utililatis  curandae  ardore  videri  tepuisse, 
dum  qui  vivo  Ladislao  de  invectis  regno  scandalis 
et  improbis  consuetudinibus  A|iostolicam  Sedem, 
ut  mederetur,  admonebat,  qua  ex  re  summam  ab 
ea  gratiam  inibat;  nunc  sublato  rege,  cum  plu- 
ribus  tumullibus  fluctuet  Ungaria,  nullas  lilteras 
miserit,  neque  de  regis  morte,  num  in  fide  Chri- 
sliana  obierit,   quive  regno  sint  successuri ,  an 
bellum  ingruat,  sintne  gentiles  in  Ungariam  gras- 
saluri,  aliaque  scitu  necessaria  ad  avertendaimmi- 
nenlia  mala  nondum  significarit.  Tum  subjungit: 
aCum   aulem   praefalum  regnum   ad   Romanam 
Ecclesiam  ab  antiquo  etiam  pertinere  noscatur,  et 
per  dictum  regem  sub  obligatione  suaet  regni  sui 
ttmpore,  quo  venerabilis  fraler  noster  Finnanus 
e[iiscopns  in   ipso   legationis  officio  fungtbatur, 
nonnulla  promissa  et  jfrata  fuisse,  quae  postmo- 
dum  non  ser\avit  ;  volumus,  tibique  praccipimiis, 
ut  ad  personarum  Ecclesiasticarum  et  saecularium 
regnipraelibatinoliliam,quantaecumqueseucujus- 
cumque   praceniinentiaj ,   conditioiiis    aut   status 
extiterint,  ad  illanim  niaxime,qu;e  sibi  dicuntjus 
aliquid  competere  quomodolibet  in  regno  prafato, 
perducere  studeas,   regnum   ipsum,   ab  antiquo 
etiam,  ad  Romanam  Ecclesiam  perlinere,  sibique 
fore,   prout   praemitlilur,  obligalum  ut  haec  illaesa 
et  iiitegra  eidem  Ecclcsiaj  in  posterum  conserven- 
tiir;  et  nequivisillaquomodolibet  invadere,  occu- 
pare,  vel  usurpare  pra?sumerent  iu  nosfrum,  vel 
ejusdem  Ecclesiae  praejudicium  et  gravamen  ali- 
quod  attentare.  Volumiis  autem,  qiiod  ea,  quae  in 
hac  parte  feceris,  nobis  per  tuas  litleras  plene  et 
seriose  ac  fideliter  studeas  intimare  :  ac  nibilomi- 
nussuperdcnuntiationemet  potestatcm  hiijusmodi 
confici   facias  duo    publica  similia    Instrumenta 
quorum   unum   tibi   retineas,   et  reliiiuum   per 
fidelem  nuntium  nobis  miltas.  Dat.  apud  Urbem- 

'  Ep.  cur.  cxjx.  —  *  Ep.  cur.  cixu. 


108 


NICOLAI   IV   ANNUS  4.    —   CHRISTl    1291. 


velerem  II  kal.  Febniarii  aniio  iii  ».  Ut  vero  a 
Bonifacio  Vlll  Ungariciim  sceptrum  Carolo  Sicilise 
regis  ncpoti  adversus  aemulos  adjudicatum  sit, 
dicenius  inferius. 

50.  Inter  haec  Rodulphus  Romanorum  rex 
anno  regni  decimo  septimo  e  vivis  discessit. 
Imperialcm  utique  dignitatem,  quoc  Pontificum 
Romanorum  manibus  confertur,  adeptus  non  est, 
ut  enim  Joannes  Villanus  nolal  ',  firmaiida;  in 
Germania  potentia;  sua>  intentus,  res  Italicas  spre- 
vit,  quam  quidem  adeo  egregie  stabilivit,  ut  suis 
Austriam  ac  Suevirc  parlem  haereditariam  pepe- 
rerit,  illique  Ungariam,  ut  vidimus,  atljungere 
meditarelur.  Cicterum  hoc  ipsum  anno  obiisse, 
Bernardiis  ^  Ptolemseus  Lucensis  %  SitTridus  ', 
auclor  Hist.  de  Langraviis  ^,  Stero^  Eberhardus  ', 
Joannes  Villanus',  S.  Antoninus%  All)ertus  Argen- 
tineiisis,  aliique  consentiunt ;  quibus  suiim  card. 
Baroniuscalculuni  in  Mss.  Notisadjicithis  verbis": 
«  Anno  Christi  mccxci,  Rodulphus  imp.  obiit  pridie 
kalend.  Octobris.  Interregnum  menses  tres  ». 

51.  Huic  regio  funeri  alterum  regium  funus 
Alfonsi  Aragonii  conjungendum  videtiir  (l),quem 
dum  ad  conciliandam  sibiEccIesioegratiam  incum- 
bebat,  obiisse Nicolaus  papa  testatur '" :  cujusetiam 
mortem  hoc  aniio  Surita  '\  Mariana  "  aliique  col- 
locant,  ac  Pontificis  dicta  illustrant :  ait  enim 
ineunte  Februario  a  cardinalibus,  quos  Nicolaus 
in  Galliam  legarat  (ii  Gerardus  Parmensis  episco- 
pus  Sabinensis,  et  Benedictus  Cajelanus  diaconus 
card.  erant)  interGalliaiet  Aragoniae  reges  prsesen- 
libus  Carolo  II  Siculo  atque  ulriusque  oratoribus 
foedus  percussum,  dictasque  has  pacis  leges  :  ve- 
niam  commissorum  a  Pontifice  Alfonsus  sup[dex 
posceret,  vectigalisque  nomine,  uti  proavus  pactus 
erat,  triginta  auri  uncias  Ecclesifc  Romange  pen- 
deret.  In  Syriam  belli  sacri  causa  cum  exercitu 
navigaret  :  et  quidem  quod  ad  hocspectat,  Annales 
Colmariensium  '*  tradunt  Nicolaum  ardentissime 
ursisse  ipsum  ,  ut  crucem  indueret,  alque  ob 
id  omnium  AragonicB  Ecclesiarum  decimas  ad 
Iriennium  concessisse  :  verum  eam  pactionem 
Surita  '^  prcetermiltit.  Jussus  quoqiie  matrem  fra- 
Iremque  ad  restituendam  Siciliam  horlari,  armis 


'  Joan.  Vill.  1.  VII.  c.  145.  —  "  Bern.  ia  Chion.  Rom.  Pont.  — 
3  Plol.  Luc.  iii  Annal.  —  *  Siff.  Epit.  1.  ii.  —  s  Hist.  tie  Langr.  — 
6  Stero  in  Anual.  —  '  Ebertiar.  ia  Annal.  —  '  Jo.  Vill.  ubi  sup.  — 
3  S.  Anlon.  iir.  p.  lit.  xx.  c.  6.  g  10.  —  ">  Baron.  iu  scliedis.  — 
"  Lib.  IV.  Ep.  cur.  XLi.  —  '2  Sunt.  1.  iv.  Annal.  c  122.  et  indic. 
1.  II.  —  "  Marian.  1.  iv.  c.  14.  Summont.  in  Hist.  I.  iii.  —  "  Annal. 
Dominic.  Colmar.  —  '^  Surit.  ind.  I.  Ii. 


cogere  Aragonios  procercs  ac  milites  severo  edi- 
clo  ex  ea  revocare,  alque  obsides  Carolo  II  red- 
dere.  His  conditionibus  adjectiim,  ut  Carolus  Va- 
lesius  concesso  in  Aragoniam  a  Pontifice  jure 
actioneque  decederet,  cui  ad  reponendam  gratiam 
Carolus  filiani  Clementiam,  Andiiim  et  Coenoma- 
norum  coniitatuum  atlributa  dote,  nxorem  pa- 
ctus  est'  :  Pontifex  vero  Aragonium  in  gratiam 
reciperel,  atque  incussas  regno  censuras  dissolve- 
ret.  Exclusi  eo  fcedere  rebelles  Siculi,  adeo  ut  Ca- 
rolus  brcvi  rccuperandffi  Siciliae  spe  efferrctur. 
Scd  dum  haec  in  opus  perducere  parabat  Alfonsus, 
importuno  tempore  mors  eum  oppressit.  Tum 
sane  proditos  se  ab  eo  querebantur  Siculi ,  ac  nil 
jiropius  aberat,  quam  ut  ab  Aragoniis  deslituti, 
quoruin  auxilii  spe  rebellionem  moverant,  imo 
a  quibus,  ut  in  Martino  vidinius,  fuerant  conci- 
tati  ;  totque  cincti  hostibiis,  Jacobo  caeterisque 
Aragoniis  ejectis,  sibi  consulerent.  Urgebat  ad  id 
ipsos  etiam  Ponlifex,  jactoqiie  anathemate  ni  Ja- 
cobuni  pellerent,  sacram  in  eos  militiam  indi- 
cebat. 

52.  Bellum  Siculum  recriidescit,  in  quo  insur- 
git  Pontifex  pro  Carolo  II  rege.  —  Consenuit 
mora  illud  bellum,  sublatoque  Alfonso  Aragonio, 
Siculi  belli  mala  ,  qua3  sopienda  sperabantur,  re- 
cruduere:  Jacobus  enim  Siciliae  occupator,  fratris 
successione  auctus  ac  tumidus  magis  quam  antea 
Ecclesiac  formidandus  apparuit.  Ad  cujus  eliden- 
dos  conatus,  Pontifex,  ut  occupatum  ab  Alfonso 
Balearium  regnum,  quo  Jacobus  rex  principis  Ja- 
cobi  palriius  ob  Pontilicis  et  Gallorum  partes  ad- 
versus  Pelrum  fratrem  secutas  depulsus  fiierat ,  a 
Jacobi  Aragonii  tyrannide  eriperetur,  Majorica- 
num  episcopum,  atque  alios  praesules  litteris' 
Iiortalus  est,  ul  ad  veteris  regis  legitimi  fldem  re- 
dirent,  ac  nulla  ratione  alteri  Jacobo  tyranno 
Siculo  sacraniento  se  obstringerent,  sed  potius  ad 
arcendos  ejus  impetus  strenue  se  compararent : 
«  Universilateni,  inquit,  vestram  monenms,  roga- 
nius  et  hortamur  attente  ,  per  Aposlolica  vobis 
scripta  sub  spiritualibus  et  temiioralibus  poenis, 
singulariter  et  generaliter  juxta  nostrum  arbi- 
Irium  inferendis,  districle  praecipiendo  mandantes, 
qualenus  mentes  vestras  et  oculos  ad  Deum  et 
Ecclesiam  devotis  spirilibus  erigentes ;  et  atten- 
dentes  provide,  qnod  fermentnm  pravae  commix- 
tionis  regnorum  et  populi  concordiam  in  dispen- 

•  Suiit.  I.  IV.  Anual.  c.  121.  —  -  Eod.  I.  iv.  Ep.  cur.  XLl. 


(1)  Si  annalista  mensem  et  diem  singulorum  principum  emortualem  diligentius  adnotasset;  historiam  ohitus  Jacobi  funeri  Rodulphi 
laiperatoris  uti(iue  pr;eposuisset.  Jacohus  eiiini  decessit  die  xviii  Junii,  ut  jjraiter  aucloius  Hispunicos,  (juos  Spondanus  coiisuluit,  testatur 
auctor  hormii  temporiim  icqualis  Harlholom;eus  a  Neocastro  llist.  SicuL  cap.  115. 

Sed  de  mense  et  die,  quo  Hodulphus  Roinanoniin  iniperaloruin  decessit,  apud  Historicos  eliam  coajvos  iiilercessit  discrimen ;  quam- 
quam  enim  Alhertus  Aiventinensis  vetus  auctor  ex  Epitaphio  supulchraU  cjusdem  Rodulphi  dediicit  obiisse  pridie  kal.  Octobris  j  non  desiint 
tainen  veteres  scriptoros  qui  diem  xv  Julli  assignent,  Inler  (juos  Stero  aliiquc  Ijcrmani  scriiitores  liis  teuiporibus  liaud  reuioli.  Martinus 
minorila,  ciijus  historiam  ad  annuni  usque  mcccxlvi  dcduclani  Eccardus  iiitcr  hisloricos  mcdh  Kvi  loiii.  ii  vulgavit,  ad  hunc  annum 
Mccxci  scrihit  :  «  Idib.  Julii  rex  Rodolphus  obiit  ».  inler  has  ambages  qu;e  tenenda  sit  sententia  non  salis  exploralum  niihi  est,  cum  pra;- 
sertiin  Epitaphii,  quod  Albertus  Argcntiaensis  allegat,  Udes  apud  clironologos  sublesta  sit,  ut  Pagius  iion  semel  in  sua  ad  Annales  Baronii 
Critica  aduotat.  MaiXSI. 


XICOLAI    IV   ANNUS   4.    —  CHRISTI    1291, 


109 


dia  dissensionis  evertit,  pacem  Inrbat,  fnlem  inficit, 
famae  ducorein  oliniil)iial,  (iaiiuia  leiuni,  aniina- 
rum  pericula,  et  cxcidia  personarum  indiicit ; 
praedictuni  J.icolnini,  vel  alium  pro  ipso,  vd  ejiis 
Domine  ad  regnuin  Majoricaruni,  seu  insiilns  ad- 
jacentes  eidem,  aut  aliquam  eorum  parlem  ,  sicut 
noslram,  el  ijisius  EcclcsiaG  benediclionem,  etgra- 
tiam  aftectalis,  et  iiostri  lurbationein  animicupitis 
evitare;nec  irritari  vullis  conlra  Deuni  et  prac- 
diclam  Ecclesiam  nexibus  ofrensnnmi,  pro  rcpe 
vel  doniino  non  reci|iiatis  ullafenus,  nec  alias 
etiam  adniiltatis ;  neque  sibi,  vel  alii  pro  ipso  bo- 
magium ,  iidelitatem  vel  obedientiam  aliquain 
faciatis ;  quinimo  ad  devotionem  el  fnlelitaleni 
vestri  doniini  naturalis  cliarissimi  in  Chrislo  filii 
nostri  Jacobi  regisMajoricarum  illustris  prudenter 
redire,  sibique  inlendere,  ut  tenemini,  et  parere 
curelis;  ita  qiiod  inter  vos  et  euni  gratia  reconci- 
liationis  adveniat,  vosque  gratiosum  et  propilium 
vobis  habeatis  eumdem. 

0  Sic  itaque  nostris  studeatis  parere  monitis 
et  obedire  pra^ceptis,  quod  exinde  vobis  et  singu- 
lis,  ac  praedictis  regno  et  insulis  apud  Deum  et 
prslibatam  Ecclesiam  commendationis  et  com- 
modi  proveniat  incrementum  ;  nosqiie  devotionis 
vestrae  promptitudinem  condignis  gratiarum  actio- 
nibus  inerito  prosequamur.  Dat.  apud  Urbemve- 
terem  V  id.  Augusti  annoiv».  Balearium  porro 
episcopus  cui  hae  missse  litterse,  Pontius  erat,  ob 
fidei  erga  Romanum  Pontificem  conslantiam  insi- 
gnis,  qui  olim  ab  Alfonso  ob  proniulgatum  in  Pe- 
trum  anathema  sua  sede  depulsus  erat,  cui  Nico- 
laus  plura  privilegia  contulit  '. 

53.  Ut  porro  Balearibus  vetuerat  Nicolaus,  ne 
Jacobum  exciperenf,  ita  nervos  omnes  contendil, 
ut  amiffenda}  fraternae  successionis  metu  a  Sicilia 
avelleref :  archiepiscopis  enim,  episcopis,  abbati- 
bus,  ca?ferisque  Ecclesiasfici  Ordinis  -  Aragoniis, 
Valentinis,  et  Cafalanis,  ac  pluribus  aliis  ',  incus- 
sis  gravissimis  pcenis  prohibuit,  ne  Jacobum  regem 
admitlerent.  Simillimaque  imperia  Jacobo  adjecto 
pcenariim  terrore  imposuit.  ne  quamdiu  censuris 
sententiisque  praeteritis  essef  irrefifns,  Aragoniae, 
Valentiae,  Barcinonis,  et  Cataloniae  possessionem 
inire  pertentarent,  eiimque  hisce  litteris  ad  resipi- 
scentiam  est  adhortatus  * : 

a  Jacobo  filio  qiiondam  (Petri)  olim  regis  Ara- 
gonum,  spiritum  consilii  sanioris. 

0  Seriosffi  repefitionis  ad  praesens  non  expedit 
oraculis  aperire,  cum  sit  longe  lateqne  diffusum, 
et  in  singulorum  quasi  notitiam  jam  deducfum, 
qualiter  quondam  Petrus  olim  rex  Aragonum, 
pater  tuus,  facfus  Ecclesia?  RomanK  nc  claraj  .  ,- 
moria)  Caroli  Siciliae  regis  et  hieredum  suoruni 
hostis  publicus  et  persecutor  hostilis,  confra  di- 
clam  Ecclesiam  et  ipsum  regem  regniiin  Sieili;i'ab 
Ecclesia  pra;dicta  tenentem  ejusque  de  illo  vassal- 


'  Ub.  IV.  tp.  cxLi  1, 
-  *  Ep.  car.  SLViii. 


CiUV.  —  -  Ibid.  Ep.  Cu:.  L.  —  3  Ep.   LI. 


lum  noforios  et  detesfabilcs  commisit  excessus, 
insulam  Siciliae,  ferram  peculiarem  ipsius  Eccle- 
sia^,  temerariisausibiisoccupando  ;  et  postmodiim 
ipso  Pifio  siiblato  de  medio,  tii  inimici  humani 
generis,  pacis  a^iniili  seducfione  deductus,  et  pa- 
terni  vifii  imitafor,  immediate  insulam  invasisti 
eatndem,  ac  deinde  in  regem  Siciliae  fe  coronari, 
vel  polius  execrari  procurans,  ac  te  faciens  regem 
Sicilia;  nominari,  praedictam  insulam  detinuisti, 
et  defines  confra  prohibifionem  ejusdem  Ecclesla} 
nequiftr  occupatam  ,  ef  gravibus  contra  Deum,  et 
dictam  Ecclesiam,  ac  charissimum  in  Christo  filium 
nosfriim  Carolum  ipsius  Siciliae  regcm  illustiem, 
[ira'dicti  quondam  Caroli  regi^  filium  ef  ipsius  in 
prtffato  regno  Siciliae  successorem,  longo  tempore 
continuafis  excessibus,  etiam  ad  alia  loca  dicti 
regni  eccupatrices  manus  extendere  conatns  es 
hacfenus,  et  quofidie  damnabili  femeritate  pr;esu- 
mis.  Propler  quod  dicta  Ecclesia  dudum  confra 
dictuin  Petriim  ef  te,  ac  ipsius  et  tuos  in  liac  parte 
fautores  diversos  processus  fecisse  dignoscitur,  et 
senfenlias  profnlisse,  quos  pra'senti  serie  aliter  non 
duximus  repetendos. 

M.  «  Verum  quia  ,  sicut  nuper  accepimus, 
quondam  Alfonsus  de  Aragonia  frafer  tuus,  qui 
per  consilia  saniora  procedens  ad  Deum  ef  eam- 
dem  Ecclesiani  reconciliafionis  sua;  remedia  pro- 
curabaf,  solemnibus  nunfiis  super  hoc  ad  eamdem 
Ecclesiam  destinafis,  diem  clauslt  exfremum,  nos 
experiri  volentes,  utrum  tu  in  fanfis  excessibus  ac 
senfenfiarum  laqueis,  quibus  nosceris  involufus, 
(hoc  enim  anno  in  ipsum  vibratas  anfea  censuras 
festis  CoenaB '  ef  Ascensionis '  Dominicffi,  fum  Dedi- 
cafionis  Basilica;  Principis  Apostolorum  renova- 
vit),  in  morte  obdormiens,  possis  per  Apostolicfe 
benignitatis  sfudium  excitari,  fe  prsesentium  fe- 
nore  monemus  et  hortamur  attente,  per  Aposto- 
lica  fibi  scripfa  districte  pra;cipiendo  mandanfes, 
quafenus  tanti  erroris  invio  derelicfo,  ad  viam 
rediens  verifafis,  ne  dissimules,  sed  diligenter  ad- 
vertas  tam  graves  tamque  perniciosos  excessus, 
quibus  morbum  tuum  non  senfire  videris,  nec 
futura  pericula  perfimescis ;  quodque  nonhulli  re- 
ges  et  principes,  qui  olim  ipsius  fuerunt  persecu- 
tores  Ecclesiae,  non  absqueconfusionisimproperio 
decesserunf,  meritorum  suorum  stipendia  rece- 
pturi.  Alia  quoque  (]uamplura  ,  qua;  consideranda 
in  hac  parte  noscuntur,  diligenfer  attendens,  et  a 
praemissis  excessibus,  tnisque  erroribus  resipi- 
scens,  infra  quatuor  mensium  spatium  a  pra;sen- 
tatione  prcesenlium  tibi  facfa,  quod  tibi  pro  per- 
empforio  termino  assignainus,  redeas  ad  Ecclesia; 
iiiemoralae  maiulata,  et  prafafam  Sicilite  insulam, 
aliaque  terras  ef  loca  dicfi  regni  detenta  per  fe, 
regnumque  ipsum  Ecclesiae  praelibata;,  dictoque 
rcgi  absolute,  ac  libere  ef  in  pace  dimittas  ;  tl 
prtediclis  Ecctesia;  ac  regi,  cajterisque  per  te,  vel 
occasione  tui,  ratione  dicfi  regni  passis  damna  cl 

'  Ep.  cur  XIV.  —  *  E().  cur.  sxxiu. 


m 


NICOLAI   IV   ANNUS  4.    —  CHRISTI    1291. 


injurias,  plenam  et  debitam  satisfactionein  impen- 
das,  lalia,  vel  siiiiilia  contra  eos  nullo  iinqiiam 
tempore  praesumpturus  :  tibi  niliiloininus  distri- 
ctius  inbibentes,  ne  lot  involutus  processibus,  et 
ligalus  senlentiis  de  quorumlibet  regnonim,  seu 
terrarum  administratione  sive  regimine,  prirser- 
tim  Aragoniae,  Valentiaeque  regnorum,  comitatus 
Barcinoniae,  et  universae  Cataloniae,  vel  alicujus 
partis  eorum,  ac  omniuin  et  singulorum,  quibus 
pra;dictus  pater  tuus  per  saepedictam  Ecclesiam 
senlentialiter  est  privatus,  te  aliquatenus  inlro- 
mittas.  Quibus  si  prndenfer  altenditiir,  ex  dicli 
patris  lui  luisve  demerilis  indignus  es  redditus  vel 
reddendus  ,  ac  privatus  vel  Ecclesiae  supradiclae 
auetoritate  privandus:et  nihilominus  tibi  aperle 
praedicimus,  quod  te  in  incepta  rebellione  et  con- 
tumacia  persislente  ad  privationem  seu  denunlia- 
tionem  privationis  bujusmodi,  el  alias  conlia  le 
spiritualiter  et  temporaliter  procedemus,  prout 
viderimus  expedire.  Praelexlu  aulem  dilalionis,  et 
termini  praeflxionis  bujusmodi,  quae  potiusex  gra- 
tia  Fcu  misericordia,  qnam  ex  juris  necessilate 
procedunt,  processibus  dudum  contra  te  babitis, 
vel  alias  occasione  tui  nolumus  in  aliquo  derogari, 
neque  ditferre  ,  vel  eliam  abslinere  proponimus. 
Quineliam,  ipsa  dilatione  ac  termini  praefixione 
pendentibus,  tam  ex  praeleritis  luiselillorum  con- 
tumaciis  et  excessibus  et  offensis,  quani  ex  fuluris, 
si  quas  te  vel  illos  comniittere  forlasse  contigenl, 
conlra  te  ac  ipsos  spiritualiter  et  femporaliter, 
prout  et  quando  videbimus  fore  expediens,  proce- 
damus. 

55.  «  Catterum  utnulla  tibi  excusationismate- 
ria  reiinquatur,  ecce  dilectum  filium  magiptrum 
Guillelmum  de  Mandato  notarium  nosfrum  (exlant 
ad  eum  in  Regesto  dalae  plures  litterae  •,  quibus  ea 
provincia  ipsi  demandata  esl),  virum  ulique  pro- 
vidum  et  discrelum,  de  cujus  induetria  et  circuin- 
speetione  confidimus,  ad  te  ac  praedicla  Amgoniae 
et  Valentiae  regna,  comitatum  Barcinonae,  nc  uni- 
versam  Cataloniam,  et  eliam  loca  vicina  et  cir- 
cumpositas  regiones  providimus  destiuandum  ,  ut 
super  praemisi-is  te  horletur  altentius,  inslaiitius 
excitet,  ac  ea  tibi  vivae  vocis  oraculo  seriosius  ex- 
primaf,  et  alias  super  eis  nostrum  beneplacilum 
exequalur.  Dat.  apud  Urbemveferem  kal.  Augiisti 
anno  iv».  Parum  valiiere  Pontificia  nioiiita:  ac- 
currens  enim  Jacobiis  iu  Aragoniam,  G.csarau- 
gustae,  ut  scribunt  Surila  *,  Mariana  '  et  alii,  regias 
infulas  suscepit. 

56.  AftoIIere  in  eum  signa  moliebatur  Philippus 
Francorum  rex,  ac  fratrem  Carolurn  Valesium, 
qui  ad  Caroli  et  Alfonsi  reguin  gratiam  Aragonici 
regni  jure  et  aclione  absccsseral,  eo  exstinclo,  |iri- 
stina  jura  repetentem  Aragonia;  regem  imponere 
meditabatur ;  missisque  ad  Nicolaum  oratoribns, 
flagitavit,  ut,sacram  militiam  adversus  Aragonios 


'  Ep.  cur.  XLVii,  XLix,  L,  Ll    —  »  Sunt.  nidic.  1.  ii.  luic  an.  et 
1    IV.  Annal.  c.  123.  —  ■'  MarJan.  1.  xiv.  c,  15. 


indiceret,  ac  decimas  sexennales  in  sacri  belli 
sumplus  conferret.  Al  Ponliflex  ,  qui  Jacobum  ad 
Ecclesiae  obsequium  pellicere  nilebatur,  et  ad  de- 
clinanda  bellorum  mala  rem  aequitate  potius 
quam  ferro  componere  sludebal,  atque  ob  amis- 
sam  recenter  Syriain  difflcile  bellum,  qiio  aliud 
Asiaticuin  disturbaretur,  non  suscipiendnm  ralus, 
Pbilippi  regis  petita  in  aliud  tempus  extraxit  ', 
utque  rem  acqui  acciperel,  facli  rationem  his  litte- 
ris  exposuit  : 

«Cbaiissimo  in  Cbristo  fllio  Philippo  regi 
Franciae  illustri. 

a  Venerabilis  frater  noster  P.  episcopus,  tunc 
eleclus  Caicassonensis,  et  dilecti  filii  magisler 
Joannes  deForesta  clericus,  ac  ^Egidius  de  Coin- 
pendio  laicus  serenitatis  regiae  nuntii,  quos  mit- 
fenlis  et  suae  piobilatis  obtenlu  benigne  recepi- 
mus,  [irudenter  ea ,  pio  quibus  asseruere  se 
missos,  in  noslra  et  fratrum  nostrorum  praesentia 
exponentes,  ex  parte  regalis  celsiludinis  inter 
caelera  petierunl,  ut  ad  negotium  Aragoniae  pro- 
sequendum  tibi  per  sex  annos  concederemus 
decimam  omnium  Ecclesiasticoriim  reddituum 
regni  tui,  et  faceremus  contra  illos  de  Aragonia 
crucein  in  omnibus  ejusJein  regni  paitibus  prae- 
dicari.  Sane,  flli  charissime,  licet  antiquam  tiii 
generis  coulinuatamque  diutius,  et  per  te,  Deo 
auctore  ,  continiiandam  sollicite  ad  Romanam 
Ecclesiam,  et  Ecclesiasticain  Iiberlatem,  ilevotio- 
nem  et  affectionem  dignis  laudibus  attollendam 
meinori  memoria  recensentes,  non  indigiie  ad 
singiilarem  erga  luain  personam  et  regni  ejusdem 
statum  prosperum  moveamur  affectum  ;  non  im- 
merito  ad  efflcaeiter  promovenda  tua  et  tiiorum 
commoda,  exaudiendaque  desideria  excitemus; 
quia  tamen  non  semper  ratio  cum  affeclione  con- 
ciirrit,  diligenti  siiper  diclis  pelilionibus  cum 
eisdem  fratribus  deliberalione  praehabita,  exaudi- 
tionem  ipsarum  consideravimus  ex  causis  variis 
differendam.  Inf.iustis  siquidein  rumoribus  ad 
Sedem  Apostolicam  de  civilatis  Acconensis  cap- 
tione  perlatis,  nos  et  iidem  fratres  de  statu  mise- 
rabili  Terrai  -  Sanctse  lotius,  totaliter  expositae 
manibus  impiorum  ,  profundi  et  immensi  lacti 
doloris  aculeis,  quein  ex  hoc  opprobrii  nominis 
Cbrisliani  profundilas,  et  dispendii  Cbristianitalis 
siibministrat  immensitas;  inter  catera  quae  ad 
reparalionem  tanlae  ruinae  cuin  anxielale  mulli- 
moda  providimus  exequenda,  considerantes  lepa- 
rationem  ipsain  omnes  conlingere  fldei  Chri- 
stianae  cultores,  et  pra^cipue  reges  et  principes, 
praelatos,  caeterosque  magnates,  ipsos  siiper  viis 
et  modis,  per  quos  reparatio  eadem  tam  ncces- 
saria,  tam  Cbrislianitati  loti  votiva  iirovenire  cele- 
riiis  et  effleacius,  Deo  ausjiice  valeat,  duximus 
consuiendos,  tibi  et  aliis  regibus  et  principibus, 
praelatis,  caterisque  magnatibus,  no^fris  super 
hoc,   prout  expedire  vidimus,  lilteris  deslinatis. 

'  Eod.  I.  IV.  Ep.  cur.  ljxxiii. 


NICDLAJ  IV  ANNUS  4.    —   CHRISTr   1291. 


Ui 


Per  diversa<  etiam  mtincii  p.irles  in  cjusdem 
Terroe-Saiictac  subsidium  propoiii  niandavimus 
verbum  crucis. 

a  Docet  itaque  proculdubio,  dccet  et  ex|icdit 
super  con^ultalione  pra'iiicta  cxpeclare  res|ionsum, 
ne  ipsa  pendeiite,  pelitionibus  supradictis  ad  gra- 
tiiim  exauditioiiis  admissis,  con^ullis  daiidi  con- 
silii  videremur  adimerelibrrtatem;  dum  per  exui- 
ditioiiem  i|>sarum  certum  de  suiiveiiiendo  Terra 
pra-dicta;  |iropositum  ad  aliud  tam  giaiide  coii- 
verteiidonegolium,  priesumeremurforsanavertcre 
ab  iiice|ito,  et  crucis  pia}dicati()  adversus  alios 
indiceiida,  tam  cliarissimi  in  Cliristo  filii  nostri 
Eduardi  Angliae  regis  illustris  ,  quam  aliorum, 
qui  ejusdem  crucis  vexillum  ad  subvenicndum 
Terrae  pra^fala;  necessitatibus  recepenint,  certo  ad 
trausfretandum  termino  acccplalo ,  non  solum 
dcbililaret  anirnos ,  et  in  acceleranda  siisce|ita 
subventione  remissiores  efticeret ;  sed  el  ipsaiii 
forsitan  totaliter  im|)ediret,  non  absque  gravi 
lolius  Clirislianitatis  scandalo,  quae  ad  illdm  aflec- 
tibus  intensis  afGcitur,  ad  illam  anxia  iutentione 
suspirat. 

57.  «  Ditferendam  insuper  dictirum  petitio- 
num  exaudilionem  illud  etiam  persuasit,  quia 
sicut  ad  exccllenliae  regalis  notitiam  jam  fortj 
pervenit,  dilectum  fllium  magistrum  Guillelmum, 
diclum  Mandagotum,  notarium  nostrum  ad  Jaco- 
bum  natum  quondam  Petri  olim  rcgis  Aragonum 
destinaviinus,  per  ipsum  notarium  monentes  euni- 
dem,  eique  mandantes,  ut  ad  niandata  Ecclesiic, 
praccise  rediens,  a  solita  perversitate  desislat  :  et 
ideo  ejusdem  notarii  reditum,  qucni  speiamus 
proximum,  absque  innovalionealiqua  credidimus 
expectandum.  CoDcessioni  quoque  petilic  decimoe 
non  inediocriter  refragitiir  Ecclesiam  ijnsdem 
regni  clamosa  querela,  qua'  se  a  tuis  officialibiis 
gravibus  injuriis  affectas  hactenns  et  affici  quoli- 
die  conquerentes,  iion  videnlur  ad  iirasens  csse 
dispositae  ad  novum  soivendaD  praidicla;  dcclm;c 
onus  aequanimiter  subeundum.  Nustra  itaque 
prajsens  responsio,  qua;  licet  nunc  petilionibus 
imediclis  non  annuat,  non  taiiieii  oinniuo  prte- 
cidit  easdem,  mansuetudin'S  regalis  obtulibus, 
quffisnmus,  non  molesta,  sed  grala  proveniat  : 
l»olerit  enim  succedente  tempore,  opitulante  divina 
clementia,  opportunilas  grata  succedere  ,  qua; 
nostris  et  tuis  votis  acconimoda  circa  praemissa 
aliud  fieri  suadebit,  proul  fulurorum  eventiium 
qualilas  snggeret,  et  videbimus  expedire.  Dat. 
Uoma;  apud  S.  Mariain  -  Wajorem  id.  Deceinb. 
anno  iv  ». 

58.  His  Arogoniiim  belliim  dissuasit  Philippo 
Nicolaus,  qui  Siculi  conficiendi  cupidiis  ab  eo 
maxiniis  conlendit  precibus ,  ut  Carolo  II  tuin 
ad  reliindendos  hostium  conatus,  lum  ad  amissa 
recuperanda  anxilia  submitleret. 

«  Charissimo  iii  Christo  filio  Philippo  regi 
Francorum  illnstri. 

0  Piilsat  iuslanler  ad  ostium   cordis  uostri, 


mentemqne  propcnsius  cxcital  atrocluosa  diieclio, 
qua  cliarissiiiinin  iii  Christufllium  nostrum  Caro- 
Iniii  SiciUae  regein  illustrem  sunius  h:iclenus  pro- 
sccuti,  et  continuatis  bencvolis  studiis  proscqui 
non  cessamus,  ut  Aposlolici  favoris  auxiiinm  , 
qiiod  libenter  ad  filios  devotionis  exleiidimus,  ei 
vigilantibus  sludiis  in  suis  ncgotiis  impendamiis ; 
dignum  et  juri  consonum  existimantes,  ut  Sedein 
ipsaiii  sibi  favorabilcin  et  propitiam  sentiat,  quam 
sinceris  devotionis  filialis  affectibus  reverelur. 
Sane  quantas  et  qiiam  atroces  injurias  ,  quain 
gravia  et  dispendiosa,  quam  plurima  d  imiia  re- 
ruiii,  non  uli(]ne  brevi  numero  includenda,  ohm 
clar;e  menioriaB  Carolo  regi  Sicilia;  patri  regis 
cjusdem  sibique,  patre  ipso  sublato  dc  iiiedio  in- 
tulit  rebellium  dctestanda  perfidia  Siculorum, 
plene,  ul  crcdiinus,  regalis  magnificcntia  didicit, 
facli  evidenlia  divulgantc  :  propter  (|uod  illa  in 
praesenliarum  duxinius  praetereunda  silentio,  ne 
multi(dicatione  verborum  aures  regias  gravare- 
mus.  Sed  nonduin  Siculorum  ipsorum  elala  et 
jamdiu  continuata  rebellio  tam  temerariis  ausibus 
finein  dedit;  cum  in  rebellionis  nequitia  persi- 
stentes,  et  iu  sua  obstinati  perfidia  mala  malis,  et 
excessus  excessibus  adjicere  non  forinident,  eum- 
dem  regeni  suosque  fideles  oEfensis  mullimodis 
pro  viribus  impetendo.  Et  quamquam  per  Sedis 
nienioratae  solcrtiam  jain  pluries  moniti  fuerint, 
ut  debita  poenitudine  ducti  seque  ad  saniora  con- 
silia  referenles  rebellionis  hujusmodi  devio  [)er 
quod  grcssibus  periculosis  oberrant,  i)enitus  dere- 
licto,  ad  devotionem  regis  ipsius,  a  qua  inconsulte 
recedere  prasumpserunt ,  redire  consiillius  non 
di£ferrent,  ejus  mandalis  humililer  parituri;  ipsi 
lamen  extollcntes  in  superbiae  verlicem  mentes 
suas,  et  prava  studia  imilantes,  hujusinodi  moni- 
tis  temere  obauditis,  id  efficere  contempserunt. 
Qiiod  si  diligenter  allenditur,  tam  tibi  quain  cate- 
ris  dicto  regi  cognationis  nexibus  copulatis  tanto 
molestius  et  horribilius  esse  debet,  qiianfo  id  non 
absque  tua  et  eorum  injuria  et  contemptu  leineri- 
tate  prasumilur  ampliori. 

59.<>Cum  itaque  rex  ipsetotpulsatus  injuriis, 
tot  confossus  doloribus,  passusque  multiplicia 
damna  reruiii,  multorum  sed  tua  potissime  de- 
poscat  auxilia  ,  favores  expetat  et  subventiones 
confidenter  exquirat;  excellentiam  rogamus  et 
hortaniur  attente,  quatenus  infra  claustra  pectoris 
sedula  medilatione  recogitans,  quod  in  tanla; 
tamque  urgentis  iiecessitatis  arliculo  [^rajfato  regi, 
cujus  in  hoc  spes  et  fiducia  in  tua;  polenlia;  viri- 
Liis  pra;cipue  requiescunt,  te  deesse  non  convenit; 
scd  potius,  ut  debitum  sangiiinis  impleas,  prom- 
plis  adesse  consiliis,  et  auxiliis  opportunis;  con- 
siderans  etiaiii  quod  si,  ope  coeleslis  Numinis 
snflVaganle  ,  hujusmodi  pratacti  regis  negolium 
tuis  fullum  praesidiis  votivum  et  prosperuni  exi- 
tum  sortiatur,  regia;,ceIsitudinishonor  gloriosum 
exinde  suscipiet  incrementnm,  et  in  orbe  terra- 
riim  dilatabitur  amplius  nomen  tuuni,  quodque 


112 


NICOLAI  IV   ANNUS   4.    —   CHRISTI    1291. 


niultiim,  imo  quamphirimiim  favoris  accrescet 
negolio  Terroe-SancliK,  cum  cle  regni  Siciliai  nar- 
libus  ipsi  Terroe  copiosum  proveniat  fulciinen- 
tum ;  memorato  regi  favoril)us  etauxiliis  pecn- 
niariis  et  aliis  inunificentia  regalis  assistat,  ut  luo 
fullus  muniinine  et  terrain  ■.\unm  tenet  (iefemiere, 
ac  aliain  qucE  ab  lioslibus  tle  facto  tenetur,  recu- 
perare  valeat  loco  et  tempore  opporluno ;  taiito 
nobis  proimle  potius  iilaciturus,  iiuanlo  magis 
nostris  in  lioc  atlectihus  complacebis,  et  slatuin 
rcgis  ejusdem  utpote  .levoti  Ecclesine  filii  felicein 
et  prosperum  votis  anlentioribus  affectamiis.  Sic 
ergo,  fili,  precibus  in  hac  parte  nostris  obtempe- 
res,  et  exbortationibus  efficaciter  acquiescas,  ut 
praemium  exinde  consequaris  a  Domino,  qui  pro 
mininiis  grandia  recompensat,  et  praeter  laudis 
humansc  |pr*conium  titulis  regiis  proventurum, 
devotionem  tuam  nberibus  in  Domino  Kiudibus 
attollamus.Dat.  apud  Urbemveteremkal.  Octobris 
anno  iv  ». 

Nec  Gallorum  modo,  sed  etiam  Genuensium 
auxilia  Carolo  Sicnlo  conciliare  nisus  est  :  Rhegi- 
nensi  enim  archiepiscopo,  cui  provinciam  cuin 
reipublicae  proceribus  de  recuperanda  Syria  agi- 
tare  consiliaimposuerat,  injunxit  ut  ad  juvandum 
etiam  Carolum  ipsos  flecteret ',  atque  Genuenses, 
intentatis  censuris,  a  commercio  cum  Siculis  in- 
eundo  revocaret ' :  eam  rem  anlea  ipsis  permis- 
sam,  ut  Siculos  delinirent  atque  ad  obseiiuium 
Ecclesiai  pellicerent;  sed  cum  in  pervicacia  sint 
obfirmati,  commercii  commodis  privaiidos  videri. 
Collegerant  enimvero  Siculi  novos  in  Carolum  et 
Ecclesian  animos,  cum  Fridericus  tyrannidem 
corripuisset,  dum  Jacobus  frater  ad  Aragoniae  et 
Vaienliic  sceptra  sibi  asserenila  provolasset. 

60.  7w  Siculi  cleri  mores  corruptos  anitnad- 
vertitur.  —  Cum  Siculas  res  tractemus,  insigne 
dccretum  silentio  praetereundum  non  est ,  qiiod 
Gerardus  Sabinensis  episcopus  A.  S.  L.  ad  expur- 
gandos  Ecclesiasticoruiii  inores  edidit.  Jussi  enim 
oiiines  clerici  intra  himestie  concubinas,  quaruin 
turpi  consortio  infecti  erunt,  a  se  abjicere,  incus- 
sis  intermittendi  muueris  atque  sacerdotii  ainit- 
tendi  poenis,  si  eas  in  sua  alienave  doino  tenerent. 

•Ep.  cur.  Lxxvi.  —  -  Ep.  cur.  lxxv. 


Ne  vero  archiepiscopi,  episcopi,  aliique  praesules 
iii  exercenda  legis  seveiitate  reniifsiores  essent, 
sacroium  usu  atque  ingressu  Ecclesife,  si  dees- 
seiit  inuMeri,  interdixit:  si  muneribuscorrumpi  se 
liaterentur,  accepli  duplum  iii  pios  usus  derivan- 
duiii,  ahiue  ab  olficio  snbmovcndos  sanxit.  Que- 
renlibus  veio  inox  piaesulibus  luijus  legis  acerbi- 
tatein  niijora  parituram  discrimina,  nimisque 
facile  exerceinli  muneris  potestalein  ereptuin  iri  : 
tuin  iniquum  videri  nullam  ipsorum  dignitatis 
habitam  rationem,  ac  patriaichas,  archiejiiscopos, 
episcojios  lisdeiii  ac  caleros  inferioris  ordiniscle- 
ricos  pcenis  subjici.  lis  querelis  permotus  Nico- 
laus  saiixit',  ut  lex  in  inferioris  dignitatis  clericos 
vaieret  :  in  praesules  vero  ex  caiionicis  dumtaxat 
sanctionibus  animadverterelur  (1). 

61.  Jura  Avenionensis  urbis  in  Carolum 
transfusa.  —  Addenda  hic  nonnulla  videntur,  quae 
ad  regem  Carolum  spectant  :  Philippum  Fran- 
corum  regem  dominatu,  quem  in  inediam  Ave- 
nionis  partem  obtinebat,  in  Caroli  gratiam  ces- 
sisse  ',  adeo  ut  is  jam  tota  urhis  dilione  potiretur. 
Qua  causa  motus  est  Nicolaus  ,  ut  deciinarum 
mediam  partem ,  ex  Avenionensibus  sacerdotiis 
redigendam,  atlributamque  Francorum  regi,  ad 
Siciliee  regem  derivaril '  ». 

9  Carolo  regiSicilicE  illustri». 

«  Ex  parte  tua  fuit  propositum  coram  nobis, 
quod  civitatis  A\iiiionentis  medietas,  quam  cha- 
ri~simus  in  Chrislo  fihus  noster  Philippus  rex 
Francorum  illuslris  haclenus  oblinebat,  ad  te 
nuper  ex  cerla  causa  dignoscitur  devenisse,  jam 
te  totius  civitalis  ejusdem  dominium  obtinente  ; 
cum  aiitein  ad  prosequendum  negofiuin  regni  Si- 
ciliae  dndum  tibi  omiiium  Ecclesiasticorum  reddi- 
tuum  et  proventuum  decimam  in  Taranlasiensi, 
Ebredunensi  ,  Aquensi  et  Arelatensi  provinciis, 
terra  comitalus  Venesini  ad  Romanam  Ecclesiam 
nullo  mediante  pertinente,  ac  terra,  quam  in  eis- 
dem  provinciis  rex  oblinet  meiiioratns,  dumlaxat 
exceptis,  per  tres  nnnosah  instanti  tunc  feslo  Nali- 
vilcilis  B.  Joaiinis  Baptista;  numerandos,  duximiis 
concedendum,  suppliciter  po^ulabas  a  nohis,  ut 


'  Lib.  IV.  Ep.  cccxLiv. 

Ep.   DfCXLVIII. 


2  Lib.  iii.  Ep.  DccxLvu.  —   '  Ibid. 


(1)  Res  Conciliaris  anni  hujus  illustratione,  correetione  atque  additioDibus  perraaxiine  indiget.  Igitur,  ut  hinc  ducamus  exordium, 
Constituliones  Gerardi,  quarum  meuiinit  annahsta,  easJfm  illas  esse  credo  quas  idem  Gerardus  A.  S.  per  Siclliam  legatus  in  Mellitano  Con- 
cilio  habilo  auno  mcclxxxvii  vulgavit;  de  quo  Concilio,  a  PP.  Martene  et  Duraud  iu  Collect.  Monum.  to.  vii  proJucto,  ad  eumdem  an- 
num  MCCLXXxvii  egi. 

In  Collectione  Labbeana  to.  xiv,  eol.  1197,  Ven.  edit.  anno  huic  assigoatm:  Concilium  Londinense,  in  quo  Judajorum  ejectio  decreta 
fuit.  Hujus  chronologia  assertor  hic  exhibetur  Bzovius  in  Annalibus;  sed  forle  viro  docto  non  satis  exploralus  fuit  verus  annus,  cui  Con- 
ciliuni  istud  alligaretur.  Ex  Chroiiico  Trivetti,  qui  tunc  iu  Anglia  llorebjt,  discimus  anno  mcclxxxis  Eduardum  Anglia;  regem  convenlum 
Procetuin,  Purlimnenlum,  lenuisse  Loadini,  in  quo  Juda^orum  expulsio  decreta  fuit ;  quin  et  pro  illa  indulsit  populus  regi  qumiamdecimam 
parlem  bonorum.  Hoc  ipsum  esse  Concilium,  quod  pr,B  oeulis  habuit  Bzovius,  vix  dubilo;  nec  lamen  abnuo  (ieri  potulsse  ut  alia!  leges 
couderentur  quas  Bzovius  commemorat,  et  praierit  Trivettus,  quas  leges,  velut  Ecclcsiic  iniqu.is,  superveniens  po^t  biennium  legalus  abio" 
gaverit,  prout  idem  Bzovins  testatur.  Ca;terum  liuic  anno  forte  assignandum  eril  Concilium  Andeuavense  ab  episcopis  Turonensis  proviiiciae 
celebralum  die  Dominica  ante  festum  Purdicationis  B.  M.  V.  .Mentio  hujus  superest  in  litteris  capiiuli  Majoris-Monasterii  directis  decano  et 
capitulo  Turonensi,  excusantibus  abbatem  suum,  si  legilime  impedilus  a  Concilio  abfuerit.  Dala;  sunt  il/w  die  Jovis  anle  con- 
versionem  B.  Pau/i  anno  Mccxci.  Forte  lainen  Condlium  isiud  ad  seqiientem  annuiii  referenduin  est,  cum  Galli  non  raro  veterera  stilum 
exordiendi  annum  a  MarlJo,  sequerentur.  Pra^serlim  ConciUum  illud  auctorilale  Apostolica  celebratum  fuerit,  quod  designaic  videtur  indiclum 
illud  fuisse  ad  obsequendum  jussionibus  Nicolai  Pontihcls,  qui  post  casum  Ptolemaidis  nempe  post  diem  xviii  Maii  anni  Mccxci  Encyclicis 
Utteris  archiepiseopos  omnes  ad  habenda  provincialia  Concilia  invitavit.  Mamsi. 


NICOLAI    IV    ANNUS    4.    —   CHRISTI     1291, 


Ki 


ad  pnrf.ili  iiroscriitionem  ncjjolii  ijccim.iin  Eccic- 
siasticonim  |iroveiitnnni  iiuMliclalis  prxHlicla»  tihi 
benigne  concedore  dignaremur.  Nos  ilaqiie  <lili- 
genti  consideralione  |tensaiites,  (|no(l  nef^olinni 
ipsum  eoconimodiiiseteincnciiis  prose<)ui  poleris, 
qno  per  nos  uberioris  auxilio  rueiis  siibventionis 
adjiifus,  tilii  pro  jam  dicti  prosecutione  negotii 
prDcfatani  decimam  niedietatis  ejiisdem  [(crcipieii- 
dam  a  te  quiE  ex  nunc  usque  ad  sexdecim  menses 
seqtientes  restare  noscuntur  (noscitiir)  de  triennio 
supradicto,  dummodo  priediclus  rex  Francoriiiii 
ex  coiicessione  nostra  in  medielate  non  percipiat 
supradicta,  prajsentiuni  auctoritatc  concedimusde 
gratia  siieciali,  etc.  Datiiin  ajiud  Uibemvetercm 
XIV  kal.  Martii  anno  m  ».Ca;terum  (]uod  ad  Ave- 
nionem  spectat  ;  demum  a  Joanna  I  Clementi  Vi 
addictaest  pretio,  <|uo  illa  amissum  Neapolitanum 
regnum  recuperavit,  PioinaiiorunK|ue  im|ierator 
Carohis  IV  ad  quem  supremus  dominatiis  in  Ave- 
nionem  spectabat,  sua  jura  pro  Ecclesiasticic  di- 
tionis  anip!ificand;e  studio  ad  Roniaiios  Pontilices 
transfudit  :  de  qiiibus  inferius  suis  locis  agelur. 
Nunc  nonnulla  a  Nicolao  collata  sacra  beneficia 
adjungemus. 

62.  GraticB spiritnaleslargila;,et acriter  anim- 
adverswii  in  Ecclesiaslicco  libertatis  violatores. — 
Prosecutus  est  J(»annem  diicis  Drabanlia;  majoreni 
naiu  filium  '  ea  piaerogativa,  ut  in  ara  iiorlatili 
divinam  rem  a  sacerdole  peragendam  ciiraret  : 
0  Devotionis  tiise  precibuN  benignum  imp  irlieiites 
assensum,  auctoritate  tibi  praeseiitiiim  indulge- 
mus,  ut  capellanus  tuus  habere  possit  altare  por- 
talile  cuiii  debita  reverentia  et  bonore,  et  in  illo 
tibi  et  faiiiiliae  tua3  ubicumqiie  fueiis,  in  loco 
videlicet  coiigruo  et  honesto,  absqiie  juris  alieni 
prajudicio,  niissarum  solemnia  celebraie.  Datiim 
apud  Urbemveterem  kal.  Aiigusti  anno  iv  ».  Con- 
gerenda  hic  alia  videntur  beneficia,  qua;  Nicolaus 
hoc  anno  aliis  impeiliit.  Arcbiepiscopo  Bisuntino 
in  priiiiis  iierinisit  ^,  ut  Grajaei  Academiam  exci- 
taret  ;  Bononiensi  vero  Academia;  %  ut  qui  in  eo 
coUegio  approbatus  esset,  in  ca)teris  omiiibus 
Academiis  docere  posset. 

63.  Praelerea  amplissimam  criminum  condo- 
nationem  iis  iniiiertiil*,  qui  Basilicam  Lateranen- 
sem  statis  diebus  datiiii  [ueces  nuinini  adirent. 

«  Ut  renati  fonte  baptismatis  Aiioslolorum 
ipsorum,  ac  aliorum  sanclorum,  qiiorum  sacrae 
reliquiiE  in  eadeiii  Basiliea,  (iieiiipe  Laleranensi), 
requiescunt,  iiiterce^sione  ac  noslr;e  remissionis 
munere  mereanlur  iii  loco  ;eteinac  iiascuae  collo- 
cari,  omnibus  vere  iioeiiitentibiis  et  confessis,  (]ui 
ad  iiraeinissam  Bisilicani  siiignlis  dicbns,  in  qiiibus 
in  ipsa  sacrosaiicta  icona  aperta  iiermanel  Salva- 
toris;  necnon  in  singulis  prcedictoriini  A|iostolo- 
ruiii  Petri  et  Pauli,  et  btala;  Agnetis,  Boinanis 
videlicet  ,  Campauis  et  Maicbiaiiis,   et  aliis  de 


provinciis  cir('iima<ljacenlibus,  d<;  oinnipot^Milis 
Dei  misericordiael  eoriinidem  Apostoloriim  aucto- 
ritate  confisi,  (jiiatuor  aniios.  et  quatuor  quadra- 
geiias,  Tuscis.  Aiiulis  et  Lonibardis  (|iiin(iu(!  annos 
et  (]iiiii<]iie  (nnulnigenas  ;  Ultramonlaiiis,  et  inaria 
transeiiiitibus  seplem  annos  et  septein  (juadra- 
genas  ;  illis  vero  qiii  iii  siiigiilis  beatie  Mariaj 
Viiginis,  necnoii  Barlholom;ei,  TlKimai  et  Mattlii;e 
Aiiostolorum,  ac  sanctorum  Laurenlii,  el  Quadra- 
giiita-Martyriim,  ac  beal;e  Euphemia)  lestivitati- 
bus,  et  [ler  octo  dies  festivitates  ipsas  immediate 
se<iiientes  causa  devotionis  accesserint  annualim, 
duos  annos,  et  duas  qiiadragenas,  et  illis  qui 
siiigiilis  diebus  lotius  anni,  unnm  aniium  et  qua- 
draginta  dies  de  injunclis  eis  poenitentiis  luise- 
ricorditer  relaxamiis.  Dat.  apud  Urbemveterem 
X  kal.  Aprilis  anno  iv  ». 

64.  Indulgentias  etiam  iis  tribuit  ',  iiui  elee- 
mosynas  ad  principis  templi  Urbevetani  labricam 
perducendam  conferrent,  cujus  ipse  primum  in 
jaciendis  fiindamentis  lapiilem  Apostolicis  iiiaiii- 
bus  consecrarat  posueratque,  ut  ipse  his  verbis 
testatus  est  :  «  Nosque  in  ipsius  Ecclesia;  funda- 
mento  pro  reverenti;i  ipsius  Virginis  gloii(is;c 
priniarium  lapidem  benedictum,  dilectisfrairibiis 
nostris  sacrosanctac  Romanae  Eeclesiae  cartliimlibus 
nobis  assislentibiis,  propriis  manibus  diiximns 
collocandum  ».  Suscejiit  (luoiiue  Pontifex  idein 
clientelam  virorum  religiosorum  urbani  xenodo- 
chii  S.  Mariae  in  Saxia  '.  Ha;c  de  privilegiis  suffe- 
cerint.  Jain  nonnulia  nobis  de  ejus  severitate, 
atque  in  tuenda  libertate  Ecclesiiistica  et  cleiicis 
a  potenliorum  tyrannide  vindicandis  sunt  atte- 
xenda. 

Non  parum  ipsi  laborandum  fuit,  ut  Salis- 
burgensis  Ecclesiae  jura  contra  Otlionis  diicis 
Bavaiiai  poteiitiam  defenderet,  <iui  iionniiUa  loe- 
dera  iniquiora  cum  proceribus  arcliie]iiscopi  sti- 
pendiariis  [leicusseriit,  qu;c  scri]itis  ad  Olhonem 
ilisum  ^  ,  ac  piilriarcliam  A(]iiileienseiii  litteris 
convulsit '  :  aliisque  litteris  giaviores  querelas  in 
eos  proceres  etfudit,  justissiiiiasque  ob  confiatam 
conlra  archiepisco]iiiiii  de  subjiciendo  Othoiii  Sa- 
lisburgo  conjurationem  niinas  incussit'  : 

«  Dileetis  liliis  nobilibus  viris,  baninibus,  mi- 
iiisterialibus,  castellanis  et  commuiiilatibus  civi- 
talis  Salzeburgensis,  et  castroriini  ac  oppidorum 
ad  Ecelesiiiin  Salzeburgensem  siiectantium. 

65.  «  Circa  ciiram  (iiiarumlibet  Ecelesiarum 
juxta  [lasloralis  (iftieii  debitum  sollieite  vigilanles, 
conlra  illos,  ([ui  Ecclesiasiiisasearunuiue  ]ir;cliitos, 
jiriesertim  eos,  qui  apnd  Sedein  Ajiostidicniir  de 
ipsius  Sedis  bene]ilacito  nioriun  Iraliiint,  in  suis 
boiiis,  libertalibiis,  seu  juribiis  ollendere  inoliun- 
tur  eisdein  Ecclesiis  ac  [iradatis,  tenemur  defen- 
sioiiis  |ir;i!sidio  assistere  o[i|iortuno.  Saiie  veiiera- 
bilis  Irater  iioster  Salzeburgensis  arcliiepiscopus 


*  Lib.  IV.  Ep.  ccr.xcviii.  —   -  Ep.  lv.  —   •'  Ep.  cd.\xxv. 
»  Ep.  cviii. 


Ann. 


TOMUS  XXIII,  —  Rayn.  IV. 


'  Ip.  CDL.  —    -  Ep.  C.KCVIII.    —  ^  Ep.   DXX.XII.    —   ■'  Re?.  p05t 

eaiud.  Ep.  —  "  Ep,  dxxxi. 

15 


11. 


NICOLAl    rV    ANNUS    4.    —    CHRISTI    1291, 


Jiobis  graviter  es-t  conquestus,  (|iioii  vos ,  noii 
attendentes,  ut  conveiiil,  i]uod  ex  dehilo  fidelitatis, 
quain  Salzeituryensi  EcclesiiC  ac  iira-decessurilms 
dicli  arcliiepiscopi  pro  ipsis  eorunique  successori- 
bus  diciniini  prai^litisse  ,  teneniini  non  soluin 
Ecclesiain  et  arcliiepisco()Uin  pnedictos  niolestiis 
seu  injuriis  non  afticere,  sed  eos  ab  aliorum  op- 
pressionibus  super  ejusdem  Ecclesiae  bonis,  im- 
niunilatibuset  juribus,ipsos  teinere  impetentiuin, 
pio  viribus  defensare,  cum  nobili  viro  Oltione 
duce  Bavariae  conjuraliones  ,  confoederationes  et 
pacta  inire,\osque  civitattin  Salzeburgensein  nec- 
non  castra  et  oppi.la  ad  ipsum  aicliiepiscopum  et 
Ecclesiam  perlinentia,  in  quibus  omniljus  iidem 
arcbiepiscopus  et  Ecclesia  lempoialein  et  spiritua- 
lein  jurisdictionem  oblinere  noscuntur  ,  eidem 
duci  subinittere,  quantuiii  in  vobis  extilit,  non 
sine  damnabilis  temeritatis  audacia,  piaesnmpsi- 
stis  ;  proinittenles  niliilominus,  dutis  super  boc 
patenlibns  litteris,  seu  corporaliter  pra;slitis  jura- 
meiitis,  quod  dicto  duci  usque  ad  unum  annuin 
cuin  civitate,  caslris,  et  oppidis  supradictis,  ac 
omnibus  munitionibus,  viis  el  clausuris,  quae  ad 
arcliiepiscopum  el  Ecclesiain  pr;Edictos  perlinent 
in  Bavaria  obedietiset  plenarie  iiitendetis,et  quod 
nullum  in  civitate,  oppido  vel  castro  eodem  iiidu- 
cetis,  vel  etiam  recipietis  in  ipsis  per  praefatas  vias 
sive  clausuras  contra  ducis  ejusdem  beneplacitum 
voluntatis. 

a  Post  pacta  vero  hnjusmodi  taliter  attentata 
officiales  dicti  ducis,  cui  alias  meminimus  preces 
per  nustras  litteras  direxisse,  ut  baberet  jiro  Apo- 
stolicae  Sedis  reverentia  praefatos  archiepiscopum 
et  Ecclesiam  cominendatos  ;  pio[iter  quod  decuis- 
set  eumdem  persesuosque  miiiisteriales  salteni  ab 
ipsorum  Ecclesiae  ac  arcliiepiscopi  gravaminibus 
abstiuere  ;  partem  civitatis  praedictae,  castrum  Fo- 
raniis,  et  in  Rastat,  et  quaedam  alia  oppida,  posses- 
siones  et  jura  Ecclesiae  memoratae  piaefati  ducis 
nomine  per  violentiam  occuparunt  :  sicque  occa- 
sione  praemissoruin  subditi  eorumdeiii  arcliiepi- 
scopi  et  Ecclesiae  ab  obedientia  et  fldelitate  ipsi 
arcbiepiscopo  debitis,  snbti  ahuntur ;  eique  facultas 
adiinilur  non  solum  percipiendi  suos  arcluepisco- 
pales  reditus  et  proventus,  ac  ulilitates  ipsius 
Eccksiae  procurandi ;  vernin  eliain  ad  eamdem 
Ecciesiam  ejusque  terras  Iibere  accedendi.  Qiiare 
idem  arcliiepiscopus  nobis  humiliter  supplicavit, 
ut  provideie  in  hac  parte  sibi,  et  eideiii  Ecdesiae 
de  opportuiio  remedio  curarenms.  Nus  igitur  at- 
tendeiites,  quod  si  piaemissa  verilate  nitautur, 
hujusmodi  conjurationes  coiifoederatioiies  ,  sub- 
mis^ioiies,  iironii.-siones,  seu  pacta  in  ipporum 
archie[iiscopi  et  Ecclesiie  prapjudiciuni  sic  de  lacto 
praDSiiin|)ta  ;  necnon  et  lilleia;  exliibit;e,  ac  juia- 
meiita  [uaestitasnper  illis  de  jure  nuUam  obtiiient 
firiiiitatein  ;  et  ideo  subniissiones,  |)roniissiuiies, 
confOBtleratiunes,  pacta  et  juiamenta  ipsa  uon  sunt 
aliqualenus  observanda  :  discrelioni  veslrae  per 
Apostolica  scripta  distiicle    piu'cipieiKlo    inaii(l;i- 


nius,  quatenus  illa  tanquam  cujuslibet  robore  fir- 
niit;ilis  omnino  carentia  nullatenus  observetis  ; 
sed,  ipsis  nequaquain  obst;intibus,  eideni  archie- 
piscopo  tanquam  patri  el  pastori  animarum  vestra- 
rum,  vestru(|iie  domino  teni|ior;ili  obedire,  ac 
intfiidere  stuileatis.  Alioquiu  venerabili  fratri 
nostro  palriarchae  Aquileiensi  nostris  danius  lilteris 
in  mandatis,  ut  vos  ad  id,  si  ei  de  (ilano  el  sine 
streiiitu  judicii  constiterit  de  praedictis  modo 
piaEdicto,  per  censuram  Ecclesiasticam,  appella- 
tione  reinota,  cnmpellat ;  invocato  ad  hoc,  si  opus 
fuerit,  anxilio  biai^bii  saecularis  :  non  obstante  si 
vobis  a  Sede  Apostolica  sitinduUum,quod  excom- 
municari,  aut  interdici  non  i^ossitis  per  litteras 
Apostolicas  non  facientes  plenani  et  expressam,  ac 
de  verbo  ad  verbum  de  indulto  hujiismodi  inen- 
tionem.  Dat.  apud  Uibemvelerem  X  kalend.  Octo- 
bris  anno  iv  ». 

66.  Nec  minus  tunc  in  Brixiensem  ac  Triden- 
tinam  Ecclesias  grassante  Maynardo  Tyroli  comite 
eodemque  duce  Cliarinthiae,  fnit  Pontiflci  desu- 
danduiii  :  proterviim  enim  principein,  diripien- 
daruin  Crucifixi  opum  avidum,  gravissimis  verbis 
nionnit',  ut  erepta  Brixiensi  e[iisco[)0  bona  resti- 
tueret,  ejns(|ue  culjiae  soiiiim  Albertum  Goritiae 
comiteni  arguit*  :  tum  a[ind  regem  Romanorum, 
atque  Albertum  ducem  Austrias  institit',  ut  reddi 
ablata  inqierarcnt.  Cuinque  haec  [larum  profice- 
runt,  sollicitavit  Rodulplium*,  dumsupersleserat, 
ut  Maynardum,  ni  ablala  resUtueret,  imperiaii 
aula  depelleret. 

«  Nicolaus  etc,  charissimo  in  Christo  filio 
Rodulpho  regi  Romanorum  illustri. 

«  Fili  chaiissime ,  si  debita  consideratione 
discutias,  patenter  advertes,  dictum  ducem  (nemjie 
Maynardum  CliarintiiiaB  eumdemque  coinitem 
Tyrulensem)  gravi  sacrilegio  involiitnm,  per  tam 
justam  excommunicationis  sententiam  a  commu- 
nione  fidelium  separalum,  ab  omnibus  tuis  consi- 
liis  et  ab  omni  tuae  [larticipatione  cnriae,  bujns- 
modi  sua  dnrante  peifidia,  separandum.  Decet 
enim  excellentiam  regiam,  imo  etiain  juris  neces- 
sitas  inter|)ellat,  tam  manifestum  sacrilcgium, 
tani  notorium  clavium  Ecclesiae  sibi  subditum 
compescere  contemptorem  ,  ut  temporali  confu- 
sione  coactus,  sati^faciendo  de  sic  nianifeslis,  sic 
damnatis  excessibus  ad  sinuin  niatris  Eccksiaj 
redeat,  viam  salulis  re[)etat,  et  ipsani,  quain  in  eo 
cunctisqiie  fldelibns  affectauius,  aeternaliter  Deo 
proiiitio  consequatur.  Ideoqne  rogamus  sereni- 
tatem  regiani  et  lioitamur  attente,  quatenus  ad 
reduclioiiem  dicti  ducis  a  tantae  aversionis  iuvio, 
instar  Samaritani  vino  usurus  et  oleo,  ulad  nostra 
et  Ecclesiie  niandata  liuiuiliter  redeat ;  ae  e[)iscopo 
et  Ecclesiae  meinoratis  eoruin  boiia  et  jura  plene 
restituat,  eisque  de  tantis  injuriis  atque  dainnis 
debilam  satisfactionem   imiiendat,  et  salubribus 


1  Lib.  III.  Ii|i.  ucLXXi, 
Lil).  IV.  Ep.  cur.  xxi.x. 


—  -  Ueg.  (jost  eauid.  Ep.  —  ^  n,ij.  — 


jriCOLAI   IV   ANNUJ<  A. 


CHRISTI    ]'I9\. 


115 


persiiasionibiiR  indurere  stiideas,  et  ipsnm,  si  tnis 
coMsiliis  et  exliortationibus  non  acquieverit  in 
prBeniissis,  hujusmodi  ejus  aversione  dnrante,  ab 
omni  tuo  cl  ejusdem  curiac  parlicipio  excludere 
noii  oniitlas.  Scire  (]uiiiem  reffiani  exccllentiam 
volumns ,  et  explicite  duci  mentoralo  praniici , 
quod  nisi  benciplacitis  dict.-e  Sedis  et  nostris  se 
celeriler  coaptavcrit  in  pra^dictis,  pra'falisepiscopo 
et  EcclesicT  restitntinneni  plenariani  faciemio,  et 
satisfaclioncm,  ut  praemittitnr,  impendendo,  nos 
prcTeter  spirituales  et  temporales  processns  contra 
euni  habitos  et  liaben<los  in  posterum,  prout  ejus 
contumacia  et  prolervia  indurata  meruerit,  contra 
eumdem  ad  executionem  omnium  processuum  ad- 
versns  eum  habitornm  et  etiain  iiabendorum, 
regalis  tuae  polenliaB  brachium  el  etiam  alioruin, 
quos  ad  hoc  putabimus  opportunos,  disponimus 
invocari ;  omni  via,  quam  Dominus  ministrabit 
adcoercendamejus  maliliam  processuri,quousque 
ad  cor  rediens  satisfaciat  de  commissis,  Illani 
itaque  in  iis  diligentiametsoliicitudinem  circum- 
spectio  regia  studeat  adbibere  ,  ut  devotionem 
tuam,  quam  in  boc  promptam  cupimus  inveniri, 
condignis  Jaudihus  altollamus ;  tnque  advocatnm 
Ecclesiaruin  sollicitum,  et  strenuum  defensorem 
ipsorum  per  efJictum  operum  te  ostendas,  ac  prEB- 
fata  Rotnana  Ecdesia,  qnaj  te  gerit  in  visceribus 
charitatis ,  digne  pr;psumere  ineritoque  sperare 
valeat,  quod  sub  tus  prEPsidentiae  tempore  libertas 
Ecclesiastica  reflorebit,  statu  la?labitur  prospero, 
et  votivis  proficiet  incrementis,  repressis  et  con- 
culcatis  omnino  teinerariis  ausibus  malignorum, 
Quid(juid  autem  super  iis  actuui  fneril,  regis  se- 
renilatis  afiicibus  nobis  petimus  intimari.  Dat. 
apud  Urbemvettreni  X  kal.  Junii  anno  iv  ».  Caele- 
rnm  recurrente  Doininicae  Ascensionis  die  sacro, 
Nicolaus  Mayiiardnm  diicem,  sistere  se  Apostolicae 
Sedi  respiienteni,  defixum  analhemate  proniin- 
liavit;  Tridentinae  Ecclesife  clientes  sacramenti 
ipsi  praestiti  religione  exsolvit ;  vetuitque,  objectis 
censuris,  uUa  ipfi  obse^juia  exbiberi.  Vicit  tan- 
dein  Maynardi  pervicaciam  Nicolai  constantia  : 
cujus  resipiscenlis  ,  in  gratiam  Ecclesiae  resti- 
tuendi,  ubi  fccissel  satis,  provinciaiii  Ruffino  ab- 
bati  tradidil'.  Multis  etiam  pio  defendenda  in 
Anglia  iibertale  Ecdesiastica  litteris  repetenda; » 
eaedem  querela;  fuerniit  apud  Eduardum  regem, 
non  licere  nimirum,  ut  vidimus,  Pontificia  Diplo- 
mata  judicibus  deforri;  atque  alia  mala  grassari, 
quae  nondum  siistulisset. 

67.  Iiitestinis  populornm  odiis  medetnr  Pun- 
tifex.  —  Superest  ut  nonnulla  de  Pontificis  stiidio 
in  seditioiiibus  poi^ulorum,  quae  liacteniis  Italiam 
laniarent,  extinguendis  afleramus.  Ejecerant  eo 
furore  perciti  Brixiani  civium  partem  quos  tanto 
sunt  odio  insectati,  ut  vetueriiit,  ne  quis  cum  iis, 
aut  nepotibns,  vel  ipsorum  studiosis  affinilatem 
contraheret,   Qus   res  cuni  Kterna  odia  alitura 


esset,   iniquam   legem   Pontifex,  hoc   Diploniate 
rescidit  '  : 

«  Dilectis  filiis  potestati,  capitaneo,  antianis, 
populo,  consilio   (;t  coiTimiini  civitatis  Brixiac. 

«  Aii  audieiitiam  nostraiu  non  sine  admira- 
tione  pervenit,  (|uod  olim  civitate  Brixiensi,  insti- 
gante  hiimani  generis  iiiimico,  in  duas  (lartes 
divisa,  et  per  vos  paite  allera  partim  exbaimila, 
et  jiartim  ad  confiuia  relegata,  omni  prorsus  liu- 
maiiilate  abjecta  ,  contra  legein  divinam  ausu 
tenieraiio  diciiiiini  statuisse  seu  ordinasse  ,  iit 
niilli'S  civitatis  et  districtus  ejusdem  cum  aliquo 
parlis  praediclac  extrinsecae,  vei  (ab)  eis  descen- 
dente,  seu  conjuncto,  vel  adha-rente  parti  prae- 
dictae  matrinionium  aliqnod  seu  sponsalia,  aut 
parentelam  contrahere  vel  iiiire,  vulinila  perfic(;re 
audeat,  et  quod  nuUus  publice  vel  occulte  ad  hoc 
operam,  consilium  ,  auxilium  vel  favorem  dare 
praesumat  :  contrahentes  vero  et  consentientes, 
necnon  hujusmodi  matrimoniis  et  sponsalibus 
operam  dantes  graves  pcenas  incurrant.  Quorum 
quidem  statutorum  et  ordinationum  occasione 
contra  praeceptum  Dei  vestras  injustitias  facere 
piaesnmentes,  nonnulla  matrimonia  ac  sponsalia 
inita  et  contracta  inter  ali^iuos  de  parte  praedicta, 
de  facto  ausu  temerario  divisistis  et  impedivistis, 
et  impedire  pra'suniitis,  ne  contrahentes  reina- 
neant  in  matrimoniis  sic  contractis ;  et  nonniilla 
alia  statuta  edidistis  in  odium  partis  extrinsecae 
supradictae,  ac  etiam  alia,  quae  Ecclesiasticae  ob- 
viant  liberlati,  ac  rediindant  in  animarum  vestra- 
ruin  periculum,  et  scandalum  plnrimorum,  ac 
derogationem  Ecclesiasticae  disciplinae. 

a  Quia  vero  nostra  interest  super  hoc  de  salu- 

bri  consilio  providere,  cum  matrimonia  debeant 

esse  libira,  et  in  hujusmodi  siiiritiialibus  cansis 

nulla  sit  vobis  disponemii  atlributa  facultas,   iini- 

veisitati  vestrae  per  Apostolica  scripta  mandamus, 

qualenus  statuta,  reformntiones,  seu  prohibitiones, 

et  ordinaliones  hujusmodi,  qiiociimque   noinine 

censeantur,  vel  qua^cumque  alia  in  odium  dictae 

partis  extrinseca;  conlra  Ecclesiasticam  libertatem 

edila,  quae  ex  nuiic  revocaiiius,  et  nulliiis  decer- 

nimus  esse  momenti,  de  capitularibus  vestris  ab- 

radi  et  aboleri  iiemtus  taciatis ;  illis  non  iitcndo  de 

cactero,  nec  ipsa,  vel  consilia  in  capilularibus  ipsis 

faciemlo  iiiseri,vel  reseribi.  Alioquiu  dileclis  liliis 

archipresbytero  Veroneiisis  et  archidiacoiio  Perga- 

mensis,  ac  Dalflno  de  Cabianeta  canonico  Crenio- 

neiisis  Ecclesiarum  damns  noslris  Iilteris  in  inan- 

datis,  ut  ipsi,  vel  duo,  aut  unus  i|)sorum  per  se 

vel  per  aliuin  vos  omnes  et  singulos  ad  id,  moni- 

tione  praeinissa,  per  censuram  Ecclesiasticam,  ap- 

pullatioiie  postposita,  aiictorilate  nostra  compel- 

iant.    Dat.    apud    Drbemveterem    id.    Februarii 

anno  iii », 

08.  Nazarethima  domns  divinitiis  e  Syria  in 
Dalmaliam  trunslata.  —  Claudinuis  bunc  aiimim 


'  Lib.  IV.  Kp.  (xiLSiv 


Ep.  cnr.  xxvni. 


Lib.  III.  tp.  DCCXiV. 


1 1(> 


NICOLAI    IV    ANXUS   4.     —    CHRISTI    1291, 


insigni  prodigio  sopcnlorum  oinniuni  fiiturorum 
admiralione  ac  pra^dicalione  ctlcbrando.  Eodem 
boc  anno  quo  amissani  Syriam  hiximns,  contigit, 
ut  fert  tradilio,  sncrnm  illam  domum,  in  qua, 
salnlanle  Angi  lo,  B.  Virgo  Clinsluni  Spirilus  san- 
cli  virtule  conceperat,  olim  ab  Aposlobs  in  sacelii 
formam  redndam,  in  Europam  ministerio  Ange- 
lornm  translalam  fnisse,  atque  Tersaclum  inter 
et  Flumen  Dabnatiaj  opidda  in  niontis  leviter 
assurgentis  imminentisque  Adriatico  inari  aquata 
planitie  collocatam,  quod  loci  spalium  abeo,  unde 
translata  est'  vastissinio  intervallo  distat.  «  i\ec 
est  »,  ut  cum  Baronio '  loqnar,  «  quod  quis  de  re 
gesta  dubitet,  qiii  memoria  ie|>etat  illic  dictum 
esse  ab  Angelo  non  esse  impossibile  a|)ud  Deuni 
onine  verbum.  Fidei  Cbristianfe  esse  prsedixit 
Cbristus,  iit  et  niontes  Cliristianorum  imperio  e 
loco  in  locum  transferrentur  :  ])rffisliterunt  boc 
complures  sancti,  et  inter  alios  Gregorius  ille 
magnus  cognomento  Tbaumaturgus  :  complura 
enim  id  generis  cerla  anctorum  fide  reperiuntur 
miracnla  edila  :  sed  in  bis  modo  non  immoran- 
dum.  Qui  Nazaretb  inviserunt,  ejusdem  domus 
situm  eadem  omnino  mensura  sigiiatiim  inspexe- 
runt,  accolis  quod  facluin  est  fideliter  attestan- 
tibus  ». 

69.  Describit  pluribus  dignissimam  fide  bisto- 
riam  Tursellinus  e  velnstis  [jublicis  Monumenlis, 
e  quo  '  ba?c  a  nobis  visa  sunt  delibanda  :  «  VII  id. 
inquit,  Maias  Nicolao  IV  Pontifice  mnximo,  ut  Illy- 
rici  Aniiales  perbibent,  Deipara^  domus  asportatur 
in  Eurupain,  cladem  Orientis  tanto  Occidentis 
bono  compensans.  Sunt  qui  facultates  Joacbimi 
patris  B.  JIari;c  spectanles,  non  tam  domiim  ejus, 
quam  cubiculum  pulent  a  caetera  sejuiictuin 
domo.  Me  quidem  haud  poenitet  eorum  sententise 
esse,  quibus  simul  cubiculum  fiiisse  et  domum 
Virginis,  id  est,  tecli  iiaterni  parlem  i)ra2ti|iuam 
placet.  Argumento  est,  ut  de  ficlilinm  armario, 
quod  inibi  visitur,  jaiiua  longe  major,  quam  pro 
modo  cubiculi  a  csteris  ccdibus  separati.  Nec  Joa- 
cbimi  fortunaj  niovere  nos  debent  :  Nicepborus 
quippe  Callistus  tradit,  Deiparae  Virginis  parenles 
prupti^r  bellicos  JudffiK  tumultus  ex  oppido  Be- 
tblenio,  avita  sede,  in  Galilaeam  commigrasse,  et 
Nazaretbi  doinicilium  collocasse,  ut  intelligninus 
hanc  non  avitain,  sed  palernam  Virginis  fuisse 
doinum,  parum  fortasse  dignam  paternis  opibus, 
cffilerum  ut  temporis  causa  paratam  linud  sane 
incomnioda,  nec  ab  antiqme  illius  simplicitalis 
studio  abborrentem.Omniiio  talisest,  ut  eximium 
illum  B.  Mariae  amorem  paupertalis  spirare  videa- 
lur.  Sed  sive  illud  cubiculum,  sive  domicilium 
Deipartc  fuil  ;  certe  ab  Apostolis  dedicatiim,  ut 
su|)ra  diximus,  et  in  templi  formam  redactum 
Clirisliani  deinceps  excoluerantornaverantque. 

'  Baplisla  Manluan.  Hieroay.  Angelit.  in  opusc.  Canis.  1.  v.  de 
Maria  Deijiara  c.  2.5.  Bloud.  I.  I.  dc  illust.  Ital.  regioiie  quiuta.  — 
-  Bar.  in  Annal.  tom.  i.  ad  au.  Clirisli  9.  —  ^  Tursell.  Lauretan. 
Hist.  1.  I.  c.  2. 


«  Ha^c  igitur  <Edes  ejus  vi  ac  potestate,  qui  nd 
preces  D.  Gregorii  Tliaumaturgi  inontem  olim 
sede  siia  molitus  alio  tianstulit,  in  gratiam  coeli- 
tum  regin;e  a  fuiidamentis  avulsa  est,  atipie  haud 
dubio  Angelorum  ministerioindeusquea  GaliUea, 
inirum  dictu  auditu(|ne,  jier  ingentes  terrarum 
marisque  traclus  in  Dalmatinm  translala  :  quippe 
id  spatium  patet  amplius  vicies  centeiia  |)assuum 
millia,  Tersactum  inter  et  Flumen  (oppida  sunt 
Dalmatiai)  leniter  acclivis  mons  eminet,  quo  in 
sumnio  ffiquala  agri  planilies  sedem  efflcit  per- 
amoenam,  Adrialico  imminentem  mari,  quod  olim 
crebris  foedisque  tempestalibus  infame  ex  eo  tem- 
pore  sntis  mitigatum  ferunt.  Credas  Virginem  in- 
sanos  freti  illius  sstus  cellae  suse  objectu  cohibere 
voluisse,  ut  vel  binc  conjiceremus  quid  ipsa  efifec- 
turaessetin  morlalium  vifa,  quai  variis  quotidie 
casibus,  et  quasi  procellis  agitatur.  Hic  igitur  Na- 
zarena  donius  velut  pracipua  tutela  periclilan- 
tium  a  c;elestibus  ministris  Deiparae  jussu  sita  est 
secunda  cireiter  noctis  vigilia. 

«Ul  primum  divinieliberalitatisdonumaccolis 
lux  ostendit,  enimvero  animos  rei  novitate  atto- 
nitos,  non  admiratio  tnntum,  sed  etiam  religio  in- 
cessit.  Ergo  qui  prius  aberant,  ut  quisque  primus 
reni  notaveral,  certalim  visendi  studio  accurrunt. 
j^ildiculum  conspiciunt  fastigiato  tecto,  et  simul 
camini  culmine  sublimi  tintinnabulo  insignem  : 
atnulla  re  magis  quam  vetuslate  visendam.  Pro- 
tinus  limen  ingressi  prosternere  humi  corpora  : 
Deum  venerari,  sacro  quodam  borrore  panter 
gaudioque  peifusi  ;  inde,  orato  Cbristo  Christique 
Parente,  quoruin  simula:ra  cernebant ,  cuncta 
otiose  contemplari,  et  pelluslrareoculis  coeperunt. 
Sacellum  animadvertunt  figur£e  quadrangula;  ob- 
longae  e  vulgari  sructum  lapide.  Tectum  perbelle 
laquearibus  concameratum,  qnod  modicis  tiistin- 
ctum  quadratis,  coeruleoque  colore  obductum 
inauialae  slellaj,  velut  in  coelo  quodam  intermi- 
cantes  honestabant.  Sub  tecto  laqueato  eininebant 
uiidic|ue  e  parietibus  niodica  specie  semicirculi  se 
iiiutuo  contingentes,  quos  medios  pictfe  adorna- 
bant  capediiieg.  Parieles  cubitali  ferme  crassitu- 
dine,  non  ad  [leriiendiculnm,  neque  ad  regulam 
exacti,  loricali  tanien  opere  tectorio.  Huic  super- 
inducta  autiquitus  pictura  aidis  ipsius  mysteria  re- 
ferebal  :  qu;e  superne  mullis  locis  bodie  manet, 
iiiferne  temporis  vetuste  defluxit.  /Edis  longiludo 
peduni  amplius  XL,  lalitudo  minus  XX,  altitudo 
circiler  XXV,  in  niedio  fernie  pariete,  qui  olini,  ul 
reor,  faciem  obtinebat  donius  :  janna  salis  ampla, 
sed  a  vulgari  usu  haud  sane  abliorrens.  Pro  su- 
perliininari  trabs  rudis  superjecla  est.  Ad  laevam 
armarioluin  mira;  simplicitatis,  asservandis  ficli- 
libus  a[itum.  Ad  dexteram  in  proximo  [lariete  fe- 
nestra  non  magna,  e  regione  fenestrae  caminus 
bumilis  tenuisque,  opere  ut  cadera  vnlgari. 
Inibi  sublime  loculamentum  columellis  in  or- 
bein  striatis  latera  cingentibus  conspicuum,  ar- 
cusque  ejusdem  operis,  quinque  junctas  pariter 


NICOLAI    IV   ANNIIS   4.    —    CHRISTI    121)1. 


117 


Innas  iniitaiitc  fa5tij,'iatnm.  In  Inculamciitn  15.  Ma- 
riaj  slanli.s  ac  pucrum  Jesum  ailiTa  incdium  am- 
plexanlis,  altera  sustinentis,  effigies  cedrina  fere 
bicubitalis  :  cujns  facies  eleclro  arj,fcntum  refe- 
rente  ohlitn,  sed  luminum  infiiscata  fiimo.  Crete- 
rum  ilia  ipsa  infuscatio  anli(|iiitatis  ac  reliftionis 
indcx,  impense  auget  \irjrinalis  oris  majrstatcm. 
(leinmata  coroiia  sublimem  (iistiiif^uil  verticcut. 
Discriminati  crines  Nazarenorum  ritu  per  nnda 
colli  et  liumeros  fluunt :  simulacriim  stoia  aiirea 
tegit  latiore  zona  genlis  more  succincla,  dctnissa- 
que  ad  pedes.  Palla  ccerulea  stote  superinducta 
peadet  ex  luimero  :  utraque  in  eodem  trunco  c(E- 
lata  picta^iue.  Insistil  malerna'  dextra)  puer  Jesus 
mortali  specie  augustior,  divinae  cujusdam  ma- 
jeslatis  indolem  vultu  prxdercns.  Priores  dextra; 
digilos  bene  precanlis  iu  morem  tollit.  Sinistra 
aureum  tenetglobum.  Elipsediscriminato  caidllo, 
tunicatalari,  zonaque  Nazarenum  habitum  rcfert. 
Ante  Deiparae  effigieni  ara  solida  e  saxo  quadrato 
visitur,  spirans  sanclitatem.  Dalmataeigilur  cuncta 
per  otium  contemplati,  etsi  qnid  tandem  rei  esset 
ignari ,  communi  tamen  cousensu  ita  statuunt, 
quidcjuid  sit,  profecto  donum  id  esse  divinum  : 
ueque  enim  aedemillam  repeute  bumo  excitatam, 
sed  aliunde  Dei  nulu,  ac  voluntate  utique  adve- 
ctam.  Igitur  inde  digressi,  ut  quisque  obvius  fit, 
a  se  visa  commemorant.  Nec  mora,  niortalium 
plerique,  atque  in  bis  aegrorum  nonnulli  ad  no- 
vum  tantae  rei  spectaculum  confluere,  aliquid  iiule 
opis  exspectare  :  nec  suas  eos  spes  fefellit.  Loci  re- 
ligio  sanis  corporibus  mentis  fere  sanitatein  , 
a^gris  etiam  morborum  curalionem  imperticbat ». 
70.  ^stuantibus  Dalmalis,  quie  ilia  tandcm 
aedicula  esset,  vel  unde  advecla,  Virgo  Alexandro 
episcopo  Tersactensi  agro  in  ancipiti  vilae  discri- 
mine  trabenli  animam,  poscentique  opem,  niiu- 
cupatovoto,  cceleste  hoc  visum  objecit :  «  Intem- 
pesta  '  nocte  sonmuni  inter  et  vigiliam,  Dei  Parens 
repente  coelo  delapsa,  coeleslibus  lalera  tcgenlibus, 
se  illi  obtulit,  cubiculumque  omne  clarissima 
luce  complevit.  Mox  benigno  vultu  :  Bono  animo, 
inquit,  csto,  fili.  En  vocataadsum,  praGsenteni  tibi 
optataeque  rei  notitiam  fercns.  Sic  igilur  habeto, 
sacram  adem  vestris  nuper  illalam  finibus  illam 
ipsam  esse  domuin,  ubi  egn  olim  genila,  iibi  fcrme 
educata  sim.  Hic  ego  Arcliangeli  Gabiielis  nuntio 
Spiriliis  Saiicti  opcra  divinam  conccpi  subolem. 
Hic  Verbum  caro  factuni  est.  Ergo  post  nostrum 
excessum,  domum  talibus  inysleiiis  insigncm 
Apostoli   consecraruiit  cclebrarunt^iue,    certaliin 

'  Cap.  3.  ex  .\iin;il.  Fluiiiinis  et  llieronymus  Anselita. 


rem  divinam  iiiibi  faclilmtes.  Ara  pariter  cum 
aede  allata  ea  ipsa  est,  qiiam  Apostolus  Petrus  sa- 
cris  initiavit.  Christi  crucilixi  imago,  quae  cerni- 
tiir,  olim  ab  Ajiostidis  inibi  posita  :  simnlacrum 
jinrio  ccdriniim  efligies  nostra  esl,  Liicae  Evan- 
gelistae  raanu,  qui  pro  familiaritate,  (jua?  illi  no- 
bisciim  interccsserat,  nostram  similitudinem  coln- 
rilius,  (juantum  mortali  fas  erat,  exjiressit.  Ihec 
igilur  dilecta  coelo  domus,  per  tot  aetates  in  Gali- 
hvx  maximis  honoribus  culta,  nunc  demum,  de- 
ficiente  cum  fide  cultu,  ex  oppido  Nazarelho  ad 
veslras  migravit  oras.  Nec  dubia  fides  :  Deus  facti 
auctor,  apud  quem  impossibile  non  est  omne  ver- 
bum.  Caiterum  ut  horiim  tu  ipse  sis  tcslis  idem 
prajcove,  sanus  esto.  Tua  ex  loginquo  morbo  su- 
bita  valetiido  fidem  miracnli  faciet.  Haec  eilata  su- 
blimis  abit  in  ccelum,  coelesti  quodam  odore  in 
tectis  relicto.  Id  vero  non  ludibriiim  sopitaj,  aut 
aegrae  mentis,  sed  veram  fuisse  speciem  rei  ostcn- 
dit  eventus.  Protinus  antistes,  mista  pavori  laetitia 
evigilans,  totus  sudure  fluere  coepit,  (iejiulsaque 
rejjente  febri,  valens  ac  vegetus  surgit  e  lectulo. 
Mox  non  magis  valetudine,  quam  Nazarena;  do- 
iiuis  indicio  laetus  submittit  genua  el  oculns  jia- 
riter,  mauusque  iu  coilum  tollens,  Deo  ac  Dei- 
jiarce  Virgini  pro  duplici  beneficio  multijilices 
grales  agit  ». 

71.  Motus  eo  miraculo  Nicolaus  Frangijianius 
Dalmati;c,  Croatiae  et  Istriae  jiraetor  ad  indagan- 
dam  avectae  e  Syria  sacrw  doiiuis  veritatem  lidos 
exjiloratores  mittere  Nazarelhum  constituit.  Qua; 
vero  retulerint  visa,  ex  Annalibus  Fluminis  ojipidi 
et  Hieronymo  Angelita  refert  mcmoratusauctor  '  : 
«  Impeusius  intiuirentescomjieriuntex  incolis  non 
tam  re,  quam  verbo  Christianis  domuiii  natalem 
B.  Virgiuis  inde  paulo  ante  sublatam  ».  Et  infra  : 
«  Cernunt,  eisdem  monstranlibus,  aream  ubi  sa- 
crosancta  domus  steterat  :  cernunt  fundameuta 
recentia  sanctic  domus  avulsae  vestigia.  Dimensi 
longiludinem  ac  latitudinem  area;  fuiidameiito- 
rumque  crassitiem  reperiunlomniacum  translatae 
in  Dalmatiam  aedis,  jiarietumque  mensuris,  qiias 
ad  id  sccum  atlnlerant,  prnrsiis  congruere,  tem- 
pus  qiioque  augusti  sacelli  illinc  ablali  avectique 
in  Illyriciim  coinenire.  Ergo  effusa  cuin  la;titia  et 
gratulatione  doniuui  revecti  Frangipanio  [irtetori 
exjilorata  renunliant  ».  Ut  vero  aiigusla  illa  do- 
mus  e  Dalmalia  iii  Picenum  divino  luilu  dejiortala 
fuerit,  ingentibusque  miraculis  iliustiata  suo  loco 
dicemus. 

'  EOil.  Iib.  c.  4. 


i*8 


SEDES    VACAT   ANNUS    1.    —   CHRISTI    1292. 


SEDES    VACAT    ANNUS     1.    —    CHRISTl     1292. 


1.  Armcni  a  Saracenis  impetiti  auxiliiim  a 
Nicolao  postulant.  —  Confndit  conceptam  de  re- 
petenda  armis  Syria  Cliristianoruni  spem   atque 
exspectationem  Nicolai  sanctissimi  Pontilicis  obi- 
tus,  qui   Servatoris  anno  millesimo  nonagesimo 
secundo  supra  millesimnm  diicentesimum,  Indi- 
ctione  quinta,  ingentem  universiT?  Ecelesiaeliictum 
attulit.  Mox  enim  Christi  fidelium  ardor,  qui  iliius 
hortalil)US  sul)  crucis  signacoiljanl,  deferbuit.  Sed 
priiis  quae  in  extremo  vita;  suae  actu  perfecerit, 
quaiitumve  studii  pro  inslauranda  in  Asia  Ciiri- 
stiana  re  posiierit,  exponenda  sunt.  Ejectis  e  Syria, 
vel  servitulis  jugo  oppressis  Europa?is,  Saraceni 
victorias  in  vicina  Cliristianorum  regna  prnfLTre 
paraiunt;  et  Armeniam,  quae  liactenus  Oecidi'nta- 
lium  aiixiliis  armisque  conjunctis  munila  eorum 
conatu?  fregerat,  undique  armis  ac  periciilis  cir- 
cumfuderunt.  lllico  Armeni  supidices  ad  Roma- 
num  Pontificem  ac  principes  Christianos  manus 
tendere,  ut  opem  Christi  cuitorilius.  et  eodem  quo 
ipsi  Redemptoris    sangiiine  ablutis   maturarent. 
Functi  sunt  legatione  apnd  Nicolaum  Armenorum 
re^^is  nomine  nonnnlli  Minoiita;  et  Gaufridus  co- 
mitissEe,  quos  Pontifex  ad  Galliarum  regem  dinii- 
sit,  ut  ip<um  ad  fidei  Chrislianae  in  Asia  pericli- 
tantis   patrocimnm   suscipiendum  permoverunt , 
precesque  Ai^ostolicas  cum  Syroruni  Armenorum- 
que  suspiriisconjunxit ' :  «  Regni  Armenise  statum 
miseral)ilem  altendeutes  ».  El  iiifra  :  a  Charissimi 
in  Chrislo  filii  nostri  regis  Armeniaj  illustiis  nun- 
tios  tua;  magnificentise  in  Domino  commendamus, 
rogantes  quatenus  eosdem,   ad   celsitudinis  tuae 
prffisenliam  accedentes,  pro  divina  et  Apostolicae 
Sedis  reverenlia  benigne  suscipias,  et  in  negotiis 
prsfati  regis,  qnx  tibi  exposuerint,  prout  regiam 
decet  mansueludinem,  aurem  pietalis  adhibeas, 
et  animum   regiae  pronitiationis  impendas.  Dat. 
Romffi  apud    S.   Mariam-Majoiem  X    kal.    Feb. 

anno  iv. » 

2,  Parum  valuere  hae  precesapiid  Philippum, 
cum  aliis  bellis  se  miplicuisse  visuri  simus.  Porio 


Pontifex  Templariorum  et  Hospitalariorum  equi- 
tum  magistros,  ac  Rogerium  e  Thodinis  classis 
Romanae  Ecclesife  pro  Syria  tuenda  praefectum 
triremes  egregie  instructas  in  regnisArmeniae  auxi- 
lium  submittere  jussit  '.  Tum  etiam,  ne  in  ullo  ad 
servandas  Christiaiiorum  reli(|uias  muneri  suo 
deesset,  litteris  Apostolicis  fideles  ad  crucis  signa 
excivit ',  ut  in  Armeniam  ad  religionem  defen- 
dendam  contra  impelus  Saracenorum  provola- 
rent. 

a  Universis  Christi  fidelibus,  ad  quos  litterae 
istae  pervenerint. 

a  Pia  mater  Ecclesia  siiper  filios  in  manus 
impiorum  datos  tenera  dilectione  dejjlorans ,  si 
qiias  invenit  illorum  reliquias  non  coiisumptas, 
illas  conservare  conatur,  et  maternae  pietatisauxi- 
liis  confovere.  Cum  igitur  regnum  Armeniae  in 
medio  perversarum  nationum  posilum,  et  sicut 
oves  inter  lupos  inimicos  crucis  noscatur  inclu- 
sum,  et  ad  sui  tuitionem  fidelium  egeat  subfidiis 
adjuvari;  nos,  qui  ijisius  matris  Ecclesiae  guber- 
nacula,  Domiiio  disponente,  suscepimus,  praefati 
regni  notifieatum  nobis  statum  miserabilem  atten- 
dentes,  et  paterno  illi  compatientes  affectu,  uni- 
versis  Christi  fidelibus,  qui  signo  vivificae  crucis 
assumpto  de  cismarinis  partibus  ad  defensionem 
pia?fati  regni  contra  hostes  crucis  accesserint,  in- 
dulgenlias,  privilegia  et  gratias  concedimus,  quae 
transfretantibus  in  Terraj-Sanctae  subsidiuin  sunt 
concessfc.  Regi  vero  et  incolis  dicti  regni  ac  aliis 
de  ultramarinis  partibus  ad  ipsius  regni  defensio- 
nem  convenientibus,  qui  in  defensionem  hujus- 
modi  sub  confessione  Catliolicae  fidei,  quam  Ro- 
mana  tenet  et  docet  Ecclesia  ,  vitam  flnierint, 
indulgentias  et  gratias  concedimus  memoratas; 
concessionibus  hiijusmodi  usque  ad  futurum 
proximum  in  praedictum  subsidium  generale  pas- 
sagium  valituiis.  Dat.  Romae  apud  S.  Mariam-Ma- 
joreiii  X  kal.  Februarii  an.  iv  ». 

3.  Cyprwn  obsidione  cinctum  a  soldani  morte 
liberatum.  —  Professos  plures  lideles  saciam  ia 


1  Ub.  IV.  Ep.  cur.  Lxxxv. 


'  Ep.  cur.  L-^iXxvi  et  Liixvii.  —  J  Kp.  cur.  Lxxxiv. 


SEDES   VACAT   AXXUS    1.     —   CHRISTI    l'292. 


♦  <1J 


Saraceiios,  accepto  crucis  symbolo,  inilitiam,  in- 
slruclamqiui  Puiitificis  jussu  classem  cunscetiilisse, 
ut  Plolemaidis  excidium  ulcisceienlur,  lapsasque 
res  inst.iurarent,    refert  Saiuilus';  ac  munitissi- 
iiam  Tiircorum  arcem  Quaiidelorium  dictam  ten- 
tasse  iterum,  sed  irrito  ut  anl'  a  conalu :  deinde 
invtctos  iii   if^ijyptum  Alexaniiriim  oppugnasse, 
sed  nostrorum  impetus  eluJeule  tuistiuiu  peritia, 
recepisse  se  in  Cyprum  ;  ac  tum  sultanum  effera- 
tum  in   iras   bellum   Cypro   inferre  meditatum ; 
cuiiique  religionein  e.\   uiiiverso  Orienle  j^aiaret 
excindere,  noa  sine  Dei  providentia  trucidatum  a 
suis.  Qua;  ex  eodem  auclore  in  meiiuiii  lubet  ad- 
ducere.  «  Ciim  ad  aures  sumim  PontiQcis,  Roma- 
nique  capituli    nova  tam   infelicia   pervenerunt, 
aftlictis  fldelibus   in   insula  Cypri  viginti  galeas 
conlinue  traiismiserunt,  Cyprenses  vero  quinde- 
ciin  alias  munieruul  :  quarum  viginti  quinque  ad 
praBoccupaiidumquoddamcastrLiin,vocatuiHQuau- 
delor,  perrexerunt.  QuudTurclii  prasentientes  ta- 
liter  munieruut,    ut  nihil   eis  nocere  potuerint. 
Inde  autem  recedentes,  Alexaodriam  perrexerunt, 
el  diebus  aliquot  immorantes,  cum  nihil  egissent, 
in  Cyprum   reversa;   sunt :  poenitentiae  enim  la- 
mentis    noviter  a   Deo    percussis    potius,   quam 
victoiiis  decebat  intendere.  lile  quoque  sibi  puni- 
tionem  SaraceuiccB    crudeiitatis   retinuit,   qui   in 
Deuteronomio  ait:  Videte  qiiod  ego  sim  solus,  et 
non  alius  praeter  me.  Percutiam,  iuquit,  et  ego 
sanabo,  quoad  fldeies,  quoad  inruleles  autem  se- 
quitur:  Reddam    ultioiiem  huslibus  meis,  et  iis 
qui  oderunt  me  retribuam.  luebriabo  sagittas  meas 
sanguiue,  et  gladius  meus  devorabit  carnes.  Se- 
quitur  :  Sanguineiu  servorum  suorum  ulciscetur, 
et  vindictam  retribuet  in  hostes  eorum,  et  propi- 
tius  erit  terrae  populi  sui.  Quod  utinam  celeriler 
perficiat  miserator  et  misei  icors  Domiiuis  (1) ! 

4.  a  Cernens  autera  Seraph,  magnus  ille  per- 
secutor  noniinis  Christiau,  post  taiitas  victorias 
se  ad  bella  ilerum  provocari,  ubi  luaxiine  erat 
ipsius  dominii  principatus,  iraexarsit:  et  convo- 
catis  admiraldis  suis  ait,  quod  capere  vellet  insu- 
lam  Cypri,  ter  furiose  replicaus :  Cypii,  Cypri, 
Cypri,  Propterea  mandat  ;)arari  centum  galeas, 
ut  opus  hoc  posset  celeriter  expediri.  llli  sub  ejus 
arrogautia  timidi  proiiiitUint  jus?a  jierflcere  ». 
OffusUa  quidem  tantus  est  terror  Cypriis,  ut  com- 
muni  consensu  decretumsit  ad  coinparanda  regiio 
pra;sidia  duos  bysanlios  in  singula  capita  ab  insu- 

■  Sanut.  I.  111.  p.  13.  c.  1. 


lanis  contributum  iri,  ut  litteree  Bonifacii  ad  re- 
geiu  Cypri  excurrenlis  saicnli  nonagesimo  octavo 
anno  datse  '    testantur:    a  Tu  dudum  sex  annis 
elapsis  pro|)ter  metum  hoslium  fidei  ad  manute- 
neiuliim  ariiiatos  equiles  et  pedites,  neciiou  vasa 
marina  ad  tntamen  et  prxsidium  regni  lui,  quam- 
dam  generaliter  de  assensu  omnium  ipsius  regni 
collectam,   vel  talliam  annuam  ,  quce  testagium 
dicitur,  ordinasti,  videlicet  duorum  bysantiorum 
pro  capite  cujuslibet  incolK  dicti  regiii,  prEelatis 
et  clericis   Lalinis,    Hospilalariis,    T-mplariis,  et 
Alenianuis  e.xceptis,  etc.  »   Liberavit  Cyprum  ab 
imiiiinenti  periculo  Deus.  ac  superbum  sultanum 
furori  suoruin  objecit,   ut  prosequitur  Sanutns: 
a  Pust  spatium  vero  dienim  paucorum,  eisdem 
vocatis  iteruin  ait,  quia  cogitatioascenderat  in  cor 
ejus,  post  conquisitionem  Cypri  Baldacensem  sibi 
subjicere  regionem.  Admiraldi  viiientes.  quod  tam 
ardua  praesumeret,  talibusque  eos  Liboribus  peri- 
culisque  exponeret,  eum  tradere  morti  deliberant, 
perflciuntque  :  dum  eniiii  ille  ad  venationem  per- 
geret,  per  insidias   trucidaturi).   Tulisse  meritas 
excisi  Christiani  cultus  poenas,  ac  male  periisse 
consentit  Aytonus' :    a  Melatesseraff  ille  fult,  qui 
eepit    nobilem    civitatein    Accon    anno    Domini 
Mccxci.  postquam  vero  priEdictus  soldanus  Mela- 
tesseraff  rediit  in  iEgyptum  et  quadani  die  ivisset 
venatum  ,  per  (|uenuiain  serviiui   suum,  fuit  in 
nemore  interfectus:  qui  diim  crederet  futurumse 
soldanum,  fuit  statim  ab  aliis  delruncatus  d.  His 
addit  luernoratus  Sanutus,  ut  maxima  iiiter  bar- 
baros  concitata  fuerit  discordia,  atque  hostes  de 
protrita  flde  Christiana  exultantes  jtistis  a  Deo  poe- 
nis  affecti  sunt. 

o.  0  M;ignaexindeinter  adniiraldos  contentio 
oritur,  quis  eorum  inajoresse  debeat;  et  in  [ilures 
vota  dividunt,  et  tandem  Bedeyre  priiicipatum  vi 
obtinuit ;  sed  in  crastino  cuin  suis  extinguitur. 
Siniili  forma  Gothhegasuccessit  illi,  (juem  Lescliin 
cum  suis  conformiter  occidit.  Qui  similiter  iiifra 
spatium  dierum  paucorum  cum  suis  gladio  per- 
cussus  est.  simulqiie  Segay  maximus  admiraldus, 
quod  Chrislianis  inulta  mala  intuleiat :  ac  per 
hunc  inodum  omnes  pEue  magni  adiniraldi  regni 
.^gypti  cuiu  suis  fautoribus  iuierempti  sunt. 

«  Eodem  etiam  anno  univ^rsus  populus  fame 
percussiis  est,  ita  ut  major  pars  iuedia  periret; 
secutaque  est  pestilentiagravis,quae  etiam  disites, 
et  qui  eraut  in  deliciis  occupavit.  Licet  enim  vo- 

'  Bomf.  1.  IV.  Ep.  ccsvu.  —  '  Atiod.  llist.  OrleaU  c.  53. 


(1)  Cum  Nicolaus  anDO  snperiori  missis  un(3ique  litteris  metropolitanos  singulos  monnisset  ut  habito  Provincialium  episcopomm  Con- 
cilio,  quid  oiporlunum  essct  ad  rem  praBsenle  u  Terra;-Sanits  consulerent;  Norlricns,  sive  R  deiicus  Terraconcnsis  arcluepiscopus  suffra- 
ganeoi  convncavit  sei'lem,  absentbns  cateris  et  mi^so  procuratoie  sese  eicusantibus  ConcLlinai  istud  Cflebratum  fuit  Trfrracona  idibus 
Marlii  hujus  anni  d  e  sjbbati,  ead'  mque  occasione  plures  disciplina  et  iramua  lati  Ecclesiastica  afiprime  ut  les  canon-s  eJili  suol,  quorum 
nonnulli  sub  eipresso  nomine  canouum  Co  cilii  sub  NorJrico  auno  Hccxcii  retati  suut  in  CoU^ttione  canoi.um  Tarraconensis  proviucia 
prolula  a  co  ciiio  T^rraconensi  anni  sicccxMX,  quae  ex  Anecdotis  Martenii  recitatur  in  to.  xv  Conclior.  edil.  Venelo-Labbeau.  col  364. 
Pos  modum  Marti-nius  in  colleci.  .Monum.  to.  vi  ,  col.  289,  ConcUii  bujus  canones  x  ii  ex  .Ms  Codice  vulpavit.  At  cum  in  xi  ei  his 
canonibus  laude>ur  Constitutio  sanaisnmi  patris  dommi  Bonifacii  VUl  quoe  incipit  :  Atma  matei  ;  binc  diseimuj  canones  islog  non 
plane  oinnes  ad  idem  Coucitinm  aniii  iiccscu  pertinere ;  sed  quos  Martenius  sub  nomine  canoDum  Coucilii  anni  uccxai  yulgavit  canones, 
fragmentura  esse  Collectionis  cdnonum  in  variis  sub  Noriirico,  seu  Rodrico  Concitiis  editornm.  Id  enim  perspicue  demonstrat  canon  iUe  xi 
supenus  indicatus,  qui  in  CoUectione  ConcUu  anni  mcccxxix  tanquam  editus  in  tertio  Concilio  Roderici  exiubetor.  SIansi. 


120 


SEDES   VACAT   ANNUS   1. 


CHRISTI    1292. 


luntatem  Dei  feccrint  in  desertores  EvangelicsB 
legis,  propter  qiiod  et  jusla  fuit  eorum  potestas  ; 
voluntas  tamen  fiiit  ini(|iia,  non  enim  servire  in- 
lendehant  decori  jusiitise,  sed  Cliristinnum  nomen 
de  terra  eradere  :  unde  et  destruxenmt  Ecclesias, 
per  terram  et  lutuin  tralientescrucesetsanctorum 
imagines,  et  hnjusmodi  multa  agenles,  qufe  vin- 
dictam  ca^Iestis  Judicis  merito  provocarent. 

C.  Eduardo  regi  condilioncs  proponenti  ad 
Sacram  expeditionem  per  litteras  satisfacil  Pon- 
tifex.  —  In  iiac  rerum  conversione  proe  se  tiilit 
EduardusCiirislianae  rei  iii  Orienle  redintograiidic 
desiderium  :  sed  prseteritis  non  contentus,  petiit 
omnium  regnorum  ac  terrarum  decimas,  quorum 
principes  in  Syriam  non  proficiscerentur  :  tum 
omnes,  qui  voto  profectionis  obstricti  essent,  ceii- 
surarum  religione  ad  navigandum  adigerentur  ; 
denium  cardinalis  legatus  itineris  comes  sibi  tri- 
bueretur.  At  Nicolaus,  coUaudato  ipsius  zelo,  sub- 
jecit ',  lisec  siiiealiorum  piaBcipua  injuria  concedi 
non  posse.  Alfonso  altributos  Hispaniariim  deci- 
mas  ;  Galliarum,  Germani;^,  et  Seplentrionalium 
regionum  non  [losse  :  ita  vero  liberaliter  cumipso 
egisse  Ecclesiam,  ut  ca^teri  principes  qneri  possiiit 
decimas  niniirum  Walliae,  Scotia;,  IJiberniai,  An- 
gliai  ipsi  attribuendas  :  eos  qui  ab  beilnm  futuri 
sunt  idonei  adaclum  iri,  nec  legalum  defuturum 
est  pulliiitus. 

0  Cbarissimo  in  Cbristo  filio  Eduardo  regi 
Angliffi  illustri. 

B  Ferventis  desiderii  magnifudo,  quam  de  re- 
cuperanda  celeriter  de  manibus  persequentium 
Terra-Sancta  concepimus,  pulsat  aniinum,  men- 
temque  sollicitat,  ut  tibi,  qui  veliit  allileta  Cbristi 
et  Cliristianitatis  propugnalor  egregius,  non  sine 
divini  numinis  grandi  dono  et  sonoro  laudis  hu- 
man.eprceconio,ipsiusTerrLenegotiumassumpsisti, 
et  gratiosi  favoris  impeiidamus  auxilium,  et  peti- 
tionibus  tuis,  quantuin  cuin  Deo  possumus,  aii- 
niiamus.  Venieiites  ad  Aposlolic.im  Sedem  dilecti 
filii  nobiles  viri  Joannes  de  saiicto  Joanne  ac  Roge- 
rius  dictus  Leslrange  milites,  regales  magnitudi- 
nis  nuntii,  tuas  nobis  litleras  de  credentia  prajsen- 
tarunt.  Nos  aulem,  licel  tam  graiidia  et  ardua, 
tamque  gravia  sub  litteris  de  credentia  mitti,  vel 
peti  sine  speciali  causa  mittentis  et  recipientis,  ac 
negoliorum  qualitate  jiensata,  non  deceat ;  ac  id, 
et  merito,  votis  non  accesserit  nostris  gratum  ; 
nihilominus  nuntiosipsos,  et  litteras  affedioiie  pa- 
terna  recepimus,  et  tam  qiia2  coram  nobis  et  fra- 
tribus  nostris  ex  parte  regia  iidem  proponere 
nuntii  voluerunt  ,  quam  quai  praedictie  litterae 
coiitinebant,  benigne  audivimus  et  iutelleximus 
diligenter. 

17,  «  Sane  nunliorum  ipsorum  liabuit  dis- 
creta  relalio,  quod  tu  tamiuam  rex  inclytns  priii- 
cep^que  Catliolicus,  in  quo  devolioiiirt  et  lidci  ple- 
nitudo  corruscat,  perductis  hactenus  ad  audien- 

•Lib.  IV.  Ep.  cur.  Lxxxvi.  r  .ti>.  ,  .-i    .    ^  , 


tiam  regiam  infaustis  moestisque  TerrsB-Sanctaj 
rumoribus,  quam,  prob  dolor  I  orthodox.i;  fidei 
liostiiim  iion  sine  iiiulio  Cbristianitatis  excidio,  fe- 
ralis  occupavit  immaiiitas,  ac  in  desolationem  et 
riiinam  ipsiiis  scclestius  fiiribunda  desffiviit ;  tanto 
propensius  ad  ipsius  Terrae  subsidium  stabili  fir- 
moque  proposito  animum  regium  roborasli,  tu- 
a'que  iiieiitis  ferventior  affecius  invaluit,  et  zelo 
ulierioris  exiitit  devotionis  accensus  ;  quanto  nia- 
joris  necessitatis  articulis  imminere  ,  dictaeque 
Teri;e-Sanct;p  necessaria  polius  fore  dignoscitur 
accelerala  subveniio  passagii  generalis.  Revera, 
fili  cliarissime,  in  hujusmodi  lam  celebris,  tam  fe- 
licis  et  accepta;  nlationis  audilu  eo  foecuiidiorem 
concepimus  infra  pecioris  arcana  Ifetitiam,  quod 
ad  recuperationem  celerem  dicts  Terrae  votis  fer- 
ventioribus  aspiramus,  exsolventes  |iropterea  Deo 
Patri,  a  qiio  est  oinne  datum  opfimum,  et  omne 
donum  perfectum,  gratiarum  devotas  et  bumiles 
actioiies  ;  apud  ipsum  insistendo  sup|)liciter,  ut 
iii  hujusmodi  siibventionis  aiixilium  mentem  re- 
giam  de  bono  semperin  meUus  igne  desiderii  pro- 
pensioris  inQammet. 

«  Verum  quia  tibi  tam  verbo  quain  opere,  si- 
cut  ei  nos  decet  et  te,  sicut  etiam  tibi  liactenus 
maiiifesiavit  Ecclesia  animum  nostrum,  ac  ipsius 
possibilitaiem  Ecclesiac  intendimus  ad  tui  certi- 
tudiiiem  et  nosfri  exonerafionem  clarius  aperire, 
super  tua  peiiiione,  quae  nobis  per  tuos  nuntios 
hactenus,  et  noviter  per  prafatos  nuntios,  quos 
misisfi,  fuit  cum  insfantia  repetiia,  ut  de  decimis 
et  obventionibus  regiiorum  ei  terrarum,  quorum 
quarumque  reges  vel  domini  personaliter  in 
TerrieSanctae  subsidium  noii  iransibuni,  tibi  firo- 
videret  Ecclesia,  non  videmus  quod  aliud  respon- 
dere  possimus,  quam  quod  libi  et  tuis  nuntiis  Ec- 
cKsia  ipsa  respondit,  viilelicet  qiiod  de  decimis 
collectis  in  pra^fatis  regnis  et  terris  pro  ipsius 
Terra?-Sanctae  subsidio  ,  sublatis  impedimentis, 
quae  tiinc  obstabaiit,  nec  novis  sii[iervenientibus, 
si  quid  erit  de  decinia  ipsa  residutiui,  sic  ipsius 
Terrae  negotio  ac  tibi  in  eodeiii  providere  dispo- 
niiiius,  quod  merito  debebis  et  poieris  esse  con- 
tentus. 

8.  oEtquidem,  fili  charissime,  ne  vagari  possit 
tua  cogitalio  in  incertum,  latere  te  nolumus,  quod 
tamen  te  ignorare  non  credimus,  (juod  de  deciina 
regni  Franciie  ad  manus  Ecclesicb  nil  provenit.  De 
terris  vero  regi  Castellae  subjectis,  nihil  unquam 
perce|iit  Ecclesia,  cum  felicis  recordationis  Grego- 
rius  papa  praedecessor  noster,  clarae  memoriffi  Al- 
fonso  regi  Castelkc  ipsam  decimam  ex  ceriis  cau- 
sis  duxeril  coiicedeiidam.  De  deciina  vero  pariiuin 
Alenianni;e  et  terrarum,  quas  continel  regio  Aqui- 
lonis  ;  sicut  ipsiiis  Aquilonaris  geiiiis  non  ignota 
conditio  poiest  omnibus  verisimiliter  indic.ire,  ac 
nobis  hoc  realiter  patefecil,  modicum  respective 
ad  ipsain  Ecclesiam  noscitur  pervenisse.  Decimain 
siquidem  Angliae,  Scotiae,  Walliae  ac  Yberniae  tu 
ipse  nosli  tibi  pro  dicto  Terraj-Sanctce  subsidio 


SEDES   VACAT    ANNUS    1.    —   CHRISTI    1292. 


121 


esse  concessaiii.  Qiinnlnm  iKitur  sit  in  rcliqiia 
parte  residuuin  ,  et  ad  qiirc  et  (iii.iiita  Pulficore 
possit  pro  ipsius  Tfrne-Sanel.-csiihsidio,  facile  po- 
test  expericnlia  tiia;  darilalis  coni|iiilare.  Nain 
etiain  pncler  alia  onera,  et  (|iiasi  |irolliivia  exiien- 
sarum,  quae  pro  atteniiaiulis  inimicoriiiii  virilms, 
ip!-"orunii|iie  conniiodis  el  pdtciiliis  niiiiiKMidis,  et 
pro  comniodilatc,  iililitale  ac  elTcctu  liiluri  |);issa- 
gii  siistinuit  hactciius,  el  assidue  portat  Ecciesia, 
et  lialinimus  liactcnus,  lialicmiis  et  niinc  pro 
ipsius  Terrae  snbsidio  non  modicum  gentium  nu- 
merum,  et  etiam  galearum.  Pro  habeiidis  autem 
decimis  et  obveiilionibus  siiprndiclis,  et  ad  omiiia 
impedimenta  tollenda,  quibus  siiblatis  dccinicE  ac 
obventiones  ipsae  facilius  habeantur,  eadem  Eccle- 
sia  vigilavit  hactenus,  el  laborare  non  desiiiit,  ac 
successive  o|iportuna  stiidia  et  labores  impciidct, 
tibi  et  ejusdem  Terrae-Sanctae  negotio  de  eo,  quod 
ad  ipsius  manus  Ecclesiae  inde  pervenerit,  jiixla 
sua;  possibilitatis  exigentiam,  ut  praedicitur  provi- 
sura. 

9.  «Siiper  eo  vero,  quod  petis  de  solutione  re- 
sidui  decimae  Angliae ,  Scotiac ,  Walli;e  ac  Ybcr- 
iiiae,  in  proximo  festo  beali  Joannis  Baplista?  prae- 
standa  :  tibi  taliter  respondemus,  quod  licet  nec 
sciamus,  nec  adliuc  scire  possimus  hujiismodi  re- 
sidui  quanlitatem,  cum  de  ipsis  nnllam  per  eos, 
{|uibus  commisit  Ecclcsia,  velalios  adliuc  certitudi- 
nem  babeainus,  tamen  parati  sumus  iniplere  retecce 
mandamus  cum  effeclu  quidquid  de  iuijusmodi 
residuo  inler  te  et  Ecclcsiam  promissam  extitit 
vei  convenlum,  tibi  sub  modis  et  conditionibus 
appositis  in  praefato  termino  totaliler  adinipleri. 
Petitionem  vero  tuani  de  decima  Cistercicnsis 
Ordinis  prajteriti  temporis  sex  annorum,  qualiter 
cum  effectu  possimus  admittere,  non  videmus; 
cum  de  ipsa  decinia,  quae  in  cenlum  millibiis 
librarum  Turonensium  fuit  gratiose  taxata,  nil 
adhuc  ab  Ecclesia  sit  habitum  vel  receplum  :  ct 
i|)sum  licet  non  liabitum  sed  speiatum  esl,  pio 
galeis  jam  missis  et  Iransmittendis  pro  ipsius 
Terrae  subsidio  necessitate  urgeutissima  dcpu- 
tatum. 

10.  «  Ut  autem  crucesignatos,  qui  personaliter 
in  Terrae-Sanctai  subsidium  transfietare  tcnenliir, 
ad  id  auctoritate  Ajiostolica  compeilamus,  nos  sicut 
dudum  tibi  obtulimus,  sic  nos  paratos  offerimus 
compellere,  quos  temporis  qualitas,  et  ipsonim 
conditio  suadcbunt,  ac  ipsa  Ecclesia  expedire  vi- 
derit  compelleudos.  Sed  ante  ipsius  compulsionis 
edictum  decere  putamus  et  congruum,  ne  tanlae 
mullitudini  illudalur,  ne  ex  hoc  aliquid  Ecclesiae 
impingatur,  quod  laiita  habeatur  certitudo  jias- 
sagii,  quod  crucesigiiati  possint  spe  certa  seiilire 
tempus  et  locum,  in  qno  et  ad  (luein  debeant 
transfretare  :  nam  alias  cl  ipsi  passagio  et  crucesi- 
guatis  oimiibus  viderelur  illudi. 

H.  «  Quod  vero  ut  legatum  de  fratribus  no- 
stris  pro  ipsius  Terro;  negolio  deputemus  ;  sic  sen- 
tire  te  volumus,  quod  cum  passagium  tuuiii  scn- 

Ann.  —  Touus  XXlll.  —  Rayn.  IV. 


serinius  praDpaialiiin,  et  lcgatum  ipsuin  congruo 
iuodo  pelitum,  ali(]ueiii  dc  Iratribiis  nostris,  vel 
aliuin  ad  hoc  d(;putabinnis,  prout  Dei  et  ipsius  Ec- 
clesia'  iionori,  et  Terra;-Sanct.e  ncgdlio  (lclibcra- 
tioue  provida  videbimus  cxpcdiic.  Tc  aiilcm,  ul 
postulas,  et  omnes  baroncs,  el  nobilcs,  ac  inilitcs, 
cl  alios  (|ui  tcciiin  in  Tcrr;e-Sanctae  subsidiiini 
Iraiisfictabunt  in  Apostolicic  Scdis  protcclionem 
el  gratiam,  quae  crucesignatis  ex  causa  liujiismodi 
fi(Mi  solet  ct  congriiil,  favorabiiilcr  adniitlcmiis. 
Ad  li.TC  scire  te  voluiniis,  fili  charissimc,  ct  atten- 
dere  diligenter,  nam  et  nos  diligenter  attciidinnis, 
quod  non  vidimus,  non  videnius,  noii  iiitellexi- 
mus,  necaiuiimus  cuiipiam  rcgiiiii,vcl  principiiin 
noininis  Christiani  etiain  pro  tali  negotio  sic  libe- 
ralitcr,  sic  cffusc,  sic  alfluenter  ct  abunde  subven- 
tiiiii  fuisse  ab  Ecciesia,  vel  provisum,  qiiod  etsi 
tiiis  praeclaris  meritis  digne  cederc  vidcatiir,  non 
tamen  sine  muinuiratioiiibus  et  oblocutionibus 
pliiriiiioruiii  facluin  arguitur,  qui  de  tam  effusa 
largitate  miranlur.  Dat.  Roinac  apud  S.  Mariain- 
Majorem  II  id.  Februarii  aiino  iv»,  At  demumagi- 
tatic  lot  annis  sacrae  expcditionis  consilia  Eduardus 
abjtcit  ,  stringcnduinqiie  in  Sarracenos  fcrrum 
coiivertit  in  Gallos,  utscqucnli  anno  dicctur.Nunc 
coeptam  de  eo  orationem  |iroseqiiainur. 

l!2.  Eduardo  regi  Utlerce  PontificicB  de  censu 
annuo  et  de  reijno  Scottco.  —  Fcrebat  ille  gravate 
Angliam  Sedis  Aposlolicae  vectigalem  esse,  utque 
jiira  illius  claiii  iiifriiigcrct,  pcliit  ut  ccnsns,  qui 
Roiiiano  Poiitilici  solvendus  erat  a  iionnuUis  Ec- 
clesiis,  quas  ob  id  bonis  amplissimis  augeret,  peii- 
dcretur.  Sed  Nicolaus  id  Ecclesiije  dignitati  noii 
cougruere  res[)oiidil '  : 

«  Eidein  regi  Angliae  illustri. 

«  liiter  aiia  nuper  nobis  dilecti  filii  nobiies 
viri  Joannes  de  Sancto-Joannc,  et  Rogcrius  dictus 
Lestrange  tu:e  cclsitudinis  iiuntii  cx  parte  regia 
peticriiiit,  (|uodcum  providcic  iiiteiideres,  ut  ccn- 
sus  anuuus  inille  maicharum  et  steilingorum,  ad 
quem  ratione  regni  Angliae  ac  Yberniae  nobis  et 
Ecclesiae  iRoniaua;  teiieris,  noii  solum  tuo,  sed  et 
successorum  suorum  temporibus  pacifice  pcisol- 
vatur,  concederemus  quod  census  ipse  in  ali(]ui- 
biis  ipsius  regiii  Ecclesiis  dc  caetero  persolvatiir. 
Profeclo,  fili  charissimc,  felicis  recordationis  Ni- 
colao  p.ipa  praedeccssoie  iiostro  petiliouem  simi- 
leiu  faclam  |)er  te  fuisse  comiicrimus  :  qui  tibi, 
cum  fratribus  suis  prteliabita  deliberatione,  re- 
s|)ondit  quod,  cuiii  id  ncc  Sedis  A|)ostolic;c  conve- 
nirct  honori,  ncc  luis  ctiam  ulilitatibus  cx|)cdiret, 
non  proponebat  circa  ea,  quae  supcreodem  ceusu 
|)er  suos  pr;cdcccssores  et  tiios  cr;iiit  acta  solciii- 
nius,  et  servala  liiutius,  aliquid  imniularc.  Licct 
igitiir  satisfaciamus  libeiiter,  iii  quibus  cuiu  Deo 
jiossnmus,  votis  tuis  ;  scire  tamcn  te  vohimus, 
()ii()d  hiijusniodi  luaedcccssoris  cjusdcm  cuni  fra- 
tribus  nostris  rcsponsione  diligcntius  rccensila,  ct 


lib.  V.  \l[].  cur.  II. 


d6 


122 


SEDES    VACAT   ANNUS    1. 


CHRISTI    1292. 


super  prfpmissis  deliberatione  prsehabita  dih'genti, 
patenter  advertinins,  qnod  talis  concessio  non 
congruit  i^ra-fatii'  Scdis  lionori,  nec  tnis  videtur 
commodis  salul)riter  expedire  :  propler  quod  non 
proponimus  aliquid  immutare  circaea,  qua)  super 
eodem  censu  jier  nostros  prsdecessores  et  tuos 
acta  solenniius,  et  servata  diutius  dignoscuntur. 
Dat.  Roma)  apud  S,  Mariam-Majorem  kal.  Martii, 
anno  v». 

13.  Repulit  quoque  Nicolaus  alia  Eduardi 
petita,cum  flagitaretut  Pontifexsuaauctoritale  pu- 
blicas  Tabulas  ',  quibns  Scotiae  principes,  qui  de 
Scotici  sce|)tri  jure  disceptabant,  Ednardnm,  ut 
regni  illiug  supremum  dominum  controversia; 
arbitrnm  designarant,  conflrmaret ;  ne  eo  pacto 
Apostolica)  Sedis  perspicuis  in  Scotiam  jnribus 
detraheret. 

«  Cbarissimo  in  Cbrislo  filio  Eduardo  regi 
Anglise  illustri  salutem,  etc. 

«  Oblata  nuper  nobis  per  dilectos  filios  nobiles 
viros  Joannem  de  Sancto-Joanne  ac  Rogerium 
dictum  Leslrange  nuntios  regios  tua  petitio  con- 
tinebat,  quod  subniissioneni,  ut  dicitur,  in  te 
factam  a  quibusdani,  qui  in  regno  Scotise  se  ven- 
dicantjus  babere,confirniareauctoritate  Apostolica 
dignaremur.  Sane,  fili  cbarissime ,  quantum- 
cunique  satisfaciamns  libenler,  inquibus  cum  Deo 
possumus,  et  tibi  exi^edire  cognoscimus,  volis 
tuis;  attendentes  tamen  hujusmodi  arduilateni 
negotii,  et  quod  negotium  ii^sum  multas  contingit 
Ecclesiasticas  et  steculares  tam  in  generalitate, 
quani  specialitate  personas;  ac  dubitantes,  quod 
per  hoc,  si  sic  a  nobis  inconsnlte  procederetur, 
posset  tibi  et  eis  magna  scandali  proveniie  materia, 
nolentes  quociue  aliquorum  juri,  et  specialiter 
juri,  quod  in  regno  ii^so  Romaua  habet  Ecclesia 
derogari,  super  iis  cum  fratribus  nostris  delibera- 
tione  prwbabila  diligenti ;  petitioni  regJBe  in  hac 
parte  non  duximus  aunuendum.  Dat.  Ronia?  apud 
S.  Mariam  Majorem  kal.  Marlii  anno  v  ». 

ti.  Ha?c  ne  comjiarata  in  Scotiam  jnralsederet 
Nicolaus  :  qui  ut  amissa  in  Sicilia  recujieraret, 
omnem  operam  adliibuit,  omniaque  perduellibus 
auxilia  abscindere  studuit.  In  primisenim  oratoris 
Minoiitaj  o|iera  nisus  est  Genuenses  a  Siculornm 
communione  ac  foedere  abducere,  ad  quos  graves 
60  argumento  lilteras  dedit  %  ne  Jacobi  aut  Fri- 
derici  Aragoniorum  commorcio  se  iuquinarent. 

15.  «Nicolaus,  etc.  diIectisfiliispotestati.,capi- 
taneo,  consilio,  et  communi  Januensi. 

«  Quautis  perseciitiunibus  et  iinpugnationibus 
quondam  PctrusAiagonnmrexeamdem  Eccbsiam 
(Romanam  scilicet)  attentarit,  vulgaris  famte  prae- 
loquium  publicat,  et  ipsorum  excessuum  perjie- 
tratio  notorie  manifestal.  Nec  est  aliennin  a  com- 
muni  scienlia,  quod  Jacobus  natus  ejus,  hostis 
publicus,  et  persecutor  Ecclesiai  manifestus,  in 
quo  paterni  criminis  experimur  exempla,  viliorum 


successor  et  ha?res,  ac  Siculi  cum  eodem  pra;fatam 
Ecclesiam  enormiter  ac  multipliciter  offenderunt : 
propter  quod  varii  et  horremli  processus  perSedem 
Apostolicam  contradictosPetrum  et  Siculos  habiti 
inter  cffitera  patenter  inhibent,  et  sub  inflictione 
liffiuarum  excommuuicationis  et  Ecclesiastici  inter- 
dicti,  i|uas  ipso  facto  contrafacientes  incurrunt, 
expressius  comminantur,  ne  cum  ipsis  socielalem, 
conjurationem,  vel  foedus  ali(|uod  quievis  civitas, 
couimunitas,  vel  specialis  persona  Italioe  inire 
praesumerentquomodolibet  veltentarent;  quodque 
nullus  ad  eumdeni  Jacobum  nuntios,  vel  litteras 
destinet,  vel  recipiat  ab  eodem,  nec  aliquod  sibi 
consilium,  auxiliumvel  favorem  impendat  publice 
vel  occulte,  sicut  in  ipsis  processibus  plenius  con- 
tinetur. 

16,  «More  igitur  pii  patris  volentes  vestris  et 
aliorum  Christi  fidelium  prtccavere  periculis,  cum 
processus  dicti  Jacobi  scandala  pariant,  producant 
dissidia,  et  ex  iis  impediatur  subsidium  Terrae- 
Sancta;,  universitatem  vestram  rogamus  et  horta- 
mur  atteute  in  Domino  Jesu  Christo,  vobis  nihilo- 
minus  per  Apostolicascripta  mandantes,  quatenus 
nullus  vestrum  ad  eumdem  Jacobnm  nuntios,  vel 
litteras  destinet,  vel  recipiat  ab  eodem  ;  nec  ali- 
quod  sibi  consilium,  auxilium  vel  lavorem  im- 
peudat,  publice  vel  occulte  ;  nec  ulla  fcedera, 
societatem  ,  conjurationem,  pactionem  ,  treguas 
vel  inducias  cum  eisdem  Jacobo  aut  Siculis,  Fre- 
dericoJacobi  praefati  germano, vicariis.officialibus, 
minislris,  aut  satellitibuseorumdem  inire  quomo- 
dolibet  pra^sumatis,  per  qucE  incidutis  in  poenas 
processuum  eorumdem.  Quod  si  secus  teceritis, 
nos  singulares  personas,  super  hoc  consilium, 
auxilium  seu  favorem  praestantes,  excommunica- 
tiouis  sententiaiiinodamus,  etcivilatemJaimensem 
Ecclesiastico  supponimus  interdicto.  El  cum  a 
malo  non  sufficiat  abstinere,  nisi  quod  bonum 
dignoscitur  esse  fiat,  nobis  et  ipsi  Ecclesiae  ac  cha- 
rissimo  in  Christo  filio  nostro  Carolo  Siciliae  regi 
illustri,  cujus  causa  estejusdem  Ecclesia?  ac  status, 
cura  et  soUicitudo  ad  nos  pra-cipue  spectare 
noscuntur,  in  imminentibus  nobis  et  ipsi  casibus, 
tanquam  filii  benedictionis  et  gratiae  promptis 
studiis  et  efficacibusauxiliisassislatis.Ecce  quidem 
pro  iis  dilectum  filium  fratrem  Nicolaum  de 
Camplis  Oidinis  Minorum,zeIatorem  vestri  honoris 
et  commodi,  ad  universitatem  vestrain  providi- 
mus  destiuandum,  quem  mittentis  intnitu,  el  snae 
ad  vos  charilatis  airectu  sinceritas  vestra  devote 
recipial,  patienter  audiat,  et  praemissa  ad  cffectum 
laudabilem  votivae  execulionis  abducat,  Dat. 
Rouiae  apud  S,  Mariam-Majurem  II  kalend.  Marlii 
anno  v  ». 

l't  beneficiis  ipsorum  amicitiam  sibi  Nicolaus 
conciliaiet,  plures  praerogativas  conlulit,  niniirum 
Giegorii  IX  exeniplo  ipsos  in  clientelam  suscepit ', 
et  Innocentium   IV   imitatus  concessil,   ne  sine 


'  Ext.  ea;  apuci  Walsmg.  m  Edusrd.  —  -  Lib.  v.  Ep.  cur.  iv. 


'  Lib.  IV.  E().  DCLXXXiii, 


SEDES    VACAT    AXXUS    I. 


CHRISTI    I202. 


123 


Pontificio  imperio  anatliomate  percelli  -  possent. 
H.Tc  iii  Geiuienses  buneficia  coiiferebat  Nicolaiis, 
qui  Venetos  hortatus  est  ad  porrigendaiu  Odei  cen- 
sorii)Us'  Miufirilis  iii  liareticis  insectandis  operain. 
Nec  in  Venetainodo  dilione,  sed  ctiam  iiiVieiineiisi 
comitatu  Minoritas  zelum  in  evellendis  hajresibus 
explicare  jussit '. 

17.  Nicolai  papce  obitus.  —  Interea  sum- 
mum  Ponliflcein  in  moderaiuio  Chrisliano  oibe 
occupatum  mors  acerba  abstulit,  atque  Eccle- 
siam  diu  rectore  orbam  in  dissensioiium  flu- 
ctus  conjecit.  De  quo  baec  apud  Jacobum*  S. 
Georgii  ad  Velum-Aureum  diaconum  cardina- 
lem  :  a  Anno  Doinini  mccxc,  (jiccxcii)  Nicolaus 
papa  IV  Pontiflcatus  sui  annum  quintum  agens, 
ipsiusque  quinti  principio  senio  confectiis  Romae 
obiito.  Eum  vero  in  Parasceve  Sancta  vita  functum 
docet  Bernardus  '  cui  consentiuiit  ii,  qui  ipsum 
pridie  nonas  Aprilis  decessisse  scribunt  :  dies 
enim  Parasceves  in  diem  iv  Aprilis  incidit.  A  qui- 
bus  forsitan  nondiscrepat  Appendicisad  Martinum 
Polonuin  '  auctor,  duin  inortuum  aftirmat  Paschae 
die  :  etenim  nonnulli  Pascha  appellare  consuevere 
etiain  Parasceves  diem :  ideiiKiue  in  Epitaphio 
recentiori  ejus  mausoleo  insculpto  confirinatur. 
Exornat  illuin  S.  Antoninus '  hoc  nobili  elogio, 
quod  paucis  verbis  absolvit  :  a  Reputatus  rectus 
homo  et  sanctis  conversationis  ».  Praeditum  sin- 
gulari  religiosa  demissione  fuisse,  et  fastu  vacuum, 
cum  ad  honores  invitus  raptus  est,  idem  sanctus 
tradit '  :  o  Cardinalis  eHeclus  humilitatis  gloriam, 
quae  prius  in  eo  relucebat,  ita  prudenter  servavit, 
ut  miro  modo  communiteret  bumiliter  ageret,  et 
honorem  nihilominus  dignitatis  maturilate  ho- 
neslissima  retineret.  Confessus  est  saepe,  rauitum 
tamen  sobrie,  sed  certo  ut  dicebat  serinone,  quod 
potius  vellet  coquinain  fratribus  facere,  quani  car- 
dinalatus  fastigio  praeeminere,  seque  aliter  obsti- 
turum  fuisse  gradui  illi,  nisi  offensam  Ordinis 
timuifset».  Servasse  eamdem  aiiimi  modestiam 
in  augustissimo  honorum  apice,  nimirum  Ponti- 
ficatu  summo,  testalur  vetus  illius  Epita|ihium 
humili  olim  sepulchro  incisum,  in  quo  iion  vur- 
suum  inelegantia,  sed  sententiarum  dignitas,  veri- 
lasque  historiae  spectanda  : 

Hic  Inmalas  taaoulat  huinUem,  qui  fascibos  anctas, 

Sic  moriens  statuit  ossa  manere  fua. 
HuDC  Franciscus  alit,  cardo  ut  sit,  almaque  Petri 

Sedes  magnificat;  gratia  Dei  beat. 
Quartus  papa  fuit  Nicolaus  :  Virgiais  asdem 

llanc  lap^am  reCcit,  lltque  vetusta  nova. 
Pelrus  Aposlolus  socium  ,  Franciscus  alumnam. 

Protegat  Omnipotens,  matre  rogante  beel. 

Ex  humili  eo   sepnlcbro   dein    a  Felice  Pe- 
relto  e  Montealto  Franciscani  instituti,  tit.  S.  Hie- 


ronymi  presbylero  card.qui  demnm  sumini  Pon- 
tificalus  apices  indito  sibi  Sixti  V  nomine  gessit, 
in  nobilius  mausoieiim  illius  cineres  in  eadem 
S.Mariae-Majoris  Basilica  iJlati  fuerunl.  Praetereun- 
diim  de  eo  non  est  coiifirmatiim  '  ab  ip>o  tfrlium 
Ordiiiem  S.  Francisci  de  poenitenlia  nuncupatuiii, 
\ita>quesanctioris  praescriptam  forinam  '. 

18.  Dissensiones  de  creando  Pontifice.  — 
Qiiid  vero  a  cardinalibus  tradito  sepulturae  Pon- 
tifice  gestum  sit  ,  exponit  Jacobiis  cardinalis  '  : 
a  Cardinales  vero  nuinero  duodecim,  Romaiii  sex, 
Italici  (juatuor,  Gallici  duo  erant,  qui  Pontificis 
persolutis  obsequiis,  propositoque  clausim  inter 
eos,  seclusis  extraneisperLatinum  tiinc  Ostiensem 
episcopum  Romana  stirpe  clarum  exhortationis 
verbo  perlucido,  adeo  haud  concordes,  ut  nec  loco 
consistere  eodem  convenirent,  nec  ante  secundum 
annuin,  tertiique  partem  tertiam  vacationis  iiujus- 
modi  antistiteni  summum  crearent;  sed  nunc  nno, 
nunc  alio  Urbis  loco,  vicibusque  interceptis  pro 
electionis  ministerio  conveniebant  ».  Discordiaj 
praeciiiuam  eausam  affert  Joannes  ViJlanus',  cum 
ahi,  quorum  princeps  erat  Matthaeus  Rubeus  Ursi- 
nus  studiosum  Caroli  regis  Siciliae  Ponliflcem 
creare  velleiit,  allera  vero  factio,  cujus  antesigna- 
nus  erat  Jacobus  Columna,  conlrarium  afl"ectaret. 
Quibus  addit  S.  Antoninus  '  :  o  Et  propter  lioc, 
qu;erentibus  illis  qufe  sua  et  non  qUoE  Jesii  Christi 
tantum,  dilata  est  electio  ».  l't  porro  Latinus 
Ostiensis  episcopus  elegantem  ad  ipsos  orationem 
habuerit,  ut  omnium  animos  in  concordiam  ad 
praeficiendum  Ecclesiae  pastorem  adduceret,  pro- 
sequilur  non  invenusto  carmine  Jacobus  '  cardi- 
nalis  S.  Georgii  ad  Velum-Aureum  : 


19.  Ergo  ubi  confectum  senio  raors  aeqaa  recepil, 
In  sua  jura  patrem  Nicolaum  nomioe  Quartnm, 
Romanae  sponsam  Ecclesis,  de  more  solntis 
Eiequiis,  diganm  repntaas  v^neranda  senatos 
Congeries,  Iractare  doyo  de  praeside,  sacras 
Indixit  libare  preces,  qaas  ipse  Latinas 
Ordioe  pontiBcam  primus,  virtute  corusrans, 
Et  generis  titulis  radiatus,  fudit  ad  aram 
Virgineam,  psallente  choro.  Moi  omnibus  ana 
seclu^is  patribus  saccenso  pectore  fatar: 
Quis  poteril  stellas  fulgeoles  jnogere  ccelo 
Pleiadas,  Deus,  ipse  potes ;  sic  corda  poteatum 
Concordi  viocire  jugo,  gliscitque  futurum 
Pollicitus  vati,  quod  se  donante  ministnim 
Snscipienl  populi.  Ne  ccelo  lumma  recla 
DeQeiisse  juvet,  pra:slo  est,  qui  cognita  cordis 
Inspicit,  et  peDSans  justo  librjmiue  damnat 
Degeaeres  :  gemmis  inter  lucentia  serta 
Imperitans  cingi  meritos.  0  quanta  poteslas ! 
Namque  datum  paucis  ad  snmmi  culininis  arcem 
Sublimare  virum,  qui  Christi  nomine  prsesit, 
Saccedatque  Pelro,  necnon  coelestia  claudat, 
Dum  ligat  in  terris ;  reseret  convexa  polorum 
Vincula,  dum  soWil,  tanto  depellere  culpam 
Prsstat,  Sed  voiis  celsae  fasligia  molis 
Quis  cupiat  uisi  menle  vagus?  Quis  dignus  haberi 
His  queat  ?  At,  patres,  quos  eicellentia  prsfert, 


'  Ep.  DCLSxxiv.  —  -  Lib.  V.  Ep.  xi.  —  3  Ep,  xxiv.  —  *  Jac. 
S.  Georg.  ad  Vel.  Aur.  diac.  card,  lib.  in  Cailest.  Westm,  Flor^Hisl, 
hocan.  ftol.  Luc.  Hist.  Eccl.  Ms.  I,  xxiv.  c.  21.  —  s  Bern.  in  Chr. 
Rom.  PoDt.  —  '  .Mart.  Pol,  I.  iv.  in  Nic.  IV.  —  '  S.  Anton.  m. 
p,  til,  XX.  c,  -,.  in  princ.  —  «  Til,  xxiv.  c.  9.  §  7. 


'  S.  Anton,  III.  p.  lit.  xxiv.  c.  9.  §  II.  —  '  Ext  ea  de  re  Di- 
ploma  in  Ballar.  in  Nic.  IV.  —  '  Jacob.  S.  Georg,  diac,  cardin.  in 
Prffif,  —  *  Jo.  ViU.  I.  VII.  c.  130,  —  5  S.  .Anton.  ni.  p.  tiu  xx. 
c.  T.  ia  princ,  —  «  Jac.  S.  Georg.  ad  Vel.  Aur.  diac.  Card.  1.  i. 
c,  1. 


124 


SlEDES   VACAT   ANNUS   1.    —   CHRISTI    I^PS. 


Defperare  refas  ;  nam  sacris  inclyfa  virlns 

Clirislus  adesl,  volitis  con.pleiis  optala  iiiorum, 

Quos  oplare  facil  :  SKiuiuecii  teuilamua  iu  uuum, 

In  quo  fundalis  nixa  radicibus  arbor, 

Virtutuni  palulis  ramis  subcrevcrlt  altuin 

In  culiuen,  vaii<i  florum  distmcta  cnlore, 

Priccipue  roseo  mcntls  fervore  micante, 

Atque  pudiriliic  niveo  candore  coicqiians 

Fructiis  iuslil'a>,  ciijus  prudenlia  raiuos 

Duxerit  iu  rcctum,  nostro  quia  ti-mpore  clades 

luvaluit,  peccata  premunl,  virlusqiie  recessit. 

Tendimiis  (lendens)  lu  Latium,  proli !  claiam  funditus  Accon 

Obruit  et  Tripolim  vincens  Baliylouicus  liostis ! 

Insiant  Aracones,  geus  effera,  plnriina  terrie 

Cis  mare  conc.utiens,  Siculas  qna;  possidet  urbes. 

Ncc  minus  Arajiona  prolcs,  Pelreiaqne  rejiuum 

Occupat,  in  Gallos  col.atnm  ;  iledecus  illis, 

Et  nobls,  qui  rcgna  dauius.  Nos  undii|ue  turbant 

Subjccli !  vii^iles  plebi  succurrile,  palres, 

Casibus  his  lantis  veslruui  succurreie,  vestrum  est. 

Dixit  :  et  haud  aliler  diffusum  vocibns  igiiem, 

Fritida  corda  premunt,  possit  ne  eruuipere  llamniis  (Qamma), 

Quam  te:lus  prohibet  uova  seuiina  ducere  germen, 

Ouo  fuerint  inatnra  loco  ;  tamen  agniia  dudum 

Coinmeinoiant  veterjs  moris  discnntque  minores. 

Talibus  his  paucis  decursis  rite  diebus, 

Moulis  Avenlini  rursus  fastigia  poscunt. 

Per  bis  quinque  dies  iNitolai  pra;suiis  haud  dum 

Deseiuere  domos  erectas  circiler  araui 

Virgiueaiu  patres,  quis  nec  reverenlia  struxit 

Digna  sequi,  nec  causa  polens,  uec  utile(inissile)  mundo 

Exeniplnm.  Nam  quisque  suas  educet  m  altum 

jEdes,  et  capiiis  Pelri  delubra  reliuquet, 

Ac  Laleranenses  aulas  regalia  doua 

Despiclet,  gaudens  proprios  habitare  penates,  etc. 


20.  Pergit  auclor  iit  a  S.  Mariae-Majoris  a;di- 
biis  ad  S.  iMariam,  ubi  olim  Minervae  tem|iluiii 
surgebat,  se  rece[)erint,  vicissimt|ue  sibi  mutua 
ambitione  et  invidia  cardinales  obstiterint,  ne 
Pontifex  rennntiaretur  :  utque  recurrente  festo 
Apoftolorum  Petri  et  Pauli,  Romaiios  aspera  se- 
ditio  invicem  ad  pra;lia  concitarit ',  Urbemque  ra- 
pinis,  crnore,  incendiis  deformarit.  Contentionis 
causa  uimia  erat  inter  aemulos  proceres  senatorice 
dignitatis  adipiscendaj  ambilio  :  quae  mala  morbi 
auxere  acceiisa  aestate,  et  cardinales,  ut  saluti 
consulerent,  ex  Urbe  diffugerunt,  Qu£e  idem  au- 
ctor  soluta  oralione  in  Praefatione  operis  '  bis 
verbis  piosequitur  :  «  Intestina  Romae  interea, 
proh  dolor!  exorta  bella  affligensque  ultrasolitum 
a^stas  niorbum  ingruebat,  unoque  e  patribus  Gallo 
febribus  deflciente,  Campanus  ex  illisunus,  idem- 
que  |iostha?c  futurus  Bonifacius  VIII,  gravi,  lon- 
gaque  et  chronica  concussus  iufirmilate,  ita  ut  de 
ejiisdem  diflideretur  curatione  :  Dei  tamen  nulu 
ad  majora  reservatus,  ad  patrium  solum  Aua- 
gniam  discessit.  At  alter  Hugo  Alvei  nus,  iinicus 
superstes  Gallus,  et  tres  alii  e  patribus  Ilalici  ti- 
more  perculsi,  Ronia  digressi,  Reate  aestivavere. 
Romani  vero  sex  patres  cousanguiiiitale  juncti, 
sed  volitis  discreti,  urbe  constitere  praecipua.  Se- 
ptenibris  autem  transactis  canmatibiis,  Campa- 
nus.  Portiiensis  quoqiie  nalione  Tiuler,  Sabinensis 
etiam  Paschate,  (iiiuiiiuni  inseqiieiitis  anni,)  e 
patribus  unus  Parmeiisis  nalu,  Romam  reversi, 
nec  adhuc  consensu  unanimes  reperiuntur  fore  ». 

'  Cap.  3,  —  -  Jac.  S.  Georg.  ad  Vel.  Aur.  in  PraBf. 


Sed  de  his  iterum  suo  loro  :  nunc  de  novoCaesare 
creato  lioc  anno  sermoniin  instituamus. 

21.  Adnlphus  Nassovius  ad  solium  Germani- 
cum  eveclus.  —  Defuncto,  ut  diximus,  superiori 
anno,  atque  Spirae  in  rcgiim  mouumeuto  condito 
Rodulpho,  cuin  de  principe  ad  solium  evehendo 
esset  agitatum  ',  dissensisse  electorum  vota,  atque 
Albertum  Aiistriae  ducem  ab  aliis  expetitum  fe- 
runt  %  ab  aliis  Wenceslao  regi  Roemiffi  honorem 
delatum  ^,  sed  eo  per  suminain  aniini  moderatio- 
nem  lutra  fines  regni  Roemia;  curas  continente, 
molemque  imperii  in  se  suscipere  detreclante, 
demum  versa  '  oninium  studia  in  Adolphum 
Nassovium  ,  sustinenda;  regiae  majeslali  opibus 
imparem,  sed  virtutum  principe  dignaruni  fama 
conspicuum.  De  quo  baec  Plolemaeus  Lucensis 
historice  EcclesiastJcae  consignavit '  :  «  Anno  Do- 
mini  mccxcii,  adhuc  Nicolao  papa  vivente,  conve- 
neruiit  electores  Alemaiiniae  tam  laici  (luam  clc- 
nci,  et  imperatorem  eligunt  comitein  Adolphum 
de  Nassou,  virum  strenuum  in  arniis,  sed  in  po- 
tenlia  deficientem,  tum  quia  paucos  habebat  in- 
troilus,  tuin  quia  non  nuiltum  radicatus  in  paren- 
tela  :  sed  in  corde  totus  fuit  magmflcus  et  virtute 
plenus  ».  Redimitum  Germanica  corona  Aquis- 
grani,  recnrreiite  die  S.  Joannis  Ba|itistae  iiatali 
sacro,  narrat  Hocsemius  ',  aguntqiie  de  eodem 
plures  Germanici  scriptores.  Sed  haec  nobis  snfie- 
cerint  :  jam  pium  nounuUorum  sauctorum  obi- 
tum  prosequamur. 

22.  Sanctce  Cunegu7\dis  obitus.  —  Migravit 
hoc  anno  iu  caGlum  beala  Kinga  sive  Cunegundes 
olim  Roleslai  Pudici  Cracovieusis  et  Sandomirien- 
sis  ducis  conjux,  quae  in  ipso  conjiigio  virginita- 
teni,  viro  consentiente,  servavit :  enituitque  mira- 
culis  adeo,  ut  Andream  duceiii  regis  Uiigariae  fra- 
trem  a  morte  excitarit  ad  vitam,  iteiumque  ob 
salutem  aniuiae  mori  imperarit,  iiti  diximus.  Insi- 
gnes  vero  ejus  virtutes  atque  elogia  ex  Longino 
repetere  visuin  est :  «  Magna,  inquit",  sanciitalis 
et  religioiiis,  miraeque  devotioni-s  in  Deum  femma, 
et  virgo  ducissaKinga,  Boleslai  Piidici  Cracovieusis 
et  Saiidomiriensis  ducis  relicta  ,  et  filia  Belae  regis 
UngariiE  ,  cnm  aunos  tredecim  in  monasterio  San- 
decensi  in  magna  abstinentia  et  proprii  corporis 
mortificatione  exegisset,  gravi  Hifirmitate  anno 
prope  uiio  vexata,  vicesima  quarta  Julii  devotis- 
sniie  moritur,  et  in  monasterio  Sandecensi  sepeli- 
tur,  dieni  el  horam  inortis  suae  habens  multo  ante 
tempore  divina  revelalione  patefactam.  In  hora 
traiisilus  sui  felicis  Cliristianiis  cauonicus  Visli- 
ciensis  ,  vir  religiosus  et  devotus,  Vislicia;  in  ora- 
tione  positus,  vidit  animam  ejus  ex  corfiore  egres- 
sam  niveo  candore  in  cfBlum,  canentilms  agmini- 
bus  sauctis  :  Regnum  mu7idi ;  deierri.  Quod  cuiu 


1  Albert  Argenlin.  iu  Chron.  Hist  Austral.  hoc  an.  Baron.  in 
Sclied.  ,Ms.  ad  huuc  aunuin  et  aiil.  —  -  Hist.  Auslral.  —  ■>  Dubiau. 
Uisl.  lioeuiic.  I.  xviu.  —  '  Alberl.  Aig.  Chr.  Auslr.  et  alii.  — 
5  Ptol.  Luc.  I.  ixiv.  c.  26.  —  «  llocs.  \.l.  c.  17.  —  '  Loug.  Hist. 
Pol.  1.  VII.  hoc  an. 


SEDES   VAOAT  ANNUS   1.    —   CHRTSTI    1292. 


125 


admiratione  mafrna  cernoret ,  dictum  illi  est ,  ani- 
miim  lieatn'  Ciinegtindis  esse  in  illo  inomento 
a  coriiore  soliitaiii.  Uute  fniidem  visio  etiam  iduri- 
bus  aljis  devotis  persoiiis  monstrata  est. 

«  Qiiemadmodum  in  vita  |iietas  a^aii  cfflestis 
stupeiidis  miraciilis  eam  extuierat,  ila  et  post  feli- 
ceni  oliitum  ampliorilnis  proilif,nis  varios  ciirando 
laiifjuores,  coruscatiat.  Ah  aiiiio  .-iijuidem  niortis 
suae  usque  ad  annum  Domini  mcccxxix,  meritis 
suis  octopiiita  mortui  vita;  pristime  ri'dditi  siiiit, 
sexagiiita  c;cci  illuminati,  (|uiiideciin  captivi  a  viii- 
culis  soluti ,  septingenti  insnper  homines  iitri- 
usque  sexus  a  variis  aegriludiiiibiis  curati.  Ut  salis 
miraiidum  sit,  tctatis  illius  pnelatos  et  priiici|ies 
PoloniiE  canonizationem  tam  sanct;r  tamque  ve- 
nerabilis  ducissae  propler  candor('ni  vii;,qiieuin, 
quem  aniiis  multis  in  tlioro  coiijiig;ili  servavit, 
inter  martyrescomputandae,  non  procurasse.  Tan- 
tam  siquidem  circa  illam  Regis  .Tteriii  benignit;is 
magnitudinem  suffi  grati;e,  consolidando  contra- 
ctos,  restaurando  paralyticos,  suscitando  mortuos, 
mundaiido  leprosos,  liberandoenergiimenos,  illu- 
minando  Cfccos,  erigendo  (_laiiilos  collapsosijue,  et 
multiplices  aegritudines  suis  sanando  nieritis  inul- 
tipliciter  noscitur  ('tludisse,  ut  ex  illis  pracstetiir 
certa  et  evidens  fiducia,  quod  qiiac  in  vita  pr;esenti 
dignitate  prsefulgebat  regia,  per  gratiam  Regis  cae- 
leslis  gloriticationem  sit  amplissiniam  iiiter  supe- 
ros  consecuta.  Nec  mirum  ;  coluit  enim  et  custodi- 
vit  assidue  integritatein  menlis,  et  nobilissimo 
pudore  integerrimae  virginitatis  castiiiioniam  sub 
nimio  etarduo  labore  traiisegit,  expers  palinae  non 
credenda  martyrii,  qu;c  puritate  mentis  du|dici 
cuiii  mortificatione,  carnis  suaj  videlicetet  niariii, 
assidue  cum  oculis,  cum  naribus,  cuin  caeteris 
sensibus,  cum  quiete  et  otio  ,  cum  silentio  et  soii- 
liidine,  cum  ipso  denique  fastu  et  ;ipparatii  regio, 
cum  cibis  et  potihus  opipare  conditis,  cuiii  reriim 
temporaliuin  atfluentia  et  successuuiii  fclicitate, 
vestium,  gemmarum  et  unioniim  ponipa  coiitli- 
gens,  noctu  atque  interdiu,  momentisque  singuiis 
aniiiii  et  corporis  perferebat  criicialus  ;  s;inmii- 
neain  rosam  pra?  se  ferens  centeno  truclu,  ut  ge- 
minala  iaurea,  virginitatis  videlicet  et  sanguinis, 
nieruit  coroiiari.  Virgiiiitatem  enim  iiiagiiopere 
cuslodiens,  mente  et  spiritu  bosteiii  s.Tivum,  qiio- 
cumque  se  verteret,  secum  ferebal,  assiduo  pre- 
mebatur  certaniine,  sine  induciis  liellum  gereiis, 
non  vespere,  noii  nocte,  iion  diluciilo,  non  meri- 
die,  noii  mane  res|iirasse  permissa;sed  singiilis 
diebus  atque  lioris  fornacis  medio  succensa,  auri 
instar  probata ,  purior  prodihat.  Cogila  quaiili 
oUlcii  lahor  sit,  et  fatiga.  H;€c  constante  malri- 
moiiio  vixit  modeste,  castigate,  ahstinenter  ;  non 
cultus  in  ea  luxiiriosior,  non  conversatio  cum  vi- 
ns,  sed  nec  ciim  viro  bcenliosior,  iioii  convictiis 
splendidior:  de  (|ua  sane  et  ejus  virtutihus  atque 
sanctis  operibus  tanta  dici  possunt,  ut  ad  longum 
usque  volumen  excrescerent ». 

23.    B.    ALberti    Carmelitce  mors.  —  Obiit 


eodem  anno,  ut  cardinalisBaronius  notat ',  B.  Al- 
berliisCarmelitii  Siculus,  miraculis  illustris,  queni 
aiunt  aliiiiiando  sicco  pede  torrentem  calcasse,  ut 
Jiidteos  liberaret,  mox  ereptos  periciilo  in  ipsa 
ripa  torrentis  baptismo  iustrasse  '.  Coiisensit  viltD 
sanctissimae  pia  mors,  in  qua  plurima  virtulum 
exemiila  ipsuiii  explicuisse,  relerl  rerum  gestaruiii 
illius  scriptor  '  :  «  Cuui,  inquit,  niortis  siia;  tem- 
pus  adventare  cognovisset,  gravi  correjitus  morbo, 
rogavit  Dominum,  ut  ipsum  ;id  se  evocare  digii;i- 
retiir.  Ulehatur  auteiii  liac  precandi  formula  :  Si 
projirio  Filio  tuo  non  suam,  sed  tuam  mandasti 
faccre  voluiilat(!iii,  noii  iiiea,  Doinine,  sed  tua 
voluntas  lial.  Ita  ergo  ilb;  iii  oraiidi  fervore  positus, 
et  quasi  meiitis  ecstasim  patiens,  aiidivit  voceni 
ejiiscemodi:  AiiiuKilua  iii  sanctorum  confessorum 
coiisorlium  ;idiiiiileliir,  gaudiis  perpetuo  duraturis 
fruitura.  Quamvis  ergo  magna  esset  antea  usus 
precandi  assiduitate,  at  nunc  (lorro  diutius  in  ea 
perseveravil.  Legebat  proplietaruni  oracula,  diviiia 
in  eis  mysteria  contempbins,  dulceiiue  illi  erat 
cuin  sanctissima  Dei  Matre  miscere  colloquia. 
Cernens  auteni  projie  adesse  extremum  vitai  su;e 
dieiii  accivit  iid  se  fratres,  et  exeiiiplo  sanctoriim 
palrum  mitissima  voce  eos  comiiellans  :  Cujiio, 
iiK|uit,  dissolvi  et  esse  cum  Cbristo  ;  additque 
tanquam  vaticiiians  :  Hoc  ipso  die  spiritus  meus 
e  carnis  ergastulo  liberabitur,  et  ad  Dominum, 
qui  creavit  euin,  dirigetur  :  eodem  autein  leinpo- 
ris  puncto  inecum  p;iriter  emigrabit  soror  mea. 
Quae  quidem  aherat  a  loco,  in  quo  tum  erat  vir 
sanctus,  ad  ducenta  et  sexaginta  milliaria  :  com- 
pertumqueest  postea,  deejus  obitu  vera  Albertum 
priedixisse. 

«  Deinde  orante  illo,  et  graviter  laborante, 
fratres  apud  illuni  vigilabanl,  et  precibus  suis 
aiiimam  ejus  Deo  commenilabant,  Sub  lioram 
aiitem  vespertinam,  sentiens  imminere  corporis 
dissoliitionem  vir  sanctus,  in  genu;i  se  subiuittit, 
el  coram  fratribus  sic  orat:  Domine  Jesu  Cliriste, 
qui  cuiicta  creasti,  et  oninia  pro  tua  voluntate 
disposuisti,  conservasque  ea  sapieiitia  et  provi- 
deiitia  tua,  coiiserva  aniniam  nieam  inclfabili  ini- 
sericordia  tiia,  tuere  illam  ab  lioste  maligno,  et 
perduc  eam  in  coiisortium  electorum  liiorum. 
Deinde  legit  psalmiim  :  Deiis,  iiiiiomtne  tno  snl- 
vum  me  fac  ;  cui  adjunxit  psalmum  :  In  le,  Do- 
minc,  speravi.  Illo  absoluto  cum  dixisset  semel 
orationem  Doniinicam,  el  bis  Angelicam  saluta- 
tionem,  iterum  repetiit  psalmum  :  In  te,  Domine, 
speravi.  Inde  ad  extrema  tendens  ,  suhlatis  in 
coeluni  oculis  aniinam  suaiii  Deo  et  heatissiina) 
Malri  cjus  commendavit,  eoruiii  iiiiplorans  opein, 
et  iiaiilo  post  alta  voce  dixit  :  In  manus  tuas,  iJo- 
mine,  commendo  spiritum  vienm  :  qiiibus  dictis  a 
fr;iliihus  orantibus,  aiiiina  ejus  iiistar  nebiihx;  (co- 
Iiimba;)  candidissima;  visa  csl  uno  volatu  ex  ore 


'  Baron.  in  Not.  ad  Martyr.   Roni.  vii.   Aug.  el  insclied.  Ms.   

-  Apuil  Sur.  tom.  iv,  dic  vii  Aug.  —  '  Ibid. 


t26 


SEDES   VACAT   ANNUS    1.    —   CHRISTI    1292. 


illius  recta  in  coelos  contemlcre.  Corpus  ejus 
praeclaro  cilicio  indutum  in  terra  relictum  est. 

o  Ad  ejus  obituni  cnmpann,  qnain  ille  fieri 
curarat,  per  seipsam,  nnilo  niovente  insoiiuit  ;  ct 
odor  suavissimus  ,  omnia  vincens  aromata,  ab 
ejiis  corpore  manavil,  adstantes  omnes  niirifice 
afficiens,  Qnamolirem  etiain  onuie  niortalium 
genus  non  niodo  Christiani,  sed  eliam  JudEci  tantae 
rei  admiralione  permoti,  ad  illud  coiiflnebant  ». 
Et  infra  :  a  Quottiuot  vero  illic  aderant,  sacrum 
corpns  contingere  nitebantur  :  exibat  enim  de 
illo  virtus  et  sanabat  multos.  Vestes  ejnscausa  de- 
votionisabomnibuslacerabantur  et  diripiebantur, 
singulis  parliculam  aliquam  inde  sibi  vindicare 
cupientibus,  quod  miilla  adnuranda  per  eas  Duus 
efliciat  ob  merita  sancti  viri  ».  Et  infra  :  o  Cum 
corpus  B.  virisumma  po|)nli  devotione  in  mediani 
majorem  aedem  deportaretur,  et  exeqiiiarum  missae 
celebrandae  esscnt,  odor  longe  snavissimus  e  cor- 
pore  diffundebatur,  cunctis  non  mediocriler  id 
admirantibus  :  multi  enim  morbidi  eo  odore  sa- 
nabantur,  ita  ut  corpus  illud  quoddam  sanctitalis 
receplaculum  a  turbis  omnibus  pro  certo  hahere- 
tur».  Consignatur  demum,  nonnullis  interjectis, 
mortis  illius  tempus  :  «  Obdormivit  autem  in  Do- 
mino  vir  Dei  Albertus  anno  a  partu  Viiginis 
Mccscii,  VI  id.  Augusti  ».  Ha?c  Acta,  quai  tainen  in 
aliis  pluribus  censura  egent. 

Illustrata  pluribus  aliis  miraculis  decursu 
temporum  illius  sanctitate,  fideles  in  honorem 
B.  Alberti  plures  aras  ac  templa  aeterno  Numini 
posuerunt '  :  cum  vero  canoiiicis  legibus  vetitum 
esset,  ea  veneratione  quemqiiam  publice  prosequi, 
nisi  a  Romana  Ecclesia  ea  decreta  fuisset  ;  ac 
plures  fideles  nonnulla  religio  ab  eo  cultu  revo- 
caret,  cum  non  ita  esset  exploratum  id  Ecclesia? 
Romanae  auctoritate  niti,  Joannes  e  Soretb  snpre- 
mns  Carmelitarum  magister  a  Callislo  [>apa  III 
contendit,  ut  pronnntiaret  an  B.  Albertus  sanctis 
exhibendo  cultu  affiei  sine  ulla  conscientia3  labe 
posset  :  cni  Callislusvivffi  vocis  oraculo,  ut  altaria 
in  B.  Alberli  memoriam  Deo  dicarentur,  permi- 
sil  *  :  quod  ejnsdeni  Pontificis  jnssu  Guillelinus 
tit.  S.  Martini  in  Montil)Us  presbyler  cardinalis 
Rothomagensis  anno  mcdlvii,  litteris  '  suis  pro- 
mulgavit.  Dein  recurrente  anno  mcdlxxvi,  Chris- 
tophorus  Carmelitarum    niagister,   augendse    B. 

■    '  Ms.  Val.  sign.  lit  0   pag-  120  —  -  Ibid.  —  »  Ext.  ib.  pag.  121. 


Alberti  glorite  zelo  permotiis,  a  Sixto  IVflagitavit, 
ut  Apost.  auctoritate  cultum  eidem  B.  Alberto 
impendendiun  coiifirmaret  :  cujiis  precibus  Pon- 
tificio  Diiilomate',cui  inseitte  suntGuillelmi  card. 
lilteraj,  assensit. 

24.  Florentice  pntrataplnra  miracula  ad  Dei- 
paroi  imaginem.  —  Ex|)licuisse  eodem  anno  divi- 
num  Numen  ingentia  miracula  Florentiae,  ad 
imaginem  DeiparEe  depictiE  in  columna  fori  fru- 
menlarii,  ulii  olim  templum  snrrexerat,  asserit 
Joannes  Villanus  ^  ;  adeo  ut  ex  tota  Etruria  eo 
ingentes  populi  concnrsus  quolidie  celebrarentur, 
qiiibus  etiam  consentanea  aftert  S.  Antoninus '  : 
«  Eodem,  inquit,  anno,  (nimirum  mccxcii),  mense 
Julii,  palrata  sunt  qua^dam  miracnla  Florentise  ex 
quadam  fignra  Virginis  gloriosae,  quae  erat  in 
pariete  jiicta  atrii  seu  hoiti  S.  Michaelis,  ubi  tunc 
eral  forum  frumenti,  el  aliorum  bladorum.  Nam 
concepta  devotione  ab  hominibus  ad  figuram 
illam,  infirmis  devote  orantibus  ad  imaginem 
illam,  plures  sanati  sunl  ex  variis  languoribus, 
claudi  erecti,  contracti  sanati,  et  obsessi  a  dacmo- 
nibiis  liberati.  Fratres  autem  Praedicalores  et 
Minores,  quia  parum  fidei  dabant  dictis  miraculis, 
populus,  qui  leviter  movetur,  eis  detrahebat,  et 
abloquebatiir  contra  eos,  adscribens  invidiae  quod 
erat  vers  pietatis.  Ex  devotione  igitur  ad  illam 
imaginem  ab  artibus  fuit  provisum,  ut  ibi  canta- 
rentur  laudes  divinae  in  vulgari  :  et  ita  aucta  est 
devotio  populi  ad  iliaui  imaginem  ex  miraculis 
patratis  et  enarratis,  quod  de  tota  Tuscia  in  festis 
B.  Mariae  fiebat  ibi  concursus  populi,  et  in  processu 
temporis  repletus  est  locus  imaginibus  cereis,  ibi 
positis  a  gratias  et  beneficia  sanitatum  recipienti- 
bus  ex  votis  ibi  factis.  Inde  creafa  est  ibi  quaedam 
societas  multornm  civium,  etiam  notabilinm,  et 
in  tantum  eleemosynae  multiplicatae,et  legata  dictae 
societati  facta,  ut  ad  sex  inillia  librarum  ascende- 
rent  reditus  panperibus  dispensandi,non  habendo 
adhuc  aliquas  possessiones  :  sed  posteacreatnm  est 
officium  eorum,  qui  dicuntur  capitanei  Miseri- 
coidiac,  et  legata;  siint  loco  multa?  possessiones  ; 
el  postmodum  acdificatum  est  ibi  oratorium  pul- 
cherrimuui  circa  illain  imaginem,  sculpturis 
sanctorum  magnifice  exornatum  :  in  quo  oratorio 
celebrantur  quotidie  decem  missae,  vel  circa.  » 


1  Ext.  ib.  pag.  120.  —  2  Jo.  Vill.  1.  vii.  c.  154. 
II.  p.  tit.  .\.^.  c.  7.  initio. 


3  S.  Anlon. 


(1)  Inter  res  in  Ecclesia  anno  isto  sestas  collocandum  est  Concilium  a  Joanne  archiepiscopo  Spalatmo,  et  suffraganeis  in  ipsa  urbe 
metrnpoli  Spalato  celebratum.  Concilii  hujus  collectoiilius  ignoli  iuentio  oceurrit  in  solemni  quaJam  piotestatione,  quam  idem  Joaunes 
archiepi?copus  sequenti  aniio  mccxcih  babuit  dle  Marlis  duodeciina  Maii,  liidiclione  vi.  Legas  illain  apud  Luciiim  in  Couimentario  reruni 
Tragurensium  pag.  134.  nuil  iii  eo  Concilio  decretum  liierit  prorsu5  lalet.  lil  unum  tantummodo  ejus  decrelum  in  eadem  proteslatione  sua 
Joannes  archiepiscopus  couimi-morat,  interdictum  si  ilicet  luisse  episcopis  sulfraganeis,  ne  clericos  alterius  dioecesis  initiarent,  neve  aller 
altcri  episciipaha  munia  prauiperet.  Uccasionem  canonl  huic  edendo  prsbuerant  Sebemniceni,  qui  subjccti  licet  episcopo  Traguriuo,  ordi- 
nationes  tamen  sac.ras  ab  alio  episcopo  sibi  procurabant.  Mansi. 


SEDES  VACAT   ANNUS   2.   —  CHRISTI    1293. 


127 


SEDES    VACAT    ANNUS    2.   —    CHRlsri     12!»;}. 


1.  Perusium  pro  eligeiido  Pontifice  conveniunt 
cardinates  quos  adit  Carotus  rex,  monens  eosdem 
ad  celerem  Pontificis  electionem.  —  Contrariis 
Roniani   populi  faclionibus  in  creando  senatore 
pugnantibus,  hinc  cardinalibus  non  animis  modo, 
sed  ne  quitlem  de   loco  pro  celebranda  electione 
consentienlibus,  ingentium  raalorum  metu  sus- 
pensa  erat  universa  Ecclesia  anno  aVirginis  partu 
millesimo  ducentesimo  nonagesimo  terlio,  Indi- 
ctione  sexta.  Impendebat  enim  schismatis  pericu- 
lum' ne  tres  cardinales,  qui  Romae  versabaiitur, 
ad  creandum  Pontiflcem  concurrerent,  ac  vicis- 
sim  alii,  qui  plures  numero  erant,  alium  sibi  prte- 
ficerent  :  sed  ilivina   landem   providenlia  factum 
est,  ut  cardinales  arbitrorum  o[iera  de  celebranda 
Perusii  electione  convenerint;  ut  recenset  Jacobus 
cardinalis  hisverbis*:  aSchismatis  incessit  timor, 
ne  vel  Romani   tres  tunc  in  Urbe  connnorantes, 
loci,  ut  tatebantur,  privilegio,  ut  qui  alios  non 
Roniauos  scriplis  prffisoUicitaverant  :  neve  etiam 
alii  Rumani  tres,  ceterique  latres  Reate  ioiige  uu- 
mero   plures  in  electionem   pnirumperent  :  sed 
nolens  suam,  quam  preticso  Unigeniti  redemit 
cruore,  perire  Deus  Ecclesiam,  sclusmatis  pericula 
ademit.  Nam  ex  coiiipromissi  vi,  in  exteros  com- 
muniter   coUala,  patres   pro  electionis  inslantis 
negotio ,  electo  per  arbilros  Perusii  loco,  perque 
eosdem  testo  videlicet  beati  LucfeEvaiigelistaj  tunc 
satis  proximo,  secundo  scilicet  vacationis  anno, 
termino   assignato   convenerunt  :  eoque   Perusii 
quo  cardinales    convenere    tenipore  Romae   sub 
quadam  pacis  umbra  quies  apparebat,  dum  par- 
tium  concordia  ad  gubernacula  Urbis  in  senatores 
generis  nobilitate  clari  duo  assuni|iti  Pelrus  siqui- 
dem  Ste[ihani  actoris  genitor,  de  (juo  supra  disse- 
ruimus,  et  Oddo  de  S.  Eustacbio  alter,  » 

2.  Agente  Perusii  sacro  cardinaliuin  senatu, 
ait  auctor  '  Caroliim  exlreiiia  byeine  e  Galliis  ((juo 
profecluin  vidimus,  ut  fcedus  cum  Aragonio  et 
Gallorum  rege  et  Carolo  Valesioruni  coniite  com- 
poneret,  liberosque  obsides  Catalaua  custodia 
libtraret)  iu  Italiam  redeuntem  una  cum  Carolo 


Martello  Ungariae  rege  majori  natu  filio,  qui  patri 
obviam  ex  Apulia  procurrerat,  Periisium  acces- 
sisse,  et  cardinales  salutasse,  hortatunique  esse, 
ut  quamprimum  moerenti  Ecclesiae  patrem  da- 
rent.  Qua  vero  pompa  et  a()paratu  a  cardinalibus 
reges  excepli  fuerinl,  Jacobus  supra  laudalus  ita 
cecinit '  : 


Forte  modnm  scripsisse  juvat  quo  (quem)  cardioe  folti, 

Servariat.  Nam  clara  dies  ubi  lampade  solis 

niuxil,  theatrum  subtuntcs  turba  seoatus, 

Leviias  geminos  mittuot  non  longius  urbe 

Regis  in  ocruisum.  Series  dilTusa  caparnm 

Bos  sequitur,  seu  lurba,  duces,  maodaote  seoaln. 

Proceduul  laici,  crescit  distensa  sequela 

Elistjea,  suas  variatis  vesiibus  bastas 

Cursibus  iufestis  equites  effringere  jussit. 

Caetera  communis  complere  palatia  patrum 

Turba,  moram  firmans  :  decet  hanc  servare  quietem, 

Dum  vacat,  heu !  sedes  papae,  nam  ponjera  gestant. 

Hos  siquidem  viridi  susceptos  germine  fulci, 

Et  duo  leviijE  sorliti  corpora  resum, 

Alterutro  comitante  suum  majore  parenlem, 

Atque  mtnore  satum  illo  passim  moenibas  urbis 

Deducunl,  quoid  alta  douius,  plaleasqne  subiatrant. 

At  sacer,  interna  prastulans  parte  theatri, 

Hinc  coBtus  processit  iier  longamque  per  aulam 

Egreditur,  qua  parte  domns  fasligia  parvum 

Extendunt  scali  spatium,  quod  sedibus  inslat. 

Tunc  inibi  veteri  stantes  ex  ordine  patres, 

Oscula  condonant  regi,  regique  minori, 

Cui  primum  vidisse  (iatuiii  est  tunc  teraporis  ornnes 

Cardineos  proceres  :  aulaque  sedibus  (sedilibus)  arobos 

Constituunt,  dextraque  palrem  laevaque  minoreni, 

Pontitieum  palrem  medium,  mediumque  secundum 

Inter  levitas  primos.  Paulumque  morali 

Applausere  jocis  vultu,  risuque,  loquela, 

Et  nutu  stbiaiet  reges  patresque,  fideli 

Assisteute  niauu,  cupienium  visere  morem. 

Inde  domum  rei^es  cumites  hahuere  priorcs 

Levitas.  Nun  longa  dies,  et  tendere  cursum 

Partnenopem  decrevit  herus  :  sed  primitus  onmem 

Alioquiiur  coeium...  sermone  profalur 

Rex  pater,  et  precibus  rogilaus  spiramine  sacro 

Afllari,  popul.ique  Dei  jiasture  quietem 

lujponi.  Ke^poasa  duci  digesta  Laliuus 

Attulit,  et  piacido  dilTudii  verba  lepore. 

Post  lapso  celeri  spatio  lex  mane  seculo, 

Visere  suprcmum  coetum,  dictoque  :  Valete, 

Coriipuii  gressum  sociatus  ab  urdine  fralrum 

Usque  foias  nibein,  rediere  in  tecta  pareotes, 

Mens  quibus  adversa  est,  quamvis  per  plura  sequendam 

Consilium  visum  est,  variasque  requirere  formas 

Ul  sibi  concordes  animo  facUique  placereat. 


>  Jacobns  Card.  S.  Georg.  ad  Vel.  Aur.  —  -  Ibid.  —  ^  Ibid. 


'  Jacob.  Card.  de  Ccelest.  elecU  1. 1.  c.  8. 


128 


SEDES   VACAT  ANNUS  2.    —   CHRISTJ    TiDS. 


De  Carolo  adeunte  Perusiuin,  et  purpuratis 
Patribus  ab  eo  sollicitalis,  ut  proximo  tempnre 
Pontificem  crearent,  ineminit  Jordanus '.  aflditijue 
nsperiorilius  verliis  Bcnedictuni  Cajetannin.  ab  ipso 
excepfmn  :  aTiinc  etiain  .  inquit,  rex  Carolus  de 
provincia  veniens,  per  Perusium  transit  :  ad  eli- 
{jcnduni  Pontiflcem  cardinales  precii)iis  inducit. 
Dura  (|U(ique  vcrba  cum  doniino  Benedicto  Gai- 
lani  liabnit;  niliil  tamen  profecit.»  Ut  vero  poslea 
Benedictus  cardinalis,  conciliato  sibi  Carolo,  Pon- 
tificatuni,  cedenle  S.  Ca^lestino,  sit  assecutus,  di- 
cetur  inferius  :  jam  reliquas  Ilalicas  res  prose- 
quamur. 

3.  Bellum  Gallos  iiitei-  et  Anglos.  —  In  Etrii- 
ria '  pax  Pisanos  inter  et  Florentinos,  Lucenses  ac 
Senenses  composita  :  cum  jam  Florentia  ad  maxi- 
mas  opes  ac  potentiam  assurgeret,  Pisani  bello 
Genuensi  attiili  pacem  llagitarent,  ac  Guidonem 
Montisferetri  comitem  gubernaculis  reipublicaB 
amoverenl. 

At  si  parti  Italise  pax  feliciter  affulsit,  daemonum 
rabies  ad  perdendam  rem  Christianam  fiinestum 
el  atrox  bellum  Gallos  inter  et  Anglos  inflamma- 
vit.  Cujus  belli  adeo  obsciira  fuerc  principia^  ut 
ex  aliquorum  nautarum  Normannorum  et  Anglo- 
rum,  vino  ac  mente  captdrum,  jiirgiis  originem 
tiaxerit.  Ex  jurgiis  enim  aucto  fiirore  Noniiauni 
aliqiios  Anglos  luorte  affecere  :  eoque  audito  Angli 
et  Aquitani  maritimi,  contlata  classe,  ali.im  clas- 
sem  Galloruni  partim  cepere,  partim  mari  mer- 
sere,  victis  ad  unum  caesis  :  atque  inde  in  mari- 
timam  Francorum  oram  excursionibus  actis, 
prffidas  avexere,  Ru|)ellauique  *  |)lurimo  impetu 
oppugnarunt  :  exinde  reges  aversi  ab  invicem 
animis,  ad  quos  couciliandos  anlea  a  Nicolao  IV 
cardinales  legatos  vidimus  transmissos,  facile  in 
novas  discorilias  coorti  sunt.  Monitus  in  primis  a 
Pliililipo  rege  Ednardiis,  acjussus  subditos  coin- 
primere,  pra;dam  restituere,  quae  in  ipsius  regno 
inventa  esset,  ac  reos  onustos  vinculis  miltere,  iit 
siipplicium  de  ipsis  ex  legibus  sumeretur.  Qii;b 
imperia  cum  sprevisset  Anglus,  dies  ei  ad  tractan- 
dam  cansam  ex  parium  consilio  constituta  est ; 
cujus  rei  Diploma  regium  affert  Westmoiiaste- 
riensis*,  in  quo  Philippi  ba?  querelaj  expressae  : 

4.  «  Nnlla  potest  lergiversatione  celari,  qiiod 
homines  de  Bajoiia ,  coadiiiiatis  sibi  iiuampluri- 
mis  aliis,  qui  de  regno  vestro  Angliai  assumplis 


navibus  et  annis,  ac  hominibus  armatis  in  magna 
nuiltiludine  ibidem  palam  et  publice  collectis, 
vnbis  iion  insciis  vel  probabiliter  igiiorare  non  va- 
leiilibiis  ,  exienint  animo  nefando,  homines  ac 
subditos  nostros  de  Norinannia,  et  de  quibiisdam 
aliis  partibiis  regiii  nostri,  tam  in  terra  qiiam  in 
mari.  in  locis  etiaiii  nostrae  jurisdictioni  subjecfis 
noi|uiter  invaserunt;  innumeros  ex  eis  inliuma- 
niter  occidendo,  stragemqiie  liorriliilcm  in  eis 
faciendo.  miiltos  ex  eis  capiendo,  et  adhuc  captos 
detiiieiido.  ac  eosdem  navibus  et  mercibus  qiiasi 
in.Tstiniabilibus  ex  diu  ante  concepla  nequitia  de- 
pra?dando,  confractis  quampluribiis  ex  dictis  navi- 
biis,  etsubmersis.DEt  infra:  «Maiiifeslum  similiter, 
qiiod  quainplures  dictorum  hominum  de  Bajona, 
adjunctis  sibi  nonnullis  malefactoribus  aliis,  vil- 
laiii  nostram  de  Riipella  |)roditionaliler  invase- 
riiiit,  insultus  quamplures  in  eam  facientes,  etc.  » 
Ob  hffic  Jordanus'  adducit  Eduardum  in  crimen, 
consecrata  Christo  arma  in  Gallos  exacuisse  : 
«  Eiiuardus  rex,  inquit,  Angliae,  fingens  se  ad 
Terram-Sanctam  proficisci,  magnum  apparatum 
faciens,  Normanniam  terram  regis  Francioe  invasit, 
et  in  Rncellam  pliiies  fecit  insultus. »  At  Angli 
historici  ab  Eduardo  eam  labem  abstergere  nitun- 
tur*,  ipsoque  inscio  a  praefectis  repetendae  a  Nor- 
mannis,  quos  violati  fiEderis  accusabant,  ultionis 
cujiiditate  rem  gestam .  pacisque  consilia  eum 
missis  oratoribus  ad  so(iiendum  nascens  belluni 
coiiseclatuin  traduut  :  quain(|uam  Westmonaste- 
riensis  inniiat  Eduardum,  cum  illi  ut  fiduciario 
Gallicae  coronae  dies  dicta  est  remissiorem  initio 
in  agenda  causa  fiiisse,  atque  ita  qua  par  erat  cele- 
ritate  beilum  exitiale  ('xtinguere  inilio  non  stu- 
diiisse.  Non  ex|)ertem  pariter  culpae  Philippnm  in 
piTiiicioso  rei  Chnstianae  bello  suscii^iendo  notat 
Villanus',  duiu  ait  misso  ab  Eduarilo  rege  fratre 
Eadmundo  causae  suae  actore  in  Gallico  senatu 
Philippum  illiiiii  admittere  detrectasse,  ne  inva- 
dendae  Aquitani;e  deessset  occasio.  Ac  saiie  lugere 
satis  non  possuinus,  Philippum  qui  nullis  adhor- 
tationibus  a  NicolaolVad  ulciscendas  Christi  inju- 
rias  suscipiendumqiie  labentis  Syriae  patrocinium 
permoveri  potuerat,  in  hoc  bellum  ultro  irruisse*. 
5.  Veneti  et  Genuenses  in  Oriente  inter  se 
dimicatit.  —  Pari  infeliciter  casu  Veneti  et  Ge- 
nuenses  iu  Orieiite  arma  adversiis  Saracenos 
stringenda  in  mutuas  strages  verterunt  (1),  prae- 


•  Jord.  Ms.  Val.  sign.  num.  d960.  —  2  Ju.  Vill.  I.  viir.  c  2. 
S.  Ant.  111.  p.  lit.  x.t.  c.  7.  §  3  ct  alii.  —  *  Wjlsin.  in  Ypoii. 
Neustrij.  —  *  Westm.  Flor.  Hist.  —  ^  Westm.  ibid, 


1  Jord.  Ms.  Vat.  sign.  iiuin  1960.  —  -  Wcst.  Flor.  Hist.  hoc  an. 
Walsins.  in  Eduaid.  1.  et  iii  Ypnd.  Neu.  Polyii.  Virgil.  I.  xvii.  — 
3  Jo.  Vill.  I.  viii.  c.  4.  —  •  Bonif.  1.  IS.  Ep.  cur.  Lil. 


(i)  Pugna  navalis  quam  Veneti  ac  Genuenses  iniverunt,  ali  lioc  anno  in  scqucntem  transferenda ;  quanquarn  enim  Iioc  ipso  anno  veli- 
tatio  nua;daui  inter  duas  illas  gentes  inti  rcessit,  liKC  tamen  iiaiicorum  navii;iiiruin  cnijressio  fuit,  cum  Genuensium  vela  septem  non  supe- 
rarent  ■  V.netorum  vero  Irirenies  qualuor.  In  bac  vein  cuncertalione  Genucnses  vicerunt,  quainquani  viclis  Venetis  sua  oninia  restitueruut, 
professi  se  nunquani  commissuros  ut  fcedus,  quod  antta  coinijositum  crat  inlcr  iitiamque  gentem,  dissolverent.  Vent-ti  niliilo  secus  armis 
insistendum  sibi  rati,  ingentem  classcm  armarunt ;  qund  cum  Geiiuensibus  nuntiatum  fuisset,  et  ipsi  pariter  classem  validam  iustruxcrnut ; 
ha;c  tamen  ad  Januarium  sequentis  anni  pertinere  discimus  ex  lontinuatore  Caffari.  qui  Historia;  sua;  telam  hic  relinquil  imperfcctam,  nee 
evcntum  rei  tanto  molimine  incepl;c  describendum  sibi  censuit.  Porro  dc  linc  evcnlii  intelligendum  esse  Marinnm  Sanulum,  loco  in  .-Vnna- 
libus  laudato   non  dubito,  et  confirmat  Jacobus  de  Voragine  in  Chronico  Geuuensi  part.  V.  cap.  3.  rer.  Italic.  tom.  ix.  col.  li.  Ideo  vero 


C^r.ESTlNnS    V.    —    CHRISTI    1'2!Ki. 


liumqiie  atrox  aj^ud  Ajaciiim  iirlniin  iidbileiii 
Armeiiia!  minoris,  i|ii;e  olim  (]ilici;i  eiMt,  comnii- 
seruiit;  in  (|ii()  Veiieti  etsi  viriiiiis  siiiieiiorcs  siiccii- 
buere,  ut  narral  subjectis  verbis  Marinus  Sanutus' : 
oln  Armenia  iipiiil  Ajiciiim.»  El  iiifi;i  :  «Vencti, 
qui  iiabebaiilcirca  vi^esimuiii  i)cl;ivum  iinmerum 
galeariim,  dum  assisterenl  inimicis,  deposuerunt 
vela,  prostraveruntiine  ea,  et  qiiasi  miiiime  coile 
gerunt  anlei|uainad  bt^stes  perf,'erent  iemi;^;iiido  : 
poslmoduinque  iiisuitum  Januensibus  intulerunt; 
propter  quod  quffidam  ex  Veiietoruin  galeis  ob 
ventum  flantem  vebementer,  et  mare  quod  ipsius 

'  S^nul.  I.  n.  yi.  4.  c.  25. 


cominovebatur  impulsu,  sive  causa  etiam  ulrius- 
quc,  recto  aggressionis  tramite  lericntes  iatera 
|)i()i  is  gilearum  bostium  pr;el)uei  uiit  se  o[)|io- 
nentes  iiiter  galeas  suoruiii  Ik>sIiiiiii,  qua?  vigiiili 
diiai  eraiit  nuiiiero  comput;it;e,  et  iit  j;iiii  ili.\iiiiiis 
pricpirat;e,  et  suaiuiii  itsiduum  galeaiiim;  ita 
qiiotl  medietas  eariiir.dem  nec  suis  conferre  aiixi- 
liiiiii,  iiec  boslibiis  daiimiim  iiiferre  jiotuit,  inter- 
posilis  aiit(,dictis  :  ex  (|iio  fiierunt  Veneli  c;ipla 
majori  parte  suarum  galearum  devicti,  etJaiiuen- 
sibus  debellati  anno  mccxciu  ,  mensis  Martii.» 
Aucliim  furornm,  liiso  (]linsli;uio  s;m^;uine,  postea 
exercuere  in  Italmatito  mari,  de  quo  inferius. 


CiELESTINUS    V. 


CHRISTI    1294. 


i .  Cardinales  ad  Viterbienses  clant  Utleras  ut 
eos  in  (ide  contineant.  —  Aiinus,  ad  (luem  perve- 
ninius  ,  millesimus  ducentesimus  nonagesimus 
quartus,  Indictione  septima,  Ca^Iestini  Poiitificis 
niaximi  admiranda  electione,  qiii  e  specii  ubi  la- 
tebat,  ad  solium  Apostolicum  tractus  est;  ac  rur- 
sus  aiigustissimai  omniiim  dignitatis  voliintaria 
abdicatioiie,  ul  sacro  otio  ac  rebus  diviiiis  lacilius 
vacaret,  insignis,  ingentem  universo  orbi  Clliris- 
tiano  stuporem  injecit :  sed  qua3  prius  a  cardiiia- 
libus  gesta  siiit,  perstriiigamiis.  Destiluta  pastore 
Romana  Ecclesia,  noniiulli  ejiis  clicules  ab  ofli- 
cio  discessere,  acjura  Ecclesiaslica  invasere.  Iiiter 
quos  Urbevetani  Vulsiiium  explicitis  boslilibus 
signis  occupare  sunt  meditati  ;  ciiiiHiiie  nKtueret 
cardinalium  senatus ,  ne  Viterbiciises  studerenl 
perduellibus,  bffic  illis  imperiadedit  ' : 

0  Miseratioiie  divina  Geiardus  Sabinensis  , 
Joannes  Tusculanus,  et  fraler  Mattbxus  Portueiisis 


'  Ext.  in  arce  S.  Ang.  et  in  Lib.Piivil.  Roni.  Eccl  lom.  i.  p.  331, 
et  ioler  Ms.  Collecl.  Platiii.  lom.  i.  pag.  298. 


episcopi,  prudenlibus  viris  prioribu.-,  consilio  et 
commuiii  Viterbien.  Ecclesiai  Romante  lidelibus, 
salutem  in  Domiiio. 

»  Credimus  ad  vestrain  notitiam  pervenisse, 
quod  cives  Urbevetani  ,  tanquam  in  reprobum 
sensum  dediti,  spirilu  rebellionis  assumpto,  jura 
et  boiia  Roiiianac  Ecclesia?,  ipsorum  iiiatris  et  do- 
iiiiiiffi;  quam  prajsertim  lioc  teinporc,  quo  ipsa 
pasloris  pra>sidio  carere  digiioscitur,  deberent  pro 
viribus  sollicitis  in  studiis  dcfensare  ;  nef;uiis  oc- 
cu|iare  conatibus  sat  igeiiles,  contivi  terras  vallis 
lacus,  et  specialiter  caslrum  Biilscn,  ad  eamdein 
Ecclesiam  pleiio  jiirespectaiitia,  monilis,  precibus, 
exliorlationibus  et  piaiceptis  s;icri  collcgii  rcve- 
rcndoruiii  p;ilrum  domiiioriim  cardinalium  ipsius 
EccIesiLC,  propter  boc  directis  eisilem,  pcnitiis  vi- 
liliciisis,  bostilem  iirocessum  li;ibeie  festinant  in 
diviiue  majestalis  offensam,  Apostolicic  Sedisgraii- 
dem  iiijuriam,  et  conlemptuni,  et  non  modicam 
turbationem  fiielium,  et  grave  scandalum  cir- 
cunipositjc  regionis. 

(j  Cuin  itaque  tam  tciiierarium,  tamque  dete- 


ab  codciii  S;uiulo  aiHio  ucc.xciii  assigiiutui',  i|iiocl  iUi  velcrcm  sljliim  secuto  rcs  .Martio  meuse  anai  Mccxciv  gesla,  auuo  mccxciii  labenli 
atlribueuda  l'ui;iil. 

Citterum  boc  ipso  aiino  Mcrxciii,  (ieuuensis  archiepiscopus  Jaeobus  de  Voragine,  cujus  a;tate  etiam  noslra  nomcn  est  non  incelebre 
ex  ca,  (luam  scripsil,  bisturia  sub  titulo  Lnijeiida  Snnctoium,  Jacobus,  in([uam,  (le  Voraginc  Coiicilium  proviucialo  Gcnu;c  in  ICcclesia  inajori 
S.  Laiircntii  babuil,  assidentibus  ex  episcopis  suiriagaucis  (piiiKpie  cum  abbatibus  aliisquc  picxlatis  iiiferioribus.  «  In  ipso  autein  Conciliu 
fucruiit  mulla  ulilia  statula  et  mullai  Couslitutioucs  idilx',  (pi;c  usquc  bodie  observanlur  »,  sciibit  idcui  Jaccbus  dc  Voiagiiic  in  Chioiiico 
Geuueiisi  part.  XU,  cap  ix,  ex  quo  Concilii  hujus,  collecloribus  iguoti,  uotitiam  acccpiuius.  Cum  vero  de  corpoie  S.  Syri  dubilatio  qua;dam 
suborta  esset ;  ideo  arca  coram  Patribus  reclusa  corumdem  SS.  ly|isanorum  veritas  patuit.  M.ansi. 


Ann.  —  ToMUs  XXIII.  —  Rayn.  IV. 


n 


130 


C^LESTINUS    V.    —   CHRISTl    1294. 


stabilcm,  el  superbuin  hujusmodi  uxcessiiai  ci- 
\iuni  prsedictorum  prffifatum  collegium  ferat  non 
imuierito  jiraviter  et  moleste,  ac  proinde  pluri- 
mum  iierturbetur;  uos  ipsius  auctoritate  coliet,Mi, 
nobis  in  hac  parte  commissa,  universitati  vestroe 
sub  excommunicationis  pocna  in  personas,  et  in- 
teniicli  ia  civitatem  vestras,  ac  duorum  millium 
marcharuni  argenti  poenis,  quas  ipso  facto  incur- 
rere  voluuuis,  si  secus  feceritis,  in  hac  parle  di- 
stricle  prtrcipiendo  mandamus,  qnateuus  praefa- 
tis  Urbevelanis  nullum  conlra  castrum  et  terras 
EcclesicB  RomanGD  prffidicta  ,  et  habilatores  eo- 
rum,  per  vos,  vel  |ier  alium  ,  aut  alios  impen- 
datis  consilium  ,  auxilinm,  vel  favorem  publi- 
cum  vel  occultum  :  et  si  t\nte  ipsum  pitebui- 
stis  eisdem,  illud  pro  pcsse  iiifra  quatuor  diis  a 
receplione  proEsentium  revocelis.  Et  nihilomiuus 
vobis  auctoritate  pra:dicta  praecipiuuis,  nt  ad  re- 
qnisiliouem  discreti  viri  magistri  Petri  de  Piperno 
rectoris  patrimonii  1>.  Petri  in  Tuscia  Sedis  Apo- 
stolicae  capeilaui,  eidem  Ecclesissuper  hujusmodi 
negotio,  prout  tantse  necessitatis  arlicnlus  exigit, 
vestrum  tam  in  equilibus  iiuam  peditibus  favo- 
rem  el  auxilium  promplis  et  efficacibus  studiis 
pra}be;ttis;  sic  nostris,  imo  polias  niemorati  colle- 
<y\\  super  hoc  maudatis  liumiliter  et  efficaciter 
parituri,  ut  de  promi)litudiue  devotionis  possitis 
exinde  merito  commeudari.  Alioquin  ad  exactio- 
nem  poena;  supradicta},  ac  alias  etiam  coutra  vos, 
et  terram  veslram  spiritualiter  et  temporaliler , 
prout  expediens  fore  videbitur,  et  qualitas  facti 
suaserit,  aclore  Domiiio,  procedetur,  etc.  Dat.  Pe- 
rusii  V  kal.  Juuii,  anno  Domini  mccxciv,  Aposto- 
lica  Sede  vacaute  ». 

2.  Perstitere  in  cardinalinm  fide  Viterbienses, 
ac  subjectis  Talmlis  non  sensisse  cum  Urbeve- 
tanis  sunt  professi,  atque  etiam  edicto  proposito 
veluere  ne  quis  perduellium  castra  sequeretur  : 
a  Memoratis  lilleris  diligenter  lectis,  expositis  et 
pubhcatis  in  palatio  communis  Viterbieusis,  dicti 
priores  incontineuti  nomiue  tuo,  totius  consilii 
et  communis  Viterbiensis  responderunt ,  quod 
mandalum  dominorum  cardiiialium,  et  qua  iu 
pi-Klibatis  lilteris  continentur,  pro  viribus  adim- 
plebunt;  et  quod  Urbevetanis  uon  dederunt,  nec 
dabunt  consilium,  auxilium  vel  favorem,  publi- 
cum  vel  occultiim  ;  et  si  aliqni  publice  vel  occulte 
de  civilate,  vel  districtu  Viterbii  dedissent  dictis 
Urbevetanis  aIi(iuod  auxilium  vel  subsidium,  pu- 
blicum  vel  occuUum,  illud  inlra  qiialnor  dies  sub 
pcena  capitis  revocarent  :  et  statim  indixerunt 
exercilum,  el  feceruut  prtecouiziiri,  quod  omiies 
essenl  parati  eqnis  el  arinis  ad  servilium  pitedi- 
ctorum  domiiiorum  cardiiialium,  et  saiict;E  ma- 
tris  Ecclesia".  Aclum  et  datum  ul  supia  »,  niiiii- 
rum  anno  Christi  mcc.xciv,  lud.  vii,  die  penult. 
Maii  Apost.  Sede  vacante.  At  de  his  hactenus  : 
nuuc  initi  a  Cffilestino  Pontificatus  historiam  ag- 

gredianuir. 

3.  Ccelestini  papce  V  electeo  —  Caruerat  jani 


rectore  Ecclesia  annis  dnobus ,  mensibus  tribus 
die  uno  (Nicolaus  namque  pridie  nonas  Aprilis 
anno  mccxcii  natura;  concessisse  traditur,  CiTlesti- 
nus  vero,  utex  Aclis  coiisistorialibus  infra  redden- 
dis  coustabit,  creatus  fuit  quinta  die  mensis  Julii 
hnjus  anui)  cum  tandem  post  diutiiias  conten- 
tiones  Ponlificem  extra  collegium  qnsesivere,  ac 
reiieiite  mutatis  animis,  diviiiitus,  ut  visum  est, 
afflati,  Petrnin  e  Murrone  eremitam,  nov«  reli- 
gioss  familia;  (qua;  postea  Cfelestinorum  dicta  est) 
sectantis  S.  Benedicti  instituta  |iatriarcliam,  in 
remota  Apulic-e  solitudine  macerando  corpori  ac 
rebus  caelestibus  contemplandis  intentum,  elege- 
ruiit.  D('  ciuo  Iia^c  Ptolemaus  Luceusis  '  :  «  Anno 
igitur  Doiiiiiii  mccxciv  ».  Et  iiifra  :  «  Ad  persua- 
sionem  domini  Latini  Ostiensis  episcopi,  et  post 
recessum  regi*  nimirum  Caroli  Sicilia^),  vola  sua 
diriguut  cardinales  in  quenidam  eremitam  de 
Abrntio,  cujus  nomen  frater  Petrus  de  Mnrrone  , 
ipsnmque  in  summnm  Poutificem  eligunt,  qui 
vocatus  est  Ca;lestinus  V.  Hic  regi  Carolo  multiiin 
devotus  in  quadaiii  sylva  suum  habnit  habitacu- 
lum  :  vir  maximoe  abstinenti;r;  et  orationis,  totus 
Deo  consecralus  ».  His  consentauea  Jordamis  *, 
Ca?Iestini  Vitae  scriptor  %  Bernardiis  *,  Martini  Po- 
loni  Appendicis  auctor  ^  S.  Autoninns  ',  card.  Ba- 
ronius' et  alii  tradunt;  et  quibus '  card.  S.  Geor- 
gii  ad  Velum-Aurenm  in  Praefatione  operis  haec 
commendat  historise  :  «  Lapsis  vacationis  confe- 
stim  aniiis  duobus,  quartaque  tertii  parte,  mensis 
Julii  principio,  infra  Apostolorum  Octavam,  nacta 
mirifice  fratiis  Petri  de  Mnrrone  eremitae  visiouis 
cujnsdam  occasioue,  eodem  Latino  iiiter  fratres 
patresve  ca?tus  visionis  ipsius  ex  inopino  verbum 
movente,  subito  Dei  nutii  idein  religiosae  et  inirae 
sanctitats  vir  frater  Petrus  de  Murroue  eremita 
Ordiuis  S.  Beiiedicti,  in  celia  in  inonte  de  Mur- 
rone  supra  Sulmoiiein  sita  manens,  in  siimmum 
unanimi  voto,  et  consensu  patrum  est  electus  iu 
Poiitificem  B. 

Quae  fuerint  caelestia  illa  visa  idem  auctor 
exponit  carmine  hexamelro,  et  cardinalium  in 
conclavi  sermocinationes  describit : 

Solverat  obscuras  pallenles  aethere  noctes 

Sol  radios,  egressus  aijuis,  roseisque  quadrigis 

Inveclus,  cum  turba  (latrum  de  niore  sedentum 

Conveuit,  dextrumque  lalus,  namque  ordiue  prmii 

Ponlifices  teuuere  ^acri,  levilffique  laevura. 

At  lalus  objeclum  subducUe  hoc  lempore  Sedi, 

Presbjten  rubns,  quos  lustrat  cardo  galeris. 

Nonnullisquo  iuterjectis  de  immatura  morte 
germani  Neapulionis  caiiliiialis,  qujE  omnes  moe- 
rore  perculerat,  inducit  unuin  e  cardiualibus  ita 
loqueulem  : 


1  Ptol.  Luc.  lllst.  Eccl.  Ms.  1.  XXIV.  c.  29.  —  ^  Jord.  Ms.  Vat. 
sigu.  num.  1960.  —  '  Ca;lest.  Pi^.  Vila  Ms.  Vall.  bibl.  si^n.  lit.  C. 
num.  23  ei  79.  —  *  Beru.  in  Cbr.  Roui.^Ponl.  —  *  Mart.  Pol.  in 
Apiieud.  I.  IV.  —  (=  Anion.  III.  p.  lil.  xjl!  c.  S.  m  priuc.  —  '  Ba- 
ron.  in  Notis  Ms.  ad  bunc  an.  —  *  Jacob.  card.  S.  Georgii  ad  Vel. 
Aur.  de  electionc  Ca;lestiui  1.  ii.  c.  I. 


CiELESTINUS   V.    —  CHRISTI    1294. 


131 


Cur  protiniis,  inquit, 
Unus  mente  gcmens  pfoceiuin,  caligine  tetra, 
Difrcrinius  lacryinas  n  if st;c  d't'>rgiTC  inatris? 
Ciirque  sacerdnieiii  suinmuin  nrapimcre  inundo 
Ncgigimus?  Cur  t.inta,  |iatrcs,  discordia  nobis? 
Ilicc  cuiii  di  t,i  forent,  iaiiiqiie  novissiina  sermo 
Lonsrior  e.vprimeret,  prasumpta  relinquere  vcrba 
Incipiunt.  Sed  corde  vigil,  succensus  aiuore, 
Et  doinitus  tcrrore  Uei,  dimissa  Latinus 
Assumpsit,  refercus  :  Ferventi  lampade  vi?a 
Res  mihi  compcrta  cst,  fratres,  quos  palris  honore 
Attollo,  menioianda  nietu,  quam  dicere  fas  est. 
Spirilus  oinnipolens  devolis  clausa  revelans, 
Et  pandens  vcnlura  suis  h»c  tem|iore  visu 
Ostendit :  dicitqnc  viro,  qui  consonal  actu 
El  viilitis  cum  lej;e  D-  i,  qiiod  ni  propcrenms 
Sumcre  Piintificein,  mun  lo  qui  prasit  et  orbi, 
Ira  Dei  graviler  dcsxviet,  iraque  fi-rvens 
Justilia  mandante  fiiret :  iiec  tcinpora  Innga. 
Nim  nequc  vindicla;  niolus  protendilur  ultra 
Bis  geminum  mcnsem,  euni  fesla  cdcbria  cives 
Agglomerant  siiperi  plaiisu,  sanclisque  colenda 
Redditur  una  dies.  Fratres,  ha;c  dicla  cavendum 
Admoncant,  reddantque  Deo  per  singula  charos. 


5.  Addit  auctor  mox  cardinales,  aiiditis  Latini 
verbis,  inter  se  phires  de  egregiis  Petri  virtutibus 
sermones  contulisse  et  quaesiisse,  num  gereiido 
Ponlificatui  idoneus  esset  :  atque  omnium  pri- 
mum  Latinum  card.  suffrngium  suum  illi  addi- 
xisse,  mox  aiios  suum  adjecisse,  dislulisse  non- 
nullos,  donec  Petrus  card.  qui  aegritudine  labora- 
bat,  consuleretur ;  eotiue  assLntiente,  ipsos  quoque 
caeteris  se  adjunxisse  :  at<)ue  ita  oinnibus  ingenti 
gaudio  ac  pielatis  sensu  delibutis,  et  lacrymis  ob 
rei  novitatem  ex  oculis  manantibus  electionem 
celebratam.  Cum  eigo  omniuin  vota  et  suffragia 
consonarent,  a  cardinaliiim  coilegio  provinciam 
Lalino  demandatam  ,  ut  Petrum  oinnium  nomine 
eligerel,  ut  Jacobus  versu  prosequitur. 


Hunc  ilerum  legere  Petrum,  prodenle  senatu 
Uuanimem  sensum,  vocenique  per  ora  Lalini, 
Et  Palris,  el  Genili,  sancli  quoque  Flaminis  unam 
Inlerpellanlis  deitalein  cuncli-potcntem 
Auxilio,  diim  tuta  crucis  signacula  dextra 
Assuniit.  Sic  isle  Pelrus  cngiioniinc  Murro 
Eligilur.  Proceres  paiiler  dchinc  lande  resullant. 
Hinique  simul  psallunt,  dum  primus  iu  ordine  leevo 
Pauderet  in  populum,  quem  clausa  silentia  norant. 


6.  Simiiia  conlinet  decretum  ',  quod  cardina- 
lium  collegium  edidit,  ut  facli  rationem  oninibus 
fldeiibus  exponeret : 

«  In  noniine  saiictse  et  iiulividua;  Trinitatis, 
Patris,  et  Filii,  et  Spiritus  sancti.  Amen. 

«  Nos  miseralione  divina  frater  Latinus  Ostien- 
sis,  Gerardus  Sabinensis,  Joannes  Tusculaniis,  et 
frater  Maltba;us  Poitueiisis  episcopi  ;  Hugo  tit. 
S.  Sabinse,  Petrus  tit.  S.  Marci,  el  Benedictus  lit. 
S.  Martini  presbyteri;  MattliffiusS, Mariffiin  Porticu, 
JacobusS.  Mariae  in  Via-Lata,  Nea|)oIco  S.  Adriani, 
et  Petrus  S.  Eustacliii  diaconi  cardinales,  iiotiim 
facimus  quod  aniio  Domiiii  siccxciv,  mense  Julii, 
die  luua;,  v  inensis  cjusdLiii,  Apostolica  Sede  per 


'  Ex'.  apiid  Monach.  C;cleslin. 
mon.  S.  Spintus  dc  Mugella. 


el  Wad.  Iiiic  aii.  iiuiii    1.  cx  Tab. 


obilum  felicis  recordationis  Nicolai  papa-  IV  va- 
canle,  post  diversos  Iractatus  diversis  teinporibus 
haiiitos  per  nos  super  electione  siimmi  Pontiflcis, 
qiiibus  non  accessit  effectus,  in  consistorio  solito 
more  coiivenimus,  absente  venerabili  fratre  nostro 
Petro  lit.  S.  Marci  presbytoro  siipradicto,  <|iii  erat 
iii  liospilio  siio  infirmitatescu  debilitate  detentus; 
demum  inter  nos  ex  ins|)erato  seu  iinproviso  de 
venerabili  ac  religioso  j^atre  fralre  Petro  de  Miir- 
rlione  Ordinis  S.  Benedicti,  celebris  sanctitatis 
viro,  habita  mentione ;  omnes,  qui  tnnc  pra;sentes 
cramus  in  consistorio  siipradicto  ,  ad  personain 
ejus  intenta;  considerationis  intuiluiii  dirigeiites, 
in  ipsuin,  quasi  divinitus  inspirati,  nonsinelacry- 
mariiin  <'ffusioiie,  iiullo  prorsus  disconlante  con- 
sensinius  ;  el  venerabiles  fratres  nostros  <loininos 
Joannem  episcopuni  Tusculan.  Hugonem  et  Jaco- 
buni  prffilibalosad  pra^fatum  Petriim  iiresbyterum 
cardiiialeni  transmisiniiis  ad  peiscrutaniium  super 
hujusmodi  negotio  votum  suum  :  qui  ejiisdem  fra- 
tris  Petri  audito  nomine,  ilevote  consensit  simili- 
ter  in  eumdem,  prout  iiiiem  cardiiuiks  a<I  euin 
transmissi,  sicut  pra^mittitur,  in  noslra  prsesentia 
relulerunt :  nosque  volentes  efficacius  procedere 
in  hac  parte,  venerabili  fratri  episcopo  Ostiensi 
praedicto  eligendi  suoetomniiim  noslriim  nomine 
memoratum  fratrem  Petrum  de  Murrhone  in  Ec- 
clesiffi  Roiiian;c  Pontificein  et  pastorem  pleiium  et 
liberam  viva  voce  concessimus  potestatem.  Qui, 
potestate  ipsa  recepta,  nobis  praesentibus,  iit  prae- 
miltitur,  eam  illico  efficaciter  adimplevit,  eumdem 
suo  et  nostro  noinine  ex  potestate  sibi  tradita  in 
Romanum  Pontificem  eligendo;  ac  nos,  electio- 
nem  de  <licto  fratre  Petro  factam  pereumdem  epi- 
scopiim  Ostiensem  ratam  babentes,  eumdem  fra- 
trem  Petriim  <le  Murrlione,  licetabseiitem,  devote 
recipimus  in  nostrum  et  ejusdem  Romana;  Eccle- 
siae  episcoiiiim  et  i^astorem.  In  cujus  rei  testimo- 
nium  etevidenliam  pleniorem  pr;rsenlem  scriptu- 
ram  fieri  fecimus,  nostrisque  muniri  sigillis  et 
subscriptionil)US  roboraii.  Actum  Perusii  anno, 
niense  et  die  [)ra;dictis  ». 

7.  Decreti  etiam  a  cardinalium  collegio  ora- 
tores  arcliie|iiscopiis  Lugdunensis,  Urbevetanus  et 
Portuensis  episcopi  cum  duobus  nolariis  Aposto- 
hcis,  qui  ipsi  cardinalium  litteras  ,  quarum  series 
inferiiis  sulijiciliir,  atTerient,  atqiie  ad  excipien- 
duiii  Pontiliciiliiin  ailducerent. 

a  Sanclissimo  j^alri,  et  domino  reverendo  fra- 
tri  Petro  de  Murrlione  Oi<liiiis  S.  Binedicli,  divina 
providentia  in  Romana  Ecclesia  summo  electo 
Pontifici  ,  miseratione  divina  episcopi ,  presbyteri 
et  diaconi  sacrosancta;  Ecclesiae  cardinales  peduni 
oscula  beatorum. 

«  Si  diffusam  facti  meinoriam  solliciti  calami 
prose<jiieremur  officio,  et  pra-sentis  negntii  qiiali- 
taleiii  coniligna  scrie  poiiilenuemiis,  prolixi  uti- 
que  telam  dictaininis  nos  ordiri  contingiTet,  am- 
l)liiiue  tenoris  formare  paginam,  vcstitesanctitatis 
clementia;  dirigendam  :  sed  ne  prolixitate  verbo- 


132 


C^LESTINUS  V.    —   CHRISTI 


1  iiin,  aut  nnilliplicatis  eloquiis  vestmm  praegra- 
veunis  auililiini,  proccssum  pur  nos  in  eotlem 
negotio  haliilum  vobis  sub  compeiidio  referemus. 
Vacaiite  siquidcm  Aposlolica  Sede  per  obilum  fe- 
licis  record.itionis  doniini  Nicolai  papa>  IV,  nos 
post  diversos  tiaclatus  diversis  teniporibiis  per 
nostrcB  solliciludiiiis  sludium  super  electione 
summi  Ponlificis  iiabitos,  quibns  optatus  non  ac- 
cessit  effectus,  in  connnuiii  consislorio  solito  niore 
convenimus  ;  et  tandem  iuter  nos  ex  insperato  si  u 
improviso  de  vobis  habita  mentione,  omnes  ad 
personam  vestram ,  meritorum  virlute  conspi- 
cuam,  intentae  considerationis  aciem  dirigentes, 
in  vos,  operante  iilo,  qui  fldelium  mentes  unius 
efficit  voluntatis,  non  sine  laciymarum  effusione 
consensimus,  iirout  in  decreto  super  hoc  faclo 
plenius  et  seriosius  continetur. 

«  Cum  itaque  decretum  ipsum  vobis  per  ve- 
nerabiles  fralres  arcbiepiscopum  Lugdunensem, 
Urbevetensem  et  Porluensem  episcopos,  et  dile- 
ctos  filios  magistrum  Franciscum  Neapoleonis  de 
Urbe,  ac  Giiillelmum  de  Maiidagalo  Aposlolicae 
Sedis  notarios  exhibilores  pi\Tsentium  fiducialiter 
destinemus;  sanctitati  veslrae  instantissime  sup- 
plicamus,  et  ex  intimo  cordis  affectu  deposcimus, 
quatenus  profuiida  et  sedula  medilatione  pensan- 
tes,  quod  hujusmodi  celebrata  de  vobis  electio, 
ilJo  qui  ubi  viiltspirat  inspirante,  processit;  atten- 
dentes  insuper  necessitatem  multiplicem  non  so- 
lum  Romanae  EcclesicE ,  quae  longai  vacationis 
dispendia  pertulit,  sed  eliam  totius  gregis  Domi- 
nici  jamdiu  pasloris  conimodo  destituti ;  innumera 
quoque  pericula,  quibus  universilis  Ecclesia  sub- 
jacere  dignoscitur,  nisi  in  eis  per  Jesn  Gbristi  Do- 
mini  noslri  vicarium  oi)vietur,  vos  divinis  dispo- 
sitionibus,  jiroutdecet  sanclitatem  veslram,  nienle 
humili  coaptantes  ,  electioni  praedictae  tam  lauda- 
biliter  tantaque  concordia  celebratas,  pium  velitis 
accommodare  consensum  ;  LTlificaturi  subinde  per 
vestram  desideratam  praesentiam  filioriim  veslro- 
rum,  qui  sumus  nos,  animos  sitibundos,  ut  quod 
per  nos  pia  intenlione  noscitur  inehoatum,  per  vos 
votivum  et  celebrem  sortialur  effectum.  Datum 
Perusii  V  idus  Julii,  anno  Domini  mccxciv  ». 

%.  C(d€studprimordla  et  sanclitas. —  Inso-. 
litum  atque  admiratione  dignissimum  s|iectacu- 
lum  fuit,  in  alidilissimo  montis  recessu  Pontifi- 
cem  a  caidiiuililuis  queri  :  ut  vero  plena  erat 
prodigio  illius  ad  Pontificatum  promotio,  ita  nec 
ejus  primitia;  miraculis  caruerunt'.  Natus  erat  in 
Moli^ii  comilatu  ,  humili  quidem  genere,  sed 
pielate  coiisidcuo,  at^pie  ex  materno  ulero  secun- 
dinis  in  religiosae  veslis  morem  efformatis  tectus, 
uon  sine  sunima  admiratione  prodierat,  et,  instar 
Benjauiini,  fratrum  duodecim  postremus  erat. 
Nec  dubia  post,  cum  adoiesceret,  |iietatis  ac  fu- 
tura;  virtutis  signa  explicuil.  Gunuiue  litteiis  ope- 
ram   dare  jussus  esset,  non  defuit  da^nion,  qui 

1  Jacob.  card.  S.  Georg.  ad  Vel.  Aur.  eod.  1.  ii.  c.  7. 


magnum  aliquid  de  eo  praesagiebat,  conatus  suos 
ailliiliere,  iit  ipsum   ab  earnin  studio  abduceret: 
matri  eiiim  ementita  valisspecie  male  illi  futurum 
persiiadere  est  conatus.  Sed  defunctus  pneri  pater, 
mulieri  cuidam  praecepit ',  ut  uxorem  serio  mo- 
neret,  ne  filium  alilterariim  studiis  revocaret.  Qui- 
bus   vero  c;eltstibus   blamiitiis   puerum    Nuinen 
ad   sui   amorem    cultumque    alliceret  ,   describit 
Vitae  auctor'  :«  Erat   puer  iste  simplicissimus 
adhuc,  et  jaiii  prinium  brevi  in  tem|)ore  psalte- 
teriuin  didicerat  legere,  cum  beatissimam  Virgi- 
nem  et  S.  Joannem  Evangelistam  stantes  juxta 
crucem   Jesu   saepe  videret,  visus  est  ad   ipstim 
descendere,  eumquecoiisolando  psalmos  cum  ipso 
dulcissime  decantare.   Aiigelos   quoque  de  cffilo 
lapsos,   velut   paedagogos  suos  eum  iiistrueiulo, 
vidit  in  somnis  sibi   assistere,   et  si   quid   forte 
puerili  more  cum  suis  coaetaneis  minus  decens 
aut  dicere  aut  facere  a  diabolo  tenlatus  fuisset, 
suavi  cum  incre[)atione  piaque  castigalione  cor- 
ripere  ».  Pueritiam  egressus  cum  summo  pietatis 
colendae  desiderio  arderet,  atque  ancipiti  cogita- 
tionum  aestu  de  vitfc  instiluendogenere  flnctuaret, 
Romam  se  contulit,  ut  ab  Ajjostolica  Sede  consi- 
lium  exposccret.  Profectus  in  solitudinem  ac  S.  Be- 
nedicti  institutum  sectatus,  magno  animi  ardore 
corpus  macerare,  mentemque  excolere  virtutibus 
cceiiit ;  cum  divina  (irovidentia  suo  servo  suffragare- 
tur,  qua?  inlercrEtera  adiiiirandanoctu  editodivini- 
tus  campanae  suavissiniae  signo  ad  recitandum  divi- 
num  oflicium  excitabat.  De  ciijus  mira  abstinentia 
ac  vitae  genere  haec  cecinit  Jacobus  Gardinalis  * : 

9.  Est  complexa  coliors,  Benedicti  dogmata  spondens, 
Cujiis  el  liic  hahitiisque  fuit  nioresque  piofessus. 
His  neque  contenlus  juvenis,  (nam  striclius  ipse, 
Vincebat  iiiores,  vilam  pertinnere  gliscens 
jE<:y|ili  Pdtruni,)  soli  sibi  carpere  cellam 
Mos  erat,  et  clausam  muris,  ut  nullus  haberet, 
Ingrejsum,  solique  Deo  servire  paratus, 
Conliniio  parvo  celebrabat  carcere  missam, 
.^slabatque  foris  raanibus  per  lusira  minislrans 
Frater.  Et  affectans  fluidam  restriiigere  linguain, 
Temporibus  cerlis  peintus  discedere  verbis 
Jnsserat  alloquu.  Stratum,  eui  ligiiea  lectum 
Praebeliat  series,  scalae  tabulis  sibi  ne.xis, 
Seu  lellus,  non  culta  jacens,  sed  pulvere  versa ; 
Cuique  cateii;irum  ferri  dent  pondera  zonam 
Suc  iuctis  Uimbis,  ne  carnls  pullulet  ardor. 
■   '•.,-'     Et  lapis,  aut  durnin  firmumque  resistere  lignura 
Cervual  :  vel  uter  nodosis  criuilius  asper, 
Retibus  inne.\u3,  lceno  |ialeisquc  repletus. 
HiTC  eadem  nudi?  prai^stabant  legmiDa  memhris 
llispida,  qua;  ut  gravius  slimularent  morsibus  artus 
Ferrea  lorica;  moles  conlexla  premehat. 
Desuper  lioc  variis  peragebat  meusibus  annum. 
IUe  die  nulla  capiebat  carnibus  esum, 
Sed  feriis  jejunus  erat,  cunctisque  diebus, 
Sola  dies  Domini  buic  bis  mos  suinere  pastum. 
AtVcneris  Marlisque  die  jejiinia  pane 
Solvebal,  calidamque  siliin  laheiitihus  undis. 
Uuncque  modum  servare  jubel,  qui  dogmate  patris 
Arcteiitur.  Vir  sem|ier  aquarn,  vir  limpida  piiri 
Gurgitis  baunbat,  viians  apiilaiideie  Uaccho  ; 
Se,\que  quaierdenas  addens,  quo  furlius  ouiuem 
Ingluviem  superare  queat,  carn'  niqiic  refrsnet, 


1  Pelrus  Cird.  de  Aliaco  I.  i.  c.  2.  apud  Sur.  tum.  iii.  die  TlIX 
Maii.  —  -  Ibid.  c.  3.  —  '  Jacob.  Card.  I.  i.  c.  7. 


CiELESTINUS   V.    —    CIIRrSTI    1294. 


133 


CompoHatquc  ipsain  menli  per  singula  subdi, 
Illarumi|ue  tribus  paneiu,  liuipliam,  ac  siiie  nullo 
ConiJimentn  a'io  tiuslans;  plerumque  itfiiiaus 
Coda  manu,  Phirbe  noctu  quo  ciugeret  orbcin. 
Non  ciccr  atqiie  fahas  lyiiipliis  liquiilantibus  udas, 
Non  leneran-i  cnidis  rapas,  aliuilve  legumeu, 
Casiaiieas  seii  poiiia  sibi  dulcentia  succ.i : 
Sed  Iribus  illarum  solilus  coiijungere  mistum 
lnsi|iidiiiiHiuc  cibuin,  fruclusque  modesiius  aiiclos. 
Quin  vij;lles  perageudo  dies  noclesi|ui'  quielas, 
Versibus  orabal  psalmi,  inanibiisque  geiiuque 
Sa;pe  solo  fle.xus  callosa  pelli-  fen-bat 
Carnem  :  nec  duliluin,  qiiin  cl:iro  proximus  orbi 
Cunlein|ilaiiJii  Llcum  lieiel,  Ciiii-lique  saporeiu 
Melliflui,  vicibiis  spei'ulanilo,  lambi'ret  ardeus  : 
Ne  qua  mnra  olitusum,  seKuem,  vel  fiirte  pcriclis 
Redderel  exposluiii.  nianibus  miinuscula  doclis 
Ciliclum  eremi  lexi  bal,  opuscula  fratrum 
Insuper  et  varios  quamvis  relijaret  habenis, 
Attamen  et  parvo  sese  submitlere  norat 
Abbali  famosus  herus :  quem  fama  fugacem 
Inseqiiitur,  popu'usque  volens  hunc  cerniTe  clausiim, 
Post  ha!c  timpeslum  repulamus  scribere  melro 
Vii  credendi  viris,  qua;  dudum  tempme  prisco 
Novimus.  En  deiies  quadiato  subJere  corpus 
Menlijussil  amor,  divino  fonle  relahens 
Taliter,  ui  spretis,  qua  guslus  organa  mulcent 
Omiiihus,  ipse  cibum  viridis  planla;;iue  caiilis 
Sumerel,  haud  coclis  foliis,  sed  stiiiite  crudis ; 
Proseril,  ut  palmes  crispalis  undique  nervis, 
Inque  sitim  vivi  torreulis  gnrgui.  lympliam. 
Hauriret.  Num  pliira  feram?  Vir  ille  supernus 
Cilicio  esl  pro  vestc  usus,  soloque  legente 
Corpus  et  inlerdum  lorica;  ponJere  frartum. 
Mira  senis,  sed  mira  viri  sic  sepla  voluntas; 
Adinirauda  laraen  virtulis  gloria  praslans, 
fJnaB  poluit  priscam  servare  ad  lempnra  vitam, 
Gralia,  languentes  firmahat  nexibns  artus. 
Quis  titulos  casla;  laudis,  quis  forlia  grandis 
Virliitis,  quis  sepla  gulas  jain  lubrica,  quisqiie 
In  lacrymis  geuiitusque  inodum  praiscribere  proraplui? 
Quis  lua  longanimis  perquirere  singula  tenlet  ? 
Sunt  qui  le  variis  refi-rant  micuisse  sub  aitbra 
Miraclis  :  quod  fama  loquax  uon  occulit,  urbes, 
Sa;pe  nobis  taiitis  agltans.  Hec  sapius  ipse 
Audieram  dederamque  fidein.  Nuncliinite  inctri, 
Sufliciat  narrasse,  Patrum  fiilgoribus  illis 
Intendisse  aniinum  decies  tribus  amplius  annis, 
Forte  decem  geminis,  vero  si  consona  fama  est. 


10.  Ccelestini  adventus  Aqnilam  tibi  cfmse- 
cratur.  —  Diieciitem  ij^itur  boc  vita;  as|ierrimiiin 
geniis  ailiere  oratores ,  ac  venerandum  seneni 
inculta  veste  horridum,  squaliduiii  macie,  tumen- 
tibus  ex  continuo  lacryniarum  profluvio  |ial|Kbris 
conspicali,  se  ad  illius  genua  demisere.  Quibus 
ille  attonitus  vicissim  ad  eorum  genua  procubuit. 
Al  illi  cxiio^ita  adventus  causa,  et  cardiiialiiim 
suffragiis  e  scri|ito  |iroiatis,  vix  a  colemla'  solilu- 
dinis  suscepto  consilio  Petruni  abducere,  atque 
ejus  constantiam  in  res|iueiida  summa  diirnilate 
iiifringere  potuerunl.  Scriliit  Pclrarclia  augiistis- 
siniae  dignilati  fuga  se  subducere  meditatum,  e 
qua  illum  accurrentiuni  [lopulorum  retraxit  pie- 
tas':  «  Slatim,  iiiquit,  ali  initio  teiilavit  lugam 
cum  discipulo  quodam  suo  Roberto  Salentino 
tunc  juvene;  sed  inopinata  et  subita  populi  mul- 
titudine  circumventus,  cum  evadeiiili  nulla  spes 
esset,  in  discipulum  versus  quaesivit,  an  se  ad 
excelsa  tractum  et  coactum  se(]iii  vellel?  Ille 
autem,  qui  a  magislro  didicisset  niundum  sper- 


nere,  Cliristum  vcro,  et  quibus  ad  Christum  itur, 
virtiitem,  pacem,  silenlium,et  solitudinemauiare  : 
Qiia^so,  ait,  ut  et  lahori  el  iicriculo  meo  parcas, 
meiiue  potius  celkc  inopis  et  luliotii  suceessorein, 
quain  divitis  ac  sollicilif  gloria;  parlicipem  velis  : 
qiiod  et  factum  est».  Cum  itaque  viro  Unmana; 
Ecclesice  nuntii  aliique  pii  viri  divini  judicii 
metum,  ac  religionem  incuterent;  atque  inter 
cteteros  Pelrtis  Coluinua  diaconus  cardinalis  qui 
co  injussus  provolarat,  iiistaret,  ne  divina;  volun- 
tali  reluctaretur ;  Poiiliticium  niunus  admisit. 
Mox  qui  aderaut  in  geiiua  provoluti  ,  pedibus 
osciila  supplices  liliavere,  ac  magnifico  coinitatii 
dediixere.  Carolus  enim  Martellus,  ut  Jacobus 
refert ',  Ungaria;  rex  ac  Siculi  sceplri  hajres,  eo 
accurrerat.  Queritiir  vero  auctor  iiiverso  ordiiie, 
dum  graderetur,  de.vtrum  litus  regi  Carolo,  car- 
dinalibus  vero  sinistrum  dedisse,  atque  in  ipsius 
consilia  laicos  irr.psisse,  quoruin  prudentiae  Kc- 
clesia;  negotia  permittebat. 

Ponlificis  magni  dexlrum  latus  ordine  verso 
Exiepil  Caroliim  regem,  qui  pra'sidet  arvis 
Appulije ;  laicique  manus  subrcpere  passim 
Consiliis  tentant  divi  in  pra;corJia  patns. 

Addil  Inde  eas  graves  literas  ad  cardinales 
Perusii  agentes  emanasse,  quibus  ob  sestatis  fer- 
vorem  longius  progredi  non  posse  rescripsil. 
Suseepto  vero  sumino  Pontificatu  tanlum  a  faslu 
abfiiit,  ut  ne  equum  conscendere,  sed  asinum 
exempio  Christi  voluerit ,  ciijus  potiiis  sapieiitia; 
quam  humaua;  conforniaiiduiii  se  arbitrabatiir  : 
atque  in  ea  poiniia  qiiam  describit  %  Aqiiilaiii 
regibiis  Siciliae  el  Ungariae  asini  fra;iia  teneiilibiis 
est  ingressus. 

Intumidus  vilem  Murro  conscendit  asellura, 
Regum  frana  manu  dextra  lasvaque  regenle 
Ponlificis.  Plures  visu  stiipuere,  videntes 
Sic  humilem  memoraudo  Deuin,  cui  pr.Thuit  omnis 
Obsequium  nalura,  placens  se  lisse  beiiiijiium 
Hoc  aniinal,  dum  Juda  suas  elTusa  corouas 
Obvia  proslravit  vestes,  rainosquc  recisos 
Rettulit  in  laudem  Christo  viriJantis  oliv». 

M.  Non  defiiere  qui  CfEleslini  consiliiim  dam- 
nareiit,  cuni  ad  servandam  Ecclesi»  majestatem 
saiiclis^imi  viri  regiam  pompain,  a  qua  penitus 
alieni  erant,  passi  essenl.  Et  quidem  cardinales, 
ac  Sicilia;  el  Ungariic  nges  qiii  acciirrerant,  ab  eo 
deniissionis  Chrisliiiia;  consilio  fruslra  revocare 
conatos,  narrat  Petrus  cardinalis  de  Aliaco  his 
verbis  '  :  «  Curn  audila  ejiis  eleclionis  fama  re»-es 
Sicilia;  et  Ungariic>  veloci  cursu  ad  eiim  |ierveiiis- 
sent,  et  relicta  cella  ad  monasterium  S.  Spiritus 
eum  eis  descendisset,  et  peraetis  ibi  aliijiuit  die- 
btis  ire  Roiiiain  disponeret  non  magimu)  iquo- 
riiiii  apparatuni,  sed  parvum  aselliim  sibi  adhi- 
beri    pia'eepit.   Quod    reges  admirantes ,   ac   alii 


»  Petrarcb.  de  vil.  solit.  I.  ii.  sect.  3.  c    18, 


1  Jai"b.  card.  1.  il.  t.  i.  el  1.  ili.  c.  1. 
Aliaco  1.  II   c.  11. 


Ihid.  —  3  Peif.  de 


134 


C^LESTINUS   V.    —   CHRISTl    1294, 


cardinales  vifp  ejnscomilantos  vestigia,  siiadebant 
ne  lianc  Ecclesise  Dei  iiiferret  iiijuriam.  Sed  ab 
incffpto  hiiinilitatis  proposilo  eniii  frtistra  coiuui- 
tur  abstialiere,  naiii  usiiue  aii  civilateiii  Ai|iiila; 
super  aselluiii  sedeiis,  lioiiorabili  ac  innumerabili 
turba  comil.itus  aecessil.  Hoe  aulem  ab  eo  factiim 
est  non  quideni  supcrba  siiigularilate,  quasi  aiios, 
qui  aliter  feceranl,  reprobare  volueril,  sed  singu- 
lari  iiumililate,  qiia  a  sanctfe  rusticilatis  mona- 
stica  consuetudiiie  ncc  facile  nec  citoavelli  poliiit. 
Hos  quippe  magnificos  apparalus  sive  in  veslibus 
ac  aliis  exterioribus  ornamentis ,  qiios  plerii]iie 
pompas  vocant,  a  tenipore  B.  Silveslri  pap;e  saiicli 
Patris  non  soluin  summi  Poatifices,  sed  et  aiii 
minores  episcopi  non  ad  suam,  sed  ad  Clirisli  et 
Ecclesiae  ejus  gloriam  e\lolIendam  introduxisse 
credendi  sunt  :  quos  exterius  cum  temperaiitiaj 
moderamine  observare,  interius  tamen  servata 
humilitale,  non  est  vanitalis  aut  vitii,  sed  est  vir- 
tutis  ac  meriti.  Unde  graviler  increpandi  sunt 
illi,  et  pr.ccipue  monaclii,  qui  sub  praetextu  liiimi- 
litalis  propter  hujns  consnetudinis  observanliam 
statui  episcopali  superbe  detraliunt  :  mulla  nam- 
que  in  talibus  deceiit  eplscopos,  quae  non  decent 
monachos,  aut  eorum  abbates  vel  praelatos  siciit 
B.  Bernardus  testalur,  dicens  :  Alia  quideni  est 
causa  episcoporuiii  ,  alia  inonachorum.  Scimiis 
enim  quod  illi  sapientibns  et  insipienlibus  debi- 
tores  cum  sint,  carnalis  popiili  devolionem.  iiiiia 
spiritualibus  non  possuiit,  corporalibus  excilant 
ornamentis.  Quod  auleiii  Cliristus  illam  singula- 
reni  liujus  servi  sui  liuinililatem  non  sibi  ac  Ec- 
clesifE  suai  imiiularet  ad  injnriam,  sed  ad  lioiio- 
rem,  singulari  voluit  declarare  miraculo.  Nam 
cum  multi  post  eum  infirmi  portarentur,  ut  sal- 
tein  possent  ejiis  tangere  fiinbriam  veslimenti 
(erat  enim  totius  populi  niira  erga  eum  fidei  de- 
votio)  lioino  quidain,  filium  suuin  aiiibobus  pedi- 
bus  clamiuin  porlans,  cuin  ad  virum  saiictuin 
pra;  mulliludine  non  valeret  accedere,  asello  de 
quo  descenderat  pueruin  imposuit,  qui,  sanilate 
recepta,  ab  illa  hora  firmiler  ambulavit».  De 
restitiila  peduin  firmitate  inopi  conliaclo ,  qui 
magnis  precibus  obtinuit  asino  imponi,  cui  Csie- 
stiiius  Cbrisli,  cujus  vices  gerebat,  exemplo  inse- 
derat,  meininit  etiain  Westmonasteriensis  ^ 

12.  Iiiterea  a  reliqiiorum  cardinalium  collegio 
missae  ad  Cajlestinum  litterae  ^,  quibus  precaban- 
tur,  nt  Perusium  veniret :  leniri  huinana  indu- 
slria  itineris  labores  posse  :  ingrnere  innumera 
pericula  Apulise  ob  Siculorum    et  Aragoniorum 


belluin.  Imitaretur  exempluin  Martini  praedeces- 
soris,  qiii  rebellantibus  Siculis,  licet  ad  suos  de- 
fendcndos  compriinendosque  hosles  ferretur,  con- 
silio  tamen  cardinaliuin  in  Apuliam  non  esset 
profectns  :  ac  si  Perusmin  adire  nollet,  vel  saltem 
ex  Siciilo  regno  tniiiulliium  ac  periculoriim  pleno 
discederet.  Scd  nihil  apud  ipsuin  canlinalium 
preces  potuere;  in  Neapolitano  enim  regno  ad 
confirmandas  res  suas  eoriini  opera,  qui  in  aula 
Pontiticia  erant,  detinere  Carolus  nitebatur  :  qua 
de  re  haec  PtoIeinaEusLucensis  '  :  o  Attendeiidum, 
quod  ipso  crealo  siinul  cum  decrtto  cardinalium 
litteras  eidem  transiiiittunt,  et  suae  sanctitati  si- 
gnificant,  ut  ad  lociim  communem,  ubi  sna  facta 
erat  electio,  dignaretiir  venire.  llle  vero  ad  instan- 
tiain  regis  venire  recusabat  :  quinimo  eisdem 
mandavil,ut  ad  ipsum  veniaiit.  His  igitur  peractis 
dominus  Lalinns  giaviter  infirmatur  (1),  in  quo 
totum  pondiis  incumbebat  super  eleclione  Citle- 
stini.  Hicenim  doniinus  Latinus  vir  fiiil  magnae 
religionis  et  sanctitatis,  et  ex  devotione  specialiter 
conjnnclus  fuerat  fratri  Petro  de  Morrone,  eidem- 
que  singulis  aiiiiis  a  tempore  sua;  notiliae  specia- 
lein  eleemosynain  transmittebat,  suosque  confra- 
tres  ,  qiii  morabantur  Romae  ,  ubi  claustrum 
habebant  prope  Sanctum-Petrum.  Ex  hac  ergo 
faniiliari  devolione  et  confidentia  boiiitatis  fuit 
niotus  ad  suadendum  de  \\>fo,  ut  in  summum  as- 
siiiiierelur  Pontificrin.  Aggravatus  igitur  aegritu- 
dine  moritur  Pernsii,  de  quo  magna  et  virtuosa 
dicuntur  et  exemplo  digna.  Sed  redeiindum  est 
ad  Caelestinum ,  qiiia  sibi  persuaderi  non  (loluit 
ut  veniret  Perusium,  sed  in  Aquila  aliijuo  tempore 
pedein  fixit.  Tantus  autem  fuil  ibidem  concursus 
ad  ipsuinde  villis  et  castris,  quod  stupor  erat 
videie  ;  quia  magis  veniebant  ad  siiain  obtinen- 
dam  benedictionem,  quain  pro  praBbendae  acqui- 
sitione  :  unde  oportebat  eum  saepius  ad  fenestram 
accedere  ad  benedicendum  po|iuIiim,  victus  eo- 
rum  clamoribus  :  quod  et  ego  vidi,  et  pntsens  fui 
qiiando  ista  fiebant.  Interim  aulem  cardinales  ali- 
qui  praceduntad  papam,aliqui  subse(|uuiitur  ver- 
sus  Aquilam  :  ultimus  tamen  ad  veniendum  fuit 
dominus  Benedictns  Gaytani,  et  dubilabatiir  quod 
non  veniret,  qiiia  regem  verbis  offenderat  in  Pe- 
rusio.  Venit  igitiirultiino,  et  sicscivit  dediicere  sua 
negotia,  quod  factus  est  quasi  dominuscuriu;)). 

13.  Cum  Aquilain  confluxisseiit  cardinales, 
agitata  de  saciando  Ponlifice  consilia.  Qua^  cele- 
briias  die  Decollationi  S.  Joannis  Raplistae  sacro 
perfecta,  ut  refert  Pelrus  de  Aliaco  cardinalis  * : 


'  Weslraon.   Flor.   Hist.  boc  «. 
Ptol.  Luc.  iii  .\nual. 


-  Jacnb.   card.  I.  iii.  c.  1. 


'  Plol.  Luc.  Hist.  Eccl.  Ms.  1.  X.X1V.  c.  3«.  —  ^  Petr.  de  Aliaco 
Card.  \.  II.  c.  12.  Plol.  Luc.  I.  xxiv.  c.  29. 


(1)  Oliiit  lioc  anno  Latinus  cardinalis  Ursinus,  Ostiensis  et  Velitrensis  episcopus,  vir  pietate,  scientia,  dexteritate  agendi  insignis.  Ejns 
elo"ium  liabes  in  Aiiiialibus  ex  l'lolcnKPO  Liicensi  desumpluin.  Unuiu  bic  addendum  censeo,  eo  teinpore,  (juo  legatum  in  Itoinandiola 
a"ehat  Consiitutiones  ad  discipliuain  licclesiaslicam  leparaiidaiu  aptissimas  dedisse,  (juibus  episcopos  Italiic  opporluue  usos  fui^sc  uon 
dubilo,  cum  Beinardus  Aquileiensis  patriarcha  in  Synodo  pioviiiciali  Aquileiensi  anni  mcccxxxix,  de  qua  in  iNola  ad  euindem  annum, 
canim  meuiinerit  atque  servaudas  ediscril.  Ma.nsi. 


C^LESTINUS   V.    —   CHRISTI    1294. 


135 


a  In  dicta,  inqnit,  civitati>  Aqnilae,  vocalo  cardi- 
nalium  cfrtii,  patiT  sanctiis  in  IVsto  Decollationis 
S.  Joannis  Bnptislae  coronani  aliaque  A|«oslolica 
snscepil  insignia  :  et  qni;i  in  lerris  liabilans,  jam 
cCElestis  erat,  et  cuin  Apostolo  vere  dicere  pote- 
rat :  Nostra  conversatio  in  coelis  est ;  in  sua  coro- 
nalione,  Deo  ut  cretlimus  inspiiante  ,  Cielestini 
nomen  accepil  ».  Describit  pliiiibus  carmine  Ja- 
cobus  '  cardinalis  servdtos  ritus,  utque  Latino 
Osliensi  episcopo,  ad  quem  Pontifici?  sacrandi  ve- 
tere  instiliito  spectabal  defuncto.  Ihigo  cardinnlis 
ea  dignilate  ornalus  sit  et  sacratus  a  Benevenlano 
archiei)isciipo.  Dein  prosequitur,  ut  novus  Ponlifex 
papalid  iusignia  indueiil. 


li.  Est  modus  inTenlus  magnae  novitatis,  et  nrsens 
Speroere  consiliaai  promptum,  qno  prssuUs  almi 
Funere  vix  gelido  ccetu  disiante,  sacrari 
Maudarat  Murro,  post  bsc  sacrandus,  Ilugonem 
A  patre  Samnitum,  necnon  iusigoia  rubra 
Snmpserit,  et  maotum,  mithram  cinclamque  lapiliis 
Obnzoque  auro.  Fuerant  hsec  danda  Perusi 
Levitsque  maou  rubri  :  sed  tanta  vetusto 
Confert  Neapoleo.  Transfert  tooc  nomina  Petrus 
In  Cslestiuum,  quod  vul^at  plebibus  idem 
Neapoleo.  Subjecta  pedum  dant  oscula  proni 
Pontifices,  reges,  clerus,  comiles,  proceresque. 
Ipse  tdmen  populo  deitra,  prospecius  ab  alto, 
Exhibnit  soblimis  apei  sigoacala  Chnsti. 


Et  infra  : 


Vestibns  '  ornati  byssis,  anroqne  decoris 
Insistunt  operi  proceres,  prssulque  novellus 
Velletrensis  Hugo  liquiJam  fundebjt  olivam 
In  caput  elecli,  cui  pallia  caodida  Unae 
Insuper  altari  grandis  levita  Malhsns 
Obtnlit,  et  phrysinm  geinmis  auroque  coruscnm, 
Post  celebrata  Deo  misss  solemnia,  paps 
Imposuit  capiti,  populo  spectante,  c^ronam. 
Deforis  el  tbalamus  campo  sublimis  aperto 
Structus  eratjuxta  templom,   ;uo  turba  sedentem 
Cerneret  huoc  apiceni,  nimium  populata  pedeslris. 
Hinc  albo  provectus  equo  proces?it  iu  urbem, 
Quam  dijere  Aquilam.  Serval  pmcessio  ritnm, 
Anle  ducem  teudeus  lon^is  clamoribus  actum  : 
Discubuitqoe  suis  cum  fratribus  ordine  pra^sul, 
Ut  deeet  antiqnus  regni  mos,  festa  peragrans. 


Concurrisse  ad  eam  celebfitalem  tanlani  lio- 
minum  multitudinem,  ut  ad  ducenta  huniinum 
millia  ascenderet,  teslis  est  oculatus  PtolemcBus 
Lucensis  '.  Ad  consecrandam  vero  pusleris  rei 
gestse  memoriam  Ecdesia,  in  qua  peracta  celubri- 
tas,  sacris  indulfienliis  exornala  esl.  Qiiarum  qui- 
dem  litterarum  forma  inusitata  subjectis  verbis 
concepla  est '  :  «  Nos  qui  in  ipsius  sancti  Decolia- 
tione  capitis  in  Ecclesia  S.  Mariae  de  colle  Madio 
AquilcinoOrdinis  S.  Benedicti  snscepiniusdiadema 
impositum  capili  nostro  insigiie  cum  hvninis,  et 
caulicis,  ac  lidelium  devolis  oraculis  (orationibus) 
cupiinus  venerabilius  honorari  :  ut  igitur  ipsius 


Decollntionis  feslivitas  in  dicta  Ecclesia  pra?cipuis 
exldllatur  honoribus,  et  po|iiili  Dornini  devola  fre- 
quentia  tanto    devotius  et  ferventins   honoretur, 
quaiilo  inibi  qua^rentium  Dominnm  sujiplex  pos- 
tnlatio  genimas  Ecclesia;  donis  niicantes  spirilna- 
libus  sibi  reperiret  aeternis  tabernaculis  profntu- 
ras,  omncs  vere   pcenitentes  et  confessos,  qui   a 
vesjjeris  ejusdem  fe<tivitalis  Vigili.TB  usqne  ad  ve- 
speras  feslivitatem  ipsam  immeiliale  se^i-ientes  ad 
praemissam  Ecclesiam   accesserint  annuatim,  de 
omnipotentis  Dei  misericordia  etbeatorum  Petri  et 
Pauli  Aposlolorum  ejus  aucloritate  confisi,  a  bap- 
tisnio  absolvimus  a  culpa  et  poena,  quam  pro  suis 
niereulur  commissis    omnibus  et    dehctis.   Dat. 
Aquihe  111  kal.  Oclubris  PoiiliDcatus  nostri  an.  i  ». 
Sed  cuiii  hoc  beneDcium  in  perniciem  potius  quam 
salutem  auimarum  vergereaBonifaciocrederetur, 
sequenti  auno  ab  illo  revocatum  est  '  :  ac  postea 
animadverli  iu  eos  jussit,  qui  eam  Ecciesiam  prae- 
textu  indulgentiarum  adirent. 

to.  Encyclica:  litter(B  et  Acta  Ccelestini  papce 
quoad  Siciliam,  Syriam  et  Ecclesice  bonum.  — 
Rescissa  '  sunt  plura  alia  CcElestini  gesta  a  succes- 
sore,  sicque  in  sileiitio  et  tenebris  jacuere,  qus 
eruenda  in  lucem  nobis  visa  sunt,  cum  lanti  Pon- 
tificis  sanctitdtem  ac  divinam  qua  excellebat  sa- 
pientiam  redoleant  :  pervenit  enim  in  manus 
nostras  Ms.  Tabularii  Valicani,  in  quo  insignia  Ck- 
lesliui  monumenta  descripta  sunt,  ac  primum 
Eucyclicae  ad  praesules  de  suscepto  Pontificatu  oc- 
curruut   ipsius  litterae,   hisce   verbis  conceptae  *  : 

«  Caelestinus  episcopus,  servus  servorum  Dei, 
venerabilibus  fratribus  archiepiscopo  Raveunafi 
ejusque  suilragaueis,  saiutem  et  Apostolicam  be- 
nedictionem. 

«  Mirabilia  Dei  judicia,  quorum  scrutationes 
multa  tremenda  pariteret  slupenda  morlalibussic 
ingerunt,  sic  intellectiim  tenuem  noslrae  inibecilli- 
tatis  excedunt,  quod  cum  sit  super  omnes  terrtB 
terminos,  iumen  ejus  adcontemplandam  altiludi- 
nem  divitiarum  sapientice  ac  scientia;  suae  im- 
mensae  nec  compreheusiones  humanffi  suffieiunt, 
nec  depressi  seiisus  nostrae  humilis  fragilitatis 
atlingunt.  Ipse  quidem,  terribilis  in  consiliissuper 
hlios  hominum,  dominalur  in  virlute  sua  in  aeler- 
num  :  et  cum  sit  speclalor  omnium,  cunctorum 
praescius,  vibionique  ejus  pr;Tsens  semper  a-terni- 
tas,  sic  cum  nostrorum  actuuin  fntura  qualitate 
concurrit,  ut  cuncta  suaviter  disponat  recto  judi- 
cio,  et  creala  singula  arbilrio  nioderetur  aeterno. 
Ipse  ccelos,  terram  creavit  et  maria  ;  ac  pro  soli- 
dilate  firmissima  sacrosanctam  Romanam  Eccle- 
siam  supia  petraiii  fidei  soliditale  firmavit,  illud 
ei  tribuens  in  Apostolicai  professionis  fortitudine 
fundamentum,  ut  quamvis  stantibus  venlis  flu- 
ctuare  videatur  interdum  ;  ingruentibus  tamen 


'  Jacob.  Card.  1.  iii.  c.  5.  — 
Eccl.  1.  XXIV.  c.  29.  —  »  Eit. 
Aquilanx  p.  13. 


'-  Ibid.  c.  6.  —  3  Plol.  Luc.  Hisl.  '  Booif.  1.  i.  Ep.  cur.  cxx.  —  ^  ptol.  Luc.  I.  xxiv.  c.  36.  — 

iu  l.ljell.   Vali.   JIs.   privil.  Eccl.      '  Ext.  iu  Ms.  Arcli.  Vat.  sign.  oum.  539.  Ep.  i.  etin  Ms.  bibl.  Vat. 

sign.  num.  3977.  p.  186. 


136 


C^LESTINUS   V. 


CHRISTl    1294. 


fluctibiis,  nequoat  procelloscG  tempesl.itis  mergi. 
Licel  enim  vel  crelira  deceilenlitim  niutatioiie 
saiiclorum  iii  varias  fliicliialioncs  frequcnler  iiici- 
derit,  ef  per  iiiunilaiite  iiiaii|4iiitatis  incuisiis  per- 
seciilioiiilius  ^iavifjus  fiicrit  fatgata  fieiiuiiitiiis; 
niiiiquain  tanieii  eam  co^lcstis  coiisilii  aililiido  de- 
seruit,  quo  ininiis  robur  ipsius,  iii  lnijusmodi 
tribiilalioiie  proncerct,  et  iiule  obliiieret  spri  suit 
gaudium,  uude  receperat  fidei  ririiiamenlum. 

«  Picc  siquidem  recordationis  Nicolao  papa  IV 
praedecessore  nostro  debitum  naturae  solvente, 
ejusque  corpore  hoiiorificentia  debita  Ecclesiaslicae 
tradiio  sepullurae,  habitus  est  a  fratribus  nostris 
de  iuturi  pastoris  substitutione  tracfalus;in  quo 
successive,  proli  doior  I  ipsa  Romana  Ecclesia  per 
non  modica  spatia  temporum  viduilatis  incom- 
moda  deploravit :  sed  benignus  sapientiae  Spiritus, 
in  ipsis  vespeitinis  angiistiis  rigans  moutes  de  su- 
perioribus  suis,  eorumdem  fratruiii  corda  disparia 
pia  inspiralioue  praeveuiens,  subito  et  celeriter 
conjunxit  iu  unum,  illud  momento  quasi  perfl- 
ciens,  ad  quod  diflusi  temporis  spatium  fruclum 
debitum  vix  adduxit.  Ipsi  namque  fratres  denuo 
de  sola  provideiitia  summi  Palris  et  ejus  permis- 
sione  mirabili  in  hiimilitatem  nostramomnes  uiia- 
nimiter  concordantes,  nos  tunc  fratrem  Petrum 
de  IMurrone  Ordinis  S.  Benedicti  ad  summi  Apo- 
stolatus  apicem  evocarunt,  nobis  decretuiii  evoca- 
tionis  hujusiiiodi  per  speciales  eorum  nuutios  de- 
stinantes.  Quamquam  autem  tanti  oneris  moles, 
nostris  debilibus  importabilis  hiimeris  (utpotequi 
in  luimili  statu  positi  et  solitudine  ercmi  longis- 
simi  educati  temporibus,  mundanorum  negotio- 
rum  cura  tleiiosila,  elegeramus  seiiiper  iirotutiori 
con^ilio  iii  domo  Doiuini  solilaiii  alijici)  iiostiain 
insufficientiam  stujiore  niniium  UeiiiendEe  discus- 
sioiiis  invaderet  ;  considerantes  lameii,  qiiod  pro- 
lixior  iiiora  iii  subrogatione  pasloris  traliebal  Ec- 
clesiae  ac  giegi  Dominico  periculosuni  ■|ie;  uiiivcrsa 
muiidi  climala  nocumentum  ;  et  ne  vocationi 
divinae  rosistere  videremur,  denuini  conQileiitcs 
iii  illo,  qui  facit  fortem  ex  debiii,  balbutientibus 
eloqucutia  ;i  tnbuit,  ex  urgit  benignusin  occuisuin 
timeiiliuMi  et  imploianliuin  nomcn  siiiim,  iii  se- 
niitis  suis  clementer  dirigit  et  perficit  gressus  ho- 
minis,  ac  speraiites  in  eo  nunquam  deserit  incon- 
sullos,  et  a  quo  vocalionem  nostram  hujiismodi 
processisse  fidcliler  supponimus,  et  huiiiililercon- 
Btemur  ;  impo^ilum  nobis  onus  ipsum  assumpsi- 
mus,  ac  in  eo  divina;  misericordiai  noslrum  sub- 
jecimus  imperfectum  ;  sperantes  ,  quod  ipsa 
benignius  iii  beneplacito  suo  diriget  aclus  nostios 
ad  sui  laudeni  et  gloriam,  exallationem  ipsius 
niatris  Ecclesia-,  ac  staluni  prosperum  fidei  Cbri- 
stianae ;  nec  nos,  inexpertum  et  humilem  in  tam 
grandis  maris  altitudine  positum,  sua  disposi- 
tione  derelinqiiet  a  fliictuationibus  non  adjulum. 

a  Univcrsitatem  itaque  vcslram  monemus,  ro- 
gamus  et  obsecramus  in  Domino  Jesu  Chrsto, 
quatenus   diligenlius  attendcntes,  quod    vos    in 


qiiamdam  sollicitudinis  noslrai  partem  injiinctum 
vobis  officiiim  et  cura  singulaiis  elcclioiiis  evo- 
caril,  sic  nobis  cum  oralioiiuiii  suffragiis  aliisqne 
placanlibiis  niajeslatem  diviiii  iiominis  coiitinuatis 
iiilcrccssionibus  assislalis,  quod  tanti  pinideris 
iiiolcm,  vix  minislcrio  liumano  porlabiiem  per 
illius  sufTragium  supportare  possimu3;qui  ad  hoc 
nos  vocavit  scu  evocari  de  sua  profunda  disposi- 
tioiie  pcrmisit,  ut  iios  et  grcgeni  iiobis  commis- 
sum  sic  supernus  ille  Pastor  de  sua  bcnigna  pro- 
tcctione  custodiat,  quod  nostris  tcmporibus  nulla 
seiitiat  dimiiiutionis  iucominoda,  sed  multiplicata 
recipiant  restaiirationis  augmenta ;  unde,  sedatis 
undique  scaudalis,  pace  firmata  et  libertate  sanctae 
niatris  Ecclesia'  solidis  muninieutis  iiistrucla,  vir- 
tus  Altissimi  ruinas  iinpleat,  scissuras  reparet  et 
conquassata  restauret ;  sicque  probatam  fldem 
Catholicam  flrinct  et  augeat,  quod  congregatio 
adaucta  ridelium  laudabiliter  vivatin  terris,  utme- 
reatur  habere  perpetuo  gloriam  in  excelsis.  Caete- 
rum,  fratres  et  filii,  aflectum  vobis  charitativai 
benignitatis  expandimus,  et  sinum  charitatis  so- 
lidce  aperimus,  proponentes  in  quibus  cum  Deo 
poterimus  honori  vcstro  dtferre,  ac  vestra  et  Ec- 
clesiarum  vcstrarum  commoda,  pro  quibus  ad  nos 
recurrere  cum  securitate  poterilis,  in  promptitu- 
dine  benevoIenticB  promovere.  Datum  Aquilae,  etc. » 
Certiores  etiam  facti  de  susceptis  ab  eo  Eccle- 
sias  gubernaculis  singuli  Christiani  reges  ',  atque 
ad  adiiiinistrandam  [cquifatem,  pacemque  publi- 
cam  alendam  sollicilati  fueriint :  o  Excellentiam, 
inquit,  regiam  monenius  et  bortamur  atlente  in 
Filio  Dei  Patris,  quatenus  recognoscens  a  Domino 
tibi  traditam  poteslatem,  sic  iii  conspectu  cjus  li- 
nees  vias  tuas  quod  per  culluni  justilia\  rcligionis 
amorcm  et  obscrvantiam  ajquitatis,  aelerno  Patri 
gratiim  te  prffibeas,  etpcr  tuum  utile  minislcrium 
flnnctur  Ibronus  prajsidentis  in  soliu,  jiax  et  tran- 
quillitas  subditis  tuis  proveniat,  et  vicinis  genti- 
bus  quies  placida  pcr  rcspcrsionem  quamdam 
fructuose  alluvionis  accedat.  Nos  eiiim  ad  perso- 
nam  domumque  regiam,  de  qua  propagabiliter 
successivis  ordiiiibiis  fllii  bcnedictionis  et  gratiae 
prodieriint,  sic  aflcclu  pnccipuo  et  zclo  charilatis 
afticimur,  quod  vehementer  appetiinus  et  oramus 
tc  in  actibus  tuis  proficere  laudandis  exemplis,  et 
cum  Dei  bciicplacito  crcscere  coiitinuis  incremen- 
tis.Datum  ut  supra».  Insupremoautem  illo  rerum 
fastigio  a  Deo  positus  C:i'Iestiiius,  quosvis  pro  re 
Chrisliana  labores  impigre  subire  paratus  erat : 
cumqiie  aniniadverleret  turbidos  Sicilia;  motus 
maximam  cladem  rcligioni  invcxisse,  secuinque 
Syria!  traxisse  exitium,  ac  longe  graviora  damna 
iinminere,  ni  firislino  slatui  rcs  Sicula  restituere- 
tur,  eo  printas  ciiras  convertit,agitatam  aCaroloII 
et  Gallis  foederatis  cum  Jacobo  Aragonio  de  pace 
actioiicni  firiuavit,  suisqiie  distinctas  caiiitibus 
siuguias  pactiones  subjecto  Diplomate  saiixit. 

'  Eod.  Mb.  Arch.  Vat.  sigu.  num.  539.  posl  Ep.  i. 


(.'^LESTINU.S    V.    —    CHIUSTI     \'19U. 


137 


«Coelcptiniis  o|)iscopus,  servus  servorum  Dei, 
ad  periicluain  rei  iiieinoiiam. 

«  Post  comiiiolionis  et  rebellionis  streiiituni, 
in  insiila  Sicilia'  i'x  ailip(!  ini^initalis  cxorluiii,  et 
subse(|iicMt(in  iiivasionciM  et  occiipatiiniem  ipsiiis 
factam  per  qiiondam  Pctrum  oiiin  regcm  Aiago- 
nuin,  ex  ipso  rcbcllionis  ct  invasionis  excessu,  et 
coutinualioiie  rcpiobabili  poslcroiiim,  proiitsiip- 
ponunt  sana  juJicia  evcntus(|iie  declarant,  (pro- 
veneruiil)miiii(loflagitia,  flnctuatioiics,  collisiones 
regnoriiin,  giicrraiuin  di^sidia,  ()iia'  aiiin  arum 
pericula,  corporiim  strages,  faciiltatiim  lapsus,  ct 
destructioncs  iniiumeras  indiixcrunt.  Hinc  niiilta 
noii  facile  numcramla  discriiiiina,  hiiic  graviter 
deploranda  contritio,  et  in  tcrra  Ddiiiini  gravis 
adniodum  |iU(lenila(|iie  confusio  populi  Cliiistiani. 
In  quoriim  turjjinibus,  licentia  laxata  dissidiis, 
quantum  cliarissiiiiiis  in  Clinsto  (iliiis  iiostir  Ca- 
loliis  Sicilia;  rex  illuslris,  idcmqiie  rcf^num  op- 
piessi  fuerint,  et  coiitra  Deum  et  apcrtam  jusli- 
tiaiii  multiplicibiis  pressuranim  iicneribus  i)i<c- 
gravati,  volantis  faiiiie  notoiium  piiblicat,  el  fere 
per  universa  mundi  dimata  ipsa  injuriosa  trans- 
gressionis  evidenlia  manifestat.  Verum  idem  rex 
Siciliffi,  anibulans  in  viis  Domini,  et  per  semitas 
charitatis  inf;redicns,  po^t  suam  liberationem  a 
carcere,  ut  hostes  cjus  et  sanclte  RomaiiBP  matris 
Ecclesiae  levocaret  a  devio,  et  pacis  fructiim  sibi 
et  multis  mundi  |iriiicipibus  procuraret,  |)er  di- 
versas  et  rcmotas  oibis  terrne  iiroviiicias  laboravit, 
non  parccns  laboi  ibus  corporis,  iiec  cohiliens  pro- 
fluvia  iii  expensis.  Post  excursiones  vero  tempo- 
ruin,  et  traitatus  niultiplices,  divcrsos  et  varios, 
qui  facil  conc(^irdiam  iii  siibliinibus  siiis  Jacubi  de 
Aragonia  (pia;tali  quondam  Petri  olim  regis  Ara- 
gonum  successoris  in  vitiiiiii,  pra  fataiii  insulam 
et  nonnulla  alia  loca  in  regiio  SiciliiC  citia  pba- 
rum  occupata  tenentis,  bostis  EcclesiiR  regisqiie 
dictorum,  ut  insinuatio  nobis  et  fialribus  iiostris 
facta  contincl)  aiiimum  coiivertit  ad  pacciii :  sic()ue 
inter  jaiii  dictos  rcgem  et  Jacobiim  Iraclatiis  piicis 
est  habitus,  qui  qualenus  tractatus  ipse  tangit  nos 
et  Roiiiauaiii  Ei  clcsiam  ejus(|ue  in  eo  inciiidilur 
intcresse,  prout  ipsius  rcgis  habet  assertio,  sano 
ipsius  intcUectu  servalo,  sed  in  piopriis  et  supcr- 
fluis  cjus  verbis  omissis,  piaesenli  serieannotiitur. 

«  Hiibet  quideni  ex  p  irte  dicti  legis  in  eoilciii 
tractalii  exjircssa  pioiiiissio,  ()uod  ipse  boiia  lide 
cum  sacrosancta  Romana  Ecclesia  procurabit , 
quod  miscncorditer,  gratiosc  et  sine  difliciilliite 
per  ipsain  rcluxari  ntur  Ecclcsiaiii  omiiesseiitciitiiE 
excommunicilionis,  suspeiisioiiis  el  interdicti,  et 
quKlibct  aliii',  qucE  lata;  fiieruiit  pi  r  eaiiidem  Ec- 
clesiaiii  ratione  guerriE  prajscripta!  coutra  Pelruiu 
de  Aragonia  et  Jacobum  piaedictos  ;  necnon  Fri- 
dericum  ct  qiioiidam  Alfiiusuui  filios  dicti  Pi  tri, 
et  quaslibet  alias  persoiias  Eccicsia>ticiis  vd  siccu- 
lares,  ciijuscumque  dignitatis  aut  conditionis  exi- 
staiit,  fautores,  vulitores  ijisorum,  Ciipitula,  uiii- 
veisilales  el  loca  eoium  :  disiiensatiir  quoqueper 

Ann.  —  Touus  XXHl.  —  Rayn.  IV. 


ipsam  Kcclcsiam  ciiiii  illis,  qui  sicexcommnnicali 
imiiii-ciieiuiit  se  diviiiis,  vel  violiivcriint  intcrdi- 
cliiiii  scienter,  vcl  siisceperunt  ordines  el  miiii- 
stiavcriint  in   ordinibiis  sic  susccptis  ;  ila  iit  in 
eoriiiii  l)(  n(  licils  ct  dignitalibus  sccure  rcm  ncant 
siciit  [irius,  aiilequiiin  dictic  senlentiieliitae  foreiit : 
el  pro  liiijiisiiiodi  relaxiitione  ct  dispcnsiilionc  fa- 
ci(  iida  cclerius  Sjiccialcm  peisoiiiim  ordinabit  Ec- 
clcsiii  iiliqiiem  de  piailatis  rcgnonim  Aragonum 
et  Valeiitiie,  aut  coniitatiis  BarciloiiiiB,  (jiii   prae- 
dict.i   complcat  ex   (jiisdem   Ecclcsiic    poteslate  : 
qiiodqiic,  factii  prius  per  charissimos  in  Cliristo 
lilios  nostros  Philippum  rcgem  Erancoruiii  et  Ca- 
roliini  fratrcm  cjiis  Ariigoiium  rcniinliatione  lcgi- 
tiiiii  de  prajdictis  rcgiiis  et  comitatu  claiic  iiiemo- 
nac  Philippo  rcgi  Fraiicoriini  ipsorum  parenti  per 
Ecclesiam  ipsaiii  concessis,  scnlenii;i  lata  per  Se- 
dcm  A|i(ist()Iicam  coiitrii  dictum   Pctriim  de  Ara- 
gonia  siipcr  dcpnsitioiie  scu  privalione  priedicato- 
rum  regnorum  Aragonum  et  ValentiiE  et  comitatus 
Darciloiiiic,  et  pioccssus  ex  ipsa  seiiteiitia  hibiti, 
pricfato  Jiicobo  dicta  regna  et  comitalum  tcneiiti, 
et  ejus  haeredibus  non  noceant,  neqiie  prirjudi- 
cciit  ;   sed    per   restitutionem    reddituuni,   atijue 
concesssioncm  dictorum  regnorum  et  comitatus-, 
faciendam  per  eanidem  Sedem  Jacobo  memorato, 
siiit  ct  rcmaiicant  idcm  Jiicobus  ct  bawedcs  sui   iii 
illojiire  ct  domiiiio  pnciliciitorum  rcgnoruiii,  co- 
mitiilus  ct  jiiriiim,  in  (juibiis  erat  pricfatus  Petnis 
olini  ri  X  Aragonum   jiatcr  piaedicli  J.icobi,  ante- 
qiiani  i|isiini  RoiiiaiKim  Ecclcsiaiii  iii  nliijuo  ofleii- 
disset.  Ampliiis  ex  ijisius   promissionis  et  tiacta- 
tuiiiii  cidligitur  sentciiliii,  (jiiod  pcr  piiEJictas  rc- 
stitotii)iiem,  rcdditioiiem  et  conccssioncm  dedictis 
regnis  ac  comitatii,  eidem  Jacobo  pcr  Ecclesiain 
facicndis,  niilliim  jus  eidcin  acqiiiratiir  Eccle>iic, 
ncc  retincatur  iii   illis  occasioiie  rclcnlionis   scu 
rescrvatioiiis,  quam  fecit  Ecclesia  iii  dictis  regnis 
et  comitatu,  cuin  ipsa  praedicto  Pliilippo  Franco- 
ruiii    rcgi   coiicessit  :    sed    praenomiiiiito    J  icobo 
suisque  liffiredibus  seu  successorilius  in  eisdeni 
rcgnis,  comitalu,  et  jiiribus  sua  jura  firmata  et 
illibala  coiisistiint,  iiec  ex  liis  sibi  vcl  suis  iii  aliquo 
praejudicium  genereliir. 

«  Ab  eodeiii  ctiiim  rege  SiciliiE  dcdiicitur  in 
promissum,  quod  caileiii  jiia  iiialer  Ecclesia  pra;- 
falos  Jiicobuiii,  Fiidericum,  valiton^s  et  adjiitores 
eoruiii  ad  sinuni  graliic  sii.-e  clcmcnter  recipiet, 
cisque  omnes  injurias,  oflensas  ei  damna  iriogala 
pcr  ipsos  et  piaidecessores  eorum  eideiii  Ecclesite 
iiiiscricorditcr  et  giatiose  remiitct  ;  el  qiiod  de 
iiiobilibiis  vel  se  moventibiis,  (|ua3  dicti  Jacobus, 
piicileccssores,  valitorcs,  vel  adjiilores  eorum  du 
bonis  ipsius  habucruiit  Romaiia;  Ecclesia;,  vel  de 
aliis  Ecclesiis,  locis  religiosis,  et  personis  ali'sqiii- 
biisciiniqiie,  |)ost(|iiaiii  dicla  guerra  extitit  iii- 
cboi.ta,  ac  de  expen^is,  quas  eiidein  Ecdesia  in 
ipsa  guerra,  vel  eju3'lem  occiisioiie  subivit  quo- 
qiio  iiiodo,  ideiii  Jacobus  ct  lia;icilcs  siii  pcr  eam- 
dem  Ecclesiam,  proul  ad  eam  pertinet,  perpetuo 

18 


138 


C^LESTIXUS    V. 


CHRISTI    1294. 


quietentnr  :  iiuodque  prBcnominata  Ecclesia  ouines 
et  siufiukis  de  insnla  priefata  Sicilia;  et  insulis  ei 
adjaccntibns  ct  aliis  iocis  rej^ni  Siciliap,  tiui  se  pu- 
blice  cuin  diclo  Jacobo  tenueriuit.  ad  benignitatis 
sua2  graliani  niisericorditer  ut  gratiose  recipiet, 
eisque  omnes  ofTensas  et  injurias  coiitra  jam  di- 
clam  coinmisSHS  Ecclesiam  relaxabit  :  miltetque 
specialem  nuiitium  ad  prscfatam  iiisulam,  qiii  in- 
terdictum  de  ipsa  removcbit  et  tollet,  oinnesque 
ligatos  excommunicationis  et  suspensionis  senten- 
tiis  qiiibuscumque  locis  ratione  vel  occasione 
guernv  pnvturitae  benigne,  gratiose  et  sine  obsta- 
culo  difficultatis  absolvet  ;  dispensabit  eliani  gra- 
tiose  et  siiie  difficultate,  cum  irregularibus  irre- 
gularitalis  nodo  cjusdem  gnerrae  ralione  vel  occa- 
sioiie  iigalis  ;  ita  quod  pra^lati,  clerici  et  religiosi 
remaiieant  in  suis  dignitatibus  vel  beiieliciis  , 
qucC  jusle  teiiuernnt  aiile  strepitum  dicUrgueriU'. 

0  A  praefato  vero  Jacobo  de  Aragonia  in  eodein 
traclatu  pacis  expresse  deducilnr  iii  pr.anissiim, 
quod  ipse  Ludovicum,  RoLerliim,  et  Raimuiidum 
Berengarii  natos  dicti  regis  Siciliae,  obsides  om- 
nes,  et  captivos  cujuscuinque  conditioiiis  ubicum- 
que  sint ,  eidem  regi  restitiiel  :  necnon  lotaiu 
terram,  fortelitias,  et  castra,  quam  et  qua;  teiient 
ipse  J;icobus,  valitores  sui,  et  adjiitores  seu  coni- 
plices,  satellites,  seu  miiiistri  in  tota  Calabria  et 
terra,  Jordano  principalu,  Basilicata,  et  pertiiien- 
tiis  eorumdcm,  omnesque  iiisulas,  ijuae  suntcirca 
pliarum,  videlicet  Isclam,  Capciiin  Procidam,  om- 
nesque  alias  tenas  et  insulas  qiias  idem  Jacobiis, 
valitores  sui,  adjiitores,  satelliles,  seu  ininistri 
tenent  circa  fretum  ,  sive  babitatae  fuerunt  sive 
non. 

a  Ab  eodem  eliam  Jacobo  in  prouiissione  sub- 
jungitiir,  qiiod  ipse  post  tres  aniios  completos, 
nuineraiidos  continiie  a  feslo  Oniniiim  Saiictoriim 
futuro  proximo,  qui  erit  an.  Domiiii  iMCCxciv,  Ec- 
clesiae  Romanae  iuimediate  restiluet  pricfatam  in- 
siilain  Sicilia?  cum  omnibus  terris,  castris,  casali- 
bus,  fortelitiis,  insula  Malla?,  aliisque  oniiiilius 
iiisuiis  uidem  insub-e  Siciliae  adjacentibus,  ubi- 
ciimqne  sint,  sicut  bona:  memoriic  Caroliis  rex 
Sicilia'  tenuerat  ante  rebellionem  insulae  Siciliae 
memoratae.  Fiet  tamen  prius  per  ipsam  Ecclesiam 
et  piaefalum  regem  Sicilia;  remissio  omnibus  Sicu- 
lis  de  oniiiibus  oDensis,  injuriis  et  damnis  factis 
et  irrogatis  per  ipsos  dictaj  Ecclesias  et  pnefato 
regi  Siciliffi  ac  nominato  clara?  niemoriffi  patri  suo. 
Dabitnr  ctiam  ipsis  Siculis  per  Ecclesiaiii  diclum- 
que  regem  Sicilia;  securitasconvenienset  honesta, 
quod  de  pracilictis  offcnsis,  injuriis  atqiie  damnis 
faclis  el  irrogatis  per  ipsos  Siculis  tjusdeni  Eccle- 
sia;  atque  regibus  Sicilia?,  viventi  scilicet  nunc 
filio  et  palri  jam  inortuo,  pir  eaii;dem  Ecclesiam 
vel  regem  pivifatum  nullo  unqnam  tempore  ali- 
quid  possit  peli  :  et  qiiod  de  toto  praGdiclo  trieii- 
nio,  quo  dictus  Jacobus  insiilam  Sicilite  meuiora- 
tam  teuuerit,  ab  eodem  Jacobo  nibll  peti  vaieat 
per  ipsam  Ecclesiam,  vel  per  regem  Sicilia;  nomi- 


natiim.  Post  restitiitionem  vero  ejusdem  insnlae 
Siciliffi  fai  tam  per  ipsiiiu  Jacobum  eidem  Eccle- 
sia?.  ipsa  Ecclesia  teiiebit  praefalam  insnlam  Siciliae 
in  inanibiis  siiis  super  annum  uniim,  a  dicta>  re- 
slilutionis  tempore  iiiimerandnm,  nec  ipsam  insu- 
lain  alicui  praefita  Ecclesia  illo  anno  resliluet  sine 
consensu  Jacobi  de  Aragonia  nominati. 

«  Et  si  forte  dicla  iiisula  Siciliae  rebellis  esset 
Ecclesi;c  Roman;c,  vel  cjus  noUet  obedire  manda- 
tis,  dictus  Jacobiis  ipsam  jiivare  tenetur  Ecclesiam 
de  [lersona  et  gente  siia  ad  expensas  ejusdein 
Jacobi  bona  fide  cum  toto  posse  suo  per  terram  et 
per  mare,  quousque  dicta  Ecchsia  de  praefata  in- 
siila  Siciliae  intentnm  suiim  [ilene  obtiiieat,  ejus- 
que  pareal  devote  maiulatis.  Teinpore  tamen  re- 
stitutionis  praedictae  insulae,  faciend;e  ab  eodem 
Jacobo  |iraBf;ilae  RomanaB  Ectlesiae,  omiii;i  mobilia 
qiiajcuinqiie  dictus  Jacobus  lialiet  in  i|isa  insnla, 
licebit  ei  |iro  beneplacito  suo  extrahere,  vel  aliter 
exinde  suam  fcere  voliinlatem.  Debetque  idem 
Jacobus  assecurare  praefatam  Ecclesiam  meliori, 
saniori,  et  utiliori  modo  quo  fieri  poterit,  quod 
post  piacdictos  tresannoscompletos,  t|iiibiis  dictam 
iiisufim  Siciliffi  lenere  ilebebii  imiiiedi;ile  et  sine 
dilatioiiis  objectu,  jam  dictam  insnlim  Siciliae 
Ecclesiae  reslitnet  praelibalae  ;  caeteris,  qua;  per 
diclum  regem  Siciliapjnxt;!  pr;vfati  tiactalusseriem 
eulem  Jacobo  facienda  sunt  et  compleuda,  in  sua 
remanentibus  firmitate. 

f  Sujiplicavit  igilur  nobis  idem  rex  Siciliae 
devotus  filiiis  nosler  et  ejusdem  Ecclesiaj,  ut  teno- 
rem  et  substantiam  praescripti  traclatiis,  prout  in 
prffidictis  Romanam  conlingit  Ecclesiam,  acceptare 
de  Apostoluae  benignitatis  clemenlia  curaremus. 
Nos  aiittni  cernenles  undique  fremeiilia  mundi 
pericula,  et  quae  instant  prae  foribus  ruinam  mi- 
nantia  gravi;i  (lelriineiifa  super  Terram-Saiictam 
desertam  incolis  Chrisli  fidelibus,  ipsorumqiie  de- 
stitutam  sufTragiis,  flentes  amare  cnm  Catliolicis 
priiicipibus  dislraclis  ad  bella  civiiia,  ut  non  sit 
qui  consoletur  illam  ex  omnibus  chaiis  suis  ;  ad 
reparationem  quoque  status  prsefati  regis  Sicilice 
speci;ileiii  habentes  consideralionis  inliiituin,  su- 
prascriptuin  tractatum  pacis,  in  quautum  ad  nos 
el  Romanam  Ecclesiam  (prout  praemittitur)  iierti- 
net,  si  tamen  in  [iiaediclis  quatenus  ad  eos  perti- 
net,  pra^fatorum  regis  Francia;  et  Caroli  regis  Ara- 
gonum  fratris  sui  accedit  assensus  cuiu  conven- 
tionibus,  concessioniluis  sive  p;ictis,  duduin  cum 
clara;  inemoria;  Pliilippo  rege  Francorum  patre 
pra;dictoruin  et  Romana  Ecclesia  initis,  iiuantum 
ad  couventa  seu  proniissa  per  ipsam  Ecclesiiim 
eideiii  regi  Philippo  siiisque  successoribiis  absque 
suceessoium  ipsius  expresso  pracvenienteconsensu 
noluiiius  in  aliqiio  dero^are  ;  ex  nunc  proiil  ex 
tunc  infra  fei|uitur  acce|it;imus  et  ajipicib^imus  : 
de  fratrum  nostrorum  consilio  et  assensu  decer- 
nentes  el  declarantes  a[ierle,  quod  si  dictis  suo 
loco  et  tem[iore,  sicut  clarius,  commodius,  et  ap- 
tius  tractatum  iiisum  ad  successivos  actus  produci 


C.SXESTIXUS   V.   —  CHKISTI    r294. 


139 


(livina  gralia  (lisponenle  conlinget,  ad  ejnsdem 
Jacobi  li;eri(inn),  ailjutoriim  ct  valiUiruni  suo- 
rnin  ;  ac  universDrnm  hominuni,  prffilalnrum, 
clericornm,  ct  laicorum  (li(  lorum  regnorum  Ara- 
gonum,  ValentiiE,  comitalus  BarciloniiE,  <:linsniae 
SiciiiiE  caulelam  perpetuam,  et  parlicul:irilersicut 
honcslum  et  expedicns  fiierit,  et  Komanam  dcce- 
bil  Ecclesiam  competenlcr  (pro\iileLinius)  de  prae- 
dictis  omnibus  et  siiiguli?  relaxalione,  dispensa- 
tione,  restitiilione,  redditione,  concessione,  remis- 
sione ,  absolutione,  quilatione  et  receptione  (ler 
ipsam  Ecclesiam,  (ut  prsscribilur)  faciendis. 

a  Hccc  tamen  omnia  sub  liac  terniinatione 
supponimus  et  conditionis  regula  limitamus,  si 
pcr  priBfatum  Jacobum  et  illos.  ad  quos  ea  res 
pertinebat  ,  conveiita  et  promissa  pntdicta  per 
ipsum  suis  lemporibus,  prout  congruum,  decens, 
seu  rationabile  fuerit,  boiiae  fidei  puritale  servata, 
firmiter  ob^erventur;  ita  quidcm,  quod  si  in  pra- 
dictis  vel  pntdictorum  aliquibus,  quae  agcnda 
sunt  per  eamdem  Ecclesiam ,  iii  facieiido  ipsa 
Etclesia  praeveniret,  idemque  Jacobus  vel  illi,  ad 
quos  ea  res  pertinebil,  in  praemissis  per  eumdem 
Jacobum  et  coiivtnlis  dfticerenl,  iis  ex  quibus 
esset  prteventiim  ab  eMdem  Ecclcsia,  pro  c  .ssis  et 
nullis  habitis,  prafali  Jacobus,  omnesde  praedictis 
coiiiitatu  et  insula  Siciii;e  etalii,  ad  quos  sptctaret 
negotiiim,  iu  senteiitias  et  pcenas  spirituales  et 
temporales  faclas  jier  Apostolicam  Sedem  contra 
praefatos  Petrum  olim  regem  Arai:onum,  Jacobum 
filium  ejus,  eorumque  f.iutores  seu  coinplices,  et 
interdicta  posita  per  ipsam  Sedem  in  dictis  regnis, 
comilatu  et  insula  Sicilia  ipso  jure  et  sine  aliqiio 
facto  bomiiiis  sicut  comptttnlius,  aptius,  juslius 
et  decentius  fieri  poterit,  relabantur. 

a  Per  praedicla  auteiu  vel  aliquod  praedicto- 
rum,  quae  vel  in  conveiitionibus  sive  pactis  prae- 
dictorum  regis  Siciiiae  et  Jacobi  expresse  vel 
generaliter,  explicile  vel  implicite,  seu  in  accepta- 
tione  et  approbatione  nostris  quomodolibet  conti- 
nentur,  non  proponimus  nec  intendimus  super 
soiutione  census  et  aliis  in  contentis  conventioui- 
bus  dudum  babitis  inter  Romaiiam  Eccltsiam  et 
praediclum  quondam  Carolum  et  eumdem  regem 
Sicilise  natum  ejus  aliqiia  immutare,  deliabere 
vel  etiam  inno\are  :  sed  ea  omnia  et  singula  in 
sui  volumus  iiersistere  roboris  Qrmitate.  iNulli 
ergo,  etc.  Dalum  Aquilce  per  mauus  Joannis  ar- 
chiepiscopi  BLiievenlani  S.  R.  E.  vicecancellarii 
kal.  Oclobris,  Indictione  VII,  anno  Domini  mccxciv, 
Pontificatiis  doiiiini  Caelestiiii  jiaiiae  V,  auno  i  ». 

Eimcuil  in  re  gravi^sima,  e  qua  orbis  Chri- 
sliaiii  publica  quies  pendebat,  Ca?lestini  prudentia 
omni  humaiia  sagacitale  auguslior,  quippe  qui 
decernebat  non  aliter  Jacobo  Aragoniae  etValeutiae 
regiuirum  ac  Baiciiionensis  comitalus  juia  ri  sti- 
tuium  iri.quam  si  bellicos  tanuliu  labores  subiret, 
donec  Siciliae  insula  inCaroIi  II  potestatem  redacta 
essel  :  ex  qua  re  Irislia  bella,  qiia)  Ecclesiam  diu- 
tissinie  coucusserunt ,    iu   suo   foiiiite   praefocala 


fuissent.  Caeterum  Cslestinns  divini  cnltus  ampli- 
ficationis,  instauiandac(|ue  in  Syria  religionis  cu- 
pidiis,  cum  fraiigendos  vi  ad  officium  Siculos 
praevidcret,  sulisidiarias  Angliae  et  Galliaruin  de- 
ciiiias  in  bellicos  siimplus  Carolo  II  attiibiiit  lioc 
Diploiiiate',  quo  conceptum  aniino  ex  Terrae-San- 
clae  servitute  dolorem  candide  expressit. 

a  Caelestinus  episcopus,  servus  servonim  Dei, 
universis  prcBsentes  litteras  inspecluris,  salu- 
tein,  etc. 

«  Inundant  in  cordis  nostri  alveo  profliivia 
lacrymarum,  pnitraliimusamara  suspiria,  et  vehe- 
nientibus  singultibiis  conquassaniur,dum  Terram 
illam  cernimus,  heu  I  jugo  Agarenicae  servitutis 
suppositam,  et  eorum  blasphemiis  profanatam  : 
in  qua  illa  Virgo  virginum  spleiidor  sulereus  de 
Davidica  slirpe  progrediens,  Christum  Dominum 
Angtlo  niintiante  concepit,  et  Dominuiii  iiicom- 
preheusibilem  peperit  Redemptorem,  iirimogeni- 
tum  mortuorum.  Quis  ergo  redemptorum  ipsius 
saiiguine  pretioso  ejusdem  Terra  alflictioni  non 
consolatonis  auxiliis  et  fcEcuiidis  subsidiis  non 
assistit?  Qiiisve  Christianae  fidelitatis  professor 
ipsius  terrffi  coiiculcationi,  ut  consurgat  in  liber- 
taiis  hetiiiaiii,  non  aperit  viscera  pielatis?  Confl- 
dimus  quippe,  quod  gratitudinisspirilus,  gradiens 
iii  azimis  sinceritatis,  ad  vindic:iiidum  crucis  op- 
probriiim  et  ledeiiiptionem  Christiansconfusionis 
exsurget.  Unde  cum  heec  meutemnostram  jugis  et 
singiilaris  augeat  solertia.  ut  graiuli  fortitudine 
virium  et  siibvenlionum  am|ilitudine  graiuiiori 
Terrae  celeriter  succurratur  eidem,  inter  loca  iiisius 
apta  succursui  sedulis  iuvestigiti  vigiliis  insulam 
Sitilite  inveuimus  apliorem,  utpote  ipsiTerra;  vici- 
naiii,  viclualibus  opulentam,  et  fcecundam  caeteris 
usibus  bellicis  opportunis. 

«Veruiii,  proh  dolor  I  detestabilis  memoriae 
Petri  olim  regis  Aragonum  damnata  proesumptio, 
eju^que  prEESumpluosi  haeredes,  non  sine  borri- 
bilis  prociiiioiiis  nota  dictain  insulam  occuparunt 
et  detineut  occupatam  in  offensam  Dei,  etEccIesiae 
Roiiianae  contemptum,  diclE  Terrae  periculum,  ac 
cliarissimi  in  Christo  filii  nostri  Caroli  Siciliae 
regis  illustris  grandem  injuriam,  intolerabilem- 
qiie  jacturam,  prout  extitit  nolorium  auribusuiii- 
versis  :  propter  quod  humilium  et  sublimium 
personarum  beliica  bracliia  adipsiusTerrcE  parata 
subsidium  hebetanlur,  ipsius  insulae  brachio  po- 
tt  ntiae  ac  desiderabilis  assistentiae  consilio  desti- 
tuta. 

0  Nos  itaque  exquisitis  jam  datis  consiliis,  et 
consulta  deliberalione  comperto,  quod  absque 
ipsius  insulcE  conlinui  favoris  subsidio  desideratae 
ipsius  Terrie  saluti  nequit  idene  ac  salubnter  pro- 
videri,  desideria  nostra  eflundimusad  educendam 
ipsam  insulam  de  ipsorum  detestabilium  manibus 
deteutorum  :  ac  proplerea  censentes  consenta- 
neum  rationi,  et  suasu  aequitatis  adducti,  ut  pro 

1  toJ.  Ms.  Artli.  Val.  sifu.  uuin.  oiV.  tp.  vj. 


1/10 


C^LESTINITS    V.    —    CHRISTI    1294. 


ipsa  insula  et  Terra-Sancla  per  consequens  cri- 
pienila  (ie  faucihns  odicnlinni  Dnniinuip,  ac  jio- 
teslale  et  vidlcnlia  (ieteiitoruni  Clirisli  (i.itiinio- 
niuni  aii  ipsins  iiisulae  subsiclia  reijuiranius,  his 
censulle  |iensalis,  (leciiuam  onininiii  Ecclesia^li- 
cornrn  lediiituiini  et  |iroveiilnuin  iii  toto  reiino 
Francia;  ac  in  locis  aliis  et  provimiis,  in  (]iiibiis 
concessa  fuit  pcr  feliris  recoriialionis  Nicolauin 
paiiaiii  iV  prffiilccct-Sdrem  nostriiin  cliarissiiio  in 
Christo  filio  noslio  Pliilippo  regi  Fiancorum  illu- 
stri  ;  neciiou  et  in  Aqnensi,  Aielatensi,  Ebredu- 
nensi,  Lngdunensi,  Bisuntiua  et  Viennensi  |iro- 
\inciis  per  quailrieniiinin  ;  in  regno  vero  Angliseac 
in  aliis  locis  et  provinciis,  in  (|uibus  per  eiimdem 
pra^decessorem  nostrum  fuit  decima  i(isa  conccssa 
cliarissiino  in  Cliristo  filio  nost.-,,  Odoardo  regi 
Anglorum  illustri,  per  unum  annuni  dicto  regi 
Siciliae  in  subsidium  recuperationis  pra^fatse  in- 
sulse,  ac  pro  defensione  alterins  partis  ejusdem 
regni  Siciliee,  peculiaris  patrimonii  Romanae  ina- 
tris  Ecclesiae,  qiiffcontinnis  et  violenlis  incursibus 
vexalur  ab  lioslibns,  de  frnirum  iiostrorum  con- 
silio  duxiinns  aucloritate  Apostolica  concedendam. 
Nulli  ergo,  elc.  Italum  AquilEE  VI  nonas  Octobris, 
Pontiticatus  nostri  anno  i  ».  Proniovendo  hnic 
pio  consilio  intenlus  sanclus  Pontitex  Philippum 
Francoruni  regeni  admonuit',  ul  cum  ex  coinpo- 
sita;  pacis  furmula  Caroliis  illius  fialer  Aragoniae 
Vali  nlia^qiie  juribus  se  abdicnre  deberet,  ea  (|(t8e 
ad  ipsum  speclarent,  operi  mandanda  curaret. 

<j  Charissimo  in  Christo  filio  Philippo  Fran- 
coruiu  regi. 

0  Habet  charissimi  in  Christo  fihi  nostriCaroIi 
Siciliae  regis  illu>lris  insinuatio  noviter  facta  no- 
bis,  quoit  interipsum  elJacolinm  nalum  (|uondam 
Petri  olini  regis  Aragonnm  tractalus  pacis  est  lia- 
bilns,  cujus  series  per  regem  eumdein  noslris  el 
fratrum  nostrorum  est  sensibus  pra'sentata  :  cnm- 
que,  consideralis  undique  nundi  periculis,  et 
confiisione  TeriaeS  nct»  prcecipue,  cui  ex  defectu 
sub^iilii  Cliristi  fidelium  non  e^t  spes  in  releva- 
tione  ruinae,  traclalus  ipse  nobis  placidus  et  gra- 
tus  occnrrat  ,  serenitatem  regiam  requirimns, 
monemus  et  hortaniur  attente  in  filio  Dei  Paliis, 
quatenus  consideratione  hujnsmodi  promplis  no- 
biscum  concurrens  attectibus,  ipiae  ad  con^uinma- 
tionem  tflicacem  et  perleclain  picefali  Iractatus 
tani  iu  rtniiiitiatioiie  regiii  Aragoniie  el  alterins 
terra'  conccssoruin  claiae  meinorice  Plnlippo  regi 
Fianciae  patri  tiio  per  Romanain  Ecdesiam,  qnam 
in  aliis  capitulis,  (|u.e  circa  tractalnm  ipsum  per 
te  facienda  fore  noscuntur,  efficaciti  r  compk-as, 
et  celeri  execulioni  demandes,  ut  tanti  boni  ordi- 
tuin  principium,  saUein  in  qiiantnni  tiiam  tangit 
personam,  niilla  dilatio  niorosa  praipedial ;  sed 
tua  sincera  devoiione  ad  terininos  Deo  phicidce 
consuiiimalionis  aildiicalnr.  Et  ecce  (jund  dilcctum 
filiuiii  nostrum  magistrum  Rogeiiuin  archidiaco- 


nuni,  elc,  capellanum  nostruni,  etc,  ad  te  pro- 
pteiea  |)roviiJiiniis  ilestinaiiduni,  (|iieni  sinceritas 
rcgia  benigne  reciidat,  iii  iirffiiiiissis  palienler 
aiuliat,  el  relata  per  ipsnni  ad  fineni  votivnm 
eHcitii  pr(ise(|ucnle  pcnlucat.  Datuin  Aiiinlae  III 
non.  Octiibiis,  Poiitilicatus  niisln  anno  i».  Paruit 
Ca'lcslino  Francornm  rcx,  cuin  jaiii  conveni^set 
ciini  Carolo,  ut  comitatus  Amlcgavensis  fralri 
coniili  Ali  nconio  ob  Aragoniae  jiira  ad  Caroli  gra- 
tiani  Jacobo  restitnenila  traderetiir.  Decreta  vero 
e^t  a  sanclissinio  Pontificead  Aiagoniiiiii  legalioS 
ut  convenla  ad  o[ius  perduceret,  acceileret  ad  l-clae 
insulam,  cum  Neapolim  Pontificiam  aulam  ipse- 
niet  ea  (le  causa  traducerct,  ul  abscissis  omnibus 
anfraitibus  coiiglntinan.la;  paci,  resarciendisque 
rebus  Cliristianis  sedula  opera  navaretur, 

«  Calestinus,  etc,  nohili  viro  Jacobo  nato 
quondam  Petri  oliin  Aragonum  regis,  spiritum 
assumere  consilii  sanioris. 

«  Insinna^it  nobis  noviler  charissimus  in 
Cliristo  filius  nosler  Carnlus  Siciliae  rex  illnstris, 
qiiod  (facii  nte  pacis  auctore)  inter  i|isnm  et  te 
tiaclatns  pacis  sit  habilus,  cujns  series  per  regem 
ipsum  nostris  est  sensibus  pra;senlata.  Et  quidem 
cuin  redeniptor  mnndi  Diuiiinns  Jesus  (>hristiis, 
iii  ciijus  lumine  luineii  inspicitur,  piocensu  licPre- 
ditario  pacem  dederit  ililigentibns  iiomen  ejus, 
nos  ipsius  vices  gerentes  i|isam  ferveiiteramamus, 
ac  in  populis  vigere  cupimns  ,  prcECipue  iiiter 
fideles  principes  orbis  tenae.  Qnocirca  nobilitatem 
tuain  requirimus,  monenins  et  horlamur  alleiite, 
consultius  suadentes,  quati  nus  dirigens  in  coii- 
S[iectu  Domini  gressus  tuos,  ad  consummationem 
votivam  et  [irosperam  tractatns  ejnsdem  solerter 
insistas,  et  studium  etficacis  opeiationis  a[i[ionas, 
personaliter  [iropler  hoc  apud  Isolam  (I^clam)  le 
coiifiTens,  iibi  exislentibns  nobis  Nea^ioii,  com- 
plenda  in  tractatu  [iriedicto  brevi  mann  habilius 
el  aplius,  ac  sine  morosis  et  [lericulosis  anfracti- 
biis  inutuo  [loiernnt  consuminari.  Nos  enim,  qui 
Iractaluin  ipsnin  acceptabilem  habemus  et  gra- 
tiim,  circa  lolalem  [lerlectionein  i[isius,  qnatenus 
tangit  nos  et  Roii  aiiam  Ecclesiam,  tanto  libentius 
el  operosius  intendemus,  quanto  dictnm  regnuin 
SiciIkp,  in  quo  (annuente  tlivina  gratia)  frnctns 
pacis  seininare  disponimiis,  spccialion  charitate 
proseqnnnur,  contemplalione  Terrae-Sanctie  piiB- 
cipue,  cui  per  regnnm  i|isnm  magna  op[ioituna 
sntfragia  potnerunl  (irovenire.  Et  ecce  quod  vene- 
rabilem  fralrem  noslrnm  e[jisco[iuin  Valentinum 
natioiie  et  faniiliaritate  tibi  gratuin,  et  dilectum 
filiuni  religiosnm  viruin  fratrem  Bonilacium  de 
Calamandrano ,  generalem  piaice()torem  Hos[ii- 
talis  S.  Joannis  JerosolYinitani  in  partibus  cisina- 
rinis,  mediatorem  tractatus  ejnstlem  ad  te  provi- 
dinius  pio|)terea  deslinandos  :  quos  lua  nobililas 
miltentis  intnitu  buinane  reci[)iat,  iiatieiiter  au- 
diat,    et   quae    i[)si    retulerint    ad    actus    lauda- 


'  hod.  Ms.  Ep.  X. 


1  Eod.  .Ms.  arch.  Vat.  Mgu.  uuiii.  539.  Ep.  xi. 


C-aELESTINUS   V. 


CHRISTl    1294. 


141 


bilescfftctu  proseqiiunte  perducat.  Dat.  Sulmonae 
VIII  iilusOctobris,  Pontilicatusnostrianiin  i».  Ilccc 
sinccre  agibantur  a  CEclcslino,  (jnfc  p(ist(|iiani  e 
Pontificatu  abiit,  variis  intricata  aiifraclil)us  et 
confusa  fnerui.l.  Coiitra\crat  pnrro  Jacobus  vetitas 
canonicis  le^ibus  nnptias  ciirii  (ilia  Saiicii  re^is 
CastcllcE,  ad  qiias  (lissolvfiidas  C;clestiiiiis  ri  i.Miin 
fastui  parcere  nescius,  iliimi  iiitcntato  divini  Nii- 
minis  terrore  iirsit '. 

oCaBlistinus  e|>iscopiis,  servus  servorum  Dei, 
Jacobo  nato  (|uondatn  Pelrioliin  Aragonnm  regis, 
Ecciesiaslicam   rcverenliam.  et  s[)iritiim  vcrilatis. 

a  Peccasti '  ?  non  adjicias  ittTiim  :  sed  di;  pri- 
stinis  deprecarc,  ut  libi  diniillanlur.  Inslruit  liu- 
jiis  Scripturfe  sacr.T  n.ystenuiri  comniissis  dclicta 
non  adjici,  et  fugicntes  a  facie  vitie  per  cumuia- 
tiorieiri  scelerirm  iir  rriortis  retia  non  convolvi.  Et 
quia  nec  est  hoc  salutis  reinedium  peccanti  nau- 
fragia  suadere,  (sed)  poenitendi  consilium  ;  quo 
plus  enim  qiiis  vergil  in  culpam,  eo  fortiiis  liga- 
tur  in  poeiiam  ;  et  durn  peccaturn  non  delclur  per 
lanreirta  poeiritenliae.  ad  alnril  sua  niox  altraliit 
gravitate.  Numquid  haec  veneririitad  tuae  conside- 
ralioiiis  aciem ,  internae  discussionis  examen , 
mentis  atria  revolveruiil?  utique  iron,  cirm  de 
conimissis  nec  petieris  veniam,  sed  per  liiae  prae- 
varicationis  lapsuin  continue  geiniir.iveris  oUen- 
sam.  Dolendum  pariter  et  lugerrdum.  qiiod  con- 
versus  in  arcum  praTirm  sic  odis  incrcpatidnes, 
et  nionitiones  EcclesriE  conterrrrirs,  nec  advcrteiis 
flagitia  tui  parentis,  et  propria  contra  Deum,  Ko- 
m  inam  Ecclesianr ,  et  cliarissimurn  in  Ciirislo 
Oliiim  nostru  n  Caroliinr  Siciliae  rcgem  illustrein, 
ejusdem  Ecclesiae  filium  specialem,  injuriose  com- 
missa,  factris  esgentibusscandalnm,Terrae-S.incl£e 
consuiriplivum  exordium,  et  toti  Cirrislianae  fidei 
perniciosum  exeiiiplum.  Fiiiam  narnqiie  clrari-simi 
in  Clrristo  frlii  nostri  Saiicii  Castillae  ct  Lcgionis 
rcgis  illustris  [iroxirno  tibi  consanguiiiitatis  gradu 
coiijunclarn  sub  s[)ecie  co.Mjungalis  copulae  et  ma- 
ritalis  affcctus  tibi  cohabitatione  ncfanda,  et  iii- 
cesluoso  consortio  corijunxisli.  Ecce  ([iiaiiter  prce- 
terrta  peccata  redimis. 

a  Ecce  qualiter  amarisilla  flctibus  ingemuisti, 
dum  per  tuns  actiis  illicilos,  et  processus  exeiii|)lo 
periculoso  danmdsos,  hoirestrrm  jiudoris,  praeci- 
[)ue  a  persoDis  illustribus  debitiim,  iinpudcnter 
infriiigitur,  et  ininraculata  lex  Doinini  damiiabilr- 
bus  aclionibus  attcntatiir.  Qnid  dicetur  in  po- 
pulis?  Uuod  iriter  sic  conjunctos  sairguiiie  rrujitrae 
contrahuiitur  incestiE.  Qualiter  hoc  rriaieliciuni 
excusatiuiieirr  recipit,  i|rr(iriiam  per  tantos  viros, 
generis  nobilitate  cons[iiciros ,  exenipla  rcjiroba 
deriveiitur  iii  posteros  et  modernos?  Certe  si  le 
diviiii  anioris  in^tinctus  noii  ducerct,  aul  salteiii 
pro()ler  infaniiam  gcntium  aliquis  inorsus  con- 
scientiae  non  arctaret,  sensibus  tuis  de  facili  potest 
occurrere.  Quod  si  prolem  ex  filia  dicti  regis  su- 

'  Eod.  iMs.  p.  3.  —  2  hcci.  1. 


spicias,  libi  non  crit  ad  paternam  gloriaiii,  [iroli 
[iiaediclae  cedet  ad  infamiam  sempiiernam  :  natis 
eiiim  ex  coniplexu  ncfario  de  juiis  censirra  [iro- 
vida  non  dt  fcilur  successiorris  [iaterii;c  coinpcn- 
diuin,  drgriitatrs  porta  ciaudilur,  et  alinienturum 
c.\hitiitio  a  parente  lcgitimo  dcbila  dencgatur.  Sed 
olisciirati  suiil  ocirlr  'ui  iic  videaul,  it  induraluin 
est  cor  ut  non  intelligat:  a|)[)osita  est  enini  ini- 
quitas  srrper  iniquilatcm,  ut  jirospera  t(!  in  via 
iriala  dccipiant,  cl  anirnum  ad  devia  [ler  forriitem 
erroris  abdricant.  An  ncscis,  quod  ex  quo  hoino 
supra  leriain  fuit  pi.situs,  iinjiiorum  brevis  est 
laus,  et  si  eleventur  et  ex.rllcrrtur  su|)er  ccdros 
Lihani,  eorum  locus  quaeritrrr  ct  non  irivenitur; 
et  si  usque  in  coelum  su[ierbia  illorum  ascendat, 
((iiasi  ster((uiliiiiuiii  iii  fiiie  (lerdetur  i[)soriiiii  iiie- 
moria,  sicut  hos[)itis  unius  diei  prKlereunlis 
transibit  in  brcvi,  et  consurrielur  rriomciito  iiei)ui- 
tia  (leccatorum  ? 

a  lii  [ircpmissis  etsi  te  possinl  iiistruere  Scri- 
pliirae  loiiitrua,  efficacius  tamen  docere  valeiit 
nota  proximitatis  exenr[)Ia:  quarrtum  eniirr  Fride- 
ricus  oiirii  irriperator  ejus((iie  postcri  in  vi.i  inii]ui- 
tatis  excreveriirt,  qtiantumque  contra  Ecclesiam 
calcaiieum  et  ceivices  altas  erexerint ,  ex  fama 
[iroxima  le  scire  praesuinimiis,  et  iiulluin  fere  au- 
guluiii  orhis  latet :  sed  nianus  Doniini,  in  ciijus 
manu  anima  oniiiis  viventis  et  spiritus  universae 
cariiis  hominis  eoruiri  liimen  extioxil  in  tenebns, 
ipsosqiie  de  niedio  suslulit,  ac  illorum  incmoriam 
brevi  tempore  cuiii  sonitu  de  terra  delevit.  Necab 
exem()lo  rcjicitur  piaedicli  (larentis  tumultuosa 
neqiiitia,  cui  in  sui  priiicipio  scandali  a[)pl.iuse- 
runt  pros))era  :  et  dum  adhuc  ordirelur,  succisus 
subito  prateriit  velut  umbra. 

«  Te  igilur  ipsum  argiie,  te  consule,  testimo- 
nium  conscieiitiae  luae  revolve,  ad  exonerationem 
cuiiiulatorum  criiiiinum  piaeilictamcoiivcnlioiiem 
illicitam  celcritcr  solve,  qualeniis  de  f.icto  digiio- 
scitur  [irocessisse,  non  obstaiilibus  colligationibris, 
converitioiribirs  quibrrscumque  sirper  hoc  faclis 
[)er  te,  eliaiiisi  fneriiit  juiaiiientorum  et  pcena- 
rum  adjectione.  vel  quovis  alio  vinculo  roboratae, 
quas  viribus  vacuas  et  inanes  esse  ceiiserites,  et 
carere  decernentes  omrri  robore  firmitalis ,  ad 
i()Sorum  obscrvatioriem  quomodocumque  seu 
quaiilirincumque  te  astririxcris,  [)ro  obscrvandis 
eisdcm  te  dccernimus  noii  tencri.  In  tantaquidem 
iiii(ilicatioiie  scclcriim,  et  obstinatione  [leccatoruiii 
veri^imililer  crcdiinus,  quod  iu  fiirure  suo  contra 
te  Dominus  est  iratus  ut  feriat,  el  brachium  suuin 
sicul  ab  iiiilio  eriget  ut  allidat.  Datum  Sul- 
mona)  VII  idiis  Octobris ,  Puiitificatus  iiostri 
anno  i  ».  Tenebatur  tum  in  Jacobi  carcere  B.  Lu- 
doviius  Caroii  regis  Siciii;e  filiiis,  suaeque  radios 
sanctilatis  fi.ndcbat:  quoiiim  nitoreiii  cnni  su- 
s()exissel  S.  Caelestinus,  illum  a  FranciscoMinorita 
clericali  tonsura  disliiigui  jussit,  cidemqiie  Lugdu- 
iien^em  aicliic|)iscopalum  coutulit. 

«  Dileclu  filio  Ludovico,  nato  charissimi  in 


142 


C^LESTINUS   V.    —   CHRISTI    1294. 


Christo  filii   nostri   Caroli  Siciiise  regis  illiistris. 

aCum  desideres  in  ciericali  lial)itii  Doiiiitio 
fanmlan,  nuperad  tiire  sup|ilic;ilionis  insiantiam 
dilecto  filio  fratri  Francisco  de  Apla  Ordinis  fra- 
trum  Mindrum,  (juod  tibi,  qui  afiud  ho  tes  Eecle- 
sicB  (ielineiis  iit  oljses,  iiriinam  lonsiiram  et  om- 
nes  miiKires  ordines  conferre  valeat,  per  alias 
litteras  nostras  concessinius  facultateni.  Eapropter 
licet  ob  locoriini  dist:iiitiam,qua  separarisa  iiobis, 
brevilalem  temporis,  quo  prccdicta  concessimus, 
adluic  nequieris  ordines  prse  lictos  assiimere  ,  ta- 
meii  qiiia  iii  esse  viilentiirquoiiammodo  qiine  fieri 
sperantur  in  brevi,  tuum  honestuin  et  saliibre 
propositiim  graliosius  prosequentes,  procuratio- 
nein  Liigdiinensis  Ecclesis  vacantis  tuiic  per  pro- 
motionem  venerabilis  fratris  nostri  Remiindi  epi- 
scopi  Albanensis,  nuper  ad  aidceni  cardinalatus 
assumpti,  olim  ipsius  Ecdesiae  arcbiepiscopi 
(quamqnam  tonsuram  et  ordines  ipsos  nondum 
receperis)  ac  ailministrationem  ipsius  in  spirilua- 
libus,  et  ul  temporalibus  tibi  fidiicialiter  duximus 
committendam,  ei  recipere  et  habere  valeas  jiixta 
formain  aliariim  litterarum  noslrarum  tibi  proinde 
concessariim  ,  aiictoritate  praesenlium  de  certa 
scientia  et  speciaii  i,'ratia  indiilfremiis.  Dat.  Sul- 
mona?  VII  idus  Octobris  ,  Pontiticatus  nostri 
anno  i  ». 

Movebant  plures  gravissimae  caiisa?  Caelesli- 
num  ad  S.  Ludovicum  Lugdunensis  Ecclesiae  gu- 
bernaculis  admovenduni ,  non  modo  ex  illius' 
virtutibus,  verum  ex  ipsius  Ecclesiae  angii^tiis 
petitsB,  cuin  a  vicinis  niagnatibus  opiuinieretur 
iiiii|ue  et  tanti  principis  clientela  in  prislinum 
splendorem  asserenda  |iutaretiir;  o  Atlendeutes, 
iniiuit ',  claritalem  i'xcellentisgeneris,eminenliam 
luminosae  sc:entice,  venustalem  morum,  et  mul- 
tiiilicia  ilona  virtutum,  quibus  clareie  dignosceris: 
depressuin  quoque  ac  laceratum  slatuiii  miajoris 
Ecclesiae  Lugdunensis,  quae  |ier  vicinorum  poten- 
tum  injiirias  et  pressuras  gravem  diminntioiiem 
suoruiii  jurium  et  facultatum  amaris  fletibus  in- 
gemiscit;  quodque  per  tui  tuorumque  favoris 
auxilium  Ecclesia  i[)5a  (concedente  Domino)  repa- 
rabit  iirastacta  diniinutionis  incommoda,  ct  \otiva 
recipiel  restilutionis  augmenta,  etc.  Datum  in  mo- 
nasterio  S.  Spiritns  prope  Sulmonam  non.  Octobris, 
Pontific.  nostri  anno  i  ».  Rescidit  hcTC  jHistea  Bo- 
nificius  MII,  ademplaiiique  Lugdunensis  archie- 
piscopatus  (tignitilem  wquo  aiiimo  tiilit  S.  Liido- 
vicus  :  et  quamquam  in  Siculi  et  Jerosolyinitani 
reguorum  spes  educahaliir,  sulKliaconuiii  et  sa- 
ccllanum  Bonifacii  Vlllsingulari  demissioneegit^ 
Plura  de  sancti  Cadestini  gestis  adderemns  si  inte- 
grum  illius  Regestum  extaret.  Inter  Cittera  vero 
Cslestinorum  Ordinem,  cnjus  ijise  ut  dixi,  eiat 
conditor,  confirmatum  a  Giegorio  X,  maximis 
auxit  pra;rogativis  %   ut  tulius  rebus  divinis  sui 


'  Eiid    Ms.  Aicliiv.  Viit.  sigii.  nuin.  oJ9.  liii.  xin   —  -  EoJ.  Ms. 
Ep.  cvii.  —  '  Jac.  canl.  I.  ii.de  caDoniz.  c.  17. 


vacarent :  quod  Diploma  typis  cusum  est'.  Gui- 
donem  etiani  MontislVretri  comitem  a  Nicolao  IV 
ob  Gibellmoruni  parles  Pisis  susieptas,  Seiiis(|ue 
PoiitificiaD  studiosos  vexatos;  tiim  ol)  Forolivienses 
et  Caesenates  concitatos  ad  rebellioiiein  censuris 
defixiim  ,  veiiiam  sceleruin  fligitantem  ,  quem 
niagno  anlore  animiiin  a  terrenis  ad  ccelestia  tra- 
duxisse  visuri  suiiius;  iu  gratlain  restitui  jiissit, 
ut  Boiiificiiis  testatur  '  :  a  Uum  quondam  Caele- 
stiiius  papa  V  antecessor  noster  A|iostolatiis  officio 
pra^sideret,  idem  Guido  sanioris  spiritu  resuinpto 
consilio,  personaliter  ad  Apostoli.am  Sedem  acce- 
dens,  ac  rediens  ad  cor  poenitudinis  de  coinniissis 
ad  ejusdem  antecessoris  et  Ecclesiae  pra?dictaB 
maiulata  duxit  devotius  redeundum,  obligationes, 
satisfactionem,  et  aliadebita  velut  d(;votusofferens 
et  veniam  de  commissis  reverenter  imploians, 
Uiide  |ira;fatus  antecessor  niisericordise  januam 
eidein  aperiens,  benigne  ipsum  talia  offereiitem 
adinisit ;  el  receptis  ab  eo  prius  corporaliter  juia- 
niento.  ac  postmodum  certis  cautionibus  siiper  iis 
de  parendo  suis  et  Ecelesi»  praedictae  niandafls; 
ipsiini  ab  excoiiiniuiiicationum  sentenliis  in  eum 
pioiiter  praemissa  vel  eoriini  occasione  per  eam- 
dem  Ecelesiam,  vel  per  quosciin  (]iieip-iu>  aucto- 
ritate  prol.tis,  diixit  juxta  formani  Ecclesiae  ab- 
solvendum  ».  Cuni  abeunte  Cffileslino  Poiitificatu 
soliitus  non  esset  censuris,  a  Boiiifacio  id  obtiiiuit. 
«  Datum  RonicTC  apud  S.  Petrum  V.  kal.  Decembris 
anno  i  ». 

16.  AuxisseprcTterea  Caelestinum  carlinalium 
numerum,  consentiuiit  hisloiici'  septeiii  niinirum 
Gallos,  Italos  vero  qiiinque  ad  Caroli  regis  Siciliae 
gratiam  sacra  purpura  donasse  testalur  Jacobus 
cardiualis  '  : 


Venerat  ecce  dies,  ignota  ad  ciilmina  tollens, 
Oua  Calesliuus  proceres  augere  seualus 
FlasiUt,  et  Totum  couplet  :  uain  bis  repetitos 
Sex  creat,  H  G,illos  sepiein,  pauco-que  Latinns, 
Quiiii)iie  lauien  :  biiios  fratres  sub  lege  inorantes 
Instituil  piopria,  uullum  qiieni  subditii  Sedi 
ImuiiMlidta  pant  tellus,  ex  ordiue  patruiu 
Murrho  dedit. 


Recensentur  a  Ptolemaeo  Lucensi  ^  nonnulla 
eorum  noinina  subjectis  verbis  :  «  Fecit  autem 
post  Iioc  ad  petitionem  regis  uiiam  iiuigiiam  ordi- 
nationem  cardinalium,  inter  quos  tres  fuerunl  de 
regno,  videlicet  dominus  Landulphns  de  Neapoli, 
unus  de  Ordine  suo,  qui  vocatus  est  domiiius 
Thomas,  tertins  fuit  autem  archiepisco|ius  Bene- 
ve.itanus,  qui  ante  fiierat  abbas  Moiitiscassini  : 
fecit  et  caiicellariuni  regis  dominum  Guillelniuin 
de  Pergaiiio,  fecit  et  dominum  Joannem  Moikachi 
et  archiepiscopum  Liigdunensem,  ac  archiepisco- 
pum  Bituricensem,  primus  vocatus  dominus  Beral- 


1  Exl.  in  buU.  in  Cajlest.  V.  —  2  Bonif.  VIII.  I.  i.  Ep.  cur.  c\u. 
—  3  jorii.  >is.  Vat.  sigii.  niiiii.  IQilO.  Bein.  in  Clir.  Roin.  l'oia.  et 
alii.  —  *  Jac.  Card.  eod.  I.  iii.  de  elect.  CcClest.  c.  8.  —  *  Plol. 
Luc.  Hist.  Eccl.  Ms.  I.  xxiv.  c.  lil. 


C^LESTINUS    V.    —   CHRISTI    1204. 


143 


dus  de  Gloclio,  et  faclus  est  Albaneiisis,  seciindus 
factus  est  Peiiestrinus  ». 

17.  Ollciiilit  la  resailmodum,  atqueabalionavit 
alionim  cuiiiiialium  aiiiiiios,  (|ii(>i  uiii  coiisiliiim 
CaBlestinus  sprevisse  viiiebalur.  Exaspfravil  ctiam 
eos  iiiagis,  dnm  oh  iliiitiiium  Ecclesiiisticum  iiiter- 
rejfiium  |)ra'leiilasqiie  scililioiies,  Giej.,'orii  X  de- 
cretiim  de  cardinalibus  vacaiite  Scde  iii  conclavi 
coiitinenilis  juslis  dt;  causis,  quas  diulurni  iiiter- 
pontiticii  incommoda  osleinlebaiit,  renovavit.  Si- 
iniliter  in^Tatuni  ipsis  eitilit  noii  Koinain  ,  sed 
Nea|)olim  |ietiissi:,  de  quibus  Jacobus  cardmaiis 
hcEC  in  saiiclum  asperioiascribit'  : 


Addidit  crrato  diris  |jrocessibus  asper 

Insuper  tixc  Murro,  quod  cuiii  sibi  Itonia  dodisset 

Sceptra  sui,  dudumrjue  viam  succinclus  ad  lirbem 

Tenderet  eximiaui,  Petri  l'aulique  dicatam 

San;'uiue,  siibduclus  Carolo,  ((Eluque  sequente, 

Parthenopeu  deflezil  iter   Sed  priujitus  urctain 

Gregorii  legem  st.ituit,  qua  claustra  subire 

Cardineos  aidces  jussit,  Hastore  vacanie 

Ecclesia.  Ououdam  iex  i  la  tiiiieiida  recessit 

Concilii,  suspensi  piius,  renovata  per  i^tum, 

Quam  ii>  et  assiduo  laudeiit  vul^aria  plausu  ; 

Ceita  laiiieu  reiuin  doc' t  expeiienlia,  casus 

Biuc  subsiare  orbi,  cleroque  |iericula  grandes 

Urjientesque  metus,  iufaiidai|UB  criii.iua,  uondum 

Auliquis  cougfsla  malis  lucuuiberL'  spousa; 

Heu  dolor !  beu  laciyuKc!  paliuiur  siue  murmure  sa!vum. 


Haec  auctor.  Verum  non  inclusis,  ut  mos  tu- 
lit,  conclavi  caidiiialibus,  diuturna  inter[iontilicia 
niagno  rei  Ecclesiastics  dauiiio  consecota,  expe- 
riinento  compertum  est,  sanclusque  Poiitifex,  cum 
diviiiiNuiiiinis  timoreui  altissime  dufixum  pectore 
gereret ,  quaiiivis  (ut  erat  moribus  suavis.^iinis 
prieditus)  iu  rcbus  lionestis  cardinaliuni  votis  an- 
nuere  paratus  essel,  in  boc  tameu  excelstim  se 
animo  el  coiistaiiti-in  pra;biiit,  vitio  caidiiialium 
sua  potius  quaiTi  Chrisluin  sectantium  lenocinari 
dedigiiatus  ;  liibusi|ue  edictis  Crcgorii  X  decre- 
tiim  conslabiiire  enisus  etl.  Priuium  borum  boc 
fuit  ^  : 

a  Ca^lestiuus  episco[)us,  servus  servorum  Dei, 
ad  |)erpctiiam  rei  meiiioriaiii. 

«  Uoia  III  futurorum  evenlibus  sic  liuiiiani 
fallitur  inceititudo  judicii  ,  ut  quod  conjectura 
probabilis  ,  imo  intcrdum  attciita  cousidcratio 
utile  [lollicetur,  iion  soliiiii  inutile  sed  dauiiio>uiu 
repcriri  contiugat ;  nommnquaui  quod  consultu 
staluitur,  ex  sauioris  iiiS|)ectione  judicii  consul- 
tius  inveiiiatur  (iiifringatur).  Piobal  boc  iiifcrius 
describeiidcE  suspeusionis  cvcntus,  iii  (juo  etsi 
suspendeutium  boneslum  fuciit,  ut  credimus,  sa- 
lubrcque  |)roposituiii  ;  jicr  cjus  tamcn  liceiitiiim 
iiiundo  [iioveiiciuiit  iiicoinmoda,  et  velut  anti- 
qiiorum  vulnerum  adducerc  p;ttiuiitur  iteruiu  ci- 
catilces.  Piaj  (jiiidcni  iiiemoria;  Grcgoriiis  X  jirie- 
decessor  nosler  iii  Lngduncnsi  gcncrali  Coiicilio 
Gonstitutionem,  quae  post  obitum  suinmi  Poutiti- 


'   Jac.  Card.   1.  ui.  c.  0. 
Ep.    . 


—  -  iMs.  Arch.  Val.  sipn.   num.  539. 


cis  ad  cogendos  cardinales  sanctae  RomancD  Eccle- 
si;e   [iro  celeri  electioue  pastoris  terminum,  mo- 
diim,  et  formaui  seriosa;  arctationis  iiidixit :  sed 
tclicis  record.tioiiis  Adrianus  V  et  Joamies  XXI 
[irtcdeccssores    nostri   siiccessive    Coiislitiitioiiem 
i(isam  cerlis  con-ider;itioiiibiis,  prout  tuiic  SMasit 
eisilem  consulla  ciuilebi  consilii ,  siis[ieii(leruiit. 
Nos  auleiii  cmisiiltius  altcudentes  [lericula  gravia, 
(|ua3  [ler  vacationem  diutiniuii  ejusdem  Etclesia; 
uuiversaii  statui  (Iis[)endiose  proveuiuiit,  [iroutex- 
[leriiiiciito  tciii|iora  |iia;teril;e  [iroxime  v:ic;itioiiis 
ostendunt ;   [ii;eci[iue  cum    in^tent  undiqiie   dics 
iiialij  in  quibusTerra-Sancta  deplorat  desobitionis 
extrciiue  dis[iendia,  el  iiiler  [iriiici[)cs  oibis  lerrae 
aliostjue  fidcles  scaiuhila  [uillulaiit,  fremuiitangu- 
stiBe,  beila  crescunt ;  futuris  cupientes  obviare  pe- 
riculis,  susiieiisioiiem  Conslitiiliiiiiis  |ir;edictie  fa- 
ctaiii    [icr   jii.-Edcccssorcs   eosdiin   tollenles  ,    v;i- 
cuantes,  et  annullantes  oiiinino,  de  cerla  nostra 
sciculia  et   [ilciiitiidine   jiote.--tatis    Coiislitiitiniicm 
i[)saiii  (jiiS(|U(;  siilist;inliani  el  effcclum   iiitcgr;ili- 
ter  et  in  omiiibiis  siiis  parlibiis,  sicut  ab  i[)so  con- 
stitucntc  fuit  cdila,  firiiinm  illil>atuni(|uc  dccerni- 
mns  liiibcre  vigdrcni.  Niilli  ergo  oniiiino  liomi- 
num,  clc.  Datuiii  Aquila;  IV  lial.  Octobris,  PontiQ- 
calus  niistri  annoi».  Intcijcclis  alii|noii  dicbiis, 
cuiii  adveitisset  vim   litijns  edicli  a  cardinalibus 
eliidi  posse,  cum  illi  antequam  Perusio  Aquilam 
vcnireiit,  Carolum  Siciliae  regem  sacraniento  ob- 
striiixissent,  i|isuiii  cariliii;ilcs  noii   detentuiiim, 
si  Pontificem  iii  Nea[)olitani)  reguo  mori  coiitin- 
gciet  ;  vim  illius  sacramcnti  convulsit,  et  a  Ca- 
rolo   cirdinales   eo   casu   iii   conclave  adigendos 
sanxit '  : 

«  Ca;lestinus,  etc.  cliarissimo  in  Cliiislo  filio 
r.ostro  Carolo  rcgi  Sicilite  illiistri. 

((  Pridcm,  duiii  nobisciim  A(|uilaB  iiiorareris 
etplurcs  cardiuales  s;inctae  Uouiaua;  Ecclesia;  mo- 
raiili  s  Perusii  ad  praesentiam  nostram  venire  dif- 
fcrrenl,  ccrt;is  ratioiies  et  causas,  quare  rcgiium 
tiium  verebaiitiirintrare,excusabiliter  [iraetenden- 
tes ,  tu  [icr  dibictum  filiuiu  magistrum  Guillei- 
miim  Agarni,  caiionicuni  Fiigilcuscm,  procurato- 
rem  tuum  iii  Uomana  curia,  ad  lioc  per  te  S|)ecia- 
liter  constitutum,  eisdem  cardinalibus  sacraiiien- 
tiiin  in  aiiinia  tna  |)ra?st;iri  fccisti,  qiiod  si  coiitin- 
gerct,  uos  in  regiio  praiato  icbiis  buiiianis  exiini, 
tu  ipsos  ad  morandum  in  regno  [uaidicto  nec  coin- 
|)elleres,  nec  conqielli  |ier  iiliuin  [irocurares  ;  (|uin- 
iiiio  expeditus  ct  libcr  rcditiiset  cxitus  ex  eodcin 
esset  illis  juxt;i  eorum  arbilrinm  voluiiLitis.  Ciiin 
auteiii  Con^titutioncin  fclicis  rccordatioiiisGrcgorii 
[ia|):iX  faclaiii  iii  Cnucilio  Liigduiieiisi  stqier  aicta- 
tionecardiiialium  [)ostobituiii  siiiiuni  Pnntificis  ve- 
limus  sicul  Constilutio  fiiit  edila,  tirmnm  liabere 
vigorem,  sus(>eiisi(>iie  i(>siiis  iacl:i  [ler  pi;c  iiieiiio' 
ria;  Adridiium  V  et  Jo;inneiii  XXI  praedecessores 
nostros  omniiio  sublata  ;  et  si  casus  iiiortis  dicti 

'  liod.  Ms.  Ep.  XIV. 


144 


n^LESTINUS   V.    —    CHRISTI    1294. 


Pontificis  in  eodeiii  ret;iin  coiitingeref,  ad  te  se- 
cumlum  foriiiain  Conslitiitii)iiis  tjiisiiem  ipsaconr- 
ctalio  pfrlineret,  le  in  casu  iira^iiiisso  a  vinculo 
dicti  sacramenti  pcr  eumdein  procuiatoreni  in 
aninia  tua  pra'lati  alisijventes,  ad  oliseivantiam 
Conslilulionis  ipsius  juxta  niodum  et  lorinam  in 
ipsa  distinclos  noluinus  te  leneri.  Dat.  apud 
S.  Gerinaniim  XVI  kal.  Novembris,  Pontificalus 
nostri  anno  i  ».  1'aiicis  deni(|ue  diebus  antequrrn 
Pontilici.L  difinititis  apices  exueret,  Gregorii  Con- 
slitutionem  firmam  perpetno  esse  jussit  ',  abjecta 
ea  lege,  sive  Pontificis  ohitu,  sive  voliintaria  ab- 
dicatione,  sive  quavis  alia  ratione  sacrosauctum 
solium  vacuum  esse  conlingeret. 

B  Ca^lestinus ,  etc.  ad  perpetuam  rei  memo- 
riani. 

«  Constitulioncm  felicis  recordationis  Grego- 
rii  papa'X  pra'il( cessoris  noslri  faclam  in  geneiali 
Concilio  Lii;^dmieiisi,  quee  post  obitum  suinmi 
Poiilificis  ad  cdgendos  cardinaiesS.  R.  E.  pro  ele- 
ctione  pastoris  certum  mnduni  el  formam  seriosae 
arctatioiiis  indixil,  per  felicis  recordalionis  Adiia- 
num  V  prajdeiessorem  noslrum  suspensam,  et 
ejusdem  recordationis  Joannem  XXI  praedeces- 
sorem  iRistium  similitcr  (ut  audivimus)  revo- 
catam,  integialiter  et  in  omnibus  suis  paitibus 
ejusque  subslantiam  et  efTectum,  sicut  ab  ipso 
conslitueiite  fuit  edita,  fir.num  perpetiiuinque  de- 
cerniiims  babere  vigorem  :  seu  summus  Ponti- 
fex  rebus  subtraliatur  liumanis  ,  sive  reiiun- 
tict,  vui  quocuniqiic  modo  Sedes  Apost(dica  vacet. 
Nulli  ergo  etc.  Dat.  Ncapoii  IV  id.  Dcceinbris, 
Pontificatus  nostri  anno  i  ».  Exulceravit  etiam 
caidiiiaks  arcliie|iiscopuni  Deneventanum,  post 
coenam  crcatum  cardinaleiii  fiiisse  ^  :  adeoque 
contentio  exarsit,  ut  archiepiscopus  dignitate  dis- 
cedere  coactus  sil,  qna  [lostea  et  anliquo  ritu  do- 
natus  est  *.  Ncc  tacite  de  saiictissimo  Poutifice 
queri,  ac  inussitare  coepcrunt  iiiter  sese,  ut  de 
viro  geiendarnm  reriini  impcrito,  (jui  sylvas  taii- 
tuin  et  scopiilos  colere  assuetus  esset,  adejjto  lio- 
iiore  indignum  :  quotidie  plures  ad  dignitates  Ec- 
cle^iasticas  obrepeie,  qui  iis  gcrendis  inepli  csseiit. 
Iiijccta'  ergo  oh  bsc  viro  sanclo  ab  iis  religio,  qui 
se  olii  sacri  deliciis,  quas  olim  delibarat,  privari 
aegciTiiiie  fenbat,  ac  reriiiii  divinarum  contem- 
plandanim  di  sidenum  eo  imiiulit,  ut  card.  Jacobo 
teste  ad  Poiitificiam  dignitatem  depoiiendam  tota 
animi  coiitenlioue  incubucrit.  Rificiebatur  eiiim 
adeo  sacrarum  leruin  cogilationc,  ac  taiito  pietatis 
sensu  eral  dclibntus,  ut  appetente  Dominici  Ad- 
ventuslcmpore,  Poiilificiipcuriaeadministrationeiu 
in  tres  cardinal.  s  transfuderit :  ipse  vero  celli  hu- 
inili  in  palatio  sc  incluserit  ^  ut  soli  Deo  vacaiet  ; 
tuin  discordias  cardiiialium  de  se  obmurnuiran- 
lium  sopiret.  Ipsum  enim  proditum  luisse  ab  im- 


1  Exl.  post  Marlini  PP.  tirevia  pag.  172.  et  in  Ms.  Arcli.  Val.  sis;n. 
num.  53J.  Ep.  XIV.  —  «  Ibid.  c.  10.  —  '  Eod.  cap.  —  »  Ptol. 
Luc.  in  Annal.  —  '■>  Jac.  CarJ.  I.  ili.  c.  M. 


probis  cnriae  administris,  quos  urebat  avaritia,  ac 
Diplomata  ad  plnrium  gratiam  coiitra  fas  clicita 
atqueindc  crealam  sanctissimo  Pontifici  invidiam 
indical  PtolemiBusLucensis  '. 

18.  Alnlicatio  (  cp/cstiiiiet  de  ea  pracoiiium.  — 
«  Qiiaiiivis,  iiiqiiit,  CaBlcstinus  faceret  opcra  saiicli 
viri,  (jiiia  per  statuni  Pdiilificaleni  iion  reccsserat 
ab  innoceiitia  primi  statiis,  sed  eadem  huinilitas, 
eadem  puiitas  perseveravit  in  ipso,  licct  modus 
vivendi  esset  iminutatus  propter  dignitatem ;  de- 
cijdrbatir  tainen  in  suis  officialibiis  quanlum  ad 
gratias  qna)  fiebant,  quorum  ipse  noliliam  liabere 
non  poti  rat,  tum  propter  inipolentiam  senectutis, 
quia  aitatis  dccrepitae,  tnm  propier  incxperieiitiam 
rcginiiiiis  ciica  fraudes  et  homiiium  versulias,  in 
qiiibus  curi;c  inultum  vigent ;  unde  inTeniebantur 
grati.T  aliqiiaiido  fac  ae  tribus,  vel  quatuor,  vel 
pluiibus  personis,  mcmbiana  eliam  vacua,sed 
buUata. 

«  Hoc  igitur  percipientes  quidam  de  collegio, 
jain  incipiunt  (|uei  ulari,  et  ElcclesiaB  fluctuationi 
attendere,  ac  etiani  cidem  Pontifici  insinuare  sub 
praetextu  suae  sanctitatis  quantum  sibi  periciilum 
imminebat.  Interim  autem  rex  Carolns,  uttradunt, 
ordinavit  cum  Caelestmo  sive  cum  beiieplicito 
collegii  f.ictum  esl,  quod  curia  transferretur  Nea- 
polini.  Vadens  igitnr  iliiuc  multum  stimulatur  ab 
alitjiiibiis  cardinalibus,  quod  papatu  ced.it,  quod 
etiaiii  Roiiia  sub  ipso  penclitatur,  et  sub  eo  con- 
fuiiditur.  Quibusstimulisconcilatur  sanctus  pater. 
Qiiod  cuiii  per|)endissct  rex  et  clerus,  mandat  fieri 
piocessionem  a  niajori  Ecciesia  usque  ad  castrum 
regis  :  cui  processioni  ego  interfui.  Ubi  convene- 
runt  niiilli  episcopi  regionis,  oiiines  religiosi,  et 
totiis  clerus  ;  cuin()ue  pervcnisset  proccssio  ad 
dictuin  caslrum,  ubi  dictus  Ponlifex  morabatur, 
exciainavimus  niore  solilo  pro  benedictioiie  :  ipse 
vero  (iro  rcverentia  processionis  ad  feneslram  ac- 
cessit  cuni  tribus  episcopis.  Data  igitur  benedic- 
tione,  uniis  eiiiscopus  |irocessionis  praedictae  a 
saiicto  Poiitifice  audientiam  petit ,  loquens  in 
persona  regis  et  totius  regni,  quantum  ad  clerum 
et  popiilum,  me  praesente,  supidicans  liumiliter 
cidcm,  vice  ct  nomine  omniuin  supradictoium, 
voce  altissima  et  tubali  ,  (quia  processio  tota 
audierat  iiiferius  in  platea,  papa  autem  su- 
pcrius  in  fenestra)  ;  quod  cum  ipse  esset  gloria 
dicti  regiii,  nulla  persuasione  ad  resignandum 
consentiret.  Ad  quae  verba  ex  mandato  papae  uiius 
ex  episcopis,  (lui  cuiii  ipso  erat,  resppndit,  quod 
non  intendebat,  nisi  aliud  api  areret  unde  cons- 
cicntia  urgeietur.  Tunc  dictus  episcopiis  prolo- 
cutor  pro  rege  et  regno  alte  incipil,  Te  Deum 
lauda/iius,  et  tota  processio  proscquitur  ipsum 
usqne  in  tinem  :  et  ad  propria  redeunt  :  qiiod  fuit 
quideni,  ut  iiiihi  constat,  circa  fcstuni  beati  Ni- 
colai.  Hoc  auteiii  non  obslaiite,  adhuc  aliijui  car- 
dinalcs    mordaciter    infestant,    quod    penculum 

1  Plol.  Luc.  Uisl.  Eccl.  Ms    1.  x.MV.  c.  31. 


C.ELESTINUS   V. 


CHRISTI    1294, 


145 


animaesuaeimminebatsi  papatum  tenebat,  propter 
inconveiiifiitia  et  niala,  qiuc  seqiieb;intiir  ex  suo 
reginiine  :  ad  (|iie  verba  movetur  sanctiis  ». 

•  19.  Cum  vero  hactenus  inauditum  esset,  ut 
Ponlitex  Romanusdignitatedecessissel,  et  c;uteros 
pra-sules,  abbates,  episco|ios,  arcliiepiscopos,  pa- 
triarclias  id  quidem,  petila  ab  illo  faciiltale,  prtes- 
t;ire  jiosse,  at  Pontificeni  summum  id  agere  non 
posse  videri,  cum  iiullum  in  terris  superiorem 
agnoscat  ;  doctissimorum  virorum  consilia  ac 
nonnulloruin  praecipue  canlinalium  exploravit, 
reque  multum  agiiata  ventilalaque,  augustissi- 
mum  oniis,  sed  ipsi  intolerandum,  excuture  de- 
crevit.  Edita  ergo  Constitulioiie,  assentienlibus 
cardinalibus,  Romanum  PontiOcem  munere  abire 
volenttrm  posse ,  pronuiitiavit  ',  ad  tolifndam 
ambijiuilateni  :  «  Exemidum  inducens  »,  iiiquil 
S.  Aiitoiiinus ',  a  Clementis  [lapae,  qui  creatus  Pon- 
tifex  a  B.  Petro  renuntiavit  iiapatui,  ne  illud  in 
consequeiiliam  et  exemplum  duceretur,  ut  per 
volunlatem  et  electionem  praedecessoris  successor 
in  dignilatibus  Ecclesiasticis  in^titueretur.  Unde 
Linus  post  Petrurn  sedit,  et  post  Lintim  Cletus, 
postquem  Clemenstunc  Sedem  accepilB.  Sequenti 
vero  die  S.  Lucise  sacro  promulgatae  legis  iiiicto- 
ritate  usus,  cultuque  Poiitiflcio  ornatus,  cardina- 
lium  cinctus  corona,  imperaloque  iis  silentio,  ne 
dicentein  abrumperent,  scriplum  [irotulit ,  ex 
(|uo  allatis  abdicandi  henoris  eaiisis,  imparibus 
gerendae  dignitati  virtutibus,  efloelo  senio,  incom- 
ptis  moribus,  inculto  dicendi  genere,  imperitia 
rerum  gerendarum,  defectu  experieiitiie,  tenuitate 
ingenii,  judicii  inopia,  quae  magno  Christianae 
humilitatis  exemplo  exaggeravit,  Poiitificatu  se 
exuit. 

20.  Concepfa  est  hujusmodi  abdicationis  (i) 
forma'subjectis  verbis  :  «  Ego  Ca-Iestiiiiis  [lapa  V, 
motusex  bgitimis  causis,  id  est,  causa  huinilitatis, 
et  melioris  vitiB,  et  conscientiae  illae.-ae,  debilitate 
corporis,  defectu  scientiae,  et  iiialigiiitate  plebis,  et 
infirmilate  persoiiae,  et  ut  pia;tt;iita;  consulationis 
vilae  possim  reparare  quietem,  sponte  ac  iibere 
cedo  papatui,  et  expresse  renuntio  loco  et  digni- 


lati,  oneri  et  honori,  dnns  plenam  et  liberam  fa- 
cultatem  ex  nuncsacroeoelni  cardinaliiim  eligendi 
ct  [irovidendi  dumtaxat  canonice  universali  Ec- 
clesiae  de  pastore».  Hujusniodi  porro  forinain  ab 
ipso  Creleslino  compositam  non  fuisse,  indicat  Ja- 
cobus  cardiiialis  his  versibus  '  : 

Clarenle  per  ortnm 
Sole,  (Jie  feslo  Lucis  virginis  almae, 
Coccineam  clamydem  vesliiiis,  sigoaqne  gestans 
Ca!leslinus  herus  papx,  conscendit  in  unum 
Cum  patribiis  ibalamum  pallens  :  doctusque  latenter 
Portabat  clausum  scriptum  :  oec  defuit  hujus 
Anclor,  etc. 

Illuin  fuisse  BeiiedicttimCajetanum  cardinalem, 
existimatum  est.  Et  sane  i|)suin  deponendae  Ponti- 
ficiffi  digiiitatis  iir.Tciptium  suasorem  extitisse 
prster  alios  docet  rtdleiiiceus  Lucensis  his  verbis* : 
0  Dominus  Benedictuscum  aliquibus  cardinalibus 
Caelestino  [lersiiailet,  ut  officio  cedat,  quia  pro[iter 
suam  simplicitalem,  licet  sanctus  \ir  ,  et  vitae 
magni  foret  exempli,  saepius  adversis  confunde- 
bantur  Ecclesiae,  in  graliis  faciendis  et  circa  regi- 
men  orbis  », 

21,  Obsecrasse  cardinales  per  sacra  omnia  ut 
quantocius  Pontificem  sibi  subrogarent,  ne  Chris- 
tiana  res[)ulilica  in  discrimen  adduceretur,  tradit 
Westmonasleriensis^,  Et  quidem  solitas  dissen- 
siones,  renovata  Gregorii  X  Constitutione  praever- 
terat  sapienter.  Westinonasteriensi  vero  conseutit 
Jacobus  cardinalis,  diim  S.  Cffilestinum  haec  verba 
spirantia  sanctitatem  inducit  * : 

Duces,  prono  succnrrite  mnndo, 
£t  date  paslorem  viridentia  pascua  dantem, 
Praebentemque  gregi  rectum,  doctumque  perennis 
Pandere  itervita;,  nostrosque  ut  corrigat  actus, 
Obnixe  petimus,  cum  devius  impnlit  error: 
Nam  muitis  variisque  modis  errasse  fatemur. 
Audiio  '  serinoce  patris,  susplria  dulces 
Accipiunt  animos  procerum,  lacrymaeque  per  ora 
Decurrunt.  (^uismira  videns  non  flectitur?  etc. 

Excussisse  multo   magis  lacrymas  ex  oculis 
cardinalium   S.  Caelestinum,  addit  auctor,   cum 


'  Cap.  Quoniam.  Eit.  de  renuntiat.  in  6.  —  '  S.  Anton.  iii.  p.  tit. 
XX.  c.  8.  anle  §  1.  —  '  Eit.  apnd  Ciacon.  in  Caelest.  V  et  alios. 


1  Jac.  Card.  1.  iii.  c.  16.  —  *  Ptol.  Luc.  1.  xxiv.  Hi?l.  Eccl. 
c.  33.  —  3  Westm.  Flor,  Hist.  —  *  Jac.  Card.  1.  ni.  c.  IG.  — 
=  Ibid.  c.  17. 


(1)  De  Caelestini  abdicatione  voluntaria  iis,  q\ix  in  Annalibus  narrantur,  nihil  addendum  succurrit.  Dies  rei  gestae  diligenter  in  Anna- 
libns  ind  calnr  Lnum  superest,  adncemus  ei  liistoria  Ferretli  Vicentini,  quam  ipse  ad  annum  usque  uccxviii,  quo  (lorebat,  perdusit 
ac  vulgavit  .Muratorius Rer.  Italic  to.  ix,  nimirum  cardinales,  ne  abdicalionim  illaui  acceptarent,  diu  reiuctatos  fu  sse,  cum  res  nova  vide- 
lelur,  plena  peticuli,  nec  satis  constaret  utrum  id  jure  fieri  vel  admitti  posset.  Hinc  sponte  recedentem  rcvocaverunt,  rogaruntque  ne  id 
tandem  com^nitlerel,  ut  Ecclesia  veniret  in  discrimen ;  sed  perstitit  in  consilio  vir  Fanctus,  alque  tunc  tandcm  post  novem  ab  ea  demis- 
sione  P.nlificis  d'es,  caidinales  in  conclavim  secesserunt.  iNovendiale  istid  ante  reclusionem  serv,)ri  Caclestinus  lala  Canstituli.ne  edixcrat, 
quem  morem  nostra  etiim  aeiate  obtlnentem  lunc  ce,  is  e  optime  notat  P.  Fianciscus  P.gi  in  Breviario  ad  Vitam  S.  Ca;lesti'  i.  Unica  lan- 
lummodo  'lie  consultaiuin  fnit,  ex  quo  sua  bdes  lonstat  F  Pipino,  qui  in  siia  historia,  ad  annuni  sicicxiv  perlucla,  die  sequenti,  nempe 
post  lecusiomm  cardinalium,  Boui&cium  renuntalum  Pontificein  scribit.  Hunc  ip,-um  F.  Pipinuin  .-clatis  hujus  hi-ioriium  damns  t  stem 
illius  vaticinii,  quod  a  S  Cslestiuo  de  Bonifacio  prolaluui  ferunt  :  «  ln  p  patu  ut  vuipes  snbiisti ;  regn  bis  ut  leo  ;  morieris  ut  cmis  ». 
Cjeterum  sicul  oraculi  huju-  famam  veiustam  esse  contra  opinioncm  P.  Kr.incisci  Pagi  ex  testiin.ii.io  auctoris  hujns  ostendi,  ila  et  genui- 
num  et  a  viro  sancto  editum  oon  fac  le  demonstraverim  ;  cum  pluia  fuerint  atate  illa  ie  noc  PonllQce  spirsa,  quar,  vana  licet  et  fulilia, 
pronis  lamcn  auribus  a  Dimis  credoU-  scriptonbus  eicipiebantnr. 

Hoc  ipso  aiino  Ca;leslinus  cardinales  xii  renuntiivit,  non  quideni  Neapoli,  sed  Aquih-B  versans,  ut  Pagius  per  conjectnram  assecutus 
est ;  ego  vero  ex  vetusti  scriptoris  lestimonio  probare  possnm.  Ita  enim  scribit  auctor  Chronici  Parmiensis  ad  annom  ustjue  ncccix  per- 
ducti,  «  Qui  papa  (Caelestinus  )  equitavit  asinum  u>que  Aquilam,  et  ibi  fecit  xii  cardinales  ».  Mansi. 


Ann.  —  ToMis  XXlii.  —  Kayn.  IV. 


19 


146 


C^LESTINUS    V.    —   CHRISTl    1294. 


Pontificio  oriiatu  objecto  liirsuta  et  horreiiti  veste 
iiiiJutus  apiiaruisset. 


Tunc  '  abeiinte  fnra;  Pctrn,  collegia  pensant 
His  super :  it  visii,  quod  ccssii,  digna  voleutes 
Assuiiii,  rtfiruiit  |ilaciil05  adnitlere  copium 
Discessus  :  ipiiiiDqiie  rngant  ul  slare  sereuus 
Eiig.il,  jiiipliiraiis  iiiimili  M.ffragia  vnio 
hiviiia  lu  |)ltluui,  pupulii  siiie  Prasule  nioesto. 
Nec  2  deeraut  iai:ryii,a!  verbis ;  naui  laiiguidus  ille 
Secedens,  ve^tcs  liabilus  mulaverat  omues 
Pai  aliis,  chttiy  em  vesiilus  lerga  pilosam. 
Kit  3  monachus  qui  papa  fuit,  simplexque  sacerdos 
Pra^sul  :  el  inclinans  aiiis,  ciii  reaia  sceptra, 
luipeiii  dia  lenia  sacrum,  milhr.Tnue  bicorues, 
lllusliis  speciandus  herus,  clarlssma  lurba, 
Heligionis  ainiir,  clerus,  miliSiiue  pedester, 
Agricolffi  duri,  profiigus  meicalor  el  orbis 
farueranl  :  si  jura  cnluat,  Cbrislumque  salutis 
Auctorem  novere  suum. 


De  insueto  adeo  f;icinore  quo,  ut  ait  Jordaiius', 
a  Piacliuil  liuuii  ilalis  exeui|iiuin  slupemluin  ciin- 
ctis,  iiniUibile  p;uicis  »  ;  varie  siint  lociiti  auctores. 
Et  quidem  luiiiuulli  teinere  ralionein  illius  in  de- 
geiiens  et  abjecli  aniini  vitiuin  ,  ;ilii  in  tranquil- 
lilatis  studiuni,  alii  iii  bumilitatis  Christians  amo- 
reni  coiitulernnt :  ac  sane  Bernardus  aciitissime 
altigit,  duiii  abilicationein  linjusinudi  inajori  ad- 
miiatione  diguaiu  ,  quam  eieclionein  fuisse  af- 
ijniiaL^ 

ii.  Ne  vero  quis  niale  ipsuiii  Poiitiljcatu  abiisse 
arbitr;iretur,  non  iniiius  postea  iiiiraculis,  quam 
aute  ellulsit  ;  lisec  eniin  tradit  Vitae  auctor'  :  «  Ut 
inter  excciilionein  luijiis  facli,  et  ip-ius  laiidein  et 
adniirationeiii  nulli  dubio  ineniis  jiidicio  fluiia- 
reiit,  luiiaculuni  quod  priina  die  post  tjus  reiiun- 
liatiouem  Dominus  i^er  euin  facere  dignatus  est, 
certum  iiidicium  fuit.  Nain  ciim  post  ejus  niissam 
quidain  claudus  iiieinbris  coiitractis  sese  ad  peites 
ipsius  prosterneret ,  accepta  ab  eo  benedictioiie, 
sanus  erectus  est  :  quod  |)rofecto  non  fieret .  si 
quod  ab  eo  ge.-tum  ei;it,  tanquam  indijsMium  Do- 
ininus  rcprobaret ».  Eanidem  abdicalioiiein  ,  ut 
virlutis  luiditae  exemplum,  comiiiendavit  postca 
Cleiiiens  V ',  qui  ipf.um  sancloruin  Calalo^'0  so- 
lemni  ritu  iipposuit :  ut  inittam  S.  Aiitoiiinum,  qiii 
refert,  Petraicliam  factuin  collaiidasse,  ac  Dantis 
levilali  illius  opponit  gravitatem.  cujns  '  verba 
ornatissiina  referre  placet :  «  Pontiflcatu  maximo, 
(de  Cffileslino  loquilur  Petrarcha,)  velut  inortifero 
fasce  deposilo,  in  antiquam  solitudinein  lam  cu- 
pide  repedavit,  ut  hostili  compede  liberatum  cre- 
deres.  Qiiod  factum  solitarii  sanctique  patris,  vili- 
tati  aniini  (|uisquis  voiet  attribiiat,  (liis  Dantein 
carpere  videtur ;)  licet  enim  in  eadein  re  pro  va- 
rietate  iiigeiiiorum  iion  diversa  tantum,  sed  ad- 
versa  sentire.  Ego  in  primis  et  sibi  uliie  arbitror, 
et  uiundo  :  utiique  eiiim  propter  iuexperieutiain 


'  Cap.  18.  —  -  Cap.  19.  —  ^  Cap.  19.  —  »  Jorii.  .Ms  Vat.  sign, 
nura.  19G0  —  •■  Bcrn.  in  Clirou.  lioiii.  l'OBl.  —  «  Pelr.  de  Aliaco 
eard.  I.  il.  c.  Vi.  apnd  Sur.  tom.  ill.die  xix  .Mail.  —  '  Plol.  Luc. 
Hist.  Eccl.  Ms.  1.  XXIV.  c.  35.  —  *  Petr.  de  vit.  solil.  I.  n.  sect.  3. 
C.  18. 


rerum  humanarum,  quas  niulta  divinarum  con- 
teiiiplatione  neglexerat  ,  longiiniqiie  solitudinis 
amorem,  periculosa  esse,  aiiceps  et  turbida  pote- 
rat  altitudo.  Nam  quid  Cliristo  vistim  sit,  niira- 
Ciiliim  quod  per  eum  Deus  osteiidit  die,  qui  post 
reimnti;iti(inem  primus  illuxit,  iiidicio  esl ;  qiiod 
profecto  non  fieret,  si  qiiod  gesluiii  erat,  diviiutas 
non  probaret.  Ego  prorsus  altissimi  cujusdam  et 
liberrimi,  et  jugum  nescientis,  vereque  cfclestis 
aninii  lactnm  reor  :  alque  ita  sentio  ,  non  po- 
tuisse  id  ab  homine  lieri,  nisi  qui  res  humaiias 
juslo  pretio  a.'Stitiiasset,  quique  tumidum  fortunae 
caput  pedibus  subjecisset.  Anibrosii  patrocinio  lo- 
cus  eget ,  ex  eo  praeserliin  libro ,  quo  ad  vers 
humilit;itis  observanliam  sacram  virginem  Deme- 
triadem  coliortatur  :  Non  ut  dilectores,  inquit, 
hujus  saeculi  pnlant,  parvi  cordis  aiit  segnis  est 
aniini  lerreiias  opes  spernere,  honores  occiduos 
lastidire,  nec  ibi  gloiiam  qnaeiere,  ubi  lauditur 
pecc;itor  in  desideriis  aniniae  suac ;  et  qui  iniqua 
gerit,  benedicitur.  Unde  si  vcre  iiileliigatur  con- 
temptus  iste  reiuin  pia'senliuni,  ad  quae  temhit  et 
qiialia  concu|)iscat,  nihil  hujnsmodi  mentibus  re- 
ctiiis,  iiihil  iiivenitiir  erectius.  qu  t'  sacratissimis 
desideriis  iiinversa  transcemiunt,  neque  ad  iillain 
creaturam  ,  quamvis  potentem  atque  mirabilem  ; 
sed  ud  ipsuni  oninitim  visibilium  atque  invisibi- 
linin  aii.biunt  creatorem,  cui  appruiiinquare  cla- 
rescere  est,  quem  timere  gaudere  est ,  cui  servire 
regnare  est. 

«  Hiijiis  jiraeconio  laudis  quis  usquam,  quaeso, 
seu  quis  uiiquam  dignior  CaEleslino?  Reliqiiertint 
alii  naviculas  suasacrelia,  alii  possessiunculas, 
alii  teloneum,  alii  etiam  regna,  vel  regnoruin 
spem  ;  secntique  Clirislum  Doiiiinum  facti  suiit 
Apostoli,  facti  sunt  et  amici  Dei ;  inipatum  vero, 
quo  iiihil  est  altiiis,  rem  tain  exoptatam,  tamque 
luirabilem,  ut  ab  admiralioiie  ac  stupore  diclum 
leiant,  quis  ulla  a'tate,  prtesertim  ex  quo  taiito  in 
pietio  esse  coepit,  tain  mirabili  et  excelso  aiiimo 
conleinpsit,  qiiain  C*lestinus  iste,  prislinum  et 
noinen  et  locuiii,  et  amieam  bonis  inoribus  egesta- 
ti  in  appeteiis,  atque  dum  caeluin  snscipit,  terrae 
immeiiior?  Quem  in  statu  quolibet  aeque  Deo  pla- 
cituin  quis  non  viuet,  qui  mira  ejiis  opera,  sed 
alio  digna  slylo  trifariam  distiocta  periegerit,  quaj 
gessit ,  aut  antequam  ascenderet,  ant  postquam 
descendit ,  aut  dum  sedit?  Quid  iniri  autein,  si 
virtus  o[)eruin  non  defuit ,  cujus  et  animi  tenor 
unus  et  qua  licuit  vitae  mutatio  nulla  fuit?Siqui- 
deiii  in  supremo  reruiii  culmine,  et  inter  augustis- 
siinum  ac  papalem  thalamuin  angu^tam  sibi  ere- 
miticamque  cavernuiaiii  ineditalus,  in  alto  liumi- 
lis,  iiiler  turbas  solitarius,  iiiter  divites  pauper  vi- 
xit».  Noiinuliisque  interjeclis  addit  Petiarcba: 

«  Ad  CaBlestinum  redeo,  ciijus  ascensus  quam 
moestus  quninque  contra  aniinum  siiuiii  esset,  de- 
sceiisus  ia'tus  et  spontaiieus  declaravit.  Audivi 
narrantes,  qui  viderunt,  tanto  illum  fugisse  cum 
gatidio,  eaque  signa  iu^tiliae  spirituaits  ocuiis  ac 


C^r,ESTINUS   V.    —  CHRrSTI    190V 


l'i7 


fronte  gestantem,  (inm  a  conspectn  Cnncilii,  jam 
tandein  siiii  reciiiilns,  ac  lil)ur  aljsccdcrct,  (inasi 
noii  hinnerntn  lilando  oiicri,  sed  coliiim  diiis  sc- 
curibiis  snlidiixisset ,  uli|ue  ejus  in  vnltu  nescio 
qnid  an}Tcli('iim  relucerct.  Nec  imnierito  :  norat 
enirii  (|ni(l  rc|)('lcret ,  nec  ()niii  (limitlcret,  i}j;iiora- 
bat.  (^erle  a  laboribiis  ad  re(jniein,  ab  insanis  dis- 
ccpt  itioiiibns  ad  divin.i  colloijuia  r(!ineat)at :  liii- 
qucbat  Uibcin,  ibal  animo ,  et  nisi  snccessoris 
fastus  obstaret,  pedibus  ibat  in  montein  liis|)idnm, 
fateor,  ac  iiriErnpliim  ,  siid  nnde  sibi  iilanum  iter 
esset  ad  superos  ».  Hacteiius  Pe.trarcba.  Exeo  vero 
atipic  aliis  snperiori  ioco  dictis  rcfi^llniilnr  non- 
nulla  iiiepla,  apocryplia,  et  iabulosa  di!  voce  ab 
impostore  per  tiibam  oblonfiiorein  noctu  immissa, 
atqiie  alia  qiia?  a  iioniinllis  recciitioribns  liislorine 
fuere  incaute  coiisiiiiiata  ,  qna'que  novatores  in 
centuriam  tcrtiani  decimam  contnlere  ' ;  impu- 
dentissimi  vero  niortalium  non  ernbucre  san- 
clissiinum  Ca;leslinuin  liypociisis  damnare  :  sed 
missis  blasphemis  instilutam  oralionem  repe- 
lamns. 

23.  Electio  Bonifacii  VIII,  et  efus  anteacta 
qesta.  —  Vacante  igitur  Sede  ob  volunlariam 
(^irlcstini  abdicatiom^m ,  |)osti|uam  is  mensibiis 
quiii(|iie,  diebus  iiovcin  Poiitificatum  teiiuissct  (id 
eniin  lemporis  a  quinta  die  Jnlii  qua  renuntiatum 
vidiinns  ad  diem  S.  LncuE  sacrnm,  qni  in  xin  D(!- 
cenibiis  incidit,  (jno  inunere  abiit,  excnrril)  ciinli- 
nales,  ex  renovala  a  sancto  viro  Gregorii  X  lege, 
conclavi  inclnsi,  ini|)loranil;e  Spirilus  sancti  opi 
veteri  institnto  vaca\erunt,  acdeniuiii  Bciiedicluni 
Cajclanum  patria  Anagiiinm,  Luilfredi  Cajctani 
filiiim,  jiresbi^tcrum  cardiiialein  lit.  SS.  Silvcslii 
et  Mariini  consentientibus  volis  Poiitificem  crea- 
runt:  in  cujus  electione  servalos  ritus  describit 
Jacobus  cardinalis*: 


Jani  veneranda  (Jiicum  cleri  stipata  catervis 
Turbi  iiovuin  leclnra  1'atieiii,  ci)nvencrai  aula 
Repis  ;  el  excmso  la*  quino  luniine  Chenbi 
Lege  dalo,  proceres  obsiructis  inarmore  valvis, 
Caixere  clauiluiitur  :  necnon  servala  prioruin 
Teuipora  sunt  morumque  senuin,  niissa!i|ue  celebres 
A  p.(lribus,  v.icesque  ducum  resonare  per  liymuos, 
Seiniiiqiie  liifTusiis.  Posi  ba!C  procedere  visum  e.-t  : 
Scrutanlesque  ^uum  per  clauslra  siieulia  votum 
Moi  reieranl,  paluitiiue  viris  iiaud  spirilus  idem, 
Sed  quasi  conformis  :  nam  plurima  nniniua  fralrum 
In  te  conveiiiunl  :  (aiii  iicet  ailera  fassi;, 
0  cardo  Bciiedicte  sacer,  levit.i(|ue  quimilain, 
Eligeris  :  nam  digua  quldem  concordia  vocuni 
Actessit,  paler  aiine  palrum,  ne  prom|itior  ausit 
Uis  aliud  culpam  celans  iinxisse,  rubeutum 
Quisque  tuo  subniissa  pedi  dedit  oscuia  supplex. 
Sic  ^  igiUir  lacryinans,  ac  moiis  pondera  liijrans 
Assensit  gestare  jugum,  jam  doclus  ab  aute 
Quis  labor  et  ineritum  cruclel,  quam  publica  cura 
Ponlilicem.  Roseis  spinain  subslare  cruentam 
Floribus,  baiid  dubiiat,  ceu  pa-.tor  conscius  invi 
Cumque  forct  lienedictus  ei  de  fonte  pereuui 
Nomeii,  ul  excrescens  iierei,  majorque  secundis 
Rebus  bic,  atque  adeo  laudem  converteret  heros 
Gestorum  in  laudes,  praesui  Bomfacius  lude 


'  Cenl.  xri    c.  7    col  736.  et  c.  10.  col.  1012.  —  -  lac.  Card. 
|.  I.  ile  Cousecr.  Boiiif.  c    1.  —  •<  Kud.  !ib.  c   'i. 


Diciliir  :  in  voc?s  modularis  spiritus  alinas 
Cnncrepat,  ac  popiilus  festiuat  :  currere  miles 
Teiitat  in  auditum,  etc. 

Contigil'  IX  kal.  Jannar.  ipso  Natalis  Domini 
pprvij.filio  creatio  Boiiifacii,  nt  observat  Jacobns 
cardiiialis  liis  verbis  :  «  Posl  hiijnsii.odi  (>  i  lcslini 
cessionein  die  imdecima  ,  vijjilia  scilicct  Nalalis 
Doiniiii,  (|u;p  libcntis  liinc  niillesiini  duccntesimi 
nonafji^simi  ipiarti  aniii  ulliino  decnrrcbat  dii!, 
Bonifacins  VIII ,  tnnc  Bciicdictns  G,ijct:uiiis  no- 
niine,  Aiingnia  ortiis,  iirofuiidaj  jnris  ntrinsqne 
scientia;,  Ionf<iquein  illis  exercilii,  doctrpqne  expe- 
riciitiip,  iii  Riiniana;  Ecclesia!  moribus  vcteraiiiis. 
cardiiie  eliani  insi,:;iiis,  in  summum  Pontificem 
scrutinio  accessioneqiie  elijiitnr  ».  Ornat  illiiin  si- 
millimo  elofjio  Ptolemocns  Lucensis  '.  E\plicare 
vero  |iiimiini  coefiit  rerum  gerendarnm  indu- 
striain  in  Othoboni  cardinalis,  postea  in  Pontifi- 
catii  Adriani  V  iiiiiicnpnti,  lcj^atione  '  aiiiplissima, 
qiiaiii  is  in  Angiia  obihat.  Patroni  etiam  causariim 
ac  dein  notarii  Apostolici  functus*  munere  a  Ni- 
cnlao  III  uiia  cuiii  Mallb.io  cirdinale  adliibitns 
est",  ut  foeilcris  intcr  Roiliil'  lnini  Ronianonim  et 
Carolum  1  SicilitE  reges,  de  ProvinciaB  Elrnriajqne 
dnniinatu  conlendentcs,  inenndi  formnlas  coiificc- 
rel.  Tiini  sacra  |)iirpuia  ornntiis,  priinnm  diaco- 
nus  S.  Nicolai  in  Carcere-Tnlliaiio,  dcin  prcsbyler 
tit.  SS.  Silvcftri  el  M;irtini  crcatiis,  cnm  clo(|iiciitia 
valeret,  a  Marlino  IV  ad  Carolum  I  rcfjein  missns 
est,  ut  ipsuin  a  snscipicndo  ciim  Pctro  rege  Ara- 
gonuin  siii^iilari  cerlaniine  detirren  t  *.  cnjus 
S|irevisse  consilia  niaximo  exitio  fnit :  Nicolao  IV 
Pontifice,  gcssif  in  Sicilia  cileriori  legati  Aposlo- 
lici  mnnns  ad  popnlos  in  Ecclesiir-  et  Caroli  lide 
continendos  :  atqiie  ab  eodeiii  ['oiitil.  coiiiponeiida! 
gravi>simae  inlcr  cleriiin  Liisilaniae  el  Dioiiysium 
regem  controversitE  prafccliis  '  ;  paulo  jiost  ad 
transalpinos  reges  una  cum  Gcrardo  episcopo  Sa- 
biiicnsi  missus,  saiicicnilae  inler  Caroliim  Sicilia; 
et  Alfonsum  reges  concordia;  pra^fnit':  tnm  icsti- 
tnendi  regno  Jncobi  regis  Bali^arium,  conciliandi 
eidein  Alfonso  Caroli  Valcsii  ac.jiire  aclione^inc  in 
Valcntiae  rcgiia  dccedentem  adniitti^ndi ;  sopicnd.T 
inter  Eduardum  Anglorum  el  Pliilippum  Fraiico- 
rnin  reges  (lissensionis.  tiilaniia'  iii  Galliis  ordinis 
Ecclesiastici  iniinunitalis  a  Pliijippo  oppressae;  de- 
nique  ingenlis  auxilii  pro  instauranda  pereunte  re 
Syriaca  compnrandi,  proviiicia  demandata  est '". 
Dum  tencbal  inlerpoiitific.iuni  a  Nicolai  niorte, 
datum  eidem  Benedicto  vitio  est,  discordias  cardi- 
nalium  ipsiim  alnisse"  ;  unde  verbis  asperioribns 
a  rege  Carolo  cxccptns  est :  qnan(|nam  postca  Cse- 
lestino  Pontifice  in  illins  gratiam  se  insinnavil,  ac 
papaliscuriaeadministralionem  corripnit '*.  D(!scri- 

'  Jac.  Card.  S.  Georg.  ad  Vel.  Aur.  iu  Pra^f.  oper.  —  ^  ptol.  Luc. 
Hifl.  Eccl.  Ms.  I.  x.\iv.  c.  36  —  3  Bouif.  1  v.  Ep.  CDLXVi  — 
*  Jord.  Ms.  Val.  sisn.  nuiii.  IGfiO.  —  ^  An.  Cbristi  1280.  num.  2. 
—  »  An.  vm.  num.  12.  —  '  An.  1290.  num.  2t.  —  8  An.  IJSq! 
rum.  17  —  9  An.  1290.  num.  20.  el  an.  1291.  uum.  51.  —  lo  An! 
12911  num.  18,  19,  20  el  28.  —  "  An.  1293.  uum.  2.  —  i*  IHol. 
Luc.  llisl.  Ecci.  I.  .\xiv.  c,  31. 


148 


C/F.T.KSTTNTTS   V.    —   CHRISTI    1294. 


bit  ejiis  dotes  S.  Antoninus  his  verbis':  a  Nobilis 
secunduin  saeculum,  vir  utique  prudens  et  litlera- 
tus,  et  niagiii  aninii,  zelator  niagiius,  et  couserva- 
tor  juiium  Ecclesi.e  B.  Fastus  vitio  vuli^o  notatur 
ab  liistoricis  ^,  e  quibus  Jordanus ',  ubi  nonnulia  de 
singulari  illius  uiduslria  peritiaque  dixil,  subjun- 
git  :  0  Sed  e.\  hoc  factus  est  fasliiosus  et  arrogaiis, 
oninium  coiilem[)tivus  :  unde  faclus  Pontifex  prse- 
decessoruni  suorum  Nicolai  et  Caelestini  gratias 
revocavit  ».  Oinniuni  vero  accuratissinie  illius  pri- 
milias  describit  Jacobus  cardinalis,  a  qiio  superius 
dicta  confirmantur,  ac  priinuni  a  patria  ila  exor- 
ditur* : 


Clara  domus  gemiit,  quani  nutrit  Anaenia  coUe 
Gajelana  virum  dives,  ceu  caruiina  vatum 
Insinuaut,  urbs  ilia  fuit  diclo.|ue  vetusta  : 
Sed  longe  majore  grailu  prsl.ita  reffrlur, 
Florida  cui  Inidices  nostro  producere  plantas 
Tempore  concessum  est,  quse  Petn  se  nionardia; 
Imi.ierio  cundas  subigunt  de  jure  calhedras, 
Ouos  inter  iira>lucet  herus,  cui  scandere  fasces 
Jus  erat.  Ku  leguni  titiilum  sorlilusab  olim 
Sa;pe  tulil  caiisis  leges,  et  perculit  hostem 
Sffpe,  repercussii,  coiitundens  spicula  viclor 
Saepe.  Fiiil  mens  alla  viru,fc6.  unda  jnvenlus, 
El  docile  ingenium.  Solers  induslna,  prouipluni 
Obsequiiim,  s^cura  palam  prudenlia  fari 
Prffisulibus  feci-re  viam,  qua  Irjctus  in  allum 
Crescerel  :  binc  sciiha;  munus  papalis  adeplus, 
Oiniiia  perliactans,  c  arus  dictaMiiiie  quoudam. 
Cardineo  fulsil  rulieo  levila  sacerdos, 
Cardo  manens  Beuedittus  berus,  minc  culmine  sumnio 
Imperat.  0  pielas  miserautis  in  omnia  Chrisli, 
Ecclesia",  cujus  lacrymis  et  vulnere  diro 
Sanamur,  gens  csca  uialo,  cscala  parenlum 
Dcliclis,  duin  tantus  apex,  qui  sacula,  uiores, 
Poutilicis,  clerum,  reg^^s,  procere  que  ducesque ; 
tt  Gj  los,  .\nglosque  procul,  fraudes  |ue  unnasque, 
Terrariimque  phigas  oibemque  reviderat  omnem, 
Komanffique  statuin  ^edis  :  veteraniis  in  illa 
Eligilur,  pensata  quidera  medirina,  cosquaiis 
LangMores  libi,  Curiste  Deus,  sed  proxima  nobis 
Tempora  prospicimus  ^uccessil  inardua  prudens 
Fiuclibus  in  mediis  orlus  :  Campania  talem 
Edidit,  ac  tanlam  produxil  Aaagnia  prolem. 


Prsenuntiasse  S.  Caelestinum  Bonifacio  Pontifica- 
tuin,  scrihit  versu  Jacobus  cardinalis^  idque  se  ex 
ipsius  Bonifacii  et  aliorum  ore  accepisse  :  additijue 
in  ciiria  A|)ostolica  paulo  post  a  sua  abdicatioiie 
remoratum,  ut  aiileactse  vita^  errata  sacra  exho- 
mologesi  apud  Boiiifacium  expiaret  ^  Aucloris 
verba  haec  sunt,  Cteleslinuni  coinpellantis  : 


At  tua  simplicitas,  perfectio,  puraque  mentis 
Reli?io,devota  fides,  spes  tirma  salutis, 
lllo  se  reserant,quo  duicis,  in  ouinia  verax, 
Cuncla  sevi  comuiissa  tm  peccamina  pandis 
Summo  apiii  :  quffi  causa  senem  remanere  coegit, 
Postcessum  papale  decus  discedere  promptum. 


Narrat  soluta  oratione  ideiu  auclor,  ut  Boni- 


'  S.  Anton.  lit.  xs.  c.  8.  §  1.  —  -  Ptol.  Luc.  eod.  lib.  c.  3G. 
Jo.  Villan.  I.  vm.  c.  6.  Viloc  B  nifacii  scripl.  .Ms.  Vall.  sign.  lit.  C. 
num.  2.")  el  "9.  tiiiii  Cnrapagni  Chr.  Ms  1. 1.  Pelrarcha  I.  ii.  de  Vita 
solit.  secl.  I'i.  c.  18  et  alii.  —  '  Jord.  Ms.  Vat.  sign.  num.  19(i0. 
—  *  Jac.  card  S.  Georg.  Ms.  Vall.  I.  I.  de  corou.  Bonif.  c.  3.  — 
5  Jac.  card.  1.  ii.  de  cauoniz.  S.  Cailest.  c.  18.  —  «  Eod.  I.  c.  i'j 


facius  sanctum  virum  tradere  custodiEe  meditare- 
tur,  isque  curiae  strepitus  perosus  fuga  solitudi- 
neiu  repetierit  :  «  Huinane  ,  inquit,  cedeutein, 
(iieinpe  Ccelestiuuni),  Iractans  eimi  secuin  ad  Ro- 
nitinas  vel  Canipaniae  parles  ducere  tentahal,  cavens 
sihi  Ecclesia?que,  ne  viro  siniplici  aliquoriim  calli- 
ditate  |iericuli  aliquid  suaderetur.  Sed  lainen  sua 
in  lenipus  frustratur  0|iinione :  nam  in  die  festi 
Circuincisionis  ejusve  crastiuo,  Neapoli  Romam 
iter  aggiessurus,  prcTmissum  suas  celaiitein  vias 
Murroiiem  ejus  insciis  custodibus  divertisse  com- 
perit,  lis  Buiiifacius  caute  anxius,  nec  coeplum  iter 
prosequi,  nec  latitanlem,  ac  si  ejus  rei  non  adver- 
tissel  destitil  »,  Sed  de  Caelestini  fuga  iteruiii  anno 
sequenli. 

24.  Nazarethana  cedicula  e  Dalmatia  in  Ita- 
liam  divinitus  advecta.  —  Nobilitata  est  hoc  anno 
Italia  augustissimo  niuuere  sacra  Deiparai  aede 
Nazaretliana,  quae  ante  annos  tres  ac  menses  septem 
in  Daimatia  constiterat.  Qiia  de  causa  in  Picenum 
supeiato  Adriatico  mari  trausvecta  fuit,  haud  plane 
coustat  :  iuaxime  certe  inde  aedi  sacrae  dignitas 
coiiciliata  est ;  divini  enim  aliquid  in  ea  inesse 
conspicuum  fuit.  Cum  ita  locuiii  niulasse  comper- 
tum  est,  Frangipanius  ex  primaria  veterum  Rnma 
norum  prosniiia  ortus  Illyrlci  pra^tor  similem 
aedem  in  eodem,  ubi  substiterat,  loco  condidit,  ut 
refert  historiae  Lauretnnaj  scriptor  '  :  «  Nicolaus 
Fraiigipanius  novam  asdem  Nazareiise  parem  ac 
geminam  in  iisdem  vestigiis  ,  ulii  illa  slelerat,  abs 
se  exstriictam  magiiifico  circumdedit  templo.  Id 
templum  S.  Mariae  a  Tersacto  vocatur,  vel  veteri 
sanclissimi  sacelli  meinoria,  vel  novis  miraculis 
nobile,  et  in  eo  templo  ad  januam  assiniulatffi  Na- 
zarena'  domus  egregium  Nicolai  Frangipanii  mo- 
numentum  hodie  visitur,  qiii  templi  conditor,  pro 
sua  erga  natalem  Virginis  domum  eximia  reli- 
gioue  proximum  illius  vestigiis  sepulchrum  elegit 
sibi  posterisque.  Quinetiam  marmorea  iiiibi  tci- 
bula  exlat  peranliqua  taiiti  miraculi  ail  posleros 
teslis,  in  qiia  iiicisum  :  hic  est  loccs,  m  quo  olim 

FUIT  SANCTISSIMA  DOMUS  B.  VIRGIMS  DE  LAURETO,  QUi« 
NUNC  IN  RECINETI  PARTIBUS  COLITUR  ».  Cimsedlt  mictu 

iu  sylva  Recinetensis  agri  pa  sus  mille  circiter  a 
mari  dissita,  qusead  nobilem  matronam  Laurelam 
nomine  pertinebat,  atque  inde  Lauretana3  domus 
noinen  traxil:  quod  insigne  prodigium  memoratus 
auctor  his  verbis  enarrat  *  :  a  Cteleste  hoc  do- 
num  mira  o|iportunilate  transmissum  Italiae  est 
anno  mccxciv  »,  Et  infra:  «  IV  idus  Decembris  in-- 
signi  ac  sempiternae  memoritc  commendando  die 
Virgo  Deipara  pacem  saliitemque  Italite  ferens  ,  in 
Piceno  stuc  donuii  sedem  optavit.  Piceniim  regio 
Ilalice  esl  haud  ignobilis  et  satis  opulenta,  e  re- 
gione  Dalmatiae  sita,  interjecto  Adriatico  mari, 
quodetiam  Su|.erum  afipellatur.  Ergo  sacrosancta 
doinus  e  Dalmatia  trans  Adriaticum  siniim,  qua 
trajectus  patet  millia  passuum  ferme  centum.  in 

'  Tursell.  I.  l.  aisl.  Laur.  c.  9.  —  '  Lod.  I.  c.  (i. 


C^LESTIXUS  V.    —   CHRISTI    r2'J4. 


149 


Picentim  dclata  ,  consefiit  in  Rt>cinet(Misis  agri 
syiva  iiiiile  ciniter  passus  a  mari.  Ea  >ylva  ina- 
Ironae  cujusdam  Recinelensis  erat  divilis  juxta 
piaecjue.  Laurei<e  nomen  fuit :  cujusdeiude  nomine 
Laurelana  aedes  appellata  immortalum  vicissim 
reddidil  celtbritatem  ei,  unde  nomen  acceperat. 
Tenet  f.ima,  nec  vana  est  fidts,  vcniiMiti  Deiparae 
domicilio  arbores  obvias  velut  venerabundas  iucli- 
nasse  se,  ac  deinde  pronas  perstitisse  quoad  aevo, 
ventis,  ferro  procumberent.  Promde  dum  staret 
nemus,  quud  liodie  excisum  est,  inclinatasad  ;rdis 
advenliim  longo  ordine  monstrari  solitas  peregri- 
nis  tanti  miraculi  testus,  recens  est  adhuc  memo- 
ria.  Narravit  mihi  haud  dubia  lide  vir  abs  se  com- 
plures  illarum  arborum  nou  fere  amplius  viginti 
abliinc  annis,  nec  seniel  nec  sine  adiniratione 
conspectas ;  toto  videlicet  trunco  pronas  eas  fuisse, 
ac  procimatas  versus  mare,  qua  sacrosancta  do- 
mus  in  destinatam  sylvae  sedem  sublimis  invecta 
transierat :  easdem  porro  exciso  etiam  saltu  sui>er- 
stites  diu  fuisse  religione  tutante ;  demum  annis 
ab  hinc  circiter  viginti  rustiiorum  accolarum  in- 
scilia  ca?sas,  ne  impedimento  aratioiii  fuent. 

a  Iutempesta  nox  erat,  cum  Virginis  domus 

vacuum   syivae  spatium  iusedit.  Custoiiiebant  tum 

armenta  Recinetensium  in  pruximo  saltu  pa^-tores, 

divisis  iiiter  se  de  more  vigiliis,  cum  subilo  lux 

sacra;  circumfusa  domui  excubantiiim  oculos  eo 

repente  convertit.  Mirum  eis  videri  novum  in  soli- 

tudine  illa  tectum.  et  quidem  luce  tonspicuiim 

subito  exlilisse.  Et  fuit  inler  eos,  qui  eaui  conspe- 

xisse  se  diceret  cum  sublimis  supra  mare  ferrelur. 

Igitur  sociisad  sptctacuium  excitatis,  primo  mulla 

inter  se,  ut  est  admirantium  mos,  si-cilari;  inde 

mutuis  se  vocibus  ad  rem  explorandam  accendere, 

omuesque  pariler  id  quod  erat  conjettare  coeiie- 

runt,  ibi  aliquid  esse  divini :  accedunt,  tectum  su- 

beunt.  Limen  ingressi,  cohorrescere  primum  ani- 

mos,  mox  inusilata  quadam   dultedine  perfumli 

senliuut.  Itaque  venerabundi  precibus  reiiquam 

exegere  noctem,  quaecumque  sub  tecto  erant  in- 

tentius  contemplantes.  Prima  inde  luce  exiis  non- 

nulii  Recinetum  (abtratabeo  loco  millia  [lassuiim 

feriiie  quatuor)  iter  intendunt :  quae  viderint  do- 

minis  nunliant.  Tota  res  primo  ob  aiictorumsim- 

plicitalem  cum  ipsis  aucloribus  spreta,  vaua  sciii- 

cet  ab  iis  afferri,  et  furtasse  objectam  iu  soinnis 

imaginem.  Pasioribus  deinde  oiiini  asseveratione 

afQrmantilius,  eniinvero  oculos  facluros  fidem  si 

velient ;  douiini  magis  vtlle  credere  quam  audere. 

Ad  ultimum,  ne  aut  creditum  temere  tam  iiisoii- 

tum  miracuium  rusticorum  hominum  testimonio, 

aut  pro  vano  praetermissuiii,  qiiod  verum  esset, 

ipsorum  incuria  viderelur,  illis  comitt-s  addunt 

se,  quid  tandem  rei  foret  exploraturi.  Ubi  ventum 

est  in  denionstratum  nemoris  locum,  et  [lastorum 

fides  extitit;  vix  satis  oculis.  vix  sibi  quisque  cre- 

debat.  Certe  illam  aedem  ibi  nunquam  antea  vi- 

sam,  nec  recens  conditani.  quod  tjus  vetustas  satis 

osleadal,  divinitus  ulique  aliuude  advectam,  aut 


coelo  delapsam,  Talia  admirabundi  inter  se  mussi- 
taiiles  propius  atcedunt :  tectum  ceniunt  iion  tam 
S[)ecie  quam  antiquitate  insigne.  Mirantur  adeo  ve- 
tiistum  irdificiu'11  stare  luillis  innivum  fundamen- 
tis,  iiiiliis  sutriiltum  admiiiiculis.  Mt)x  suspensis  aiii- 
mis  liinen  intrant,  R.  Virginem  Jesum  [lUerura 
coin|iIexam  SM[)[)lices  veneraiitur.  Nec  [lietatis  de- 
fuitfructus.  Tantus  re|iente  eos  la;titice  mistus  hor- 
ror  incessit,  nusquam  ut  in  omni  vita  prsesentius 
Dei  numen  scnsisse  se  dicerent.  Cinfestiiii  igitur 
in  urbem  citato  recurrunt  gradu,  divinum  muiius 
inter  se  sibi  et  patrine  gratulanles.  Praeci|iuum  Lau- 
relae  malronre  gaudium  fuit,  tujus  saltutn  divina 
illa  aedes  insederat. 

«  Ut  primiim  urliem  tanli  miraculi  fama  [ler- 
vasit,  velut  signo  dato,  mirus  hominum  cujusque 
ordinis  ac  generis  insolito  spectaculo  ocuios  im- 
piere  cupientium  concursus  fleri  in  sylvam.  Non 
pueri,  Don  puella',  non  senes,  non  debiles  domi 
continere  se  posse.  ^Egri  quoque  relictis  grabatis 
adiejiere,  vi-endi  cupiditale,  ut  fit,  vires  siibmi- 
nistrante.  Plei  ique  im|ietu  quodam  ardoris  ruentes 
certalim  ante  alios  provolabant,  ut  taie  spectacu- 
lum  oculis  cajiesserent  primi.  Quo  propius  perve- 
niendi  spes  adinuvebalur,  hoc  magis  concurren- 
tium  iiuiiiiUuio  vi.-eiidijue  cu(iido  crescebat.  Ubi 
veio  sacrosancta  sedes,  cujus  conspeclum  raini 
arborum  inlersepserant ,  in  a|iertiorem  saltum 
ingressis  subilo  aiipaniit,  conreslim  omnes  in 
unum  coinolare  coe|ierunt  :  tantique  undique  ex 
sylvae  semilis  repente  coiicursus  facti  adire,  con- 
tiiigere,  oscularisanctos  parietes  cupientium,  ut  se 
mutuo  prementes  (lieiiealii  superalios  corruerent. 
lu  augustee  sedis  ingressu,  dum  venerabundi  salii- 
tant  Virginem,  iogenti  religione  perfusi  lacryiiia- 
rum  viin  profundunt,  consilia  ineunt  melioris 
vitae,  ab  eo  loco  divelli  nequeunt.  luter  hac  iiigen- 
tes  undique  aegrorum  praBci[)ue  ac  debilium  cla- 
mores  exaudiri,  confusis  vocibus  patronam,  ma- 
trem,  cceli  Reginam,  Dei  (lareiiteiii  appellantium, 
valetudmemque  ac  sanitatem  crebris  exposcentium 
precibus  :  nec  voces  vana?,  nec  preces  irritae  cade- 
bant.  Protiiius  depulsis  morbis,  restitutisque  viri- 
bus  multorum  diviiia  vis  extitil.  Tiim  vero  inge- 
minari  cianior  coeptus  agenlium  Deo  ac  Virgini 
grates,  et  coelestem  vim  o[)emque  [)raedicantiuiii 
iu  seijisis  ex[)ertam.  Ergo  ut  Recinetensibus  di- 
vinae  lux  liberalitatis  affulsit,  certatim  sanctissims 
Virginis  celia  coli  ab  eis,  celebrarique  coejita  est. 
Sed  pnvata  inter  publicos  honores  Laurelae  studia 
emiuebant,  ex  quo  aedi  Lauretanae  deinde  nomen 
factuui.  »  Ut  vero  ex  hoc  loco  in  collem  proximum 
attjiie  iterum  iii  alium  deportata  fuerit,  sequenti 
anuo  dicetur. 

2b.  Bellum  inter  Francos  et  Anglos.  —  In 
Galiis  bellum  atrox  gestum,  cujus  causas  anno 
|)ra?terilo  Eduardum  inter  et  Philippum  enalas 
vidimus.  Cum  enim  Eduardus  constituta  die  ad 
dicendam  vexat;e  populalione  Galliarum  orae  ma- 
ritima  causam  uoii  afluisset,  PhUippus  rex  ipsuiu 


150 


C^LESTINUS   V.    —   CHRISTI    1294. 


Aqiiitanine  dncatii,  cujiis  nomine  fidiiciarinm  se 
erat  profpssus,  edicto  privavit,  ;ul  (]uam  proviii- 
ciam  iei'i|ii('iidani  ■valiiluin  iiiniiiltil  exerciluiii  : 
ac  tiini,  ciiiii  AMglia'  rcx  EilniiiiKli  fratris  opera, 
Joanna  el  Maria  reginis  Franci.-e  fceileris  interpre- 
tibus,  illalas  Gallico  iioniiiii  iiijiirias.  permissis 
refjis  Galldrum  fi'lei  sex  arcilins  ac  tlalis  pliiribus 
obsidiiiiis,  sarciret;  s|ionLl('i'el(iiie  Pliilipiitis  rcx 
edictiiin  in  Eduardiim  de  revocanda  ad  Gallicam 
coronani  At|uilaiiia  abrogaturiim ;  tum  etiam 
Eduardus  IMiilippuin  ad  diriniendas  fauiiliari 
coUoquio  coiitroversias  aditiirus  esset,  at^iue  ideo 
Anjjli  pacis  confidentia  a  bellico  apparatu  miniis 
inslriicti  essent;  repcnte  Pliilippuin  dnlo  el  vi  A(jui- 
taniam  imparatam  arnus  et  iniiitri  sulicgisse.  (|ue- 
runliir  Angli  historici '.  ex  (juibus  W.ilsinghamus 
hwc  liabet  :  a  Ecce,  |irocuraiite  pacis  aeinulo,  im- 
mutatuni  est  cor  regis  Franciae ,  condiicliiS(|ue 
regi  Angiia3  denegatur,  et  litlera  conslabularii 
revocatoria  per  posteriorem  lilteram  irritatiir.  Et 
sic  quia  per  constabularium  V,\SL0iiiani  iii  iiianu 
potenti  inlrantem ,  cuslodibus  et  ministris  juxta 
tenorem  lilteraj,  (nempe  Ednardi  jubeiitis  scx 
arces  pacis  causa  Fianco  dedi) ,  silii  apjiortatit!  se 
siibdenlibus  in  manu  regis  Francorum,  accipitiir 
terra  tota,  ministri  onines  regi  Angli.e  terrique 
cuptodes  obsides  et  captivi  P.irisitis  dcdiiciin- 
tur.  Post  dies  tantiim  aliLiuol  Ediiiundus  reginas 
rogavit,  ut  jiixta  proiiiissa  sua  et  iiactitinis 
initas  regem  Francire  interpeliarent  super  con- 
diictu  regis  AngliK  coiicedeiido,  citatione  revo- 
canda,  terra  restitiienda  et  obsidibus  lilieraiidis. 
Rex  vero  Fiancorum  per  quosdam  milites  ad  Ed- 
muiidiim  niissos  inficialur  se  qiiidi|u:im  de  talibus 
pactis  scire».  Ut  vero  Boiiifacius  VIII,  qui  jiostea 
controversiJB  arbiter  delectus  est,  dcbellatam  boc 
dolo  Atjuitaniam  Anglo  restitui  jiuserit,  dicemiis 
inferius. 

Fiineslo  ita  bello,  ciijus  fructus  fidei  hostis  in 
Oricntc  colligcbat,  iniplicili  regcs  alternis  sese 
cladibus  obtriverunt.  Galliis  enim  terra  viribtis 
instruclior  :  Anglus  veio  in  mari  viclor  pliira 
hosti  niala  retiilit ;  tiim  periculdsissimiim  Gallo 
bcllum  coiiflavit,  Gnidone  Flandriie  Cdiiiitc  non- 
nullisqiie  principibus  Gilli  clieiitibiis  ad  defeclio- 
nem  pellcctis,  de  quo  liix-c  Ploleiiigciis  Liicensis^  : 
oSuo  aulcm  tempore  (nimiruin  Caelesliui).  gtierra 
inter  rcgein  Anglire  et  regem  Francire  iiiiilttim 
fervet,  et  iiiulta  mala  sunt  commissa  in  mari ;  et 
in  terra  pra^valct  rex  Francia;  et  circa  pnrtes  V.is- 
conia;  :  in  inari  aulem  rex  Aiiglige  cum  adjiiloiio 
Bijonensiiim.  Hu)iis  autem  guerr.i'  occasioiie  iii- 
cboata  esl  discordia  inter  regeni  Franciae  et  comi- 
teni  Ffindriffi,  eo  quod  comcs  coiitraxerat  pareii- 
teiam  cum  rege  Angli;e  dans  filiain  filio  regis 
Angliae,  rege  Francia;  irrequisilo,  qna  de  causa 
pater  et  filii  longo  tempore  fuerunt  detcnti  Pari- 


»  West.  Flor.  Hist.  et  alii  Walsingh.  in  E.Inardo  i.  fiib  an.  1295. 
_  '  1'M.i.  l.iir.  Ili'il.  Efd.  '.  xviv   c.  y.. 


siis.D  Evasit  deinde  fuga  comes,  turbasqueingentes 
concilavit.  Impiilsus  t|iioi|ue  ab  EduanloAdolphus 
rcx  Romanorum,  cujtis  gntiam  niagiii?  miineri- 
biis  Aiigltis  tnicrat,  ut  Pliilip|io  belluin  infcrret  : 
is  vero,  ul  causam  prffitcxeret,  regnuiii  Arelatense 
ac  S|iiiicam  Clirisli  coronam  peroralnres  rcpctiisse 
rcfcit  Ebcrliardiis  '  :  vcriini  ex  Diniifiicii  VIII  litle- 
ris^ad  IMiilipputi!  rcgeiii  Francoruin  iioii  injiis- 
tani,  jiidicc  Pniitifice,  deBiirguiidiae  comitatu,  qui 
a  liiidiilplio  rcge  defccerat,  litem  movisse  colligi- 
tiir :  «  Anianlissiine,  inipiit,  fili,  considcia  (|tiis  rcx 
quisve  piinceps  regnum  luiim,  noti  im()Ugnatiis 
a  te,  vel  non  offensus  iinpugnant.  Nonne  rex  Ro- 
manoriim  fiiisse  occupatas  a  te  tiiis(|ue  |ircTdcces- 
sorilius,  seu  occupatas  teneri  civilates  et  tcrras, 
seu  limitesad  imperiiim  pertinentes  cum  instantia 
coiiqiieruiiliir,  el  spccialitcr  Biirgundife  coniita- 
ttiiii,  quod  notiim  est  fore  lcudiim  descendens  ab 
impeiio  et  recognosccndum  ab  ipso  ?  Nonne  cha- 
rissimus  in  Cliii-to  lilius  iioster  rex  Anglia'  illus- 
tris  dt!  nonnullis  terris  Gii.isconiK  asscrit  illiid 
idein  ?  Numquid  super  iis  dicti  rtges  denegent 
stare  jiiri,  etc?  b  At  de  his  ileruin  iiiferiiis. 

26.  Hceresis  Fraliccllorum.  —  Emergere  hoc 
anno  coepisse  nefindam  Fraticellorum  el  Bizoclio- 
runi  bferesim,  refertint  Jordaniis*  el  Baroiiius', 
atictoribus  diiobus  Miiioritis  apostatis,  quos  S.  Ceb- 
lestiiii  simplicitati  illiisisse,  cum  virus  obtensa 
sanclitalis  larva  tegerent;  atqiie  ab  eo  oblinuisse, 
ut  eremilicam  vilaiii  colereiil.  Quae  vcro  veneiia 
siiis  affiiiidercnt,  qtisve  iiitle  secuta  sinl,  ex  eo- 
tlem  Jordano  petamus  :  aiaccxciv.  Petrus  tle  Mace- 
rata  et  Pelrus  de  Forosempronio  ajiostatae  fuenint 
Ordiiiis  Minoriim  et  liaeretici.  His  pctcnlibus  ere- 
niilice  vivere,  iit  regulam  B.  Fraiicisci  ad  lilteram 
servare  posscnt,  C-Lelestinus  sua  iitira,  sed  pericu- 
losa  siiiiplicilate  coiicessit,  et  sibi  ailliaerentibus  : 
qiiibus  pliires  apostatae  adliaeserunt,  qiii  statum 
communitatis  condemnabant  el  declarationes  re- 
gtiia},  et  vocabant  se  fratresS.  Francisci,  saecul.ires 
auteiii  vocaverniit  bizncios  el  fraticellos,  vel  voca- 
sotos.  Hi  doginaliziibant,  quod  nullus  suinmoruin 
Potitificiim  rcgulam  B.  Fraiicisci  dcclarare  poliiil. 
Ilciii  qiiud  Aiigcliis  absttilit  a  Nicolao  IV  (cceperat 
is  in  bos  novatores  aniuiadverlere'),  aiictoritiitem 
papatus,et  ab  illo  tcmpore  non  ftiit  papa  in  Eccle- 
sia,  nec  verus  prcelaliis,  vel  sacerdos  nisi  intt;r  eos 
soliim ;  el  quod  ipsi  soli  siiit  in  via  Uei  et  vera  Ec- 
clesia  :  el  muiavcrunt  secundo  sibi  noinina.  Voca- 
veruiit  se  prinius  Liberatiis,  seciindus  Angeliis 
dictiis,  (|uia  se  fitigeb;it  levelationes  angelicas  lia- 
bere».  Piilliihisse  eamdeni  sectam  Caelcstino  Pon- 
titice,cuin  viro  sancto  ab  liypocritis  pietatis  specie 
fraus  objecta  esset,  atqtie  in  eam  non  motlo  ex 
Miiioritarum  familia  aposlatas.  sed  etiam  ex  lertio 
Oidine,  atque  aliam  hypocritarum  illuviem  con- 


'  Eberlinr.  apud  Canis.  antiq.  lecl.  pag.  329.  —  '  Bonif.  VIII, 
1.  11.  Ep.  xr.viii.  —  3  JqiJ.  Ms.  Vai.  sif;ii.  iiiini.  lOi  0.  —  '  Barui  . 
cx  eo  in  sjiva  Ms.  yw^.  4(10.  —  -'  S.  Autoii.  iii.  p.  lit.  .\xiv.  c.  u. 


C^LESTI>roS   V.    —    CHRISTI    1294. 


151 


fluxisse,  Joannes  XXII  lestatur  in  illa  tanctidne, 
quam  aiiversns  eani  peslem,  cniii  in  Iialia,G  illiis, 
et  Orieiite  seiperet,  eiliilit  :  oNonnulli,  inqiiit, 
profanae  mulliluiiinis  viri,  qui  viilgariter  Frati- 
celli,  seu  fratres  de  paupere  vita,  Bizochi  sive  Bi- 
giiini,  vel  aliis  nominitms  luincnpantiirD.  Et  iiifra: 
oQii.isi  eoruin  secta  foret  iina  de  reiijiionibiis  per 
Sedem  Apostolicam  approbatis,  temeritale  daraua- 
bili  pr.Tsumpseruiil  et  prcesumunt  etiam  iiices- 
santcr.  Et  ut  ipsorum  error,  veritas,  et  impietas 
religio  reputetnr,  pliirimi  eorum  rcgulam,  seu 
Ordinem  fratruin  Minorum.  quem  S.  Franciscus 
in.-tituit,  se  (jrofiteri  ad  lilteram,  et  conservare 
conDngunt;  quauiquam  in  obedientia  generalis, 
aut  provincialium  minislrorum  nou  morentur, 
pra>tendontes  se  a  sanctiB  memoriae  Ca?lestino 
papa  V  proedecessore  nostro  hujus  slatus,  seu  vitte 
privilej^ium  h.ibuisse».  Et  infra:  alpsorum  quam- 
plurimi  (sicut  fide  diL-na  relatione  [lercipimus)  a 
verilate  Catholic.e  fllei  deviantes,  Ecclesi  .stica 
sacramenta  despiciuut,  ac  errores  alios  student 
multipliciter  seminare».  Illustrantur  superiora  a 
saacto  Antoniuo  ',  dum  Iradit  jam  ante  exortos  qui 
pauperlalis  con.-^eclnndae  pernicioso  zido  niulla 
scandala  in  sacro  S.  J"raucisci  sodalilio  Nicolao  IV 
Ponlilice  maximoconcitarmt  :  aPapa»,  inquil,  ni- 
mirum  Nicolaus,  *  iiiisit  lilteras  diclo  geiierali, 
(nempe  Ruymundo),  ut  contra  (|UOsdam  fratres, 
qui  in  provincia  Provinciae  scliijmi  vidt-banUir 
iuducere,  slalum  alioium  Iratrum  damiiuntes  et 
se  spiritualiores  caeleris  repulantes,  procederet. 
Quoruin  nonnulli  repeiti  sunt  infiiiiym  et  scan- 
dala  in  provinciis  suscitaute^  et  doctrinam  iion 
consonam  verilati  tenentes».  Tradit  etiam  Petrum 
Oiivi  plura  de  Ordinis  pauperlate  tfFuliisse,  addit- 
que  :  «Multos  sequaces  in  doclrina  liabuit,  zelum 
nescio  quem  sine  discretione  habentes,  sub  devo- 
tionis  colore  non  modicni"  dpliosos.  a  (]iiibiis 
mulla  scandala  sunt  stcuiau.Scnbil  idem  sauiUis- 
de  iisdem  ad  insaniain  et  impietatem  paupertalis 
jactatorilius.  (|ui  se  ab  Ecclesia  Romana  divulse- 
rant  :  «Adhuc  reprobi  illi  invemuulur  iu  saeciilo, 
constitueutes  sibi  papam  vel  potius  anlichristum, 
episcopos  et  sacerdotes;  tt  per  domos  muliercu- 
larum  dogmata  sua  docent,  el  sacrameiila  mini- 


stiaiit  lilii  diaboli».  Ut  vero  ad  nefariam  sectani, 
qiiae  in  Italia  Fratkellt  della  opinione  vulgo  nun- 
cuiiata  est,  aboleiidam  Bouifacio  primuni,  ac  dein 
aliis  Poutificibus  desudandum  tueril  justisqueii 
pcenis  conterrili  in  Orientem  ad  novam  illi  pestem 
iiiferendam  aufugerint,  dicttur  iiiferius  :  nunc 
Gra'Ciirum  res  perstriuiiendcB  sunt. 

27.  PatrinrchcB  schisrnalici  Constantinopoli- 
tani  eleclio  :  Michaei  iniperalor  coronatur.  —  Ue- 
pulso  palnarchali  sede  Constiinlinopolitaua  Geoi gio 
Cyprio,  quam  is  flagitio  invaseral,  suhrogalus  est 
a  schismaticis  Athanasius,  ut  ait  Gregoras  ',  vir 
indoctus,  sed  auslerus,  atqiie  ideo  ctim  sacerdo- 
tum  collegio  baud  placerel,  Joannes  Sozopolila  ad 
thronum  eveclus.  Tanta  erat  in  schismalici?  in- 
cousiaiitia,  et  patriarchiE  levissimonim  viroruin 
temeritati  adeo  obnoxii,  ex  quo  Romani  Poniificis 
obstqiiio  se  subduxerunt.  Joanues  porro  Micliae- 
leui  Andronici  lilium  corona  redimivit.  Subdit 
vero  auctor  Micliaelem  non  Balduini  Constantino- 
pidilaiio  iniperio  exacli  e  Ulio  neplem  ob  graviora 
Caroli  pelila,  sed  regis  Armeniae  sororein  uxorem 
duxisse.  Meruittorle  .\ytonus  Armenus,qui  S.Fran- 
cisci  iustitula  Joannis  nomiue  acceplo  sectabalur,. 
ob  inila  cuiu  schismalicis  toedeia  a  Deo  plecti  :. 
quae  tnim  ipsi  ac  toti  Armenice  funeslissiiiia  mala 
earum  nupliarum  occasione  invecta  tuennl,  de- 
scribit  Sanutus  S  nimirum  dum  ipse  Mariam  so- 
roreui  Constantiiiupolim  magno  apparatu  duceret, 
fralrem  Sebath  Aniienuv  scei^trum  corripuisse  : 
0  Chrisliani  ».  inquit  auctor,  a  transmarini,  licet 
in  pioiuin  ciadibus  lacerati.  iu  .Armema  inaxnua 
scauiiala  cnncitnit  iiiter  se  :  cum  eniiii  Aytou  rex 
Ariiieniae  Conslanlinopolim  [icrgeret,  quia  Ulius 
Andronici  tjiis  sororem  desponsaverat  ducens  se- 
cum  fratrem  Tlioros,  Sebith  aller  (rater  regni 
diadema  sibi  imposnit  mccxciv,  ex  eo  niotus, 
qnod  Aytou  nuiiquam  coronari  voluit,  sed  magis 
iiatruin  Minorum  sumpsisset  habitum  tt  fraler 
Joannes  ex  tunc  communiler  vocaretur.  Cum 
igitur  rediisset  Ayton  ab  Armenis  repellilur. 
Cognila  causa  in  Cyprum  primo,  dein  in  Cunstan- 
tinopolim  iiavigal,  et  inde  pergit  ad  Tai  taros,  iit 
de  fratre  ponat  (juertlain  :  sed  ille  pr;cveuit,  etad 
graliau)  c.ijit.iiniam  iartaram  duxil  uxorem  ». 


'  S.  AotOD.  III.  p   lit.  XXIV.  c.  9.  §  II.  —  -  Tit.  XXI.  c.  5.  5  l. 


Nicepb.  Greg.  I.  w.  —  =  nuai.  i.  iji.  \>.  li.  c.  2. 


152 


BONIFACII   VIII    ANNUS    1.    —   CHRISTI    1295. 


BONIFACII    VIII    ANNUS    1 


CHRISTI    12 'J  5. 


I.  l)on//ac/iif  alta  med/tatus  Pontificatum  i/i/t, 
Roma  coronatiir.  —  Ineunte  aiinoa  Virginis  jiartu 
inillesimo  cluceiilesimo  (luinlo,  Indictione  octava, 
Bonifacius  electus  Neapoli  summus  Pontifex,  sus- 
ceplis  Ecclesia;  gubernaculis,  qu<T  C;rleslinus  po- 
sueiat  ,  orbem  universum  complexus  nnimo  , 
pacare  llaiiam,  Siciliam  revocare  ad  oflicium, 
Hispanias  fccdere  cum  Galliis  conjungere,  Philip- 
pum  et  Eiiuardum  reges  ad  pacem  adducere, 
Adolphum  Romanoriim  regem  ab  invadendis 
Galliis  deterrere  ,  caeteros  Cliristianos  ,  qui  in 
niutua  conjurarant  funera  ,  taiiquam  fnielibus 
perdendis  Saraceni  non  sufficerent,  flrmissima 
connectere  coiicordia;  initaque  armorum  socie- 
tate,  schismalicos  Grcecos  ad  obsequium  Ecclesiae 
Romana;  adijiere,  ac  Terram-Sanctam  ob  dissen- 
siones  Occidentalium  amissam  reciiperare,  est 
medilatus  adeo,  ut  apposite  lianc  sententiam  in 
Poiitiflcium  syiiibolum  acceperit  '  :  «  Domine 
Deus,  in  aiijulorium  ineum  inleiide  ».  Ob  ea  vero 
egregia  consilia  jure  cum  pra'Staiitissimis  qui- 
busque  PGiitiflcibiis  coiiferendiis  pluiibus  vide- 
bitur ;  quamvis  tristes  exitus  ex  laelissimis  iniliis 
emerserint ;  ut  Btrnardus  '  haec  de  ipso  prodide- 
rit  :  «  Incipit  (luadain  siiigulari  via  siiam  poten- 
tiam,  et  i^apalem  magniUceiitiam  dilataie,  cujus 
pra'decessor  Ca;lestinus  miracula  operatus  est  in 
vita  sua  et  post  mortem  :  ipse  vero  Bonifacius  papa 
fecit  mirabilia  mulla  in  vila  sua  ;  sed  ejus  mira- 
bilia  in  fine  mirabiliter  defecerimt  ».  Illuslrabun- 
tur  lisec  ex  universa  illius  Ponlificalus  historia, 
quam  aggressuri  iirinium  ex  Jacobo  StephanesLO, 
qui  a  Bonifacio  cardinalitia  digiiitale  auctiis,  versu 
illius  res  gestas,  et  Cselesliniad  eremum  fugnm  ac 
mortem  ceciiiit,  exonliemur.  Refert  iiiiprimis,  ut 
Bonifacius,  quauivis  precibus  a  Carolo  urgeretur, 
ut  Neapoli  consisleret,  Pontificii  decoris  esse  arbi- 
tratus  Roma'  insignia  dignitatis  accipere,  iii  Ui  bem 
regibus  Siciliae  et  Ungariae  slipalus  '  venerit,  ma- 
gnoque  plausu  et  apparatu  a  civibiis  receplus  sit. 


Atlidiicn  •  iil  Petri  ?eiles,  compressa  dolnve, 
Libertale  frui  sponsiiiiKjue  revisere  posset, 
A(iiiionilis  sernione  pravi  ditloijue  s-aluhri 
Regiiicolis,   laudando  Ddem,  Caroloqiie  secundo, 
Ut  pia  sulijectos  pascat  cleinenUa  reguo 
Attrilos  helln,  v,istisqiie  lalioribus  aclos; 
Capil  iler  P  ssul.  Cripuam,  nionlemque  Casinuin, 
Indc  Ceperani  transvexit  lliiinina  ponle. 
Ciimqiie  pcr  elTu-osp.  te^elur  Anjgnia  canipos, 
Obvii  nuilliplu-i  disiurrit  milite  pompa. 
Exiipien?qiie  palrem  ruiies  naiiva,  pedestres 
EITuiiit  choreas,  jii^sas  oceurrere  palmis. 
Illnc  nobiliuin  proceruiii  pars  magua  velustae 
Urhis  iii  advenlnm  pap;c  defene  senatnni 
VeniTdt.  At  sumplo  Roiiiana  aitingere  prssul 
Moenia  fesiinans,  patnain  civesqiie  relinquens, 
Conlinuavit  iter,  quoail  allam  cerueret  Urbem. 


Et  infra  : 


Roma  velnt  sponsum  remeantem  carcere  ab  bostis, 
ExCHpluiii  (exceplura)  foret,  fronteni  vestita  coronas, 
Vadit  m  occursum,  hiuilaiisqiie  excurrit  in  arvis 
Miles,  eques ;  clerusque  raiiens  sna  tliiira  ministrat 
Poiitilici.  Primum  Lalerani  teuipla  novellum 
Suscipiiint  patrem.  Confcstim  principis  aula 
Clavii;eri  Telii  gaudens  suscepit  euntem. 
Hic  locuf,  hie  thalamus,  sedes  quoque  fesla  sacrando. 


Antequam  sacraretur  Ronifacius  ,  ad  aram 
B.  Petri  accedens,  sacramento  se  obstrinxit  B.  Pe- 
tro,  se  nunqiiam  ab  Ecclesia  defecturuin  ;  fidem 
de  Deo  uno  et  trino,  deque  iiicarnato  Verbo,  et 
quae  in  Conciliis  OEciimenicis  deflnita  erant,  spreto 
necis  discrimine  ,  constantissime  defensurum  : 
canonicas  sanctiones,  ac  Patrum  traditiones,  et 
Pontificum  decreta  servaturum  ;  tum  ad  resti- 
tueiKiam  Ecclesiasticam  disciplinam  cardinalium 
consilio  usurum  :  opemque  divinam  ad  baec  im- 
plenda  precatus,  jtirisjurandi  formulam  ',  sub- 
jectis  conceptam  verbis,  sacris  B.  Petri  reliquiis 
imposuit. 

«  In  iinmiiie  sanctae  et  individuae  Trinitatis. 
Amen.  Aniio  Dominic;i'  Iiicarii:itioiiis  mccxcv,  In- 
dictione  vii,  ego  Benedictus  Cajetanus  sanclae  Ro- 
iiianuj  Ecclesiae  diaconus  cardiiialis  et  eleclus  ut 


'Ep.  CLXXXlv  et  alii.  —  -  Beru.  in  Cliron.  Rom.  Pont.  hoc  an. 
Vit.  Bonit.  in  Vall.  .Ms.  sign.  lil.  C.  num.  2'6.  et  uum.  79.—  3  Jac. 
c»id.  de  coron.  liomt.  1.  ii.  c.  7. 


'  Jac.  card.  de  coron.  Bonif.  1.  ii.  c.  3.  —  -  Exl.  in  .\ls.  Arch. 
V;tt.  Nicolai  card.  de  Aragon.  sign.  lil.  C.  num.  1%.  varia  de  reb. 
Sedis  AposL.  p.  138. 


BONIFACir   VIII    AXNUS    1.    —   CHRISTI    1205. 


153 


fiam,  pcr  Dei  gratiam,  hujus  sacrre  Apostolicae 
Seciisministerliumilis,  profiteor  tibi,  B.  Pelre  Apo- 
stoloruiii  priiiccps  (cujiis  ca^lestis  rcgiii  claves  ad 
lijj:;iuiluiii  at(|iie  solveniliini  in  coelo  et  in  terra 
creator  atque  redeniptor  oniiiium  iesus  Chiistiis 
trailidit,  iiiquiens  :  Quodcumquc  ligaveris  sup<'r 
terram,  erit  lij^atmii  et  iii  coelis;  et  (|uodcumi]ue 
solveris  super  terram,  erit  solulum  et  iii  coelis) 
sanctrque  Ecclesia?  tus",  quam  hodic  tiio  pra'sidio 
regeiidam  suscipio,  quod  quamdiu  in  hac  misera 
vita  constilutus  fucro,  ipsam  non  deserau),  non 
derelinquam,  nori  abnegabo,  nec  abdicaboalicjua- 
ienus,  neque  ex  quacumque  causa  et  cujuscum- 
que  melus  vel  periculi  occasione  dimillam,  vel  me 
segregatio  ab  ipsa  :  sed  vera  fidei  rectiludinem, 
quam  Cliristo  auctore  tradente  per  te  et  beatissi- 
mum  coaposlohim  tuum  Paiiium,  perque  disci- 
pulos  et  successores  tuos  usque  ad  cxiguitaleni 
meam  prolatum  in  tua  sancta  Eccksia  reperi, 
totis  conatibus  meis  us(|ue  ad  aniniam  et  singiii- 
nem  ciistodire  tam  de  saiictffi  et  iiidividu»  Tiiiii- 
tatis  mysterio,  quae  unus  est  Deus,  quamque  de 
dispensatioiie,  quac  secundum  cariiem  facta  cst 
unigeniti  Filii  Domini  iiostri  Jesu  Clirisli,  et  de 
ceeteris  Ecclesiae  Dei  dogmalibus,  sicul  in  univer- 
salibus  Coneiliis  et  Coiislilutionibiis  Aposlolico- 
rum  Ponlificum,  proljatissimoriimqiie  Ecclesiae 
doctorum  scriplis  suntcommendata  ;  id  est,  qnac- 
cumqiie  ad  reclitudinem  verae  nostiieqiie  ortbo- 
dox;E  fidei  a  te  traditioiieiii  accipiiint,  coiiservare: 
sancta  quoque  universalia  octo  Concilia,  id  est, 
Nicoeniini,  Constantino|iolitanum,  Ephcsinum  pri- 
mum,  Clialcedonense,  Quintuni  qnoqiie,  Sextuui, 
iteni  quoijue  Coiistantinopolitanum,  etSeptimuin, 
item  Nicaenum,  Oclavuni  quo(|ue,  ilem  Constinti- 
nopolitanum  usque  ad  ununi  apicem  invioiata 
servare,  pari  lionore  et  veneratione  babere  digna, 
et  quae  praedicaverunt  et  slatuerunt  onmimode 
sequi  et  [iraedicare  ;  quaeque  condemnaveriiiit 
condemnare  ore  et  corde  diligenliiis  et  vivacius 
quanidiu  vixero.  Oinnia  decreta  cmonica  piaede- 
cessorurn  Apostolicorummeorum  Pontdicum  qux- 
cumque  vel  synodaliter  staluerunl  el  ap[>robata 
sunt  confirmare  et  indiminuta  servaro,  el  sicul  ab 
eis  slaluta  suntiu  suivigoris  stabilitate  custodire: 
quemqiie  vel  qiiosque  condemnaveriinl  vel  alnli- 
caveriint,siniilisenteiiliacondennKireveIabdicare : 
disci[)liiiam  et  rilum  Ecclesiae,  sicul  inveni  et  a 
sanclis  iiricdecessoribus  meis  caiionice  traditum 
reperi,  quamdiu  vila  niihi  comes  iiierit^  illibata 
custodire  :  et  indiminutas  res  Ecclesiae  conser- 
vare,  nec  alienare,  seii  in  feudiim  aut  censum  vel 
eni|)Iiyteosim  dare  quoinodulibel  ex  quacuinque 
causa,  et  ul  indiminnteciistodiantur  o[)eramdare  : 
niliil  de  Iraditione  qiiani  a  [irobatissimis  [iracde- 
ce>S(iribus  nieis  tiaditani  et  servalani  reperi,  di- 
minuere  vel  mutare,  aul  aliquam  novitatem  ad- 
miltere  ;  sed  ut  eorum  vere  discipuliis  ct  se(|ui- 
peda  totis  nienlis  mea?  conalibus,  quac  tradita 
canonice  comiierio,  servare  et  veiieraii  :  si  quaj 

Ann.  —  ToMiJs  XXIU.  —  IUyn.  IV. 


vero  emerseriiit  contra  canonicam  disciplinam 
fiatrum  meoriim  sacrosanctae  Romana;  Eeclesiae 
cardinaliiim  omiiium  ,  (jiiorum  coiisilio  et  con- 
seiisii  ,  diieclione  el  rememoratioiie  ministe- 
rliim  meum  geram  et  [leragaiii,  emendare,  aut 
[lalieiiter  (ixce()ta  fidei  aut  Christian.e  relij;ionis 
gravi  olTensione)  tiia  et  beatissimi  coapostoli  tui 
|irociiraiite  inlercessioiie,  tolcrare  :  sacros  (|iio(|ue 
canones  et  canonica  staluta  I'oiitificum  ul  divina 
et  coeleslia  mandata  (Deo  auxilianle)  custodire, 
ul[iole  Deo  et  tibi  sciens  me  reddituriim  de  om- 
nibus,  ((uan  prolileor,  et  quaiiidiu  vixero,  cgero, 
vel  omisero,  districtamin  divino  judicio  rationem, 
ciii  sanctissima'  Sedi  divina  dignatione  (te  (latro- 
cinante)  pracsideo,  et  vicem  inlercessionibus  tuis 
adimplebo. 

a  F.ris  autem  mihi  in  illa  die  terribili  propi- 
tius,  Iioc  coiianti  et  diligenter  servare  curanti.  Ad- 
jutoriiim  ((iioque  ut  praebeas  obsecro  in  hac  cor- 
ruplibili  vila  coiistiluto,  ut  irreprehensibilis  appa- 
ream  ante  cons[ieclum  jiidicis  omiiium  Doniinl 
nostri  Jesu  Cliristi,  dum  terribiliter  de  commissis 
advenerit  jiidic.are  ;  et  facias  me  dextcra;  (lartis 
[larticipem,  et  iiiter  fideles  disci()uIos,  ac  successo- 
res  tuos  esse  consortem.Hanc  autem  professionem 
meam  per  notarium  et  scriniarium  sacrosanctae 
Komanffi  Ecclesiae,  jnbente  me  scriptam,  propria 
manu  subscri[)si,  et  libi,  beate  A[)OStolorum  om- 
nium  prince[>s,  pura  mente  et  devota  conscientia 
sufier  sanctum  corpus  et  altare  tuuin  siiiceriler 
otTero.  Actnm  Homa;  anno,  niense,  Indiclioue,  ut 
su(iia  ».  Nuneu[)ato  eo  jurejiirando,  Boiiifacius 
sacratus  est  Pontifex,  describilijue  memoralus  Ja- 
cobiis  cardinalis  servatos  in  consecralione  ritus, 
ciiltuni(|ue,  quo  magiiiflce  adornalus  novus  Pon- 
tifex  ad  aram  accesserit. 

Roseo  '  velamine  fiilgens 
Ingreditnr  sacra  lem|>l;i  l'elri,  mantoque  rolict.o, 
Iniuilur,  liivenm  zuna  suci^iMCtiis  amictum. 
Vel.>ti>ri|i>e  taput,  texlo  ra  liaiite  monili, 
Haud  faciem,  solilo  colli  circumdare  nuda 
Pontificis,  fulvo  micjt  et  caibunrulus  auro 
Insitus,  et  vdria;  fuliient  in  pectore  gemraa;. 
Et  stola  deraissis  pendet  conjecta  lacerlis. 
Nec  dcerat  byssus  lunica;,  manicataque  vestis 
LevitiB,  casiilaique  capax  a  fornice  r>rma, 
Post  loniias  habitura  plicas,  coiitracta  rainistris. 
Cornui  fronte  ferit,  duplicera  signanlia  legein  : 
Legem  (luippe  novam  Chiisti,  veteremque  figuram, 
AileriiK  qiias  nosse  suu  n,  quas  condidil  idem 
Omnipotens.  Chirolheca  manus,  liiiiitosqne  venustat 
Annuliis,  et  cubituni  Isvuin  cingitquc  maniplus. 
Necnon  cardinei  proceres,  di^^tinclus  ut  ordo 
Cuique  dabat,  s>impsere  habilus  discri>>iine  fuci 
Nullo,  namque  color  ti>igens  in  simlone  vestem 
Consimihs.  Sc  ergo  dies  ornala  refulsit. 
Sic  et  1'ontifices  vicina  plebis,  iu  Urbem 
Acciti,  festis  aderaut. 


El  infra  : 


His  -  comptus  subliniis  apex  sandalia  gestans, 
Ornamenla  pediim 


1  l.ib.  11.  cap.  1.  —  ^  Cap.  2. 


20 


154 


BONIFACII    VIII    ANNUS    1, 


CHRISTl    1295: 


Et  infra  : 


Mediusque  acces?it  ail  altrnn 
Egresiuiiique  decus  fulei,  venerabile  donum 
CUrislicolis,  allare  1'etri  de  maruiore  cffisuin, 
Porpliyriisque  sereiis  fnlvis  a  celle  coUimnis 
Qoatiior  aigi^nli  cociuiii.  quod  leinpus  iii  atrum 
Verterat ;  ac  subler  fusi  sub  tegmine  cupri 
Corpora  sacra  tenens,  totum  veneranda  per  orbem 
iEtherei  Pelri,  Pauli  quoque  seutibus  aliui 
Docloris  ;  quo  solus  apex  summusque  sacerdos         ,,. 
Clirisnia  capil  fragrans  :  decel  liKC  nara  gloria  palrem. 
Cumqiie  gtnullexo  sedi  prostralus,  et  auro 
1'rociibuisset  berus,  simul  omnis  et  infula  circum 
Pontiticum  supplex  in  faldistori.i  pectus 
Funderet,  et  lala  resonasset  murmure... 
Atque  duci  pressent  sanctas  in  verlice  palmas, 
Suspensusque  liber  capiti  non  clausus  in  allum 
Prceforet,  is  pra'Sul,  cui  subditur  Ostia,  Tybrim 
In  mare  deducens,  fat:iem  conversus  in  illum 
Qui  sacrandus  erat,  pra-slansque  altanbiis  idem, 
Incipil  ampullw  liquidum  perfundere  cbnsma 
In  caput,  alque  brevi  digito  complere  coronam, 
Et  complere  manus.  Quidni?  si  balsnma  siiinant 
Non  falsis  commixia  dolis,  sed  sponte  virentem. 
Mixla  oleo  cur  isla?  Nolant  in  prassule  famam 
Balsaiiius,  inspirans  citri  recalentis  odorem, 
Atque  oleum,  clarere  Dei  sub  lumine  inenteni. 
Quippedocel  f.imam  populo  Cbiistoque  celebrem 
Conservare  domuin.  Cur  naiu  uda  est  sphsrica  cervii? 
Cur  mauiis?  En  lacies  operum  signata  per  artus, 
Qus'  pia,  duiu  blanda  paliua;  sacranuir  oliva, 
At  capitis  summoui  signans  rationis  acumen 
Balsaiiius  obliuiat,  fjciens  iucendia  sacri 
Flaminis.  Hsc  pra'ier,  quani  sit  veneranda  potestas 
Illius  frons  uneta  docet,  lestatur  et  actum 
Ofiicii  limla  manus.  Nam  claudere  coEplura 
Malurabai  opus  sacrans,  ubi  myslica  fucis 
Veiba  mic.int,  seususque  palent  gravnate  referti. 
Pallia  '  tune  huuieris,  crucibus  candenlia  iiigris, 
Imposuit  la-'vita  rubens,  quibus  aurea  puros 
Saphiros  defi.iit  acus,  laudansque  mouile 
Fert  subliiiie  datum,  certo  nou  hmite  seplum 
Po,sse  :  sed  etfusas  ubertiin  suscipe  vires 
In  genus  omne  viruin,  pulso  discrimine  sexus. 
Ail  Patris  lugeniti,  Geniti  quoque,  Flaminis  alnii, 
Virginis  intact,e  mitris  nascenlis  ab  ortu, 
Et  Pelri  Paulique  duium  renovatus  honorem, 
EfcleskT  titulo  Romanae,  suscipe  signum 
Hoc  tanta;  virtulis  apex,  de  corpore  sumptum 
Principis  a^therei.  l'osl  hsc  sacralus  adaucto 
lusidens  thalamo  summus  Bouifaeius  heros, 
Crunbus  atiusum  demisso  poplite  ccEtum, 
Atque  alios  patres  suscepil,  et  oscula  passim,  elc,  elc. 


Lubricus  in  vocem,  nescit  consistere  pernix 
Italus,  liic  nolds  refricans  seu  nubila  guttas, 
At  fiatu  meliiir  vox  Gallica,  lege  moro^um 
Pra;cinit,  et  queruli  geminans  retiuaLUla  puncL 
Inslar  habet  dure  percussi  incudibus  a;'ris. 
Nec  lantum  cierus,  sed  divis  veslibus  usi 
Causaruin  patroui  aderant,  magiioque  tumultu, 
Dum  levita  cauil,  summo  pra?coiiia  papa;, 
Exclamare  '  pio  laudes  de  more  celebres. 

4.  Prosequilur  auctor  uli  augustissimum 
uiisfae  sacrificium  a  novo  Poutifice  peractum  sit  ; 
deiiide  nobiles  Romani  aureis  logis  nitentes  Ur- 
sini,  Columnenses,  Sabelli,  Stepbanesii,  Annibaldi, 
aliique  spectaculi  (lompam  adornarint  ;  utque  po- 
stea  Bonifucius  extra  S.  Petri  Basilicse  limina  co- 
rona  cinctus  fuerit,  ita  celebrat  (1)  *. 

Ut  prius,  insignis  casula  variante  colorem, 
Insedit,  sacris  pedibiis  subsellia  calcans; 
Tunc  senior  levita  manu  diadema,  vetustum 
Imperii  signuin,  pavonis  cortice  candeus 
Penuarum,  inlexto  geiiimts  radiantibus  auro, 
Vaialum  in  eyro,  cui  summo  in  veilice  carbo 
Evomil,  el  sublus  gemraaruui  ma.viina  tlammas, 
Imposuit  capilijSphffiree  subiitque  ligurain. 
Accipiens  phryguim,  lapiduiu  f'ilgoris  iuane 
Quondam,  scd  niiei  p'euuui  candoris,  acuto 
Veriice  cuntexium,  gemina  nunc  tempoirs  auctum. 
Hcec  Rouiana  tenens  quoiidam  fastigia  Ciesar. 
luiperilaus  mundo,  magnus  pietate  uiouarcba, 
Conslautinus  apex  staluit,  dum  primus  in  orbe 
Foute  sacro  purg.Uus  herus,  proprium  sibi  regnuui, 
Seu  phrygium  nianibusSilvestii  iu  vertice  pressit. 
Officiuinque  humilis  gessit  stratoris,  ab  ipso 
Mundalus  lepra,  iiionilus  per  somuia  pnnceps. 
Qui,  licet  in  terris  Petri  sucressor  aperlum 
Et  clausum  reiiuere  queat  procul  obice  cojlum, 
Confessor  tamen  ipse  sacer  lalilahat  in  antris, 
.Martyrii  pa'main  devoto  peclore  zelans, 
Usquequo  advectus  coram  stetit,  atque  profantem 
Audiil  Augustuin,  Petri  Paulique  ducatu 
Poit  scelus  exosum,  positisi|ue  in  crimine  metis, 
Ad  Chnstum  veramque  hdcin,  sanctum  qiioque  dognia 
Veiiturum,  haptisuia  datur,  miracula  clarent. 
0  pietas  immensa  Uei  spatiosa  per  omnes! 
0  virtus  !  0  digna  salus  ! 


5.   Pergit  auctor  '  qua   pompa  ex  Ecclesia 
S.  Petri  Lateranum  triumphantium  more  petierit. 


Et  infra 


His  -  ita  consurgens  oascentis  cantica  Christi 
Inchoat,  augelicam  vocem  souiiumque  tubalem 
EUert,  el  ceiebris  missa;  soleiunia  complet. 
Haud  aiii  procerum  :  uam  delibuta  coioiias 
Non  prius  lu  festis,  qu-im  dictet  Epistula  seusum 
Tuiba  sulet,  princepsve  cauit;  sed  libat  eudem 
Tiro  novus  varias  iinpulso  gutlure  voces  : 
Concrepat  mde  chorus,  duplicat  sua  vulnera  pasou: 
Ilic  petit  uuisuuum  stabili  tiimatus  in  unco, 
Et  hquiJas  eirore  vago  mudulamine  voces 
Per  medium,  perque  oiuDe  soiuin,  perque  ardua  firmat. 
Ille  tunum  Homanus  avet,  tlarum  diapeute 
Ille  camt,  ferii  ille  gravem  quai'ta  diatesseroa 


1  Cap.  3.  —  -  Cap.  4. 


Principio  *  crux  celsa  Dei,  sutfectaque  celsis, 
Ingenti  rulilans  hastili,  ferlur  in  altum. 
.Post  ipsum  phaleraius  equus  detectus  ab  ante, 
Velalusque  rubro  scarleti  teigora  nacto 
Cygiieus  ad  dexirum  veiutur.  Vexilla  sequuntur 
Ordiue  bis  seno  teuus,  et  pluvialibus,  ainbo 
Navales  pia;fecti  adeunt,  quos  protiuus  omuis 
Infula  Puutihcum,  sacrato  verticecaudens, 
Subseqiiiiur  :  nuinerum  veuiens  Rumanus  et  abbas 
Aggerat  :  hos  retro  lento  pioiedere  gressu 
PonliBciim  veneranda  cohors,  pars  uua  senatus, 
Aggied.tiir  ;  clausis  pars  altera  septa  planetis, 
Presbyteium  gravitale  sua  succedere  diguiim 
Disputal  at  longo  prolensa  sub  ordine  turba, 
Scribarum,  doctumque  simul,  lcgumque  professum, 


1  Id  est,  exclamavere.  —  -  Eod.  1.  ii.  c.  7.  —  s  Cap.  9.  —  *  Eod. 
c.  S. 


(1)  Pa.nus  junior  in  Breviario  Pontificum  Bomanorum  ad  Vitam  Bonifacii  num.  18,  egrcgie  demonsfrat  banc  fidei  professionem  snspi- 
ciosam  esse  maxime  et  plaue  conlietam  ;  id  veio  arguit  pnmo  quod  ibi  Bouifac.us  diaconum  se  cardinaleiii  appellat,  cuin  reipsa  presbyler 
cardinabs  fuerit.  Insuper  suspiciosa  redditur  ex  vanautibus,  qua  occurrunt,  collalis  inter  se  vai'iis  hujus  professionis  foimulis,  quas  tlzovius 
et  Raynaldus  ex  Valicanis  Couicibus  descnbunt.  Ad  ha;c,  nemo  veterum  fldei  professionem  istam  prsmissam  a  Bonifacio  scribit.  Nec  sane 
istud  moris  ante  decessores  Pontifices  obtinuisse  scimus.  Mansi. 


BONIFACII    Vill   ANNUS    I.    —  CHRISTI    1295. 


155 


Hos  tanlos  sectare  palres,  coetusque  caneDtum, 
Cum  Gra;cis  aliisque  viris,  qui  psallere  doclum 
EnsiferuiD  posuere  ducem.  p')st  lerga  priorum 
luc^duot   Similisque  manus  tuuicala  perartus 
Pontificis  Romanae  L'rbi5  p  'Strema  ferebat 
Agmina,  qua  filum  rects  servavimus  als 
Nos  levitaruin  cuneus,  nus  illa  senalus 
Dalmalicas  vestita  tog^s.  Pars  nobilis  nna 
Ilicet  assequllur,  sca  idens  manlillbus  albis 
Teclos  uudijiie  equos  legio,  sed  juncta  bicornii 
Ul  fesio  clarere  die,  possetque  Inumphis, 
Feceral.  Hac  serie  proceres  incedere  ritus 
Edocel :  boc  eliam  (ne  fors  abolescat  in  ivnm), 
In  scriptis  mooumeaia  teneDt.  Sed  vadere  recto 
Tramite  quis  poterat  ? 


Et  infra 


Progreditur  •  sic  snmmos  apei,  cui  tanla  relncet 
Gloria,  sublimi  phrygio  veslilus,  el  auro, 
Cornipedemque  sedens  niveum,  snb  tegmine  nacti, 
MaDlenlenique  genis  ibat,  quo  laetior  anra. 
.  AdTentabat  eqno  candens  ad  bemata,  bella 
Aurataque  super  pa'la,  nam  cuspide  plums 
Cyprensi  consnta  nilel.  Tunc  lora  tenebant 
niuslres  Galhque  duces,  Carclusqne  Secnndns 
Bex  Siculus,  Carolusque  puer  prdesque  jnventa 
FloriJns,  Ungaris  m^lerno  a  stipile  nomen 
Re-is  habens.  Deilrara  pater  accipit,  alque  sinistram 
Filius,  ardenles  hahilu,  qnos  uvea  linxit 
Grana  rubens ;  siquiiem  Terrie  per  rura  Laboris 
Hi  reges  sociare  palrem  venere  volentes; 
Jure  tamen  :  n^m  sceplra  leoet  vassallus  ab  ipso 
In  fendum  Sicilus  :  necnon  de  more,  vicissim 
Divisum  sorlila  locum.  Romaoa  s-nectus 
Id  peragit  procemm  terra  cteiique  ministro. 
Dum  pergit  sacratus  Dpex,  quem  circuit  amplus 
Miles  eques  post  terga  ruens,  festnmque  deeorans 
Appulus  et  Galus,  Romanus  et  inolytus  omais, 
Nobilitas  Campana  sequens  vesiigia  summi 
Principis.  Annnmerum  polerit  qnis  pandere  metro? 


Et  infra 


Sic  igitur  Tadens,  redimitns  tempora  regno, 
Summns  apei  propriam  signabal  acnmine  deitra 
Devotamqiie  sibi  cupidamque  iovisere  plcbem  : 
Oua  laudes  eiclamat  hero,  quE  et  vivere  longum 
Optat,  etc. 

6.  Prosequitur  ,  ut  Romani  varins  arcus 
magniGce,  qua  iter  erat,  adornassent ;  tum  sub- 
dit'  : 

Progrediens  princeps  Lateranum  snmmns  in  orbe 
Appulil,  haud  phryginm,  mitram  sed  vertice  gestans, 
Pondere  confectns  nimio. 

Et  infra  : 

Primnsque  sacerdos 
Cardneus,  sacram  princeps  dnm  tendit  ad  anlam, 
Ut  levita  prius  ceriuit  praeconia.  seplus 
Judicibus,  deilamal  hero,  laudesque  perorat 
Illi.  Cum  resilens  Silvestri  in  lumina  ductns 
Munera  divisim  largilar  cardine  fultis, 
Praesulibus  aliis,  clero,  lainisque  minislris 
Snmmus  apex,  humeros  roseum  vestitus  araiclum. 
Hjec  iia  :  ne  immeiuores  viiieamur  qua;rere  faslus, 
Ac  humilem  tempsisse  domum,  solemnia  cleri 
Pandimus.  En  sedes,  capicns  de  stercore  nomen, 
In  plalea  est  circa  templum,  despecla  parnmper 


.  Visa  novis,  quia  foeda  loco,  qua  maiimus  heros 
Hoc  forla^se  die  recubins,  ubi  primitus  illic 
NoD  fiiret  adventu  pos  lus  ter  missile  j^clat, 
In  p  •puliim,  fatur.iue  docens  :  .Non  aurea  nohis 
Argentum  jue  nitens  nnbis  al  gaudia  niin  sunl. 
Qcioi  lamcn  est,  hoc  prompla  manus  disp^rgere  tental. 
Ergo  poli-si,  fine  fr-^ude,  pie  de  slereore  sumptus 
CreJi  siiroma  teneos,  so!um  (solium)  el  de  pulvere  nactns 
Principihns  recolendus  ap^-i,  a  nnmine  divo 
Compositu<.  Tiliquc  die  perduc  lur  inle 
Anle  fnres  templi,  ijoas  ubi  purpnra  sedes 
Porphyreas  naliva  lenet   Super  accubat  illas, 
Et  deiira  ferulam  sancti  paler  accipit  adis, 
Sanclorum  cl.ives,  ad  sacra  palaiia  vecles 
Insnper  :  at  Isva  posiius  servanda  redonat 
Dla  viro;  z  'Oaque  Palcr  succinsitur  illic, 
Ad  quam  purpurea  bursa  est  appensa,  lapillos 
Bissenos  referens  pretiosos.  scnlpta  sigilla, 
Et  muscum,  quE  magoa  notant  praesagia,  magna, 
Si  sensus  gravilale  sua  cernatur. 
Snsceptos  effnsa  manns  fer  spargere  nummos 
Inchoat,  ac  fatur  :  Juslus  dispersil  abunde, 
Pauperihusque  dedit,  manet  hac  in  saecula  sacli 
Justitiae  virlus.  Post  ha;c  suh  imagine  dnctus, 
Quffi  mare  per  liquidum  nnllo  duclore  sub  Urbem 
Pervenit,  suhlimis  apei  Laurenlia  temiila 
Ingredilur,  qus  jure  sibi  meruere  capellae 
Prapcipnum  nomen,  cleri  populiqne  re'atn, 
Sancta  sanctoru  n.  Quidni  1  Sandalia  Christi, 
Et  caput  aeiherei  Petri  Panliqne  eelebris, 
Chrisliferaeque  crucis  macnlas  ubi  sanguine  fersit, 
Etscelus  humani  generis  Salvator  et  aclor, 
ReUquia:qne  allae  ceiebri  conduotur  in  ara. 
Hac  igitur  coram  lacrymas  in  peclora  fudil, 
Dnlcis  amor,  pietasqne  Tiri  cen  credere  fas  est. 


Subdit  auctor,  ut  Sicilife  et  Uno^arinG  reges  coronis 
regiis  redimiti  epulanti  Pontifici  inservierint,  ac 
.  primis  ferculis  ab  ipsisapposilis,  inter  cardinales 
mens^  accubiierint. 

7.  LittercE  Bonifncii  de  sua  electione.  —  Perfe- 
cta  pompa  Bonif.icins  ',  ad  praesules  Catholicos, 
reges,  principes  ac  fideles  alios  datis  lilteris,  cer- 
tiores  eo>  fecit.  ut  Cffilestino  sponte  ob  justas  cau- 
sas  PonlifRatu  se  abdicante  ,  cessionemque  ad- 
mittente  cardinalium  collej:io,  coinniuuibus  suf. 
fragiis  ad  summum  Pontificatum  evectus  esset, 
adjecitque  preces,  ut  divina  illi  prapsidia  ad  geren- 
dum  arduum  munus  moderandaque  probe  Eccle- 
siae  gubernacula  piis  orationibus  compararent. 
Exemplum  earum,  quas  ad  arcbiepiscopum  Seno- 
nensem  ejusque  suffraganeos  episcopos  misit  \ 
infra  scriptum  est. 

0  Bonifacius  etc.  venerabilibus  fratribus  ar- 
chiepiscopo  Senouensi,  et  ejus  suffraganeis  salu- 
tera  etc. 

«  Gloriosus  et  mirabilis  in  operibussuisDeus, 
qui  cum  sit  in  misericordia  copiosus,  in  hujus 
orbis  orbita  plena  malis,  conferta  dissidiis,  innu- 
meras  miserationes  e.\ercet ;  Ecclesiam  snam , 
qiiam  ipse  summus  opifex  rerum  instituil,  ac  su- 
pra  fidei  flrmam  petram  alta  el  solida  fabrica  sta- 
bilivit,  opporlunis  favoribus  prosequi  nondesi^tit. 
Assistit  enim  illi  miserator  et  propitiator  assiduus, 
non  obdormiens  nec  dormitans  in  suoriim  oppor- 
tuuitatiim  eveiilibus  pervigil  custos  ejus.  Ipse  si- 
quidem  sibi  est  in  turbatione  pacalio,  in  tribula- 


'  Cap.  9.  —  5  Cap.  13. 


'  Kormul.  .Mar.  tbuli  .Ms.  Vat.  p.  36.  —  -  Bonif.  1. 1.  Ep. 


156 


BONIFACII    VIII    ANNUS    1, 


CHRISTl    1295. 


tione  !-olnmL'n,  in  ncccfsitate  siiccnrsiis.  Tunc(jiie 
niaxime  in  mljiitoriuni  ejus  sua  pielas  larjia  ilif- 
funditur,  cum  adveisus  illain  niuiuli  nubila  tein- 
pore  cali^^anle   levaiitur,  (]uoe  inler  mokstias  et 
afflicliones  iiitre|iida  colli^^eiis  in  vexatioiie  vigo- 
rem,  in  ipsa  malorum  iiistaiitia  couvalescit.  Nain 
divino  semper  niunita  prasidio,  nec  commiiiatio- 
uum  strepilu  delerrelur,  nec  ad^ersitatuiii  siipe- 
ralur  iucursu  ;  sed  in  terroribus  futior,  et  con- 
slantior  in  adversis,  pressa  pra.'valet,  passa  trium- 
phat.  Haic  est  arca,  quic  per  coiitlueiitias  et  iimlfi- 
plicalioues  a(]uarum  clevatur  in  alluin,  ef  subactis 
culniiinbus  montium,  libera  ef  secuia  profuiidas 
imporfuosi  diluvii  calcat  uudas.  Haec  est  uti^iue 
navis,   qute  veiito   coiitrario   irnieufe,   strepeiitis 
maris  furibundis  mofibus  agitatur  :  firma  taaien 
ef  solida  fiagoribus  non  dis<i|)atur  eequoreis,  nec 
niariui  furoris  rapidilate  sorbetur  ;  sed  elatas  pro- 
ceilas  obrueus,  et  spumosa  et  lumida  frufa  ster- 
neus,   triumpbanter  exequifur  suae  navigationis 
incefsuiii,  qutc  ad  vitalem  Crucis  salvificae  ai  borein 
rectae  inteutioiiis  alis  lotalifer  elevatis,  iii  cicluiii 
seniper  iiiteufa  ijroccllosum  iiitrepide  inuudi  |ie- 
lagus  peraj^rat,  eo  quod  secuiii   liabef  seduli   yu- 
beruaforis  auxilium,   niarium  prauccptoris.  Uiule 
regeufe   illo   ef  dirigente  salubriter,  ac   S|iiritu 
Sancto  flaiife,  adversitatuin  (luaruinlibet  iiLbulis 
dissipatis,  victoriosa  [leregrinalionis  liberum  agif 
ifer,  ad   pafriae  coelestis  porfuni  supernis  uufibus 
feliciler  perducenda  :   cumque  sic  adversis  iiinu- 
meris  preiiiafur  ;  et  fuibefur  Ecclesia,  illa  iii  inti- 
mis  ipsam  acerbius  sauciat,  duriusque  ferit  adver- 
sitas,  ciini  pastore  utili  et  provido  viduafur.  Std 
licet  sffipius  Ecclesia  eadem,  pastoris  regiminede- 
stituta,  k)nge  viduilatis  lamenta  pertraxerit,  ex- 
spectando  geinebunda  diutius  coiitolationeiii  ple- 
•  nariain  succe^soris  ;  iu  hujusinodi  famen  inoeroris 
nubilo  dignauter  illi  clemenfia  divinae    pietalis 
illuxif,  doloribus  ef  necessifatibus  suis  opporfune 
subveniens  per  subsfitutionem  opfafam  ef  delecfa- 
biiem  novi  spousi,  ac  eam  de  amissione  prioris 
hiterdum  inufifis   per   piomotionem  niulcebreui 
acconimodi  successoiis  insfaurans. 

8.  0  Sane  vacaute  Runiaiia  Eccles^a  per  libe- 
ram  et  spontaneam  dilecti  lilii  frafiis  Petri  de 
Murroiio,  olim  Romani  Poiifificis,  cessioneiii,  co- 
ram  vencrabilibus  fratribus  e|)iscoiiis,  et  difectis 
fihis  nostris  presbyteris  et  diaconis  cardinalibiisde 
quorum  niimero  func  eramiis,  et  cerfis  rationabi- 
hbus  ef  lcgiliiuis  causis  factam  ab  ipso  in  festo 
beafae  Luciae  virginis  proxime  pra^terito,  ef  a  car- 
dinatibus  praedicfis  adinissam  ;  ciim  illam  posse 
sic  legitime  fieri,  et  primorum  gesta  Poiitificum 
et  Constitulio  decfarent  apertius,  et  ad  eain  cfiain 
faciendam  expressus  accesserit  cardinaliuin  jirae- 
dicforum  assensiis,  cardiiiales  ipsi,  con?ideraiites 
attenfius  quam  sil  oiiusta  dispeiuliis,  quain  gravia 
malorum  incommoda  secuin  trabal  prolixa  Eccle- 
siae  memoratfc  vacatio  ;  ef  pro|)ferea  vclis  arden- 
tibus  cupienfes  per  efflcacia  ef  accelerata  remedia 


liujusniodi    periculis    obviare ,    die  Jovis    X  kal. 
Janiiaiii   iiosf  fcstum  sul)se(|iieiitem  pra'dicluin, 
niissanim  soleiiiniis  ad  hoiiorem  sancti  Spiritus 
celcbrafis,  liyninuque  solifo  cum  devutioiie  caii- 
talo,  se  in  (|iioilam  coiiclavi  apud  Casfriim-Novum 
civitafi    Neaiiolitanae  contiguum,  ubi  func   idem 
frafer  Petriis  cuin  sua  rct^idcbaf  famiha,  iiicluse- 
ruiit,  ut  per  inufui  coiiimoditatem  culloquii  Ec- 
clesiae    pra'dict;e    provisio ,   superna    cuoperaiite 
virfufe,  celeriiis  proveiiiref.  Die  vero  Veneris  im- 
mediate  sequente  prajfati  cardinales,  meiitisoeulis 
erectis   ad   Dominum  ,   pia    desideria    beiiigiiius 
prosequeiifein  ,   in   ek'Ctionis   uegotio   per  viam 
scrutiiiii  ferveutibusstudiis,  ut  pradicfa  vitarenlur 
iiicoiiimoda,  proccdentes  ;  ef  tandem,  cuin  diviiia 
clemeiilia   Ecck-siic   pra;libatx   compafiens,   eam 
noflet  ulterioris  vacatiouis  periculis  sulijacere  ;  ad 
liersoiiain    iioslram,   licct   iuimenfam,    infenfum 
aniiiium  dirigcnfes,  quaiiiquam  iiiter  eos  quain- 
ptures  magis  idonei  et  diguiores  etiain  lialieren- 
tur  ;  nos  fuiic  lituli  S.  Martiiii  presbyteruui  caidi- 
naleiii  in  suniniuni  Puufificem  cauoiiiceelegeruut, 
gravis  oneris  sarcinam  uustris  debihbus  humeris 
imponeiido.  Nus  autein  profunda  et  sedula  iiiedi- 
talioiie  pensautes  difliculfatein  oflicii  pasforalis, 
contiuui  laboris  angustias,  et  prsecellentiam  Apo- 
stolicae  dignitafis,  quae  sicuf  hoiioris  fitulisaltioris 
attollit,   sic    niagnifudine  pondcris  depriuiit  gra- 
vioris  ;  aftendentes  insuper  nostrae  niulti()licis  iin- 
peifeclioiiis  iiistantiam,  expavimiis  el  lucsitavimus 
veheiuenler,  niiiiio(jiie  coiicussum  extitif  sliipore 
cor  noslrum.  Nam  cuin  ad  folerandas  |)articulares 
vigilias  vix  uobis  pos?ibilifas  nostra  sufficiat,  ad 
uiiiversalis  speculae  sollicifuilinem  vocabamur,  et 
iufolerabile  Apostolici  niiuisterii  juguin  iiifercba- 
tiir  instaiiter  debilitatis  iiostrae  cervici  jugitersup- 
porfaiulum  ;  ac  meritorum  non  snffulti   iuccsidio, 
ad  suscipiendas  Aposfolorum  principis  Pefri  claves 
et  gerendiim  siiperomnes  ligandi  elsolvendi  Pon- 
hficiiim  aiigebamur.  Verunitamen  ne  divina?  jiro- 
videntiae  opus  imiiedire  forsitan  videremur,  auf 
nolie  iiojtrae  volnntaUs  arbitriiim  suo  beiie|)lacifo 
conformare  ;  ac  efiam  ne  corda  electorum  concor- 
dia  per  nostrae  dissensioiiis  objectiim  ad  discor- 
diain  verferemus,  voluiitafibus  tandem  acquicvi- 
nius  eorumdein,  ad  subeundiim  jugiini  hiijusiuodi 
nostros    inipoteiitrs   humeros  submiitendo  :  non 
quod  de  aliqua  noslrs  prubitatis  viitute  fiduciam 
habeaiiius,  sed  quia  in  ejus  speramus  clenientia, 
qui  confidentes  in  se  non  deserif ;  sed  eis  propiUus 
opporfunis  auxiliis  seniper  adesf,  quique  de  su- 
biimi  polurum  solio,  Ecciesiam   spcnsam  suani 
infueliir  niisericorditer  et  tuetur,  suaque  illam 
exallare  iion  d(;sinit  ciipiosis  beneficiis  pielatis. 

9.  «  Vestris  igilur  et  aliorum  sufTragiis  prop- 
fer  im|ierfecfum  iiosfruiu  jiropensiiis  indigentes, 
universilatrm  vestram  affi-ctuose  rogamns,  hor- 
tamur  atlenfius  et  requinmus  confidenfer,  qua- 
tenus  assidua  nos  apud  a>ferni  Regis  cleiiienfiam 
inlercessione  juvelis,  buuhlilatem   nosfram   sibi 


BONIFACII   VIII   ANNUS   1.    —   CHRISTI    1295. 


157 


(levotis  sviiiplicatioiiibns  cnmmcndaiKlo,  ut  sii|i(  r 
nosgri.liri'  sii;eiioiia  imilliiiiicilci",  etroruin  uliercni 
solit;u  btMiignitatis  cUiinilal,  iit  actiis  nostros  ad 
i|isum  ilcvoti^sime  clirih^enles,  Ecclesiam  snani, 
qnam  noliis  commitli  volnit,  salubiiter  regere,  ac 
de  univcrso  ipsiiis  jirege  nostne  vigilaiiti;u  credito 
curam  gercre  debitam,  sicut  cxpedit,  valeaimis. 
Nos  vero  stabiliter  in  animo  gerimns  vobis  et 
vestris  Ecclcsiis  benignis  adcsse  jna^sidiis,  ac  ve- 
slrum  etearnm  |irofeclnincoiidigiiis  lavoribus  pro- 
inovere.  Dat.  Lalerani  IX  kal.  Eebr.  Pont.  tiostri 
aniio  I  ». 

10.  Conceptas  eodem  verborum  forma  magna 

ex  parte  lilteras  ad  Piiilippuni  regem  Francornm 

niisit,  t|ucm  de  Cidcstiiii   abdicalione  spontanca, 

suaqne  promotioiie  cerliorcm  fecit,  atque  ad  co- 

lendam  SEquilatem,  et  Ecclesiam  |)ro|iugnaiidam 

est  borlatiis.  Tiim  inultis  verborum  officiis  revo- 

cata  in  memoriain  veteri,  dum  a  Nicolao  IV  Scdis 

A|iostolicaB  missiis  in  Gallias  legatus  fuit,  aniino- 

rum  coiijiiiiclione,  Apostolico  ipsiim  stinlio  com- 

plexurum  csl  pollicitus'  :  «  C  Isiludincm  regiam 

rogamns  et  hortamur  altente,  ac  obsecramiis  in 

Domiiio  Jesu  Cbristo,  quateniis  diligeiiti  niedita- 

tioiie   considcraiis,    quod  judicium   diligit  rcgis 

honor,  melas  justitia;  curiosns  observes,  illanuiue 

sincere  diligere  studcas,  a-quitatcm  non  desercns, 

clcmentiam  non  omitlens  ;  et  siibjcctiis  tibi  po- 

pulus  cojiiosus  in  [lacis  |inlcliritudine  sedeat,  et 

in   reqiiie   opuleiita  iiuiescat.  Ecclcsiam  insiiper 

matrem   tiiam   ct  ijisins  prajiilos,  nostri    iitique 

Salviitoiis  ministros,  ca^terasqne  personas  Eccle- 

siaslicas  ejus  obseqiiiis  dediciitas  ;  (]iii  potiiis  in 

illis  regem    coelorum    et  dominum,   per  quem 

rtrgnaset  rcgeris,  iiicessanter  ct  solerter  bonorans, 

ilisos  regii  favoris  ojie  coiifoveas,  et  in  plcnitudiiie 

libertatum,  alioruiii()ue  snoruni  jurinm  cfficacitcr 

protcgere  stiideas  et  tucri,  sicqiie  in  iis,  tanqiiam 

lilius  bencdictionis  et  gratiae  te  geras  et  dirigas, 

qiiod  clarae  inemorite  progenitores  tuos,  qni  erga 

prafat.im  Ecclesiam  siinima;  devolionis  ct  reve- 

reiitiffi  tilulis,  duin  viverent,  claruerimt,  iion  so- 

luin  imilari  sollicite,  sed  eliam  evideiitcr  excedere 

dignoscaris  ad  laudcm  et  gloriam  Dci  Patris,  et 

celebre  magnumque  lui  lionoris  et  nomiiiis  iiicre- 

meiitum.  De  nobis  autein  utpote  patre  bencvolo 

etsiiicero,  i|ui  te  iii  niinori  eliam  orficiocnnstitiiti 

afTectuose  dileximiis,  et  diligcre   non   cessamus, 

spem  certam,  et  flduciam  flrmam  gerens  in  tui  et 

ejiisdeiii  regni  negoliis,  et  opporluiiitatibiis  (|ua! 

occiirrent,  ad  nos  recnrrere  non  postponas.  Naiii 

in  iis  super  quibus  cx  parte  regia  fnerimiis  reqiii- 

siti,  libenter,  (|uaiituin  cum  Deo  pot^rimus,  volis 

regiis  annuemus,  liiam  etcjiisdem  regni  inosperi- 

latem  oninimodam,  noii  solum  sludiis  conservare 

soUicitis,  sed  etiiiin  plenis  augnmenl  ire  fiivoribus 

intendentes.  Diittim  utsiipra». 

11.  Cceleslhii  /jost  sunm  abdicationem   vit(B 

'  Reg.  post  sup.  tp. 


gcjii/s,  et  (ibitits  mirncidis  illustrnliis.  —  At  licet 
Bdiiifaciiis  Ciitliolica;  rci  adminislrationtMn  a  se 
susceptam  tolo  orbe  vulgaret,  baiid  tamen  de- 
fuerc  '  |icrtin:iccs  viri,  (pii  amiiigereiit,  inilum  ab 
ipso  lcgilnis  Pontiflt-itiim,  ac  siiadere  lentaveiint 
Petro  Miiridiio,  iit  se  tiinqiiaiii  Pontinceiii  gcreret, 
qnorum  iiiipia  consilia  vir  sanctissimns  reiiniit. 
Boiiiracins  vero  anxius  cx  illiiis  fnga  [icnini^itnm 
(lilitienlissime  ad  se  dcdiici  jussil  ;  qua;  |)luriiuis 
Petnis  de  Aliaco  cardin.ilis  enarrat,  ex  qiio  noii- 
nulla  memoria  et  admiratione  dignissima  repefe- 
iiius  :  «  Propcre  misil  posteum  camerarium  suiim, 
el  iibbiitciu  Cassinensem,  (|ui  eum  re|)ericiites  in 
cidla  rogaverunt,  ul  ad  papam  cilo  rediret,  ne 
ejiis  indignationem  i.icnrrerct.  Ipse  vero  piotes- 
tatioiieiii  iillegaiis,  quain  aiite  reniiiiiiiitionem 
fecerat,  snpplex  onibat  ut  sunimus  Ponlifcx  eiim 
in  sidiliiiliiie  pacifice  vivere  periiiittcrct,  pollicitiis 
se  nulli  boiiiiniim,  nisi  solis  suis  fratribiis,  locu- 
turum.  Qua  promissione  recepta,  camerarins  ista 
papa;  rcliilurns  discessit:  sed  ecce  aiius  snpervciiil 
niiiitiiis  A|iostolicus,  lilteras  ciinieriirio  dcfireiis, 
utabsque  inora  viriim  sanctiim,  etiain  iiivoltinta- 
riiim,  rediicent.  CunKiiie  idem  caiiierarius  ad 
cclbini  non  sine  impidu  el  liirore  redirct,  bicc  ille 
fide  digiio  relatu  praesentiens  abscondit  se,  et 
clandesiiiie  fiigit  ».  Et  infra  :  «  0  miranda  et  iiii- 
seraiida  pcrsccutio:  ipse  corporis  viiibus  desti- 
tulus,  el  propter  ultimam  senectulem  otio  et 
quicti,  qiiaiu  ilinerum  labori  babilior,  ad  partcs 
Apiilia;  iii  obsciinim  sylvam,  ubi  (|uidaiii  servi 
Dei  babitari  dicebantur,  per  loca  abscondita  et 
ignota,  uno  taiitu  ii  fiiitre  comititiis,  lalitandi 
Ciiusa  fugere  cogitiir.  Sed  (|uod  stu|ieiidiim  cst, 
quiimvis  miitato  liabitu  consueto  vilissimacbla- 
niide  iiidiitus,  iiliis  qtioque,  (luibiis  pnterat  modis 
abscondittis  incederet ;  tamen  quocnmc|ue  perge- 
ret,  agnoscebatur:  (lUiindoque  a  pueris  qnandoque 
a  provectis  viris,  qui  niiiiquam  eiim  viderant,  pro- 
prio  nomine  vocabalnr.  Ciimqiie  in  sylva  ciim 
fraliibiis  tenipore  QiiadiMgcsiniae  rcmansisset,  su- 
pervenicnlibiis  illis,  (]ui  ut  invenirent  et  caplivum 
ducereiit,  iierseijucbantur  eiim,  inde  abire  com- 
piilsiis  est :  et  videns  se  in  illis  partibus  occiiltari 
uoii  jiosse,  mare  transire  disposnit  ;  paraloque 
vehiculo,  sed  male  |)rospero  vento,  cum  per  quin- 
decim  niilliaria  navigassel,  ad  terram  ilerum  iin- 
pellilur,  et  juxta  civitalem,  cui  nomen  Vestia  esl. 
applicuit  ».  Tribiiit  rtm  miraculo  Jacobus  car- 
diii.ilis  his  versibiis'  : 


Sanctior  illi^ 
Miirro  sencx  laidtos  propprabal  adirc  recessiis, 
Occiiltasque  pl.igas,  rjr.TCainqiie  inviseru  terr,im. 
Ul  laleHt,  sil)iiiieti|ue  vacet,  cavratque  fnturis 
Schisinalibus,  ne  causa  foiet,  laiilisiiue  penclis. 
Sed  mare  sjivestreni  fugiens,  ctehiinquc  perosum, 


1  Jiinl.  Ms.  Vat.  si;-'n  num.  liHiO.  Pclius  lic  Aliaco  1.  ii.  c.  15. 
aiiiiil  Siir.  lnm.  iu.  ilie  xi.\  iMaii.  —  '  Jacob.  card.  de  canoniz. 
Petri  de  Murroae  1.  l.  c.  4. 


158 


BONIFACII   VIII   AXJ^US    I .    —   CHRISTI    1295. 


,  Ipsiusqiie  Dei  parens  oblulibus,  alinum 
Ter  jecit,  ter  fudit  humo,  ler  carbasa  vento 
Dispnlit,  et  siccis  nsviin  delrusil  areui*. 
Qiia  naulae  novitate  stiipent,  uiirautiir,  et  haerent, 
iDspiciiiulijiie  pairem  :  qiiis  sit,  qiio  tend^l,  et  unde 
Dipres^us  rogiianl.  Onidm  "?  M  nicuU  lerrent, 
Et  facies  venerandi  senis,  sulTnltaiiue  harba, 
Florida  canities,  veslis  viilosa,  relucens 
Siinplicitas  indocla  plicas,  vulgalaque  fama 
Cedenlein  latitare  pairein  :  regisque  sonorum 
Edicium  :  quibus  exciii  cnndiscere  leniant; 
Conjiciuntque  hunc  esse  Pt-trum,  c^ausimque  revclanl. 
Sed  quistanla  queai,  tantumqiie  obiiueere  nonien  ? 
Indiibie  viget  igniculus,  sensimque  palescit. 
Et  Irahil  arrectos  patris  ad  spectarula  vullus. 
Undi  |ue  vlsendi  causa  com  urritiir,  et  qna 
Perreeiuius  erat  subsistunt ;  huntqne  verentes, 
Inclinanl  flectunlque  gcnu,  vellunlque  pilosum 
Quadrupedem  sessoris  equnm,  ac  asinumque  rudenlem, 
Praeciiluntque  tngam  :  niorum  fiducia  lanla  est ; 
Nam  justi  lueriiis  terei  sua  crimina  vulgns 
Speral,  et  incolumes  reddi  hngiioribus  .egros. 
Sic  fugiens  niundum,  mundo  dedncilur.  0  quam 
Mundi  crescit  honos,  laudisque  insignia  clarent,  elc. 


Dediictiim  inagna  veiieralione  Pontiflcis  et 
regis  Caroli  jussu  a  |iattiarclia  Hicrosolyiiiilaiio, 
consentil  Petrus  cle  Aliaco  ;  lantos  vero  poiiulo- 
rum  concursus  ad  euni  factos,  ut  noctu  claiii  iter 
carpere  cogeretiir  :  «Ul)itjuc  etiam,  iiujtiil,  occiir- 
rente  sitii  innumerabili  iiuiititudine,  cum  tanta 
cordis  alacritate  acunctis  suscipitur,  ut  vix  de  die, 
obstante  populi  importunitale,  e.xire  valentes, 
nocte  media  iter  aggredi  cogerentur  :  nec  tamen 
sic  evadere  poterant,  quomiuus  ante  diluculum 
rursus  circuuidarentur  a  populo. 

12.  «  Erant  autem  tunc  multi,  qui  viro  Dei 
suadebant,  ut  se  papam  faceret  nominari,  dicentes 
euni  de  jiire  non  potuisse  renuntiare  papalui.  Ipse 
vero  constantis  animi,  et  jusli  rectique  indecliiia- 
biliter  tenax  consilii,  licet  super  boc  iterum , 
deinde,  ac  saepius  interpellatus,  firmus  in  propo- 
sito  perslitit,  asserens  id,  quod  ju^te  fecerat,  etiam 
si  non  lecisset,  voluntarie  esse  facturum.  0  vocem 
hominis  vere  constanter  bumilis,  qni  honorem, 
per  quem  tam  contemptibilem  persecutioiiem  eva- 
dere  potuerat,  perseveranler  contemnit,  et  sum- 
mum  sibi  honorem  in  summa  liuinilitate  consti- 
tuit !  Idco  Christus,  quibumilesexaltare  |)romittif, 
servum  suuin  in  hac  persecutione,  (ita  aiictor 
Bonifacii  diligentiam  in  eo  pervestigando  dedu- 
cendoque  appeliat),  clarum  fecit  ac  mullis  mira- 
culis  gloriosum  :  quae  omnia  liic  tacere  conteiilus 
essem,  iiisi  unum  nie  referre  cogerel  admiratio. 
Poslquameniin  de  regnoSicilia^exiverat,  poslquam 
a  dictis  rcgalibus  nuntiis  camerario  papae  traditus 
Campaniam  intraverat,  de  nocte  occultissime  in 
Anagniam  missus  prope  cameram  papap  in  quadam 
domo  arctissiiiie  recjusus  est.  Quo  in  loco  ut 
quantus  esset,  qui  ibi  captivus  tenebatur,  oslen- 
deret,  voluit  Dominus  boc  eiim  niiraculo  decla- 
rare.  Erat  in  illa  papae  curia  archicpiscopiis  Con- 
sentinus  lam  intolerabiii  dolore  calculi,  variaque 
gravatus  infirmitate,  ut  eo  a  medicis  dereliclo, 


i])se  et  omnes,  qui  euiii  videbant,  de  ipsiiis  corpo- 
rali  saliite  desperarent  ;  jamque  familia  ejus  et 
sibi  vestes  lugubres,  et  inagistro  suo  paraverat 
exequias  ;  duni  ille  devotas  preces  Deo  fnndens, 
per  sancli  viri  meritasalulis  auxilium  postulabat ; 
et  eccesiibito,  oratione  facta,  perfecte  sanus  effec- 
tus  est,  ac  ita  plene  convaliiit,  ut  seqnenli  die  hoc 
doniino  Thoma!,  quem  pater  ille  sanctus  de  Or- 
dine  suo  cardinalem  assumpserat,  ad  Dei  et  servi 
sui  gloriam  nuntiaretB. 

J3.  Revocatum  prndenter  ex  fuga,  traditum- 
que  custodia;  innuit  Ptolemreus  Lucensis' :  a  In- 
ventum,  iiiqiiit,  ipsum  reducunt,  ac  in  custodia 
ponitur  et  tenetur,  pra^cavendo  scaiidalo  Romanse 
Ecclesiae,  quia  apud  aliquos  mussitabalur  an  ce- 
dere  potuisset:  et  sic  poterat  scbisma  in  Ecclesia 
generari  ».  His  etiani  consentanea  mandat  hisiorise 
hisce  verbis  Jordanus'  :  «  In  custodia  posuit  ad 
cautelam  vitandi  dissidii  :  aliqui  mussitabant  quod 
cedere  papalui  non  potiiit».  Addit  Jacobus  cardi- 
nalis'  S.  Georgii  ad  Velum-Aureuin,  perhumane 
habitum  a  Bonifacio  persuasumque,  ut  iiiFuinonis 
arce  in  Campania  sita  coiisisteret ;  concessosque 
illi  ex  suo  Ordine  aliquos  religiosos  viros,  cum 
quibus  divinis  rebus  vacarel,  atque  oiiinia  illi  opi- 
pare  subininislrala  :  sed  virum  sanctum,  sacri 
pro[iositi  teiiacem,  a  deliciis  alienum  parce  admo- 
duin  cum  siiis  obl  itis  usum,  totum  se  rerum  coe- 
lestiiiiu  contemplationi '  addixisse;  nec  tiissenlit 
Ptolemacus  Lucensis".  Al  Petrus  de  Aliaco  cardi- 
nalis  in  Citlestini  Vita  acerbe  admoduni  a  Bonifa- 
cio  habitum  fuisse  tradit',  atque  ab  illo  contra 
seiitenliam  caidinalium,  qiii  liberlatem  permitten- 
dam  censebant  ut  in  solitudine  ageret,  in  arctissi- 
mum  carcerem  compaclum:  «  Missiis  est,  inquit, 
ad  castrum  Fiimoiiis,  et  forlissima  turri  recUisus : 
et  adbibilis  sex  mililibiis,  et  aliis  triginta  satelliti- 
bus  atl  tjiis  ciistoiliam  die  nocluque  ila  tenebatur 
arctatus,  iit  nulli  lioininum  ad  euin  palere  posset 
acce.ssus.  Peliit  aulem  iit  dnosibi  darentur  fratres, 
cum  qiiibus  divinum  agoret  ofQcium  :  t|ui  ei  con- 
cessi  illiiis  carceris  angustiam  diu  ferre  non  va- 
lenles,  iiide  extrabebaiilur  iiifirini :  erat  enim  lanta 
turris  arctatio,  ut  vir  sancliis  ubi  habebat  pedes, 
dum  missam  celebraret,  ibi  caput  reclinaret  dum 
dormiendo  quiesceret  ».  Subdit  auclor  miilta  in 
Bonifacium  convicia ,  queriturque  virum  inno- 
centem,  paulo  ante  Christi  vicanum,  ac  regum  et 
principum  communem  patrem,  tam  letro  carcere 
damuasse. 

lA.  Tulit  porro  summa  aniini  constanlia  et 
aequitate  Caelestinus  carceris  laedia,  nec  unquam 
ex  illius  ore  querela  uUa  erupit;  utque  vitam 
sanctissime  duxerat,  ita  finesanctissimo  ornavit  (i) : 


'  Plnl.  Uic.  Hist.  Eecl.  I.  .xxiv  c.  35.  —  '  Jonl.  ubi  sup.  — 
3  Jac.  ciid.  ni  Pra-f.  et  I.  i.  de  canoniz  c  5.  —  '  Ibid.  de  Caelest. 
Vit.  1.  I.  c   5.-5  Plol.  Uc.  c.  3U.  —  6  Lib.  li.  e.  27. 


(i)  Cum  Bomfacii  coronatio  de  qua  hic  agendura  suscipit  annalista,  solemnissimo,  ut  ait  Jacobus  caidinahs  in  Praefat.  ad  Cannen  de 


BONIFACIl    VIII   ANNUS   i.    —  CJHRISTI   1295. 


159 


B  Approiiinquante,  inqnit  auclor  '  ,  inortis  snoc 
a^-onu,  exituni  snum  ppalniis  et  orationibus  (juan- 
tuni  poterat  adversus  diaboli  iiisidias  niuiure  stu- 
debat;  el  ut  secum  in  eis  assidue  vaeaicnt,  fiaties 
suos  instanler  et  biiiniliter  bortabaliir  :  unde  ciim 
ipsi  in  (livinis  pariter  perseverareiit  laudiliiis  ipso 
die  sabbali  bora  vesi)erliiia,  eo  diceiite  psaiiuuni ; 
Laudate  Dominum  in  sanctis  ejus  ;  slatiin  coinplelo 
versu  :  Omnis  spiritus  laudct  Domimim ;  cuin 
flalu  tenuissimo  emisit  spirituin,  ciiiu  sanctis  et 
beatis  spiritibus  Deum  in  perpetuum  laudatu- 
rus  ». 

15.  Illustravit  illius  sanctitatem  insigni  mira- 
culo  Deus,  quod  enarrare  pergit  idem  cardinalis 
Aliacensis':  «  Quidam  milites,  qui  eum  cnstodie- 
bant  in  carcere,  tam  papa;  quain  aliis  pluiibus 
retulerunt,  quod  a  feria  sexta  usque  ad  horam 
mortis  ejus  viderunt  ante  janiiam  camerula)  cjiis 
crucem  coloris  anrei,  non  affixam  alicubi,  sed  ini- 
rabiliter  pendentem  in  aere :  quo  miraculoso  crucis 
signo  patenter  oslensum  est,  pcEnitentiain,  qiiam 
ille  per  carnis  mortificationem  jngiter  portaverat, 
Domino  placuisse  ».  De  qiio  miraculo  de(|ue  pia 
ejus  morte  baec  cecinit  Jacobus  cardiualis '. 

Febris  adest  sUmulatque  senem,  sacrisque  potitum 

Estialare  piain  coj.'it  tiuiic  ad  siJera  nienlein. 

0  felii  papale  decus  supreniaqiie  calcaus  ! 

Qua^qiie  siipergressns,  vincensque  per  oninia  lusnni 

Iiigrederis  caeleste  solum,  terrasqne  supernis 

Comiantas,  lineque  probas  te  aitiiigere  palinam. 

Cujns  *  ia  abscessn,  riitilauti  in  limine  parvis, 

Crux  aiicat  in  tignis.  Visa  est  verliRine  versa, 

Parva  tamen,  quia  parvus  erat,  nain  mente  subextans 

Ut  magis  eniteat,  jussisque  in  singula  siibdi 

Huncque  crucilixuni  muodo,  inualumque  vici-sim. 

Hunc  doceat,  memoremque  crucis  nieinoremque  laborum  : 

Conspectani  illius  animam  sublimem  in  coelum 
etferri  a  Roberto  Salentino  viri  sancti  discipulo, 
qui  ab  eo,  dum  ad  Pontificatiini  vocabatur,  oblatos 
Ecclesiaslicos  houores  rts,  iicrat,  refert  siibjectis 
verbis  Petrarcba' :  «  Aniiuain,  e  carcere  geinino 
ad  sidereas  scandentem  sedes,  consi^exisse  dicitnr, 
(de  Roberto  loquitur)  ignarus  reruin  et  miraculo 
stupens,  atque  interrogahs,  an  setum  etiam  sequi, 
an  quid  aliud  agere  jubeiet?Quem  ille,  ut  in  soli- 
tudine  perstaret,  admonuil:  et  sic  iffilum  petens, 
inler  verba  disparuit.  Disciiiulus  auleni  ille  con- 
silii  inenior,  us(]ue  ad  lemiiora  nostra  perveniens, 
et  dieruin  plenus  aiite  bos  paucos  annos  post  nia- 
gistruin  abiit,  magnaquidem  apudsuos  saiictitatis 
opinione,  et  mirabiliuin  fama  operum  relicta». 


Hoc  vcro  auno  mccxcv,  XIV  kal.  Juiiii  Petrum 
sanctissimam  vitain  clausisse,  Jacobus  card.  re- 
ferl ' :  «  Cilliolic^!,  sancte  leligioseqiie  defunctiis, 
iii(|iiit,  teriani  ccnlo,  calaniitalem  felicilate,  mor- 
teiii  vit;i  conimulavit,  Ferenlini  in  loco  sui  Ordinis 
fr.itiiim  sepulliisieverenler».  Praifuisse  celebran- 
dis  exciiiiiis  cardiiialem  a  Poiililice  niissum,  atque 
eunidem  Boiiifacium  Ronia;  divinam  rem  pro  eo 
pcregisse,  idem  aiictor  bis  versibus  prosequitur  *: 

Exequiis  dum  canlo  pnecst  a  Pr.Tsule  niissus, 
Et  cilebreni  suliliinis  apt x  lionifacius  heros, 
Missam  doctus  ait  liuin.r.  lleverfniia,  quidni'? 
l^ronioruit  patris,  quoiidain  diadcinatc  fulsit 
Papali,  mirusque  fuit  virtutibus  orbi. 

Effulsisse  ingentibus  iniraculis  post  mortem 
celebrat  subjecto  carmine ' : 

Post  obilum  secrela  tenens  caelestia  pauper, 
Dives  opum,  sidusque  pntens,  donisque  reforlum 
Signa  noval :  iiain  vnce  carcns,  linguaque  trciniscens, 
Quoque  artu  Iremulus,  nei:  liiinus  gressibus,  Iwrens 
Leciiculo  (qiiiii  membra  lluunl,  nec  pacta  resistunt), 
Ad  loca  reJuctus,  miram  iiuihus  ille  peregit 
Vilain  ereini,  zoiiainque  palris  per  singula  cinctus 
Membra,  jaceus  surrexil  ovans,  laudesque  rependit 
Sauus,  et  ex  toto  morlii  discrimina  nescit. 
Sicque  *  alius  standi  ac  gradiendi  commoda  sensus 
Perdiderat,  celensque  mauiis  (et  tristius)  usum. 
Ecclesia  reciibans  iiocln,  (|ua  corpus  liumalum 
Aliuilici  Miirrimis  erat,  de  mane  resurgens, 
Se  sanum  repent  extemplo,  seque  fatetur. 

Addit  nonnulla  aliacjtisope  patrata  miracula, 
quibus  poslea  Glemens  V  permotus  saiiclorum  Ca- 
talogo  nomen  illius  adjecit'  consecravilque  ;  qua 
de  re  infcrius.  Nutic  piain  S.  Pctri  Cieleslini  bisto- 
riain  absolvimus  boc  insigni  elogio,  quo  Jacobus 
cardinalis  illum  exorual : 

Si  majora  velis  forsan  cognoscere,  vitam 
luspice  :  si  vilam,  veterataqiie  tempora  luslra: 
Tempora  si  prudens  complecteris,  accipe  famam  : 
Si  famam  respersit  odor,  tu  suspice  fratres: 
Si  fralres  el  dogiiia  legas,  nrenii  quoque  dogma 
Si  capias,  perames.  Si  jain  dulccdine  captus 
Alliceris,  metire  tuas  per  singnlj  vires. 
Tunc  pudor  et  caiidor,  laxaique  modcstia  linguae 
Paupertas,  victusque  arctus,  fraMianiia  luxuin  ; 
Et  piftas,  raodus  ac  humilis,  fiateruaqiie  lueulis 
Integritas  imilaiida  tibi,  veneraudaque  semper 
Occurreut,  etc. 

iG.  Carolum  SicilicB  regem  solvit  a  pcenis  Bo- 
nifacius  ob  non  so/titum  censiim  cotitrnctis.  — 
Post  ejus  obitum  Bonilacius  crevil  auclorilate  apud 


Lib.  11.  c.  IS.  —  2  Ibid.  c.  19.  —  3  Jacob.  card.  de  Canoniz. 
Petri  de  Mur.  1.  i.  c.  6.  —  '  Cap.  7.  —  ''  Petr.  de  vit.  solit.  I.  ii. 
secl.  iii.  c.  18.  Pelrus  de  Aliaco  I.  ii.  de  Vit.  S.  Ca;lest.  c.  19. 


>  Jacob.  card.  in  pr*f.  operis.  —  -  Ibid.  lib.  i.  de  canoniz.  c.  8. 
Pelr.  dc  Aliac.  carJ.  I.  11.  c.  18.  —  '  Jac.  card.  1.  iii.  c.  12.  — 
'  Ibid.  c.  13.  —  ^  Ptol.  Luc.  Hist.  Eccl.  1.  xxiv.  c.  35. 


Vita  S.  Ca^Iestini  lih.  2,  quanto  alias  nunquam,  rilu  peracta  sit ;  juvat  aliquid  prodere  quod  ad  earii  rem  illuslrandara  comlu  ere  rb.l  o 
Apud  Marlenium  Anecdol.  to.  i.  col.  1211,  extant  littera;  ,|uxdam  ab  ep.scopis  planc  iniiHis  cx  Itaha  aira  Uoemundo  (male  b  l.g  ur 
liermundosjTievireusiKomiecnllectisdatK,  (pioium  singuli  quadragenam  indulgenliamm  hirgiunlur  lidel.bus,  cerlis  pei  aMuu  n  (^.ebus 
Glandanensis  monaster.i  in  di(Ecesi  Meleusi  s.t.  tcmplnm  ...viseiit.bns.  Coasigiianlur  l.ltcve  .Ihc  Itoin»  lioc  anno  Mccxc>,  ignoto  .nense. 
Vix  cedo  tam  multos  Italos  ep.scopos  hoc  auao  al.a  de  causa  liomam  coaveaisse,  ,piam  ut  solcn.n.  Pontihcie  co.'onat.om  ads.ste.ent. 
Porro  diem  coronationis  hujus,  quam  silet  anaal.sta,  iudicat  Jacubus,  nempe  die.n  ii  Januarii. 


160 


BONIFACn    VIII   ANNUS    1.    —    CBRISTI    1295. 


illos,  qiii  perperam  in  dnbiiim  ipsius  electionem 
revocarent;  cujiis  Ponlificiitns  exordia  splendida 
admoduin  el  anjiusta  fuere:  cum  enim  orbem 
Cliristianum  muluis  principum  beliis  flafjrantem 
ceiiierel,  ad  ea  sedamia  curas  applicuil.  Ul(|ne  a 
rebus  Siculis,  qna?  maxinie  illius  pectus  urebant, 
exordiainur:  exegit  a  Caroio  rege  clientelarem 
sponsioneni  (iro  Sitili»  re};no  ac  terris  citra  Plia- 
rum,  qna;  ad  Poutiticia;  dilionis  linuteni  excepto 
Benevento  excurrunt,  formamquesponsionis  Apo- 
stolicis  lilteris,  ne  qna  illam  deleret  oblivio,  in- 
seruit ' ;  qna;  in  Molis  Adriana;  arcbivo  asservan- 
tur:cumvero  adscri|ila  tantum  die  ab  iis,  quas 
ante  attulimus%  cum  Nicolao  IV  Carolus  regnum 
Siculuni  acceplum  retniit,  discreiient,  non  repe- 
tendcB  visae.  Ila  vero  consignatae  sunt:  a  Nulli  etc. 
noslrae  altestationis,  acceptalionis,  el  conslilulionis, 
etc.  Si  qnis,  etc.  Dutuui  Literani  XIII  kal.  Marlii 
auno  1  B. 

17.  Calcium  Carolum  ob  nou  solulnm  cen- 
sum  aniitleiidi  regni  mnlcta  incaiite  se  irretiisse, 
atque  a  Bonilicio  absoluium,  scribit  his  verbis 
Baronius' :  «  Hoc  etiam  anno  |irimo  Carolns  II 
rex  Siciliae  venit  Romam,  et  petiit  absolutionem  a 
censuris,  et  a  poena  privationis  regni,  quam  in- 
currit  ob  non  solutum  censum  :  quem  papa  absol- 
vit  prsebita  salisfaclione,  utbabetur  Libro  Privile- 
giorum  Romana?  Ecclesis».  Hactenus  Bironius. 
Exlant  quidem  ea  de  re  Apostolicae  litterae  *  nou 
quae  omnino  asserant  Carolum  iis  pcenis  obnoxium, 
sed  quaeipsiim  conditione  adjecta  liberent,  si  qua 
culpa  erroreque  sese  devinxisset; 

«  Bonifarius  etc.  charissimo  in  Cliristo  filio 
Carolo  regi  SicilicE  illustri. 

a  Nobis,  et  fratribus  nostris  humiliter  siippli- 
casti,  ut  si  lu  aliquam  vel  alK|uas  excommunica- 
tionum  sententias  forsitan  inciirristi  propter  con- 
ditiones ,  conventiones  et  pacla  inter  Romanam 
Ecclesiaffl  et  clarae  memoriae  Carolum  regem  Sici- 
liae  patrein  luum  in  concessione  regni  Sicilia'  et 
terrae,  quae  est  citra  Pharum  usque  ad  confinia 
terrarum  ipsius  EcclesiaB  sibi  facta,  per  eamdem 
Ectlesiam  habita,  et  in  nonnullis  articulis  seu  ca- 
pitulis  non  servata,  aiit  occasioue  ipsorum;  \el  si 
eadem  regnuin  et  terra  propter  ipsa  non  servata 
per  ipsum,  seu  per  te,  supiiosita  sint  Ecclesiasticc 
interdicto;  vel  si  ideni  pater  tuus  propter  hac  a 
dictis  regno  et  terra  cecidisset  omnino,  et  omui 
jure,  quod  sibi  competebat  in  ipsis;  aut  si  etiain 
tu  ipse  ab  eisdein  regno  et  terra  (iropter  conditio- 
nes, convenlioneset  pacti  praemissa  quomodolibet 
non  servata  ab  omni  jure,  ()uod  libi  in  dictis  re- 
gno  ct  terra  compelit  cecidisses,  ita  quod  ipsa  per 

1  Lib.  l.Ep.  cxvil.  ext.  ia  Molis  Adriana;  aniiivo  et  inler  collecl. 
Plalin.  Ms.  Vat.  I.  i.  p.  K4.  et  p.  373  Lih.  privil.  Roni.  liccl.  t.  ii. 
pag.  209.  toni.  III.  p.  11,  l.")3,  22'i  et  nnstris  Ms.  sign.  lit.  D.  I. 
p.  M4.  ad  100.  el  B.  XII.  p.  104  ad  172,  267.  —  ^  An.  Chrisli  1289. 
nuin.  1.  —  3  Banm.  in  Notis  Mss.  —  *  Bonif.  I.  i.  Ep.  cxviii.  Lib. 
Privil  Kom.  Eccl.  tnni.  I.  pair.  232.  et  iim.  iii.  pag.  179.  et  ext. 
in  arcis  S.  Angeli  Arcliiv.  iu  collect.  Platin.  pag.  iiOo.  et  in  Ms. 
Vall.  sign.  lit.  D.  aum.  1.  p.  2.  el  lit.  B.  num.  12.  p.  53. 


hoc  libere  essent  ad  eamdem  Ecclesiam  devoliita, 
providere  libi  plenarie  siiiier  his  A|)Ostolicap  Sedis 
cleiiientia  dignaremur.  Nos  itaqiie  supplicationi- 
bus  tuis  paterno  condescendentes  assensu,  et  vo- 
lenles  in  ptaiinissis  libi  tiiisi|ue  lia?redibus  quoad 
pr  elerita  pienarie  providere,  de  i|isoruni  fratrum 
consilio  et  assensu  quascnmque  excommunicatio- 
nuni  sentenlias  incurristi;  necnon  et  quaslibet 
senlontias,  interdicta,quibus  snpposita  sit  regnum 
et  terra  iiiaefata  propter  supr.idictas  conditiones, 
conventiones  et  pacta  per  dictuni  iiatrem  tuum, 
aut  per  le,  sive  per  utrnmque  quomodolibet  non 
servata  ;  hactenus  penitus  relaxamus,  et  te  ab  hu- 
jusniodi  excommunicationum  sententiis  absolvi- 
niu<  de  gratia  speciali :  omnesque  poenas  in  con- 
ditionibus ,  conventionibus  et  paclis  praemissis 
contentas,  et  specialiter  privalionis  seu  casus  a 
jure  regni  et  terra;  dictorum,  si  quas  et  quocum- 
que  capite,  vel  quouiodolibet  tu  vel  pater  tuus 
pracf.iliis  incurristishactenus,et  totaliterabolemus, 
et  reir.illinius  de  plenitii  line  jiotestatis:  volentes, 
et  niliilominus  auclorilate  Aposlolica  decernentes, 
per  Iiaec  dictis  conditionibus,  conventionibus,  sive 
pactis,  aut  qtiibuslibet  contentis  in  Iiltera  felicis 
recordationis  Clementis  papae  IV  praetiecessoris 
noslri  super  eis  et  conlingentibus  ipsa  confectis  in 
nullo  in  posterum  derogari;  sed  ea  per  omnia 
proinde  remanere  in  suo  robore  firmitalis,  ac  si 
nulla  tibi  super  pr;Eii)issis  gralia  facla  foiet.  Verum 
licet  ad  tuam  tuornmque  haeredum  cautela-n  prae- 
missa  fecerimus  gratiose,  tamen  per  lioc  te  non 
duximus  absolvendum  abbis,  de  quibus  pro  patre 
tuo  vel  per  te  tenereris  nobis,  Romanae  Ecclesiae, 
vel  aiiis  (|uibuscumque  sali-;facere,  si  neque  ipse 
neque  tu  cecidis.^etis  a  regno  et  terra  |ira>dictis: 
sed  ad  salisfaciendum  de  eis  volumus  te  teneri,  etc. 
Dat.  Laterani  VIII  kalen.  Aprili^,  Pontilicatus  no- 
stri  aiiiio  i  ». 

18.  Egit'  Pontifici  gratias  ob  acceptum  bene- 
ficiuin  Carolus  rex,  ad  cujns  in  administrando 
regno  levandas  curas,  mulcendosque  religione  po- 
piilos  commisit'  amplissimum  Landulpho  S.  An- 
geli  diacono  card.  legati  A[iostoIici  in  Sicilia  mu- 
iius  eunu|ue  pliiribus  proeriigativis  auxit',  et  ipsi 
regi  Carolo,  Maria;  reginae,  prssulibus  regni,  pro- 
ceribus  ac  populis  commendavit* :  deque  imposita 
bujusmodi  provincia  subjects  litteriu  ad  ipsuin 
dala'  sunt'  : 

0  Bonifacius  etc.  dilecto  filio  Landulfo  S.  An- 
geli  diacono  cardinali,  in  regno  Siciliit  Apostolicae 
Sedis  legato. 

0  Levantes  in  circuitu  oculos  menlis  nostrae, 
ac  pensantes  sollicite  multitudinem  gratiarum, 
quibns  personam  tuam  bonoruni  dator  Altissimus 
decoravit,  cum  in  te  scientiarum  mngnltndo  re- 
siilendeat,  clareat  altitudo  consilii,  niteat  discre- 


'  Ext.  eod.  tom.  iii.  Lib.  Privil.  pag.  179.  et  apud  collecl.  Plat. 
Ms.  Val.  paf.  505.  —  «  Lib.  l.  Ep.  cur.  SLVii.  —  '  Ibid.  ab  Ep. 
xLVii.  ad  Lxxi.  —  *  Reg.  post  eamd.  Ep.  —  6  Ead.  Ep.  xlvii. 


BONIFACII    VIII    A.VNUS    1. 


CHRISTI     I295. 


lUl 


tionis  industria,  et  aliarnni  virtiituin  excellcntia 
reluuescat;  gerentes  quoqne  de  tua  circunispe- 
ctione  pro^ida  et  providentia  cireninspecta  tidii- 
ciaiii  specialeni,  te,  quainvis  in  conspuctu  nostro 
graliosus  appareas,  acceptus  occurras,  placidns 
habearis,  tiiai|iie  pioplerea  inviti  pra'sentia  carea- 
naus,  ad  piaefuUiin  ivgnuni  pro  ip.-jorum  regis  el 
regni,  ac  ejus  eliani  incolaruin  slatu  prospero  et 
tranqiiillodefratrum  nostroriim  consilio  tanqiiam 
pacis  Angeluiii  deslinamus,  tibi  in  eodem  regiio 
plenae  legationis  officiuincommittentes,  utevellas, 
destruas,  dissipes  et  disperdas,  aeditices  et  plantes, 
ac  facias auctoiitate  nostra  sutrnltus  qujecumque 
ad  lionorem  et  gloriam  sumnii  Regis,  ac  bonum  et 
[irosperuin,  paciticum  et  qnietuin  r.  gis,  regiii  el 
incolarum  praedictoruiii  slatiim  videris  perti- 
nere,  etc.  Dat.  Laterani  VIII  id.  Aprilisannoi  ». 

19.  MtiricB  regina;  procuratio  regrii  defertur. 
—  Cuin  veio  postea  Carolus  Martclluf,  jure  ma- 
terno  Ungariae  rex,  a  jiatre  Carulo,  qiii  in  Gallias 
abierat',  relictus  regni  Siculi  vicarius  Neapoli,  in 
ipso  aetatis  tlore,  cum  jam  ad  magnas  S|ies  adole- 
sceret.  obiisjet ;  Bonifacius  administrando  regno 
Landul|ihuiri  cardinalem,  et  Ptiili()piim  Caroli  II 
regis  fllium  principem  Tarentinum  prasfecit.  At 
paulo  post  et  cardinalis  legati,  et  Pliilippi  princi- 
pis  cousiliis  adductus,  cum  spes  aflulgeret  meluis 
publicae  rei  consultum  iri,  si  Mariae  reginae  pro- 
curatio  regni  deferretur,  illam  eo  ninnere  exor- 
navit*. 

«  Cliarissimae  in  Christo  liliae  Maiioe  reginae 
Siciliae  illustri. 

a  Pridem,  non  absque  gravi  nostrae  mentis 
amaricatione,  percepto  quod  clarae  memoriae  Ca- 
rolus  rex  Ungariae  charissimi  iii  Christo  filii  nosti  i 
Caroli  regis  Siciliac  illuslris  ac  tuus  |iriinogeiiitiis, 
ipsinsque  regis  in  regno  Siciliee  vicarius  generalis 
mortein ,  siciit  Domino  [ilacuit,  apud  Neapolim 
subierat  temporaleni.  nos  attentae  considerationis 
studio,  prout  ad  nostrum  spectat  offlcium,  atten- 
dentes,  quod  in  regno  ipso,  rege  absente  prffifalo. 
noii  habebatur  qiii  vices  exerceiet  ipsius;  ac  no- 
lentes,  ut  praedictum  regnuni  in  ejnsdem  regis 
absentia  tanlo  turbine  circumdatum,  tantis  expo- 
situm  fluctibus,  giiberiiatioiiis  temone  careret, 
seu  defectiiiii  regiiniuis  pateretur;  cui)ienles  etiam, 
ut  ejusdem  regni  ac  ejus  incolarum  fldelium  prae- 
caveatur  dispendiis,  [lericnlis  obvietiir ;  quodqiie 
inibi  [ironioveaiitur  utilia,  laudabilia  procureiitur, 
conquiescant  injnriae,  compescaiitur  excessus,  re- 
primantur  gravaniina,  insolentiae  refraenentur : 
dilectos  tilios  noslros  Landulphum  S.  Angeli  dia- 
coniini  cardinalem  A.  S.  L.  et  nobilem  virum 
Philippum  natum  ejusdem  rfgisatqnetuum,  [rin- 
ci|)im  Tareiitiiiiiin,  vicarios  et  tiajiilos  dicti  regiii, 
in  quo  A[)oslolica  Sedi;s  directnm  et  altum  liabet 
dominium,de  fratnim  nostrorum  consilio  diligenli 
delibeiatione  cuin  iiisis  super  hoc  luibita,  de  Apo- 

'  Pandul.  Collenut.  1.  v.  II  si.  Ntap.  —  =  Lib.  i.  Ep.  cxxix. 
Ann.  —  ToMis  XXIll.  —  R.w.N.  IV. 


stolicae  plenitudine[iotestatissub  ccrta  forma  duxi- 
miis  ordinandos,  sicut  in  nostris  sui^er  hoc  coiife- 
ctis  litteris  pbnius  coiitinelur. 

a  i\u|ierriine  aiiteiii  fide  digno  relatti  ad  no- 
stram  [^erducto  notiliam,  qiiod  statui  dicti  regiii 
fuiet  ulilins,  ac  fjus  iiicolis  acce|itiiis  reddereliir, 
si  lii,  quam  gratiarum  oninium  elargitor  regalium 
eleganlia  mornm,  affabilitatis,  (trudentiae,  ac  cir- 
cunis(iectionis  ninlt;e  virtiitibtis  decoravit,  (ler  qiias 
grdtaiii  acce()tamque  reddtris  ()lurimum  incohs 
memoratis.  vicariatus  et  bajulatus  hujusmodi  re- 
gimen  exerceres;  de  praediclorum  fiatrum  con?i- 
lio,  et  ejusdein  plenitudine  poteslatis  te  sulam  dicti 
regni  generalem  vicariam  el  bajulam  ordinamus; 
curam,  adniinistrationem,  gubernationem.  (lote- 
statein  et  regimen,  ac  omnem  ()lenani((ue  jurisdi- 
ctionem  iu  regiio  [iraedicto  tenore  tibi  prssentium 
commilteiites,  donec  per  eaiiidem  Sedem  atit  (ler 
regem  i()sum  aliud  iii  hac  parte  ordinari  contige- 
rit  vel  dis()oni  :  non  obstante,  quod  super  hoc  de 
pisdiclis  legalo  el  principe  per  nos  fuerat,  ut  prae- 
mittilur,  ordinatum ;  oinni  genere  alienationis 
bonoium  seu  reriiin  immobilium  in  dicto  regno, 
ad  regem  ipsum  spectanlium,  tibi  primitus  inler- 
dicto;  credentes  et  pio  firnio  tenentes,  quod  pra;- 
falus  rex  Siciliae,  tanquam  devotionis  et  reveren- 
tiff  lilius,  se  in  hac  [larte  Aposlolicis  beneplacilis 
coiiformabit,  et  gratum  geret  non  modictim  et  ac- 
ceplum,  quod  per  niemoralae  Sedis  circunis|)e- 
clam  pnideutiam  factum  et  ordinatum  noscitur 
in  hac  [larte.  Celsitudinem  itai|ue  tuam  monemus 
et  horlimur  atteute,  quatenus,  tanquam  miilier 
furlis  aniiiio,  in  agen.lis  experta,  el  multimode  vir- 
tuosa  bajulatum  et  vicariatum  hujusmodi  sic  pru- 
deiiter  etslrenue,  sicque  soUicite  gerere  sludeas, 
et  laudabiliier  exercere,  quod  a  Ueo  praeinium,  et 
ab  bominibus  laudem  exinde  tanquam  benedi- 
ctionis  filia  digiie  coiisequi  merearis.  Dat.  Ana- 
gniffi  III  kal.  Septeiiibris  aiino  i  o. 

2U.  Faedus  inter  Carolum  el  Jacobum  Arago- 
nium  suh  certis  legibus  ii.ilum.  —  I)isc<:ishse  e 
regiio  Carolum,  ut  fcederis  ciim  Aragonio  compo- 
siti  leges  ad  opus  perducerel,  refert  Joanues  Villa- 
nus'.  Quaetiam  de  causa  Guillelinus  tit.  S.  Cle- 
meiitis  [iresbyter  cardinalis  in  Gallias  missus,  ut 
natcituras  dissidiorum  causas  sua  prudentia  leni- 
ret.  Ciii  imperia  data  -,  ut  ad  explicanda  0[itima  in 
perplexis  rebus  consilia  animuiii  ad  Deum  coiivor- 
teret;  atque  in  omnibusconsectaretura;quitatem: 
aSicut  le  oraculo  viv;evocis  instruximus,  ubicuin- 
que  circa  explicalioiiem  tractatiis  ejusdem,  (nimi- 
ruiii  luterPbilippum  Fraiicoruni,  Caiolum  Siciliae 
reges ,  Cai  oluin  Alanconii  et  Valesii  comitem  et 
Jacubum  Aragonium),  aliquis  se  nodus  dubila- 
tioiiis  ingesserit,  quod  te  forsitaii  in  [Kq.lexo 
dediiceret,  oculos  converlens  ad  Christum,  quan- 
tuni  cuni  iiiso  poleris  couformes  tuae  conscientice 


»  Jo.  Vill.  I.  vin. 
Lib.  I.  Ep.  ccsiii. 


i^.  13.  S.  Xai.  lii 


ii;.  XX.  c,  8.  §  5.  — 


21 


162 


BONIFACir   VIII   ANNUS    1.    —   CHRISTI    1295. 


gremium  ad  id  polius  quod  praediclae  iicrfuitioiii 
proficiat,  quani  quod  ipsam  pur  obstaculuin  ali- 
cujus  iuj^esti  pra'pedii  aliijuo  iiiodo  liBdal.  Nusli 
quidem,  quod  iu  ii-^,  quae  facta  coutingunt,  de 
juris  providuntia  dcteriniiialio  cerla  non  Iradi- 
lur;  sed  jiis  diccntis  et  exequentis  proviiieuti;c 
conunittuutur.  lu  i^raeniissis  ergo  ubi  prscipue 
casu?  eiiiersent,  qui  per  cuniniissiones  factas  libi, 
et  iuforuiationes  nostras  videatur  oinissus,  sic  te 
geras  tractabilem  et  bunianum,  quud  rigorem 
mansuetudine  tua  provisio  temiieret,  et  ad  a;qui- 
tatis  dulcedineni  per  mudeslos  et  explicitos  ter- 
miuos  circunispeclio  provida  secum  gratia  hu- 
mauae  amabililalis  iuclinet.  Dat.  Anaguia°  11  kal. 
Juiii  annoi».  Jussus  praGlereaeslGuilleinius' dare 
operam,  ut  Carohis  Valesiorum  cuuies  vitium  toi- 
lerel,  quud  irrepserat  iu  litteras,  quibus  acceptis 
beneficientiaPoutificiaAragoiiia;etValeutiaeregnis 
Catalouiajque  priiicipatu  cesseral ;  eoque  euien- 
dato,  abeuutis  suo  jure  renunliationem  Ecclesiaj 
Romanie  uomine  adniittere  el  confirmare.  Quod 
ad  uienioratuin  fcedus  attinet,  de  eo  haec  tradit 
Jordauus ' :  «  Alfouso  rege  Aragoniae  defuncto,  suc- 
cessil  ei  Jacobus  invasor  Siciliae,  et  facla  pace  cum 
Carulo  unaiu  de  niiabus  ejus  accepit :  sed  Frede- 
ricus  alterfrater  Sieiliaiu  occupavit  eodem  aniio.» 

21.  DescriplLc  sunt  ab  anonymo  *  reruiu  Sicu- 
laruin  auctoie  illius  pacliones:  a  Inter  ipsum,  in- 
quit,  el  Curuluiu  pax  et  coucordia  faeta  exlilit  et 
lii  inata  :  cujus  pacis  tractalu  Jacobu-;,  recoguoscens 
iusulaui  SicilicU  iujuste  teuere,  ip^aiii  oiiiniuo  de- 
seruit,  oiiuuque  juii,  si  quuci  iu  ca  et  regiio  prie- 
tendebat  habere,  dicta;  Romauoj  Ecclesiae  et  Ca- 
rulo  II  spunte  reniiidiavit  et  cessit;  pnmisitque 
eunuleiu  Caroluin  11  buiia  flde  el  absque  dolo  iu 
ipsius  iiisulae  possessiouem  indueere  corporale:n  : 
et  propterea  iuterdicluiu,  cui  reguum  Aiagoniae 
totaque  terra  ipsius  Jacobi  erat  suppusita,  extilit 
penitus  relaxatum.  fro  cujus  pacis  observanlia 
firmiori,  inter  ipsum  Jacobuin  et  dominam  Blau- 
cain  ipsius  Caroh  11  fiiiaui ,  uiterque  Roberluiii 
ejusdem  Caroli  priniogeiiituin  et  jam  dictara  do- 
uiinam  Yolendam,  ipsius  Jacubi  sorurem  matri- 
niouia  sulemuiter  suul  conlracla  ».  Adjeclae  eliam 
aliae  fuere,  quarum  princeps  ea  erat,  ut  Carolus 
Valesiorum  coiiies,  accepta  A[ioslolicae  Sedis  beiie- 
flceiitia  iii  Araguuiaiii  et  Valeutiam,  et  Cathalo- 
uiam  jura  PonlUici  periuitteret ;  ac  tum  Bouifacius, 
ut  supremus  eorum  reguoruiii  doiiiiiius,  illa  Ja- 
cobo  regi  in  gialiaiii  Ecclesiai  revocato  reslituit,  ut 
e  Dipluiuate  *  subj(Cto  coustat. 

a  Ad  ceriitudmeiii  prajseiitium,  el  memoriam 
futurorum. 

a  Splendor  gloriae ,  et  ligura  substantia!  Dei 
Patris,  in  tujus  lumiiie  luineu  luspicitur  operoso 
uiyslerio,  lenitatein  pacis  amare  uos  instruit,  et 

'  I.ib.  I.  Ep.  rcxvi.  —  -  Jord.  Ms.  Vat.  sigii.  uueh.  1960.  — 
'  .Ms.  Fiider-  tom.  Ubald.  p.  25.  MdriaM.  llist.  Uisp.  1.  xiv.  c.  17. 
Paiidulpb.  Cullen.  llisl.  Neapol.  I.v.  Siiiiuuont.  I  iii.  Fazet.  posler. 
dcc.  1.  is.  c.  i  ei  alii.  —  *  Lib.  i.  Kp.  CLiXxiv. 


qnodam  exeniplari  speculo  fragilitati  iiostrae  vinm 
linmaiuc  iniserationis  ostendil.  Sane  propter  inju- 
stitiain  inaiiifestaiu  quondam  Petri  ulim  regis  Aia- 
goiiuiii  ciica  uceiipalionem  iiisulae  Siciliic,  teriae 
peeuliaris  Ecelesiffi,  varios(|ue  cunalus,  et  insidias 
ad  alias  partes  regni  Siciliae  oeciipindas,  seditio- 
nein  in  t  a  insula,  motam  comiiiotionein,  et  coiici- 
fatiunem  pupiili  faclam  inibi  (onlra  rcmpulilicam 
Eeclcsiaii.ve  Rumanaiii,  et  clarae  uieinoriiB  Caro- 
luiii  regem  Siciliae,  non  absque  strage  etoccisione 
niuitoruin  ;  fclicis  recordationis  Martiniis  pajia  IV 
pra'deeessnr  iiosler,  rcgnum  Ar.igunia;,  cffiterasipie 
terras  Petri  pia.'fati  exponens  de  fratrum  suorum 
cousilio,  ipsuin  Petruin  duduiii  regem  z\ragoiium 
eisdem  reguo  et  terris  re^ioqiie  liunore  sententia- 
liter,  jnslilia  exigente,  privavit ;  et  privaus  exposuit 
eadem  regiium  et  lerras  occu[ianda  Caliiolicis,  de 
quibus,  et  pruut  Sedes  A[)Ostolica  duceret  [irovi- 
dei  dum.  Postmodum  vero  idein  regnuin  Aragoiiiae 
alque  Valeulis,  et  coiiiitatum  Darciuoniae,  qua 
suiit  de  terris  expositis,  qtiae  olim  fuerant  dicti 
Pelri,  clars  meinori»  Phili|)po  rege  Francoriim, 
et  dileclo  filio  nobili  viro  Carolo  nata  ejiis  Alan- 
zoni  et  Valesii  comiti  ;  eleclo  ad  dictorum  regno- 
ruin  et  comilatus  regimen  a  rege  piaefato  per  mi- 
nisterium  seu  deputahonem  bonae  menioriae  Joan- 
iiis  tiluli  S.  Caeciliae  presbyteri  cardinalis  ;  deipso- 
ruin  fratrum  consilio,  praehabita  delibcraUone, 
concessit. 

22.  o  Verum  prsfato  Petro  sublato  de  medio, 
piisl  vaiios  tiactatus  jiacis  habitos  iiiter  chaiissi- 
iiiuin  iii  Christo  lilium  nostium  Caroliiiii  Sieiliae 
rcgcm  illuslrein,  ejusdemque  Petri  [losteros  sibi 
successures  in  vitiuiii,  ([ui  facit  coucordiain  iii  su- 
bliiiiibus  siiis,  Jacobi  de  Aragonia  pra;tati  quon- 
dam  Petri  olim  regis  Aragonum  lilii,  pra.'cipue 
succedentis  in  cul|iam,  piaefatain  iusulam  et  iion- 
nulla  alia  loca  in  regno  SiciiiaB  citra  Faruiii  occu- 
pata  tenentis,  hostis  Ecclesiae  regitqne  dictorum, 
ut  insinuatio  nobis  et  fratribus  noslris  facta  conli- 
iiet ;  animuiii  converlil  ad  |iaceiii :  ^icque  inter 
jaui  dictos  rcgem  et  Jacubum  tractatus  paeis  est 
habitus  et  firmalus,  in  quo  ex  parle  piaefati  Jacubi 
illa  iiiter  ca'tera  sunl  conveuta,  quod  iiisula  me- 
niurata  Sicilia'  cum  oniiiibus  terrisetcastris,  casa- 
libus,  furtaliliis,  insiila  Malta',  aliisque  omnibus 
insulis  eidem  iiisula  Sicilia;  adjacenlibus  ubicum- 
que  siiit,  sicut  bona>  meiiioiice  |iiafatus  lex  Siciliae 
anle  rebellionem  iusulae  praenomiuata;  teuebat, 
juxta  noslri  deterniinationem  aibitrii  [ler  eumdem 
Jacobuin  Romanae  reslituetur  Ecclesia' ;  aliis  locis, 
casliis  el  insulis,  quae  per  ijisuin  Jacubum,  vali- 
turcs,  fautores,  complices,  et  ministros  i[isiuscitra 
Faiuiii  ueciiiiata  teiienlur,  reslitucndis  |)ra'latu  Ca- 
rulu  regi  \ivenli,  juxta  nostiae  provisionis  arbi- 
trium  :  necnoii  liberis,  et  aliis  obsidibiisdicti  regis 
qiios  ideiii  Jaeobiis  a[)ud  se  detinet,  jiixta  furmam 
in  sciic  piafati  tractatus  aiinexani  certis  liinc  inde 
profiiniiori  [lacis  nexu  et  charilatis  mulua;malr.- 
moniis  copulandis. 


BONIFACir   VIII   ANNUS   1, 


CHRISTI    1295. 


163 


23.  «  Nos  itaque  cernentes  freineiilia  undiiiiie 

mundi  pericula,  etquaD  inslant  pru'f(iribiis  ruinain 

minantia,  gravia  detrimenta  super  Terram-San- 

ctam,  dcscrtani  incolis  Cliristi  fidelihns,  ipsorum- 

que  de?titulan)  suCfiagiis,  flcules  aniare  ;  ciiiu  Ca- 

Iholicis  iirincipibus  distractis  ad  bella  civilia,  non 

sit  (jiii  consolttur  eani  ex  oin«ibiis  cliaris  siiis;  ac 

niisericordiani  potius,  qiiani  jiidieium  cantarecu- 

pientes  Altissimo;  ad  reparitionem  quoque  stalus 

praefii  regis  Siciliic,  filii  S|ircialis  Ecclesite,  spe- 

cialem  habentes  considurafionis  iiiluitum;  et  me- 

moratum  tractatum  pacis  paterut-E  charitatis  bra- 

chiis  amplectentes  (faeta  jini  in  manibiis  nostris 

pcr  charissinium  in  Cliristo  filinm   noslruiu  Plii- 

lippum  Francorum  regem  illustrem,  et  diloctum 

filium  nobilem  viruni  Carolu'n  fiatrem  ejus  Alan- 

zoni  et  Valesii  comitem  renuntiationi!  legitima  et 

solemni  de  praeilictis  regnis  et  coniitatu  Barcino- 

nis,  clarcE  menioriae  praeilicto  Pliilippo  regi  Fran- 

corum  eornm  parenti,  et  eiiiem  Carolo  comiti ,  ut 

praemittitiir,  per  Ecclesiam  ipsam  concessis,  omni- 

que  jure,  et  actione  eis  competente  pro  illis)  eidem 

Jacobo,  el  suis  hapredibus  de  fratriim  nostrorum 

consilio  et  assensu  restitnimus,    reddimus  atque 

concedimiis  jam  dicla  regna  Aragonum  atiiue  Va- 

lentiiE,  ac  comitatiim  Barciuoniae,   honorem  re- 

gium  ,  ac  omnia  et  singula,  qnae  sententia  dictie 

Sedis  Apostolicae  lata  coiitra  diclum  Petiuni  olim 

regem  Aragonum   patrem   suum  continebat   ex- 

presse  ;  et  ea,  atijue  veiba   sententioe,  vel  eCrectns 

ejusdem  sententiae  se  extendunt  :  ut  ea  babeant  et 

teneant  eo  modo,  quo  habebat  et  tenebat  dictus 

Petrus  quondam  rex  Aragonum  pater  suus,  aiite- 

quam  Romanam  Ecclesiam  offendisset  in  aliquo, 

et  de  praedictis  regnis  et  comitatu  in  quondam 

AlfoDSum  primogenitum  ejns  donatioiieni,  ut  di- 

citur,  contulisset.  Nec  intendimus,  qiiod  per  iirae- 

didas  restitutionem,  redditionem  et  concessionem 

nobis  vel  ipsi  Ecclesia'  jiis  ahquod  ac(]uiratiir,  nec 

retiiieatur  in  illis  occasione  retenlionis,  seii  reser- 

vationis,  quam  fecit  Ecclesia  in  dictis  regnis  et 

comitatii,  ciim  ipsa  pradicto  quondam  Pliilippo 

Francorum  regi  concessit;  nec  ratione  concessio- 

nis  facta;  de  ipsis  per  Komanam  Ecclesiam  dicto 

Carolo  comiti,  aul  renunliationis  seu  resignationis 

pra?fatae  factae  in  manibus  noslris  per  eosdeiu  re- 

gem    Francoriim   et  Carolum    comitem    fratrem 

ejus :  sed  eidem  Jacobo,  siiisque  successoribus  in 

eisdem  legiiis,  coinitatii,  seii  terris  sua  jura  firma 

et  illibala  persistant,  iiec  ex  iis  sibi  vel  suis  in  ali- 

quo  iucejudicium  generetiir  ;  sed  ea  habeant  et  te- 

neant,  iit  pradicilur  eo  modo,  quo  habebat  et  te- 

neljat  dictiis  Petrus,  antequam  Roinanim  Eccle- 

siaiii  in  aliquo  offcndisset,  et  de  pracfatis  regnis  ct 

comitatu  contulisset  douationem  in  Allonsiim,  ut 

dicilur,   niemoralum  ;  iiivesliciitcs   per  nostrum 

aniiiiluiu   de  pra^diclis  oniiiibus  et  singulis  ejiis- 

deui  Jacobi  et  haeredum  suorum  nomine  dilectum 

lilinni    nostruiii    Guillelinum   litiili  S.  Clcmentis 

prcsbylerum  card.  quem  pro  voliva  profectione 


tnctafns  ejuslciii   vcrsus    partes   uUramonlanas 
pne-cnlialitcr  dcstiiialiis.  Nulli  ergo  elc. 

a  Ego  BonifaciusCulholicac  Ecclesiae  episc.sub- 
scri|)si. 

«  Ego   Gerardus  episcopns  Sabinensis  subsc. 

« Ego  Joannes  Tusculanus  episcopus  sub- 
scripsi. 

«  Ego  fr.  Matlbaeus  Portuen.  ef  Rufinae  episc. 
subscripsi. 

«  Ego  fr.  Hugo  llostien.  et  Vclletren.  episc. 
suliscripsi. 

«  Ego  Petrus  tit.  S.Mirci  presbytcr  card.ciim 
per  me  iion  possem  ,  per  Petruiu  BouTgentis  cap- 
pidlanum  iiieum  me  siibscripsi. 

ti  Ego  fr.  Tiiomas  tit.  S.  C.xcilia;  presb.  card. 
subscripsi. 

«  Ego  Joannes  tit.  SS.  Marcellini  et  Petri 
presb.  card.  siibscripsi. 

a  EgoGuillcliiuis  tit.  S.  Clcmentis  prcsb.  card. 
subscripsi. 

a  Ego  Nicolaus  tit.  S.  Laurentii  in  Damaso 
presb.  card.  subscripsi. 

«  Ego  fr.  r.obcrtus  tit.  S.  Pontianae  presb. 
card.  siibscripsi. 

B  Ego  fr.  Simon  tit.  S.  Baibinre  presb.  card. 
siibscripsi. 

«  Ego  Matthaeus  S.  M  iriae  in  Porticu  diac.  card. 
subscripsi. 

0  Ego  Jacobus  S.  Mariae  in  Via-Lata  diac.  card. 
subscripsi. 

a  Ego  Neapolio  S.  Hadriani  diac.  card.  siib- 
scripsi. 

«  Ego  Petrus  S.  Eustachii  diac.  card.  sub- 
scri[)si. 

•  a  Ego  Guillelmus  S.  Nicolai  in  Carcere  Tul- 
liano  diaconus  card.  siibscripsi. 

0  Euo  Benedictus  SS.  Cosmaj  et  Damiani  dia- 
conus  card.  siibscripsi. 

«  Ditum  Anagiii.-B  per  manum  magistri  Petri 
de  Pipcrno  S.  R.  E.  vicccancellarii  XI  kil.  Jiilii, 
Iiiiliclione  octava,  Incarnationis  Dominic.T  aniio 
Mcr.xcv,  Poiit.  vcro  doiiiini  Bonificii  papae  VIM 
aniio  I  B. 

^i.  Ad  stabiliendam  pacem  et  mutuo  amore 
conjungendos  rcge-,  in  tractatu  firdcris  sancitum 
fiierat  ut  vidimus,  ut  miiliiis  .iffinifafibiis  conjuii- 
gerentur  :  quare  Bonifacius  consaiiguiiiitatis  im- 
pedimenta,  qux  inter  Blaiicam  Ciroli  tiliam  ac 
J  iciibum  erant,  sustulit ' :  ut  matrimonio  coiijiingi 
possent.  Tum  abrogavit  censiiras,  qua;  vibratie  in 
Ar.igoniam  fiierunt;  atiiue  iiniversi  clerici,  exims- 
cente  Jacobo,  sententiis  anatliematis,  iiiterdicti, 
irrcgularitatis,  suspcnsionis  el  aliis  poenis  soluti 
siint,  ac  pristiuJB  dif.'nitati,  ul  iii  Ecclesiis  monas- 
teriisqiie  eligi  et  iiostulari  possent,  restituti  '.  Ad 
compeiisandaiii  porro  j  ictnram  Siciiiae,  qna  ccdc- 
bat  Jacobus,  aiunt  Siirita '  ac  Mari  lu  i '  a  fJuiuficio 


1  Lih.  I.  Ep.  CLXXic.  —   -  K|i.  cur.  CLX. 
•  Marian.  1.  xiv.  c.  n. 


—    3  Sur.  I.  V.  c    10 


164 


BOXrFACII  VIII  ANNUS    1. 


CHRISTI    1295. 


Sardiniae  et  Corsicrc  rcKiia  ix  arcano  fuisse  pio- 
missa;  atque  ita  fictuni ,  ut  qui  foeiins  illud  exi- 
tiale  Arnfjonias  quorebantur,  ulilissiuium  agnos- 
cerent.  Sardiniam  enim  recepere  Aragonii ,  alque 
immensain  pecuniarnm  vim  ;  nec  tamen  Siciliam 
amisere,  quani  suis  nriibus  tenuerunt,  et  (ienium 
Galii  ac  Bonifacius  fuerunt  delusi.  Poilicitus  est 
in^nper.  ut  narrat  Siirila,  Jacobo  (^arolus  centum 
millia  marcbarum  argcnti,  (]iiae  partilis  vicibus, 
statuendisque  a  Bonifacio  teniporibus  erat  ^olu- 
turus,  praeler  viginti  quinque  miliia  marciiarum, 
qiiffi  iii  prKseiitia  eral  numeralurus  iii  dotein 
Blancse  fliiae ;  trigiiita  alia  marcharum  millia, 
(picC  Alfonso  Jacobi  fratri  erant  tiadita  ,  remissa. 
Cum  vero  Caroli  tcrarium  exliauslum  esset,  ac 
dilationem  flagitare '  cogeretur,  Bonifacius  tjus 
inopiani  levavit :  prsler  enim  concessas  solulionis 
census  iietitas  moras,  viginti  quinque*  niillia  mar- 
cliarum  Perpiniani,  tum  alia  septeni'  millia  li- 
brarum  Tiironensium  mutuo  dedit,  qua  de  re 
conffctae  tuere  Tabula? ;  ac  decimas  in  eam  rem 
derivavit,  ut  ]U'obant  lilterge*  ad  Aquileiensem, 
et  Gradensem  |)atriarchas,  Jadrensem  et  Siialaten- 
sem  arcliiepiscoiios.  i|uibus  sjgniticavil  Ecclesiam, 
ob  immensos  sumptus  in  bello  Siculo  collocatos, 
ad  eam  ex  Petri,  Jacobi  ac  Friderici  manibus  libe- 
randam,  exinanitam  esse  opibus;  ac  iicet  tractata 
jam  cum  iis  pax  ac  firinata  fuerit ,  ad  levanda  ta- 
men  onera,  qute  affert,  omniuin  Ecclesiasticorum 
proventuum  decimas  colligeudas  triennio  depos- 
cere,  easque  pariter  se  ex  tota  Italia  rejietere;  iis 
tantum  exceptis  Ecclesiis,  quibus  episcopus  cardi- 
nalis  praeesset.  Indictne  etiam  in  Galliaruni  parte 
eadem  de  causa  decimae  '  ut  Carolo  regi  subsidia 
coinparatur. 

25.  De  regno  Majoricanim  et  Balearibus  in- 
sttlis  propriis  reqibus  restituendis  actwn.  —  .Magna 
vero  conteiitioiie  inter  Plillippi  regis  et  Jncohi  ora- 
tores  certatum  de  restituendo  rege  Majoricaium 
Jacobo,  allerius  Jacohi  Aragoni  patruo,  qiii  o!) 
belli  societatem  cum  Gallo  initani  ab  Aragonii.s 
regno  depulsus  fuerat.  Cumqiie  negarent  Jacobi 
oratores,  ea  se  acutoritate  iKstrnctos  fuisse,  Boni- 
facius  a])U(l  Jacohum  Aragonium  insl  tit ',  ut  pa- 
truum  restitueret  :  cumque  de  valle  Aragny  di- 
sceptsrentur ,  ad  cujus  jus  spcctaret,  decrevit 
Pontifex,  ut  si  ante  bellum  Gallis  |i:uuisset,  in  eo- 
rum  ditione  permaneret ;  si  hello  parta  fui?set, 
moxredderetur  :  interim  dum  veritasinquireretur 
in  Pontificia  potcstate  versaretur,  ut  illius  legi- 
timo  principi  redderetur  :  deque  earead  Pilip|)um 
regem  e\lant  A]>ostolicffi  lilterie  '  quihus  signifl- 
cavitBonifacius,  ejus  fratrem  jam  oiatorum  ojiera 
corHni  se  jure  onini  in  Valentiam,  .\ragoiiiam,  et 
Barcinonem  ccssisse,  ut  pax  couflci  po^set ;  ac  su- 

'  (ib.  I.  Ep.  cxxviii.  —  2E\l.  iu  arch.  .Molis  Aiiriamc  Lib.  Priv. 
Rom.  E(?cl.  tom.  iii.  [lag.  247.  et  colltct  1'iaiin.  tou).  i.  (lag.  iii. 
et  iD  Co(J.  Vollic.  sign.  Iit.  B.  num.  12.  p.  293.  —  3  Lii,  Pnvil. 
tom.  III.  p.  148.  —  *  Lib.  i.  Ep.  cDXCVU.  —  '  Ep.  cccLxix.  — 
'  Ep.  CLxm.  —  '  F.p.  ccviii. 


peresse,  ut  Philipiius  vallem  Aragny  Guillelmo 
cardinali  tit.  S.  Clementis  servandam  traderet. 
26.  «  Philipjio  regi  Fraiiconim  illustri, 
«  La?tamur  in  te,  fili  benedictioiiis  et  gratiae, 
quod  (l(!  manuum  tuarum  operibus  fructus  ]iacis 
colliginius,  et  placidae  charitalis  dulcedinem  pro- 
batis  effeclibiis  degustamus.  Hos  quidem  fructus 
talis  aihor  deliet  n>,tura  producere,  qua  genus 
tiiiim  fide  piaeclarum,  sinceritate  jiraelucens,  de- 
votos  ad  Christum  et  sanctam  Ecclesiam  sponsam 
suain  fundatores  in  orbem  qiiietis  amoenae  pro- 
duxit,  et  zelatores  fervidos  status  prosperi  totius 
fidei  Christianae  lactavit.  Sane  proconsummatione 
jirospera  tractatiis  pacis,  liahiti  inter  charissimum 
in  Christo  liliuiii  noslrum  Caroliini  Siciliie  regem 
illiistrem  et  Jacohum  natum  quondam  Petri  olini 
rcgein  Ar.igonum  ,  venerahilis  frater  noster  P. 
Aurelianensis  episcopus,  et  dilectus  filius  I.  ahhas 
S.  Germani  de  Pratis,  tui  procuratores  et  nuntii, 
et  dilecti  fllii  Caroli  Alanconis  et  Valesii  comitis 
fratris  tui  ex  parte  vestra,  renuntiaverunt  nujier 
in  manibus  nostrispure  et  sineconditionis  adjectu, 
non  sine  motu  consilii,  regnisAragoniae,  Valentiae, 
et  comitatui  Barcilloniae,  ac  omiii  juri  vohis  in 
illis  quomodolibet  eompetenti.  Quo  fil,  ul  soluto 
nodo  pacis  ejusdem,  ad  laudem  divini  honoris  et 
nomiiiis  aperta  sit  viaquieti  paratior,  eteidem  regi 
Sicilia?  consanguineo  vestro  debilae  compassionis 
amplexu  affectus  vester  exhibitiis  amahilis  cbari- 
lalis.  Verum  cuin  circa  pertechonein  pacis  ejus- 
deni  super  facto  vallisde  Arany  anfractus  incide- 
ret,  quam  idem  Jacohus  ad  se  asserens  de  jure 
spectare,  petebat  sihi  restitui  ;  prEecipue  cum  post 
motam  guerrain  per  utriusque  parentes  ipsius 
vallis  se  dicat  ]iossessione  privatum ;  iidemque 
nuntii  tui  affirmantes  contrarium  ex  adverso,  de 
illius  restitutioiie  a  vohis  potestatem  se  dicerent 
noii  liahere;  post  diversas  discussiones  et  tractalus, 
ne  taiiti  boni  orditum  principium  per  obstaculum 
bujnsmodi  interjecti  praepedii  infeliciter  sorliretur 
evenliim,  siiasit  rationabilis  cautela  consilu  ,  cjuod 
ctctera  pacis  capitula  per  ordinem  debitum  pone- 
reiitur  in  lerminis,  et  dictae  vallis  articulus  per 
modum,  qui  sequitur  a  censura  aeiiui  bunit]ue 
non  deviuin  ponatur  in  statu,  ut  diiectus  filius 
noster  Guillelmus  tit.  S.  Clementis  preshyler  car- 
dinalis,  qiicm  pro  i])siiis  tractalus  execulione  vo- 
tiva  in  ultramontanas  partes  destinamus  ad  pra3- 
sens,  ccleriter  et  solerter  inquirat  de  s])oliatione 
seu  destitutioiie  vallis  ejusdem  :  et  si  quidem 
com]iererit  dictum  Jacohum,  vel  iinefatuiii  quon- 
dam  parentem  ipsius  post  commotionem  guerrae 
jam  dictffi  per  clara;  niemoriae  Philiiipum  regem 
Francorum  illustrem  tuum  genitorem,  aut  te 
dictae  valiis  fore  pussessione  jjrivatos,  ipsi  Jacobo 
sine  dilationis  obstaculo  restituatur  vallis  meino- 
ratae  ])Ossessio,  in  ea  lihi  non  in  ftirina  vel  figiira 
judicii  in  oinnibus  dominii  jure  salvo  :  si  vero  de 
praetata  non  poterit  destit,utione  constare,  i])sa 
possessio  ad  te  siue  dilatione  reslituta  jiroveniat. 


BONIFACII    VIII   ANNU8   1.    —   CHRISTl    1295. 


165 


jnre  proprietatis  in  ea  inodo  iJraGinisso  simlliler 
eidetii  Jacobo  reservato.  Et  ut  aniabilius  proceilat 
ipsiiis  vallis  ne^oliuiii,  iii  quo  nuntii  tlicti  Jacohi 
difficiiltalein  iii;;i'riint,  ciiiii  tle  pacis  aiiiaiiilitato 
tracletur;  excellentiaiii  re^iain  liorlannir  attiuite, 
etciim  interiia  coniis  aIfi'itione  rofraimis,  i]uate- 
niis  pro  nostra  et  Apnstolicac  Stidis  reverentia,  et 
debita  regi  Sicilinecharitate.  dontc  per  cardinalem 
ipsiiin  fial  (licta  inquisitio  sii|ier  possessione  |)rae- 
fala,  et  ejus  ttTininatio  siit)St;qu  itur,  possessionem 
vallis  ejusdem  in  manu  dicti  cardinalis,  qutMn 
sciinus  te  intirne  diligere  ^ratuita  aniabilitate , 
sequestres.  InconTeniensqui()pe  til)i,inundo  dam- 
nosum,  et  tixempli  perniciosi  res  (oret,  si  per  tatii 
modicaB  rei  objectum,  facta  jam  refutalionc  de 
magnis  ,  tua  cliaritas  propalata  frigesceret  ;  si 
tam  iitilis  et  Dco  placida  pacis  alligata' jain  viu- 
culum  di?solutionis,quod  absit.  dispendium  susti- 
neret.  Pratores  eteiiim,  apud  quos  vigiiit  rerum 
summa  prudentia,  nor.  ciiravere  de  iiiodicis,  nec 
laesis  ininoribus,  quibus  specialis  favor  a  jure  tri- 
buitnr,  in  restitutione  rei  modicae,  si  majori  prae- 
judicitim  alTerat,  restitutionis  beneticiuin  indiil- 
seruiit. 

27.  «  Super  facto  vero  reslitntionis  regni  Ma- 
joricariim  insiihnim,  Evicap,  et  Minoricarnin,  et 
alionim  locornni  faciemlae  per  tiicliiiii  Jatnbuin 
charissimo  in  Christo  filio  nostro  Jacobo  regi  M  ijo- 
ricarum  illustri ;  cum  ntintii  dicti  Jacobi  ilicerent 
se  potestatem  aliqtiam  noii  liabere,  ac  per  const!- 
quens  eidem  tractatni  discrimen  dissolntiotiis 
iiistaret ;  ne  tractatus  tam  I)eo  placidus,  mundo- 
qiie  iirtiflcnus  peiduceretur  iiicassuin,  (|uo  mulla 
periculosa  discriiiiina  sequi  |)ossent ,  negotiuiii 
restitutionis  ejnsdem  cum  satis  exprcssa  conni- 
veiitia  iiuntiortim  prirfati  Jacobi  |ier  iiostraB  prose- 
cutionis  remedium  assiimpsiiiius,  Deo  propitio, 
per  inodum,  qtii  seqnitur,  j)romoveiidiim.  Qiiod 
pracdictus  Jacobiis  restituat,  et  restitui  faciat  diclo 
regi  Majoricarum  pnefatum  regnuin  M.ijoricarum, 
et  iiisulas  ctim  cfcteris  omnibiis  iiiimobilibiis  sive 
stabilibiis,  occupatis  per  prirfatum  Jacobum  et 
suos  ,  de  terris,  villis  et  possessionibus  regis 
Majoricarum  pnedicti,  lenenda  et  pos-iidenda  per 
ipsum  regem.  Majoricarum  eo  inodo  per  omnia, 
quo  ipse  tenehal  ea  tempore  mot.e  gticrra!  pr;e- 
fatac ;  ita  quotl  per  haoc  nulliim  jus  dictis  regi 
Majoricarum  vel  Jacoho  crescat  in  aliquo  vel  de- 
crescat,  salvo  qiiod  Saraceni,  iiui  de  ijisa  iiisiila 
Majoricarum  per  dictiim  Jacobum  vel  suos  ejecti 
fuerunt,  non  reponentur  ibidein  :  sed  de  habitato- 
ribus  Cliristianis  i|)siiis  insulae,  si  aliqtii  sunt, 
quos  idem  i-ex  Majoricarum  suspectos  habeat  vel 
odiosos  ex  ralionabili  causa,  quam  arbitrari  habe- 
bit  cardinalis  pnedictus,  usqne  ad  certuni  nume- 
ruin  moderandiim  per  cardinalem  (■uindeiii  ile 
iiisula  piffifata  recedent;  et  si  nolleiil  leccdere, 
ministrorum  manibus  expelli'iitiir.  Veruin  poli;- 
ruiit,  si  qtias  in  cadcm  insnla  possessionesemerint, 
vendere  et  secuin  portaic   pietium   cum  caeleris 


tnohilibtis  eorumdem  :  et  ad  hoc  faciendtim  dabi- 
tur  eis  certus  terminus,  juxta  ipjius  cardinalis 
aihitriiim  statueiidum.  Ca'teri  Cliristiani,  tiiiibiis 
dicla  iiisnla  Miiioricanim  [lopulata  est,  iii  suhje- 
ctione  dicti  regis  Majoricariim  ilti,  si  vtdtierint, 
remanfbtint ,  sic  tamcn,  t|uod  si  |icr  anletlictiiiii 
Jacohum,  aut  (]iiondam  \lfonsum  fialrem  suuin, 
ipsoruinve  mandatiiiii  in  eadein  insiila  Minorica- 
riim  alitjuae  iKissessiones  traditae  fiieriiit  iu  feu- 
diim,  aut  emphyteusin,  vel  ad  censum  pro  nii- 
niifi  servitio,  aul  valore  ,  vcl  ceiisii  nofabiliter, 
qnani  valeant,  et  acquiim  aut  ratioiiabile  ceiisca- 
lnr;t|tiod  (earum)  judiciiim  tempore  contractus 
iiispecto  ad  ipqiium  ct  rationabile  jiixt  \  tlicti  car- 
dinalis  arhitrium  reducetiir  ,  tlon;ilioiies  atilem 
simplices  faclae  [ler  eumdem  Jacobum,  diclum 
(]nondam  Alfoiisum,  officialcs^seii  ipsoium  factio- 
nrs  in  prjetlictis  et  tle  piacdictis  possessionibus 
omiiif;iriatii  irritcntiir.  Rogatibus  itaque  nostris, 
liort;ititinil)usque  iiateriiis  circa  sequestratioiifin 
vallis  pnedictaj  tua  filialis  et  siiicera  devotio  au- 
rein  prcehcat,  cor  inclinet ;  tenetis  et  seiitiens, 
quod  ex  complemento  prfef;iti  tnicfatiis,  (juatt  nus 
ad  te  spectare  dignosciliir,  pr;eter  id  i]uod  aeterno 
Regi  te  gratum,  nobis  et  Romanae  Ecclesiae  matri 
tihTe  phicidum  et  fivonibilein  exliihebis,  per  diver- 
fos  muiidi  circiiitus  exurgeut  hiinlis  tu,e  sotinra 
praeconia,  quod  tlicto  regi  Siciliaj,  sanguinis  fihi 
identitate  conjuncto,  circa  rejiarafii)neiii  st;itiis 
i|isiusauxiliari;i,el  |iracipuaimpciidcris  juraiiienta 
(jiivamenta).  Dat.  Aiiagniae  Xil  kal.  Julii  ^iniio  i  ». 
Hepetita?  '  ea'dem  jireces  a  Bonifacio  fueic  IV  kal. 
Jiilii  apud  Philippiim,  ut  valleiii,  ciii  Aniny  no- 
meii  est,  conliovcrsam  carditialis  fiilei  coiiiineii- 
daret ;  ilerumqne,  iie  prolevissima  re  utilissiiiuim 
foedus  discuteret  :  Baleariuiii  regem  in  suaiii  oi- 
tioiiem  rcvoc;ituin  iri. 

28.  Ad  restituendiim  prajterea  dignitati  pri- 
sfinfc  Balearem  regem  Bonifaciiis  coiivulsit '  dccre- 
tuiii  Catalanortim,  quo  snhactis  ;irmorutii  vi  Ba- 
learibus  insiilis  saiixeraut  ,  ut  Baicliinoiiensis 
comitatus  ditioni  obiioxi;e  foreiit. 

<x  Bomfaciiis,  ctc.  ad  aclernam  rei  mcmoriain. 

«  Obligationes  tiirpes,  et  coiitr;i  prtcce,  ta  ju- 
dicis  inifas,  etsi  sanctio  leguin  improbet,  earuni- 
f|tie  vigoiem  cqnitas  r;iti(iiiis  anMiillct ;  |i;isforale 
taineu  inunus  fore  digiioscifur  ad  tolleiulaiii  am- 
biguitatis  cujusquo  materiam  inlerdiim  simplice 
revcn  ntia  im|)rol)ilatis  contiMctibns  se  obligalos 
pntantium,  ut  ipsitum  nextim  qiiatcnus  saltem 
tle  faclo  provcnit,  superioris  sedis  auctoritas  au- 
ferat,  el  substantiaiii  iiulhim  fore  nof;iliili  expres- 
sione  dccernaf.  S;ine  post  occtip;ifitiiu'iii  jnsula' 
Majoricarum  factaiu  pcr  quondaiii  Pctri  olim 
regis  Aiagoiiuni  ceitac  convciitiniies,  hnuuigiortim 
|iifest;ifi(iiies,  ct  jiirament.i  iiileivciiisse  iKisciinfur 
iiitcr  Jacobum  natuin  t|uontlam  Petri  olim  regis 
Aragontim  antecessores  suos,  barones,  niilites  at- 

'  K|i.  CLXv. 


166 


BONIFACII    VIII   ANNUS    1.    —   CHRISTI    1295. 


qnu  cives  Calaloiiiae  el  Majoric.irum,  iiiiod  re- 
gnuiii  Miijoricarum  cum  aliis  sibi  adjacentilKis 
insulis  sic  coniilatui  Barciiioni;^  perpetuo  uni- 
retur,  ut  sub  eodein  doniiiiio  ac  uiiione  insepara- 
biliter  remaneret. 

a  Nos  igitur,  (|ni  veri  Pasloris  vices  portamns 
in  terris,  ad  cujiis  curain  specialiler  pin-tini  t  cidli- 
gationcs  iiiiquitalis  dissolvere,  ac  quarunilibet 
illicitarnni  conventioiiuni  turpitudinem  aboiere, 
adverleiites  praedictas  conventioiies,  honiagiorum 
pra?statioiies  et  juraineiita  de  retentione  rei  aliena! 
contra  juslum  et  debltum,  illicile  ac  iierjierain 
processisse  ;  ac  decernentes  propterea  ipsa  fore 
irrita,  et  nullius  existere  firinitatis,  pracfalos  Jaco- 
bum,  barones,  milites  alque  cives  CataioniiE,  ac 
quoscuni(|ue  alios  forsilan  oblig;itos  ad  lioc  a  prae- 
fatis  coiiveiitidnibiis,  homagiorum  prsestationibiis 
et  jnrameiitis  diinittimus  liberos,  et  decernimus 
penitns  absolutos  ;  nec  pro  eo,  quod  pnudicta  non 
servarint  iidem  Jacobus,  barones,  milites,  atque 
cives  Cataloniae,  seu  quicumque  alii  obligati  pro 
hoc  de  reatn  perjurii,  aiit  ratione  poenarum,  vel 
conventionum  quarunilibot  adjictarum  pro  firini- 
tate  seu  observantia  unionis  ejiisdem  possmt  in 
jiulicio  vel  extra  judicium  iinpeti,  seu  ali(|uatenus 
niolestari  :  (|uiiiimo  inemoriitis  Jiicobo,  banniibus, 
militibus,  atqiie  civibus  Catalonia',  etquibuscum- 
que  aliis  obligatis  ad  hoc  expresse  pra?cipimus  et 
districtins  inliibemiis,  ne  de  piffdictis  ali(|uod 
conipleiinl  vel  observent.  Incongruum  (]iiid('m,  ac 
exempli  perniciosi  res  foret,  si  principali  obliga- 
tione  reprobiila  de  jure.  accessoria  vel  sequelafir- 
mitate  subsisteret,  vel  effectum  obligationis  ali- 
quem  per  quemcuuKpie  circuitum  offensa  lcgis 
sententia  paituriret.  Nulli  ergo,  etc.  nostric  con- 
stitutionis,  diniissionis,  praecepti,  et  inliibitionis, 
etc.  Si  quis  autem  etc.  Diitnni  Anagnia?  VIII  kil. 
Julii,  anno  piimo  ».  Hiiclenus  Bonifiicius:  iitegre- 
giiini  eoriinideni  facinus,  cum  Sairacenos  oinnes 
iis  insulis  pepnlerunt,  contiiuiiivit.  Ne  vero  Fri- 
dericus  aut  Pelrus  Jacobi  fralres  iuitum  ioeJiis 
confunderent,  Jacobum  qui  pactus  erat,  eos  ex 
Sicilia;  insula  a  se  levocatiim  iri,  nec  Siculos  iui- 
xilio  consiliove  adjutiirum,  ursit  ntconveuta  opeii 
mandaret.  Divelli  ex  ingenti  praida  haud  siiie  nia- 
gnis  diificult  itibiis  poterat  Fiidericus,  qui  abeunte 
in  Aiagoiiiiun  Jacobo  Siculornm  ora  animosipie 
in  se  converterat :  quem  ut  majornm  spe  et  cupi- 
ditate  ad  pacein.  abjiciendamqne  Siculorumclien- 
telam  alliceret  Pontilex,  ipsuin  iid  colloquiuin  ex- 
civit  ,  de  quo  ha3C  reruiii  Sicularum  vetus  Ms. 
«  Licet  Siculi  ejusdem  Friderici  ad  dominum 
suininuiii  PuiitiQcem  dissuaderent  accessum,  idein 
tiiineu  Fridericus,  doinini  nostri  papae  inandatis 
potius (|iiiim  Siculoruiii  consiliis  libenter  iiihaerens, 
ciini  quadraginta  giilcis  ad  niaritiinain  Chirchelli 
accedens,  cum  tquitum  honorabili  comitiva  ad 
tcrram  Billitei  parliuiii  Cainpauiuise  conlulit  con- 
fidenler  ». 

29.  Nupiias  conirahendas  ciiral   Bonifacius 


inter  Catharinam  imperatricem  Constautinopolis 
et  Frederictim  Aragnninm.  —  Spoiiondit  illi  Boni- 
facins  spleiididas  Catharinae  imperatricis  Constan- 
tinopolitanae  niiptias  dotali'(|ue  impeiiuni  commu- 
nibiis  armis  scliismalico  Andionico  eri|»iendum 
ostrntaret :  utiiue  ab  Angustii  assensnm  eliceret, 
siibj(!ctis  Iitleiis  illi  propnsuit  avitam  hicreditatem 
co  conjugio  recuperatum  iri,  Giaecos  ad  obse- 
qninm  Kcclesiic  adigendos,  ac  pace  reddita  Siciliae, 
principibusipie  fcedere  conjuiiciis  arina  in  r(  I  gio- 
nis  liostes  verteiida,  iiisliiiirandicque  in  Syria  rei 
ChristianiB  |>raeclaras  spes  affulgere. 

«  Chiirissiniae  '  in  Chrislo  tiliiE  Catharinae  iin- 
perafrici  Con>tantiiiopoIitanae  illustri. 

«  Postquam  divina  niiseralio  nos  ad  apicem 
summi  Apostolatus  assumpsit,  ferventibuscuravi- 
miis  studiis,  el  iiidefcssis  sollicitiidinibiis  laborare, 
ut  Catholici  principes  orbis  terrae,  ad  invicem  dis- 
siilentes,  ad  pacis  et  tranqiiillilatiscommodaredu- 
ciintur.  Sed  cuin  inter  alia  principum  et  aliorum 
ipsiiis  orbis  scaudalii,  iiiter  charissiiniim  in  Chri- 
slo  filium  nostrum  Carolum  Siciliae  regem  illu- 
streni,  fiatriiiim  tuum,  et  quondam  Petrum  olini 
regeni  Aragonum  ;  ac  eo  de  praesenti  vila  subtra- 
cto,  inler  dilectos  filios  Jacobum  et  Fredericum 
nalos  ejus  super  regiio  Siciliae  suscitala  disconlia, 
et  gravia  (piae  coiitigerunt  pericula  mentem  no- 
striim  continuis  vexaverunt  angnstiis  ;  laboriosos 
deduximns  dies  ac  noctes,  nec  mirum,  insomnes, 
nt  liinc  inde  firnia  pax  et  plena  concordia  cum 
beneplacito  charissimi  in  Cliristo  filii  notsri  Phi- 
Iippi  regis  Francorum  illustris,  auclore  Domino, 
proveuiret.  Demum  itaiiiie,  divinip  gratiae  coope- 
rante  virtute  Jacobo  et  Friderico  praedictisredeun- 
tibiis  ad  gremium  sanctiP  malris  Ecclesiae  reve- 
reiiter,  traclatus  pacis  et  concordiic,  proinissioni- 
bus  de  matrinioniis  contrihendis,  obligationibus, 
coiiventionibus,  pactiset  pceiiis  hinc  iude  firinatus 
advenit,  sicut  in  Iiislrumento  publico  ,  el  Aposto- 
Iicis  iitleris  iiide  confectis  pleuius  continetur  :  ex 
quo  Terrae-Sanctae  siibv:'nlio,  [lax  reuiitis  fonte 
baptismatis,  magnaque  tianquillitas,  el  tibi  ma- 
xiine,  proventuia  sperantur.  Profecto,  filia  charis- 
sima,  dum  in  liujusuiodi  tractatu  p;icis  essemus, 
ac  multa  et  varia,  nova  et  vetera,  sicut  negotii 
nnuistrabat  arduitiis,  in  crebram  meinoratioiiem 
consideratio  nostra  deduceret,  occurrit  memoriae 
nostric  frequenter  de  inclytaj  recordationis  Bal- 
duino  avo  cl  Phili|ipo  jiatre  tuis  imperatoribus 
Coiist  intiiiopiilitanis  remeinorantes,  in  eis  devo- 
tioiiein  puram  el  filialem  aflectum,  quibus  ipsi 
erga  Ronianiim  Ecclesiam  m.itremsuaniefticacibus 
studii>  vigueruut ;  gravia  quoqiie  corporum  re- 
ruinque  dispendia,  quiE  a  GrcEcis  [lertiilere  schis- 
maticis,  laborantibiis  in  opjirobriiim  fiilei  Cliri- 
stianae  ;  maternam  etiam  beiievolenliam  receiisen- 
tes,  qua  ipsos  Ecclesia  priEilicta  sicut  cliarissimos 
ejub  filios  et  Christianissimos  principes  compassio- 

'  Ep.  CLXXIV. 


BOXIPACII    Vin    AXNUS   1.    -    CHRISll   1295. 


167 


nis  affectu  exlitit  prosecuta;  sicque  pensantesinfra 
pectons  arcana  sollicite  ile  tui  status  tua<que 
pro>peritatis  anguiiieuld,  cum  ab  oiiin  etiam,  (ium 
nos  miiiur  status  li.iberct,  ad  tui  n  levalloiicin 
lumoris  nostra  piiirimum  iuteiitio  versaretur  ; 
diffudimiis  umlique,  et  in  longuiii  iiroteniiiiiiiis 
considi-ralioiiis  uostne  respectuin,  qualiter  libi 
posset  salubrius  imperii  tui  Constantiiiopolitaiii 
recu|)eralio  proveiiire  :  qiialiter  ille  schisn  aliciis 
Grai^coruiu  pupulns,  ab  olim  iu  diviuin  prolapsus 
erroris,  rtduci  commodius  valeat  ad  semitam  ve- 
ritatis,  et  gremium  sauclae  RoinanJE  Ecclesiae  ac 
subjeclionem  iiniieralons  Coiistantino[)olitani  Ga- 
tbolici,  veri  dicti  populi  domiui  temiioralis. 

30.  «  Cuniijue  inter  csteros  inundi  inagnates 
ad  id  iitilescircuiiispectio  librala  discerneret,  cuin 
praediclo  rege  SicilicE  palriio  luo,  qiii  te  afleclu 
palerno  pura  smceutate  prosequilur,  collatione 
super  boc  et  discussione  liabita  dilJgenti.  cogitavi- 
mus  quod  luilli  melius  pro  bujusnnMii  tuo  uonse- 
quendo  comniodo  jtingereris,  quaiu  Frederico 
praedicto,  qui  peiisalis  omnibus,  L-t  eo  maxime, 
quod  iiili-r  pradicluui  Jacobuin  fiatrfm  ejus,  et 
fiiiaiii  dicti  regis  matriuioiiium  est  liriiiatuiii  ;  ad 
praedicli  recuperationem  imperii  utilior  his  tem- 
poribus  videbatur.  Sicque  tractalu  dfcoiiiraheiido 
inaliimonio  inter  te  ac  euiiidcin  Fredericum  non 
in  discursu,  sed  cum  deliberatione  tiiaxima  prose- 
cuto,  sub  firma  fiducia,  iil  a  nostris  el  dicti  regis 
super  hoc  tui  sensus  non  discre|ient ;  sed  ad  id 
cum  promptitudine  voluntatis  tuus  assensus  acce- 
dat,  ciim  ivspiccre  tui  culmini?  iiicreii.eiila  felicia 
digiioscatur  ;  idi.m  rex  pio  [laite  tua,  et  procura- 
tores  ejusdem  Friderici  proeocura  juramentorum 
praBstalioiie  solemuiter  proiiiiseriint.  iit  iiifra  men- 
sem  Se|itenibris  proxiiiio  [utiauui  per  verba  de 
praesenti  malrimonium  hujiismodi  compleatur  ; 
nosque  [iraemissorum  consideralione  pro  ipsius 
recuperatioiie  iuiperii  eidein  Ficderico  in  casu 
[iraedicti  matrimouii  contrahendi  niagiium  pecu- 
niaruni  subddium  duximiis  promilteudum.  Cel- 
situdinein  itaque  tuum  monemus,  rogaimis  et 
horlamur  altente,  qualenus  diligeiiti  nieditat:oiie 
consideraiis,  et  prudtnter  adverteus,  quod  id  [iro 
lua  utilitate  piaecipue,  ac  [uo  tui  rclevalione  sta- 
tus  factuui  et  ordmalum  exislit,  meiitem  et  aui- 
uium  tuum  ad  ipsius  niatrimonii  pcrfeclionem 
expouas,  et  propler  hoc  persoiialiter  statiin  ad 
prssenliam  noftiam  accedas.  Et  ecce  dileclLim 
filiuiii  Joannem  abbatem  mouasterii  S.  Germani 
de  Pratis  [irope  Parisios  Ordinis  S.  Benedicti  lato- 
rem  prKsenlium,  virum  iitajue  i  lovidum  el  dis- 
crelum,  ac  tui  houoris  feividuin  zelalorem,  de 
legalilate   cujus  et  ciicumspectione  conUdiiuus, 


ad  te  |)ro|iterea  destinamus ;  ut  te  ad  praesentiam 
nostiam  honoriOce  ac  festinaiiter  addncat,  et  dili- 
geiitius  su[)er  [)raenii~sis  infonnel,  ac  .iliis  quae 
LX[)oiieiida  tibi  secretius  silii  duxiniusinjiingenda, 
cni  fidem  credulam  te  voluinus  adlnbere.  Spera- 
miis  qiiidein  in  illo,  qui  bonorum  esl  omiiium 
I  1  .rgibir,  qiiod  ex  lioc  tibi  speiatns  houor  et  opta- 
tus  Irui  tus  adveniet,  idque  cedet  ad  laudem  Dei, 
<  l  giiieialiter  ad  stalum  pios[)eruin  [)0[)uli.  Clui- 
stiaiii.  Uatiim  Anagiiiai  V  kal.  Jnl.  an.  i  ». 

31.  .\liis  [irieterea  litleris  Pliilip|ium  Franco- 
rum  regi  in  monuil ',  ut  Catiiarinam  iiniieratri- 
cem  ad  id  inflecteret,  eain  nimirum  conditionem 
inter  ca[)ila  toederis  cum  Jacobo  el  Friilerico  iiiiU 
ap|iositam  fuisse  :  verum  non  perfLCtaiii  reiii,iiife- 
riiis  videbimus.  Nou  defuere  mox,  qui  ad  optatis- 
siinam  [lacein  disculiendam  coiiatus  suos  coiiver- 
tereiit  :  ad  quos  coercendos  Bouifacius  solenmi 
rilu  analliematis  sentenliam  tulit;  coutra  vero  in- 
dulgeuliarum  [irtemia  iis  |iro|iosuit  ,  qui  apud 
Deuin  [jreces  fuiiderent,  ut  in  opus  [leiduccretur, 
vel  ad  id  snam  operam  contulissent  :  quae  Fride- 
rico  sigiiificavil,  atque  ad  perflcieiiiium  tractatiira 
jam  BlaiRam  Caroli  flliam  in  Catalouiam  [n  rgere, 
missosque  ad  Catharinam  imperatricem  legatos, 
quo  eaiii  iii  Ilaliam  addiicereiit,  ut  ipsi  desponde- 
renl.  Qui  ;  orro  li  fueriiit,  qui  [lacein  disturbare 
nitereiitur,  nolat  Jiariaiia  •  Siculos  extitisse,  qui 
[iroditos  se  ex  illo  foedere  exclamaruiit,  ac  vetere 
odioinGallos  imbiiti  mortem  [lotius,  quam  eorum 
juguin  I  ati.  lu  animuin  iuduxerunt. 

3-2.  Inlerea  Poulifes  ad  eos  idacaiidus  Messa- 
nensein  arcbiepiscojiuin  misit,  euinque  Friderico 
commenda\it ',  horlatus  ut  omnia,  quae  ad  mu- 
niendum  iter  |ieificiendae  coucordiae  conducerent, 
proiiioveret  (1). 

«  Dilecto  filio  nobili  viro  Frederico  ,  nato 
quoudani  Petri  olim  regis  Aragonum. 

B  Nobilitateiii  tuam  volumus  non  latere,  quae 
post  recessum  dilecti  filii  Joannis  de  Piocida  et 
Maiifredi  Lauce,  nuntioriim  tuorum  ciica  tracta- 
tuiii  pacis  et  concordiffi,  divina  favente  clemenlia, 
jam  firmatum  alqiie  juralum,  facta  uoscuiitur;  et 
S|iecialiler  ea,  quai  conira  impetitioues  jiacis,  et 
ad  promotionem  ipsius  iui[ier  m  festo  Nati\itatis 
beati  Joannis  Ba[itislaB  infra  missarum  solemnia 
duximus  facienda,  quae  pra?seiitibus  fecimus  au- 
iiolaa"!  :  Boml,.cius  episcopus,  servus  servorum 
Dei  ad  pe|ieliiam  rei  meuioriam.  Niiper,  diviiia 
faveiile  clemeiitia,  traclatu  [lacis  iiiter  chanssi- 
nuim  iu  Chrislo  fiiium  nostrum  Gaiolum  Siciliai 


'  Ep.  cix.  et  rcg.  post  Ep.  cxiv.  —  «  Mar.  nist.  Hisp   1.  xnr. 
c.  17.  Fazeil.  decad.  post  1.  ix.  c.  2. —  '  Lib.  i.  Ep.  cur.  xcix. 


(l)CjElestini  aDnns  emcTlaalis  in  seqnenlem  annum  transferendns  est.Cumenim  die  sabbati  ohieril,  (este  Petro  de  .Mliaco  in  eji:s  Vila; 
et  ei  Bulia  cauoiiizal  onis  coustcl  deces^issc  illum  diexix  Maii,  aiubo  ba:c  nonnbi  cum  anno  ulclxl  C"ngruunt,  ui  auie  ine  animadTerte- 
tunt  IP.  Uollandiani  iocii  ad  diem  sis  .Maii  in  Vila  S  Petri  Caeleslini.  .\dductisque  jb  iis  vtterum  testunouiis  ego  aliermn  adjido  eornm 
temporuin  aqujem  anonymum  1'armeiisis  Chionici  anciorem,  qui  historiam  snam  usque  ad  ann  MccclX  (erducii;  scnbil  emm  ille  anno 
seqaeuti  :  «  Eo  anno  ftater  !'e:ru3  dc  Morono  oim  papa  in  ft.rtia  dcmini  pap«e  obiit  in  curia  Romana  die  iii  iulrante  (  ege  xii  slante) 
Maio  ».  .Mansi. 


168 


BOXIFACII    VIII    ANNUS    1.    —    CHRISTI    1295. 


regem  illiistrem,  et  nobiles  viros  Jacobum  et  Fre- 
dericum  natos  qiiuiidam  Pelri  olim  rc^is  Arago- 
niim,  (l(^  b('ne|ilncil(»  ciiarissinii  in  Ciiristo  filii 
nostii  l'lii[i|i|ii  Fraiicoinm  r(  ^;is  iliiistris  ad  con- 
cordiam  noMsiiu'  nniltis  vigiliis  et  s(dliciludinibus 
nostiis,  dediicto  ;  de  niatiiiiioiiiis  coiitrabeiulis, 
|ii(imissioiiil)ns  et  aliis  fiiniato,  et  juiaineiiloiniii 
adjectioiie  vallalo,  ac  jier  nos  pnblicatos  soI(  mni- 
lcr  ;  ad  auilientiani  nostrain  perveiiil,  (iiiod  iioii- 
iinlli  jKK  is  a^nuili,  Cbrisliaiiitatis  qnielis.  subven- 
lionis  Terrae-Sancla;,  ac  boni  pnl)bci  lurbatores, 
conlra  pacem  el  concordiam  supradictas  quasi 
membra  angeli  sallianfE  submissiones  inalevolas 
faciebaiit,  molientes  obfuscare  falsis  adinvenlio- 
nibns  taiituin  bonum. 

33.  «  Nos  vero,  volentes  taliuin  iniquis  ina- 
cbinatioiiibiis  obviare,  in  festo  Nativitatis  beati 
Joannis  Baptisla;  proxinio  pia;terito,  in  calbedrali 
Ecclesia  Anagnia',  infra  missaruin  solemnia  pa- 
cem  et  concoidiam  inemoratas  ilerato  dnxiinus 
pubbcandas ;  excominunicationis  senteiitiain  au- 
ctoritate  Aposlolica  promul^autes  in  omiies  et  sin- 
gulos  cujuscumqne  pr;eeininenti;e,  diynitatis  aut 
status,  qiii  scienter  el  fraudulenter  verbo  vel  facto 
pacem  et  concordiam  bujusmodi  impedirent ;  de- 
clarantes  ajierte  omiiein  aniinam  viventis  lioininis 
et  mortalis,  quautuincuinque  el  qu;ilicuinque  Ec- 
clesiastica  vel  mundana,  regali  seu  alia  dignitate 
fnlgenlis,  hujusmodi  sententiam  uostram  ligare  : 
non  obstantibus  quibuscumque  privilegiis  vel  iii- 
dulgentiis,  personis  vel  statui,  verbo  vel  litteris 
(|uoinudocum(|ue  concessis,  quibus  posset  quis 
contia  hujnsinodi  nostrain  sententiam  se  tueri, 
et  de  quibus  oporteret  plenain  et  expressam,  vel 
sub  quovis  inodo,  vel  verborum  conceptione,  vel 
expressione,  seu  de  slatus  et  personarum  ac  di- 
gnilatum  noininibus  et  cognomiiiibus,  acde  verbo 
ad  verbuin  fieri  mentionein.  Ef  quia  Catliolicae 
fidei  dilatandai,  Cbrislianilatis  quieti,  subveutioni 
dictae  Terra;,  aniiiiarum  saluli  dictaruin  pacis  et 
concordia?  complementum  creditur  profuturum  ; 
omnibus  vcre  poenilentibus  cl  confessis,  qui  j^ro 
complemento  bnjusniodi  ad  Denm  devotas  preces 
effundent,  singulis  vicibus,  quibus  hoc  feceriiit, 
centuin  dies  de  iujuncta  sibi  poenitentia  duximus 
misericurditer  relaxandos.  Adlnic  pra^missis  ad- 
jicimus,  ulab  hujusniodi  cxconnnunicationis  seu- 
tentia  nulliis  nisi  in  mortis  articulo  possit  absolvi 
absqne  Sedis  Apostolicai  liceiitia  speciali.  Datuin 
Anagniaj  V  kalend.  Julii  anno  i. 

34.  «  Scias  insuper  charissimum  in  Cliristo 
filiuin  noslrnm  Caroiuin  Sicilia;  legem  illiistrein, 
etdilectiiin  filium  nustruin  Guill(.iinuin  tit.  S.  Cle- 
mentis  presbyleruin  card.  iiecnou  delectam  in 
Chrislo  filiain  nobilem  innlierein  Blanciim  ii;it;iiii 
regis  ejusdein,  siionsain  nohilis  viri  Jacubi  liatiis 
tui,  jam  de  Anagnia  reccssisse  pro  coniplemenlo 
pacis,  auctore  Domino  ^ressus  suus  versus  Cda- 
loniam  dirigcnles.  Nos  etiaiii  venerabilcni  fnilrein 
nostrum  G.  Aniciensem  episcopum,  virum  utique 


providum,  sollicitum,  el  in  agendis  expertum,de 
ciijns  circunispectione  et  legalitate  confuliinns,  in 
Fr;inci;iin  diiximus  destiiKindum,  nt  cl'aiissini;im 
iii  Cliiislo  fili;uii  C;itli;irin;ini  impeiatricein  Con- 
slaiitinopolihiiiam  ad  p;irtes  istas  feslinanter  addu- 
cal,  tibi  aniiueiite  Doiiiino,  proul  proinissiim  efl 
et  juratuiii,  niatriiiionialitei-  copiilaiidain  :  alia- 
qiie  fervenfibussludiisproinovemus.quae  videinus 
utili;i  ad  pacis  bujusmodi  cumpleiiientum.  Et  ecce 
qiiod  ad  pr;eini-sa,  ct  alia  libi  seriosius  exponenda 
veiierabilein  fratrein  nostrum  Franciscuin  ar- 
cliiepiscopum  Messanensem,  viruiii  providuni  et 
discreluin,  ad  te  personaliter  destin;imus  :  quem 
rccipere  cures  benevole  ,  ac  benigne  traclare  , 
significaturus  nobis  per  eum  ,  qua;  tibi  sunt 
libicita,  et  perficienda  paci  videris  bnctuosa,  tuos- 
que  successus,  quos  cu[iimus  iii  Doiiiino  prospe- 
rari.  Igitiir  ea  proseqnaris  altentius,  qua;  concor- 
dia?  piofutur;i  cognosces,  et  a  novilatibus ac  acfibus 
studeas  abslinere,  qui  pni'Slare  posseiit  obslacu- 
lum  tanlo  bono,  ex  quo  tibi  sper;intur  pra^cipue 
honor  el  exaltatio  proventuri.  Daluin  Anagniae 
III  non.  Jnlii  anno  i. 

35.  Siculi  solvuntur  a  cemuris.  —  Qu;im  vero 
Messanensi  archiepiscopo  provinciam  iinposuerit 
Bonilacius,  liquet  ex  aliis  litteris  ad  Fridericum 
inissis  ',  ut  niiniruni  censuras  iii  Siculos  vibratas 
dissolveret,  acsacra,  quorum  diuturnum  justitium 
fuerat,  restitueret,  ut  ea  occasione  deliiiiti  Siculi 
Poutificiis  jussis  se  submitterent. 

0  Dilecto  filio  nobili  viroFrederico,  natoquon- 
dain  Pelri  olim  rcfiis  Aragonum,  salulem  et  Apo- 
slolicain  benedictioiiem. 

«  Ferventibus  studiis  anhelamus,  ut  illa,  quae 
seciinduiii  Deum  pacis,  divina  favente  cleinentia, 
inler  cbarissimum  iu  Cbristo  filiuni  nostrum  Ca- 
rolum  Siciliae  regein  illustrem,  et  magificnm  vi- 
ruin  Jacobuni  fratrem  tuum  ac  te,  de  beneplacito 
nostio  et  cliaiissimi  in  Christo  fllii  iioslii  Philipid 
Francoruin  regis  illusfris,  firmata  et  jurata  sunt, 
aucforitate  Sedis  Apostolicae  cxecutioni  mandanda 
congruis  teniporibiis  iiiipleantur.  Ideoiiue  vene- 
rabilem  fratrein  nostium  archiepiscopum  Messa- 
nensem  in  Siciliaiu  providimus  destinare,  dantes 
sibi  plenariam  pofestatem  absolvendi  ab  inlerdi- 
clis  iii  civitales,  caslr;i,  aliaque  loca  dictae  insulae; 
et  ab  exconuiiunicationum  iii  personas  civium  et 
incolarum  ipsorum  sententiis,  a  praefafa  Sede  seu 
ejus  auctoiit;ite  prolatis;  juxla  moduin  et  forinam 
qui  iu  litlcris  nostiis  suj^er  boc  confectis  plenius 
expriiiiunfiir ;  ipsumque  celeiius  duxiiiius  prae- 
mittenduni,  ut  coiigruo  lempore  inveniatnr  p;ira- 
tior,  ulpote  in  dicla  iiisul;i  conslitufns  ad  ;il)solu- 
tioiiein  liujiismudi  coiigruo  et  staluto  teinpore,  ut 
prajiiiitiifur  ini|)(;iideii(l;;m.Qu;i(>ropternobilitalem 
tu;iiu  rugainus  el  inuneintis,  et  hoifamur  atteiite, 
quatenus  recipias  ipsum   beuevole  ,   et    beuigne 


'  Ext.  in  uicliivo  Mnlis  Adrianaj  el  iu  collucl.  Plat.  Ms.  Vat.  t.  l. 
|i.  230.  etin  C()(i.  Vall.  sign.  lit.  D.  num.  1,  148. 


BONIFACII    VIII    ANNUS    I. 


CXiKISTI    1295. 


m 


pertractes,  et  ob  divinam  reverentiain,  nostram, 
el  Sedis  ejusdem ,  euni  et  Messanensem  Eccle- 
siam,  su.T  gubernationi  commissam  liabeas  pro- 
peiisius  eummendatos.  Dal.  Aiii|,Miite  VI  non. 
Juiii,  Poiit.  nostri  anno  i.  » 

36.  Res  Friderki  iii  Sicilia,  Rngerii  in  Africa, 
atque  ex/ndsio  Saracenorum  e  Luccria.  —  .Misit 
praeterea   Bgnifacius  ac    reginani  Coiislanliam  ac 
Fridericiim  religiosum  virum  e  Praidicatorum  fa- 
milia,  ut  nonnulla  ad  concordiam  spectantia  ca- 
pila   cuin  iis  Iraclaret,  quem  Joaimi  IMociiijL'  '  et 
Rogerio  Lauri;e  ',  qui  sumina  auctorilate  iu  aula 
Sicula   tlorebant  ,    comniendavit.    C;cleruin    lioc 
anno  inclinante  turbari  res  coe()ere,  et  iii  bellum 
ut  aiitea  eruinptre,  cuni  Frideiicus  pacis  consilia 
deseruisset ',  ac  regno,  (juod  injuria  occupabat, 
incubare  potius,  quam  im|ierium  ex  aliciiis  maiii- 
bus  nuiKjuam    forte  bello  obtiuendum  reiietere 
mallet  :  cujus  perfidiain  satisinsinuat  Ms.  Rerum 
Sicularum  his  verbis '  :  «  Ubi  cum    inaedicto  do- 
iiiino   nustro  summo    Pontifice   facto   colloquio  , 
inde  recedens,  ad  insulam  Sicilia;  rediit  inemora- 
tam  :  in  qua  propter  dicti  Jacobi  cessionem  inci- 
piens  proprio  nomine  dominari,  titiilum,  ut  iiifra 
scribitur,  sibi  sumpsit,  videlicet  :  P>idericus  in- 
fans  illustris  regis   Aragonum  et  Sicilia;   filius  , 
ejusdem  regni  Siciliae  dominus.  Tal)elliones  vero 
in  iiistrumentis  scribebant  sic  :  Ooininante  inclyto 
doinino  Frederico  infante  illuslris  regis  Aragoiiuin 
et  SiciliEB  regis  filio,  dominii  sui  aiuio  i^rimo». 
His  gradibus  Fridericns  sibi  iter  ad  solium  niunie- 
bat,  ut  visuri  sumns.  Porro  in  suspicionem  addu- 
ctus  est  Juannes  Procida,  ne,  qui  fuerat  omniuni 
malorum  incentor,  pri^teritis  malis  quic  iiivexerat 
nondum  saliatus,  ad  Pontificis    voluntalem    noii 
flecteretur,  sed  contra  potiiis   Siciilos  exasperare 
niterelur  :  quare  jiostea  a  Bonifacio  insula  exce- 
derejnssus  est '.  Quod  vero  attinel  ad  inemora- 
tuiii  Rugerium  Liuriam  florentissimum  auctori- 
tate  et  rebus  gestis  apud  Siculos  ducem;  illum  ad 
partes  Ecciesiie.  pellexerat  B mifacius  magnis  bene- 
ficiis.  Et  quidem  creare  inler  Saracenos  princi- 
pem    constituit,  at(|ue   insnlas   otjjacentes  Africie 
Gerbam  nimirum  et  Cberchinas,  qnas   iile   bar- 
baris  eripuerat,  jure  fiduciario  Sedis  Apostolicae 
liberalitate    pus.^idendas    attribiiit.    De    qnaruni 
expugnatiuiie  liEec  memoratus  auclor'  anunymus 
de  Rebus  Siculis  refert  :a  His  temporibus  iusulam, 
in  finibusLibyaesitam,  palmarum  fructibus  copio- 
sam,  caricis  ct  oleo  abundantem  quam  ab  Iliarba 
rege  .\frorum,  qui  tempore,  quo  Dido  fundabat 
Cartbagiuem,  pr;esidebat  in  Libya,  paululum  de- 
clinante  vocabulo,  dicunt  Egerlias ,  Rogerius  de 
Lauria,   mistis  astu  et  calliditale    cum   viribus, 
suae  jurisdiclioni  sube;;it  :  in  (|ua  ne  furte  incola; 
regionis  Libycis  fraudibus  iunitcntes,  aliquando 

'  I.ib.  I.  Ep.  CLVii.  —  2  Reg.  post  eamd.  Ep.  —  ^  Lib.  i.  Ep. 
cur.  CLix.  —  »  Jord.  Ms.  Val.  sign.  num.  19tJ0.  hoc  aii.  Colleuul. 
Hisl.  Neap.  1.  v.  —  s  jjs.  votus  Frid.  com.  Ubald.  de  reb.  Sic.  p.  S»}. 
—  «  Ibid.  p.  52. 

Ann.  —  ToMi;s  XXIU.  —  1;avn.  IV. 


resilirent,   nobile  castrum    [iro    causa  securilatis 
domiiiiet  pro  perpetua  possessione  fundavit». 

37.  Affulgebat  iiide  sjies  religiunis  Cbristianae 
terminos  iii  Africa  proferri  jiosse  a  Rogerio,  (jui 
pliira  hactenus,  b(dlica3  virlntis  illustria  exempla 
explicu(!rat,  cum  inaxime  Sedis  Apostulic;e  clieii- 
tela  tectus  fultus(|ue  subsidiis  foret.  Iiiilis  ita(|ue 
solemnibus  pactis,  Buiiifacio  e  Calainaiidro  Hospi- 
talioriiiii  e(|uituiii  praiceptori  data  provincia,  ut 
Rogerium  Lauriam  sacramento  fidei  in  Romani 
Pontiticis  verba  obstringeret '. 

«  Rogerio  de  Lauria. 

«  Ex  tuoruin  strenuitale  actuum  superlauda- 
bile.-;  (IVuclus)  nuper    provenisse  peicepimus,  ()ui 
apud  Deuiii  et  Sedeiii  A|iustoIicam  grati  reddunlur 
muUi[)liciter  et  acce|)li    :  et   proinde   grandibus 
altoUi  lauilibns  |)rouiereris.  Siciit  eiiim  ex  serie 
tiue  nuntiationis  et  |)etitiunis  accepiinns,  tu  diebus 
islis  niarinis   navigationibus  versus  Africam    ob 
reverentiam  CrucKixi,   noii   absque  [lotenti  manu 
[)rogreditiis,  Gerbi  et  Karkim  insulas  |)ro\iiiciae 
Africae,  seu  civitatis  Tunisii  conterminas  vel  vici- 
nas,  divino  fretus   aiixilio,   eripuisti  potenter  de 
manibus  liostiuiii  fidei  Christiaiue,  ac  iii  eis  pro- 
ponisa;dificar!  fucere  Ecclesiasetaltaria,  etChristo 
Dumino  deserviri.   Qiiae  quidem    insulae,    [irout 
asseris,  non  sunt  de  regiio  Siciliaj,  nec  ad  regem 
()ertinent  dicti  regni;  quod(|ue  ab  eo   teinpore, 
cujus  memoria  non  exi.-tit,  detent;e  nori  fuerunl 
per  aliquein  Clii  istianum,  quunsque  ad   iiianus  et 
posse  tuiim,  ut  ()rai(licitur,  devenerunt,  Cum  aii- 
teiii    nobis    duxeris  humiliter  supplicandnm,   ut 
pr;ef;das  iiisulas  tibi  tuis(|iie  liajredibus  concede- 
remus  iu  feudum,  sub  annuocensu  de  gralia  spe- 
ci  ili  a  nobis  et  successoribus  nustris  Rumaiiis  Pon- 
tificibus  et  Romaiia  Ecclesia  |)er()etuo  a  te  ac  i[jsis 
haeredibus  retineiidas ;    nos  atlendentes,  (|nod    tu 
easdeiii  iusulas  eripuisti  poteuter,   ut  prffidicitur, 
de  inambus  liostiiini  crucis  Christi ;  ac  piuin  et 
laiiiiabile  propositum,  (|ujd  liabere  te  asseris,  ut 
in   insulis    i|)sis    orthodoxa    fides   propagelur  et 
vigeiit,  cnltusque  serveturiuibi  divinorum,  quam- 
pluiimum  in  Domino  commendaiites,   gaudentes 
etiam,  quod  per  ministerium  tuuiii  Cliristianitatis 
terinini  dilateiitur,  tuis  su))pIicalionibus  inclinati 
ad  laudein  Dei,  tua^que  salutis  augumentuni  me- 
moratas  insnlas,  et  earum  quamlibet  cum  omni- 
bus  juribus  et  pertineutiis  suis,   in   inerum  et 
.mi.xtum  iiiqieriiim    et  jiirisdictionem  [ilenariam, 
tem()oraIbiii  videlicet  iii   eisdeni,  auctoritate  Apo- 
stolica,   et  de   A[JOstoIicai     plenitudine   potestatis 
nomine  nostro,  et  successormu  nostroruin   Koina- 
noruiii   Punlilicum,   et  i[)Sius   Ecclesiae  Romaiix' 
tibi  et  tuis  haeredibus  Catholicis  atque  legilimis, 
et  in  devotione  i(isius  Roinaua}  Ecch^sia;  persisten- 
tibus,   in    feuduin    [)er()etnuum  concedimus   sub 
annuo  censu  quinquaginta  unciarum  auri  ad  pon- 
dus   dicli   Siciliae   regni,   nohis  et  succeisoribus 

'  Boaif.  1.  I.  Hp.  cxv. 


170 


BONIFACII    VIII   ANNUS    I.    —   CHRISTI    1295. 


ipsi;!.  nc  eidem  E' closi.T  nni'i>  siiifinli-;  infia  0' la- 
■Viis  lii  aldiuni  A|in!-lol(  rnm  l'flii  cl  Pairi  in  Ko- 
niaiia  ciiria  (><  rsdlvciKJo.  Ei  exo  «iilecio  lilio  Iratri 
Biii.iraiio  ilc  Calaiii.iiiilrano  niagno  piaciiilori 
Oriliiiis  llosp  lalis  S.  Joaniiis  .leiosolyniil.un  in 
parlihns  ciMnarinis  (laniiis  |icr  alias  iiostias  lil- 
teras  '  in  iiianilalis,  ut  le  aiiclnril.ile  iioslra  de 
feinlo  invet-liai  nieinoralo,  el  reiipial  a  le  nostro, 
et  piiTclicloiuni  ^uccessoruni  noslrorum,  et  Ec- 
clesia-  Rnmaiise  nomiiie  jiiramenlum  fiilelitalis  et 
hoiiia>;ii  siil)  forina,  i|na3  in  aliis  iio>tris  litteiis 
coi.liiielnr ;  iitciiiiii  ei  pMlilico  In  Irumento,  Ino 
niliiloininns  si^ilio  mniiilo,  per  qin.il  le  fmiluin 
liiijiisii  oili  pro  le  liiisi)ue  li,rieililins  a  iioliis,  el 
e.iilem  Roinana  EccleMa,  ul  pi;e.liiilur,  reiiprre 
fatearis ;  ac  praeilictns  liics  nbiij;  bis  li.i  reile-  ail 
pra'.'-t.inilnni  siinilc  jnraii  entiini  el  lioinauinm,  ct 
rccognostcniluni,  ipioil  leuilnm  ipsuiii  li  iielmnl  a 
nobis  cl  succcssoiilius  111  stiis  ct  Eci  le.-ia  incmo- 
ralifjelail  proinincii<liiin,  ijiioil  piaeilicliim  ceii- 
suni  (innuiini,  st.itulo  tci  n  iiio  cum  iiiti  gritaie 
persolvi  ni.  Qiiinl  si  tu  Vi  1  ipsi  liaeiedes  iil  facire 
forsan  ciiiilcmpscritis,  oinne  ju-,  qiiod  tilii  \el 
ipsis  liaredibns  tx  pra^scnti  uostia  coiicessicine 
dibctur,  vel  coinpelel,  cx  liinc  eo  ipso  ad  prae- 
ditt.iiii  Etclcsiain  libeiedi  volvatur.INnlli  ergiielc. 
bat.  Ana^i.ia'  III  id.  Angiisti  aniio  i  ». 

AbMilviiiius  Sii  nlas  res  in.-igni  lacinore  Caroli 
SicilioB  legis,  qiii  ^eaimlitani  rcgni  opprnbrinm 
su>ttil  t,  Sdiaieiiiinim  I  ucci  lac  leliquiis  dissip  .lis, 
cnm  J..III  aniea  a  Carnlol  -nliacii,  sed  ul  ritu  avito 
viveieiit  pciii  issi  fnis.-eiil.  Eji dos  vero  aCarolo  II, 
perai  tis  iigis  Ung.iiiaB  I  xi  qii  is,  nfeiunl^;  atque 
ed.cto  legio  piiiscriplos,  nl  cuivis  impune  Sara- 
cenos  liteiet  irucidare,  qui  superstitiontin  Maliu- 
nicticani  ejurare  respuerent  :  ac  niox  partiin  iii 
fug;.m  se  proiipuisse,  partim  sacra  Cbrisliana 
amilcxns,  scd  vilam  iniiuinatam  vitiis  duxisse  : 
exsi  indi  iiila;  vero  Saraccnicae  liujus  pestis  e  Nea- 
pcililano  regiio  provincia  deinaiidala  tst  Juanni 
Pipino,  de  quo  Snmn  oniius  e  icgin  artlnvu  liaec 
affi  it^  :  ic  Jiiannts  l'ipinns  dc  Barulo  miles  inagi- 
ster  ratioiialis  ciria'  ile^iinatusad  dc|iopuiatioiiein 
Lnci  ricE  :  cnjus  iinlu^lria,  coadjuvaiite  divinic 
potenliae  dexlerii,  tonfnsa  esl  S..iaieniiinm  pia;- 
ci  giiala  iiequitia,  conculciita  prottivia,  et  ipsius 
teirae  depopulatio  snb.secuta '  ».  Abulitiim  tnnc 
e^-t  iDfiinic  Luceriae  S.iracenorum  noiiicn  el  civitas 
S.  Miiiia'  nuncupiiri  loepn  ;  attun  qne  Carnlum  re- 
gein  divuio  instiuctu  in  pioiiioveudaCbristi  gloria 


pr.Tilical  Benedidus  XI,  panctitite  et  miraculis 
claius,  l.iuilatque  Ectl.  siiim  catliedralein  ainplis- 
siinis  ditatam  ^aceidotiis  condidisse.  Haclcnns  de 
n  biis  Sitnlis  ;  insliliili  lalin  jiim  i Itliigilat,  ut  alias 
rts  liiilitiis  proseiiuaninr  (1). 

38.  leiietits,  Genueitses  aliosqiie  ItalicR  popii- 
los  ad  fcpdus  ineundum  <illitit  Bonifacius.  —  In- 
scileriil  alte  Biinifacii  ineiiti,  piice  tirinissuna  Ctiri- 
stianos  omnes  conslrictos  ad  Chri^ti  detcndi  nduin 
nnmen  convertere  :  quiire  cum  Genuenses  ac  Ve- 
m  ti  inutnis  imlmti  odiis  alli  rniei|ue  |  otenliae 
ieiniili,  (iliri  li.nain  n  m  brllis  continuis  admo- 
dum  idfl  geient,  ulriqiie  popiiio  Bonifacius  iiidu- 
ciiis  Apiislo.ica  iiiict  riiale  indixit  ',  iiti|ne  oratores 
ad  sc  compiineiKli  loedcris  gr.itia  milteicnt,  Milli- 
citiivit.  Extiint  etiam  ali.e  '^  ad  Vciietos  datic,  ipii- 
biis  rogavit,  iit  coinproniisso  pnldito  Ciins.c  suae 
jura  pro  toncili.inda  illos  inler  iit  GeiiMenscs  piice 
Scdi  Aposlol.tae  |.ernntlerciit.  Pirnere  Ponlificiis 
niiinilis  V.  ndi ;  qnoruin  pii  latciii  Poniifex  colliu- 
davit  ^  :  scd  Gi  nneiifes,  rcium  gcn  ndiirum  spe 
elali,  cliissi  m  ingentem  in  Venetos  conflavcre.  Ne 
ergo  Veiietis  ipsorum  pietas  delrimcuto  vertrrclur, 
perniisit  Biiiiit.itins  '  ,  ut  reiiellcndo  liosti  se 
conipararent,  atque  ideo  editani  antea  legcm  re- 
niisit. 

«  Diici,  consilio  et  commiini  Veiictoriim. 

«  Quani  gravis  et  dispcndiosa  cxorta  iniervos 
et  Gcnueiise-  jiossit  esse  tnrliatio,  quantaque  cor- 
poium  it  aniininum  liinc  inde  pcriciila  indn  ere 
luibiilio  ipsa  valciet,  quibus  ctiaiii  Tcrni  Siincta 
pioiiidc  la-sionibus  per  sperali  subliai  tiitioni  m 
iinxilil  toiqucretur,  diligtnti  meditationc  pensan- 
tes  ;  et  tupientes  dissiileiilibus  filiis  piiterni  cura 
pra-sidii  providerc,  tnuguas  iiiter  vos  ct  ipsos 
usque  ad  fcstum  Nitivitalis  B.  Joannis  BaptistaB 
futuriini  [iroxime  ^ubterta  puenii  per  iilias  nostias 
snb  certa  toima  littfis  duxiinus  inditeiidas.  Ve- 
ruin  commoveri  cogimnr,  nec  indigne  turbamnr, 
quod  cum  amliasialores  vcstri  super tr.cliitu  piicis 
el  concord  ae,  inlcr  vos  et  Gennensi  s  ipsos  in  no- 
stris  manibus  retormandac,  devote  ac  reverenter 
exliibnciinl  iiostro  beneplatito  se  p.iriitos,  amba- 
siatoris  Gcniiensinm  cornmdem,  asserciites  cer- 
tum  supir  hoc  a  pr^falis  Genuensibus  se  non  ha- 
bere  niandiitnm  i>iirere  similiter,  ac  se  ad  id  evpo- 
nere  noiuerunt:  quininio  Geniienses  ipsi,  ut  ac- 
ctpiinus,  congiegato  magno  slolio  galearuin,  et 
niiirinis  intursibus  jam  assnmplis,  contra  vos  pro- 
gredi  hostiliter  con.minantur.   Prd^tavcre  igitur 


'  Reg.  iin?t  eanid   Kp.   —   '■'  Siiirin.  Hist.  Neap.  1.  III.  Collenut. 
1.  V.  —  i!  Siiiiiin.  Hist.  Neap.  I.  m.  —  '•  Hin.  XI.  I.  i.  E^..  DXix. 


'  Lib.  I.  Ep.  ciir  cxvii.  —  -  Ep.  cur.  LX.xxvili.  —  '  Ep.  cxviii. 
et  Ep.  cLviu.  —  '  Ep.  cxxvii. 


(1)  Ul  tolaiii  liistoria'"  ile  relras  in  Sici'  a  cum  Fiiile'ico  gestis  diligentius  explicemus,  singulis  rebns  maioris  mnmenli  efrlx  temporis 
nnl.T  atlilenilic  sunl.  Igi  iir  dic  siliba  i  Oc  ohris  ilie  w..,  Jacoliiis  juri' iiiioii  .  btiiieba  in  reg  uin  Sioiii.se  penit.is  bdicavii.  Iliiu  I  dui  post 
(•olli-qiiiiin  iiiler  ndericu-n  et  I!  •infaciuiii  inlercessit  quo  difsciliito  Fridericus  die  x  l  Decembris  anni  hu|us  regis  Sicilia'  lilulim  et  jus 
sumpsit.  cu.ius  lamen  solr.nnis  cornnalio  ad  dieiii  xxv  Minlii  anni  seqiieiitis  l:;;ii.  res  rv.ta  uit  Cciniiubiuin  veio  Biaiica;  Idiic  i  aroli  .  iim 
J.c  lio  ci'le  ratiim  die  pri  a  Nove.nbris;  ac  deuium  inlerd  cliim,  <■■•'>  Si  ili;e  regnuin  iiniversu  n  subiial  ab  arcli  epis..  po  A  S.  I..  die  xxx 
Oe.obvs  s  blatuni  fint.  llirc  o .  nia  liiscere  licet  ev  liileris  eiusdein  Friilerici  ad  Sicuios  datis  relat.sque  in  Cbioinco  Sicilia;,  quod  PP. 
Mavlene  it  Diiiani  .■\i.ecclnl.  luiii.  ■'■  viiljiariint.  .Mansi. 


BONIFACir   VIII   ANNUS   1.    —   CHRISTI    1295. 


171 


infenlpntes,  ne  hnjusmndi  obeilicnli.i  vestca  no- 
civa  viib  >•  quiii|iio  rnotlo  redclMtiir  ,  ac  nolent'  s,  ut 
prae.iicti  GeiiiiensiS  de  sua  in  liac  parle  sujicibia 
gliiricntur  ;  iKiiore  |iia;sentiniii  «leclaraiiius,  i|noil 
si,  (|uoil  absil  |)i;i'fali  Geiiiiensts  '-ontra  vos  pro- 
Cfdercnt  liosliliter,  ut  iniiianliir,  ac  Ircu^fas  (injus- 
nindi  iioii  servarent,  nostne  nei|ua>|uaiii  inteniio- 
nis  c.xistit  pcr  linjusmodi  mdictionen  lreuf(u.iriini 
ac  poenaiii  in  elsapposilarn  vos  arclai'e,  (juominus 
per  modos  ju^tos  et  licilos  vos  dtfendere  valeatis 
coiitr.i  Gciiucnscs  ipsos,  lien;iuas  liujiismodi  non 
servantes.  Dit.  Anagniie  id.  Auj^MJ.-ti  anno  i  ». 

39.  Excivissead  Scdcm  Aposbilicam  PontiQcem 
Vencluin  et  GeiiueiiSim  .intistites,  ul  coiicordiib 
ralioiies  inirciilur,  leteit  B;zarrus  '  ;  scd  iirilo 
conalu.  Seiiseie  vero  inox  (Icnuenses  Dei  ir.is  ob 
ip-ius  vicarii  s|>reta  consili.i,  coiiinii|iic  [lotentia 
sensim  diflornit,  nt  n.irr.it  Jiiannes  Villanus  ^. 
Ciim  enim  classiin  fl.irentisMmain  insigni  trire- 
niioin  ac  naviuiii  niimi  ro  coiiflat.nn  instruxis- 
senl,  Mtssanam  praleivecti.ut  Vcneta^  invaderenl 
mntuis  dissensionibiis  inter  "e  subortis,  Geniiam 
repctere  coacli,  iiiaf;no  furoie  die  iioctni|iie  se  in- 
viceiii  contriicid.irf  cccpcriint,  Jnjcclae  tcclis  faces 
parteni  iirbis  liltori  olijectam  ac  pluia  rnagiiifica 
paiiili.i  absuiiipscrc.  Ila(|iii  paccm  adeo  Clirisli.ino 
01  bi  nceessariam  rcspucranl.  niutnis  f'in.ribiis  se 
coiifi  ccrt^.  Dcmiim  ciim  fnror  ille  paiiliilum  se 
frcffiset.  f.illaces  inilucias  pcpi-rere  :  (|iii  cniui 
Anriie  et  S|iiiiolariiiii  factionis  er.iiil,  plur  Ihh  ex 
Liguria  et  ln<iibria  in  suuni  anxilium  excilis,  Gri- 
maldos  deinuni  Guelpbosque  alios  urbe  pepu- 
leriint. 

40   Ncc  Genuenses  modo  ac  Veneti  inter  spse 
dissideb.iiit.  veriiin  labnrab  iiti|iiO(iue  f^r  vioribiis 
dissensioiiibus  Flaimniae  populi,  Kcclesia'  Ricnaiiae 
clienles  :  ad  t|uas  compoiit^nd  is  Rizardiis  Fcienti- 
nus  missus  ',  jussiis(|iie  esl  ^  ('en^iuris  solv.  re  se- 
qu.icesGiiidoiiiscomilisMoiilisferetri,  (|ni  diii  curn 
Ecclesia   bellum    j;esser.it,  a!(|iie  in  (l(  fcclioncm 
pluit-s  iirbcs  et  oppHla  traxerat,  Cailestino  aiitem  V 
ad  Pohlilicatum  ev.  cto,  siippiex  ad  eum  confiige- 
rat,  ac  sacramcnlo  (nicslito,  dalisnue  caulioiiibiis 
in  f{rati;  m,  ut  vidimus  \   restitutns  fnerat  :   cui 
Boiiifaiius,  tum  illius  ainbifjua  csset  fides,  iiiii>e- 
ravit'  iK  Fin.livii,  CiJDsenae,  alioriiin.|iie  locornm, 
qnae  ab  Apo>l(dica   Sci!e   creandorum    rna^^i^tr;!- 
tuiiin  auctoritale  dejecta  fucrant,  adminislratio- 
ncin  siiscip'  rel.  Flat;r;ibat  eli;im    inlestini)    bdlo 
Insulina  :    Jo;iiines   enim    Moniisfirrati    marchio 
Terdonenses,    Papienses,  Alexanlriiios,   aliosi|ue 
popnlos,  siicicl;ilc  armnruiii  conjnnclos,  continiiis 
piicliis  liiccs-cbal.   Ut   er^o  Boiiit;iciu-;  tot   m.ilis 
niedcrelur.  Raynenum  eo  bj^atuiii   inisil*,  (jiii 
imiierarel '  iiiducias,  et  adversas  parles  intcr  sese 


'  Bznr.  lie  belln  Venelo  |.  i.  _  J  Jo3n.  ViHan.  I  vin.  c.  14.  — 
'  Eotl.  c.  et  liiz.ir.  Giiiueii.  Ili-t.  I.  v.  ai  Foiiel.  I.  vi.  _  •  Romf. 
1.  1  Kp.  cur.  XLi  —  *  IbiJ.  bp.  cur.  xl.  —  «  An.  Cl:ri-li  1204. 
imin.  1.1.  —  1  boJ.  1.  I.  E|i.  cur.  CXLV.  —  »  Ep.  cur.  l.\XXv,  _ 

•  Ep.  LXXXVl. 


conciliiirct,  (|iiibiis  pra;cii  erct,  ut  oratores  ad  Se- 
dcin  Apislolicim  millirent  ad  coiitrovirsi;im  non 
fiiioie,  scil  jiire  deciden  lain.  Impcr  ituiiii|iic  Me- 
diolaiiensibus  fuit  ',  ut  indictas  inducias  obser- 
Viireiil. 

41.  Beges  Trayisalpinos  ad  pacem  adducere 
sltidet per lef/ntosel liUeras.  —  Uicbat  Bonifaciiini 
ioiige  j^ravior  Tr  iis;il|iinos  reges  in  ;irma  prosi- 
lieiites  ad  |)acein  ^itldnceiidi  ciira.  Ediiardtis  cnim 
al(|ue  Ailolpliiis  pclleclis  a  I  dtleclioiiem  nonnullis 
B(lj,Mi  priiici(iibiis,  in  Pliili()[iiiiii  Fiaiicoriiin  re- 
gciii,i|ui  Jicobum  Ariigiiniuiu  in  socictatem  tiaxe- 
riit,  conjur.irant  :  Gallic;i  vero  anna  in  Aiiuiia- 
ni;iiii  vcrs.isiiiit,  ciini  regis  Fiai.coriini,Fd  lardurn 
ju  licin  (losiiilai  tis  ,  e.lictum  exeuiite  sniicriori 
anno  jiianiiilgituin  sprelum  luisset,  ut  refert  Jor- 
(laiius  *  ;  «  Ciiiilem|)to,  iiKiuit,  m;in(l;iti>,  rex  Fian- 
ciiE  per  siiniii  coiisl.ibulariiiin  lccil  in  inaiiu  sua 
toliin  saisire  V;iscoiiiam,  ad  regni  siii  fcud;!  peili- 
neiilem,  et  refjciii  A  gli»!  ad  siiiini  parlaiiK  ntnm 
cil.ivit.  lutcrca  Joinnes  comes  Annouiie  ca'|>it  va- 
sl;irc,  ter.iis  el  gcnlesregis  Franciie,  iiec  corre^itus 
dcsi~leie  voluit.  Unde  rcx  inisil  (^aroliiin  comitem 
Valesii.  ciijiis  impeliiin  J.>.iiiiie<  noii  leieiis,;id  ciiiii 
sujiplex  iicce-sit,  ct  ad  rcgeni  (icrdnctiis  tte  oniiii- 
biis  satisfecii.  E.liiir.lns  \cri>  cit.  li.iucs  ()crsonales 
conleninens,  inislsse  ditilur  regi  Fiiiiiciiii,  (jiiod  ei 
«(iiilabat  ((uidijiiid  cx  cjiis  feiidi)  tencb.it,  inlcn- 
dciis  illiid,  ft  alia  (ilur.i  sine  liniiiiigio  po<siilere  d. 
His  conscnt.inea  ab  aliis  IrMdinitui  '\  Uiie  cuin 
rem  Clirisliaiiiim  admo.lnm  alflig(  reiit,  Chrisli  vi- 
caiius,  iil  ardiia  coiisilia  iii  onns  (lerdnccrct.  Be- 
rardo  AUiiiiicnsi  et  Siiiio;ii  Piaenoliiio  ei.iscoi^is 
cardinalibus  legatioiiis  munus  iii.posiiil  \  nt  slu- 
diuiii  oniiie  ;i(l  ci)ncili;iiiilos  eos  le^es  Coiiverle- 
renl  :  quos  iid  l;i(  ilins  iiiipli  n.las  (laries  snas 
siimina  auctoiititi;  ad  dissolvtiinla  quiecuiiu^ue 
s;icraincnla  ac  luedera  (laci  conOciendie  adveisa 
iiisliuxit. 

«  Boiiif;icius.  etc. 

«  .\.l  (iiirf  t  is  rcges  conliniMtis  gre.ssibus  vos 
personalilcr  conferatis,  ipsos  jiixti  datain  vol^iscse- 
liliis  gialMin  sohicile  indiicendo,  ;ic  m-lando  fer- 
veiiiius  a()Uil  illos,  ut  ,-U()er  liiijusinodi  negotio, 
quod  Ri)rnaiia  Ecclcsi;!  velnli  |ii;i  ni;iter,  S()eci;ili- 
ter  cordi  gcrit,  no-tris  el  Apo-bili  iE  Scdis  beiie- 
()la(  itis,  (juibusvis  obstaciilis  omnino  snhdnctis, 
efliciciler  ac(|iiiescant  :  vosqiie  supi  r  hic  illain 
vi).il;inti;im  el  sollicitu.lineiii  impendeie  studea- 
tis,  ul  (ler  ve.^tiiE  curiosiu  solcri.a}  stiidium  no- 
stium  in  h;ic  parte  desi.terium  inij.lcatur ,  ad 
divini  noiiiinis  Liinlcm  cl  gloriaiii,sl;iiuni.(iie  lide- 
liiiiii  (i;icincuiii  et  tiMiiqiiilliiin  ;  ac  vos  priElcr  su- 
(iiniie  reiiibiitionis  (na^niiiim,  vobis  [iromd.  pro- 
ventiiiuiii,  (lossitis  non  i  .iiiicrito  coiiiincnilari. 

a  Ul  auleni  in  biijnsiiiodi  ncgolio  eo  utilius  et 

'  Kp.  LXXXVll.  —  '  Jird.  .Vla  Vat.  si^ii.  nuin.  lyiill.  —  3  Tlioin. 
\V.,ls'iiB.  Y  I.  di  .  Neu-lna  fa.l.  Jimil.  in  Pliil.  et  alii  —  *  l.ib.  i. 
F.i.  cur.  11.  l'tol.  l.uc.  Hist.  Eccl.  I.  SXIV.  c.  3ti.  Walsinih.  in 
Eduardo  et  alii. 


172 


BONIFACII    VIII   ANNUS   1.    —   CHRISTI    '1295, 


efficaciiis  procedere  valeatis,  quo  majori  per  nos 
fueritis  in  liac  iiarte  auctorilnte  niuniti ,  vobis 
comnuinilcr  rrlaxandi  juranienli  (luseliliet  siiper 
negdtio  ipf-o  a  (iuilin?cuinqiie  pr»<tita,  necnon 
confoeiierationes,  colligationes,  oliligafjones,  et  jia- 
cliones  qnascumque  snper  iioc  faclas  penilus  tlis- 
solvenfii,  et  removendi  obstacnla  el  iinpedimenta 
qua^cumque  ;  ac  etiam  tractandi,  ordinandi,  sta- 
fueiidi,  providendi,  disponendi,  paciscendi ,  fir- 
mniidi,  el  omnia  alia  et  siiigula  faciendi,  perquGB 
facilius  et  celerins  negotlum  ipsum  (■xpediri  et 
consummari  valeat,  prout  et  quando  videiitis  ex- 
pediri  ;  contradictnres  qnoque  quoslibet,  et  rebel- 
les,  cujnscumqiie  fueriiit  ordinis,  dignitatis,  coii- 
ditionis,  pra^eminentise  sive  status,  per  censuram 
Ecclesiasticamappellationepostpositacompescendi 
contediinus  facultalrm.  Dat.  Laterani  XII  kal. 
Marlii,  Pontilicatiis  noslri  aii.  i  n. 

42.  Decielm  liujus  legationis  mentionem  facit 
Westmoiiasterieiisis  ',  alqne  lioc  anno  in  Angliam 
duos  cardiiialcs  apimlisse  scriliit,  uiaximoque  lio- 
nore  exceptos  a  rege  Eduardo  (1),  alque  in  con- 
ventu  magnifico  Weslmonaslerii  ,  habito  nonis 
Augusti,  Eadiiiundum  regis  fralrem  ac  Joannem 
Lacy  belli  exordium  exposuisse,  et  qua  ratione 
Eduardiis  spondendi  clieiitelaris  officii  munus  in 
alium  transtudisset  ;  liini  flagitantibus  cartlinali- 
bus,  ut  i)ax  conciliaretur,  Eduardum  ipsum  re- 
spondissenou  consulto  Adolplio  Romaiiorum  rege 
sibi  integram  rem  non  esse  :  caelerum  cardinales 
poposcisse  inducias,  nec  eas  obtcntas  fuisse  :  de- 
nique  inslitisse  ut  interea  temporis  classis  in  Gal- 
los  non  immitleretur  :  ac  petitis  pariter  frustratos 
Anglia  absccssisse.Non  propterea  tamen  despoiidit 
animos  Boiiifacius,  quamvis  tot  ditQcultales  in- 
grueient  :  verum  legalis  iterum  munusinjuiixit  % 
utcoiiveiitionesacjuramenta,quge  paci  adducend,B 
adversareiitur,  robure  carere  juberent,  ac  poenas 
non  servantibus  appositas  irritas  fore  pronuntia- 
rent  :  censurarum  etiam  terrorem,  ubi  necessa- 
rium  foret,  pertniacibiis  incutcreiit.  Tum  repe- 
titis  lilteris  apnd  Adolphum  Romanorum,  Philip- 
pum  Gallorum,  Ediiarduni  Aiiglornm  reges  iiisli- 
tit ',  ut  ad  pacein  coeundani  exiilceralos  auiinos 
infringeient :  indignum  piiiilus,  Christianos  prin- 
cipes  populos  mutiiis  cEedibus  se  (dijicere  :  obscu- 
rare  ipsos  regiuni  uomeu,  seque  Saracenorum  et 


1  West.  Flor.  llist.  rtol.  Luc.  ubi  sup. —  -  Lib.  i-  E^i.  cur.  CLSXIX. 
~  '  ibid  Ep.  ciir.  CLXX.  el  post  eamd.  Ep. 


schismaticorum  hidibrio  exponere  :  violari  maje- 
slateni  seterni  Niiiiiiiiis,  deleri  Cliristianam  religio- 
ncm,  pcrire  animas,  corpora  coiitiiicidari,  ojies 
exliauriri,  Quo  argumenlo  insigiies  sniil  dattc  ad 
Eduardiim,  quibusdeplorat ',  ipsum  Christo  con- 
sccrata  ab  inennte  adolesceiitia  arnia  vertisse  in 
fidclcs,  (pio  potissime  tempore  collapsa  in  Syria 
rcligio  inslanraiida  esset. 

A3.  Riuiifacius  etc.  charissimo  in  Christo  filio 
Eduardo  regi  Angliae  illustri, 

«  Fili,  siib  sera  silentii  non  possumus,  co- 
genle  uos  iiitinia  qua  te  prosequimur  charitate, 
(luin  producamus  in  mediiim  qua;  sequnntur. 
Siintne  ista  pietalis  opera,  qure  tiia;  jam  sciicscen- 
tis  instantia  dejioscit  aBtatis?  Suntne  laudaiida  stu- 
dia,  quae  tui  corporis  jam  grandievi  cotiditio  exi- 
git  ?  Nnnuiuid  tibi  est  in  (dilivionem  dcductum, 
qiiod  rib  olim  te  superni  Regis  obsequiis  depiilans 
Terrae-Sancta;  negotium  votis  ferventibus  assum- 
psisti,  iiomiullis  elapsis  jam  tcrminis,  in  quihiis 
juxta  cxpectationem  anxiam,  et  ferventem  affectum 
crucesignatorum  fidelium  transitus  debuil  prove- 
nis?e  regiiis  ,  ut  tnarum  potentiam  virium  in 
blasphemosnoniinis  Christiaiii,  et  recuperationem 
laudabilem  dictae  terrae  salubri  executione  con- 
verteres,  (ina^  in  necem  fidclium,  et  cultorum 
fidei  orlhodoxae  perniciein,  non  sine  iiropriae  sa- 
lulis  dispendio,  niteris  exercere  ?  Nimirum  si  di- 
ligentcr  alteiiditur,  et  sollicita  meditatione  pensa- 
tur,  tuis  et  dictorum  regum  non  modicum  tilulis 
detrahit,  honoribus  derogat  prajlibata  disseiisio. 
Quid  eiiiii),  putas,  obloiiuitur  crucis  hostis  ?  Quid 
Calholicae  fidei  a^mulus  nefario  sermoiie  dissemi- 
uat  ?  Qiiid  submurmurat  infidelis  ? 

«Profectonimiunidisplicent  qiiaedicuntur,  pro 
eoiiuod  teac  regeseosdem  Romana  mater  Ecclesia 
favoris  prajrogativa  respicit,  et  singularis  amoris 
privilegio  prosequi  non  desistit :  cum  nos  qui,  li- 
cel  iinmeriti,  Christi  vices  iu  terris  gerimus,  anle- 
quam  tam  arniatas  tainque  terribiles  Christiano- 
runi  acies  iu  stragem  tideliuiu  permittcremus  ir- 
rumpere,  si  daretiir  nobis  fore  possibile,  tantoium 
effcclum  disciimiiiuin  libenter  curarciiius  pro  vi- 
ribiis  personaliler  impedire,  Cuiii  itaqiie  hujiis- 
modi  iiegotium  potissime  ac  pracipue  insideat 
cordi  iiostro,  ac  ejns  feliccm  et  optatiim  exitiim 
votis  ferventibus  cupianius,  celsiludinem  rcgiain 
rogamus  et  hortamur  attente,  ac  obsecramus   in 

'  Posl  eauid.  Kp.  CLXX. 


(1)  De  dissidio  Venetonim  ac  Genuensium  meliora  docet,  qui  tunc  arcliiepiscopuiu  Genuensem  agebat,  Jacobus  de  Voragine  Hist. 
Jaimens.  part.  -MI,  cap.  9  il  parL  v,  cap.  iii;  scribit  euim  Januario  mense  aiiui  iiccw,  pacem  solemni  pactioue  composilam  tuisse  luter 
utram.pic  Geiiutusiuui  faetionem,  Gbibellinos  et  Guelfos,  iiuaui  tamen  exeunte  anno  ipsa  Domiuici  Natalis  die,  in  novuiu  belluui  dissiluisse 
ita  sffivum  et  crudele,  ut  iii  ipsum  S.  Laurenlii  templum  incensas  tadas  iniecerint.  (c  Duravit  autem  seditio  illa  a  qiiiula  die  posl  Natalt-m 
Doiiiini  usque  ad  septimam  Febniarii  anni  Mccxcv  ».  Quoad  hellum  vero  Genuensium  cl  Venetoruin  seribit  idem  arcliiepiscopus,  missos 
fuisse  a  liouifacio  lcgatos,  iiem|)e  lieginurii  arcbiepiscoiium  Venetijs,  iMessauenscm  vero  Genuam,  iil  de  pace  traciarent  :  inlerim  vero 
eum  Veneloruni  patriarcha  iii  anln  ap'id  1'onliUcem  do  rebus  Ecclesise  aclurus  versaretur,  eo  accitum  fuisse  pariter  et  Genuensem  archi- 
epi^copum,  quibus  accesserunt  inissi  a  Venelis  et  Genuensibus  legati.  Injuu.xit  ilUs  Pontifex,  ut  uiducias  ad  f.stum  nsqne  S.  Mirbaelis 
servauent,  intt^rim  d^-  pace  tra.itaturi.  Sed  nullis  demum  PouliUciis  suasionibus  induci  ad  pacem  sanciendain  piituuruul;  qiiare  iiiduciarum 
tempore  elapso  ('enuenses  validam  classem  emisenint,  qua;  cum  ad  Siculas  ,usque  oras  navigasset,  nec  Venetos  olleudisset  qui  se  intra 
portus  suos  continuerant,  vacua  et  spe  victoriffl  destituta  Genuam  rcdiit.  '  -• '  ■   -  Mamsi 


Mamsi. 


BONIFACII   VIII    ANNUS   1 


CIIRISTI    1295. 


173 


Domino  Jesu  Christo,  qualenus  pro  (livina  et  Apo- 
slolicae  Sedis  reverentia,  tuajque  salulis  angmento 
aii  paiificiim  ct  li;iii(]iiillinu  totiiis  Cliiistianitiitis 
staluiii,  et  potissinie  j;fiitiuin  rcgiEC  inaynitiKlini 
subjectarum  de  al)Uiidantia  cleinentiae  regalis  in- 
tendens,  et  ipsarum  pi^ricuiis  b('nif,'no  cnmpati(!ns, 
a  quovis  liostili  proccssu  contra  pr;€fiitiim  n  gcni 
Franciae  ac  regnum  ejus,  habendo  praeserlini  hoc 
tempore,  ac  eliam  a  quolihct  contra  cos  auxilio, 
coiisilio  vel  favorc  (luomoilolibcl  impcndcndo , 
studeas  penitus  abstinere  :  tanto  amplius  nobis, 
et  ApostolicE  Sedi  proin  placitiiriis,  (|iianto  in  hoc 
nostris,  et  ipsius  bencplacilis  |)roiiiptiiis  et  eftica- 
cius  acquiesces.  Dat.  Vclletri  V  kal.  Jiiiiii  aniio  i ». 

44.  Perstrictus  etiaiii  est  Adolpbus  Komano- 
rum  rex  \  intempestiva  movere  bclla  in  Gallos, 
quae  rem  Christiaiiam  labcfactarcnt  :  niis-ique  ad 
eum  placandum  Regineiisis  archiepiscopus,  etepi- 
scopus  Senensis  ;  nec  tuendis  impeni  jurilms  de- 
futuram  Sedem  A|iostolicam  p^dlicitus  est  Boiii- 
facius  :  a  Tu,  imjuit,  ea,  qua;  personam  tuain  et 
imperium  ipsum  tangunt,  pur  eos  seriose  nobis 
studeas  intimare,  ut  ex  eorum  relationibus  inloi- 
mati  plenius  et  instrucli  cureuuis  illud  stiper  hoc 
adhibere  remedium,  per  quod  ejusdem  jura  im- 
perii  ad  tui  honoris  et  exaltationis  augumentiim 
illaesa  el  inlegracouserventur.  Dat.  Velletri  X  kal. 
Junii  anno  i  *. 

Inter  haec  Adolphus  missis  oratoribus,  pluri- 
bus  verborum  officiis  studia  sua  Sedi  Apostolics 
detulit.  Cui,  actis  gratiis,  Pontifex  rescripsit  \  ut 
verba  ornaret  operibus,  [lacenKjue  cum  Fi  ancoruni 
rege  coiuponeret. 

a  Adolpho  regi  Romanorum  illiistri. 

«Screnilatis  tiiae  nuiilios  venerabilciii  fratreiu 
nostrum  H.  Biixiueiisem  epi^copniii,  ct  dilectuiu 
filium  magistrum  L.  praeposituni  Wormatiensein, 
et  iiobilem  virum  Geilacum  de  Isenburg  ad  no- 
straui  nuper  praesentiain  destiuatos  paterua  beni- 
gnitate  recepimus  ;  et  quae  tam  publice  quam 
private  ipsi  coram  nobis  pro  parte  tua  ex[ionere 
volueruiit,  audivimus  diligcnter.  Iiiter  cffitera 
quidem  nobis  exposita  per  eosdem  filialein  obe- 
dientiam,  dcvotioncm  (iiiram,  et  sinccra' |iioiii|)ti- 
tudineui  volimtalis  ijuas  gciisad  nos,  et  Honianam 
Ecclesiani  matrem  tuaiu,  ()uibus  devote  obse^iui 
et  obedire  gratanter  aniriio  ferventi  disponis,  jiro 
le  prudenter  oflerre  curarunt  ;  petenles  [ler  nos, 
et  eamdem  Ecclesiaui  tibi  solituiii  Roiiianis  rcgi- 
biis  exhiheri  favorem,  et  bciievolcntiani  consiie- 
tam.  Nos  igitur,  haec  diligeiiti  meditatione  [len- 
santes  oblationem  hujusmodi  tam  providam 
tamque  charam  gralanter  acce[)imus,  ea(|ue  in 
libro  niemoriae  nostrae  conscripta  providentiam 
regiam  dignis  exinde  in  Uouiino  laudibiis  coiii- 
meiidaniiis  :  et  personam  tuam  jirosequi  atlVclii 
paterno  volentes,  disf)onimus  lui  honoris  tui()ue 
culininis  felicia,  in  (|uil)ns  di;:ne  jioterimus,  [^ro- 


movere  ;  tibi()ne  nobis  ct  eidem  Ecclesiae  devotum, 
obedientem,  et  prom[)tum  filiiim  eflicaciter  exhi- 
biMiti,  el  facient'  (|Uic(]atliolici  Romanoriim  prin- 
cipcs  aiiteccssores  tni  Ecclesiie  supraiiiclic  dcvoti, 
veri  advociiti,  et  dcfensores  ipsius,  quoruin  lauda- 
bilis  est  ct  recolenda  memoria,  [iricdecessoribus 
nostris  Pontificibus  I»oiiianis,  et  Kcclesiae^iriclihiilic 
fecisse  noscuntur,  assislere  auxiliis  et  favoribiis 
0|)pnilunis.  Celsitudinem  ita(]iiere^'iam  moni^niis, 
roganius  et  horlnmiir  attente,  ([uatenus  iii  liiijus- 
niodi  tua  laudabili  dis[)ositione  [^ersistens,  ([uod 
ore  cantas ,  o|ieril)iis  comi)iobes,  ac  nostris  et 
ejusdem  Ecclesiae  bencplacitis  [lerseveraiitcr  feli- 
biis  actihus  te  coajites  ;  ut  ex  lioc  ajiud  Deiim  tihi 
boiiorum  accrescat  cuuiulus  meritornni,  nostram 
et  Apostolicae  Sedis  gratiam  ubcrius  conseqni  me- 
rearis,  stiitus(]ue  tuiis  de  bono  semper  in  melius 
aiigeatur. 

«  Caelerum  praefatum  praeposituiii  [iro  immi- 
nenti  (|tioilam  necessitatis  et  ptihlicie  tililitatis 
articulo  ad  tuam  festinanter  dtixiinus  praesenliam 
remittendum,  quem  juxta  votiiiii  noslrum  cxpe- 
diliim  a  tead  nosrediturum  ceierilcr  ex[)cclamus. 
Ad  ([uod  etiam  efficaciter  olitiiiendum  (ne,  quod 
absit,  publica  evitanda  [lericula,  gravia  ftigienda 
discriinina,  (iiue  verisimililcr  foriiiidaii  [lossnnt, 
evenire  coiitingat  eliaiii  in  cxiillalionis  tua;  dispen- 
dium  et  pernicieiii  m;inirest;im)  ecce  venerabiles 
frastresiiostrosRcgintini  arciiii'[)iscopuiii  el..  epi- 
sco|)um  Senensem  nuntios  tiostros,  viros  ([uidem 
probos  et  discretos,  de  quorum  industria  et  cir- 
ciimspcctione  fiduciaiii  gerimtis  in  Doinino  s|ie- 
cialctn  ,  ad  te  duximus  destinandos,  ad  tuaiii 
praefatam  nobilem  iiricsentiam  remittendo,  ut  ad 
liipc  efficacihiis  monilis,  et  ferveiitibiis  studiis  te 
inducant  :  tuqiie  [ileniiis  |)riideiitcr  intclligas, 
(luani  desideiaiiter  appetimus,  quamqueferventer 
optamus,  ut  iiiter  te  et  charissimum  in  Christo 
filiuiii  nostrum  Philii)[)um  rcgem  Franciic  illiis- 
trem,  pra;sertim  hoc  tem|)ore,  acttis  omnino  vi- 
teiilur  bellici,  et  processus  penitus  fiigiantur 
hostiles.  Actore  quidem  pacis  nohis  auxiliiinle 
beiiignius,  suhi[)siusdispoiiimus  laburare  fiducia, 
et  iiidesinenter  adhibere  reniedia,  quibtis  ad  Dci 
lauileni  sicpefata}  bonorem  Ecclesiic,  tuaiii  et  dicti 
regis  exaltatioiiem  el  glori;ini ,  ac  prosperum 
slalum  oibis,  exortic  hiiic  iiide  discordia;  pacifica 
et  salubri  termiiiatione  quiescant.  Dat.  Anagniffi 
V  kal.  Julii  anno  i  ». 

45.  Extaiil  etium  gravissimas  alia;  Boiiifacii  ad 
Adolphum  litteraj',  quibuseum  patcrne  ohjurgat, 
a  niiijorum  gloria  defecisse,  illum(|ue  belluin  ex 
levissimiscausiseuatum  commovisse  magis,  al(|ue 
asperasse  ;  cnm  tamen  ad  pacem  orbi  Christiano 
affeieiidam  elcctiis  esset,  quodqiie  maximum  ipsi 
dcdccus  inurerel,  ad  iiioveuduni  Christiano  [irin- 
cipi  bellum  mercede  conductum  fuisse.  Deponeret 
suscepta  in  Galliarum  regem   perversa  consilia, 


'  L.aiii'J.  lip.  CLIX. 


L;i.  cur.  CL  xi. 


'  tod.  !.  i.  Ep.  cur.  CLX.w. 


174 


BONIFACII   Vin    ANNUS    1.    —   CHRISTI    1295. 


alii|iiiil  in  iis  Ctiristiaiia'  rciinililic.i'  angiisliis  no- 
\aiel  ;  ciiiii  tx  ro  inaxiinf  (lifiiiit.iUs  siiaj  incre- 
nicnl.i  l.ihitactaicl,  StdisiiiU!  Apustulica'  sluilia 
abalienaret. 

0  Aili'l|ili()  rcgi  Ro  nnnoriiin  iiJuslri. 

«  Piiliriiis  lc.  Uli,  vcrhis  alloqiiiinur  et  (inac 
cordis  iii  utcroueii  us,  libi  siiiceris  affcctibiis  le- 
seranins.  Piidini  si(|uidtiii  iioslr.x'  consccraiionis 
soleiniiiis  cckbratis,  credulitas  nobis  sufigerebat 
indubia,  nt  lu  |ii--edeccssoriim  luoriim  Roin.ino- 
riim  leoiiiii  i|iii  erga  RiiiiiJinMni  Kcclcsiain  sinccrjE 
devolii^iiiis  aircclii,  ct  zdo  lilialis  reveri  nliae  c!a- 
nieniiil,  lamlaiida  vestigia  iii  itans,  Siileiiines  ad 
nosli.im  |iitpseiiliani  nuiitios  dcsliiiares,  "|iii  et 
elcctionis  de  te  l.cla'  iiolitiini  ail  A|iiislolicuiii  Se- 
dein  defcrreiil,  et  abea  laVoreiii  soliHiin  el  tnoriim 
directioiicm  prnccssuiiin  |iosliilareiil,  ac  iili.i  ciiam 
in  i.ctu  |irodiiccrciit,  et  ipsi  Scdi  cflic.icitei'  cxlii- 
berciit,  qiiae  a  Romanis  legibiis  cxliibi  ri  soleiit,  ct 
fieri  a  relroaclis  lem|ioribii^  aiile  susceiiliini  iiii- 
perii  iliadeiiia.  Scd  qu.ililer  in  liac  |iarte  te  gcsseris. 
qiiaiiier  |)iBEdi  cessores  eoMleni  nsqiie  niinc  stciiliis 
fueris,  non  ignoras  :  de  (|'io  taiit.i  potioris  adini- 
r.itioiiis  nobis  causa  siilioritiir,  ijiianlo  peisoiiain 
tiiain  claris  litiibs  insignil.im  f.ima  celebris  pu- 
blh  al,  el  lide  dignorum  asscilio  pidfiteliir.  Suiitiie 
isla,  tili  Ukp  niaj:iiilii(linis  lainlanila  piiiicipia  ? 
Siiiil  invilaloria  et  provocatoiia  Roinana^  Eci  lesi;e 
ad  tiinm  ncgoUiiiii  ftiiciter  proinovenduin  ?  N.ini 
ciim  ad  piocur..iiduiii  tolius  Cluislianit.itis  pacein 
et  quietem  elecUis  existas,  et  (iiiasi  a  Uoinino 
evocatiis,  tu  in  iiiijusmodi  tui  inltiis  ad  nuiiidi 
tnibatioiiem  et  bella  in  Cbii^tianos  priiicipesi|ue 
Calliolicos  poleiilcr  le  jiraeparas,  pio  \iribus  te  ac- 
ciiigis,  tuosque  conatiis  noii  sine  inullaB  iiistaiiUa 
tute  derogalioiiis  exeices.  Niini(|uid  decet  taulnm 
et  taiii  poteiilem  pnncipem,  ul  laiiquam  simplex 
nules  sub  colore  inercedis  cujuslibel  ad  actiis  bel- 
licos  indiicaris?Haec  profccto  idcirco  iiroducuiitur 
iii  nieiliiim,  quia  tiii  bonoiis  et  famae  ac  ixalta- 
tioiiis  diligimns  inciemeiitian. 

0  Cum  autem  persouam  regiam  specialis  prae- 
rogativ.i  lavoris  patris  niore  bcnevoli  diligamus, 
celsitutlinciii  re;:iaiii  roganius  et  lionamur  atteiitc, 
palerno  et  salnbri  consilio  suadeiites,  (juateiius 
mentis  ociilis  eiectis  ad  Domiiium,  jier  qiieiu  rcges 
regnaiit  et  principcs  ilominantnr,  ailveisiis  cliaris- 
simumfiiium  iioslniin  Pliilippiiiii  Francue  rcgcm 
ilUislreiiimillam  lioslilcm,pr.esertim  lioclempore, 
facias  uoviiatem,  sicut  jier  alias  nostr.is  pateules 
litteras  tibi  serio^ius  scribinius  ;  nec  lani  peiicu- 
losas  1 1  arduas  persecutioiies  assiiinas,  (|ii;e  lui 
profeclioiem  lioiioris  et  culiiiiiiis  imjiedirciU  : 
quin  potiiis  sic  te  pnidenter  et  provide  in  iis  et 
aiiis  gerere  stiideas,  ut  crescas  exinde  nierilisapud 
Dcuni,  tuiis  stitiis  allius  snliliinetur.  el  pricler 
humaiiae  liunlis  praecouiuni  Apostolicae  Sedis  fi- 
vorem  et  gratiam  ubciius  mercaris.  Dat.  Aiia- 
guiae  V  kalend.  Jiilii  aniio  i  ». 

46.  Adjectaj  aliae    ad  Dylerium   Dominicani 


iiisfitnli  rcligiofum  viriim.  aiicforilale  apud  Adol- 
pllilic  tlircnlein,  lil  ipsuiii  ild  amplcclcnd..  piicis 
consiliii  flccti  ii  I  :  pi.'ritiri]iie  ad  Magnnliiuiin  ar- 
cliie|.iscopuiii,  ut  ceeptis  regein  abilnceret,  et  si 
ainiis  teiiipciare  remieri  t,  iiiillis  aiixiliis  juvaret, 
ac  siinilitcr  iilios  ab  iis  exliibeiitlis  cvocarel.  Quo 
vcro  !■  gali  provinciam  sibi  impositiini  f.cilius 
excqiieii  nliir,  ad  coiiciliiindam  iis  aiictoiitiitein 
Boniliiciiis  pi;rsulilius  virisque  leligiosis  scripsil', 
ut  il.  bifis  lioiioribiis  ipsos  prose(|uerenliir,  deiiiin- 
tiavili|ne  Sedcm  Aposfoliciim  seiifeiifiiim,  qiiiim 
illi  jusle  iii  pcrvicaccs  ferreiil,  ratam  h.ibitiiriim. 
Qiii  vero  consecuii  sint  cxiius,  ex  aiictoribus  ac"i- 
piiiiniis.  Conipiir.  ssc  quidcin  Adolpiiiiiii  iiigenles 
copias  ad  G.illias  inviulcndiis  Iriidunl  -  :  vcium  is 
apparatus  dissoliiUis.  dis-ipaiaeqiie  illiiis  copiae, 
qiiod  fiicile  (b  indiclas  ;i  Boiiifiicio  in.lucia.- cou- 
tiiigeie  |ioUiil.  Exlaiit  eiiiiii  PontilicRu  litleiae, 
.|uibiis  Regincnsis  archicpisi  opiis  aUjiie  episcopus 
Scnensis  jnssi  '  suiit  iiiflicfis  gravissimis  cciisuiis 
(^lirisfianos  principes  ;idigcre  iit  iib  aimis  tenipe- 
rarcnl  cum  id  befliim  iii  lotius  Clirislianae  reipu 
bfi.  ae  peiuicicin  vericietnr. 

9  Vein  ialii'ilius  fiatnbus...  archiepiscopo  Re- 
ginensi  ef  episcopo  Sciieiisi. 

«  Cum  nnper  iiiter  ciiiirissimos  in  Christo 
filios  nosiros  Ailolphnin  R  'iiiiiiiorum.  Pliilippum 
Franciae,  ac  Eduaidum  Angliie  reges  illuslies 
treiigiias  ali  iiislanti  fesfo  Niitivitiilis  B.  Joaniiis 
B  i|itislie  proximo  ventiiro  usqiie  ad  aniiuin  ununi 
ciiniplctum  siit)  ccrti  poena  diixcrimns  inliceiidas, 
pront  iii  Aposlolicis  lilleris  iiide  confeclis  pleniiis 
coiifiiietiir ;  vosque  ad  eiimdeii.  Alemannia!  regcm 
et  ad  partes  illas  ceitis  \obis  cominissis  ncgoliis 
destiiiemus  ,  vobis  et  vestnim  cuilibet,  faciendi 
per  idem  tempus  juxtam  litlerarum  earuindem 
trciigiiiis  liujusmoili  observari.  et  confradictores 
ad  iil  per  censiinim  Eccf  siiisticam,  et  alias  spiri- 
tiialiter  et  lempor;ililcr,  prout  expedire  viderilis, 
appeltalione  postposil;i  coinpcscendi  ;  non  olistanfe 
jiiriimento  de  n  cupcraiidisef  manulenendis  bonis 
etjuribiis  imperii  per  euindein  regem  Romano- 
rum  piicslifo,  ef  quibii-ciimque  pactis  ef  coiiven- 
tiombiis  iiit  T  qiioscumqiie  iiiitis,  cliam  jiirainen- 
toriiiii,  obligitionuin,  poeiianiiii,  et  qiiarumcum- 
jiiefirmitiitiim  adjectioiie  valtiilis;  seusi  iiliqiiibus 
personis  Ecclcsiiislicis  vel  sicciilaribiis  ciijuscuin  ■ 
que  ordiiiis,  pripeiiiiiieiitite ,  conlitionis,  sive 
stiittis,  eti.ini  si  P.mtifiCiili  vel  regati  piaefiilgcaut 
digiiitiite,  a  Sede  Aposlotica  sit  iiidatlum,  quod 
inlerdici,  suspcndi,  vel  excouimunicari  non  (los- 
siiil,  aiiteoru  n  ferrc  supiiom  Ecclesi.isfico  inter- 
dicto  ;  et  qiiatibct  iilia  prief.itae  Se  lis  indulgeiitia 
geneiiili  vet  speciali,  cujuscuinque  tenoris  vel 
exprcs^ionis  exislat,  per  q  lain,  pricseutibus  uon 
expressam,  vel  fot.iliter  noii  insertani,  etfecfus 
earuiii  iinpediri  valeat  quoinodoiibet  vel   diffcrri; 

'  E|i.  CLKxiu.  —  -  Chnin.  U  iin.  Colm.  Eberar.l.  in  Annal.  S.  An- 
ton.  lll.  p.  lil.  ss.  c.  8.  §  7.  —  3  Lib.  i.  Ep.  cur.  CLXXIl. 


BONIFACII   VIII   ANNUS   1- 


CHRISTI    1295. 


175 


plenam  et  liberaiii  aiiclnrilalt'  jnvrsri  liiiin  cniici;- 
diiiMis  racultalciii.  D.Lttiiii  Aiiagiiiuu  X  k;il.  .Inlii 
aiiiiO  I  u. 

•47.  Res  Christiaiicp.in Syria et  npiid  Tartaro'^. 
—  S|ifct;ibaiit  t!0  Poiililicis  coiisilia  iil  Occidciita- 
libiis  |(iiiicipibiis,  arctissiino  foeJcre  coiijiiiictis, 
Clirislianorum  arma  ad  Cliristi  nomen  ab  o|i|)ni- 
brio  <;('iitiliuin  viiiilicaiKinin,  ilelciiilain  Milinini  tis 
SU|)crslitioiieiii,  ac  relijiioiiem  et  ciillum  vcri  Nii- 
miiiis  amidificainliim  vertei-ciilur  ;  SyriJKjiie 
Chrisli  visligiis  nobilitate,  ac  tol  fi(leliiim  san- 
giiine  inibula  ipsiiis  Clirist  iiniicrio  ailjuii^i  reliir. 
Hic  vero  pcrciirremla  siiiit,  i^uie  h'>c  anno  ad 
illis  refiioiies  peiliiieanl.  Cum  res  rtsialica  ikhi 
leves  clades  ab  iis  acciperel,  (|ui  (III.tsIiis  (iiiiidi- 
tate  obc.Tcati  arinorum  subsidia  naviiimvc  S  i- 
racciiis  iifrereliant,  B  iiiif.icius  grivissimas  |ioeu..s 
iii  pervi  rsos  tiujiiMiKidi  (^hrisliaiios,  iiui  iqnos, 
arma,  iiavcs,  trircmes,  ac  ligna  iis  pangeiidis  ido- 
iiea  adduccrciit  ;  (|uive  iii  lor(]neiiili>  machinis, 
excrcemla  |iiialica,  aliisvi!,  (juilius  rcs  Chiisliana 
laederetur,  o|n  ram  navareul,  fulmiuavit  '  ;  iiicus- 
sasqiie  a  Nicnlao  IV  ati|ue  ulrdijuc  Com  ilin  Liig- 
duiieusi  rennvavil;  crimiuiiiii  ni  xii  a')>olvi  vetiiit, 
ni  adeo  flagiliose  partas  opt-s  n  tldcrcnl,  ci  rpora 
ser\itiiti  sm  pnsita,  aliiue  li-dciii  pnMiis  siibj.  cti, 
qui  1-  |iortiibiis  merccs  hiijusiiKHli  i  xiie  siiari  nl, 
consenliiciitve.  Impcratum  aichii  piscopis  ali|iie 
episciipis,  ul  im.gislraliisad  luec  in  le^:uiii  su.irum 
Codicem  referend;!  addiirereiit  ;  aiijeciliiuc  ut  (i- 
dt^lcs  dd  liiijiismodi  imprcbos  homiius  capicmios 
incumbereiit,  al(|ue  ipsa  facli  irifaiiiia  diclis  pceiiis 
rei  astncti  esseiil. 

Ltinge  abcrat  ab  iis  Chrisliani  nominis  ne- 
fandis  pndilorilius  Alfonsus  'faiifla>  pialictiis 
Hispamis  ^,  ciijns  lilius  unicus  a  Saraceuis  Afri- 
caiiis  captus,  cuiii  pro  inuro  oslenlaretur  in  ociilis 
patris  jugitlaiidus,  ni  aix  d.  derelur,  negavil  coii- 
stans  |);it('r  admissuriim  sccliis,  iie  si  i  entum  (|ui- 
dem  filii  jngulauili  esseiil  ;  et  gladio  projei  lo 
muro,ad  prainlium  interritus  alnit.  Iiidc  ciim 
Joannes  Caslcllu.'  lenis  fiMlcr,  i|ui  Sar.icciiis  co|iiis 
a  Marocliilano  rc^e  acci  plis  pra^eral,  puerum  tru- 
citlari  ju^sissel,  excitalo  ingcnti  inilitum  non  fe- 
rentiuin  sceliis  ululatu,  prosiliit  e  mciisa  ad  arma 
Alfonsus,  ralus  ab  hoste  impctum  in  uibcm  iin- 
primi  :  cognitaque  causa,  fllii  nimirnm  ciitle, 
nulla  turbati  animi  sigiiiflcatione  data,  ad  uxoreni 
et  prandium  rediit.  At  baib.iri  cuiii  rcpiilarcnt 
bellum  cuiii  eo  afii,  qui  morte  lilii  non  tleclcre- 
iur,  ut  officio  tliscederet,  fracti  animis  ac  victoria 
desperata,  in  Africaiii  reilicrunt.  S^  tl  ad  instilu- 
tam  tle  Oriciilaiihus  rt  bus  or;itioiicm,  a  (|ua  nos 
tanti  licidis  viilutis  aiimiiatio  abi  iixit,  ledcaii-us. 

48.  l'r.i  ficit  l.oiiil;icius  Liindiilpliiim  li.cioso- 
lyiuitaiKe  KcclcsiiE ',  euiiit|ue  Syii^,  Aiimiiia',  et 
Cjpri  regibus  cumiiiendavil  *.  Lidi  m  Vcio  Cy|irio 


rcgi  nonnulla  Apostoiica  bcncficia  conlnlil ',  nt 
diios  scilicit  Dommicani  ac  Fr.  m  iscani  '  mstiluli 
religioso^  viros  ad  alriidam  piclah  m  iii  anla  ha- 
l)i;'('t;  luTc  eiiim  ad  fratium  inta  prtivincia  ma- 
gislrum  scripsit  '  :  « Nos,  ejusdem  regis  prccihus 
li(;iiignum  imperlicntcs  assensiim  ,  coiicctlimiis 
laciillatcm   assuincndi  duos  cx  fralribus  tiii  Ordi- 

nis,  q 1  idciii  rex  m;  lueril,  eos(|ue  atl  sua  ohse- 

(|uia  rttiiicndi,  t|uorum  in  iis,  t|ua;  Dei  siiiit, 
snLilio  pcifiuatur  ;  coiilrariis  ejusdcm  Onliiiis 
CMiisucludinihiis  vt  1  staliitis  ,  nccnoii  prixihgiis 
iieiju.  t|ii;im  ohslaiitihus.  D  il.  Lalerani  VI  itl.  M.irtii 
aiiiio  I  ».  Coiicessil  eliaiii  eidem  ri  gi  iil  sacris 
inlcrdiclo  legiio  ,  modo  occasioiiem  vihrandis 
ccnsiiiis  noii  inovisset,  diviuis  inteicsse  posse : 
«  Tiis  devolis  supplicalionihus  iiiclmati  aiiclori- 
t;ile  lihi  pra'sciiliiim  indul|jcmus,  iil  ciim  giiicrale 
fueril  iii  teira  iiitenlictnm,  lueat  tibi  ii  alri,  et 
fratrihus  tuis  iii  tapellii  propiia,  c.vcoinmunicalis 
et  inlerdii  tis  exclu>is  ,  non  pnlsalis  campanis  , 
clansis  j;  niiis,  et  voce  snhmissa  d.vmis  olticiis 
intcresse,  ac  ea  lihi  et  eistlcm  matii  et  fiatribus 
luis  per  capellanum  proprmm  factue  cclrhr.iri, 
diiminodo  c..usaiii  iioii  tledcritis  iiilerilicto,  nec 
i(l  vohis  conliiigat  specialiier  iiiterdici.  Dat.  La- 
ter.  VI  id.  iM.iilii  amio  i  ». 

4',t.  Iii  Pi  iside,  (|iia?  Tiirtaronim  ditioni  pare- 
bat,  relifiio  Chrisliana  gnivis  imam  cladeiii  ai  cipit. 
Ciissaiius  enim,  nl  tiailit  Jo.  Vill;inu>  ',  Aigonis 
tilius,  S  laccnoruni  o|iibus  precihnsiiuc  coiru- 
pliis,  iii  B  itloiicm  Chaiiium  piiliuum  Cliii^tiaiio- 
riim  amiiiitissimiim  coiijiiiMvil ;  con{l,ito(|ue  flo- 
rculissimo  exercitu,  ipsuni  pisplio  comii  i>so  fudit 
occidilqiie;  ac  Perside  potilus  Saracenos  fovii,  et 
Cliiisliaiios  allrivit.  Sed  muliilo  poslea  aiiimo, 
reiii  Chrisliaiiiim  iiuxil  :  t|uibus  consciilanca  a 
S.  Anloniiio  ^  Saniilo  °  ct  Aylont) '  tnidiintur, 
ciijiis  postren  i,  ul  tide  tli{inis>iiiii,  vei  hii  qnainvis 
in  aimorum  iiumeium  crror,  ut  mlerdum  alias 
facile  iircpseril,  repch^mla  visa  sunt  :  «  Posl  mor- 
tein,  inqiiit,  Regiiyto  Baydo  teiiuit  dominiiim  Tar- 
tarorum.  I>te  Biiydo  tan(|iiam  honus  Christiaiius 
reujdiGcavit  Ecdesiiis  Clnisliiuiorum,  et  prscepit 
qiiod  uullus  auderet  dogmata  Miihuiiicli  inler 
Tartiiros  piTdicare  :  et  quia  miillii  licali  eraiit 
illi,  qiii  sectam  lem  bant  peifidi  Miihumeti,  mo- 
lcste  tuleruiit  maiidatum  B  ydi ;  ct  ideo  occulte 
miseiuiit  nuntios  ad  CiiSiiuum,  qiii  fuit  filiiis  Ar- 
goni,  et  promiseruiil  sihi  dare  dominiiim  quod 
B  ydo  tei.ebiit,  cl  ipsum  constitiii  re  dominiim  su- 
per  ens,  si  vellet  renuntiare  tidei  Cliri>tiaiise.  Ca- 
saiius  vero,  (|ui  pariim  ciirabat  dc  fide,  ct  (|ni  do- 
miiiium  plurimum  affcct;ibiit  ,  pi-omisit  facere 
quulquid  velleiit,  et  proptcr  hoc  Casiiniis  fiiil  re- 
hcllis  iffcliis.  B.ydo  vero  coiigregiivil  geiitem 
suani,  iuteudeus  C.sanum  capere  ct  tencre  :  pro- 


'  l'"|.i    Li.  —  '  Rei;.  post  eamd.  Ep.  —  »  Ead.  Ep.  li.  —  »  J.j 
'  Ep.  cur.  Lxxvin.  —  ^  Miirian.  I.  xiv.  c.  16.  —  ^  Lib.  I.  Ep.      ■Vll    1.  viii         •■  ' 

cxiii.  —  '  Reg.  post  eamd.  Ep. 


'ao. 

|l.    lll.    XX.    C.  8.  §  ii.    _ 

Sauul.  I.  111.  p.  13.  c,  8.  —  '  Aylou.  Hist.  Unen.  c.  40. 


C.    lij.    —    •'3.   Alllllll. 


176 


BONIFACri   Vril    AXXTTS    1. 


CHRISTI    1295. 


(Jitionem  enini;  qiiam  geiis  sua  sibi  fecerat,  igno- 
rabat.  CunHjue  ad  caiH|uini  bclli  veuisseut,  ecce 
omnes  illi ,  (|ui  seclie  adhicsorant  Mahuuieti,  re- 
linqueutes  Bayiio  fugcrunt  ad  C;isauuui.  Baydo 
quu(|ue,  vidcns  sc  ab  oiniiibus  derclicluiu  fiigaiu 
arripuit,  credeiis  evadere  :  sed  persequenlibus 
inimicis  fugiendo  iuleriit».  Addit  Cassanuin  fir- 
mato  solio  Cbrislianos  lulaluiii  ;  ac  religioneui 
iiiler  Taitaros  illius  sludiis  ac  |ialrocinio  auiplifi- 
catain  :  «  Post  '  luorleiu  Baydo,  Casanus  fuit  fac- 
tus  domiiius  Tarlaroruiu.  liiitio  sui  dominii  non 
audebat  coiitiairc  liis,  quie  promiseral  illis,  qui 
eum  in  doniiiiio  iiosueruiit,  qui  Maliuiiieti  se- 
qucliantur  lcgeiii  et  sectam,  el  ideo  auslerum  se 
osteiulit  niiimiin  Chrislianis ;  sed  poslquain  iu 
sede  doiuinii  firinus  fuit,  coepil  honurare  et  dili- 
gere  Cliristiauos,  inulla  fecit  in  vita  sua  ad  coin- 
iiiodum  Chrislianurum,  elc.  »  Ul  porro  egregius 
juinceps  belluin  susccpurit  in  Saracenos,  cuin 
quo  Occidei;taies  reges,  dum  mutua  exercebaiit 
odia  ,  junyeie  arnia  inagno  religionis  damno 
prateriniseriiit,  iiiferius  dicelur.  Nunc  de  Ponti- 
ficio  in  tuciida  libertale  Ecclesiastica  zelo  ser- 
nionein  instiluainus. 

50.  PontificicB  liltercB  ad  reges  Daniie  et  Gal- 
lioe  pro  tuendis  jiinbiis  Ecclesiie.  —  Decrevit  Bu- 
nifacius  -  ad  Danuruiu  regeui  legationem,  qua 
Ysarnus  archiiiresbyter  Carcussoueusis  fuiiclus  est, 
ut  archiepiscopuin  Lundensem  SuecirC  priiiialeiii, 
calumiiiis  apudregein  circumvenlum,  adducluin- 
que  inodiuiii  e  vinculis,  in  quffi  coiijeclus  fucrat, 
liberaret.  De  quo  ad  regeui  Daiiorum  subjeclae 
litterse  datae  suut  ' : 

«  Regi  Daniae  illuslri  spirilum  consilii  sa- 
nioris. 

«  Pulsat  *  instanler  ad  ostiiim  cordis  nostri 
luentemque  soUicitat  paleriKe  dilectionis  affeetus, 
quo  persoiuuu  regiaui  iii  Chiisto  piosequiuiur,  ut 
circa  tuum  tuique  regni  statuin  (queiii,  proh  do- 
lor  1  pacis  a'mulo  su|ierseiiiiiiai!te  zizaniam,  jain 
ab  oliiii  periculis  exiiosituiu,  convulsum  dissidiis, 
dispendiis  conqiiassalum  ,  et  iiuiitiplicis  nubilo 
lurbationis  ubiluctuiii  audiviinus)  sollicite  cogile- 
nius,  ad  ejus  relorinationein  celerein  vigilantibus 
studiis  intendeutes.  Scimus  etenim,  et  facti  evi- 
denlia  innuil,  quod  dissensionuiu  et  lurbationum 
turbiiie  ingruente,  pacis  Aclor  non  colilur,  ut  de- 
belur,  animaruin  salus  negligilur,  pietatis  studia 
evanescunt.  Quininio  scelestis  non  parcitur  acti- 
bus,  patrdulur  horrenda,  nefaiida  repullulant, 
facinora  cominitluntur,  iusurguntlites,  odia  inva- 
lescunt. 

B  Hinc  profecto,  fili,  hinc  proculdubionoscitur 
contigisse,  quod  serenilas  regia  pravis,  ulcreditu:-, 
stimulata  susurris,  et  meiidacibus  provocata  sua- 
sibus  perversoruin,  qui  mala  inalis  adjicere  sata- 
guut,  et  in  ahoruni  dispendium  labia  laxare  ma- 


liloqua  iion  verentur,  venerabilem  fralreni  uo- 
slruni  Joaiiiiem  Luiidensem  arcliiepiscopum  , 
Siieciaj  priiiiateni,  Christi  iiiiiiistrum  idoneum, 
et  luagiiuin  Ecclesiae  Dei  inenibrum  jamdiu,  prout 
asseiitur,  capi  fecit,  qui,  adliuc  carceralil)us  viii- 
ciilis  detinetur  adstrictus,  nnn  sine  iiiulta  divinae 
Majeslatis  oifensa,  Sedis  Apostolics  contemptu  non 
modico,  el  gravi  prajudicio  Ecclesiaslic;c  liberta- 
tis.  Revera  si  diligenti  coiisideratioiie  disculias,  si 
regalis  sublimitas  attentius  perscruletur,  ab  hu- 
jusinodi  captiouis  effectu  penitus  extitil  abstinen- 
dum,  cuiii  et  illa  regiis  adiuudum  lilulis  dcroga- 
verit,  ac  iudigna  et  indecens  archiepiscopi  memo- 
rati  detentio  hujusmodi  instantiam  derogationis 
auguinentft. 

Sl.aCuin  itaqiie  coepiscoporum  noslrorum 
injuriae  vel  offensae  nostris  quaiuplurimuin  iiio- 
lesla;  rcddantur  affcctibus,  et  propterea  hujus- 
iiiodi  negolium  cordi  specialiter  habeainus,  celsi- 
tudinein  regiani  rogauius,  et  liortamur  allente  ac 
obsecramus  in  Doinino  Jesu  Christo  per  Apostolica 
scripla  tibi  districte  praicipiendo  maudautes,  qua- 
lenus  solerter  attendens,  quod  in  detentione  ar- 
cliiepiscopi  praelibati  Rex  gloriae,  per  quem  regnas, 
vehemeuter  offeiiditur,  graviter  perlurbatur  Ec- 
clesia,  rcgiis  derogatur  prfficoiiiis,  tu;e  saluti  prae- 
judicatur,  fidehbus  scandaluin  generatur;  prafa- 
tuiii  arcliiepiscopum  ob  divinam  el  Sedis  reveren- 
tiam  supradictae,  sublato  cujuslibet  diftlcultatis 
objeclu,  benigne  restituas  pristinae  libertati ;  eum 
ad  nostram  praesentiam  una  cum  dilecto  filio 
Ysarno  archipiesbytero  Carcassonensi  capellaiio  et 
nuiitio  iiostro,  latore  praesentium,  quein  pro  jam 
dicto  negotio  specialiter  destiuamus,  accedere  li- 
bere  peruiissurus.  Sfies  eiiiin  nobis  indutna  sug- 
gerit,  et  firma  credulilas  reproinittit,  quod  regalis 
benignilas  sicut  in  hac  parte  nostne  obteinperabit 
instauti;e  ,  sic  etficaciler  aunuet  votis  noslris  , 
quuil  piaeter  supernae  retributionis  piaemium  tibi 
piuiiide  pruventuruin,  nos  ad  ea,  quae  regiis  bene- 
placitis  coiisonent  constituemur,  nec  inimerilo, 
promptiores. 

«  Cieterum  volumus  ,  qiiod  tnos  solemnes 
nuntius  iiifurmatus  plenius  et  instructos,  ut  expe- 
dit,  de  statu  et  conditioiiibus  dicti  regiii,  ad  nos 
quantocius  mitlere  non  omittas,  ut  nos  pereorum 
circumsiiectam  prudentiam  recepla  imformalione 
ac  mstructione  plenaria  praemissurum,  sic  super 
huc  providere  salubriter  et  uliliter  valeamus,  et 
maguitudiui  regite,  necnon  praelalis,  niagnatibus, 
caeterisque  iii  regno  degentibus  iuemorato  paciflci 
status  et  slabilis  laeta  serenitas  illucescat.  Dat. 
Anagnia;  X  kal.  Septembris  anno  i  ». 

52.  Assereiidi  pariter  juris  Ecclesiastici  studio 
instilit  apud  Francorum  regeiii  %  ut  Apaiuias, 
quae  ad  abbatis  S.  Antonini  ditionem  spectabant,  a 
Fuxensi  comite  restitui  juberet.  Cum  vero  atiocia 
dein  dissidia  Poulificein  inter  ac  regein  emerse-» 


*  EoJ.  I.  c.  4.  —  2  Lib.  I.  Kp.  cccLX.  —  ^  Lj).  ci,cLvni,  ccclix. 

—  4  Ep.  CCCLVIII.  '   Ep.  CLXII. 


BONIFACII    VIII    ANNUS    1.    —    CHRISTI    1295. 


1T7 


rint  ex  hacoccasione,  adducendac  Bonifacii  litteraj 
visffi  snnt  : 

«  Bonifacius  etc.    Pliilippo  regi  Frnncia!  il- 

lustri. 

d  Olim,  pront  notitiam  regiam  latere  non  cre- 
dimns,  feiicis  recordalionis  Cleinens  p.ipa  IV  \)vx- 
docessor  nostcr  ad  conservationeni  villa;  Appnmia- 
runi  bonigne  intundens,  proutadsunm  pertinebat 
officiuin,  recolenda!  niemoriiE  Ludovicuin  regem 
Francia)  avum  tuum  per  suas  rogavil  lilteras  spe- 
ciales,  nt  villam  ipsara  nd  honorem  Romanae  Ec- 
clesiai  sub  sua  cnslodia  et  defensione  reciperef, 
nullis  proplerea  eidem  reditibus  assignatis,  qui 
sicut  asseritur,  in  ipsius  praedecessoris  lilteris  ex- 
primuntur.  Prafalus  autein  Ludovicus  precibns 
ipsius  prajdecessoris  oblemperans,  praedictam  vil- 
lain  snb  tutela  custodiae  regalis  commisit  dilecto 
filio  B.  abbali  rnonaslerii  S.  Antonini  ejusdem 
loci,  cui  villa  i|)sa  in  temporalibus  subjecta  di- 
gnoscitur,  per  litteras  regias  promittendo,  (luod 
eiapso  ejusdem  ciistodia3  tempore,  in  ipsis  litteris 
coinprebenso  [)raedictani  villam  in  ea  libertate,  et 
quasi  possessione  dimitteret,  in  qua  erat  mona- 
sterium  suiiradiclum  eo  tempore,  quo  super  iioc 
ab  eodein  prffidecessore  recepit  litleras  prffilibatas, 
prout  in  eisdem  litteris  regiis  plenius  et  seriosius 
continelur. 

53.  oSimili  quoque  modoclarae  memoriaePhi- 
lippusrexFrancia?  pater  tuuspostejusdem  Ludovici 
decessum  custodiam  recepit  eamdem,  sicut  ejus 
super  hoc  confectaj  litterae  profllentur  ;  tuque  post 
ejusdem  patris  tui  obitum  cnstodiam  recepisti 
praediclam ;  sed  non  in  ea  libertate,  quarn  pra;- 
fati  avus  et  pater  promiserant,  dimisisti.  Quiniino 
ad  instantiam  nobilis  viri  Rngerii  comitis  Fuxi, 
manifesti  et  antiqui  pcrseculoris  abbatis  et  mo- 
nasterii  praediclorum ,  quasdam  litteras  rcgias 
senescallo  tuo  in  Carcassonensibus  cunstitnlo  par- 
tibus  direxisli,  quarum  occasione,  seu  auctoritale 
pra'fatus  comes  villam  ipsam  ingrediens,  et  ea 
inibi  quje  sunt  hostilis  detentionis  exercens,  ab 
ejusdem  abbatis  olflcialibus  deputatis  ibidein  no- 
mine  universitatis  ipsius  villae  fidehtatis  jura- 
menla  recepit,  alia  in  ea  enormia  et  gravia  com- 
mittendo ,  non  sine  divinae  majestatis  offensa, 
Ecclesiae  Romana;  contemptu,  circumposilre  re- 
gionis  scandalo ,  et  abbatis  ac  monaslerii  non 
modico  prffijudicio  et  gravamine  praedictorum. 

0  Cum  itaque  taha  Deodispliceant,  regiistitu- 
lis  derogent,  et  redundent  in  praejudicium  Eccle- 
siasticae  libertatis,  nosqne  illa  pati  a^quaniiniter 
non  possiimus ;  serenitalem  regiam  rogamus  et 
horlamur  attente,  ac  obsccramus  in  Dommo  Jesu 
Christo,  qualenus  ob  diviiiam  et  Apostolicae  Sedis 
reverentiain,  tuaeqne  sahitis  augumentum,  abba- 
tem  et  moiiasterium  supradictcis  habens  favorabi- 
hter  comniendatos,  pradictam  villani  cnni  omiii- 
busbonis,  juribus  el  jiossessioiiibus  monasterii 
supraiiicti,  ac  etiaiii  frnctibus,  redditibus  et  pro- 
ventionibus  perceptis  de  eis  a  comite  pra;libalo, 

Ank.  —  ToMUS  XXIII.  —  Rayn.  IV. 


facias  eidem  abbati  vel  procuratori  sno  ejns  no- 
mine  ciim  integritate  reslitui,  ct  etiam  assignari, 
amolis  ab  ea  prjrdicto  comite,  ac  aliis  qiiibns- 
cuiiiqiie  per  eum  positis  in  endem,  etc.  Dat.  Ana- 
gnia>XV  kal.  Julii  anno  i  o.  Insignivit  Bonifacius' 
Apamias  episcopalis  sedis  digiiilate ,  ad  qnam 
mcnioralnm  ahbatem  evcxit ;  qua  de  re  hwc  ViliC 
Bnnifacii  auctor  '^  :  «  Mem  Boiiifacius  fecit  et 
erexit  villam  Appameiiscm  iii  novam  civitatem  ; 
coiistitiiitqiK'  iliidcm  iii  abhatia  S.  Antonii  cano- 
nicorum  rcgnlariiiin  esse  in  perpetno  Ecclesiam 
calbcdralcm,  doniinum  Bernarduin  Saisseli  abba- 
tem  instilucns  primum  episcopum  in  eailein  ». 
Cnm  vero  is  jnra  Ecclesiastica  in  eaiii  urliem 
contra  adininislrorum  regiorum  licentiam  asserere 
niteretur,  Pliilippi  odia  contraxit,  a  qno  alrociter 
illum  exagilatum  visnri  sunins.  Nec  modo  epi- 
scopali  sede,  veriim  nova  eliam  institiila  Aca- 
demia  A|>ami;r  a  Bonificio  oriiatae  fuerunt '. 

34.  Disciplinam  EcclesiasUcam  et  rerjularinm 
instaurat ,  cuUum  snncturum  aucjet  Boiiifacius. 
—  Sanxerant  per  hicc  lem|)ora  Massilienses,  iit  uul- 
lus  clcricis,  iiisi  urbi  subditis,  buna  velinler  vivos, 
vel  ex  testamento  rclinquere  posset,  ul  bonis  civi- 
tatis  non  potirentnr,  qui  ejus  onera  subire  atqne 
snmiitibus  pulilicis  contribucre  non  tenerentur. 
Sed  cum  ea  lex  parum  a;qna  extcris  esset,  ac 
liberlatem  Ecclesiaslicain  labefactaret,  Boiiitaciiis 
Aretatensi  arcliiepiscoiio  atciue  episcopo  Massiliensi 
partes  dedit ',  ut  ipsam  rescindi  curarent. 

At  gravius  insnrgendum  illi  fuit  in  Charinthiae 
dncem  euindemi|neTyroliconiitem,  possessionum 
Ecclesia;  Trideiilina!  iiivasorem ,  quem  meritis 
censuris  solemni  ritu  perculilS  Lucanisquemagi- 
stratilius  Liicanam  Ecclesiam  opprimciitibus  in- 
tendil' judiciuin  ;  tuni  episcopuin,  qui  Ecclesia; 
sus  injurias  ignavo  silentio  dissiniularat,  Sedi 
Apostolica?  sistcre  se  praecepit.  Eodem  quo  Lucani 
crimine  iiifecli  eranl  Pisani '  Urbevetani(|ue,  in 
quos  poenas  Ecclesiasticas  intorsit*. 

Ad  continendam  (|uoque  rcgularem  discipli- 
nam  nonnulla  sanxit.  Et  (|uidem  cum  teinporum 
successio  aperuissetex  nomiuilisINicolai  IV  statnlis 
gravissima  mala  pnllnlasse,  quibus  ilie  Lusitania; 
et  Algarbii  S.  Jacobi  religiosos  eqiiites  a  suprerni 
magistri  anctoritate  (exceptis,  ut  ait,  visitatione  et 
correctionc)  exeiiierat,  Bonifactus  hujusmodi  Ni- 
colai  decrela  (luamvis  a  Ca?lestino  approbata 
essent,  convulsit,  ne  exempli  pernicies  poslea  in 
Templarios,  Prajdicatores,  et  Minoritas  serpcret, 
ac  sacros  ccetus  dissolveret.  Hospilalariis  vero 
perinisil%  ut  cum  gravissiinos  labores  terra  ina- 
riijue  susciperent,  diim  i)ro  Christiano  nomiiu; 
arma  gerebaiil,  exceplis  Quadrngcsima  majori  ac 
fcria  scxta  lichdoniadae,  vesci  carnibus  aliisque 
cibis  uti  pussent. 

I  En.  DCLVIII.  —  2  Vit.  Bonif.  Ms.  V5II.  hibl.  ?iSTl.  IH.  C.  iinm.  25 
ct  nuni.  -jy.—  '"  Ead.Ep  DCLvni.—  "  Ep.  ctxxiii.  —  '  Ep.  CLI, 
cccLXi.  —  «  Ep.  cur.  CXLI.X.  —  '  Ep.  cur.  CXLV.  —  *  l'.d  CL. 
_  9  Ibid. 

23 


178 


BOXIFACII    Vm    ANNUS    1.    —    CHRISTI    1295. 


55.  Afljungomns  siiperiorilnis  nomnilla,  qiiK 
lidiiifaciu-;  ad  aiigeiiflani  pielateni  instiliiit,  atiiiie 
in  primis  s:!nxi??e  ut  Apostolorum  et  Evargcli- 
starum,  tnni  qur.luor  doclorum  LntinEe  Ecclcsi.T. 
Augiii?tiiii,  Amiirosii,  Hieronyini,  Gregorii,  reciir- 
rcntibu?  aniiis  singulis  pra  cipua  religionis  pompa, 
et  ritu  dnplici  in  divinis  ('ffuii?,  memoria  recolc- 
rclur  (I).  Qiia  de  re  hrcc  Jordanus '  :  «  Statiiit, 
inqiiit,  festa  Apostolorum ,  Evangi  lislarum  et 
qiiatuor  doctorum  Ecclesia?  esse  dn|ilicia  «.  Ea- 
dcmque  in  Vita  Bonifacii  hisce  verbis  traduntiir': 
«  Bonifaciiis  Pdntificatus  sui  anno  primo,  anr.o 
D.wnini  mccxcv  ,  statiiil  fc*ta  Apostoiornm  ,  et 
qiiatuor  Evangclistarnm  ac  quatuor  doctorum, 
vidclicct  Grcgorii,  Auguslini,  Ainbiofii  et  Hicro- 
nymi  sub  honorc  festi  dni)licis  ab  omnibns  cele- 
brari  ».  E.vtat  dc  his  in  Formulario  Martini  Ebnli', 
et  niajori  parte  in  libio  sexto  Dccretalinm  *  sub- 
jectnin  Di|.loma,  quod  Annalibus  ob  rei  digni- 
talem  inscrimiis. 

«  Bciiif  xins  VHI  cpiscopus,  efc.  vencrabilibus 
fralribiis..  arcbiciiiscupo  Rhenienfi  ct  cjnssuflVa- 
gaiicis,  saliilem  et  Apostolicam  bcnediciioncm. 

oLicet  uinverso?  in  regni^;cceleJlibiiscoiistitii- 
tos  studiis  honorare  soUicitis  et  sonoris  etlcrrc 
pra'Coniis  non  desislat  (nenipe  Ecclesia),  gloriosis- 
simos  tamen  ClirislianBe  fidei  ]irincipes,  athlclas 
Dci  elccto5,  juftos  saculi  judiccs,  lumina  vcra 
niundi,  videlicet  Chiisti  redcniploris  Aposlolos 
nuniero  dnodeno  contcntos,  ijui  vivenles  in  carne 
praedictani  Ecclesiani  suo  pretioso  sanguinc  plan- 
taverunt,  et  ipsam  erigcndo  sublindter  et  disci- 
plinis  sanclisfiinis  diiigeiido,  reverendissimos 
etiam  patres  virosquc  clarissimos  qnatuor  Evan- 
gdistas  Doniini,  per  quorum  diligenti^sima  et 
Qdcii.-sima  studia  eidem  EccIesi.T  sacra  Evr.ngelia 
illuxerunt,  egregios  ipsius  (loclorcs  Ecclcsiae  bea- 
tos  Grcgorium,  qui  ineritis  inclylus  Sedis  Aposto- 
licoe  curam  gessit,  Augnstinum  et  Anibrosinin 
vtiierandos  anlistitcs,  ac  Hieronymum  sacerdotii 
prfodiluni  titulo ,  eximios  confessores,  summis 
attollere  vocibuf,  landihiis  personare  prajcipnis 
et  specialibus  dicta  disjiosnit  Ecclesia  bonoribns 
vcnerari.  Hornm  quippe  doctoruni  pra  liicida  ct 
salularia  documcnla  pra;dictani  illiistrariuit,  dcco- 


*  Jord.  Ms  Vat.  sixn.  nu:r.  1960.  —  «  Vii.  Bonif.  Ms.  Vall.  sign. 
lit  C.  num.  25  et  num.  "9.  Pt"l.  Luc  Hist.  Ecc'.  Ms  I.  xxiv. 
c.  3B  et  a  ii.  —  '  Fornul.  Mar.  Ebuii  i .  217.  uuim.  2118.  —  '  Cap. 
Gloriosus  de  reliquiis  et  venerat.  sanc'or.  in  C, 


rarunt  virtutibu-,  ct  moribus  informarunt.  Per 
ipsos  prnMerca,  quasi  luminosas  ardcntcsqne  lu- 
cernas  supcr  candelahrum  in  domo  Domini  posi- 
ta?,  crrorum  tenebris  profliLiatis,  totius  corporis 
Ecclesia;  tanqnam  sidiis  irradiat  matntiniim; 
eornm  eti.im  fecunda  facundia  cfflestis  irrigni 
gratia  influente,  Scripturarum  ;enigiuata  reserat, 
solvit  nodos,  obsrura  dilncidat,  diibiaque  decla- 
rat.  Profundis  quoqne  ac  dccoris  illorum  sernio- 
nibns  ampla  ipsins  Ecclesia'  fabrica  veluti  genimis 
vernr.ntihns  rutilat,  et  verborDin  elegantia  singii- 
lari  gloriosius  suMimata  coruscat.  Idcoiiue  cir- 
cuinspecta  prndcntia  dictae  Sedis ,  quaB  actihns 
intenta  salubribus,  et  operibns  ex[iosita  pietatis 
libcnter  cl  solerlcr  exeqnitur,  (]ux  sunt  Dci  praj- 
niissa  sollicite  dignequc  considerans,  et  debita 
meditaiione  perluftrans,  nuper  ad  divini  nominis 
honnrem  et  gloriam,  exaltalionem  Catholica'  fidei, 
sahilemque  fidelinm  mcrito  censuit,  rileqne  pro- 
vidit  Apostolos,  Evangelisias  et  Confessores  eos- 
dein  in  universali  Ecclesia  honorificentiie  potioris 
imiiendiis  atttdlcndos,  ut  ah  ea  tanto  |iropensius 
honorari  se  sentiant,  quaiito  ipsani  pra;  caeteris 
excelhntins  illnstrirunt. 

36.  «  Nos  ilaque  iiiis  dncti  consiliis,  dignisque 
sludiis  excitali,  nonnullos  pra;deces5orum  nostro- 
rnm  Romanoriim  Pontificum,  qni  specialis  de- 
votionis  proscqucntes  nfrtctum  aliquorum  festa 
sanctorum  sub  duplici  ordinaverunt  officio  ccle- 
branda,  imitari  sollicite  intcndentcs ;  corumdem 
Apostoiorum,  Evangelistarum  et  Confcssorum 
iestivilates  praecipiias,  licet  per  aliqueni  pra3de- 
cissorum  ipsorum  hactenus  fuerit  ordinafnni,  ui 
ejusdeni  beati  G;egnrii  simili  modo  festivilas  ctle- 
brelur  ;  qnanquam  nnlla  de  hoc  testimonium 
Scriptura  fide  digna  [icrhibcat,  nec  ali.;s  plenaria 
innoluerit  certilndo  :  de  fratrum  noslrorum  con- 
sibo  ei  asscnsu  sub  officio  dujdici  per  universas 
orbis  Ecclesins  volnmns,  statuimus,  [ira^cipimus 
et  etiam  ordinamusannissingulis  [lerpctuis  futnris 
iein[)oribn?  solemnilcr  celclnari  :  univcrsitatcm 
vestram  rogantes  aftcntins  et  horlanfes,  uihilo- 
minus  volis  [ler  Apostolica  scripia  dislrictins  in- 
jungendo,  (|natcnus  mcntcs  vcsfr.is  ei  animos 
devote  in  hoc  beneidacilis  .\postoIicis  conforinan- 
tes,  et  m.vndalis  obedientes  humiliter,  A[iosioIo- 
rnm ,  Evangclistarum  et  Confessorum  i(isorum 
fesia  pr;edicta  suh  cjnfdcm  observatione  officii 
dcvolis  ct  solemnibus  studiis  anniiatim   in  vtstris 


(1)  Ptolcm.Tus  Lucensis,  qui  res  in  Ec"le-ia  gestas  per  hos  annos  scribebat,  decretum  illud  Bonifacii  mandantis  rilu  fesli  duiilicis 
coli  festa  SS.  .\posloloruni,  Rvangelis'a-uni  ct  Latinorum  Ecc'esiae  Doctorum  anno  MCi  xcvii  collocat.  Nec  falii  illum  credo;  quanquam 
enini  hoc  anno  Mcr.scv  id  Ponlife.x  decrcvit;  alque  ■i  j.eculiares  quas.lam  Ecclcsias  ea  de  re  scripsil;  cujusu.odi  litleras  ad  Rhemensem 
provinciaiii  hoc  anno  datas  hic  in  \nnalibus  le^'as ;  Eclcsia;  lamen  universa;  servaiida  ha'c  tunc  primo  pr..posuil..  cum  Decretalmin  libruin, 
in  quo  Constitutio  ea  de  re  habelur,  vulgavit.  Id  vero  pivxstiluni  an  .0  uc;  xcvii  satis  coi.stat  . 

Ouid  vi-ro  dccnverat  ea  Constitulioiie  sua  r.cuilacius,  dil  gtntius  exponendum  est.  Guillelmns  Durmdns,  qui  per  hos  annos  Rationale 
divinoruin  Olficion.m  scribebat  lib.  7,  cap.  1,  f.sla  per  annum  omiiia  distinguit  in  cla>ses  tres  ;  videlicet  «  duphcia  in  lolum,  simplicitcr 
duplicia,  ei  semiduplicia  ».  Dupiicia  iu  tolum  fosla  peicensens  .\Do4oloru  i.,  noni.isi  duo  reponit,  S.  Jo.  kvangelislaj  et  Si  PetJiet  Pa'i  i; 
inter  duplicia  niinora  nihil  cxi.ibi  t  quo  i  rcm  pra^sonteni  tangat.  Reliquo;uui  Apostolnrum  ei  Evangehs  arum  l.sla  in  semidup  i.  mm  censum 
refert.  Eo  et  doctorcs  rejicit.  Ex  quo  intelligas  Duranduin  opus  ^unm  ante  vulgatam  a  Gouif.icio  Cuiistilutioniui  -uaiu,  id  est,  anle 
aunuin  iici  xcv  scripsisse.  Ouod  igitur  ad  id  usqu.-  nejl  ctum  fiierat,  ut  Si.  .\postoli  oiniics  cum  Eviingelislis  et  doctoribus  majori  culti 
dccorarenl' r ,  iil  .'emuin  Bonifacius  slatnit,  edic  ns  ul  eorum  fosta  inler  dupli.-ia  (minora  quidem,  ut  censeo)  hab-Tentur.  Mansi. 


BOXIFACII    Vni   ANNUS   1.    —  CHRISTI    1295. 


179 


Ecclesiiscelebretis,  L-lfacialisperaliasjurisdicUoni 
veslraj  subjeclas  Eiclesias  celcbrari,  eain  in  iis 
efficaciani  elsollicitiiiinefn  iMipens'.iri,ut  i|isorum 
sanctoruni  suffragia  Vdljjs  uberius  veudicilis,  et  a 
benitrna  illius  cleineulia.  qui  sibi  toluiiler  reputat 
exhiberi  quidquidcjus  faniulis  erogalur,  comligna 
consequi  pneniia  valealis ,  nosque  devolionein 
vcstram,  (juim  in  hoc  piomplam  cupimus  iiive- 
niri,  plciiis  in  Doniiao  laudibus  atlollamus.  Nulli 
ergo,  etc.  Datum  Anagniffi  XII  kalend.  Oclob.  Pon- 
tificatus  nostri  anno  i  »  . 

57.  Hoc  anno  divinini]  Numen  insigni  prodi- 
gio,  Jiidaeorum  peilinaciam  infringere  alque  ad 
Christianum  cullum  pellicere  iniseros  voluit  : 
quod  quidum  majorem  adiniralionem  concilat, 
quo  diu  ante  a  Rabinis  inler  suse  sectae  homines 
coospicuis  fuLrat  pncnuntiatum.  TanlcC  rei  seriem 
ex  Longino '  repettre  placet :  o  In  quarto  mense 
apud  Jndaeos,  qui  dicitur  Cbumiz,  ultimadie  ipsius 
nieusis  (in  qua  die  [)ra'ilixerunlRabini  Jtni;eornm, 
quod  Judffii  liebebant  liabercsigiium  redemplionis 
suae  a  Deo  miraculose  factum;  ad  quorum  procla- 
iiiationem  omnes  Judiei  fecLTuut  suas  poeuitLntias 
in  jejuniis  mullis,  cuni  sulisfaclionibiis,  eleemosy- 
nis,  quasi  ad  Dluiu  reveisi,  orantes,  ul  sibi  pice- 
dictum  signum  suae  salutis  ostenderit)  in  quo 
anuo,  mense  et  die  assignatis  inlraveiunt  syiia- 
gogas  suas  ad  orandum  Deum  induti  siudooibus 
albis  lineis  suu  stricis,  prout  est  mtiris  a|iud  eos, 
in  die  ex|  iatiunis,  scilicel  in  die  deciiua  mciisis 
septiini.  Et  tuuc  allissimo  Deo  cooperante,  qui 
nulluni  tempus  siue  bonitatis  sua;  testimonio  roli- 
quit,  iii  siiuloiiihus,  qua;  servabantur,  apparuerunt 
signa  crucis  in  omnibus,  et  ubicumque  erant, 
eliain  in  illis  sindonibus,  qusc  cnndcbantur  in  suis 
aputhLcis.  Quo  sii,'no  viso,  inulti  eoruindem  fuere 
turbati  ;  quorum  quiilam  dicebant ,  quod  hoc 
fuerat  factum  diabulica  aite,  nimirum  cum  prae- 
dccessores  eorum  de  Cbristo  maxima  miracula 
faciuiite  :  In  Bilzebuth  ejicit  c?a?wo/u''/;  Mallhaei 
nono  ca|)ituIo,  id  ij)snm  dicebant,  Noiinulli  dubi- 
tabant,  iion  aulentes  loqui,  nec  ali  juid  circa  h'jc 
jiidicare.  Alii  vero  credidcrunt  hoc  signum  fuisse 
veri  Cbristi  crucilixi,  et  disposueriint  se  ad  cjus 
fidem  cum  baptismo  recipieiidam.  Isli  taineu  fu- 
erunt  panci  jiixta  illuil  HierLiniae  capilulo  tcrtio  : 
AsstiDiam  vos  uniim  de  civilate  et  duos  de  cogna- 
tione,  elc.  » 

58.  Laitrelahoe  adis  allera  et  ultiina  transmi- 
gratio.  —  Excilali  cliam  lioc  aniio  fiiicics  ad  Chiisti 
el  DeiparaD  cullum  impensiorcm  pluribiis  miracu- 
lis  ;  ac  iacra  a-dii  ula  in  qua  VLrbum  lelernuni  de 
Viigiiie  bumanam  induit  naturam,  sapius  scdes 
suas  divinilus  mutavit,  demum  in  co  loco  conse- 
dil,  in  quo  nuiic  piorum  vcncrationi  exposita 
palel.  Leval  nos  ilcsciibcndie  rei  labure  Horatius 
TurscUinus'  accuratus  iiisloria;  Lauretauaeauclor  : 


'  LoDg.  Ujsi.  Pol.  1.  VII.   —   i  Tursel.  Hisl.  Laur.  i.  i.  c.  6.  ei 
Prapos.  Tereinan.  el  Ujerooym.  .\Dgelila. 


<i  Fama,  inquil,  qua  uihil  talibus  in  rebus  cst  ce- 
Icrius,  ad  finitimos  populos  discurrit,  Laurclaiiam 
aedcm  iniraculis  inclytam  fereus.  Exlemplo  igitur, 
prout  sua  qucmque  rcligio  aul  nccessitas  sliiniila- 
bat,  ad  neinus  accuriere,  adducere  aut  deferre 
agros  necessitudine  aliqua  juuctos,  opem  posccre, 
vola  facere  coeperunl.  Voti  eos  compo'es  fuis.-e,  et 
ipsorum  Dco  ac  DeiparJB  grates  agentium  voces, 
et  votiva^  dciiide  tabclke,  de  parietjbus  vulgo  sus- 
pcnsa'  docebaiit.  Facilis  qiiippe  ac  potens  palrona 
Dei  .Matcr  apud  Dcum  crat,  qude  et  viam  impctra- 
turis  ostenderet,  et  ultro  spcm  salutemque  suppli- 
cibus  iiiipctraret. 

«  Porro  coiifluentium  populorum  religioncm 
commendabat  loci   solitudo.  Nulla  tum  erat   in 
sylva  domus,  nullum  hospilium,  nullum  saltem 
receptaculum.  praler  arbores,  qiiae  nudalae  per 
hycniem  froudiijus  teclum  pcregrinis  parum  ho- 
spilale  prffibebant.  Viiieres  homines,  etiam  opu- 
Iciitos  duini  siiae  ac  dclicatos,  pernoclarc  sub  dio, 
quanivis   infcsta    imbribus  ,   frigoribus,    ni\il)us 
tempcstate  :  populos  per  conlubernia  divisos  circa 
sanclissimam  a-dem  super  herbam  inler  arbores 
vesci,    liuinique   cubante.^  ;    qua   soinnum    alque 
quielem  capcre,  qua  psalmos  hymnosque  modulari 
siiic  ullo  prorsus  aut  fcrarum  aiillatroiium  inetu  : 
adci)  iiiccnsa  piclasoninia  incomniod  !  p.  riculaque 
viiicebat.  At  •  scmpilernus  humani  generis  hostis 
taulo  ccelestis  Regiua}  cullu,  tantuque  Clirisliano- 
ruiii  boiio  haudquaquani  luetus,  effusam  Piceulium 
latitiam  rcligionemque  omni  ope  disturbare  de- 
crcvit.  Igilur  iie  convalesceret  pictas  populorum 
priusqiiam  tantuni  rcligionis  loco  esset,  quantum 
futurum  apparebat,  occupat  advenis  ac  peregrinis 
iufirre  bcllum.  Erat  B.  Mari;e  sacellum  in  luco 
devio,  ac  mari  proximo,  et  frcqucnti  sylva  proce- 
risque   arboribus  septo.  Adibatur  seinilis  densa 
inter  virgulta,   arboresque  et   plerique  inernies 
ibaiit,  salis  sibi  praesidii  in  Virgine  loci  jiraeside 
repunentes.  Ergo  facinorosi  quidam   projecla^que 
audacia  hoinines,  non  ir.igis  pradaiidi  opporlu- 
nitate  illecti,  q  lam  ab  infernis,  ut  creditum  est, 
furiis   instiiicti,  sen  itas   quae  ad  adem   fercbant 
obsidcre,  et  circa  dciisis  obsita  virgultis  loca  in 
obscuris  subsidere  iusidiis  Loeperunt.  In  le  subito 
exorti  venicntes  peregrii.os  cxcipere,  .aduriri  in- 
cautos,  |iecunia  veslibiisque,  et  si  annis  obsiste- 
renl,  vila  quoque  spoliare.  Itaque  brevi  tolus  ille 
saltus,  latrociuiis  caedibu,<que  infestus  alque  infa- 
mis,  abslerritis  a.Ivcnis,  ad  solitudinem  est   reda- 
ctus.Jamqueabsolescente  in  diescultu,sacrosancta 
a>des  evanesccbat;  cum  Dcus  indigiium  ralus  pa- 
ratum  ab  se  morlalibus  perfiigium  salulis,  infcrai 
hostis  scelere  in  pernicicm  versum,  tuliorem  op- 
portiinioreinquc  advcnissedem  suo  Matrisque  suae 
domicilio  di  Icgit. 

u  CoUis  erat  leniter  accli\is,  mille  fere  passus 
ab  eo  loco  propius  Recinetnm,  iion  longc  a  via  mi- 

'  r„np.  7    ex  iisd. 


180 


BONIFACII   VIII   ANNDS    1.    —   CHRISTI    1295. 


litari.  Huc  igitur  sacra  domus  octavo  circiter 
mense,  quam  lucum  insecierat,  sublimis  auferiur 
ab  Angeiis,et  iu  collis  sislitur  vertlce.Possidebanl 
eum  coileui  communiler  fralres  germaui  duo  Re- 
cinetenses  coucordibus  animis,  qui  coelesli  dono 
mire  la;ti  sanclissimam  fcdem  conjunctis  studiis 
colere  coeperuut.  Auxil  loci  mutatio,  novique  mi- 
raculi  fama  ul  adniirationem,sic  religionem  acco- 
larumajtiueadvenarumque.QuippeutLaurelauam 
ffidem  locum  mutasse,  el  relicto  obnoxio  grassato- 
ribus  saltu  tutum  a  latronibus  opportuimm  pere- 
griiiis  occupasse  collem,  distulit  rumor,  extemplo 
finilimis  poi»ulis  ejus  revisendae  cu|iidinem  accen- 
dit.  Proinde  sive  intermissam  latrociniorum  metu 
tanti  boni  usuram  sarcire,  sive  novam  migratio- 
nem,  quam  auribus  acceperant,  oculis  snbjicere 
cupientes,  eo  summis  undique  sludiis  convolant. 
Horum  iderique  eamdem  aedem  nuper  iii  sylva 
coluerant,  quam  nunc  in  coliis  vertice  extra  sylvam 
colniit,  qiio  major  omnes  admiratio  et  stupor  de- 
fixos  lenebal.  Ergosacellum  et  veliribus  prodigiis, 
el  mutatae  deuuo  sedis  miraculo  venerabile  certa- 
tim  accolai  votis  vocibus(|ue  celebrabant.  Grates 
inde  et  Deo  et  Uei  Parenti  pro  se  qiiisque  ngebant, 
quoil  religiosissimam  sedem  latrociniis  violatam 
non  abstulisseiil  alio,  sed  in  lutocolle  ^tatuissent, 
opportuno  advenis  loco.  Porro  crescente  in  dies 
peregrinorum  multiludine,  coepit  augeri  quotidie 
celebritas  a'dis  :  parieles  votivis  labellis,  cereis 
imaginibus,  pretiosis  veslibus  coiitegi,  ara  couge- 
stis  unilique  donis  pecuniaquecompleri.Sed  aucta 
sacelli  opulentia  imminuit  religionem  eorum  , 
quorum  studia  maxime  augere  debuerat.  Itaque 
avaritia  breviorem  etiam,  quam  in  sylva  fecerat, 
augnstissimi  sacelli  stationem  in  colle  fecit. 

59.  «  Erat '  is  collis,  ut  supra  demonstravi- 
nius,  communis  duorum  fratrum,  qui  primo  saii- 
ctissimum  domicilium  liaud  secus,quam  par  erat, 
pie  ac  sancte  colebant.  Felici  s  si  divino  munere 
ad  culliim  uti,  quam  abiiti  ad  quaestum  maluis- 
sent.  Caeterum  oi)ulentioribus  iii  dies  donis  reli- 
giosissimam  sedem  cumulari  ciim  videreut,cupido 

'  Cap.  7.  c.  8. 


angustos  animos  vicit,  et  religionem  pietatemque 
penitus  extinxit.  Namque  haeieditatem  sibi  uterque 
venisse  rati,sacroauio  argenloque  inliiare  [irimo; 
inde  stimulante  avaritia,  odio  plusquain  fraterno 
inter  se  dissidere  coeperunt.  Ad  ultiinum,  dum 
utenjue  ad  se  emoUimentum  trahit,  cum  alterca- 
tione  congressi  ab  irarum  cerlamine  ad  arma 
veiiere.  Ilaque  haud  procul  erat  quiu  germani  fra- 
ties  se  augiistissimamque  Deiparae  cellam  (adeo 
nihil  sanctum  avaritifc  est)  fraterno  cruore  resper- 
gerent ;  cum  Deus  lantum  facinus,  sublata  faci- 
noris  causa  praeverlit. 

a  Ergo  non  minus  fraternae  discordiae,  quam 
sylvestri  latrocinio  infensus,  maternam  domum 
ad  jactum  ferme  sagittae  ab  eo  loco  in  proximum 
collem  versus  mare  submovit;  atque  in  ipsa  via 
niilitari  quie,  ducit  ad  portum  Recinetensem,  lo- 
cavit  a  mari  millia  passuum  circiler  duo.  lla  et 
discordiarum  et  latrociniorum  materies  adempta, 
ac  stabilis  aliquando  ac  certa  sedes  capta.  Stetit 
sacra  domus  in  colle  fratrum  paucos  scilicet  men- 
ses  :  constat  quippe  nondum  verlente  anno  post 
ejus  in  Italia  u  advenlum  in  eo  colle,  ubi  nunc 
visitur,  coiisedisse.Ita  in  agro  Recinetensi  ter  iutra 
anni  unius  spatium  sive  accolarum  vitio,  seu  po- 
tius  divino  consilio  sedem  mutavit.  Intra  quin- 
quennium  vero  post  ejus  c  Gaiilaea  discessum  qua- 
tuor  loca  suis  vestigiis  nobilitavit.  Nec  tamen 
.mutatis  locis  religionem  mutavit ;  sed  magis  ma- 
gisque  auxit  ».  Et  infra  :  n  Verum  enimvero  opus 
fuit  ad  fidem  tam  msolito  inauditoque  anleamira- 
culo  affirmandam  ejusdem  miraculi  frequentatio; 
ut  rem  per  se  incredibilem  crebra  intra  paucos 
annos  loci  mutatio  credibilem  faceret.  Qui  enim 
ambigerent  deinde  mortales,  an  doinus  illa  e  Ga- 
lil8eaessetadvecta,cum  eamdein  illi  ipsi  audissent 
suo  aevo  ex  Illyrico  in  Picenum  niigrasse  ;  qui 
vidissent  in  ipso  Piceiio  inlra  spatium  vix  mille 
passuum  anno  nondum  circiimacto  ter  mutasse 
sedeni  locnmque  ?  Incidit  quipi  e  tertia  ha.'C  et  po- 
strema  migratio  iu  annum  a  Christo  nato  mccxcv, 
qui  adventum  sacrae  domus  in  Italiam  est  conse- 
cutus  B. 


BONIFACn   Tlir   ANTTOS  2.    —   CHRISTI    1296. 


m 


BONIFACII    VIII    ANNUS   2.    —    CHRISTI    1296 


1,  Petrus  cardinalis  paciai  ii  munere  iniisus  ad 
populosJtalice. — KecruduerebellainterCliristianos 
priacipes ,  quiE  paiie  sopila  Tidebantur,  reniqiie 
ChrislianaiiiannoaVirgiuis  partu  millesimoduceu- 
tesmio  nonagesimo  sexto,  ludiciione  nona  admo- 
dum  lacerarunt.  Nec  turbarum  expers  extilit  ditio 
Ecclesiastica ,  ad  quas  comprimendas  Buiiifacius 
Petrum  S.Mariae-Nova;  diaconum  cardinalem  pa- 
ciani  diguitale  auxit,  iegatumque  in  Tuscia,  Ha- 
minia,  marcliia  Tarvisina,  Piceno,  Aquileiensi  pa- 
triarchatu,  aliisque  circumpositis  regiouibus  crea- 
tum  suinma  ad  obeundum  munus  auctoritate,  ut 
subjectum  oslendit  Dijiloma  '  decoravit. 

a  Bouifacius,  etc.  PetroS.  iManae-Aovtediacono 
cardinali,  Apostoiicce  Sedis  legato. 

a  De  te,  quem  largitor  buiiorum  omniuni, 
scientiarum  et  aliaruiii  virlutuiii  munere  deco- 
ravit,  et  cujus  magnam  in  magnis  et  arduis  ex- 
perti  sumus  industriam,  quique  tuie  probitatis 
intuitu  nobis  et  fiatnbus  nostris  cbarus  es  quam- 
plurimum  et  acceptus,  indubitalam  tiduciam  obli- 
nenles;  iu  ejusdem  Tusciae,  Bononiensis,  Ruiua- 
niol* ,  marchiae  Tarvisine,  patriarcliatus  Aqui- 
leiensis,  totius  provincite  Ravennatis,  Ferrariensis, 
et  Castellanae  civitatum  et  dioecesuin,  ac  Venelia- 
rum  necnon  Anconitanae  marchiae  paitibusconsti- 
tuimus  pacis  de  ipsorum  fralrum  consiiio  serva- 
torem,  te  paciarium  ineisdem  parlibus  ordinautes; 
ut  inter  quoslibet  in  ipsis  partibus  constitutos,  quos 
foedere  pacis  videris  reformandos,  pacem  et  con- 
cordiam  reformare  et  conservare  procures.  Et  ut 
commissum  in  bac  parte  tibi  ministerium  utilius 
et  commodius  exequaris,  tam  contra  pacem  facere, 
jurare,  ac  tirmare  nolentes,  quam  eamdem  prEe- 
sumentes  infringere;  necnon  et  contra  eos,  qui  in 
eisdem  parlibus  discordias  et  scandala  seminant, 
odia  suscitant,  fo\ent  et  nutriunt;  contra  illos 
quoquequi  statum  pacificum  earumdem  partium, 
ac  hujusmodi  paciarii  seu  servatoris  pacis  tibi 
commissum  ofticium  perturbare,  vel  impedire 
praesumeut,  pro  praesumptione  bujusmodi  spiri- 
tualiter  et  temporaliter,  prout  facti  suaserit  qua- 


litas,  it  expedire  videns  procedendi,  ac  processus 

tuus  esecutioni  mandaiuli;  marcbionum  insuper 
coniilum,  aliurumque  magnatum ,  [JOtestatum, 
capitaneoruin,  caeterorumque  rectorum,  et  consi- 
liariorum  ac  universitatum,  et  singiiiarium  perso- 
narum,  taiii  ipsarum  parliiim.quam  etiaiii  aliunde 
ad  id  quutiens  opportunum  fuerit  aiixilium.  et 
poteiitiam  iuvocandi  et  coiitradictores,  etc.  conce- 
dimus  ficultalem.  Dal.  Rom6e  apud  S.  PeU'um 
V  kal.  Alaii  aiinu  ii  b. 

2.  Guido  comes  Montisferetri  Franciscance 
familim  adsciscitur.  —  Fluctiiabat  ^milia  prcB 
cieteris  incerto  seditiunum  a;stu,  cujus  pacandffi 
sullicitus  Bouifacius  episcopum  Piipiensem,  cui 
provincia;  curam  anno  supenori  commissam  vi- 
diiiius,  omnium  ordinum  oratores  pro  tractando 
flrmo  fcedere  miltere  jussit ' ;  ac  Guidoni  Montis- 
Ferelri  comiti,  et  cujus  nutu  magna  provincia; 
pars  pendebat,  haec  iiiiperia  dedit  :  «Cum  vene- 
rabilem  fratreiu  nostruin  episcopum  Papiensem 
pro  quibusdam  EcciesiapRonianae  negotiis,  stutum 
provincia;  Romaniolae  et  regioiiis  circumpositie 
coiitmgenlibus.destinemus;  noslrsqiie  intentionis 
existat,  ut  qua;  sint  tranquillitatis  et  pacis  ipsoruiii 
proviuciie  ac  regiouum,  iu  quibus,  procuranle  ini- 
niico  humaui  generis  solilo  superseminante  ziza- 
nia,  guerrarum  turbines,  et  gravia  scandala  sunt 
exorta,  sollicilis  studiis  promovere,  ac  ut  celerius 
et  efficacius  ad  haec  procedere  valeamus,  tuam  et 
devotorum  nobilium  et  aliarum  personarum  par- 
tium  earumdem  sit  nobis  prffisentia  opportuna ; 
nobihtati  lua;  iier  Apuslolica  scripta  mandamus! 
quatenus,  infra  kal.  Martii  proximo  futuras  com- 
pareas  personaliter ,  coram  nobis,  ut  te  ac  aliis 
nobilibus  et  persouis  hujusinodi  in  curia  nostra 
prajsentibus,  nos  per  te  ac  iilos  de  pradictarum 
partium  condilionibus  informati,  tractare,  ordi- 
nare,  disponere,  et  providere  possimus  ea,  qua; 
ad  vestrum  et  aliarum  ipsarum  partium  bona, 
stalum,  tranquillitatem,et  pacem  viderimus  expe- 
dire.  Datum  apud  S,  Petrum  VII  kal.  Februarii 
anno  ii  d. 


'  Lib.  II.  Ep.  cur.  xliii. 


'  Lib.  II.  Ep.  cur.  i. 


182 


BONIFACII    VIII    ANXUS   2.    —    CHRISTI    1296. 


3.  Paniit  Pontifici  Cnilo,  et  ,ul  |  laelirila  ile- 
lenda  flagitia,  dato  ribiis  liuinanis  re[indio,  «anc- 
tioris  vitic  institiiljs  se  addicire  rdiislituit.  Cujiis 
pium  consiliiiin  coliaiuiavit  Bonifacius,  vimque 
religioso  (|ui  Anconitanis  Franciscanis  priverat, 
prspccpit',  ut  in  sodalitiiini  suum  volcntcm  admit- 
teret  ;  aDilectus  filius  nobilis  vir  Guido,  cnmes 
Monlisfellri,  tam  per  seipsum,  quain  pcr  lidc  di- 
gnas  pcrsonas  aperiens  votuin  suum,  nobis  plu- 
ries  intimare  cuiavit,  (|Uod  ipse  revcrsus  ad  cor 
desiderat  et  propoiiit  pro  dilucndis  peccatis  suis, 
quibns  Deum  et  Ronianam  Ecclesiam  iiiatrein 
puam  offendit,  sub  rtligionis  liabitu  finire  in  Dei 
servitio  dies  suos  :  maxune  cum  coujiigis  su:e,- 
prout  dicitur,  volentis  voluin  cmiltcre  pcrpctucE 
castitalis,  ad  lioc  accedat  a;senpus».  Et  infra  : 
a  Quocirca  discretioni  tuae  pracsentium  lenore 
committimus  etmandamus,  qiiatcnns  ad  enmleni 
nobilem  te  personaliter,  si  in  hujusmodi  proposito, 
sicul  crediiiius,  |icrsevcrans  rcligioiiem  vclit 
intrare,  reci[)ias,  et  facias  in  nianibns  et  [)cr  manus 
tuas  omnia,  qnae  circa  eniissionein  votorum  et 
celcbration  m  divurtii  pia?dictoiuin  conjngum, 
rece|itionem  i(isiiis  Guidonis  ad  rcligioncm ,  et 
praBdictorum  dispositionem  ipsorum  mobilium 
rcquircntur,  et  alia,qu<T  circa  id  viileiis  facicnda, 
nobis  per  tuas  litteras  rescripturus,  etc.  Dat.  Ana- 
gnia?  X  kalcn.  Augusli,  Pont.  noslri  anno  ii». 

Professiim  esse  Franciscanae  disciplinx-  for- 
mulain,  fastumqiio  calcasse,  cujiis  cu|iidilate  lan- 
tum  sanguinem  fuderat,  Gnidoncm,  rcfert  Raven- 
natiiim  liisloria,  atque  in  Ms.  Friderici  con>itis 
Ubaldiiii  traditur  his  verbis'  :  «  Gnido  ex  nobilis- 
simis  comilibus  dc  Monlefcltro  strcnuus  ilux  bcl- 
lorum,  cum  j;;m  dccliiiasset  ad  scnium ,  aniio 
Duniini  Mccxcvii,  sjirctis  honoiibus  saecnlaiib;.s, 
induit  devolissinii  Fraiicisci  habitum,  in  quo  ler- 
minum  vilac  dcdit».Ilaec  de  Guidonc  e  Monlcfe- 
relro,  ccKbenimo  bis  temiioribus  Gibtllinorum 
duce,  suffecerint. 

4.  Pisani  ditioni  Pontificicp  se  siibjiciiint.  — 
Catterum  Pisani,  qui  antea  ob  concessa  ilii,  duin 
hostis  erat  Ecclesiae  et  censuris  dcfixns,  rci|in- 
blicae  gnbernacula  sacrorum  iisu  priv;,li  fuerant, 
rediere  ad  Ecclcsia;  obscquium  :  cl  (juo  arctiori 
vinculo  se  Apostolica;  Sedi  conjnngcrcnt ,  url.is 
adminislrationcm  Bonifacio  contulcre  ,  et  quatuor 
inillia  librarum  sti|)eiidium  pro  sustinendis  ma- 
gislratu?  oncribus  darc  dccrcverunl '.  Admisit  de- 
latum  bonorcm  Pontifcx  ,  suasquc  ad  Pismam 
rempub.  gcrendam  vices  comiti  de  Colle-Vallis- 
Elsa;  tradidit,  ac  stipeiidiaria  quLtuor  lilirarum 
Pisanarum  niillia  ea  le-e  atlribuit,  ut  ad  .-ervaiida 
Pisanorum  slaluta  sacramento  sc  obligaret ,  alque 
ad  sust;nciidam  iligiiitalim  quatuor  cquiles  socios 
ascisceret,  totideinque  judices:  duodccim  iiisu[)er 


'  Eit.  Aposl.  lit.  apud  Wad.  lioc  an  nnin.  9.  ex  arcliivo  Ancooit. 
Minor  —  ^  jjj^  prjder.  com.  Ubald.  de  viris  illuslr.  de  Bonif.  et  in 
Guidone.  —  '  Bonif.  1.  ii.  Ep.  cur.  xi. 


cqnos  alcret,  quoriini  sex  ad  minimnin  gravioris 
arinatiiiae  militem  geslare  [lossent. 

«  Tua'  devotionis  et  fidei  [niritalcm,  qua  erga 
nos  et  Roinanam  Ecclesi;im  viguisse  diccris  et  vi- 
gcre;  tua'  quoqiie  piobitatis,  circuniS[)ectionis,  ei 
imlnstria:'  mcrita,  super  qiiibus  a[iud  nos  fide  di- 
gnorum  testiinonio  miiltqilicilcr  conimciularis , 
bcnigna  consideratione  pensantes,  dignum  duxi- 
imis,  nt  personam  tuam  favoribns,  et  gratiis  ho- 
norcinus  ;  spcrantes,  nt  qnanto  favorabilius  te 
a  nobis  honorari  prospexeris,  lanlo  dcvolius,  lau- 
daliilius,  etutilius  t|uaB  tibi  commitliinus,  excqua- 
ris.  Cum  ilaque  anliani,  consiliuin,  et  commune 
civilatis  Pisanae  ipsius  civitatis  [lolestariam  et  re- 
gimcn,  prout  pertinet  ad  eosdem,  nobis  duxerint 
comniitti  ndum  ;  nos  dc  tua;  fidelilalis  ct  probilalis 
iiiiluslria  gcrentes  in  Domino  fiduciam  spccialem, 
linjusmodi  polcstari;im  et  rcgimcn  pro  aniio  fu- 
turo,  de  mense  Septcinbris  vciituro  proxime  in- 
choamlo  usqne  ad  dicni  allcriiis  mcnsis  Septcmbris 
cx  luiic  imincdiate  scquentis,  (|Uo  regimcn  ince- 
[leris  antcdictum,  cum  sal.irio  qnatuor  millium 
Iibr;irum  bonorum  Pis;inornm  minutornm  a  praj- 
dicto  conimuni  solvciulo,  praisentium  tibi  aucto- 
ritate  commitlimus  ;  ila  quod  statuta  et  brevia,  ut 
moris  est,  |)r;cdicti  jurare  conimuiiis,  et  quatuor 
sucios  milites,  el  lotiilem  jiulices,  ;id  diiodccim 
equos,  (juoium  sex  ad  miniis  sintad  arma,  habere 
ac  tcncrc  tecniu  [)ro|iriis  suin[)tibus  toto  lcmporc 
tiii  rcgiiiiinis  tencaris.  Qiiocirca  discntioni  tna; 
per  A|)ostolica  scri[)la  mandamus  ,  qualenus  ad 
pncfalam  civilatrni  tc  congruo  leinpore  [lersona- 
liler  confercns  ;  et  diligeuler  attemlens,  qiiod  civi- 
tat.  m  i[isain,  ct  ejus  incolas  dilcctionis  praeroga- 
tiva  prosequiniur,  et  in  eorum  successibus  pro- 
spcris  dclectaniur  ;  commissum  tihi  rcgimen  iii 
eadcm  sic  in  iis,  quae  ad  illud  spectare  noscuntur, 
prudcnter  gcrcre,  acexercerc  laudabiliter  stndcas 
qiiod  ex  Inaj  (Iiligcnl;a3  ac  |irol)itatis  studio  iidcm 
civilas  et  incolae  votivis  aniplientur  commodis, 
nusquc  devutionem  luain  coinmcndalionis  prajir.io 
digne  [)ros('([iii  pioptcrea  valeamus.  Dat.  Roiiut 
a[iud  S.  Petrnm  IXkal.  Marlii  anno  ii  ».  Ad  dissol- 
veiuias  vcro  ccnsuras,  quibus  erant  irrctiti,  praj- 
jiositum  de  Va.iza  misit,  et  quingcnlas  marchas 
quas  sarcieiula;  injuriae  eigo  obtulerant,  exigere 
jussil'. 

b.  Gemienses  et  Venclos  ad  fcedus  imiitii  Bo- 
nifacius.  —  Cum  vero  anno  superiori  ad  Vfnclos' 
ac  Genucnses'ad  paccm  addiicendos  diligcnlcm 
opcram  navasset,  piosque  conatns  iniproborum 
jirotLi  via  discussi.-set,  ad  (^oe[i'um  0[)us  ardeiitius 
hoc  anno  incubuit  Bonifacius,  cosdeiuque  Venctos 
et  Geiiucnses  sollicit;ivit,  ut  oralores  ad  Sedeni 
A^iostolicam  [lacisccndi  fceilcris  causa  millercnl. 
Tnm  adjcctu  ccnsurarum  rcligione  inducias  iiuii- 
xit' :  a  A  die,  '^Genucnses  alloquitur),  pra;sentatio- 


'  Ep.  cur.  VIII  el  ix.   —  ''  Ep,  rnr    xxxviii.  —  '   Reg.  pobt 
eamd.  Ep.  —  *  Ep    xxsiJi.. 


BONIFACIl    VIH    ANNU.S   2.    —   (JHRISTI    1296. 


183 


ni?  prppsontium  usquo  od  tcmpus  Rc  siirrectiiinis 
Domiiiicae  iiroxinn;  fnlur.T,  snl)  iicEiiacxcominuni- 
cationis  in  potestatom,  caiiitamos,  abl)atem  po- 
pnli,  antianos,  consiliu  'i,  et  (omiininc,  ac  siiigii- 
larcs  pei'sonas  cotnmniiitalis  vesli;c,  iiitcrdicli  in 
civjtatcin  eannlcm  poenis  et  scntentiis ,  qiias  si 
secns  feterilis,  dnxiniiis  auctoritatc  pncsenlinm 
profcrendas  ». 

6.  Fridcriats  Ararjoniw,  rex  Sialice  pcr  nefas 
electus ;  unde  Bonifacius  prin.nni  monitis,  deinde 
poenis  in  eum  (inimadverlit.  —  Ul  porio  Bonifa- 
cins  res  Sicnias  rcdmtcgiarcl,  illiuiqiK;  regnnni 
Sedis  Aposlolicac  stipcndiarium  ad  officinin  revo- 
caret ,  industriam  applicuit.  Promulgato,  ut  vidi- 
nius,  anno  supcriori  pacis  tractaln,  Sicnli  oralores 
ad  Jacoliuiu  Aragoni;c  rcgem  decrcveranl  ',  ut 
ipsnm  ab  inilo  fa'dcre  abdiiccrent,  quoruni  prin- 
ceps  ita' lcgatioiicm  exposuit:«Si  vera  fncraiit, 
quc  de  renunlialione  Siciliic  fama  relulerat,  scisci- 
tatur.  Rcx,  cnm  respondisset  in  conspectu  onmiuin, 
rein  sic  essc ;  C;itliaMns  uniis  ex  nunliis  in  haec 
verba  iirornpit  :  0  vos  oninef,  (jni  transilis  per 
viain,  attendite  et  vidcte,  si  est  dolor  similis,  sicnl 
dolor  mens.  Cum  dixis^ct  li;rc,  una  onincs  fpii  ve- 
neranl  syndici  et  coiiiil;itiis  corum,  abscindciites 
a  pectoribns  V(stes  suas,  in  Inclu  et  lamentalioni 
bns  rcgis  atrium  compievcrunt  ».  Cum  ita  ad  mi- 
scricordiam  aucupandam  lacerassent  vestcs ,  et 
constantem  tanicn  insnscepto  consiiio  repcrisscnl, 
l)ostuIaverc,  ut  sibi  regein  creare  licerel,  arccsqiic 
ipsi  datas  restitiicret,  ne  lioslibus  expnsili  cssinl. 
Qiiibus  Jacobiis  arces  reddilum  iri  est  jiollicilus, 
verbisqne  snbdolis  suasit,  ut  Friderxnm  fiatreni 
crcarent  principcm,  ut  refi  rl  Snrila  '.  R('versisita- 
qne  oratoribus  inSiciliam,  omniuin  ordinum  con- 
ventns  celeberrimi  P;inormi  habiti  sunt,  et  in  iis 
Fridcricus  insnhe  princeps  rcnnntiatus  (I). 

7.  Inter  novas  h;isce  Sicilise  conveisiones  Bo- 
nifacius*,  ad  mulccmios  Sicilurnm  aniinos  lilte- 
ras  omnibns  anioris  nolis  plciias  misit,  significa- 
vit(iuc' Jacobnm  Aiagonum  regcm  ex  inili  fcedcris 
legibiis  Sicili;im  Sedi  A|  ostiilicap,  ad  ciijus  snpre- 
mum  domininin  spcctabat,  reslilnisse,  ac  pariler 
ex  regis  Caroli  auctorilate  illorum  administratio- 
neni  gerere  decrevissc ,  malisqne  qnibns  crant 
immersi  eri[)ere  :  poscercnt  ergo  qnem  velient 
cardinalcm  legatum  ,   iiisuin  se  ad   eos  summa 


'  lls.  de  reb.  Sic.  p.  i7.  Suril.  1.  v.  Annal.  c.  13.  Fazel,  I.  ix. 
post  decad.  -:.  2.  —  '  Ms.  Frider.  coin.  Ubald.  1.  i.  |i.  60.  —  »  Sur. 
cod.  c.  18  —  *  Ms.  de  reb  Sic.  p  28.  —  »  Lib  ii.  Ep.  cur.  clxiv. 
Ext.  in  aree  S.  Ang.  et  luter  collecl.  .Ms.  Platiaa;  jussu  Sixli  IV 
edila  lom.  i.  pag.  229. 


inftrnctnm  anctnritate  ad  teiiipcrandnm  optime 
publicum  stalnin  censnra.^^qnc  dissolvciidas  mis- 
surniii. 

«Biiiiifacius  etc.  universis  hominibns  Pa- 
normi,  aliisque  per  insulam  Siciliie  coiistitulis, 
spiritum  consilii  sanioris. 

«  Iiiter  CcEtera  tractatns  ab  Aragonuin  rege 
complela  juxla  ipsins  tract;ilns  sericin  insiilam 
Sicilia',  qmc  Rnmanaj  Eccb  si;e  juris  et  proprieta- 
tis  exislit,  cnm  omiiibns  juribus  et  perlinenliis 
suis  pncfatns  nx  pcr  snas  patcntes  littcras  nobis 
et  Ecclcsia;  pra^fata'  rcstituit,  et  ad  canlclam  no- 
strani  ct  ejiisdem  Eccle.-ia;  circa  lioc  se  nobis  for- 
tius  el  firmins  obligavit.  Et  cnm  fucrit  in  ipso 
trattatu,  et  sit  cordi  noslro  ciira  pra'ci|ui  de  re- 
paratioiie  stalus  vestri,  et  secnrilate  plenaria  more 
consulti  patrisfamilias,  et  superioiis  dumini,  ad 
qucm  spectal  praccipue  de  vobis,  sicut  desnbjcctis 
Ecclesia},  providere  ex  noslrte  praeeniinenlia  pote- 
stalis,  quam  habemus  sicnt  superior,  obsolefacla 
corrigcre,  et  liberare  confr;iclos  ab  angustiis,  ut 
qniescant,  nec  minus  ex  posse  nobis  ab  eodem 
rege  Siciliae  iradito  ;  disposiiimus  flimitcr  librato 
judicio  (enere  vos  in  manibus  nosliis,  el  cjnsdem 
Ecclcs';c,  et  vcstro  slatui  animarum,  el  corporum 
securit;iti,  et  tranqnilhlati  paciUcc,  efficaciler  el 
utililer  providerc. 

«  Vcrum  cum  populus  de  facili  corruat,  ubi 
dcficil  gubernator,  pro  vcstra  gubcrnatiune  utili 
et  iiumano  regimine  cardinalem  umim  vcbis  gra- 
tniii  et  placiduMi  ad  dictam  iiisulam,  aiinuunle 
divina  providentia,  disjionimus  destinare  :  pr(j- 
pter  (luod  quis  dc  fratribus  nostris  pcr  huc  sil  vo- 
bis  acccplus,  nobis  decribitc  :  curabinius  enim 
de  ipso  vestris  affi-clibns  complaccre.  Et  procul- 
dnbio  redcnntibus  vobis  ad  dcvutionem  saiictiE 
matris  Ecclesiae  sic  in  vos,  qni  longc  deinerili  fni- 
stis  ab  olim,  ubera  malern;e  dilectioiiis  effundet, 
ac  si  propo  grata?  devolionis  im,  eudiis  fuissetis! 
Pcccalorum  eiiim  landanda  conversio  in  ccElis 
eliam  jnslificalionc  justornm  gratius  ct  jucundius 
acc.  ptatMr,  etc.  Dat.  Romx'  apud  S.  Petrum 
IV  no:).  Jaiiuarii  anno  i  ». 

8.  Alias  eodem  die  ad  Fiidericum  scripsil ' 
quibns  ipsum  ad  coiisilia  pacis  inflccterc  esl  cona- 
tus,  ac  prinium  significavit  qnid  CaUiaiina  Con- 
stanliniipolilana  impcratrix  oritoribus,  qui  de  ma- 
trimonio  cum  ipso  conlraliendo  interpellaranl 
respondisset  ;  parum  deccre  connnbio  conjnngi 
pra3iiobiles  adeo   pcrsouas  ,  si   nullam  ditionera 

'  Ep.  cur.  CLXU. 


(1)  Qujc  toto  boc  paragnpbo  persequitur  annalista,  de  Sieulis  nempe,  (jui  snlemni  legatione  missa  Jacobum  -cis  iiali  sunt  ulrum  in 
relinenilo  Siciba;  regno  pe.sevfraiel;  qi.ibus  palam  respondisso  Jacobum  se  totum  re;;iii  illins  jus  flccl. siai  Roniari;c  reslitmsse  •  lisc 
inquara,  omni.i  cuin  refcr.inlur  in  lilteris  Knderici  dati^  anno  supen.ri,  dic  mi  li.c.mbris,  ut  in  .Nola  ad  aaniini  iid.trv  \\\u  'ani,,,' 
adverli,  sup.  nori  anno  nananla  erant.  Quid  vero  res,  onderit  Jacobus  a  Sicnlis  inteno-atus  de  Friderico  in  liiii.ris  iisdem  e.vi,iimitn,' • 
sriUs  r""""  ™°  aliqujten.is  non  rogan.us,  quia  ipse  cuni  miles  sit,  quod  debet  agere  non  ignorat,  et  vos  quid  oporleat  ag.ie  bene 

.^d(i.-iiduin  hiccenseo  eir.sse  Westnionasleiionscm  apud  annalisla  ii  liic  num.  17,  dum  asserit  Joann  m  -us  regiuin  abdicasse  di« 
VII  1(1.  ApriUs;  naui  apud  Tiiviltum  reritantur  abdicationis  liujus  patentes  lilter.T  signala?  die  x  Julii.  Ma.nsi 


184 


BONTFACII   VIII   ANNUS  2.    —   CHRISTI    1296. 


certam,  in  qiia  consisterent,  olitinerent  :  ea  vero 
comparata,  dum  Graicia  ncnperaretiir,  se  Ponti- 
flcis  voiuiitatilHis  accomiiiodaturani ;  atque  iduo, 
ne  heiie  coepla  iabufactentur,  novos  leg  itos  se  ad 
rem  perQciendain  rnisisse  :  proinde  expectaret 
tanlisper  at(|ue  inipetus  suos  rtfriBnarel. 

«  Friderico   nalo  quoiidani    Petri  olim   regis 
Aragonnm,  spiritum  consiiii  sanioris. 

B  De  sinu  patris  in  te  spargenda  semina  pro- 
deunl,  fructum  germinatura  mulUplicem  com- 
modi,  lionoris  et  glorise,  si  devotus  illa  susceperis, 
et  ad  siisceptionem  ipsorum  velnt  agrum  purga- 
tum  spiiiis  et  trihulis  jiaraveris  mentem  tuain. 
Nosti  quidem,  ut  credimus,  et  latendi  locum  non 
invenil  tantae  veritalis  essentia,  quod  post  Aposto- 
latus  apicem  assumptum  a  nobis,  licet  immeritis, 
inter  caeteros  nostri  cordis  affectus,  fuit  ille  pro- 
fuiidus  et  fervens,  qnod  charissimum  in  Cliristo 
tllium  nostrum  Jacobum  Aragonum  regem  illu- 
s'rem  germanum  tuiim,  tunc  in  devio  positum,  et 
te  in  umbra  mortis  sedeutes  et  tenebris,  nostra 
provisio  revocaret  a  lapsu,  etpaterna  charitascum 
praesidio  favoris  el  gratiae  ad  sanctae  matris  Eccle- 
siae,  unde  imniensus  enor  vos  Iraxerat,  reduceret 
unitatem.  Et  nt  hujusmodi  noster  affectus  voti- 
vuni  consequeretur  efTectum,  inonitis  exliortatio- 
nibusque  paternis  te  ad  praesentiam  nostram  per- 
duximus,  mutuoque  tractavimus,  ut  charissima 
in  Christo  filia  nostra  Catharina  imperatrix  Cons- 
tantinopolitana  cuin  certis  subsidiis  faciendis  per 
nos  tibi  matrimonialiter  jungeretur,  ad  impera- 
tricem  ipsam  venerabilem  fratiem  noslrum  G.  Ani- 
ciensem  episcopnm,  et  diltctum  fiiium  religiosuin 
virum  I.  S.  Germani  de  Pratis,  speciales  nuntios 
nostrtis,  destinare  curantes,  inductures  eaintiem 
ar*  coiiiidementum  matrimonii  memorati.  Quae 
pei  eos  proxinie  redeuntesad  nos  super  hocres|ion- 
suin  nobis  exhibuit,  quod  cum  tu  terram  non 
habeas,  et  ipsa  matiimonii  sui  sit  possessione  pri- 
vata,  incoiigruum  sibi  videretur  el  indecens,  quod 
tantiE  nobilitalis  homines  carerent  domicilio  pro- 
prio  et  opportuiiis  aliis  qualitate  habita  persona- 
rum  :  sed  si  fieret  tibi  in  terra  provisio,  unde  tu 
etipsa  saltem  usque  ad  recuperationem  teriaesuae 
convenientem  vitam  posse'.;s  habere,  circa  per- 
fectionem  praefati  tractatus  iibenter  se  nostris  in- 
ductionibus  et  benepiacitis  coaptaret.  Nos  vero 
nostrum  salubre  propositum  prosequenles  ,  et 
quod  coeptum  est  jam  forti  et  fundato  principio, 
flnem  prosperum  et  Deo  placitum  cupientes  ha- 
bere,  cum  ipsius  pacis  Aucloris,  cujus  vices  por- 
tamus  in  terris,  perfecta  sinl  opera,  Ecclesim  ac 
nobis  onus  adjicimus  ut  cum  effectu  perfecli  0|ie- 
ris  te  ad  gregem  Dominicum  revoceinus;  sicque 
orta  ex  belio  Siculo  rancorem  et  scandahim  in 
omnibus  suis  partibus  siiccidanius  ex  toto,  i|Uod 
ex  eorum  reliquiis  luillum  supeisit  residuum,  et 
laeta  pax  et  trainjuillitas  iii  locuiii  adveniat  odio- 
rum  ;  ecce  quidem  ad  diclaiu  iiiiperatiicem  cerlos 
et  speciales  nuntios  noslros  instanter  transmitli- 


inus,  ut  cum  praefati  sui  voti  concordia  per  om- 
nes  quos  possumus  tramites,  ejus  affectum  expe- 
ditiiin  et  liberum  perfectioni  dicti  matrimonii 
coaptemiis. 

9.  «  Considera  igitur,  fili,  considera  paternae 
pietatis  affectiim,  et  proventurum  tibi  ex  ipsius 
monilioiie  profectum,  et  paternis  profeclo  monilis 
acquiesces.  Non  enim  patris  charitas  continere  se 
potest,  qiiin  praecipitem  filium,  sicut  fama,  imo 
inlamia  volitat,  a  manifesta  ruina  retrahat,  in 
qua,  ut  dicitur,  post  cessionem  et  abdicationem 
occupationis  et  delentionis  illicitae  i^raedicti  ger- 
niani  tui  ,  laudabiliter  ad  gremium  redeuntis 
Ecclesiae,  assuniendo  falsum  titulum  occupationis 
injustaj,  rationis  metas  exiliens,  prosilire  propo- 
nis,  et  a  Creatoris  tui  gratia,  graviler  ipsum  offen- 
dendo  decidens  praeceps  cadis.  Cohibe  igitur  mo- 
tus  tuos,  expecta  patris  salubre  consilium,  et 
obvenlurum  ex  eo  tibi  pro  foribus  fructuosae  ac 
hnnorificiB  reparationis  effectum  :  nec  ulla  te  ma- 
ligna  suggestio  retrahat,  vel  avertat  astulia,  quam 
nostris  nionitis  aures  intentas  adhibeas,  et  realiter 
filialis  acconimodes  promptitudinis  intellectum, 
ProcuUiubio  quidem,  si  semina  iiostra  sicut  verus 
ciiltor  exceperis,  fruclus  tibi  uberes  gralae  prospe- 
rilatis  adducent.  Sed  si  ut  adversus  negligendo 
saltem  suscipere  illa  conlempseris,  sicut  errantem 
et  perditum  expositum  le  videmus  periculis,  utin 
te  taiiquam  praeteritariim  culparum  excessuum 
successorem  vibrans  gladium  ultionis  divina  sen- 
tenlia  spiritualibus  et  temporalibus  jaculis  tardi- 
tatem  pcenae  compenset  judicii  gravitate.  Et  ecce 
(|uod  venerabilem  fratrem  nostrum  G.  episcopnm 
Uigellensem  et  dilectum  filium  religiosum  virum 
fratrem  Boiiifacium  de  Calamandrana  generalem 
praeceiilorem  saiicti  Joannis  Jerostdymitani  in  par- 
tibus  Cismarinis  ad  te  propter  ea  providimus  de- 
stinandos,  quos  in  praemissis  devolio  tua  humane 
recipiat,  patieiiler  audiat,  et  relata  per  ipsos  ad 
terminos  votivje  executionis  adducat.  Dat.  Romae 
apud  S.  Petrum  IV  non.  .lanuarii,  anno  i.  » 

10.  Eadem  sententia  Bonifacius  ad  Constan- 
tiam  reginam  Aragonum  Iitteras  '  dedit,  paucis 
immutatis  verbis,  ut  fllium  ad  pacem  flecteret  : 
Sedem  Apostolicam  promissa  impleturam  :  mitti 
ad  imperatricem  alteram  legationem,  remque  in 
opus  ductum  iri ;  cohiberetque  Fridericum  ne  a 
promissis  resiliret.  Interea  Ponlificii  legati  Messa- 
nam  appliciiere,  qui  ut  re|»ulsam  passi  fuerint 
narrat  Ms.  ^  de  rebus  Siculis.  De  Bonifacio  enim  e 
Calamaudrana  equite,  qui  episcopo  Urgellensi  ad- 
jiinctus  erat  comes  loculus  addit  :  o  Coepit  illico 
forensibiis  verbum  [iropoiiere,  causamque  adven- 
tus  ejus  Messanensibus  inlimare,  orans,  nt  illum 
in  civitate  susciperent,  audituri  solemnia  gaudia, 
quse  gerebat.  Hic  Bonifacius,  candidas  membra- 


'  Exl.  in  Lib.  Piivil.  Rom.  Eccl.  tom.  i.  p  232.  et  in  Ms.  Vall. 
sign.  Iii.  li.  iiuui.  12.  pag.  559.  —  *  Ms.  Frid.  com.  Uliald.  1.  ii. 
iul)  lin. 


BONIFACn    Vin    AXVUS    '2. 


CHRfSTl    1"i96. 


185 


nas,  qiias  viil<ro  pergamena  vocant,  rndes  atqiie 
oniiii  scriptiira  careiites,  Ponlificali  stiluiii  lUilia 
munitas,  universis  Siculis  praetenckliat,  ut  com- 
municato  consilio  in  eis  scriberent  ahsolutiones, 
reniissiones,  iniinunitates ,  fora,  consnetiulines, 
conventiones,  libertates  aut  alia  qiuecumque  si- 
milia  sub  aliis  quibuscumque  vocabiilis  elegis- 
sent  B.  Et  intra  :  «  Messanenses,  annuentibus 
Rogerio  de  Lauria  et  Vinciguerroe  de  Palicio,  et 
aliis  magnis  viris,  qui  tuin  aderant,  loiige  aliter 
legationis  causam  intelligunt,  et  contra,  Timeo 
Danaos  et  dona  feretiles;  oppnnuiit.  Petrus  de 
Ansalone  etc.  »  Et  infra  :  «  Omnes  Sicuios,  ne  coro- 
naretur  Fredericus  in  regem  Siciliifi  convenisse 
respondit ,  (inutariint  postea  sententiam),  at^jue 
educens  enseni  ha?c  pauca  suiijuiixit  :  Siculi 
non  membranis,  sed  gladio  pacein  quaerunt,  tibi- 
que  ut  universani  Siciliam  deseras,  sub  poena 
mortis  edicunt  B.  His  consenlanea  refert  Siirila '. 
At  insolentiae  illius  cruentas  pcenas  dedisse*  Sicu- 
los,  cum  magna  strage  caesi  sunt,  videt)itnr  infe- 
rius.  Bonifacius  enim  ob  spreta  Apostolica  im- 
peria  Jacobum  Aragonum  regem,  ut  ad  se  accede- 
ret,  rogasse  scribit  Snrita  ',  quo  ipsos  illius  opera 
ad  obsequium  revocaret :  bis(iue  PontiUciie  lilterae 
consentiuiit  ',  quibus  Jacobum  sollicitat,  ut  ad- 
ventum  iiiaturet,  monetque  Carolum  tjiis  soce- 
ruin  afTiiturum,  omnibus  Christiaiiis  ac  Terra;- 
Sanctte  bujusmodi  colloquium  utilissimum  fore. 

H.  a  Cliarissiino  in  Christo  tilio  Jacobo  regi 
Aragonum  illustri. 

o  Si  miserationis  divinse  clementiam,  quee  te 
dudum  a  profundo  quasi  malorum,  ne  perpetno 
damnareris,  eripuit;  si  sanctae  matris  Ecclesiae 
atque  nostram  bdnignitateni  et  mansuetudinem, 
ac  studia  et  labores  adhibitos,  ut  ab  invio  et  prae- 
cipitio,  qiiibus  erasexpositus,  revocareris  ad  gra- 
tiain,  et  digne  inter  Christianissimos  principes 
connuinerareris  electus  (gravissimis  tlainnis,  in- 
juiiis  et  otfensis,  quibus  oiiinipotentein  Dominum 
et  praedictam  Ecclesiam  ac  nos,  et  per  coiisei]ueiis 
Terram-Sanclam  ,  et  fere  totum  Christiauitatis 
orbem,  tui  patris,  tuique  actus  noxii  provocave- 
rant,  ab  ultione  divina,  et  ab  ipsius  niatris  Eccle- 
siae,  atque  nostra  memoria  sub  quadamconniven- 
tia  revocatis)  reverenter  adverlere  ac  devote 
cognoscere,  abjecto  ingratitudinis  vitio,  quod  est 
maloruin  provocatio,  beneflciorum  exinanitio,  et 
meritorum  exterminatio,  non  postponas ;  revera, 
fili,  te  ac  ipsam  doinum,  et  tuos,ejusque  perpetuo 
posteros  ipsis  Deo  et  Ecclesiae,  atqiie  nobis  ubli- 
gatos  ex  hoc  fore  faleberis  in  immensum ,  et 
nullius  unquam  te  retrahere  debebit  contra- 
rietas,  vel  suhjectionis  objectus,  qiiin  ipsorum 
Dei,  et  Ecclesia;,  atque  nostra  plenis  affectibus 
et  efficacibus  studiis ,  non  excilatns  etiam  be- 
neplacita  prosequaris,  indesiueuli  curiositatc  per- 


»  Surit.  Annal.  1.  v.  c.  16.  —  '  Cap.  38.    —   '  I.ib.  v.  c.  17.  — 
'  Lib.  II.  Ep.  cur.  v. 

ANN.   —    TOMLS  XXlll.  —   K.\VN.    IV. 


quirens,   qualiter  gratior  tuis   merilis  habearis. 

12.  «  Cum  igitur  post(|iiam  divinis,  Ecclesia 
ac  nostris  te  gratanter  afffctibus  conformasti , 
et  rneniisti  ad  optatae  introduci  reconcilialionis 
amplexus,  desiduraverimus,  et  ciipiainus  admo- 
dum  pra'sentialibus  tecuni  afTatibus  recreari,  ut 
ampliori  reficiaris  ex  hoc  gratia  Salvatoris,  et  gra- 
tiliceris  fortius  Ecclesiie  matri  tuae,  ipsiusque 
dulcedinem  pl-niori  parlicipio  sortiaris;  tiuiue 
uiia  cuin  cliarissimo  in  Cliristo  filio  nostro  Carolo 
rege  Sicilia)  illustri  socero  tuo,  sicut  ex  ipsius  re- 
gis  assertione  peicepimus,  disposueris  firmiter  in 
instanti  vere  nostrain  personaliter  adire  praesen- 
tiam  ;  nos,  in  hujusmodi  tua  grata  et  provida  dis- 
positione  Ia;t:iti,  regiain  quo(|ue  super  hoc  provi- 
dLntiaiii  ex  eo  |ir;ecipue,  quod  tua  cum  nostris 
percipimus  in  hac  parte  vota  concurrere,  com- 
mendantes ;  licet  sujier  lioc  per  alias  nostras  jam 
tibi  transmissas  duxeiimus  te  litterasexcitandiim, 
ut  tamen,  quantum  in  votis  hoc  geriraus,  perci- 
piasinanifestiusetcognoscas ;  celsitudiiiem  regiam 
rogamiis  attentius  et  iustantius  exhortamur,  qua- 
tenus  hujusmodi  tiium  ad  nos  adventum,  queni 
desiderabiiiter  expectaii.us,  sublato  cujuslibet  dif- 
ficultatis  obstaculo,  cuni  omiii,  qua  poteris,  acce- 
leratione  festines. 

«  Et  ecce  quod  ex  abundanti  dilectum  fllium 
religiosuin  viriini  fratreiii  Leonardum  ministrum 
fratrum  Ordinis  Minorum  Romanae  provinciae  ad 
te  propterea  specialiter  destinamus,  ut  animura 
nostrum  tibi  super  hoc  viv;e  vocis  oraculo 
plenius  exprimat,  teque  ad  veuiendum  ex  parte 
nostra  instantins  excilet,  ac  prudenter  inducat,  et 
sub  regia  comitiva  demnm  ad  iiostram  una  tecum 
praesentiam  revertatur.Speramusenim  iuDoinino, 
quod  adventus  tiins  ipsi  Deo  placidiis,  Ecclesiae  ac 
nobis  gratus,  et  neduin  tibi  ac  tuae  domui,  sed 
etiam  iiraefata;  Terrae-Sancta;  ,  ac  universaliter 
cuiictis  renatis  fonte  baptismatis  honorabilis  erit 
et  admodum  fructuosus.  Ut  aiitein  tutior  tuus 
efficiatur  eveiitiis,  iios  tibi  et  tuis  omiiibus  in  ve- 
niendo,  moraudo  et  reduundo  in  personis,  et  bo- 
nis  securilatem  plenam,  etomnimodam  fidantiain, 
tenore  pr;tsentiiim  elargimur.  Dat.  Roma?  apud 
S.  Petrum  noii.  Februarii  anno  u  ». 

13.  Confulisse  hoc  anno  se  in  Italiam  Arao-o- 
nuni  regem  scribit  Joannes  Villanus  ',  nos  vero 
ea  de  re  se(|uenti  anno,  (]uo  veiiisse  certum  est  ob 
ea  qu;B  ipsum  inter  et  Bonifacium  transacta  sunt 
agemus.  Hic  vero  ingentia  Pontificis  studia,  con- 
sumplasque  curas,  ut  Siciliam  recuperaret,  iion 
praeteribimus.  In  primis  cura  accepisset  Sicuios 
plures  exploratores  ad  Neapolitani  regni  statum 
indaganduni,  tenlandasque  ]ioiiuIorum  voluntates 
submisisse,  ut  eorum  fraudes  dolosque  abscinde- 
ret,  Landul|dio  cardinali  legalo  [irovinciam  tra- 
didit  *,  ut  iu  cos  iii(|uireret  aniinadverterelque. 
Ad  edomaudam  porro  Siculorum  perfidiam,  qni 

'  Joan.  ViU.  1.  viii.  c.  IS.  —  '  Ub.  li.  tp.  cur.  \\\. 


186 


BONIFACir   Vlir    ANNUS   2. 


CHRISTI    1296. 


nullis  promissis,  luillave  amoris  ostenlatioue  flecti 
potuerant,  cum  res  ad  arma  vergeret,  aniiilissi- 
niam  iis  criminniii  veniam  pro|iosiiit  ',  qui  ad 
retundendos  liostiles  impetas  infeslandainve  Sici- 
liam  in  arma  prosilirent. 

-14.  H;ee  decernebat  Pontifex  ad  occupanda 
Sicnlorum  coiisilia,  qui  paucis  post  dicbiis  Fride- 
ricum  regiis  insignibus  donarunt.  Refert  Surita  * 
illnm  die  PascluB  jiervigilio  magna  pompa  e  pala- 
tio  ad  Ecclesiam  principein  deductum  fuisse,  ut 
cam  uocleni  in  fundendis  ad  Deum  prsecibusdu- 
ceret ;  ac  die  sequenti  regein  inunctum  fnisse.  Ita 
vafer  princeps  reiigidnem  ad  siinplicem  circum- 
veiiiendum  populum  aiiectabat.  Qnibns  etiam  Si- 
cularum  reruin  anonymns  auctor  '  conseiitit  bis 
verbis  :  «  Anno  Domini  mccxcv,  (nimiriini  Incar- 
nalioiiis  exeunte,]  idem  Fridericus  die  xxv  men- 
sis  Martii  ,  in  felici  urbe  Panornii  regiii  Sici- 
licE  diadema  susceiiit  :  et  anno  sua3  coronationis 
primo  in  Calabriam  poteiiti  inanu  transiens,  a 
terra  seu  civitate  Rbegii  usque  ad  portum  Roseti 
suae  snbjicit  ditioui  ».  Cuni  vero  Bonifacius  pne- 
sumpti  sceleris  famam  audisset,  Domiiiic;c  A^cen- 
sionis  die  solemni  rilu  gesta  Sicnloiuni  rescidit, 
regio  nomine  Fridericum  abstinere  jussit,  eique 
et  aliis,  qni  ad  corripieudam  tyraiinidem  consilio 
vel  ojiera  juvissent,  excurrentem  a  festo  Aposlolo- 
rum  octavum  diem  ad  dicendain  apud  Apostoli- 
cain  Sedem  causam  peieniptoriiim  indixit,  ac  ni 
parerent,  Ecclesiasticai  severilatis,  tum  aliarum 
pceuarum  terrorem  incussit  *. 

«  Ad  certudinem  praisentium  et  memoriam 
futurorum. 

«  Dudum  per  felicis  recordationis  Martinum 
primo,  et  subsequenter  Houoriiim,  el  Nicolanm 
Romaiios  Pontitices  prsedecessores  noslros  contra 
quondam  Petruin,  olim  regem  Aragonum,  et  natos 
ipsius,  ac  Siciilos  Ecclesiae  Romanae  rebelles  et 
hostcs,  ad  cujus  doiniiiiuin  Siciliaj  insula  uoscitur 
pertinere  ;  aliosqne  tautores,  adjulores,  coniplices 
et  sequaces  eorum,  proiiter  graves  et  enormes 
excessns,  inanifeslas  injurias,  contumacias  et  con- 
temptus,  per  eos  contra  Deum  et  eamdem  Eccle- 
siain  loiigo  jam  tempore  damnabili  temeritate 
prcesuniplos,  inout  in  nuiltoruni  notitiam  non 
ambigimus  pervenisse,  diversi  et  varii,  qui  iii 
Arcbivio  Sedis  Apostolicae  conservantur  ,  habiti 
sunt  processus,  inonitiones,  exliorlationes,  iuhi- 
biliones,  citaliones,  ac  s|iirituales  et  tem|)oraIes 
poenas  atque  sentenlias  varias  coulincntes.  Postmo- 
dum  vero  nos,  ex  divinse  dispositionis  arbitrio  ad 
summi  Aposlolatus  officium  evocali,  iiiter  alia 
nostraj  soUiciludiuis  studia  diversos  et  varios  tra- 
ctatus  assumpsiinus,  et  cogitaviinus  viaset  modos, 
quibus  ad  gremium  i|isius  matris  Ecclesiee,  iiobi- 
lem  juveuem  Fredericum  iihuiu  dicli  Petri ,   et 

'  Lib.  II.  Ep.  tur.  sx.  —  -  Surit.  1.  v.  Anual.  c.  10.  De  reb. 
Sic.  Ms.  Kred.  tum.  LbalJ.  p.  lil  Muruu.  1,  ii\.  c.  il.  l-azeli. 
Poster.  liec.  1.  ix.  c.  3.  Suniiuunt.  llist.  Ncapol.  i.  iii.  —  ^  Kod. 
Ms.  p.  i8.  —  ^  Lib.  II.  Ep.  cur.  ixsvil. 


Siculos  reduceremus  eosdem,  a  cujus  insulae  de- 
tenlione  aliis(|ue  insolentiis  charissimus  in  Cbristo 
filius  noster  Jacobus  nunc  rex  Aragouum  |)rudenti 
devotione  cessavit,  ac  illa,  quantum  in  eo  extitit, 
expeditam  et  liberam  Ecclesia;  memorataedimisit; 
et  voluit,  qnod  ad  ipsins  nianuni  et  mandala 
Ecclesia)  insula  et  Siculi  pixedicti  redirent. 

«  Deinde  iios  experiri  volentes  ulrum  timor 
Doniini  et  reverentia  praHlictae  nialris  Ecclesije 
tangeret  Fredericum  et  Siculos  pralibatos,  ut  sa- 
niori  ducti  consilio  ad  ipsius  Ecclesiae  mandata 
reverterentur  humiliter;  noslros  ejusdem  Si  dis 
solemnes  nuntios  ad  eos  |iropterea  iii  signum 
munifici  muneris  de  ipsius  Sedis  exuberanti  c!e- 
nienlia  duximus  destinandos,  quos  iidem  Frede- 
ricus  et  Siculi  iiiflati  superbia^  spiritu,  admittere 
recusarunt;  inio  potius  ipsos  verbis  contumeliosis 
aflectos  inboneste  tractantes,ac  prolatis  commina- 
tionibus  gravibus  in  eosdem,  ejicere  et  repellere 
pia?sunipsernnt ,  in  non  modicum  dict;e  Sedis 
opprobrium  el  contemptuni ;  et,  quod  est  gravius 
et  liorrendum  auiiilu ,  Fredericus  ipse,  pravis 
paternis  inhaerendo  vestigiis,  se  praicipunm  Sicu- 
loruni  ipsorum  fantorem,  diicem  et  aurigam  con- 
stituit:  et  nimis  propere,  quasi  tumidus  adolescens, 
ultra  se  ipsuni  erectns,  ad  iuoecipitium  proniptus 
ac  dispositus  ad  rninam,  prout  famae  veridicus 
affatus  insinuat,  et  evidentia  facti  claniat;  propria 
et  Siculorum  eorumdem  diictus  iiisania,i|isorum- 
que  coiisilio,  auxilio  et  favore  non  sine  divinae 
majeslatis  o£fensa,  dictae  Sedis  injuria,  ac  charis- 
siini  in  Cbristo  filii  nostri  Caroli  Siciliae  regis 
illustris  piaejudicio  et  conteiiiptu;  in  Siciliaeregem 
eligi,  inuiigi,  coronari,  vel  verius  execrari  sefecit, 
soliumque  regale  conscendere,  verecundia  a  se 
penitus  relegata,  praesnmpsit,  et  ejnsdem  regni 
regem  se  nominat,  et  cum  noiiniillis  de  Lombar- 
diae,  Tusciffi,  et  regni,  ac  aliis  Italiae  partibus  pro- 
fugis,  quos  a  pro|iriis  iaribus  eoruiii  malitia  effu- 
gavit,  se  implical  commerciis  fraiidulentis;  iion 
attendens  quam  sit  graviter  puiiiendus,  non  solum 
qui  regium  sibi  nomen  usurpat,  sed  etiain  qui 
assumit  indebite  noinen  siinplicis  inagistratus. 

«  Nos  igitur  ejusdem  Frederici  praesumptio- 
nem  tam  temerariam  et  supeibam  ;  ac  ejus  ini- 
quitates,  dolos,  fraudesque  multiplices  aboiiiina- 
biliter  detestantes  ;  uominalioiiem ,  eleclionem, 
assumplionem,  inunctionem  et  coronationem  de 
ipso  Freilerico  in  Sicilite  rcgem  de  facto  pnesump- 
tas ;  et  quidquid  circa  praefatum  Fredericum  extitit 
per  iiuminationem,  eleclionein  ,  assumptionem, 
iino  verius  execrationem  bujnsiiiodi,quas  recipere 
de  facto  iion  nietuit,  et  quas  utiqiie  coiistat  nullas 
esse  [iiaesumptum  ;  praesente  hac  fideliurn  multi- 
tudine  copiosa  cas.-amus  ,  irritanius  et  juribus 
vacuamus  oninino,  imo  cassas,  irrilas,  et  vacuas 
nuntiamus;  districte  praecipientes  eidem,  ut  se 
nec  regem  Siciiiae  nomiiiet,  nec  nomen  regiuin 
quonioiiulibel  assumere,  vel  usurpare  praesumat, 
ae  de  Siciliae  regimiue,  sive  alicujus  ejus  partis. 


BONIFA.CII   Vni    ANN-US  2.    —   CHRISTI    1296. 


187 


se  luiUatenus  intromittat,  nec  utatnr  litleris  suli 
bnjut-uiodi  expressione  nouiinis  aut  sigillo  cuni 
typario  resiae  niajestatis. 

«  iMeuioratis  iusuiier  Frederico  et  Siculis,  et 
aliisquibuscumque  cnjusvis  eininentiaB,  dignitalis, 
conilitionis  aut  statns  Ecclesiastici  vel  niundani 
qui  Frederico  praidicto  in  pra-inissis  vel  aliqno 
pra?missorum  assistere,  darc  consilium,  favorem 
vel  auxiliuin  pra;sumpseruiit,  expresse  prucipi- 
mus,  ut  usque  ad  Oclavas  fesli  beatorum  Aposto- 
lorum  Petii  et  Pauli  proxiino  venturas,(iuaseis  ad 
hoc  pro  pcremptorio  lermino  assignamus  ad  uostra 
et  dictie  Sedis  niandataredire  procurent.  Alioquin 
ipsos  excoinunicationis  sententia  innodaiiins,  ac 
niiiilominus  coiitra  ipsos  spiritualiter  et  tempora- 
liter,  prout  expedire  viderimus,  procedemus. 

15.  a  Ad  h;ec  universis  Christi  fidelibuscujus- 
cumque  emiaentiae,  dignitalis  fuerint,  sive  status, 
quos  Petri  claves  et  Romanie  Sedis  potestas  astrin- 
gunt ,  dislricte  injungimus  sub  excommunica- 
tionis  poena,  quain  si  secus  fecerint,  eos  incurrere 
volumus  ipso  facto,  non  obstantibus  quibuslibet 
privilegiis  sive  indulgentiis  sub  quacumi|ue  ver- 
boruin  forma  conces.->is ,  seu  interpretatione  vel 
voluntate  aiicujus  seu  aliquorum  prsedecessorum 
Ronianoruni  l^onliflcuin ,  quod  ipsi  hujusniodi 
generalibus  sent  ntiis  iiullatenus  includantur,  ut 
Fredurico  et  Siculis  memoratis  in  iiKeinissis 
contra  Rumanam  Ecclesiam  et  regem  Caroluin 
supraicriiituin  in  delentione  Sicilia),  seu  quorum- 
cumque  locorum  Calabriae  vel  regni  pra-dicli,  seu 
occuiiatioue  qiiarumcunique  proviuciaium,  civi- 
talum,  terrarum,  castrorum,  seu  locorum,  ad 
dictam  Apostoiicam  Sedem  el  pra^fatum  Carolum 
rcgem  Sicilice  spectantium,  constitutorum  ubili- 
bet,  nulluin  praestcnl  auxiliuin ,  con>iliuin  vel 
favoreni;  neque  nunlium  seu  litteras  iiiediate  vel 
immciliale  mittant  ad  eos ,  vel  recipiant  ab 
eisdcm.  Quod  si  secus  egeriiit,  ipsos  simili  sen- 
tentia  innodamus,  a  qua  pcr  neinincm  absolvi 
valcant,  absque  mandato  Sedis  Apostolica)  spe- 
ciali  per  ejusdem  Sedis  litteras,  plenam  et  expres- 
saii)  lacientes  de  |)nBsentibus  mentioiiem. 

«  Cailcrum   oiniiia   privilegia,   indulgentias, 
gratias,  absolutiones,  concessiones,  dispeiisaliones, 
remissiones,  restitutioncs,  donationes,  largiliones, 
dictis  Frcdcrico  et  Siculis,  et  aliis  t|uibuscum(iue, 
cujnscuinqiie  fueriut  praeemiucntiaj,  condilioiiis, 
aut  slatus,  Ecclesiastici  vel  mumiani,  qui  in  in- 
sula  prffidicta  aut  lucis  eidemFiederico  parentilms 
vel  subjeclis  permanserint,  et  qui  dicto  Frederico 
in   nominatione,  eleclione,   iiiunctione,   corona- 
tione,  seu  exctratioue  pia;inissis  dederuiit  coiisi- 
lium,  auxilium  vel  favorem,  a  nobis  vel  auclori- 
late  noslra  sub  quacumque  verborum  expressione 
coiiccssa;  propter  coruiii  ingialitutliueiii  aucto- 
ritate    Apostdlica    levocamus ,    et    nullius    fore 
decerninius  firmitatis  :  pra2dicenles  apcrte  ipsins 
Frederico  et  Siculis,  ac  aliis  qui  eidem  Fredcrico, 
ut  praidicitur,  auxilium,  consilium   vel  favorem 


impendere  prjesumpserunt,  quod  prrDtexlu  dila- 
tionis ,  et  terniini  pra^fixionis  liujusmodi,  qua) 
polius  ex  gratia  seu  misericordia,  quani  ex  juris 
necessitate  procedunt,  nequaquam  diffcrre  vel 
etiaiii  abstinere  proponiiiius,  quiiieliam  ipsa  dila- 
tiono  ac  termini  assignatione  pendentibus  tam  ex 
proeleritis  eorum  contumaciis,  excessibus  et  of- 
fensis,  quain  cx  futuris,  si  (luos  eos  committere 
fortasse  coiitigcrit ,  proccdamus  spiritualiter  et 
temporalitcr,  prout  et  quando  viderimus  expe- 
diens  contra  ipsos,  ctc.  Dat,  Roniae  in  Basilica 
B.  Pelri  in  festo  Ascensioiiis  Doinini,  Pontif.  nostri 
anno  ii  ». 

Sprcvere  Pontificias  minas  Siculi  :  quare 
Bonifacius  Acta  piiblica  in  cos  conscripta,  poenas- 
que  intentas  Encaeniorum  Basilicae  Principis 
Apostolorum  die  renovavit".  Ciim  ergo  omnia  in 
bcllum  alrox  vergcrent,  nec  unquam  Siculi  ad- 
essent  redituri,  nisi  vi  et  armis  frangerentur, 
Carolus  spe  sua  delusus  ad  bellum  se  comparavit. 
C;eterum  deerant  opes,  cum  ex  fcEderecuin  Jacobo 
inito  maxiinani  in  eum  auri  vim  profudisset;  cui 
Boiufacius  non  dcfuit,  non  enim  uiodo  solvendi 
cei  sus  diem  exlraxit',  veriim  qiiinque  inillia 
unciarum  auri  submisit*.  Piffiterea  remisit*  in 
Siculi  regis  gratiam  ex  editfe  Constitutionis  rigore, 
qua  caverat,  ne  priiicipes  a  praelatis  inconsulta 
Scde  Apostolica  pecuniarum  subsidia  cogerent  : 
cum  enim  id  l)ellum  in  Ecclesia>  liostesgereretur, 
visum  est  Ecclesiasticas  opes  in  eo  juste  consu- 
mendas  :  atque  ideoepiscopo  Massiliensi  injiinxit', 
ut  deciinas  regi  Carolo  pro  instruenda  classe  per- 
solveret. 

16.  S.  Lndovicus  Caroli  filius  Minorita 
et  Tolosanus  episcopus.  —  Dum  tot  bcllici  ap- 
paratus  ad  recupcnndam  Sicilia;  insulam  com- 
parareiitur  a  Carolo,  superstes  inajor  natu  ipsius 
filius  Ludovicus  insigne  spernendarum  huma- 
narum  reruin  exemplum  orbi  Clirisliano  dedit : 
paternorum  enim  successione  regnorum  ac  prin- 
cipatuum  juribus  se  abdicavit,  ut  S.  Francisci 
paupertatem  profitcretur.  De  quo  haec  S.  An- 
toninus*  :  «  Rciiiens  de  Catalonia,  votum,  quod 
de  intrando  Ordinem  Minorum,  cum  erat  obses, 
fecerat,  in  conventu  fratrum  de  Monte-Pessu- 
laiio  dicli  Ordinis  adimplere  voluit  :  sed  cernens 
quod  timore  patiis  fnitres  eum  rccipere  nollent, 
votum  ipsum  solemniter  iteravit.  Cum  autem 
vacante  Ecclesia  Tolosana  pajia  Bonif;icius  VIII  ei 
siiadcret  ut  provisioni  de  se  faclae  dediclaEcclesia 
assensum  praeberet,  respondit  se  hoc  nunquam 
faclurum,  iiisi  priiis  votum  de  suscipiendo  habilii 
Miuorum  adiinplesset;  quod  el  fecit  :  nain  habi- 
tuin  Ordinis  humililer  suscepit,  et  professionem 
exprcssam  tuiic  in  manibus  ministri  gcneralis 
lccil.   Uuo  facto  praidictiu  provisioni  suum  prae- 


'  I.ib.  II.  Ep.  cur.  c.  —  '  Ep.  ccxvjii.  —  ■)  Ep.  ciir.  xviii,  _ 
*  Ep.  DLXXVl.  —  s  Ep.  ciir.  LXXXII.  —  *  S.  \ntnii.  iii.  p.  lit.  xxiv. 
.c.  4.  iii  priiicip. 


188 


BONIFACri   VIII   ANNUS  2. 


CHRISTI    1296. 


bendo  assensum,  mandalis  Apostolicis  obedivit, 
et  jnri  piimogenituVcT,  ratione  cujus  in  regno 
Sicilia;  habebat  snccedere ,  renuntiavit  ».  Rem 
gestam  hoc  anno  e  Ponlificiis  litleris'  colligilur, 
quibns  episcopus  Tolosanns  creatus  est :  cui  cnm 
aelas  ad  suscipiemla  sacra  episcopalia  deesset  ob 
insignes  \irtules,  quae  in  ipso  emicabant,  Boni- 
facius  papa  ad  illius  gratiam  legem  canonicam 
solvit. 

«  Dilecto  fllio  Ludovico  episcopo  Tolosano  , 
nalo  charissimi  in  Clnisto  fihi  nostri  Caroli  regis 
Sicilifc  illustris. 

a  Pridem  Ecclesia  Tolosana  per  obitum  bonae 

memoria;  H.  Tolosani  episcopi,  qni  apud  Sedem 

Apostolicain  dieni  clausit  exlremum,  pastoris  sola- 

tio  deslituta;  nos   dispositionem   ipsius  Ecclesiaj 

nobisel  Sedi  Apostolicm  reservantes,   decrevimus 

ex  tunc  irritum  el  inane,  si  quid   secus  sujjer  iis 

scienter  vel  ignoranter  contingeret  attentari.  Ac 

de  ipsius  ordinatione  sollicite  cogitantes,  et  cu- 

pientes  illum   eidem  Ecclesia  per   nostrae  opera- 

tionis  studinm  Pontificeni  praesidere ,  per  quem 

posset  Ecclesia  ipsa  in  ntrisque  salubriter  guber- 

nari,  post  vigilem  curam,  quam  super  hoc  adhi- 

buiiuus  diligenter,  ad  personam  tuam  sublimibus 

natahbus  productam,  ex  claris  utriusque  parentis 

tui   progeniebus   regalibus    prasfulgentem  ,  eini- 

nenti  litterarum  scientia  praeditam,  vit.T  mundilia 

redolentein,  gravitate  morum  et  consilii  maturi- 

tate  conspicuam,  aliarumque  donis  virtutum  ab 

Altissimo  nuiltipliciter  decoratani ,   convertimns 

aciem  noslra?  mentis  :  et  tecum  super  aetatis  de- 

fectu,  quem  pateris,  maxime  cum  defectum  ipsum 

supplere  praedictis  virtutum  donis,  et  aliis  exiiniis 

et  iaudabilihus  meritis,  quop  tibi  suffragari  novi- 

mus,  dignoscaris ;  auctoritate  Apostolica  dispen- 

savimus,  ut  eodem  defectu  nequaqnam  obstante, 

ad  episcopalem  dignitatem  ijisius  Ecclesia;  Tolo- 

sanae  licite  possis  assumi,  teque  fratrum  Minorum 

Ordinis  professorem,  ad  sacerdotium  jam  promo- 

tum,  de  fratrum  nostrorum  consilio,  et  Aiiostolicffi 

plenitudine   potestatis,    praeficimus  ipsi   Ecclesiae 

Tolosana;  in  episcopum  et  pastorem,  tiliique  sub- 

sequenler  consecrationis  munus  propriis  manibus 

duxiinus  impendenduiii ;    spe   firma    fiduciaiiue 

tenentcs  indubitala,  quod  praedicla  Ecclcsia  Tolo- 

sana  [ler  tuam  solertem  industriam  et  i^rudentiam 

circumsiieclam  iiraeservabitur  a  noxiiset  atlversis, 

et  alias  spiritualiter  et  tcmporaliter,  Deo  auctore, 

augmenta  suscipiet  coinmoditatis  et  honoris ;  et 

tam  clerus  quam    populus  tuo  commissus  regi- 

mini,  tuasalubri  doctrina,  el  pia;  actionis  exem|)Io 

ad  salutem  aedificabitur  animarum. 

«  Tu  ergo,  tuum  jactans  in  Doinino  cogitatum, 
ac  juxta  spem  nostrani,  et  graliam  tibi  dalani  a 
Doinino,  commissum  tibi  super  gregem  Domini- 
cum  virga  vigilaiilis  officium  officiose  ac  diligen- 
terexercens,  exstirpaiuiis  vitiis  el  plantandis  virtu- 


tibus  solliciludine  invigiles  efficaci,  nt  tanquam 
stella  fixa  in  Ecclesiae  firniamento,  libi  per  vitae 
nieritum  et  aliis  proficiens  per  exemplum;  dum 
plures  erudieris  ad  salutem,  in  ajternitalis  gloria 
gratulari,  ac  relucere  inler  alios  clariiis  merearis; 
et  nos,  qui  libi  in  oinni  opportunitate  favorabi- 
liter  adesse  proponimus,  in  tuis  delectari  laudi- 
bus  merito  valeamus.  Datuni  Later.nn  IV  kalend. 
Januarii,  Poiitificatns  nostri  anno  ii  ». 

Auctusepiscopali  diguitate,  obstriclusque  caele- 
stibiis  rebus  arctiori  vinculo  niajora  virtulum 
exempla  explicuit,  quaj  a  sanclo  archiepiscopo  ' 
audiamns  :  c<  Factus  ergo  episcopus  Tolosanus, 
mira  compassione  molus  ad  pauperes,  publicas  et 
privatas  eleemosynas  faciebat,  et  invesligato  de 
suoriim  quantitate  reddiluum,  quaiitumque  sibi 
sufficeret  pro  moderatis  expensis  et  rationabilibus 
faciendis,  residuuin  paiiperibus  erogabat.  Cuni 
autem  iret  per  Parisios  pauperi,  quem  quasi 
nudum  invenit,  absconditecappamcontulit,  quam 
portabat,  sibique  secrete  aliain  apportari  manda- 
vit.  Ipse  viginli  quinque  pauperibus,  quos  in 
donio  suo  reticiebat,  quotidie  aquam  fundebat  in 
manibus,  manuque  sua  ipsis  feiciila  apponebat, 
panes  genuflexus  eis  scindeimt,  in  ipsis  Cbristo 
servire,  etipsum  recipere  se  delectans  quampluri- 
mum  :  hospitalia  paupernm  aliquando  visitabat, 
liumili  habitu  post  religionis  ingressum  semper 
usus.  Pontificatus  officium  exercebat  cuin  dili- 
geiitia,  missas  dicendo  assidue,  devotissime  ordi- 
nes  celebrando.  Clericis  de  beneficiis  providebat, 
examinalis  prius  de  vita  etinoribus  diligenter. 
JudfEos  et  genliles  ferventi  zelo  fidei  ad  baptismum 
inducebat  ».  Miras  in  eo  habebat  saiictitas  illece- 
bras  ,  ut  onmes  Christo  lucrifaceret,  ut  addit 
memoralus  S.  Antoninus  * :  «  Tanta  gratia  interius 
repletus  erat,  et  quasi  exterius  reduudans  in  cor- 
pore;  ut  asj^icientes  in  eum  et  fideles  et  infideles 
quadain  secreta  virtutecordaemolliendomutaret : 
et  ciim  priino  factus  episcopus  Tolosanus  civita- 
tem  iiitravit,  occurrentibus  omnibiis  ad  reciiiien- 
dum  pastoreiu  tam  iiobileni  et  perfectum ;  viden- 
tesmiiltiadolescentem  regiosemineclaruin,spiritu 
devotuin,  vultu  angelicum  ,  scientia  praedilum, 
gratia  Spiritussancti  plenumesse  non  dubilantes; 
quadam  vi  secreta  spirituali  alterabantur  iu  me- 
lius,  et  ad  peccatoriiin  pcenitentiam,  et  ad  Dei 
servitiiim  attraliebaiitur  ».  Non  diu  ccelesti  viro 
pntiri  mundo  licuit,  de  cujus  felici  obitu  dicetur 
inferius.  Nunc  ad  consanguineos,  affiiiesque  illius 
reges  mutuis  bellis  implicitos  sermonem  tradu- 
ciinus. 

17.  Bello  flagrante  inter  reges  Romaiiorum, 
Francorum  et  Auglorum ,  Bonifacius  inducias 
proponit  et  ad  pucem  hortalur.  —  Kuebant  in 
arinaPhilippusFrancorum  et  EduardusAnglorum 
reges,  et  pertinacissimis  aniniis  nuituo  se  bello 
atlerebant,  quod  Guiilonis  Flandriie,  ac  Bareusis 


I  lib.  r.  l-.|i.  nc.xx.N. 


S,  Aiitiin.  ulii  suii.  —  '  R(KJ.  c. 


BONIFACII   VIII   ANNIIS  2.    —  CHRISTI    1296. 


189 


comiUim  a  Gallo  Scotorumqiic  defeclione  ab  Aii- 
glo  maj,MS  intlainiiiatum  cst.  Et  (|ui(leni  qiiod  ad 
Scotuin  s()(!clat ;  is  ad  astrinijendiim  aicliiis  cum 
Gallis  fddus  Joannain  Caroli  Valesiorum  comilis 
(iliam  Eduardo  lilio  desponderat  :  cumqiie  An- 
pldriim  rcx  iii  eum  ultioncm  iiararcl,  is  subjuctis 
littciis  '  denunliavit  ci  bclhim,  ncc  uiuiuam  ipsi 
regnum  Scotia;  acceptum  relaturum, 

a  Matjninco  iiriiicipi  domiiio  Eduardo,  Dci 
gratia,  reyi  Anglitc,  Joannes,  eadem  yralia,  Scotia; 
rex  B. 

oCum  vos  etc.  B,etinfra:  «Nosjam  cum  innu- 
merabili  multiludine  armatoriim,  vestro  cxercitu 
publice  convocato,  adexhajredandum  nos  et  regni 
nostri  iiicolas  ad  fincs  rcgiii  nostri  liosliliteracces- 
sistis,  et  ultra  progredientcs  in  rcgiioiiostro,  stra- 
ges  et  incendia,  necnon  insultus  ct  invasioncs 
violentas,  et  tam  per  terram  quam  iier  marc, 
commisistis  inliuinane.  Nos  diclas  iiijurias  et  gra- 
vamina  et  damna,  necnon  et  bostiles  im|)ugna- 
tiones  ulterius  suslinere  non  valeiites  ,  nec  in 
fidelitate  et  fiomagio  vestro,  licet  per  violeiitam 
im|)ressionem  impressam  extorlis,  manendo,  con- 
tra  nos  etiam  ad  defcnsionem  nosliam  et  rcgiii 
nostri,  cujus  defcnsioni  et  tuitioni  vinculo  jura- 
menti,  suiniis  astricti,  nos  volenles  erigere,  fide- 
litatcm  et  hoinagium  tam  a  nobis,  (|iiam  ab  aliis 
quil)uscumc|ue  regni  nostri  incolis  fidelibusiiostris 
ratioMC  tcrrarum,  quas  in  regno  vestro  tenebant, 
et  etiam  ratione  menagii,  seu  retcntioiiis  veslra;, 
nomine  nostro,  ac  nomine  eorumdem  omnium 
et  singiiloruin  vobis  rcddimus  pcr  pra;sentes  ». 
Addit  Walsingliamus  :  a  Rex  Anglite  audit  i  pr;u- 
senti  litlera  resignationem  honiagii  sui  admisit,  et 
cancellario  suo  prtecepit  hanc  litteram  registrari 
ad  perpetuam  memoriam  rei  gesla;  ». 

Scotici  tumultus  brevi  sopiti,  cum  Joannes  Ba- 
lioliis  rex  suorum  proditioiie  Eduardo  tradilus 
esset.  De  quo  haic  Jordaniis  ^  :  «  Eodcm  aiiiio 
Scoti,  regi  Franciae  coiifcederati ,  incursaiit  rc- 
gnum  Anglia>  :  sed  in  redilu  eorum  rcx  Joaiiiics 
a(}iiibusdam  priepedilus  regi  Angli;e  deslinaluri). 
Proditum  a  Joaiine  Cumenio  refert  Hector  Boe- 
tliiiis  %  additque  de  regni  jure  in  Ednardiim  ab 
eo  tr;msfuso  :  «  Cuiii  iii  mamim  Ediiardi  visnissct, 
metii  mortis,  quam  Aiiglus  minabatiir,  jtis  omne 
regni,  in  manu  dcxlra  all)uni  r;iimim,  uti  mos 
est,  tenens,  inEduardum  regeiii  AiiglirC  transtiilit, 
regnoque  se  abdicavit  :  qiiai  continuo  Diploma- 
tibus,  ex  arbitratu  Angli  conscriplis,  consigiiata 
suiit.  Quibus  pcraclis  Eduardiis  Ucriiicium  indc 
abiens,  omnes  nobiles  Scotia>  cvocatos  ad  se  in 
verba  siia  jurare  coegit  ».  AfTortiir  id  Diploma 
a  Walsingliamo  \  iii  ciijus  exordio  ita  se  accu- 
sat  :  «  Nos  per  maluiii  coMsilinm  talsiini(|ii(!, 
simplicitatemquc    nostram    graviter    oflciulimiis 


doininum  noslrum  Eduardum  Dei  gratia  regem 
Angli;c,  domirium  nibernias,  ducem  Aquitaniie, 
in  imiltis  viciims,  iii  eo  quod  cxistenteset  manen- 
tos  111  fide  su;i  et  siio  boinagio,  alligavimus  iios 
regi  Francia;,  (|iii  tiiiic  hostis  ejus  erat  etadhuc 
esl,  m;ilrimoiiiMm  prociiraiites  ficri  cuni  filia  do- 
miiii  C;ii'oli  fi;itris  ejiis,  etc.  ».  Adjiiiij^it  Walsin- 
gluimus  iii  iis  lilteris  fractum  sigitlum  coinmune 
Scotiic  fuissc,  abiue  Eduardum  parti  trium[)bi  de 
Scotia  moniimciiliiii)  iiobilc  ndigioiii  coiisccrasse  : 
«  Iii  redeundo,  inquit,  transivit  per  abbatiam  de 
Scone,  ubi  siiblato  la|)ide,  (luo  reges  Scotorum 
tcmiiore  coronatioiiis  solcbant  uti  pro  tlnoiio, 
traiistulit  illiiin  usque  Wcslmon;isterium,  jubcns 
idcm  ficri  cclebraiitium  catlicdiam  saccrdotum  ». 
Dicasse  prit-terea  se(|ueiiti  aiino  ;ili;i  regni  Scotia; 
iiisigiiia  S.  Eduardo  addil  :  «  In  ciastiiio  S.  Botiil- 
jihi  accedens  rex  ad  Wcslmonastcrium,  obtnlit 
B.  regi  Eduanlo  cujus  mcritis  ac(]uisierat  regalia 
rcgni  Scofi;c,  tribnnal  videlicet  sceptrumque  au- 
rcum  cuin  coroiia  ». 

Ca;leruiii  Joannem  Baliolum  decus  regiumab- 
jecissc  Vlll  id.  Aprilis  tr;idit  Westmonasferiensis, 
iiIo(|iic  b(;Ilo  sexaginfa  miflia  Scotorum  absum|)fa 
afrirsnat.  Ea  pncmia  retnlit  Scotus,  cum  bello 
Gallico  se  iiiipliciiisset.  Ncc  disparibiis  affectus 
Flander,  (|ui  Anglo  accesscrat.  Auctor  est  Joannes 
Villanus,  Belgicos  lumultus  ex  eo  emersisse,  quod 
cum  Guido  filiain  Eduanli  regis  filio  inconsulto 
Francorum  rcgc  (lcspondisset :  IMiili|)piim  indigne 
ferenfem  '  Belgam  liosti  suo  affinitate  sc  junxisse, 
ipsum  Parisios  uiia  cum  fili;i  ad  aiilam  rcgiam 
excivisse,  ac  ne  Aiiglo  principi  niiberct,  fenuissc; 
eaquc  p;uilo  post  (icfuncfa,  Guidonem  paucis  sti- 
patiim  iii  Belgium  sc  proripuisse,  popiilos  in  Plii- 
lippum  commovisse,  atiiue  ex  Germania  auxilia 
excivisse.  lis  consentiunt  alii  auctores,  e  quibus 
Jordanus  ^  lia;c  habcf  :  «  Eodcin  anno  Giiido 
comcs  Fl;mdri;eper  Bobertum  filium  (icccpfus,  ut 
dicitiir,  regi  Franciae  mandavit  se  nil  ab  eo  tenere 
in  fcuduin  ».  Argiiitnr  impudentia;  a  Mcycro,  do- 
niifuiiu|iic  S(!(iuciiti  aiiiio  visuri  suiiius. 

IS.InlereaBoiiifacius  nullum  optimi  Ponfiflcis 
officiuiii,  ut  Chrisiianos  eos  |)riiici|)es  ad  concor- 
di;im  rcvocaref,  pr;cfcriiiisit.  Liigcbat  cnini  iis 
beflis  Cbristi;iii;un  icni  deprimi,  cresccre  hostium 
Ecclcsiic  potcntiain,  rcligionem  in  Oricnfe  exfiii- 
gui,  nec  uUas  copias  ad  rcciiperaiidam  Syriaiii 
ti;insiiiitli  posse.  Uii;irccum  ;infe  Benirdum  Alba- 
nciisem  et  Simonem  Priciicstiiium  cpiscopos  car- 
(iinalcs  ad  pacem  intcr  reges  concifiandam  inisis- 
sct,  hoc  ;inno  pra;cc|iit  \  iit  Aposfolica  auctoritale 
iitriinu|ue  rcgcin  iiulucias  pacisci  jubcrent,  ob 
iiigcntia,  qua;  e  bello  emergebant  mala;  cum 
liopiiloriim  iiigcnlcs  stragcs  (icrcnt,  Ecclcsi;isfici 
pr;cdie  cxpositi  csseiit,  dum  priiicipcs  beili  occa- 


'  Exl.  apud  Walsing.  in  Vpod.  Neiistriac.  —  ^  Jnrd  Ms.  Vat.  sign. 
nnu).  19fi0.  —  '  Hector  liiii-lh.  Ilisl.  Scot.  I.  .\iv.  —  •  Wcst.  Flor,. 
Hist.  lioc  aniio  Walsing.  iii  liiiuar. 


I  Jo.  Vill.  I.  VIII.  c.  19.  Ilocseni.  I.  i.  c.  2i.  D.  Anlon  iii.  p.  i,| 
lix..  c.  S.  §  ti.  Meyer.  Aiinal.  Fland.  I.  x  et  alii.  —  ''  Jnrd.  .Ms.  Vat. 
sigii.  iiuni.  1960.  —  ■'  K,\i.  ciir.  x.\.x,  LXixvii,  Lxxxviii. 


190 


BONIFACII    VIII    ANNUS    2.    —    CHRISTI    1296. 


sinne  magnam  pecuniarum  vim  ab  iis  emnnge- 
rent,  deni(|ue  Clirislianum  nomen  in  Syria  cxUn- 
giieretur.  Mnnuit  vero  tar(tinales,  ne  in  Iractandis 
|)acis  latioiiibus  Pontificem  in  Gallias  profectu- 
ruiii  ad  controversiam  decidendam  sponderent  : 
(juamvis  enini  ad  suscipiendos  ilinerum  lahores 
^ei^etiis  aiiinms  esset,  corporis  tauien  adversa 
vaietudine  se  gravari  :  tum  collcfiiuni  cardina- 
liiim,  quorum  plnres  senio  contecli  sub  labore 
latiscerent,  gravissimis  incomiiiodis  atTectum  iri  : 
Itaiiam  etiam  ,  et  (\i\w.  tiimnllibus  freinebat,  id 
nullo  modo  pati  :  demiim  Siciilorum  terociam 
non  perniittere,  qui  cum  Carolum  atroci  bello 
urgeant,  se  aliseiite  cri:delissime  debaccliaturos, 
atque  extremam  pernicieiu  regno  illaluros  :  at 
si  reges  ad  Aposloiicam  Sedem  niittere  oratores 
velint,  se  partes  suas  studiose  interpositurum  ; 
denique  utrique  regi  inducias  PoiitiQcio  noniine 
indicant,  rei  gestaj  testes  accipiant,  ac  postmo- 
dum  illas  per  ea  regna  satagant  proiuulgari. 
Quam  iinperalarum  induciaruin  forniam  nos  ad 
Christi  vicarii  in  imperatores  ac  reges  ad  eorum 
praelia  Cliristianas  rei  exilialia  dirimenda  aucto- 
ritatem  in  liice  collocandam  r.fferre  voliiiiiius  K 

«  Bonilacius  etc.ad  fuluram  rei  nieiiioiiam. 

«Crebris  intellectis  rumoribiis,  quos  fide  di- 
gnorum  assertioconfirmabat,  quod  et  cliarissimus 
in  Christo  filius  noster  Adoli>hus  rex  Romanorum 
illiistris  adversiis  eiimdem  regem  Franciae  et  re- 
gnuni  ipsius  gentem  non  modicam  coiigregaliat 
hostiliter,  alias  bellicos  faciens  apparatus,  eo  po- 
tissime  qnsesito  colore,  quod  ab  ipso  repntat  se 
oft(nsum,qiiasi  sui  praedecessoreset  ipseiKinnulla 
occupaverint  hactenus  jura  imperii,  qiise  adhuc 
detinentur  taliter  occu|iala;  doluiinus  admodum 
et  duras  intimis  sensiuuis  puiicliones.  I^roider 
quod  volentes,  proul  ad  nostnim  spectabat  offi- 
cium,  hujusmodi  obviare  di-;pendiis,  ad  praefatum 
Romanonim  regem  nostrossolemnes  nuntios  duxi- 
mus  destinandos,  rogantes  etattentiusexhortantes 
eumdem,  ut  abhujiismodi  hostili  processu  p  nitus 
abstineret  :  cum  nos  tandem  super  iis  cerlificati 
per  eum,  ilhidcirca  hiijusmodi  negotium  inlende- 
bamus  adhibere  remedium,  per  quod  adsui  hono- 
rls  etexaltationisaugnientum  praefati  jura  imperii 
ilhTsa  et  integra  servarentur.  Scripsimus  etiam 
Francioe  et  Angliie  regibus  memoratis,  ut  a  (|U(ili- 
bet  iiiter  se  invicem  hujusii.odi  habendo  processu 
hostili  prorsus  abstinere  curarent,  dictusque  rex 
FranciiB  contra  regein  Roinanurum  priefatum 
nullam  noxiam  faceret  novitatem. 

19.  «  Atlendentes  igitur,  et  infra  claustra 
pectoris  meditatione  sollicita  revolveiites,  quod 
regum  pra?dictoriim  commolio  turbat  Ecclesiam, 
orbis  concutit  angiilos,  animarnm  corporumque 
dispendia  ininatur,  fidelibus  Catbolicie  fidei  peri- 
cula  general,  et  Terra-SanctcE  uegotio,  ad  cujiis 
promotionem  felicem   celerem  votis   ferventibus 


anhelamus,  impedimenta  multimoda  subminis- 
trat  ;  et  propterea  cupientes  hujnsmodi  periculis 
et  discriininosis  initiis  remeiiiis  obsislere  oppor- 
tiinis,  treuguas  dudiim  ab  iiistanti  tnnc  feslo  Na- 
tivilatis  beati  Joannis  Bajitistas  jiroximo  praeterilo 
usque  ad  annum  unum  completum  praefatis  Ro- 
manorum,  Francia:  ac  Angli;e  regibus  auctoritate 
Apostolica  sub  [)oena  exconmuinicationis  quam  ex 
tiinc  in  scienter  venientes  contra  protulimus  ex- 
picsse,  indiximus  ab  eis  per  ideiii  teinpus  firmiter 
observandas,  prout  in  litteris  nostris  inde  confeclis 
pleiiius  continetur.  Verum  licet  [iraedicto  Roma- 
norum  regi  per  venerabiles  fratres  nostros  Regiu. 
archie|)iscopum  et  Seneii.  episcopum  de  uiandato 
noslro  fuerint  hujusmodi  treugarum  nostraj  litterae 
praesentatae  ;  pr;edicfi  tamen  Albanensis  et  Penes- 
trinus  episcopi  ,  quibus  pnusentationem  nostra- 
rum  consimiliuin  Iitleraruni  pr;elibatis  Franciee 
ac  AnglicC  regibus  faciendam  noscimur  commi- 
sisse,  sumpta  fiducia  et  spe  concepta,  quod  inter 
reges  praedictos  optata  concordia,  vel  saltem 
treiiguae,  seu  sulTerentiae  voluntariae  in  proximo 
provenireiit  ;  supersedere  liactenus  praesentationi 
hujusiiiodi,  sicut  accepimus,  decreverunt.  Cum 
autem  nec  pax  vel  concordia,  neque  Ireuguaj  seu 
sufferentiae,  de  quo  veliementis  noii  immerito, 
turbalionis  conquassatione  torqnemur,  iiiter  jam 
dictos  reges  aliquod  susceperint  flrmamentuin,  et 
utinain  de  ipsorum  congressu  gnivior  nobis  |)rae- 
siimplio  non  daretur  ;  treiigiiarum  quoque  iiidiclio 
liraelibala  sit  jam  prope  sui  fiiiis  excursum,  nos  ex 
iis,  et  per  ea,  qu;efreqneiis  fide  dignorum  assertio 
nostris  iiistilhd  auribus,  verisimililer  formidaiites, 
ne  dictos  reges  inter  se  invicem  bellici  fructus 
impetant,  hostilesconciitiant  teinpestates,  et  ener- 
vel ;  sicqiie  lam  graveiii  Cliristianorum  scissuram, 
tam  iiorrendum  facinus,  et  generale  periculum, 
siciit  enormem  cffidem  fidelium,  et  adeo  pericu- 
losi  laesuram  vulneris,  cui  vix  uiiquam  adhiberi 
posset  medicina  salutis,  desiderantes  salubribiis 
remediis  evitare,  treuguas  ab  instanti  festo  Nati- 
vitatis  beati  Joannis  Baptistae  proximo  futuro  in 
quo  pracdictariim  treugiiarum  diidum  indictanim 
firmetur  teruiinus,  usque  ad  biennium  completiim 
eadem  auctoritate  jani  dictis  Romanorum,  Frau- 
ciffi,  ac  Angliae  regibns  prorogaiiuis,  et  de  novo 
indicimus,  eas(nie  |iraecipimiis  inviolabiliter  ob- 
servari  sub  eadem  excomniunicationis  [loena,  quam 
ex  nunc  in  illos,  qui  scienter  contravenerint , 
promulgamus,etc.  Dat.  Romae  apud  S.  Pelrum  id. 
Augusti  aiino  ii «. 

20.  Ne  vero  recrndesceret  bellum,  si  Adolplius 
imperii  vires  in  Philippum  converteret,  omne 
studium  coiitulit  Bonifacius,  ut  ipsuiii  ab  irrup- 
tione  omni,  impressioneciue  hostili  continerel  : 
(|uare  M;iganliiio,  Coloniensi,  Treviieiisi  archie- 
piscopis,  ac  Metensi  episcopo  partes  imposuit ',  ut 
ipsum  ab  hujusmodi  consiliis  avocarent,   ac  si 


1  E\>.  i-.ur.  XXII.  el  lib.  Privil.  Roiii.  Eccl.  hiin.  iii.  p.  11)11. 


fc.li.  cur.  XXV. 


BONIFACII   Vril   ANNDS   2.    —   CUKISTl    1296, 


191 


perstaret  in  scnlentia,  null;i  ipi^i  auxilia  suppedit)- 
rent :  non  valere  in  ea  re  cujuscuiii(|iie  saciamenti 
religiouciu,  (|uo  se  Adoipho  vel  Eduanio  aslriiixis- 
senl :  navaluruiii  se  op(a'ain,  ul  si  ()u<c  lcTsa  siiil 
imperii  jura  reslituantur.  Conlendebat  enim  Adol- 
pliiis  Burguii(ii;e  cdiniliituiu  impcrii  vecligalciii  a 
Gallis  iiijuriii  occup;itum  teueii,  iit  ex  aliis  Honi- 
facii  litteris  suo  adducendis  loco  ad  Pbilippiim 
dalis  '  constat  :  qiifc  vcro  ad  Ma},Miiilinuvn  aicliie- 
piscopuin  traiismissa?,  Iiis  verbis  couccpta;  suiit^: 

a  Bouifacius,  elc.  arcliiepiscopo  Ma^'uuliiio. 

«  Ciiiu  aiiiid  cbarissiuios  iii  Clirislo  filios  no- 
stros  Addliuiii  Roiiianoriiiii,  et  Pbilijipuni  Fraiico- 
ruiii,  ac  Eduarciuiii  Aiiglorum  reges  illustres  pro 
reformatione  pacis  ct  concordiie  inler  eos  feliciter, 
daiite  Domiiio,  provenlura,  sicut  uosli,  per  ali- 
cujus  tempons  spaliuiii  opporluua  iuslaiitia,  et 
conlinuatis  stuiliis  curaverimus  vigilare,  non 
solum  venerabilibus  fVatribus  noslris  Bcr.  Alba- 
iiensi  et  Simoni  Penestriuo  episcopis,  nobililius 
uti(|ue  Romanse  nicmbris  Ecclesia?,  sed  et  ;iliis 
solcniiiibiis  niinliis  ad  lioc  spccialiler  desliiiatis  ; 
fraleniitatem  liiam  monemus  et  horlamur  attente, 
per  Apostolica  libi  scripta  dislricte  praecipicndo 
mandanles,  (|uatenus  nostri  oneris,  nostrceipie 
sollicitudinis  iiartem,  ad  quod  es  spccialiter  evo- 
catus,  prudenter  assuineiis,  et  laiidabilitcr  jirose- 
quens,  piffidictum  regem  Romaiioruiii  efQcaciter 
animes  et  inducas,  ne  coiilra  pra'falum  regeiii 
Francife,  ac  regnum  ,  terras  et  geiitein  ejus  ad 
novitates  noxias,  vel  processus  hostiles  seu  bellicos 
actus  quo(|uo  modo  procedat  ;  quinimo  ab  iis  ]iro 
divina  el  Apostolicce  Scdis  revereiilia  peniliis  abs- 
tinere  prociires,  ac  ipsum,  si  quod  absit,  contra- 
rium  faceret,  ali(]uateiius  noii  scqiiaris,  nec  ei 
super  lioc  auxiliuiii,  consilium ,  vcl  favorem 
mipendas  ;  non  obstantibus  juramento  fidelitatis 
quo  diclo  regi  Romanorum  tencris,  aut  (]iiibus- 
cunique  [lactionibus,  iiroiiiiffniuibus,  sociclatibus, 
vel  conventionibus,  jiiramento,  vel  quacumque 
aliaHrmitatevallatis  (iiiibus  praidictis  Romaiioriim 
et  Auglite  regibus,  vel  eorum  altcri  supcr  liujus- 
niodi  negotio  quomoilolibct  sis  adstrictus ;  sigiiili- 
caturus  nobiscum  cclerilate  fideliter  et  solliciteac 
frequenter  qugecumque  su|)cr  iis  jier  nos  lacieiida 
cognoveris,  nccuon  novilales,  ajiiiaratiis,  et  alia, 
quffi  jtraesenseris  super  bujusmodi  negotiis  alteu- 
tari. 

«  Nos  euiiii  fciveiiter  intendimus  jier  vias 
pacis  iuterponere  diligeiitius  paites  noslras,  ut 
dictus  rex  Franciae,  ac  sui  ab  imperii  cessent 
injuriis,  et  quod  cjiisdeiu  iiii|)erii  bona  et  jura 
coiiservciiturilliesa.  Supcriis  itaque  sic  prudeater 
et  uliliter  datas  tibi  virtutes  a  Uoniino  exequaris, 
quod  optali  fructuscxluacooiieratioue  proveniant, 
tiKjuein  nostris  jiriefata; Scdis  aflcctibus  pioveiiiie 
giatiosior  nicrearis.  H<ec  autem,  quic  scribimus, 
peues  te  priidentcr  et  caute  sludeas  tenere  secreta, 

>  Ep.  cur.  xcviii.  —  2  liaj.  i/^,  ^y^ 


(lonec  ea  in  luceni  prodiici  qualitas  et  conditio 
excgcrint  agendoruiii.  Datum  Bomai  apud  S.  Pe- 
triiiii  II  k:il.  Ajirilis  aiiiio  u  ».  E;i(leiii  verboium 
loniia  ad  nieiiior;itos  Coloiiiciisem  elTrevireiisem, 
etepiscojmm  Metensem  scripsit '. 

21.  Ciravissimis  eliam  hisce  litleris  nisus  est 
Poiilibx  Adoljibuiu  a  siiscejito  consilio  rcvocare  : 
jirojiosiiitque  '  ob  oculos  Komaiioruiii  regis  esse 
cliciilelam  Ecclesiae  gerere,  atijue  iii  iinpios  ariiia 
exercere,  nec  jiosse  iidci  lioslium  imjictus  piojml- 
sari  ;  sed  religioiicm  adductum  iri  in  discrimen, 
si  aliciiis  bellis  se  iiivolverct. 

«  Cliarissiiiio  in  Cbristo  fllio  Adolpho  regi 
Rom;uioriiiii  illiistri. 

«Nnclcs  iiisomiies  diiximus,  labores  volunta- 
rios  ajijielenles,  ut  inter  te  et  cbarissimos  iu 
Cbrislo  fllios  uostros  Pliilipjium  Fraiicorum  et 
Eduarduiii  Anglorum  reges  illuslrcs  jicr  \iam 
pacis  vel  treugua;  possemus  prfEparare  qiiietem, 
et  tranijiiillitatciii  daie  |i0|)ulo  Cbristiano,  ne  li- 
deles  juaicipuos  eoruiiique  scquaces  iiiter  sc  ipsos 
verterent,  qui  essent  conlra  bostes  crucis  Christi 
pro  recii|)eratioiie  Terrae  Sanctae  et  inimicos  lidei 
exbibendi.  Unajirojitcr  cclsitudiiiem  tuam  moiie- 
mus,  rogamus  et  hortaniur  atlente,  per  aspersio- 
nein  saiiguiiiis  Jcsu  Clinsti  tibi  dislriclius  injun- 
geiitcs,  qiiatcnus  jiraedictum  rcgciii  Fraiicorum, 
aut  reguiim  ejus  bostiliter  noii  iuipugnes  ;  sed 
regalis  luus  aniiiius  condesceudat  et  inclinetur  ad 
paccm,  vel  saltcmad  trcuguas  longasct  congruas, 
quibus  pendentibus  elficaciter  jiossit  de  jiace  , 
praesertim  in  iioslra  jirieseutia,  jier  solenines  iiun- 
tios  iiaitium  tr;iclatus  liabcri  ;  jirudenter  alten- 
denles,  quod  Roinani  imperatores  et  reges,  qui  pro 
tcuijiore  assuiiiuntur  ad  tanla!  fastigium  dignitatis, 
spccialiter  assuiuuntur,  ut  siiit  advocati  Ecclcsice 
ac  jiraecipui  defeiisores,  et  ut  hostes  fidei  conte- 
rant,  ct  subdaiit  lidei  barbaras  natioiies  adnoslram 
etfidclium  paceiii  pcijietiiaimijua'  bona  comniode 
provcnire  non  iiosseut,  iutcr  se  dissidentibus  jirin- 
cipibus  et  pojnilis  Cbristiaiiis.  Datum  Anaguiae 
XV  k;il.  Septembris  aiiiio  ii  ».  Uuo  vero  jiotentius 
frflBiium  ad  coerceudos  illius  conatus  iiijiccret 
Boiiifacius,  incussa  gravissiniarum  censuraruin 
religione  armis  teinjierare  jussit '.  Tuin  Fraiico- 
rum  et  Aiiglorum  reges  ursit ',  ut  controversias 
aequitate  componerent,  niittercntijue  oratores  ad 
Sedeiii  Apostolicam,  futuram  concordio;  iiilerpre- 
teui  ;  cujus  judicio  rcm  jicrmitterent. 

•2-2.  Co/istttutio  Boidfacii  ad  reprimendos 
principes  ub  iniquis  exactionibus  in  clerum,  unde 
refjis  Anglice  furores.  —  liiter  htec,  cuiii  hi  jiiin- 
cipes  ob  gravissinios  sumjitiis,  qui  in  bello  pro- 
fundeudi  erant,  aliique  (ardebat  uamque  discor- 
diis  Occideus)  in  Ecclesiasticos  grassarenlur,  bo- 
naque  Ecclcsiariim  diriperent,  et  Cliristi  ojies  ad 
perdendos  Christi  fideles  converlerent,  miserrima 


>  Reg.  posl  eamd.  Ep.  —  =  KoJ.  1.  x.\ix.  Ep.  cur.  xcii.  —  ' 
cur.  Lxxiviii.  —  *  Ep.  xc,  xci. 


Ep. 


192 


BONIFACII   VIII    ANNUS   2.    —    CHRISTI    1296. 


erat  clericoruin  condilio,  qui  ubique  principuni 
ciipiditati,  ministrorum  avaritiEe,  exactoruni  cru- 
delitati  ac  pra3(l;c  crant  cxposili  :  quare,  Bonita- 
ciiis,  quem  tuendarum  Ecclcsiarum  onus  jire- 
mebat,  ex  cardinalium  consilio  Coustitutionem 
edidit  ',  qua  vctuit  prtcsulibus,  clerieis  ac  religio- 
sis  viris  vccligalia,  deciinam,  vel  vigLsimam,  aut 
centesimain  sub  quocumque  niutui,  doni,  sub- 
ventionis,  aut  subsidii  nomine,  aliove  quoesito 
fuco  et  colore  sine  facultate  Sedis  A|iostolicae  priii- 
cipibus  solvere  :  solventibiis  vero  atque  exigen- 
tibus,  aut  in  locis  sacris  deposita  occupantibus, 
analliematis  religionem  incussit,  ac  legatis  Apo- 
stolicis  Albanensi  et  Penestrino  episcopis  partes 
injunxit",  ut  eam  Conslitiitionem  in  Galliis  et 
Anglia  promulgareiit,  ac  praisules  ad  eam  servan- 
dam  adigerent.  Litterarum  porro  inilium  bujus- 
modi  esl  :  «Conslitutioiiem  de  fratrum  nostrorum 
consilio  nupcr  edidimus  pro  Ecclesiarum  releva- 
tione  ac  libertate  ipsarum  quae  incipit  :  Clericis 
laicos,  iniestos  o|-pido ,  ctc.  Datum  Aiiagnise 
XV  kal.  Septembris  anno  u  ». 

23.  Effudere  graves  in  eam  Constitutionem 
querelas  politici,  quani  cum  in  sensum  iniquio- 
rem  detorqiierent,  soluta  fuisse  a  Bonifacio  plu- 
rlbus  aliis  Constitutionibus  exurta  anibigua  visuri 
sumus.  Juste  vero  editam  a  Pontiflce  testatur  Jor- 
danus  ',  qui  de  exercitis  in  Galliis  extorsionibus 
heec  tradit  :  a  Rex  Francia;  propter  guerras  graves 
exactionem  pecuniaruin  posuit  ,  quse  malatolta 
vocabatur  :  et  primo  super  mercatores  tantuin, 
postea  centesimam,  postea  (luinqiiagesimam,  tam 
a  sa'cularibus  quam  a  clericis  accepit :  propter 
quod  Bonifacius  in  reges  et  principes,  a  clericis  et 
Ecclesiis  talia  auferentes  absque  paiiai  licentia, 
sententiam  excominunicationis  lulit  ».  Vexatum 
geque  atrociter  in  Anglia  clerum  consentiunt  An- 
gli  bistorici  ,  e  quibiis  Polydorus  *  :  «  Bonifa- 
cius  YIII  Romanus  Pontifex,  ;inimadvertens  prin- 
cii^es  Cliristianos  avare  5t  percrebro  sine  justa 
causa,  nova  (|uotidie  sacerdoliorum  fructibus  im- 
ponere  vectigalia,  atque  sine  fiiie  arbitratu  suo  de- 
cimam,  vigesiinamve  eorum  parteni  tributi  no- 
mine  imperare,  immunitatis  ordinis  sibi  consu- 
lendum  staluit.  Itaque  habito  Lugduni  Concilio, 
(errat  in  eo  auctor,  quem  sequitur  Genebrardus', 
nec  enim  ob  id  Bonifacius  Lugduni  celebravit 
Coiicilium,  sed  Anagniae  e  cardinalium  consilioid 
sanxit),  interdixit,  ne  pust  hac  principes  sacerdoti- 
bus  tributa  imponerent,  neve  illi  imposita  confer- 


'  Eod.  1.  n.  E|i.  ciir.  XJI.  cxt.  c.  clericis  laic.  de  immuii.  Eccl. 
jn  6.  —  *  Lib.  i.  Ii|i.  ciir.  Lxxxix.  —  ^  Jord.  Ms.  Val.  sikii.  num. 
1960.  —  *  Polyd.  1.  XVII.  —  ^  Geneb.  in  Chron. 


rent  injussii  Romani  Pontificis.  Id  preescriptum 
extat  in  libro  tertio  libri  sexti  de  immunitate  Ec- 
clesiaium  caiiile  tertio  :  qiiod  tametsi  non  erat 
iuiiiuiim,  fuit  tameii  apud  Anglos  magnx*  causa 
discordia!».  Etquidem  refertWestmonasteriensis', 
dum  Aiigliffi  rex  ingentes  bLllicos  instruebal  ap- 
paralus  non  ad  Maliumeticum,  sed  Clirislianum 
sanguinem  fudendum,  a  popiilo  ingens  auruin 
subsidiarum  elicuisse  (t)  ;  a  clero  vero  repulsam 
passum.  Tum  quae  sint  consecuta  subdit  :  «  Com- 
mofus,  inquit,  rex  indixit  eis  tenipus  consultandi 
super  meliori  responso,  sua?  voluntati  gratius, 
acceptando.  Inlerim  fecitrexsigillari  omnia  Eccle- 
siasticoruin  ostia  horreoriim  :  qute  dum  fierent, 
mandavit  arcbiepiscopus,  (is  erat  Robertus  Can- 
tuariensis),  Bullam  Apostolicam,  inhibentem  sub 
poeiia  exconimiinicationis,  aliquam  collectam  ex 
Ecclesiasticis  proventibus  regi  vel  cuivis  alii  prin- 
cipi  concedi,  per  cathedrales  Basilicas  divulgari  ». 
PIuribus(]ne  interjectis,  de  babita  Synodoaddit: 

«  Die  S.  Hilarii  celebravit  arcbiepiscopiisCon- 
cilium  suum  cum  coepiscopis  suis  suffraganeis 
Loiidini  in  Ecclesia  S.  Pauli.  Quibus  tractanlibus 
per  dies  oclo  super  postulatiune  regia,  nou  inve- 
nerunt  iter  rectum  nec  modum  excliisivae  senten- 
tiaj,  si  aliqui  vel  quffisito  colore,  vel  aliquo  tilulo 
quippiam  contulissent  :  etiamsi  plurimi  clerici 
aulici  curlalesque  accessissent,  qui  postulatis  con- 
silium  dederant  et  favorem  :  qu£e  omnia  regi  per 
episcopos  aliosve  nuniios  sunt  relata.  Qui  statim 
mutatiis  In  crudelem  ;  perversa  regali  sequalitate 
in  tyraiinidem,  liceiitialis  suis  fainulis,  obviantium 
clericonim  religiosorumque  virorum  quasi  modo 
hostili  equitaturas  sibi  arripere  meliores  ;  prohi- 
bitis  insnper  placitatoribns  in  lege  sua  peritis  co- 
ram  baronibus  de  scaccario,  seu  ante  quemvis 
alium  justitiarium  sajcularem  pro  personis  Eccle- 
siaslicis  allegare  ;  Ecclesiasticos  ministros  censuit 
siia  iiace  indignos.  Mandavit  etiam  singulis  ordi- 
natis  ,  sponte  offerre  sibi  suorum  proventuum 
quintam  partem,  aut  invite  cedere  omnibus  bonis 
suis. 

a  Hiiic  mandato  primitus  obtemperaverunt 
quidam  tonsurati  in  curia  regali  pra;Iati,  in  cura 
vero  animarum  Pilati  manifesti,  ut  inducerent 
jiari  modo  animos  ca?terorum.  Quo  facto  seisita  ' 
sunt  i^rotinuspermanus  vicecomitum  omnia  bona 
clericorum  mobilia  et  immobilia,  sufier  laicum 
feudum  inventa,  atque  flsco  regio  tifulata  cum  su- 
perabiindanti  molestia  suis  ablatis  libertatibus , 
qiias  piffidecessores  reges,  Christianitatis  conser- 
vatores,  Ecclesiis  contulerant  auctores  bonorum. 

'  Wesl.  Flor.  Ilist.  hoc  an.  —  2  ij  est,  occnpata. 


(1)  Concilium  Loiulinense  in  quo  Anglia;  prajsules  deliberarunt,  utrum  regi  collectam  ei  proventibus  Ecclesiaslicis ,  poscenli  obtempe- 
randum  esset,  ad  seqiieiitfm  aiimiiii  lianslerendum,  non  ambigue  asserit  Trivcttus,  (ini  in  Aunalibu-t  suis  anno  setiuenti  illud  collocal,  et  res 
ipsa  demonstrat,  cum  Boniiacii  Coiislituliu  de  non  solvcndis  saxuhiribus  pruiciiiilms  licclcsiaslicoruiii  bunoruiu  collcctis  data  sil  Auagiiia3 
XV  kal.  Septembris,  auno  secundo  Ponliticatus,  id  est,  anno  Mcr.xcvi.  Concilium  crgoLondinense  die  festa  S.  Hilaiii  seu  die  xiv  Januarii, 
occasioue  hujus  Constitutionis  celebratum,  ad  sequentem  annum  iiccxcvii  pertinet.  Mansi. 


BONIFACII    VIII    ANXnS   "2.    —   CHRISTi    ]296. 


m 


Et  quo(i  ncquiiis  est  ferciulum  ,  ni^preliab.intur 
ipsorum  facultates  emptorii)Ms  <)iiantocius  expo- 
nendic.  Nec  securi  audeliant  clei'i(  i  (;(|uitare,  nisi 
in  inajori  conventu,  proi>ter  niilituin  iu  ciericos 
violentiam,  a  rege  licentia  data.  Sed  et  omnia 
bona  arclii('|iiscopi ,  mobilia  et  innuobilia  capta 
sunt  in  rnanu  regis.  I[»se  quidein  sustinuit  i^atieu- 
ter.  Igitur  clero,  sicut  supradictum  cst,  passo  in 
corpore,  passus  esl  et  rex  in  aiiimo.  Hiuc  dolor  et 
metus  oiunium  prselatoruin.  Hi  naui(|ue  in  per- 
plexitate  maxiina  constituti  sunt,  ut  si  quidquam 
concederent,  sententiaiii  excommuiiicalioiiis  iii- 
currerent  ipso  facto  ;  et  si  non  darenl,  iion  efTu- 
gerentiinmisericordes  manus  ipsorum  praBdonum. 
His  madefacti  adversitatil)us,  pro  se  ipsis  anxii , 
pro  grege  sibi  conimisso  iiiconsolabiliter  mojstifi- 
cati,  tanquam  non  habente  alimoniam  ingrueiite 
fame ,  neccssario  saeculum  repetere  qua3sieruiit 
proteclionem  regis,  ratiocinio  niagno  redemptis 
(redimentis)  ».  Hujus  vero  sceleris  veniain  Eduar- 
dum  tluentibus  ex  oculis  lacryiiiis  a  clero  flagi- 
tasse  publice,  sequeuti  anno  dicemus. 

24.  Philippum  regem  parceneticis  litteris  mo- 
net  Bonifacius  ad  rescindendam  legem  Ecclesice 
libertati  adoersam.  —  Nec  minus  meniorata  Con- 
stitutio  pupugit  alios  princi|)es,  (|uorum  iicenliffi 
fraBUiim  injiciebatur,  ac  prae  Cieteris  Pbilippum 
Francorum  regem  cum  sibi  ea  Constitutione  Ec- 
clesiaslicorum  siibsidia  eripi  putaret,  quae  ad  su- 
stinendain  belli  graTissimi  molem,  in  se  Germania, 
Anglia  ac  Belgio  conjurantibus,  erant  necessaria, 
atque  ad  repungenduin  Boiiifacium,  subducendas- 
que  curiaj  Romanae  opes,  quae  ex  Galliis  conflue- 
bant,  per  speciem  Gallias,  opibus  ad  alias  provin- 
cias  ac  soepius  ad  hostes  deportatis  ,  exhauriri 
atque  ad  inopiam  redigi,  legem  tulit,  ne(|uisex 
regno  pecunias,  gemmas,  equos,  aliaque  nonnulla 
efferret.  Attuiit  ea  res  graviorem  Bonifacio  clolo- 
rem,  ut  ex  ejus  litteris  querelarum  plenis  iiquet : 
atque  hsec  prima  origo  ingentium  discordiarum, 
qua;  postea  Bonifacium  inter  et  Philippum  magno 
scandalo  eruperunt.  Interea  post  gravia  monita, 
quibus  ipsum  ad  sectanda  majorum,  qui  adeo  Ec- 
clesiasticam  libertatem  auxerant  ,  provocavit  ' , 
objecit  non  carere  ingrati  animi  vitio,  (|ui  post 
impensos  suinmos  labores  in  deterreiido  ab  inva- 
dendis  Galiiis  Romanorum  rege  hanc  vicem  re- 
penderet  :  atlenderet  quo  pede  pergerent  ipsiusac 
suorum  res,  non  modo  siadversariam  Sedem  A[io- 
stolicam  experiretur,  sed  etiam  si  ab  ipsa  tantum- 
modo  desereretur  :  Germanis,  Anglis,  Hispanis, 
Gallias  cingi,  tot^iue  sustinendis  hostibus  ini[)arcs 
futuras:perpenderetoffeiisos  abeofinitimos  reges, 
Anglum  Vasconiam  sibi  ereplain  repetere,  Germa- 
nuin  pra'ter  Ctctera  comitalum  Burgundiie  an- 
nexum  olim  iiuperio  reposcere,  nec  ipsos  seiiten- 
tiam  Sedis  Apostolicae  recusare  :  nou  sui  fuisse 
aiilini,  subsidia  Ecclesiarum  illi  ad  tueiiduin  re- 

'  Lib.  II.  Ep.  cur.  xcTiil. 

Akk.  —  ToMUS  XXlll.  —  Rayk.  IV. 


gniim  eripere,  ciiiii  pro  co  defendendo  cruccs  et 
calices  potius  A|iostolicaSedes  consumptura  essct. 
Dciiium  hoilatus  est  ne  se  iiiiprobis  consiliis  cir- 
cuinveiiiri  ac  siiboriiiui  pateretur,  se(|ue  episcn- 
puiii  Vivariensem  ad  ea  com|)onenda  mittere  si- 
gnificavit: 

2b.  ((  Regi  Francoruni  illustri. 

0  InefTabilis  ainoris  dulcedine  sponso  suo  , 
([ui  Christus  est,  sancta  inater  Ecclesia  copulata, 
dotes  et  gratias  ab  i|)so  siisce[)it  aiii[>lissiinas  , 
ubertate  fcecundas,  et  specialiter  inter  eas  beneQ- 
ciumlibortatis.  Voluit  eiiiui  peramabilcin  sponsam 
ejus  libere  fidelibus  |>o[iu!is  jiraiesse  dominio,  ut 
velut  iii  filios  liaberet  more  inatris  in  singulos  po- 
testatem,  ac  eam  ciincti  cuni  flliali  reverentia 
taiiquain  universalem  nialrem  et  doininam  hono- 
rarent.  Quis  itaque  illam  offendere  vei  provocare 
injuriis  non  [lavescet  ?  Quis  ausum  credulitatis 
assumet,  sponsuiii  in  S[)onsac  contumelia  non  of- 
fendi  ?  Quis  Ecclesiastica)  libertatis  infractor  con- 
tra  Deum  et  Uominum  cujusvis  defensionis  cly- 
peo  protegetur,  ut  su|)ernae  virlutis  malleo  com- 
minui,et  redigi  iiequeatin  pulverem  et  favillam? 
Non  avertas,  o  fili,  a  voce  patris  auditum,  quo- 
niam  ad  te  [laternus  sermo  de  dulcedine  |)ectoris 
cum  amaricatioiie  dirigitnr  ,  quam  audila  novi 
casus  emersio  inlrodiixit.  Tua  enim  interesse  con- 
spicimus,  altenta  mente  suscipere  quae  scribuntur. 
Ad  nostrum  siquidem  niqier,  noii  sine  grandi  ad- 
miratione,  quininio  turbiitione,  pervenilauditum, 
quod  tu  consilio  dece|)tabili  ductus,  ut  credimus, 
et  uialigno,  Constilutionem  taleni  iis  diebus,  ut 
asseritur,  edidisti,  cujus  et  si  patenter  verba  non 
exprimant,  suadentium  tamen  eam  fieri  (utinam 
iion  edentis  fuisse  videtur  inteiitio!)  impingere  in 
Ecclesiaslicam  libertateiii,  i|isaiiique  in  regno  tuo, 
ubi  vigere  solet  ab  olim  quoad  Ecclesias  etEccIe- 
siasticaruiii  personarum  boiia  (ut  de  nobis  et  fra- 
tribus  nostris  sul)  silentio  taceamus  ad  pra?sens) 
voluisse  subvertere,  non  siue  gravi  tua  nota  ma- 
gnoque  discrimine,  ac  tuorum  gravaniine  subje- 
ctorum,  et  aliorum  etiaiii,  qui  solent  in  regno 
praedicto  hactenus  conversari. 

«  Cum  igitur  intersit  veri  patris  consilium 
pro  filiis  capere,  boiii(|ue  pasloris  crrantes  oves  a 
devio  revocare,  diligentis  amici  suadere  salubria, 
etin  summo  militaiitisEccIesiie  jiistitiac  solio  prae- 
sidentis,  non  soluin  omne  inalum,sed  et  mali  spe- 
ciem  in  subditis  dissipare;  nos,  qui  Pastoris  pasto- 
rum  et  Jesu  Cbristi  Filii  summi  Patris  a^terni, 
licet  imineriti,  ejus  faciente  clementia,  gerimus 
vices  in  terris,  et  in  excelso  solio,  summi  Aposto- 
latus  videlicet,  |)racsidemus  ;  teque  i)ra>cipua  sin- 
ccritate  prosequimur,  et  prosecuti  sumusab  olim, 
dum  nos  niiiior  stalus  liaberet;  horiim  circa  te 
oificia  pio  allectu,  et  elficaci  sludio  [irovidiiiius 
exeqiienda,  prote  lilio  [iriedilectosalubre  caj)icndo 
cousiliuiu,  teque  ab  iuvio  revociiiido,  iii  i[uod 
coiisilii  te  deviasse  creditur  iinpulsio  fraudulentis 
(fraudulenti),  ac  dissipando  notam  malum  et  malis 


194 


BONIFACII   VIII    ANNUS   2. 


CHRISTI    I29fi. 


(mali  et  mali)  speciem,  quse  consiilenliuin  mali- 
gnorum  temerarius  ausus  iiniiixit;  prajserlim  si 
ad  iioc  Conslilulioiiis  pr.xMniss.c  rofcratiir  iiileiilio, 
ad  quod  lala  crcdilurscciuKluiii  eorum  iiitenlum, 
qui  eam  fieri  dolose  ac  improvide  suaferuiit. 

26.  «  Non  dcbiiit,  flli,  anima  lanli  regis  in  taie 
venire  consilium:  noii  decait  excellentiffi  tiuc  |)rii- 
dentiam  abire  in  consilio  talium  impiorum,  qui, 
ut  fluctues  flagilant,  et  te  ut  demergaris  impin- 
gunt  :  sed  sallem  poslqiiam  super  lioc  tuos  ociilos 
paterno  luniine  aperimus,  stare  non  debes  in  via 
talium  peccatorum  ;  scd  attentius  pra^cavere  te 
convenit,  ne  impulsu  pravoruin  actuiim  tui  solii 
calhedra  peslilentia;  dici  possit.  Nec  licuit,  nec 
etiam  expedivit,  quod  ad  tuam  coiisiilerationein 
pateret  iiigressus,  lua  et  dicti  regiii  moderni  lem- 
poris  qualitate  pensata,  tam  iiisolita!  quam  inde- 
bitic  novitati,  per  quam  de  regno  noii  oriundis 
eodem  conversandi  in  ipso,  mercimonia  licita,  et 
aclus  non  prohibitos  cum  libertale  solila  exercendi 
via  i)raecluditiir  et  adilus  dencgatur  in  iiiulloruiii 
eteliam  subditorum  tuorum  uonleve  dispendiuin 
et  gravamen. 

«  Ipsi  quidem  subditi  adeo  sunt  diversis  oiie- 
ribus  aggravati,  (|uod  eorum  ad  le  solito  (solila) 
et  subjecta  multum  pnlalur  rciriguissc  devotio; 
et  quanto  amplius  aggravantur,  tanto  potius  im- 
posterum  refrigescet  :  nec  parum  amisisse  cen- 
setur,  qui  corda  perdit  subjeclorum.  Habcl  iiiler- 
dum  usus  sa}cularium  princiiium ,  vel  abusus, 
hoslibus  de  siiis  terris  sublrahere  commoiia,  et  ut 
ad  inimicorum  terras  subjecli  non  transeant,  iiec 
suarum  terrarum  bona  jiortentur  ad  illos  :  sed  sic 
generalem  proferre  senteiitiam,  ut  (uIisti,non 
solum  reprobalur  in  subdifos,  sed  eliam  in  exteros 
cujuslibet  nalionis.  Non  videris  (videtur)  oculalcC, 
fuse  (fui?se)  prudentia?,  qui  praBteritorum  non  me- 
minit,  praesentia  non  respicit,  nec  habet  ad  futura 
respectum  :  et  si ,  quod  absit,  fueril  condeiilis 
intentio,  ut  ad  nos  et  fratres  noslros,  Ecclcsiarum 
prffilalos  Ecclesiasticasve  personas,  et  ipsas  Eccle- 
sias,  ac  nostra  et  ipsorum  bona  non  soluin  in 
regno  tuo,  sed  conslitutorum  ubilibet  extendalur, 
hoc  noii  soluni  fuisset  im|)rovidum ,  sed  iiisa- 
num,  velle  ad  illa  temerarias  manus  extendere, 
in  quibus  tibi  sfficularibusijue  principibus  nulla 
est  atlribula  poleslas;  quin  polius  ex  hoc,  conlra 
hbertatem  eamdem  temere  veniendo  ,  in  ex- 
communicatioiiis  sententiam  promulgati  canonis 
incidisses. 

27.  a  Vidc,  fili,  ad  quod  praemissi  tui  consi- 
liarii  te  duxcrint,  ut  sacramcntoruin  Ecclcsiasti- 
corum  pcrccplione  ac  parlicipatioiie  privalus  ad 
tam  jiericulosi  status  ignominiam  devenires.  Vita- 
vit  hoc  progcnitorum  tuoruni  sancta  devolio  ad 
Ecclesiaslica  sacrainenta,  ct  |)romptiliido  rcveien- 
tia;  ad  Apostolicam  Scdeni,  et  a  tc  his  temporibus 
maxime  vitanda  fuissent,  dum  circa  tiia  et  ipsius 
regni  tui  honorcs  et  connnoda  procuianda,  et  evi- 
tanda  dispendia  sic  attcnte,  sic  laboriose,  sic  solli- 


cite  vigilamus :  ad  quod  enim  venerabiles  fratres 
noslros   Bernardum   Albnnensem ,    et   Simonem 
Pcnestrinum  episcopos,  nobilia  utiijue  Romanaj 
menibra  Ecclesiae,  ad  te  ac  tmiin  acAiigliaj  regem 
et  rcgna  transmisimus:  ad  quod  etiam  Senensem, 
ct  Pnpicnsem  episcopos,  ac  bonai  memoriae  Regin, 
archiepiscopiim   ad  AlemaiiniaB   regem   duximus 
destinandos;  mnlliplicatis  nihilominus  aliis  nun- 
tiis,  ad  diversas  pnrtcs  propterea  destinatis.  Nonne 
pro  tua  et  regni  lui  prociiranda  saliite,  ac  adver- 
sitate  vitaiida  noctes  insomnes  duximus,  et  subi- 
miis  intolerabiles    quasi    labores,   postquam   ad 
Apostolaliis  apicem  coeleslis  dispositio  nos  vocavit? 
Nonne  quolidianis  tractatibus  et  sollicitiidinibus 
pro  tiiisagendis  insislimus  sineintermissionelabo- 
rum?  Certe  non  condignum  pro  iis  nobis  offers 
retrihiitionis   effectum,  non  Eccksi;c   matri   lute 
pro  grandibus  tibi,  et  progenitoribiis  luis  impen- 
sis  muneribus  graliarum,  et   grala  vicissiludiiie 
correspondes,  si    pncdiclce  Coiislitutioiii    credita 
ingeratnr  inlentio;   (|uinimo  nobis  et  ipsi  mala 
pro  bonis,  et  amara  pro  dulcibus  reddidisses,  ver- 
sutiis  erga  nos  ct  illam  incantiis  inertus  (inhcE- 
rens),  ut  a  le  provocaremur  injuriis,  et  provocati 
colluctaremiir  ad  invicem  in  qnerelis,  ac  si  etiam 
Dei  et  Ecclesiffi  adversantiam   non  curares;   iion 
consideraiis  provide  circumposilaregno  tuo  regio- 
nes  et  rcgna,  voliintatem  et  statum  prEesidentium 
in  eisdem,  neque  tuorum  conce[)tus  foisitan  sub- 
ditorum  constitutorum  in  diversis  partibus  regni 
lui. 

«  Leva  in  circuilii  oculostuos,  et  vide  :  cogita 
et  rcpensa  Romanorum,  Angliie,  ac  Hispaniarum 
regna,  quae  quasi  undique  te  circunidant,  eorum- 
que  potentias,  ac  strenuitalem,  et  mullitiidinem 
incolarum  ;  el  patenter  agnosces,  quod  iion  fuit 
tcnipus  acceptabile  ,  non  dies  salutis ,  diebus 
islis  nos  et  ipsam  Ecclesiam  punclionibus  tan- 
gere ,  talibus  pertiirbare  puncturis  :  nec  revo- 
care  dcbiiisscs  iii  dubium  quod  nostri  el  Ec- 
clcsia;  adjutorii  et  favoris  sola  subslraclio  in 
tantum  te  debililaretac  tuos,  quod  ut  CcBlera  tua 
perinde  omittamus  inconimoda ,  persecutiones 
adversas  ferre  non  iiosses.  At  ubi  nos  libi  et  eam- 
dem  Ecclesiam  adversarios  efflceres  principales, 
adeo  uostra  et  ejusdem  EccIesicB,  ac  aliorum  pra;- 
dictorum  provocalionis  gravior  hbi  sarcina  red- 
deretur,  (piod  ad  cjus  pondus  tui  efflceretur  hu- 
meri  iinpoleiitcs.  Absit  quod  insolentia  consiliario- 
rum  tuoruiii  ad  taulumexlermiiiii  pnecipilium,  te 
deducat.  Absit  quod  tuis  sensibus  qufevis  iucale- 
scat  diirilies  ad  tnlia  prorumi^endi.  Absit  quod 
gratus  olim  filius  tain  giavilcr  niatri  reddatiir 
exosus,  el  quod  suis  demeritis  solita  dulcedinis 
ubeia  subtraliere  sibi  ex  necessitale  cogalur,  et 
qiiibiisvis  iicriculosis  evenlibus  exponcre  vel  relin- 
qucre  iion  adjutum.  PrcTjiara  in  judicio,  fili  cha- 
rissime,  nicntein  tuam,  et  discerne  ac  judica  quid 
Apostolica3  Sedi  conccptiis  ct  considcrationis  ad- 
vencrit,   dum   diebus  istis  circa  discussionem  et 


BONIFACII   VIII   ANNUS  2. 


CHRISTl    1296. 


195 


examinationem  miraculorum,  quae  ad  invocatio- 
neiu  claiK  memoriae  Ludovici  avi  tui  facta  dicun- 
tur,  cnm  noslris  fratribus  vacaremus,  lalia  nobis 
xenia  pricsentasti,  talia  pn-Bmisisti  doua,  quibus 
Domiuuui  ad  iram  provocas,  et  iudignationeiu 
noii  soliim  noslram,  sed  el  ipsius  Ecciesiaj  prome- 
reris.  Cur  de^^enerat  tuic  clemenlia  juventutis  a 
felicibus  actibus  |irogenitoruin  tuoniiu  ,  quibus 
dictaiu  Sedem  fide  pura ,  et  devolione  sincera 
summis  ab  autiquo  studiis  coluerint,  se  ipsius 
beneplacitis  coaptando?  Snccede  virtutibus,  qiiae- 
sumus,  qui  siiccedis  et  regno,  nullam  imiiiixlurus 
macuiam  excellentis  sui  luminis  clarilati. 

28.  a  Quod  si  forsan  ad  iniqus  suggestionis 
instantiam  assiimpseris  causani  edeudceCoustitu- 
tionis  ejusdem  praetextu  nostrae  Conslitutionis, 
quam  nupt-r  pro  Ecclesiaslica  edidimus  libertate, 
talis  profecto  taui  suggestorum,  (|uam  suggusti 
motus  nulius  fulcitur  auxilio  ratiouis  :  Consti- 
lutio  enim  nostra,  si  ad  rivalem  sensum  postposito 
conjuge  nou  Irahatur,  id  si  beue  perpeuditur  stu- 
tuit,  quod  alias  per  sanctiones  canonicas  est  sta- 
tiitum,  licet  pcenas  contra  transgressores  adjece- 
rit,  iioniiullis  escomiuunicatis,  qiiasi  vilio  peccare 
desinentibus  potius  forinidinc  poenee,  quam  amore 
virtutis.  Non  enim  prscise  statuiinus,  pro  defen- 
sione  ac  necessitatibus  tuisvel  regnitui  ab  eisdem 
pnclatis ,  Ecclesiaslicisve  personis  pecuniarium 
subsidium  non  prajstari,  sed  adjecimus  id  non 
fieri  sine  nostra  licentia  speciali,  adduclisin  con- 
siderationem  uostram  exactionibusintolerabilibus 
Ecclesiis  et  j^ersouis  Ecciesiasticis,  religiosis  et 
saecularibus,  dicti  regui  ab  officialibus  tuis  aucto- 
ntate  tua  iinpositis  atque  factis  ;  de  {iituris  pntius 
verisiiniliter  forniidantes,  cum  ex  prteteritis  certi- 
tudo  praesumi  valeal  de  futuris  :  sed  te  non  novi- 
mus  ad  tales  exactiones  auctoritate  fulcitum  , 
cujus  auctoritatis  abusuiii  in  te  ac  (juolibet  prin- 
cipe  saeculari  diviua  et  humana  jura.  quiuimo 
judicia  detestanlur  :  cum  tibi  pro  tua  et  succes- 
soruiii  tuoruni  salute  ad  perpetuam  rei  memo- 
riam  praesenlibusnuntiamus;  iiuilique  suggerenti 
contrariiim  fidem  adhibeas,  quinin.o  nec  praesles 
auditum. 

0  Objicias,  si  quando  per  te  vel  progenitores 
tuos  pro  necussitatibiis  dicti  regni  ad  eauuiein 
Sedem  habitus  sit  reciirsus,  et  inanis  ptrtrausierit 
petilio  aures  ejus,  quin  fueritis  efficaciter  exau- 
diti.  Ubi  regni  nempe  gravis,  quod  absit,  praedi- 
cti  necessitas  iinmineiet,  neduin  ab  ipsius  prajla- 
tis,  et  personis  Ecclesiasticis  tibi  vel  ipsi  Sedes 
eadein  concederet,  ac  faceret  subveniri;  verum 
etiam  si  exigeret  casus,  ad  calices,  cruces,  aliaque 
propria  vasa  sacra  mauus  extenderet,  priusquam 
tantum  et  tale  regnum,  tamipsi  fideicliariim,  inio 
cliarissimum,  et  ab  antiquo  de\otuin  exponeret 
miuoris  cura;  defectni,  quo  niinus  ab  ea  efficacis 
defensionis  pissidia  sortiretur. 

29.  («Nuncautem,  amantissiinefili,  considera 
quisrex.quisve  princeps  reguum  tuuiii  i;on  inipu- 


gnatus  a  te,  vel  non  offensus  impugnat.  Nonne  rex 
Romanorum  luisse  occupalas  a  te  tuisque  pra^de- 
ccssoribus,  seu  occupatas  teneri  civitates  et  tcrras 
seu  limites  ad  imperium  pertinentes  cum  instan- 
tia  con(|iieritiir,  ct  spceialiter  Burguudiae  comila- 
tum,  quod  notum  est  fore  feudiim  descendens  ab 
imiieiio,  et  recognoscendum  ab  ipso?  Nonne  clia- 
rissimus  in  Cliristo  filius  noster  rex  .\nglia;  illu- 
slris  de  nonnuUis  terris  GuasconitB  asserit  illud 
idem?  Numquid  super  iis  dicti  reges  denegant 
stare  juri?  Numquid  Apostolic;c  Sedis,  quK  Chri- 
sticolis  omnibus  pra;eminet,  judicium  vel  ordiua- 
ti(mem  recusant?  Dumque  in  eos  super  iis  ipsi 
pcccaie  te  asserunt,  de  hocjudicium  ad  Sedem 
canidem  non  est  dubium  [lertinere.  Profecto  qui 
contra  dictos  reges  assumptionis  et  prosecutionis 
malum  dederunt  consulendo  vel  inducendo  con- 
silium,  daut  jiericulosiorem  progressum  :  nec  est 
habenda  fiducia  super  hoc  verisimihter  boni  finis, 
cum  ea,  quae  mala(malo)  sunt  inchoata  principio, 
ut  frequcntius  vix  bono  exitu  peragantiir.  Pone 
in  recta  statera  animarum  pericula,  corporum 
cffides,  expensarum  voragines,  dannia  rerum,  quae 
occasione  assuniptionis  et  tiiorum  processuum 
eveuerint,  rationis  sequens  judicium,  et  non  im- 
pelum  voluntatis,  a  malorum  consiiiariorum  in- 
sidiis  elongalus;  et  tuuc  manifeste  cognosces,  te 
fuisse  deceptum,  nec  expedivisse  te  talia  assum- 
psisse. 

30.  a  Quid  ergo  tibi  accideret,  si  quod  absit, 
Sedem  ipsam  ofleuderes  graviter,  eamque  hostium 
tuorum  coustitueres  adjutricem ,  quiu  potius 
conlra  te  faceres  principalem?  Cuin  nos  et  fratres 
nostri,  si  Deiis  ex  alto  concesserit,  parati  simus 
uon  solum  persecutiones,  damna  rerum,  et  exila 
(exilia)  sustinere,  sed  et  corporalem  mortem  sub- 
ire  pro  Ecclesiastica  libertate.  Sunt  et  alii, 
sicut  ad  nostram  notitiam  est  deductum,  qui 
nialigne  surrepunt,  dicentes  :  Jam  non  poterunt 
jirtBlati  et  person;t'  Ecclesiasticae  regni  tui  servire 
de  feudis,  vel  subventiones  facere,  in  quibus  feu- 
dorum  ratione  tenentur  :  jam  non  poterunt  uiium 
sciplium,  unum  equum  daie  liberaliter  legi  suo. 
Non  fertur  ad  tales  et  consimiles  interpretaliones 
subdolas  dictae  nostra;  Constitutionis  intentio  :  tam 
falsidicos  inter|)retes  noii  admittit,  sicut  ha;c  ple- 
nius  aliquibus  luis  uuntiis  et  familiaribus  vivae 
vocis  oraculo  sajpins  duximus  exponenda. 

31.  a  Quantumlibet  autem  per  subdolos  im- 
pulsus  versatus  sis,  ut  caderes  ob  pra.'dicta,  et  ea 
nos  turbaverint,  et  ad  indiguatiouem  non  sine 
ratione  moverint,  nos  tamen  paterui  amorissoliti, 
ac  eadem  Ecclesia  te  sui  uteri  filiuui  oblivisci  non 
possumus,  quin  suspenso  rigore  te  iu  benediclio- 
nibus  praevcniendo  dulccdinis,  et  via  mausuetu- 
diuis  prosequendb,  experiaiiiur  primitus  (]uam  re- 
verenter,  quam  efficaciter  nionita  pateina  susci- 
pies,  et  medicamenta  curautis  illius  jieriti  medici 
Samaritam  vicarii,  qui  supcr  vulnera  hominis  cu- 
jusdam  de  Jerusalem  descendentis  in  Jericho,  qui 


196 


BONIFACil   Vlir   ANNIIS  2.    —   CHRISTI    1296. 


inciderat  in  latrones,  et  fiierat  spoliatus,  ac  reli- 
clns  ])lagis  iiiipositis  scmivivus ;  n)isericordia 
moUis  oleum  ct  viniini  apposuit. 

32.  0  Igitur  tali  exeniplo  a  fomentis  olei  Ijeni- 
gnius  inchoantes ,  ccce  vcnerabilem  fratrem 
nostrum  Vivariensem  episcopum,  virum  quidem 
probatre  religionis ,  scientiffi  emiiientis,  circiim- 
spectionis  matuitc,  ex  conversalioue  (liiitina  nob's 
et  fratribus  nostris  notum  et  charum,  ac  tui  hono- 
ris  et  commodi  zelatorem,  qui  et  de  regno  et  lerra 
tuis  Iraxit  originem  ,  ad  te  provi'iimus  destinan- 
dum,  ut  praemissa  solerter  et  clare  celsitudini 
regia3  oraculo  vivae  vocis  exponat,  et  exprimat,  ut 
praemitlitur,  menfem  nostraiii,  qnein  siiper  his  et 
ea  contingenlibus  plene  duxinnis  iiiformandum. 
Serenitatem  itaque  regiam  monemiis,  rogamus, 
et  hortannir  atiente,  per  Apostolica  libi  scripta 
mandantes  quatenus  noii  ad  (ab  liis)  aniii.um  re- 
voces,  sed  gratanter  accipiens,  quod  le  instanter 
reducere  nitimur  ad  salutein,  patcrna  medica- 
mina  suscipias  reverenter,  noslrisque  tibi  et  tuo 
regno  salubribus  inonitis  acquiescens,  errata  sic 
corrigens  per  teipsum,  nec  periinUens  in  antea 
jier  falsa  contagia  te  seduci ;  ita  quod  a  Deo  prae- 
mium  exinde  consequaris,  nostram  et  diclasEccle- 
sia^  benevolentiam  tibi  conserves  et  gratiam,  et 
apud  hoiuincs  bonam  famam ;  nec  oporteat  nos 
ad  alia  el  minus  usitata  remedia,  perseveranter 
instante,  ac  pulsaiite,  necnon  cogente  justitia, 
extendere  manus  nostras,  quamvis  hoc  iiiviU,  et 
involuntarii  faceremus.  Dat.  Aiiagiiiai  VII  kal. 
Octohris  anno  ii  ».  Non  destitere  propterea  politici 
memoratam  de  tuenda  Ecclesiastici  oidinis  iiiimu- 
nitate  Constitutionem  rodere  :  ac  licet  Philippus 
rex  ofQcii  monitus  legem  de  peciinia  e  regno  non 
elTerenda  in  Ilaliain  resciderit,  eam  tamcn  poslea 
cum  graviores  recrudescerent  discordicB,  reno- 
vavit.  De  quihus  suis  locis  inlerins  :  nunc  ad 
Bonifacii  zelum  in  Sedis  Apostolicaj  contia  per- 
vicaces  auctoritate  asserenda  sermonem  tradu- 
cimus. 

33.  In  Tolelanum  archiepiscupiim  animad- 
vertit.  —  Irrepserat  '  ad  Palentinam  Ecclesiam  in 
Hispania  Munio,  laicorum  scilicet  potenUa  ac 
solutis  Ecclesiasticis  legibus;  quem  cuiii  archie- 
piscojius  Toletanus,   ut   vitio  creatum   removere 


episcopali  sede  debuisset,  magno  EcclesiasUcse  rei 
detrimento  confirmarat.  At  PonUfex,  resUtueuda! 
disciplina^.  avidus,  Burgensi  archiepiscopo  dederat 
iinpcria,  ut  Tolctano  judicium   intenderet,    la- 
pso(|ue  trimestri  apud  subsellia  Apostolica  se  sistere 
jnberet.  Spcrnentem  vero  id  edictum  Toletainim 
arcliiepiscopuiii  Pontifex  hiijus  sententia!  terrore 
ad  officium  compulit  :  «  Nos,  qui  secunduiii  Apo- 
sloliim    prompti    sumus    inobedientiam   omnem 
ulcisci,  sine  Del  et  Sedis,  cui  prajsidemu?,  offensa 
difsimulare  amplius  non  volentes,  quiii  tam  longa 
contumacia,  tanique  continuata  inobedientia  cjns, 
el  contemptus  notabilis  justse  indignationis  nostrfc 
motus  sentirent,  et  cos  debita  poena  percelleret, 
dictum  archiepiscopum,  qui  nos  et  diclain  Sedein 
tamdiu  contempsit,  contcmptibilem  justo  judicio 
reddere  cupieiites,  iit  in  quo  deli(|iieral  puniretur; 
a  confirmatione  et  consecratione  suffraganeorum 
suonim,  neciion  a  collatione  [lersonatuum,  digni- 
tatum,  canonicatuum,  praebendarum,  |iortionuni, 
el   praestimoniorum   Toletana;    Ecclesio!   iu    pra?- 
sentia  fratrum  nostrorum  usque  ad   beneplacitum 
Apostolicae  Sedis  suspendimus,  et  volumus  manere 
suspcnsum ,   ea   interim   Scdi    eidcm    specialiler 
reservantes.  Et  nihilominus  ut    ejus    poeiia    sit 
inetus  multurum,   et  transeat  pra;ceptorum    no- 
stroruiii  conteinploribusetcontumacibus  inexem- 
jdum ;    memoratum   archiepiscopum,   nisi    infra 
quatuor  menses  a  tempore  deiiuntiationis  seiiten- 
tiarum  et  processus  nostrorum  hujiismodi  eidem 
facta;  se  personaliter  nostro  conspectui  prssenta- 
verit,  suam  purgatiirus  contumaciam,  et  osten- 
surus  innocentiam,  si   poterit,  in  prjcdictis,  alias 
pro  merilis   recepturus;  archiepiscopali  dignilale 
et  administratione  Toletanae  Ecclcsiffl  eum  decre- 
vimus  hoc  ipso  et  non  (nunc)  decernimus  fore 
privatuin.  Dat.  Anagiiiai  X  kal.  Augusti  anno  ii  ». 
34.  Foedam  hceresim  dam?iat  Pontifex.  —  Ad 
compiimendam  etiain  novaj  haereseos  luem,  quae 
sensiiu   in  pluribus   proviuciis  gravi  Christianae 
religionisdiscriminepuIlulabat',Boiiifaciusiiiagno 
ardore  incubuit.   An   illa   Fraticellurum  (1)  esset 
proiiago  iiiiiiia,  aut  alia  quLedaiii  peslis,  non  insi- 
nuat  iii  lilteris  :  pr;ecipuos  tamcii  errores,  (|ui 
partim  Fraticeliis,  parUm   Waldensibus,  et  aliis 
haereUcis  coinmunes  fucre,  expriuiit  damnatque. 


>   E|).  LIXIIII. 


Ep.  cur.  LX.xivi, 


(1)  Hsreticos  nuos  Bonifacius  in  Conslitutione  sua,  liic  in  Annalibus  recilata,  perstringit,  ipsos  fuisse  Gerardi  Segarelli  Parniensis 
sectatores  compcrlum  cst.  Porro  etductorcm  illum  sub  ementila  pietatis  ac  vita;  Aposlolica;  spccie  plures  sibi  socios  compaiasse,  quibus 
Apostolicorum  uomcn  indiilit,  discimus  e.v  auonyiHM  auctore  Addilamenti  ad  bistoriam  Dulcmi  vulgati  a  .Muratorio  lier.  lialic.  tom.  is. 
Narrat  ille  lia;resim  banc  cu^pisse  circa  aunuin  Mcrxc.  (Franciscus  Pegua  iu  iNotis  ad  Eimcricum  ei  Saliuibenio,  qui  Vilam  Segarelli  sei]ueuti 
SKCulo  scripsit,  banc  cpocbam  rtpelit  ab  aiiuo  mccxlvi),  eamiJemque  damuatam  notat  abHoiiorio  IV  anno  mcclxlv,  (lcgendum  mcclxlm, 
nisi  forte  anonymus  istc  veterem  stylum  sequilurj  V  idus  .Martii.  Littera;  isUc  aliic  sunt  plaue  ab  iis,  quas  Rayuiidus  eodemanuo  mcclxlvi 
contra  lia;reses  tunc  gbscenles  profert  ad  niiiu.  37  ;  dataj  sunt  eiiim  illse  Rom;c  a|iud  S.  Sabinam  XIII  kal.  .\laii.  HacPontilicia  Coiistitutione 
oppressa  quidem,  sed  non  plane  extineta  naresis;  nec  diu  abfuit,  quin  caput  iteruui  eiigeiet,  auctorque  ejus  Gerardus  varias  Lombardia; 
urbes  cxcurrens  longe  laleque  bau-esim  suam  propagaret.  Ineidil  tandem  uec  semel  in  luanus  luquisitorum,  quorum  meiu  lucresiin  suam 
abjuravil ;  sed  liberlati  restilutus  rediit  ad  pristina,  doiitc  in  polestateui  ini|uisiUins  F.  Manfredi  Parmeusis  ileium  incidius,  ejus  senteiilia 
(^■culari  poieslati  commissus  atque  igms  supplicio  percmptus  fuil.  Quo  auno  capilale  sup|iliciuui  subitrit,  incertum;  conslat  tamen,  ipso 
laeute  auonymo,  sub  Bonifacio  VIII  p(Euam  bauc  criuiiuis  sui  luisse.  Cum  vcro  iutcr  errores,  quos  Duloiuius  sectator  ejus  et  discipulus 
;isseruit,  illi  enumcrenlur  apud  eumdem  aiiouymuin,  quos  Poulifex  iii  Coiistitutiune,  de  iiua  bic  anualisla,  perceuset,  designari  m|iUa 
luTretxum  Scgarelbim  nim  imiucrito  suspicor.  Maksi. 


BOXIFACtl    YIII    ANNUS   2.    —   CHRISTl    ri96. 


197 


Iii  primis  novi  cupidiniim  doctores,  ut  facile  ad 
sectaiu  femina?,  cum  quibu?  imiiura  exercereiit 
lenociiiia ,  ailicerent ,  administranda;  rei  sacrse 
auctoritatcm  iis  coiitulcrc,  atque  in  convenliciiiis 
ad  pasceiiilaiii  oculoriim  liiiidinem  cuin  oralioni 
vacandum  erat,  nudare  corpoia  docuerunt.  Sed 
haec  aliaque  foeda  liorum  haereticorum  dogmata 
6  Pontiflciis  litteris  accipiamus. 

a  Bonifacius,  etc.  ad  perpetuam  rei  memo- 
riam. 

a  Nuper  ad  audientiam  nostram  pervcnit , 
quod  nonnuUi,  in  viam  Caim  noviter  abeuntes, 
errore  Balaam  effusi  mercede ,  et  contradictione 
Chore  incendio  perituri,  (juasi  nubes  sine  aqiia, 
quee  circumferunliir  a  ventis,  infructuosi  arborcs 
autumnales,  sicut  errantia  sidera,  quibus  in  iviov- 
num  teiiebrarum  procella  servatur  ;  et  novisailin- 
ventionibus  ccecitatis,  aeternis  suppliciis  non  con- 
tenli,  conantur  in  proximos  conlagionis  venena 
diffundere,  ut  ad  terram  tenebrosam  et  opertam 
mortis  caligine  ipsos  deducant,  ubi  error  inha- 
bitat  sempiternus.  Accepim^is  namque,  quod 
nonnuUa;  person;e  se  contra  sanctam  Catholicam 
Kcclesiam  Romanam  erigentes,  etiam  sexus  femi- 
uei  dogmatizant  se  ligandi  et  solvendi  claves 
habcre,  paenitentias  audiunt,  et  a  peccalis  absol- 
vuiit,  conventicula  non  sidum  diurna  faciuiit,  sed 
nocturna,  in  quibusde  suis  pravitatibuscouferunt, 
et  de  erroribus  conveniunt  in  id  ipsum,  et  prEedi- 
care  prcesumunt;  ionsuia  clericah  contra  ritum 
Ecclesiae  abutentes,  Spiritum  sanctum  se  darc 
per  impositionem  manuum  mentiuntur,  et  exhi- 
bendam  soli  Deo,  et  iion  alteri,  cujuscumque 
fuerit  conditionis,  digiiitatis  et  status  (reverentiaiii): 
etflcaciores  etiam  illas  orationes  affirmant,  qua;  a 
nudatis  toto  corpore  offeruntur  :  mulieres  invicem 
se  desponsant  :  diciint  fidelibus  operari  mauibus 
non  licere  :  mares  iiudi  liujusmodi  sectcc  dam- 
nafce  feminas  autecedunt ,  et  in  dicta  saiicta 
Ecclesia  ligandi  atque  solvendi  fore  abncgant 
potestatem ;  non  solum  praemissis,  et  aliis  novis 
inviis  obvoluti,  quibus  crroijee  adhaerentes  ipsa 
sustinent  et  defendunt,  sed  et  nonnuUis  errori- 
bus,  quos  vetustas  damnata  produxit.  Inter  quos 
aliqui  esse  diciintur  apo<tatae,  qui  protessi  fuerant 
in  ordinibus  appiobatis,  qui  sagittas  pestiferas 
cordibus  simpliciorum  infligunt.  (His  videnlur 
notari  Fraticelli,  qui  in  eam  colluviem  confluxc- 
rant,  de  quibus  horreiida  a  scriptoribus  ferun- 
tur  '). 

«  Commissi  ergo  nobis  universalis  Ecclesiae 
cura  regiminis,  et  Apostolicae  solium  dignitatis 
nos  anguiit  et  pungunt,  ct  hortantur  instanter,  ut 
talibus,  qui  inconsiitikm  Domini  tunicam  dis- 
suere  moliuntur,  saUibiibus  remediis  obviantes, 
insaniie  tanttc  malum  nostio  intuitu  divina  iiobis 
assisteiite  gratia,  dis?ipeiiius.  Quapropter  hujus- 
modi  sectam,  tam  ha;rfcticam  quam  iusauam,  de 

'  Prateol.  m  eleach.  ad  vocem  FratiaeUi. 


fralriim  nostrorum  consilio  omnino  damnantes, 
damnatam  et  liaerelicam  nuntiamus,  et  univer- 
sis  Christi  fidelibus  Ecclesiasticis  vel  mundanis, 
cujuscumqiie  fuerint  dignitatis,  conditionis  aut 
statiis,  districle  pnccipimus,  ut  mortale  Iiiijus- 
modi  virus  abjiciant,  et  talia  nefanda  credentibus 
nulliim  per  se  vel  pcr  alium  publice  vel  occulte 
prastent  auxilium,  consilium  vcl  favorem,  et  ut 
non  rece|>tent  cosdem  :  Ecclesiarum  vero  prala- 
tis,  et  etiam  inquisitoribus  haeretica;  pravitatis  au- 
ctorilate  Apostolica  institutis  ubilibet,  et  iustitu- 
eiidis  in  postcrum  dislrictius  injiingentes ,  iit 
contra  tales,  sicut  contra  liaereticos,  auxiliatores, 
consiliatores,  receptalorcs  et  fautores  eorum  de- 
bitum  sui  officii  diligcntiiis  exequantur,  quos 
puniri  volumus  sentenliis,  poenis,  et  mulctis  iila- 
tis  i|)SO  jure,  el  infercndis  per  Apostolicas,  cano- 
nicas,  Ecclesiasticas  et  sa^ciilarium  [irincipumsaii- 
ctiones ,  praesertim  quondam  Frederici  olim 
Romanorum  imperatoris  tempore,  quo  idem  in 
devotione  Romanae  EcclesiK  persistebat,  contra 
haireticos  seu  quorumcumque  ratione  pravitalis 
haereticae  ordinatas.  Dat.  Anagniae  kalend.  Augusli 
anno  ii ». 

Oppressa;  eae  hcereses  tum  diligentia  Bonifacii 
fuere,  quac  postea  variis  temporibns  iterum  emer- 
sere,  qua  faece  inquinatus  videtur  impurus  Dul- 
cinus,  qui  lascivia;  ac  impudentia}  fr;ena  laxavit 
Clemente  V  Pontiflce,  a  quo  error  profligatus  est': 
sed  ad  Bonifacium  redeamus.  Distrinxit '  is  etiam 
legum  seveiitatcm  in  illos,  qui  Saracenis  mcrces 
velitas  inferebant,  incussisque  poenis  gravissimis, 
arma,  aliaque  vetita  invchi  prohibuit. 

33.  Missi  ad  Xazarence  donu<s  veritatem  in- 
dagandam  exploratores.  —  Hoc  anno  decreta  est 
in  Syriain  et  Dalmatiam  memoraiula  legatio  a 
Picenisad  exploraiulam  devectre  divinitus  in  agrum 
Recinelensem  NazaretlianiB  domus,  in  (|ua  Virf^o 
Cluistum  Spiritus  saiicti  operaconcepit,  veritatem. 
Pcrmoti  ad  id  fuere  monitis  Pauli  e  SylTa  pii 
cremitae,  cui  Deipara  per  speciem  objecta  id  nar- 
rarat ,  tum  scdiiim  pliirics  mutatirum  miraculo, 
tum  Dalmatarum  sibi  ereplam  |irofltentium  suspi- 
riis,  uti  Horatius  TurscIIinus  bistoriae  Laurctance 
scriptor  accuratissimus  liisce  verbis  exponit  '  : 
«  Picentibus  vanum  primo  somnium  visum,  ct 
auctor  a  multis  pro  somniatore  habitus  :  deiiide 
vero,  quoniam  de  dato  ademptoquc  divinitus  Dai- 
maliae  saccUo,  Dalmatarumque  a;dem  Lauretanain 
agiioscentium  testimonio  obscura  quaedam  pereos 
dies  fama  emanarat,  collegere  sese,  ac  tantam  rem 
miiiime  negligendam  exislimarunt.  £t  recens  eos 
admiratiostimulabat.  (|uod  eamdeni  a;dem  ter  uno 
anno  sedem  in  agro  Piceiio  mutasse  memiiieruiil. 
Ergo  internuntii  ultro  citroque  missi  :  ac  deinum 
Reciuetensibus   auctoribus   communi  Picenlium 


'  Clciii.  V.  I   VI.  Ep.  ciir.  x.^ixvii,    —   2  ]bid.   Ep.  cur.  \\%,s\ 
Ncix.  —  '  Horat.  Tiirsell.  I.  '.  Uisl.  Laurel.  c.  12.  ei  praipos.  Tu- 
reaiiu.  et  Uitr.  Augellta. 


198 


BONIFACII    VIII    ANNUS   2.    —    CHRISTl    1296. 


consilio  decretuni,  ut  cxre  contribulo  certi  bomines 
iii  Illyricum  inde  in  Galilacam  mitterentur  reni 
oculis  ccrlisque  indiciis  exploraturi  '.  Igitur  sex- 
dccini  viri  fide,  religioiie,  atictoritate  piffistaiites, 
cx  omni  Piceno  lecti.  His  datum  negotium  ut  Dal- 
matiain  primuin,  inde  GaliKxam  explorantes  reni 
omnein  intentius  invesligarent,  et  de  natali  B. 
Mariaj  domo,  quae  illis  locis  fuisse  diceretur,  com- 
perta  oinnia  doiniim  rcferrent.  Confeslim  illi  trans- 
misso  Adriatico  sinu    Tersacluni    delati    ac<  olis 
adventus  causa  aperiunt  sui.  Ardebant  dolore  ex 
recenti  adhuc  vulnere  Dalmatae  omnes.  Talis  ergo 
boni  aniissi  recordatione  ingemiscentes,su;nmum 
ejus  desiderium  vocibus  ac  lacrymis  testabantur. 
Legatis  amice  rogitantibus,  aream  monstrant,  qua 
B.  Virginis  domus  insederat,  atque  inibi  geminam 
illi  ac  similem  aedem  rei  monunientum  exstructam. 
Et  simul  integrato  fletu  queruntur,  ea  sola  Illy- 
ricis  coelestis  doni  reliqua  esse  vesligia ;  aliis  tam 
divini  muneris  concessain   gloriam,  sibi  tantuin 
famam   relictam.   Itaque   Picenlium    legati    aedis 
Lauretanae  mensura,  quam  secum  ad  hunc  usum 
attuierant,  quaqua  versus  ducta,  quod  vacui  erat 
spalii  id  Lauretana;  aedi  prorsus  congruere  depre- 
hendunt.  Sciscitati  inde  tenipus  amissi  sacrosancti 
sacelli,  comperiunt,  id  eodem  plane  teinpore  Illy- 
ricis  ereptum,  et  Picenlibus  datuni.  Re  satis  ex- 
plorala,  cum  utrique  commemorassent  praecipua 
utrobique  patrala  miracula,  niananlibus  ceitatim 
laciyinis  divelluntur ;  alteri  desiderio  moesti,  al- 
teri  laetitia  gestientes. 

«  Legati  igitur  e  vestigio  vela  taciunt  ».  Et 
infra  :  «  Nazarethum  ut  venere,  natalem  B.  Mari;c 
inquirunt  domum.  De  Christianis,  qui  qualescum- 
que  supererant  in  medio  nalionis  pravae  sedulo 
sciscitantur.  Ab  his  edocti  qua%  vigente  adhuc 
Cbristiana  le  in  Syria,  partim  ipsi  a  majoribus 
acceperaut,  partim  suis  ipsimet  oculis  Aidcranl,  ad 
optalum  ducuntur  locum.  Reperiunt  aream  cum 
fundamentis  avulsae  domus  in  solo  reliclis,  quae 
intensiore  cura  dimensi,  oninia  omnino  cum  IUy- 
ricis  vestigiis  sdisque  Lauretana;  forma  ac  parie- 
libus  convenire  coinperiunt.  Re  utrobique  gcsta 
ex  sententia,  admodum  l;vti  consceudunt  naviiii, 
ac  reiiienso  mari  Anconain,  uude  solverant,  reve- 
buntur  incolumes.  Protinus  domos  repetunl , 
magistratibusque  ac  primoribus  civitalum,  unde 
missi  erant,  comperta  referentes,  suam  illis  laeli- 

'  Cap.  13.  ei  iisil. 


tiam  imperliunt.  Et  Recinetenses  successu  laeti 
legationis,  cujus  auctores  fuerunt,  monumentum 
extaie  voluerunt.  Reni  omiiem  in  publicas  Tabulas 
referre  placuit,  additis  sexdecim  legatorum  nomi- 
nibus  testimoniisque  quo  res  testatior  ad  posteros 
foiet.  Earum  litlerarum  exempla,  iu  privatorum 
icdibus  asservala,  ad  nostram  usque  aitalem  per- 
venerunt.  Ha3C  autem  per  legatos  cognita  sunt 
anno  a  Virginis  partu  mccxcvi  », 

36.  Eenrici  episcopi  Ralisponensis  pia  mors. 
—  Concludainus  hunc  annum  felici  obitu  insignis 
viri  Henrici  episcopi  Ralisponensis,  qui  illam  Ec- 
clesiam  xix  annis   strenue  rexit,  muneribusque 
amplissimis  locupletavit,  quein  Eberhardus,  ine- 
moriam  morlis  jugiter  sibi  proponentem,  com- 
niendat  his  verbis  '  :  «  Seplimo  (al.  sexto)  kalen. 
Aiigusti  Henricus  Ratisponensis  episcopus,  filius 
comitis  de  Rotenekke  nioritur  :  i)ost(]uamenimiu 
die  B.  Jacobi  Apostoli,  quem  speciali  consuevit 
venerari  honore,  cum  multa  devolione  missarum 
solemnia  processionaliter  celebrasset,etcuiu  clero 
et  populo  se  in  mensa  refecisset,  hora  vesperarum 
incoepit  subito  viiibus  corporis  destilui,  et  sic  in 
die  allera  expiravit.  Qui  mirae  providentiae  et  saga- 
citatis  extitit  :  in  tantum  etiam,  quod  anniver- 
sarium  suuin  vivus  et  sanus  plusquam  ad  qua- 
tuordecim  annos  ante  inortem  suam  instiluit,  et 
ejusdem  celebrationem  cum  candelarum  accea- 
sioae  et  pulsatione,  quae  consuevit  fieri  in  funere 
episcopi,  vigiliis  et  missis  annis  singiilis  interfuit. 
Sepulchrum  similiter  sibi  longe  ante  ad  xii  annos 
fabricavit,  et  providit  juxta  altare  B.  Viiginis  in 
inajori,  veteri  tamen  Ecclesia  Ralispoiue.Trucam' 
etiain,  in  qua  sepeliri  debuit,  cum  vestibus  fiiue- 
ralibus  ibidem  impositis  in  memoriam  continuam 
inortis  suae  per  eosdem  annos  habuil  locatam  a 
latere  lecti  sui.  Item  in  spiritualibus  mirabiliter 
providnsextilit,  nonsolum  veterastatutaservando, 
imo  et  multa  nova  salubriter  condeudo.  Miisicam 
primus  in  choio  Ratisponae cantari  ordiiiavii, libros 
ejiisdem  artis  secundum  cantum  et  chori  consue- 
liulinem   providendo.   Ecclesiam    Ratisi^onensem 
eliani  niultis  pretiosis  decoravit  ornamentis,  cru- 
cibus,  calicibus  aureis  et  argenteis,  geminis  pre- 
liosis,  mitris,  cappis,  casnlis,  dalmaticis,  vexillis, 
cortinis,  libris  et  aliis,  ijuibus  fiiit  ante  sua  tem- 
pora  quodammodo  omniniodis  destituta  ». 


'  Eberliar.  apud  Can   autiq.  lecl.  tom.  i.  p.  331. 

CUlUDl. 


Id  esl,  lo- 


BONIFACII    VIII   ANNUS  3.    -    CUKISTI   1297. 


199 


BONIFACIl    VIII    ANNUS    3.    —   CHRISTI     1207. 


1.  Advejitus  S'C!/t(e  et  Aragonice  regum  Ro- 
mam,  et  Dijdoma  Poritificiiim  quo  regnum  Sar- 
dinircel  Corsicce  Jacobo  Aragonio  datum.  —  Anno 
Cliisli  niillesiino  ducentesimo  nonagesimo  sep- 
tiiiio,  Imliclione  decima,  Jacolnis  Aiagonum  rex 
parloanno  superiori  regnn  Murciae  c':irus'  Romam 
applicuit  ;  at(|ue  ingenti  npparatu  magnificentia  a 
Bonifacio  esceptus  est,  utqiie  antea  insularum 
Sardiniffi  et  CorsiciE  jurium  potiundorum  spem 
illi  injectam  vidimus,  ilademutn  votoruin  compos 
factus,  conjunctis  iisregnis  ad  sumrnain  potentiam 
effloruit.  Confluxisse  etiam  Romam  Carolum  Si- 
cilifE  regem,  Cijsfantiam  '  reginam  Jacobi  ina- 
trem,  una  cum  Joanne  Prochita  ac  Rogerio  Lauria, 
qui  a  Friderico  desciverant,  eosque  censuris  qui- 
bus  irretiti  fueraiit,  solutos  fuisse  scribunt  auc- 
tores;  lum  magna  pompa  Roberfi  Caroli  regis 
filii  una  cum  Jolanta  Jacobi  sorore  nuptias  cele- 
bratas  '  :  Fridericiun  vero  in  illud  regum  Ponti- 
ficisque  colloquium  non  moclo  venire  respuisse, 
sed  ad  SioiiicE  tyrannidein  confirmandam  incu- 
buisse  ;  ad  quein  inde  divellendum  agitata  a 
regibus  ac  Pontifice  consil  i.  .Vddit  Surita  leges 
quibus  Sardiniae  et  Corsica;  legna  a  Sede  Aposto- 
lica  regi  Aragonum  ejusque  posteris  tradita 
fuerint,  ipias  ex  Regestis  '  I^ontiUciis  addiicere 
satius  visiim  esl. 

2.  «  Bonifacius  episcopus,  servus  servorum, 
charissimo  in  Christo  filio  Jacobo  SardinitB  et  Cor- 
sicae  regi  illustri. 

a  Ad  honorem  Dei  omnipotentis  Patris,  et 
Fiiii,  et  Spiritus  sancti,  et  beatae  et  gloriosae  sein- 
perque  virginis  Maiioj,  beatorum  quoqiie  Aposto- 
lorum  Petri  et  Pauli,  necnon  et  sancta;  Romanae 
Ecclesiae,  de  fratrum  nostrorum  consilio  et  assensu, 
regnuin  Sardiniajet  Corsica^,  qiiod  i()sius  Ecclesi<B 
juris  et  proprietatis  existit,  ciim  juribus  omnibus 
et  pertinentiis  suis  tibi  et  tuis  haeredibus  ex  luo 

'  Surit.  1.  V.  c.  22.  Marian.  I.  sv.  c.  1.  —  =  Surit.  I.  v.  Annal. 
c.  28.  ct  ind.  1.  ii  et  alii.  —  3  Jo.  VUI.  I.  viil.  c.  18.  S.  Anton.  iil. 
p.  tit.  XX.  c.  8.  §  5.  Sur.  ind.  1.  ii.  Summont.  I.  iii  et  alii.  — 
♦  Eit.  I.  111.  Bonif.  VIII,  E|i.  cur.  xxxvii.  ctin  arcbivo  Molis  Adriana; 
et  lib.  Priv.  Uom.  Eccl.  lora.  i.  p.  427  ;  lora.  Ii.  p.  122,  290,  3j6  ; 
et  tom.  III.  p.  103.  et  iiiter  collect.  Jls.  Platin.  jussu  Sixt.  IV  edila 
tom.  I.  pag.  244,  et  in  Ms.  Vallic.  sign.  lit,  D.  num.  1.  p.  33. 


et  ipsorum  corporibus  legitiine  descendentibus 
utriusque  sexus  nafis  jam  et  etiam  nascituris,  in 
perpetuum  feuduin  gratiose  conferimus,  et  ex 
Aposfolica?  Sedis  liberalitate  concedimus  et  doiia- 
mus  sub  modo,  forma,  teiiore  et  conditioiiibus  et 
conventionibus  contentis  praesentibus  a  nobis, 
nostrisque  successoribus  canonice  intrantibus,  et 
dicta  Romana  Ecclesia  tenendum  in  feuduin,  et 
per  cuppam  aureain  te  de  eodem  prfesentialiter 
investimus  ;  ita  quod  tain  tu  quam  quilibet  tuo- 
rum  haeredum  in  dicto  regno  pro  ipso  regno  Sar- 
dinisB  et  Corsicae  nobis  et  ipsi  RoiiianaE  Ecclesiae 
praestabitis  et  prsesfare  fenebimiiii  iigium  homa- 
giuin,vassallagium  plenuin,  elfidelitatis  juramen- 
tum  sub  forma  inferius  annotata:  et  pro  eodem  re- 
gno  SardinicR  et  Corsica;  supra  diclo  nobis  et  eidem 
EcciesiiE  servire  infraltaliam  sitisadstiicfi  de  cen- 
tum  equitibus,  decenter  armatis,  cum  uno  equo 
ad  arina  et  duabus  equitaturis  ad  iiiinus  per 
quemlibet,  et  quingenfis  peditibus,  inter  quos 
sint  saitem  centum  ballistarii  de  bonis  ballistis 
arinati  el  muniti,  et  reliqui  pedifes  suo  modo  sint 
convenienter  armati :  et  tamequites  quam  pediles 
sint  incolse  terrse  vestra;  in  Aragonia  vel  Catalonia, 
seu  aliis  parfibus  eisdem  adjacentibus  constifuta 
cum  sumptibus,  gagiis  et  expensis  vesfris  per 
trimestris  teinporis  spatium  a  die,  quo  ipsi  equites 
et  pedites  intrabunt  terram  Ecclesiae  computan- 
dum.  Erit  autem  in  potestate  Romani  Pontificis 
seu  diclse  EcclesiiE  praedictos  eqnifes  et  pedifes 
ultra  praefati  trimestris  temporis  sjiafium  ad  si- 
milia  sumptus,  gagia  et  expensas  ipsius  Ecclesiffi, 
si  plus  eos  vel  ipsorum  aliquos  voluerit  refinere. 
Et  si  Rom.  Ponlifex,  vel  etiam  ipsa  maluerit  dictum 
servitium  equitum  et  peditum  commufare  tota- 
liter  cum  stolio  vel  cerfo  numero  galearuin,  seu 
vasoruin  marifimoruni  arinatorum  infra  marifi- 
mam  Italiae,  possint  hoc  facere,  et  tu  et  lia^redes 
ipsi  commutationem  eamdem  facere  teneaniini,et 
sitis  adstricti ;  dando  infra  ipsam  maritimam  quin- 
que  galeas  bene  guarnitas,  munifas  et  armatas  de 
bonis  hominibiis  et  aliis  opportuiiis  vestris  ex- 
pensis  per  tres  meiiscs,  conii^ufandos  a  die,  quo 
ingresscE  fuerintmaritimamltalia;,  terris  Ecclesiae 


200 


BON-IFACII   VIII   ANNUS   3-    —   CHRISTI   1207. 


supradictae  vicinam,  quas  niunitas  taliter  ultra 
dictos  tres  menses  ad  similia  gagia  et  expensas 
siias,  si  Roiiianus  Poiititex  vel  Ecclesia  ipsa  voUie- 
rint,  poterunl  retinere.  Pr;cstal)itis  autem,  et  prse- 
stare  tenebiniiiii  siipradicta  servilia  equitum  et 
pedilum  et  galearum,  ut  superius  est  expressuin, 
seniel  in  annoquandocumque  indigebit  Romanus 
Pontiiex  scu  Romana  Ecclesia,  de  quo  ipsius  Ro- 
mani  Pontilicis  vel  ipsius  Ecclesiai  simplici  verbo 
credetnr. 

3.  «  El  insuper  tam  tu  quam  quilibet  tuorum 
hairedum  in  dicto  regno  Sardinia;  et  Corsics,  pro 
ipso  rcgno  censum  duorum  millium  marcharum 
argenti  bonorum  et  legalium  sterlingorum,  ubi- 
cumque  Romanus  Pontifex  fnerit,  ipsis  Roniaiio 
Pontifici,  qui  erit  pro  tempore,  et  Ecclesiee,  vel 
ipsi  Ecclesia;  ubi  ipsa  fuerit,  Sede  vacante,  reci- 
]tiendi  (iro  futuro  Poiitilice,  et  proportioiie  col- 
legium  ipsius  Ecclesite  cardinalium  contingente  ; 
iii  festo  beatorum  Apostolorum  Petri  et  Pauli 
annis  siiigulis  integraliter  pro  diclo  regno  Sardi- 
niae  et  Corsica;  persolvetis.  Ad  qnem  censum,  ut 
prffiinittitur,  ])ersolvendum  tam  tu  quam  quilibet 
ha.'redum  tuorum  in  ipso  regno  tenebiinini  ut 
sitis  adslricti.Si  verotu,  velquicnmque  lueredum 
tuorum  in  ipso  regno  slatuto  terniino  non  solve- 
ritis  integre,  ut  pra^mitlitnr,  censum  ipsuni  ;  et 
expectali  jier  quatnor  menses,  termiiiuin  ipsum 
immediale  sequentes,  de  illo  ad  jdenum  nou  satis- 
feceritis,  eo  ipsoeritis  excommunicalionis  vinculo 
innodati.  Quod  si  in  secundo  termino  infra  snbse- 
quentes  alios  quatuor  menses  eumdeni  censum 
sinediminutionequalibetnon  jiersolveritis,  totum 
regnum  Sardiniai  et  Corsicaj  erit  Ecclesiastico 
supjiositum  interdicto.  Si  vero  nec  in  tertio  ter- 
mino,  nec  infra  alios  quatuor  menses  proximos 
per  plenam  satisfaclionem  ejusdem  census  lu  et 
htcredes  tui  vobis  duxerilis  consulendum  ;  ita 
quod,  transaclis  eodem  tertio  termiuo  et  qnatuor 
proximo  sequenlibus  mensibns,  non  sil  de  hujns- 
modi  censu  piiini  terniini  ipsi  Ecclesia;  integre 
satisfacluni  ;  ab  eodem  regnoSardinice  et  Corsicae 
ipso  jure  cadatis  ex  toto,  et  regnum  ipsuin  ad 
Romanam  Ecclesiam  ejiisqne  dispositionem  inte- 
gre  et  libere  revertatur  :  iiiliiloniinus  pro  sin- 
gulis  duobus  millil.us  inarcharum  singuiorum 
terminorum,  si  simili  modo  in  eorum  solutioue 
cessaverilis,  vel  illa  non  solveritis  ;  tu  et  quivis 
tuorum  liKredum  in  dicto  regno  Sardinias  et  Cor- 
sica;  poeuas  siniilcs  incurratis,  salvis  aliis  jioenis, 
jirocessibus,  et  sententiis,  quse  vel  qui  de  jure 
inferri,  vel  haberi,  sive  proferri  poterunl  per 
Romanum  Ponlificem,  vel  Sedem  Aposlolicam 
specialiter  in  hoc  casu  ;  sed  ad  censum  ipsum 
servitium  exhibcndum  diclss  Ecclesia;  tunc  te- 
neainini  cum  eflectu,  cum  tu  vel  ha?redes  tui  in 
dicto  regno  Sardiniai  et  Corsicae  ipsius  regni  vel 
majoris  ])artisejus  fneritis  possessionem  adepti. 

4.  «  Caiternin  quia  in  quibusdam  arliculis 
seu  capilulis  modi,  formae,  tenoris  seu  conditio- 


num,  vel  conventionum  ipsorum  praesentibus 
coiitentorum  expressius  continetur,  quod  in  cerlis 
casibus  tu  et  tui  in  eodem  regno  hffiredes  excom- 
niunicationis  sententiain  incurratis  ,  et  dictum 
rcgniim  sit  Ecclesiaslico  siqipositum  interdicto  ; 
qiiodque  tam  tu  quam  hccredes  ipsi  cadatis  a 
regno,  seu  sitis  regno  ipso  privati  ;  nos  ex  nunc 
liujusmodi  sententias  videlicet  excommunicalionis 
in  te  ac  eosdem  haeredcs,  et  interdicti  in  jiraefatum 
regnum  Sardiniae  et  Corsicai ,  et  privationis 
regni  ejusdem,  si  tua  vel  i|isorum  culpa  hujus- 
modi  casus  emerserit,  de  dictorum  fratrum  no- 
strorum  consilio  auctoritate  Apostolicapromulga- 
mus.  In  succedentibus  vero  tibi  tuisque  hjcredibus 
circa  successionem  tuam  tuorum  haeredum  in 
dicto  Sardiniffi  et  Corsicas  regno  forma  adjicitur, 
et  servabilur  infrascripta  ;  videlicet  quod  ille  vel 
illa  diinilaxat,  qui  vel  qua;  libi  tuisque  hacredibus 
in  Aragouiae  regno  debebit  succedere,  in  dicto 
Sardiniffi  et  Corsicae  regno  succedat,  et  non  aliiis 
vel  alia.  Uem  quod  unus  et  idem  sit  rex  regni 
Aragonnm  et  regni  Sardiniae  et  Corsicae  praedicto- 
ruin  ,  et  in  suis  casibus  ubi  ad  successionem 
feinina  admitteretur,  utriustjue  regni  eadein  sit 
regina. 

5.  0  Et  si  in  tuo  vel  haBiedum  tuorum  obitu 
legitimos  hasredes,  prout  sequitur,  te  et  ipsos, 
quod  absit,  habere  non  conlingat  de  tuo  vcl  ipso- 
ruincorporibuslegitiine])rocreatos,regnum  ipsum 
Sardiniae  et  Corsicae  ad  Romanam  Ecciesiam  su- 
liradictam  et  ejus  dispositionem  libere  reverlatur. 
Descendentcs  autem  ex  te  et  tuis  haTedibus  , 
Sardinia*  et  Corsicae  regibus,  et  tuo  vel  ijisorum 
corporibus  de  legitimo  matrimonio  uati,  inares  et 
femiiKc,  in  eodein  reguo  succedent  :  sic  tamen 
quod  de  liberis  pluribus  maribus  in  eodem  gradu 
per  eamdem  liiicam  concurrcntibiis  iirimogenitns, 
et  de  ]iluribus  feminis  similitcr  primogenita,  etde 
niare  et  femina  in  eodem  gradu  simihter  concur- 
rcnlibus,  masculinis  omnibus  aliis  praeferatnr  ; 
sed  nec  inares  nec  feminae  illegitima  iiata;  succe- 
dant.  Quod  autem  de  feminis  recta;  lineac  dicitur, 
intelligendum  est  lam  de  nuptis  quam  etiam  de 
innuptis  ;  dum  tamen  nuptae  sint  lidelibus,  et 
Ecclesia;  Romanae  devolis.  Et  sicut  inter  has  per- 
sonas  gradus  servari  voluiiius,  ut  scilicet  prior 
gradns  posteriori  gradui  praeferatur,  sic  et  in 
eodem  gradu  pluribus  concurrentibus  ijriorem 
nalu  posteriori,  et  mareni  femina;  in  hujusmodi 
succcssionibus  volumus  anteferri  :  ])ersonarum 
autcm  hujusmodi  nnllasuperstite,  rcgnuni  ipsum 
SardiniiG  et  Corsica;  ad  Romanam  Ecclesiam  et 
ejus  dispositionem  libere  revertatur.  Qnod  si  forte, 
deficientibus  masculis,  contigerit  fcininam  in- 
nu|itam  regno  ipsi  succedere ,  illa  marilabitur 
persouffi,  quae  ad  ipsius  regni  regimen  etdefensio- 
nem  existat  idonea,  Roniani  tamen  Pontificis  jirius 
super  hoc  consilio  reqnisito  ;  uec  nubet  ni  viio 
Catholico  et  Ecclesiae  RomaucC  devoto.  Et  si  contra 
hoc  fieret,  licebit  eidem  Romano  Pontifici  contra 


BONIFACIl    VIII    ANNUS   3.    —    CIIRISTI    1'297. 


201 


ipsam  nd  privatioiuTn  rcfriii  Snrclini;c  et  Corsicae 
de  plano,  sine  strepilu  et  (ipura  judicii  et  absqne 
omni  jnris  solemnilalc,  in  (|iiaciiin(|iic  ;rtate  filia 
ipsa  consisterel,  procedcrc,  si  iioc  ci  videbitur 
expcdire.  Vcrumtamen  quomodocnin(|uc,  tc  vi- 
vente,  vel  quovi-<  tuo  haercdc,  in  (^odcm  Sardlni;c 
et  Coi'-icae  vivente,  tu  vel  (juivis  hiercdum  tnorum 
in  ipso  re^no  volueritis  cum  conscnsu  exiiresso 
Romani  Poiitificiset  Homana;  Ecclesi;c  de  persona, 
qua?  tihi  vel  ei  successiira  sit,  in  pncdicto  rcf,'no 
Sar(lini;£  et  Corsic;B  aliter  ordinare,  illiid  (b;  bu- 
jusmodi  person;i  successiira  servahitiir,  (juod  pcr 
te  vel  quenivis  hajrcdiim  tuornm  in  ipso  regiio 
cum  consensu  cxpresso  Romani  Ponlificis  et  Ho- 
man;e  Ecclcsiae  fieri  vcl  ordinari  continget. 

6.  a  Ad  haec  tam  tu  quam  tui  in  regno  ipso 
baeredcs  regnum  ipsiim  Sardiniac  ctCorsicaenulla- 
tenus  dividalis  ;  sed  semper  iliud  unus  tantuin 
sub  ipsis  modo  et  forma,  tenorc,  conditionibiis  et 
convcntioiiibus  imniediate  et  in  capite  ;i  nobis  ct 
successm  ibus  nostris,  et  ab  ipsa  Ecclesi;i  Romana 
tenebit.  Forma  vero  juramenti  fidelitatis,  vassal- 
lagii,  ligii  el  liomagii,  quae  tit  iii  mistra  praescntia 
faci(  s  et  pi;vstabis  pio  rcgno  S  rdiiii;e  ct  Corsics 
saepedicto  ;  et  qiiam  praestari  et  fieri  volumus,  ac 
scr^ari  a  tnis  haeiedibus  in  eodem,  verbis  compe- 
tenler  mutandis,  talis  cst  : 

7.  «  Ego  Jacobus  Dei  ct  Apostolicae  Sedis  gra- 
tia  rex  Saidmiae  et  Coisicae  plciium  vassallagium, 
fi(lelit;itcm  et  ligiiiin  homagium  facicns,  et  jura- 
mentum  pnpstans  pro  dicto  regno  Sardiniae  et 
Corsica?,  ab  hac  hora  in  aiitca  fidelis  ct  obcdicns 
ero  beato  Petro,  doinino  iiieo  domino  Boiiifacio 
divina  providentia  papae  VIII  suisqiie  succ(  ssori- 
bus  caiioiiicc  intraotibus,  sanctae(|ue  Apostolicae 
Roinanae  Ecclesiai.  Non  ero  in  consilio,  ant  con- 
sensu,  vel  facto  ut  vitam  perdant  aut  mcmbrum, 
aut  capiantnr  mala  captione.  Consilinm  qiiod  mihi 
credituri  sunt  per  sc,  atit  pcr  nunlios  suos,  sive 
per  litteras  ad  eortim  dainnum,  me  sciente,  ne- 
mini  pandam  :  et  si  scivcro  ficri,  vel  procurari, 
sive  tractari  aliqiiid,  quod  in  ipsorum  damniim, 
illud  pro  posse  impediam  :  et  si  iinpedire  non 
possem,  illud  eis  significare  curabo.  Papatum  Ro- 
manum  ct  rcgalia  S.  Pctri  tam  in  regiio  praedicto, 
quam  alibi  exiptentia  adjiitor  eis  ero  ad  rctincn- 
diim  et  defendendum,  ac  recuperandiim,  et  rccu- 
perata  maiiuteiiciidum  contra  oiiincm  hoiiinem. 
Uiiivcrsas  ct  singiilas  conditioiics ,  niodos  ,  seu 
formas,  et  tenorcs  contentos  in  lilteris  conccssio- 
nis  dicti  rcgni  Sardiniae  et  Corsicae,  ac  oninia  et 
singubi,  (ni;c  continciitur  in  eisdcrn  littcris,  jde- 
narie  adiniplebo,  et  inviolabilitcr  observabo,  nec 
ullo  umiuam  tempore  veniam  contra  illa.  Sic  nie 
Deus  adjiivct  et  haec  snncta  Dci  Evangclia. 

8.  0  Similia  autem  fidclitatem,  vassallagium 
plenum,  et  homagium  ligium  et  jur;imeiituiii  re- 
novabis,  faiies  et  ^ira^stabis  nniciii(|tic  R(>iiiano 
Ponlifici  et  dict;c  Ecclcsite  infra  aiinuiii  a  dic,  (|uo 
in  Romanum  Pontificem  electus  fuerit,  computan- 


Ann. 


ToMiis  XXlll.  —  Rayn.  IV. 


duni  :  et  siiiiilia  pra^stabit  et  facict,  et  similiter 
renovabit,  et  faccrc,  praestare  et  renovare  tenebi- 
tiir  iiniis(|uisipic  haercduiii  tunrum  iii  dicto  rcgno 
iiiiicui(|ii('  Roiiiano  J^oiitilici  qtii  crit  (iro  tcinporc, 
et  ipsi  Roiiianae  Ecclesiae  sccundum  formam  prac- 
scriptam  noiniiic  Roin mi  Pontificis,  qui  tuncerit, 
et  siiiim  noiiien  [iiopriuiii  cxprimcndo.  Et  post- 
quam  tu  et  hairedes  in  rcgno  Sardiniai  et  Corsicae 
sacpcdicto  pnestiteritis  ct  feceritis  personaiiter  ju- 
raiiieiitiim,  fidelit;item,  liomagium  scu  vass;illa- 
giiiiii  scciindiim  [irawlictam  formam  uiii  Komaiio 
Poiilitici  |;cr  vos  ipsos,  alii  Roiiiano  Poiitifici  non 
;istiingamini  [lersoiialitcr  |)raestarectf,iccre;  dum- 
modo  ill;i  pra>stelis  et  faciatis  infra  annnm  per 
idoiieuin  vel  idoneos  snbstilulos,  ad  hoc  plciiuin 
maiidatum  liabentes.  Et  si  plus  placucrit  Romano 
Poiitifici  vel  RomancE  Ecclesiae,  juramentuin,  lide- 
litalcm  ,  vassallagium  et  homagiiim  [iraedicta 
[iraestabitis,  et  facietis  tii  et  haercdes  tiii  nomine 
siimmi  Poiitificis  ct  Romana;  Ecclesiae  illi  vd  illis, 
quein  vcl  qiius  ad  h;cc  siiccialiter  ipse  Romanus 
Poiilifex  vel  Sedes  eadem  deputabil.  Qu;iiidocum= 
que  vcro  tu  vel  ba^redes  tui  in  rcgno  pr;cdicto 
praedicta  jurameiitum,  fidelit;item,  vassallagium 
et  homagium  praestabitis  et  facietis  [)er  vos,  vel 
per  ;dium,  scu  alios,  ut  sii|)criiis  continctiir,  da- 
bitisiiifra  mcnsem  [lost  RoinanoPonlilici  et  eidem 
Ecclcsiae  [latcntes  lilteras  Aurea  Bulla  bullatas ; 
piaedictos  et  iiifrascri|)tos  modos,  et  conventiones, 
conditionts  ,  tenortm  et  foriiiam  accc[)tantes 
cxpresse :  ct  formam  dictorum  hoiiiagii  ct  jura- 
nicnti  fidelitatis  et  vassallagii  simiiiler  et  s|)ccia- 
liter  cxpriiiiciites. 

9.  B  Saiie  omnibus  Ecclesiis  tam  cathedrali- 
bus  qtiaiii  aliis,  rcgtilaribus  et  saeciilaribus ;  nec- 
non  ct  oninibiis  [iroilalis  et  clcricis,  ac  universis 
personis  Ecclesiasticis,  sa'cularibus  et  religiosis, 
et  qnibuslibet  religiosis  locis  dicti  regni  Sardiiiiae 
ct  Coisic;e  libere  dimittantur,  ct  conserveiitur  in- 
tegre  omnia  bona  et  jura  eorum.  Omnes  insuper 
Ecclcsiae  tam  cathcdrales  quain  ali.r,  regiilares  et 
saeculares  ;  necnon  et  omncs  praelati  et  clerici,  ac 
univcrsae  [lersonao  Ecclesiastic;e,  religiosae  et  sae- 
culares,  et  qufficumtiiie  religiosa  loca  cuiii  oiiini- 
bus  bonis  suis  in  elcctioiiibus,  postiilalionibus 
ct  iiominationibus  ,  promissioiiibus  el  omni- 
bus  aliis,  [ilena  libeiiate  gaiidebiint;  nec  aiite 
electionem,  sive  in  electione,  vel  [lost  rcgiiis  as- 
seiisus  vel  consilinm  ali(|iiatenus  reqiiiratur. 
Quani  utKjue  libert;itcm  tii  et  tui  in  eodem  regno 
ha>re(ies  semper  maiiutenebilis,  ac  maiuitciieri 
lacietis  ab  oiiinibus  subditis  vcstris,  dicta?(|iic  Ec- 
clesia;  ac  personx-  iilentur  libereomiiibns  boiiiset 
jnribus  siiis  :  salvo  tibi  et  tuisin  regiio  i[)SO  ha're- 
dibiis  jiire  [latronattis  in  Ecclesiis  in  t;intuin, 
quantiim  in  hac  [larte  patroiiis  Ecclesiarum  cano- 
nica  institula  concedunt  ;  et  illis  diiiiitaxat  Eccle- 
siis,  in  ((uibns  tibi  tuis(|iie  lia;redibusjus  [latrona- 
tus  com(ietcre  digiioscatur. 

10.  «  Omnes  etiam  caus;e  ad  foruin  Ecclesia- 

26 


202 


BONIFACIl    VIII    ANNUS    3.    —   CHRISTI    1297. 


slicurn  pertinentes  liliere  et  absqne  iillo  impedi- 
mento  aj^itabunlur,  traitabuntnr  et  ventilabuntnr, 
corani  siiis  ui-diMariis  el  aliis  Ecclesiasticis  jndici- 
bus,  et  terniinabuiitur  jier  eos  :  et  si  ad  Sedem 
Aposlolicam  su|ier  tmjusmodi  causisappellari  con- 
tingeret,  tani  appellanlcs  (piam  appcllali  ad  eamdein 
veiiire  Scdein  pro  apiiell.-tioiiunt  prosecutidnibus 
libere,  et  absqiie  inhibltione  ali()ua  permittantur. 
Omiiibus  insupi  r  caidliilis,  cidlegiis  et  convenli- 
bus,  et  personis  Eccle.-iasticis,  reliniosis  etsaeciila- 
ribns,  ac  communitatibus,  vel  universitatibns,  et 
personis  sa^cularibiis  (|uorumcumque  locorum 
dicti  regni,  cnjuscuiiique  conditinnis  ct  status 
extiterint,  quoties  per  te  vel  aliqiiem  iiaerediini 
tnorum  tuos  officialcs,  vel  ministrns,  aut  alicnjus 
eorum  senserint  se  giavatns ,  ad  Ajiostolicam 
Sedem  libernm  super  hoc  lice:  t  h.ibere  reciirsnm  ; 
nec  priestabitur  eis  obstaculum,  quominus  liberc 
et  sccure  recurrant. 

11.  «  Sacranienla  vero  fidelitatis,  seu  assecnra- 
tionis  iirajslabunlur  secundiim  aiiliquam  et  ralio- 
nabilem  consiietiidineni,  prout  canonica  instituta 
permiltiint,  ab  illis  Ecclesi.irum  pradatis,  quornm 
jiraedecessorcs  ilia  antiquitus  solili  suut  jira  stare. 
Ab  il!is  autem  prslatiset  Ecclcsiis.  qui  temporalia 
bona  teneiit,  si  (pii  tamcn  sunt,  qui  hujiismodi 
bona  teneant  a  doniiiio  dicti  regni,  et  aliis  diuninis 
temporalibus  ;  et  qui  ratione  hujusmodi  bonorum 
ab  antiqio  consucveriint  regibus  vel  aliis  doininjs 
teniporalibus,  in  dicto  regno  Sardiniae  et  Corsicae 
constitutis,  servitia  exhibere,  hiijn.  modi  honcsta 
et  antiqua  scrvitia  eis  sccundnm  ratioiiabilcm  et 
antiquain  co;isuctudinem,  et  sicut  instituta  pa- 
tiuntur  canonica  ,  impendantur  ,  salva  seiijper 
circa  Ecclesias  calhedrales,  ct  alias  regulares,  ac 
personas  et  loca  Ecclesiastica,  tam  in  faciendis 
provisiouibus  et  electionibns  confirmaudis,  quam 
in  omnibus  quilmscumquc  aliis,  Rom.ini  Ponti- 
flcis  et  licclesiffi  Roiiianae  jurisdictione  et  auctori- 
tate  plenaria,  et  libera  potestate. 

12.  B  Revocabis  quoque  onines  Conslitutiones 
seu  leges,  vel  slatiita  per  regcs  seii  princi|ies  sa3cu- 
lares  Sardinia'  et  Corsicae  editasconlra  Ecclcsiasfi- 
cam  liberlatcm,  nec  statuta  vel  Coiistitutiones 
aliquas  tu  vel  aliquis  hffirediim  tuorum  in  dicfo 
regno  edetis  aut  promulgabilis,  per  quse  seu  quas 
juri  et  libcrtati  Ecclesiastictc  derogetur.  Proniittcs 
etiain  quod  tuo  vd  haredum  luorum  tciiipore 
nulius  clcricus,  vel  persona  Ecclesiastica  ejusdein 
regni  in  civili  vel  criminali  causa  convciiictur 
corani  jiidice  soeciilari,  nisi  suprr  fcudis  jndicio 
petitnrio  convenialur  civililcr,  (piatcnus  canoiiica 
jura  permiltunt :  sed  onuiibus  Ecdesiis  ct  perso- 
nis  Ecclesiasticis  conservetur  liberlas,  nisi  sit  de 
illis  persuiiis,  dequibiis  jiira  pi  rmitlunt. 

0  NuIIas  insuper  tu,  aut  quisquam  alius  tuus 
in  regno  Sardinisc  et  Corsica)  liaeres  tallias  impo- 
nctis  ticclesiis,  monasteriis,  cliiicis,  cl  viris  Eccle- 
siasticis,  vel  rebus,  seu  vassallis  eorum,  et  in  Ec- 
clesiis  vacantibus  tu   vel   tui   in  priedlcto  regiio 


ha^rciles  nulla  liabebilisregnlia,  nullosque  fructus, 
rcditiis  et  proventus  ;  nullas  ctiam  obveiitioiies, 
ac  iiulla  prorsus  alia  percipietis  ex  eis.  niliilomi- 
nus  ciislodia  (arumdeni  Ecclesiaruin  ,  jnrinin 
et  bonorum  ipsarum  iiilerim  libera  renianente 
pciics  pcrsonas  Ecclesiasticas  jiixta  caiionicas  san- 
cliones,  s  Ivis  tibi  dictisqne  liaercdibus  his,  quae 
libi  vel  cis  tanquain  rcgi  vel  doiniiio  teiii|)oraIi 
competcrent  ex  prapscriplioiie  lcgitima,  coiisuetu- 
diiie  aiitiqua  et  rationabili,  privilegiis  legitiinis, 
aut  ahas  de  jiire,  quibus  jura  divina  vel  canonica 
non  obsislant.  Jiidices  vero,  comites,  barones, 
mililes  et  pcrsoiue  caetera'  saeciilares  regni  ejus- 
dem,  tam  magnae  quam  parvae,  in  siiis  bonis, 
juribus  rationabilibus,  etin  rahonabilibus  consiie- 
tnilimbus  servahuntur.  Et  tam  tu  quain  in  prae- 
dicto  regno  iiaercdes  per  vos,  alium,  seu  alios 
exercebitis  rcginien  dicti  regiii  secumium  jura 
civilia,  quibus  canonica  insliluta  nnn  obviaiif,  ct 
laudaliiles  consuetiidines,  salvis  regiininibus  Ec- 
clcsiarum  vel  saecularium  personarum,  conipe- 
tciititius  eisde  approbataet  laudabili  coiisuctudine 
privilegiis  lcgitiniis,  aut  alias  de  jiire. 

13.  «  Oinncs  captivos  et  obsides,  praesertim 
Romaiios  et  alios  de  terra  Ecclcsiae  oriundos,  si 
quos  tu  vel  tui  in  diclo  regiio  lia^redes  tempore, 
quo  acquirctis  dictum  regnum  Sardiiiia'  et  Corsicae 
invenietis  in  eo,  ad  mandatum  Romaiii  Ponliflcis, 
seu  Roinanae  Ecclcsiae  restitiietis  |irislinse  liberlati, 
de  eis  facietis  quod  dictus  Romanus  Poiitifex,  vel 
Romaiia  curia  ordinabuiit.  Nullam  etiam  coiifoe- 
derationeiii,  seii  pactiouem,  vel  socictatem  cum 
aliquo  iiiiperatorc  vcl  rege,  scn  principe  vel  barone 
Cliristiaiio,  vcl  Giceco,  aut  Saraceno,  vel  cum 
aliqua  provincia,  seu  civitate,  vel  commuintate, 
vel  loco  aliquo  seu  personis  scicnter  coiitraRoma- 
nam  Ecclesiam  tu  vei  tui  in  eodem  regno  baeredes 
in  damiuiin  Ecclesiae  facietis  :  et  si  etiain  feceritis 
igiioranter  ,  teiieainiiii  ad  mandatum  Rnniani 
Ponliflcis,  seu  Romanse  Ecclesiae  revocare.  Et  tam 
tu  quam  tui  in  eodem  regno  harcdes  aniicos  et 
devotos  Ecclcsiae  habcbiiis  pro  amicis  et  pro  de- 
votis,  et  inimicos  et  ind  volos  Eccli^siae  pro  inde- 
votis  habcbitis,  iiec  aMnulis  seii  inimicis  Ecclesiae 
au.xiliuni  dabitis,  consilium  vcl  favorem.  In  Ui  be 
Urbisque  districtu,  seu  in  circumposita  rcgioiie, 
aiit  iu  provinciis,  civitatibus,  terris  seu  locis  Ec- 
clesiae  Romanaj  subjectis  iion  recipictis  vel  assu- 
nietis,  aut  acquirctis  dominiuin,  regiinen,  seu 
rectoris  ufflcium  qnocumque  noniine  censeatur  ; 
nec  (te  occupandis,  vcl  recipiendis  vel  subj  gaiidis 
eisdeni,  seu  aliis  bonis  ct  jnribus  cjusdem  Eccle- 
siae,  tu  et  quivis  tuorum  haereduiu  intromiltetis 
vos  pulilice  vel  occulte  scienter  :  quod  si  contra 
fccerilis  igiioranter,  et  moiiiti  ab  ipsa  Ecclcsia  non 
dcsliteritis,  cadetis  a  jure  dicti  regni  Sardiniae  et 
Corsicae  ipsofacto,  vel  eritis  illo  privati,et  regnum 
ipsum  ad  Roiiianam  Ecclisiam  libcre  devolvatur. 

1-4.  «  Quod  si  fortu  conlingeret  te,  velhaBiedes 
fuos  in  praedicto  reguo  Sardiniae  et  Corsicae  suc- 


BONIFACII    VIII    ANNDS  3. 


CHRISTI    1297, 


203 


cessores,  in  regcm  vel  iniperatorem  Roinanorum, 
seu  regein  Thi  utonia'  eligi  vcl  as^unii,  eicclns  vel 
assuni|)liis  nnllo  modo  liicluni  res;num  Sardiniao 
et  C(a>ic;c  cnni  dictis  injperio  et  regiio  valeas  vel 
valeant  retiuere  :  etsi  tminiti  alj  i|>sa  Ecclesia  dicla 
im()t.rium  et  regna  Romanorum  scu  Tlieuttmia) 
non  dimiseritis,  a  jure  dicti  refini  Sardiniaj  et  Cor- 
sica"  i|isi)  facto  caihitis  ex  toto,  ac  iigiiniii  ipsnni 
ad  Ronianam  Ecclesiani  libere  devolvatur  ;  nisi 
forte  tu,  vel  idein  electus  vci  assumplus  filius  lia- 
bcat  sncces^urum  sibi  in  rei;no  Arajzonia',  qnem 
voiucrit  emancijiare,  legitimc  (lotcrit  sine  frauiie, 
renuntiando  dicto  regno  Sardiniae  et  Corsicae, 
nihil  uni|uain  jnris  liabituriis  in  eo  publice  vel 
occiilte,  et  dicta  regna  Ronianum,  seu  Tlieutoniae, 
ac  imperiura  retinere.  Quod  si  contra  tu,  vel  tui 
in  prffidicto  regno  Sanliniit  et  Corsica^  hferedcs 
feceritis,  ct  moniti  ab  ipsa  Ecclcsia  non  dcstiteritis, 
a  jure  dicti  regni  Sardiniae  et  Corsicae  ipso  facto 
cadatis,  el  rcgiiuni  ijtsum  ad  Romaiiani  Ecdesiam 
libere  devohatnr.  Ad  liivc,  nt  libi  [ilus  piaesidii  et 
favoris  accrescat,  te,  regna  et  bona  tua  stabilia 
ubilibet  constitiita  snb  R.  Petri  et  nostra  prote- 
ctioiie  siiscipimus,  disponentes  te  el  ips  gladio 
spintuali  defendereac  tueri,  prout  expedieus  fore 
videbimus. 

13.  0  Demum  in  nostra  praesentia  confiteberis, 
et  recognosces  expresse,  ex  gratia  et  libeialite 
nostra  et  dictae  Ecclesiae  dictnni  regnuin  Sardiniae 
et  Corsicae  tibi  tuisque  lia;redibus  fore  coiicessum 
in  feudnin  ;  et  sic  te  illud  reci|iere  vei  recepisse 
sub  conditionibus,  convcntioiiibus  sive  paclis  , 
modo,  teiiore  ac  forma,  quae  in  pr;esenlibiis  no- 
slris  litteris  continentur,  (juos  per  stipiilationem 
solfmnein  promittes  et  jurabis  te  inviolabiliter 
servaturuin  :  pro  qiiibus  etiam  strvandis  dictum 
regniim  Sardiniae  el  Corsics,  jura  tibi  in  eo  com- 
pelentia  ct  comptlitura,  el  bona  tua,  quse  ibidem 
consistent ,  nobis  et  ipsi  Ecclesiae  obligabis.  Et 
promittes  nihilomiiius,  qnod  successores  tiii  hae- 
redes  in  dicto  regno  Sardiniae  et  Gorsicse  eo  tein- 
pore,  quo  facient  et  praestabunt  vassallagiuin  , 
homagium,  et  fldelitaiis  juramentum  sub  foiina 
praidicta,  similia  confessiones,  recognitiones,  pro- 
missiones,  juramentuni  et  obligationes  facient  et 
praestabuiit  Romano  Pontifici,  qui  erit  pro  tem- 
pore,  et  Ecclesiae  su|)iaiiicla;. 

16.  «  Insuper  tam  tu,  quam  quilibet  haeredum 
tuoruiii  in  diclo  regno  Sardinia'  et  Corsica;,  illis 
tempoiibus,  (jiiibus  fcceritis  et  praeslilerilis  v.issal- 
lagiiim,et Hdtlitatisjuramenlum  proeodem  regno 
Sardiiiiae  et  Corsicae,  dabitis  infra  niensein  post 
privilcfiiuin  scii  Iittcras  Aiirea  Bulla  bullalas,  in 
quo  vel  qiiibus  fatebimiui  et  recognoscetis  expresse 
dictnm  Sardiiiice  el  Corsicae  regnum  a  noliis,  et 
Romana  Ecclesia  recepisse  in  feudum  sub  coiuli- 
tionibus,  coiiventionibiis,  modo,  et  fornia  ati|ue 
teiiore,  qiue  in  prasentibiis  litteris  coiitincntnr  : 
quos  tcnorem,  modum,conditiont's,  conveiilioiics, 
ei  formam  promiltelis  vos  inviolabilitcr  servalu- 


ros  ;  pro  quornm  observantia  obiigabitis  vos  et 
dictiim  regnum  Sardiniai  et  Corsic;e,  jura  et  bona 
vobis  competentia  et  coinpetitura  in  eo.  Omniiini 
autrni  pranlictoruni,  qiiae  iii  piae>eiitil)us  nostris 
littcns  contiiientnr ,  dcclaratio  cl  iiiterpretatio, 
qiioties  opus  fucrit,  faciendaD  ad  Romanum  Poiiti- 
ficem  seii  Romanam  Ecclesiam  pcrtinebiiiit,  quo- 
tiesciiiiique  super  ipsis,  vel  coruin  aliquo,  vel 
aliquibus  ambiguilatis  aliquid  vcl  diibii  oriri  coii- 
lingel,  cuivis  Romani  Pontificis  vel  Roiname  Ec- 
clesia;  interprclalioui  etdeclaratioiii,  stabitur  vcrlio 
seii  lilteris,  prout  ipsis  Roinano  Pontilici  vel  Ec- 
clesia;  placuerit,  faciendis.  Nulli  ergo  omniiio 
hominum  liceat  hanc  paginam  nostrae  collationis, 
concessionis,  doiiationis,  investitura;,  promulga- 
tionis,  et  voluntalis  infringcre,  vel  ei  ausu  teme- 
rario  contraire.  Si  qnis  autem  h;pc  attentire 
prasumpsirit,  iiidignationem  omuipotentis  Dci, 
ac  bealoruin  Petri  et  Pauli  Apostolorum  ejiis  se 
noverit  inciirsunim.  Datiim  Romae  apiid  S.  Petriiin 
pridic  iion.  Aprilis,  Pon  ificattis  no>tri  aiino  iii  ». 

17.  Ita  porro  e;i  regna  concessa,  quae  ex  Pisa- 
noruni  aliorumqne  invasornin  manibiis  eranteri- 
piemla,  iit  si  ad  recuperandam  Siciliam  aliis  con- 
cetlenda  Apostoliae  Sedi  viderentiir  ,  id  intra 
Omniuin  Sanctorum  festiim  ei  pra;stare  liccret '  : 

«  J;icobo  rt;gi  Saidiiiiae  el  Corsicae  illuslri. 

aCiin  regnum  Sardiuia;  atqiie  Corsica;  tibi 
poftcrisquc  tuis  siib  certis  modis  et  forniis  tliixe- 
rimus  concedendiim,  voluinus  et  praesentiiim  au- 
ctoritate  decernimns,  quod  quantumcumque  lui- 
jusmodi  facta  fueril  pura  concessio,  hoc  expressiiin 
intcllig.itur  et  actum ,  qnod  si  pro  pace  rcgni 
Siciliae  in  f;icto  vei  ante  factum  fuerit  nobis,  et 
Ecclesiffi  Romanae  ipsum  regiium  Sardini;eacCor- 
sic;c  necessarium,  disponcndi  de  ipso  Sartlini;c  et 
Corsicae  regno,  ac  illud  alii  concedendi  usque  ad 
festiim  Omnium  Sanctonim  proximo  futurum  sit 
nobis  et  citlem  Ecciesiae  Iibera  et  plena  rescivata 
facnltas;  qiiodque  tu  super  hoc  regium  piu-stcs 
asscnsum  per  tiias  patentes  litteras,  harnin  seriein 
contiiientes,  nobis  ad  nostrum  beneplacitum  assi- 
gnaiidas.  Dat.  Romee  apud  S.  Petruni  non.  Aprilis 
an.  lu  B. 

18.  Idem  Jncobus  signifer  Ecclesiee  creatur. 
—  Pneterea  rcgn.i  Jacobo  tratlita,Boiiifacius  ipsuin 
Chrisliani  cxercitus  in  Orientcm  triijecturi  diicciii  ^ 
creavil  :  ut  enim  Sicilia  perduellis  Christianas  ibi 
res  labcfactarat,  ita  in  spein  veiiicbat  Rtinif;icius, 
iit  si  iii  Ecclesi;e  obseqiiiuin  rediret,  tunc  omninin 
piiiicipiim  Christianorum  arma  in  Saracenos  ver- 
tcie  pos.^et :  iiiagiiiEque  Aragoniis  gloria;  fuit,  ut 
Sedcs  Apostolica  ipsorum  regein  Chnstianaruni 
copiaruin  diicem  eligeret.  Caeterum  astrinxit  se 
Jacobiis  in  Christiani  nonmiis  patrocinium  trire- 
iiies  atlversus  infitleles  egregie  rebus  omnibus  iii- 
stiuclurum.  Boiiifacius  vero  omnia  ipsius  bona  in 
Scdis  Apostolicic  clientclam  suscepit;  cnnctosque 

'  Lil).  iii.  F-i.  ctir.  xxix.  —  -'  lip.  cur.  xxx. 


204 


BONIFACri    VIII   ANNUS    3. 


CHRISTI    1297. 


illonmi  invasores  defigendosanathemate,  acierras 
eoruin  inlerdicto  snbjiciendas  decrevit.  Praeterea 
llerdensi  et  C;esiiraugustano  episcoi^is  provinciani 
iinposuit  ',  nt  rcgls  Aragoniini,  in  Apostolicuin 
patrocinium  suscepti  res  defendercnt.  Scrihil  Su- 
rila  ^  Boiiifaciuni  h.TC  n'cu|ifraiidae  ex  hostium 
manibiis  Siciiui'  stiulio  p  rfecissc,  ul  Aragoiiios  et 
Catalanos  oiniies  a  Fruierico  ea  arte  abdnceret, 
illiiisqueoperaad  Siciliam  expiignandam  uteretur. 
Sed  potissime  1'ontilicem  ad  id  addnctuin  constat 
ut  Sicilia  conjuncta  Ecclesia?  Cliristiani  nominis 
fines  ialius  circumferret,  terrasqne  Orienlales  re- 
centi  clade  a  Saracenis  occupatas  vero  Numinis 
cuitui  restitneret. 

19.  «  Ad  fiituram  rei  memoriam. 

0  Redemptor  '  mundi,  in  ciijus  dispositione 
universaconsislunt,civitateiii  Jfrusalem  prsevidens 
ruituram,  flevisse  describitur  super  eam.  Nuniquid 
igitur  nos  ipsius,  licet  indigne,  vicarius  possumus 
coiiibere  lacryinas,  continere  suspiria,  siiigiiltus 
arcere ;  videntes,  proli  dolor  I  Terram-Sanclam, 
funiculum  utique  liaereditalis  Dominicae,  depopu- 
latam  immaniter  iiicolis  Christi  fidelibus,  expo- 
sitam  debacchaiitum  incuisibiis  ,  et  a  propriis 
defensoribus  derelictam?  Iii  iis  profecto  dolemus 
ct  premimur,  aiioriamur  assidue,  et  ainarae  piin- 
ctionis  aculeo  pressius  anxiamiir  :  et  cum  noii  sit 
fere  qui  consoletur  illam  ex  onmibns  charis  siiis, 
Catholicis  priiicipibns  et  aliis  populis  Christianis 
distractis  ad  concertationes  et  bella;  levamus  in 
circuitu  oculos  noslros,  et  scrutamur  alteiite  nnde 
sihi  auxilium  veniat,  et  praesidium  defensionis  oc- 
currat. 

«  Ad  charissimum  itaqne  in  Christo  filium 
nostrum  J.icobum  Aragonnni  regem  illustren:  di- 
rigeiites  considerationis  intiiitum,  quem  suae  de- 
volionis  integritas  ad  sanctam  Romanam  Eccle- 
siam.  a  ciijus  unitate  recesserat,  quasi  noviim 
adoplionisfiliuin  nobis  placidum  redditet  charuin; 
(juique  de  maritimis  et  mediUrrancis  gentibiis 
eidem  Terrs,  depopulatione  dcsertae,  pensata  qiia- 
litale  temporis,  (ipportuno  potest  adesse  succuisu; 
ordinamuset  facimiisi[)suni,m  devotione  Ecclesiae 
permanentem,  vexillarium,  capitaiieum  et  admi- 
ratum  geneialem  ejusdem  Ecclesiae  in  vita  sua  in 
omiii  armala  marina,  iier  ipsam  Ecclesiam  facienda 
cum  ejusdem  Ecclesiae  sumptibus,  ac  speciali  et 
expresso  mandato  quandocumqiie  et  quotiescum- 
queperipsam  Ecclesiam  liujiismodi  officii  executio 
injungetur  eidein  pro  sul)sidio  Tirme-Saiictae,  vel 
contra  quoslibet  liosles  dictae  Ecclesiae,  seu  rebel- 
les.  prseficieiido  iiisum  personalilersexagiiitagaleis 
arinandis  per  ipsum  legein  in  tenis  suis  cuin 
sumptibus  et  expensis  Ecclesiae  saepedictae,  ad  ra- 
tioneni  vigiuti  quiuque  millium  solidoium  cur- 
rentis  moiiet;e  Buichiiioiieusis,  siiigulis  quatuor 
mensibus  iiro  galea  qualibet  suflicienter  armala  : 
quibus  casibus  ad  exequendtim  hujiismodi  vexil- 

J  Kp.  ciir.  N  >xri.  —  -'  ^'"'1'.  !•  v.  Aiiii.  c.  X,.—  '  Knl.  K|'.  .xx.x. 


lariae,  capitaniae  el  admiratiae  officium  niodo  prse- 
dicto  dictus  rex  Aragonuni  se  astringit,  et  in  iioc 
se  et  sua  dict^c  EcclesicE  obligabit  :  et  etiain  quod 
ipse  rex  congruain  mililiain  de  terris  suis  ad  con- 
venientia  gagia,  necnon  et  homines  idoneos  cum 
snfficientibiis  armis  de  eisdem  lerris  et  dictarum 
corpora  galearum  parata  habehit,  proiit  exiget 
qiialitas  agendorum,  el  galearuin  luiinerus  supra- 
diclus. 

20.  «  In  aliis  autem  casibus,  in  quibus  perso- 
naliter  non  |iraefuerit,  ut  |irEemitlilur,  rex  pr.edi- 
ctus,  teiiebilur  ideni  rex  juxla  mandatiim  Ecclesise 
galearum  numerum  beiie  armatarum  tani  de  ho- 
minihus,  quam  de  aiiis  opportiinis  et  giiarnimen- 
tis,  et  nunieruin  militnm  ad  ratioiiem  et  gagia 
similia  de  terris  suis  sub  capilaneo,  vel  adniirato, 
quem  ponet  ideni  rex,  de  qiio  contentetur  Ecclesia 
qiiotiescuinque,  et  quaiidocum(|ue  per  ipsam  Ec- 
clesiam,  et  suis  sumptibus  requiretur.  Qiiod  si 
aliquando  ullra  quatuor  nienses  dictas  galeas,  ac 
honiiiies  et  imlites  in  talibus  Ecclesiae  prtEdict^e 
servitiis  contigerit  vel  oporluerit  peidurare,  per- 
durabnnt  et  stabunt  ad  ratioiiem  et  gagia  supra- 
dicta. 

21.  «  Si  autem  in  faciendo  passagio,  vel  gene- 
rali  subsidio  Terrae-Sanct;t  princeps  aliquis,  (|ueni 
diclus  rex  Aragonum  |irob,ibiliter  ex  jiislis  nitio- 
nibus  suspectum  haberet,  unde  sibi  et  genti  suae 
verisimiliter  timeretur  inesse  periciilnm,  idem 
rex  et  gens  sua  nou  teneantiir  in  ipso  passagio 
transfrelare.  Tenebitur  nihilominus  idem  rex,  ad 
ipsius  jussuiu  Ecclesiae  facere  guerram  tam  per 
terram  quaiii  per  mare  cuiii  milililius,  personis 
equestribus  et  pedestribus,  et  galeisde  hominibus, 
armis,  et  aliis  guarnimentis  bene  munitis  quibus- 
cumqiie  rebellibus,  atque  inobedientibus  ejiisdem 
Ecclesiae  cum  expensis ,  et  sumptibus  Ecclesiae 
praelibatae.  quandorumque  et  quotiescumque  ab 
ipsa  Ecclesia  fuerit  reciiiisitns,  et  iiec  essitas  vei 
ntilitas  lioc  retiuiiet;  et  de  hoc  Roniano  Ponlifici, 
(]ui  erit  pro  tempore,  simplici  verbo  credi^tur  : 
salvi  iiiliiloniinus  eideni  Ecclesiae  tani  servitio 
praestando  per  eumdein  regeiii  ad  ipsius  regis 
expensas  pro  regno  Sardiniae  et  Corsicae,ab  eadem 
Eccle^ia  sibi  concedendo  per  temporis  spatium  in 
coucessione  hujusmodi  distingiieiKluin;  quamaliis 
quae  in  lilteris  concessionis  hujusiiiodi  exprimen- 
tur. 

22.  «  Ccelerum  omnium  vasorum,  reruin  mo- 
biliiiin,  captivoriim,  seu  capiemioium  noii  emi- 
nentium  vel  minus  notabilinm,  per  ipsum  regem 
vel  per  gentein  ipsiiis,  qiuB  eril  iu  arniatis  vel 
guerra  priediclis  pro  diclo  siibsidio  Terrae-Saiiclae, 
media  pars  deputabitur  pro  subsidio  dictaj  Terra<, 
tenenda  et  expeniieiula  seciiiulum  rationem  et 
maiidatum  Roinaui  Pontificis,  reliqua  diiiiidia  ra- 
tione  dictoruin  officiorum  lucris  obveniet  dicti 
regis.  De  personis  vero  captivis  emineiitibus  vei 
nolabililuis  liet  (luod  Romanus  Poiititex,  (lui  erit 
pro  tempore,iie  ipsisdisponet,  cujussiiiiplici  verbo 


BONIFACir   VIII    ANNIJS   3. 


CHRISTI    1297. 


205 


de  ipsorum  pminoiitia  seii  notabilitate  credetnr  : 
et  siconlinfiat,  praef.ituin  regern  vel  genleni  ipsins 
in  menioratis  j^Hierris  vel  armalis,  faciiiHiis  pro 
saepeilictic  Tcrrae  subsidio,  vel  aliarum  terranim 
ultiamarinaruin  ,  capere  terram  vel  acquirere, 
terra  ipsa  rrslitueliir  illi  Catliolico  vcl  lidcli,  ad 
quem  de  jnre  speclahit.  UikkI  si  iii  ea  jiis  (|uis 
fidelis  vel  Catholuus  iioii  liaberel,  terra  ipsa  erit 
ejiisdein  Keclesicn  et  ciisiodletiir  ad  ejns  expeiisas, 
doiiec  Rom.  Poiitifex  de  i|)Sa  aliter  dnxerit  ordi- 
nandiim. 

23.  aDonec  autem  idem  rex  vel  sunm  stolinm 
decem  galearuni  et  ultra  erit  de  s[»e(  iali  et  ex- 
presso  mandato  Ecclesige  in  servitiis  Terra;  prae- 
dictae,  vel  in  servitiis  ejusdem  Ecclesiae,  praedictum 
regem  ac  regniini  Aiagoniac,  et  totaiii  terrani  re- 
gis  ipsius  ,  necnon  et  regnum  Sardini;E  et  Cor- 
sicae,  post(|uain  sibi  fuerit  a  nobis  et  Ecclesia  [irae- 
fata  concessum  ;  susci[)ii  inus  snb  iirotectione 
beati  Petri  et  nostra,  disponentes  i[)sa  gladio  S[)iri- 
tuali  defeiidere  ac  tiieri,  [irout  expediens  fore  vi- 
debiiiius  eisque  fuerit  o|)[inrl\inum.  Et  ((iiando- 
cumque,  et  quotieseniiique  idem  rex  traiisiret  per- 
sonaliter  in  siibsidiuin  Terrae  [^raefatt-e  de  S(ieciali 
et  expresso  maiulalo  ejusdem  Ecclesi;c,  concedet 
eadem  Kcelesia  dicto  regi  deciinam  per  tricnnii 
spatiuni  Ecclesiasticornm  fructnuin,  reditiuiin,  et 
proveiituum  (iraedictorum  regnoriim  et  terrarum, 
necnon  omnia  legata  a  (lersonis  regnorum  etterra- 
riini  piiedictorum  in  subsidiuni  TerriE-  Sanclae, 
ac  etiam  relicta,  et  male  (pblata  ab  eisdem  perso- 
nis,  (|iiorum  restitulio  diniissa  est  in  nltimis  vo- 
luiitatibus,  et  persoiicie,  quihus  restitiitio  i(isa  fieri 
debeat,  ignoruntur.  Commitlet  (juoque  in  casu 
praemisso  Roinanus  Poiitifex  aliciii  vel  aliqiiibiis 
personis,  quas  ad  hoc  duxerit  depntandas,  qnod 
tempore  praecedenle  dictam  commissionem  coni- 
[lOiiant  cuin  illis  de  regnis  et  totii  terra  dicti  regis 
Aragonuin,  qui  coiitra  interdictum  Ecclesiae  (lor- 
taverunt  vel  misernnt  [irohibila  iii  Alexandriam  : 
et  de  pecunia  recijiienda  ex  coiii|iositione  (naetata 
liet  quod  Romunus  Pontifex  exiiide  duxerit  iiijun- 
gendum. 

24.  «  In  eodem  etiam  casu,  ubi  scilicet  dictus 
rex  tiaiisiret  iiersonaliter  m  snbsidiuiii  Terne- 
Sanctae  de  speciali  et  ex()resso  niandalo  i[)sornm 
Roniani  Ponlificis  et  Ecdesiaj,  comniittet  Ecclesia 
certis  personis,  ad  hoc  per  i(isani  siiecialiler  de[)U- 
landis,  quod,  ()ersoiiarum  qualitate  (lensata,  [)os- 
sint  compoiiere  cnm  volentihus  i[)sorum  vota  re- 
dimere  ,  et  votum  s[)ecialiter  Terrai-Sanclae  in 
praedictis  regnis  et  terra  regis  ejusdem  [iro  pneter- 
ito  tein[H)ie  :  et  quod  recipi  ex  ipsa  coni(iositione 
contigerit,  sigiiiflcabitur  dicto  Roinano  Poiitifici, 
el  fiet  exinde  quod  mandahit.  Iiitendimus  autem 
qiiod  pradicta  fiant  ad  ex|)ressuin  et  speciale 
mandatum  nostrum  et  ejiisdein  Ecclesiffi  :  el  jaiii 
dictus  rex  Aragonum  ,  anteqiiain  prBedicla  vei 
ipsorum  quodlibet  mandetur  eidem  per  nos  vel 
ipsam  Ecclesiam  per  s[)eciales  litleras  et  ex[iressas 


noii  popsit  aliquid  [ictcre  a  nobis,  vel  successori- 
biis  nostris,velabEcclesia  saepedicta  iirEedictomm 
occasioiie  vel  caiisa  ;  et  idem  rex  ad  nihil  aliiid, 
et  non  aliter  (|nani  iii  su[)erioribus  dicitiir,  leiiea- 
tiir  (ler  conventa  nobis  vel  Ecclesiae,  et  acceptata 
per  i|isiiiii  ralidiie  v(d  ciiusa  eorniii,  (|u;e  piicsen- 
tihiis  contiiiiiitur.  Oiniiiiim  aiitiin  piccdieloriim 
intei(iret  .tio  et  declaratio  ad  Roiikiiiiiiii  Poiitifi- 
cem  |ieiiiiieant,  qiii  [iro  tempnre  liKMit,  (luoties 
opiis  fiieril  facieiulae  :  et  sii(ier  lioc  stahilur  siin- 
pliei  verbo  ejus.  Dat.  Romai  ;i(iud  S.  Petruin 
XII  kal.  Fehrnarii  iinnoiin. 

2r>.  De  restiluendo  rerjno  alenricn  laborat 
Bonifacius.  —  Affecit  ()liiribns  aliis  beneficiis  Ja- 
cohiim,  ejusque  uxorem  reginam  Blancliam  Bo- 
nifaL-iiis,  alqiie  iuler  Cc-ctera  ut  a  viris  Ecclesiasti- 
cis ,  soluta  Coiistilutione,  qiiimi  anle.i  ediderat 
Pontifex,  suhsidia  munerave  acciperent  '.  Ad  ;idor- 
nandam  vero  classem  decinuas  Aragoni;B  Jacobo 
attrihuit^  (|uas  illi  nninerandas  [)ollicitus  est, 
cum  ad  Sedeiii  A|)ostolicam  accessisset  :  ursitqiie 
iit  adveiitnm  nialiiraret,  qiio  ejus  0()era  adversus 
Coliimnenses,  quos  legibus  iMSect;ib;itiir,  uteietur. 
«  Quia,  inqnil ',  in  iiistanti  futiiro  vere  cum  fe- 
lici  contra  Siculos  generalis  armat;B  progressu 
tiiam  prcTesenliam  [)raestolamur,  miiltis(|ne  sumus 
ad  piaesens  magnis  et  arduis  negotiis  occu[)ati, 
nosque  iiislantia  ((uotidiana  sollicitat  efflcax  exe- 
cutio  nostroriim  (irocessuiim  contra  clericos  et 
laicos  Columnenses  [lerfldos  habitorum  ;  decrevi- 
mus  personae  luae  [^rsestolari  prc-esentiam,  qnae  au- 
ctore  Doiiiino  cilo  erit,  et  tuiic  facere  tibi  conces- 
sani  et  collectam  de  terris  tiiis  decimam  assignari. 
D;it.  RomeeapudS.  Petruinlllkal.Januarii  an.iii  ». 
De  Columnensium  bello  diceUir  inlerius  :  iiunc 
reli(|ua  ad  Jacohum  regem  spectantia  conjiingi- 
nius.  Nondum  is  Jacobum  patrnum  regeni  Balea- 
rium,  ([ui  regno  suorum  proditione  ob  susceptas 
Ecclesia;  et  Callorum  [lartes  (le[iulsiis  fuerat,  solio 
reslituerat,  ut  e  f(Ederis  legibns  erat  conventum  : 
qua  (le  re  Phili(i(io  Francorum  rege  coiiquerente, 
nrgeiiteque  condiclo  temporis  s(iatio ,  [)roinissa 
perficeret,  censuris  ipsum  percelleret  ;  Pontifex, 
([ui  ad  nat;ilitia  Domini  rein  extraxerat,  votis  re- 
giis  obsecLitnrum  se  est  [lollicitus,  si  Jacobus  fidei 
defuisset. 

«  Philippo  regi  Franciae  illustri. 

0  Prideni  celsitiidini  regi;c  dnxinnis  inlimaii- 
duin,  qualiter  ex  cerlis  rationabilibns  causis  in- 
ducli  charissimo  in  Christo  filio  iiostro  Jacobo 
illustri  regi  Aragonnm  ad  reslitiiendam  cliaris- 
siiiio  in  Christo  lilio  nostro  regi  Majoricarum  illii- 
stri  terram  ipsins,  (juani  ideni  Jacohns  rex  deli- 
nere  dicitur  occn|)iitam  ,  dilalionem  us(|iie  ad 
ftstnm  Natalis  Doiiiini  primo  veiitiiriiiii  dnxiinus 
concedendaiii.  Tu  vero,  piont  ex  tuisreB()onsalibus 
collegimus  litteris  ,  ob  reverentiain  A[iostolicBe 
Sedis  el  nostram  sustiiiuisti  dilationein  hujusmudi 


Ep.   XXXIV.   —   -  Kp.   XXlV,   LX.XVU,   LX.Wlll. 


Ep     LXXVII. 


206 


BONIFACII    TIII    ANNDS   3.    —   CHRISTI    1297. 


patienter.  nihilominiis  nobis  per  easdeni  litteras 
siipplicando ,  nt  si  forle  preefatus  Jacobus  infra 
dicti  temporis  spatium  hujusmodi  restituliunem 
non  dnxerit  faciendain,  nt  ipsiim  et  terrasomnes, 
quas  ipse  in  Aragoiiiffi  et  Calalonia'  |)artii)ns  obti- 
nebat,  lempore  quo  generalisintenlicti  seutentiam 
cui  partes  ipsic  auctoritale  Apostoiica  subjacebaut, 
relaxari  maiuiavinins.  in  pristinas  spiiitnales  et 
temporales  poeiiasredncerecurareinus,  certosiiluc 
super  iis  execntores  niliilominus  destinando. 

a  Nos  igitur,  qni  tua'  jira-sertim  contempla- 
tione  persoiKP  luijnsiiiodi  negotiumcordi  gerimus, 
ad  expeditionem  iiisius  sollicite  intendentes,  ex- 
celienti.p  regi;e  siifier  iis  taliter  (luximus  respon- 
dendum  ,  quoil  bujusmodi  petitioueiii  reglam 
exauditionis  benigncB  gratia  prosequemur,  nisi 
forsan  aliquid  interim  imniinere  contingeret,  quod 
notiis  ol  lil)i  ratioiialiile  videretur,  propter  quod 
id  tirri  non  deberet.  Dat.  apud  Urbemveterem 
VI  id.  Aiignsti  an.  ui».  Ul  S|iopi>nderat  Aragonius, 
fidem  exsolvit :  patriio  enim  Balearinm  regnum 
seqiienti  aimo  reddidit  ',  atqne  iiiitnm  ijisum  in- 
ter  et  Galliarum  regem  fcedns  coalnit.  Cuin  etiam 
CastelkB  res  impacataj  forent,  Poiititex  ad  conipo- 
neiidos  illius  inotus  lumtinm  .\poslolicum  inisit': 
at  de  his  hacteDus.  Nunc  de  gravi  Colnmnensium 
cum  Poutitice  discordia,  de  qua  superius  meiitio 
edita  e.-t,  seriiionem  inslitiiamus. 

26.  (  o/tmmensium  rebellio  et  in  eos  Diploma 
Pontiftciuin.  —  Attiilit  illamagnum  schismatister- 
rorem,  qui  postea  immissis  in  Columneiises  cru- 
cesiguatis  evanuit.  Iiidicatiir  ab  bisturicis'  varias, 
in  (juibus  iion  moramur,  gravioris  illiusdiscordise 
causas  intercessisse  ;  maxime  cum,  iis  pra4ermis- 
sis,  hanc  Bonifacius  mali  causam  inde  fluxisse 
promulgarit,  Fridericum  Sicilise  lyrannum  J.ico- 
bum  et  Petruni  cardiiiales  Colnmnas  ad  rebellio- 
uis  cousilia  pellexisse ,  atque  ipsos  ad  novandas 
res  crebris  nuntiis  sollicitasse  ;  qnos  cnm  illi 
niagno  Eeclesice  damno  excipereot,  atque  iiiiaciim 
ejusdem  Ecclesiae  hostibus  detectioiiem  molireii- 
tur,  se  ad  amputanda  immmentia  mala  ac  tuen- 
dam  iiatricB  coiicordiam  ab  iis  arces,  quas  tene- 
baiit,  repetiisse  :  qu.is  cnm  illi  tradere  respiieniit, 
Poiitificiisqne  imperiis  tueriiil  oblnctati,  anatlie- 
matis  noia  inustos,  atque  onuiibus  houoribus  ile- 
jectos  fuis-e.  Fulininavit  idein  Pontifex  [ilures 
alias  m  i[isos  ati|ue  eorum  studiosos  pceuas  quae  in 
subjecto  L)i|iU)iiiate  continentur  *  : 

27.  8  Boiiifacius,  elc.  ad  perpetuam  rei  me- 
moriam. 

a  Praeleritorum  tem|ioruin  nefandis  Columneu- 
sium  actibus,  et  iiraesentiuiii  [iravis  operibus  re- 
cidivis,  ac  futnris  de  qiiilius  veriMiiiililer  formi- 

'  Surit.  .^nn.  I.  v.  c.  34.  —  -  Lib.  iii.  Ep.  cur.  lssviii.  —  s  JorJ. 
Ms.  Valic.  sigu.  Dum.  1960.  Plol  Luc  Hisi.  Eccl.  l.  sxiv.  c.  1. 
Auclur  Appenii.  ad  .Mdrt.  Pol.  l.  iv.  \ii.  Bonif  Ms.  Vall.  sigQ.  Iil. 
C.  nuui.  25  el  num  79.  J.>.  Vill.  |.  viii.  c.  21  Aiiton.  iii.  p.  tit.  xs. 
c.  8.  §  U  el  alu.  —  »  Exl.  in  arce  >.  Augel.  Lib.  Priv.  Rmn.  Eccl. 
lOQi.  II.  p.  IbO  luter  collect.  Hlal.  .Ms.  Vat,  toui.  i.  p.^Sl.  .Ms.  Vall. 
situ.  lit.  B.  num.  12.  p.  136. 


dabatur,  in  considerationem  prudenter  adductis, 
veuit  |)atenter  iu  Iiicem ,  quod  Colnnmensium 
douius  exasperans,  amara  dumeslicis,  molesta  vi- 
ciiiis,  Roiiianornm  reiiiublicie  impugnati  ix,  sanctse 
Ecclesia'  Roiuanae  rebeilis,  Urbis  el  palriae  [lertur- 
batrix,  consortis  imiiatiens,  ingiata  beneUciis, 
sube.-^se  uolens  ,  praeesse  nesciens  ,  humililatis 
iuiiara  ,  plena  fnroribus  ,  Deiiin  non  metnens, 
iiec  voleiis  hoiiiines  revureii,  habeiis  de  Urbis  et 
orbis  turbalione  pruriliiin,  sliiduitcliarissimuinin 
Christo  filium  iiostriim  Jacubum  Aragonia}  regem 
illu.-trem,  tuiic  hostem  Ecclesia'  ac  rebellein,  Sicu- 
lisqiie  perfidis  praesidenlem  de  facto,  in  nostrum 
et  charissimi  iii  Cliristo  filii  nostri  Siciliffi  regis  il- 
lustris  giave  prcejiidicium,  et  giavamen  Chiistia- 
nitatis  et  Terras-Sanctas  succursus  grande  dis[)en- 
dium  in  rebellione  teuere,  tam  sibi  quani  nobili 
juveni  Friderico,  nato  (inuudain  Petri  oliin  regis 
Ara.izouiae,  in  criinine  crimiuo-o  favendo.  Ut  illud 
nutissiiiium  omittamns,  qualiter  quondam  Joau- 
ues  de  Colnmua  tit.  S.  Praxedis  [iresbyter  cardi- 
iialis,  et  Oildo  de  Columna  nepos  ipsius  [later 
Jacobi  S.  M.aia.'  iu  Via  Lata.  et  avus  Petri  de  Co- 
liuuna  S.  Eustacbii  (liaconorum  cardiualiuin  , 
leiii()ore  felicis  recordatioiiis  Gregorii  pa[iae  IX 
praedecessoris  uostri  ,  fueriut  diiie  et  graviter 
ipsam  Ecclesiam  perseculi,  cum  damiiatae  niemo- 
ria^  Fi  iderico  olini  Roiiianurum  iiii[>eraturi.  supra- 
diclaj  Ecclesiae  publico  persecutore  et  hoste,  tem- 
[)ore  quo  quondam  Matthgeus  Rubeus  de  domo 
filiorum  Ursi  surorius  dicli  Oddonis  senatus  iu 
Urbe  legimeuexercebal  ad  bonurem  el  obsequium 
Ecclesiae  memoratae  :  a  cujus  Mattbaji  domo  dictus 
cardinalis  et  Oddo  et  eoruin  posti  ri  nuilta  benefi- 
cia  rece|)erunt  ;  piffiseitim  a  sancta^  memoriae 
Nicolao  111  praedecessore  nostro,  qui  dictum  Jaco- 
bum  juveneiii  satis  et  insciuin,  (lerniciosum  ta- 
meii  postniudum,  hypocrisimtniictem[joris  [lericu- 
lose  gereutem,  ad  cardiualatus  provexit  honorem: 
qiiodutinam  non  fecisset,  qui  nec  Sedi  Apostolicae, 
uec  Christiaiiitati,  nec  dicti  pnedecessoiis  Nicolai 
doiiiui  talis  promotio  expedivit,  quam  dicti  Jaco- 
bus  et  Petrus  ac  sui,  velut  iiigratitudinis  lilii,  et 
beiieficiorum  immemores,  multiiiliciter  impugna- 
ruiit.  Terras  etiam  subjectas  Ecclesi;e  sibique  re- 
belles  in  rebellioiie  fovebant  iu  hoc,  dantes  eisdem 
auxiiium  et  favorem. 

28.  «Novissimis  vero  tem|)oribus  dicti  jiivenis 
Friderici,  latenter  discurreulibus  nuiitiis  per  Ur- 
beiii  et  loca  vicina,  ut  immissis  scandalis  ea  pos- 
sent  i()siiis  subjicere  dilioni,  licet  iil  procuiareut 
hoiiiines  dictae  domus  Colnmiiensis,  el  ad  hoc  eis 
miuisliarent  auxilia  et  f.ivores;  mausuetudinis 
taiiien  A[iostolicae  Sedis  benigna  siiiceritas,  quae 
libeiitiiis  emeiidat  iii  subilitis  (leccala,  ({uam  [lu- 
iiiat;  iiec  exerit  ferniin  [iriecisionis  in  iiiorbos, 
qiios  sanare  potesl  mulcebiis  leiiilas  mediciiKP; 
eos  stihliiit  iiuiic  paieiiia;  lemtatis  dulcediiie  allo- 
qui,  iiuiie  verbisiharitativaecorrectionis  inducere: 
ut  a  lalibus  abstinereut,  i[isonimque  elatam  perti. 


BONIFACII   VIII   ANNUS   3.    —   OHRISTI    1'>97. 


207 


naciam,  imo  offrrcnem  snpeibiam,  non  ?emcl  sed 
pluries  iii  fulgtn;  terriflco  coiiiiiiiiiiituinis  incn;- 
pavit,  lenrleiis  ante  ii>sos  arciim  jnstiliae  in  rigore, 
quo  sagitla  perpetnae  (tejrctinnis,  solil.i  non  con- 
verti  retror.;niii,  emiltitur,  ut  formidabilis  vindi- 
ctae  signific.itio  eis  clementer  exliiliila  stnpori 
eorum  sensnm  tinioris  incnteret,  et  Ing.im  ad  mi- 
seriioniiam  per  compeiKiinm  poenitentiiE  siiade- 
ret.  Sed  nec  sic  profecimns  apnd  eos  :  traxit  eiiim 
illos  in  desperatidnis  laqnenm  molcspr;eponderans 
peccalornm,  ut  nec  rationibns,  nec  correctionil)iis, 
moiiitionibus,  sive  minis  rediici  potucrint  ad  salu- 
tem  :  qnin  potius  velut  aspis  snrda  suaruui  anriiim 
obstruxerunt  audilnm  ,  eligentes  quasi  pro  gloria 
confusionis  opprobrium  ,  et  irreparabilis  ruinae 
periculnm  pro  luteia. 

29.  «  Periculis  vero  obviare  volentes,  dictis 
Jacobo  el  Petro  cardiiiaiihus  distncte  maiidavi- 
mus,  nt  terras,  qn.is  Stephanus  ipsius  J.icobi  ne- 
pos,  et  frater  Petri  pr*fati  tenere  vulgariter  dice- 
batur,  videlicet  civitatem  Pernsin.  (Prienestinarn) 
castra  Columiiee  et  Zagaroli,  procurareiit  cnsto- 
dienda  ad  nostrum  bene|)laciturn  assignari ,  ne 
per  ea  Urbis  et  patri»  possent  quies  et  tranqnillitas 
iinpediri,  el  ut  eis  non  posset  pneslari  auxiliiim 
dicto  Friderico  hosti  EcclesiaB  meniorataD ;  iitqne 
ipse  hoslis,  et  valitores,  seu  adjutores  ipsius  non 
receplaientur  in  eis  :  assignationcm  quoruni  iion 
revocabalur  in  dubium  ab  ipsorum  Jacobi  et  Petri 
volunlate  pendere,  qu;p  conlicto  seu  qiiaesito  co- 
lore  teneri  per  dictum  Stepli;inuui  dicibantur,  ne 
dilecto  lilio  M;ilthaeo  pneposilo  Ecclesiae  de  Sancto 
Audomare  Moriiieiisis  dia'cesis,  et  nobilibus  viris 
Oikloni  et  Landulpho  fratribus  dicti  I.  lilli  saepe- 
dicti  Oddonis  assignaretur  paterna  et  haereditaria 
portio,  (|u;c  in  diclis  civitate  et  castris  competi;- 
baiit  eisdein,  qii  im  ()roptLi  .Inritiem  et  crudelita- 
tem  dicloruiii  Jacobi  et  Joaiinis  defuncti  Petri  et 
fratrum  suorum  nequiveru  .1.  habere,  licet  qna- 
dragiuta  anni  et  ;implius  sint  el.ipsi,  quod  obiit 
dictusOddo;  quamvis  etiam  iios  piet;ite  moti  (iro 
bono  jiacis  inter  eos  interposuerimus  sollicite 
partt-s  nostras,  ut  unnsquisijue  de  civitate  et  castris 
suam  (lorlionem  liaereditaiiam  olitinerel,  oblatio- 
nibus  inagnis  factis  nepotibus  dicti  Jacobi  iu  avan- 
tagium,  ut  hujusinodi  c.oncordia  proveniret ;  coii- 
siderautes  fore  iiidignum,  ul  quibus  de  una  snb- 
staniia  com^ietit  aequa  successio,  alii  abund;iiiter 
affluant,  alii  paii(iertatis  incommodis  ingemiscant, 
quos  tameii  nitioiiiljus,  (irecibns,  sive  minis  nequi- 
vimus  emoUire.  Ipsi  vero  Jacobns  et  Petrns  canli- 
nales ,  a  nostra  praeseiitia  recedentes  non  lacta 
hujusmodi  assignatione,  quae  ab  eorum  benc(ila- 
cito  de[)endebat,  nunquaiii  ud  iios  poslea  redie- 
runt. 

30.  «  Nos  igitur  attendentes  i[)Soruui  Colum- 
nensiiiin  adeo  incalnisse  duritiem,  adeo  fore  ne- 
quiliam  iiiduratam,  quod  non  rationibus  dirigi, 
non  blandiincnlis  alliii,  nou  fomeiitis  n;dnci,  nec 
minis  eliaiu  iucliuuri  polueruutad  bonuin,  exquo 


blMudinientanon  potuerant,  nec  fomentavalebant; 
deliberavimus  a^iponcre  rnanus  ;id  fortia,  et  ferro 
abscindere  viilnera,  qna;  mcdicanienta  non  sense- 
niil  lenitiva  :  ac  [inemissis  et  aliis,  quie  nobis  et 
fr;itribns  nostris  r;itionabiliter  occiirrerunt,  ()ro- 
vid.i  delibcnitione  discnssis,  pnividimus  non  so- 
luiii  contra  filios  dicti  jDaunis,  qni  ()eccabaiit  aper- 
tius,  veruin  etiam  contra  Jacobum  etPetrum  praj- 
filos,  ex  qiiorum  adijie  (inedictcC  iniqullas  ct 
su|)erbia  pn)cednnl,  jii!-te  pmcedere,  ([iii  coiisen- 
ticbant  i()Sis  peccaiitibus,  prajstando  fomentnm, 
favorem,  pr;esi(!ium,  et  tulamen  :  quia  (•iiliia  non 
carcl,  et  delicti  ellicitur  [i;irtue|)s,  (|iii  non  pro- 
hibet  delinquentem,  dum  [lotest  :  et  negligcre, 
cuui  quis  potcst  [lerturbare  (lerversos,  nihil  aliud 
est  quain  f.vere;  nec  can;t  scru|iulo  socielatis 
occul  ee,  qni  manifesto  facinori  desinit  obviare. 

31.  «  Cuiiiqiie  dictorum  Jacobi  et  Pclri  cardi- 
nalatus  el  stal'is  dict;e  Ecclcsiae,  t!Jusi|ne  lidelibus 
esset  in  scandalnm,  eorumque  poteslas  non  in 
aediticatioiiem ,  sed  in  destructionein  ;  ipsique 
obessent,  ((Uibus  (^rodesse  debel)ant.  nec  nostram 
relevan  nt,  (ler  suain  (^articularern  sollicitiidinem, 
qiia  vocati  suinnsa  l)co  in  plenitiKiincm  (lotestatis, 
iiiio  [lotins  iinpiignarent;  ([uantumlibet  venerabi- 
libiis  fratribus  nostris  episcopis,  et  dilectis  liliis 
(iresbyteris  et  diaconibus  S.  H.  E.  cardiiialibus, 
qnaiitum  cnm  Deo  [lossnmus,  defcrainus,  ipso- 
rumque  colleginm  lionoremus,  eorumdem  J  .cobi 
et  Petri  elegimns  domare  superbiani  iii  robore 
virtutis  Allissimi,  armgantiam  el  praesumptioiiem 
elatam  conterere,  eos  tanquam  oves  morbidas  a 
Domiaico  ovili  abjict  re,  i|)sosque  ut  cul(ia  suppli- 
cium  timeal,  et  virtus  praemium  retribulionis 
e.\()ectei,  a  loco  suo  quantumcumque  subliini  per- 
petno  amovere,  tam  cx  eorum  ciilpis  et  demeritis 
ac  suorum,  quani  ex  causis  ralionabilibus  qua  nos 
movciit;  ()iaBsertim  cum  explorati  divini  et  huinani 
juris  existal,  unuin  pro  altero  interdum  ex  causa 
puiiiri. 

3"2.  «  Eorum  ergo  absentiam  Dei  replente  prae- 
sentia,  ad  honorein  Dei  oiiini(>oteiilis,  B.  Mari.B 
sem()er  virginis,  beatoium  A(>ostoloruiii  Pelri  et 
Paiili,  et  Roiiiana;  Ecdesiae  saB(iedictae  (irafatos 
Jacobum  S.  Mariae  iii  Via  Lata  el  Petruiii  S.  Eusta- 
chii  di;icono£  cardinales ,  de  ipsorum  fratrum 
nostroruin  consilio,  a  cardinal;itibns  ipsis  ^anctae 
Ronianae  Ecclesiae  et  (iraidictarum  Ecclesiarum 
deponimus,  etc»  Eosdeni  privat  omnibus  sacer- 
dotiis  et  vecligalibns  Ecclcsiasticis,  deligit  anathe- 
niate,  ac  pr;evideiis  qisosfacile  scliisnia  inolituros, 
omiies,  qui  ipsis  sttiderent,  poslquam  iii  a()ertuin 
faciiius  (iroru()isseiit,  censuris  atTccit  : 

33.  «  Excommumcamns  insuper,  inquit,  prae- 
dictos  J;icobum  et  Pelrum,  et  etiain  oiiines  illos, 
([ui  de  caetero  scieuter  et  delibcr^ate  pro  cardina- 
libus  i()Sos  velalii|uemeoruin  habuerint;  etassen- 
suin  prestiterint,  quod  |>rocardiualibns  lial)e;inlur 
et  quod  eos  vel  i(>soriiin  aliijuem  iii  eleclioue  Ro- 
mani  Ponliticis  ad  aliquem  actuin  ut  cardinales 


208 


BONIFACII    VIII   ANNUS    3.    —    CHRTSTI    1297. 


admiserinl,  vel  vocis  eoruni  snffraffiiun,  aut  ali- 
ciijus  ex  eis.  Oiniies  eliain  el  singulos  ciijuscum- 
que  emiiienti^c  fneriiit,  difinitalis,  ordiiiis,  condi- 
lionis,  aiit  slatus,  eliainsi  fueiiiil  S.  R.  ti.  cardi- 
nales,  qui  ipsis  Jacobo  el  Pftro,  vel  eorum  alteri 
|)osti]uain,  (luoij  absit,  in  liaeresim,  vel  in  schisnia. 
et  relieilionem  ceciderint,  iii  hajresi,  vel  scliismate, 
aut  rehellione  stantibns  scienter  et  deliberate, 
IMVTstiterinl  auxilium,  consiliiim,  vel  favorem, 
publice  vel  occulte,  omni  stalu  Ecclesiastico,  pric- 
latnra  et  honore  privainus;el  omnia  civilates, 
ca.stra,  terras  et  loca,  qu;e  ipsos  vel  aliqiiem  eo- 
fum  in  haeresim,  schisnia,  vel  rebellionem  lapsos 
scienter  susceperint,  lenuerint,  Ecclesiastico  sup- 
ponimus  interdicto,  etc. »  PriEterea  Joannem  et 
Oddonem  cardinalium  uepoles  eorumque  posteros 
ad  quarlam  progeiiiem  sacerdotiis  excliisit  :  tum 
Jacnbum  et  Petriim  excitrrente  ad  decem  dieruin 
spatio,  aoud  snbsellia  Apostolica  se  sistere  iiiipe- 
riisiiiie  Ponliiiciis  se  subjicere  jussit,  ac  detrectan- 
tibus  omniuiii  mobilium  et  iinniobiliuin  bouoriim, 
quae  in  ditione  Ecclesiastica  Siciliaque  citeriori 
ulteriorivesita  esscnt,  miikiam  intentavit.  «Actnin 
Hoinge  a|iiid  S.  Petruni  iii  publico  consistorio  no- 
stro  VI  id.  Maii,  Pontiticatus  nostri  anno  ui». 

34.  Libellus  Cohtmne/tsiiim  in  Bonlfaciitm 
quoriim  commeula  diluuntur.  —  Florebaiit  amicis 
et  opibus  Columnenses,  qiii  cum  se  ea  sentenlia 
dtfixoscoiispexissent,  |iluresali(is  piccnobdes  viros, 
consanguinitate  liencvidentiaqiiedcvinctds.  iu  siias 
partes  adversus  Ponlificem  traxerunt.  Qiia  de  re 
haec  Vilae  Boiufacii  auctor  tradit '  :  «  Diimiiiiis  Ja- 
cobus  et  Petrus  de  Coluinna  patruiis  et  nepos  car- 
dinales,  videntes  contra  se  motuin  papam,  libel- 
ium  conficinnt  fainosum  contra  ipsum,  (|uem  ad 
multas  partes  dirigiint,  asserentes  in  eodem  ipsuin 
non  esse  papam ,  sed  soiummodo  C;elestinum 
(fuisse)  B.  Devenit  is  libellus  ^  iii  manus  nostras 
ex  Avenionensi  Tabulario  in  Vaticanum  delatus, 
quo  Columneiises  publice  sunt  professi,  gravissi- 
mam  obortam  controversiam,  aii  Cadestinus  Poii- 
tiQcatu  se  abdicare  potuerit,  eique  Bonifacius  su- 
brogari;  ac  plura  congesseruiit  arguiiienta  (|uibus 
contendere,  cessionem  Cyeleslini  irritam  fiiisse.  Ad 
solvendam  autem  litein,  in  qua  de  ambiguo  Pon- 
tificatu  agebatur  ad  Concilium  OEcuinenicum  pro- 
vocariint. 

«  Uiiiversis  praesens  Instrumentum  publicum 
inspecturi--,  ciijuscumqiie  pra>cellentiir,  dignitatis, 
status,  vel  conditionis  existant,  Ecclesiasticaj  vel 
mundaiiee,  miseratione  divina  Jacobus  S.  Mariae  in 
Via-Lata,  et  Pclriis  S.  Euslachii  diacnni  cardinales 
salutem,  elc.  Hespondemus  ad  iiliimiim  verbum 
inter  alia  in  luandato  nobis  facto  propositum,  si 
tamen  mandatum  dici  debeat  quod  volebatisscire, 
utrum  essetis  papa,  qiiod  vos  non  crediinus  legi- 
timum   papain  esse,  sacroque  coetui  domiuorum 


'  Vit.  Bonif.  Ms.  Vall.  bibl.  si?n.  iil.  C.  iiuin.  25  el  num.  7.5.  — 
5  Ms.  autographo  Avenione  in  Urbem  delalo. 


cardinaliuin  denuntiamus,  suamque  provisionem 
et  remedium  super  hoc  exposcimus,  cum  hoc 
expeiliat  univers  ili  Ecclesi.r  et  lidei  fnndamento, 
ut  loco  Doniiui  nostri  JiMi  Chiisti  et  in  ejiis  vices 
non  iiisi  verus  et  legitimus  vere  et  legitime  pastor 
pi;i'sit,  curainqiie  gregis  sibi  cominissi  legitiine 
gerat  :  ne,  si  (quod  absit)  non  verus  pastor  insur- 
gerel,  seu  etiam  remaiieret.  non  Jevem  jacturam 
sed  fundamenti  talis  submi-rsionem  nciperet 
sancta  Calholica  et  universalis  Ecclesia,  Ecclesias- 
ticissacrainentis  indigne(pioli  dolorl)  pro|ihanatis, 
duin  per  euin  indigne,  indcbite  et  illegitime  mi- 
nistrareiitur,  qui  potestalem  et  auctoritateni  mi- 
nislrandi  legitimam  noii  haberet :  non  enimsacra- 
meiita  dare  possunt,  qui  ea  daiidi  poteslatem  non 
habent;  iiec  ministros  creare,  qiii  non  snnl.  Fre- 
qnentcr  namqiie  audivimus  a  idurimis  non  levis 
auctoritatis  viiis  Ecclesiastici  et  sajcularis  status  et 
dignilatis  dubitari  verisimiliter,  an  renuntiatio 
facta  per  sanctiE  iiieinori;e  dominum  C;Elestiiium 
papam  V  teniierit,  et  legitiine  et  canonice  facta 
fuerit  :  cuiii  verisimiliter  conlraiium  videtiir  ex 
eo,  qnod  papatus  a  soln  Dco  cst :  et  qu;i'  a  Deo  vel 
ab  alio  siiperiori  coinniittuiitiir,  a  niillo  possunt 
iiifei  iori  removeri.  Et  sic  papalis  potestas,  quae  a 
solo  Deo  committitur,  a  nuUo  iiiferiori  removeri 
posse  viiletur. 

«  2.  Ilem  ex  eo,  quia  nullus  potest  auctori- 
tatein  et  polestatem  aliqiiani  spiiilii;ileni  auferre, 
quam  conferre  noii  jnitest.  Sed  anctoritatem  p;ip;i- 
lem  nullus  conferre  potesl  nisi  Deus.  Ergo  neque 
e;iin  anfcrre.Sed  si  teneret  reniiiitiatio,  auferretur 
papalis  potestas.  Ergo  reiiuntiatio  noii  videtur  fieri 
posse. 

«  3.  Itein  etiam  Dccret;ilis,  Inter  corporalia^ 
expresse  innuit ,  quod  depositio  episcoporum  , 
translatio  eoruiii,  et  absolutio  per  cessionem  soli 
pap;c  esl  reservata ,  nec  etiam  ipsi  conceditur, 
nisi  in  quantum  papa  quodaminodo  Deus  est,  id 
est,  Dei  vicarius,  ut  patet  ex  textu.  Ergo  remotio 
])apae,  quia  papatus  omnes  digiiitales  excellit,  per 
superiorem  papa  voluit  ipse  Deus  tanlummodo 
tieri  ,  id  esl,  per  semetipsum  :  nulla  enim  ratio 
capit,  quod  Deus  voluerit  inferiores  dignitates  per 
ipsum  Deuin  tantum  aut  per  harum  superiorem 
dignitalum  tolli  posse,  iiec  per  ipsum  superiorem 
iiisi  iii  qu;intuin  ipse  superior,  scilicet  papa,  est 
Dei  vicarius ;  et  tainen  volueril  ipsum  papatiim, 
qiiae  cst  suinma  dignitas,  qu;p  proprie  Christi  est, 
nedum  per  inferioiem  Deo,  sed  etiaiii  per  inferio- 
rem  seipsa  dignit.ite  tolli  posse  :  et  sic  solus  Deus 
videtur  tollere  posse  papatiim,  et  nullus  alter, 
sicut  luultipliciter  videtur  coUigi  ex  te.xlu  praedi- 
clae  Decrelalis. 

«  4.  Ilein  ex  eo,  quod  sumina  virtns  creata 
per  nutbun  virtutem  creatain  videturposse  tolli. 
Sed  papatus  est  suiiima  potestas  in  creatura.  Ergo 
per  nullain  virtutem  creatam  tolli  posse  videtnr. 

«  5.  Iteruin  ex  eo,  qiiod  nec  papa,  nec  tota 
creaturaruni  uuiversitas  potest  facere,  quod  ali- 


BONIFACir    Viri    ANNUS   3. 


CHRisri    r2'.»7. 


■J()'J 


quis  Pontifex  non  sit  Pontifex.  Ergo  niulto  magis 
non  videtur  posse  facere,  quod  summus  Ponllfex 
non  sit  siiinmus  Ponlifox.  Nam  miiius  cst  Inllerc 
simjiliciler  ponlificem,  quam  siimiiiiim  ['oiilifi- 
cem.Ergocum  sim|iliciterpoi)tificcm  nullus  possit 
tollere  nisi  Deus,  necsummuin  Pontificem  videtur 
aii()uis  posse  toUere  nisi  Deiis  :  quod  tieret,  si 
renunliarc  posset  ila,  quod  valeret. 

0  6.  Item  ex  eo,  quod  papa  non  est  papa  nisi 
per  legem  divinam  et  non  |)er  legeiu  aliciijus 
creaturaj,  nec  oinnium  creaturarum  siinul.  Ergo 
nuUomodo  videtur,  quod  papa  possit  eximi,  quin 
sit  papa  :  nec  enim  papa  ex  (iiio  conseiisit  et  sub- 
jecit  se  legi  spoiiss,  polest  esse  non  papa  per  ali- 
quani  creaturani  neque  per  omnes  siinul,  ut  vi- 
detiir. 

«  7.  Ilem  eo,  quod  ntilliis  potcst  toUere  volum 
alicujus  seu  ab  ipso  absolvere  nisi  ille,  qiii  est 
supra  volum.  Sed  papatus  est  qiioddam  volum 
maximum  super  omiiia  vota  :  nam  vovet  (lapa  de 
iacto  ipsi  Deo,  quod  curam  babebit  universaliter 
gregis  sui  totius,  scilicet  umversalis  EcclesiiE  ;  et 
quod  de  ipsis  rcddet  rationem.  Er^o  ab  isto  volo 
solus  eum  Deus  absolvere  posse  videtur.  Ergo  de 
papa  nulius  videtur  posse  fieri  non  papa,  nisi 
omnino  a  solo  Deo  aliqua  ratione  :  iiullus  eiiiin 
alicui  obligatus  potest  ab  obligatioiie  seipsum 
absolvere,  qua  tenetur  obnoxius,  maxime  siipe- 
riori  obligatus.  Sed  papa  nulluin  habet  supe- 
norem  nisi  Deum,  et  per  papalnm  se  Deo  obiiga- 
vit.  Ergo  a  nullo  posse  videlur  absolvi  nisi  a  Deo. 

«  8.  Ilem  ex  eo,  quod  nulhis  videtur  seipsum 
absolveie  posse.  Scdsi  valeret  renuntialio,  videtur 
quod  seipsum  posset  absolvere. 

«  9.  Item  ex  eo,  quod  papalis  obligatio  non 
videtur  [losse  tolli  nisi  per  majorem  potestatem, 
quam  papalis  sit.  Sed  nulla  potentia  creata  '^st 
major  quam  papalis.  Ergo  fieri  iioii  potest  per 
papam  nec  per  aliquid  aliud  nisi  per  Deum,  ut 
qui  semel  est  papa,  non  sit  semper  papa,  dum 
vivit,  ut  videtiir.  Item  ex  eo  quotl  nulla  dignitas 
Eccl(si:)stica  pcst  Icgitiiiiam  confirmationem  po- 
test  tolli  nisi  per  t^jus  superioiem.  Sed  ()apa  solus 
Deus  est  major.  Ergo  a  solo  Deo  tolli  posse  vi- 
detur. 

a  10.  Ilem  ex  eo,  quod  Apostolus  vull  et  pro- 
bat  sacerdotium  Cbristi  esse  aelernum  :  et  ad  vi- 
vere  in  jElernum  in  sacerdole  sequilur  ipsuiii  esse 
sacerdotem  in  ffiternum.Ergo  nullo  modo  polest 
esse  vilasuinmi  Ponlificis  et  sumiiii  sacerdotissine 
summo  sacerdotio.  Ergo  renuntiare  non  potest, 
ut  videlur.  Et  niniis  exlraneiim  cta  ratione  remo- 
tum  upparet,  qiiod  summiis  Ptmtifcx,  (|ui  est 
verus  successor  et  vicarius  Jesu  Cliristi,  qui  est 
sacerdos  in  aeteinum,  iios^it  absolvi  ab  alio  (]iiaiii 
ab  ipso  Deo  :  el(|uod  quamdiu  vixcrit  iion  maiieat 
summus  Poiilifex  :  et  quod  alKiuo  niodo  possit 
tssj  vila  suinmi  sacerdolissinesummosacerdotio, 
ul  videl'ir. 

«  11.  Ilem  ex  eo,  quod  si  dicerelur,  (|uod  vita 


A:,.N. 


Touts  >;>'1I.  —  Ravn.  IV. 


summi  sacenloiis  csset  siiie  sumiuu  sacerdotio, 
argiimentum  Apostoii,  ubidicit:  Seciindwnlegem 
Mosatcnm  pliires  facti  sunt  sacerdotes;  penitus 
ntillum  vidercliir  csse,  sed  lalsitatcm  contiiieret  : 
naiii  possetargui  conlia  ipsiim  (|uia  Chrislm sem- 
pi/ernum  habet  sacerdntium.  Respoiidet  Aposlolus : 
Eu  quddmanel  in  CEternum  ;  dico  tibi,  beate  Apo- 
slole,  non  est  verum,  (|iiia  potcsl  in  vita  sua  re- 
niintiare,  et  non  erit  sacerdos  ampliiis.  Ex  hac 
posilione  quod  papa  reininliare  posset ,  totius 
ScripturtB  sacrffi  et  verbi  Aposloii  falsilas  se(|ui 
videreUir  :  el  ex  multis  aliis  rationabilibiis  causis 
hoc  ipsum  videtur  verisimile  et  juslissime  in  du- 
bilationcm  dcduci. 

«  12.  Iteiii  ex  eo,  tiuod  in  renuntiatione  ipsius 
multae  fraudes  et  doli,  conditioiies  ct  intendimenta 
et  macliiiiamenta,  et  talcs  et  tal  a  inlervenisse 
multiplicilcr  asserunlur,  qiiod  csto  (|uod  posset 
fl(;ri  reiiuiitialio,  de  (jiio  merito  diibilalur;  ipsam 
viliarcut,  et  reddercnl  illcgilimam,  inefficacem  et 
nulhun. 

« 13.  Item  ex  eo,  quod  eslo,  quod  renuntiatio 
teiiuissct  (qiiod  nullo  inodo  asscritur,  iieque  cre- 
ditur)  plura  postca  interveiicrunt  qu;e  cleclionem 
postmodum  subsecutam  niillam  et  ineiflcacem 
reddiderunt  omnino  :  cx  quo  vos,  tjui  principaliler 
taiigimini,  merilo  tlubilatis  et  in  tjuestioiiem  de- 
ducitis  dicendo,  vos  velle  scire,  utium  silis  papa 
prout  in  mandato  per  vos  facto,  si  maudatum 
dici  debel,  per  magi.-triiiii  Joannem  de  Penestre 
clericum  camerae  coiitinebatur  expresse,  deinodo 
nos,  qui  ex  vera  fide  asserimus  et  lUuminata 
conscientia  firmiter  crediiiiiis,  vos  non  papam, 
tuta  conscientia  silere  nou  possumus,  quin  in 
tanto  negolio,  quod  sic  universalem  medullitus 
tangit  Ecclesiam,  verilas  declaretur.  Propter  quod 
petimus  instanler  et  humiliter  geuerale  Con- 
cilium  congregari,  ut  iu  eodem  de  bis  omni- 
bus  verilas  declaretur,  omnist]ue  error  abscedat. 
El  si  quidem  uiiiversale  Coiicilium,  auditiset  jien- 
salis  suprailiclis  el  aliis  negolniin  couliiigentibus, 
declaravit  renuiiliationem  legitime  et  cauoriice  ■ 
postea  subsecutam  ;  eidem  ileclarationi,  cui  slare 
etparere  iios  offcrimus,  a  nobis  et  ab  allis  liumi- 
liter  deseratur  et  pareatur  oinnino.  Si  vero  vel 
renuiilialioncm  non  le^itime  ncccanonice  proces- 
sisse,  vel  electioiiem  luiiius  legilime  et  canonice 
subseculam,  dicti  Concilii  declaratione  aut  deli- 
beralioiie  clariicril,  cedalerror,  et  de  vcro  sponso 
provideaturlegitimeetcanoniceiiniversali  Ecclesia; 
sponsae  Christi,  etc.  Sub  anno  Doinini  .mccxcvii, 
Indictione  x,  die  Veneris,  x  meiisis  Maii  o. 

IliecColumneiisiumaigiimenla,  plnries  variis 
ambagibus  verboruui  repetila,  Pelrus  Paludaniis 
iii  egrcgio  de  Ecclcsiaslica  poteslate  '  Cominenlario 
redcgitad  diio  piiccipua  c.ipita,  quod  potcstas  pa- 
palis  sil  a  Deo,  etquod  papaliis  sit  vinculum  di- 
vinuiu  couuectens  papam  cum  Ecclesia  sponsa, 

'  Pelr.  de  Palude  iMs.  bibl.  Vat.  si|;'ii.  num.  4109.  p.  231. 

27 


•2  10 


BONIFACII    VIII    ANNUS    3.    —   CHRISTl    \'297 . 


cjuse  poslea  eriulito  solvil  :  n  Si  poleslas,  ini|uit, 
papalis  cst  aDLOsiciit  poleslas  cliMracleiis  sacerdo- 
talis  et  episcopaiis,  siciit  saceidos  et  eiiiscopus 
nulla  reiiunliatioiie  possunt  |ieidere  daves  orduiis, 
quin  seuiper  renianennt  ille  veriis  sacerdos,  ille 
\erus  episco|)iis,  (iiiaiitumcuuique  iierdant  ciirain 
etrei^inien  siianim  Ecclesiaruiu  ;  ita  papa  niilla 
reniiiilialione  pcrdere  potcrit  jns  papatus,  nec 
poleslateiu  pa|ialeui,  qiiaiii  liabet  a  Deo,  ncc  claves 
Ecciesia^  coinniissas  Petro,  pcr  conse(|uens  qiiiu 
seinper  remaneat  verus  papa  :  nec  |)oteiilesse  alius 
verus  papa  eo  vivente,  ne  sint  duo  capita  in  eodeiu 
coipore.  Minor  pali4 ;  quia  nialrimoiiium,  iu  quo 
est  \iiiculiim  divinum,  etiam  iion  consuminalum, 
niilla  lenuuliatione  potesl  tolli. Eigo  nec  vinculum 
inter  pa|)am  et  Ecclesiain,  quia  eA  vinculum  di- 
vinum,  si  papatus  est  de  jure  diviiio,  nulla  lenuu- 
tiatione,  nec  resignatione  lolli  polest.  Dicendum 
est,  quod  papa  potest  papatui  cedere,  et  cedens 
desinere  esse  papa,  si  cardinales  accepteut,  alias 
non  :  sunt  euim  in  acceplione  papalus  duo,  unum 
estjussiium  quod  aciiuirilur;  aiiud  esl  jus  Ec- 
clesiaj,  ciii  obliyatur  :  cuilibet  autem  licel  rcnun- 
tiare  juri  suo  iii  omni  eo,  iii  (luo  nou  est  alteri 
subditus  nec  obligatus,  (cap.  de  episc.  et  cler.  et 
C.  de  i^act.  I,  Si  quis  in  scribendo),i\  qui  se  semel 
obligavit,  non  se  ad  libitum  liberaret.  Ergo  papa 
papatui  ex  parle  quidem  sua  renuntiare  polest  ; 
sed  quia  semel  obligavit  se  Ecclesiae,  ex  illa  parte 
renuntiare  non  potest,  nisi  de  assensu  cardinalium, 
qui  iu  oninibus,  quaj  ad  papam  spectant,  vicein 
Ecclesiae  rcpisesentant  :  est  enim  papa  obligatus, 
ex  quo  acceptavit,  Ecclesiam  regere  nisi  Ecclesia 
concordet  (  concordare  est  verbiim  Gallicum,  et 
est  ideiu  quod  deobligare  ]  ipsum,  et  consequenter 
non  videtur  quod  renuntiare  possil  :  sed  conseu- 
tientibus  illispolesl.  Secundum  liancdistinctiouem 
debet  intclligi  declaratio  praidicla  de  renunliatione 
c.  1.  ubi  dicit  Romanum  Ponlitkem  posse  resigna- 
re,  sciliceljuri  suo  ;  sed  noii  se  posse  excuteie  a 
jugo,  nisi  sponsa  sua  consentiente  ».  Eauidem 
sententiam  Hugonein  tenuisse :  verum  Vincentium 
in  contiaria  luisse  refert  Joannes  Andreas  '  : 
«  Hugo,  inquit,  dixit  quod  renuntiabit  iu  manibus 
cardinalium  et  sic  dicit  Arc.  lecisse  liunc  Cffilesti- 
num  :  scd  Vincenlius  super.  cap.  9.  In  dubiis, 
dicil  quod  satis  est,  quod  papa  cesset  ab  adinini- 
stralione,  cuin  superiorem  non  liabeat,  cujus  rati- 
ficalio  requiiatur  :  per  quod  dicit,  quod  nou  liabet 
necesse  renuntiare  in  manibus  cardinalium  ;  sed 
ex  (pio  pcr  ipsius  expressionem  coiislabit  qualiter 
vull  cessarc  lenuntias^einielligitur».  Addit  aiictor 
nonnulla  ex  legilius  pctila  arguinenta.  Sed  ad 
Paludaiiuin  rcdimus  :  «  Ad  [uimam,  iiiquil,  pro- 
Lalioiieiii  in  ci>nliarium,  diccuduiii,  (iuod  iiou  est 
simile  dcclavibus  ordiins,  qiuc  adlucrent  ossibus, 
et  i|)sa  scijuuiitur;  undecliiiractcroidiiiissaccrdo- 
talis  ct  cpiscoiialis  sicut  ct  baplibinalis  suiit  indele- 

'  Jo.  Andr.  Comui.  m  6.  Decret.  de  remiul.  c.  1. 


bilcs  in  animo  :  undc  si  resurgeret  episcopus  vel 
sacerdos,  veriis  e|iiscopus  et  saccrdosessi  t,  pdtens 
coiiliccre,  ordinare,  cl  confiniiare  sicut  piius. 
Uiide  prima  potestas  non  debeiur  sedi  nec  statui, 
sed  iicrsonac  :  cum  eniiii  moritur  curatus  vel 
episcopus,  succcssor  iion  succedit  ei  iii  ordine,  sed 
h.ibet  ncccsse  ordinari.  Sed  papalis  potestas  debe- 
tur  papatiii,  non  persona; ;  uiide  non  acquirilur 
per  pcisonalem  consccrationcm,se(l  eo  ipso,  (piod 
aliq  lis  esl  eleclus,  in  se  acqiiirit  et  liabet  illam 
polcstatcm  qua3sem[>er  remanct  in  ipsa  sede,qunB 
non  moritur,  (de  ra^cripWi  c^p.  Si gloriosa;  lib.  vi.) 
esse  aulein  in  scde  esl  hunianum  el  libcrum  de- 
pendens  ex  vohuitate  eligentium  et  acceptantium  : 
et  qiiia  nihil  lam  naturale  est,  qiiam  uniimquod- 
que  dissolvi  eo  geiicre,  quo  ligaliim  est,  propter 
quod  omnes  obligationes,  qiia;  soloconsensucon- 
trahunlur, conserisii  mutuodistrahuntur,  eteliam 
dissDlviinlur  re  cxislcnte  iutcgra  :  unde  cst,  quod 
vinculum  obligalionis  inlcr  papatiun  el  Ecclcsiam 
solo  consensu  contrahitur,  contrario  consensu  dis- 
solvitur;  ct  rcnunliando  in  inanibus  cardinalimn 
acccplantium  desinit  esse  iu  sede,  et  perdit  per 
consequens  poleslatem,  quae  remanet  in  sede  ex 
ipsamet  successionc  :  quod  non  potest  dici  de  cla- 
vibus  ordinis,  quia  ills  semper  sequerentur  perso- 
nam,  et  nuUi  statui  deberentur. 

«  Per  id  respondctur  ad  aliud  de  matrimonio 
carnali,  qiiia  iii  eo  per  consensum  mutuuin  per 
verba  de  praesenti,  quae  snntverum  sacramentum, 
sequitur  vinculum  divinum,  quod  est  subjective 
non  in  aiiima  sed  iii  loto  composito  :  undc  tam- 
diu  dural,  qiiamdiu  durat  utrumque  suppositum  ; 
sicut  tamdiu  manct  corpiis  et  sanguis  Christi  sub 
specicbus,  quamdiu  mancnt  specics  :  unde  illud 
vinculum,  quod  cst  (|uid  divinum  cst  res  sacra- 
nicnti  sequcns  nuduin  conscnsum.  Scd  sacramen- 
tum,  integratum  in  consensu  et  verbis  et  in  per- 
sonis  habililius,  noii  potcst  ab  hoinine  dissolvi 
secundum  lilud  :  Quod  Deus  cunjunxit,  homo 
non  separet.  Sed  consensus  cardinalium  eiigen- 
tium  reproBscntantium  consensuin  sponsae  ex  una 
parle,  et  consensus  elecli  quasi  sponsi  cx  altera 
per  quaecumque  verba  expressus  non  est  sacra- 
mentum,  ncc  cliam  sucrainentale;  unde  ex  opere 
operato  uulluiu  habet  cilectum  divinum  quoad 
vinculum,  sed  remanet  illud  vinculum  pure  hu- 
manum  solo  couslusu  hominum  contractum  : 
uude  consensu  contrario  jiolest  tolli  eadcm  ra- 
tioue,  qua  et  spousalia  de  futuro,  quae  non  sunt 
sacramcnlum;  unde  non  sequitur  in  sponsalibus 
aliquod  vinculum  diviuum,  iiroptcrca  (juod  cou- 
seusu  coiitrano  dissolvuntur  saltein  auctoritate 
Ecclcsiae  :  quae  tauicu  uon  possct  hoc  facere,  si 
indc  nascerctur  divinum  vinculum,  sicut  est  iu 
niatiiinoiuo  pcr  verba  de  praEscnli.  Unde  obliga- 
tio,  (|uae  c»t  iiiler  prtclatiim  quemcuiiiqucctsuam 
Ecclcsiain  magis  assiniilatur  spousalibus,  quain 
matiimonio  quantuiii  ad  iUud,  quod  dictuin  est  : 
unde  polcstas  papalis,  prout  esl  m  sede  Roiiiana, 


BONli-'ACII    VIII    ANNUS   3.    —   CHRISTI     1297. 


:ll 


liiibel  fiindamontuin  (livinuiti  non  humanum  ;  ct 
idco  nuni|uaiii  (lcstruilur  :  sed  inoul  cst  iu  per- 
sona,  qua;  est  in  sede  soluni  per  consensum  hu- 
nianum ,  halict  fundamentuin  duplex,  scilicet 
i|)sum  hondnem  ct  illuni  consensum,  qu;c  suiit 
deslructibilia  :  unde,  quolibel  illorum  destructo, 
deslrnitur  potestas  non  in  se,  sed  in  iila  persona, 
in  qua  erat  per  accideiis,  per  lioc  scilicet,  quod 
eratinsede».  Ilaclenus  Petriis  Paliidauus  :  fii- 
sius  \ero  Joannes  Andreas  jurisconsullus  Bono- 
niensis  hanc  controversiam  iu  utramque  parteiu 
discussit  :  adductisque  Coluinneiisium  arguiiien- 
tis,  conlrariam  sententiam,  (|nam  Ecclesia  am- 
plectitur,  primuni  fulcit  illustrat(|ue;  ac  demiim 
priora  decem,  qua;  in  Boiiifacium  fuere  argumenta 
dissolvit,  qiix  ex  ipso  deccrpiiiius  '. 

«  Ut  sequilur,  inquit,  in  glossa  contrarium 

liic  discu?siiin   juvnlur  exemplis    et    opinione  : 

item  ailjiivari  polesl  quadriiplici  via.  Prima  SMini- 

tur  ex  parte  papic  renunlianlis.  Secunda  ex  parle 

papalus,  ciii  lit  reiiunti:itio.  Tciiia  ex  paite  ipsiiis 

renuntialionis.  QiKdtu  ex  parle  c;uis;c  liiiiilis.  Ad 

primain  sic  :  Noii  minor  libertas  danda  est  pipiB 

in  liis,  quae  peiiiiiciit  ad  saliitcm,  et  in  liis,  per 

qua;  vitare  poicst  dclriiiieiitiiiii  salulis,  (|iiam  cul- 

cumque  alii ;  imo  plus  in  (|iianluiii  a  salnle  sua 

ul  capitis  dcpendct  saliis  in  oninibiis  iiieiiibiis,  et 

in  Ecolcsia  univeisuli.  Sed  aliis  pontilicibus  Eccle- 

siae  conceditiir  propter  suam  ct  subdiloiiiin  sulu- 

tem,  quod  renunlient  iii  sex  casibiis,  (jUie  liaben- 

tur  sup.   c.  tit.  fi.    Cum  pridem.   Iii    illis    crgo 

casibus,  qiiibus  illi  licite  petunt  ccdendi  licentiam, 

concluditur  papam  licite  cedere.  Secuiulasiimitiir 

ex  parte  pupalus,  qui  non  est  nomen  ordinis,  sed 

ofQcii;  unde  ante  sacerdotium  et  consecrationem 

esset  aliqiiis  verus  papa,  sicul  verusarcliidiaconus 

vel  decanus   non  habens  ordiiiem   buic  digiiitati 

anncxum.Gum  ergo  polestas  papalisuonordiiiem, 

sed  jurisdictionem   addat  sujier  cpiscopalem  ;  et 

mobilis  sit,  quia  nibil  est,  quod  imprimatur  in 

aniina  talem  (lotestatem  habentis,  et  jurisdictio  sit 

res,  qua;  augcri   et  minui  polest,  ergo  dclcri  vel 

toUi ;  concluditiir  papam,  quantum  ex  se  est  re- 

nuiitiare    posse.  Sed   quia   se   obligavil  Ecclesia;, 

quaiu  cardinales  repra;sentant,   visum  est  alitjui- 

bus  cardinalium  consensum  necessarium.  Tertia 

ratio,  qua;  suiiiilur  cx  partc  rcnuiitialionis,  fuii- 

datur  super  regula  prima  sup.  de  reg.  ju.  Cnm 

concor.  crealio  enim  fit  per  eardinales,  sic  et  in 

eoruni  manibus  resignatio.  Et  si  o|ip(inalur,  rc- 

gulain  non  [irocedere  in  matriinonio  cariiali,  ut 

ilii    no.    respondetur,  quod  ibi  transit  in  sacra- 

meutuiii  EccIcsiGe,  propter  (itiod  ( x  consensii  se- 

quitur  indissolubile  vinculum,  qiiod  nou  cst  in 

piriluali  conjugio.  Cujiis  dicti  potcst  esse  ratio  :  et 

nunc  aggredior.  Quarlam  causam  finalem,  de  (iiia 

dixi,   spirituale  coiijugium   intcr    praiatiim    (i 

Ecclesiam  respicit  bonura  publicum  etcommune. 

'  Jo.  Andr.  Couira.  m  6    Uecr   de  reuunt.  c.  I. 


Sed  si  iiiFufficicns  vel  iiiepfus  cedcre  non  posset, 
scquerctiir  nialuin  rcipuiilic;e  et  (|iiaiilo  piuiatiis 
majus  bonuni  rei|nibli(;c  n;siiicit  sicut  papa, 
taiito  et  iiiajiis  esset  inalum.  Item  quod  ex  cliari- 
tale  inslituliim  cst,  conlra  charitatcm  iiiilitarct,  si 
|)ricsidens  inutiliter  ad  nialum  et  confusionem 
Ecclcsia;  et  ad  damnum  animaj  suae  rcsignare 
non  iiosset.  Sed  cariiale  conjiigium  respicit  pri- 
vatiim  boiium.Et  si  coiisideretur  ipsius  dissolutio, 
fortc  ipsi  hoinini  esset  boiium,  quia  meliorem 
uxorem  accipcret  :  sed  sequeretiir  ex  hoc  univer- 
sale  iiialiim,  (|uia  cum  commiiniter  homines  idiis 
diicat  concupiscentia  quaiii  ratio,  inuUi  uxores 
dimittcrent,  nec  sic  de  prole  haberetur  cura  ut 
iiunc. 

i  Ad  contraria  et  primo  ad  primum  dicitur, 
pai.  cm  poteslatem  dupiicitcr  considcrari  :  uiio 
mo(.'(>  proiit  ligatos  ct  soliitos  iii  tcrra  ligat  ct  sol- 
vil  in  c(eIo,  et  cst  hoc  simplicitcr  a  Dco  :  alio 
modo  prout  ha;c  poteslas  est  in  isto  vel  in  illo, 
qiKT  etiim  a  Deo  est,  qiii  opcr.itiir  omnia  in  nobis, 
(Isai  xvi),  lamen  in  lioc  vel  in  illo  esl  per  coopera- 
tioncm  liumanam,  scilicet  per  consensum  cligen- 
tium  ct  elccti  :  1 1  sic  esse  in  lioc  vcl  illo  desinere 
polest  per  operalionem  humanam.  Sic  et  anima 
rationabili'  cst  a  sido  Dco  pcr  crcalinncm  :  tamen 
qiiod  sit  iii  istn  vcl  iii  illo  cooperalur  uatiira,  dis- 
pensando  ct  oiganisando  :  idco  el  pcr  (iperationeni 
iintura;  jiotest  desinere  uaturaliter  et  violcntcr. 
Ilcm  sidus  Deiis  dat  gratiam,  et  tamen  homo 
potest  sibi  aufcrrc  graliam  [ler  siiiim  aclum  : 
qiiia  qui  formavit  te  sine  te,  etc.  et  per  hoc  re- 
sfioiidctur  ad  lincm  primi.  Ad  secundum  decret. 
Inter  corporalia  :  lacit  pro,  cum  ibi  de  cpiscopis 
prohibealiir,  de  pa|)a  non.  Vel  dicatur,  quod  ibi 
praesupponiliir  jiista  cessionis  causa.  Prasuppo- 
nitiir  ctiam  Dei  voliinlas,  siciit  in  ejns  assum- 
ptione  vel  confirmalione.  Praisupponimus  etiam 
Dci  volunlatem  :  et  jier  hoc  fit  rcsponsum  ad 
quartum,  (iiiod  dicebatur  de  summa  virtute 
creata.  Li;et  dici  possil,  papatum  csse  fcqualem 
vel  majorem  virtutem  ccrto  casu  in  Concilio  vel 
tota  Ecclcsia.  Ad  tertium  rcsponsum  cst  sup.  ver. 
Terlia  ralio. 

Ad  quintum  sit  responsum  per  ea  qu.c  dixi 
supravers.  Secunda  siimitur,  quod  Pontifex  est 
nomen  ordiiiis  fnndalum  super  cliaraclere.  Sed 
esse  sunimum  cst  nomen  dignitalis,  cui  cedendo 
desinit  esse  summus  ;  sed  non  desinit  esse  Pontl- 
fex.  Ad  sexlum  respondetur,  quod  licct  papa  sit 
pajia  iier  legeiii  divinam,  tamen  papa  potest  non 
cssc  :  nam  et  lex  divina  materialiter  est  mutabilis 
in  isto  vel  illo,  (|uia  ad  hoc  opcralur  creaUira  ut 
dictum  est ;  licct  sit  immutabilis  formalitcr  et  in 
se,  scilicet  quod  infcriora  rediicuntur  in  Deum 
per  supcriora,  et  infcriorcs  pnelati  per  papam. 
Quod  ergo  sil  papa  siipcr  omnes,  estex  lcgedivina 
et  immutaliile  :  sed  quod  isle  sit  papa,  mutabile 
est;  proccdit  enim  a  consensu  cligentium  etelecti. 
Ad  id  quod  diccbatur,  sc  subniisisse  legi ;  dico  iu 


'212 


BOXIFACII   Vi:i    ANNUS    3.    —   CHRISTI    1207. 


eo  perpetiiari  qure  siitit  onliiiis,  qiiia  semper 
facere  potest  qiife  siiiit  spiriliialis  conjngii  pro|iter 
charactcrem  impressum,  ut  est  (lictiim  :  sed  |)ai)a, 
se  submiltcndo  legi,  non  per|)etuat  in  se  quae 
sunt  jurisdiclionis,  et  ideo  illi  renuntiare  polest. 
Ad  septimiim  resiiondctnr,  qiiod  votum  papa?  de 
gerenda  cura  gregis  intelligilnr  (|uaudiu  erit  in 
ofticio,  sic  et  iiitelligMiitiir  juramenta  rectorum, 
(|iii  civitalibus  pra^siiiil;  et  facla  ctiam  liis,  qui 
prcTsunt.  De  cle.  Venerahilem  in  fi.  Et  illicilnm 
csset  juramenlum  de  olflcio  semper  gerendo,(|iiia 
posset  esse  contra  boniim  commune.  Ad  oclavuM 
dico,  quod  al)Solvcre  se  a  ciilpa  esset  ascendere  : 
niin  procedit  autem  argumentum,  si  i|uis  non 
|)olest  asceuderc,  ergo  nec  (lcscendere.  Licetetiam 
dici  possit,  quod  scipsum  qiiis  absolvil  per  cinitri- 
lionem,  et  quod  confiteri  tenealnr  alteri,  a  qiio 
absolvatur  jier  Domini  pra^ceplnm,  Jacobo  diccnte: 
Cotifi/etnhii  altetulrw»,  etc.  et  leprosis  pcr  (luos 
peccatores  inteiiigimus,  dictum  fuit  Matlli.  VIH, 
et  Lucae  V,  ut  oslciiderent  se  saccrdotibus.  Ad 
nonum  re.-pondeliir  iii  glossa.  Ad  decimum  re- 
spondelur,  quod  Cbrisli  saierdotium  pro  tanlo 
dici  i)olesl  aeternum,  quia  res  oblata  in  Christi 
sacerdoUo  est  ffilerna;  est  enim  eadem  cnm  ofTe- 
rente,  quia  idem  saceidos  et  sncrificium  ;  super. 
de  suttviia  Trinit.  Firmiler  §.  Utia.  Vel  dici  potcst, 
quod  licct  Christus  sacerdotium  a  se  non  abjece- 
rit,  (]uia  non  suberat  cansa  abjiciendi,  non  pro- 
pler  lioc  sequitur,  quod  rennntiare  non  possit 
ipsius  vicarius,  in  quo  subest  renuntiationiscausa  : 
et  ibi  Cleiiiens  ipse  scribit  in  Epislola  ad  B.  Jaco- 
bum  Jerosolymitanum,  qnod  vivente  Petro  abipso 
fuerat  ordinatus  in  papam,  ideo  voiuil  forsan  resi- 
gnare  ».  His  Joannes  Andreas  priores  undecim 
Columnensium  rationes  infriiigit. 

Quod  vero  ad  duodccimam  attinet  qua  Boni- 
facius  accusalur,  S.  Ca?lcslinum  subornasse,  ut 
cederet,  ila  ut  cessio  non  tcmret,  cum  in  fraudem 
induclns  sit,  respondet.i^^i(lius  Columna  ' :  «Coin- 
probari  potnisse  ex  pluribus  tiinc  viventibus , 
doniinum  Bonifacinm  papani  Vlll,  tnnc  in  miiio- 
ribiis  agentem,  et  cardinalem  tunc  existentem 
pcrsuaMsse  domino  CiPleslino,  quod  non  renun- 
tiaret,  (|uia  sufflcicbat  coUcgio,  (|uod  nomen  suaj 
sanctitatis  invocaretnr  super  eos  ».  Qinid  denique 
ad  provocalionem  a  Columiiensibus  ad  Concilium 
noii  ex  pietatis  studio,  sed  livore  et  odio  nuncu- 
patam  altiiiet;  rcspondelur  iniquam  eam  fuisse 
cum  pauci  de  Pontilicalu  Bonifacii  cum  Ciiliiin- 
nensibus  ambigereiit;  quare  ii  universae  Ecclcsiae 
seiitcntiam  suis  argutiis  piu'teire  debuerunt,  eos- 
que  Bomtacius  inerila  jndicaria  actione  est  in- 
seclatus,  ut  referunt  vetnsla  ejnsdem  Acta^ :  «  Uiide 
citali  a  Bonifacio  papa  iioii  duxerunl  comparen- 
dnni,  el  facli  sunt  cunlumaces.  Ob  qiiaiu  causam 
fuerunt  per  eum  in  tonsistoriu  tamquam  schisma- 


.'  /Epid.  Column.  I.  de  reiiunl.  Papa;  c.  23.  —  -'  Vit.  Bou  f.  Vlll. 
Ms.  bih!.  Vall.  sign.  lit.  C.  num.  25. 


tici  condemnati,  et  privati  capellis  rubris,  et  om- 
nihus  bencflciis  Ecclesiasticis  et  onini  cardinalatus 
tituli  cominodo  et  honoie.  Insuper  bona  ipsorum, 
et  filioium  Joannis  de  Columna,  videlicet  Aga- 
piti  et  Stephaiii  et  SciarifE  fueriint  pariter  con- 
fiscata  ».  Bepelila  niinirum  sententia ,  qua  eae 
poenae  jam  nutea,  ob  impensa  perduellibus  Siculis 
ac  Frederico  sliidia  incussap,  ob  teiitatum  schisma 
confirmatae  sunt  :  concepta  vero  ea  est  subjectis 
verbis ': 

35.  Pontificia  iti  schismalicos  Columnenses 
setitetitia.  —  « Bonifacius,  etc.  ad  perpetuam  rei 
mcmoriam. 

a  Lapis  abscissus  de  monte  sine  mauibus,  ab 
sedificantibus  reprobalus,  et  factus  in  capnt  anguli, 
diios  et  divcrsos  parietes  copulans,  pastores  a  Ju- 
da;a,  et  magos  ab  Oriente  producens,  in  se  recon- 
cilians  ima  siimmis,  et  ordinans  in  samta  Roinana 
Apostolica  et  Calholica  Ecclesia  charitatem,  ipsam 
sponsam  suam  statuit  esse  unam,  sicut  scriptum 
est  :  Una  est  coliimba  mea,  electa  mea ,  pcrfccta 
mea:unaest  matiissuae,  electa  genitricissuae;  per 
inconsulilem  tunicam  Domini  desigiiatam,  desu- 
per  conlext:im  per  totum.  Hmc  noii  diviserunt 
miiites,  sed  sortiti  siinleam.  Hanc  impugiiaverunt 
haeretici  et  schismatici,  ac  blasphemi  a  juventute 
sua  :  sed  non  praevalueruut  adversus  eam  divina 
virtute  protectam,  et  ut  caslrorum  acies  ordina- 
tam.  Sed  noiulum  liaTeticis,  schismalicis,  ac  blas- 
pliemis  adeo  esl  finis  impositus.  quin  velut  viperei 
fllii,  natique  degeneres  iu  senectute  positum  ejus 
sabbatum  perturbare,  et  unitatcni  scindere  mo- 
liantur.  De  quorum  numero  fore  noscnnlur  Jaco- 
bus  de  Columna  et  Petrus  nepos  cj-jr,  quondam 
dictae  Ecclesiae  cardinalcs,  (|uos  eorum  culpis  et 
demeritis  exigentibus  ac  suorum,  pridem  VI  idus 
Maii,  Pontificatus  nostri  anno  iii,  ex  rationabilibus 
causis  moti,de  fratrum  nostrorum  consilio,  cardi- 
nalatibus  privavimiis  pcrpetuo,  et  deposuimus  ab 
eisdem,  variis  processibik;  et  sententiis,  commina- 
tiones  et  poenas  contincnlibus,  contra  ipsos  habi- 
tis;necnon  et  coiitra  natos  quondaiii  Joannis  de 
Columna  fratris  dicti  Jacobi  et  patris  Petri  praefati, 
ac  contra  omnes,  (|ui  per  mascnlinam  ct  feinini- 
naiii  lineam  descendcrunt  hacteiius  ct  descen- 
dunt  ab  ipso  Joanne. 

36.  «Ipsi  namque  Jacobus  et  Petrus  intrave- 
runt  Ecclesiam  sub  pelle  ovina,  operibiis  tamen 
et  fructibus  se  exhibuerunt  (|iiasi  lupos  rapaces; 
et  graves,  non  parcentes  gregi  Dominico^  et  in 
reprobnm  sensiim  dali,  et  oculis  cxciecali  malitia, 
ita  ut  lumen  cceli  noii  videieiit  nec  videant;  des- 
cendentes  in  malornm  profundum  et  contemnen- 
tes,  exurrexeruiit  loipii  perversa  :  et  acueiites  ut 
gladium  liiiguas  suas,  in  blasphema  verba  et 
schismalica  proruperunt,  aperte  iiionstrantes  quod 
licet  ex  nobis  prodierint,  tamen  non  eraiit  ex  nobis: 
nam  si  ex   nobis  fuissent,  utique   permausissent 

I  Boiul.  I.  lil.  Ei).  cur.  vui. 


BONIFACir    VIII    ANNUS   3. 


CHRISTI    l'i!)7. 


•213 


nobipcuiii.  Quibus  voibis  reil.ictis  in  scriplis,  i|)sn 
s:ri|ila   iii    (livtrsaruni    Ecclesiariiin   Urbis  osliis 
affigi,  et  snper  BasiliccB  principis  Aposlolorum  de 
Urbe  allari   poni   feceruiit :  qiuc  qnitlein   siripla 
eoruin   ab   oliin    pra'cogilalam  et  piieconceptam 
ncquiliaiu    patenter   inilicant,  i|)sos(iue  J.icobum 
atque  Pelruin  blaspbenios  alqiie  scliisinaticos  fore 
manifeste  declaraiit,  sanclaj  Dei  Ecciesia!  R(inian,T> 
Catholicae  et  Apostolics!  molientes  scindere  uni- 
tatem,  el  colutnnam  Dei  vivenlis  [iDene  ad  niila- 
tionem  deducere,  ac  sagenam  snmmi  Piscatoris 
procellis  intumescentibus  ad  naufragii  profunda 
submergere,  si,   (juod  absit,  eis  facnltas  adesset. 
In   liiijusinodi    n.imiiue   scrifitis,   qu;e   universis 
eadem   inspecturis   cnjusciimque   |)raceminentiiE, 
dignitilis,  slalus,  vel  condilionis  existant,  Eccle- 
siasticio  vel  muiidanic,  a  Jacobo  et  Petro  |)r;edictis 
mittunttir  sub  modo  scribendi,  (|iio  ante  deposi- 
tionem   suam  uti  solebant,  et  sub  sii;illis  quihus 
antea   utebanliir;  iiiter  ca'lera  conliiieiitur,  nos 
divina  providentia  ad  snmini  Apostolatns  apicem 
secundum  scita  canoiium,   1i  el  imnieritos,  evo- 
catos;  et  non  s<)Ium  ab  omiiibus  Iratribiis  nostris 
et  ab  ipsis  praevia  eleclione  canonica  imo,  ab  Eccle- 
sia  universali  receptos  in  papain,  consecralos,  eis 
assisteiitibus,  secumlum  ap|)robatuin  moreiii  Ro- 
mana;  Ecclesiae,  et  eliam  coronatos,  papam  non 
esse ;  lia;c  et  alia   confingeiites,  qna;   non  soliim 
sunt  blaspbema  et  schisiiiatica,  sed  insana,  prout 
eorum  scripla  indicant  maiiifefte. 

37.  oPost  depositioiiem  etiam  et  privalionem, 
processus  et  sententias  supradictos,  cardinales  se 
nomiiiant,  et  cardinalilica  porlant  insigiiia,  antiu- 
lis,  et  rubeis  capellis   utentes,   et  cardiiialiticos 
actus  exercent,  sicut  antequam  per  nosde  fratrum 
nostrornm   consilio  esseiit  depositi ,  faciebint,  et 
hactenus  utebaiilur  :  ut  illud  laceamus  ad   prae- 
sens,  quod  fere  per  triennium  obedienliam  iiubis 
et  reverenliam  exhibtieruiit  ut  pap.T,  participanles 
una  nobiscum  leverendum   Dnminici  corjioris  et 
sangninis  sacramenlnm,  ac  ministrantes  nobis  in 
Missarum   soleinniis  et  diviiiis  officiis,  pront  ab 
antiqnosolentcar(linalessae|)edicl;e  J{omaiia;Eccle- 
sisD  Ronianis  Potitificibns  ministrare;  in  EccUsia- 
rum  provisionibns  et  diffinitioiiibus  jier  nos  factis 
consilia  sua  dantes,  et  se  in  coiieessis  a  iiobis  prl- 
vilegiis  subscribenles,  aiia  faciebant  nobiscum  et 
recipiebant,  a  nobis,  quac  cum   honiine  et  ab  ho- 
mine  qui  noii  liabiiissent  iiigressum  ciiioiiicum, 
nec  fieri  nec  recipi  debuissenl.  Nec  possent  supra- 
dicta  metu  propoiiere  se  fecisse,  (|iii  nos  in  scru- 
tiiiio,  more  memorat;c  EcclesiiE  cardiiiaiium,  ele- 
geiant  et    nominaverant    eiigeiidiim    in    |)a|)am 
qtiando  de   nobis   limendum    non   erat  :  et   post 
electionem,  rece]itioiiem,  conseerationem,  et  co- 
ronationem  pra-missas  factas  de  nobis,  in  castro 
tunc  ipsoruiii,  quod  Zagarolum  dicittir,  et  quod 
per  diclum   Jacobum  tiinc   temporis    tenebatiir, 
cum  pluribus  ex  fratribus  nostris  hospilati  fneri- 
mus  conOdenter,  et  ipsi  ac  sui  tunc  ibidem  exhi- 


biiernnl  nobis  papalem  reverentiam  et  lionoieiu, 
nbi  nulli  aderat  eis  caiisa  timoris. 

38.  <(  Nos  igiliir  super  his  et  aliis,  quae  hujns- 
moiji  negolinm  coiiliiigiiiit,  vel  conliiigere  possunt, 
habita  cuin  dictis  fratribus  iioslris  deliberalioiic 
matura,  omnes   processus,  oninesiiue  senlentias, 
commiiiationes   et  poenas ;   el  s|iecialiter  diclarn 
seiitenliam  depositionis  et  privalioiiis  cardiiiala- 
tiiuiii,  et  cuncta  alia,  (|uae  in  nostris  super  hoc  con- 
feclis  litteris  coiitinenlur,  de  eorum(l(;m  fralruin 
noslrorum  coiisilio  rala  liabenles  el  grata;  confir- 
mamus,  ratificamus,  et  approbamusetetiam  inno- 
vamiis  :  et  piopler  adaticlam   eoriiin   coiituma- 
ciam,  schisma  attiue   blaspliemiam,  de  dictornm 
fratrum  consilio,  ipsos  Jacobiim  etPetrum  senten- 
tiaiido  pronunliamus  esse  schism.ilitos  et  blasphe- 
mos,  et  excoiiimiinicalioiiis  senlentia  innodamus; 
ipsosque  in  hiijnsmodi  blaspliemia  et  schismate 
perdurantes,   lan(|iiain    ha^reticos  puniendos;   et 
tam  dictam  depositioiiis  et  pnvationis  cardiiiala- 
tutim  sentenliam,  quam  oinnia,  quae  contra  ipsos 
et  alios  fecimus  et  pronuntiavimus,  de  novo  faci- 
miis,  sententiainus    ati|ue   proferimus,  et  robur 
habere  deceriiimus  perpetu;c  firinilatis.  Omnibus 
iiisuper  canonicalibus,   pnebendis,   dignilatibns, 
personatibiis,  officiis  et  beneficiis  ctim  cura  vel 
sinecura;  pensioiiibus,  Ecclcsiasticis  redilibus  seii 
proveiitibus,  qtiaj   praeilicti   Jacobus  et  Pelrus,  et 
unusquisque  eoriim  habebaiit,  tenebanl,  el  possi- 
debant  in    qtiibiiscuiiiqtie   seii  a  quibiisciimque 
Ecclesiis,  monasteriis,   hospilaiibus,   religiosis  et 
sipcularibusvel  specialibus  personis,cujuscumque 
emiiientia^,  condilionis,  ordinis,  dignitalis  et  sta- 
tus,  Ecclesiaslici  vel  muiu.'aiii;  ipsos  oinnino  pri- 
vamus,  ipsaqiie  collationi  Sedis  Apostolicae  reser- 
vamus;  decernentes  irrilum  et  inane,  si  secus  a 
quoquam  super  iis  scienter  vel  ignoranter  conti- 
gerit  attenlari. 

39.  «Eosdem  quoqiiejacobum  etPetruin,quon- 
dam  cardinales;  Joaiineiii  dictnin  de  Sancto-Vito, 
et  Oddoitem  filios  qtiondam  Joannis  de  Columna 
fratris  dicli  Jacobi,et  palris  Petri  pnelali  omnibus 
jnribus,  et  bonis  mobilibus  el  immobilibus  Eccle- 
siasticis;  et  lam  ipsos  qiiaiii  Agapilum  Sleplia- 
num,  et  Jacobum  dieluiii  Sciarram,  fllios  Joaiinis 
de  Columna  |)r;i'dicli,  el  alios  lilios  ejusdem  Joan- 
nis,  si  qui  alii  suiit  filii  eorumdem  vel  alicujus 
eoiuni,  omnibus  jiiribtis,  et  boiiis,  et  rebtis  mobi- 
Iibus  et  immobilibtis,  IiaDredilariis  seu  quomoduli- 
bet  acqnisitis,  quibuscum(|ue  ratione,  causa,  vel 
titiilo  ad  eos  vel  ipsoruin  ali^iuem  seu  ali(]uos  per- 
venerint,  seu  ob\eneriiit,  obvenire  vel  pervenire 
posseiit;  necnon  cominuiiitalibus,  haroniis,  comi- 
tatibus,  civilatibus,  sive  castris,  ubicumiiiie  illa 
habeanl,  leiieant,  vel  obtineaiit,  vel  (juoiiiodolibet 
ad  ipsos  pertineant,  privamus  omiiino,  illaiiue 
oiiinia  et  singula  publicamus,  et  eliain  contisca- 
nius;  ita  quod  ad  ipsos  vel  eorniii  aliquem,  haere- 
des  ipsoriim  vel  alicujus  eorimi  niillo  uiiquam 
temporc   revcrlantur,  eosque  ac   unuinqueuique 


BONIFACII   VIII    ANNUS   3.    —   CHRISTI    1297. 


ipsoriim  active  et  |)assive  intestabiles  reddimiis; 
ita  quod  eis  eorum  unicuique  ex  testamento,  vel 
quavis  ultima  voluiitate,  seu  ab  inteslato  nuUus 
succeilerc  |)Ofsit,  ncc  ipsi,  aut  eoruni  aliquis  ex 
testarnento  seu  ultima  voluntate,  vel  ab  inteslato 
succedereaut  aliqnod  capcre  possint;  niliil(|ue  eis, 
vel  eorum  alicni  ratione  legali,  instilutionis,  aut 
subslilutinnis,  seu  (]uovis  titulo  valeat  i|uomoilo- 
libet  obvenire  :  eos(|ue  pronuntianuis  infaines  et 
lcgitiniisactibusprorsusindignos;  slatnentesquod 
nulli  eorum  iiorlaj  alicujus  |)ateant  dignitatis  Ec- 
clesiastic;cvcl  mundanae,  et  si  secus  fierct,  nuUum 
robur  iiabere,  ipsisqiie  civilitatem  et  incoiatum  et 
habilationem  Urbis,  circumpositre  rcgionis ,  et 
quorumvis  civitatum,  castrorum,  terrariim  atque 
locorum  dictaj  Ecclesiaesnbjectorum  prorsus  inter- 
dicimus  :  eosque  omnes  et  singulosab  Urbe,  cjiis- 
que  lerritorio  et  districtu,  et  ab  omnibus  civilati- 
bus,  castris,  terris  seu  locis  subjeclis  eidem  Ro- 
inanfp  Eccloiie  forbaiiniimis  :  ipsosque  Agq)ilum, 
Sleplianuin,  Jacnbuiii  dictLim  Scianam,  Joaiinem 
de  Sanclo-Vito,  et  Oddonem  excoinmunicatioiiis 
sententia  innodamus  :  st.iluentes  lirmiter  et  man- 
dantes,  ut  nullus  dictos  Jacobuin  et  Petruiii,  et 
prsefdtos  Agapitum,  Stephaniim,  Jicobum  dicUim 
Sciarrani,  Joannem  ct  Oddonem  fratres,  eos  vel 
eorum  aliqnem  aut  aliqiios  recipi.itvel  rece(>let; 
nullusque  eis  aut  ipsorum  alicui,  vel  aliquibus 
pra?stet  auxilium,  consilium  vel  favoreni,  eos,  qui 
secns  fccerint,  cxcoinmunicationis  senlentia  inno- 
danles.  Pripcipimus  etiam  sub  excommiinicalioiiis 
senlentia,  quam  conlrarium  facientes  incurrere 
Yolumus  i|iso  faclo,  ut  nullus  ab  ipsis  Jacobo  et 
Pelro,  et  prfedictis  fratribus,  vel  eorum  allcro.  in 
schisniate  vel  rebcllione  bujusmodi  exislenlibus, 
nuntium  vel  iitleras  recipial,  aut  mittat  ad  eos  vel 
ad  alterum  eorumdein. 

40.  «  Pieddinjusquoque  pra3dictos  Jacobum  et 
Petrum,  Agapitum,  Stephanum,  ct  Jacobuni  di- 
ctum  Sciarram,  Joannem  de  S.  Vilo  et  Oildoneiii, 
el  alios,  si  qui  sint  filii  ilicti  Joannis  de  Columna, 
et  filios  eorumdem  inhabiles  ad  honoreni  seu  re- 
giinen,  vel  officium  |)ublicum,  Ecclesiasticiim  vel 
mundanum,  quaelibct  et  quocumque  noinine  cen- 
seantur,  per  se,  vei  aiium,  iit  alios  quomodolibet 
exeicenda ;  ila  quod  ncc  ad  illa  vocari,  eligi,  vei 
assumi  valeaiit,  vel  ad  aliquod  eorumdcm;  nec 
ipsi,  vel  aliquis  eorum,  seu  alii|ui  ea  valeaiit 
exercere;  ct  si  secus  factum  fueril,  iliud  dccerni- 
mus  irrilnm  et  inane.  Si  qiii  vero  ex  eis,  vel  ipso- 
rum  aliquis,  vei  quivis  per  eos,  vel  pro  eis,  vei 
ipsorum  aiiquem,  vel  aliquos  in  potestari:c,  capi- 
laniae,  consululus  regiinine,  vei  quovis  oflicio 
pubiico  hactenus  ,  ubicumqiie  positi ,  eiecti, 
assumpti  fuerint  vel  recepli;  prccsertim  quoruin- 
cuinque  provinciae,  civitatiim,  castrorum,  terra- 
rum  atque  iocorum  memoratae  Ecclesiae  subje- 
ctorum  illos  ab  eis  penitus  amoveimis,  execulio- 
nibus  ipsi  penitus  interdiclis,  eosque  prfficipimus 
uuliatenns    reassumi    :   et  si  secns   factuin    fue- 


rit,  illiid  decernimus   nuliins  cxistere  firmitatis. 

«  Civitates  vero,  castra,  seu  ioca,  quae  scienter 
dictos  Jacobum  et  P(  truin  ,  et  iiraedictos  fratres 
recc|ierint ,  receptavcrinl,  sive  tenuerint,  ant  in 
quibns  publice  moram  contraxeriiit,  (|nandiu  ipsi 
vel  altcr  eorum  inibi  morabuntur,  Ecclesiastico 
sup|(()nimus  interdicto  :  et  personas  ipsorum  Ja- 
cobi,  et  Petii,  et  fratrum  capiendas  cxponimus 
(]uibuscumque  fiiielibus,  delinendas  el  custodien- 
das  diligenter,  quousque  per  dictani  scdem  aliud 
fucrit  ordinatum,  etc.  »  incusscC  etiain  pcenae  a 
|)r;ecipuis  Jacobi  et  Petri  excardinalium  admini- 
stris,  et  aliis ,  qui  in  ipsorum  post  conHatum 
schisnia  obsequiis  perstilissent  :  tum  velitnm  lai- 
cis  vcl  Ecclesiaslicis,  religiosisve,  ne  iis  pra-standa 
cardinalibus  officia  deferant.  Columnensis  etiam 
familia'  clienlcs  sacramcnli  cujusvis  vel  obsequii 
clientckiris  religione  suUiti,  omncsque  cum  iis 
inilce  pactiones  rescissae.  <«  Acluin  Roinae  in  Basi- 
lica  supVadicla  (niinirnm  S.  Petri),  in  die  Ascen- 
sionis  tiomini,  Ponlificatiis  iio-lri  aiino  iii  ». 

41.  Edila  quiique  est  in  illos  Constitulio  , 
quaeiiiserla  tuitin  scxto  Uecrelalium  libro',  cujns 
nieminit  cjus  Vitte  scriptor  ^  :  «  In  die,  inquit, 
Ascensionis  Uoiniiii  i|ise  |)apa  Constitulionem  edi- 
dil  Dccrctalem  Exlra.  de  scbismaticis  lih.  vi.  Ac 
succid(.nd(is,  ctc.  »  Scxlum  |)oi  ro  Uecrctalium  lioc 
anno  ediluin  a  Bunifacio  refert  subjectis  verbis 
iilein  auctor  :  «  Eodcm  anno  ,  scilicct  V  non. 
Martii,  idem  Bonifacius  papa  fecit  puldicari  sex- 
tum  Iibrum  Uecrelalium,  qiiem  jier  tres  magnos 
et  solemiies  viros  fecerat  compilari,  plura  nova 
constitiiens  in  eodem  ».  Eos  fiiisse  Guillelmum 
arcbiepiscopuni  Ebreduncnsein,  Bcrigarium  episc. 
Bilerrensem,  et  Ricliardum  Seiiensem  S.  R.  E. 
vicecaiicellarinm  ,  narrat  Bonifacius  iii  litteris  ad 
Bononienses,  quae  operi  pr£efixfe  sunt  :  sed  ad  In- 
stilulum  de  Columnensibus  sermonem  redeamus. 

Demandatae  moxfnerecensoribusfidei  partes', 
ut  in  Coiumnenses  senlientesque  cum  iiisis  legum 
in  litereticos  conslitutarum  sevcritalem  dislriiige- 
rent  :  cumque  nec  his  terroribus  cederent ;  imo 
Fridcrici  tyraiini  insuk-e  Sicilia?  oratores  ad  tur- 
bandam  Romaiiam  rem  intra  PraBneslina  nicenia 
admilterent,  saiicilae  in  eos  poenac  festo  Dedica- 
tioiiis  B.isilicap  principis  A|iostolorum  rccurreiite 
rat;e  liabil;e  ',  ac  terlio  inflictae  fuerunt  :  «  Cuni  » 
inqiiit  Pontifex,  o  praedicli  Jacnbus  et  1'elrus  olim 
cardiiuiles,  Joannes  et  Oddo,  Ag;qiilus,  Stc|ilianns, 
et  J;icobns  dictiis  Sciarra,  adbuc  in  facti  ncquitia, 
duritia,  inobedientia,  et  rebellione  persistant  ac 
sc,  ut  dcbent,  ad  obtinendam  inisericordiam  non 
disponaiit;  quin  polius,  prout  in  eis  est,  nostram 
et  Ajiostolicae  Sedis  contra  se  provocent  indigna- 
lionem  et  iram,  ipsorumqne  domus  e.\;is|ierans 
(solita  person;is  [troducere  pcrseciitrices  Ajioslolicae 

'  Cap.  Ad  succidendos  ext.  de  scliisuia  in  ti.  —  -  Vit.  Boiiif.  Ms. 
l)il)l.  Vali.  sign.  lii.  C.  num.  2"i  el  nuiii.  79.  —  '  I.ih.  m.  Ep.  cur. 
XLiv,  Lxxx,  Lxxxii.  Lxxxiii.  et  Ep.  com.  rr,i  \xi.\,  culxxxvii. 
—  *  Ep.  ciir.  lxxxiu 


BONIFACII    VIII   ANNUS   3.    —    CHRISTI    1297. 


215 


Setlis,  Urbis  et  circuniposilac  regionis)  adliuc  cir- 
cuire  non  cessel,  nnntiosqne  Iraiisiuittt-re  ad  Fre- 
dericiiin  nattiin  i|ii(iiiilani  Pilri  idini  rufzis  Arigo- 
nuni,  liosteiii  nostrimi  |>iililiciini  cl  iiicla>  luxlesiie, 
etcbarissinii  in  Cliristo  filii  nostri  Caroli  SiciliEE 
regis  illiistris,  cl  rccipere  al)  eoilcm  ad  Urhcm  et 
patriam  perlurbandain ;  el  sicut  \cri.lica  liabct 
relalio,  Franciscus  de  Crescenlio  el  Nicoliius  Paz- 
zus  civcs  Romaiii  iina  cum  niintiis  Fn^dcrici  pia;- 
fati,  nuper  de  Sicilia  veiiicnt(.'s,  ad  civilatcm  per- 
venerint  Prx-neslinam  ;  nos  propler  adauclam 
eorum  couluiuaciam  ,  rebcllioiiem  ,  perfidiam  , 
iiialitiam,ctexcessus  omnes  liiijiismodi,  pioccssus, 
senteulias,  comminaliones,  el  poeiias,  et  maxime 
prjvlatam  dcpositioniset  privatioiiiscardinalaluum 
seiileiitiam,  ac  oinnia  ct  sin^ula,  (jua' iii  prafatis 
processibus  et  noslris  inde  confectis  litteris  conti- 
iientur,  de  fralrum  nostrorum  consilio  et  Aposto- 
licx!  pleiiiludiiiu  [lotcslalis,  i)ra.'senle  li.ic  tidclium 
inultiliuline  copiosa,  ralificamus,  confirmamus  el 
eliam  iimovamus,  etc.  Actiim  Roma  in  Basilica 
supradicla,  in  festo  IJedicaliouis  ejusdem  Basilica;, 
Pont.  noslri  an.  iii  ». 

Non  se  hujusmodi  schismate  omnes  Colum- 
nenses  implicuere,  Matlha^us  enim  Columna  prae- 
positus  Ecclesiae  S.  Audomari  Morinensis  di(Ecesis 
religiosam  in  eos  militiam,  accepto  crucis  symbolo, 
est  professus  '.  Promulgata  porro  ea  fuerat  a  Bo- 
nifacio  '  propositis  indulgcntiarum  |)ra'miis,  ac 
Matthajus  card.  Aiiuaspartanus  creatus  in  pluribus 
Italia;  ()rovinciis  legatus  ',  ut  fideles  ad  crucem 
induendam  concitarel  dimicatum  acriter,  ac  de- 
muni  Columnenses  succubuisse  visuri  sumus. 

42.  Bellum  inter  Anglos  et  Francos  per  indu- 

cias  dilatum.  —  Dum    Romanus   Pontifex,   qui 

princii^es  ad  pacem  revocarc  susceperat,  gerendo 

in  Columnenses  bello  imphcilus  erat,  exortum  in 

Galhis  bellum  aiictuin,  exas|)eratiim(|ue  est :  An- 

glus  enim  in  Belyium  cum  cxercitu  trajecit.  Sed 

antequam  discrimini  se  cominilteret,  flagilasse  a 

clero  Anghcano  vcniam  criminis,  (|uoil  in  permit- 

tendis  extorsionibus  cullae  ab    ipsis  Boiiifacianaj 

Constilutionis  odio  patrarat,  referl  We.4monaste- 

riensis  '  :  «  Adinisso,   inquit,   archiepiscopo  Can- 

tuariensi  in  graliam  regis,  atque  reddita  sibi  ba- 

ronia  sua,  pridic  idus  Julii  aute  magnam  aulam 

regiam  VVestinonasterii  elevalus  rex  super  graduin 

ligneum  cum  Dlio  suo  et  archiepiscopo,  uccnon 

coinite  Waruic,  coram  eo  adstante  populo  ;  erum- 

pcnlibus  lacrymis,    vcniain  de  commissis  huinil- 

lime  postulavit,  dicens  se  minus  bcne  et  Irau- 

(luille,  qiiam  i(geiu  deceret,  ipsos  rexisse  :  por- 

tiunculas  facultitum  suarum,  quas  sibi  dcderant, 

seu  qiias   iniiiistri   ijus  ipso   inscio  exlorscrant, 

idco  acccptasse,    ut  mj  uioMis   hostium    conatus, 

silieiitium   sanguinem   Auglic.iniim,   sunipla  rei- 

publiciE  parlicuia  massa  quiulius  possidenda  po- 


•  Lib.  111.  Ep.  Dxcvni.  —  -  Ep.  lxviii,  lxxvi.  —  '  Ep.  LXix 
ad  Lxxvi.  —  *  West.  Flor.  Hist.  hoe  anno. 


lcntius  expugnaret;  et  addens  :  Ecce  exposilurus 
meiiisiim  dis<^rimiiii  pioiitcr  vos  peto.  si  rediero, 
suscipiatis  nie  veliit  iii  piiesenlia  h.ibetis,  et  ablata 
oiiiiiia  redilam  vobis  :  quod  si  uou  rediero,  in  re- 
gem  vcstiiiin  nicum  liliuni  coronetis». 

Urgrh.itiir  a  Cuidone  Flandria;  coMiite  fcede- 
rato,  iit  collapsis  rebus  (Bclga;  enim  inagna  ciade 
aflriti  fuerant ')  fcrret  0[)em,  eo(|ue  Adolplius  Ro- 
nianoriim  rcx  [irogredi  cuni  co|)iis  eral  jiollicitus, 
ut  ciiiijiinctis  exercitibus  Giillias  invadercnl  :  sed  is 
fidein  Eduardo  fctcllit,  sive,  ul  aiuiit,  niajori  pccu- 
niaruin    vi   a  Gallis   acceiila   susceptiim   avarilia 
bclluni  damnasset,  sive  novis  turbis  in  Germania 
exorienlibiis  occiipatus  esset  :  suiit  enini  qiii  tra- 
dunl  ',   Phili|)pum   cum   Alberfo  Austrii'  duce 
affiiiitatem  jungere  pollicilum,  tum  magnis  pecu- 
niis  ac  [iioinissis  ipsum  in  S[iem  imperii  erecfum 
contra  Adol|diuin   concifasse.   At   Walsinghamus 
proiiulsalum  [irovidentia  Ponfificia  imminens  Gal- 
liis   |iericuliim   sut)jecfis  veibis   referf  '.   «  Papa 
Bi)iiifaciiis  scripsif  inferim  ])rinci|iibus  Alemannia;, 
ut  regem   Romanorum  Adul|dium  ,  qui   nuper 
coiifoederafus  fiierat  regi  Anglis,  ne  transiref  in 
Fl.indriam  in  auxilium  regis   Angliae,  bellis  qui- 
bus  possent  inquietarenf,  ef  ab  invasione  Gallorum 
modis  omnibiis  im[)edirent  ».  Disfracto  Adolpho, 
ne  se  Anglo  regi  in  Flandriam  conjungeref,  faci- 
lius  Francorum  rex  Guidonem  comitem  perdo- 
muif,  ac  Pontificis  opera,  qui  regi  Sicilia;  Philip- 
puin  et  Eduardum  consanguineos  adducendi  in 
concordiam  provinciam   demandaraf  *,   indnciae 
coiiciliata!,  de  quibus  haec  Jordanus^ :  «Flandiiam 
infrans  Insulanos  obsedif.    Roberfus  autem  comes 
Attrebafi,  relinquens  Guasconiam,   ex  parfe  illa 
Flandriam  esf  aggressus,  et  multis  Flandrensium 
profligafis  et  ca[ifis,  ac  Parisiis  ef  per  villas  aliqui- 
bus  carceratis,   villam  de  Furnes  in  deditionem 
acce|iif.  Deiiide  casfellum  cum  fofa  valle  sua  oc- 
cujiavif.  Inferea  Insulani  se  regi  dederunt,  salvis 
personis  el  rebus,   Roberfo  primogenito...  inde 
fiigieiife  apud  Brugesad  pafrem  ef  regem  Angliae, 
qui    paulo  aiife   illtic  veiierat.   IUe  autem ,   rege 
Francice  accedenfe,  rex  Angli;c,  cum  comite  Ganda- 
vum  vadunt  [)ro|)ter  loci  inunifionem  :  ideo  Triti- 
burgenses  se  regi  Franciae  tradunt  ». 

Addif  aucfor,  his  elatiim  victoriis  Gallorum 
regcm  adversusGandavum  inlesfa  signa  exfulisse  : 
a  Dciiide  rex  Franci;c,  vadens  confra  Gandavum, 
nuiitiosreci[iit,pefcnfesinduciasduorumannorum, 
ob  iinmiiientciii  liyemem  ;  et  maxinie  ob  ainorem 
Caroli  regis  Sicilia;,  qui  propter  hoc  veniebat  in 
Fraiiciam  :  ctii  rcx  vix  atiinieiis,  circa  fcsluin  Oiii- 
niuiu  Saiictorum  rediit  ».  Qu;e  de  regis  Sicilia;  in 
Gallias  profcctione  dicta  Ponfificiis  lifleris  conflr- 
m;ui  videiitur,  quibus  Boiiifacius  Albanensem  et 


•  Jo.  Vill.  I.  VIII.  c.  20.  S.  Anlon.  lii.  p.  lit.  xx.  c.  8.  §  G. 
Mayer.  Aniial.  flnii].  I.  x.  Iioc  aii,  el  alii.  —  -  Jd.  VjiI.  sup.  c.  20. 
—  ^  WalMDg.  iu  Ypod.  Ncustiiie  lioc  an.  —  *  Jo.  Vill.  eod.  c.  20. 
Meyer.  I.  x.  m  Annal.  —  ^  Jord.  Ms.  Vatic.  sign.  num.  1960.  .Meyer. 
ubi  sup. 


216 


BONIFACII    TIIl    ANNUS   3.    —    CHRISTl     1297. 


PriTnesfimiin  episcopos  e  Galliis  exceilere  velal ', 
doncc  Sicili;r  rex  in  Gallias  advenisset.  Meminit 
lie  inilis  liifce  imluciis  Walsinghanius  -,  at(|ne  ab 
Ednardo  rege  missos  ad  Pontificem  oralores,  i|ni 
confroversiam  oninem ,  iit  ivqno  iincis  arbilro, 
ptTmiilerent  :  «  Aiino,  inqiiit.  Mccxcviii  »,  scilicet 
mimerari  cffplo  ab  ipso  Nalalilio  Doiniiiico  luijus 
exeiinlis  anni  ,  o  lenuit  rex  Eduardns  festnni  Na- 
talis  iii  Flaiidria  apnd  Gandavnm,  ad  quem  vene- 
ruiit  (X  parte  papre  nuntii,  rogantes  eum  siib 
eadem  forina,  qna  aiile  tx  parle  papae  rogaverant 
regem  FranciEB,  ut  nunlios  soleiniies  ad  curiam 
Roinanam,  concessa  eis  plena  poleslate  traclandi, 
ordinandi,  el  perficiendi  omnia,  qiis  jiacis  refor- 
malionem  langerent,  destinaret  :  et  ipse  Aposloli- 
cns  noii  tani]iiain  judex,  sed  ul  bonus  pacis  nie- 
diator  iii  nulliiis  pnejiidiciuin  satageret  ad  jiacem 
et  traiiquiilitalem  regnoruin,  reguiii  amicit.am  in 
statuin  prisliiinm  refoiinire.  Et  qiiia  lioc  absque 
Ireguis  fieri  non  posse  judicavit  sumnius  Poiitifex, 
ideo  pui  lius  nunlios  biennalcs  inducias.  quas  per 
cardinales  inploraverat,  indixitde  novo  sub  [icena 
excommuniciitionis,  et  inlertlicti  terranim  sua- 
rum.  Rex  Anglias  perpendens,  se  in  Flandria  pe- 
riculose  commorantein,  illucque  per  infonn.dio- 
nem  comilis  Fkunlriae  minus  |irudenler  altraclum, 
regnunique  proprium  inlestina  seditione  turba- 
tum,  fiduciamque  suam  de  rege  Romanorum  per 
papam  sibi  minus  benevoium  regnuni  Tbeuloniae 
tnrbanteni  frustratam  ;  consensit  in  treuguas  in- 
dictas.  Tiansmittunt  ergo  reges  ulrique  solemnes 
nunlioscum  plena  potestatead  Rnmaiiam  ciiriam, 
ut  per  mediationem  Apostnlici,  non  tanquam  ju- 
dicis,  sed  amicabilis  composiloris,  discnssis  nego- 
tiis,  pax  inter  reges  et  concordia  reformaretur  ». 
Conciliatos  demum  reges  a  Pontilice  visuri  sumiis, 
ac  latam  ab  eo  seiiteiitiam  iiiterius  afTeremus  (1). 
43.  Philippo  regi  favet  Bonifacius  circa  exa- 
ctiones  clericales  et  alia  jnra.  —  Favil  Pliiiippi 
rebiis  in  eo  diflicillimo  belln  Bonifacius;  qui  ciim 
ob  editam  anno  siiperiori  Constitutionem  exuice- 
ratum  regis  aiiimnni  iuisse  accepisset,  atque  inter- 


'  Lib.  III.  Ep.  tur.  Mii. —  ^  Waliiiig.  iii  Ypodig.  .Neuslr.  jEgid. 
Roya  in  Annal.  Uelg. 


lirelalum  velle  1'oiitificem  decimafum  subsidia 
ipsi  eripere,  promulgavit  novo  Di|)lomate  supe- 
riori  Coiislitiilinne,  iinn  velari  pr;csules,  ne  regem 
in  ;isinirimo  illo  bello,  qiiod  Belgii  comitis  de- 
feclio  magis  iiicenderat,  juvarent  ' : 

B  Rnnifacius  etc. 

«  Si  eadem  regnum,  Ecclesias,  personas  et 
incolas,  prout  niodcrnis  temporibus  experientia 
docuit,  et  nuperrime  nobis  vestraruin  reseravit, 
in  uniim  convcniens  scribemli  commercium,  se- 
ries  littcrarum,  adversi  contingal  condilio  tempo- 
ris,  exleriores  inqnielaverint  et  perturbent  impul- 
sus,  ac  ctiam  mttslini  discriminis,  (|iiod  est  do- 
lendum,  graviiissnbversioiiemeonimcomminetur 
emersio;illo  jam  iinmittente  illic,  ut  scripsislis 
incitamenta  dissidii,  comile  Flandrensi  videlicet, 
qiiiexterioribusperluibat  onibusspeialtaturadesse 
repagulum,  et  ipsis  regno,  Ecclcsiis,  personis  et 
iiicolis,  velut  de  priiu  ipalinribiis  membris  uiuis, 
inagnum  auxilii  fulcimentum  ;  noslra  ex  lioc  ama- 
ricaiitur  inliinseca,  gravis  dtdoris  concussione 
torqueiiiur,  et  in  amara  suspiria  commovemur, 
regi,  regiio,  Ecclesiis,  clero  com|ialienteset  populo 
afTectione  paterna.  0  divina  clenientia,  quae  cae- 
lestia  paritcr  et  terrena  irrefragabiliter  sub  tua 
potestaie  coiicludis,  conslringe  tantarum  fremitus 
tem[)estalum,  coerce  babenas  humani  generisini- 
inico,  arescere  sata  ejiis  semiiia  jube,  qu;c  totum 
tere  populum  tuum  spinis  el  Iribulis  jam  undique 
concusserunt. 

M.  «  0  pietatis  aclor  1 1  salutis  amator,  com- 
[latere  fiagililati  humanoc  miscricors,  et  Cbristi- 
colarum  tuorum  illumina  seiKUis,  actus  diiige  et 
opera,  ut  in  viam  salutis  et  pacis  reducantur  a  de- 
vio,  ne  irreparabili  subversione  confracti,  in  hu- 
jiismodi  muiidi  uavicula  naufrageiit  tluctuanti. 
Super  eo  autein  quod  vos  gravia  vobis,  et  univer- 
sis  Ecclesiis  et  personis  Ecclesiasticis  dicti  regni 
non  solnm  reium,  ^eJ  etiam  personarum  ex  iis 
inslare  iiericula  loniudando,  vias  exquirentes,  et 
modos,  quibns  vobis  tl  eisdem  Ecclesiis  et  perso- 
nis  adversus  frement  s  insullus  regali  provideu- 
tia,   sine   qua   iiiip(.-iiliile   tenetis  iiegotia  dirigi, 

'  Ep    cur.  XXVI. 


(1)  QiiK  in  Annalibus  hoc  anno  refernntur,  nuVa  illiistratione,  et  raodica  correctione  indijeut.  Unum  vel  aliud  tantummndo  sphalma 
quod  scriptori  irrepsit,  leve  oppido  et  parvi  moiiienli  euiendandum  est.  luducia!  lila;,  quas  i-uui  rege  Galliaruni  Anglus  conciliavit,  non 
quidem  hoc  anno  exeuiite,  ^ed  altero  incipieiiie  coucmata;  suut.  i.iuamquaui  tuiin  a  uuiniis  Poutilici.s  req  isitus  Ed  jiunuus  ut  luuucias 
tandem  ad  bienmum  a.hnilteret,  de  quibus  auiea  a  duobus  carJina  bus  A.  S.  L.  Iiu^tra  rogatus  fMcidt,  quduquau!,  luquain,  pronas  in  id 
aures  mclinabal;  tameu  inducicB  decretffi  non  sunt  nisi  in  ex"rdio  sequentis  auiii,  ut  cnnstat  ex  Triveito,  qui  hoc  auuo  quidem  die  festa 
SS.  lauocentiiui  pruposiias  scriiut,  sed  adiui-sioueiu  uoniii^i  seqneuti  auno  uarrat.  Insuper  uiem  Tr.vj:lus  a  \VesImi)uastenensi  di?sidet  in 
assignjnda  die  et  luense  quo  Angliae  iii  convintu  princi.um  viioium  coivi-se  se  cum  arcluepiscopo  laciu  ipse  deuiiinsiravit  ;  nou  eniiu  id 
aclum  piiJie  i.l.  Juui,  sed  in  fesio  S.  Petri  ad  Vincula  uoiat.  Deuique  ex  Wjlsiug.iiio  scripior.;  receuti  nolai  liic  auua  ista  Boi.ifaciiim  luibas 
in  Gennai.id  exciusse,  ui  lus  sopieiidis  iuicn  us  Adolpiiu?  cousilium  leiendorum  in  Belgi.im  armoruiu  deponeret.  Id  autem  non  sine  iJuneo 
teste  asseruiu  e.-t ;  nam  Tiiveitus  tuti.iem  fere  \erbisha;e  ip^a  eXi.rssil. 

Ca-teium  cum  .Nan^ius  sciibat  reiiem  Gailia;  !.igi.atis  ad  biennium  cum  comite  Flandris  in  regem  Anglia;  iuduciis  «  circa  festum 
Omnium  Sdnctoium  m  Krauciam  reuiisse  »  ;  lu  eain  op:aionL-iu  i..d nor  nunli  is  Poiitilicius  uoiidum  Ang.is  regc;  adito  ad  Gallum  se 
conlulisse,  ratos,  ut  si  ab  illo  qui  superior  in  eo  bello  t-ra.,  iuJucias  ubtiaui3>eut,  lacile  se  ab  Anglo  impetiaiuios.  Oppoituaum  ad  id  fore 
arbitrdti  suat,  si  forte  s.mu  areni  s.j  ab  ^ngo  aJ  ea.u  rem  missus  veuisse.  Hac  frauJe  e.\loitisa  Galio  induciis  ad  Angium  se  contulerunt, 
quem  facile  in  eamdem  seuteutiam  trdxeruni.  Insinuat  id  iNangius,  assiTins  a  Poiitilice  el  Aa^iiffi  K';.e  ruga.um  Pliilippuin  inJucias  conces- 
sisse,  tractum  prasertiui  «  ob  amorem  regis  Siciikx,  qui  prupier  boc  ven.cbdl  in  Frai.Ciam  ».  Ex  quibus  p^-ster^onbus  verbis  mm  uiale 
suspicdrer  Carolum  Sieiiiae  regem  suscepisse  quidem  Iranseundi  in  Galliam  cousiUum,  reipsa  tameu  non  venisse ;  quod  valel  ad  emendanda 
ea  qua  annalisla  num.  42  scnbit.  .Man.si. 


BONIFACII   Vm   ANNTTS   3-    —  CHRISTI    1297. 


217 


defpnsionisnpportiinn  roncdi  i  praparenlur;  ni>l)is 
per  eiiptlnn  liller.is  snpplicastis,  nt  chnrissimo  in 
Ctinsto  filio  nostro  Pliilippo  rifj;i  Francoinm  illn- 
stri  pio  Inijiisiiioili  cniiiuiiii  ilcftMisionis  snlTra- 
gio,  in  qua  |>ropriiiin  vcrsnliir  inlcrcsse  cnjn-^li- 
bel,  iinpenilciiili  snbvcntionem  congriinin  alisi|'ie 
traiisgrcssionc  Con-lilnlionis  nosti;e  si'per  hoc 
editcE  vobis  ct  uiiivcrsis  Eccli  sils  dicti  rcgni  concc- 
dere  liccnliain  dignaremur  ;  vcstr.im  providcn- 
tiam  conimcndanms. 

«  Liiel  eniiii  Constitutioncm  illam  edidcrimus 
pro  Ecclcsiaslica  libeitatc  ,  iion  tamcn  fiiit  nostrae 
mcnlis  intenlio  ipsi  rcgi.  aliisve  principibiis  sfpcu- 
iarihus  in  tam  .irctae  iieccs>ilalis  arlicnlo  ;  pr;r- 
cipue  iibi  ab  inlrinsi^cis  (cxlriiisccis)  injii>ta  tiiiie- 
turiiivnsio,  ab  intrinsecisejnsdem  regiii  snbvcrsio 
formidahilnr,  ac  ctiam  [ira>laloium,  Ecclcsi.iiuni 
et  personarum  Ecclcsiasticarum  evi<lcns  iiciicii- 
Inm  imminct  ;  viaiii  siilivcnlionis  excliidi,  t|UO- 
minus  ipsi  iwaGlati,  EcclesiiE  ac  Ecclcsiaslica'  pcr- 
sonee  libcro  arlntrio  atque  spontc  de  noslra  liccntia 
pro  comiiiunis  defciisionis  auxilio,  in  iiua  pm- 
prium  ciijusiibct  intcrcssc  conspicitur,  (irincipi- 
biJS  ac  sibi  ipsis  providcant  juxta  suarum  moilu- 
lum  facullatuii  :  et  sicut  alias  dicto  regi  ,  ac  non- 
unllis  aliis  regni  sni  tam  litteralorie  t|uam  per 
nuntitis  exprcssisse  memiiiimiis,  si,  tjuoil  Deus 
avertat,  ipsuni  in  necessitate  tam  gravi  et  tain  im- 
portabili  conspicereinus  cxposilum,  q'iod  cx  tcno- 
rilius  egere  siibsiiliis  nosccretur,  non  solnm  de 
boiiis  Ecclesia-ticis  dicti  sui  regni  sibi  ea  praeslari 
vellemus,  qumimo  Eccle^iae  Romanae  res,  posse, 
ac  bona,  ac  personam  nosliam  eliam  cxponere- 
mus  pro  siiorum  conseryatione  jurium,  cjusijiie 
nece-sitatibiis  sublcvamlis  ,  in  quantum  secuii- 
dum  Deiim  nosler  et  ipsius  lioiior  Ecclesiae  pate- 
rclur. 

A").  «  Vtistris  ilaque  in  hac  parle  snpplicatio- 
nibiis  annuentes,  |iiaeseiiliiim  auctorilatc  conccdi- 
mus,  ut  si  casus  communis,  et  cvidcnlis  necessi- 
tatis  i'i  mineat,  ul  scripsistis ;  ac  itlcm  rex  vestram 
et  aliorum  prrclatorum,  Ecclesiarum  et  persona- 
rum,  atque  bonorum  Eiclcsi.isticorum,  siciil  et 
caeterornm  personarum,  locorum  te  boiiorum 
dicti  sui  regni  volueiit  dcfensionem  assnmere  ac 
assumal,  el  efficaciter  proseqiiatur,  et  id  cxpcdiri 
viderilis  ,  licet  voliis  et  eisilem  praelatis,  Ecclcsiis 
et  personis  Ecdcsiasticis  absque  metu  Cinslitutio- 
nis  iioslrae  pnetiictic  ipsi  regi  pro  iiujusmotii 
vcslrae  ac  ipsorum  rcgis  ct  regni  intriiis.  cac  lic,- 
fensionis  subsidio  subventionem  congruam,  prout 
vohis  et  ca-tcris  piael.ilis  rcgni  iujelati,  seu  m.ijori 
parti  vestrum  cl  ipsoriim  vnleliiinr,  vtiliintai  lam, 
liberalem  et  iiberam,  non  coactam  absqiie  oniiii 
concuEsniiie,  ex.iclione  ac  excciilidiic  tcmporali 
vcl  l.iicali  cxit;eiitla  ;  hac  vicc  pi;usciilis  no^.tia  fre- 
lis  iictntia  in  pertiri,  e.mque  similiter  ngi  iiceat 
rcciptTc  memor.  to.  D;iluni  Rom;>-  apud  S.  Pe- 
Iruiii  ii  k.il.  iMailii  aiiiio  iii  ».  Aliis  ctiaiii  iillciis 
egregmm    praesulum   in   juvaiulo  rege   studiiim 

Ann.  —  ToMus  XXIil.  —  Rayn.  IV. 


comiiiend;ivit  ',  coriimqnc  saiicita  dc  attribuendis 
regi  decimis  confirmavit.  Pcimisit  cliam '  ut  ob 
sumptnnm  m;igiiitudincm  (iiiosmbello  Inlerabat. 
mediam  eoriim  partcrn,  qii;p  vel  indislincte  vei 
pio  Tcrr;iSanct;i  lcgil;i  cr;inl,  acciperet. 

46.  Confulit  qiKiqiie  eiilem  regi',  ut  in  omnibus 
rcgni  siii  cathcdralihus  ct  collcgialis  Eccicsiis  de- 
ricnm  sacerdotio  donaret :  monuit  porro'  ne  Ec- 
clesias  a  suis  admini>tris  gravari  o[iprimiiiue  [la- 
terctnr,  ncve  edictum  de  non  extrahcndis  e  regno 
opibns  ad  Ecclcsiasticos  porrigcrct. 

«  Plnlippo  rcgi  Fiaiicorum  illiistri. 

0  Exiit  a  te  nu[)cr  edictnm,  quo  inter  caetera 
pccnniariim  et  certinim  n  riim  dc  regno  tiio  ge- 
ncralitcr  [irobiiiitur  cxtiaclio,  et  de  rcgno  iion 
orinndis  codcm  cnpversatio  solita  impeditnr.  Et 
quidcm  si  fiiit  edicentis  inleiitio.  ut  ;ul  liostes  tnos 
noii  port;irentiii-  hiijusmodi,  ne  ad  i()sos  ex  iioc 
provenircnt  coni|iciiili;i ,  nec  esset  commercium 
cum  cisdem.siib  qiiad.iiii  [loti-st  toleiaiitia  [tra^ter- 
iri  :  scd  sic  gcner^ilis  edicli  |iromiilg;itio  vei  sta- 
t'iti,  uttcxtus  vcrboriim  iniiit;it,  proculdubio justsB 
redargiitioiii  subjicitur,  ct  ediceutis  in  ijiso,  sicut 
per  ali;is  iitleias  iiostr;is  libi  j  im  scri()simiis,  tiil()a 
notatur;  propsertim  si  eorumdem  verborum  iiilcl- 
icctum  ();itiaris  extemli,  ut  ad  Eccicsias  Eccicsia- 
sticasvc  pcrsiiiias,  de  ((uihus  disiioiiendi  tihi  non 
est  atfribiit  1  (lotestas,  i[)siiis  edicli  senfentia  (lorri- 
g  tiir:  i|uin  (lotiiis  pcr  lioc  durioris  rcdargutionis 
morsui  siihjaccs,  noii  iit  iioeiiaui  promnlg;iii  caiio- 
iiis,  quod  rcferimus  dolcntcr,  eviies.  In  islis  equi- 
dcm  si  (irndenler  advcrtitiir,  te  tiiumque  coiisi- 
iiiiiii  sanctoriim  Patnini  scripta  non  iiistruunt ,  et 
ciarae  nieinoriae  progenitorum  fnornni  exempla 
landabilia  non  addiicnnt.  Siintne  ijfi  praesidia, 
qiKp  re[)endis  Ecclisi;c?  Est  iste  modiis  acceptus, 
per  qiicm  rcgiae  ilignil;itis  fama  darcscat,  ac  le  et 
rcgnum  fniim  Dco  ct  hoiiiinibus  reddas  graliim  ? 
Profcdo  non  credimus  :  ((iiinimo  hwc  ir;ini  Dci 
provocanl,  comminantur  jiidicium,  ndia  jiariunt, 
regiam  famam   laedunt. 

Al.  «  Sii|ier  qiiihiis,  fili,  increpando  paterne 
til)i  j  im  scri(isisse  rccoiimns,  iif  ah  lis  le  (iriidcn- 
ter  retr;ihcics,  et  [irudciilius  ahsiincres ;  illai)ue 
fuit  iiicre|)anlis  inteiitio,  utilcliitiim  sui  [iroscque- 
retur  officii,  et  te  cliarissimiim  filiiim  iii  l;ipsiim 
ciil();i  non  tlnceret,  ut  iii  |iccc;itonim  semitis  de- 
viares.  Est  namqne  [)ricti[)ue  officium  [lastoris,  ut 
incrc|icf,  aigtiat  |icr  misccordi.im,  ct  coiri(i'at  (ler 
mcdchim.  Et  si  qiiidcui  inlra  daiislra  (iccloris 
b.-pcdebita  meditatione  nvolvas,  liqiiebita()crliiis, 
qnod  sjilutnris  tibi  nostra  iiicrcp;itio  pn.ficit,  et 
olciim  |icccalonim  tiiinn  capiit  iiiigiiitiiim  adu- 
itlio,  rc|iidl);inda  vitlclicct  iii  lioc  salteni  tui  dcci- 
picntis  con.-ilii,  tc  coiifuinlit.  Ncc  ciedat  mn^^nifi- 
cenli;i  rcgia,  alilcr  iii  iis  informata  qiiam  dchcat, 
(|iioti  (ira-missae  Coiistilntionis  nostne  sccuiidiim 
coudcntis  judiciiim  saiius  sciisiis  ailmiltal,  quod 

'  Ep.  CLXIX.  —  -  Kp.  Liv.  —  3  Kp.  cur.  xlix.  —  '  Ep.  nir.  i. 


218 


BONIPACII   VIII   ANNUS   3.    —   CHRISTl    1297. 


interpretalioiium  hnheat  sic  stricl.im,  sic  ritiidain, 
sic  avarani,  prout  nonnulloriim,  et  specialiler  de 
tuo  coiisilio,  iiilerpretaliir  aslulia,  vel  forsilan 
speculatioiiis  clariB  diirities,  utiiiam  maligiiitas 
non  coleret;sed  reducatur  luimnne  ad  sanum  et 
rationabileiii  intLllectum.  Quapropter,  dilectissime 
filiorum  ,  dirigeiis  iii  cons|  eclu  Doniini  vias  tnas, 
div8B  memoriae  praRdecessoruin  tuoruin  sequendo 
vestigia,  revercntiam  consuetain,  et  dfbitam  ei- 
dem  Ectlesi»  dcvdtus  impendas,  quod  in  priB- 
dicta  per  te  aut  ofDciales  tuos  est  faclum  illicite, 
tacite  vel  expresse  per  reformationem  coufiruam 
corrigens,  et  aiinullans.  Nisi  enim  zeliis  tu;i?  nimiae 
indevotioiiis  obsistat,  ipsa  niater  Ecclesia,  lilii  tan- 
quam  amaiitissimo  lilio  bracliiis  malernae  affectio- 
nis  accumbens,  in  opporluiiis  subsidiis  libeiilcr 
assi>tet,  el  in  gratiarum  fjvoribus  iiliera  maleiiKK 
cliarilalis  effiiiidet.  Dal.  Roma;  apud  S.  Petrum 
VIl  iii.  Fcbruarii  aii.  iii  ».  Hactcnus  Boiiifacius  : 
qni  pialiMca  aliis  liiteiis  rfgein  est  adboitulus*, 
ut  Ecclesiaj  inoiiitis  olitcmpcraiet. 

48.  CoHSlitntio  et  declarationes  de  subsidiis 
conftrendis  a  clero  in  bonmn  rei  ijublic(n  et  de 
aiiis  collalis  privtec/iis.  —  Cuiii  vero  ob  edilain 
aiinosuperioiiCoustiliilioiiem,quapecuiiiaeregno 
effcrri  veiabatnr,  rcx  \iiiculis  analbematis  vi  cano- 
nis  se  irretiissft,  si  ejus  fueral  coiisilii  legein  ad 
Ecclesias ,  clericos,  aliosque  in  aul  i  Poiitilicia 
agentes  exleiidere,  quamvis  Bomfacio  a  iionmillis 
sigmlicatuin  e^sel,  regiam  legem  illos  non  teti- 
gisse,  Anlissiodorensi  episcopo  ac  Pbilippi  confes- 
sario  ji^rtes  dtilit,  ut  ad  omnein  religionem  faeti 
excutieiulam  absolverent  :  legatis  vero  Apostolicis 
Albaiieiisi  el  Pisenestino  episcopis  provinciain  de- 
mandavit,  ut  ^i  re\  vel  ejiis  adniinistri  pecunias 
ad  Ecciesiaslicos  millendas  e  retino  extrabi  veta- 
rent,  promiilgarent  ex  canonicis  iegibus  censuris 
illos  iniplexos  *,  ac  nibiloniinus  novo  ipsos  anatbe- 
male  detigeieiit. 

«  BonifoCius,  etc.  Beranio  Albanensi,  et  Si- 
moniPenestrinoepiscopis,Apo-tolicaeSeilisiiunliis, 

a  Fiateriiilati  vestraj  per  Apostolica  scri|ila 
mandamus,  quatenuscum  ad  babendam  pecuniaiii 
nostram  pro  causa  praidicta  ad  [larles  ultramoii- 
taiia>  mittamus  ail  priesens,  et  hoc  procuiari  Sdlli- 
cite  per  vestrum  miuisteiiiim  prtecipue  coiifida- 
mus;  si  forte,  quod  absit,  mventa  ipsa  pecunia 
per  charis-iinum  in  Cliristo  tilium  nostrum  Pbi- 
lippuin  Fraiicorum  regem  lilustrem,  vel  otliciales 
ejus, autqiioslibelaliosejasdem  pecnn  ae  de  regno 
Francia;  prolubeietur,  vel  iinn  permitleretur  extra- 
ctio  lacite  velexpresse;  \osambo  vel  aller  vestruin 
eumdem  ngeni,  olQcides  ijisius,  et  qiioscumque 
alios  impedientes,  taiiquam  impiug.  ntes  aperte  in 
Ecc^esia^ticain  liberlatein  ,  et  dotruentes  tam 
pium,  tam  utile,  lani  arduiim  Dei  et  Terrae-Sanclae 
negoliuni,  ex  pru;teritis  culpis  per  ipsos  ciica  liu- 
jusiuodi  jam  conimissis;  el  specialiter  impediendo 

1  Ep.  11.  —  *  Ep.  111. 


venieiiles  ad  Rnmaiiam  Ecclesiam  matrem  cuncto- 
nim  Cliristi  Odeliuin  et  magislram,  tlenuntietis 
piiblice  in  seutenliam  pronuilgati  canouis  inci- 
disse  :  et  nihilominus  in  euiii  et  eos  de  novo 
excommunicationis  sententiam  proferatis  ,  non 
obstantibus  qiiibuscum()ue  privilegiis  vel  iiidul- 
geiitiiseisileiii  regi,officialibus,  vel  quibuscumque 
aliis  inipedientibiis  ab  Apostolica  Stde  coiicessis, 
eliam  si  oporteret  de  illis  expressam  pracsentibus 
ac  de  verbo  ad  verbum  fi.ri  meiitionem.  Datum 
Roma'  apiid  S.  Petriim  V  id.  Februarii  amio  iii  ». 

-49.  Qiiod  ad  Conslilutioiiem  vindicandi  ex 
laicorum  lyraniiide  cleri  zeloeditam  spectat,  ciijus 
acerbitate  exulceratus  Francorum  rex  auriim  e 
regiKi  avelii  vetuerat;  cnm  illain  detorquerent  in 
sensum  iuiquiorem  noniuilli  Iricarum  avidiores, 
Ponlifex  suborta  dubia  subjecla  sancliDiie  solvit'. 

0  Charissimo  in  Cbristo  tiliu  Pliilippo  regi 
Franci'ru!ii  illustri,  ad  perpetuam  rei  memoriam. 

0  Roniana  iiiater  Ecclesia  in  suis  actibiisveri- 
tateni  pniseqiieiis ,  lucem  aiuaiis,  niliil  agit  in 
cujusquam  injuiiam,et  libenter  removet  quodlibet 
de  suis  processibus  caplio^iiin  :  et  si  lioc  in  aliis 
commiimler  agilur.in  te  amantissimo  fllio  specia- 
lius  evitalnr.  Saiie  Coastilutionein  nostram  niiper 
in  Eeclesiariim  favorem  editam,  imilantem  anti- 
quas  canomcas  sauctioiies.  iie  praelati  licelesiasti- 
ca^ve  perscnae,  cujiiscumque  dignilatis,  status  aut 
conditioiiis  existant,  siib  adjiitorii,  mutni,  vel  doni 
iioiiiiue  impenitoribus,  regibus,  principibus,  vel 
aliis  pr;Bsidentibus  absque  auctoritate  Sedis  Apo- 
stolica'  praesteutsubsidia,  quocunique  nominecen- 
seaiilur ;  neve  im|ieratores,  reges,  seu  priucipes, 
vel  aliter  pra'sidentes  ipsa  impetere,  exigere,  vel 
recipereaudeant;  nonnullorum  astutia  vel  durities 
iiitellectus  plus  avare  et  plus  rigule  iiiterpretaii 
toiiatur,  quain  saniseiisus  judicium  liabeat,  et  in- 
teiitio  consiitueiitis  admiitat,  per  quod,  flli  cliaris- 
sime,  a  pra-latis  et  Ecclesiis  regni  tiii,  pra^serlim 
in  iiistaiiti  guerras  tuc  discrimine  ademptum  tibi 
subsidiuiii  ingemiscis. 

«  Qiiia  igitur  ejiis  est  interpretari,  ciijus  est 
condere,  ad  caulelani  tuaiii  liaBrediiiiique  tiioruiii 
humaiia  declaratione  decernimus,  quod  si  praelatus 
aliquis,  vel  quaevis  alia  (lersona  Ecclesiastica  regni 
tui,  cnjubcniiM|ue  digiiitalis,  status,  ordinis  aut 
coiiditionis  exibtat,  volumarie,  sine  impressioiie 
aliqna  expressa  vtl  tacila,  aut  coactionis  impulsu 
doiiiim  aut  mutuum  tibi  dare  aut  prcB-lare  volu- 
eiit,  tluiii  laiiien  sub  exaclioms  iiomiue,  vel  tailiias, 
aut  cujuslibet  supradicti  niuueris,  aut  sub  quota 
hoc  noii  tiat  generaliter,  Vel  in  fiaudcm  ;  Iicel  ad 
id  forsan  tua  vel  tuoruin  officidliuni  curialis  requi- 
sitio,  et  amica  procedat,  te  oificiales  ipsos,  praela- 
tos  et  Ecclesiasticas  personas  ipsa  Conslitutio  noii 
astiing  it  ;  quodque  ad  feuda  sive  regalia,  qiiae 
iideiii  iiraelali  et  personae  Ecclesiastica  sub  luo  do- 


'  Ep.  cur.  V.   Exl  eliam   in  Sext.  1.  iii.  lie  immun.  Eccl.   cap. 
Cleticis. 


BONIFACII   VIII  ANNUS  3.   —  CHRISTl    1297. 


219 


minio  tenere  nosciintiir  in  liis,  qii.-c  tibi  ile  illis 
terienliir  cl  ililient,  ct  cliTicos  uxoralns,  |irout  saiii 
juris  intelliftns  aijniitlit,  ac  iUos,  qiii  in  fraiulein 
causa  vitaiuliiniin  miinerum  clericale  schema 
rtci|iiiinl,  si:  ipsiiis  CoiistitiitiDnis  sciilcntia  non 
exleiidat  :  et  in  nccessitatis  articu'o,  prout  neces- 
silalem  jura  diffiniunt,  nbi  evidens  esset  in  mora 
periciiium  pcr  tc  vel  tuos  nimtins  ad  Sedem  A|)0- 
stolicain  reciirrcinli,  si  a  pralalis  ct  personis  Ec- 
clesiaslicis  meMioratis  per  te  ac  officiales  tuos  sub- 
sidiiim  compcfens  petas  et  liabcas,  le  ac  ipsos  ex 
ejiisilcm  Coiistiliitioiiis  vcibis,  vel  s^nlciitia  decla- 
rainus  liicide  non  teneri.  Et  si  forsitan  in  praedi- 
ctis,  \el  circa  proedicta,  aut  alia  omissa  prirsentibiis 
ali(|iiiil  circa  Coiistiliitioiicm  ipsam  ileclarandum 
ulterius  tibi  vel  tuo  consilio  viileat  ir,  in  qnantiim 
licuerit  et  expedierit,  Dciim  non  ofrciidendn  et  au- 
clorilalcm  Aposlnlicae  Scdis,  promptis  attectibns 
facieniiis.  Niilli  er^o,  etc.  Daluiii  RonicC  apud 
S.  Petrum  VII  id.  Febriiarii  aiino  in  ». 

50.  Illuslrata   iteriim  fiiere   *   alia  anibigua, 
quae  iioiinullos  politicos  torseraiit. 

«  Boiiifacius  elc.  ad  perpetiiam  rei  memoriam. 

0  Ailjicimus  iiisuper  hujiismodi  declarationi 
nostra>,  qiiod  si  pr;rfatis  re^'i  et  successoribus  siiis 
pro  universali  vel  particiilari  ejusdem  regni  delen- 
sione  periculosa  necessilas  immineret,  ad  hujus- 
moili  neccssitatis  casiim  se  nequaiiiiam  exteiulal 
(jonstitiitio  iiiemorata  :  quin  polius  idem  rex  ac 
successores  ipsius  possint  a  praelalis  et  persoiiis 
Eeclesiasticis  dicti  rejrni  petere  ac  recifiere  pro 
liujusmodi  di  feiisinne  subsidinm  vcl  contributio- 
nem,  illudque  vel  illam  praelati  et  personae  prae- 
dicti  sippefato  regi  siiisque  siiccessoribns,  incon- 
snlloeliam  Romano  Pontifice,  teiieanturet  valeant 
sub  qiiotae  nomine,  aiit  alias  etiam  imperliri ;  non 
obstantibiis  Constitutione  prsdicta,  seu  quovis 
exeiii|)tionis,  aut  alio  quolibet  privilegio,  sub  qua- 
cumque  verbonim  forma  confecto  a  Sede  Aposto- 
lica  iiilerprilato ;  qnodque  necessitatis  dcclaratio 
supradicl;e  ipsins  regis  et  successorum  suorum 
conscientiis,  dummodo  siiccessores  ipsius  vigesi- 
muni  letatis  anniim  exegerint,  relini|uatiir  :  3U[ier 
quo  dictorum  rcgis  et  succcssoruin  ciinsciiutias 
oiierari,  eisqne  imiotescere  volumiis,  quod  quid- 
qiiid  recipi  ultra  ijisius  defensionis  casum  conti- 
gerit,  in  suanim  recipie:  t  pcriculum  aniiiiariim  : 
super  quo,  nisi  salubritcr  sibi  provideant,  atten- 
dere  (lolenint  in  quo  periciilo  rcmanerent. 

«  Si  verodefensioiiis  pnediclretempore  hujus- 
modi  a?tatis  annum  pnefati  non  exegerint  siic- 
ce-sores,  declaratio  necessitatis,  Eccb  siae  praelato- 
riim,  clericnriim  et  laicorum  ,  qiii  de  ipsornm 
successorum  slricto  coiisilio,  seu  majoris  parlis 
ipsoruiM  fnerinl,coiiscieiitiis  lelinquatnr  :  qiionim 
similiter  conscieiilias  oiierari  volumus,  eisque  ple- 
nius  aperiri,  qnnd  si  (piid  iiltra  casuiii  dif.  nsionis 
reciperetur  ejusdem,  in  dispendium  salulis  consi- 


iiariorum  reciperetur  ipsoriitn,  illudque  restituere 
tencantiir  :  (iiiodqiK!  proiiterea  inleiilionis  nosti;e 
non  extitil,  nec  existit,  ut  per  Consliliitioiie  n  prac- 
diclam,  seu  declarationem  praesentem  jura,  liber- 
tates,  franchisi;is,  seii  consuetndincs,  qn;r  pra-fitis 
rcgi  et  regno,  ducibns,  comitibiis,  baionibns,  no- 
bilibus  et  quibusvis  aliis  temporalibus  dominis 
edilioiiis  praDf;ilse  Cinistitutionis  tein|)or(',  ac  cliain 
circa  illiid  competerc  noscebinlur,  tollcre,  dinii- 
niiere,  vel  quovis  modo  mutare,  aut  eis  in  ali(|uo 
dcro^are,  seii  nov;is  servitiites  vcl  snbmissiones 
imponere;  sed  jiira,  libertates,  franclii^i;is  el  con- 
suetiidines  supradicta  iiractactis  regi  et  aliis  illa^sa 
et  intcgra  conservare.  Nnlli  ergo,  etc.  Dat.  apiid 
Uibcmvetcrem  II  k  il.  Aiigiisli  aiino  iii  ».  Ex|)ressiis 
etiam  is  casus  fnit  *,  conferendas  a  clero  siibsidia- 
ri;is  opcs,  «i  rcx  in  hostiiiiii  poteslatem  veiiirct,  ut 
pristiiiac  restiiiierelur  libcrtati  :  «  Aiictorilali!  prae- 
Sintium  ilecl;iramus,(|ii()il  si  charissiinnsin  Cliristo 
filins  noster  Plnlippus  Fr;inciaE  rex  illuslris,  vel 
ejus  filiiis  aut  filii,  ngc  ipso  vivente, seu  dicti  regis 
successores  sive  ips.irum  filius  aut  filii,  successo- 
ribiis  ipsis  viveiitibus,  ab  eoriim,  quod  absit  , 
hostibus  caperentur;  praelati  et  personae  Ecclcsia- 
stica'  supradicti  pro  diclorum  ret^is  et  Dliorum 
ipsius  ,  ac  succcssorum  ,  suorumqne  natonim 
redemptione  seii  recuperatione,  non  obstante  Con- 
stitiitione  praedicta,  praestare  snbsidia  teiie;inlur. 
Nulli  ergo,  etc.  Datum  apud  Urbemvet.  VI  kal. 
Augusti  anno  iii  ». 

51.  Accc[)ere  aequiori  animo  Pontificiam  Con- 
stitutionem  citeri  regcs,  e  qiiibus  Wenceslaiis 
Boemiae  rex,  solemni  pompa  regio  diademate  cin- 
gendus,  flagitavil  a  Pontifice,  ut  cum  ingentes 
impensas  ad  regiiim  deciis  in  ea  celebritatesiisten- 
tandum  facturus  esset,  sanctionem  de  non  cogendo 
a  clero  subsidiario  anro  ad  i|)Siiis  gratiam  solveret. 
Cui  Bonif;icius  respondit  ',  Conslitiitionis  illius 
acerbitalem  in  simili  c;isii  moIlicnil;im,  atque  data 
ab  Sede  A|ioslolica  facultate  congrua  subsidia  a 
jirael.itis  colbitum  iri. 

«  Cliarissimo  in  Christo  filio  Wenceslao  regi 
Boemiae  illii>tri. 

((  Exhibila  iiobis  celsitiidinis  tu;e  petitio  con- 
tinebal,  qiiod  ciim  dis|((>nas  in  proximo  coiona- 
tioiiis  liiae  siileinnia  celebrare,  ac  ad  id  inevit;ibi- 
liter  concurrere  babeat  im|iortabilis  tibi  qiiasi 
fliivius  ex(iensarum,  lam  Ecclcsi;isliconim  qiiam 
sapcuUiiiiim  locorum  et  person;iriim  tui  regni  su- 
sidium  est  tibi  ad  hoc  [durimum  0|)[)ortuiium,  ne 
in  tuiim  et  cjusdem  regni  dis[)eniliiiiii  te  piopter 
liocgravia  siibire  ojiorleat  onera  dcbitorum  :  qiiare 
nobis  humilitcr  su|)plicasli,  ut  ad  luijusiiiodi  tua 
et  ejnsdem  regni  dispendia  cvit;inil:i,  iiiiiversis 
praelalis,  Ecclesiis  et  pcrsonis  Ecclcsiasticis  cjiis- 
deni  regiii,  cujnscumiiue  eininenliiE,.condili()iiis, 
ordinis,  sive  stilus,  impcndemli  tibi  subventionem 
congruam  pro  hujusmodi  tuis  pra;fatae  corouatiouis 


1  Ep.  cnr.  XLVu. 


CUr.  XLVllI.  —  ■•  lip.  LXXXIX. 


220 


BONIFACII    VIII  ANNUS  3.    —   CHRISTl    1297. 


expensaniiii  oneribns  relevaiuli?,  iihi^ine  siibven- 
tioiiem  i|isa'ii  re<i|iienili  ai)si|ui:  Iraiisfircssione 
Conslilntioiiis  noslrte  su|ier  Imc  eiinsp  beentiain 
conceiifie  (ii^iiareinur ;  maxiiiie  eum  iii  taii  casu 
praeiieLessoribiis  lnis  Boeiniae  regibus  a  praelatis, 
Eccifsiis  et  |iersoiiis  Ecclesiuslicis  ciicti  regni  fu- 
eril  ab  anti(|uo  sulivtntiim. 

«  !'iofecto  licet  Constiliitionem  illani  edide- 
rimns  pro  Ecclesiaslica  libeiiate,  iiosliffi  nieiilis 
nou  tamen  babuil  iiittnlio  tibi  ac  aliis  principibus 
Scecularibiis  iii  strictaj  necessitatis  aiticiilis  viam 
subveiitionis  excludi,  quomimis  ipsi  pralati,  Ec- 
clesi;B  ac  persoiuu  sponle  liberoque  arbilrio  de 
licentia  nostra  pro  communis  lionoiis,  utililatis 
et  necessitatis  articulis  priiicipibiis,  ac  per  lioc  sibi 
ipsis,  jiixta  suarum  moduin  provideaiil  facnlta- 
tum.  Kegiis  itaiiue  supplicalidiiibiis  inclinati  prae- 
sentium  auctoiitate  coucedinnis,  ut  ciiiii  te  Imjus- 
inodi  tuoe  coroiiationis  conligirit  soleiniiia  cde- 
braie,  liceat  eisdcni  praeialis,  Ecclesiis  et  persoiiis 
Ecclesi.isticis,  absque  Coiislitutioiiis  nostr;e  \ivx- 
diclie  (Iraiisgressiom)  pro  bujusmodi  luae  coroiia- 
tioiiis  siib.^idio  ex| ieiisaruiii  subventidnem  coii- 
gruam,  prout  eisseii  niajori  parii  eoiuni  vidchitiir, 
^oluntariaiii,  libcralem  et  libciam,  iion  coaclain, 
absqiie  omni  cuncussionc,  exactioiie  ac  excculioiie 
temporali  vei  laicali  exigeiidam  bac  viie,  prtEseiili 
nostra  freti  liceiitia,  iinpeitiii ;  eainque  simililer 
sit  tibi  recipiciidi  licite  atiributa  (acultas.  Vnliinius 
aiitein,  qiiod  si  snbveiitioiiein  bujiiSiiKidi  priBslari 
tibi  conliiigal,  formain  el  niodum,  el  qu.nitilates 
etiam,  ac  quidiiuid  supcr  lioc  lactnm  extitcrit, 
iidem  praiati  tl  persome  Ecclesiaslicic  nobis  per 
eoriim  litleras  seriosius  inlimare  (Mocureut,  ut 
qnain  discrete  vel  indiscrcte,  nioderate  vel  iuiiiio- 
derate  pianiissa  processcrint,  et  si  acceptalioiiein 
vel  modeiationein  cxegcriiit,  clarius  VHleamus. 
Te  qiioque  ac  ipsos  volumus  sciie,  i|uo  I  nostriE 
iiileiitioiiis  exislit,  iit  sine  iioslra  iterala  licentia 
hiijiismodi  siibventio  aiinualem  terminum  iion 
excedat.  Et  ecce  jiiaelibatis  piiplatis  ac  persoiiis 
Ecclcsiasticis  coiisiiiulcs  supcr  lioc  iiostras  liitcras 
dcstinamiis.  Datiim  Roinae  apud  S.  Pelruin  II  kal. 
Aprilis  aiiiio  lii  ». 

52.  Qno  vero  .i  ajori  pietate  liiiju-modi  pom- 
pam  celcbraieiil,  coiiccssit  Boiiifacius  ',  ul  qui 
Weiiceslai  rcgis  et  Giiotai  ic^ina}  conf.  ssioiies  eiat 
exceptuius,  omnibus  censuiis,  qnibus  fnrsitan 
se  irrcliisseiit,   Apnslolica  aiKtuntale  iiberarct. 

«  L>ilcclis  tiliis  de  Ccli  li  ct  de  aula  rcgia 
monasleriorum  abbalibus  Oidiiiis  Cisteicieiisis, 
Burgensis  dioecesis. 

«  Pcr^onas  ;^cnerositatc  subliiiies  libenter  pro- 
sequimur  favoie  gialiaj  speciali.  Ciiin  itaiiue,  si- 
cut  acci  piiwus,  cliai  issimiis  iii  Clirislo  (ilius  nosler 
Wcnccslans  icx  Bocmiu'  illiisti  is.  et  cliarissima  iii 
Cliristo  Qlia  Giiota  regiiia  consors  sua  solcmiiia 
coroiiationum  suarum  in   proximo  celebrare  dis- 

'  Lib.  111.  Ep.  xc. 


ponant;et  pmptcrea  cupiant  sibi  solemnius  et 
effic.iciiis  de  animarnm  salule  consiilere,  ut  divi- 
ii.iiunKt  liuinaiiaruiii  landum  iiicrcmenta  prospi- 
ciaiit ;  iios  eoi  iim  desideriis  iii  hac  partc  polis^ime 
libeiiliiis  aniiuenlcs,  ut  ten  pore  jiiaedictaruiii  co- 
roiiatioiiMm  ipsoruiii  regis  el  rej^inse  confessiones 
aiidirc,  accos  absolvere  a  coii.missis;  ct  cliain  ab 
excommunicationum  sentenliis  ab  bomine  vel  a 
caiioiie  promiilgatis,  si  qnas  forsitan  iiicurreiunt, 
impeiisa  priiis  pcr  eos  satislactioiie  (lcbit.i  super 
iis,  pro  qnit.us  excominunicati  fuerint,  ac  injiincta 
eis,  prout  aniinaiuni  suarum  saluli  expedire  vide- 
riiis,  pauiiteiilia  salulari,  nisi  talia  fueiint  propter 
qiiae  sit  merito  Scdes  Apostolica  consuleiida  ;  vobis 
et  Vcstrum  cuilihet  liheram  concedimus  aiicto- 
rilate  pi-aescntium  lacultatem.  Dat.  Roma;  apud 
S.  Petruiii  II  iial.  Aprilis  anno  iii.  »  Scrildt  Siffri- 
dus  ',  fcslo  Pcntecostcs  die,  legem  Boemia'  Wen- 
ceslaum  Pragae  niaximoapparatu,  qucin  priiicipes 
iiiiperii  ac  Polimia'  siia  piaesciitia  colioiicslaniiit, 
coioiia  rcdimitum  :  sed  laiitiam  in  lacrynias  ver- 
sam,  Giiota,  alias  Gutta  sive  Jiitta,  Rodulpbi  filia 
ex  parlus  doloiibus,  post  edituiii  iu  lucem  tilium 
Weiiceslaiim  noniinc,  dcfiiin.ta  :  in  ea  \ero  so- 
lciiiui  pompa  priiicipes  clcclores  uiia  cuni  ar- 
cbicpisiopo  Miiguiitino  ac  re^e  Bocniiae  dcfectio- 
iiis  ab  Ailidpbo  consilia  agita-se  ^  :  al  ea  de  re  nos 
iteruii'  iiifcniis.  Nnnc  addcmus,  Bonilacium  ad 
regis  Wciiceslai  imhetilli  valctuiiiiic  affccti  prcces, 
legcm  de  obscrvaiida  Quaiiragcsima  ad  illius  gra- 
tiam  solvissc  ',  feria  sexta  el  sabhalo  exceptis, 
cum  ex  illius  salute  Boemici  rcgiii  salus  peii- 
derct. 

«  Dilcctis  filiis  de  Cefeli  et  de  aula  regia 
moiiasleriornni  ahbalibus  Cisterciensis  Oidiiiis. 
Burgeiisis  doeccsis. 

«  Licet  esiis  cariiium,  ovornni,  ct  lacticiiiio- 
lum  Quadragcsimali  sit  teiipore  intcidictus; 
super  hoc  laineii  Aposlolicae  Sedis  circun  specta 
bciiignitas,  iii  rigoro.-ilalilius  uiis  iirovida  dis- 
peiisalrix,  cum  pcisonis  debilibub  et  infirmis,  et 
ii.axime  polleiilibiis  excellcutia  digiiilatis,  qua- 
niiii  coi  porcse  sospitalis  dclcctus  aul  natuiu;  dc- 
hiiitas  exigit,  seu  stalus  neccs.-itatis  exposcit,  aiit 
complexio  id  ie(|uiiit,  gratiose  dispeiisat  iiiler- 
duin  de  plciiitndine  potcstatis.  Ciim  itaqiie,  siciil 
cliaiissimi  iii  Cliiislo  lilii  noslii  Wciictslai  rcgis 
Boemiae  illustris  pelitio  nobis  exbibita  coiitiiicb.it. 
idem  rcx  fore  naluia^  debilis,  Jic  pati  dcfcctiiin 
vigoiis  pioprii  corpoils  dignnscatur,  et  pisciiim 
esuni  ahlKirical,  ac  alia  cibari  i  Quailragcsimali.i 
su:e  coni|ilcxioiii  seii  disposilioiii  bcne  iioii  coin- 
|ictaiit  ;  nos,  ipsiiis  regis  supplicatioiiibus  incii 
nati,  dispeiis.iiidi  cum  eodem  rege  ut  Quadiages;- 
mali  lempore,  puTterqnam  iii  dicbiis  Veiieris  i  ! 
Sahbali,  ac  lcslivitaiis  B.  Maltlii.i'  Apostoli  vigilia, 
possit  vesci  cainibiis,  ovis  et  lacticiniis,  nisi   i.\ 


'  SifliiJ.  Epil.  I.  II.  Sleiii  AlUbeu.  iu  Aniial.  liuc  au.  Ilisl.  Auslral. 
coti.  an.  —  2  Ibid.  —  »  Lib.  iii.  Ep.  xci. 


BONIFACIl    VIII    AXNUS   3.    —    OHRISTI    \'2'.)7 . 


221 


voti  emissione  ad  non  vescenditni  lorsilan  sit 
iistrittus ;  lilieram  vobis  loncedimus  anctoritate 
praesenlium  fiicnitateni  :  provi-o  (iiicd  idein  rex 
illis  in  oicnltoelmodeiatc  viscatiu.  Dalnin  Rooiai 
apud  S.  Petriim  11  kal.  Ainilis  anno  iii  b.  Kx  liis 
piTpeiiili  potest  vetus  Eeclesiae  ilisciplina,  iiereel- 
leiidaque  corrupteia  iioslri  teii  poris,  qiio  ciim 
giila  tot  miseros  Cliristi  inos  egirit  in  hnpresim 
prtecipites,  adeo  plures  etiain  orllioiloxos  decipit, 
ul  lenocimi  potiiis  (|iiam  necesMlalis  caiisa,  ple- 
rumi]ue  vtlilos  cibos  sibi  permitteiidos  arbilnii- 
tur  :  sed  his  mis-sis,  ad  insi^nem  controversiam, 
quie  N>  iipolilano  re^no  iniuiliibiitur  exeiiiiuin,  ni 
a  Poniifice  in  suo  fomite  sopita  fuissent,  senno- 
nem  traducmius. 

53.  ComiiUus  Bnnifncius  dn  jiire  sticcessionis 
in  regno  Siculo  dat  res/)07isu)n.  —  Extincto  ut 
dictiim  est  ,  Carolo  Maitello,  qui  pateriio  jiire 
utriusque  Sicilia' sc  ptro,  niaterno  vem  Uiijiarico 
sucLfssnrus  erat,  snboit;i  (insstio  est,  utruni  liu- 
jus  Qliiis  Carolus,  Caroii  li  mqms,  aii  vero  Rober- 
tus  terlius  nalu  lilius  SiciilMn  sce|.trum  posl  obi- 
tum  pareiitis  correpturus  esset.  Ainliigiia  eraiit 
utrinque  juni  et  contrariii  in  reL;iiis  pliiriliiis 
exempla.  Coiisullus  iiorni  Bonifaclns.  ii  quo  ob 
siiprtniiim  in  Siciliam  ini|ieiiuin  contioversia  di- 
riiiienda  erat,  soleiimts  dati  Aposlolicii  libeitiile 
regiii  Tabulas  interpretatus  esl  ',  ut  is  piimoge- 
niUis  censendu-  foret,  qiii  prnximo  saiiguiiiis 
gradu  regem  coiitingerLt,  lialdlaque  aetalis  ac 
sexus  raiioue  sceptrum  capesceret. 

«  Cliiiris^iiio  in  Clirislo  tilio  Carolo  regi  Sici- 
liae  illustri. 

a  liicumbit  nobis  non  minns  ex  palrisaflectu, 
qiiam  prasidt-nli.-  olficio.  nt  stalus  tui  dil  geiitius 
eMleiiius  inrommodii,  illii(|ue  piiecipue,  qiia'  iii 
regno  Siciliie  snbversionem  indiicereiil,  et  iiiler 
tuos  po^li  ros  coiileiitioiiif  iimarx»  dissidinm  iiii|ili- 
carent.  Halmil  sane,  fili  cbai  issiiiie,  tua;  coiisulla- 
tiouis  oraculuiii  vobis  et  fraliibus  noslris  exposi- 
tum,  qnod  cuin  iiliires  iiicolunus  lilieros,  n  iires 
et  lemiiias,  prin  i  et  seciindi  giadiis,  tleiiientia 
tibi  di\iiia  coiicesserit,  molibus  tuis  nodus  iiii.bi- 
guitalis  occurril,  intcr  alios  j  im  supcr  lioc  diiliita- 
tioiie  sulioi  ta,  (|Uis  de  piululis  libi  ris  sit  tibi  in 
eodem  legiio  SiciluTE  qiiod  per  conccssioneiii  Ro- 
maiia'  Eccli  shb  obtines,  si  casiis  aderit,  successu- 
rus.  Hoc  enim  scire  tua  iiiteresse  pra'tendis,  ul 
quatciins  periiiittitur  liiimaiio  jtidieio,  sailem  se- 
cunduin  piirenlis  affetluiii  habeassiiccessoris  certi 
fiduciam,  et  inter  eos  |iesl(  ros  iiiilia  prorsus  con- 
tentio  veniat,  et  coiicerlalionis  vitanda  maleria 
delitescat.  Propter  quod  noli;s  et  eisdt:i  fialiihus 
nostris  devoti.  s  supplicasli,  ul  ad  caiitelam  tuam 
ba'reduii;qiie  tuorun  ,  et  (]tiictuiii  slilum  ac  jiro- 
speruin  dicli  regni  liujusmodi  dubium  noslra  de- 
claratio  lucida  removeret, 

a  Nos  igitur  siiiier  his  cura  provida  consiiii 


licliliciiilioni!  [lensantes,  et  advertcntes  attenlius, 
(|U0(l  repimen  i|isum  tibi  non  dedere  majores, 
scd  cx  coiicessionc  Aposlolica'  Scdis  olivcnit ;  cuiii 
diligi  iitia  di  liita  ejusdem  concessionis  verhis  in- 
spectis,  et  capitulo  ii  axime  de  successione  lo- 
qucnte  ;  (•oiisulliilioni  tiia;  resjiondeiitcs  aperle  de 
ipsoruni  fiiitiiini  iio^lroium  tdiisilio  dceliiraiiius, 
qiioil  de  jiriEfitis  lilierls  marilnis  in  eodem  gradu 
|ier  eiimdciii  linciim  coiiciirrcntilins  primiigciiitu';, 
et  (le  diiabus  feininis  iirimogcnilii,  et  man;  femiiia 
in  eodem  gradu  simililer  conciirrentibus,  inascu- 
lus  oniniliu*  aliis  piaeferiitiir.  Is  aiitein  de  jiriidi- 
ctis  libcris  |irimogeiiitis  intclli^alur,  et  in  eodein 
regno  libi  sit  successor  et  lia;res,  (]uem  morlis 
tiiae  prioreni  gradum,  et  miijoreni  niitn  reperiri 
continget.  milla  in  tontiaruim  iiiterpretalione  vcl 
fictione  jiiris  admissa  :  ciim  declarationem  liuju-;- 
modi  ijisius  cnntessionis  exprcssa  verba  reii[iiant, 
a  quarum  lextu,  in  conlraclibus  niaxime,  non 
jiiste  recedilur.  nisi  mens  contiahentium,certitu- 
dinarie  cognita,  repiignaiitcm  verhum  induceret 
intcllectuni.  Illum  lamen  iirimdgenitum  et  suc- 
cessoreiii  ab  liiijusmodi  niodo  decliiratioiiis  exci- 
[limus,  qui  per  formam  aliorumcapituloriim  coii- 
cessionis  ejnsdem,  ac  conventioniim  contentariim 
in  ijisa  a  suctessione  rcgiii  piii-fiiti,  aiit  [ler  culpse 
conlagiiim,  vel  (lefictum  rationabilem  se  ndderel 
aiieniim.  Nnlli  ergo,  etc.  Dat.  Roinae  apud  S  Pe- 
truiii  VI  kiil.  Mirlii  anno  111«.  Sutcessisse  oh  hanc 
Constitutioiiciii  Robi-itiim  Carolo  II,  superslitiini 
iiii  joreni  natu  filum,  visuri  sumus  :  Caioli  vero 
Miirtelli  filitis,  avi  n  gno  (xciusus,  a\i.ciure  Un- 
gariciim  rcgnnm  pnstca  adcplus  est.  Ca'terum 
recriidiiisse  [loslca  eani  litem  proxlmo  toino  vide- 
bitiir  :  iiunc  insignem  aliam  de  snmii  o  iii  Liijjdu- 
neiiseiii  diiionein  imiitrio  coii  molam  controver- 
siaiii  adJMiigainus. 

54.  Coiilenlio  inter  archiepiscopum  Luqdu- 
vensem  et  cives.  —  Exiirr-it  '  boc  anno  Lugdnni 
grave  dissidium  intercivcs  al(]uc  an  hie|iiscopuin, 
ciim  ci\es  ac  Galloi  uin  rejjein  111  litihiis  pro\ocari 
[losse  tonlciidercnt,  iirciiieplsco|ius  vero  sii(ire- 
mani  in  exercenda  jitslitia  auct  ritatem  ad  se 
[leriinere  contendciet  atqiie  oh  id  cives,  (]uoriim 
causaiii  tu^  hatiir  Galliaruiu  rex,  (levliitiret  ana- 
tliemale,  et  iiihi  iii  luleidicto  percelleret.  Ad  din- 
niendani  ergo  (]Uiestioiiei::  Boiilfiicius  [irimuin 
iiitcidicti  religionem  amoveri  jnssit '.  atqueani- 
themate  devinctos  satris  restitui  :  exaclo  tamen 
sacramento  .  ipsos  Sedis  A[iostolicae  imperiii 
exceptiiros.  Tum  archiepiscopum  iul  aiilam  Ponti- 
ficiam  se  conferre.  civesvcroet  priucipis  Ecclesia' 
canoiiitoium  colhgium  ad  disccplandtm  caus;iiii 
proturatores  mittcie  im(icravit '.  At  demuiii  rcn' 
totain  postca  iid  FraiKonim  regis  graliiim  a  Cle 
meiite  V  compositam  visuri  sumus. 

55.  Fraiiceilorum    secta  inqieisita  et  dam- 
nata.  — Nuncad  Pontificium  111  exscindendis  lia;- 


'  Ep.  caaxn. 


'  Lib.  III.  Ep.  ciir  Lxvii.  —  5  Ead.  Ep.  —  '  Ep.  CCCLXXIX. 


222 


BONIFACII   VIII    ANNUS    3.    —    CHRISTI    1297. 


reticis  zi'linii  (iigreiiiimir.  SiTpeiite  in  ilies  iiingis 
Fralic-ellnrum  secta,  qni  iiKUittn  sanctitalis  jier- 
pona  siiii|ilices  ait  iiii|iU'taleni  pelliciebnnt,  Ponti- 
fex  tu  iiiti  gre^is  hiiiiiiiiici  siiliicitus,  MnlilicEO  Mi- 
noritaB  pioviiiciim  deiiit  '  iit  in  laivala<  iilas 
snnctioris  iiistiluti  simias  lcf^ibus  animadverte- 
rent. 

«  Boiiifacius.  etc.  Mnltlirro  ile  Ttieate  Onlins 
Minoriim,iiii|iiisituri  iucretiLae  pravitalis  in  inovin- 
cia  B.  Fraiicisci. 

a  Aii  noslrain  nuper  auilientinm  est  ileiliictum 
quod  noiuiiilli  diversaniin  religionnm  aposl.il.e, 
necnon  el  alii  nullain  ile  nppnibatis  rt-ligionibus 
piofrssi,  qiii  Biziiclii  sihi  alio  noiiiine  se  apiullnnt ; 
non  obslaiite  priiliibiliniie  seu  onlinntione,  alias 
tain  pt-r  nos  quam  per  alios  tx  prseilecessoribus 
iioslri;;  factn  et  linbita  cncn  lales  in  nionlibiis  Apru- 
tiiiis  siii  in  illis  tiiiibus  Apiulii  el  Marelii;e  Aiico- 
iiitanae,  ac  tiiris  circumposilis  fiuibiis  illisse,  tan- 
qunni  in  culiilibiis  strulliionuiii,  in  vesliiiientis 
ONiimi  receptaiites  ;  vtliil  lnini;c  nuiialis  iiiiniinis 
catulos  suos  laclaiit,  digmalizniuio  palaiii  diver- 
sos  liaeieticiE  pravitatis  errores,  tanqiiam  diversas 
liabentes  facies,  licel  cauilas  babeaiit  iiivicem  col- 
ligntas.  Hi  enim,  ab  utero  matris  Ecclesiae  (lerli- 
uaciler  alierraiiles,  aciiunt  liiiguas  siias,  quibiis 
coida  vuliier;inl  iiilirmorLiiu  ,  studeiites  aiiiiiias 
interimere  simplicium,  qiuisi  una  ciini  ipsis  per- 
ditioiiis  laqueo  se  suspendant.  Qiiare  nos  coiiside- 
raiitis,  qiiod  talium  pestis  serpit  ut  cancer,  nia- 
nusqiie  ipsorum  sunlEsau,  i|uamqiiam  voxeorum 
vox  Jacob  aliquando  vidratnr,  discretioni  tiice,  de 
qua  plenain  in  Domiiio  fiduciam  obtinemus,  per 
Apostolica  scripta  committimus  et  mandamus, 
quatenus  ad  bujusmodi  loca  le  personaliter  cou- 
ferens,  ad  inveniendas,  capiendas  et  ad  noslram 
praesentiam  deilucendas  persouas  hujiismoiii,  vul- 
pes  quidein  deinolienles  viiieam  Doniini  Saliaotli  ; 
et  ad  profligaudas  eas  de  suis  latibulis,  vt^liil  feras 
sylvariim,  liunianas  niiimas  silienles,  caiile,  viri- 
liter  el  solerter  intemlas  ;  coiitra  dogiiiatizaiites, 
et  pestilenles  hujusmodi,  tinquam  coiitra  luEieli- 
CdS ,  neciion  contra  eorum  receptnlores  atque 
faulores  auctoritate  nostra  constanter  et  niagiiaiii- 
niiler  processurus,  elc.  Dat.  Roina;  apud  S.  Pctruni 
non.  Maii  aii.  iii  ». 

Damnatam  a  Bonifacio  iinpiam  Fraticellorum 
seclani,  memorat  Jordanus-  :  «  Boiiilacius,  inqiiit, 
(lainiiavil  sectam  Fiaticelliiriim  sive  Bizocborum 
dictorum  :et  cuin  inqiiiiercl  coutia  eos  per  iiKjui- 
sitores,  recesserunt  de  Uibe  in  Sicilinm,  et  ibi, 
postqiiam  sntis  comederunt  et  biberuiit,  surrcxe- 
runt  liiii'  re,  et  tubis  ai  uniliiieis  lubiciuare,  dicen- 
tes  ;  Exultet  Eccltsia  meretrix,  exultet  ;  et  Iraclis 
tuliis,  et  iino  calice  iii  conleiiipliim  Roiiiaiiae  Ec- 
clesiae,  transiveiuiil  iii  Giaetiam,  el  siios  errores 
ibi  publicarunl.  Papa  aulein   praediclus  niandavit 


1     F41.   CLXX. 

bclietl.  .Ms. 


—   2  Jonlan.  Ms.  Vat.  sigii.  num.  1960.  Baron.  in 


pairiaiclin'  Conslnnlinopolitnno,  et  archiepiscopis 
P,,traceiisi  et  Atlieniciisi,  ut  contra  eos  et  eorum 
receptntoresel  fnutores  procederent,et  iii  Achaiam 
se  receperunt. 

i  Tuiic  tem|ioris  frater  de  Bodicis  de  provin- 
cia  Provincj  (  1.!^  t  ciiin  libris  Pitri  Joiniiis  de 
Biterris,  et  iii  Ecclesia  S.  Petii  Riiiike  per  quuique 
Bigninns  et  tredeciiii  mulieres  in  pnpniii  eleclus 
e.-t,  et  tiiil  cum  Aiigrlo  et  Libertato  ct  eoruin 
coinpliciliiis  ».  Narrnt  Praleolus  '  de  Frnlicellis 
damiialisa  Boiiiracio,  larvatam  eoriini  s,iii'tit;itein 
iii  stiipia  hiirienila  descivisse,  atque  ad,  o  spetio- 
s.is  quasqiie  imilierculas  seducere  niixime  anni- 
sos,  ul  pro  niscuos  cuiii  iis  concubitus  in  damna- 
tis  ciiiivcnticiilis  exeiccrent. 

.56.  Uiiod  ad  Petri  Joannis  Olivi  Biterrensis 
doctiin.ini  altinel,  graviiuMScaiidalaOrdini  S.  Frnn- 
cisti  euiii  invcxisse,  rererl  S.  Aiiltiiiinus  -,  ac  pri- 
miiiii  qii.uslioiiem  movisse  iiiler  sodnles  suos  de 
reriiin  paupcre  usu,  seqiie  in  publicis  comiliis 
Pnnsiciisiliiis  (iuig,isse  liis  veibis:  «  Ego  fiater  Pe- 
trus  difo  et  iirotileor,  nos  fratres  nnn  tcneri  ad 
alit|iiem  usuiii  paupireiii  nec  alii|uein  modum 
viveiiili,  iiisi  secuudiiiii  qiiod  dicil  declaratio  do- 
niiiii  Nicolni  papae  III,  et  sentit,  et  servat,  et  in- 
telligit  coimminitns  Ordinis  professorum  ».  Addit 
S.  Antoniiius,  niultos  postea  sequaces  doctrinae 
conceptae  sententiie  atl.lictissiinos  hnbiiisse  ;  cum- 
que  erniribus  coiitamiiiati  iilius  libii  reperti  es- 
seiit,  de  iis  damiiandis  agitoluni  '  :  «  Tunc,  in- 
qiiit ',  fnil  processum  coiitra  dictam  ductnnam 
fratris  Petri.  de  (]iio  supra  aliis  eain  conilemnan- 
tibus  ;  aliis  vero  e  contrario  eain  defendentibus  ». 
Et  infra  :  «  Et  dato  qiind  errasset  in  octo  punctis 
per  ordiiiem  allegatis,  ex  lioc  nou  erat  tota  illa  do- 
ctrina  condemnanda  ».  Illa  atque  alia  capila  enu- 
iiierant  nlii  qiiorum  alit|na  in  Ctiiicilio  Vieuiiensi 
a  Cleiiiente  V  daimiata  hicruiit.  Ciini  alii  postea 
Pelri  Jiiannis  (lestiferi  Commeiitani  emanassent 
in  puliliciiiii.  fuisse  illos  Apostolica  ceusura  iiota- 
tiis  a  Jiinniic  XXII  obsei  vat  Nicolaiis  Eynicricus  in 
Drectiirio  inqnisitionis  ^:  ejus(|ue  percensel  °  hae- 
reses,  qiiibus  suadere  anniteliaiur  ,  Romanam 
Ecclesiam,  quae  sant  ta  el  Apuslolica  a  piis  noiiii- 
natiir,  ob  nffluenliam  opuiii  Babylonia,  meretrice 
in  ApdCilypsi  piae-igii  itnin  destruend.imque  iiien- 
tieb,itur,  jitque  nlin  bla-phema,  qiiae  styliis  liorret, 
evomebat.  Uuorum  lil)roriim  auctorilate  ex  Jor- 
dano  et  Baroiiio  vidimus  paulo  anle,  inerelriculas 
trcdeciin  cuiii  quiiiqiic  Biguiiii-  Poiitificcm  iiovum 
orbi  dare  iuedilitas  ■",  ul  novam  Ecclesinm  spiri- 
tualem,  rejecta  R(imnna,quam  carnalein  piitabant, 
excilnrent  :  quare  ab  Directorii  indicis  aiiclore 
Fratii  ellorum  liacresiirchn  niincupatur  liis  vcrbis : 
«  P(  tius  Joamics  haeiesiaiclia,  cajiut  Bcgardorum, 
damnatus,  exhuinatus  elconibustus  cuin  suis  ope- 


1  Pralpnl.  elcni^h.  hxr.  I.  vi.  —  2  S.  Antnn.  in  la.  p.  tit.  xxiv. 
,.  9.  ;^  u.  _  3  EoJ.  c.  §  13.  —  '  Ibid.  —  '  Direct.  inquis.  11.  p. 
q.  9.  —  «  Ibid.  et  q.  15.'—  '  Ibid.  et  q.  9  et  5. 


BONIFACII   VIII   ANNUS   3.    —   CHRISTI    1'207. 


223 


ribiis  ».  Tradita  flnminis  fjii?  n>;.-;i  ima  ciiin  ihiiia- 
riis,  (|iue  siiii|'licibiis  ;ul  liiiiiuluiii  appensa  fueiaiit 
consenlit  Penna  '. 

Vcrum   loii^e  aliler  nonnuUi  alii   sensere  , 
atque  etiain  fulsisse  niiraculis  ex  An-ieio  (^lareno 
Petri  Joaiinis  socio  tradidere  '  :  at  Angclum  iiilcr 
Fralirellos  «ii;niftTum  iinpietatis  fuis^e.  (jui  pio- 
fugil  iii  Gni?ciam,  ut  jusUe  ceiisoruiu  fidei  scv<_ri- 
lali  se  subiluceret,  ex  dictis  a  Jordano'el  Baronio* 
colligltur.  Paritcrque  coiijicitur  cx  Eynierico,  ja- 
clata  illa  i'ctri  Joaunis  miiacula  fuisse  vcl  siiiipli- 
cium   liuiihria,  aut  haeriticoruin  luendacla  :   ip- 
suiiii|uc  Petrum  JoanuiMu  apud  Fraterculos  niulta 
(lc  (livinis  visis  sibi  objcclis  etfutiissc,  memoralus 
Eymericiis  tradit,  vir  maximaj  lidei  ct  auctorltatis, 
ul  qiii  eo  tcmpore,  quo  vigebat  adliuc  secta  Fra- 
ticeilorum,  Pontiricnm  ju-su   in  eos  m  diliofle  rc- 
gis  .\rag()nuin  animadverteret.  Is  ergo  de  sparsa 
iiiter  scct  irios  Pelri  Joaniiis    fama  liaec  habcl ' : 
a  Dicunt  et  assev(!rant,  quod  tota  doctrioa  et  scri- 
plura  fratris  Pi  tri  Joiiinis  (>lim  dc  Ord  iie  Miiio- 
riim  esl  vera  el  Cailiolica,  et  eaiiidcui  crcdiiiit,  et 
dicuiit  fuisse  ei  a  Do  nino  revelatani  :  et  dicunt 
fratrem  Pctriim  Joaiinem  liocipsiim,  diim  viveliat, 
suis  f.imiliaribiis  revclasse  ».  Ei  infia:  «  Diciint 
aliijiii  ex  eis,  eumdem  fratrein  Pctruin  Joaiincm 
veritalem  tcniiisse,  ct  dixisse   iii  co,  qund  dixit  ct 
tenuit,  quo  I  Cliristus  vivebat  quaiido  fud  pi  iidiiis 
in  latcrc  lanccalus,  dicentcs  qu(j(l  aiiima  Cliristi 
secundum  rei  veritalem  adhuc  crai  in  corpore  ; 
sed  qoia  Chiistus  erat  iniillum  eMnauilns,  ideo 
aspicienlibiis  mortuus  videbatur.  Malihaeus  auteni 
Evan^elifta  >cripsilquod  Clirlstus  lunc  vivus  erat, 
quia  secuiiduni  rel  veritatem  ilaeral  :  scd  Eccle- 
sia  abrasit  boc  de  Evangelio  Malihaei,  ne  Joanni 
Evangcli.-iae  contrarius  vidcielur  ».  HcEc  eral  Fra- 
ticelloium  insania,    ut  polius  Pelro  Joaniii  ileli- 
ranti,  quam  Vieiincnsi  Concilio  OEcunienico  defl- 
nieati    ex    sacro   Evaigilio   Chrisliiin    iiioitniiru 
fuissc,  cum  lancea  translo.-sus  e.-t,  fldLiii  adhibc- 
rent:  addereiitquc  impudentissiiiiam  blasphemam 
voccm,  Malllueuin  et  Joanncm  coiilraria  scripsissc, 
atqne  Ecclcsiam  texlum  illiiin  c  Mallli.co  erasisse: 
sed  (|Uo  auctore  id    i^robabanl  ?  Non  alio  ()uaiii 
somiiiatore. 

CaMcriim  de  Petii  Joannis  coinmentariisscri- 
bunl  iioiinulli  reccntidrcs,  d.ilam  fuissc  a  Sixto  IV 
eorum  lcgeiiilonim  veniam,  cuin  anlea  fuissent 
prohibiti,  atijue  ab  biiTcticis  Bizochis  et  Beg.irdis 
habili  iii  pretio  :  sed  non  probant,  onincs  illiiis 
elucubratioucs,  eas  maxiuie,  quibus  errores  cou- 
firmabaut  hicretlci,  et  Iradi  rogis  consuetae  erant, 
superfuisse  :  autsi  evascrint  incciiiliiirn,  expiirga- 
tas  noii  esse  ;  vel  etiam  inter  plura  ejus  o(iera  ali- 
qua  sanam  di^ctrinam  complcxa  ,  quae  ad  noslra 
tempora  emanarint,  nec  licel  iii  iis  pie  de  Romaua 

'  Pen.  in  Comnienl.  51.  inq.  26.  ll.  p.  Direcl.  inquis. —  -  WaJ. 
in  Annil.  hoc  an.  uum.  35.  elc.  —  '  Joril.  Ms.  Vali.  jign.  num.  19(i0. 
—  *  Bjion.  iii  sclied.  .Ms.  qux  apuu  uos  exl  Ue  liis  viiie  sup.  anno 
Cdr.  1294.  num.  26.  —  ^  Ouecl.  inquis.  ii.  q.  15. 


Ecclesia  scripserit,  in  aliis  tameu  vencna  non  dif- 
fiidisse  :  scd  in  his  iioii  moror.  Suffeccril  e  \Va- 
diutiho  '  addere,  illum  lioc  aiino  e  vila  excessisse. 
Nunc  a  Pelro  Joannc  c  Bilerris  ad  Biterrenscs,  il- 
lins  cxemplo  de  Pontilice  Romano  blasphcma  evo- 
meiites,  sermonem  traiiui  imiis. 

57.  BUerrenses  in  snspicionem  ltare<eos  vo- 
cati.  —  Laborarunt  eo  lempore  Bilerrenscs  non 
levi  hiereseos  siispicionc  :  qiiarc  Bonifacius  sacrae 
fidei  censori  provinciam  iinposuit  *,  ut  in  cos  qui 
tanli  sceleris  macula  conspersi  essent  quaestionem 
exerccrct. 

«  Bonifacius  etc.  dilecto  filio  ini|uisitori  luere- 
ticae  pravitalis  ,  in    partibus  Carcassonensibus  a 
Scde  AposUdica  deimlalo,  vel  ejus  Incum  tenenli. 
a  Ad    aiiiiiciiliim     iiistram    pcrvenil  ,    quod 
plures  ex  ci\ibiis  Biteircnsilius   miilta  dicuiit  et 
faciunl,  ex  (]iiil)us  pra;-umplioncs  validse  coiitra 
cos  insnrgunl,  quod   palcriue   imit.ilores  perfi.liae 
velint  esse  ;  ipiid  aiitiiinis  eoruin  patiilius  prosua 
peifi  lia,  et  Eccle^iarum  pcrsccntiiiue  gladio  atque 
ultorilius  proMiicrit  minime  allen   enles.  Liberla- 
teiu  enim  Ecclcsiis  a  saiictis  patrihiis  et  principi- 
bus  tam  Eccli  :-iasticis  quam  ^cBcnlaribus  diidum 
(latam  ,   (]ii:iiilum    ]ios^iiit    in    |)liiribus    articulis 
evertere  mnlinntnr,  tallias  et  exactiones  extraor- 
(lin.irias  Ecclcsiis  el  |icrsonis  Ecclcsiasticis  civita- 
tis  ]iro  siiae  voluiitatis  libitn  iiii|ioiienilo:  ac  unani- 
iiiilcr  inxadendo  peisouas  et  bona  Ecclesiastica, 
sanguine  Cliri^li  emiita,  eaqne  injuriosc  siicE  di- 
tiniu    per  violcnliaiii    submitiendu  ;   sublrahenilo 
insu]ier  jura  eisdcm  Ecclcsiis  debita  diversis  frau- 
dibus  txqnisitis.  El  ul  licenlius  sccunduni  eornm 
opinionem,  atqiie  iiicessabilius  facianl  siipradicta, 
se  ab  ead(_m  facienda  slatiitis,  paclis  et  conventio- 
nibus  dctestabilibus  el  iniquis,  jnri  divino  conlra- 
riis  ( l  bumaiio,  aslringuiil ;  et  excommunicalionis 
et  interdicti  senlentias,  a  nobis  conlra  imponentes 
cl  cxigcntcs  bujusn.odi  lalliasel  collcclas  hactenus 
promulgatas,  iii  coiitcm|ituiii  E(.clesiEe  et  clavium 
vilipciulunl  :   iioimullis  cx  eis  assercntibus,  qiiod 
leniporc  inlerdlcti,  uulius  qiiam  alio  lcmpore  sit 
eisilem  ;  cl  quod  iiroiiter  excoinmunicatioiiem  ci- 
bus  hon  iniiiiis  sit  cis  sa|)iilus  temporalis,  nec  mi- 
nus  bene  dormiunl  iToiiter  ca  ;  innueiitcs  ()cr  haec 
quodammodo  ,   quod    Ecclesiaslica  sacramenta  , 
(inic  intcKliclis  et  excommunicalis  sunt  regulari- 
tcr  interdicla,  aboiiim.ibilia  sinl  eisdeui,  et  ipsis 
etiain  iiiagis  obsiiit  qnain   piosiiit.  De  successore 
iiisiipcr  Pelri  ac  vicario  Jcsu  Cliristi,  (]ui  nun  ]iuri 
honiinis,  scd  veri  Dei  vicem  gerit  iii  tcrris,  quidam 
ex  iis  ()0llulis  labiis  obloquenles,  proferre  turpis- 
sima  niinime  foriiiidarunt ;  et  qu.isi  auctorilas  li- 
"amli  iioii  sit  apud  Ecclcsiam  vel  solvciuli,  cum  a 
suis  judicibus  Ecclesiasticis  censui-a  Ecclesiastica 
con>tnnguntur,  pro  sentcntiarum  iii  eos  latarum 
relatioiie,    uoii   ad   i|)Sos  exconimunicalores,  vei 
seutentiarum  bujusmodi  (uolatores,  aut  illorurn 

•  Wad.  in  \nnal.  hoc  an.  num.  33.  —  «  Lib.  iii.  Ep.  cdlsix. 


224 


BONIFACIl    Vril    ANNUS   3. 


CHRISTI    1297. 


supiTJoifS  Ecclesiasticos  jiidiees  vel  pivTlalos  ; 
scd  ,1(1  curi;irn  temiioraleni  retutrunt,  inipi  trare 
iiitcndentes,  senteiilias  rovocari  easdeni  per  vio- 
lcnliiim  et  injunani  curi;u  saecul;iris.  Plures  etiain 
ex  eisiiein  l)ieniiio  et  amplius  jam  el.  pso  iii  ex- 
eonimuiiic;ilioiie  uianserunl  ,  et  adhuc  nianent 
;.ninio  |)erlmaci. 

a  Qiiia  vcio  su|iiaiiicta  scrupulo  non  carent 
baeretic;p  ()ravilatis,  di^cretioni  tiiae  piMsentium 
aucloritale  ni;indani'is,  qiiateniis  ex  tuo  procedcns 
oflicio,  de  pr;emissis  veritiitein  iiii|uiras:  et  si  e;i, 
veleorum  ali(|iia,  seu  eti;ini  alia,  per  qu£e  levi 
etiain  argumeiilo  sujiradictos  cives  appareat  a 
judicio  Calhtdicae  religionis,  et  veiitatis  tramite 
deviare,  iiivcuerisesse  veia,  oflicinni  iiiquisilionis 
liSBrelicae  pr;ivil;itis  iu  eadem  civilate  sic  snlerter 
studeas  exercere,  ut  perlidia;  tiliis,  vipereis  nior- 
sibus  coutra  Deiim  el  ejus  sponsnni  Ecclesiam  in- 
jullantibus,  tanquam  malerni  uteri  corrosoribus 
(per  qu(;runi  seduclionem  inuiidns  iiiticilur,  et 
per  eos  veliit  per  oves  morbiiias  gregi  tidcliuni 
gravior  infligitur  corruplela  )  exterminatis  et  pe- 
nitus  [>rofuf;atis,  li^erelicae  labis  zizania  non  per- 
miliatiir  in  necem  Catholici  seminis  pervagari. 
Taliter  auteni  ad  pr;edicta  exercere  peragenda  te 
studeas,  quod  a  Deo  nierituni  et  laudem  nierearis 
a  noliis.  Contradictores  etc.  iiivocato  etc.  Datum 
apud  Urbenivetereiii  lil  id.  Octob.  anno  iii  ». 

58.  iJiplomale  Ponlificio  ejusvtics  (jesla  refe- 
rent.e,L'id.  IXFrancornm  rex  sanclorum  Catalogo 
adjectns. —  Adji  cit  eodem  anno  Poiitifcx'  sancio- 
ruin  Catalogo  Ludovicum  IX  Galliaruin  regeni 
(cujus  nos  eximia  facinora  ;il(|iie  exeinpla  saiicti- 
tatis  suis  locis  inseriiimus)  cum  j.iin  a  plurihus 
Ponliiicibus  instiliit;i  de  coBlitum  ciiltii  illi  dccer- 
neiido  saora  aclio  inlermiss;i  ac  repetita  tuis.-et. 
Quod  ex  coiicinne  a  Bnnifacio  papa  h;ibita  '  referre 
placel,  ut  insignis  diligenlia ,  qua  sanctoriini 
discuti  niiracula  ab  Ecclesia  Uoinana  consueve- 
runt,  iilustretur. 

«  Quia,  iiiqnil,  actus  iste,  (scilicel  ascribere 
in  Catalogo  s;inctoruin  |ier  c  uKinizatiouem  Ro- 
niani  Ponlificis),  singnlaris  excelleiilic«  repulatur 
iu  Ecclc^ia  mililaute,  el  ad  siduiii  Hoinanum  Pnn- 
lificeni  pertintMl  lioc  agere  ;  idcircosummain  gra- 
vitalem  iii  f.clo  taiii  siii^iilari  Sedes  Aposlnlica 
voliiit  obsei  viire :  qiiamvis  et  viti  siia  fuisset  ita 
inanifesta,  et  niulta  iniriK  ula  visa,  sicut  superius 
diclum  est ,  prcci  s  eli;im  i(  giae,  liaroiiuin,  et 
etiam  piadatoium  piiiries  acccssissent ;  mliilomi- 
nus  cum  iniiuisitionilins  privatis  pliiribus  j;iin 
faclis,  adliuc  vidoit  iiuiuisitiones  sidemnes  per  iion 
parviim  lempus  f.cere.  Duravit  islud  uegoiiiim 
jam  per  xxiv  annos  vel  amplius;  et  licet  doininus 
Nicol;ins  III  aiite  dixsset,  (|nod  it;i  iiota  er;.t  sibi 
vita  islius  saucti,  quod  si  vidissel  duo  vel  tria  nii- 


>  Jnrd.  Ms  Vst.  picn.  mim.  1900.  —  »  Serm.  ii  Rnnif.  VIII  de 
S.  Lad.  apiid  libemveierein  m  feslo  S.  Laur.  Ext.  ia  Append.  Vila 
S.  Lud.  a  GalL  Carnol.  couscriptai. 


r;iciila,  eum  canoniz  sset.  sed  niorle  pr,Tventus 
non  potiiit  hoc  perdiicere  ad  eff'  ctum  :  ex  abiin- 
daiiti  t;imcn  fiiit  adhuc  commissum  nef;otium 
iii(|uisitionis  viris  vcnerabilibus  et  discretis,  arclii- 
e(iisc(ipo  scilicel  Rolliomagcnsi  et  episco|io  Aolis- 
siodoiensi,  et  ni;:gistro  Holaiidode  Palma  (Pirma) 
episcopo  Spolet;ino ,  et  isti  de  sexaginta  tribus 
niiiMCulis  tcsles  receperiint,  ex;iminaveriiiit,  rii- 
brica\eruiit,  et  jam  sexdecim  annis  transactis  ad 
ciiriam  reiniserunt.  Insu[)er  per  illos  sexdecini 
aiinos  coiiliiiiie  aliqiii  ex  (cirte  regis  Fr;iiicirT,  nec- 
noii  (irelitoriim  et  [niiicipum,  et  S|)i  cialiter  frater 
Joaiines  dc  Samessio,  continue  institerunt. 

«  T.indcm  pro  dicto  negolio  lem()ore  domini 
Maitiiii  commissum  est  negdtium  trilius  carilina- 
libiis  ;id  examiiiandum,  ((Ui  videriml,  examina- 
veruiit,  et  jiro  magna  paite  ruliricaveruiit.  Sed 
cuni  antc  mortem  douiiin  Martini  non  fuisset  f.icta 
relatio  negolii,  pcrveiiit  t.iiidinii  ad  tem(iora  do- 
mini  Honorii :  et  tunc  lecti  suiit  (iltira  miracula, 
et  cnrani  fiatribiis  nostris  cardin;ilibus  diligeiiter 
discussa:  scd  cum  vcntilarelur  negotium,  sn(ier- 
veniente  morte  domini  Hononi,  negotinm  siluit; 

59.  «Te  i'(iore  vero  doniiiii  Nicolai  IV  com- 
missiim  est  negotium  tribus  aliis  cardiiialibus, 
domino  scilicet  Hnstiensi,  domiiio  Portuensi,  et 
nobis  in  stalu  carilinalatiis  adliuc  existentibus, 
quia  niortiii  erant  illi  cardinales,  qnibus  iiego- 
tium  priiis  fnerat  commissum.  Postca  etiani  mor- 
tuo  domino  Hostiensi,  subrogatus  fiiit  sibi  domi- 
nus  S  ibinensis  :  et  ita  per  tot  et  totiesexaminatum 
est,  ntbricalum  et  discussum  negotiiim,  quod  de 
hdC  pliis  facta  est  de  scriptura  quam  unns  asinns 
[lo.-set  pdrtiire  :  ni^is  et  demanu  (irnpii.i  scri(isimns 
et  diligeiiler  examiuaviuius  multa  niiracula  ftiisse 
suflicii  nler  (irob.ita. 

«  Temporibiis  antem  iiostris  non  sunl  miitati 
exnmiiiatiires,  sed  tanieii  iternin  lecla  suut  (ilura 
miracnl;!,  e\amiiiat;i  et  rubricata  uon  solnm  per 
illos  (iraeiliclos  examinalores,  sed  etiam  per  (iliires 
alios  c;irdinales :  et  voluimus  ut  ([uilibet  sigillaliin 
d;iret  consilium  sutitn  in  sciiptis,  iie  odio  vel 
amore,  seii  eliam  timore  aliqtio  alit^uis  laceret.  Ex 
istis  ergo  et  (ilurilins  aliis  (lotcst  evideiiter  con- 
citiili,  ((iiod  servata  fiiit  maturitas,  et  plus  quain 
m.itiiritis  in  (ir.edictis,  etc.  »  Concludit  adscriben- 
diim  s;uictnriim  C;italogo,  et  rc(ldend;i  qnte  C;rs:iris 
siiiil  C;csari,  ([ii;e  Dei  Deo  :  «  Ut,  inqiilt,  in  Iioc 
rcdd.itiir  Deo  qnod  suuni  est,  scilicct  hoiior  et 
gloria  debita,  sanctis  rcdthilur  et  iiialri  nnstrae 
Ecclesiae  triuui(ih;inti  qiiod  snum  est,  scilicet  de- 
bitiim  l;iuilis ;  el  hoc  in  islo  sancto,  qui  counume- 
lari  dcbel  iiierito  cum  aliis  sanctis,  elc.  » 

60.  Decrelo  it  ([iie  R.  Ludovico  regi  sancto- 
rum  ciiltii,  edidit  siimmus  Pontifcx  Apnstolicum 
Di|ilt)iii;i,  ((110  illnm  fidilibus  veuerandum  pro[)0- 
snit,  ani(ilissiiiias((ne  ejns  virlutes  ac  gcsta  iusi- 
gnia  his  verbis  descrij.sit ': 

1  Ext.  in  Bullar.  iu  Boiiif.  Vlll, 


BONIFACH    VIII   ANNUS   3.    —   CHRISTl    1297. 


225 


«  Ronifacius  e(c.  universis  Cliristi  fulelibus 
saUiteiii  el  A|io<lolic.Hn  bfueiliciiont;in. 

«  Hic  profeclo  ciarissiiiius  geiiere,  snblimis 
potenti;i,  fncnltalibns  0[inl<Mitns,  piaccelsns  virln- 
tibns,  moribus  tligaiis,  conspicnus  cxlilil  lioiio- 
slate  ;  iiiliontslis  et  tiirpibus  n  se  peiiitns  nlcgatis. 
Nam  sic  pmliciliic  adliajsit  op'  ribns,  sic  cariiis 
stuiluit  evilare  contagia,  qnoil  sicut  liabet  cerla 
crediilitas  pluriiiiornm,  ni-^i  ei  iiexns  accessisset 
uxoris,  canilore  viigineo  rntilasset.  Loiigo  (|uippe 
tem|ioris  spatio  praeilicti  regni  reginiiiii  |)raefnit, 
ejns(|iie  gnberiiacnia  plena  ciiris  i^roviiia  circnm- 
speitioiie  (lirexit.  iNnlli  noxins,  non  iiijuriosns 
alicui,  nemiiii  violentus,  juslitiaj  limites  sunimo- 
pere  servavit  et  colnit,  ;ci|uitilis  tnimitem  non 
relinqnens.  Perversorum  coiiatus  nefarios  poeiue 
debitcB  mucrone  compescuit,  malorum  molimina 
conterens,  pravornm  illicitosausnsfnenans:  pacis 
zelator  eximins,  fervidus  amator,  concordifc  pro- 
motor  extilit,  soUicitus  unitatis,  dissidia  fngiens, 
vitans  scandabi,  disseiisioiies  abliorrens  :  propter 
quod  sui  felicis  regiminis  tem|)ore,  sedalis  uiidi- 
que  flnctibns,  subiinctis  noxiis,  tnrbinibus  profu- 
gatis,  regiii  ejusdem  incolis  anrora  dnlcissimae 
traii(|uillitatis  illuxit,  laitaque  sereiiilas  votivae 
prosperitatis  arrisit. 

0  Et  ut  de  vita  ipsins  aliqna  ref(^ramiis,  licet 
illa  quo  majori  dispositioiie  (dis(jnisitione)  discn- 
titnr,  exainine  indagalnr ,  eo  leferentis  afferat 
gustui  pkis  dulcoris,  mentesipie  delectet  dbuixins 
auditornm;  ab  inenntis  ;i'tatis  primordiis  Dei  Fi- 
lium  tenera  mentis  affectione  dilexit,  nec  diligere 
desiit,  studia  coiitinuaiido  salubria,  dnm  vitie  sibi 
conimiiditas  afliiit  teniporalis  :  sed  qnaiito  majnri 
profecit  aetate,  ac  in  tempora  prolixiora  prosiliit, 
tanto  ejns  exarsit  ainorefervore  spiiitus  ampliori. 
Hic  qnidem,  cnm  esset  annorum  dnodecim,  pa- 
teriio  distitiitus  anxilio,  sub  clarae  memoriae 
Blaucae  rcgina;  Fraiici<c  malris  suae  custodia  et  gii- 
bernatioiie  remansit :  quae  circa  di\ina  obse(|nia 
ferventer  iiiteiita,  enm  prudeiiter  dirigcre  ac  dili- 
genter  iiistruere  sat:igebat,  ut  ad  pra'lati  rcgiii 
regimen,  qiiod  suae  directionisexp  lere  providen- 
tiam  nosceb;itur,  dignns  ct  snflicii  ns  fieret,  ido- 
neus  haberetnr.  Cumqne  per  iucrement;i  tempo- 
rum  idem  rex  a-tatis  annuni  qnartumdecimum 
attigisset,  praedicta  regina  illi  magistrnin  [iroprinin 
depntaNil,  qui  eiim  scienlia  litlerarnni  iinbucret, 
ac  bonis  moribus  infonnaret:  ipseque  rex  sub 
ejnsdem  magistri  fernla  [lositus,  sic  ci  obedieiiset 
reverens  existebat,  sicque  illius  reci|iiebit  liumi- 
liter  disci|)linam,  quod  superna  praeventus  gratia 
profecit  landaliililer  in  utris()ue  ;  circa  diviii;isic 
inleiitus  ofticia,  ut  ncqnaqn;iiii  i[)sorum  auditioiie 
contentus  existeret,  nisi  ea,  quae  coram  se  diu 
noctnque  a  suis  facicbat  clericis  solcmniter  celc- 
brari,  ab  ipso  cum  corum  aliqno  atteiitius  dice- 
rentur. 

61.  aDeiiinm  successu  temporis  in  anno  vi- 
gesimo  constitulus,   et   quadam   sibi  agritudine 


snpervcniente  gravatns,  a  Parisiensi  et  Meldensi 
e|iisco|)is,  assistcnlibns  tnnc  eiilcMii,  viviQ.ic  crncis 
signaculnm  in  TerravSancla;  snbsidium  sibi  ciim 
niulla  instantia  pcliit  exliibcri.  lit  licet  lioc  ei,  ra- 
tioiialiiii  caiisa  iuoti,  jirafili  dissuaderent  e|<isco|)i, 
i|)~e  tainen  nt|i()lc  fcrvens  s(iiritn  crg;i  Ddniinnm, 
eiqne  volis  ardcnlibns  r.imnliri  desidiMans,  illo- 
rnm  s;iliibriter  dissuasionibns  non  ad  >  issis,  si- 
gniim  linjusmodi  de  ipann  |iraf;ili  [*arisi(Misis 
e|iisco[)i  cuni  multa  latilia  ct  exnllalioiie  snscejiit, 
prael;itis,  noliilibus,  et  militibiis  pliiribus  sigiium 
ipsum  assnmiMiliiuis  cnm  eodem.  Et  t;iiidcm  am- 
plo  prae();irato  navigio,  factis((uc  ap[iar;ilibus  aliis, 
quae  in  talibus  reqniruntur,  ciim  trigesimum- 
quartnm  annntn  attigisset  ;pt;itis,  in  [ircedictnm 
snbsidinm  transfrclavil,  (M;irgarit;nii)  consortem, 
et  quondam  Robertum  Atrebatensem,  Alfonsum 
Pictavi;e,  et  clarae  iiiemoriaD  Carolnm  regem  Sici- 
li;e,  tuiic  Andegaviae  coiniles,  fratrcs  snos,  dnm 
adhuc  viverent,  secnm  ducens;  mulla  graviaque 
pcricula ,  (\\\se  Sdlcnt  aeqnnris  flnctns  iiifligere, 
sustincndo.  Cniii()ne  ad  |i;irtes  illas  ingtMiti  circum- 
fiiltiis  (loteiifia  pervenissct,  et  li;ibito  dc  civitalis 
Dainialac  ca|)lioue  lriiim[ilio  (iroccssisscl  nltcrins, 
generali  qu;isi  totius  cjiisdein  exercitns,  sicut  Do- 
niino  phicnif,  cPgritudine  subsecuta,  et  aliis  ad- 
versis  urgentibiis,  luaefatns  rex  ciim  toto  fere 
extrcitu  suiiradicto  iu..  soldaiii  (illuni  Mclecsalam 
vocat  Aylonus')  et  Saracenoriim  manns  ac  (loten- 
tiam  incidit,  niiilt;i  oppiobria  multasqne  iujurias, 
qn;e  iiiferciilinm  foeda  con<lilio  (tMMnl  *  ii  Ciimani 
servi  emptitii,  quos  Milecsala  a  Tartaris,  qni  Cu- 
maiiiam  eximgnarant,  auro  emcrat)  ad;iugebat, 
(laticiiter  ct  humilitcr  loleran  io,  pra^falo  Roberto 
coniile  [  ro  fide  Christi  ab  illis  iinnianiler  inler- 
empto. 

«  Postmodnm  anfem  hibito  cum  soldano  , 
tunc  vivi  ntc,  tractatu  de  jaiii  dictis  rcge  et  exer- 
citn  liberandis,  maxinia  interveuiente  peciiniee 
qnanlit;ite,  ipsoqne  soldano  occasione  biijusmodi 
a  vassallis  propriis  iiitcrfccto(nccatum  Mclecs:il;im 
a  Cuniaiiis  mancipiis,  quob  armoruni  iisu  ext  rcue- 
ral,  ac  tum  JEgy|itiiim  sceptrnm  a  Turquiniano 
Cnmano  aliisqnc  scrvis  correplum,  iiai  ral  iucmo- 
ratusAytonus  ^)Saraceni,  quicjusdominiuin  usni- 
parant,  ad  pecuniam  anhelantcs  eaindem,  cnm 
multa  instantia  (lostulabant,  iit  in  conventionibns 
ordinalis  concorditcr  iutcr  (lartcs  jnrcjnrando  tir- 
mandis  adderet,  quod  nisi  i[isi  pacta  scrvareiit, 
oninino  M;ichonictuiii,  qiiein  colunl,  ut  dicitur, 
dcncgareiit;  ac  idcin  rcx  iii  suo  similiter  adjiccrct 
jiirami  nto,  quod  et  i[ise  Dei  negaret  Filium,  ac 
exlra  fidim  cjiis  exi^teret,  si  conviMitioncs  |ir;e- 
dicttc  ab  eo  minime  scrv;irentur.  Qnod  pralalus 
rex  prorsus  abomiuans,  id  efliccre  constantissime 
recnsavit:  quin  (lolius  (inadam  iudignatioiic  com- 
inutns,  pattMiter  asseruil,  (|uod  talia  tam  ncfanda 
snis  labiis  ali((uatenus  iion  profcrret,  neque  in 


Aytoii.  Hi6t.  Oridi. 


.VN^  . 


ToMus  .\X1II.  —  IUyn,  IV. 


-  lulil.  —  '  Suiici.  cap. 
29 


226 


BOXIFACII   VIII  ANNUS  3.    —   CHRISTI    1297. 


iam  vesanam  et  reprobani  prornmperet  negati- 
\am  :  (|iiaminiani  iii  li  j::m  clitti  FNct.iv  aj  el  Ande- 
gavire  cnmilcs,  aliiqiie  tuiic  iiliirimicircumstantes 
instantissin  e  suaderent,  cum  txiiuie  sihi  ca'te- 
risque  Clirijticolis  moitis  pi  ricnluin  vtrifimililer 
imiiiiiicre  conspicereut ;  [^ia^sertim  cuiu  lioc  ai;e- 
retur  cum  illis,  qui  sicut  praemitlilur,  soldannm 
pra^ilictum  occidcra'  t,  ejus  sihi  domininm  usur- 
[laiilis;  i[/sii)ue  rcgi  a|iertius  diceretur.  quod  iii;^i 
in  actum  perduccret  quod  o|itabaiit,  ipsum  etsuos 
crucitigere  non  diPerreut:  ipsius  rcgis  ad  lioc  in- 
trcjiida  fiimaque  respuiisioi.e  secuta,  quod  si  Sa- 
raceni  [irudicti  cjus  corjius  occidereiit,  i[isi:;s  ta- 
meu  auiinam  uoii  baliereut».  Et  infra  : 

GH.  «  Cumque  inler  regeiu  et  Cbristianos,  ac 
Saraceiios  [naedictos  de  i|isorum  regis  et  Cbrislia- 
norum,  sicul  su[ierius  cst  ex[)ressum,  blieratione 
tractatus  balutus,  et  conventionum  subsecuta  or- 
diuatio  exliti.-seiit  :  Saracciii  [iro  ([iiadani  [larte 
pretii  reiieni[itionis  bujusniodi,  (|ua;  solvenda  res- 
tabat,  securitatem  pleuariam  babere  inlendentes, 
in  eleclionein  i[isius  rcgis  totaliter  [losuerunt,  ut 
vel  i[ise  liberaretur  a  caicerc,  remauenlibus  cnele- 
ris  Chrisliauis  in  viiiculis,  donec  bujusmodi  sohi- 
tio  perfccta  succederet,  vcl  quod  idem  iu  carcere 
remaucret,  Ciiristiauis  i[isis  omnimode  liberatis; 
praelatus  rex  su[)er  boc  [iromptum  nec  dilatum 
respousum  praebuit,  quod  ipse  qiiousque  soliitio- 
nis  bujiismodi  [uovcniret  intcj;ritas,  remanere  in 
carcere  iuleiidcliat,  Cbiistianis  eisdeiu  bbertati 
prislinae  restilutis  :  quauquam  pra^fati  Alfonsus 
et  Carulus,  ac  alii  viri  iiobiles  tuuc  astantes  expiesse 
dicerciit,  et  [irofiterentur  apertiiis,  quod  in  Iioc 
nullateiius  conseulireut,  su[iplici  adjicientes  in- 
slantui,  quod  [lotius  rcx  ipse  recederet,  aliis  luinime 
absolutis;  rege  i[iso  iiiiuissinie  re|iiicanle  coiitra- 
riuni ,  nec  assenlienle  gcrmonibus  eorumdem. 
El  taudem  rcge  Cctlerisque  captivis  eidem  plene 
redditis  libeitati,  dictoi|ue  Alfonso  pro  ejusdem 
soluliouis  [leifectioue  lacieuda  obside  dimisso, 
praDtutus  rex  de  galea,  in  qua  erat,  egrcdi  noluit, 
doiiec  i|isius  solutiouis  delectus  exlilit  adiiupletus, 
dicUisque  Alfiiiisiis  ad  cjiis  [irffisentiam  rediit,  ac 
ouiiies  eliam  Christiaiii ;  qiios  in  pro[)inquo  car- 
cere  detiuebat  iuclusos,  quosque  iii  Babyloniam 
maiius  iniiuica  noii  tiaxerat.  liberati  a  viuculis; 
ac  illi  etiam,  qui  tuuc  iu  Damiata  similiter  teiie- 
banlur,  fueruiit  iu  iiavibus  collocati. 

«  Deuiuiu  [iiLcfatus  rex,  cuui  eodem  liberatus 
exercitu,  ad  civitatem  redieus  Acconenseni,  mo- 
ramque  inibi  fere  per  (|uinquc'nnium  contrabens, 
et  taiHiuaui  fcrvidus  liuinana;  saiutis  amator, 
inulloriim  Agarenorum  mentes  duras  quantum- 
libel,  noii  solum  salubribus  eloquiis  suadens,  scd 
etiam  cxi  m[ilo  viUe  laudabili  coiiverlit  ad  Doiui- 
nuii  ,  i()Sos  facieiis  ad  laudem  diviui  noininis  et 
exaltalioiiem  Calliulicae  Cdei  bouorifice  ba[itizari, 
eos  doius  [iiosequLiido  largifliiis,  et  gratiosis  favo- 
ribus  confoveiido;  mullosijue  mililes  et  alios  Cbri- 
slianos  rediini  faciens,  eis  de  maj^nilicenlia  regia 


t  ,m  ve>tes  quam  csetera  necessaria  viclui,  prout 

siiigulorum  siiadebat  couditii),  ministrabat.  Muros 
quosque  seu  iiioenia  civitatum  ctcastroruiu  quam- 
pluriuui,  i[ua>  iu  illis  parlibus  a  tidelibus  tene- 
bantur,  f<  cit  reiarari  siileiiiiiilcr,  eaque  alias  mu- 
uiri  plcnaiie,  [irout  net essitas  suadeb..t. 

C3.  «  Verum  praBdiclus  rex,  processu  tempo- 
ris  intdlecto,  quod  m.itrem  ejus  mors  amara  sub- 
traxerat,  et  eidem  regiiograve  |icricuUiui  immine- 
ret,  de  procerum  suorum  consilio  ad  partes 
Franciae  remeavit ;  nunc  saiictitatis  insistens  o|)e- 
ribus,  nuiic  monasteria  et  bos(iitalia  pauperum, 
nunc  domos  alias  diviuis  obscquiis  dedicantlas, 
qufe  longuin  esset  enarrare  per  singula,  conslrui 
faCiendo,  eis  de  bouis  pro[iriis  ain|ilis  dolibiis 
de(iutatis :  nunc  etiam  inflimos  ac  debiles,  iii  di- 
versis  monasleriis  el  xenodocbiis  decuinbeiites 
personaliter  visitans ,  ipsos  verbis  consolatoriis 
coiifovebat,  eisniauibus  projiriis  flexo  geiiii  potiini 
et  cibaria  ministrando.  Cumque  iii  monasterio 
regali  Belvacensis  dioecesis,  quod  idem  rex  opere 
pluriuium  sumpluoso  conslruxit,  el  dotibus  deco- 
ravit  cximiis ,  monachus  qiiidain  Lcodegarius 
noinine  moraretur,  qiicui  adco  le[ira3  morbus 
invaserat,  quod  abominabilis  factus  ac  despectus 
quain[ilurimum  manebat  segregatus  ab  aliis,  in 
quadam  camera  posilus  monasterii  memorati, 
ejusque  oculi  ob  gravis  infirmitalis  poudus  seu 
nialiliam  jam  consumpti  uibil  omiiino  vidcbant, 
eorum  foraminibus  sive  locis  rubeis  et  horiitlis 
jam  effectis,  quique  nasum  perdiderat,  ejus  tume- 
factis  non  modicum  labiis  et  profuiula  fixura  de- 
structis ;  ac  idem  rex  eum,  praesente  duotaxat 
abbate  monasterii  supradicti,  personaliter  visita- 
ret,  ijisumque  sumeulcm  cibum  ut  poterat  inve- 
nisscl;  (iraefatus  rex,  ()rsmisso  benignae  saluta- 
tionis  alloquio ,  flexit  genua  coram  ipso ,  e 
scindens  manibus  propriis  carnes  eidem  appositas 
bolos  in  os  ejus  studiosissime  immitlebat  :  et 
liujusmodi  non  contentus  obsequio  illatis  dapibus 
ejus  jussione  regalibus,  de  ipsis  eidem  monacho 
ministrabat,  loci  aiit  iTgri  qnalilaiem  borribilem 
non  evilans,  eodeiii  abbate  vehementi  stupore 
concusso,  quod  taiili  ■sublimitas  principis  lalibus, 
quaiituiiicunique  salubribus,  iuvolvi  stuiliis  ac 
serviliis  potuerit  occu[iaii. 

«  Praeterea  cura  dictus  rex,  hospitaie  Com- 
pendieuse  ingressns,  ad  impendendum  biimani- 
tatis  obsequiuiu  infimiisin  illo  degentibus,  ct  jam 
fessus  uon  modicum  in  labore,  iiifirmum  quem- 
dam  juxta  se  positum  ctmspexisset  morbuiu,  qui 
S.  Eligu  dicitur,  [latienteui;  et  flcxis  genibus  co- 
rain  i()S0  morselluiu  piri,  remoto  cortice,  [loneret 
in  osejus;  sanies  de  illius  naribus  etflueiis  foe- 
davit  tur[iiler  manus  rcgis  :  qui  pie  beuigncqiie 
iil  tolerans,  iiec  iii  aliquo  exinde  inimutatus,  lotis 
illico  iiiauibus  salubre,  quod  incboaverat,  obse- 
quium  diligenter  extitit  persecutus.  Hic  revera 
circa  servus  Cbiisli,  ac  ()au|ieres,  aliasi)ue  misera- 
biles  ac  devotas   (lersonas  valde  compatieus,  se 


BONIFACn   Vni    ANNUS  3. 


CHRISTI   1297. 


2'27 


i|>.-is  iii  eleemosynaruiii  l.irgitatem  miiiiificuiii 
cxiiihebat.  Virg  iiiliiis  insu|ur,  (|iiiljus  iiiitpia  vi- 
feclum  niarilalis  co|inla;  ilciicgabal,  iie  illas  in 
cariiis  liibricum  labi  conlingerel  de  dolibus  coii- 
gruis  priividebat ;  ilhul  de  boiiis  re|xaliliiis  lauda- 
biliter  el  salnbriter  ex|iensiiin  rr|iutaiis.  i|iio(l  in 
eleemosynas  et  alios  pios  usus  converli  jiro  tein- 
pore  noscebatur.  Ilic  pra?dicationibiis  el  aliis  pro- 
positionibus  verbi  Dei  attentiun  accoiiiinoiiabat 
audilum,  non  aiiditor  obliviosns  factus,  sed  factor 
0|)eris  occurrebat ;  baereticie  [iravilatis  iiifeclos,  ne 
fidei  Christianae  cultores  labe  hnjns  coiitagionis 
inficereiil,  de  regni  iirredicti  finibus  efficacibus 
sludiis  expellendo,  ac  alias  circa  slatum  ejns  pro- 
videndo  sollicite,  nl  ab  ipso  fonientis  taiibns  pror- 
sus  exclusis  in  eo  fiilei  praedictfe  sincerilas  rulila- 
ret  B.  Extat  '  lex  illius  iiisigiiis,  (ina  polilicse 
spretis  argutiis,  Albigensinni  opprobrinm,  indu- 
ctis  censiiriluis  fnlei,  suslulit  e  Galliis:  iiiule  agno- 
scaiit  Francorum  reges,  (^ui  avitas  landes  ;eiiiu- 
laniur,  quid  potissimum  sibi  pro  afferendo  reli- 
gionis  spleiulore  firniaiuloi|ue  regiio  gerenduin 
incumbat.  Peigit  Ponlifex  de  sancli  regis  in  ege- 
nos  misericordia,  cum  ingravesceret  annona,  di- 
cere  :  «  Cum  vero  ali()nibiis  partibus  dicli  regiii 
ob  sterililatem  seii  maliliam  temiioris  victiialinm 
caristia  imminebat,  slatiin  de  ip-a  rumoiibns 
inlellectis,  cerlam  illuc  snininam  pecnni;e,  inout 
ipsarnm  exigebat  qiMlilas  partinm,  per  fidelem 
mitlebat  nnntium,  inler  pauperes  divideiidam. 

6-4.  0  Hic  profccto  liuinilitate  sublimis,  subli- 
niitate  bumilis  iii  apparatu  et  vestibus,  quas  fie- 
(luenter  pauperibns  erogabat;  post  priinum  potis- 
simnm  de  ultramarinis  partibus  reditum  summai 
bumilitatis  insignia  ilemoiistiavit :  noii  enim  anreis 
vei  argenteis  oriiamenlis,  non  regalibus  vestibus, 
non  variis  vel  griseis,  sed  aliis  buinilibus  pelli- 
bus  nsus  fuit,  saecularibus  pompis  a  se  peiiitus 
abdicalis.  Et  ne  fLTvorein  sfiiritus  sociae  carnis 
ardor  extingueret,  sed  morlificatione  et  repres- 
sione  ipsius  illum  potius  accendi  coiitingeret, 
altiusque  sustolli,  carnein  ipsam  assidui  asperitate 
cilLcii,  prout  asseritur  edomans,  eEfrane  ipsius 
iibitum  arctcB  abstinentiae  fraeuo  coercuit,  ejusque 
nexibus  alligavit,  ut  non  voti  firoprii  ducta  libi- 
dine,  iion  sui  disiderii  directa  remigio,  sed  salubri 
moderamine  spiritus  lule  ad  licita  pergeret,  pro- 
vide  ab  illicilis  abstineret.  Districtis  eiiim  corpus 
atterebat  jejuniis,  priscorum  observantia?,  a  sau- 
ctis  Patribus  ordinatae,  novorum  austeritalem  ad- 
jiciens,  sibi  niotu  propriiB  voluntatis  indictam  : 
nam  per  totum  Quadragesimale  tempus,  et  qua- 
draginta  dies  festum  Natalis  Domini  praecedentes, 
ac  omnium  festivitatiim  Vigilias,  necnon  et  Qiia- 
tuor-Tenipora,  (juae  Calli(dica  iiniicit  Ecclesia,  iu 
jejuniis  et  orationibus  existebat,  deliciosis  et  curio- 
sis  cibariis  usui  proprio  penitus  iiiterdictis.  Iii 
festivilatum  vero  Virginis  gloriosa;  ac  Natalis  Do- 

1  Apud  biblioth.  Palr.  lom,  iv. 


iiiiiii  memorati  Vigiliis,  ct  sexta  fcriamajoris  hel> 
d(mi;iii;e  jejnnium  obsirv^ibat,  panis  et  ai|n;e  duu- 
laxat  nioilica  sustent;itione  coiiteiitus.  Qiiidibet 
eliaiii  (lie  Veneris  Qiiadragesimae  supradiclae  ac 
toliiis  Adventnsab  esn  |>isciuiii  abstinebat;  multis 
pneteiea  se  vigiliis  ociiipans,  ne  li(|na  sibi  liora 
temporis  inntiliter  peitransiret.  Post  ejus  reditum 
supradutum  noii  iii  piiima  vel  pileis  ja^uit,  sed 
super  ligncum  lectuin  portalileni,  maleracio  sim-' 
plici  superjecto,  slramine  nullo  supposito,  decum- 
bebat. 

65.  0  Hic  insuper,  vila;  puritate  prnelucidus, 
sincerus  veritatis  aniicns  exlitil,  liostisi|ue  durissi- 
mus  falsitaiis.  Cuncl;i  quoqiie  ipsiuseloi|uiasalutis 
aiigumentum  ,  opera(|ne  salubria  lidrtalianlur  : 
demiilceb  iiit  auilitoinm  pi;ccoiiiia,  et  in  eorum 
aHlificatioiiem  multiplicem  leduiulatjant.  Cumque 
ad  incremenla  Catholicai  fidei  et  libcrationem  ce- 
lerem  Terrae-Sincta;  votis  ardentibus  anbelaret, 
in  ipsius  TeiTa^-Sanclie  subsidium  assumpsit  de- 
niio  signum  crncis,  et  denuo  poteiiti  et  valido 
congrcgato  navigio,  copiosa  et  strenna  comitiva 
snlJiiltus,  cuni  praefato  Picta^iai  comile  snisque 
liberis,  et  clarae  memorire  regina  Nav;irraB  ipsius 
rcgis  filia,  qna?  in  reditii  dcbitnin  iiatiiiie  persol- 
vit,  ad  parles  se  tianstulit  Innismarinas,  praeiato 
Carolo,  qni  Inuc  moraiu  iii  Itali;e  partibus  con- 
traliebat,  rcgis  memorali  vcstigia  snbseiiucnte  : 
ac  tandcm  ad  partes  Tnnitii  fclici  gressii  perve- 
iiiens,  iiiilii  de  iiiagiiatuin  snorum  consilio  castra 
fl\it,  ct  a(lv(  rsiis  Saracenorum  incursus  excrcens 
poteiitiae  suae  viies  gravissinms  ;  ob  labnres  iiinu- 
meros,  quibus  premebatur  assidue,  infirmitates 
incurrit.  Qiii  dicbus  elapsis  aliqiiibns,  infiriiiita- 
tnm  ipsarnm  violeiilia  snperatiis,  sacranienta 
Ecclesiaslica  cuiii  suinma  devolione  recepif,  ac 
instante  sibi  verisio  ijiter  hora  mortis ,  (Tatione 
pro  exercitu  Cliristiaiio  praemissa,  suam  Domino 
devotis  precibus  animam  recommendans  ac  iilte- 
raliter  exprimens  verba  seqiientia,  vidclicet  : 
Pater,  in  rnainis  tuas  commmdo  spirilum  meum  ; 
feliciter  migravit  ad  Christum,  supernis  deliciis 
fruiturns. 

«  Verum  cum  vitae  hujusniodi  functiis  ciirri- 
culo  verius  viveret  quam  vixisset,  noluit  Allissimi 
Fibus,  queiii  idem  tota  mentis  atfectione  dilexerat, 
tam  devoti  priiicipis  tantique  iiropiignatoris  fidei 
ortli0(lox;e  mundosuiiprimi  sanctitatem  ;  utquem- 
admodum  meritormn  pliiralitate  pra^fulserat  , 
sic  miraculorum  diversitate  claresceret  ;  et  qui 
eum  pleiiissima  devotioiie  coluerat  ;  jam  secuui 
in  c;rlesti  palatio  collocatus  venerabiliter  colere- 
tur.  Nam  contractis  artuum  extensione  subvenit  : 
curvis  terram  fere  tangentibns  facie  plene  resti- 
tuit,  eoruin  snrsnm  erectis  vullibus,  sanitatem  : 
strumosis  beneGcium  liberationis  impeudit.  Mnlie- 
rcm  quanulam  cnjus  bnicliiiiin  ariiliim  elommno 
iiii|iolens  existebat,  ah  iiifiimilate  hnjnsniodi  libe- 
ravil.  Quidain  quoque,  cujus  velut  mortuum  pen- 
debat  brachium,  per  ejusdem  sancli  virlutem  gra- 


228 


BONlFACri    VIII    ANNUS   3.    —   CHRISTI     l'J',>/ 


tiam  cnrationis  obliiniit  ;  (]tianipliiribiis  iiaialytico 
niorbo  percussis,  el  aliis,  (]ui  (liversis  languoiibns 
teiiebaiiliir.  (ileiia  rcddita  fospilale,  cociisiiiie  visu, 
surdis  aiidilu,  claiidis  gressu,  illiiis  invocato  no- 
niine,  reslitiitis.  His  et  ()uanii)luribus  aliis  saiictus 
ipse  coruscavit  miracnlis  ^loriosis,  c]uorum  seriem 
prffiSfiitibiis  non  diixinius  iiisercndani. 

66.  <j  Gaudcat  ila(]ue  doiiius  incijta  FraiicisB, 
quiE  talem  ac  lantum  principem  geniiit,  ))er  cujiis 
nierita  siililiinitcr  illiistratiir.  Laetetur  devotissi- 
iiiiis  Francim  )iopnliis,  quod  tain  electum,  lam 
virtiiosiim  doiiiiniini  niennt  oblinere.  Exulteiil 
prtrlatoriim  et  cleri  (Ha;cordia,  quod  pra^falum 
rcitnum  tain  claris  iniraciildrum  ipsius  rejiis  insi- 
pniis  )iro)iensius  dccoratur.  .lucundcnlur  et  proce- 
rum,  magnaliim,  nobilium  et  militum  pcctora, 
quod  (ler  sanctissmia  opcra  dicti  regis  cjusdem  re- 
gni  slalus  donis  inulti)dici  ))raerogativa  sustollilur, 
el  qiiasi  solis  radiiis  eliicescit.  Caeteriim,  qiiia  quos 
sujierni  legis  clcmcniia  corona  gloriae  in  ca^lo  ma~ 
gnilicat,  fidelibiis  in  hac  terrestri  patria  convenit 
venerari  ;  nos  de  sanctitale  vilae  ac  miraculorum 
veritate  ijisins  bisilissimi  Ludoviti  curios;e  ac  so- 
lemnis  inquisitioiiis  diligentia,  et  distiicli  exaini- 
nis  discus>ione  piaemissis,  plcnariam  certitudinem 
oblineiitcs,  i))sum  de  commuiii  fratriiui  iiostroriiin 
et  )iraelatorum  oninium,  tunc  apud  Sedem  A)iosto- 
licain  exislentium,  consilio  el  assensu,  die  Domi- 
nico  111  id.  Augiisti  saiictorum  Calalogo  diixiinus 
adscribciidum.Ideoi]ue  iiniversilalem  vestram  mo- 
nemus  ct  liortamur  altciilc,  )ier  A|iost(ilica  scripta 
mandantes,  quatenus  in  crastiiiuin  B.  Bai  tiioloinaii 
Ajiostoli,  cuiii  fclix  ipsiiis  aiiiiiia,  lunc  de  carnis 
eruta  vmculis,  aslra  (ictcns,  caelcstem  aulam  adi- 
verit,  ac  ernis  gaudiis  (loiitura  ;  fcslum  ipsius  saii- 
cli  dcvote  cl  solcmiiitcr  venerari  coli^reque  stu- 
deatis,  ut  cjus  intcrveiiieiilibus  ))recibus,  et  bicab 
immiiienlibus  (lOtsitis  libcrari  (icriculis,  et  in  fu- 
turo  salutis  periiclua!  (irfeiniiim  obtmere. 

«  Ut  aulcm  ad  Vcncrabilc  sejinlclirum  ipsius 
fcrventiusetcopiosius  lidcliuiii  confluat  multitudo, 
ac  cclebrius  ejusdem  solemnitas  peragatur  ;  om- 
nibus  veie  poenltentibus  et  confessis,  qui  reveren- 
ter  illiic  in  eodem  festo  annuatim  accesseriiit, 
ejus  suflVagia  )ieliluii,  de  omnipoteiitis  Dei  mise- 
ricordia,  el  beaturum  Pelri  el  l*auli  Apostoluriim 
ejus  auclorilate  conOsi,  unum  annuin  et  quadra- 
ginta  (lies  ;  accedentibus  vero  annis  singiilis  ad 
pra;diclum  se)iulclirum  infra  cjusdein  festi  Octa- 
vas,  quadraginta  dies  de  iiijunctis  eis  poeiiiteiiliis 
miSi  ricordiler  r»  laxainus.  Dal.  a)iud  Urbemvele- 
reni  IU  id.  Augusli,  Poiitificaliis  iiusln  aniiu  iii  ». 

67.  Ed  dit  aliani  ejiisdcm  sancli  jianegyricani 
oraliotiem  Bomfjcius  ',  qiia  illuiii  )iluribus  aigu- 
mentis  omni  lauduin  geneie  niaximum  probavit. 
Proximo  vero  anno,  cum  Pbili)ipus  S.  Ludovici 
uepos  sacras  ejus  reli(]iiias  iii  ivgia;  Parisicnsis  sa- 
cellum  transfcrre  mcditarctur,  Ponlilexilliusiiiain 

'  Ext.  in  Apf  eii'I.  Vit.  S.  LikI.v. 


volimlatem  secutiis,  abbali  et  monachis  S.  Dionysii 
Beiiedictini  instittiti  dedit  im)ieria  ',  iit  Pliilip)io 
avi  saiiclissimi  cor)ius  Iraderciil;  brachiuin  tainen 
sibi  aul  lilii.im  rcservarent. 

68.  Sancti  Lndovici  episcopi  Tolosani  nbilus. 
—  Dcii/igravit  in  cselum  hoc  aimo  '  ejusdem  rcgis 
saiKiissmii  ex  fiatre  Carolo  rege  Sicilitc  ))rone)ios 
S.  LiiduvicusToIosatius  cjiiscojius  (lostea  ca-icstium 
Catalugo  a  Joanne  XXII  adscri[)tus '.  Hujus  viri 
saiicli  menlionem  cdidere  Novatores ',  atque  in 
sanctorum  nuinerum  relatuin  a  Nicolao  IV  ineple 
collocant  :  sed  errorem  hunc  graviori  ionge  sce- 
lcre  cunuilant,  dum  liujupinodi  Ecclesiae  sacras 
ccrimonias  blas()lieniis  vocibus  o[)[iugnant,  atque 
iii  odium  et  contemplum  adducere  nitunlur.  At 
blaspliemis  Iiisce  inissis,  de  [liis  illius  vitse  studiis, 
quanivis  anlca  [ilura  dicta  sint,  ac  sanctissima 
niorle  Jordanum  audiamus  ^  :  «  Ilic,  inquit,  ad- 
moiiuin  [luer  in  aula  [laterna  et  regia, aHatcm  mo- 
ribus  Ir.tuscendciis,  nulli  vulii()lali  aiiimum  dedit: 
et  cum  fratres  etsocii  [luerilibusjocisinleuderent, 
ille  semotus  et  orationibus  vcl  sacris  medifationi- 
bus  intendebat ;  iiilque  (luerile  agcbat  in  ojiere. 
Cuiii  vero  ad  annuin  xiv  [lerveiiisset,  (iro  patre  in 
Catlialoiiia  obscs  ftiil.  Exinde  smpcr  asliterunt  ei 
viri  religiosi  de  Oidine  Miiiorum,  a  quibus  bonae 
indolis  adolcscens  sumpsil  legem  vitae  et  disci- 
pliiiae.  Jainque  piier,  sorlilus  aiiimam  bonam, 
magno  aninio  suas  siiorumque  (loitavit  injuriasct 
inulia  liuinililatc  sibi  ac  fialribus  (dlata)  accept.ita 
o[))ii'obna  tulcravit.  Factus  annoruni  sedecim  cce- 
|)it  essc  niuiidi  suique  contenqitur  :  s[)eculabatur, 
ut  amplius  inuiidus  sibi  vilcsceni,  fre(]uciiter  iina- 
gincs  el  furinas  liumiiium  murliioiuin  ». 

UuantuiH  |)orro  animarum  zclum  S.  Francisci 
iiistiluta  ani)ilexus,  clTolu!-aiioe[)iscu[iatu  donatus 
ex[)lictierit,  cx  Surio  acci)iiaintis  :  «  Diversas,  in- 
quit  *,  Ilali;c  el  Gallia3  peraiiibulans  regioncs,  et 
ubiqtic  Veibuin  Dei  praEdicans,  venit  Luletiam 
Pansiorum,  atque  iiide  (iroficisccns,  sujieratis  Py- 
reiiffiis  niontibus,  Hispaniam  adil  :  [jeragiataque 
Callialonia,  reversus  est  iii  Provinciain.  Ad  cjus 
coiiciones  audiendas  tanta  avidilate  occurrebant 
homines,  ut  propter  turbas  sese  invicem  compri- 
meiites,  quidam  in  iiiortis  discrimen  adduceren- 
lur  ».  Cum  Aposlolico  fungercttir  niunere,  ac 
brevi  lem|ioris  spalio  longas  atales  coiii(iIesset,  vi- 
suiii  est  Numim  divino  illuin  ad  inimortalitalem 
evocarc.  Qua;  vero  sanctitutis  exein[ila  dcderit  in 
exti-emo  viige  aclu,  describit  sul)jectis  verbis  Jor- 
daniis '  :  «  Taiidcm  arduis  urgeiitibus  iieguliis,  ad 
comitatum  Iransiit  PiovinCii,c.  Cum  ad  villamquae 
Brignola  dicitur  pervenissct,  gravi,  de  qua  deces- 
sit,  infirmitatc  gravatus,  (lurain  suo  more  confes- 


1  Ext.  iJ  Diplom.  in  Notis  .iil  JonviH.  —  "-  Sur.  loni.  iv,  (iie  siX 
Aug.  Baroi.  in  Nolis  ad  Martyiol.  WaJ.  in  Annal.  tx  coevo  S.  Lud. 
scrip.  —  '  Jii.  lib.  1-  p.  !•  lit.  cur.  ext.  loC.  in  liuliar.  Ju.  XXII,  et 
apuJ  Siir.  loin.  iv,  die  Al.x  Aug.  —  '  Cenl.  .\  11.  cap.  7.  col.  12(1. 
—  5  jord.  Ms.  Vat.  sign.  num.  1900.  —  «  Sur.  tum.  IV,  die  xix 
Aug.  ex  i]uod.  Ms.—  '  Jord.  .Ms.  Vat.  sign.  nuui.  1960. 


BONIFACIl   Vin   ANNUS  3. 


CHRISTI    1297. 


229 


sionem  pr.Tmisit,  patientissiinc  infirniilatcm  sus- 
tiniuis.Orationi  cnnlinuc  dcdilns  riciuircliat  sirpius 
cruceni  (]|irisli,  uiissasqiie  iii  canirra  ainiire  \ole- 
bat.  Posticnio,  pulaiitihus  mcdicis  ahcssc  pericu- 
luiii,  i|iscautcm  cxlrcinnm  sihi  iinmincrc  afioiiem, 
et  oralioncm  illain  :  Domiiie  l)eus  omui/iotetis, 
qui  ad  principiiim  Inijtis  diei,  ctc.  sacpius  replica- 
bat  ;  et  coiiveisus  ad  (|iiciiulam  fralicm  ait  :  Vns 
non  ciedilis,  qnod  mori  dt  iHani,  ct  tamcn  statiiii 
vidtbilis.  El  cx  liinc  amiilins  locutus  non  est  :  sed 
tam  dulciter  et  quiete  cmisit  spiritum,  qnod  vix 
liora  advcili  iiotnit  qua  cxpiravil.  Et  factus  est 
post  mortcm  pulchrior,  quam  aute  iufirmitatem 
liierat,  et  adstantibus  dormiens  non  mortuus  vide- 
balur.  Sanctissimum  autem  corpus  cjus  ,  jnxta 
(juod  decreveral,  Massiliam  deportalum  est.  Ibi 
cuiii  agerentur  excqniae,  in  capite  cliori  cuin  ha- 
bilu  el  iiianlello  pnlcbra  ct  laeta  facie  visus  est  a 
fenescalco  Froviiici;e  niilile  veridico  et  celebri,  ct 
(lomiiio  R.  de  liaiiso  vicurio  Massilia?.  Et  dicto  : 
Reqitiescat  in  pace  ;  inde  (|uiilem  disparnil.  sed 
anyelicis  sociatus  est  cliuiis.  Post  fclicem  vero 
Iraiisilum  ccepil  continuo  mullis  fulgere  miracu- 
lis  :  inler  ca;lera  autem  xv  uiortui  rediere  ad  vi- 
tam  ». 

Fulsisse  pariter  ingentibus  miraculis  scribil 
Surius,  ejiisque  moitis  tempus  ila  consignat '  : 
0  Anno  salntis  mccxcvh,  XiV  kal.  Septembris  feli- 
citer  migravit  ad  Uimiiiiiuiii.  Coi  pns  ejiis  M  issiliai 
humatum  est  iii  Ecclesia  fralrum  Minorum,  ubi 
miriticautc  Domino  saiictuiii  suum,  ca;cis,  snrdis, 
clandis,  mutis,  paralylicis,  bydrupicis  ca;lerisque 
morbidis  piajstantur  remedia  ab  eo,  qui  solus 
tacit  mirahilia  vivens  ct  rcgiians  per  infinila  sae- 
cula.  Amen  ».  Prictciuiittere  iion  possnmus  insi- 
gne  castimonioe  exemplum,  qnod  de  eo  S.  Antoiii- 
nus  ex  Alvaro  refei  t  -  :  «  Curde,  iiiquil,  et  corpore 
purissiaius  de  sua  justilia  et  continciitia  nou  con- 
fidebat,  sed  caulus  ad  cnstodiam  castitalis  ita  erat, 
ut  frivola  mulierum  collociuia,  ctiam  de  sua  pa- 
rentela,  refugerct.  Undc  rcferl  frater  Alvarus  ma- 
gnus  doctor  ejusdem  Ordinis  iii  libro  de  plauctu 
Ecclesia',  quud  cum  ipse  S.  Ludovicus,  de  longin- 
quo  Neapulim  veniens,  reginas  matri  suai,  qute  ibi 
moram  trabebat,  reverentiam  exbiberet;  illa,  viso 
eo,  gaiidio  magno  gavisa  amiikxata  est  eum,  et 
morc  Gallico  ipsum  voluit  osculari  :  sed  pudicus 
juvenis  faciem  suam,  ne  cuin  oscularetur,  avertit. 
Ad  queni  mater  :  Niiinquid  cgo  non  snm,  tili  cha. 
rissime,  malcr  tua,  qua;  te  licitc  possum  osculari? 
At  ille  virgi)  :  Scio,  ail,  domiiia  mca  regina,  qnod 
matcr  mca  estis,  et  mulicr,  (luam  scrvo  Dci  non 
expedit  osculari  ».  Tiadit  Jordanns',  ulClemeiite  V 
Pontifice  iiiaxiino  Ebrcdunensis,  Arelatensis,  et 
Aquensis  arcliicp.  eorumqnc  sulhMgauei  viri  sancti 
miracuia  ipsi  exposueriut,  flagitarmtque  ul  sancto- 
rum  cuilum  illi  decernerel :  sed  re  ob  cousilii 


malurilatem  adhibitam  extracta,  dcmum  rcla^um 
ad  Joaiini  in  XXII,  al(|iie  ab  illo  sancbiruni  iinmt  ro 
adscnpiuin  luissc,  nos  suu  loco  dicemus.  Nimc  ad 
Margarilam  Corbmensem,  quaj  adeo  anleacta;  vi:;e 
bixit  criiniiKi,  ut  piuriiiium  s:inctaruiii  virginuiti 
nicrita  ipsam  a;(|iiasse,  incurrnpla;  illiiis  reliquiai 
ac  miracula  testentur,  orationcm  convertimus. 

(50.  Sfinclce  Maifjarila!  Corlonensis /iwnitentia 
ct  mors.  —  Tratiuct;im  '  ex  impura  vit;i  ad  melio- 
rcm  frugem  insigni  divinaj  misericordiae  protligio, 
ac  trisli  aniatoris  siii  cadavcris  pntridi  asjiectu, 
narral  Ferarius  liis  verbis  :  b  M  irt;arila,  Liviani 
ngri  Perusini  pago  nata,  carnis  illecebris  dedita, 
nubili  cuidam,  illi  servicns,  adlia'sit.  Cum  is,  domo 
seccdcns,  calcllam  sctum  duxissel  ;  illa  sola  do- 
muni  post  aliquut  dies  rediens,  ac  gemens  Mar- 
garitam  veste  apprcliensa  extra  doinum  |iertia- 
hcre  conabalur.  Uuae  admirans  calclbim  sc(|uitur, 
doiiec  ad  qnamdam  liguorum  congiiiem  venieus 
calella  subsistit,  ligna  rcspicicns  et  attingcns, 
dominam,  ut  ea  amoveret,  moncns.  Margarita 
itaqne  cuni  aliquot  ligna  amovivset,  doiuinum 
suuiii  morluuni  ,  jaiiique  vermibus  scateutem 
videt.  Qiio  spcctaculo  adco  comiiiota  esl,  ut  an- 
lcacta;  vila;  pociiitens  dumiini  patcrnam  repetierit : 
scd  ;i  palre,  novcicce  pe-siiasione,  domo  ejccta,  ad 
orationem,  qua  se  Deo  comnicndabal,  conlugicns 
inlerius  ut  Coitonani  ad  fratres  Minores  se  con- 
fcial,  adnionetur.  Eo  piolicta,  vitani  aggreditur 
valde  asperam  assiduis  vigiliis,  jcjuniis,  orationi- 
lius;  cilicio  indiita,  liiiini  cubaiis,  et  lacrvmas 
sa'pissmie  profuiidciis.  Cuiii  aliquandiu  ita  degens 
vcra'  pa-nitentia;  signa  noii  dubia  dcdisset,  a  fra- 
tnbus  Minoribus  babitnm  ,  qiiciii  Tcrtianurum 
vocant,  diu  exp'  tituiii  obliiiuit.  Cnn.qi.e  iii  eorum- 
dcm  Ecclesia  aiite  Crncilixi  imaginem  fervenlius 
oraret,  Dominum  Jesuiii  Christnm  illani  :  Quid 
vis  misera  ?  allucutum,  eaiiiquc  :  Nii  aliud  prceter 
te,  Doiiiine  ;  respoudisse  fecerunt. 

a  Solitudiuis  ainans  ,  tlcre,  orare,  jejunare 
nitditari,  qu;e  ad  corporalciu  consolationciii  face- 
lent  fugere,  delicias  suas  esse  pulabal  ».  Et  infra: 
«  Cum  terminus  vila;,  qui  ei  a  Chrislo  Domino 
pramunlialus  lucrat,  mstaret,  aii.  Duinini  mccxcvu 
boc  est  vigesiii  o  ab  ejus  conversione,  VIII  kal. 
Martii  felicissime  ad  quem  dilexit  evolavit.  Corpus 
ejus  iu  Ecclesia  Minoiuiii  intcgruni  adbuc  asser- 
valur.  Multis  aulem  post  morlem  miraculis  cla- 
ruit  :  morluos  eniiii  iuter  alia  deceiii  ad  vit;im 
revocasse,  \isum  coecis  sex,  loqucbun  tnbus  red- 
ditlisse,  contraclus  quinque,  d;eiiioniacos  qiiatuor 
ciirasse  feriur  ».  His  addit  Watlinghus »  insi^iiia 
illa  miracula,  partim  coram  Neapoieone  Ursino 
cardinale  Saiicti-Adnani  A.  S.  L.  iii  Il,.lia  Cle- 
mente  V  Ponlifice,  partini  coram  aliis  gravissimis 
viris  descripla  et  probata  fuisse,  ac  Leonem  X 


*  Sur.  in  eoil.  Ms.—  2  S.  Aiilon.  m,  p.  ul,  xxui.  c.  4.  §  1.  — 
'  Ms.  Vat.  ubi  sup. 


'  Fer.u.  m  Calal.  sanclor.  lialkii  die  xxii  Feb.  et  ex  eo    aliisquc 
Wati.  111  Aiiiial.  Minor.  tom.  ii.  hoc  au.  aum.  22.  etc.  —   s  Wad 
in  Annal.  Min,  num.  38. 


230 


BONIFACII   VIII    ANNrrS   4.    —   CHRISTI    1298. 


Corlonensibus  permisisse,  ul  festiim  illius  (liem 
ai;itarei)t,  ct  relitimas  veiierarentur;  ac  demuiii 
Urbaiuini  VIII  Maij,Mrilam  Calalogo  bealaruin  mu- 
lierum  apposuisse. 

70.  Statioiies  Urbis  sacris  indnlgentiis  niictce 
a  Bonifncio.  —  Claiidiiniis  hiinc  anniim  sacris 
indulgrnliis  stationum  Urbis,  a  Bonifacio  confir- 
matis,  de  qiiiluis  ha?c  tradil  cinl.  Baniniiis  '  : 
n  Bonifaciiis  staliones  Urhis  confirmavil,  addidit- 
que  singulis  diihus  dies  cenlum  indiilgenliae,  ut 
h;ibetur  libro  Privilcgiorum  noinanaG  Ecc!esia3». 
Sed  ad  hcec  illustranda  Pontifieium  Uiploma  '^  af- 
ferimus  : 

oBonifacins  etc.  ad  perpetuam  rei  memo- 
riam. 

«  Fre(|ui'nti  coiisiderationis  indagine  perlu- 
stramus»,elc.  El  infra:  oClaustra  ptcloris  sollicila 
medilatione  disculimus,  qiialiter  doclor  optinms, 
Ecclesia;  sanctae  lumen  B.  Gregorius,  dum  ailhuc 
in  terris  gereret  vices  Clirisli,  patriarchalibiis  et 
quamplurihus  aliis  ejusdem  UrbisEcclesiis  primo, 
proul  tradil  antiqiiitas,  et  alii  postmuduiii  Ho- 
niani  Ponlifices  pit-cdecessores  noslri  ad  hoiiorem 
Dei  el  salntem  aniinarum  lidelium,  quorum  ad 
Urhem  ipsam  de  iimversis  fi  re  orbis  provinciis 
innumeia  coiifluit  multitudo,  de  Apostolicai  Sedis 
liheralilate  munifica  diversorum  tenorum  statio- 
narias  induigentias  concesseiuiit.  Nos  igilur  piie- 
decessoruin  i|isoriim  vestigiis  pi;£  sollaitiidin.s 
sludio  inluBrenles,  et  crcbrius  revolvenles  iii  iiili- 
mis,  quod  in  eadem  Urhe,  noii  sine  siipiriuc  dis- 
liositioiiis  arbitrio,  gloiiosorum  principuin  orhis 
lerra',  ;ic  aliorum  iiinunierahilia  sanctorum  veiie- 
randa  corpora  requiescant;  et  propterea  non  indi- 


'  Raniij.  in  Notis  Ms.  —  ^  Ext.  in  Archivo  arcis  S.  Ang.  cl  lib. 
Priv.  Hoiii  lii-tl.  Ms.  Vat.  lum.  I.  paR.  C.  iiiler  cuilecl.  I'lal.  .Ms. 
Vat.  lom.  I,  pag.  24  et  233.  ct  a|]ijJ  1'anviu.  in  lin. 


gne  volentes  ob  divinam,  et  principum  ac  sancto- 
rmn  reverentiam  pr;Bdictoriim  Ecclesitis  ipsas, 
neciion  et  eaindem  Uihem,  ut[)ote  ipsius  Roiiianae 
Ecclesiae  filiam,  et  ad  ejiis  beneplacita  exequenda 
disposita  !i,  qiiam  infr;i  sacr;irium  |)ecloris  geri- 
mus  praedilectam,  hoiioribus  condigiiis  altollere, 
nheribiis  prosequi  gr;itiis,  ct  pr.cclpiii-i  favorihus 
coiifovcre.  ac  aiiimarmi)  fideliiim  providcre  pro- 
fcctihiis  eonimdeiii  ;  univeisas  st;itioiiari;is  indnl- 
genti;issupra  dictaseisdem  Ecclesiis,  sub  qnacnm- 
que  forma  continentia,  sive  niodo  eis  a  pr;cileces- 
soribus  ipsis  concessas,  auctoril;ite  Apostolica  et 
ex  certa  scientia  confirmamus,  easqiie  obtinere 
voiumiis  perpetui  rohoiis  firiiiitatem. 

0  Et  iit  piiternae  dilcctionis  aUectum,  quem 
ad  Urhaiii  gerimiis  pr;clibatam,  per  cfTectum  ope- 
ris  evidenlius  oslendamus;  ac  ipsani,  et  easdem 
Ecclesias  bonoris  et  gratiae  potioris  impendio  pro- 
sequ:imiir,  et  saliiti  provideaTmis  uberiiis  tidelium 
pr;cdictorum  ;  nos  de  on)nipoteiilis  Uei  misericor- 
dia  eorumdem  iiriiici|)um  beatorum  Petri  el  Pauli 
Aposlolorum  ejiis  aiictorit;ite  coiiDsi  ,  omnihus 
vcrc  pceiiitcnlihus  et  confessis,  qui  ad  luaodiclas 
Ecclesias  a  die  Cinerum  iisijue  ad  fesluin  Resur- 
recliiiiiis  Domiiiicae  iiiclusive,  ex  tiinc  proxiiiie  se- 
ciituruiii  ,  \encr;ibililer  visitaveriiit  aimualim  , 
unuin  aiinuu)  et  (|iiadiagiiita  dies  ;  ac  illis  eliam, 
qiii  ii)  statu  hujiismodi  existentes  ad  recipieiidum 
hcncdictionis  iiiuiius  [ler  siimmum  Pontificem, 
qiii  pio  tcinpore  fuerit,  a  praedicto  dic  Cinerum 
nsipie  ad  fcstiim  ipsius  similiter  inclusive  super 
|iercgiiiios,  i^rout  )!ioris  essedignoscilur,  faciendae 
devote  accesserint,  seu  alias  illi  contigerit  inte- 
rcsse,  pracler  alias  i)idiilgei)lias  consuetas  cenlum 
dics  iiiiunctis  sibi  poenitentiis  miscricorditcr  re- 
lax;imus.  Nulli  crgoetc.  Dat.Later.VIlI  id.  Aprilis, 
Poiilif.  iiostri  aiiiio  iii  ». 


BONIFACII    VIII    ANNUS    A.   —    CHRISTI    1298. 


\.  Ad  componendum  inter  reges  Anglicn  et 
Francice  electiis  Bmiifncins  sancit  concordia;  le- 
ges,  pacem  fiimat.  —  Exoiilur  aniius  salutis  no- 
slraB  iionagesimus  octavus  supra  millesinium  du- 
cenlesimum,  Indiclione  undeciina,  quo  Bonifa- 


cius  papa  stiidia  sua,  uti  coeperat,  ad  exitiale  bel- 
luin  iiiter  Angloruiu,  Romanorum  et  Fraiicorum 
reges  extingiiendiim  defixil.  F;ivil  Pontiticiis  con- 
siliis,  reges  mutuis  bellis  fatigatos  fuisse  :  Angli 
quideni,  diris  ab  Eduardoattriti  vectigalibus,  duin 


BONIFACII    VIII    ANNUS   4.    —    CHRISTI    1298. 


231 


is  abcrat,  ad  libertatis  consilia  spectarunt ;  ordi- 
nuni(|ii(;  cailii    liabito,    aiiteciiiaiii  res  in   brlliim 
erum|)eret,  constitueruiil,  ne  Aiigli  reges  nova  in 
poslerum   vecti^alia  sine  ordiiium  asseiisii   im|ie- 
rareiit,  ut  Polydoius  Viigiliiis  '  iiarrat :   «  Kober- 
tusC;uituarii  nsiSBetc.  El  inl'ia:i<Oiiiiiiuiii  (irdiiinin 
hoiiiiiies  ad  Concilium  per  Eduardum  regisliliuiu 
coiivocaiidos  Loiidiiiuin,  et  in  eo  de  summa  rei 
agitandum   curat.    Ita^iut;,  iiiito  coiisilio,  coiiiites 
data  publica  fide  iiitersuiit  praeseiiti  aiiimo,  (eraiil 
ii  Uumfredus  el  Hicardus,)  pdpiili  noiiiiiie  postu- 
laiit,  ut  veteres  leges  ad  |)ristinum  usmii  revocen- 
tur:  item  ne  rtgi  Iributiim  ullum  populo  Aiif;lico 
in  posterum  leiiipus  indicere  liceat,  id  quod  reges 
antea  suo  arbitratu  s.x'pe   fcceraiit,  iiisi  ex  Coiicilii 
auctoiilale  d.  Et  iiifra  :  «  Tam  Eduardus  piinccps, 
qui  aderat  per  jusjurandum,    quam  ejus  paler  per 
lilteras  approbavit.  Ca;leriim  de  restitueudis  lcgi- 
bus  causa  faciie  periit.  Al  de  Iributo  indiceiido 
tam   altas  egit  radices,  ut  etiam   iiuiic  iiiviolata 
maiieat  ».   Et  infia  :   «  Fuit  is  aiinus,  (|uo  lia;c 
gesla  suut,  cuin  regnaie  ccepit  Eduardus  xxiii,  et 
humanoB  salutis  mccxcvui  ».  Nec  minus  ingemisce- 
bant  Galli,  ut  vidiinus,  sub  tributorum,  quae  Plii- 
lippusiiiflixerat,  ^■ruvilate;  pluresqueaGallo  priii- 
cipes  desciverant  vertendaque  erant  potius  ad  sua 
tuenda  qiiam    rapienda    aliena   regum    consilia. 
Posl  multa  itaijue  hiuc  inde  agitata,  in  id  taiidem 
principes  convenerunl  %  ut  Ponliflcem  tolius  con- 
troversiae  arbitriim  eligerent. 

Iiigenles  tamen  diflicultates  hisce  concordiae 
auspiciis  se  objecere  :  Flandriaequi[)pe  etBarrico- 
mites,  tum  Burgundite  proceres  eo  bello  iiii|iliciti, 
cum  Eduardo  dato  mutno  sacrainento  convene- 
raut,  nunquam  siiie  foederalis  pacem  cum  Gallo 
iniluros;  alque  ob  id  Guillelmo  Dubliiiensi,  et 
Joanne  Wmtoniensi  episcopis,  tum  Amedeo  Sa- 
baudisB,  Oltone  e  Grandisono,  el  Hugone  e  Ver 
praenobilibus  viris  pritsente  Poiitifice  dicentibus 
cum  Francorum  rege  sine  Belgis,  Barrensibus  ac 
Burguiulis  pacem  a  se  contrahi  iiou  posse ;  ea 
concoidi<E  ratio  inventa  est,  ul  Robertus  et  Phi- 
lippus,  Flandrensis  comitis  filii,  Henricus  Barren- 
sis,  el  Gualterus  de  Munte-Falcoiiis,  nomiiie  |)ro- 
cerum  Burgundiae  iis  omnibus  consentiieut,  quae 
Anglorum  regis  oratorescum  Fraiicorum  regesta- 
tuisseiit,  utqiie  hujusce  rei  fidt;s  publica  constaret, 
de  ea  re  Bnnifacius  Diploma  edidit '. 

2.  Obstabat  etiam  Adolphuiii  Eduardumqiie 
inter  contracti  foederis  leges  eam  addidisse,  neu- 
Irum  sive  allero  pariter  unquam  pacem  admissu- 
ruin  :  atque  adeo  Aiiglorum  regis  oratoribus  si- 
gnificantibus,  nondum  pacis  ineundae  iiitegram 
potestatem  sibi  factam,  cuni  Adolphi  Augusti  ora- 
tores  abessenl ;  Bonifacius  ita  eani  ditlicultatem 
fregil.  Dtcrevit  eaiii  rem  obslaculo  esse  noii  de- 
bere,  cum  praesideret,  Adolphum  Ponlificiac  seii- 


*  Folyd.  Virg.   I.  xvii.  Walsing.  iii  Ypod.  Neuslr.  an.  super.  — 
*  Lib.  IV.  Ep.  CDXV.  —  3  Ep.cDsvi. 


tenliae  non  repugiialurum  ;  vimque  sacraiiienti 
rescidit,  ul  siiie  ipso  cdmpioinissum  ederent.  Nec 
Augli,  qiioriim  caiisa  ub  Adulplio  etiaiii  post  ac- 
ceptas  pucunias  abjecta  fuerat,  disseiisere;  atque 
ilaiii  Bonifacium  nou  ralioiie  Poiililicia!  digmtatis, 
sed  iiot;e  probitatis;  iie(|ue  iil  iii  judicem,  sed  ut 
peraniaiitem  pacis  coii  ili  ilori  iii  compromise- 
runt,  ule  publicis  bisce  Tabulis  '  conslat: 

«  Iii    nomiiie   Doiniiii   Aiiieii.   Anno   Domiiii 
Mccxcviii,  Indiclioiie  xi,  Poiitilicalus  doiiiiiii  Boiii- 
facii  papae  VIII  anno  iv,  die  xxvii  mensis  Junii, 
saiictissiiiius  (later  et    (lomiiiiis,  doniinus   Boni- 
faciiis   diviiia   iirovideiitui   papa   VIII,    arbitiiiim, 
laudum,    diffiniliouein,    arbitralem   seiiteiiliam  , 
aiiiicabilem  compositioiiem,   maiidatiiiii,    ordiiia- 
tionem,    et  alia   lufrascripta    recita\it,    legi   fccil, 
dedit,  el  protulit  in  hiiiic  niodiim  :  Dudum  inter 
cliaiissimos  filios  nostros  Pliilippum  Francorum 
ex  parte  una,  et  Eiluardum  Aiigli;e  reges  illustres 
ex  altera ,   suggerente    inimico   humuni   generis 
pacis  aemulo,  siiper  diversis  aiticulis  materia  dis- 
cordiae  ac  dissensioiiis  exorta  ;  taudem  iideni  leges 
per  speciales  mintioset  procuratores  ipsoium,  ad 
hoc  ab  eis  mandalum  habeiites,  in  nos  Bonifa- 
cium,   diviiia  provideiitia  papaiii  VIII,  tanqii;im 
in  privalam  persoiiam,  et  dominiim  Bentdictum 
G;iylanuiii  tanquam  iii  arbitriim  et  arbilratorem, 
laudatorem,  diffliiitorem,  aibitralem  sentenlialo- 
rem,   amicabilem   compositorem ,    pi;eceptorem 
arbitratoiem,   et  dispositorem,    et   procuratorem 
super  reforinaiida    pace  et  concordia  ii.ter  ijisos 
reges;  ac  super  iis,  qua;  ad   pacem  perliuenl,  el 
super  omnibus  el  singulis  discoidiis,  guerris,  liti- 
bus,  coiitioversiis,causis,  quaeslionibus,  damnis  et 
injuiiis,    pelitionibus  et  actiunibus,    reatibus    et 
personalibus  atque  iiiixtis,  qu;e  fueiant,  et  erant 
seu  vertebantur,  et  esse  vel  verfi   possent  inter 
ipsos  regis  occasioiie  quacunique  ;  dealto  et  b;isso 
absolute  et  Iibere  comiiromittere   curaveruut  ». 
Nonnullis  inteijectis,  coiicepta  hisce  verbis  lata; 
de  rediutegrando  foedere  sententite  foriiia  subji- 
citur: 

3.  «  Pronuntiamus  hac  vice,  ut  inter  eosdem 
reges  liat  et  sil  per|)etua  et  stabilis  (lax  ;  et  quod 
treuguae  vel  sullLrentia;  voluntariae  duduni  in- 
dicta',  imtaB  ac  firmatffi  inter  eos ,  eo  modo  et 
furma,  ac  omnibiis,  et  illis  persoiiis  et  terris  et 
sub  illis  pcenis,  coiiditiombus  et  teiiiporibus  sub 
quibus  ludicliE,  iuitae  uc  firmata'  fuerint,  invio- 
labiliter  observenlur.  Ad  hujusmodi  auteni  pacem 
coiifirniaiidam ,  roburaiidam  atque  servandam 
infra  teiiipus,  et  quod  duxerimus  muderaiidum, 
pra;falus  rex  Angliie  Maigaretam  sororem  pracdicti 
regis  Fraiicia;  rcLipi^re  ac  ducere  cuiii  dolalitio 
quindtcim  millium  librarum  Tiironeiisium,  assi- 
giiaiido  per  ipsuiii  regciii  Aiigliie  iii  locis  compe- 
teiilibus,dequibus  inter  partesfiierilcoiicoidatum 
vel  (ubi  partes  ipsae   nun  concordareul)  per  nos 

'  Eil.  apud  Bonif.  ibid.  pag.  101.  Kp.  CDXXSli. 


232 


BONIFACII    VIII    A.WUS    h.    —   CHRISTI     1298. 


arbitratum  fuerit,  in  uxorem  :  et  iiiem  rex  Franciae 
eamiieni  sororem  suam  eidcm  regi  Angliae  in 
uxor<  m  ilare,  et  trndere  cum  dispeiisalioue  Sedis 
Apostolica?  teiieaiitur :  quodque  Isabellis  lilia  iiia;- 
libati  regis  Franciae,  qus  infra  auiium  septeniiem 
(licitiir  constiliit.i,  suo  tempore  Ediiardo  (iriedicli 
regis  Aiigliee  tilu),  qui  jaiii  xiii  selatis  su;e  annnm 
exegit,  cum  simili  dispeusalione  malrimonialiter 
cuin  dotalitio  deceiii  octo  milllum  librarum  Tiiro- 
nensium,  siiniliter  assignaudo  |itr  eumdeui  regem 
Aiiglioe  pro  diclo  filio  suo  iii  competenlibus  loiis, 
de  quibus  concor.lavcriiit  i|.Sie  partes;de  quilius 
nos  duxerimiis  aibilrandum,  si  ^uiier  hoc  iiiler 
eos  non  provenit  coiRdrdia;  copuleutur,  idque 
firmetur  atque  valleUir  ex  nuiic  modis  iiiferius 
annotatis  »  ;  iisqiie  descri[ilis  subdil: 

4.  «  Item  dicimus,  laudamus,  arbitramur,  seu 
etiam  diflinimus,  quod  de  omnibus  boiiis  mobi- 
libus  vel  se  moveiitihus,  ablalis  vel  alias  male 
sublractis,  et  de  oninibus  damuis  datis  hinc  iiide 
ante  teiiipus  molae  vel  ortai  guerrae  praeseiitis  ; 
primo  de  omiiibus,  qiiae  extant  et  consuuipta  uon 
sunt,  [iia-sertim  in  terra,  quod  rex  Auglia'  omnia, 
quae  de  picEdictis  extaiit  f\  consuinpta  non  sunt, 
praesertim  de  navibus,  et  aliis  quibiiscuinqiie  boiiis 
per  Aiiglicoi  et  Vascones,  et  eorum  complicesante 
gueiram  occupatis  in  mari  vel  in  terra,  quod  rex 
Aiigliae  omnia,  qu;e  de  praedictis  extaut  bona  fide 
siiie  lite  et  absque  figura  jndicii,  oiiini  fraude 
cessante,ad  requisitionem  regis  Francia' vel  iiuntii 
sui  statiin  faciat  ad  |)lenum  restitui:  et  rex  Fran- 
ciae  similiter,  si  (|iia  talia  ante  dictam  guerram 
cajita  vel  ablala  apud  ipsuiii,  vel  in  sua  potostate 
extantia  reperta  fuerint,  simililer  ad  pleiium  re- 
stitui  faciat  a  prffifato  rege  Angliae  vel  t-jus  nunlio 
requisitus.  De  alilalis  vero  non  exlaniibus,  sed 
deperditis  et  consumptis;  laudamus,  arbitramur, 
seu  etiam  diffinimus,  (|uod  rex  Aiigliae  ad  requi- 
sitioneiu  regis  Fraiiciae  vel  nuiilii  ejus  satistieri 
facial;  et  ad  hoc  faciendum  etiam  teiieatur  sine 
iite  ac  figura  judicii,  boiia  fide  et  omni  fraude 
cessante:  et  rex  Fraiiciae  tiuiiliter,  si  qua  per 
gentes  suas  ablata,  deperdita,  seu  con^umpta  in- 
venta  fuerint,  ad  requisilionem  regis  AiigliEe  vel 
nuntii  sui  facial  satistieri,  taxatione  nobis  circa 
praedictorum  aestimationem  coiitra  utramque  par- 
leni;  ubi  per  concoidiam  partium  uegoliuui  sujier 
praedictis  sopiluin  non  esse,  pienarie  reservata. 

5.  «  Iteiii  dicimus,  laudamus ,  arbitiamur, 
seu  eliaiii  diffiuimus,  quod  ideui  rex  Anglia;  de 
omnibus  terns,  vassailis,  et  bonis,  quae  ipse  nunc 
babet  et  teuiH  iii  regiio  Franciffi,  seu  teiiebat  ante 
uiotam  guerram  prcsentLin,  hubeat  illani  qnanti- 
talein  et  illain  paiteiii  terrarum,  vassallorniii,  et 
bonorum  eoniiiidem,  quam  sibi  ex  vjrtute  coui- 
proinissorum  prae.lictonim  laudavcriuuis,  ct  inan- 
daverimus  assignari,  vel  inter  reges  ipsos  fuerit 
concordatuiu  ;  et  sub  illis  fideliiate,  homagio, 
niodis  et  conditionibus  habeat,  sub  qiiibus  ipse 
ac  pater  suus  habuisse  liacteuus  et  tenuisse  uo- 


scuntur,  modisettemperamentispernosadhibendis 
iu  abusu,  si  qiiis  ex  parte  geutis  regis  Fraiiciae 
liacteiius  commissus  iiiveiitiis  fuerit  in  exercitio 
resorli  :  niodis  etiani  et  teinperameutis  per  nos 
adhibendis  in  abnsii  partis  alterius,  si  quis  vide- 
licel  ex  parle  regis  Aiiglia'  vlI  !>uorum  haclenus 
coinmissus  contra  jus  nsorli  tueiil  iuv  nlus,  ne 
talia  in  iioslerum  coniiiiillantur  ;  conditioiiibus 
eliam,  modis  et  securit.itibus  per  nos  imponendis 
et  adliibeiidis  in  ttiiis,  vassallis,  bonis,  et  aliis, 
quae  per  nostram  pronunliatioueiii,  sen  concordiam 
partium  prwfalus  rexAiigliae  liabiluruseslde  piae- 
diclis,  ne  aiiiodo  ideni  rex  AugluE  vel  succcssores 
ejus  contra  regem  Franciae  vel  successores  ipsius 
vaitant  rebellare. 

6.  «  Diciiiins  etiam,  iaudamus  et  arbitramur, 
seu  etiam  diffininius,  (]uod  ex  uunc  omnes  terrae, 
vassalli,  et  bona  praedicta,  et  aliam  tam  quae  tenet 
rex  Francife  de  iis,  quae  lenebat  rex  Angliaj  in 
regno  Francia?,  boua  fide,  ac  sine  omni  fraude, 
absolute  ac  libere  in  manibus  et  posse  nostris 
ponantur  et  assignantur.  tenenda  a  nobis  nomiiie 
regis  Franciffi,  qUcB  ex  parte  sua,  et  nomine  regis 
Angliae,  quse  ex  paite  ejusdem  nobis  fuerint  assi- 
gnata:  ita  tamen,  quod  per  hoc  in  possessione  vei 
proprietate  nil  novi  jiiris  accrescat  alterutri  par- 
tium,  vei  anliqui  decrescat:  snper  quorum  assi- 
gntilione,  si  qua  fuerit  exorta  dnbitatio  vel  ambi- 
gnil.is  inler  parles,  illam  nostrae  declarationi  et 
arbilrio  reservamus.  Quod  si  forsan  dicti  reges 
de  ipsis  terris  et  bonis  ad  invicem  concordaverint, 
volunius,  laudamns  et  arbitramur,  ex  nunc  id, 
iii  quo  concoidaverint,  per[)etuo  et  iiiviobibiliter 
observari :  alioquin  nos  ex  compromissi  pra^dicti 
virtule  apponemus  ad  id  illud  remedium,  quod 
Dominus  mini.-trabit,  et  ex  tradila  nobis  pottstate 
licebit.  Si  vero  casu  aliquo  contingente  lioc  facere 
non  [lossemiis,  voluiiius,  dicimus,  et  arbitraniur, 
quod  utrii|Ue  [larti  |iri>tiiia  jura  sua  saJva  rema- 
neant  et  il:aesa,  elc.  Aita,  lata  et  pronuntiata  fue- 
ruut  arbitriuiii,  lauduni,  arbitralis  senteiitiain,  an- 
datuii),  diffinitio,  ordinatio,  dispositio  et  oninia 
supradicta  |)er  eumdeni  doininum  [lai^ani,  ut  su- 
peiius  enarrantur,  anno,  Indictione,  mense  ac 
die  praediclis,  Roinie  apiid  S.  Petruni  in  [lalalio 
papaii,  in  consistoiio  [iluljlico,  facto  in  sala  iiiajori, 
[ira^senle  ibi  geiitium  multitudine  copiosa;  etprae- 
senlibus  reverendis  [jalribus  dominis,  Dei  gralia, 
Gerardo  Sibinensi,  fiatre  Matlha;o  Porluensi  et 
S.  Rulfinae  et  Joanne  Tiisculano  episcoins  ;  Joanne 
tit.  SS.  Marcellini  et  Petri,  Nicolao  til.S.  Laurentii 
iu  Dainaso,  fratre  Jacobo  tit.  S.  Cleinentis,  Thoma 
tit.  S.  Caciliffl  ac  Roberto  tit.  S.  Poientianaj  [ire- 
sbyleris;  Malthceo  S.  Mariae  in  Porticu,  Ne|)oieone 
S.  Adriani,  Guillelmo  S.  Nicolai  in  Carcere  Tul- 
liano,  Francisco  S.  M.iriae  in  Cosmedin ,  Petro 
S.  Mariae-Nova;,  ac  Jacobo  S.  Georgii  ad  Velura 
Auieuiii  diaconibiis  S.  R.  E.  cardiiialibus,  etc.  » 

7.  Transmisit  [iridie  lial.  Julii  Ronifacius  san- 
cilae  a  se  concordiic  ieges  ad  Philippum  Franco- 


BONIFACII   VIII    ANNTIS   4.    —  CHRISTI    1298. 


233 


niiii,  el  Eciuardiim  Aiiglonim  reses,  horlatusque 
est,  iit  eas  rtiigiosc  colerent ;  ex('git(|uo  iit  fum 
Pliilipinis  '  terras,  f|iias  Aiiglorum  vlx  aiite  sus- 
ceplum  hcllum  ohliniieral  in  A(|uilaiiia  ,  tum 
Eduanlus '  (|iias  in  Galliis  i)clio  suhc^isscl,  Arnaldo 
Tolosano  '  episcnjio  Poiililicio  iiomiMc  ciistodicinlas 
tradercnl,  quo  de  his,  ut  \isiim  ipsi  essel,  (1(  cer- 
neret.  Ohseciitos  Francoriim  et  An^Ioiiim  rcgcs 
senlentiae  l'oi>lifici;e  ex  Jordano  ct  allis,  (Jallis  et 
Aiiglis  scriptoribus  constat,  dum  Bonitacii  auclo- 
ritale  alqne  indiislria  in  miituam  [lacem  adductos 
consentiunt,  e  (|uii)us  Wcstmonasterieiisis  de  fir- 
mato  Romaj  promulgaloque  in  Anglia  eo  fadere 
hffic  historite  iirodidit* ; 

«  Romai  pax  pcr  dominum  papamBonifacinm 
inter  reges  Gailiae  et  Anglia;  confirmatur,  quee 
non  fuerat  totaliter  soiidata  o.EI  infia:  «  Dominica 
secunda  Qiiadragcsima;  citatis  magnatihus  regiii 
apud  Westmoiiasteriiim  fecit  rex  recitari  formam 
pacis  buiiataiii  per  papam  Bonifaciuni,  lan(|iiam 
arbitruiii  inter  regcm  AngliBB  et  Francise  oidina- 
tum,  et  aiias  Bilias  stalum  suum  tangentes:  cui 
assensum  pr.ibiiit  piebs  omnis  et  cieius  (1)  ». 
Cum  vero  ad  firmaiidum  foedus  proiiuntiasset 
Bonifacius,  Eduanlum  juniorcm  Angiici  sceptri 
haeredem,  atque  Isabeilam  Phiiippi  Francorum 
regis  filiam  matrimonio  conjungendos,  perficien- 
daeque  rei  plura  obstarenl;  Guidoneni  in  pninis 
Flandriai  coinitem  Angio  jurejurando  se  obstrin- 
xisse,  ipsius  filio  majorem  natu  fiiiam  uxorem 
traditurum  :  Pontificiis  voiunlatibiis  sese  acconi- 
modante  Guidone  ,  Bonifacius  idem  initas  eas 
pactiones  rescidit':  tum  iegem  de  consanguini- 
tatis  gradibiis  ad  Eduardi  et  Isabeilte  graliam 
soivit%utenatae  pra;terilis  bullis  maiasopiret.  Qu;e 
quidem  extitisse  acerbissirna,  tioc  Bonilacii  testi- 
monio  iiquet : 

8.  «  Sane  guerrarum  turbines,  scandalorum 
procelias,  lurbatioiium  inipetus,  et  freinitus  tem- 
pestatum,  qu:u  iiiler  ctiarissimos  in  Chrislo  fiiios 
nostros  Ediiardum  Aiigiiae  ex  parte  una,  et  Plii- 
lippum  Francorum  ex  parte  altera  reges  illustres 
patres  vestios,  et  utriusque  regna  et  terras  jam 
per  non  modici  temporis  spatium  pacis  ;emulus 
Sathanae  spiritus  suscilavit;  ex  quibus  animarum 
discrimina,  personarum  pericuia,  etdamna  rerum 
innumera,  iiroii  doior !  contigerunt;  foret  super- 
fluum  enarrare,  cum  iiaec  per  universa  tcrrariim 
spatia  pateant,  et  per  singuios  orbis  angulos  inno- 
tescant ».  Et  infra: 


'  Ep.  ccxxxv.  —  2  Ep.  ccxxxvi.  —  '  Ep.  ccxxxvii.  —  *  West. 
Flor.  Ilist.  —  5  Lib.  iv.  Ep.  cdxv.  —  6  Ep.  ccxxxiv. 


9.  «  Nos  ex  priuiiiclis  rationabilibus  caiisi» 
moti,  et  faclis  nobis  in  hac  parte  snpplicalionibus 
iiiclinali,  ;id  piaiterjta  mala  si.'danda,  et  oblivi- 
sceiidam  memoriam  eornmdem  ;  acad  obviandum 
pcriciilis,  (|ii;c  possiiit  contiiig(U'e  in  fiitiirum,  el 
;id  prociiranila  ct  nutriciida  vcr^u  pacis  el  dileclio- 
iiis  coiiiiiioda  liihC  cl  iiide  vobiscum  ;  ut  iinpedi- 
tiieiito  coiis;iiiguinitatis  liujusmodi  iioii  obstante, 
malriinoiiialili  r  invicem  lcgiliiiieco|miari,ctliiite 
reinanere  [lossitis,  auctoritate  Apostoiica  de  spe- 
ciali  gr;ilia  dis[ieiisaiiiiis;  prolem  susci|>iendam 
ex  vobis  cx  liujusmodi  maliiinoiiio  ex  iiunc  legi- 
tim;im  de  Aposlolic;e  poleslatis  pleiiitudine  nun- 
tiantes.  Niilii  ergo  elc.  Dat.  Ronuu  apud  S.  Petrum 
kal.  Jiilii  anno  iv».  Al,  ut  incerti  suiit  rerum 
futuraruiii  exitus,  concilialtB  e;e  nuptiae,  ut  arctis- 
siiiium  Galios  inter  et  Anglos  foedus  s:nicirelur, 
atiocissimis  bciiis  faceiii  piffiliilcruiit,  Eduardo  111 
nialris  Isalieiluj  jiire  ad  Gaiiicam  coionam  con- 
fra  Vaiesiam  slirpem  aniiileiite  ,  de  quibus  ia 
decimo  qiiinto  Aiinaiium  lomo  fiise  agimus.  lu» 
terea  Eduardo  Philippoiiue  regibus  affinitatiim 
nexibus  adstridis,  convcrtit  Bonifacius  studia', 
iit  bellicos  fiiigores,  ab  Adolpho  in  Phiiippuin  ad 
Eduanli  graliain  concitatos,  so|iiret.  Edicto  itaque 
Apostolico  interdixit,  ne  Romauorum  et  Franco- 
rum  reges  mutuo  se  bello  lacesserent,  alterve  in 
alterius  regni  fines  irrumpcret. 

10.  «Univcrsis  praesentes  litteras  inspecturis. 
0  Quietem  et  pacem  ex  nostris  provenire  stu- 

diis  ubilibet  affectantes,  et  cupientes  pericula  in 
hac  parte  polissime  cautius  evitari,  denuntiamus 
et  dicimus,  quod  nostrae  intentionis  existit,  ut 
charissimus  in  Cliristo  fiiiiis  nosler  Adolplius  rex 
Romanorum  iiliislris,  ultra  fines  et  limites  regni 
sui,  se  de  jiiribus,  finibus  et  limitibus  charissimi 
in  Christo  fiiii  nostri  Philippi  regis  Franciae  illu- 
stris,  ac  regiii  ejiis;  ipseque  rex  Fianciae  extra 
fines  et  limites  regni  sui  se  de  juribus,  flnibus  et 
limitibus  imperii,  seu  praedicti  Alemannia;  regis 
nuiialeiius  intromitlant:  sed  uterque  ipsorum  suis 
juribus,  finibus  et  limilibus  sit  conlentus ;  et  si 
aliquid  sit  ab  alterutra  partium  indebile  atteu- 
tatuiii,  illud  in  statum  debitum  revocelur,  prout 
justiim  et  ffiquiim  fuerit,  vel  concordatum  exti- 
terit  iiiter  eos ;  aiit  modo  vel  niodis,  quo  vcl  qiiibus 
proquiete  inundi,  vel  alias  exigente  justitia,  salvo 
honore  cujiislibet,  fuerit  ordinandum.  Datum 
Roiiue  apud  Sanctum  Pctrum  V  kalendarum  Julii 
aniio  IV  B. 

11.  RoduipJio  cceso  iii  bello,   Albertus  dux 

'  Ep.  CDXVIII. 


(1)  Anna'isla;  aiiaclironismus  liic  cmciilan  lii>.  In  paragra;i'io  2,  3,  etc.  recitat  patentes  litteras  l^onifafii,  quibus  Pontifei  expanit 
conditioiies  pacis,  qu  is,  facta  sibi  ab  ulraque  parte  potestale,  uiter  Galli;c  et  Angliic  reges  iisdeni  lilteris  suis  concilialiat ;  datie  vero  siiot 
litlenc  illa  die  xxvci  Junii  au  -i  prKseniis  ;  poslmodum  vem  idem  aniialista  nuin.  7,  ailcrt  verba  Wustinonjslenimjis  narrantJs  rtgein 
Angliffi  in  |iublico  principuui  cnnveniu  Dominic(  II  QuaJiMgosirn.i;  (id  est,  .Marlio  meuse)  lilleras  basce  Poiiiitlcis  proposuisse.  OuonioJo 
vero  id  ulrumque  lieri  aniio  prffisenli  potiiit;  ut  litter;e  mense  Juiiio  signitic,  .Martio  mense  ejusde  n  aniii  proinulgarentur?  1^'iiur  Wfstmo- 
nasteriensis  de  promulgalione  iit'er.irmn  anno  sequenli  in  Anglia  fact.i  acci.aendus  osl;  qui  in  re  conseulienteiii  habct  Trivellum  ;  ex 
utriusque  vero  Qde  constat,  pacem  inter  ambos  reges  nounisi  sequenti  Buno  admissam  et  conQrmatam  fuisse.  .M.ansi. 


Ann.  —  ToMUS  XXIII. 


R.AVN.    IV. 


30 


234 


BONIFACn  Vni    ANNTJS   4.    —   CHRTSTI    1298. 


Austrice  fmperio   Romnnn   pntitnr.   —   Cessatum 

belln  (^st  '   a  Gallis  -ic    GtTiiianis  ;   excilat.T(|iie 

in  Gerniania    novai    rernn^  conversiones    Aiiol- 

pluini    non    ad  invadendas  Gallias,    sed  ad   sua 

tuenda   vires  convertere    coeficrunl.    Qui    eniin 

ab  Ediiardo  concilatus  in  Pi)ili|i|ium  fuerat,  jirffi- 

poteiitem  a?niuliim  Alberlum  ducem  Austriaj  plu- 

rium  |irincipum  fretnin  studiis,  in  se  consurfiere 

expavit.   Cujus  conjnrationis    seriem    Clironicon 

Coiniariense   liis  vcrbis   describit  :    o  Qiiidam  ex 

principibus  clectoruni  refi;is,  scilicel  arcbicpisco- 

pus  Ma^nintinus,  dux  Saxoniaj,  et  dux  de  Braiule- 

biirg,  videntes  quod  Aiiolidius   rex   Romanoriim 

noUet  regnum  secundum  eorum    regere  volun- 

tatem,  taliter  sibi  mutiio  loqueb.mtur  :  Adolpbiis 

rex  paujier  est  in  rebiis  pariter  et  aniicis:  stiiltus 

est :  regniim  sub  eo  breviter  deliciet  in  divitiis  et 

honore.  Tunc  unus  eorum  dixit:  Necesse  est,  ejus 

solutio  procuretur.   Alter   dixit  :   Miitanius  duci 

Austris  defectus  regis,  ro^aiites   ut    ad   curiam 

(nempe  Pontiflciam,)  lilteras  nostras  cum  defec- 

tibus  regis  secum  deferaf,  ejiis  absdliitioiiem  pro- 

moveat  diligenter,  Dicatur  etiam  duci,  quod  utrex 

noster  efflciatur,  omnes  in  euni  paritcr  conseii- 

timus.  Terlius  dixil  :  Sanuin  hoc  consiliuni  subilo 

com|ileatur,  Principes  hi  duci  Austrine  voliintatein 

suam  subito  transmiserunt.  Dux  Austria?  litteris 

his  ac  nuntiis  visis,  gavisus  est   valde».  Siibdit 

auctor, coinitein  de  Hcgirloch  ab  Albcilo  Roinam 

niissum,  ac  litteras  arcanas  ad  electores  retulisse  : 

sed  eas  adulterinas,  iit  e  seqnentibus  colligitiir  : 

a  Audiens  hffic  Adolplius   rex,   nuntios   misil  ad 

curiam,  ut  litteras  ducis  Austriae,  seu  principum 

eleclorum  regis  irritas  facerent  aut  delerent.  Cum 

nuntii  regisad  curiani  pervenissent,  et  papce  regis 

negotia  revelasseiit,  taliter  respondit  :  Neque  dux 

Austriae,  neque  principesad  petitiones  quas  por- 

rexerunt  a  me  litteras  poterant  impetrare  :    si 

autcm  litteras  aliquas  obtinuerunt,  boc  per  me 

non  fecerunt :  quia  hoc  dic  (dicite),  me  peuitus 

ignorare,  etverbis  meiscredatis  :  dicatisquesccure 

regi,  ut  veniat  ad  me,  et  ipsum  in  Caesarem  con- 

gecrabo.    Auditis    his,    nuntii    regis  ad   propria 

redierunt».  Conflrmant  Bouifacium   principibus 

electoribus  non  assensisse,   ut  Adolphiim   regio 

solio    deturbarent,    littera;    Apostolicaj,    quibus 

Alberto  a  Bonifacio  judicium  ob   invasum   im- 

perium   intentatum  est  *,  qua3  inferius  afferen- 

tur. 

d2.PatefactaporroAlberticonspiratione,Adol- 
pbns  illum  bdlo  insectari  constituit,  cujus  varios 
apparatus  et  coiigressus  ubi  laudatus  auctor  ' 
rehilit,  subdit  de  prima  AlberU  electione :  a  Vigilia 
Nalivitatis  Joannis  Baptistae,  cycli  lnnaris  vii,  tres 
eleclores  regis  Roiii  inoruni  Maguntinus,  Brande- 
buri^ensis,  et  Saxo  Maguntiae  convenerunt,  cam- 
pa',ias  compulsaveruut,  popuUim  convocaverunl, 


qiirrdam  qu<T  feccrant,  qua^dam  facienda  fideliter 
rctiilerunt.  Asceiideriint  igiturin  Ecdesi.im,  facies 
sii.is  vcrtentes  ad  altarc  :  nianus  suas  elevaverunt : 
per  Deuni  viventem  juravcrunt,  quod  ciim  ante 
sexannos  regnum  rcge  caruerit  Romanoruin,  nos 
elcctores  tres  ex  parte  noslra  ct  ex  parte  reliquo- 
riim  electorum,  qiii  in  nos  eligendi  votasuatrans- 
tuleriint,  jure  ac  canonice  Adolphum  de  Nas- 
souve,  tunc  non  cognoscentes  nieliorem,  in  regeni 
eliginius  Romanorum.  Posl  electionem  suam 
Adolphns  rex  sapienter  se  tennit, electoribus  atque 
prudentibus  acquievit.  Post  breve  tem|uis  sapien- 
tuiii  consilia  sprevit,  juvenum  consiliis  acquievit, 
et  regenda  miniine  terminavit :  divitias  per  se  non 
h.ibuit,  nec  amicos,  qui  eum  vellent  fideliter 
jiiv.ire.  Electores  videntes  bos  defectus  regis,  et 
plusqiiam  vigiiiti  alios,  papa?  signiflcavcrunt  ro- 
gantes,  qnatenus  ipsuin  nobis  dareauctoritatem  et 
aliiim  coiiflrinaiidi  vellet.  Id  obtmiierant,  ut  a 
pluiibus  diccbatur;  nuntii  vero  Adolphi  regis 
dixerunt,  quod  his  papasimplicitercontradixerit», 
quos  vera  aftirmasse  memorattc  Boiiifacii  lilterae 
demonstrant  '.  Pergit  laudalus  auclor  Chronici  : 
«Auctoritate  igitur  nobis  coinniissa,  Adolphum 
regeni  insufficientein  invenientes,  absolvimus 
eiiin  a  regiminis  dignitate,  et  doniinuni  Albertum 
ducem  Austriae  in  dominum  et  regein  eligimus 
Ronianornm  ;  et  potestate  iiobis  tradita  similiter 
conOrinamiis.  El  Te  Deum  Imtdamus  solemniter 
cantaveruut.  Cumque  dux  praesens  non  adesset, 
extra  civitatcm  ad  tabernacula  perrexerunt  :  ibi 
paniium  supra  equuin  projcccrunt,  regeinque 
desuper  sedere  prjeceperunt,  et  Te  Deum  lauda- 
mus  cum  magna  laetitia  cantaverunt ». 

13.  Non  dissentitab  his  Australis  historia,  quse 
addit '  a  Gerardo   Maguntino  arcbiepiscopo  pro- 
nuntiatam  inAdolphumsententiamfuisse:  «Tunc, 
inquit,  arcbiefiiscopus  Maguntineusis  regem  Adol- 
phum  per  sententiam  juslam  et  condignam,  (ita 
loquitur   Alberti    studiosus    auctor) ,    Maguntiae 
factam,   execrat  et  condemnat  :  et  in  Vigilia  B. 
Joannis  Baptistje   facta  electione,    Albertus  dux 
Austrite   iu  regem  Romanorum   est  electus  :  ad 
qucm  tunc  e|iiscopi  et  alii  multi  nobiles  confluunt, 
comites  et  potentes  ».  Verum  Chronici  Cohnarien- 
sis  auctor  '  tradit,  imiierii  urbes  non  Alberto,  sed 
Adolpho  adhaesisse,  atque  adeo  Adolphi  exercitum 
tlorentem  et  validum  fuisse,  ut  Alberti  copias  vi- 
ribus  longe  superaret :  sed  commisso  prsBlio,cum 
Adolpbus  regiis  insignibus  decorus  siib   vexillo 
imperiali  inter  |iriuios  inciirrisset,  Alberti  exer- 
cifiiiii  in  se  unum  vertisset :  ita  enim  Austriacus 
prfficeperat,  utprtelii  moles  in  regem  incumberet, 
isqiie  iinus   oninium  gladiis  et  telis  peteretur  ;  eo 
prostrato  p.irtam  vicldriain  fure.atvero  Albcrtum 
insignia  mutasse   ne   dignosceretur  :    quLC  cuin 
alleri  commisissel,  illuni  ab  hostibus  in  sestu  cer- 


'  Clironic.  Colmar.  hoc  au.  —    *  Bonif.   1.  vii.  Ii|).  cur.  v. 
'  Ctircii.  Colmar.  ibid. 


'  Lili.  vn.  Ep.  cur.  V. 
Colmar.  Aiiual.  utii  sup. 


—  ^  Ilijlor.  Auitral.  hoc  an.  ~  '  Douiin. 


BONITACir   Vlir   ANNUS  4.   —  CHRISTI    1298. 


235 


tatninis  trucidatum  '.  l)e  t\»o  picelio  lisec  inler 
alios  scribil  Hocsemius ' :  «  Aiino  Domini  mccxcviii, 
Aiioi|iliiis  Roiiiaiiorum  rcx  contra  diicrni  Aostriie 
All)crtnin,  lioilnlplii  rcgis  lilinm  el  moiiociilnm, 
secunda  dic  incnsis  Julii  ciim  inultis  nobilibns 
cecidil  inti  rem|ilns  ».  Sepnltni;e  Irailitiis  cst '  in 
coenobio  Uosemhal,  ejiisc|nc  liliiis.  cini  iiatrcm  in 
discriinine  deserere  detrectat ',  ab  hoste  captiis  '. 
His  conseiilaneade  Adol|)lio  inlerlcclo  tradunl  Jor- 
(lanns,  Australis  liisloria,  Vit;e  Ronilacn  anctor  ', 
Ptolemajus  Lncensis  '  in  Historia  Ecclesiastica  , 
Marlinus  Polonns,  Bernanlus,  SifTridus,  Stcro, 
Weslmonastcricnsis,  Eberlianliis,  Clironicon  Col- 
mariense  aliiquc  i^lurcs. 

14.  Ca?so  Adolpho,  Albertus,  ut  solium  flrmaret, 
ciiin  se  lci;ibus  rcgem  non  crealnm  nossct,  prin- 
cipes  ut  ipsnm  in  coniiliis  Francorfurtensibus 
Romanonim  refjcm  rcniiiitiareiit,  adduxit,  dc  (|no 
Australishistoria ' :  «  Albcrtns  clectns  (1),  resignata 
electione  per  triilnum,  apud  Fnuikcfiirt  in  Vi^'ilia 
B.  Laurentii  ab  omnibus  elccloribus  in  Roma- 
norum  regem  secundario  est  electiis :  qui  subito 
Aquisgrani  f^ioriose  coronatnr  )>.  Sccuiidam  haiic 
electionem  damnavit  ali<|not  jiost  annis  Aposlolica 
Sedes*,  ut  visuri  sumus,  cuin  iniqiinm  videretur, 
ut  cliens  regis  sui  sangiiinc  delibntns  cruentam 
illins  coronam  corriperct.  {iua  de  re  hoec  Ptole- 
maens  Lucensis  "  :  a  Albertus  prsedictus  dux  Au- 
stria\  filins  (|uoiidam  prinefati  Rodiilplii  regis,  fiiit 
elcctns  in  regeiii  Alemannite  ab  electoribus,  con- 
gregatis  Aquisgrani,  anno  Domini  mccxcviii,  mi- 
sitque  solemnes  nnnliosad  Bonifacium  papam  VIII 
pro  confirmatione  eleclionis  suae  :  quam  idem  Ro- 
nifacius  papa  primo  multis  juris  et  facti  rationibus 
alleuatis  repulil  prima  vice,  et  asseinit  nullam 
esse  ».  Nuiic  rcliqna  Albcrti  post  imperium  occu- 
patum  gesta  adjnngamns. 

15.  Acceptis  Aquisgrani  regiis  insignibus,  Nu- 
rembergenses  conventiis  celcbrasse  relert  Anstralis 
historia  ",  atque  in  iis  uxorem  corona  Germanica 
cinxisse  :  «  Domiiia  Elizabetli  in  se(|ueiiti  [iroximo 
festo  R.  M;u'liiii,  apud  Nuri  mburg  niultis  piiiici- 
pibus  convcnicnlibus,  in  Roinaiiorum  regiiiam 
gloriose  coronatnr  ;  ubi  Ronianoriun  rcx  Albertus 
liliis  suis  Rodnlpho,  Friderico,  etLcupoldo  terras, 
qiias  ante  possederat,  Austriain,  Stiriani,  Cariiio- 

'  Jo.  Vill.  I.  viii.  c.  22.  S.  Anloii.  iii.  p.  lit.  xx.  c.  8.  §  10. 
.Mar.  l>i.|.  1  IV  lieru.  Clir.  Hom.  Piiiil.  Ptol.  Luc.  in  Annal.  SilTr. 
lipit.  I.  II.  Steio  iuler  auct.  Genu.  West.  Flor.  Ilist.  Eberti.  aiiiid 
Cju.  aiitiq.  lect.  tom.  I.  p.  33i.  et  prmter  alios,  Movatoies  cent. 
XUi.  c.  IB.  col.  1352.  —  '  llocse  1..  I.  1.  (le  Kpit.  Leoilieu.  c.  22. 
lu  Hugoue  Cabiloueu.  —  "  llist.  Austral.  —  *  Cliiou.  Colinar.  — 
'  Cliroii.  Austral.  —  «  lixt.  iu  Ms.  Vall.  slgu.  lit.  C.  imiu.  23  el  70. 
—  '  Ptul.  Liic.  Hisl.  Lccl.  Ms.  1.  .\xiv.  c.  3".  —  »  llist.  Ausiral. 
lioc  an.  —  »  lioiiif.  I.  vii.  Ep.  cur.  v.  —  '»  Ptol.  Luc.  Uist.  Eccl. 
Ms.  I.  xxiv.  c.  37.  —  "  Chron.  Austral.  hoc  an. 


lam,  et  Porlum  N;ioniscontulit, etprincipesfecit». 
Addit  vero  his  Chronicon  Colmariense  ' :  «  Rcgina 
moie  (libito  coroii;iliir,  ct  psciie  omnes  declores 
pncseiilcs  cxlileruiit.  Ibi  dignitas  cujuslibet  do- 
iiiini  coraiii  rege  solemniter  recitaliir,  et  qnilibct 
doininornin  rcgi  iii  officio  siio,  siciit  debiiit,  mi- 
nislravit:  rex  vcroRoeinus  cum  iircliosissima  vcsle 
et  equo,  qiii  ad  mille  marchasa-slimabatur,  sedcns 
in  scyjiho  ;iurco  sibi  porrexil.  Auilicns  rex  Albcr- 
tiis,  (jiiod  |i;iter  siius  Riidiil|iliiis  rex  in  die  ;uiiii- 
vorsaria  sua,  ut  ejus  habcretur  meinoria,  miiiiine 
contiilisscl  (iicmpe  clcro  Nurcinbeigcnsi),  contiilit 
eis  quiiiqii:ii;iiila  librarum  reditus,  ul  in  ;iltari, 
quod  iii  Ecclesia  eoriiin  conslruxerat,  quotidie 
niissam  dicerent,  aut  c;iiitarcnt  ». 

16.  Armenis  auxilium  postitlantibus  contra 
Saracenos  prwsto  est  Bonifacius.  —  Evecto  ita(|ue 
ad  regnum  Albcrto,  p;icata  Germania  est,  ac  sub- 
lat;i  quam  Adolphus  moverat  iiii|)erii  cum  regno 
Galloruiii  contiovcrsia.  Tnm  eliam  Aiiglis  (Jallis- 
que  111  mutiLi  foedcra  coeuntibus,  spes  nonnullis 
arrisit.  Cliristianorum  arma  iii  Saracenos  conver- 
suin  iri :  quanqu;im  ca  jiostea  cvanuit,  cum  j;im 
rcnovaiidi  sacri  belli  occasionem  injiceret  Arme- 
nus,  qui  missis  ad  Bonifacium  oratonbus,  ac  pro- 
posito  sno  ergii  Scdcm  Aiiostolicam  studio  urge- 
bat,  ul  sibi  uiidi(|ue  circumfnso  Suracenis ,  ac  pe- 
riculis  cincto,  auxilia  submitteret:  inde  niinirum 
amissam  Tciraiii-Siinct;im  reciipcrari  posse. Gcrero 
eam  rem  iii  votis  visus  est  Btniifacius,  ac  regem 
Sembat  subjectis  lilteris  in  spem  erexit  *. 

0  Charissimo  in  Christo  filio  Sembtit  regi  Ar- 
lueniac  illn^tri. 

a  Regiae  serenitatis  nuntiis  et  litleris  paterna 
benignitatc  niiper  reccptis,  tniii  e;i,  (jiuc  ips;e  con- 
tinebaiil  liUei;c,  quani  qu;B  dicli  nuntii  coram 
nobis  et  fratribus  nostris  ex  parte  tua  voluerunt 
proponere,  vidiinus  et  ;iudivimus  diligenter.  Ex 
quibiis  comperimus,  (|iio(l  tti,  l;iii(|uam  dcvotionis 
filius,  matrem  tiiam  Romanam  Ecclesiani  reve- 
reris,  et  ad  Christiiiiii  populi  dileclioncm  ct  hmio- 
rem  asjiiraiis,  ad  Deiim  et  i|)s;im  Kcclesiaiii  lideli- 
ter  te  dirigis  ct  conformas.  Iiitellectis  itaiiue  per 
iinntios  ipsns,  tuis  ac  regni  lui  vexalionibus  et 
aiigusliis,  iiilimo  comp;ilieiiti  s  ;iCfictn,  nostra  slu- 
dia  pr;i'par;imiis ,  ut  ipsius  vcxali  regni  tui,  et 
(lcsolatue  Terrje-Sanctoe,  funiculi  (|iiideiii  hcEredi- 
tatis  Domiiiic  c,  adjutorium  impendere  valeainus  ; 
rcgantes  cclsituilincin  rcgiam,  et  linrtaiiles  ;ittciitc, 
quatenus  coiitra  liostes  lidei  solila  lorlis  iii;ignaiii- 
iiiitate  pcrsistens,  et  longanimi  slrenuitate  victo- 
riosus  extirgens,  fortiler  paliaris  adversa,  saltein 

'  Clirou.  Colmar.  —  -  Lib.  iv.  lip.  cclxi. 


(I)  lloe  anno,  mcnse  et  die  ab  anualista  coustitutis,  Albertus  dus  Aiistria;  iu  rcsjcm  Homauoriim  eligitur,  qua  de  re  aequales  omne 
scriptores  conveimint.  Unum  liic  addciiduui,  quod  la  Anualibu-  deesl,  ceita  neinpe  dies,  tiua  regiaiu  coronam  solemnl  ritu  arcepit , 
eadenique  m  re  scripiores  oiuiies  falluutur,  rati  elecuiui  lUuiii  lu  pervigilio  S.  Laurentii,  statiiu  die  aitera  torona  doa.ituui.  K.il.i,  inqumi, 
illos  coiistjt  ex  veluato  scriptMie  leruin  archiep  scoi,oruiii  Tieviiciisiuin,  vulgato  a  l'l'.  Marteiie,  et  DuranJ  vetrr.  inouiiiu.  luiu.  iv,  qui 
assent  die  lesta  S.  IJartlioloiiiaii  ApOstoli  «  iniliruiiiz.uuiii,,  couseciatuin.  iiiuuctiiiu,  et  cnrorialum  fuissc  cumsoleiui.itatc  ckbit.i  ctconsuelau. 

Mansi. 


236 


BONIFACII   Vni    ANNUS    h .    —    CHRISTI     1298. 


donec  libi  tenipiis  siibventinnis  adveniat,  quod 
Deo  auclore  crit  pro|iius  quani  credatur.  Exurge, 
tili,  cx|iecta  Doiiiinuni  ,  et  ciistodias  vias  ejus,  et 
exallaliit  te.  Nam  ocub  ejus  super  timentes  euin, 
et  iii  eis  (|iii  in  inisericordia  ejus  sperant:  ipse 
enini  de  cielo  pros|iiciens  siiper  filios  hoininum, 
ac  videns,  (|nod  sis  inteliigens  et  requirens  eum, 
sua  libi  propiliatione  sui)veniet ;  ac  (ausain  suam 
agi  conspiciens,  lilji  non  solnm  dirfensionis  gra- 
tiani  sed  Iriumphi  gloriam  per  snain  cleinentiam 
niihislrabit.  Et  ecce  pro  niajori  et  [ira;slanliori 
coininodo  tuo  chaiissimos  in  Cliristo  filios  nostros 
Philippum  Franciae  et  Eduarduin  Angliai  reges 
illiislres,  quos  invicem  iiaclenus,  insliganle  ini- 
mico  liomine,  dissidentes  pacilicassc  Doiniuo  fa- 
vente  confidimus.  ad  tuuni  subsidinm  efficaciter 
per  nostras  litteras  excilainus.  Dat.  Reate  III  non. 
Octoliris  aniio  iv  ». 

\1.  E.idem  spe  adornandaB  in  Occidente  expe- 
ditionis  Armenorum  patriarcham  erexil  Bonifa- 
cins',  signilicavit(]ue,  paceni  inler  principes  Cliri- 
stianos  confectain,  Aragonuin  regem,  qui  Siciliam 
tenuerat,  adversus  fratreni  illiiis  invasorem  bcllo 
se  accingere,  ac  brevi,  Siculis  rebus  coinposilis, 
OccidenlaUiim  vires  in  Saraccnos  conversum  iri. 

a  Gregorio  palriarchai  Arincnorum. 

n  Ex  lilleraruin  tuariim  tenore  et  relatn  tui 
nuntii,  qui  nobis  pr.Tsentavil  easdeiii,  Apostoialni 
nostro  innotuit  leverenlia  et  devotio,  quam  geris 
ad  nos  et  ad  sanctam  Komanam  Ecclesiamj  ma- 
frem  Ecclesiarum  omninm  et  inagi.^tram.  Iniiotuit 
etiain  vera  et  pura  |Mofessio,  qua  nos  caput  uni- 
versalis  Ecclesiae  orthodoxae  ,  successorem  Petri, 
vicarium  Jesu  Cliristi  ,  et  uiiiversalis  Itominici 
gregis  iiastorein  bumiliterrecognoscis.  Percepimus 
etiam  de  vexalione  quasi  conlinua,  qua  inanus 
hostium  crncis  Christi  Armciiiaj  regnum  inipu- 
gnat ,  et  sidito  plus  affiigit  :  circa  quod  lu,  ad 
nostra  et  Latinorum  subsidia  nierito  gerens  fidu- 
ciam,  pacificationem  Lalinoruin  ipsorum  nobis 
|)rovide  suasisti.  Siiper  quibus  prBesenlibus  re- 
s|)ondemus,  quod  nos  de  tua  devotione  gaudentes, 
pia^dicli  regni  vexationes,  angustias  et  oeruninas 
pateriKc  coinpassionis  charitate  partiinur ;  el  reie- 
vationcni  ipsarum  eo  amplius  ciipinius,  quo  magis 
necessariam,  et  promotioiii  negotii  Terife-Sanctae 
jilus  utilem  existimamus.  Nos  eiiim  ab  ipsis  nostrse 
promolionis  ad  apiccin  Aposloiicaj  dignitalis  auspi- 
ciis  inter  alias  sollicitudmes,  qiise  ex  cura  nobis 
imnunet  jjaslorali,  vigilias  noslras  et  >tudia,  Deo 
teste,  con\ertiiiius  ad  pacificaiidos  Occidculales 
reges  et  principes,  illos  praesertim  ,  qui  consneve- 
luut  in  ijjsius  Terrae  inaesidia  promptius  el  utilius 
militare  :  et  jain  jicr  Dci  graliam  iuter  charissinios 
iii  Cliristo  filios  noslros  Pbilippum  Fianciae  et 
Eduardum  Angliae  rcges  illustres,  qui  aspere  iu- 
vicein  dissidebant,  pacein  el  tregiias  indixiinus,  et 
Deo  perficiemus  auctore  ;  et  alia  cismarina  regna 

'Lib.  IV.  Kp.  ccLXxi. 


studuimus  concordare.  Et  charissimus  in  Christo 
filius  nostcr  Jacobiis  Aragoniae  rcx  illustris,  qni 
longo  tempore  iu  rebcllione  per  devium  oberra- 
rat.  ad  nostra  et  Aposlolica?  Sedis  mandata  et  de- 
Vdtioiiem  in  lanto  fervoris  spiriln  est  Doniino 
inspirante  leductus,  nl  qui  contra  Romanam  Ec- 
clesiam  insuiai  Sicilia?  fuerat  occupator,  pro  virl- 
bus  sub  vcxillo  ipsius  Ecclcsice  sit  contra  fratrem 
pid|)i'ium  rccuperator  ejusdem.  Pro  cujus  insulte 
rccupcratione  non  solum  cogitatus  immensos,  et 
noctcs  insomnes  expendimus  ;  sed  et  eo  largius 
innnmeros  sumptus  cffudimus,  qno  sine  ipsa  ad 
negolium  generalis  passagii  minus  proficere  cre- 
debamns.  Ad  qnod  passagiuin  dirigendiiin  pr.Ti 
cuiiclis  noslrae  mentis  affcctibus  aspirantes,  vias 
ad  id,  ut  possumus,  praeparamus  ».  Longe  spes 
suffi  Boniracium,  ac  tristes  rerum  exilns,  aliaipie 
ex  aliis  exorla  bella  fcfellerunt  :  cum  Christiani 
a  mutuis  inferendis  ca[?dibus  abduci  non  potue- 
rint :  atque  hoc  ipso  anno  Gennenses  et  Veneti, 
qnorum  ojiera  Saracenorum  barharies  tundi  solita 
erat,  prope  insulam  Dalniatae  adjacentem  concur- 
rere,  cruentaque  potiti  victoria  Gcnuenses,  plu- 
riinas  Venetorum  triremes  coeperunt,  ut  narrat 
Joannes  Villanus'.  Quibus  consentanea  traduntur 
a  Sannto  liis  verbis^ :  «  Apud  Cursolam  in  Si^Ia- 
voiiia  fucrunt  e.xpugnali  Veneti  sujiradicti :  et  non 
modo  baec,  (nimirum  fluctus,  et  veiilos  infeslos), 
verum  etiam  suis  oculis  in  oppositum  solares 
radios  assumpserunt  ;  habendo  Januenses  prae- 
dicti  circa  sexagesimuni,  Vcneti  vero  circa  noiia- 
gesimum  niimerum  galeariim  ;  exce|)to  quod  Ja- 
nuensiuii;  praedictarum  corpora  galearum  Venetis 
eraiit  inajora,  et  eis  gens  in  pbiri  numero  coUo- 
cala  ».  Sed  a  tristi  Christianorum  discordia  ad 
Pontificias,  ad  patriacham  Armeuum  datas  litle- 
ras,  redeamus. 

18.  «  Rogamus  itaque  tiiae  devotionis  constan- 
tiani,  et  hortamur  attente,  quatenus  inter  tribiila- 
tionum  angustias  virililer  agas,  et  cor  tunm  in 
Doinino  confortetur.  Expet^ta  euni,  et  cuslodias 
vias  ejus,  saltem  doiiec  tibi,  Ecclesiis  et  reguo 
Armeniae  temiius  snbvcntionis  advcniat  ,  qiiod 
dante  Doniino  erit  promptius  quain  credatnr.  Ipse 
namque  Dominus  prope  est  iis,  qui  Iribulato  sunt 
corde,  et  oculi  ejus  snper  tinientcs  euni,  et  in  eis 
qui  in  misericordia  ejns  sperant.  Nos  quidem  in 
favorem  negotii  et  succursum  iiridem  iiraefatis 
Fraiicorum  et  Anglorum  regibus  Apostolicascii[)ta 
dircximus,  et  illud  quod,  Doinino  pricslanle,  po- 
terimus  consilium  et  auxilinm  iiitcndinuis  exhi- 
beie.  Hortanuir  insnper  et  rogamus  attente,  ut 
studeas  Armenorum  clernm,  el  populum  in  fide, 
qnain  |)raeilicta  sancta  Roinana  praeilicat,  docct  et 
tenet  Ectlesia,  per  le  el  alins  iiiforinare  ;  ul  pur- 
gato  oinni  vetustalis  errore,  in  lide  if^sa  sint  sla- 


1  Jo.  Villan.  1.  vni.  c.  24.  —  "-  Sanut.  I.  u.  p.  4.  cap.  2.  J.i. 
Villan.  I.  VIII.  c.  24.  Bizarr.  de  beilo  Venet.  I.  i.  Folieia  Hist. 
Genuen.  I.  vi. 


BONIFACII    VIII    ANNUS    4.    —   CHRISTI    1298. 


237 


biles,  et  in  opere  efficaccs  ad  aiiiinaniin  suarnni 
saiiitem,  tiloriain  et  lionorein  Domini  iidstri  Jesu 
Christi,  (jni  cuiii  Patre,  rt  Spiritii  saiicto  vivil  et 
regnat  in  sa'ciila  sa;culoruin.  Ual.  Reate  VU  kal. 
Noveinhris  aiino  iv  ». 

19.  Nec  aii  Boiiifacinm  modo,  sed  ad  Fiaii- 
cornm  quoqiie  et  Aiiglornm  reges  siios  le,i;avil 
oratores  Annenns,  ut  ipsosad  ferciidam  laborandi 
ArmenitE  opem  relnndindosiine  inrideliiiiii  iiiipe- 
tns  excilaref :  i|uos  Boiiifacius  iitlerissuis,  iitjustis- 
simam  causaiu  amplecterentur  ,  permovere  cst 
conatiis  '. 

a  Cliarissimo  in  Christo  filio  rhili[)|0  rcgi 
Franciae  ilhistri. 

«  Charissimi  in  Christo  filii  nostri  Sembat 
Arinenijf  regis  illiistris  iinntiis  et  liltrris  paleriia 
benignilate  niiper  rcceptis,  tam  ea,  qnrc  ipsa;  con- 
tinebant  Iittera>,  qnam  qii.T'  dicti  nnnlii  coiam 
nobis  et  fralribus  noslris  ex  |)arte  ipsiiis  volueruiit 
exponere,  vidimus  et  audiviiuiis  diligenter.  Ex 
quibus  compenmus,  qiiod  ipse  rex,  laiK|uam  de- 
votionis  filius,  Romanam  matrrm  Ecclesiam  reve- 
retur,  el  ad  Cliristiaiii  po|>uli  dileclionrni  et  lioiio- 
rem  as|)irans,  ad  Ueuiu  el  ipsam  Ecclesiaiii  fidcliler 
se  dirigit  et  conformat.  Cnni  igitur  idein  rex,  ciii 
et  regiio  suo  adversi  conditio  teiiiporis  per  iniini- 
cos  tidei  Cliristiauae  solito  durius  se  nuper  exlii- 
hiiit  incitamento  multiplicis  vexationis  iiifestam, 
ad  te,  de  qiio  iii  hae  parte  confidit,  fiducialiler 
pro  subsidio  habendo  iiiintios  suos  inittat  ;  nos 
vexationibus  ejusetangustiis  iutiino  compatientes 
affeclu,  celsitudiiiem  regiam  rogamus  ct  horta- 
mur  atlenle,  (juitenus  regia  circumspeclioiie  |)ro- 
siiiciens  ,  quod  regnum  ArmeniiE  est,  siciit  fertur, 
ipsi  Terrffi-Saiictae  [)ropiiii|Uum,  et  [ler  illiid  ex 
diveisis  caiisis  de  prafala'  Terrffi-Sauct;e,  si  fnle- 
linm  Christiaiiorum  crucesignatorum  et  crucesi- 
gnandorum  ordinatus  progressus  affuerit,  [lotest 
faciliori  reciiperatione  sperari,  aut  grande  ex  eo 
subsidiuin  provenire;  el  benevole  i[)S0s  nuntios 
reci|iiens,  el  benigne  pertractans ,  sic  te  i[)si  regi 
Armeniae,  secuuduiu  (|iiod  libi  qualitas  teni|ioris 
se  coiniuodam  offeret,  ac  Dominus  iiis[)irabit,  libe- 
ralem  exhibeas  et  [iropitiuin,  quod  digiie  Deo  inde 
complaceas,  regiuui  serves  honorem,  [u.Tcoiiium 
laudis  ac(|uiias,  et  cuiudem  regeiii  ad  lua  bene- 
[ilacita  futiiris  coiistiliias  tenqioribus  dcbitorem 
Dal.  Reate  III  noii.  Octob.  aniio  iv  ».  Hacteiiiis 
Hoiitifex,  qui  etiain  conce|itas  eadem  verboiiim 
forma  litleras  ad  Eduarduiii  regein  Anglorum 
dedit. 

Porro  Sembat,  (jui  sceplrum  Armeiiuesc(deie 
fratri  Ayloiio  eii|iuerat.  iioii  exturno  iiiudo,  scd  do- 
meslico  etiam  bello  implicitus  crat :  ac  luiii  0|)- 
[iressus  est  iiisidlis,  ciiiii  lyraimidcm,  Aytoiio  iL'j;e 
orbato  oculis,  et  prafoc.ilo  Thoio.-o  Iralre,  coiista- 
bilivisse  arbitrabatiir,  iit  iiarrat  Mariiius  Saiiiitus 
hisverbis^:  a  In  r(;dltu,  (iieiiiiie  e  Tartaria),  fra- 


trcs  Aytoneiu  et  Tlioros  capiens,  (fiierant  ii  pro- 
dili  a  Tartaris,  a  (|uibus  auxilia  eblandiri  niteban- 
tur.)  et  ciinctis  hoiiis  exsjiolians,  in  Arnieiii.im 
diixit ;  Tlioros  ciim  chorda  arcus  slricto  giitture 
sniriicari  fccil,  el  visiiui  Aytoiii ;  (luem  ille  nutu 
Dei  r(>ciii)cr.ivit.  Quoil  atteniK  ns  Coiistans  ijuartus 
fr.iter,  indoluil  velieiiieiiter,  et  aggressus  regcm 
Sombat  [icrsoiialiter  ce|)it,  et  carceri  mancipavit, 
et  Aythoncm  lilicrtati  restitiiit.  Ille  liber  cffectus 
aiiibos  fratrcs  siib  tula  ciistodia  iiiisit  ad  (^oiistan- 
tino[)olitanum  impcratorem,  rogans  ne  eossineret 
evagari  ».  Recuperasse  rcgnum  Tem|ilariorum  et 
Hos[)italarioruni  e([nituin,  al((ue  aliorum  auiico- 
rum  0[)e,  refert  Bosius  '  ex  Aytlioiii  litteiis  ad  Ro- 
geriuiu  e  Pinibiis  Ordinis  Hosjiitalariorum  magi- 
stnini,  qiiibus  rogavit ,  iit  Cy[)riuin  regem  ad 
coiijuiigeudas  pro  instaiirandis  Syria;  rebus  vires 
inqiellcret:  quem  pricclara  multa  faciiiora  expli- 
cuisse  in  Saraccnos  visuri  stiinus  :  sed  de  his  in- 
fcrius. 

20.  Aiictnritas  solrendce  legis  de  gradibm  con- 
sanriinnitatis  ddpapamspectat.  —  Nunc  Armeniae 
rehiis  ailjuug(!iiius,  Gregorium  Citliolicon  Ariiie- 
nornm  professum  esse,solveiidanim  caiioiiicarum 
leguni  de  consanguinitatis  gradibus  aiiclorilatem 
ad  Roiuanum  Poiitificem  ,  stiprcmum  sacrorum 
antistitein,  siiectare  :  ac  priiicipem  Sembat,  et  Isa- 
bfllain  Giiidouis  Jojipeusis  comilis  filiani  a  Ste- 
pli.ino  iHiTDilecefSore  C.itliolico,  qui  id  jus  sibi 
arrogaral,  illtisos,  a  Boiiitacio  coiitendisse,  ut  in 
coutiaclo  vitio  niatriinoiiio  [lerstare  Iiceret.  Ex 
((iia  occasione  Bouilacius  subjccto  Diplomale  (iro- 
uuiitiavit  ^,  solum  iii  tcrris  Cliristi  vicaiium  , 
B.  Petri  calhedrae  insidentem  ,  consanguinitatis 
imiiedmieiita  removciidi  iiotestate  valere. 

«  Dilccto  filio  iiobili  viro  Sembath  de  Botha, 
et  dileclae  iu  Christo  nobili  mulieri  Isabellae  natae 
qtioiidani  G.  coiiiitis  Jopiieiisis  MamistranaD  dioe- 
cesis  uxori  ejus. 

«  Saiicta  Romana  Ecclesia  non  solum  vene- 
raudoruin  Coiiciliornm  diffiiiitiombus,  et  B.  Petri 
aeternac  vitie  clavigeri  nicritis,  Ecclcsiis  caeterisest 
jiriclala;  sed  evangelica  voce  Uomiiii  et  Salvatoris 
iioslri  eidein  Pclro  diceiitis  :  Tiies  Petnis,  et  su[)er 
liaiic  jietram  cCilificabo  Ecclesiam  iiieaiii,  in  orbe 
terraium  obtiiiuit  |)riiici(iatum,  Qui  siquidem 
Petnis,  (juanivis  cum  ei  dixit  Dominiis  :  Pasce 
oves  nieas;  cura  et  [loiitificiii.n  Ctiri;.tiaiioruiii 
oiiiiiium  ip.-i  geueraliter  collal^.  fiiissent,  [iropter 
((110(1  est  Ce()has  eliain  a^ipellatus;  taiiien  huic 
Ecclesiae  |)cciiliaritcr  praefuit,  dum  postremo  Ro- 
niauis  |ier  S|iiiituui  saiictiiin  sjieci.ilitcr  datiis 
A[)i)Stolus,  cis  Evaugeliiim  |)ra;dicavit  :  ipseijue 
ac  sibi  associatus  beatissimus  Pauliis,  vas  elcctio- 
ms,  uiii)  dic  siib  Neionc  Caesare  iii  Uibe  Roinana 
luarlyrio  coronati,  eamdem  Ecclesiaiii  suo  (ire- 
tioso  sanguine  Christo  Domino  consecravit,  Qui 


•  Lib.  IV.  Ep.  CCLXII    —  2  Sauut.  I.  iii.  p.  1,1.  c.  2. 


'  Bos.  p.  2.  I.  I.  Ilisl.  e(|.  Husp.  aJ  luiiu-  annuni.  —  -  I.ib.  iv. 

Ep.  CCLXVIII. 


238 


BONrFACII    VITI    ANNUS   4.    —    CHRISTI    1298. 


igitur  Ronianae,  ciii  nx  dispositiotie  ilivina  licet 
iniincriii  priEsidenuis,  licclLsiie  prjcest,  siicci'Ssor 
esl  Petri,  el  ipsins  prupterea  fuiigitur  |i(ileslate  : 
alias  Deus  et  liuino  Jesus  Chrislns,  ad  dexleram 
Patris  sedens,  suain  nniversaieni,  nnani  et  niiii- 
tanlem  Ecclesiam  ace|dialaiii,  id  esl,  sine  aliquo 
qui  super  omiies  vices  ejns  in  lisrris  gereret,  vel 
liabentem  quasi  monstriim  pluia  capita  reliqnis- 
seljqnod  iion  tam  lationi  coiilrarinm  efiam  in 
natura,  quani  liaereticum  censeretur.  Et  liaec  Ro- 
mana  Sedes  mater  est  fldei,  sola  auctoritalem  ab 
ipsis  exce|itam  pra-stat  Conciliis,  jura  statuit,  et 
oninibus  legem  ponit.  Hinc  sive  patriarcbatus 
cnjuslibet  a|)icem  sive  metropoleon  primatus,  aut 
cpiscopatuum  cathedras  vel  Ecclesiaruni  cujus- 
cunique  ordiiiis  dignilatem  iiisliluit;  inde  dispen- 
satioiiunisuprajus  aljsolutam  obtinuit  polestatem, 
ac  verbo,  quo  coeiuni  et  terra  constructa  siint, 
terreni  el  cadislis  imperii  jura  quiesivit.  Quo  fit 
ut  qui  Romanie  Ecciesi:c  privilegium  hujusmodi 
abipsosummo  omnium  Ecclesiarum  ca|)ite  Ira- 
ditum  aulerre  coiiatur  ,  |)ruculdubio  labitur  iii 
lia>resim,  et  illi  contumax  repulelur.  Haec  novis- 
sime  diebus  istis  Gregorius  in  Armenia,  qua;  olim 
est  dicta  Cilicia,  undeorlgiiiem  diicilis,  Catliolicon 
gerens  oflicium,  esl  pndessus  :  boc  etiaiii  sancto- 
ruiii  palrum,  et  ortbodoxorum  doctorum  babet 
incommiitabilis  elvera  seiileiilia. 

«  Saue  pro  parte  vestra  iiobis  oblata  pefitio 
coiitinebat,  quod  vos,  tertio  ad  iuvicein  consaii- 
guinitafis  gradu  conjuncti,  iiiatrimoniuin  con- 
traxistis,  vobiscum  in  liujusmodi  copula  quoiuiam 
Stepbano,  dictum  in  eadeiii  Armenia  gerente  olfi- 
cium,  dispensante;  (juudque,  credenles  hujusmodi 
dipensationem  legitimain,  diu  insiiiiul  in  lali  per- 
mansistis  matrinionio,  filiosqiie  procreastis  ex  ipso, 
quorum  aliquos  jam  dicitis  niililare.  Veriiin  quia 
veridica  asserfione  memorati  Gregorii,  in  liujus- 
modi  gestioiie  uflicii  successoris  dispeasanlis  prae- 
dicti,  pervenit  ad  vestram  notitiam,  quod  dicta 
dispensalio  nulla  lujt,  ulpote  facta  ab  eo,  (jiii  po- 
testatem  banc  non  babuit  dispeusaudi,  nobis  hu- 
mililer  su|jplicastis,  ut,  qiiod  iii  dicto  nialriiiionio 
valealis  licite  reiiianere,  prolein  susceptam  el 
suscipiendam  ex  eo  legiliinam,  nuiitiando,  dispen- 
sare  vobiscuiii  inisericoidiler  dignaremur. 

« Nos  igitur,  atteiidentes  quod  solus  papa 
Ronianiis,  qui  voc.itus  est  iii  |)leiiitudineiii  pote- 
statis,  cojteris  prajl;  tis  iii  sollicitudiiiis  parles  as- 
sumptis,  secundum  sacros  canoiies  iu  iis  et  simi- 
libus  casibus  oblinet  potestafem  ;  iiec  iiniiierito, 
naiii  cuiii  matrimoiiiuiii  ad  ipsius  efficacius  viii- 
culuiii,  ainpliorem  ejus  dignilatein,  et  in  privile- 
gium  speciale  instituerit  i|)se  Deus ,  inilignum 
fuisset,  ut  alii  quam  Uomaiio  praesuli  Dei  vu  ario 
pniTOgativa  dispensalioiiis  hujusmodi  deberetiir; 
iiiluenles  efiam,  quod  iiiaf;nuiii  existal  iiiatri- 
nioiiii  sacr.iineiitum,  et  idcircu  ejus  iii  (lispeiisando 
causa  ,  tanquam  annumerata  majoribus,  sit  ad 
l>etri  Sedem  solummodo  refereuda ;  ac  conside-  i 


rantes,  quod  per  instituta  canonicainmatrimoniis 

contrabeiidis  est  meinoratus  gr.dus  proliibitus; 

ef  ideo  cuin  canones  ad  sui  observaliam  oiiines 

adsliiiigant,  ille  solus, sumnius  videlicet  Poiitifex, 

qiii  eos  coiidere  iiotcst,  (juive  legibus  est  solutus, 

cnjusi|ue  auctoritas   in    ipsis  sa!|)ius   iiilelligatur 

excejila  vel  etiam  aliis,  cui  per  eosdem  canones 

noiiiinatini   cuiicessuin   sit    dispensaiidi    facultas 

sujier  illos,  ut  per  dispensalionis  lenilatem  rigo- 

rem  eorum  excausatemperet,  potestatemhabebit; 

irrefragabili  veritate  snffulti  dicimus,  quod  dictus 

quundam  Siephinus  in  bucdispensare  noii  potuit: 

propter  quod  non  dispensator  extitit,  sed  dece- 

ptor,  et  (luantum  in  ipso  fuit,  vis  et  poteslatis 

canonuni  in  hac  iiartetemerariusdissipator,  etc.». 

Siibit  ex  benignitate  Ajiostolica  ad  Sembat  et  Isa- 

bellae  gratiam  deprecatore  rege  Armeniae  se  leges 

caiionicas  solvere,   ut  in  suscepto  cuiijugio  per- 

stare  possiiit.  «  Dat.  Reate  V  id.  Octobrisanno  iv». 

21.   l/iter  reqem   Cypri^  et   Temptarios  orta 

discordia.  —  Iii  Cypro  graves  ardebaiit  discordiae 

iiiter  Henricum  regem  et  Templarios,  qui  Syria  a 

Saracenis  ejecti,  ad  tutandum  id  regnum  se  rece- 

perant  :  ac  ne  ob  ea  dissidia  Christiana  res  in 

periculum    coiijicerefiir ,     sollicitus    Boiiifacius  ,' 

tum  Jacobum  '  de  Molai  Templariorum  equitum 

siipremum  magistruiii,  ut  cum  rege  paceni  iniret; 

tuiii    Henricum,   ut   debita   beiievolentia    equifes 

complecferetur  ,    ne  desfituta  eoruin  ope   insula 

barbaiicis  irruptionibus  pateret,  est  adbortatus  : 

«    Fili    charissime ,   (Henricum    regem    alloqui- 

tur  ^),   tuam    volumus  considerare    prudentiam, 

quanta  oliiii  ipsis  magistro  et  fralribus,  (nempe 

Teiii|)lariis),   in  dicla  Terra-Sancta  pericula  con- 

tigeiuiit,  (|uanlis  eos  alflixere  peiicula  ipsa  lan- 

guoribus,  quanta  eos  fiduciaduxeritad  confugien- 

dum   ad    tiii   regni    praesidia,  et  quibus  ipsi,   sic 

iiiibi  flducialifer  ies|)irantes,  siut   alliciendi  favo- 

ribus,  et  mansiietiulinibus  confovendi.  Nec  minus 

advertendum    inspicimus,  quod  mora  eoruin  in 

(licto  regiio  securitatein   maximam  contra  liostes 

fldei  fibi  et  ipsi  regiio  producit,  et  si,  quod  absit, 

sive  per  eorum  sive  tua)  gentis  injuriam  recessus 

ipsurum  inde  contingeiet,  magnam  sumereiit  ex 

huc  dicti  hostcs  audaciam,  et  grandia  fibi  acn^gno 

piaefato,  ac  irreparabilia  foisitan  propterea  pos- 

tent   pericula    proveiiire ,  quorum  sancta    mater 

Ecclesia  et  iiniversus  fidelium  Cbristianuium  |)0- 

piilus  noii  reddereiiliir  expertes;  sed  hnjusmodi 

vitaiida   procella    percelieret  universos,  elc.  Dat. 

Ruiuae  XIV  kal.   Aprilis   anno   iv  ».   Exasperarat 

inter  caetera  Templarius  vecligal  a  siiis  fainiliari- 

bus  el  mancipiis  duuruiii  bysaiitiorum  iu  siiigula 

Ciipita  peiuli,  ac  privilegia  qiiibus  bacteuus  erant 

putili,  labefactari  :  ad  qute  temperanda  tafam  a 

Boiiifacio   Cuiistitutionem  inferius  visiiri  sumus. 

Jaiii  snsceplum  iii  Coluiiineuses  belhun  sernion 

perstiiiigiiiius. 

LiIj.    IV.    K,).    XLVI.     -  -  lip.  SLVll 


BONTFACII   VriT   ANNUS   4. 


CHRISTI   129«. 


Ht 


22.  GratioR  et  prwiler/iri  collnto,.  —  Tiilil  iii 
eos  plura  eilicta'  Boiiifacius  :  cumque  ipsi  arcis 
Pi\Tiicslinne  pnipujiiiaculis  se  tiicnMitiir,  ac  valiMa 
pra^sidia  compararcnt,  iiulictae  jam  anU;  inilitiaj 
sacra;  let;atuin  Mattlu-eumcanlinalein  Portuensem, 
et  S.  riufniiaj  epi-^copuin  creavit  :  uliiue  ad  illani 
niilites  alliceret,  inilul;:;eiitias  sacras,  in  Syriam 
contra  Saracenos  profectis  oliin  propositas,  in  Co- 
lumiienses  pra^liaturis  coiitiilit  *  :  ut  vero  liostes 
oppresserit,  dicetur  postea.  Jam  nonuulla  ipsiiis  in 
benevolossacra  beneficiacollataaildimus.In  primis 
reginae  Sicilise  Margarila;,  Caroli  1  viduiv,  ad  conci- 
liaiidam  conscientiae  sercnitatcim  ha;c  permisit '. 
«  Tuis  supplicationibus  inclinati,  tibi  ut  omnem  pe- 
cuniaiii,  quain  te  minus  licite  a  f|uibusciimf(iie 
recepisse  commeinoras,  si  iiiveiiiri  non  |iossiiit 
quibus  ejusdem  pecunia;  restitutio  sit  facienda, 
possis  de  tui  coiifessoris  consilio  iii  usiis  iiifirmo- 
ruiii  et  pauperuiii  erogare,auctoritate  prffisentium 
indulgemus  B.  Huic  siiiiile  est  aliud,  ad  pietatem 
spectans  ' :  «  Tuis  sup[>licationibiis  inclinati  devo- 
tioiii  tuae  auctoritate  prajsentium  indulgemus,  ut 
monasteria  monialium  inclusarum,  quoiumcum- 
que  ordinuni,  cum  qualuor  lionestis  matrfinis 
devotionis  causa  ter  in  anno  ingredi  valeas  ;  dum- 
modo  tu  et  eaedem  matrouae  iii  ejusdem  mona- 
sleiiis  non  edalis ,  nec  pernoctetis  ».  Pertinet 
etiam  ad  res  Siculas  Poutilicem  pluribus  iusti- 
tisse' apiid  Carolum  regein  ac  Robertiim,  majo- 
rem  natu  e  superstitibus  regis  Sicili;c  filiis,  Cala- 
briae  ducem,  ut  Joanni  de  Procida  sua  bona,  ut 
antea  luerat  promissum,  restituereutur. 

23.  Terroe  molus  et  tres  viri  insignes  cardina- 
les  creati.  —  Coiicussa  est  Iioc  anno  Italia  ingen- 
tibus  terraeiiiotibiis,  adeo  ut  in  pluribus  locis 
templa,  tecta,  palatia  corruerent,  ac  pnctipue  ea 
clade  afflictas  has  urbes  Realo,  Spoletum,  Pistoriuin 
recensel  Joannes  Villanus  '  ;  addit(|ue  ea  fuisse 
calamitatuin  praesagia,  qurc  [lostea  Italiain  mer- 
serunt.  Dominica  vero  prima  Adveiitus  concitatum 
terrirmotum  ,  his  verbis  describit  Bernardiis ' : 
a  Anno  Mcciic,  Bouifacio  papa  Reate  cum  sua  ciiiia 
residenle,  Uoniinica  prima  Adventiis  Domiiii  in 
festo  B.  Andreae  Apostoli  iucoepit  Reale,  et  in  vici- 


'  Lib.  III.  Ep.  cur.  in,  vi,  viii  et  CLXis.  —  *  Ead.  Ep.  iii.  — 
'  Lib.  IV.  Ep.  CDLSV.  —  '  Ep.  CDLXVI.  —  5  Ep.  xcviii,  xci.x.  — 
«  Jo.  Vill.  I.  viii.  c.  2.1.  .\nton.  iii.  p.  tit.  xx.  c.  8.  §  7  Siflr.  cpit. 
\.  II.  Ptol.  Luc.  in  Anna!.  et  alii.  —  '  Bern.  Chr.  Uoni.  Pont.  Iinc 
ann.  Mirt.  Po..  \.  iv. 


nis  partibus  vehcmens  terraemotus ,  qualein  et 
(|uaiitum  nullus  tunc  vivens  viderat  prius  ;  diruit- 
qiie  miilta  .idificia  iii  pleiis(|ue  loeis,  multisque 
perciintibiis  ,  niultisciiie  diebiis  et  noctibus  per- 
duravit ;  non  quidem  continue,  sed  per  piures  vices 
p  uiler  in  dic  et  iii  nocle  :  timorcmque  non  modi- 
ciiiii  inciissit  pa|ia!,  et  caniin  ilibns,  et  toli  ciirifE. 
Confugitque  papa  nd  claustrum  fratrum  Praedica- 
torum  Reate,  qiii  in  alliori  ct  solidiori  loco  positi 
er.mt,  ubi  in  elaiisiri  prato  facto  tentoriolo  fes- 
tinanter  subtilibiis  asscribus  conquievit.  Homines 
vero  de  nocte  ibant  et  fugiebaiit  afl  canqios,  sub 
dio  maneiites,  ne  aMiificia  super  se  corruerent 
formidantes,  in  timore  niagno  e.vpectantes  :  cade- 
banlque  passim  boiiiini^s  et  jumenta,  cum  terra 
tremeret,  ct  motibus  iiutaret  insolitis  ».  Subdit 
auctor  Bonifacium  eadem  hebdomada  prima  Ad- 
ventus  Nicolaum  Praedicatoruin  et  Joannem  Mino- 
rum  summos  magistros,  ac  Petrum  Hispanum 
cardinalatu  decorasse  :  (I)  is  vero  Nicolaus  vir 
pietateeldoetrinaexcuitissiuius,  primumS.Sabinaj 
presbyter  cardinalis  creatus,  deinde  ad  Ostienscm 
episcopatum  promotus,  demum  accepto  Bcne- 
dicti  XI  noinine,  Bonifacio  in  summo  Pontificatu 
successit,  de  quo  hac  S.  Antoninus  in  Ordinis 
Praedicatorum  insignibus  viris  refert  '  :  «  Nonus 
generalis  Ordinis  fuit  frater  Nicolaus  de  Tarvisio. 
Hic  in  pace  et  humilitate  Ordinem  rexit  duobus 
annis  cuiii  diiuidio,  tnagiius  amator  et  sectator 
communiiatis.  Hic  venerabilis  pater  dominus  et 
magister  quandoque  retulit  de  scriplo,  qui  noverat 
pleniiis  veritatem,  quod  decimoquarto  ffitatis  suae 
anno  ingressus  est  Ordinem,  iu  quoquatuordeciin 
annis  primis  studuit  et  profecit  uiagnifice,  et  aliis 
quatuordecim  sequentibusexercuit  officium  lecto- 
riae,  et  quatuordecim  aliis  annis  iu  praelatioiiis 
officio  in  Ordine  laboravit,  etex  magisterio  Ordinis 
generali  fuit  assumptus  ad  cardinalatum,  ex  quo 
demum  ad  papatum  ». 

24.  Ecclesiarum  jnra  a  Philippi  regis  inva- 
sioJie  vindicat  Boni facius.  —  Adnectenda  hic  sunt, 
quae  ad  Ecclesiae  juraasserenda  Boiiifacius  gesserit, 
atque  in  primis  Aposlolico  zelo  Francorum  regem 
a  detinendis  Ecclesiarum  Pictaviensis  '  et  Lau- 
dunensis  bonis  compescuit,  Exemplum  litfera- 
ruiii,  quasad  ipsum  pro  Laudunensi  Ecclesia  dedit, 
infra  scri()tum  est. 

'  Anlon.  iii.  p.  til.  XXIII.  c.  12.  —     Lib.  iv.  Ep.  ldlxxi. 


(!)  Cardinnlium  snb  Bonifacio  V1'I  promoliones  ncdum  in  Annalibus  Ecclesiasticis,  sed  et  apud  Ciaconium  lurbalas  esse  ei  iis,  qus  hic 
irademus,  pirspicue  oonstabit.  Berniirdi  Guidonis  Chronicon  Poniificium,  quod  annalista  ex  Vaticano  Codice  iilentidem  laudal,  npora  cl. 
Muiatorii  tamiem  prodiit  rer.  llal.  tom  iii,  ex  cjiis  vero  Chronici  iuspectione  discimus,  anualislHm  noslrjm  minns  sincere  ejus  mentem, 
ad  rem  pritseniem  qnod  altinet,  espressisse.  Ita  enim  h;ic  dc  re  scribit  Bsrnardus  :  «  In  hebdoina'li  priiua  Adventus  anni  Mccvcviii, 
priilie  nonas  mensis  rieceu  bris,  B  nifjcins  papa  assuinpsit  iv  ad  cardinalatuiu,  arcliiepiscopuni  Tolctanum  (ConsalvuinRudcncum  ■,  dominum 
Richarduin  ii  Scnis,  dorainum  Theodorieum  Viierbiensera,  (leKenilnm  llrbi'vi'tanuin  ex  iis  ipia;  Ciacnnius  atfeit)  et  fratrem  Nicolaum  de 
Trivis",  quein  fecit  primo  tunc  S.  Sabiiia;  presbylerum  cardinalcin;  et  pustmoilum  vero  aliter  fecil  fiatrem  .Inannem  dc  Murro  gonTaletn 
ininistruin  fiatnun  Minorum  cardinaleni  episcopuin  Portuenscin,  et  Petrum  Hispani  cardinaicui  episcnpuin  Saliiiiensem  »-  ln  h.c  ergo 
reauntiatione  diei  iv  UeCfUibris,  non  se.x,  ut  rcconsel  Oliloinius  in  Additinn.  ad  Ciacon.  sed  qualuor  lanti  mmodo  assumpti  siiut;  ncc  ad 
eani  perliuet  cnoplatin  Joannis  de  .Murro,  et  Pctri  llispaiii,  (pia  in  re  anua  ista  erravit.  Ex  quo  eiiim  Pagi  in  Breviario  eonjeotura  cnr^uit, 
reputuniis  Jojnnem  de  .Murro,  et  Petiuin  i.ispaiium  hac  i|uideii.  Iieccmbris  die  rcnunliatos  fuisse  cardiualis;  deiu  vero  auno  «cccii,  in 
epiacopos  cjr.jinale^  evecti'S  fuisse.  Cum  onim  cardinaliliara  digniuilem  ea  ilie  nuu  adieriut,  ut  vulgo  hucusque  exiitimatuiii  luit,  su.iere»t 
ut  auno  demum  Mcccii,  primo  in  cardinales  simul  et  episcopos  assumptos  agooscamus.  Mansi. 


240 


BONIFACII   VIII    ANNUS   5.    —   CHRISTl    1299. 


a  Ch.irissinio  in  Christo  filio  Philippo  rej.'! 
Francorum  illnstri. 

«  Cuni  niiper  ex  quibnsdam  causis  venera- 
bileni  fralrciii  nostruni  Gazoiiem  Lauilunensem 
episcopum  fecisseinus  citari,  ut  infra  cerluin  ier- 
iiiiiiuin  coram  noljis  personaliler  comiiareret , 
sibK|iie  inaiiiiari,  (]uoii  in  s|iiriliialibiis  vel  tcm- 
poraliljus  Lauiluiicusis  Ecclcsi;r  nullalciiiis  miiiis- 
tret  sine  nostra  licentia  speciali ;  tu  intcllccto  de 
intenlictione  adiiiiiiistrationisliiijusmodi,  piiTlextu 
cujiisdam  consuetuilinis,  (|uam  appellas  regalia, 
administrationein  eamilem  tein|ioralium ,  ac  si 
vacaret  Ecclesia,  jier  officiab-s  et  ministros  tiios, 
sicutaccepimns,  cepisti,  eanu|ueexercere  assereris 
ettenere.  Nos  autem  attendenles,  fili,quod  in  hoc 
tu  nialo  inductus  consilio  isla  agis,  non  solum  in 
animaj  tiiae  periculum  et  grave  damanm  meinora- 
ta;  Ecclesiae,  sed  eliain  excnipli  perniciem,  silere 
non  possumns,  nec  debenr.is  omittere,  cjuin  tibi 
\,  ritalis  traniitem,  et  rectitnilinis  semitam  osteu- 
danuis.  Cognosce  igitnr,  et  lirmissime  lene,  quod 
per  intcrdictum  adiiiinislrationis,  vel  su-pensio- 
nem,  seu  ctiam  exci^iinmuiiicalionem  pi;clali  nou 
vacat  Ecdesia  :  et  ideo  ciini  de  jnre  a|terto  ct  ra- 
lione  probala  administratio  uon  vacanti  Ecclesiae 
ad  te  nullatenns  perlinere  noscatur,  consuetudo 
praedicata,  (|uam  babcre  diccris  in  aliquibns,  diiin 
vacant,  Ecclcsiis,  ad  casiis  hujiismodi  et  siiiiiles, 
per  quos  non  vacant  Ecclesiae  indubitanter,  sicut 
etiam  cum  tuis  nunliis  istu  nuperrime  in  Urbe 


tractavimiis ;  Irahi  non  poterit  necdebebit  extendi, 
Sic  ergo  haec  in  fulurum  evita,  el  in  |iracsentiariim 
abeiscessa,  acemeiida  praetcrila,  qiiod  a|ind  Deum 
landcm  acquiras,  iit  sicnt  charissimiis  filius  de 
(levotionead  Ecclesi  im  niatrein  liiam,niorepalrum 
tuoruin  ,  merito  comiiienderis.  Datum  Reate 
IV  id.  Octnliris  anno  iv  ». 

Iii  causa  vero  (lua;  iiiter  Lugdiinensem  ar- 
chiep.  el  regein  civesqueagitabalur,  cum  nondnm 
ea  (iecisa  e>set,  Bonifacius  Narboiiensi  archiepi- 
sco|io,episcopOiEiiuensi,ati|ue  archidiacono  Rho- 
tomagensi,  quos  anno  supcriori  templa  et  sacra 
civibus  restituere  jusserat,  denuntiare  ])raecepit ', 
nt  interdictum  lioc  eliain  anno  noii  teneret.  Prae- 
terea  cum  bona,  quae  Joannes  tit.  S.  Caeciliae  pre- 
sbytercardinalis  in  ])ia  ojicra  coUocanda,  atque  ad 
exlrucniiuin  Paiisiis  ]iaui)eribus  clericis  operam 
theologia?  daturis  CDllegiiim  legaral,  a  tisco  regio 
invasa  essent,  Bonifacius  Joiini  tit.  SS.  Marcellini 
et  Petri  re|ietenili  illa  lioiia,])iovinciam  coinmisit*: 
eaque  de  re  ad  archidiaconum  Narhonensem  et 
Grimerium  Placcntinum  data;  littcrae.  Nec  tanien 
rcgii  admiiiistri  rapaces  manuscontinnere:  extant 
eniin  ea  de  re  Beiiedicti  XI  qnerelae  '.  Detnum  cum 
Pliili|)pus  rex  Ecclesiastica  jura  labefactare  per- 
geret,  ilium  interet  Bonifaciuin  atrocissiiua  dis- 
sidia  concitata  inferius  visuri  sumus. 


'  Ep.  cccxxv  et  cccxxvi. 
1.  1.  li|i,  cur.  LXvi. 


—   ^  Hp.  ccxxxiii.  —   ^  Bened.  XI. 


BONIFACII    VIII    ANNUS    .5.    —    CHRISTI     12  9  9. 


1.  Belliim  inSlculos  arege  Aragonio  illatum 
et  tpsorum  clades.  —  Anuus  a  Virginis  ])artu 
millesimus  ducentesimus  nonagcsinuis  nonus , 
Indictione  duodecima,  [)erduellium  Siculorum 
clade  insigiiis  extitit ;  conflata  enim  ex  Aragoniis 
et  Neaiiolilaiiis  florenlissima  triremium  septua- 
giiita  classe,  de  illis  ])arta  victoria  est  :  qiiamvis 
poslea  viclor  exiguos  admodum  ex  illa  fructiis 
coUegeril.  Quae  aiite^iuam  oratione  cxpliccnuis, 
noiuuiUa  de  Buiiifacii  in  revocando  eo  regno  ad 
Caroli  obsequiiim  studio  praeinittenda.  Cum  itaque 
Ponlifex  Jacobum  Aragoiium  regem  ad  persol- 
venda  socero  [iromissa,  ac  Fridericuui  justo  bello 


ex  arrepla  tyrannide  depellendum  permovisset, 
illi  ad  sustinendos  sumptus  bcllicos  decimas  Ara- 
goiiia3,Valenti;t',Cataloni;p,BaIeariuin,aliarumque 
terrarum,  Sardinia  et  Corsica  excej^tis,  attribuit '. 
Qu;e  vero  jiistae  eausae  ipsum  ad  id  im])ellerent, 
his  verbis  expressit '  :  a  Qiianquam  Apostolicae 
Sedis  circums])ecta  benignitas,  quae  piae  malris 
laudabilem  morein  servans,  in  suis  processibus 
piet;itis  ac  misencordia;  lenimenta  non  dcserit 
(]ii;eve  libi^ntius  ])arcil  quam  punial,  Fiidericum 
et  Siculos  ab  erroris   iuvio  ,  per  quod  praecipiti 

'  Lib.  v.  Ep.  ccviii.  ~  s  Eaj,  up. 


BONIFACII   VIII  ANNUS   5.    —  CHRISTI    I'290. 


244 


passu  lliiiint,  multifarieniiillisfnie  modis  revocare 
sategeril,  et  ad  grcgis  Dominici  caulam  reducere 
paternisalfrctibus  prosequi  ndo  :  ipsi  tamen  animis 
obfirm.itis  ad  maliim,  et  ad  acliis  damnahilcs 
indurato  proposito,  aiires  suas  siirda-  more  aspidis 
obturanles,  ne  matris  voces  revocantis  audircnt, 
non  soliim  illiiis  s.iinbnbus  parere  suasioiiibus 
contempserunt  ;  venim  ctiam  pejnra  prioribiis 
adjicere  non  vcreiilur,  iii  animariim  suanim  pc- 
riculiim  et  fidelium  scandalnm  pliirimnriiiii  ». 
Subdit  pio  se  lciieri  dcsiderio  vindicainke  e  Sarra- 
ccnoriim  lyiannide  Terr.T-Sanctte,  (luam  magno 
religionis  Christiana;  opprobrio  barbari  conlami- 
nant  ;  iicc  tanlo  opcri  vacare  [)Osse,  nisi  prius  Si- 
culorum  perdomila  sit  contumacia  :  intestinis 
enimtum  bellis  vaciiam  Ecclcsiam  viresomnesad 
inslaiirandas  res  Asialicas  conversuram.  Ad  qiioe 
promovenda  consilia  significat  Aragonio,  Valen- 
lino,  Balearico  et  Catalano  clero  sacerdotiorum 
dccimas  J  icobo  rcgi  attribulas  :  qiiaj  litleraj  Ana- 
gnia3  Vll  id.  Jiinii  consignala?  suiit. 

2.  Suscepit  prwterea  Bonifacius  Jacobum  in 
Apostoiicam  clicntelam  ',  proliilmilque,  ne  quis 
Christianns  p'inccps  inlesta  illiiis  terris  signa 
inferrct,  ciim  Siculo  bcllo  implicitus  causam  Ec- 
clesia;  liierctur.  Ad  inciMulendum  vero  ad  rem 
slrenue  conficiendam  mililum  ardorem,  imkil- 
genliariim  prajmiis  eos  omnes  a£fecil ',  qui  Jacobi 
rcgis  elRobcrti  diicisCalabria;  signasequerenlur: 
tum  ut  facilius  Sicuios  proliceret  ad  ofliciuni, 
proposita  veniae  spe,  Guillelmum  designatum 
cpiscopnm  Salcrnitaniim  instrnxit  aiiclorilale  ', 
ut  eos,  (|iii  Iransfiigerent  ad  partes  Ecclesia;,  cen- 
suris  solveret,  adigeretqne  sacramento  Pontificiis 
impcriis  pariluros:  utetiam  militiim  saluti  a^ternac 
consulerelur,  sacris  illiim  in  exercitii  admiiii- 
strandis  pra'fccil,  utque  viros  pielateconspiciiosad 
exhomologeses  excipiendas,  aliaque  ad  divinum 
cultum  spectantiaperagendaadhiberet,  provinciam 
dedit ». 

0  Bonifacins,  elc.  Guillclmo  electo  Salerni- 
tano. 

«  Discretioni  tua>,  de  qua  fiduciam  gerimus 
pleniorem,  deputandi  per  te,  vel  alium,  seu  alios 
viros  idoneos,  sacerdoles  quot,  et  (inoties,  ac  de 
quibus  videris  expcilire  :  el  concedeiidi  illis,  quod 
audire  confessiones  illorum,qui  erunt  in  prosecu- 
tione  praedicti  negotii  contra  rebelles  et  hostes 
pra;dictos,  eis  volenlium  conflleri  ;  et  injungere 


'  Lib.  V.  Ep.  ccvi,  ccvii. 
'  lip.  CXCIII. 


—  -  Ep.  cxcii.  —  3  Ep.  cxc.  — 


ipsis  poenitentiam  salularem,  et  divina  offitia  so- 
lemniler  celebrare,  ac  ministrare  omnia  Eccle- 
sia-tica  sacramciita,  et  tradere  fideliiim  dcfnncto- 
riim  corpiira  Ecclcsiastic^c  siqmlliira!  ,  nccnon 
pio|ionere  proiit  cxpedire  viderint  verbiim  Dei  , 
eliam  si  in  loco  fncrint  interdicto  ;  intenliclis 
taineii  et  (ixcommunicatis  cxcliisis,  prosccntionc 
ipsa  (luranle,  licite  ac  libere  valeant ;  quodqiic 
tn  cadem  facerc  ac  exe(|iii  licite  possis,  concedi- 
mus  plenani  et  liberam  auctoritate  pra^seiilinm 
facnllalcm.  Daf.  Anagnia;  VI  id.  Julii  (Jnnii)  an.v». 

3.  IIa;c  veteri  morc  Bonifacius,  qui  divini 
Numinis  graliam  in  Sicnlos  profecliiris  conciliare 
meditabatiir,  ut  ejus  auxilio  suirnlti,  tectiqne 
prwsidio,  de  hostc  triiimpliarent.  Nec  illiim  spes 
sna;  delnsere  :  cum  enim  Jacobus  ciim  Irircmibus 
trigiiita  Ncapolim  applicuisset,  conjnnctisiiiie  aliis 
Caroli  regis  soceri  ipsiiis,  in  Siciiiam  vcla  fecit  (1). 
Nec  defnit  animis  Fridericiis  ipsins  frater,  ut  im- 
minentis  belli  molem  siistineret :  instructa  enim 
classc,  cui  Fridericiim  Oriam  pracfecit,  in  Jacobum 
fratrem,  qui  in  insulam  excensioncm  facere  para- 
bat,  magna  aiulacia  invectns,  proclinm  conseruit, 
in  (jiio  magna  ciade  atlritns  est,  Rogerii  maxime 
Lauri;p,  qui  J;:cobi  classi  pra;erat,  insigni  virtule 
ac  fclicilale.  Capta  sunt  Siciilorum  sex  millia, 
triremes  viginli  duai  iii  viclorum  potestatem  ve- 
nere  ;  ipsa  etiam  triremis,  in  qiia  Fridericus 
veliebatur,  in  Aragonum  potestatein  cecideral, 
coque  proelio  confecta  res,  Siciliaqiie  recuperata 
videbatur  :  sed  viclum  Aragonii  ex  patriae  amore 
incoliimem  dimiserunt.  IIa;c  pliiribus  Joannes 
Viilaiius  •  ,  Ms  '  vetns  de  rebus  Siciilis,  Pto- 
Ieii)a;us  Lucensis  ',  S.  Anloninus%  Surita  ',  Sum- 
montius',  Fazellus',  et  alii.  Dcin  Jacobus  victori;c 
persequenda;,  atiine  occasioni  debellanda;  Sicilia; 
defiiit,  cum  qui  poterat  ea  clade  constcrnatos 
Siculos  arniis  victricibus  ad  imperium  Ecclesia; 
cogere,  in  Aragoniam  suscejilo  victoriLC  lubore,  ac 
parla  gloria ,  sed  neglecto  fructu  ,  intempeslive 
recessit.  Qua  de  re  postea  graves  (jiierelas  Boni- 
facius  efFiidit  ". 

4.  Belli  SichH  evenlus  prosperi  el  infausti.  — 
Lapsis  ali(|not  diebus  ab  ea  Siculonim  clade,  Bo- 
nifacius  Gerardum  Sabinensem  episcopum  Apo- 
slolica;  Sedis  legatum  ex  sacri  senalus  consilio  in 
Siciliam  decrevit  »  :  summaque  auctorilate,  ut  iu 

'  Jo.  Vill.  1.  viii.  c.  29.  —  5  Ms.  vet.  de  rebus  Sic.  p.  3S.  — 
'  Ploi.  Luc.  in  Annal.  —  '  Anton.  iii.  p.  lit.  xx.  c.  8.  §  5.  — 
5  Snr.  ind.  I.  ii  el  1.  v.  Annal.  c.  3S.  —  6  Summ.  Hisl.  Neap.  I.  iii. 
—  '  fazel.  posl  dec.  I.  ix.  c.  3.  —  «  Lib.  vi.  Ep.  Lxxiv.  — 
9  Lib.  V.  Ep.  cur.  vi. 


(1)  Jacobi  regis  in  Siciliam  appulsus  uno  anno  anticipandns  e-t;  tesle  cnim  anonymo  Siculo  a  .Martcne  vulgato  Anecdot.  lom.  lir, 
Jacobus  ipse  tum  Uoberli  Caiabna!  ducc  rejjis  Caroli  lilio,  ct  Rogerio  de  Lauria  classeiu  in  Sicjliam  iuvcxit  die  xxiv  A-igi.sti,  \i  ladi- 
lionis,  auuo  Mccxci  l,  (|U0  ipso  anno  in  e.mi  leni  cldSiiui  wnpeiULU  facienles  Messanenses  illaiu  dissiparuul,  irlreinibus  se.v  captis,  i|uibuscuiii 
Joaune»  Uogerii  de  Laura  uepos  in  hostium  potestatem  devenit ;  et  ab  his  judiciaria  seutenlia  capite  dauinalus  per.it.  Auuo  vero  seiiuenli, 
nemije  mxxlxlix,  die  iv  Julii  facia  rerum  cnnversio  est;  naii  conserto  picelio  lusignis  de  Siculis  victoria  ab  Aragoniis  relata  est,  quanquam 
Fndericus  lujnsit  incoluii.is,  sive  ab  Arag.miis  dimissus,  sive  f.-licitate  sua  evadeus. 

Deiu  vero  eodem  anno  prcelium  nuvuin  inler  siculos  etPliilipiium  priiici|iem  Tarentinum  Caroli  rcgis  filium,  ac  Fridericuin  cnmnaissum 
die  priuia  Deccmbris  anni  hujus ;  idijue  felix  Friderico  obtigit,  ipso  rrincipe  Pbilippo  caplo.  .Ma.nsi. 


AnN.  —  TOMLS  XXIII.  —  Rayn.  IV. 


31 


BOXIFACII   VIII   AXXUS   5.    —  CHRISTI    1299. 


eos,  (iui  ipsiiis  respiierint  imperia,  censiiras  vi- 
braret  instriixit  ;  ac  pliiribus  prarogativis,  nt 
partes  suas  pr<Tst;iiiliiis  ini|ileret,  ornavit  '.  Non 
lamen  revocavit  Lancinlpliuin  S.Angeii  (liaconuin 
cardinaleni,  sed  ulruiiKjiie  gererido  ilii  nnineri 
conjunxit  *. 

HcTC  inter  qiiid  gesseril  Cirolus  Nenpolitanus 
rex,  cuin  se  a  Jacobo  genero  (iestitiitiiin  cerneret, 
atque  aliunde  fractas  debilitatasque  Siciilorum 
virts  intiieretnr,  indlcant  litterae  Poiitifaia?:  ipsuni 
persequendae  victoriaj  filios  instare  jussisse  :  sed 
cnm  illins  vires  infirmas  ad  coinparandam  armis 
Siciliam  Bonifacius  aiiimo  rcpularet,  iiiliibeniios 
luiicillius  conatus  censnil  iie,  si  proelio  vinceretiir, 
hostem  magis  in  superbiam  efferaret.  Cuinque 
postea  excilis  novis  auxiliis  copias  auxissi-t  Caro- 
lus,  Tarenlinus  princeps  ipsiiis  filius  in  Siciliam 
frajicere  esf  meditatus.  Quo  audifo  consilio,  (um 
Bouifacius  impendentem  illius  principis  cladem 
animadverteref,  Carolo  regi  gravissima  dcdil  ' 
imperia  *,  ut  ipsuin  temerario  con.itu  abduccret. 

a  Cliarissimo  in  Christo  filio  regi  Sicilia; 
illustri. 

0  Subsistentibus  certis  et  rationabilibus  cau- 
sis,  per  quas  dilecti  filii  nobilis  viri  Philippi  priii- 
cipis  Tarentini  nerium  niutilus,  sed  nocivus  in 
Slciliam  censebatur  accessus,  accessum  liujiismodi 
mandavimus  impediri,  et  ipsum  abinde  revocari, 
si  forsan  ivisset.  IJiide  miramur  meiito  el  vaMe 
turbamur,  quod  sicut  accepimiis,  cuin  exsorfio 
armal;e  novs  idem  princeps  se  disposuit,  et  paravit 
ad  transeundum  in  insulam  memoratam  :  an 
tamen  jam  translerit  ignoramns:  sed  imlubitanler 
tenemus,  quod  in  Siciliam  cjus  accessus,  et  mora 
multa  dispendia  parient,  et  ex  hoc  damna  gravia 
subsequentur.  Qua|iropter  celsitmilnem  re-iam 
bortamur  atteine.  per  A|)Ostolica  tibi  scripta  sub 
debito  jurameiiti  fidclltatis,  quo  nobis  et  Ecclesi;e 
Roman;e  teiieris,  dislricte  praccipicndo  maiidaiitcs 
quafenus  mandcs  et  facias  ciim  effectu,  quo  si 
dictus  princeps  nondum  in  Siciliam  eamdein  se 
contulit,  illuc  nullo  niodo  se  confcrat;  et  si  forte 
jam  se  duxerif  confcrendum,  exlude  penilus  ab^^jue 
dilatione  reced.it,  iliiic  nullafcnus  ubsque  no.-tro 
et  dictaG  Sedis  bciicpkicilo  ledilurus.  Ef  ecce  nlhi- 
lominus  veiierabili  fratri  no^tro  aicliicpiscoiio 
Neapolilano  damus  per  alias  noslra  sub  certa  forina 
lltteras  iii  mandalis,  ut  laiii  te,  qiiaiii  eumdcm 
priiiclpcmad  id  persciiteiitiamcxcommuiilcatiunis 
in  persomis,  appellalione  remota,  compellal.  Dat. 
Laterani  IV  iion.  Novembrisanno  v  «.  Dala  parifer 
Neapolifaiio  archlepisco|io  imperia,  ul  Caiolum 
objeclis  censuris  a  suscepto  consllio  abduceret'. 

5.  Nec  ingruenfis  mali  coiijcctura  Bonila^ium 
fefellit  :  cum  euiin  T.ireutinus  |  rinceps  cuni  tri- 
remibus  quadrat;iiita  exposito  iii  Siciliam  excrcitu 
post  nonnulla  fclicifer  gcsfa,dumad  muiiit;e  arcis 


■  *  Lb.  v.  Ep.  VII.  ad  XLvin  el  Ep.  XLix.  —  «  Ep.  li,  —  s  Ep. 
tu.  —  *  Reg.  posl  eanid,  Ep.  —  s  Jbiil. 


obsidionem  iiiciimbeb:it,  a  Friderico  ad  pugnam 
lacessitus,  teiiicre  ad  illam  rueiis,  atque  ex  c^pio 
ciava  dcjcclus,  caplus  est  '  ;  parte  cxercitiis  ex 
Nriipolitaiiis  conflita  non  cousertiscum  hoste  ina- 
nlbiis  ex  iuoelio  se  fuga  subduccnte.  Qiia  re  aiidita 
poste.i  Boiiilaciiis  ardciitlbiis  lifteris  ob  defrectata 
Aposlolica  jussa  Cirolum  Increpuit  -. 

Felicior  Tarenfino  prmci|ie  extltlt  in  bello 
ipsiiis  frater  RobcrfusCalabria?(lux,  qui  plnra  loca 
iminlflssinic,  qu;E  Ms.  vcfiis  de  r^biis  Slculis  enu- 
mcrat,  atqiie  ipsam  Cataniani  ad  dcditionem  pel- 
lexit  ^*  :  cui  curn  Manfredus  e  Maleta  adha-sisset, 
tradidissetijiie  nomiullas  arccs,  tum  ob  Id,  tum  ob 
alia  officia  Sedi  Apostnlicic  exhibiti  iiromcruif  a 
Bonlfacio,  ul  Ciiolum  S  cllire  regem  ad  Manfre- 
doniam  illi  lotilucndam  sollcltaict  '  ac  doiiatio- 
ncm  ab  liiiiocenfio  IV  faclam  confirmarct.  Exhiiisit 
vero  adco  in  siimpflbus  ils  bcllicis  ;erariiim  suum 
Carolus  ,  ut  efiain  coronas.  gemmas  alque  alla 
prctiosa  ornameiita  pro  solvendo  censu  Bonilacio 
tradlderil;  pr.Tlerea  ad  sexdeclm  millia  unciarum 
auri  illi  obstriclus  ^  maneret.  Ut  rcbiis  Siculis 
liiijiisceaiini  lincm  impoii:imus;  ciimarmaCarolus 
ancipifi  successu  tenlassct,  Bonlfacius  fulmen  Ec- 
clesiasflciim  Friilerico  nc  Siculis  infentavit,  et 
pcrcmptorlum  illis  purirical.T!  immaiulalae  Vlr- 
glnis  diem,  uf  ad  dicendam  causam  se  sisleient, 
prasfixit  *. 

6.  Prconcste  in  odittm  Cohimnensium  deljttim, 
ct  nova  civiias  cedificata.  —  Excriiif  etiam  in 
Ciiluinnenses  cieterosque  earum  parllum  severita- 
tein  Ecclesiasticam,  ac  loeiias  alias  incussit,  scri- 
plaqiie  de  iis  .\cta  publica  reiiovavit':  tum  in 
Pra^nestinos,  qni  ab  Romana  Ecclesia  desciverant, 
liromulgavll,  ut  urbem  episcopiili  dignilate  mu- 
risque  cxntani  ef  deletam  aratro  siilcassct,  atque 
allam  condidisset  clvitalis  papalis  nomine,  quam 
episco|i;itu  cardinalitio  pofiluram  dccrevit. 

B  Bonifacins,  etc.  ad  [)cr[iefuam  rei  memo- 
liain. 

0  In  communem  notifiam  fore  credimus  jam 
perciucfiim,  qualltcr  bacfeinis  tenniore,  quo  J.ico- 
bus  de  Columna,  et  Pcfrus  neiios  l|)Sius,  diiduin 
Romanaa  Ecclesia;  cardiuales,  in  reiirobum  sensum 
(lati,  e(rectii|ue  scliisniatici,  coiitra  nos  ef  eanidein 
Ecclesiam  rebeilionis  s|iiritum  assunipseruui; 
Pramestma  civitas,  sequens  ingratlludinis  vitiura, 
et  beneficiii  griuidia  lioiion  sque  miillijilices,  qiiae 
sibi  aiitcactis  teniporibus  ejiisdcm  Ecclesiae  tribuit 
nuinlficeiitia  liberalis,  et  per  quaB  uberis  exalta- 
tioiiis  incremcnla  susce|)it,  iu  oblivioiiem  dedu- 
cciis,  ef  a  sui  niemoriii  jiroisus  abjicicns ;  nobis 
et  ei<tem  Eiclcsiae  rebellare  |iraesiimpsif,  pnifatis 
adhacrendo  s-cbisinaticis,  cisijue  lavciido  in  crimine 
crimiiioso.  l'io()ter  qiiod  iram  Dei  et  iioslr;im, 
diclaeqiie  Sedis  mdiguationem  contra  se  non  iin- 

»  Surit.  I.  V.  c.  W.  —  '  Lib.  vi.  Ep.  LX.tii.—  s  .Ms.  vet.  p.  29. 
Surit.  mdic,  I.  u  el  I.  v.  Ann.  c.  41.  Faze  I.  poster.  ilecad.  I.  ix. 
c.  3,  —  *  lionif.  1.  V.  Ep.  cDvn.  —  '  Lib.  v.  Ep.  f.LXxvii.  — 
•  Ep.  cur.  Lxvi.  —  'i  Ep.  cur.  lmi,  lviii,  lxvii. 


BOXIFACri  VIII   AXXUS   0, 


CHRISTI    1:299. 


243 


mento  provocavit,  et  excitavit  obiiixius  ad  excr- 
cenilutii  {.'lailiurn  ulliiinis,  ne  tanl.t!  tamqiie  nefa- 
T\x  temerit.ilisi'XCi'.=sus  cederet  aliis  in  exemiiluin. 
El  quanqiiain  praiilictii  civilas  a  ti^nipiire,  cujiis 
non  esl  memoria,  juris  et  proprietalis  omnino 
fuisset  ac  esset  eliain  Ecclesi;e  meinoratte ;  iila 
taniun  pravitalis  conceptffi  nequiliam  non  soluin 
continuans  ,  sed  auirumenlans,  cum  Jacobo  et 
Petro  pr;c(lictis  tunc,  sitiit  pra>miltitur,  schisinatis 
labe  poiiutis,  in  liiijnsmodi  nbiliiime  acsclnsiiKiti; 
teminirio  ansu  persislere  non  expavit.  Unde  ne 
lam  nefandum  et  horrendum  scelus,  et  tam  abo- 
niiiiabile,  tantumqiit'  n,ii;ilium  renianere  contn- 
gat  aliqiiatenus  impiinitiiiii,civitatem  ipsam  omnis 
civilitatis  ,  comniuiiilatis  et  universitatis  jure 
Apustnlica  auctorilate  privamns,  ac  ipsam,  miiros 
seii  moenia,  domos  incohirum  ejus,  ac  monleni, 
et  arcem  qui  siiprr  civitatem  eamdem  et  etiain 
infra  eam  existere  dignoscuntnr,  prnecepimus.  et 
fecimiis  funititiis  demolin,  e(ii>copitii5  cardinala- 
tus  hoiiore,  quem  siib  nomine  Piaene>tini  e(iiscopi 
hactenus  liabuil,  e:mi  oinnino  privantes.  Decerni- 
mus  etiam  auclonlate  i^rjRiiicta,  ut  civitas  eadem 
nequaqiiam  habiteliir  ulteriiis,  uulliisque  in  ea 
incolatum  aul  domicilium  habeat,  vel  quomodo- 
hbel  valeat  obtiiiere  :  [irivando  niliiloniinns  eam 
privilej;iis,  libeitatibus  et  juribus  quibuscum(]ue, 
ipsanique  aratro  subjici  ad  veteris  instar  Carlha-ii- 
nis  Africanae,  ac  salem  in  ea  etiani  fecinuis  et 
mandavinuis  seminari,  ut  nec  rem,  nec  nomen, 
aut  titulum  habeat  civitatis. 

7.  a  Altendentes  quoque  qtiod  a   sanctornm 
patrum  jiia  et  jiroviila  ordiuatione  processit,  ut  in 
piiefita  Rotnana  Ecclesia   sex  semper  exisierent 
eiiifcopi cardinalis;  |iostqunm civitatem  praedictam 
episcojialis  c;irdinalutus  hoiiore  privavinius,  civi- 
tatem  novam,  ut  seiiarius  episcoporum  numerus 
ini|il<atur,  cotislrui  fecimus  pro(iejim  dictEe  civi- 
tatis  Fiajiiestina;  dtslructffi  locum,  quiuii  a|'pL'llari 
volumus     et    pra?cipiinus     civitaiem     papalem  ; 
ipsaiiujue   a  cunctis   lioc  nomine  nnncu[iari.  In 
Ecclisia  vero  B.  Agapili  martyris  (losila  jiixta eam, 
qu;e  quidein  EccU-sia  ante  destiuctionetn  civitatis 
Prceiiestiiiie,  et  privalionem  episco|ialis  dignitatis 
et  cardiiialatus  exlitit  Ecclesia  calhedr;ilis,  orditia- 
mus  erigi  et  coiistrui  altare   in    hotiorem    beali 
Bonifacii,   i|)samque   non   illius,  sed    hi.jusmodi 
novac  civitatis    iiap;ilis  esse  volumus    Ecclesiam 
calhedralem,  eam(|ue  habere  illa  privilegia,  jura, 
actiones ,    et   bona,    pra?latiotiem.   dij;nilatetn   et 
honorem  ,   quaj   habuerat   qnando   erat   Ecclesia 
cathedr^ilisPiajnestiiKe  civit;ilisantedestructiotu-m 
ipsius  teuijjore  nustro  factani :  statuetiles  ut  civitas 
papalis  |)rcBilicta  sub  sui  expressione  nomiDis  epi- 
sco|iuni  lial)e;it  cardinalem,  qni  se  civit;itis  (lap^ilis 
episcopum  nomiiiLt,et  ab  aliis  hujusmodi  nomitie 
similiter  a()(iellettir  :  quodque  cardinalis  episco- 
piis,  qiii  hujusmodi  prserit  civitati  papali,  habeat 


tam  in  Romana,  quam  aliisEcclesiis  quibu?cumque 
omnia  bona  el  jura,  privilegia,  dignitates  ac  ho- 
iiores,  qua?  haclenus  Pneiiestina  Ecclesia  et  epi- 
scopi  canlinales,  qui  ejus  (irffifuerunt  rcgimini, 
obtinebaiit  aote  destruclionem  (irajinissam.  NuUi 
eriro  etc.  D:if.  Anngniae  id.  Jiinii  an.  v  d.  Pnefecit 
nova,'  illi  Ecclesi;e  Tlieilericum  tit.  S.  Cnuis  iu 
Hienisalem  presbyteriim  cardinaiein,  mnltisijue 
(iraGrogalivis  cives  ornavit,  quas  pendendarum 
vijziiiii  qiiinqiie  librarum  Parisiensium ,  censu 
clienlelir  nomine  im()osito,  sanxit. 

8.  JooTtnes  a  Ceccano  Campaniam  el  Mariti- 
mam  infestut.  —  Quamvis  jam  deleli  Colum- 
neiise*,  Pranesteqiie  excisum  esset,  non  taineii 
ditio  PontiDcia  tumultibus  vacavit.  Joannes  eniiii 
de  Ceccano,  tjii,  ipsis  adbiserat  ,  graviores  iii 
Cam[)ania  et  Mariliina  seditiones  in  Pontificeiti 
concitavil.  Fuerat  saepe  Annibaldorum  familia, 
e  qua  Joannes  oriundus  erat,  Ecclesiae  parlibus 
iufensa  :  siib  Clemeute  eniin  Quarlo  conlra  Caro- 
lum  pro  Conradino  steterat,  pro  quo  facinore  a 
Cleuiente  damnati  exilio,  bonis  muktali,  serviluli 
ex|i0?ili,  poslerique  sacerdutioruin  obtmendoruni 
jure  detiirbali  :  sed  cum  eae  poBUGe  in  ipsos  exer- 
citae  non  fuissent,  Joannes  Aunibaldi  Glius,  turgi- 
dus  animis,  Cam[)aniani  et  Marilimam  invadere 
est  ineditatus  :  ac  Terracinensibus  sub  Nicoiao  IV 
in  artna  et  seditiones  versis,  Joannes  Annibaldus, 
urbis  ingreSHi  a  Ponlifice  (irotiibiliis.  eam  armis 
0(ipres?it,  morluoque  Niculao  IV,  iu  Brunfoitein 
Campaniae  et  M.iritim£e  (ircesidem  rebellavit , 
instnictisque  insidiis.  diim  Carolum  regem  L'nga- 
riae  ad  Sedem  Apostulicam  euiitem  seiiuebalur, 
cepit;  septemque  Pipernates  captos  ex  arboribus 
latiueo  suspetifos  piaefocavit.  Demuni  Friderico 
tyranno  SiciliaB  conlra  Carulum  II  favit,  et  Colum- 
nensibus,  quamvis  in  eorum  fautores  ut  in  schi- 
smalicos  pcenae  propositae  essenl,  se  conjunxit; 
utque  tot  [irapterita  mala  novis  ciimularet,  Cam- 
paniam  et  Mar;timam,  arrepta  occasione,  turbavit. 
Iii  illum  ergo  B  nifacius  justa  iracundia  concita- 
tus,  ejus  bona  PoutiQcio  fisco  addixit,  subditos 
sacramenti  religione  absolvit,  testandi  jure  priva- 
vit,  sacrae  fidei  censores  in  eum  qucestiunem  exer- 
cere  jtissit  :  denique  (ilurium  aliaruin  poeniruni 
lerrorem  iiicussit. 

9.  Regem  Dania  a  censura  solcit ,  super 
impedimento  dispensat,  contra  Barbaros  tuetur 
Bonifactus.  —  Justiti;e  etiaiu  zelo  Bonifacius , 
cum  Joannes  Hannoniaj  comes  Erici  Dania}  regis 
oratores,  iler  ad  Sedem  Apostolicam  aggressos, 
tradidisset  vinculis,  crudelitenjue  affecisset;  dedit 
illi  ac  Philipiia;  nxori  ini|)eria,  ul  illataui  eideni 
Sedi  ac  regi  Danornm  injuriam  sarciret. 

Cum  iu  regis  Daiiiaj  res  oratio  noslra  incur- 
rerit,  iion  (iraeterimus,  poeuituisse  Ericuin  re- 
gem  (1)  el  Chnstophorum  illius  fratrem  patrati 
sceleris  in  Luiidensem  arcbiepiscopum  injuria  in 


(1)  Si  vcra  tndont  veteres  illi  Danoram  ctironologi  a  Ludwig  Reliq.  loin.  ix  volgali,  oralores  illi  quos  Enricus  Romam  sblegaril,  ipsi 


244 


BONIFACII  YIII  ANXUS   5.   —  CHRISTI    1209. 


viiicula  abduclum  ,  ac  flagilasse  ,  ut  censuris 
Ecclesiasticis,  quibus  fueranl  irrelili,  solverentur; 
tauujue  iiroviiicir.ni '  a  Pontilice  iin|iosiliini  Ysaino 
Aposloiiiai  Seiiis  iiunlio,  ut  ijisos  lideliuui  com- 
muuioni  restitueret. 

0  Itilecto  fllio  Ysarno  archipresbytero  Carcas- 
sonensi  caiipcllauo  nostro. 

«  Kuper  ex  parte  magnifici  iirincipis  Erici 
rcgis  Daciaj  illustris  luil  nohis  huniiliter  suppli- 
catuni,  ut  cuin  ijise,  ac  nobilis  vir  Clirisluphorus 
irater  ejus,  et  nonnulh  alii  eorum  in  liac  parte 
coiiiplices  et  sequaces,  pro  eoquod  idem  rex  per 
se,  vlI  aliuni,  slu  alios,  et  pra^dicti  Chrislophorus 
et  alii  archiepiscopuin  Lundeusem  dudum  capere 
ac  deliiiere  caplivum  ausu  sacrilego  piKsumpse- 
runt,  excomiininicatioiiis  vinculo  sinl  ad^tricti,  et 
lerra;  ipsorum  regis  el  fratris  Ecclesiaslico  subja- 
ceant  interdicto;  nonnulliquoqueclerici  lerraruiii 
earuindeiii,  jiro  eo  tiuod  interdictum  hujusmodi 
iion  servai  uut ,  diviiia  oflicia  celehrando  ,  vel 
immiscendo  se  ipsis,  irregularitalis  maculam 
incurrisse  noscaiUur,  providere  ijisis  superiisde 
henignitate  Apo^lulica  niisericorditer  dignareuiur. 
Nos  igilur  de  ipsorum  conversione  la}tati,volentes 
eis  misericordiai  januain  aperire  favorabiliter, 
quia  de  te  ,  quem  ad  dictum  regein  et  parles 
illas  pro  iis  ct  aliis  negoliis  duximus  destinan- 
dum,  specialem  in  Domino  fiduciam  ohtineuuis, 
discrelioui  lu;c  ahsuhendi  hac  vice  aucloiitale 
uostra  juxta  foruiam  Ecclesiaj  ab  excommuuica- 
tioue  pra:dicla  eosdeui  regem,  el  fratrem,  ac  alios 
excoininunicalos  pradictos ,  cuui  ab  eis  fueiis 
huiiiililer  requisitus,  impensa  prius  per  ipsos 
saUsfjctioue  jiasso  injuriani  competenti ;  neciiou 
el  inlerdicluui  luijusuiodi  relaxandi ;  dispeusaiidi 
quoque  cuui  iiregularibus  meiiioralis  super  iire- 
gularilate  pra.lala,  injuncla  tis  oninihus  pOBuiton- 
tia  salulari,  prout  secundum  Deuni  aniinarum 
buaruui  saluli  videris  exiiedire,  liheram  concedi- 
mus  auctorilate  lua-seiitiuin  faculUilem.Dal.  Lale- 
jani  IV  kal.  Aprilis  aiiiiovj).  Instruxil  etiam  ea 
Ysaruuin  aucluritate  Donifacius,  '  ut  ceiisuris  eos 
ouuies,  qui  iiacem  iu  Dania  disturhareut,  defigtre 
l)0sset. 

10.  ServandLVveio  iniisregionibuspacis  sludio 
l*onlilex  iiiatiimonium  regis  iu  \etito  giadu  cun- 
traclum  firuuim  essejussit,  cuiu  si  dissolveretur, 
gravissimoruiu  cuiu  Suecis  hellorum  periculum 
impeudeiet. 

a  Dilecto  filio  Vsarno  archipresbytero  Carcas- 
soneusi  cappellano  uostro. 

u  Licelmalriiiioiiii  contraclum  in  quartocon- 

>  Eji.  CLvi!.  Crau'z.  DjDiu;  I.  vii.  c.  23.  —  2  Eii.  CLVUi. 


sangiiinitatis  vel  affinitatis  gradu  sacri  canones 
inteidicant,  coiisiievit  tauieii  interilum  Sedes  Apo- 
stiilJca  super  hoc  devotoiuin,  ct  inaxinie  peisona- 
ruiii  suhlimiuui  iiiducta  precibus  dispensare.  Pe- 
titio  quidein  Erici  illustris  regis  Dacia;  nobis 
exhibita  contiiiebat,  quod  cuin  olim  fiost  luorlem 
clarrc  uiemoria;  Erici  regis  DacicC  patris  sui,  per 
poteiitiain  et  inaliliaiii  iiiiiuicorum  ejus  regnum 
oppressum  foret  multipliciter  et  coUapsum,  rex 
pro  tnitione  ac  defensione  sua  et  dicti  regni  cha- 
rissima  iu  Christo  filia  Ingeburgh  sorore  chaiissimi 
in  Chrislo  lilii  nuslri  Birgeri  regisSneciGeilluslris, 
de  cujus  piffsidio  propter  huc  pliirimum  tonfide- 
bat,  inatrimonium  per  verba  de  prcEseuti  con- 
traxit,  ac  etiam  consummavit,  et  jam  per  plures 
annos  cohahita\it  tidtui.  Verum  cimi  ipse  Ericus 
ac  tiicta  Ingeburgh  quarlo  toiisaiigiiiiiitatis  gradu 
ad  iiivicem  se  contingat,  et  ex  eoruui  separatione, 
si  fieret,  maxima  seandala,  odia  et  guerrie  pos- 
seiit  de  facili  exoriri ;  fuit  nubis  pro  parle  (ipso- 
runi)  liumiliter  supplicatum,  ut  pnividere  ipsis 
super  huc  de  dispensatiouis  gratia  misericorditer 
dignaremur. 

«  Cum  igitur  te  ad  dictnm  regem  Daciae  ac 
ad  partes  illas  |)ro  certis  negotiis  tiuxtTimus  des- 
tinanduin,  discrelioni  tua;,  de  qua  fiduciam  geri- 
inus  iu  Domino  pleiiiorem,  dispeusandi  auctoritate 
uostra  cum  eisdeiii  Erico  rtge  et  Ingeburgh, 
postquam  itiem  rtx  Ericus  ab  excomnumicationis 
seutentia,  qua  propter  captionem  et  detentionem 
venerabilis  fratris  nostri  L  archie[Mscopi  Lundea- 
sis  per  tum  vel  officiales  suos  factas  uoscitur 
alligatus,  juxta  commissioiieiii  per  alias  nostras 
lilteras  tiLi  factam  per  te  rite  fuerit  absolutus,  ut 
iu  hujusinotli  matrimonio  licile  remauere  valeant, 
proleiu  etiam  susceplaiu,  vel  suscipieudam  ex  eis 
ex  malrimonio  supradicto  uuutiandi  legitimain, 
iuipedimento  consaiiguinitatis  hujusmodi  non  oh- 
stanle  ;  pleiiain  et  liheraiii  coucedimusaucturitate 
prffiseuliuui  lacultattiu.  Dat.  Lateraui  XV  kal. 
Aprilis  an.  v  ». 

Auxit  '  etiam  legatum  ea  potestate  ad  Erici 
regis  gratiam,  ut  postquaiii  ipsum  pioruni  con- 
soitio  aggregassel,  eidem  perinitteret,  ut  in  locis 
iiiteidiclis  sacroriim  usu  iliviuam  rem  coraiu  se 
per.igendam  curaret :  «  Lihere,  iuqiiil,  sihi  auclo- 
ritate  uostra  valeas  indulgere,  quod  quoties  eum 
pervenire  coutigerit  ad  luca  Ecclesiastico  suppo- 
sita  iiileidicto,  possit  ^ibi  et  lamiliLE  sucC  et  aliis 
couiitaiitihus  eos  ,  januis  clausis,  iuterdiclis  et 
fxcommunicatis  exclusis,  suhiiiissa  voce,  iu  cap- 
liella  sua  per  ca(i|iellaiiuiu  pio[iriuiu  facere  divina 

'  £[>.  LXll. 


fuerunt  Joannes  Grand  Lundensis  arcliicpisc.  el  Isarnus  Apnslolicus  per  ea  ivgm  dudUus.  .Vtitiunl  vero  anonymi  illi,  ab  iisdem  oratoribus 
ex  Lrbe  redeuntibus  tjluui  leguum  subjectum  fuisse  iuterdiclo,  quod  dur.ivU  annis  iv  et  hebdomadi>  x  ;  cessuvit  enim,  iisdeni  adiiotautibus 
anno  siccciii  iu  CtEua  Domi;ii.  Au  tauien  vera  ab  illis  Iradjntur,  suspnor:  naui  iuterdictnm  ilud  latum  mense  Februario  bu,u-  anni  scri- 
ploies  illi  anirinanl;  cur  iijitiir  eoJ,'iu  auuo,  meuse  Marlio.  l'oulifei  dats  aU  Isarnum  litieris  mani.at  illi  ut  resipiacen  eui  Heuiicum  cum 
Ecclesia  reconciliet  ■?  Qua;  er|:o  de  interdiclo  lioc  anno  lato  ab  anoaymis  illis  iraduutur,  vel  ad  superiores  anuos  refereuda  suul;  vel 
mendum  irrepsit  in  cbronologiain  illorum,  quoad  uiensom  la;i  iulcidicli.  Scribebaut  illi  luedio  sequeuti  sa;culo;  adeoque  Cranlzio  longe 
autiquiores  sunt.  Mansi. 


BONIFACir   Vin   ANNUS   5.    —  CIIRISTI    1299. 


243 


officia  celubrari;  dummodo  ipsi  causani  non  de- 
deriiil  iiiterdicto,  nec  id  conlinj,';\t  ds  per  Sedem 
A|iosl(  licain  fiiecialiter  interiliii;  iibeiani  conce- 
dinius  anctorit.ite  pra?sentiuin  ticiilt.ili  in.  Uat. 
Laterani  id.  Martii  annoVB.  PLTniisit  etiam  le- 
galo.  nti  ngi  ad  alendam  pietateiii  eaiii  faciilla- 
lem  coiicfderet,  ut  ante  siHyontein  luceiii  diviiia 
a  suo  cappellano  celebrari  juberut;  veruiii  ea 
lege,  qiiaiii  mcx  subjecit  :  o  Proviso  tameii,  ut 
rex  parce  liDJusmudi  coiicissiuiie  utalur,  iinia 
cum  in  altaris  ofticio  iiiimoletur  iiusler  Uiiniiiius 
Dei  Filiiis  Jesns  Cliristiis,  t|u:  coiidilor  est  lucis 
ffiterna}  cingruit  iilud  iioii  iu  nuLlis  tciiebris  fieri, 
sed  in  luce.  Uat.  Laterani  id.  Martii  aMiio  v  ».  .\-j:d 
de  bac  legatione  Craiitziiis,  et  tradit  vocatuin  ad 
Luiuieusem  arcliie|iiscopatiiin  regio  >tiidiu  Ysar- 
num  poslea  ab  ea  Ecclesia  (|uain  vitio  erat  couse- 
cutus,  ad  Saleriiitanam  traductum  '. 

H.  Infestaiilibus  per  ea  tempora  infidelilius 
CbristianosEstoniae,  qui  Dania)  regi  erant  obnoxii, 
et  BunifaciusRigeiisi  arcliiepiscopo,  etTiiartiacensi 
Ossiliensique  e(iiscopis  proviiiciam  injunxit-,  iil 
Danis  contra  Barbaros  piignaturis  operam  oiunein 
ac  studiiim  explicareut,  nee  religioiiem  Cbrislia- 
nam  labefactari  iii  lis  regioiiibiis  paterentnr. 

a  Vener.bilibus  fratiibus  Rigeiisi  arcbiepi- 
scopo,  et  Tliarbaceiisi  et  Ossiliensi  episcopis. 

«  Paganorum  liorrenda  perQdia,  statui  Cliri- 
sliaiicE  religionis  infesta,  fidelium  avida  tiirbare 
quietem,  coiitra  magnificum  priiicipem  Ericum 
regem  illustrem  Dacia;  ac  vassallos  ejiis  in  terra 
Estonia;  frequenter,  sicul  acce|)imus,  aiisibus  con- 
tuii  eliosis  insiirgit,  ipsos  impiignare  praisumens, 
et  satagens  exterminare  vassallos,  ut  pereoruin- 
dem  potentiain  pagiuiorum  super  terram ,  (|uod 
absit,  nefariis  conatibus  dilaletnr. Quanlum  aulem 
detestabile  ac  perniciosum  existeret,  quantumve 
Cliristicolis,  et  maxiine  vut)is  et  aliis  illarum  par- 
tiuiii  iii  dispeiidiiim  et  upprolirium  rednnilarel, 
si,  quod  averlal  Altissimus,  pagaiii  piiEdicti  prae- 
valerent  ibidem,  et  iniiat;e  nequititu  vcneiia  diff  in- 
dereiit,  circuiiispectiu  veslra  negleclui  iiun  debel 
exponere;  sed  sic  considerare  prudenter,  i|uod 
zelus  amoris  Domini,  et  coltus  fidci  Cliristiaiue  in 
vestris  fervcnter  insidere  (iravordiis  diiinoscantur. 

« Quare  fraternit:item  vestram  rogamus  et 
obsecramus  in  Domino,  per  Apostolica  vobis 
scripta  districte  pra^cipieiido  niandantes,  ciuateiius 
efficacibus  sludiis.  ac  viis  et  modis,  de  quibiis 
expedire  videritis,  bujusniodi  pagaiiorum  nefandis 
conatit)us  obviantes,  prsfatis  vassallis  ejiisdcm 
regis  Dacia;  pro  defensione  dict;E  terraj  Estoiiia;, 
ac  dilalatione  fidei  memorata;  in  eis  sic  prudenter, 
sic  efficaciter  assist;itis,  quod  per  studia  vestra 
fides  et  religio  Cliristianae  babe;int  inibi,  diviiii 
auxilii  potentia  suflragaiite,  triiiiijidiuni,  vosijue 
per  hoc  retributionis  a-lernae  pra-mium,  et  Iiudis 
bumana;  pra;conium,  consequi  plenius  valeatis,  et 


constituatis  regem  ipsum  processu  temporis  in 
no>tris  beneplacitis  debilorein.  Daluin  Laterani 
XV  kidenl.  Aiirilis,  ;;nuo  vo. 

1-2.  Uitgarice  iiiftUx  statiis,  cnjiis  regni  suc- 
cessiuiii  consulit  Botnfucius. —  Intuleranl  eliam 
iiili.ieles  Uiigaria;  aliucissimas  clades,  ac  floren- 
tissiinuiii  oliin  reguum  iii  suritudineni  redegeraiit : 
cujiis  funestuin  slatum  ita  Ponlifex  in  lilteris  ad 
Giegoriuiii  Slrigoiiieiiseiii  arcUiepiscopiim  desi- 
giialuin,  quibus  ;ideptim  ei  di;;nitateni  asserit, 
jubetque  tot  taiitis(|uc  malis  inedendis  incumbere, 
ila  describit'  :  Prob  dulur!  Uiim  in  pra;seiitiarun3 
regiium  ipsum  (iiiminim  Uiigaria) ,  respicimus, 
et  niiserabileiii  statum  ejus  et  quaiitum  a  priori 
felici  statu  defiuxil,  et  a  slatu  cecidil  glorioso, 
diligeiitius  iiilueinur,  forniidamus  nierito,  et  valde 
tiuieinus,  ne  regnuiii  ipsuiii  temporaliter  iii  magna 
dispeiidia,  et  spiritualiter  iii  iiiagna  pericula  dila- 
batur  :  quibiis  nisi  dextera  Doiiiini  f.iciente  virlu- 
tem,  et  per  Ajioslolica;  Sedis  pruvideuliam  obvie- 
tiir,  regiium  idem  vix  adjiciet  ut  resurgal.  Est 
namqne  circuiiid.itum  scliismalicis,  ba'ieticis,  et 
pagaiiis,  ;ic  eoruiii  iiicuisibusfreijuenter  iiivjsum: 
numt^rositas  pupiilurum  in  ipso  i|uodaiiimodo  ad 
pusillum  gregein  redacta :  sedeiit  quasi  sola  io  eo 
uonnull;i!  civitates  et  loca.tiuie  oliin  [lopulis  erant 
plena,  pliiribus  iiitcieinplis,  et  iiiullis  iii  ca[)lio- 
num  deductis.  Ha;c  duni  niente  revuhimus,  el 
oculis  magiue  cuiiipas>iuiiis  as()iciiiius,  iiiuveinur 
ad  lacrymas,  ad  qua;renda  reinedia  stimulamur, 
el  surgere  cogimur  ad  provideiidum,  quod  siepe- 
dit.'luiii  regnuiii  habeat  bunuiii  sl;ituiii;  maxiine 
ut  iu  fide  Calbulicu,  el  Apo>tuliCiB  Seilis  reveriiitia 
perseveret,  etc.  Dat.  Liler.  V  kal.  Febr.  an.  vb. 

13.  Ad  cuiijungeiulas  adversus  rel  gioiiis  ho- 
sles  iii  Uiigaria  Cliiistiaiioium  vires  confirman- 
dasque  Bonifacius,  cuni  alii  Carulnin  Ladislai 
postremi  regis  e  sorore  adliuc  su|i(ivtite  |iroiiepo- 
tein,  alii  .\ndre;iiii  Venetiim  rLnioliorem  gradu 
ad  solium  vocarent,  eam  iniit  coiicunlia;  ralio/iem, 
iit  Carolum  regein  liabiiulmn  tensuerit  * ;  Andrea; 
vero  regiii  Ungarici  adiniiiistrationem  coiilirma- 
nl  ^  :  quod  facile  ex  litteris  i|)sius  colligitur,  cum 
iii  iis  ati  Carolum  regis  Ungariae  iiomine  exornet, 
Aiitlream  veio  iion  regeiii  ap|iellet,  sed  addat  hxx 
verba  :  Qui  rex  [/"{/arite  iiominatur,  atque  a 
proceribus  Uugaris  iUius  imperia  iii  regiio  admi- 
iiislrando  exci()i  jusserit,  incussis  ctiam  iis  cen- 
suris,  si  Andre;e  [larere  detrectassent.  Quas  cum 
Jo;iniies  comesC;istri-Fcrrei  contraxisset,  posceret- 
que  veiiiam,  Poutilex  Gregono  Strigoniensi  partes 
dedil,  ut  illiim  ceiisiiris  liberaret  *. 

a  Electo  Slrigoiiieiisi. 

a  Poriecta  nobis  e\  [larte  nobilis  viri  Joannis 
comitis  Ffrrei-Cistri  Jaurieiisis  diuecesis,  nali 
(luondain  Heiirici  baiii  de  Ungaria  [letitio  contine- 
bat,  quod  cum  ipse  olim  venerabili  fratri  nostro 
Joanni  Auximano  tunc  episcopo  elin  [lartibus  illis 


'  Cranlz.  Uan.  I.  vii.  c.  25.  —  ^  Lib.  v.  lip.  clxiv. 


'  Ep.  sxxvii,  —  »  Ep.  Lxv.  —  '  Ep.  xcii.  —  *  Ibid. 


246 


BOXIFACII   VIII  ANNUS   5,   —  CimiSTl   1209. 


Apostolicae  Sodis  tmnlio,  fiilem  et  devolioiiem 
sancla'  Roiiianae  Ecclesiac  debilani  observare  cum 
reverciilia  proiiiisisscl ;  ita  (|U0(i  niilli  tanqiiam 
regi  lliigari;c  pareret,  aut  iiitenderet.  seu  oLediret 
iiisi  dcstiiiato  seu  approbatoa  Sede  praedicta  ;  quia 
lainen  (diedienliam  et  revfrentiam  Aiidreae,  (lui 
rex  Uugariae  iiomiiiatiir,  ignorans  ip<ius  regimen 
per  Sedem  approbalum  eamdem,  noluil  exliibere, 
lain  idem  nol)ilis  vir,  (iiinm  sui  complices  et  fau- 
loies  per  bonie  memoridc  L.  arcbicpiscopum  Slri- 
;,'oniensem ,  et  Tauriensem  et  Wesprimiensem 
episcopos  ,  ac  alios  suos  siitrr.igmeos  fueruut 
aucloritate  ordinaria  excomiiiuiiicalioiiis  senteiilia 
innodati :  qiiare  ex  parte  ipsius  nobilis  fuit  nobis 
liuiiiililer  siipplicaliim,  ut  sibi,  et  eisdem  compli- 
cilius  et  fautorihiis  de  aljsnlulionis  ben.ficio  |iro- 
videri  iiiisericordiler  faceremiis.  No-;  igitur,  ipso- 
riim  siipidicationibiis  inclinali,  discretioni  tuae  per 
A|Hislolica  scripla  maiidamiis,  qiialenns,  si  est  ita, 
per  te  vel  per  aliiim  pr;efatos  nobiles,  complices, 
et  fautorcs  a  dicla  excomimiuicationissenteiitia  ad 
cautrlam  jiixla  Ecclesia;  formam  absolvas,  injiin- 
geiis  eorum  ciiilibid,  (|iiod  pro  ipsoruiii  salnle  tua 
discretio  eis  vidi-rit  iiijungeiidum.  Dat.  Lateram 
IV  id.  Martii  anno  v  ». 

Excitum  al)  Ungaris  Carolum,  con-;entit  Bon- 
fliiins ',  (iiioriim  i^rincipes  ail  Joannem  et  Hciiri- 
cum  banos  fuisse,  quos  perperam  conjuratos  in 
Andream  vocat,  a(ldil(|iie  fla^itaiitibus  iis  a  Poiiti- 
fice  Carolum  regem,  in  cardinalium  con?islorio 
Ungaricam  coronam  illi  adjiidicatam,  bujusque 
(lecreli  auctorilale  ijisum  rcgni  possessioiiem 
iniisse  :  «  A  Boiiifacio,  in(|iiit,  Poiililice  maximo 
Carolum  pueriim  per  legalos  exposcuiit,  Pmitilex 
non  soliim  procerum  elllagitatioiie,  sed  iiisligaiite 
Siciliiu  rege,  (lui  lia,'redi(ariojure  per  lilium  ad  se 
regiium  pertiiiere  arbitrabaliir,  in  medio  senatu 
Carolum  Caroii  Sicilue  regis  filium,  vix  annum 
adliuc  natuiii  undecimiim,  l'aiHioiiibus  miltendum 
esse  censuil  :  atqiie  super  liac  re  gravissimum 
.\postolici  senatiis  coiisullum  ficlum  est,  cujus 
aucloritate  Carolus  anno  saliilis  ducentesimo  no- 
nagesimo  nouo  supra  millesimum,  vivente  adliuc 
Aiidrea  rege,  in  Ungariam  venit  ».  Erepto  deiii  e 
vivis  Aiidrea,  maximcC  de  regno  Ungarico  con- 
lenlioiies  exarsere,  cuin  tinitimi  priucipes  illiid 
exambirenl :  qiia  de  re  inferius,  Nunc  ad  lurbas 
Scoticas  sermonem  traducamns. 

14.  Rerjiium  Scotia'  A/iostolic(e  Sedi  vincVcat 
BnnifaciHS,  obsislenle  Ednardo  rege  Ang/iie.  — 
Movebat  in  Scotiam  maguo  armorum  terroie 
Eduardus,  ut  illiid  regiiuiii,  quod  Angli:e  stipeii- 
diariiim  coiiteiidebat ,  suas  dilioiii  siibjiceret : 
captisque  nonnuUis  opidis,  viros  qiiosdaiii  Eccle- 
siaslicos  iii  carceiem  compegerat,  quorum  ali(|ui 
ex  iiicomiiiodis,  qiue  erant  passi,  lucem  leliqiie- 
ranl.  Qute  res  ubi  ad  Boiiilacium  pervenil,  mov 
tiiciidi  jiiiis  Poiitiiici:,  (|iiud  Si^des  Apostulica  iii 


Scotiam  oblinet,  ciipidiis.  Eduardo  prolixioribus 
litteris  ostendil',  Scotiam  AnglifP  nullo  modo 
sli|ieniliariaiii  csse  :  ac  si  alii|iii  priiicipes,  i|uibus 
rcgiii  erat  cuiiimissa  ciistoilia,  alii|iiid  Scntije  liber- 
tati  contrarium  tentassent,ea  ut  vi  et  iiiclii,(|iii  in 
coiist.nitem  caderet,  exlorla  peiiitusconvellendaac 
labefactanda  esse. 

B  Eduardo  regi  Anglim  illuslri. 

«  Sciiiiiis,  fili,  el  loiigi  jam  temporis  spatio 
luagislra  iius  reium  experientia  dociiit,  qualiler 
erga  Komanam  malrein  Ecclesiam,  (|uae  le  gerilin 
visceiibus  cliaiilalis,  regi;e  devotionis  affeclusexu- 
bcrat,  revereiiliae  zelus  viget;  quodqne  priiUiptus, 
(l  Sedis  ejus  votis  obtem[ieraus,  beiicplacitis 
ac(]iiicscis  :  quainobrcm  firmam  spem  geriinus, 
pleiiaiMqiie  fiiliiciam  obtmcmus,  qiiod  regalis  su- 
bliuiitus  verba  iiostra  benigne  recipiat,  diligeiiler 
iiilclligal,  cflicaciter  proseqiiatur.  Saiie  ad  cclsitu- 
dineiii  rcgiam  pcrvenisse,  et  in  tu;e  libro  memo- 
ri;e  iiequaquain  ambigimiis  cuntineri,  qiialiler  ab 
anti(|uis  temporibiis  rcgiiiim  Scoli;e  pleno  jure 
pcitiiiiiil,  et  ailbiic  perliiiere  digiiosciturad  Eccle- 
siam su|iiadictaiii,  quodqiie  illuil,  sicul  accepimiis, 
|iiogciiituribus  tuis  regiii  Augli*  regibus  sive  tibi 
teuilale  non  extilit  necexislit ;  qiialiteretiamclarEe 
iiiemoria;  Hcnricus  rex  Aiigli;e  pater  tuiistempore 
(liscordi;e  sive  giierraB  iuter  ipsum  et  quoiidam 
Simonem  de  Montefurti  suosque  fautores  ac  com- 
plices  susiilal;e  a  recolendae  nieiiiori;e  Alexainlro 
cjusdem  Sculite  rege,  ac  ipsius  Hcnrici  genero 
aiiMliiiui  sibi  pcliil  exliiberi  :  et  ne  bujusmodi 
aiixiliuiii  jure  cujiislibel  suiijcclionis,  aiit  debiti 
pclitiim  seii  pi;estitiim  iiolaretiir;  praefalus  Heiiri- 
ciis  ( iilcm  r.  gi  Scidiic  suas  p;>teiiles  diixit  litteras 
cuiiccdeiubis,  per  eas  firmiter  recugiioscens  [irae- 
dicluiii  duiiit.  xal  de  gralia  S|ieci;ili. 

«  Praterea  ciiiii  successu  lemporis  praefati 
regis  Scolirc  tui  sororii,  tunc  vivciilis,  iii  tuiE  coro- 
ii;itioiiis  solemiiiis  liabere  prteseiitiimi  alleclares, 
sibi  pcrtiias  patentescavere  litterascuravisti,  quod 
in  ipsis  sulemniis  ejus  babere  praeseiitiam  non  ex 
debito,  scd  lantum  de  gra  ia  iulemlcbas.  Et  cum 
eliaiii  rex  ipse  pro  Tyiidaliae  ac  de  Peyiierre  terris 
in  regno  Angli;e  posilis,  se  ad  luam  pra'sentiain 
personaliter  coiitulissel,  tibi  fidelitatem  solitam 
impensiiriis,  idcm  in  pr;estalione  flilelil.itis  linjus- 
iiiudi,  niullis  tunc  praisentibus,  vivae  vocis  oraculo 
publice  (leclaravit,  quod  pro  terris  eisdcm  sitis 
t;uitum  in  Anglia  noii  ut  rex  Scoti;c,  neque  pro 
Scotiae  regiio  lidelilatem  exliibebal  eanulcm  ;  quin- 
inio  palaiii  extitit  proteslatus ,  qiiod  pro  regno 
ipsu  tibi  tiilclil;iteiii  piicslare,  sen  f.icere  aliqiiate- 
iius  uuii  (icbebat,  iitjiote  tibi  peiutus  non  subjecto  : 
tuqucsicoblatam  fidelitatem  bujusinodi  admisisti. 

15.  «A  lua  (|Uoque  credilur  noii  excidisse  me- 
moria,  qualiler  eodeiii  rege  Scoti;e  siiblato  de 
inedio,  quoiidam  Margarita  puella  nepte  tua,  tunc 
minoris  aetatis  liairedesibi  relicta,  non  ad  te,  velut 


1  Uouif.  dcc.  11.  I.  u. 


'  Lib.  V.  lip.  cuxLvi. 


BONIFACir   Vlll   ANNUS   5.    —   CHRISTI    1299. 


247 


ad  (lotniniim  repni  pervenil  ciistoilia  incinorati, 
sed  certi  cju-dcin  ngni  proceres  ad  cjus  electi 
ciisloili;iin  exlileiunl  :  (inodqiie  postnodiim,  dis- 
penpalione  al)  Aposlolica  Sed(i  oiitenla  siipcr 
matiirnonio contr.iliendo  inter  dileclos  tillos  nold- 
lem  viriim  Ediianliim  natiini  tnnni  et  Marjjarilain 
pra-dictam,  diim  viverel,  si  ad  id  proccrum  dicti 
ret^ni  accederet,  vel  liabcretiir  assensus,tii  eisdcm 
pioceribus  per  tiia  scri[)ta  cavisse  difznosceris , 
])rius(juain  vellent  hujiismodi  matrimnnio  consen- 
tire,  (|uod  rejzniim  i|i!-iim  pcnilns  libciiim,  nulii- 
que  siibjcclnm,  seu  quovis  modo  siimmissiini  iii 
perpetunm  remnnercl ;  quodqiie  in  pristinum  scti 
talem  ipsins  statiim  rcstitncretur  omnino,  si  ex 
liujnsmodi  nialriiiionio  contrabendo  liberos  non 
extare  conlingcrct,  ac  noinen  et  honorem  ul  [irius 
pariter  rclinerct,  tam  in  snis  sibi  scrvandis  le^i- 
bus.  (.'t  [iraflciendis  otrRialibus  dicti  rcj;ni,  (|iiam 
parlamenlis  lencndis,  tractandis  causis  in  i[iso,  et 
nullis  cjus  incoiis  exlra  illnd  ad  jndicium  cvocan- 
dis  ;  et  (jiiod  in  luis  |)alciilil)ns  lilteris ,  .  inde 
confectis,  liacc  plenius  el  seiiosiiis  contineri  no- 
scuntur. 

IG.  a  Pracfata  insuper  Margarita  de  pr.Tsenti 
luce  subtracla,  et  landein  snper  successione  ipsius 
rcgni  Scotitc  suborla  dissensionis  nialeria  inter 
paites,  ipsius  rcj;ni  |)roceres,  metueiitcs  diclo(]ue 
regno  [)osse  occasione  lnijusmodi  prajjudicium 
geiierari,  non  alibr  ad  tuam  prmsentiam  extra 
i|isius  regni  acccdere  iiinites  vohiernnl,  nisi  [)cr 
te  patenli  scripto  caverelur  eisdem,  quod  id  non 
fiebat  ex  debito,  sed  ex  gratia  speciali ;  qnodque 
nulliim  exiiidc  i[isius  rcgiii  lilierlatibiis  pns-et 
dispendinm  imminere.  Et  iicet,  ut  dicitur,  su[)er 
statu  cjusdem  rcgni  Scotia;,  ac  cjus  partis  h.  bita 
libertate,  regno  isto  liiiic  caiente  pra'sidio  dcfeiiso- 
ris,  [ler  i[)sins  regiii  proceres,  tunc  velulaceptialos, 
et  ducis  vel  auriga'  suffragium  non  habcnles;  sive 
per  illum,  cui  [ira^fati  regni  regimen,  licct  iiide- 
bite,  diceris  commisisse,  conlra  luorein  solitum 
aliqua  fucrint  baclenus  innovala;  ea  tanien,ut[iote 
per  vim  et  inetum,  qiii  cadere  poteiat  in  constan- 
tem,  elicita  nequai]nani  di  bent  iie  jure  subsistere, 
aut  in  ejusdeiu  regni  prajjudicium  redundare. 

i7.  a  Ca.-terum  nobis  nullatenus  venil  in  du- 
biuu),  quin  |)otius  cerli  siimns,  ([uod  cuin  A^msto- 
licae  Sedis  pia;ceilcns  auclorilas  per  tuas  liltcras 
in  Anglia;  ac  Scolia;  ngnis  siniul  alicui  bgationis 
cominitlit  oflicium  excquendum,  V(d  [no  iinavis 
causa,  quam  lationalnleui  n  [lulat,  dcciniic  solu- 
tionem  indicit,  hnjusmodi  AposUdiCiB  litleru:  ad 
pra'falum  Scotia;  rcgnuin  se  aliqualciius  iion  cxten- 
duiit;  s|)(:ciali  |ir<i;diLlii'  Sedis  [u  ivilegio  Scotis  in- 
dulto  |)eniliis  obsistente  ,  piout  tciiqiore  fclicis 
recordatioiiis  Adiiani  [lajia;  [uacilcccssoiis  iioslri, 
tiinc  Ailri.iiii  diaconi  cardiualis,  et  |icr  i[)sius  Scdis 
litteias  ^imul  iii  rcgnis  qisis  legali,  cum  ()no  lami- 
liariter  luiic  eiainus,  conliyit  cvidciilcr  ;  nam  lc- 
gatus  ipsead  [)ra'faluiii  regnum  SculiajalKiuatcnus 
admissus  non  exlttit,  donec  per  lilteias  Aposloiitas 


speciales  sibi  legalionis  fuit  commissum  officiiim 
in  eodem. 

«  Pralerca  nosse  potesl  rcgia  celsitudo,  qiiali- 
tcr  rcgniiin  i|isum  pcr  B.  Andrea;  A()ostoli  vcne- 
raiidas  rcliqnias,  non  siiiesnperni  Nnminis  grandi 
doiio,  acquisitum  et  conversum  extitit  ad  fidei 
Calholicrc  unitati  m  ;  ([ualiter  etinm  anti(|uis  lem- 
[loribns  Eboraceiisis  arcliic()iscopns,  qiii  tiiiic  erat, 
mota  |)er  eum  superjure  metropnlitico  advcrsus 
pnTlatosScotiaj  qiiKstione,  in  (lua  (lictuni  aiili(|iii- 
tiis  fiiisse  commcmorat  :  Mcmcnlo  (]iiod  sumiis 
tni  ;  iit  catera  (|na'  iiidc  seqnnnliir  silcnlio  rcjin- 
([uainns,  [iro  se  sententiam  obtincre  ncijiiivit; 
([iianivis  alia  [iliini  ct  vaiia,  ([iia;  in  bac  parte 
rationaliililer  [inqionenda  se  offcrunt,  cx  (]uibus 
ctiaiii  ad  lia-c  fibi  scribenda  niovemur,  pratereat 
calainus,  ne  inde  forsitan  sensibus  rcgiis  tTdium 
generetiir. 

48.  «  Ila;c  profccto,  fili  charissime,  infra  clau- 
stra  (iictoris  s(dlicite  considcrare  ta  coiivenit  et 
allcndcre  diligciiler  ix  ([uibus  nuUi  iu  dnbiiim 
veniat,  regnuin  Scotitc  [iroelibalum  ad  pra^falain 
Romanam  Ecclesiam  (lertinere,  quod  tibi  nec  licet 
nec  licuit  iu  i(isiiis  Ecclcsia;  ac  niuitorum  [iraju- 
diciiim  (ler  violentiain  subjugare,  tuffique  suliji- 
ccre  ditioni.Cnm  aiitcm,  sicul  linbi  t  flde  digna,  el 
nostris  jam  [ilurics  aurilnis  inciilcata  relatio, 
faiiia^que  [irTcurrenlis  allatibus  divulgalur,  tu 
pra^missa,  ul  debueras,  non  attendens,  neque 
dcbita  consideralione  discutiens;  el  ad  occii[ian- 
dum  el  subjiigaiidum  (litiiiiii  rcgia;  regnum  iiisum, 
tunc  rcgis  aiixilio  destitutum,  vclieiiientcr  aspi- 
rans,  et  tandem  ad  id  excrcens  pntentine  tua; 
vires  ;  vencrabilibus  fratribus  nostris  Roberto 
Gla-giiensi,  el  Marco  Sodoiensi  episcopis,  ct  non- 
nullis  clericis,  et  aliis  personis  Ecclesiasticis  dicli 
regiii,  ut  (licitur,  ca[itis  et  carceralibus  \inculi3 
tiadilis,  quorum  aliquos,  sicut  asseritur,  squallor 
carceris  violeiilus  extiiixil ;  ac  etiam  occupatis 
castris,  et  piont  ferlur  moiiasteriis,  aliis(|ue  reli- 
giosis  locis  (|uam(iliiiibus  dirutis  seu  dcstructis, 
ac  damnis  gravibus  ejusdem  regni  habitatnribus 
irrogatis;  in  ejiisilem  regni  partibus  officiales 
regios  posnisti,  qui  pra;latos  caeleros  cleiicos,  et 
Ecclesiasticas  ac  eliam  saeculares  personas  dicli 
regni  inultimodis  [lerturbare  molestiis,  et  affiictio- 
nibtis  variiset  diversis  iiii|)ctere  non  verentur,  iii 
divinee  majestatis  offensam,  Sedis  memoratiE  con- 
tcni(jtum,  ngia'  salntisel  fam;c  (lis(ieiiilium,  jiiris 
injuriam,  el  grave  scandalum  fideliuin  pluri- 
niorum. 

a  Rcgalem  itaque  magnificenliani  rogamus 
et  liorlamur  ultcnte,  ac  obsccramus  in  eo,  qui  cst 
omnium  vera  salus,  quatenus  solerler  attendens, 
qnod  cx  debilo  [lastoralis  officii  nostris  humeris 
iiuiimbcntis,  ad  consei vdiida  el  guberiiaiiila  sol- 
licite  bona  jura(]iie  omnia  Ecclesia;  su|Madicta; 
tencmur,  quodqne  homiiii  [)lnsquam  Deo  deferre 
non  possumus  nec  delieinus;  |iia;dictosepiscoj)os, 
clericos  et  personas  Ecclesiasticas,  quos  adhuc 


248 


BONiFACir  vnr  annus 


CHRISTI  1299. 


carcer  rogius  leiiet  iiiclusos,  pro  diviiia  ot  Apnslo- 
licac  Sedis  ac  noslrn  rcvcrentia,  sulilalo  (Ijfficiillntis 
ct  (lilalii)nis  ohj.'ctu,  IxMiip^nc  reslitui  facias  pri- 
stina;  libcrtati ;  diclos(|ii(Miflicialesde  regno  Scotia:( 
revoces  ineinnralo ;  sic  le  in  ii«,  prout  sprramiis 
et  cupimus,  proiiiptis  el  efficacibus  studiis  lialii- 
turus,  ut  apud  cceleslem  Rrgem  pro  niinimis 
ij^ranilia  repeiidenlem ,  non  iminerilo  reddaris 
acceplior,  gralior  lialieari'',  et  praiter  laiidis 
liumanjE  prmconium,  tibi  proinde  proventurum, 
Aposlolicp  Sedis  favorem  ei  gialiam  possis  iibe- 
rius  promereri.  Si  vero  in  eodem  regno  Scotiae, 
vel  aliqua  ejus  parte  jus  aliquod  habere  leasseris, 
voluiims  quod  tuos  pmcuratores  et  nuntios,  ad 
lioc  specialiti-r  constitutos,  cuin  omnibus  juiibiis 
et  munimenlis  iuis  Iinjusmodi  negotium  contin- 
.renlibns,  iiifra  sex  meiises  a  receplione  piapseii- 
tium  numer.uidos,  ad  noslram  prffisentiaiii  miltere 
non  omiliis;  cum  parati  sumiis  tibi,  tanqiiam 
dilecto  filio,  plene  super  pr;rmissis  cxliibere  jiisti- 
lia?  complementum,  ct  si  (pKT  jura  liabes,  invioia- 
biliter  observare.  Nis  enini  Mihiloininus  ex  nunc 
liles  qua^stiones,  et  contioversiasquaslibet  inter  le 
dictiinique  regnum  Scotia^,  ac  pi\Tlatos,  dericos 
et  personas  sicciilares  cjusdem  subortas;  et  qua; 
possunt  in  posterum  ex  (juibiisvis  causis  pra?leri- 
tis  exoriri ;  totumque  negotiiim  pia^dicta  contin- 
gens,  aiit  aliquod  eorumdem  ;  ad  cognitlonem  et 
delermiiiationem  Sedis  ejusdem  prasentium  ie- 
nore  reducinnis  et  eliam  reservamiis  :  decernen- 
les  irritum  et  inane,  si  secus  scieiiter  vel  ignoran- 
ier  a  qiioquam  in  liac  parle  contigerit  atleiitari. 
Dat.  Anagnise  V  kal.  Julii  annov  >k 

19.  nodem  argiiiiieiito  aliasad  Canluariensem 
arcbiepiscopiim  litteias  dedil ',  qiiibus  Ednarduni 
regem  monere  jus-it,  ut  prT-iiIes  (iclericos  vin- 
culis  relaxaret ,  siiosque  e  Scniia  adminislros 
revocarei ;  nc  si  aliquod  in  Scotiam  jus  obtuiere 
contenderet,  cnntroversiainve  aliquam  cum  regno 
Scotia  t^xercerel,  causaui  a|iudSedem  Aposlolicam 
disceptaret. 

0  Archiepiscopo  Canliiariensi. 

0  Fieqiieus  et  inculcata  flde  dignorum  asser- 
tio,  ac  fama"  divulgaiitis  eloipimm  iiostro  palefe- 
cerunt  audilui  excessus,  molestias ,  iurb.itiones, 
damna,  injiirias  ct  jacluras  per  cliarissimum  in 
Clirislo  filium  nostrum  Eiliianluni  regem  Anglia; 
illiistrem,  et  olficiales,  ac  gentem  ipsius  cuntra 
regnum  Scotia;  ac  prailatos,  ei  clericos  et  personas 
Ecclesiasticas,  religiosas  et  s;rculares;  necnon  Ec- 
clesias,  monasteria,  et  alia  rLli^iosa  loca,  ei  habi- 
tatores  ac  inculas  dicti  regiii,  et  hon;i  eorum  etiam 
alientala.  Nusque  noIenlLS,  sicut  nec  debemus, 
tilia  sub  dissimiilalione  traiisire,  regem  ipsum  per 
alias  noslras,  quas  tibi  millimus,  per  te  pra;sen- 
landas  eideiii  seriosas  liortainur  litteras,  ut  epi- 
scopos,  clericos,  et  personas  Ecclesiasticas  dicii 
rcgiii,  quos  adliuc  lciicrc  dicilur  cuplivaios,  rcsli- 


tui  faeiat  [irislina;  liberiati,  et  officiales  revocct, 
(|uos  in  eudem  regno  asseriiur  posuisse  ;  qiiodque 
ail  pr;esentiain  no-tram  suos  mitlat  prociiratores 
et  iumlios  ciim  onmibns  jiiribiisei  mniiimentis 
siiis,  si  ere  lideril  in  prafito  regno,  vel  aliqiiaeius 
parle  jiis  aliquod  se  Iiabere  ;  ac  iiiliilominus  liles, 
qiiw-liones,  et  controversias  quaslibet  inler  ipsnm 
rrgcm,  et  prrplibatiim  reguum  Scolia;,  ac  prrelafos, 
clerieos  ,  et  person/is  saeculares  ejiisdem  regni 
siibortas;  et  qiia;  possiini  in  posteruin  ex  quibus- 
cumi|iie  caiisis  prsteritis  exoiiri,  totiimque  nego- 
tmin,  ad  decisionem  ei  determinalionem  Sedis 
ApostolicEe  per  dictas  nostras  reducimus  liiteras, 
et  eiiam  reservamns;  ac  deceriiiniiis  irritum  et 
iiiane,  si  seciis  scienler  vel  ignoranter  a  qiioqnam 
in  Iiac  pr.ite  conligerit  atteniari.  Qnocirca  frater- 
iiilali  tii;e  per  Aposloliea  scripta  in  virinte  obe- 
(lieiilia^,  et  sub  poena  suspensionis  ab  administra- 
tione  spiritiialinm  ei  temporalium  distiicte  prac- 
cipiendo  maiidamiis,  qiiatenus  pra-falas  litteras 
iio-tnis  eidem  regi,  subbiio  dilatioiiis  obstaculo, 
repiTsentes  :  ac  ipsum  ad  ea,  qua;  tibi  scrihimus, 
et  ui  noslris  exliort;itionibus  acquiescat,  efficaciter 
animes  ei  indiicas.  Diein  qiioque,  quo  sibi  praedi- 
ctas  praesentaveris  litteras,  et  quidquid  feceris, 
qiiiilve  ipse  responderii,  ei  feceril  in  hac  parle, 
iiohis  per  lu;is  fiatenles  litieras  haruiii  seriem  con- 
liuentes  fideliler  etseriosius  intimare  [irocures.Dai. 
An;ignia;  l\  kalend.  Juiiii  anno  v.  » 

20.  Afferl  Wet-tinonasteriensis '  superioresBo- 
nifacii  ad  Anglorum  regeiii  dal;is  lilteras,  tum 
qiias  ad  archiepiscopum  Cantuarieiisem  misit,  iuin 
ejiisilem  archiepiscopi  ad  Bunifacium  scriptas, 
(|iiil)iis  (lemaiid;itiim  sibi  niunus  non  sine  multis 
lalioiibus,  niulta  hoiioris  el  observanliac  signifi- 
calione  implevi>se  ac  regem  Apostolicas  litteras 
e\ci'pisse  ceitiorem  facit.  Addit  aiictor  regem, 
Iierltctis  Bonilacii  lilteris,arcliiepiscopo  iiiterpretis 
opera  significasse,  rem  Scuticam,  de  cujus  su- 
premo  domiiiio  agebatur,  non  iaiituiii  ipsum,  sed 
uiiiver^os  etiaiii  Aiiglos  attiiigere,  proiiide  Ponti- 
fici  siiie  procerum  consilio  respondere  non  posse; 
deinde  Scotia  revocatoexercitu  Lincoliiiaeordiumn 
convenluiii  coegisse.  Licet  veru  Iiunc  conveiiluin 
anno  taiitum  Mccci  celebratum  culbgaturex  anno, 
(|ui  regiis  et  procerum  Iiltcris  ad  Poiitificem  datis 
aib-criptiis  est;  ;id  prosequendam  tamen  institiilam 
orationem,  quid  ex  iis  procerum  comitiis  Bonifa- 
cio  respoiisum  sil,  afreremus.  In  i^uis  ergo  litteris 
Eduardus  (lemonstrare  nititur  Bonifacio  longa 
exem|)Ioruiii  induclionc,  ac  serie  regum  Scoto- 
rum,  qui  veiusiis  ac  recentibus  a-tatibus  clientum 
oflicia  (lemisse  Angloium  regibus  praesliteruni, 
Scoiiam  Anglia;  sti|)eiidiariani  esse  :  ullimum 
vero  Scotorum  regem  Juaniiem  tidei  sacramento 
pariler  se  ijisi  obstrinxisse,  violataque  postea  fide 
in  Aiigliam  hoslili  furore  excuriisse,  inler  ca;iera 
iinmama  flagitia  nalos  cum  puerperis  irucidasse, 


1  Eii.  ibixv. 


1  \Vc5lii.on.  t'lor.  Ili?l.  atl  jii.  1301. 


BONIFACII   VIII   ANNUS   5.    —   CHRISTI    1299. 


249 


ac  diicentos  infima?  aetatis  clericos  inclusos  flain- 
mis  deilisse  :  pluria  alia  scelura  Scotos  in  ipsuni 
molitos;  dcmum  se  fellteni  vicloiiam  de  Scotis 
retulisse,  regnumqne  illud  cedente  sibi  Joanne  ut 
supreiiio  (lomino,  AnfrliK  adjunxisse  :  cfcterum 
postea,  si  (lui  pnesules  ac  proceres  Scotiic  rebella- 
runt,  se  tan(]uani  i|(Sorum  regem  uUionem  de 
perduellibns  ex|ieliisse,  ac  jura  regia  exercuisse. 
Adjicit  auclor,  Kdnardum  ad  ea,  qua)  scripserat 
Bonifacius,  nt  si  jus  ali(|uod  in  Scotiam  obtinere 
contenderet,  illud  coram  Sede  Apostolica  disce- 
ptaret,  non  respondisse;  sed  proceres  litteras, 
quas  ilie  affert,  dedisse.  In  (|uibus,  Scotiam  An- 
gliae  non  alteri  cuiiiuain  fiduciario  jure  devinclam 
contendunt,  regesque  Angliae  coram  nullo  prin- 
cipe,  Ecclesiastico  vel  sajculari,  in  judicium  de- 
scendere  teneri,  ac  si  procuratores  ad  Sedem  Apo- 
stolicam  ob  id  mitteientur,  legni  libertati  detra- 
ctum  iri  :  nec  etiam  si  rex  rem  adeo  novam 
tentaret,  ipsos  un(|uam  passuros.  A  quo  etiam 
Eduardus  alienum  se  ostendit,  dum  litterarum 
titulo  h£ec  pnefixit  :  «  liifrascri|)ta  non  in  forma 
nec  in  figura  judicii,  sed  omnia  extra  judiciiim  ». 
21.  Caeterum  Ediiardus  Joannem  Baliolum 
olim  regem  Scotiae  ad  Pontificias  preces  ciistodia 
laxavit,  atque  episcopi  Vicenlini  Aposlolicse  Sedis 
nuntii  potestati  permisit.  Baliolus  vero  gravissimo 
jurejurando  se  obstrinxit,  e  loco,  in  quo  versare- 
tur,  designato  sine  Pontificis  voluntate  non  dis- 
cessurum,  ne  si  abiret  in  Scotiam  ,  nova  bella 
concitaret.  Qua  de  re  subjectse  Tabulse  edita3 
fuere  '  : 

a  Instrumentum  obligationis  domini  Joannis 
de  Balioloj  dicti  regis  Scotia",  de  parendo  nuntio 
papEE  propter  causam,  pertinentem  ad  ipsum  et 
Eduardum  regem  Angliae,  a  quo  fuerat  interces- 
sione  Sedis  Apostolicaj  ipse  Joannes  liberatus. 

«  In  noniine  Uomini.  Amen.  Anno  a  Nalivitale 
ejusdem  millesimoducentesimo  nonagesimo  nono, 
Indictione  duodecima,  die  decima  octava  men- 
sis  Julii,  Pontificalus  doniini  Bonifacii  papa;  VIII 
anno  quinlo,  in  prsesentia  reverendi  palris  do- 
mini  R.  Dei  gralia  eiiiscopi  Vicentini  Apostolicae 
Sedis  nuntii,  pra;sentibus  venerabili  patre  domino 
Joanne  episcopo  Carcai^sonensi,  et  inagnifico  viro 
domino  Jacobo  de  Castellione,  domino  de  Leussa 
et  de  Condeto,  ac  domino  Petro  de  Bellaperlica 
canonico  Bituricensi  nuntiis  excellentissimi  do- 
mini  Pbilippi  regis  Francia;  illustiis;  necnon  in 
pvaesentia  mei  notarii,  et  testium  subscriptorum 
conslitutus  magnificus  vir  doiiiinus  Joannes  de 
Baliolo,  dictus  rex  Scotia;,  asserens  (asserit)  se 
liberum  et  libere  assignatuin  ob  reverentiam  san- 
ctissimi  patris  domiiii  Bonifacii  summi  Pontificis 
ex  parte  excellentissimi  domini  Eduardi  regis 
Anglia;  illnstris  in  manibus,  potestate,  et  arbitrio 
dicti  doinini  episcopi  Vicenlini,   vel  alterius  ab 


'  lixt.  iii  Areluvo  Molis  Adriiina;  ttUb.  Privil.  Rom.  Eccl.  loni.  II. 
\i.  28S.  et  inter  collecl.  Plat.  I.  l.  p.  2G4. 

Ann.  —  Toaus  XMl!.  —  1!ayn.  IV. 


ipso  domino  papa  super  hoc  mandatum  habentis  ; 
el  ire  cum  dicto  episcopo  Vicentino,  vel  cum  alio, 
vcl  aliis,  iniiut  dictns  (lominiis  episcopus  Vicenti- 
nus  ordinabit  eidem  semel  et  pluries  ;  ac  slare  et 
mnnere  in  loco  seu  locis,  in  quo  vel  quibiis  dictus 
doniiiius  episcopus  Vicentinus  eum  inanere,  ac 
stare  duxerit  orilinandum  ;  et  non  recedere  aliquo 
modo  vcl  causa  ab  ipso  domino  episcopo  Vicen- 
tino,  vel  ab  alio  seu  aliis,  vel  a  loco  seu  locis  in 
quo  vel  qnibus  positus  esset  per  eum,  vel  sibi 
mandaretur,  quod  slaret  sine  speciali  ejusdem 
doinini  episcopi  Viccntini  licentia  et  assensu,  vel 
allerius,  qui  super  lioc  haberet  cum  vera  Bulla 
dicti  domini  papae  speciale  mandatuin  ,  donec 
dictus  dominus  papa  de  persona  ipsius  aliter  du- 
xerit  ordinandum. 

«  Pro  qiiibus  omnibus  et  singulis  firmiter 
observandis,  et  adimplendis  dictus  dominus  Joan- 
nes,  dictus  rex  Scotia>,  in  manibus  dicti  doinini 
episcojii  Vicentini  recipientis,  ut  dictum  est,  sub- 
misit  et  obligavit  sponte  et  libere  personain  suam, 
et  omnia  bona  sua,  jura  et  actiones  pntsentia  et 
futura,  ubicumque  sunt  vel  esse  possent,  speciali- 
ter  Romanae  Ecclesiae  et  dicto  domino  papae ,  ita 
quod  si  prcedicta  omnia  et  singiila  non  fecerit,  et 
non  observaverit  plene,  ut  dictum  est,  nomine 
poenae  omnia  bona  sua,  ubicumque  sunt  vel  es- 
sent,  deveniant  ipso  factoin  jus  et  potestatem  dicti 
domini  papae,  et  sint  Roinana;  Ecclesitcconfiscata, 
et  contra  personam  siiam  procedatur,  et  procedi 
possit  tanquam  contra  perjnrum,  contumaceni  et 
inobedientein  Romanic  Ecclesiae,  et  dicti  doniini 
papjE.  Insuper  ad  majorem  firmitatem  oionium 
prwmissorum  dictus  dominus  Joannes,  dictus  rex 
Scotife,  juravit  ad  sancta  Dei  Evangelia  oinnia  et 
singula  suiirascripta,  ut  dictum  est,  facere  et  in- 
violabiliter  observare.  Actum  apud  Wissant  de 
regno  Franciae  supra  iiiare  in  bospitio  Joannis  Ste- 
vari,  etc.  »  Adjecla  sunt  testium  nomina,  (piae 
praGtermittiiiius.  At  de  bis  satis  :  nuncqiia>ad  jura 
Ecclesiastica  iii  cateris  regnis  asserenda  Bonifacius 
praestiterit,  proseiiuamur. 

22.  Ecclesias  Cameracensem  et  Remensem  a 
principum  iyijnriis  tuetur.  —  Opprimente  Came- 
racensis  Ecclesifc  jura  Roberto  comite  Atrcba- 
tensi,  Poiitifex  illum  monuit ',  ut  controversiam 
apud  subsellia  Apostolica  disceptaret. 
«  Comili  Atrebatensi. 

«  Querelam  giavem  Cameracensis  Ecclesiae, 
dolore  non  vacuam,  sed  suspiriis  plenam,  et  onu- 
stain  dispeiuiiis,  non  sine  aiiiaritudine  cordisrece- 
pimus  continentem,  iiuod  tu  non  coiitentus  pro- 
priis  liniitibus,  et  finium  tuorum  praedecessoruin 
transgressor ,  i>arteiii  Camcracensis  civifatis  ad 
ipsam  Ecclesiam  piocnlilubio  non  solum  s|iinfua- 
liter,  sed  pleno  jure  etiam  temporaliter  pertinen- 
tis,  qiiam  liiiic  ipsa,  prout  est  nolorium,  possidc- 
bat  Ecclesia,  sicut  ct  aiitc  possederat  a  tempnre, 


'  Lib.  V.  Kp.  cccxcv. 


32 


250 


BONIFACII   VIII    ANNUS   5. 


CHRISTI    1299. 


ciijus  non  existit  memoria,  invasisti,  occupnsti 
violenler,  et  iletines  occupalain  :  |iroi)ler  qnod 
Ecclesia  saepelata  a  nobis  suppliciter  petiit,  ut  op- 
portununi  contra  li;cc  atiiiibere  vemedium  diyna- 
reniur . 

«  Nos  igitur  qui  quanto  te  sinceriori  diligimus 
cliaritate,  et  amore  inlimiori  pnisequimur,  tanlo 
affcctione  desideranms  majori,  (jund  erga  Eccle- 
siam  efficiaris  devotior,  crescas  virtutibus,  et  piis 
aclionibus  amplieris,  ut  Deo  gratior  reddaris  et 
nobis,  volentes  sic  benigni  patris  morem  lenere, 
quod  justi  judicis  non  deseramus  officiuin  ;  nobi- 
litatem  tuain  rogamus,  liortamur  in  Domino,  et 
palerne  monemus  quatenus  partem  eamdtin  libe- 
ram  memorataB  dimittens  Ecclesitc,  ipsam  ullerius 
non  molestes  vel  turbes,  aut  quoquo  inodo  impe- 
dias,  quominns  quiete  et  pacifice  illam  possideat 
sicut  prius :  ac  deinde,  si  quod  jus  in  ea  forte  prae- 
tendis  liabere,  illud  contra  eamdem  Ecclesiam 
conim  nobis,  libi  parutis  justiliarn  reddere,  prose- 
quaris  :  non  tua  auctoritate  id  facias,  quod  recti 
vigore  judicii  consequi  te  oportct.  Quod  si  bu- 
jusmodi  rogaminibus,  exhortatioiiibus  et  monitis 
nostris  salubribus  exauilitionis  fursitan  aures  , 
charissime  tili,  ijuod  absit,  te  non  prffibere  conti- 
gerit,  damus,  qiiia  sine  Dei  olTensa  iioc  prfeterire 
non  possumus,  dilectis  filiis  S.  Martiui  Tornacen- 
sis,  et  S.  Sepulcliri  Cameracensis,  ac  de  sancto 
Aniando  in  Pabula  Tornacensis  dioecesis  monaste- 
riorum  abbatibus  per  nostras  litteras  in  maudatis, 
quod  te  peremptorie  citare  procurent,  ut  per  te 
vel  procuratorem  idoneum  sufflcienter  instructum 
cum  onmibus  juribus  et  munimentis  tuis,  hu- 
jusniodi  negotiiim  contingentibus,  compareas  co- 
ram  nobis,  facturus  et  recepturus  super  iis,  quod 
jus  dictaverit ,  et  ratio  suadebit.  Dat  Laterani 
XVI  kal.  Januarii  anno  v  (t)  ». 

23.  Occuparatetiam  Galliarum  rex  Rhemensis 
Ecclesiffi  bona,  cum  postepiscopi  obitumea  custo- 
dienda  accepisset,  eaque  electo  novo  Roberto  e 
Cortiniaco,  quaesitis  inanibus  fucis,  restituere  re- 
cusabat :  queiii  Bonifacius,  quantam  nomini  suo 
labem  eo  facto  aspergeret,  ac  malain  pro  acceptis 
ab  Ecclesia  beneficiis  gratiam  reponeret,  monuil ' : 

0  Cliarissimo  in  Christo  filio  Philippo  regi 
Francorum  illustri. 

«  Angit  nos,  flli  charissime,  slinuilalque  per- 
pensius  inentem  nostram  prLCCordialis  et  atlectuosa 
(lilectio,  qua  personam  tuam  prscipua  favoris 
prfcrogativa  ijrusequimur  ot  a  loiigis  sumus  tem- 
l)Oribus  prosecuti,  iit  ab  iis,  qua)  lutc  salutis  au- 
gumentuin  impediunt,  honori  regio  derogant, 
tuccque  famae  obiiubilant  claritateni,curiosarevo- 
care  solertia  stutleamus,   ul  queniadmoduiu  in 

<  Ep.  CLI. 


orbe  terrarum  dignitatis  altitudine  promines,  sic 
et  prorutiles  excellentia  meiitorum,  Habet  siqui- 
dein  flde  dignae  relationis  assertio,  quod  pridem 
Rliemensis  Ecclesia  per  oliitmn  boiiae  memorisB 
Petri  Rhemeiisis  archiepiscopi  solatio  deslituta 
pastoris,  temporalia  bona,  reditus  et  proventus, 
ad  Rhemensinii  arcliie|)iscopum,  qui  est  pro  tem- 
pore,  spectantia,  pra)texlu  guardia?,  cuslodiae  seu 
regalium  capta,  percepta  et  detenta  per  otficiales 
tuos  iiomine  regio  extiterunt:  et  licet  ex  parte  di- 
lecli  filii  Roberti  de  Cortiniaco,  quem  dilectus 
pra?positus,  decanus  et  capitulum  ejusdem  Ec- 
clesiae  ad  ipsinsregimen  unaiiimiter  et  concorditer 
elegerunt,  post  hujusmodi  electionem  ipsins  cum 
instantia  supplici  fueris  requisitus,  utregali  amota 
ciistodia  sive  guaidia,  mandares  et  facen^s  hujus- 
modi  temporalia  redili  sibi,  utpote  cui  Ecclesise 
prajdictic  in  spiritualibus  et  temporalibus  admi- 
nistratio  erat  a  jure  concessa  ;  tu  tamen  indiictus, 
ut  creditur,  consiliis  aliquorum  id  etficere  distu- 
listi,  non  sine  gravi  electi  memorati,  et  Ecclesiae 
Rhemensis  dispendio,  juris  derogatione  non  mo- 
dica  ,  magnoque  libertatis  EccIesiasticEe  detri- 
mento. 

«  Profecto  non  sunt  haec,  quae  pro  multis  et 
magnis  per  nos  impensis  tibi  gratiis  te  putavimus 
Gallicanis  Ecclesiis  munera  impensuruin ;  non 
unquam  talia  de  regali  cretlidimus  gratuitate  ma- 
nare,  quLC  Deum  proculdubio  provocant,  et  ho- 
mines  scandalizant.  Non  ex  iis,  vel  aliis  Ecclesia- 
rum  gravamiiiibus  et  pressuris  gloriosi  sunt  tui 
progenitores  efiecti ;  sed  ex  munificentiis  et  gra- 
tiarum  actionibus,  ijuibus  Deum  in  Ecclesiis  et 
personis  Ecclesiasticis  honorarunt.  Non  repromit- 
tebant  haec  nobis  nuntii  tui,  pro  tempore  diebus 
nostris  ad  Sedem  Apostolicam  destinati.  Quis  prin- 
cejis  regnans  in  orbeterrarum  laudabile  ministra- 
bit  exemplum,  si  tu,  progenitorum  tuorum  gesla 
salubria  deserens,  reperiaris  Ecclesiasticae  liber- 
tatis  infractor,  quam  totis  deberes  viribus  prae- 
tueri?  Quis  diu  sine  tribulatione  regnabit,  qui  se 
adeo  Ecclesiisexhibebit  inftistum,  quod  sanctorum 
patrociniis  efflciatur  indignus?  Ex  iis  quippe,  fili, 
dolemus:  et  tu  sine  dubitatione  formides  quod, 
nisi  a  talibus  debita  piovidentia  resipiscas,  nec  te 
Dominus  [lermittet  impunein,  neque  nos  ea  pote- 
rimus  ae(|uanimiter  tolerare. 

24.  «  Cum  itaque,  sicut  regalissublimitas  non 
ignorat,  Apostolictc  Sedis  consueta  benignifas,  qiiee 
veluti  pia  mater  bona  et  jura  quarnmlibet,  prae- 
sertiin  Rhemensis  Ecclesiaesupradictae,  qnaeeidem 
Sedi  se  obetlientem  exhibuit  et  devotam ;  plenis 
favoribus  prosequi  et  tueri  sollicite  non  desistit, 
Iiujusinodi  negotium  potissiine  coidi  gerat;  cel- 
situdinem  regiain  rogamus  et  hortamur  attente, 
tibique  paternis   afi^ectibus  suademus,   quatenus 


(1)  Hoe  anno  Concilium  provinciale  Bilerris  in  provincii  Narboncnsi  celebratnr ;  cujtis  supersuut  iittera;  synodales  aii  Pliilippum 
Franconim  regem,  quibus  de  usurpatis  a  vicecomile  juribus  Ecclesia;  Narbonensis  Patres  illi  queruutur.  Ualse  sunt  e  Concjlio  Biteirensi 
die  IV  kal.  Novembris  anni  mcclxllx.  Ext.  Mart.  Anec.  lom.  iv,  p.  22;i.  Mansi. 


BONrFACii  vni  ANNaS  5. 


CHRISTI    1299. 


251 


tanqiiam  princeps  Catholicus  et  de  domo  Chri- 
sliaiiiss-inia  et  devolissima  procreatus,  quid  tune 
saluli  liioiiui'  hoiiori  exjiediat,  sollicita  considera- 
tionc  disculias,  el  itersuasionitjus  nostris,  qu;c  de 
sinceri  pectoris  archivio  prosihunt,  promptis  affe- 
clibus  ac(iuiescas;  et  prudenter  altendens,  qiiod 
bononiiu  Ecclusiasticorum  custodia  sive  guanha, 
quocumque  iiomine  nuncupetur,  vacationum  Ec- 
clusiasticarum  tempore  pro  utilitate  ipsarum  Ec- 
clesiarum  extitit  introdiicla  et  per  Ecclesiam  lole- 
rala,  debetque  cessare  postquam  vacans  Ecclesia 
habet  personam  le^itimam,  cui  bonorum  Eccle- 
siasticorum  administratio  canonice  est  permissa  ; 
ila  quod  nec  pra;textu  regalium,  vel  custodia;, 
sive  guardiae  persona  laica,  cujuscumque  foret 
emiiientiae  sive  stalus,  admiuistrare  potest  in  illis, 
proventusque  percipere,  seu  ten)|>oraIia  boiia  te- 
nere;  de  proventibus  seu  fructibus,  per  offlciales 
tuos  perceplis  a  tempore,  quo  dictus  electus  in 
concordia  petiit  temporalia  sibi  reddi,  tu  hanc 
custodiam  seu  guaidiain  amoveri  usque  ad  lem- 
pus,  quo  idem  electus,  in  nostra  praesentia  consti- 
tutus,  omne  jus,  si  quod  sit)i  fuerat  ex  hujusmodi 
electiooe  qugesitum  ;  pure  ac  libere  in  nostris  ma- 
nibus  resigiiavit,  plenam  satisfaclionem  impendi 
facias  electo  pracdicto,  de  quo  post  hujusmodi  re- 
signationem  |irovidinius  Rheniensi  Ecclesiae  me- 
moralae,  ipsumque  illi  praefecimus  de  fratrum 
nostrorum  cousiiio  in  archiepisco[)um  et  iiaslo- 
rem  ;  illam  in  iis  efflcaciam  impensurus  ut  npnd 
aeterni  Regis  clementiam,  per  quem  terrenorum 
principum  solia  gubernaiitur,  de  bono  semper  in 
melius  rcddaris  acceptior,  lu;eque  devolionis  sin- 
ccrilas  pleuius  occurrat  laudibus  altolleada,  et 
regiae  tamae  praeionii.m  apud  fldelium  populos 
gloriosis  proficiatincrementis.  Dal.  Lateraiii  V  kal. 
Maii  anno  v  ». 

Praeterea  Dolensi  e[)iscopo',  et  Guidonicomiti 
S.  Pauli,  qui  apud  regem  inultuiii  gratia  el  aucto- 
ritate  poterant,  scripsit,  ut  ipsius  animum  ad  id 
inclinarent.  Iiijuiixit'  etiatn  praeposito,  decano,  et 
cononicorum  collegio,  abhati  monasterii  S.  Joannis 
Senonen.  priori  S.  Mauritii  Rheceii.  iil  Hoberto 
Cortiniaco  possessiones  illius  Ecclesiae  restituen- 
das  curarent.  Commendavit  aliis  litteris'  eidcm 
regi,  atque  episcopo  Doleiisi  archiepiscopum  Rhe- 
niensem,  quem.  licet  suo  in  eam  Ecclesiam  jure 
cessisset,ex  sacri  tainen  senatuscoosilio  obegregias 
virtutes  illi  Ecclesiae  Apostolicaauctoritate  ail  prae- 
fecisse:  o  Sicut  regiam  crediiiuis  non  latere  noti- 
tiam,  vacante  pridem  Rhemensi  Ecclesia  per  obi- 
tum  bonae  ii)emori;c  Petri  Rhcmeusis  archiepiscopi, 
dilectus  Ulius  Roberlus  de  Cortiniaco  per  dilectos 
filios  praepositum,  decanum,  et  capitulum  ipsius 
Ecclesiffi  unaniiiiiter  et  coiicorditer  ad  ejusdem 
Ecclesiae  regiiiieii  fiiit  electus.  Qui  hujus  electioni 
couseutiens,  ad  Apostolicam  Sedem,  ut  tenebatur, 


'  Kp.  cm.  et  reg.  post  eaind.  lip.   —   *  Ep.  Lxv.  et  reg.  posl 
eaind.  Ep.  —  »  Ep,  cxlv. 


accessit  pro  confirmatione  electionis  hujusmodi 
obtinenda.  Verum  electus  ipse ,  postquam  sese 
nostro  praesentavit  aspi'ctui,  ducUis  saniori  consi- 
lio,  excerlis  considerationibus  omne  jus,  quod  sibi 
fuerat  ex  hujusmodi  electione  quaesitiim,  sponte 
ac  lihere  in  iioslris  manibus  resignavit.  Nosqiie 
hiijusiiiodi  resigiiatione  recepla,  demum  gramli- 
bus  suffi  meritis  probitatis,  ipsius  noLililatemagni- 
fica,  et  potissimiim  eximia:'.  devotionis  affcctum, 
quo  a;l  Romaiiam  Ecclesiam,  mitrem  ejiis,  et  do- 
minam,  et  ad  domum  regiam,  de  qua  processit, 
fervcre  dignoscitur,  in  debilam  considerationem 
adductis;  quamvis  ut  praemittilur,  resignasset;  de 
ipso  memoratae  Rhemensis  Ecclesiae,  de  fratrum 
nostrorum  consilio  iirovidimus,  euinque  illi  prae- 
feciinusin  archiepiscoiiumetpastorem  ;  regiam  in 
hoc  intendentes  honorare  personam,  et  rem  regio 
gralam  aiiimo  |)romovere  ».  Addit  preces  ut  beni- 
gne  eum  exci|)iat  ac  diem  ipsi  ad  clientis  sacra- 
mentu)))  )iuncu|)ai)iium  extrahat.  «  Datum  Late- 
rani  IV  kilen.  Maii  anno  v  ». 

25.  Philippnm  regem  et  alios  principes  ad 
clericorumjnra  servrtnda  inducit. —  Monuit  (|uoque 
eumdem  regem  ',  qui  pnirogativis  a  Sede  Aposto- 
lica  concessis  abutebatur,  atqueopesEcclesiasticas 
in  rem  suam  averleliat,  ut  administrorum  in  cle- 
rum  impune  grassantium  licentiam  coerceret. 

«  Charissimo  in  Christo  filio  Philippo  regi 
Francorum  illustri. 

«  Dudum  celsitudini  tus,  propter  imminentis 
tunc  tibi  etregno  tuo  intrinsecae  guerrae  periculu») 
pro  salubri  defensione  intrinseci  status  ejusdeni 
regui,  quod  Sedes  ipsa  velut  hortum  conclusum, 
in  quodivinuscultuspraeterilis  temporibus  viguit, 
inter  singula  legna  n)undi  dilexit  et  diligit ;  omnes 
fructus,  redilus  et  proventiisetobventionesquasli- 
bet  primi  anni  omnium  praepositurarum,  decana- 
tuum,  archidiaconatuiim  et  aliarum  dignitatum 
Ecclesiasticarum ;  archiepiscopalibus,  episcopali- 
bus,  ac  monasteriis  seu  abbatiis  dumtaxatexceptis ; 
et  pr;r'bendarum  et  beneficiorum  omniiim,  quas 
iii  regno  ipso  dicta  guirradurante,  vacare  contin- 
geret;  inimminentium  tibie.xpensarutn  subsidium 
duximus  concedendos,  prout  in  litteris  seu  privi- 
legio,  siiper  hoc  celsitudini  tuae  concessis,  plenius 
continctur.  Veiuju  diversas  postmodiiin  et  luctuo- 
sas  Ecclesi;c  Gallicanac  querelas  accepimus,  quod 
multa  et  grand)a,  (|uinimo  intolerahilia  gravaniina 
praelextii  coiicessionis  hujusmodi  Ecclesiis  et  per- 
sonis  Ecclesiasticis,  tam  regularihiis  quam  saecu- 
laribus  dicti  regni,  per  executores  libi  dafos  a 
nobis  vel  per  subdelegatos  ab  eis,  sive  per  saecu- 
lans  balivos,  offlciales  el  ministros  regios  hujus- 
inodi  privilegium  pliis  debito  extendentes  in  di- 
versis  casibus ;  et  maxime  (|uando  per  htijusniodi 
exccutores  vel  subdelegatos  invocatur  super  iis 
auxilium  brachii  saecularis;  illata  dicuntur  hacte- 
nus,  et  quutidie  gravius  irrogari,  etc.  Dat.  Late- 

'  Lib.  V.  lip.  1. 


252 


BONIFACII   TITl   ANNUS  5. 


CHRISTI   1299, 


rani  V  kal.  Febriiarii,  Pontificatusnostrianno  v  ». 
Ail  tollemla  niala  iiliira  a  Ponlifice  sancita  sunt' : 
sed  regii  adininislri,  (lui  opibus  Crucifixi  inbia- 
bant,  in  spoliandis  Ecclesiis  perstitere:  ad  (|uos 
demun  repriniendos,  Boiiifacimn  celebrare  Con- 
ciliun  nicilitatuni  visuri  sunms.  Nunc  coeittam 
oralionem  prosequauiur. 

Tutalus  eliam  est  Ponlifex  A|ipaniipnsem  Ec- 
clesiam  ;  ciimtjue  Rogerium  Fuxi  comilem,  qiii 
urbem  suae  ditioni  obnoxiam  contendebat.preteri- 
torum  scelerum  pcenituret,  censuris,  quibus  de- 
vinclus  fuerat,  liberari,  at(|ue  iiiterdiclum  solvi 
jussit',  modo  sacramento  se  obstringeret,  ex  epi- 
scopi  conscientia  ac  judicio  injuriis  illatis  satis 
esse  facturum.  Dictas  etiam  pro  componenda  con- 
troversia  ab  arbitro  leges  confirmavit,  quae  in  banc 
senteutiam  sancitae  fuere :  obtineret  comes  urbis 
arcem  cum  illius  propugnaculis ;  episcopus  vero 
turrim  novam,  quse  munitissima  erat,  teneret; 
praelerea  die  S.  Antonini  sacro,  qui  menseSeptem- 
bri  recurrit,  episcopus  in  arce  vexillum  Ecclesiae 
in  suftremi  donnnii  signiim  collocaret  ac  prtvsi- 
diario  milite  muniret,  cuicomescommeatusdaiet: 
clientis  etiam  officia  exhiberel  idem  comes,  am- 
borumque  nomine  dirimendis  causis  iintficeretur 
judex,  et  utriusiiue  nomineatqueauctoritate  leges 
promulgarentur;  ita  tamen,  ut  episcopus  prior 
appellaretur,  et  obventiones  omnes  ac  proventus 
ex  a-quo  dividerentur :  ad  qus  compensanda  comes 
possessionem,  quae  niille  librarum  Turonensium 
vecligal  afferret,  episcopo  refundere  teneretur  : 
in  quo  paciscendo  foedere  si  quod  vitiuin  subesset, 
illud  ApostoIicaauctoritatePontifexsuppleri  jussit. 

26.  Oppidiim  Argentce  Ravennati  Ecclesice 
redditnm.  —  Dedit  siniilem  operam  Bonifacius ', 
ut  Azo  et  Franciscus  Atestini  marcbiones  niuni- 
tum  Argenta3  oppidum,  ab  ijisis  Ravennati  Eccle- 
siae  pr;i>reptum,  ristiluerent  :  qui  si  dtireetarent 
jussa  Ajiostolica,  remota  provocationis  mora,  Roge- 
rio  capellano  Pontificio  ipsorum  dilionem  inlerdi- 
cto  percellere  imjteravit.  Cum  vero  Atestini  dolo 
decreta  Apostolica  eludere  molirenlur,  iis  minas 
intentavit,  ni  excurrenle  viginti  dierum  spatio  op- 
pidum  restitnerent  ;  se  Faventino  provinciam  tra- 
dilurum,  ut  subjectas  iis  pcenas  inculial  :  «  Ad 
exconimunicationis  in  personas  ac  in  terras  ve- 
stras,  seu  vestro  vel  eorum  subjectas  regimini  in- 
terdicti  ;  ac  etiam  oinnium  feudorum,  privilegio- 
rum,  indulgentiarum  et  immunit;itum,  cuncto- 
rumque  bonorum  el  jurium,  quae  ab  eadein 
Romana  seu  Ravennate,  et  aliis  servatis  el  habetis 
Ecclesiis,  privalionis  sententias  sive  pceiias  aucto- 
ritate  nostra,  apiiellatione  remola,  procedat  ;  et 
alias  spiritnaliter  et  temporaliter,  prout  justitia 
snadebil  ».  Quo  argnmento  Faventiuo  episcopo  ' 
iisdem  paene  conce|)tas  verbis,  Reginensibus,  Mu- 
tinensibus  ac  Ferrariensibus  litteras  misit '. 


27.  His  minis  perculsi  in  Pontificisobsequium 
supplices  procnbnere,  arcemque  dedituros,  atque 
in  omnibns  parituros  spopondere  :  quare  Bonifa- 
cins  Patavino  et  Ferrariensi  episcopissignificavit ', 
quid  de  ea  arce  staluisset. 

«  Vcncrabilibus  fratribus  Paduano,  Ferra- 
riensi  et  Reginensi  episcopis. 

«  Contra  nobiles  viros  Azonem  et  Franciscum 
fratres,  marcbiones  Estenses,  occasione  seu  prac- 
textu  castri  Argentae  Ravennatensisdicecesis,  quod 
Ravennatis  Ecclesia!  fore  dignoscitur,  etad  Raven- 
natensem  archiepiscopum,  qui  est  pro  tempore, 
pleno  jure  spectare,  tam  nostra  quam  venerabilis 
fratris  nostri  archiepiscopi  Ravennatensis  auctori- 
tate,  ut  asseritur,  diversi  habiti  sunt  processus, 
excommunicationis  et  interdicti,  privationis  ju- 
rium,  jurisdictionum  et  bonorum  sententias  con- 
tinentes  et  mulctas,  ac  etiain  projiter  hoc  ad  Apo- 
stolicam  Sedem  appellatioues  aliquae  interjeclae. 

a  Verum  quia  marcliiones  ipsi  saniori  dncti 
consilio,  prout  nobis  est  oblatum,  (parati)  sunt 
super  negotio  dicti  castri  Argentae  se  noslris  bene- 
placitis  coaptare  ;  nos  super  hoc  taliter  providere 
volenles,  quod  et  dicta  Ecclesia  Ravennas  servelur 
indemnis,  et  marcliiones  iira^fati  c;cterii|ue  fideles 
Ecclesiae  illarum  partium  jier  castrum  ipsum  lajdi 
nequeant  vel  offendi  ;  fraternitati  vestrae  prajsen- 
tiuin  tenore  mandumus,  quatenus  vos,  vel  duo, 
ant  unus  vestrum  marchiones  eosdem  ex  parte 
nostra  moneatis  et  inducatis  attente,  ipsisque  prae- 
cipiatis  districte,  nt  roccam  et  fortellilias  praefati 
castri  Argentae,  ipsumque  castrum  cum  suo  terri- 
torio  et  districtu,  ac  homines  et  habitalores  i(iso- 
rum  nomine  nostro  et  Roman.Te  Ecclesiae  ponant 
in  manibus  et  posse  dilectorum  flliorum  Ponsardi 
militis,  et  Mannecti  mercatoris  de  domo  Pulicum 
de  Fiorentia,  per  eos  communiter  vel  per  alias 
personas  idoneas  et  fideles  ad  hoc  depntaudas  ab 
ipsis  eodem  nomine  custodienda  usque  ad  Sedis 
Aposlolicai  beneplacitum  el  maiidatum  ;  piaestito 
vobis  ,  aut  vestrum  alicui,  vel  aliqnibus,  iiostro  et 
earumdem  Ecclesiarum  nomine  recipientibus  ab 
eisdem  Ponsardo  el  Mannecto  corporaliter  jura- 
mento,  qnod  ipsi  juxta  praemissum  modum  prte- 
dicla  fldeliter  et  legaliler  custodient  et  teuebunt. 
Quod  si  alterum  eorumdem  Ponsardi  et  Mamiccti 
interim  prffiniori  forte  contigerit ,  volumus  ut 
superstes  Imjusmodi  custodiaj  et  retentionis  offl- 
cium  totaliter  exequatur.  Quibus,  ut  praimitlitur, 
adimpletis,  eadem  auctoritate  nosira  praemissas 
excommnnicalioiiis  et  interdicti,  el  quasvis  alias 
spirituaks  et  temporales  senteniias,  poenas,  seu 
mulclas  coiiira  dictos  marchiones,  et  quaslibet 
alias  personas,  etijuaecuiiique  civiiates,  casiia,  vei 
loca  prolaias  occasioiie  praemissa,  sine  difticuliatc 
qualibet  relaxeiis. 

«  Nos  autem  Iiomines  et  habitatores  dicli  ca- 
stri  ex  nunc  absolvimus  auctoritate  praeseutium 


'  Ep.  I.  —  ''  Ep.  XXIV.  —  s  Ep.  X.  —  '  bp.  si.  —   >  Regesl. 
poBt  Ep.  X. 


'  Lib.  V.  Ep.  cur.  liv. 


BONIFACII   VIII   ANNUS   5.   —  CHRISTI    1299. 


253 


a  quibusciimque  promissionibns,  obliKalioiiiluis, 
et  fiilelilati?  juruiiientis  et  homagii  quacumque 
flrmilate  vallatis,  marchionibiis  i|>?is,  aiit  eorum 
alteri,  alii,  vel  aliis  pro  eisdcni  vel  corum  aitero 
prastitis  sive  factis.  Ipsis  quoque  Poiisariio  et 
Mannecto  damus  per  alias  nostias  liltcras  in  man- 
datis,  ut  roccam,  et  caslnini,  ac  alia  supradicta 
reciiiiant,  teneanl  et  custodiant,  ut  est  ilictum, 
nec  ilia  in  manus  vel  poss^e  praifati  ar(liicpisco|ii, 
aut  alicujiis  alterius  ponant,  seu  poni  facianl,  vel 
[termittant  sine  nostro  et  Sedis  ejusdem  maiulato 
et  licentia  speciali.  Sujier  iis  autem  ,  qu;c  circa 
pra?missa  duxeritis  exequenda,  coiifici  faciatis  |iii- 
blicum  seu  publica  Instrumenta,  ilhul  vel  illa 
nobis,  retunlis  penes  vos  siniili  vel  similibus,  per  fi- 
delem  nuntium  transniissuri,  ac  rescripliiri  iiiiiilo- 
minus  per  vestras  litteras,  harum  seriem  conti- 
nentes,  quidquid  in  praeiiiissis  duxeritis  facien- 
duin.  l)at.  Anagiiia3  XV  kalen.  Se|itembrisanno  v». 

28.  Pace  composita  datur  episcopiis  Pisanis. 
—  Compositum  '  etiam  Pontilicis  opera  bellum 
est,  quod  diii  ab  Esteiisibu-,  Miiliiiensilius,  aliis- 
que  foederalis  civitatibus  cuiii  Boiioniensibus  ge- 
stum  fuerat :  qua  flagrante  discordia  cum  Bnzanum 
et  Savignanum  ,  Mntinensium  quidem  ditionis, 
sed  a  Boiioniensibiis  occupata  essent,  nec  ob  pro- 
xima  locorum  intervalla  Bononienses,  qui  hostili- 
bus  inde  eruptionibus  facile  patuissent,  ad  ea 
restilueiida  adduci  possent ;  electus  coiitroversia) 
arbiter  Bonifacms,  ita  rem  direiiiit" :  ea  munita 
oppida  cum  omnibus  ad  ea  spectanlibus  lenerent 
Bonouienses  ;  sed  Mutinensibus  iniperandam  ab 
ipso  pecuniam  refunderent.  Ad  conflciendum  illud 
fcedus,  Florentinos,  qui  amicitia  cum  Miitiiiensi- 
bus  et  Bononicnsibus  conjuncti  erant,  stiidiiim 
navasse  scribit  Villanus' :  traditque  eodem  anno 
Geniienses  et  Venetos,  qui  adeo  atrociter,  ut  antea 
vidimus,  muliiis  armis  se  atlriverant ,  ad  pacem 
adductos'.  Coiifecere  qiiociue  Geniienses  cum  Pi- 
sanis  pacem,  quam  diuturno  bello,  (|iiod  aiinos 
septemdecim  tenuerat,  ac  Pisanoruiii  res  pa^iie 
everlerat  ,  fliiis  impositiis.  Inter  caeleras  porro 
leges  scribit  aiictor',  Pisanos  partem  Sardiniae  et 
CorsiciC  Genueiiscs  cessisse,  et  ciim  triiemibLts  ad 
belluni  adorualis  navigare  prohibilos  fiiisse.  Con- 
lirmant  litterae  Aposlolicaj'  Pisanos  cum  Genuen- 
sibus  pacem  iiiiisse  :  concessit  enim  illi  reijiu- 
blicai  praeteritis  bellis  exhausta>,  ul  licclesiaslici  illi 
pecuniarum  subsidia  largirentur. 

29.  «  Venerabili  Iratri  arcliiepiscopo  Pisano, 
etdilecto  fllio  plebano  plel)isde  Subiliano  Lucaiux 
dicecesis. 

«  Uuin  iiitra  nostrie  menlis  perscnitaniiir 
arcana,  grandis  devotionis  affeclum,  ([uo  dilecti 
filii  coiisiliuiii  et  comniuiie  civilalis  Pisana;  iiobis 
prudentius  adba;seninl,  pateriio  desiderio  duci- 


'  Lib.  V.  lifj.  ChXMii.  —  2  tad.  Ep.  —  -Jo.  \ili.  1.  viii.  c,  2i<. 
—  '  IbiiJ.  c.  27.  —  6  Jo.  Vill.  ubi  sup.  c.  30.  —  «  Ub.  v.  Ep. 
rocxcvii. 


iiiur,  iil  moie  pii  patriseorum  necessitatibus  con- 
sulentes,  honestate  prsevia,  favorabiliter  ipsorum 
pclitioiiibiis  aiiiiuainiis,  ut  eo  amplius  iiisorum 
de\otio  erga  nos  el  liomaiiam  excrescat  Lccle- 
si.  m,  quoipsi  pleniusnoslrum  noverintsibi  adesse 
favorein. 

«  Sane  [iro  parte  eorumdem  consilii  et  com- 
munis  niiper  nobis  extitil  cuin  instantia  suiqdica- 
tiim,  ut  cum  de  gravibiis  giierranim  et  discordia- 
riim  discriniinilius  ab  olim  iiiter  ipsos  cx  parte 
una,  ct  dilectum  filium  commune  civitalis  Ge- 
nueiisis  ex  altera ,  procurante  inimico  liumani 
generis  pacis  a?iiiulo  nialonim  salore,  suscitatis, 
ex  quibus  [lersonarum  pericula  et  damna  rerum 
plurima  provenerunt,  niiper  ad  treguarum  foe- 
dcra,  faciente  Doniino,  sit  deventum  ;  ac  tam 
pro[)ler  hujusmodi  discrimina,  dainna  et  [lericula 
quam  ob  treguas  pra/dictas  graves  i[)si  consilium 
et  commune  Pisaiiiim  labores  sustiniicrint,  sum- 
ptusqiie  fecerint,  et  im|)orlaliiIem  fere  subierent 
sarcinam  debitorum ;  ac  ad  ejus  ferendum  onus 
cominune  ipsum  insiifficiens  (|uasi  omnino  red- 
datur,  et  impotens,  nisi  ei  ad  id  clerici,  civitatis  et 
dioecesis  Pisanoruni  charitativa  subventio  sutfra- 
getur,  licentiam  ipsi  clero  super  hoc  concedere 
dignaremur. 

a  Nos  itaque  pra^diclis  consilio  et  communi 
Pisano  paterno  super  iis  comiiatientes  affectu,  et 
attendentes ,  quod  in  [iramissis  cleri  ejusdem  in 
parte  interesse  versatur,  ut  dum  in  dicti  commu- 
nis  communicat  prosperis,  humanitate  grata  par- 
ticipet  in  adversis ,  de  discretioiie  quoque  vestra 
gerentes  fiduciam  in  Domini  jileniorem ;  conce- 
dendi  licentiam  liberam  eidem  clero  tam  religio- 
sorum  quam  sa^cularium  ,  pra>Iatis  videlicet  ac 
rectoribus  universis  Ecclesiarum,  ac  monasterio- 
rum,  aliorumque  locorum  Ecclesiasticoruro  exem- 
ptonim  et  non  exem|)torum,  eteonim  conventibus 
et  ca|iitulis  pra'dictaiii  civilatis  et  dicEcesis,  ac 
districlus  etiim  civitatis  ejusdein,  quod  [lossint, 
(juodijue  etiam  vos  [lossitis  dare  ac  pra;stare  ipsi 
communi  Pisano  liac  vice  |iecuniarium  niodera- 
tum  subsidium  ;dummodo  vos,  et  i[)si  hoc  fece- 
ritis  vdliinlaiii,  non  coacli,  nec  ullus  pro  parte 
dicti  coiiiiiiunis  su|ier  hoc  niotus  coaclionis  di- 
rccte  vel  indirecte  interveniat,  vel  servetur  ;  et 
eidem  comniuni  Pisaiio,  quod  subsidium  i|isuin 
[ler  se  vel  ofliciales  suos  licite  reci|ierc  valeat  pro 
piaedictis,  Constilulioiie  nostra,  ([uae  hujusinodi 
siibsidiorum  [ira;stalioiiem  inhibet,  seu  qualibet 
alia  coiitraria  non  obstante  ;  vobis  et  cuilibet  ve- 
strum  concedimus  plenam  et  liberam  aucloritate 
iufflsenlium  facultatem ,  [iraseiutibus  post  trien- 
niiiiu  mininie  valiluris.  Dat.  Laterani  non.  De- 
cenibiis  an.  v  d. 

Ca;terum  cum  vacasset  Pisana  Ecclesia  Tlieo- 
derico,  qui  magna  cum  laude  illi  prsfuerat,  ad  car- 
dinalitiam  dignilalcm  excito,  Bdiiifaciiis  ad  eam 
sedem  Joaiinem  Ordiuis  Piadicatoruni  hoc  anno 
evexit,  subjecto  ad  ipsum  dato  Diplomate: 


254 


BONIFACir   VIII   ANNHS   5.    —  CHRISTl   1299. 


«  Bonifaciiis  etc.  Joanni  archiepiscopo  Pisano. 
0  Pisana  Ecclesia  per  proniofioneni  dilecli  filii 
nostri  Theoderici  titiili  S.  Criicis  in  Jernsalum 
presbyteri  cardinalis  ad  apicein  cardiiialalus  as- 
siimpti,  qiiein  nhm  eidem  Eccleb^ire,  tiinc  per 
ohitiim  hoiia?  memoriai  R.  Pisaiii  arcliiepiscopi 
fiastoris  solalio  deslitutae,  prffifeceramus  in  archi- 
episcopum  et  pastorem,  vacante ;  nos  de  ifisius 
Ecclesi»  Pisaua3  ordiuatione  celeri,  ne  diu  vidui- 
tatis  suhjaceret  iucommodis,  sollicile  cogitantes  ; 
ac  cupieutes,  illum  eidem  Ecclesiae  per  nostra! 
providentiae  sludium  Ponliflcem  praesidere,  dequo 
certam  haberemus  nolitiam,  et  quod  ipsum  clara 
meritorumsuorum  insigniaredimirent,  nec  duhia 
esset  ipsius  cliaritas  erga  iilehem  suo  regimini 
commendandam,  et  in  cujiis  flde  fida  recumberet 
securilas  suhditorum  ;  ad  |iersoiiam  tuam  generis 
nobilitate  conspicuam,  lilteraruin  scientia,  niiin- 
diha  vitae,  religioiiis  ohstrvantia,  ac  honestate 
morum,  et  aliis  virtulihus  decoratam  direxinuis 
aciem  nostr;e  ineiitis  :  teque,  Ordinis  fratriim  Pra?- 
dicalorum  protessorem  ,  de  fralruiu  noslrorum 
cousilio,  et  Apostolica)  pleiiitudine  potestatis,  ei- 
dem  Ecclesiae  Pisanae  piffifecimus  lu  archie|)isco- 
pum  et  paslorem  ;  ipsius  curam  et  administratio- 
nem  plenariam  tihi  spiritualiter  et  lemporaliter 
coiiimitteudo  :  tihique  suhsequenter  per  veuera- 
bilem  fratrem  noslrum  M.  Portiiensem  episcopum 
niuiius  consecrationis  impeudi,  ac  postmodum 
per  dilectum  filium  nostrum  Mattliseum  S.  Mariae 
iu  Porticu  diacoiium  card.  i^allium  de  corjiore 
B.  Petri  sum|ituiii,  plenitudiiiein  videlicet  ofiicii 
pontiflcalis,  a  te  cum  ea,  qua  decuit,  instantia, 
poslulatiim,  fecimus  exhiheri,  ut  utaris  eo  infra 
Ecclesi.im  tuam  certis  diebus,  qui  exprimuntiir  in 
privilt  giis  ei  ab  Apostolica  Sede  concessis.  Datuiii 
Lalerani  IV  idus  Februarii  aiiuo  v.  » 

30.  Anagniiice  Ecclesice  dal  episcopnm ,  et 
optime  cmisulil.  —  Confirmavit  etiam  eleclionem 
Leonardi  ',  qui  ad  Ecclesia;  Anagninae  administra- 
tiouein  vocahatur  :  quaiii  Ecclesiam  Bonilacius 
singiilari  semper  amore  ob  posita  iu  ea  vitit'  Ec- 
clesiasticae  tyrocinia,  suaeque  niagniiudinis  jacta 
fundamenta  complexurum,  his  verhis  testatus  est : 
a  Anagnmam  Ecclesiam,  in  qua,  dum  in  miuori- 
hus  ageremus  adhuc  iiifra  ;utatem  adolesceiitiae 
consliluli,caiioiiiratumohtinuimusetpiaelieudam, 
nostiaeqiie  promotioiiis  iiiilia  recolimus  rece|)isse  ; 
ac  ejus  populum,  uohis  el  Ecclesiaj  Roniau;e  de- 
votuni,  ut  de  henevoleiilia  iiatalis  soli  omitlanuis, 
quadam  uiinirum  alTectionis  praerogativa  prose- 
quiiiiur  ».  Ad  cnmulum  amoiis,  ac  palerni  sliuiii 
iirgehat  Bouifaciiim  gestae  a  Petro  episcojio  olim 
Anaguino,  palruo  suo,  illius  Ecdesiae  meiiioria, 
qiii  cuin  egregias  leges  ad  canoiiicos  prohis  exco- 
lendos  morihus,atque  ad  pielatem  etdivina  offlcia 
frequentanda  incitaiidos  edidisset,  eas  Bonifacius, 
dalo  ad  electum  Auagninum  Diplomate,  confir- 


mavil '.  Conceptae  vero  sunt  ese  leges  subjecta  ver- 
horum  forma  : 

«  Nos  Petrus  miseratioue  divina  episcopus  et 
caiiituliim  Anagniiiuni  communiler  staluinius,  ac 
etiaiii  irrevocahililer  ordjnamiis,  quod  omnes  ca- 
noiiici  et  clerici  slipendiarii  hoiusle  vivant  cum 
tonsiira  et  corona  clericali  condecenli  ac  indu- 
meiitis  clausis  :  et  coiitemptores  hujusmodi  san- 
clionis  usque  ad  emendationem  coiidignam  quoti- 
dianis  distributionibus  careant.  Item  quod  caaonici 
iiigrediautur  cliorum  ad  divinum  offlcium,  et  de 
die  vel  de  noctj  calceati  cum  capiiis  clausis,  vel 
cottis  :  quod  si  aliquis  aliquo  casu  portaverit  man- 
lelliim  :  moreUir  cum  guarnacia  clausa  et  talis 
ultimus  in  choro  sedeat,  et  non  cantet  versum 
responsorii,  nec  legat  etiam  lectionem  ».  Et  infra: 
a  Itjm  quod  in  matutinis  intrent  choruni  usque 
ad  fineni  gloria;  iirimi  psalmi  nuijoris  matutini, 
et  inveuianlur  in  choro  ad  Benedicamus  ».  Et 
infra  : 

«  Item  quod  diebus  Dominicis  semper  ser- 
viatur  in  missis  cum  diacono  et  suhdiacono  el 
acolytho ;  ita  quod  diacoous  stet  ciim  cotta  el 
stola,  et  subdiaconu?  et  acolythus  cum  cotta.  Item 
quod  preshyter,  (lui  cantaverit  missani  in  hebdo- 
mada  sua,  sequentem  septimanam  perflciat  pro 
benefacloribus  el  defunclis.  Et  quaiido  episcopus 
celebrat,  serviatur  ei  per  canoiiicos,  et  non  per 
stipeiidiarios,  si  fleri  potest.  Iteiii,  quud  si  quando 
flaiit  ohlationes  in  missis  in  denariis,  et  in  missis 
nuhenliuiii  usque  ad  summam  duodecim  denario- 
rum,  niinistri  aitaris,  qui  tunc  deserviunt,  divi- 
dant  iuter  se.  Si  vero  fueril  summa  major,  as- 
signelur  camerario  comnniniter  inter  canonicos 
divideiida,  salva  semper  portioiie  domini  episcopi : 
et  si  pro  vigiliis  deulur  denarii,  dividantur  inler 
canonieos,  qui  intersuut  viniliis,  facla  stipendiariis 
aliqua  gralia  per  camerarium  ».  Et  infra  : 

31.  «  Ueiii  qualuor  acolythiserviant  episcopo, 
quando  celehrat,  scilicet  hebdomadarius  cum  tri- 
bus  seqiieiitibus.  Iteiii  quando  sacerdos  celehrat 
in  Ecclesia  S.  Magni  diebus  Dominicis,  habeat 
uiium  suhdiaconuin,  vel  acolylliuin,  qui  serviat 
et  iii  missis,  et  ohlatio  deuariorum  dividatur  com- 
muniter  inter  eos.  Item  quod  canonicus  po^sit 
quiescere  bis  in  hebdomada  de  nocte  et  de  die,  et 
habeat  duas  horas  in  sepliniana. 

«  Item  consiituimus  et  mandanius,  quod 
quando  Ecclesia  Anagnina  invitata  est  ad  obse- 
quia  inortuorum,  oiunes  canonici  vadiint,  et  sjie- 
cialiler  ad  obsequia  illorum,  qui  se|ieliuntur  in 
Ecclesia  memorata;  et  sli[)endiaiii  omnes  intersint 
ad  obsequia  prtedictorum,  sive  elegerinl  seiiultu-  • 
ram  apud  vos,  sive  non  ;  et  qiii  defecerit  de  sti- 
pendiariis,  careat  caiidelis.  Iteiii  qiiod  festivitales, 
quando  veniunt  per  annum,  et  fleri  debent  per 
episcopuiii,  denuntielur  ei  per  communem  came- 
rariuui,  qui  pro  tempore  fuerit,  per  unum  diem 


tp.  CCbXiX. 


'  lip.  CCCLXXXiX. 


ridNIFACn  VTII   ANNTJS   5.    —   CHillSTI   1299'. 


25B 


ante ;  et  consueludines  et  jura  capituli  dennn- 
iientur  inr  eunuiem  camerarium,  et  episco|ius 
teneatur  ea  adimplere. 

a  Item  quod  excessuscanonicoriim  puniantur 
per  episco|ium  et  cnpihilnm.  Hem  quod  nulius 
canoniconim  deinceps  iu  Ecclesia  vel  per  civila- 
tem  arma  deferat  pubiice,  unde  possit  scnndaium 
exoriri;  el  quod  nullus  caiionicorum  comedal  vel 
bibat  in  taberna  in  civilate  Anygnina,  vel  ludat  ad 
aliquem  ludum  taxillorum  in  loco  publico  :  et 
contemptor  hujnsmodi  statuli  careat  distributio- 
nibus  unius  bebdomada}.  In  ciijus  rei  testimonium 
prjesensscriptumsigillorum  nostrorum  munimine 
fecimus  roboiari.  Actnm  Anngnise  sub  au.  Dom. 
MCCLXxvii,  kal.  Augnsti,  Apostolica  Sede  vacante 
per  morlem  felicis  recordationis  doinini  Joan- 
nis  XXI  papae  ».  Addit  Bonifacius  :  «  Nulli  ergo 
nostrae  conDrmationis  et  injunctionis  etc.  Dat. 
Anagnifc  VIll  lial.  Septembris  anno  v  ». 

32.  Bosilicam  Lateranensem  canonicis  deco- 
rat,  et  Vaticanum  novis  sacerdotiis  anget.  —  Nec 
Romanae  Ecclesite  opera  et  studio  defuit,  qui  suas 
in  cfEteras  Ecclesias  curas  diffuderat  :  atque  in- 
primis  cum  Lateranensis  Ecclesia?  canonici  regu- 
lares  a  primavo  pietatis  flore  descivissent,  atque 
etiam  boua  Ecclesia!  misere  dissipari  paterentur, 
Bonifacius  regulares  submoveri,  et  sfeculares  sub- 
rogari  ex  cardinalium  sentenlia  jussit'. 

33.  0  Bonifacius  etc.  ad  perpetuani  rei  memo- 
riam. 

o  Romana  Ecclesia  ,  quae  super  universas 
Ecclesias  obtinet  divina  institutiuue  primatum, 
circa  singulas  maternae  diligeutiae  curae  sedulo  vi- 
gilans,  eariim  profectibus  velut  sollicita  mater  ar- 
denter  intendit,  studeiis  ea  peiiitiis  submovere, 
per  quae  ipsae  Ecclesiae  sustiuere  possent  circa 
spiritualia,  seu  etiaiu  teii  poralia  iiocuinenta;  et 
illa  efficaciter  agere  ,  quorum  sulTragio  eis  in 
utrisiiue  augumentum,  Deo  propitio,  valeat  pro- 
Tenire.  Sane  inter  varias  et  innumeras  sollicitu- 
dines,  qu;E  nobis  ex  officio  Apostolatus  iucumbunf, 
ad  patriarclialem  Laterancusem  Ecclesiam,  quam 
inter  caeteras  Urbis  et  orbis  Ecclesias  velut  caput 
ipsarum  antiquitatis  ,  (iigiiitatis  ,  ac  nobilitatis 
praerogativa  fulgentem,  utpute  a  clarae  memoriae 
Conslantino  imperalore  Roinano  eximia  devotione 
constructam,  et  a  beato  Silvestro  Romano  antistite 
ante  quamlibet  aliam  ejusdem  Urbis  Ecclesiam 
dedicalam,  dileclionis  et  devolionis  aflectu  prose- 
quimur  speciali ,  pra;sertim  ob  reverentiam  Sal- 
vatoris  Doiiiini  nostri  Jesu  Cliristi,  et  beati  Joannis, 
quorum  est  ipsa  Ecclesia  vocabulo  insignita, 
nostrae  meiitisaciein  convertentes;  ac  attendentes, 
quod  dicta  Ecclesia,  in  qua  Ordo  S.  Augustini  ab 
antiquo  fueral  in^litutus,  ex  eo  maximc,  quod  ca- 
nonici  regulares  tjusdem  Ecclesiae  vivebant  enor- 
miter,  et  iiiii)otentes  erant  ad  jura  ipsius  Ecclesiae 
defensanda,  patiebatur  non  modicain  in  spiritua- 

'  Ep.  CDLX5V. 


libus  ac  in  snis  bonis  et  jnribus  brsionem,  necper 
alicis  (|nam  saeculares  clericos  poterat  eHdcm  Ec- 
clesia  salubriter  leformari ;  cum  propter  religionis 
nexum,  cujus  observantiae  recipiendos  in  dicla 
Ecclesia  se  adstringere  0|)Ortebat,  viri  polenles, 
idonei,  et  litterati  ad  defeiisionem  ipsoruiii  bono- 
riim  et  jurium,  qui  in  Ecclesia  ipsa  vellent  insti- 
tiii,  noii  poterant  inveniri ;  finiiiterque  ac  indu- 
bilanter  credentes,  quod  si  ex  providentiai  nostrae 
prasidlo  ad  sajculares  clericos  transferatur,  exinde 
honor  proveniet  ipsi  Ecclesuc  ac  profectus  ;  borum 
consideratione  ducti ,  post  deliberationeiii  super 
hoc  cum  fratribus  nostris  prffihabitam  diligentem, 
de  ipsorum  fiatrurn  consilio  providiiiius,  et  fore 
decrevimus  dictam  Ecclesiam  de  bujusmodi  so- 
lummodo  saecularibus  clericis  perpetuo  ordinan- 
dam  :  ac  amotis  exinde  canonicis  regularibus,  in 
eadem  Ecclesia  manentibus,  quindecim  electas  et 
idoneas  personas,  per  quarum  probitatem,  in- 
dustriam,  et  potentiam  eadem  Ecclesia  salubriter 
poterit  in  spirituaiiljus  et  temporalibus  gubernari, 
et  in  praedictis  boiiis  et  juribusmauuteneri  utiliter 
et  defeiidi,  auctoiitate  Aposlolica  instituimus  in 
ipsa  Ecclesia  in  canonicos  et  in  fratres.  Niilli  ergo 
ncstra?  institutionis ,  elc.  Datum  Trebis  VI  non. 
Seplembris  anno  v  ».  Praeterea  pluribus  piaeroga- 
tivis  ejusdem  Ecclesiae  clerum  ornavit  '. 

34.  Nec  minus  benevolentiam,  et  liberalitatem 
in  S.  Petri  Basilicam,  quam  iu  Lateranensem  expli- 
cuit :  cujus  bona  auxit,  eamque  novis  sacerdotiis 
amplificavit,  ut  majori  sacra  pompa  ac  religione 
divinus  cultus  in  ipsa  celebraretur.  Ad  hunc  enim 
annum  haec  notat  in  suis  schedis  card.  Baronius  * : 
a  Bonifacius  VIII  inter  alia  ejus  insignia  opera 
multa  prtestilit  Basilica3  Vaticanaj  :  nam  ampliavit 
numerum  canonicorum,  ut  qui  antea  erant  xxii, 
essent  triginta...  et  viginti  addidit  clericos,  quos 
clericos  chori  voluit  nominari.  Addidit  et...  bene- 
ficiatos  ad  numerum  xxx,  ut  essent  xxxv.  Pradiis 
castris...  et  aliis  eamdem  Basilicam  ditavit,  prout 
habetur  in  Ajipendice  ad  Martyrologium  ipsius 
Basilicas  sub  die  III  id.  Octobris  ;  deditque  eidem 
Ecclesiae  indulgentiam  anni  centesimi  jubilaeiD. 
Sed  de  jubilxo  anno  sequenti :  nunc  alia  ejus  gesta 
prosequamur. 

33.  Livonice  Ecclesiis  consulit,  —  Ut  Livonis 
Ecclesiis  ac  religioni  cor.suleret ,  Rigensem  ar- 
chiepiscopum,  et  episcopum  Ossiensem,  alterumve 
ipsorum  una  cum  aliquot  pra;cipuis  equitibus 
Theutonicis  ad  se  vocavit'. 

0  Rigensi  archiepiscopo  et  Ossiensi  episcopo. 

a  De  statu  et  conditionibus,  quibus  vos  cum 
cleris  et  populis,  et  terra  Livoiiiae  ac  tota  Rigensis 
piovmcia  subj.icetis  :  necnon  de  stiidiis  it  ope- 
ribus  fratrum  Ordinis  Hospitalis  B.  Mai  iai  Tlieuto- 
nicorum  relationibus  fide  dignis  audito,  pn.po- 
suimus  super  iis  conditionibus  et  operibus  clarius 


'  Ep.  cDLxx,  ccLxxi,  cDLxxii,  cDLXxiii,  cDLXsvi.  —  J  Baion. 
in  NoUb  Ms.  —  '  Lib.  iv.  Ep.  cdxxx. 


256 


BONlFACn   VIII   ANNUS   5.    —  CHRISTI    1299. 


iaformari ,  et  circa  ea  facere  quod  fuerit,  actore 
Domino  ,  facienduui.  Piopter  quod  niagistrum 
ipsiiis  Ordinis,  ac  maf;istrum  et  tres  conimenda- 
tores  Livoniffi  cjusdeiu  Ordjnis,  pra^missis  qui- 
bufdam  mandatis,  ad  nostram  praBsentiam  evoca- 
mus,  proul  in  aliis  litteris  nostris,  eidem  magistro 
super  lioc  directis,  plenius  continetur. 

9  Quocirca  fralernilatem  vestram  requiri- 
mus  et  rogamus ,  per  Apostolica  vobis  scripta 
mandantes,  quateims  vos  vel  alter  vestrum  infra 
sex  menses,  a  die  receptionis  pra>sentium  compu- 
landos,  ad  nostram  prasentiam  personaliter  acce- 
datis,  et  nihilominus  per  vos  vel  per  alium,  seu 
alios  ex  parte  nostra  reliquos  suffraganeos  tuos, 
frater  arcbiepiscope ;  necnon  clerum  et  populos 
civitatum  et  terrarum  "vestrarum  dioecesum,  ac 
totius  provincicB  Rigensis,  de  quibus  expedire  vi- 
deritis,  citare  curetis,  ut  infra  terniinum  vobis  su- 
periusassignatuin  pradicti  ^Mffraganei  sub  excom- 
municationis  per  se  vel  abns  sufticienter  ;  clerus 
vero  et  populi  per  procuraloies  idoneos  sub  inter- 
dicti  pcenis  nostro  se  conspectui  repraesentent,  ut 
vobis  et  ipsis  pra??eiitibus,ac  magistro  et  commen- 
datoribus  supradictis  utllior  via  nobis  appareat 
super  liujusniodi  statu  etconditionibus  providendi. 

8  Volumus  insuiier,  ut  tu  ,  frater  arcbiepi- 
scope,  si  te  ex  causa  legitima  remauere  contigerit, 
unam  de  solemnioribus  et  fidelioribus  personis 
civitatis  vel  dioecesis  Rigensis,  de  qua  yideris  ex- 
pedire,  super  (|uo  tuani  intendimus  conscieiitiam 
onerare,  loco  tui  ad  pra?sentiam  nostram  in  ter- 
mino,  quem  eidem  praeQges,  super  praedictis  bene 
et  fideliter  informatam,  miltere  non  post|toiias; 
nobis,  si  non  veneris,  per  tuas  litteras  barum 
seriem  continentes,  et  quicquid  in  praemissis  fece- 
ris  et  quare  personaliter  non  veneris,  fideliter 
rescripturus.  Dat.  Laterani  VII  id.  Jaiiuarii  aniio 
quarto  »,  hoc  nimirum,  cum  XVII  kal.  Februarii 
Bonifacius  sacialns  Pontifex  fuisset. 

36.  De  sepelieiiuii  corporibus  Bonifacii  Consti- 
tutio.  —  Eodeiiiauno  sustulit,  edita  Constitutione, 
Bonifacius  '  barbarum  luorem,  quo  interdum  de- 
functoruin  corpora,  in  longinquas  terras  trausfe- 
renda,  aqua  ferventissima  decoqui,  concidi,  vel 
exuri  consueverant ;  cum  id  a  pietate  Cbristiaua 
abborreret :  «Statuiuius,  inquit,  et  ordinaiiius,  ut 
cum  quis,  cujuscumque  status,  aut  geueris  seu 
dignitatis  extiterit  in  civitatibus,  terris  seu  lo- 
cis,  in  quibus  CatboIic;B  fldei  cultus  viget,  diem 
de  caetero  claudet  exlreinum,  circa  corpora  de- 
funclorum  bujiisiiiodi  abusus  vel  similis  nuilate- 
nus  observetur,  nec  fidelium  manus  tanta  imma- 
nitate  fanlenlur  :  sed  ut  defunctorum  corpoia  sic 
impie  ac  crudeliter  non  traitentur,  deferautur  ad 
ad  loca,  in  quibus  viventes  elegerint  sepeliri  :  aut 
in  civitate ,  castro  vel  loco,  ubi  decesserint,  vel 
loco  vicino  Ecclesiastica;  sepultura;  tradautur  ad 
tempus  ;  ita  quod  demum  incineratis  corporibus, 


aut  alias  ad  loca,  ubi  sepulturam  elegerint,  depor- 
tcntur  et  sepeliantur  in  eis.  Dat.  Anagnia?  V  kal. 
Octnbris  annovB.  Ex  adscripta  die  conjicitur,  hoc 
Diploma  sequenti  anno  renovatum,  cum  in  cusa 
typis  legatur  bujusmodi  dies  apposita.  «Dat.  Late- 
rani  VII  kal.  Marlii,  PontiBcatus  nostri  anno  vi  ». 
Iiivaluisse  illuiii  usum  apud  uos,  (|ui  suscepta  in 
Ori(.iitein  peregriuatione,  in  exteris  oris  morie- 
bantiir,  atque  S.  Ludovici  corpus  a  suis  decoctum 
ai|ua  fuisse  vidimus,  ut  ossa  cariiibus  segregaren- 
tiir,  ac  siiie  putredinis  horrore  facile  tiansferreu- 
tur'. 

37.  Regem  Cyprium  conciliat  Templariis  et 
Eospitalariis  Bunifacius.  —  Quod  ad  Orientales 
res  spectat,  supererat  adhuc  Latinis  Christianis 
Cyprus,  unde  belli  sacri  in  Syriam  traducendi, 
atque  amissi  Hierosolymitani  regni  recuperandi 
spes  aliqua  affulgebat  :  sed  dissensio  Henricum 
regem  ac  Templarios  invicem  exasperarat.  Ad 
quam  sopiendam,  tum  ad  illos  coercendos,  qui 
Alexandrinis  nierces  vetitas  deferebant,  Bonifacius 
subjectas  leges  condidit "  : 

«  Biiuifacius,  etc.  ad  futuram  rei  memoriam. 

0  Oidinamus,  providenuis,  et  volumus  quod 
qua>dam  taillia  seu  collecta,  quse  vulgariter  testa- 
ginm  nuncu|)atur,  et  nonnullis  anuis  praeteritis 
|iroxime  fueratiu  regnoipso  (nempeCypri)  recepta 
per  regeni,  quantiimcumque  pro  defensioneregni 
posita  diceretur,  cujusetiam  ipsum  nomen  aliqui- 
bus  abouiinabile  ac  borrendum,  cesset,  nec  am- 
()lius  exigatur  a  personis  nonsolum  Ecclesiasticis, 
religiosis,  et  sscularibus,  et  nihilominus  vel  ad- 
veuis  dicti  regni ;  sed  nec  in  posterum  etiam 
personis  ipsi  regi  subjectis  ,  sine  ApostoIicaB 
Sedis  licentia  ponatur  :  dispendium  namque 
inde  secutum  non  expedit,  quod  habeat  recidi- 
vum.  Et  nihiloniinus  ad  amputandum  omnis  du- 
bietatis  scrupulum  declaramus,  quod  taillise , 
exactiones,  tributa  indicta,  quocumque  nomine 
censeaniur,  inijiouenda  per  rL-gem,  ad  prffilatos, 
magistros  hospitalis  S.  Joanuis  Hierosolymitaui  et 
domus  iiiilitiaeTeuipli,  tt  religiosas  et  alias  Eccle- 
siasticas  (lersonas,  cujuscumque  fuerinl  ordinis, 
conditionis,  aut  status;  et  eorum  bona,  servos, 
sclavos,  honiines  de  corpore  seu  angarios  eorum- 
dem,  nullatenus  exleudantur  :  sed  piKlatis  et  per- 
sonis  ipsis  libertates  et  immunitates,  [irivilegia 
competentia  eis  de  jure  vel  de  consuetudine  ratio- 
nabili,  et  pra?scripta  in  regno  eodem  ;  et  pra;ser- 
tini  privilegia  Sedis  ejusdem  ipsis  serventur  illaesa. 
Quiii  potius  volumus,  quod  dictus  rex,  qui  uunc 
regnat  in  Cyjiro,  et  alii  qui  in  eodem  in  [losterum 
regnabiint,  coiisideratis  praelatiouum  diguitatibus, 
etcouditionibuspeisonarumEccIesiasticaruinregni 
ejusdein,  ipsas  prout  regite  dignitati  congruit, 
lionorare  studeant  et  beiiigne  tractare  :  ex  lioc 
enim  non  solnm  a  Duo  primum  et  ab  hominibus 
honam  famam  conquireut,  sed  et  regnum  ipsum 


'  Lib.  V.  tp.  LVi.  Eit.  eliam  in  eitia.  Detestanijae.  De  sepult. 


'  Vide  sup.  an.  Chr.  12*1.  num.  2.  —  -  Lib.  v.  Ep.  cc.^xxiv. 


BONIFACII   VIII  ANNUS   5.   —  CHRISTI    1299. 


257 


corroborabitur  atque  flrinabitur  conda  fidei  ini- 
micos,  in  pacis  dulcedine  recjuiescet,  et  robustior 
exinde  Tcrrae-Sancta)  poterit  |)rovcnire  succur- 
sus,etc.  B  Rex  et  Templarii  jurare  jussi  se  invicem 
non  laesuros.  «  Dat.  Anania)  III  id.  Januarii». 

Ut  veru  ea  sanctio  ruligiosius  servaretur,  pree- 
fectis  Miuoritarum  Syri;c,  Praedicatoruui,  et  Ere- 
milarum  Ordinis  S.  Aut^uslini  Nicosiensibus  pro- 
viuciam  hanc  contulit  '  :  aMandamus,  quatenus 
efficacibus  moiiitis ,  iiiductionibus  et  consiliis 
sicut  viri  providi,  apud  partes,  (|uod  provisiouem 
et  ordiualionem  eamdem  velint  el  studeant  invio- 
labiliter  observare;  et  nihilominus,  si  opus  fuerit, 
partes  ipsas  ad  i^i,  et  contradictores  quoslibet  re- 
belles  auctoritale  nostra,  ap[)ellatione  postposila, 
compellatis  ».  Aliis  autem  litteris  ad  fideles  datis 
proiiiulgavit  %  si  qiiid  in  ea  Coiistitutione  dubii 
exoriretur,  Sedem  Apostolicam  consulendam  esse : 
«  Cum  in  bujusmodi,  inquit,  provisione  et  ordi- 
natioue  inter  cntera  de  privilegiis,  libertatibus  et 
immunitatibus  per  nos  et  Apostolicam  Sedem  con- 
cessis  agatur;  volumus  et  praesentium  auctoritate 
prjEcipiiiius,  ut  super  privilegiis,  libertalibus,  et 
immunitatibus  ipsis,  vel  aliquibus  eorumdem  ali- 
quod  dubiuiii  nolabile  oriri  contingal,  id  ad  no- 
stram  notitiam  deducatur,  declaratiouem,  inter- 
pretationem  ac  definitionem  noslraiii  subilurum  : 
cum  ad  nos  pertinere  noscatur,existimare  modum, 
quem  privilegiorum,  libeitalum,  el  immuuitalum 
hujusmodi  esse  velimus  ». 

38.  Cum  porro  antea  lege  vetitum  esse  Hospi- 
talariis  et  Templariis,  quorum  potentiam,  iie  in 
regno  nimis  assurgeret,  verebatur  rex,  immobilia 
bona  sine  regis  et  Sedis  Apostolicae  consensu  adi- 
pisci,  monuitCyprium  regem  Bonifacius,  ne  legem 
severe  adeo  interpretareltir,  ut  iion  aliquas  iis 
domos,  quo  habitarent  commodius,  extruere  lice- 
ret  :  tum  hortatus  est  ^,  ul  beucvoleutiam  erga 
eos  explicaret,  quorum  in  bello  peritiam  magno 
sibi  emolumeuto  esse  cognosceret. 

a  Henrico  regi  Cypri  illustri. 

«  Pro  bono  et  pacifico  statu  regni  tui,  et  pro 
majori  et  efficaciori  defensione  ipsius,  et  iinpu. 
gnatione  hostiuin,  et  deiiressione  falsorum  Chri- 
stianorum,  qui  arma,  ferrum,  et  alia  probibita 
deferunt  Saracenis,  nuper  inter  te  et  venerabiles 
fratres  nostros  archiepiscopuin  Nicosiensein  etsuf- 
fraganeos  ejus,  et  dilectos  filios  magistros,  conven- 
tus  et  fratres  doinurum  Hospitalis  S.  Joaiinis  Jero- 
solymitani,  et  militia;  Templi  in  regno  ipso  mo- 
rantes,  provisionem  et  ordinationem  quamdam 
duxiuius  faciendam.  Qiiare  serenitatem  regiam  ro- 
gamus  et  hortamur  attente,  per  Ai)ostoIica  tibi 
scripta  mandantes,  quatenus  pro  divina  et  Aposto- 
licae  Sedis  ac  nostra  reverentia,  tuisque  houore, 
decentia.  et  slatu  prospero  nostris  iu  liac  parle  be- 
neplacitis  acquiescens;  provisionem  et  ordinatio- 
nem  eamdem,  velut  tibi  et  regno  praedicto,  et  per 


consequens  Terraj-Sanctee  necessariam  et  periili- 
lem  ajquaiiimiter  feras,  et  inviolabiliter  studeas 
observare. 

«  Verum  licet  acquisitio  bonorum  slabilium 
regno  prajdicto  sit  per  provisionem  hujusinodi 
eisdem  magistris,  conventibus,  et  fratribus  intei- 
dicta  absque  Apostulicaj  Sedis  consensu  vel  tiio ; 
non  tameii  sic  stricte  sumat  regia  liberalitas  cii- 
cunispecta,  quin  gratiose  et  benigne  permittat, 
quod  eosdem  rnagistros,  coiiventiis  el  fratres  aii- 
(|uas  modicas  seu  minutas  aciiiiisitioneset  ;E(hficia 
iion  ad  aemulationem  f  iceie,  ut  |)ossiiit  in  regno 
ipso  morari  conimodius;  pra'dicti  magistri,  con- 
ventus  et  fratres  alias  (|iioque  ipsos,  (juorum  inora 
in  regno  praedicto  potest  esse  valde  jierutilis.  sicut 
nosti,  sic  favorabiliter  et  benigiie,  sic  placabiliter, 
graliose  ac  mausuete  pertractes,  qiiod  ijisi  de  hu- 
jusmodi  eorum  mora  in  aifabilitate  regia  et  regii 
vultus  sereuitate  Icctentur,  et  efficiantur  non  im- 
merito  |)roiii|)tiores  in  tuis  et  regni  tui  honoribiis 
et  profeclibus  piosequendis ;  nosque  maguiflcen- 
tiam  regiam  amplioribus  propterea  in  Domino 
laudibus  attollamus.  Dat.  Anagniai  IV  id.  Juiiii 
anno  v  » . 

39.  Viros  religiusos  ad  propagandam  fidem 
missos  in  Orientevi  privilegiis  ornat  Bonifaciiis. 
—  Hoc  aniio  misit  Christi  vicarius  ad  Tartaros 
aliasque  gentes,  nondum  Evangelii  luce  collustra- 
tas,  nonnullos  ex  S.  Doiiiinici  iuslituto  religiosos 
viros,  qui  fidem  Christi  lale  disseminarent,  ut  ex 
Pontificiis  ad  eos  datis  litteris  '  liquet,  quibus  in- 
serta  qua>dam  privilegia ,  ut  majori  auctorilate 
tani  prceclarum  iiuinus  obirent. 

«  Dilectis  filiis  Iratribus  Sauclio  de  Bolea 
Guillelnio  Bernardi,  Beniardo  Guille,  etc.  Ordinis 
Prsedicatorum  ad  terras  Saraceiiorum ,  Pagauo- 
rum,  Gracorum ,  Bulgarorum,  Cumanorum, 
^thiopum,  Syrorum,  Hiberorum,  Alanorum,  Ga- 
zarorum,  Gothorum,  Zicborum,  Rutheiiorum, 
Jacobitarum,  Nubiaiiorum,  Nestorianoruiii,  Geor- 
gianorum,  Armenoruin,  Indorum,  Moscehtorum, 
Tarlarorum  aliarumque  terrarum  Orieiilalium  et 
Aquilonarium  nationuiu  proficiscentibus  nuntiis 
uostris,  salutem,  etc. 

«  Immaculala  lex  Domini,  verae  lucis  venien- 
tis  in  mundum  claris  iiradiata  fulgoribus,  sub- 
versas  causas  ab  erroribus  el  peccatis  sabatharii 
magistro  per  semilas  rectas  dirigens,  ut  de  erro- 
rum  iiivio  ad  viam  possint  redire  justitia!,  luiiien 
eis  iuetrabilis  verilatis  osleiuiil.  Ha-c  siquideiii  [iri- 
iiiitus  patriarchis  et  prophetis  praccoguita ,  et 
apostolicis  potsmodum  eloquiis  mirabiliter  divul- 
gala,  tanto  iiiagis  est  evaugelizantium  praecoiiiis 
attollenda,  quanto  ex  ipsius  pubhcatioiie  melliflua 
aniniarum  fructibus  gratiusiiis  successione  conti- 
iiua  prodcunt  facultates.  Hujusmodi  uaiiique  legis 
et  si  praeconia  sint  loiige  lateque  dilfiisa,  per  nos 
tamen,  qui  vices  in  terris  singulas  ejus   parles. 


'  Ep.  cLxxxii.  —  -  ibid.  —  '  Ep.  cLxxxii. 

km.  —  ToMus  XXIII.  —  Ravn.  IV. 


Ep.  II. 


33 


258 


BONIFACII   VIII    ANNUS    5.    —    CHRISTI    1299. 


supor  qiias  Immilitatem  noslram,  prout  sibi  pla- 
cuil,  proviiicntia  (iivinaconslituit,  in  tanta  sollici- 
tudine  circuimus;  occurrit  sensihus  nostris,  non 
sine  anxietatis  iiuilta3  molestiis ,  quemadmotiuni 
qucEdam  nationum  gentes  diabolica  fraude  veri 
luminis  claritate  privatse,  in  invium  perdentium 
tencbrarum  miserabiliter  deruentes,  Jesum  Cbri- 
stuiii  Dominum  non  cognoscunt;  (luodque  non- 
nulli  sulitractionis  filii  sacrosanclse  Romanae  Ec- 
clesia3  inobedientesexistunt.  Propter  quod  movetiir 
pietalis  paternfe  compassio,  animi  nostri  zelus 
accenditur,  et  anxio  quodam  affectu  sitiunt  sensus 
nostri,  dum  ad  memoriam  nostram  reducinms 
beneflcia  omniuiii  Conditoris,  (|ui  ut  liominem 
redimeret  perditum,  Dominus  iioster  Jesus  Chri- 
stus  homo  nasci,  pati  voiuit  et  occidi,quod  gentes 
ipsae  et  subtractiunis  Glii  per  illuniinaiitis  praedi- 
cationis  antidotuin  ad  ipsuin,  qui  est  lux  vera,  et 
omnem  hoininem  venientem  in  hunc  munduin 
illiiminat,  converlantur;  ita  quod  ignorantiarum 
et  errorum  hujusmodi  nebulis  et  fraudibus  pro- 
lligatis,  ipsius  ffiterme  felici  commercio  participes 
lucis  fiant. 

40.  «Uuarenos,ut  pra;dicitur,Christi  vicarius, 
et  beati  Petri,  disponente  Uomino,  hcet  immeriti, 
successores  effecti,  hsecin  internasicpiusetdebita 
nieditatione  jiensantes,  ut  pro  tantorum  iiopiilorum 
procuraiida  saliite  servitutis  nostraj  debitum  ex- 
solvamus;ad  vos,  quos  novimus  viros  religiosos 
claritate  fulgentes,  morum  honestate  conspicuos, 
et  diversarum  (virtutum)  titulo  divinitus  insigni- 
tos,  ac  lilterarum  scientia  preeditos,  propriam 
mentem  convertimus,  et  oculos  flducialiter  aperi- 
mus  ;  ut  vobis,  de  qiioruin  studiosis  operibus  fru- 
ctus  utiles,  Ueo  placitos,  et  nobis  acce|)tos  spera- 
mus  et  credimus  proventuros ,  super  hoc  onus 
nostrse  solliciludinis  imponamus,  vos  ad  gentes  et 
filios  subtraclionis  hujusmodi  ac  terras  ipsorum 
pro  hujusmodi  proseciitione  negotii  de  fratrum 
nostrorum  consilio  flducialiter  destiuando.  Quo- 
circa  discretionem  veslram  rogaiuus,  monemuset 
horlamur  in  Uomino  JesuChristo,  in  remissionem 
vobis  peccaminum  dislrictius  injungentes,  qua- 
tenus  accipientes  devotione  qua  convenit,  offlcii 
salutaris  onus  vobis  inipositum,  exsurgalis  accin- 
cti  gladio  verbi  Uei  libere  ab  onere  carnalium 
voluptatum  strenui  bellatores,  contra  dolositates 
subdoli  Sathanae  causain  Uomini  vindicantes,  pro 
qua  mori  est  vitae  perennis  initium,  transitoriae 
mortis  finis,  et  retributionis  aeternae  inaBstimabilis 
certitudo. 

41.  «Utautem  ministerium  vestruiii  honoretur 
plenius,  et  honorabilius  implcatur,  praesentium 
vobis  et  cuilibet  vestrum  auctoritate  concedimus, 
ut  in  terris,  quae  adhuc  Sedis  Apostohcae  magi- 
sterio  non  intendunt^jnoponere  verbuiii  Dei,  et  ut 
constilutis  ibidem,  non  obstunte  si  aliqua  sint  ex- 
communicalione  ligati,  in  verbis,  officio  et  cibo, 
ac  in  aliis  sacris  communicare;  et  ipsos  seu  etiam 
alios,  couverti  ad  uuilateui  Christianaj  fidei  cu- 


pientes,  recipere,  bnplizare,  et  aggvegare  Ecclesiae 
filiis  valeatis;  et  i)resbyteri  ex  vobis  ipsos  aggre- 
gatos  possint  insignire  charactere  clericali,  et  eos 
ad  acolythatus  ordinem  promovere.  Liceat  etiani 
ciiiiibet  vestriiin,  ibidem  redeuntibus  ad  obedien- 
tiam  Sedis  Aposl.  qui  sunt  excommunicatione 
nodati,  absohitionis  bcneficium  juxta  formam  Ec- 
clesiae  impertiri,  etsiiper  eo  dispensarecum  ipsis, 
qui  sacros  forsitan  cepeiint  ordines,  et  divina  ce- 
lebrarunt  offlcia  sic  ligati.  Hoc  ipsum  vobis  sit 
licitum  circa  illos  de  terris  eisdein,  qui  temporibus 
indebitis,  vel  infra  actatem  legitimam  ,  aut  qui 
omnes  eadem  die,  vel  superiores  praetermissis 
inferioribus,  conferre  seu  recipere  ordines  prae- 
sumpserunt;  si  tamen  in  hoc  servata  talis  forma 
extiterit,  per  quam  ordines  recepissent. 

«  Vobis  praeterea  dispensare  hceat,  ut  illi  ex 
nationibus  vestrae  pra;dicationi  commissis,  qui  in 
casibus  et  gradibus  a  divina  miniine  lege  prohibi- 
tismalrimonia  contraxerunt,  remaneantin  eisdem; 
et  ii,qui  ad  EcclesiajCatholicte  redierunt  unitatem, 
ut  inter  suos  habitent,  eisque  communicent;  nec- 
non  quod  clerici  nalionum  ipsarum,  publice  ad 
obedientiam  Sedis  Apostolicae  redeuntes,  gaudeant 
privilegio  clericali.  Sit  etiam  vobis  licitum  om- 
nium  fidelium  in  terris  praedictis  confessiones  au- 
dire,  ac  ipsis  injungeie  poeiiitentias  salutares,  et 
excommiinicatos  a  canone  vel  alio  modo  juxla 
formam  Ecclesiae  absolvere,  dummodo  injurias  et 
damna  passis  salisfaciaiit  compelenler.  Ciiin  irre- 
gularibus  iiisu|)er  partium  illarum  in  casibus,  in 
quibus  solent  legati  Sedis  Apostolicae  dispensare, 
ac  etiam  cum  clericis  ipsarum  partium  patientibus 
defectum  natalium,  dummodo  non  sint  de  adul- 
terio,  vel  incestu,  aut  regularibiis  procreati,  sit 
vobis  dispensandi  facultas  :  quam  circa  illos  simi- 
liter  habeatis,  qui  ab  unitate  Ecclesiae  Catholicaj, 
seu  religione  vel  clericali  ordine  discesserunt,  si 
humiliter  redire  voluerint  et  digne  satisfacere  de 
commissis ;  ita  quod  ipsi  religiosi  ad  sua  loca, 
salva  disciplina  Ordinis,  assumantur,  ac  illos,  qui 
ex  jain  dictis  excommunicationis  viiiculo  sunt 
adstricti,  juxta  praemissam  formam  et  praedictai 
satisfactionis  moduni  absolvere  valeatis ,  et  cum 
irregularibus,  sicut  est  expressum  superius,  dis- 
pensare. 

-42.  «  Ad  haec  sit  vobis  absolvendi  facultas  oc- 
cisores  clericorum  el  religiosarum  personarum,  in 
praediclis  parlibusconstitutos,fundandi  ibidem  de 
novo  Ecclesias,  et  reconciliandi  ipsas,  quiv  sunt 
casiialiquo  profanatae,  ac  de  novofiindatis  rectores 
idoneos  providendi,  et  illis,  qui  de  gentibus  vel 
scliismahcis  noviter  suntconversi,dandi  licentiam, 
utuxoiessuas,  cum  quibusin  gradibuslege  divina 
non  prohibitis  contraxerunt,  valeant  retinere;  de 
causis  matrimonialibus,  quas  in  partibus  illis  ad 
audientiam  vestrani  ilelerri  contigerit ,  legitime 
coguoscendi,  et  discordantes  inter  se  ad  invicem, 
quod  ad  pacem  et  concordiam  redeant;  necnon 
quod  iiioi  liiiiate  viventes  de  suis  excessibus,  sicut 


BONIFACri  VIII   ANNUS    5.    —   CHRISTl    1'i99. 


259 


jiistum  fiierit,  ad  satisfactionem  exhibeant  compel- 
lendi  per  Cfnsiiram  Ecclesiasticam,  vobis  libera  sit 
facultas. 

a  Insuper  in  locis,  quibus  vos  contigeril  hos- 
pitari,  vel  in  locis  partium  earumdem,  in  quibus 
residentiam  facietis,  missam  et  caelera  divina  cele- 
brare  offlcia,  et  in  eisdem  partibus  coemeteria 
benedicere,  ac  dare  indulgentias,  commutare  vola 
ultramarinae  peregrinationis,  continentia^  et  reli- 
gionis  exceptis,  facultatem  et  licentiam  habeatis. 
Cieterum  vobis  concedimus,  quod  a  Catholicis 
patriarchis,  archiepiscopis  et  episcopis  possitis  or- 
diiies  et  alia  Ecclesiastica  sacramenta  suscipere ;  et 
altaria  portatilia  more  ipsorum  a  praefatis  episco- 
pis  benedicta  habere,  et  eis  uti,  si  contingat  vos 
aUquo  casu  vestra  altariola  non  habere,  ac  vestes 
sacerdotales  altaris,  pallas  et  corporalia  per  eos, 
qui  ex  vobis  sunt  presbyteri,  cuni  necesse  vobis 
fuerit  benedicere,  ubi  CalhoHcorum  episcopoium 
copia  nou  liabetur.  Nulli  ergo  elc.  Dat.  Laterani 
IV  id.Aprilis  anno  v  ». 

43.  Casanus  rex  Tartarorum  Christianus  Ar- 

menis  auxiliaturus  prcelio  commisso  cnm  Sarace- 

7iis,  eos  penitus  debellat.  —  Ainphficatam  adnio- 

dum  inler  Tarlaros  his  temporibus  Chrislianam 

religionem,  atque  Persidis  regem  Cassanum  sive 

Cassianum,  quem  aNicolaoIV  Pontificehtterissol- 

licitatum  ad  sacra  baptismalia  amplectenda  '  vidi- 

mus  ;  quique  ambitioneducUis  Baydonetii  Regayti 

successorem  Christianum  regem  vita  et  imperio 

orbaral ;  firmato  solio,  rei  Christianae  favisse,  ac 

Mahumetanosinsectatum,  testatur  Aytonus :  «  Miil- 

ta  fecit  in  vita  sua  ad  commodum  Christianorum 

sicut  in  sequentibus  audietis.  Et  primo  destruxit 

quamplures  magnates,  qui  siiadebint  ei  ut  Sara- 

cenorum  fidei  adhsereret,  et  persequurelurundique 

Christianos  ».  Subdit  auctor,  hoc  anno  exeunte, 

susceptain  una  cum  Armeniae  et  Georgiae  regibus 

Christianis,  ad  Terram  Sanctam  Clirisli  restituen- 

dam  cuitui,  in  Saracenos  expeditionem.  Ad  quam 

ab  Aytoiio  Armeniae  rege,  qui  S.  Francisci  sanctio- 

rem  disciphnam  professus  Joannis  nomen  accepe- 

rat,  incilatum,  ut  de  Saraceni ,  qui  Armeniam 

vastabant  justani  ultionem  sumeret,  tradunt,  iis- 

dem  verbis  Marinus  Sanutus  •    et  Jordanus  '  : 

0  Mccxcxx.    Saraceni    Arnieniani   discurrerunt  , 

castra  et  loca  forlissima  occupantes.  Rex  autem 

fraler  Joannes,  se  suosque  iu  montibussalvans,  in 

arcto  positus  Tartaroruni  impiorat  auxihum,  eos- 

que  contra  Saracenos  instigal,  ostendens  plurimam 

habituros  prajdam  :  necvereiidaseorum  acies  auro 

argentoqiie  fuigentes,  in  quibus  plus  lucri  quam 

periculi  invenirent ». 

44.  Soilicitatus  igitur  ab  Armeno  Cassanus 
SultanoMelecnasei'  bellinii  niovit.  DecnjnsCassani 
Uorentissiiiio  cquitatu  e  Perside  educlo  retert 
Joannes  Villanus',  qui  rem  a  Florenlino  horuni 


•  Wu^t.  lior.  Hist.  hoc  an.  —  -  Sanut.  I.  ui.  p.  Vi.  c.  2.  — 
»  Jonl.  Ms.  Vat.  sigu.  num.  1960.  —  *  Jo.  Vill.  I.  vin.  c.  :Jd. 


oculato  teste  acceperat,  illum  ad  ducenta  equitum 
millia,  conjunctis  fffideratoruin   regum  Georgiaj 
nimiriim  et  Armenioc  copiis,  ascendisse.  Uuibus 
consentanea  a  S.  Anlonino  historiae  commendata 
sunt :  «  Cassanus,  inquit',  imperator  Tartarorum 
veuit  in  Syriam  contra  soldanuni  B'ibylonice  secuin 
copias  ducens  (liicentoriim  millium  Tartarorum 
inter  equites  et  pedites  exconductiiregis  Armeniae 
et  regis  Georgia;,  qui  erant  inimici  Saracenorum, 
et  ipsi  reges  erant  Ciiristiani  ad  •  recuperandam 
Terram-Sanctam  et  auferendain  a  Saracenis.  Hoc 
autem  cum  cognovisset  soldanus,  ex  ^Egypto  de- 
sccndit  in  Syriain  cum  centuin  niillibus  equitum 
Saracenorum  absque  alia  muititudine  innumera- 
bili  de  Syria  eum  adjuvante,  et  sibi  iuvicem  occur- 
rentes  ,   pugnam   horribilem   inierunt  inter  se ; 
demum  cessil  victoria  Cassano  imperatoii  Tarla- 
rorum  ex  industria  et  sagacitate  pugnandi.  Nam 
il)se  cuin   non  modica  parte  et  fortiori  suorum 
equitum  descendentes  de  equis  iu  pedibus  slete- 
runt  quousque  Saraceni  emittendo  continuo  sa- 
giltas  evacuarunt  pharetras  suas,  etc.  »  Addit  Cas- 
sanum  alia  inilitari  arte  usuin  ne  Saraceni  telis 
qua;  Tartari  jaculati  essent,  retorquere  in  Tartaros 
possent,teIorumquecuspis  in  sauciatis  corporibus 
hwreret.   Accuratissime  vero  hanc  expeditionem 
in  Mahoinetanae  sectfe  cultores  susceptam  a  Cassano 
ac  memoria  dignissima  princeps  Curchi  Aytonus 
qui  illi  interfuit,  his  verbis  describit* :  «  Prsecepit 
omnibus  Tartaris,  qui  in  doininiosuo  erant,  quod 
essent  armis  et  omnibus  necessariis  praeinuniti, 
quoniani  inteudebat  ingredi  regnum  .^gypli,  et 
soldanum  destruere,  si  valeret :  et  hoc  mandavit 
regi  Armeniae,  et  regi  Georgiae,  et  aliis  Christianis 
partinm  Orienlis.  Veriim,  vero   (verno)  tempore 
adveniente,  Casanus  suum  exercitum  congregavit, 
et  direxit  gressus  suos  per  viam  de  Baldach  cum 
exercitu  copioso.  Quando  vero  Casanus  pervenit 
ad  terrras  /Egypti,  congregavil  insimul  gentem 
suam.  Soldanus,  qui  vocabalur  Melecnaser,  jam- 
dudum  de  adventu  Tartarorum  rumoribus  intel- 
lectis,  congregavit  posse  suum,  et  venit  ante  civi- 
tatem  Mames  cum  inaximo  api^aratn,  qute  civilas 
est  sita  in  medio  regni  Syriffi,  ul  refertur.  Cuinque 
Casanus  intellexisset,  quod  soldanus  contra  ipsum 
intenderet  prtehari,  ad   obsidionein  civitalis  vel 
castri   noluit  perdere  tempus   suum  :   sed  recto 
trainile  celeriter  venit  ad  locum,  ubi  erat  solda- 
nus,  el  se  posuit  ex  adversa  parte  per  unam  dietam 
iii  quibusdam  pralis,  in  qiiibus  erat  abundantia 
pabiilorum  :  unde  pr.ecepit  Casanus  omnibussuis 
quod  in  illo  caiuiio  essenl,  quousque  equi  requie- 
scercnl  a  labore,  quein  passi  fuerant  iu  via,  cele- 
riter  veniendo.  In  societate  vero Casani  erat  quidam 
Saracenus  iiomine  Cal|ihak  (al.  Carchik),  qul  fue- 
ratservus  soldani,  el  fugerat  ad  CaSanuin  propter 
inetum  soldani,  qui  propler  excessus  intendebat 
illum  carceribus  mancipare. 

'  Anion.  111.  p.  tU.  XX.  c.  8.  §  8.  —  2  .\yton.  Hist.  Orien.  c.  41. 


260 


BONIFACII   VIII   ANNUS   5.    —  CHRISTI   1299. 


a  Iste  Calphack  a  Casano  receperat  gratias  et 
honores,  et  Casaniis  de  eo  pliirimum  confidebat. 
Sed  tanqiiani  proditor  maledictus  per  litteras  noti- 
ficavit  soldano  et  Saracenis  consilium  et  inten- 
tioneni  Casani,  et  misit  qualiter  Casanus  inten- 
del)at  morari  in  pralis  illis,  ut  daretur  rcquics 
equis  suis  ,  (jni  erant  mirabiliter  fatigati  ;  et 
consuluit  soldano,  quod  properaret  ad  pugnam 
quamdiu  adversariorum  equi  erant  fessi ,  quia 
facile  posset  de  Tartaris  victoriam  reportare.  Sol- 
danus  .^gypti ,  qui  apud  civitatem  Hames  Tar- 
taros  proposuerat  expectare ,  acquievit  tamen 
consilio  proditoris,  et  cum  elccta  niultitudine 
suorum  equitavit  fesiinanler,  ut  ex  improviso  in- 
sultum  faceret  in  Casanum.  Specnlatores  quidem 
exerciluiCasani  nolum  fecerunt  adventum^soklani. 
Casanus  vero  fecit  edictum,  ul  omnes  sui  equita- 
rent  per  acies  ordinati,  et  viriliter  reciperent  ini- 
micos.  Casaniis  ergo,  leone  audacior,  cum  illis, 
quos  circa  se  invenit,  equilavit  obviam  Saracenis, 
qui  jam  tantum  appropinquaverant,  quod  proelium 
non  poterat  evitari,  et  (c.xteri)  qui  percampum 
erant  dilatali,  uirequiem  darent  equis,  non  pote- 
rant  ad  ipsum  accedere  festinanter  :  unde  Casanus 
prsecepit  militibus,  qui  secum  erant,  de  equis 
descendere,  et  de  illis  in  circuitum  facere  velut 
murum,  et  cum  arcubus  et  sagittis  impeterent 
inimicos,  qui  laxatis  liabenis  ad  iiradium  prope- 
rabant.  Tartari  veio  descenderunt,  et  in  circuitu 
ipsorum  posuerunt  equos  siios,  et  acceptis  in  ma- 
nibus  arcubus  et  sagiltis,  expeclaverunt  quousque 
sagitlae  possent  ad  inimicos  commode  pervenire  ; 
et  sic  omnes  simul  Tartari  sagittantes,  qui  in  arte 
sagittandi  siint  mirabiliter  periti,  equos  inimico- 
rum  prfficedentes  taliter  percusserunt,  quod  ante 
alios  ceciderunt :  unde  illi  qui  sequebantur  qui 
cursu  vclocissimo  |iroperabant,  invenientes  pra>- 
cedentes  prosiratos,  pra?cipitabant  super  illos  : 
unde  demuItisSaracenisevaserunt  pauci,  qui  non 
erant  prostiati,  aut  sagiltis  Tartarorum  letlialiter 
vulnerati.  Soldanus  ^^ilgypti,  qui  in  acie  illa  erat, 
quam  ocius  potuit  retrocessit. 

«  Casanus  hoc  videns,  statim  praecepit  equos 
ascendere  gentem  suam  et  invadere  viriliter  ini- 
micos,  et  ipse  fuit  primus,  qui  soldani  aciem  est 
ingressus,ettamdiusoIdanus  cuin  modicasocietate 
suorum  bellum  sustinuit  prostrando,  et  occidendo 
strcnue  inimicos,  quod  Tartari  munili,  et  per 
acics  ordinati  venerunt  ad  piignam.  Tunc  inccepe- 
runt  omnes  acies  undique  pra;liari,  et  duravit 
altercalio  inter  eos  ab  ortu  solis  usque  ad  nonam. 
Finaliter  vero  soldanus  non  potuit  resistere  au- 
daciae  Casani,  qui  manu  sua  mirabilia  fecit:  et  sic 
vertitur  in  fugam  soldanus  cum  omnibus  Sara- 
cenis.  Casanus  ilaiiue  ciim  gente  sua  persecutus 
fuit  usque  ad  noctis  caliginem  inimicos,  diversi- 
mode  occidendo  :  unde  tanlafuitibi  Saracenorum 
slrages,  (|Uod  tota  terra  dispersa  extitit  corporibus 
mortuorum.  Post  confliclum  nocle  illa  reijuievit 
Casanus  in  (|uodani  loco,;qui  vocatnr  Camelum, 


gaudens  et  exultans  ineffabiliter  de  triumpho, 
quem  contra  Saracenos  obtinuerat  nutu  Dei. 
Actuni  hoc  an.  Domini  mccc  (mccic)  x  die  Mercurii 
ante  festum  Nativilatis  Domini  ».  Irrepsit  in  anuo- 
rum  numerum  error  exscriptorum  incuria,  quem 
nonnulli  improvide  sunt  secuti  :  ex  eodem  vero 
Aytono  hunc  numerum  mccic  loco  alterius  de- 
pravati  reponendum  intelliget  facile,  qui  seriem 
illius  historiaj  et  distinctionem  temporuin  perpen- 
derit  in  sequentibus  :  atque  ita  secum  et  Marino 
Sanuto  \  Matthaeo  Westmonasteriensi  ',  Joanne 
Villano  ',  S.  Antonino  ',  Bosio  ^  ac  denique  Pon- 
tificiis  lilterissequentianno  datis";  ex  quibus  col- 
li,L;itur,  partarum  hoc  exeunte  ineunteque  proximo 
anno  victoriarum  in  Syria  famani  in  Occidente 
sequenti  jam  adulto  jiercrebuisse,  consentiet.  His 
circa  chronologiam  constitutis,  qua?  a  Cassano  et 
Christianis  Orientalibus  gesta  sint  extremis  hujus 
anni  diebus,  ex  Aytono  afferamus  : 

45.«His  itaque,  inquit',  sicperactis».  nimirum 
reportato,  die  Mercurii  ante  Natalitia  Domini,  de 
Meleciiaser  soldano  triumpho,  «  Casanus  prsecepit 
regi  Armeniae  et  cuidam  duci  Tartarorum,  qui 
vocabatur  Molay,  quod  cum  quadraginta  millibus 
equitum  Tartarorum  persequerentur  soldanum 
usque  ad  desurtum  .^gypti,  quod  distabat  a  campo 
belli  per  duodecim  dietas  et  ultra;  et  prsecepit, 
quod  apud  civitatem  Gazarae  ipsum  expectarent, 
aut  ejus  mandatum.  Rex  igitur  Armenise  et  Molay 
prffidictus  cum  quadraginta  miUibus  Tartarorum 
ante  solis  ortum  recedentes ,  soldanum  fuerunt 
celeriter  persecuti.  Post  triduum  vero  Casanus 
misit  ad  regem  Armeniae,  quod  rediret,  et  quod 
intendebat  obsiderecivitatem  Damasci,etpraecepit 
quod  Molay  procederet  siculhabueratin  mandatis, 
Saracenos  omnes  quos  capere  poterat  perimendo. 
Soldanus  vero  quoque  fugit  velociler  diu  noctuque, 
dromedarios  equitando,  et  in  societale  quorunulam 
Beduinorum,  qui  eum  conducebant,  Babyloniam 
niirabiliter  est  ingressus.  Alii  vero  Saraceni  diver- 
simode  fugerunt ,  sicut  quilibet  opinabatur,  se 
posse  melius  receptare,  quorum  magna  quantitas 
perrexit  per  viani  Tripalis  (Tripolis) ,  qui  per 
Christianos  habitantes  in  monte  Libani  fuerunt 
interfecti  crudeliter.  Redeunteergo  rege  Armeniac 
ad  Casanum,  invenit  quod  civitas  Casana  (forte 
Gazara)  reddiderat  se  Cazano,  et  lotum  aerarium 
soldani,  et  exercitus  sui,  quod  ibi  erat,  fuit  ante 
Casani  praesentiam  deportatum,  cujus  multitudo 
exlititinfinita.  Miratifueruntomnessupereo,  quod 
soldanus  tantas  divitias  secuni  tulerat  dum  inten- 
deret  praeliari.  Casannsergo,  congregatis  omnibus 
illis  divitiis,  et  omnibusspoliisquaslucrati  fuerant 
Tartari  post  triumphiim  ,  divisit  omnia  liberaliter 
inter  suos ,  ex  quibus  omnes  locupletes  sunt 
eflecti. 


1  Samit.  1.  III.  p.  13.  c.  9  el  10.  —  ^  West.  Flor.  Hisl.  —  3  Jo. 
Vill.  1.  VIII.  c.  35.  —  '  S.  Ant.  ili.  p.  tit.  x.\.  c.  !<.  §  ti.  —  '  Bosois 
fi.  2.  I.  I.  Ilist.  ti[.  —  0  Uuiiif.  I.  VI.  Kp.  ccLXxviii.  —  '  Aylon. 
Hisl.  Unoii.  t.  4:i. 


BONIFACII   VIII   ANNUS   5.    —  CHRISTI   1299. 


261 


«  Ego  \ero  fraler  Aytonus,  qui  hanc  histo- 
riam  compilavi ,  interfui  omnibus  negoliis  et 
jjrailiis,  qua;  Tartari  liabucrunt  ctim  soldano  a 
tenipore  Haoloni ;  seti  numiuam  vidi  vol  auilivi 
dici  de  aliquo  domino  Tarlarorum  ,  qui  plura 
faceret  in  duobus  ditbus ,  quam  fecit  Casanus  : 
num  prima  die  beili  cum  [)arva  societate  suorum 
contra  soldaimm  et  magnam  copiam  inimicorum 
prajlium  siislinuit,  el  de  persona  sua  taliter  se 
probavit,  quod  inter  omnes  alios  bellatores  famam 
et  laudem  merito  est  adeptus,  et  de  sua  probitate 
inter  Tarlaros  iiarrabitur  in  ssecula  sa;culorum. 
Secunda  vero  die  tanta  erat  libertas  et  liberalitas 
cordis  sui,  quod  de  omnibus  divitiis  et  infinitis 
thesauris,  quos  acquisiverat,  sic  inter  suos  distri- 
buit  ct  divisit,  quod  in  sua  sorte  non  retinuit  nisi 
ensem  unum  et  quoddam  marsiipium  ,  in  quo 
erant  scripturae  terra)  iEgypti,  et  nunierus  exer- 
citus  soldani  ut  similia  :  et  omnia  alia  distribuit 
liberaliter,  ut  est  dictum.  Et  hoc  pratcipue  erat 
admirandum,  qualiter  intautillo  corpusculo  tanta 
virtutum  copia  inveniri  polerat  :  nam  inter  vi- 
giriti  mille  equites  vix  potuisset  staturte  minoris 
aliquis  reperiri,  neque  turpioris  aspectus  ;  omnes 
tamen  alios  in  probitate  et  virtutibus  excedebat. 
Et  quia  iste  Casanus  temiiore  nostro  fuit,  dignum 
est,  quod  de  suis  gestibus  plenius  enarremns,  et 
ille  soldanus,  qui  per  Casanum  extitit  debellatus, 
adhuc  vivit.  Praterea  illi,  qui  ad  Saracenorum 
intendunt  pra?cipitium ,  et  gravamen  inferre  volunt, 
raulta  poterunt  sumere  documenta,  his  historiis 
plenius  intellectis. 

46.  «  Postquam  vero  Casanus  per  quinque 
dierum  spatium  requievit,  et  inter  suos  divisit 
spoiia  immmerabiiia,  ut  superius  est  expressum, 
per  dietas  suas  itersuum  direxitrecta  ad  civitatem 
Damasci.  Cumque  cives  Damasci  cognoverunt 
adventum,  timuerunt  valde,  ne  si  Casanus  eos 
caperet  violenter,  absque  misericordia  perdereii- 
tur.  Unde  de  consilio  sapieiitum  ,  et  concordi 
omnium  voiuntate  suos  ad  Casanum  nuntios 
Iransmiserunt,  qui  dederunt  sibi  muita  dona,  et 
ei  claves  civitatis  etiam  obtulerunt,  ab  eo  miseri- 
cordiam  impiorantes.  Receptis  ergo  xeniis  et  cla- 
vibus  civitatis  Damasci,  praecepit  Casanus  nuiitiis, 
quod  redirent  et  victualia  sufflcientia  exercitui 
jiraepararent,  et  nullatenus  dubitarent,  quia  nole- 
bat  destruere  civitatem,  sed  eam  inlendebat  pro 
camera  sua  reservare.  Recedentibus  itaqiio  nuntiis 
cum  exultatione  ingenti,  Casanus  post  modicum 
equitavit  ad  flumen  Damasci,  in  cujus  littore  ten- 
toria  sua  fixit,  et  inhibuit  ne  inferrentur  damna 
aliqua  civitali.  Cives  vero  Damasci  niiserunt  plu- 
rima  dona  Casano ,  et  de  victualibus  dederunt 
exercitui  affluenter,  mansitque  ibi  Casanus  per 
quadraginta  quinque  dies  cum  omiiibus  suis  , 
praeter  quadiaginta  millia  Tartarorum,  quos  mi- 
serat  cum  Moiay ,  qui  apud  civitatem  Gazaraj 
morabantur,  Casani  expectantes  adventum  vel 
mandatum  ».  Haec  postrema  centesimo  iuchoato 


gesla,  constat.  Ut  vero  Casanus  reflectere  signa  in 
Persidem  coactus  sit,  et  Cbristiani  Syriam  recupe- 
rare  sine  prielio  ingenti  suo  damno  et  dedecore 
oiiiiserint,a(iuout  iterum  iii  Saracenorum  reciderit 
potestatem,  sequenti  anno  dicemus:  nunc  claude- 
mus  liunc  annum  insigni  prodigio  quod  in  Ger- 
mania  editum  narrat  Sitfridus  '. 

Al.  Flagitia  Judwnrnm  in  Germania.  — 
«  Mccxcix.  Jutiaii  ,  inquit  ,  perfKJjssimi  corpus 
Christi  sacrum  in  nocte  sancli  Paschalis  emptum 
a  custode  Ecclesiae  in  civitate  Fraiiconiae,  qua; 
Roetingen  dicitur,  per  diversas  civitates  etcastella 
aliis  Judacis  distribuerunt.  Qutedam  reli^iosaj 
niulieresqu;e  sacras  vigiliasad  tumulum  Cruciflxi 
observabant  (sicut  moris  est  in  Theutonia)  cum 
hora  matutinarum,  de  Ecclesia  [irodeuntes,  irent 
ad  excitandum  Ecclesiae  [iresbylerum,  ut  Cruci- 
fixum  de  monumento  ante  matutiiias  secumlum 
consuetudinem  sublevaret,  videriint  snj^er  domum 
Jiiikci,  qui  Sacramenttim  emerat,  tluo  rutilare 
luminaria  :  cumque  attomta;  starent,  et  secum 
quffirerent  ,  superveniens  presbyter  interrogat , 
quid  conferant  :  vidensque  cum  ijisis  luminaiia, 
compertoque  quod  Judoius  cum  custode  in  Eccle- 
sia  fuisset,  et  juxta  altare,  caute  vocat  jutiicem 
civitatis,  el  quosdam  de  civibus.  Qui  irruentes  in 
domum  Judaci,  ipsum  et  custodem  Ecclesiae  cepe- 
runt  :  qui  statim  coacti  facinus  perpetratum  con- 
fessi  sunt. 

a  Jam  vero,  ut  dictum  est,  idem  corpus  Christi 
per  diversas  Judaeorum  tlispersum  fuerat  man- 
siones  :  qui  saepedictum  corpus  Cliristi  sacratissi- 
miim  acubus  et  subulis  pugentes,  et  in  morlario- 
lis  tundentes  et  per  illas  puncturas  et  tunsiones 
sanguinem  elici  conspicientes,  tandem  in  diversis 
locis  sub  terra  suffoderuiit.  Sed  Deus  omni[)otens 
Sacramentum  salutis,  multis  miraculis  prodenti- 
bus,  suis  fidelibus  propalavit.  Quapropter  Ciiri- 
stiani,  insurgentes  contra  Juda;os,  eos  per  diversas 
civitates  et  loca  turmatim  occiderunt.  Contigit  ut 
multi  Judaei  ad  quoddani  castrum  confugerent, 
ut  se  ibidem  ilefensarent  :  cuiiique  Christiani  ad 
expugnandum  dictiim  castrum  forfi  manu  con- 
veuissent,  et  illuil  jam  vallassent,  quaedam  virgo 
Judaea  de  eodem  castro  imporlunis  clumoriljus 
rogaba  Christiauos,  ut  i[)sam  inde  eri[)ereiit  et 
baptizareiit.  Judaeis  ipsam  deorsiim  trahentibus  et 
increpantibus,  illa  de  manibus  eorum  eia[)sa,  de 
altitudine  castri  se  pra;cipitem  dedit.  Sed  ecce  mi- 
rum  in  modum  ipsa,  tjuasi  inanibus  angelicis  por- 
taretur,  iHaesa  descendit :  et  mox  ad  fidem  Chrisli 
et  baptisma  confugit».  Meminit  etiam  Eberhar- 
dus*  de  hac  Judasorum  slrage,  cum  percrebuisset 
fama,  ipsos  Ciiristi  corpus  contudisse,  atque  ex  eo 
divinitus  cruorem   fluxisse  :  quam  rem  su()eriori 


anno  consignat. 


'  Sifrrid.  cpit.  I.  11. 
pag.  335. 


—   -  Eber.  apud  Canis.  antiq.  lecl.  tom.  i. 


26» 


BONIFACir  VIII    iNNUS  6.    —   CHRISTI    1300. 


BONIFACII    VIII    ANNUS    6.  —  CHRISTI     1300. 


\.Anmts  Jttbiloei  cdebratm  a  Bonif.  nova 
pnmpa  ef  magn/ficentia.  —  Annus  Cbristi  mille- 
simus  trecentesimus,  Indictione  tertiadecima,  Ju- 
bilaei,  id  est,  condonationis  criminum,  qufc  post 
detectos  rite  sacerdoti  conscientife  sinns  Apostolo- 
rum  Basilicas  adituris  proponitnr,  majestate  illu- 
stris  affulsit,  de  quo  Jacobus  diaconus  cardinalis 
S.  Georgii  ad  Velum  Aureum  ita  cecinit  '  : 

Aurea  centeno  consurgunt  Seccula  phoebo. 

Et  raiiiat  eoeleste  jubar,  miseratus  ab  alto 

Filius  slerni  Patns  de  Virgiue  carnem 

Indutus,  redimiUiue  suo  de  sanguine  culpas. 

Grande  datum  miseris  Roiuam,  qui  limma  Pelri, 

Cui  reserare  polos  datur,  et  conciudere  coelum, 

Deproperant,  Paulique  ducis  pia  templa  revisit  (revisunt). 


Et  infra  : 


Nam  gemini  roseis  Urbem  sacrare  triumphis 
Luce  pari. 

Et  infra  : 

Hinc  cumulant  teroplis  sua  munera  divi, 
Quae  sedes  Romana  sequens,  suffultaque  tantis 

'  Jacob.  eard.  carm.  de  Jubiteo. 


Auxiliis  jubilans,  cenleno  solis  in  ortu 
Diluit  omue  uefas  plene.  Quiu  pleuius  omue 
Diuiit,  et  veniam  culpis  ulierrima  confert 
Gratia,  si  a;ternam  passim  foedare  figuram, 
Haud  timidi  culpas  compuncd  corda  recludant ; 
Divorumque  patrum  Petri  Paulique  subintrent 
Limina,  vicenis  vicibus  Romanus,  et  exter 
Quindeuis  rutilans  orbem  quoad  exeat  axis. 
Quisnam  igitur  latitet,  qujenam  vecordia,  qua;nam 
Segnities  compescit  iter,  quin  frigeat  ,x-stus, 
Et  caleat  glacies,  liquidusque  eshorreat  humor? 
Certe  magna  quies  parvus  labor,  etc. 


2.  Conscripsit  idem  auctor  soliita  oratione 
illius  Jubihei  hisloriam ',  cnjus  autograpbum 
exemplar  in  bibliotbeca  S.  Petri  Rom;c  asserva- 
tur;  ejusque  meminit  inter  alios  cardinalis  Baro- 
nius-  :  (juanivis  textum  admodum  de|iravatum 
inquinatumque  dicat  :  cujus  etiam  duo  exempla 
Mss.  et  in  bibliotheca  nostra  extant.  Sacri  porro 
illius  instituti  ritus,  modum  et  causas  ex  memo- 
rato  Jacobo  card.  qui  Pontiflciorum  consiliorum 
erat  particeps,  reique  spectator  afiferre  operae  pre- 
tium  diiximus,  cum  is  maxime  sine  fuco  historise 
veritatem  exponat  his  verbis^(t)  :  «  Anceps  et 
psene  citra  opinionis  fidem  de  proximo  nunc  luturo 


>  Sumniont.  Hist.  Neap.  I.iii.  —  ^  Baroii.  in  scbeJ.  Ms.— '  Jacob. 
card.  I.  de  JubilaiO.  c.  1. 


(tj  Ajnnum  hunc  commendal  celebris  Jubitei  indiclio,  quod  Bonifacius  sive  ipse  primus  insiituit,  seu  potius,  qua;  mea  est  opinio, 
sensini  pia  fidelium  pereuasione  ante  aliqua  sacula  inductnni,  ijise  deiu  Donifacius  Coostitulione  sua  probavit,  atque  singulis  cenlenis  aunis 
celebrandum  constituit.  Quanquam  enim  hujus  centesimi  anni  indulgentia  primus  auctor  Bonifacius  reputari  a  nonullis  posset,  suadente 
maximeconstanli  oanium  scriptorum  aiqualuim  qui  de  rebus  prffiteritorum  saiculorum  tractarunt  sileutio ;  cum  tamen  ex  historia  Jubilaji 
illius  a  Jacobo  cardinali,  luuc  florente,  descripta,  constet  pias  fidelium  turiuas  antea  Romam  coufluxisse,  quam  de  iuduli^entia  anni 
centesimi  indicenda  Bonifacius  quidquam  cogitaret ;  ex  his  antiquorum  quamdam  traditionem  seu  institntionem  arguendam  esse  intelli- 
gimus. 

Quffi  vero  fuerit  origo  hujus  moris  seu  peregrinatiouis  Romana;,  quolibet  ineunte  skcuIo,  diligentius  frequenlat»,  nemo  hucusque 
investigavit.  Qua;  meJitanti  mihi  occurreiunt  aperiani,  tademque  eruditis  probanda  sive  rejicieuda  permitto.  Quauquaui  Christi  Jesu  ualalis 
annus  exordium  JEne,  qua  nunc  utimur,  Iriennio  pr.Tcessit ;  diu  tamen  in  Eeclesia  ea  sentenlia  vulgo  recepta  fuit,  quffi  vulgarem  .-Eram 
ab  ipso  Christi  uatali  exordium  duxisse  arbitrabatur.  Ea  persuasione  semel  obtinente,  siuguli  iErje  nostra;  anni  centeni,  annum  annum  a 
Cliristi  Nativilate  sacularem  referebant.  Cum  vero  saiolaris  annus.  pro  more  jam  inde  a  paganis  deducto,  solemnis  haberi  consueverit ; 
hinc  forte  annus  quisque  centesimus  religione  solemnis  haberi  a  tidelibus  ca;pil.  Ex  hoc  sacrs  peregriuitiones,  qu;c  tuuc  maxime  familiarcs 
erant,  multo  frequentius  per  annos  illos  inslituiae,  eademque  demum  ex  causa  Romani  PontiUces  singulis  centenis  annis,  quos  majori 
peregriuorum  frequentia  cullos  Romse  noveraut,  iudulgentias  addixerunt  niajores. 

Csterum  integri  saiculi  perioJum  prolixiorem  quam  pro  vila'  humauffi  modulo  ratus  Clemens  VI  ad  annos  L  Jubilaeum  reformavit ; 
duarum  tamen  Basilicarum  visitationi  tertiam  BasilicK  Lateranensis  adjuugens.  Dein  Gregorius  XI  anno  ucccLXSlii,  Basilicam  S  .Maris- 
Majoris  cseteris  adlegit,  indulsilque  ut  singulis  .xxxiii  annis  Jubilaum  recurreret.  Po^trema  hujus  reformationis  cujus  Bulla  nuspiam  legitur, 
Alexander  VI  in  BuUa  pro  Jubila:o  anni  siD,  quam  e  Ms.  Codice  vulgavit  Cyrillus  Fr.iuclii  in  Commentariu  de  anuo  Jubilsi,  memoriam 
servavit,  scribit  enim  :  «  Clemens  VI  ad  quiuquageiimiim,  Gregorius  XI  ad  triginia  ires,  et  postrerao  Paulus  II  ad  sxv  annos  redegit  ». 
Piura  de  Jubilseo  addi  possent ;  sed  ha;c  commentanum,  non  vero  adnolationem  scribenlis  esseut. 

Ad  Jubilceum  Bonilacii  VIII  quod  attinet,  eicesserat  penitus  e  memoria  insignis  lapidaria  inscriptio,  qua;  nunc  pariter  Florentia;  in  via 


BOKIFACII   VIII    AXNUS    6.    —    THRISTI    1300. 


263 


ceDtesimo.  cum  niillejimum  trecentesimum  pr;e 
foribus  occursurum   monebamur,  ad  Romanum 
Pontilicem  delatus  rumor  advenerat,  qui  lantam 
ejus  fore   anni  vim,  ut  quo  Roniani  ad  principis 
Aposlolorum  Petri  Basilicam  pergentes  omnium 
plenissimain  peccatorum  dilulionem  sortirenlur, 
poUiceretur.  Hinc  vetustorum    revoivi  librorum 
monumenta,  pius  pater  edixit :  quibus  ejus  nec 
ad  plenum.  quod  querebatur  in  lucein  vento  for- 
sitau  ex  palnim.si  liceat  tetigisse  famam,  desidia; 
seu  ex  schismatum  vel  bellorum,  qun   Romani 
saepius  turbine  vastati,  lugere  potius  quam  mirari 
vacet,  libris  deperditis;  seu  quia  nec  tantum  veri- 
tatis,  ut  opinionis  suberat.  in  Lateranensi  patriar- 
chio,  eodem  residente  prssule,  centesimus  oritur, 
mira  res.  Totani  paene  prima  Januarii  die  novollae 
mysterium   remissionis  occuluit  :  |iroclivi   vero 
in  vesperam  sole,  quo  ad  medise  fere  noctis  intem- 
pestae  silentium  parvumqueeoRomanis  patefacto, 
frequentes  ipsi  ad  sacram  B.  Petri  Basilicam  pro- 
perant :  oppressi  altaria  stipant,  alternatimque  se, 
ut  vix  accedere  fas  esset,  impediunt,  tanquam  ea 
brevi  flnienda  die  expirare  gratiam  vel  majorem 
autumarent.   Accesserintne   moti,  cum   aliquaiis 
raatutinus  de  centesimo  seu  jubilaeo  in  Basilica 
factus  cieret  sermo;  spontene  sua  jam,  quod  cre- 
dulitati  magis  proximum  est,  ccelesti  tracti  nulu, 
qui  centesimi  transacta  memoraret,  vel  adventura 
disponeret.  haud   nihil  ambigentes  affirmatnus. 
lis  initiis  in  dies  civium  externorumque  fjdes  et 
peregrinatio    augeri    ccEpit ,    quibusdam    prima 
centesiiui   die  omnium   culparum   sordes  deieri 
asserentibus,  caeteris  annorum  centuin  indulgen- 
tiam  fore  :  sicque  fere  usque  ad  bimestre  tempus, 
et  similiter  die,  qua  toti  orbi  venerabilis  revelatur 
efOgies,  vulgo  Sudariuin  seuVerouica  dicta.  longe 
plus  solito  compaclis  turbis  convenirent,  utrinque 
dubii  sperantes  erant. 

3.  «  Verum  '  promotor  noster  dominus  Boni- 
facius  VIII,  snmmusS.  R.  E.  Pontifex,  ut  eratin- 
genio  vigilans,  refertiisque  solertia,  conservabat 
haec  omuia  conferens  in  corde  suo,  suoque  more 
prtEsentia,  dum  haud  prohibebat,  frequentiam  ac- 
ceptam  esse  conjiciebat,  venientumque  flrmabat 
voluni.  Nec  vivus  praeteritorum  defuit  testis,  qui 
peregrinationis  suae  centum  et  septem  asseverans 
annos,  multis  etiam  eodem  praesule  coram  ob  id 
ipsum  adscitis,  astrueret  meminisse,  patrem  alio 
centesimo  Romae,  quousque,  quem  secum  detulit 
agricola,  suffecit  victus  ob  intelligentiam  (indul- 
genliam)  moratum,  seque  admonuisse,  ut  si,  quod 
non  putaret,  advenisset  futuro  centesimo  Romae 

'  Cap.  2. 


nequaquam  puer  adesse  pigritaret  :  nobisiue  idem 
sciscitantibus,  inlulit  quin  qnaque  ejusdem  anni 
die  illic  centum  annorum  indiilgentiam  lucrilieri 
posse,  ob  quam  peregrin  iturus  accesserat.  Ast 
Romae  plenissime  dilui  culpas  apud  Gallos  vul- 
gate  (vulgatum)  :  tanti  aevi  duos  adhuc  dioecesis 
Belvacensis,  pluresque  alios  Italici  soh  superesse, 
qiii  meminissent  nobis  assertum  :  quorumdam 
vero  ad  ipsam  principis  Apustoloruni  Basilicam 
dierum  trium  peregrinationem  opportunam  re- 
censebat  autumalio  centesimi  vetusta  miseratione 
perituris  (vetnstam  miserationem  parituris)  :  sed, 
ut  jam  (a)  nobis  proetactuni,  in  iis  multiplex  fama 
vacillabat. 

a  Igitur  '  de  centesimi  (centesimo)  nova  jam 
ad  plenum  digesta  materia,  sacrum  Patrum  con- 
sultasse  coetum  ,  nolentem  extinguere  spiritum 
prgesulem,  favorabihterque  ob  Apostolorum  me- 
rita  responsum  consuitanti,  memoramus.  Quam- 
obrem.  quo  limpidius  scripto  gerendje  rei  clare- 
sreret  veritas,  exarari  litteris  concedendum,  discu- 
tiendumque  privilegium  justum  (jussum),  ipsius 
saepiuscule  forma  interlecta,  ac  ex  hoc  politiore 
facta,  post  collocutiones  ad  conciha  praevias  eam 
Patrts  manere,  in  girum  consulti,  suasere  :  defi- 
niensque  decrevit  Prssul,  cujus  ea  mens  est  Basi- 
licae  principis  Apostolorum  Dei  non  tantum  :  fama 
crebrescente,tametsiincertum  centesimuni  indul- 
tum  illibatum  subsistere;  quinimo  quibuscumque 
venerabiles  Apostolorum  Petri  et  Pauli  Basilicas  ex- 
ternis  quindecim,  Romanis  diebus  triginta  visi- 
iantibus,  quojuo  centesimo  uberrimam  omnium 
peccaininum  abolilionem  impertiri  fructiferam 
(tructiferum)  :  si  quidem  si  poenitentes  et  confessi 
vel  infra  id  temporis  forentD.  Nonnullisque  in- 
terjectis  :  a  Publicandi  aderat  tempus  Cathedrae 
B.  Petri  celebritas,  offerendum  princi[ii  in  suo 
quam  alibi  honestius  templo,  donec  publicaturse- 
ricis  aureisque  ambo  circunifulcitur,  qno  Roma- 
nus  Praesul  Patresque  conscenderunt  :  oratione- 
que  facta  ad  turbam,  grande  laetitiae  munus  lit- 
terae  serico  appensis  BuUis  disseruntnr,  quae  etsi 
Laterani  prius  datae  contineretur  (continerentur)  ; 
illuc  tamen  datas  apud  S.  Petrum  suis  jussit  Prae- 
sul  litteris  adscribi,  altarique  imposituni  donum. 
Non  impari  fornia  Doctoris  gentium  Basilicae 
missumo.  ^ 

i.  Conceptura  est  subjectis  verbis  id  Diploma, 
quod  auctor  in  calce  operis  repetit,  ac  tum  in  hu- 
jiis  anni  Regesto  Pontiflcio  ',  tum  inter  Extrava- 
gantes  extat '. 

'  Cap.  3.  —  '  Lib.  vi.  Ep.  cur.  is.  —  '  Eil.  aotiq.  De  poBnit.  et 
reniijs. 


dicta  della  Fogna  legitur,  ex  qaa  vel  ipsos  Tartaros  Romanam  peregTioatioDeai  hoc  anno  institaisse  discimas.  Affert  illam  cl.  Lamius  in 
Deliciis  eradilomm. 

«  Ad  perpetuam  rei  memoriam.  Pateat  omnibns  eviifenter  banc  pagioam  inspectnris,  qnabter  omnipolens  Deus  in  anno  Domioi  noslri 
IHV.  XI'I.  uccc  specialem  graliam  contulit  xpuNis  suum  sepulchrum,  quod  eililerat  a  Saracenis  occupaium,  reconjonctum  est  a  Tarlaris, 
et  Christianis  reslitiitum,  et  cnm  eodem  anno  fuisset  a  papa  Bonifacio  solemnis  remisjio  omnium  peccatorum,  videlicet  culparum,  et 
pffinarum  omnibus  euntibus  Romam  iu^uUa,  multi  ei  Chrislianii  et  Tartatis  ad  diclam  indulgenliam  Romam  accesserunt  :  e  andowj  Ugolino 
con  la  mogle  ».  Maksj. 


264 


BONIFACn  Vin   ANNUS    6. 


CHRISTI   1300. 


«Bonifacius,  etc.  ad  certitudinemprcesentium, 
L't  memoriani  futurorum. 

«  Aiitiiiuorum  habet  Dda  relatio,  quod  acce- 
dentibus  ad  bonorabilem  Basilicam  principis  Apo- 
slolorum  de  Urbe  concessa'  suut  remissioues  ma- 
gnffij  et  iudulgeutioe  peccatorum.  Nos  igilur,  qui 
juxta  officii  nostri  debitum  salutem  appetimus  et 
procuramus  libeutius  singulorum,  hujusmodi  re- 
missiones  et  indulgentias  omues  et  singulas  ratas 
et  gratas  habentes,  ipsas  auctoritate  Apostolica 
coufirmamusetapprobamus,  acetiam  innovamus, 
et  priseutis  scripti  patrocinio  commuuimus.  Ut 
tamen  beatissimi  Petrus  et  Paulus  Apostoli  eoam- 
plius  honorentur,  quo  ipsorum  Basilicae  de  Urbe 
devotius  fuerint  a  fidelibus  frequentatae,  et  fideles 
ipsi  specialium  largitione  niunerum  exhujusuiodi 
frequentalionemagissenserint  se  refectos  ;  nos  de 
omuipotentis  Dei  misericordia,  et  eorumdem  Apo- 
stolorum  ejus,  meritis  et  aucloiitate  confisi,  de  fra- 
trum  nostrorum  consilio  et  Apostolicae  plenitu- 
diue  polestatis  ommbus  in  praeseuti  anno  mille- 
simo  trecentesimo  a  festo  Nati\itatis  Domini 
nostri  Jesu  Christi  praeterito  proxime  inchoato,  et 
in  quolibet  auno  centesimo  secuturo,  ad  Basilicas 
ipsas  accedentibus  reverenter,  vere  poeniteutibus 
et  confes^is  ;  vel  qui  vere  pcenitebuut  et  confite- 
buntur,  in  hujusmodi  pnesenti,  et  quohbet  cen- 
tesimo  secuturo  annis,  non  solum  plenam  et  lar- 
giorem,  imo  plenissuuam  omuium  suorum  cou- 
cediuius  veniam  peccatorum  :  statuentes,  ut  qui 
\oluerint  iHijusmodiindulgenticea  uobis  f.oncessoe 
fore  participes,  si  fuerint  Romani  ad  miuus  tri- 
ginta  diebus  continuis  vel  interpolatis,  et  saltem 
semel  in  die.  Si  vero  peregrini  fuerint  aut  foreu- 
ses  modo  simili  diebus  quindecim  ad  Basilicas 
easdem  accedant.  Unusquisque  tamen  plus  mere- 
bitur,  et  indulgentiam  efficacius  consequetur.  qui 
Basilicas  ipsas  amphus  et  devotius  frequeutabit. 
Nulli  ergo,  etc.  Dat.  Roma  apud  S.  Petrum 
VIII  kal.  Martii,  Pont.  nostri  anno  vi». 

5.  Exceptum  est  secunda  gratulatione  id  Di- 
ploma,  inspeclaque  JubiLxi  luce,  populi,  ut  ait 
Jacobus  cardinalis  ',  jubilare  coeperunt.  Quo  vero 
pietatis  ardore  Romani  Apostolorum  Basilicas  lu- 
strarent,  describit  auctor  *  :  «  Nec  mora  ;  tolius 
orbis  caiiut  Roma,  civitatis  populus,  nullo  sexus 
vel  cetalis,  dum  pubertatis  auno?  exegisset,  discri- 
mine,  ad  suorum  patronorum  Basilicas,  quoad 
dierumintervalluiu  fiuem  accepisset,  cursitabat  ». 
Et  infra  de  se  ila  loquitur  :  «  Nobis  (Nos)  vero  ma- 
gis  quod  ipsi  egimus,  votum  non  ut  magnum,  sed 
ut  motivum  posteris  pandamus.  Concessa  quidem 
indulgentia,  cura  Transtyberim  juxta  Ecclesiam 
DeiGenitricis,  unde  in  Salvatoris  nostri  uativitate 
laro^o  rivo  olei  fons  usque  Tyberim  scaturisse 
perhibelur,  jam  dudum  tabernam  meritoriam  di- 
ctam,  undeque  nobis  nativa^  atque  paternae  origi- 
nis  orlus,   moram  traherumus ,  diebus  triginla 

1  Jacob.  card.  lib.  de  jubil.  c.  4.  —  -  Ead.  cap. 


coutinuis  Principum  utram(|ue  Basilicam  peregri- 
nationis  causa  ingressi  siinius;  nec  ininus  saepius 
prius  eadem  die  Lateranum  ad  consistorium  ma- 
tutina  luce  properantes  ». 

G.Incredibilem  porro  hominummultitudiuem 
nou  modo  ex  Italia,  Sicilia,  Sardiuia,  Corsica  ;sed 
Galliis,  Hisjiania,  Anglia,  Germania,  Ungaria,con- 
currisse  ;  nec  solum  juveues  ac  vegetae  a!tatis,sed 
etiam  septuagenarios  et  iufirmos,  qui  lecticis  de- 
ferebanlur,  confluxisse  addit  auctor '.  luterquos 
praeclaro  spectaculo  fuit  Sabaudus  quidam  senex, 
iiuu  humili  geuere  ortus,  a  filiis  allatus,  qui  cen- 
tenarium  annuin  transilierat ,  quiiiue  praeteriti 
cente?inii  iiiemor  erat  %  utpote  qui  olim  celebri- 
tati  iuterfuisset.  Tradit  his  consentauea  Joannes 
Villanus  ',  qui  tunc  Romam  profectus,  veterum 
historicorum  exemplo,  qui  Romanas  res  scripsere, 
historiffi  Florentiuae  conscribenda\  cum  tunc  ipsius 
palria  ad  majorem  potentiam  effloresceret,  consi- 
lium  cepisse  ait :  additque  taiitaiu  fidelium  mul- 
tiludinem  Romam  convenisse,  ut  praeter  Roma- 
nos  ducenia  peregrinorum  millia  in  Urbe  viderit, 
quibus  omuia  necessaria  abunde  suppeditabantur. 
A  quo  Jordauus  '.  Vitae  Bonifacii  *  scriptor,  Ptole- 
UKeus  Lucensis '.  Bernardus  \  Marliniis  Polonus  ' 
nou  discrepant.  Annalium  vero  Colmariensium 
scriptor  haec  digna  meiiioratu  historia?  mandavit': 
«  Boiiifacius  paparationeJubilaei  omnibus  venien- 
tibus  Romam  tantaabsolutionis  beneficia  contulit, 
quod  tantus  factus  fuit  concursus  Romam,  ut  sae- 
pius  una  die  siut  egressi  trigiuta  millia  hominum 
pariterque  ingressi,  ut  commuuiter  pauperes  re- 
tulerunt  » . 

7.  Tribuit  vero  miraculo  card.  Baronius  '"  tan- 
tam,  quaeconfluxit,  multitudiuem  omnium  rerum 
copia  abundasse  :  «  Innumerabilis,  inquit,  Chri- 
stiaui  populi  multitudo  ad  oblinendam  omnium 
]ieccatorum  remissionem  |)lenissimam  Apostolo- 
riim  limina  visitarunt  :  et  quia  sicul  arena  maris 
Christianus  populus  confluebat  ad  Urbem,  nullo 
inodo  credi  potuit,  quod  tantus  populus  satiari  po- 
tuisset :  sed  Dei  cooperante  gratia,  tanta  fuit  abun- 
daulia  victualium,  quod  quanto  inagis  populus 
multiiilicabatur,  tanto  alimouiarum  copia  redun- 
dabat,  et  vilius  alimenta  venalia  vendebantur.  In. 
suiier  anno  prwdicto  in  Apostoloruui  Basilicis  di- 
versis  lauguoribus  suut  curati  quamplures.  Exi- 
baut  autem  dsemonia  a  multis  clamautia  et  dicen- 
tia,  quod  non  solum  Apostoli  Petrus  et  Paulus  eos 
fjiciebaut  de  corporibus  (juie  iuvaserant,  sed  mul- 
titudinem  animarum  populi  Christiaiii,  qui  eorum 
facienlibus  peccalis,  laqueis  diabolicae  Iraudis  se 
tradideraiit,  iiupetraverant  a  Jesu  Christo  ab  eo- 
rum  faucibus  liberari  :  et  plusquam  publice  cla- 

'  Cap.  6.  —  -  Cap.  7.  —  ^  Jo.  Vill.  1.  viii.  c.  36.  Anlon.  ni. 
p.  lit,  xs.  c.  8.  §  11.  —  '  Jotd.  Ms.  Vat.  sign.  num.  1960.  — 
6  Vit.  Bouif.  Ms.  Vall.  bibl.  sign.  Iit.  C.  nuni.  25  et  num.  79.  — 
6  Piol.  Luc.  Ms.  llist.  Eccl.  1.  XSJII.  c.  36  et  iu  Aiinal.  —  "  Bern. 
in  Chrou.  Boni.  Pont.  —  '  Mart.  Pol.  1.  iv.  —  »  Dom.  Colmar. 
Chron.  —  "  Barou.  iu  scl;ed.  ei  cjd.  in  quo  continenlur  Dial. 
B.  Greg. 


BONIFACir    \'III   AXNUS   6. 


CHIUSTI    1300. 


uiabaiil  ,  (|iiotl  ilictorum  Apostolorutn  meritis 
omiies  aiiitii,!'  iii  |iiirj;alorio  iion  soliim  a  i)a?nis 
liberatie  fueriiit,  suil  etiani  gloriam  telcrnain  ine- 
rueiiiil  obtinere».  Hajc  Baroiiius  ex  Coilice  Bi- 
bbotliec:e  Vaticana'. 

Consentit  objectum  coeleste  clerico  Ecclesiaj 
B.  Ceorgii,  cui  praierat  Jacobus  cartiinalis  ',  qui 
histoiiic  maiuiavit, osteiisum.Cnmeniiii  Viigiiiem 
Fiiiuiii  geslaiilem  su|iplex,  ut  sibi  vitiebatur  ailo- 
raret,  ha;c  verba  excepit  :  «  Omnibus  miserans 
indulsit  Deus.  Ad  qiiam  ille  :  Num  milii  ?  Subti- 
cuit  Mater  ;  durius(iue  |>ost  morulam  inlit:  Oiiini- 
bus  miserans  indulsit  Deus  vivis  et  mortuis,  ( ita 
nimirum  ut  par  est,  ad  divinam  gratiam  compa- 
ratis  : )  Substratus  iterum  :  Nuin  mihi  ?  Cui  nec 
jaiii  responso  dato,  ne  forsan  aliqua  [leccati  labe 
foedaretur  trepidanti,  sulijuiixit :  Induisit  oinnibus 
mortuis  et  vivis  miserans  Deus  libiijue  ». 

8.  Nec  praitereuuda  videntur,  quae  scribit 
idem  auctor  -,  crevisse  opibus  ex  peregrinorum 
numeribus  Aiiostolorum  l'etri  et  Pauli  altaria , 
atque  quiiiquagiula  et  eo  amplius  auri  flonino- 
rum  millia  retulisse,  eaque  non  ex  luagnis  auri 
vel  argenti  doiiis,  scd  ex  teiiuiori  cBie  oblato  con- 
flala,  subditque  :  «  Dcvole  oblata  devote  dispen- 
s;mtur  :  castris,  casalibus,  [)ruediis  ex  ea  pecunia, 
i|isosuinnio  Pontitice  jubente,  ad  jus  et  proprieta- 
tein  Basilicarum  comparandis  ,  ac  deindc  ex 
ipsorum  reditibus,  divinis  Apostolorumque  au- 
gendis  cultibus,  olficiisque  ». 

9.  Elfluente  porro  Jubila^i  aiino,  cum  [)Iures 
partiin  iter  ingressi  et  vita  discessisseut,  partim 
dieruin  numerum,  ad  luslranda  templa  pncscri- 
[)tum,  implerc  noii  potuissent,  ex  Ai^ostolica 
clementi.i  iisdein  iii(.iulgeiitiaruni  pr;emiis  s;inxit 
potituros.  Qua  de  re  ad  calcem  oiieris  Jacobi  card. 
hajclegunlur"  : 

«  Sumnia  gratia  non  buUata,  quam  dominus 
Bonifacius  papa  VIII  concessit  peregrinis  in  die 
Natalis  Domini,  fiue  videlicet  ceulesiuii,  qui  fuit 
millesimus  trecentesimus. 

o  Ad  Dei  et  beatorum  Apostolorum  Petri  et 
Pauli  (gloriam  et  houorem).  Atteiidens  (lominus 
noster  domiiuis  Bouifacius  [)a|)a  VIU  devotioneiu, 
quam  vidit  in  populo  Christiano,  fervorem  fidei, 
viarum  taedia,  [)ersonaruin  labores,  et  oneia 
expensarum,  vull  idem  dominus  noster  ,  quod 
omnes  foieiises,  ([ui  hodie  suiit  in  Urbe,  licet  non 
compleverint  iudulgeiiliam,  ut  lailirevertautiir  ad 
pro[)ria,  plenam  indulgcntiam  conse^iuantur.  Item 
placelipsi  doinino  nostrosummo  Pontilici,  et  vuit, 
quod  oinues  iUi,  qui  venerunt  et  (ad)  indulgeutiam 
concessain  jier  eum,  et  mortui  sunt  iii  via  vel  in 
Urbe  numero  dieruni  taxato  in  i|isa  indulgentia 
noiidum  decurso,  plenam  indulgentiam  couse- 
quantur.  Item  vult  idem  dominus  noster  sunimus 
Pontifiex,  quod  omnes  illi,  qui  anii)uerunl  iterad 


ist;iiii  iiidulgenliam  animo  complendi  eam ,  et 
ju-to  im|)edimenlo  imjiediti  vel  non  perveueruni, 
vel  |iervenieiites  non  compleverunt  eaindem , 
jilenam  indulgentiam  consequantur. 

«  Iteiii  qiiia  aimus  iste  Jubilicus  finitur  hodie, 
volens  idem  domiiius  nosler  velut  pius  [later  pro- 
videre  saluti  animarum,  omnibus  illis,  qui  sunt 
vere  confessi  secundum  foruiam  indulgciiliiesuic, 
el  non  salisfecerunt  de  alieno  infra  aiinum,  nec 
[lossunt  commode  satisfacere  propter  temporis 
brevilalem,  [irorogal  termiiiiiin,  ad  salisfacien- 
(iiiiii  dumfaxal,  usque  ad  festum  Resurrectionis 
DominicaB  proxime  venlurum.  Declarat  insuper 
idem  doiiiinus  noster  suminus  Pontifex  quod 
aniius  isle  Jubihctis  trccentesimus  liodic  sit  fini- 
tus,  nec  extendatur  ad  annuin  Incarnationis  se- 
cundum  quosdam,  sed  ad  annos  Domini  secundum 
ritum  Roin.  EcclesitB  ». 

10.  Ge?iuenses  a  Friderici  el  Siculorum  i'ebel- 
lium  ficdere  amovet  Bonifacius.  —  Excliisi  porro 
a  coinparandis  hisce  indulgentiarum  [Ucemiis 
fuere  ii  omiies,  (|ui  Saracenis  vetitas  merces  in- 
feireiit,  vel  Friderici  lyranni  Siciili  [lartibus  irre- 
titi,  ejus(|ue  signa  secuturi,  vel  Ecclesiae  liostibus 
se  coujuncturi,  leceptiirive  Columnenses  essent  : 
quam  rem  Pontilex  ipsis  kalendis  Martiis  Aposto- 
lico  Di[)loinale  promulgavit  '.  Et  ([uidem  ad  fran- 
geii(l;iin  Siculoruin  peitinaciam  gravissiinas  Fri- 
derico  partiuuique  ipsius  studiosis  censuras  in- 
cussit  %  atque  iiiter  caeleros  Genuensibus  ,  qui 
armorum  cum  eo  societatem  inierant,  inflixit; 
quae  vero  apud  ipsos  pnBcipiiae  dignitale  familiae 
erant  Auriae  ac  S^iinohe  ardenlius  studium  Fri- 
derico  impenderant,  Ecclesiasticis  ideo  poenis  de- 
fixae  sunt '. 

«  Bonifacius  etc.  ad  certitudinem  praesentium 
et  meiiioriam  futurorum. 

«  Cum  ad  Apostolatus  nostri  notitiain  pervenis- 
set,  quod  noiiniiUi  preefal;e  civitatis  Januenses 
cives,  piffisertim  de  AuriiB  et  S[)inul;e  domibiis, 
Friderico  Siculisque  praedictis  contra  nos,  et  Ec- 
clesiam,  ac  regem  Siciliae  pr.xdibalos  auxilium, 
coiisilium  et  favorem  multimode  pra;stileraiit  et 
l)i;eslal)ant ;  [)ro[)ter  qiiod  noii  est  dubium,  i[)sos 
latam  contra  tales  excommuiiicalionis  senlenliam 
incurrisse;  nos  in  hoc  animarum  periculis  ob- 
viare  salnbriter  cu[)ieiites ,  et  atteudentes  quod 
infcfatam  civitatem  Januensem  ejusque  cives  et 
incolas  ab  olim  fuisse  coiistabat  Ecclesiae  praedictaj 
devotos,  eique  contia  hostes  ipsius  fideliter  suis 
temporibus  adstitisse,  sumpta  de  hujusmodi  eo- 
rum  antiqua  devotioue  fiducia,  |)i"cdictuiii  com- 
muue  Januae  ,  (juod  antiquoruiu  suorimi  erga 
eaiiidem  Ecclesiam  inatrem  suam  velle  proseqtii 
gesta  laudabilia  s|ierabamus,  non  solum  [ler  di- 
versos  utilesque  traclatus,  quos  magni  labores  , 
et  sollicitudines  validaj  luoduxerunt,  sluduimus 


'  Jarob.  card.  lib.  cil. 
(ie  jubii.  in  liii. 


;. lU.  —  -  Jac.  carJ.  c.  0.  —  ^  Jac.  carj. 


'  Rxl.  aijiid  Jac.  cnrJ.  Ep.  et  iii  Bibl.  Paif.  tom.  vi. 
Kj).  cur.  XIII.  —  ^  Ep.  cur.  xiv. 


-  Lib.  \i. 


Ann.  —  Toiius  XXlll. 


Havn.  IV. 


34 


2(i(5 


BONIFACII    VIII    AXNUS   Ci. 


CHRISTI    1300. 


unireac  confoeflerari,  ciim  regeSicilircsnpradicto, 
verum  etiam  commnne  ipsum,  et  praefatas  Auriae 
ac  SpinuIaB  domos  ad  id  grandium  beneflciornm, 
hoiiorum,  et  gratiarum  nonnullis  earumdem  do- 
morum  facta  per  nos  exiliibitione  personis,  cma- 
vimus  pnevenire  :  sed  nec  sic  quod  super  hoc 
qUiTrebamus  alTuit,  quod  petebaums  advenit.  Obli- 
nere  insuper  apud  proidiclnm  commune  solers 
instanlia  noslra  ne(|uivit,  quod  prout  potuit  et  de- 
buit  liujusmodi  privdictorum  suorum  civium  in- 
solentiam  coarctaret  :  iiuod  quam  sit  eidem  iu- 
juriosum  et  dispendiosum  EcclesifE  ,  ipsa  facti 
evidentia  manifestat.  Habct  quidem  communis 
opinionis  judicium,  quod  vel  jam  plena  victoria 
de  ipsis  Fridcrico  et  Siculis  haberetur,  si  Januen- 
sium  suffragio  caruissent;  aut  ab  hujusmodi  eo- 
rum  obstinatione  desisterent,  si  de  ipsorum  Ja- 
nuensium  subsidio  non  sperarent. 

«  Quia  igitur  dignum  est  et  consonum  rationi, 
ut  quos  Dei  timor  a  malo  non  revocat,  severitatis 
disciplina  castiget;  nos,  jtraisente  bac  fidelium 
multitudine  copiosa,  omnes  et  singulos  de  memo- 
rata  civitale  Januensi,  ejnsque  territorio  et  di- 
strictu,  et  pr;esertim  de  praefatis  domibus  Aurife 
ac  Spinulffi,  qui  contra  prohibitionem  Sedis  ejus- 
dem  pra?stiterunt  ipsis  Friderico  vel  Siculis,  aut 
eorum  coniplicibus,  sequacibus  vel  fautoribns, 
maxime  nostri  Apostolatus  tempore ,  auxiliuni, 
consilium,  vel  favorem,  imblicum  vel  occuitum, 
nec  dum  super  iis  ad  maudata  Ecclesiae  redeundo 
debitae  absolutionis  benelicium  obtinere  merne- 
runt :  et  nomiuatim  Ubertum  de  Auria,  et  Con- 
radum  de  Spinula,  et  Conradum  ipsius  Uberti 
natum,  qui  est  contra  nos  et  Ecclesiam,  ac  regem 
Siciliee  memoratos  praedicti  Friderici  publicus  ad- 
miratus ;  denuntiamus  iata  in  tales  per  eamdem 
Sedem  excommunicationis  sententia  innodatos, 
districte  [Ucecipientes  eisdem  ,  ut  infra  Domini- 
cam  proximo  futuram,  festum  Ascensionis  Uomi- 
nicae  pra^cedentem,  quam  eis  pro  iieremptorio 
assignamus  termino,  ad  nostra  et  Ecclesiae  prwli- 
batae  mandata  super  prsemissis  omnibus  redire 
procurent,  recepturi  pro  meritis  nostrisque  man- 
datis  ac  beueitlacilis  absolute  ac  libere  parituri  : 
alioquin  ex  tuuc  ipsos  et  eorum  quemlibet,  ac 
ipsorum,  el  cujuslibet  eorum  natos  oumibus  be- 
neficiis  Ecclesiasticis,  ceterisque  gratiis  et  indul- 
gentiis  eis  ab  eadem  Sede  concessis ;  necnon  ba- 
roniis,  bonis  et  juribus  quibuscumque,  quae  ab 
eadem  Romaua  vel  quibusvis  tenent  vel  habent 
Ecclesiis,  aut  in  regnis,  provinciis,  terris,  seu  locis 
eisdem  Romante  seu  aliis  Ecclesiis  mediate  vei 
immediale  subjectis,  decernimus  esse  privatos; 
et  niliilominus  reddinms  eos  inhabiles  etindignos 
ad  illa  vel  alia  ia  posterum  obtinenda  :  et  nibilo- 
minus  omnes,  et  singuios  de  pra;diclis  civitate, 


territorio  vel  dislrictu  fautoies,  valitores  et  adju- 
tores  Friderici  et  Siculorum  rebellium  eorumdem 
contra  nos,  et  dictam  Ecclesiam  et  regem  praedi- 
ctnm  exponimus  captioni  fidelium,  praeter  mortis 
et  nnitilationis  periculum,  et  tanquam  hacreticos 
et  Christianae  fidei  inimicos,  ac  nostroset  Ecclesiai 
praplibatac  Iiostes  publicos  et  persecutores  etiam 
manifestos,  ac  velut  fautores,  et  adjutores  hacreti- 
coriim  decernimus  puniendos,  exponentes  ipso- 
rum  bona  mobilia  fidelibus  sic  iibere  occupanda, 
ut  occupantium  ipsa  flant,  etc.  »  Adjecta  alia  gra- 
viora  imperia,  et  poenae  intentatae.  «  Actum  La- 
terani  in  die  Coente  Domini  Pontificatus  nostri 
anno  vi  ». 

H.  Commovit  poenarum  terror  Spinulas,  alios- 
que  Siculoruin  rebellium  foederatos  :  cumque 
oratores  ad  Sedem  Apostolicam,  de  contrahendo 
foedere  cum  Caroli  regis  oratoribus  agilaturos  mi- 
sissent ',  iique  ornarent  discessum,  ilerum  Boni- 
facius,  datis  ad  Geniienses  litteris,  proposuit  *, 
quantum  decus  ex  inita  cum  Ecciesia  concordia 
coiligerent  (i) ;  quibusve  malis,  provocata  iu  se 
tum  Numinis  divini,  tum  Sedis  Apostolicte  ira,  si 
adhaerescerent  Friderico  insukc  Sicilue  tyranno, 
rempublicamobjicerent:  «  Universitatem  vestram 
monemus,  rogamuset  bortamurattente,  quatenus 
super  dictis  tractihbus  sic  vos  ad  concordiam 
promptos  et  benevolos  praibealis,  sicque  vos  co- 
apletis  ad  devolionem  et  obsequia  Ecclesiae  memo- 
ratae,  ac  ad  firmam  et  solidam  beuevolentiain  et 
amicitiam  dicti  regis,  quod  Ecclesia  eadem  vos 
sibi  devotos  et  gratos  filios  speciales  agnoscat,  ac 
vos  et  civitatem  vestram  gratiis  et  gratiosis  muni- 
flcentiis  digne  prosequi  valeat;  et  pncfatus  rex, 
puram  securamque  flduciam  in  vestra  prudentia 
et  diiectione  consolidans,  prompto  et  puro  vobis- 
cum  consurgat  animo,  et  efiectu  pleno  in  mutua 
sinceritate  conveniat,  et  ad  ea,  quae  vestros  et  prae- 
diclae  civitatis  honores  profectusque  respiciant,  se 
ac  posse  regium  pr;eparet  merito  et  exponat. 

«  Decet  quidem  vos  prudenteradvertere,  quod 
si,  quod  absit,  ob  culpas  vestras  contmgeret  vos 
ab  ipsius  Ecclesia^  gremio  et  gratia,  favendo  Fre- 
derico  Sicuiisque  rebellibus,  damnabiliter  deviare, 
maxima  et  irremediabiiis  fere  inde  vobis  et  civi- 
tati  vestrae  pr;edictae  infamia  cresceret,  ad  divinae 
ullionis  judicium,  et  Apostolicae  Sedis  provocatio- 
nem  etiram,  et  perconsequensconfusionis  vestrae 
dispendium,  possetis  uon  immerito  formidare. 
Sed  si  tangente  Domino  corda  vestra,  vos  ad  ipso- 
rum  Sedis  et  regis  gratanter  duxeritis  beneplacitis 
exponendos,  non  est  sub  ambiguilate  tenendum, 
quod  divinae  retributionis  praMnium ,  humanae 
laudispraeconium,  et  praefatae  Sedisbenedictionem 

>  Eod,  I.  VI.  Ep.  cur.  sv.  —  -  Ep.  cur.  xvi. 


(1)  Pontifici  roganli  ne  quid  opis  Carolo  ferrent  Genaenses,  niliil  indulgendnm  censuerunt.  Qua  repulsa  pcrmotus  Bonifacius  urbem 
illorum  et  loca  adjaceutia  iuterdicto  subjecit.  Rem  lolam  uarrat  Georgius  Stella,  SKCuli  sequentis  scriplor,  cujus  Anuales  Geuuenses  Murator. 
Ital.  lom.  XVII  vuigavit.  Coepit  interdiclum  illud  die  festa  S.  Martiui.  Mansi. 


BOXIFACII   VIII   ANNUS  6.   —    CIIRISTl    1300. 


2G7 


et  graliam  abundanter  et  plcne  inde  veslra  devotio 
consequeliir.  Dat.  Anagniie  non.  Maii  annoiv». 
Injiinxit  '  vero  provinciani  Porciietlo  Spinnl.e  , 
viro  pielate  doctrinaque  insigni,  nt  conconiiai 
capita  Genuensium  suinmo  niagislratuiet  consilio 
oflerret,  industrinmque,  ut ea suscipireiit, navaret. 
Qiiod  sequenli  anno  perfectiiin  tradil  Genuensis  - 
bistoria.  Usus  i>raeterea  esl  ad  divellendos  a  Fri- 
derici  amicitia  Genutnses  Galliaruni  iej,'is  opera, 
quem  soliicitavit  litteris',  ut  illos  a  contracto  cum 
Siiulis  fcedere  absistere  moneret  :  quam  rem  si 
detreclareiit,  denunliaret  se  ipsos  commerciocum 
Gailis  proliibiturum,  at(|ue  alia  reniedia,  qua;  regia 
prudentia  sundeiet,  adliibituriim. 

d2.  Redinlegrandls  rebus  Caroli  II  in  Sicilia 
incumbit  Bonifacius.  —  Dum  ita  ad  confirmandas 
Caroli  II  res  iucumberet  Bonifacius,  labefactatas 
Philippi  Tarentini  principis  temeritate  fuisse  acce- 
pit :  is  enim  facta  contra  Ponlificia  imperia  in 
Siciliam  exscensione  ,  exeunte  anno  superiori 
prima*  Decembris  die,  dum  arcis  Drepani  obsi- 
dioni  insisteret,  a  Friderico,  qui  ex  montis  illi 
immineutis  cacumine  male  composita  instructa- 
que  ipsius  castra  adverlerat,  ad  pugnani  lacessitus, 
fusus  captusque  est.  Ad  redintegrandas  tamen 
vires,  cceptumque  opiis  promovendum  intenlus 
suinmus  Pontiftx,  Sabiiiensem  e[iiscopuni  in  Si- 
cilia  legatum  monuit  ",  ut  apud  Jacobum  Arago- 
num  regem  instaret,  uti  triremes  leclissimis  mili- 
tibus  egregie  inslructas  submitteret  :  [lariterque 
daret  operam,  ut  Genuenses  in  Ponlificias  [larles 
traduceret,  ac  magna  ex  iis  auxilia  eliceret.  Quo 
etiam  argumento  ad  Rol)ertum  Calabriae  ducum, 
Caroli  majorem  natu  filium,  ac  Gerardum  card. 
litleras  dedit '. 

«  Gerardo  e|iiscopo  Sabinensi  Apostolicae  Sedis 
legato. 

«  Sinisiri  casus  eventu  dilecti  filii  nobilis  viri 
Pbilippi  principis  Tarentini  tam  ex  tua,  quam 
alionim  insinuatione  cum  mentis  amaricatione 
percepto,  licet  de  i|)sius  temeritate  progiessus,  et 
inordiiiato  processu  causa  nobis  tuibationis  ades- 
set,  ac  nostri  manum  auxilii  dignc  sibi  subtrahere 
quodammodo  valeremus  ;  ex  eo  specialiter,  quod 
contra  expressce  noslra)  [nohibitionis  edictum  prin- 
ceps  ipse  in  Siciliam  transfrelavit,  et  renij  qutc 
prope  felicem  esse  videbalur  elfectum,  conjicitur 
ex  sua3  fatuitatis  impulsu  in  timore  periculi  |)0- 
suisse  ;  noleiites  tamen  ex  Cceteris  consideratio- 
nibus  negutium  deserere  iiiadjutum,  excogitalis 
viis  et  modis,  de  quibus  cum  deliheratione  cha- 
rissimi  in  Cliristo  filii  noslri  Caroli  Siciliae  regis 
illustris,  et  dilecti  filii  nobilis  viii  Rogerii  de 
Lauria  in  regno  SiciUae  admirati,  qui  ad  nostram 
praesentiam  [)ropterea  personaliter  accesserunt, 
nos  ad   i|>sius  inomoliouein  ,  sustuiitationem  et 

'  Ep.  cur.  .wii.  —  -  Foliet.  Januen.  llist.  1.  vi.  Bizair.  I.  v.  — 
3  Ep.  cur.  V.  —  *  .Ms.  vet.  de  reljus  Sic.  pa;;.  2'J.  Jo.  Vill.  I.  Viil. 
c.  34.  Surit.  Annal.  1.  v.  c.  41.  et  ind.  1.  ii.  —  »  Ep.  cur.  n.  — 
°  Reg.  post  eamd.  Ep. 


ex[)editionem  negotii  prosperam,  dantc  Doinino,  et 
felicem,  prout  ad  prajsens  divina  gratia  miiiislra- 
vit,  (luximus  benigne  ac  favorabiliter  exbibeiidos; 
itaquod  iidem  rex  et  admiiatiisex|)editi  ad  votum 
a  nobis  cum  benedictionis  noslraj  gratia  recesse- 
ruiit :  post  quorum  recessum  a  iiobis  cursor  tuus 
nobis  a]i|)aruit,  (|ui  nobis  seriosas  tuas  lilleras 
praesentavit. 

a  Ut  autem  tuis  vofis  circa  hujus  utilitatem 
negotii  [ilenius  satisfiat,  tuaiii  volumus  non  latere 
notitiam,  (|uod  inter  Ccetcra,  (ju;c  ad  ipsiiis  negotii 
fuhimenliim,  et  ad  tuam,  ac  dilecti  filii  nobilis 
viri  Roberti  ducis  Calabriae,  ac  aliorum,  qui  vo- 
hiscum  ibidemnegotiiim  i)iosequuntur,et  illorum 
etiam  Siculorum,  qui  jam  ad  mandata  Ecclesiae 
redierunt,  consolationem  et  subsidium  sunt  [iro- 
visa,  s[)ecialcs  ad  charissimum  in  Christo  filium 
nostrum  Jacobum  Aragonum  regem  illustrcm 
sunt  nuntii  destinati,  ul  de  terris  suis  honus  mili- 
tum  et  gakarum, de  personis  fidelibus  munitarum, 
numerus  liabeatur. 

i3.  «  Nec  propter  hoc  omisimus,  quin  tam 
cum  communi,  quam  cuin  specialibus  civibus 
iiitrinsecis  et  extrinsecis  Januensibiis  nos  juvemus. 
Per  charissimum  etiam  in  Christo  fllium  nostrum 
Pliilippum  regem  Francorum  illustrem  procura- 
nnis commune  Januae  niodis  coiigruenlibus  exhor- 
tari,  neFridericoetSiculisrebellibus  percommune 
ipsuin,  aut  per  speciales  concives  eorum,  favor 
vel  auxilium  praeheatur  ;  sed  quod  illi  ex  eis,  qui 
se  jam  in  Siciliam  in  rebellium  auxilium  transtu- 
leruiit,  cid  propria  revoccntur  :  alioqiiin  civibus 
ijisis  mora,  et  omne  commercium  regni  Franciae 
interdicatur  omnino  :  et  simile  in  diversis  regnis, 
et  diversarum  comitum,  haronum  et  civitatum 
terris  fieri  procuramus.  De  qua  etiam  Janui-e  civi- 
tate,  ipsiusque  districtu  bonum  ex|)ectamus  arma- 
tonim  de  personis  fidelihus  numerum  galearum, 
iii  tuuui  et  prccfati  ducis,  ac  devotorum  illuc  suc- 
cursum  etprsesidium  mittendarum. 

alnterim  autem  per  charissimum  in  Christo 
fllium  nostrum  Carolum  regem  Sicili;e  illiistrem, 
per  adniirati  pra'dicti  et  aliorum  miiiislerium 
ordinavimus  viclualia,  et  alia  opportuna  deferri. 
Magistruin  quoque  Hospitalis  S.  Joaniiis  et  magnuin 
pra:ceptorem  domus  Militi;c  Templi  Jerosolymita- 
norum  in  [)artibus  cismariiiis  personaliler  duxi- 
mus  ad  nostram  [iraesentiam  evocandos  ,  ciim 
quihus  dispouiiiius  providerc,  ut  iiiagna  et  liono- 
rabilis  de  fratrihiis  et  persoiiis  suorum  ordinum 
in  Siciham  quautitas  transmittatur,  magnis  donis 
et  muneribus  graliarum  per  nos  eis  in  castris, 
terris  atqtie  proventibus  impendeiidis  :  qiii  etiam 
inibi  stabilem  haheant  futuris  temporibiis  man- 
sionem. 

44.  a  Italia)  insu[)er  civitates,  quaj  in  devo- 
tione  Ecclesi;e  [)erseverant,  ut  niunita)  persistant 
de  cquis  et  equilibus  ac  persoiiis  ad  ariiia  diligen- 
tius  permovemus,  et  alias  magiuim  streiiuoriim 
militum  et  aliorum  equitum   aumerum   in   no- 


2C:S 


BON'IFACII    Tlli    ANNUS   ().    —     CHRISTl    130(). 


siruni  V('slriim(]ue  snhsiiliuin  pr.Tstolnmur,  iit  et 
aliae  partcs  Italitu  extra  regnuiii  in  staln  ponanlur 
el  maneant  pacinco  ei  tran^iuillo ;  ac  ul,  si  opus 
fuerit,  indc  vobis  auxilium  ])rovpnirc  valcat  ac 
succursus.  Nonnulla  vcro  alia  pro  subsidio  negotii 
acies  consideralionis  noslr;c  circumsiiicit ,  quse 
prjcsentibusnon  duximus  inserenda. 

0  De  circums|iectione  auteni  tua,  fjuam  sicut 
prudens  ct  diiigens  in  comniissis  observas.  grata 
rememoratione  contenti  ;  liiis  (jiioque  sollicitudi- 
nibus,  anxielatibus,  et  laboribiis  i)leno  compa- 
tientes  alTectu,  providentiam  tuam  exinde  multi- 
plicein  in  Domino  commendamus,  et  ea  tibi  ad 
iiiultiiilicationein  laudabiliiim  adscribimus  nieri- 
tornm  ;  fiaternitatem  tiiam  rogantes  et  borlantes 
atlLMite,  qualeiius  de  inetfabili  Dei  potentia  indu- 
bitate  confidens,  ac  tuam  et  aliorum  fidelium 
tibi  assisteiitium,  mentes  diligenter  et  incessanler 
constantiai  virlute  corroborans,  actus  el  stiidia 
tam  tuaquam  eorum  perconlinuationem  circiim- 
spectionis  et  operis  cures  de  virtulibus  dirigi  ma- 
gnanimiter  iii  virtutes  ;  ita  quod  tui  eorumque 
labiires  optatos  fructus  auxiliante  Domino,  rejira;- 
sentent.  Dat.  Laterani  kal.  Februarii  anno  iv  ». 

15.  Stndia  Bomfacii  pro  Caroln  cnntra  Fri- 
dericnnt.  —  Iiiterea  Fridericus  ad  coiiflrmandas 
res  cuin  Pliilipiium  Caroli  regis  filium  in  vinculis 
teneret,  de  pace  inennda  Carolum  interjiellavit  : 
qiii  cuin  ipsius  oralores  excepisset,  nec  tanien 
Bonifaciiim  de  iis  cerliorem  fecissel,  iion  leves 
inde  Pontifijx  iras  concepit  :  et  Carolo,  intentalis 
gravissimis  poenis  ,  edixit  ',  ne  inconsnlta  Sede 
Aposlolica  cum  boste  Iractaret  :  ni  pareret,  se 
cum  Friderico  ineundi  foederis  vias  quaesituriim. 

«  Carolo  regi  Siciliaj  illustri. 

9  Actus  tuos  ])ra;'leritos  recensenles,  et  reco- 
lentes  tractatns,  quos  in  tuis  agendis  interdum 
bactenus  tenuisti,  de  iis,  quos  tenes  vel  tenebis  in 
antea,  merilo  formidanius.  Nec  sine  ralione  time- 
mus:non  enim  excidit  a  nosfra  meinoria  qualiter, 
dum  esseiiius  iii  minori  officio  conslituti  nosetve- 
nerabilis  frater  noster  Gerardus  episcopus  Sabi- 
nensisin  ajutorinm  tuum  niissi,  qiiando  tempore 
felicis  recordationis  Nicolai  jiapa^IV  jira;decessoris 
nostri  obsidebatur  Gajeta,  tibiijue  vicinis  nobis 
irrequisilis  et  insciis,  traclasli  cuin  cbarissimo  in 
Cbrislo  lilio  noslro  Jacobo,  nunc  rege  Aragonum, 
etperfecisli  tractatum;conlemi)tis  in  hocnonsolum 
nobis  et  dicto  episcojio,  sed  et  Romana  Ecclesia 
matre  tua. 

«  Non  sunuis  obliti  quam  providos,  quam 
discrelos  et  utiles  babuisli  et  firm;!sti  tractatus 
cum  pra;fato  Jacobo,  tiuic  boste  ])i;ctlictae  Ecclesi;e 
atque  tuo,  jjro  tua  ettuorum  liberatione  natoriim. 
Ex  quibiis,  el  aliis  qua;  memoriter  retiiiemus, 
experienlia  longa  didiciiiiiis  ,  qiiod  te  proprio 
sensui  in  arduis  inintenle,  libi  niale  successit,  et 
hoc  proce.^sus  babili  circa  niissioneiii  dilecti  filii 

1  l.ilj.  Ep.  cur.  Lxxn. 


Pliilii)|ii  Tareiitini  ])rincipis  iiali  tiii,  in  Siciliain 
nuper  missi,  manifestr  declarant.  Et  utinam  ex 
erroribus  habitisin  prajinissis  lu  solus  detrimenta 
sentires  et  nos  et  Ecclesia  su])radieta  et  Christia- 
nitas  non  senliremus  ex  talibus  nocumenta.  Qua; 
])rudeiilia,  fili,  fuit ;  quam  reverentiam  ad  nos, 
et  dictain  Ecclesiam  habuisli,  si,  ])roiit  accepi- 
mus,  nuper  in  quodam  galione  Frederici  nostri 
hostis  ac  tiii  nuntios  recepisti,  ipsosque  remiseris, 
qiiid  ])etieiint  quidve  res|ionderis  ad  nostram 
notitiam  non  ]ierducto  ? 

«  Volentes  igitur  futiiris  ex  tna  pra;cipitatione 
et  subitatione  periculis  obviare,  celsitudinem  tuam 
moiienius  et  hortamur  altente ,  ])er  Apostolica 
scripta  tibi  sub  debito  fidelitatis ,  quo  nobis  et 
Ecclesiae  Romanae  teneris,  et  excommunicationis 
poena,  quain,  si  secus  feceris,  te  incurrere  volu- 
mus  ipso  facto,  districle  praicipiendo  mandantes, 
qualenus  cum  Friderico  praedicto,  vel  ejus  mintiis 
niilluni  tractatum  babitum,  vel  habendum  lir- 
mare,  aut  executioni  mandare  prasnmas  absque 
nostro  speciali  consensu ,  per  nostras  bullatas 
litferasapp.Trente.  Non  cnim  qiiidqiiid  secus  feceris 
ex  nunc  omnino  cassamus,  et  cassum  et  irritum 
decernimus  et  inane. 

16.  a  C:rterum  pro  certo  tenere  te  volumus, 
quod  si  te  aliter  quam  liaclenus  feceris,  nostris 
beneplacitis  non  coaptes  ;  el  si  salubria  mandata 
nostra  coiitemnas,  quantuincum(|ue  pro  tuis  rele- 
vandis  oiieribus,  et  periculis  evitandis  innumera- 
biles  quasi  eifuderiinus  ])ecunia3  quanlitates,  ex- 
(|uiremus  vias  et  modos,  per  quos,  quamvis  cum 
damno  tuo  pax  nobiscum  pra;fato  boste  proveniat, 
ne  diutius  Terra-Sancta  in  manibus  hostium  fidei 
tencatur.  Dat.  Later.  V  id.  J.uuiarii  anno  v  ».  Re- 
pelilis  paulo  post  litteris,  incusso  analhematis 
atque  aliarum  poenarum  terrore,  im]ieria  eadem 
dedit,  ne  cum  Siculis  tractatiis  nllos  iniret  :  vel 
enim  benevolentia  tandem  cmollitum  iri,  vel  di- 
viiiis  et  bumanis  viribns  frangendos  contundendos- 
que,  nec  unquam  Carolo  opera  et  consilio  defu- 
turum. 

n.  Ornavit  oiieribus  verbaBoiiifacius,  regem- 
que  Aragonum  gravissimis  litteris  sollicitavit  , 
ut  instructam  egregie  auxiliarem  classem  ad  re- 
stilueiidam  socero  Siciliae  insulain  submitteret: 
utque  ad  id  flecteret,  mgentia  benelicia,  quibus  ab 
Ecclesia  affectus  esset,  proposuit.  Tum  graves  ad- 
jecit  (juerelas,  ipsum  in  Aragoniam,  jiarta  aiitea 
victoria,  se  recepisse  :  cum  universa  iiisula,  illius 
potenliae  terrore  fracta,  ad  obsequium  reditura 
fuissel.  Ursit  denique,  ut  clientes  suos,  qui  sub 
Friderico  stipendia  faeerent,  revocaret  ab  illins 
obsequio  ,  atque  oratores  insulanorum,  qui  ad 
Caroli  imiierium  reversi  erant,  benigne  exciperet, 
ac  in;iritiinis  aiixiliis  instrueret. 

«  Cbarissinio  in  Christo  filio  Jacobo  Arago- 
nuni  regi  illustri. 

«  Adhibe,  fili,qua3Sumus,aIlocutionibuspater- 
nis  et  monitis  tilialis  iiromptitudinis  intellectum, 


BONIFACIl    VIII    ANNUS    6.    —    CHRISTI    1300. 


269 


ut  in  te  scmina  sparsa  fructificent ,  inollescant 
dura  (|ua5scribimus,  ct  amaradulcescant.  Sienini 
afTeclum  nostrum  intciita  mente  pers|iexeris  et 
elfectum  ex  nostra  provenlurum  affectione  pensa- 
veris,  fructum  colliges  spiritualis  et  tem|ioraUs 
conunodi  cx  eisdem,  noxia  procuiduhio  \itaturns. 
Nosti  qnidem,  non  ut  iinproi^erando  loqnamur, 
quod  te  dudum  ambulanlem  in  tencbris  umbrffi 
mortis,  ad  lucis  semitam  non  absquc  immensilale 
soUicitudinum  ct  laborum  viis  ac  modis,  uli(|ue 
salutiferis  et  utilibus,  cx(|uisilis  provide  curavi- 
mus  revocare,  ac  mafinis  ex  nnmificentia  Sedis 
ApostolicsE  tibi  collalis  lionoribiis  et  nnineribus 
gratiarum,  vexillum  Ecclesia;  matris  tuic  tibi  duxi- 
nnis  projiriis  manil)us  conferendum,  ut  illo  velut 
alhleta  Cbristi  et  |)Uj;il  intrepidiis  utereris  (ideli- 
ter,  constanter  et  viriliter  conlra  hostes.  Sed  (|ua- 
lem  fiducia  nostra  supcr  ulnas  tiias  super  lioc 
obtinueritsessionem,  quantum  inde  nobiseteidem 
Ecclesiae,  ac  tibi  etiam  quietis  vel  iniiuietis,  op- 
probrii  vel  honoris  obvenerit,  confideremus  tuas 
diffinilioni  comniittere,  si  vcllcs  fldei  servare  de- 
corem,  ut  eorum  memoria  nostri  vel  tui  torque- 
ret  animam  delinquentis. 

«  Nnmquid  potest  detestabilis  error  haberi, 
dum  in  Sicina>  partibus  magna  tibi  desuper  col- 
lata  victoria  contra  iiostes,  illa  ob  luam,  vel  tno- 
rum,  aut  utrorumque  culpam  uti  regali  constan- 
tia  negiexisli,  dum  post  hostium  menles  territas, 
et  animos  consternalos  effeclum  victricis  glorifc, 
ac  gaudii  triumphalis  prosequi  et  sumere  non 
curasti  ?  Nnmqiiid  incautus  habebitur,  vel  Ifesae 
conscms  voluntalis,  ()ui  de  procellarum  fluctibus 
ad  littora  vectus  incolumis,  illas  subito  repetit 
inconsultus?  Qui  consislens  in  victoriosa  prosecu- 
tione  cerlaminis,  illam  deserit,  et  a  conslernati 
recedit  facie  inimici?  Prudentum  quidem  tenet 
opinio,  et  vulgaris  habtt  assertio,  quod  si  contra 
Fredericum  et  Siculo?  fuisses  tuos  victoriosos  pro- 
cessus  constanter  et  viriliter  prosecutus,  ipsi  ad 
mandata  Sedis  ApostohctG  coacti  vel  voluntarii 
absque  longi  tractii  temporis  rediissent.  Sed  non 
absque  ruboris  et  mentis  amaricatione  referimus, 
quod  super  hoc  in  le  ciilpa  obvenerit,  tua  est 
apud  bonos  et  graves  denigrata  serenilas,  vel  va- 
cillal.  Decuisset  insuper  ut  flnalem  tuum  nobis 
pra^signiDcasses  abscessnm,  et  iu  eo  saltem  bene- 
diclionis  noslrs  gratiam  petiisses. 

18.  a  Verumlamen  nos,  laudabilis  et  benevoli 
nostri  proposili  memoriam  relinentes,  quia  in 
bono  malum  nequa^iuani  praesumimus,  necodium 
in  (tilectione  nolamus;  ac  in  tiia  et  tuoium  am- 
plius  innocenlia  deleclainur,  quam  kcteinur  in 
culpa ;  celsitudineni  regiam  paterne  monemus, 
roganius  et  liortamur  affectu,  qnatenus  sic  in 
antea  circa  ea,  per  quae  nobis  et  dicta;  Sedi  com- 
placeas,  et  raaxime  in  hujusmodi  negotio,  a  cujus 
evenlu  in  maxiina  parte  dependel  TerrK-Sanctai 
commoditas,  disponas  regiffi  inenlis  intuitum, 
actus  exponas,  convertas  studia,  et  openi  impen- 


das  et  operam,  quod  tenebrosam  caliginem,  (lua; 
in  opinione  vulgari  tuam  tuorumque  famam  ope- 
ruit,  prudenkr  abslergas,  et  te  ac  illos  luce  cla- 
rere  facias  |iuriori,  fiiluris  supplens  operibiis  de- 
fectus,  si  quos  tu  vel  tui  potius  hactenus  commi- 
sislis  :  et  ut  talem  fe  opera  repncsentent,  qualem 
nostra  commonila  coniprehendunt,  oriutidos  de 
regno  et  terris  tibi  subjectis,  qui  pra;fatis  Fride- 
rico  ct  Siculis  erronee  ac  imprudenter  adhjcrent, 
ut  ab  eoruin  errore  se  revocent,  et  a  prasdictorum 
Frederici  et  Siculorum  discedanl  obsequiis,  efflca- 
citer  studeas  compulsionis  opporlunai  remedio 
coarctare;  districtius  proliibenssiib  expedieiilibus 
poenis,  ut  nullus  ex  tibi  subjeclis  ad  i[)sos  Frede- 
ricum  et  Sicuios  accedat,  vei  mittat,  aut  eis  im- 
pendat,  publice  vel  occulte,  auxiliiim,  consilium 
vel  favoreni.  IIIos  vero  ex  tuis  subditis,  qiii  cum 
venerabili  fralre  nostro  Gerardo  episcopo  Sabi- 
nensi  Aiiostolicae  Sedis  legalo,  et  dileclis  filiis  no- 
bilibns  viris  Roberto  duce  Calabria^  cognato  tuo, 
ac  liogerio  de  Lauria,  (|ui  tuus  fldelis  existit,  in 
noslrum  ac  prsefatce  Sedis  servitium  in  ipsa  Sici- 
lia  moram  traliunt,  diligcntius  exhorteris,  et  effl- 
caciler  injungas  eisdem,  ul  ipsis  legato,  duci,  et 
Rogerio  ferventer  assistant,  et  fldeliter  obsequan- 
tur.  ila  quod  ipsi  tiiam  et  eoruin  inibi  fldem,  prii- 
dentiam  et  constantiam  utililer  repraisentent. 

19.  a  Caeterum  in  fldelium  Ecclesire  fulcimen- 
tum  morantium  in  Sicilia  memorata,  et  ad  obti- 
nendam  victoriam  conlra  hostes  ex  consulla  deli- 
beratione  processit  tibi ,  ut  firmiter  creilitur, 
placilura,  iil  certus  milituin  et  galearum  numerus 
egregie  muiiitorum  de  terris  tibi  subjectis  celeriter 
habeatur,  et  ad  hoc  solemnes  et  speciales  nuntii 
destinentur  :  quibus,  sicut  gratiam  nostram  dili- 
gis,  et  lionorem  tuum  illasum  desideras  conser- 
vare,  opportiinum  ad  id  exhibeasetexhibcri  facias 
auxilium,  consilium  et  favorem ;  ita  quod,  tuo 
fulti  sufi^ragio ,  faciant  et  obtineant  commode , 
celeriter  et  utiliter  id,  ad  quod  extiterint  deslinati. 
Considera  itaque,  flli  charissime,  quanla  le  affec- 
tione  [irosequimur,  et  conformans  ad  obsequia 
Jesu  Christi  et  sancta;  matris  Ecclesia;  mentem 
tuam,  sic  te  Deo,  nobis,  et  ipsi  EccIesijE  gratum, 
obsequiosum  exhibeas  et  fidelem,  quod  perennis 
vila;  pramiium,  nostram  et  meniorat;c  Sedis  bene- 
diclionem  et  gratiam,  ac  huinana)  laudis  praeco- 
nium ,  quibuslibet  exclusis  obstaculis,  tanquani 
benedictioiiis  filius  uberius  consequi  merearis. 
Dat.  Laterani  XVIII  kal.  Februarii  aniio  v  ». 

Eidem  regi  Ponlifex,  magno  xre  alieno  ob 
sumjitus  in  bellicum  apparatum  contra  Frideri- 
cum  effusos  obstricto,  duorum  annorum  decimas 
imiiertivit '.  Gessisse  vero  illum  morem  Aposto- 
licis  [irecibus  refert  Surita  %  ac  regio  ediclo  Ara- 
gonios  el  Calhalanos,  iiitentata  bonoruiu  niulcla 
ex  insula  Siciliae  revocasse  :  tum  etiaiii  classem 
ad  redigendam  in  soceri  pottstatem  Sicilia;  insu- 

>  Ep.  cxxxiv.  —  ^  Surit.  AoDal.  I.  v.  c.  42. 


270 


BONIFACri   VIII    ANNUS   6.    -       CHRISTI    1300. 


lam  instnixisse,  ciii  Rogerius  Lnuria  prsefectus  ad 
Poiitia;  insula?  oram  Siculos  niagno  prselio  dele- 
-vit'.  Sid  contra  lerrestri  certamine  insulani  supe- 
riores  fuere^,  ac  regis  Caroli  copias  duce  Blasco 
Aiagone  fudere,  Gualtcriumque  Brenensem  comi- 
lem  cepere. 

20.  Carolus  Valesms  in  Itnliam  vncatus  a 
Bonifacio.  —  Suspensa  itaque  dnbiis  successibus 
victoria,  Bonifacius  non  ingentia  modo  exGenuen- 
sibus  et  Aragonia,  verum  ex  Galliis  quoque  sub- 
sidia  comparare  nisus  esl :  Roberlum  enim  Attre- 
bateusem  comitem  ad  vindicandas  Ecclesia3  Rom. 
injurias  decimis  illi  in  nonnullis  ipsius  ditionis 
dioBCesibus  concessis  ',  sollicitavit.  Aliis  etiam 
litteris'  permisit,  ut  easdem  decimasad  triennium 
colligeret  :  tum  etiam  malis  arlibus,  usuris  nimi- 
rum  et  rapinis,  quaesitas  opes,  quarum  domini 
jusli  non  reperirentur ,  iu  ejusdem  apparatus 
bellici  sumptus  derivaret  ^  Praeterea  Carolum 
Valesium  Galliarum  regis  fratrem,  comilem  Ande- 
gavensem  (illo  eiiim  comitatu,  ut  Aragonice  juri- 
bus  cederet,  a  Neapolitano  rege  donatus  fuerat) 
virum  acerrimi  ingenii  ac  magnic  in  rebus  belii- 
cis  industriae  excivit,  tum  ut  ejns  opera  adversus 
Siculos,  tum  ad  comprimendas  exorientes  inllalia 
factiones  uleretur  :  quam  eliam  ut  alliceret  obti- 
nendi  imperii  s|)em  injecisse  ferunt^  utque  ge- 
rendo  bello  necessaria  adoniaret,  decimas  Gal- 
liarum  nonnuilarumque  iuiperii  provinciariun 
altribuit  :  cleroque  Gallicano  ut  aequiori  animo 
imposita  onera  ferrct  causas  exposuit,  quaj  ipsum 
ad  Carolum  in  Ilaliam  accersendum  impulisseut; 
ac  nonnulla  praefatus  de  suo  levandi  ab  iujustis 
oneribus  cleri  desiderio,  ac  regum  et  j^rincipum 
dissensione,  quaj  inslaurandis  hactenus  in  Terra;- 
Sanctae  rebus  obfuisset,  subjicit :  «  Ecce  quidem, 
fratres  et  filii,  non  latet  in  abditis,  sed  per  diver- 
sos  orbis  augulos  innotescit,  qualiter  jam  fere 
viginti  annorum  sj^atio  quondaui  Petrus  olini  rex 
Aragonum ,  subdolus  nequitiae  perpetrator;  et 
subsequenter  diversis  tempuribus  uati  ejus,  sibi 
succedentes  in  vitio,  coulra  nos  et  eamdem  Eccle- 
siam,  et  charissimum  in  Clirislo  filiuui  nostrum 
Carolum  Sicilite  regeui  illustrem  iusulam  Siciliae 
occuparunt  ac  tenuernnt,  et  adhuc  etiam  pro 
majori  parte  detineut  netjuiter  occupatam.  Qua- 
rum  occupationis  et  detentionis  occasione  etcausa 
contigit  olim  |ierditio  Terraj-Sanctte ;  sed  nec  ei 
potuit  opportunum  ministrari  subsidium  de  par- 
tibus  cismarinis.  El  quamvis  inopinatis  auxiliis 
ac  insperatis  operibus,  illucesccnte  illi  gratia 
Salvatoris,  sit  ipsi  Terrae-Sanctai  via  recuperatio- 
nis ,  inhabitationis ,  et  munitionis  civitatum  et 
locorum,  dudum  ibidem  dejierditorum,  aperta; 
tamen  ob  indiiratam  antiquatae  jam  rebellionis 
ncquitiam  praedictorum  Siculorum  et  Frederici 
nati  praedicti  quondam  Petri  olim  regis  Aragouuui, 

»  Suril.  Aimal.  1.  v.  c  46.  et  Ms.  de  reb.  Sic.  pag.  86.  —  =  Ibid. 

—  3  Lib.  VI.  Ep.  cur.  xxi.  —  *  Ep.  xxiii  et  xxiv.  —  *  Ep.  xxil. 

—  6  Jo.  Vill.  1.  viii.  c.  42.  .  .     • 


sul)  cujus  devio  in  tenebris  et  umbra  mortis 
obdormiunt,  et  propter  alia  scamiala  (|uae  insur- 
guiit,  praefata  mater  Eccle?ia  iu  adliibendis  oppor- 
tuiiis  eidem  Terne  subsidiis  impeditur.  Status 
insuper  Tuscias  impetitur  admodiim  fluclibus 
scautialorum  :  civitates,  loca,  et  incolce  ipsi  matri 
Ecclesiae  subjecta  rebellant,  nequitiae  venena  fun- 
dentia  et  laborantia  ingratiidinis  vitio  contra 
eam  :  et  nisi  eorum  insolentiae  compescantur, 
iuvalescent  i)lurimumrebe,Uionesipsorum,  etperi- 
culose  succrescent. 

21.  a  Et  ideo  non  soluui  de  prope,  sed  etiam 
de  longe  sub  spe  divinae  potentiac  ad  obviandum 
tot  fliictibus,  tolque  malis  et  periculis  resistendum, 
et  ad  rebellantium  siiperbiam  edomandam  auxi- 
liiim,  jiivamen,  et  fortitiidinem  invocare  com- 
jiulsi,  dilectum  fllium  nobilem  virum  Carolum 
comitem  Audegavensem,  clarae  memoriae  Phili|ipi 
regis  Francorum  natum,  viruiii  utique  nobilitatis 
et  generis  excellentia  prsefulgentem,  potentia  praj- 
ditum,  exercitatum  in  armis,  et  Ecclesife  praefatae 
devotum,  per  quem  speramus  et  credimus,  hono- 
res  et  commoda  ipsius  Ecclesiae  iu  hac  parte  posse 
viriliter,  potenter  et  feliciter  promoveri,  et  satis- 
fieri  iitiliter  votis  nostris;  advocare  providimus  in 
opportunum  auxilium  et  juvamen  ipsius  Ecclesiae 
matris  sua',  ordinato  jam,  ut  decuit,  cum  eodem, 
ut  us(]ue  ad  festum  Puriflcationis  B.  Virginis 
proximo  futurum  iter  arripial  cum  magna  et 
lionorabili  armatorum,  militum  et  equitumcomi- 
tiva  venturiis  coiitinuatis  dietis,  et  mtiaturus  per- 
sonaliter  iu  Italiam,  ac  mansurus  in  ipsiiis  llaliic 
provinciis  sive  locis,  de  quibus  Aposlolica  Sedes 
duxerit  ordinandum  :  ut  ad  vindiclam  malefac- 
torum,  laudem  vero  bonorum  adventus  et  mora 
ejus  Doniino  aiixiliante  persistant;  et  tranquillato 
stalu  Sicilire,  aliisque  Ilaliae  rebellibus  subjugatis, 
ac  ad  nostra  et  diclae  Sedis  mandata  redactis,  de 
opportuno  ipsiiis  Terrae-Sanctce  succursu  possit 
utilius  et  efficacius  |)rovideri,  et  universalis  Occi- 
dentalis  Ixclt^siaj  sabbatum  iirocuretur,  etc.  Dat. 
Laterani  II  kal.  Decembris  anno  vi  ».  Scriptis  vero 
ad  comitem,  ciijus  piomptissimo  auxilio  egebat, 
litleris  signiflcavit ',  sui  esse  consilii,  ut  nisi  intra 
Purificationis  Virgiuis  festum  dieni  cum  egregiis 
copiis  se  iu  Italiam  coiiferret,  datis  decimis  non 
potiretur.  Ne  jiorro  Italia  ejiis  adveutu  commove- 
retur,  promulgavit  Apostolico  Diplomate  Boni- 
facius',  se  illuiu  principem  ad  edomandos  Eccle- 
siai  perduelles ,  ac  uiaxime  pro  Siciliae  regno 
recuperaudo  excivisse.  Quamvis  vero  Tarentinus 
princeps  exeunte  anno  superiori  fusus  et  caplus 
fuisset,  Roberlus  tamen  dux  Calabriae  Catanenses, 
Cadonianos,  Ragusianos,  et  Nuthiauos  ad  suas  et 
Ecclesia;  partes  pellexerat  .  quadere  certiorfaclus 
Pontifex,  Catanensibus  est  gratulatus  '  :  sed  ii 
deinuiu  ex  iiiiti  postea  foederis  cum  hoste  legibus 
ad  Friderici  obsequium  redierunt. 

1  Ep.  cur.  Lii.  —  '^-  Ep.  cur.  Liii.  —  '  Ep.  cur.  vu. 


BONIFACII  VIII   ANNUS   6.    —    CHRISTl   1300. 


271 


22.  Ad  cnmpescmdas  factiones  missns  in  Um- 
briam  legatus  Apostolictis.  —  Emursere  eodem 
tempore  in  IJmbria  inteslina  bella  :  Gibeliinaj 
enim  faclionis  Engubini,  excitis  in  auxilium  Are- 
tinis,  et  earumdem  iiartium  Picenlibus,  conjura- 
tionem  in  Guolplios  Eut,'ul)inos  conllarunt,  ac 
parle  eorum  ferro  cajsa,  alios  bonis  exutos  in  exi- 
liumpepulerunt,  ut  tradit  Joannes  Villanus'  :quod 
facinus  etiam  deplorat  Bonifacius  ^  alt|ut!ad  infrin- 
gendam  et  edomandam  perduellium  Ecclesice  au- 
daciam,  Neapoleonem  S.  Adriani  diaconum  cardi- 
nalem,  queni  Piceni  et  ducalus  Spoletani  prsesi- 
dem  dixit  ',  lcgati  etiani  Apostolici  auctoritate 
instrumentum,  in  provinciam  niisit.  De  qua  ei 
imposita  provincia  Dii)loina  *  Apostolicum  ad 
ipsum  est  datum,  in  quo  de  extinguendarum  se- 
ditionum  studio  hjEc  atfert  : 

«  Cum  in  aliquibus  ipsarum  provinciarum 
lcrris  et  locis  bostis  bumani  generis,  pacis  semu- 
lus  et  zizaniae  seminator  turbationes  et  scandala 
suscitarit,  salagens  inibi  nedum  terrestres,  sed  et 
caelestes  (iulccs  amaricare  delicias;  ac  non  solum 
earumdem,  sed  et  vicinarum  partium  de  novo  in- 
coeperint  viri  sanguinum,  viri  pestilentes,  hostes 
Dei  et  ejusdem  Ecclesiae,  suorumque  fidehum  au- 
sibus  serpentinis  insurgere;  qui  nequitiae  virus, 
quod  modernis  temporibus  sub  melle  gestabant, 
nequiter  effundentes,  in  totius  regionis  subversio- 
neni  et  scandalum  iniquo  inoliniine  pro  viribus 
operantur,  ut  specialiter  patet  aiierlius  in  Eugu- 
binae  civitatis  angustiis ,  excidiis  et  ruina,  quam 
hostes  iidem  variis  discriminibus  nuperrime  sub- 
jecerunt;  fideles  cives  ejusdem  furore  bellico  la- 
cerando,  nonnullis  ex  fidelibus  ipsis  immaniter 
CEede  caesis,  reliquis  m  exilium  traditis  sub  doloris 
aculeis,  et  miseria  pauperatis,  ac  eadem  civitate 
totaliter  occupata  ;  nos  ex  iis  graves  et  amaras 
sentientes  in  corde  non  sine  magni  doloris  acer- 
bitate  puncturas,  et  iiraecavere  volentes,  ne  in 
ipsis  proviiiciis  talium  persecutionum  et  nequitia- 
rum  olla  durioribus  flammis  ebulliat,  ne  succen- 
sus  ignis  universaliler  provincias  ipsas  exurat, 
consurgere  providimus  sub  spe  divinae  potentiaB 
ad  nequam  hostium  molimina  refra^nanda,  ad  hu- 
jusmodi  perseculioiiem  et  scandalorum  faces  per 
opportuuum  adjectionis  aquae  remedium  extin- 
guendas,  ad  consolationis  bonuin  altlictis  fidelibus 
properandum,  ut  fideliuni  nientes  condigna  pro- 
visio  in  debita  stabililate  corroboret  pacis  et  con- 
cordicC,  dissideiitibus  viani  paiulat  salutis,  quietis, 
fertilitatis  et  prospentatis  devolis  incrementa  con- 
quirat,  ad  Dei  landem,  et  exaltationeiii  Ecclesiae 
memorata;.  Dat.  Anagniae  VI  kal.  Junii  anno  vi  ». 
23.  Excepere  debito  lionore  legatum  Spole- 
tani,  seque  illiusjussis  ad  oppugnandos  Eugubii 


invasores,  reslituendosque  exulesGuelphos  paralis- 
simos  exhibuere :  (|uo faclo ita  Apostolicam  gratiam 
proiiKMuere,  ut  Bonifacius  in  nonnnllis  locis,  in 
quibiis  clausa  fuerant  templa,  aperiri  jusserit,  ac 
fidelium  communioni  eos,  qui  anathcmate  devincti 
erant,   reslitiii   imperaril '.  Non   ita  Peiiisini   ad 
vindicandas  Ecclesiaeinjuriasardi'r('  debito  ineam 
stiidio  prtc  se  tulere,  qui  venienli  legatodenuntia- 
rimt,  vereri  se,  ipsuni  in  urbeiii  admiltere,  ne 
ejus  adventus  ad  seditionem  nonnullos  concilaret. 
Quo  accei)to,  Bonifacius  rem  totam  non  formidini, 
sed  vilio  minoiii|ue  observanti;:;  inSedeni  Aposto- 
licani  tribuit,  ac  Neapoleonem    profirlsci  Peni- 
siuin,  atque  intrepide  inunus  sibi  demandatum 
exequi  jussit  *  :  o  Profecto,  in(]uit,  gravc  fuit  lioc 
indevotionis  indiciiini,  et  ad  Homanam  Ecclesiam 
matrein  suam  minus  saua,  quinimo  stulta  circa  id 
eorum  consilia  processerunt,  ac  m:,Ium  et  detesta- 
bile  aliis  Ecclesiae  prffifatae  filiiset  devotis  iude  nii- 
nistranint  exeinpluin.  Nonne  aliae  civitales  Lom- 
bardi»,  Tuscia),  ac  aliarum  llaliae  partium;  nec- 
non  aliarum  nationiim  fldelium  reges,  et  princi- 
pes  legatos  prccfatae  Sedis  reverenter  adniiserunt 
hactenus,  et  admittunt,  quamvis  temporalis  recto- 
ria,  et  jurisdictio  leg  itis  ipsis  non  committitur  in 
eis?  Quis  Ecclesiam  reverebitur  picelibatam  ,  si 
ejus  fideles,  et  subditi  eam,  postposito  devotionis 
et  fidelitatis  debito,  vilipendant? 

«  Certe  detestabiliter  egit  ac  nimis  erravit 
eorumdem  Perusinoriim  prudentia,  te  legatum, 
utique  inagnum  et  nobile  niembrum  ejusdem 
EccIesicE ,  et  de  domo  tam  devota,  fideli ,  potenti 
ac  nobili  procrealum,  dubitando  reverenter  ad- 
mittere,  seu  potius  contemnendo.  Cum  igitur  non 
sint  in  eis  praemissa  conniventibus  oculis  trans- 
eunda,  prudentiam  tuam  monemus  et  hortamur 
attente ,  per  Apostolica  tibi  scripta  praecipiendo 
mandantes,  (|uateiius  praeniissis  nequaquam  ob- 
stantibus,  ad  diclam  civitateiii  Perusinam  le  per- 
sonaliter  confeiens,  ut  legatuin,  commissum  tibi 
legationis  oflicium  in  eisdein  civitate,  dioecesi, 
lerritorio  et  districtu,  prout  lionori  Dei,  iiostro 
et  dictae  Sedis,  ac  tuo  congruerit,  et  expediens 
fuerit,  exe(|uaris ;  ac  eorumdem  Perusinorum  for- 
inidatio,  quiii  poliiis  indevolio  iion  traiiseat  aiiis 
iii  exempluiii.  Datum  Laterani  XIII  kal.  Noveiii- 
bris  anno  vi  d.  Qii;e  fuerint  inde  consecuta,  indi- 
cat  Joannes  Villanus  %  duiii  tradit ,  Eugubinos 
exules  Guelphos,  Perusinorum  viribus  fultos,  Eu- 
gubinum  recuperasse,  ac  Gibellinos  magna  clade 
et  strage  depulisse. 

24.  Matlhmus  legatus  mittitur  in  Etruriam 
pro  sedandis  turbis.  —  Nec  minus  seditionibus  in- 
fesla  eodem  anno  Etruria  fuit  :  erupisse  enim 
Pislorii  (1)  primum  adversas  duas  factiones,  qua- 


'  Jo.  Vill.  1.  VIII.  c.  43. 
-  *  Ep.  XXI. 


—  -  Lib.  VI.  Ep.  cur.  x.\i.  —  ^  Ep.  xx. 


'  Ep.  cur.  XXXI.  —  2  Ep.  cur.  xxxyiii.  —  ^  Jo.  Vjii.  |.  vin. 
i3. 


(1)  De  fdctione  Mborum  ct  Nigoruin,  quas  Italise  looa  numiulla,  Tnsciam  vcro  totam  corripuit,  agendum  liic  prirno  suscipit  annalislaj 


'272 


BONIFACII   VIII    ANNUS   6.    —   CHRISTI    1300. 


runi  alterius  sequaces  nigri,  alhi  alii  dicebantnr, 
scribit  idem  auctor,  quibus  Florenlia  brevi  infecta 
fuerit,  maluni(]ue  postea  in  varias  Italiae  partes 
emanarit.  Inler  haac  cum  GibellinfE  factionis  viri 
sensim  in  reipublicae  magistratns  irrepereiit ;  ac 
periculum  impenderet,  ne  urbem  in  Gibeliinas 
partes  niagno  publiceD  quietis  damno  traducerent ; 
Bonifacius  a  Gueliiharnm  partiuni  oraloribus  ex- 
citatus  ',  ut  malis  occurreret,  xMaltbaHim  Aquas- 
|'artanum  Portnensem,  el  S.  Ruffinaj  episcopum 
caid.  quem  Joannes  Villanus  *  eumque  secutns 
S.  Antoninus  '  Ostiensem  vocant,  legatum  in  Elru- 
riam,  alque  alias  Italiae  provincias,  quas  subjec- 
tum  Diploma  Pontificium  enumeral  *,  cum  ani- 
plissima  potestate  misit,  ac  pr;esulibus,  et  regio- 
num  locorumque  praesidibus,  cseterisque  proceri- 
bus  suam  iili  operam  commodare  jussit '. 

«  Bonifacius,  etc,  Mattluro  Portuensi  et  SanctcE 
Ruffinae  episcopo,  Apostolic;T2  Sedis  legato. 

a  Considerantes  attenliiis,  el  infra  claustra 
pectoris  nieditatione  sollieita  revolventes,  quod 
nefanda  hostis  antiqui  nequitia,  qui  semper  qu.e- 
ril  ut  noceat,  semper  in  circuituambulat  ut  offen- 
dat,  in  plerisque  locis  Louibardiae,  Tusciae,  et  Ro- 
mandiolffi  provinciarum;  Aqnileiensis  et  Graden- 
sis  patriarchatuum,  Ravennatis,  Mediolanensis, 
Janiiensis  et  Pisani  arcbiepiscopatuum ,  Marcbia; 
Tervisinae,  Venetiarum,  Bononiensis  et  Ferrarien- 
sis  civitatum,  earumque  dioecesum  et  territoriorum 
locisque  vicinis  eisdem,  discordiam  zizaniam  se- 
ruit,  ingessit  lites,  commovit  scandala,  odia  susci- 
tavit ;  grandi  utique  desiderio  ducimur,  curisque 
multimodis  excitamur,  ut  malis  hujusmodi,  mo- 
lestis  quam[ilurimum  votis  nostris,  ef(5cacibus  et 
opportunis  remediisobvietur  ;  et  Ecclesiasticis,  re- 
ligiosis ,  saecularibusque  personis ,  in  partibus 
locisque  degeutibus  memoratis,  Apostolieas  Sedis 
benigna  visitatione  praevenlis ,  deformata  inibi 
providam  reformationem  recipiant,  prava  et  noxia 
procul  penitus  profligentur. 

«  Atlendentes  igitur  quod  graliarum  dator 
Altissimns  personam  tuam  scientiee  magnitudine, 
providentiae  dono,  discretionis  virtute,  industria; 
munere,  circumspeclionis  gratia,  et  aliarnm  vir- 
tutum  titulis  decoravit,  humeros  tuos  fortitudinis 
robore  muniendo,  ut  onera  grandia  facilius  suii- 
portares;  plenaiu  quocjue,  iino  plenissimam  de 
tuis  laudabilibus  meritis  fiduciam  obtinentes,  licet 

»  Jo.  Vill.  1.  vni.  C.38.—  =  Eod.  1.  c.  39.  —  3  S.  Anton.  lit.  xx. 
c.  8.  §  14.  —  *  Lib.  VI.  Ep.  cur.  sxvi.  —  =  Reg.  post  eamd.  Ep. 


apud  Sedem  Apostolicam  ex  lui  maturilafe  consi- 
lii  tua  nou  modicum  opporluua  pra?sentia  digno- 
scatur,  nosque  illa  careamus  inviti ;  te  tamen  ob 
lionorem  et  exaltationem  Ecclesiae,  ac  reformatio- 
nem  et  direclionem  necessarias ,  ac  desideratam 
quietem  partinm  praedictarum,  de  fratrum  nostro- 
rum  consilio  illuc  tauquam  pacis  angelum  duxi- 
mus  drstinandum;  fraternitati  tna;  in  proviuciis, 
patriarchatibus,  archiepiscopatibus  necnon  civi- 
latibus  menioralis,  earumque  dioecesibus,  distric- 
tibus,  ac  territoriis,  et  locis,  ac  jiartibus  snpradictis 
pleiia;  legationis  ofticium  comniittentes,  ut  evellas 
et  destruas,  dissipeset  disperdas,  aedifices  et  plan- 
les,  ac  facias  auctoritate  nostra  quaicumque  ad 
honorem  Dei,  prosperum  statum  partium  earum- 
dem,  reformationem  pacis  fidelium  videris  expe- 
dire,  etc.  Datum  Anagniae  X  kal.  Junii  anno  vi  ». 
Scribit  Joannes  Villanus  ',  Mattiiasum  cardinalem 
Florentiam  mense  Junio  hujus  anni  accessisse, 
magnisque  honoribus  exceplum  :  cumque  tempe- 
rando  urbis  statui  studium  applicare  cffipisset, 
exortis  novis  odiis,  adversas  voluntates  conciliare 
non  potuisse;  quod  Dinus  Compagnus  oculatus 
testis  confirmat  ^ 

25.  Conjiiratio  in  Albertum  Romanorum 
regem.  —  Concitatos  quoque  in  Germania  hoc 
tempore  maximos  bellicos  tnmultus,  scribit  Siffri- 
dus  %  ac  tres  electores  principes  archiepiscopos 
Gerardum  Maguntinum  ,  Trevirensem  Adolphi 
occisi  regis  fratrem  ,  et  Coloniensem  adversus 
Albertum  conspirasse.  Quibus  addit  Flenricus 
Rebdorfensis '  hos  principes,  contlata  in  Albertum 
conjuratione ,  Rodulplmm  ducem  ,  eumdemque 
comiteni  Palatinum  excivisse,  contendisseque  ad 
Palatinum  comiteni  exsuscepta  inveterata  consue- 
tudine  spectare,  ut  in  conlroversiis,  quae  in  Roma- 
norum  regem  moventur,  fanquam  jndex  senten- 
tiam  ferat :  intentasse  vero  Alberto  capitale  crimen 
ob  Adolphimi  regem  interfectum,  atque  ideo  a 
gubernaculis  imperii  snbmovendum  :  at  Alber- 
tum  ,  comiiarato  mox  tlorentissimo  exercitu  , 
electores  armorum  vi  ad  sua  imperia  coegisse. 

20.  ProrogatcB  indncicB  inter  Ancjlorum  el  Fran' 
corum  reges.  —  Effluenlibus  interea  indiclis  a 
Bonifacio,  electo  controversiai  arbitrio,  induciis 
inter  Gallornm  et  Anglorum  reges,  ne  in  arma 
consurgerent,  eas  prorogandas  censuit  ^ 

'  Jo.  Vill.  1.  VIII.  c.  39.  —  -  DiQ.  Comp.  Ms.  Chr.  1.  I.  — 
3  Siifrid.  EiJit.  1.  II  et  alii.—  '  Henr.  Rebdorf.  ia  Annal.  —  »  Lib.  vi. 

Ep.  CLXXSII. 


sed  ante  aliquot  annos  pestis  bujus  exordium  collocat  Ptolemseus  Lucensis  ia  Annalibus ;  ex  inspectisenimLucensium  Commentariisdidicisse 
se  scribit  auuo  mcclxlv  coepisse  «  discordiam  canccllariorum  de  Pistono,  ut  iiomiuarentur  Albi,  et  Nigri  ».  Caacellariorum  faiiiilia  in  uibe 
Pistorio,  potentia,  opibus,  et  bominum  numero  tunc  maxime  valebat.  lucitamenla  ba;c  fuerunt  discordiarum,  quibusbrevi  auctis.  adfacliones 
duas  ventum  est.  Ua;c  privatorum  odia  totam  contmuo  rempublicam  conflagrarunt ;  neque  in  uua  se  urbe  coutmente  morbo,  vicinas  primum 
urbes,  Lucam,  Florentiam  corripuit.  Ex  quo  demum  magis  magisque  luvalescens,  per  totain  late  Tusciam,  et  Uali;c  loca  nanuulla  sese 
dilTudit.  Nominis  origo  forte  trahenda  cst  ex  alba  et  nigra  cesarie,  qua  aitenus  partis  duces  et  capiia  distinguebaotur,  quoJ  docuit  uuus 
quem  sciam,  velus  scriptor  Ferrettus  Virentinus,  quem  auno  ucccxxx  bistoriam  suam  scripsisse  prodit,  qui  illum  primus  vulgavit,  Mura- 
torius  rer.  Italic.  tom.  ix.  Fallitur  vero  Spoudauus,  qui  ad  anuum  uccxlv,  xvil,  scnbit  Guelfos  iNigri-,  GibeUinos  vero  Albis  adbaisisse ; 
nam  ei  Joanne  Villano,  et  Dmo  Compagno  eorum  temporum  scriptonbus  discimus  bas  Nigrorum,  et  Alborum  factioues,  vel  ipsos  uuius 
ejusdemque  partis  Guelfa  Gibellina;ve  homines  inter  se  commisisse.  Quiu  et  ex  eodem  Villani  lib.  viii  cap.  38,  discimus  ha;c  Nigrorum 
AJborumque  dissidia  ipsam  Florentinorum  Guelforum  factionem  in  mutuas  corruenlem  caedes  pene  extiniisse.  Mansi 


BONIFACII   VIII    ANNUS   0.    —   cnRlSTI    1300. 


.273 


«  Ad  futuram  rei  memoriam. 

a  Dudum  inter  charissimos  in  Chrisfo  filios 
nostros  Piiilippum  Franciaeex  parleuna,  elEduar- 
dum  Angliic  ex  ailera  reges  illustres  super  (iiversis 
articulis  materia  dissensionis  exorta,  iidem  reges 
et  speciales  ipsornm  procuratores  et  nuntii  ad  nos 
[iroiiterea  destiiiali,  et  ah  eis  supur  iis  specialem 
potestatem  habentes,  in  nos  tanquaiii  in  privatam 
liersonam,  el  dominum  Benedictum  Gajetanum 
in  arbitrum,  arbitratorem,  senlentiatorem  et  ami- 
cabilem  compositorem,  prfficeplorem,  ordinato- 
rem,  dispositorem,  et  [)ronuntiatorem  su[)er  refor- 
manda  pace  et  concordia  inter  ipsos  reges ;  et 
super  iis  qux  ad  |)acem  pertinent,  ac  su[ier  omni- 
bus  et  siiigulis  discordiis,  guerris,  litibus,  contro- 
versiis,  causis,  (juaBstionibus,  damnis  et  injuriis, 
petitionibus  etactionibus,  realibus  et  personalibus 
atque  mixtis,  qum  fuerant,  erant,  vel  esse  poterant 
inler  eosdem  reges  occasione  quacumque,  alte  ac 
basse,  absolute  ac  libere  sub  certa  foriiia  coiii|iro- 
mittere  curaverunt;  volentes,  [iromittentes,  et 
expresse  consentienles  tamdiu  compromissa  hujus- 
modi  [)erdurare,  quamdiu  treugarum  voluntarie 
initarum  antea  inter  dictos  reges  tempus  et  ter- 
minus  perduraret ;  et  quod  nos  interim,  si  placeret 
nobis  ac  videremus  expediens,  [)ossemus  in  antea 
hujusmodi  compromissorum  ac  ferendi  arbitrii, 
seu  arbitragii,  et  aliorum  in  compromissis  hujus- 
modi  contentorum  ;  necnoii  et  prmdictarum  Ireu- 
guarum  tein|ius  et  termiiium  simul,  et  non  aliter, 
semel  et  pluries  ad  nostrum  beneplacitum  proro- 
gare. 

«  Nos  vero,  praedictis  compromissis  receptis, 
quamdam  ordinationem  super  hujusmodi  negotio, 
prout  tunc  conditio  temporis,  et  negotii  status  et 
qualitas  suaiiebaiil  ,  duximus  faciendam  ;  non- 
nullis  in  eodem  negotio  sub  ordinatione  futura 
remanentibus  hactenus  in  suspenso ,  prout  in 
pronuntialione  prsdictae  ordinalionis  plenius  cuu- 
tinetur.  Postmodum  autem  altendentes  ,  quod 
faciente  [lacis  actore,  a  quo  cuncta  bona  [iroce- 
dunt,  ea  quae  ordinanda  duximus,  prospera  suc- 
cessione  virebant ;  et  desiderantes  admodum,  ut 
in  dicto  negotio  e\  nostris  studiis,  divina  sulTraga- 
tione  fulcitis,  felix  et  desideratus  provenirut  c&e- 
ctus,  ac  propterea  prcecavere  volentes,  ne  temi^us 
ipsius  perficiendi  negotii  laberetur  ;  [^raefatas 
treuguas,  prout  fuerunt  initfc  vel  indicta;,  ac  inter 
omnes  easdemque  personas,  inter  quas,  et  (|uoad 
quas  exliterant  indictai  vel  initae;  ac  praidicta 
compromissa,  et  in  posterum  ferendum  arbitrium 
seu  arbitragium,  totumque  negotium,  |)roiit  ex 
futura  nostra  ordinatione  ac  decisione  [lendebant, 
duximiis  usque  ad  festuiii  Epiphaniae  futurum 
proxime  proroganda,  prout  in  nostris  bullatis  inde 
confectis  litteris  [ilenius  continetur. 

a  Nunc  insiiper,  quia  desideriis  nostris  valde 
votivum  occurrit ,  ut  super  hiijusmodi  negotio 
desideratus  fliiis  adveiiiat;  ac  noleutes  ob  id,  ut 
ejusdein  teinpus   [irfecomplendi   negotii  patiatur 


excursuni  ;  [iraidictas  treuguas  ,  sicut  fuerunt 
inita;  el  indicta;  inter  omiies  easdemque  personas, 
inter  qiias,  et  (juoad  quas  earum  provenit  indictio 
et  jirailata  eoiiqironiissa,  et  in  [losterum  ferendum 
arbitriiim  scu  arbitragiuin  totumque  negotium 
prout  ex  fulura  nostra  ordiiiatione  ac  decisione 
dejiendenl ;  a  pradicto  nunc  proxinio  fiituro  Epi- 
plianiae  feslo  usque  ad  aliud  ex  nunc  secuiido 
venturum  E[ii[)hanicE  festum  ex  hnjusmodi  pote- 
state  arbitraria  nobis  tradita,  prorogamus.  Quam 
([uideni  prorogationem,  et  omnem  ejus  efl^ectum 
prajcipinius  sub  pceiiis  in  conipromissis  ipsis 
ailjectis,  et  aliis  juxta  nostrum  arbitrium  inferen- 
dis,  inviolabiliier  a  [larfibus  ohservari ;  ordinatis, 
arbitrafis,  prasceptis,  difUnitis,  laudatis  et  pro- 
nuntiatis  per  nos  hactenus  in  memorato  negotio 
in  sua  niliiloiiiinus  remaiientibus  firmitate.  Nulli 
ergo  etc.  Dat,  Laterani  Xil  kal.  Novenibris 
anno  vi  ». 

27.  Jura  Ecclesiarum  Narbonensis  et  Maga- 
lunensis  tnelur  Boiiifacius  apudPhiiippum  regem. 
—  Addenda  hic  videntur  quae  Bonifacius  cum  iis 
regibus  egerif.  Ac  primum  graviores  querelas 
apud  Galliarum  regem  ob  invasa  nonnullarum 
Ecclesiarum  jura  elTudit.  Ahnericus  enim  Nar- 
bonae  vicecomes  contra  majorum  consuetudinem, 
qui  se  archiepisco|)i  tiduciarios  sacramento  aiiud 
aras  professi  erant,  non  iliius,  sed  Galliarum  regis 
tantum  stipendiarium  esse  contendebat.  Regii 
etiam  administri  Melgoriensem  comitatum,  ab 
Sede  Apostoiica  Magalonensi  episcopo  jure  fidu- 
ciario  traditum,  invaseraut  :  quem  ex  Roraauce 
Ecclesiae  dominio  pendere  subjectis  litleris  pro- 
bavit  Bonifacius,  afque  '  ad  asserenda  jura  Eccle- 
siaslica  Narbonensi  archie[)iscopo  Almericum  ad 
Sedis  ApostoIicK  judicium  accersivit. 

«  Regi  Francia;  illustri. 

«  Recordare,  rex  inclyte,  progenitorum  tuo- 
rum  actus  strenuos,  nierita(jue  prfEcIara  intuere, 
ac  respice  quod  Deus  regnantiuin  honor  et  gloria 
beatum  Ludovicum  avum  tuum  regibus  dedit  in 
speculum,  et  po[iuIis  in  exemplum,  qu;c  i[)sius 
nepos,  quasi  charissimus  filius  imiteris;  [irudenter 
attenden-,  quod  tanlam  habebat  conscientia;  puri- 
tatem,  quod  non  solum  scienter,  sed  nec  ignoran- 
ter  dispendium  aliis  volebat  iiiferre,  causamquam 
ignorabat  ad  instar  sancti  Job  diligentius  iiivesti- 
gans.  Unde  cum  super  comitatu  Melgorii  Magalo- 
iiensis  dioecesis  noimulla  auribiis  instillarenfur 
ipsius,  in  tantum  ut  ad  queni  pertineret  comitatus 
hujusmodi  haesitarel;  noiens  ex  abrupto  procedere, 
vel  incerto,  felicis  recordationis  Clementis  pa^iai  IV 
praedecessoris  nostri,  quem  su|)er  hoc  [mtabat  ha- 
bere  notitiam,  requisivit  consiiium,  tam  humiliter 
quam  |)rudenter,  siciit  ex  lenore  lifterarum  [irae- 
decessoris  ejusdem,  (juem  pracseiitibus  tibi  niitti- 
mus  interciusum,colligere  poterisevidenler.  Post 
cujus  pr£Edecessoris  Ciementis  responsum  Maga- 

'  Lib.  VI.  Ep.  cur.  xxxv. 


Ann.  —  Tojiis  XXIIl. 


n.AY.N.  IV. 


3h 


274 


BONIFACII    VIII    ANNUS   C.    —   CHRISTI    1300. 


lonensis  Ecclesia  a  regaliuin  exaclionibus  conqui- 
evit,  qua;  ab  olim  tenuil  et  leuet  in  feudum  ab 
Apostolica  Secie  coniitatuiu  eumdem,  proul  eonstat 
ex  vetustissimis  documentis,  et  ex  iis,  quaj  in 
ejusdem  Sedis  conservautur  archivio,  ac  ex  pr;c- 
decessornm  nostrorum  Romanorum  Ponlificum 
litteris,  qua;  de  dicto  comitatu  faciunt  mentionem. 
Quaproptur  dolemus  non  immerito,  et  turbamur, 
si  relatibus  facta  respondeant,  quod  sicut  accopi- 
mus,  offlciales  tui  venerabilem  fratiem  nostrum 
Gerardum  episcopum,  et  dilectuin  filium  capitu- 
lum  Magalonense  super  coinitala  pradicto ,  et 
bominibus  eoniitalus ,  imu  nos  et  Aposlolicam 
Sedem  gravaut,  impetunt  et  mole^tant. 

a  Ciim  igitur  Deus  per  suain  misericordiam, 
non  sine  multimodis  nostris  et  Sedis  ejusdem 
prsBsidiis,  adeo  dilal.iverit  funiculos  et  limites 
regni  tui  juriumque  tuorum,  ui  nec  tibi  expediat 
ad  occupanda  bona  aliorum  et  jura;  pra;sertim 
nostra  et  prsedictee  Sedis,  ac  Magalonensis  Eccleside 
memorala;,  super  coinitatu  prajfato,  qni  tenetur  a 
nobis  et  Sede  priedicta,  manus  occupatrices  exten- 
dere ;  circuinspeelionem  regiam  tenore  praesen- 
tium  hortamur  et  rogamus  attente,  tibique  pater- 
nis  affectibus  salubriter  suademus,  ut  senescaliis, 
offlcialibus,  et  balivis  tuis  districte  prffici[)ias,  quod 
de  csetero  a  diclorum  episcopi  et  capiluli  ac  vassal- 
lorum  superdicloeomitatu  molestationedesislant: 
exhortationes  et  preces  nostras  liujusmodi  sic  effl- 
caciler  impleturus,  quod  a  Deo  prEemium  conse- 
quaris  ,  nobisque  et  sancla;  Ronianae  Ecclesiae 
inatri  tuffi ,  te  praecipuum  fllium  repraesentes, 
quidquid  super  hoc  facienduin  duxeris  nobis  tuis 
litteris  responsurus. 

28.  «  Ad  btec  pnemissis  adjicitur  grandis 
injuria,  et  amara  querela,  qua  ad  nostrum  per- 
veuit  audituin,  quod  uobilis  vir  Amalricus  vice- 
coines  Narbonae,  antiquorum  |)rogenitoruni  suo- 
ruin,  qui  Ecclesiam  Narboiiensem  et  alias  eidein 
subjectas,  quantum  el  quanidiu  potuerunt,  nuilti- 
pliciter  iin[)Ugnarunt,  vestigiis  inbaerens  [)esti- 
feris;  jurisdictiouem  et  oinnia,  qua?  dicta  Narbo- 
neusis  Ecclesia  leneat  vel  Iiabeat  iu  civitale  ac 
burgo  Narbunae  et  [^erliiieuliis  eoruindem,  et  quae 
indubitantertenebat,  ac  tenere  debebat  in  feudum 
ab  eadem  Ecclesia  Narbonensi ;  qua;ve  parentes 
sui  a  centuiii  fere  annis  citra  continue  arcliiepi- 
scopis,  qui  pro  tempore  i|)si  Ecclesia?  praefuerunt, 
et  [)ater  islius  vicecoinitis  eodem  praesente,  sciente 
et  intelligenteNarbonensiarchiepiscopo,  qui  nunc 
prffiest,  cuin  sacraineiito  fldelitatis  et  homagio, 
praesente  quoque  multitudine  liominum,  clerico- 
rum  et  laicorum,  nobilium  el  ignobilium  cojjiosa, 
ante  niajus  altare  in  ipsa  Ecclesia  Narbonensi ,  ut 
moris  erat  praedecessorum  eorunulem  ,  publice 
recognoverant  a  dietis  archiepiscopo  el  Etclesia 
Narbonensi,  se  tenere  in  feudum,  ut  indubitatis 
conslat  regum  Franciae  praedecessorum  tuoriim 
privilegiis ,  vicecomitum  Narbonensium  litteris 
eorumdem  vicecomitum  sigillis  signatis,  et  aliis 


etiam  luce  clarioribus  docunientis,  et  haec  ipse 
idem  vicecomes  procuratorio  nomine  patris  sui, 
dum  vivebat,  in  tua  curia  fuit  manifeste  confessus; 
a  [)aucis  citra  temporibus  maiigno  duclus  spirilu, 
in  inagnum  contemptum,  |iraejudiciuni  et  inju- 
riain  iion  solum  [)ra'fatae  Narbonensis  Ecclesia;, 
veruin  etiani  aliarum  Ecclesiarum  totius  provinciae 
Narbonensis,  a  te  recognovit  in  feudum  :  et  in 
damnationis  suae  cuinuluin,  et  evidentius  sspe- 
diclae  Narbonensis  Ecclesiaj  nocumentum,  uon 
soliim  ea  a  te,  ut  praedicitur  recognovit;  sed  ut 
Gallicano  utamur  vocabulo,  advocavit,  imo  etiam 
ea  a  dicto  archiepisco[)0,  el  Ecclesia  Narbonensi 
deavocavit  expresse.  Fili  charissinie,  talia  mentem 
nostram  amaricant  et  perlurbanl,  et  ut  ad  a|)po- 
nenda  remediacouvertamur,  excitantet  instigant: 
nec  possumus  nec  debemus  tam  graiuiia  detri- 
iiienta  ac  exhaeredationem  quanuiam  Naibouensis 
Ecclesiae  su|)radicts  sub  dissimulatione  Iransire  : 
nec  talia  [lati  debuerat  dignitatis  regia3  rectitudo, 
et  prudentia  circumspecta.  Ab  olim  Ecclesia , 
regiim  lactata  mamillis,  excievit  in  potestatem, 
dignitatem,  libertatem,  celsitudinem,  et  gloriam 
saeculurum  :  nunc,  pro  dolor  I  a  regibus  eorumque 
officialibus  premitur,  aucillatur,  spernitur,  et 
multi[diciter  expuynatur. 

29.  «  Heec,  flli,  tolerando  in  Ecclesiis  regni  tui 
habes  inerito  forinidare,  quod  ulciscetur  ba^c  Deus 
judicii  domiuus,  et  Rex  regum,  ejusqne  vicarius 
flnaliter  non  tacebit,  ne  forsitau  audiat  :  Canis 
mutus  lalrare  non  valens;  qui  etsi  [latienter  ad 
tem[)us  expectet,  ut  locus  misericordiae  uon  clau- 
datur,  tandem  exsurgel  ad  vindiclam  nialefacto- 
rum,  laudeiu  vero  bonoruin.  Utinani  sa()eres  et 
intelligeres,  et  novissima  [)rovideres,  ac  j)lene  dis- 
cuteres  immissiones,  quae  ([uasi  per  malos  Angelos 
tibi  fiunt,  et  susurronibus  ac  pravis  consiliariis 
facilem  non  praeberes  audituin  ;  et  solerler  co- 
gnosceres,  quod  quasi  inali  prophetae,  loquentes 
[ilacentia,  vident  tibi  falsa  et  stulta,  assum|)tiones 
falsas  et  ejectiones;  nec  attendunt,  quod  iiiter  na- 
turam  et  gluriam  est  media  gratia,  sine  qua  a 
[irima  ad  terliam  non  transitur.  Caveas  igitiir, 
diligenter,  ne  ad  stultum  finem  consilia  talium, 
qui  adulatione  decipiunt  te,  deducanl. 

«  Nos  nihilominus,  ne  tantuin  dispendium 
memoratse  Narbonensis  Ecclesiae  transeat  impuni- 
tuin,  neve  aliis  [)raebeatur  exemplum  tain  nefanda 
siinilia  attentandi;  contra  Alinaricum  ipsum  et 
alios,  quos  negotium  istud  contingit,  ex  officio 
nostro  et  de  Apostolicae  [ilenitudine  potestatis  de- 
liberavimus  procedere  sumiuarie,  de  plano  sine 
strepitu  et  flgura  judicii,  prout  justitia  exiget,  et 
videbiuius  expedire  ;  i[)sumque  Almaricum  man- 
damus  sub  certa  forina  ad  noslram  prasentiam 
evocari.  Ctcterum  excellentiam  regiam  voluuius 
non  latere,  quod  ex  quo  stimulamur  in  tantiim, 
nec  blandimenta  proficiunt,  nec  corriguntur 
errata;  litteras  noslras,  quas  super  talibus  et  si- 
milibus  tibi  dirigimus,  jam  ordinavimus  regestari 


BOXIFACII    VIII    AXNUS   6.    —  CHRTSTI    1300. 


275 


ad  perpeluaiii  rei  memoriam.  Qiiis  autem  ex  eis 
et  aliis,  necnon  ex  illis,  qu;c  nuperrime  per  so- 
lemnes  nunlios  tibi  sifrnificanda  decrevimus, 
sulisequentur  effectus,  novit  ille,  qui  secretonim 
est  cognitor,  ct  prsscius  futuroruiii.  Dat.  Ana- 
gnise  XV  kai.  Aujrusti  anno  vi  o.  Crevit  h;iec  tem- 
poris  progressu  discordia,  (inm  Boiiifacius  super- 
stes  fuit  :  qui  etiam  arctiiepiscopo  Narbonensi 
intcnlato  graviorum  i^oenarum  lerrore  prohibuit', 
ne  ullam,  Sede  Apostolica  inconsulta,  concordiam 
iniret.  E  vivis  autem  erepto  Bonifacio,  cum  Be- 
nedictus  XI  ad  pacandas  discordias  incumberet, 
Almericus  professus  est%  Narbouensis  Ecclesiae 
beneficio  se  principatu  potiri  :  archiepiscopus 
vero  regi  solita  sacramenti  forma  Qdem  addixit. 

30.  Quod  ad  Magalonensem  Ecclesiam  spectat, 
cu)us  jura  Philippus  rex  iiivadebat;  Bonifacius  ad 
ea  asserenda  superioribus  litteris  adjecit  aliarum 
Clementis  IVIitterarum  exemplum,  olim  adS.  Lu- 
dovicum  regem,  qui  Pontificem  de  juril)us  illius 
comitatus  cousuluerat,  missarum,  qiiibus  sanctis- 
simo  regi  jurium  Sedis  Apostolicae  rationes  pate- 
fecit. 

a  Clemens  episcopus,  servus  servorum  Dei, 
charissimo  in  Christo  filio  Ludovico  regi  Franco- 
rum  illustri  salutem  ,  etc. 

«  Quia  quidam  ex  ignorantia,  quidam  ex  ma- 
litia  veritatem  interdum  sepeliunt,  interdum  qui- 
busdam  coloribus  adulterinis  obducunt,  ideo,  fili 
charissime,  recte  agis,  si  quoties  tibi  diibia  offe- 
runtur,  quorum  tibi  expediat  plenam  habere  noti- 
tiam,  causam  quam  nescis  diligentiiis  investigas, 
quia  sicut  judicio  cognita,sic  incognita  casu.Sane 
tua  nuper  a  nobis  serenitas  requisivit  quid  de  co- 
mitatu  Melgorii,  quem  venerabilis  frater  noster 
Magalonensis  episcopus  possidet,  sentiremus;  cum 
tuae  celsitudiiii  sit  suggestum,  quod  vel  tibi,  vel 
dilecto  filio  P.  Peleti,  domino  Alesti,  vassallo  tuo, 
fiat  injuria.  Ad  quod  tibi  breviter  respondemus, 
prout  constat  ex  vetustissimis  Apostolicae  Sedis 
documentis.  Comitatus  praedictus  est  feudum  Ro- 
manae  Ecclesiae  censuale,  quod  juste  tenuit,  ut 
communiter  dicitur,  aliquo  tempore  bonae  memo- 
riae  Bertrandus  comes  abavus  dicli  P.  sed  et  co- 
mites  Tolosani  juste,  ut  ipsi  dicebant,  injuste,  ut 
plurimi  sentiebant,  illud  diversis  temporibus  te- 
nuerunt.  Verum  cum  comes  Tolosanus  pater 
quondam  comitisToIosani,  proximo  jam  defuncti, 
ex  causis  ad  judicium  Apostolicum  ratione  fidei 
pertinentibus,  per  felicis  recordationis  Innocen- 
tium  papam  praedecessorem  nostrum  terris  suis 
et  honore  privatus,  suis  merilis  congruentem  sen- 
tentiam  exceijisset;  boncT  memoriae  P.  de  Bene- 
vento  subdiaconus  et  notarius  praedecessoris  ejus- 
dem,  tunc  in  illis  partibus  Apostolica^Sedis  legatus, 
couiitatum  pncdictum,  quem  idem  comes  eodem 
tempore  possidebat,  ad  jus  Romanae  Ecclesis,  sicut 
debuit,revocdvit.Quod  tempore  procedente  R.  Pe- 

'  Bened.  XI.  I.  i.  Ep.  dcxih.  —  ^  Eaii.  Ep. 


leti  proaviis  dicti  P.  restilui  sibi  petiit  a  lcgalo 
pra^dicto  :  qui  nolens,  sicut  nec  debuil,  eidem 
negare  jiistitiam,  auditore  sibi  concesso,  Giiillel- 
mum  tunc  Magaloncnsem  episcopum  constitiiit  ad 
jus  Romanaj  Ecclesiae  defendendum,  fuitque  in 
eodem  negotio  eousque  processum,  quod  lite  con- 
testata  fiiit  ex  parte  procuratoris  exceptum,  quod 
idem  comitatus  libram  debebat  annuam  Romanae 
Ecclesiae  censualem,  et  erat  ipsius  dominio  (priva- 
tus,  quia)  non  solverat  multo  tcmpore  retroacto. 
Qiiod  idem  acfor  fuitdc  [tlano  confessus,  et  nihilo- 
minus  ad  probandum  jus  suum,  quod  fuerat  a 
procuratore  vexatum,  testes  produxit  plurimos. 
Sed,  quidquid  in  causa  fuerit,  remansit  negotiiim 
indecisum  :  sed  tempore  consequenti,  cum  vide- 
ret  Romana  Ecclesia  dictum  R.  intentionem  suam 
in  judicio  non  fundasse.  quod  etiam  si  fecisset, 
sibi  prodesse  non  poterat  propter  cessationem  diu- 
tinam  annui  canonis  non  soluti,  remque  litigio- 
sam  non  esse  perpendens,  qiiam  sine  speciali  man- 
dato  legatus  memoratus  non  potuit  deilucere  in 
judicio,  dicto  praedecessori  nostro  placuit  saepedi- 
ctum  comitatum  Magalonensi  episcopo  et  suis 
successoribus  sub  censu  annuo  in  feudum  con- 
cedere  :  sic(]iie  ipse  et  ejus  praedecessores  ex  tunc 
pacifice  possederunt;  hoc  salvo,  quod  defunctus 
ultimo  comes  Tolosanus  Melgorium  et  quaedam 
castra  alia  episcopo  abstulit  supradicto  :  sed  post- 
modum  ad  cor  rediens  ct  reddidit  Iiberaliter  et 
libenter.  Et  haec,  (]uae  de  dicto  legato  praemisimus, 
facta  noveris  antequam  recordationis  inclytae  pater 
tuus,  Franciae  rex  effectus,  negotiuni  assumeret 
Albiense,  imo  et  antequam  ))ater,  vivificai  crucis 
suscepto  charactere,  civitatem  adiens  Tolosanam, 
potenter  ac  viriliter  eam  obsidione  vallasset.  Nos 
autem  qui  dictum  P.  et  iiraedecessores  suos  sincere 
dileximus  ab  anfi(]uo,  haec  omnia  semper  revolvi- 
mus,  et  fidcliter  laboravimus  in  statu  alio  consti- 
tuti,  ut  Magalonensis  Ecclesia  aliquid  eis  daret, 
sed  non  potuimus  obtinere. 

31.  oNuper  veroexquo,  licet  immeriti,  sedem 
conscendimus  alliorem,  ad  ejusdem  P.  devotam 
instantiam  venerabili  fratri  nostro  episcopo  Maga- 
lonensi  dedimus  jiotestatem  aliquos  ei  reditus 
assignandi.  Ad  quod  nos  induxit  ejusdem  P.  do- 
musque  suai  dilectio  jam  pracscripta  :  sed  et  honor 
ejusdem  episcopi  et  utilitas,  cui  credebamus  expe- 
diens;  et  ut  possemus  scru|)ulum  couscientiae,  si 
quis  erat,  redimere,  vulgi  clainoribus  safisfacere, 
omni  juris  necessitate  cessante,  et  dictam  domuni 
satis  sibi  vicinam  in  sua  gratia  retinere.  Quocirca, 
fili  ciiarissime,  nemo  tibi  suadeat  prapjudiciuin  in 
iis  omnibus,  vel  eorum  aliquo  tibi  factum  :  nisi 
forsan  ad  id  se  velint  convertere,  qui  de  Sede 
Apostolica  male  sentiant,  ut  inquirant  quomodo 
Romana  Ecclesia  in  regno  Francia?  feuda  habere 
poluerit,  sicut  aliquos  audivimus  susurrantes. 
Quibus  dicimus,  quod  licet  uti(]ue  habet  h;ec  et 
alia,  nec  est  aliquid  quod  iinpediat,  cum  nec 
regnum  cum  regibus  natum  fuerit,  nec  a  solis 


270 


BONlFACn   VIII   ANNUS   6.    —   CHRISTI    1300. 


regibus  acquisiliim.  Elsi  veteres  legant  historias 
de  Narboiiensis  acquisilione  provinciae,  personales 
labores  invenient  Romanoruni  PontiQcum  et  su- 
dores,  qui  non  tam  regum  fuerunt  socii  in  victo- 
riis,quam  reges  nunc  sequaces,  nunc  socios  babue- 
ruut  taniquam  negotii  Narbonensis  domini  prin- 
cipales.  Tuis  ergo  contentus  finibus,  et  regni  lali- 
tudine,  quod  virtule  miriflca  nostris  temporibus 
Dominus  ampliavit,  dictum  episcopum,  et  in 
ipso  Romanam  Ecclesiam  non  perturlies  nec  su- 
snrronum  somniis  irritatus,  qui  quandoque  lo- 
quentes  placentia  credulis  auribus  fel  mellitutn 
inslillant,  quod  in  te,  flli ,  posse  non  credimus, 
tuffidudum  constantiam  circumspectionisexperti. 
Cajtcrum  de  moneta  miliarensi  quam  idem  epi- 
scopus  cudi  facit,  ut  dicilur,  in  feudo  Ecciesia?, 
ei  scribimus,  quod  eliam  juri  contrarium  arbi- 
tramur ,  et  Cliriftianae  inconveniens  bonestati. 
Dat.  XV  kal.  Octobris  anno  n». 

32.  Eboracensis  Ecdesice  jura  violata  ab 
Eduardo  defendit.  —  Non  continueratetiam  puras 
manusabinvadendis  Ecclesiarum  bonisEduardus 
Anglorum  rex,  (|ueui  Bonifacius  hortatus  est,  ut 
erepta  Eboracensi  Ecclesite  restitueret  Tiiomae 
archiepiscopo,  quem  ea  dignitate  ornarat  Ponlifex, 
regique  et  clero,  ac  suffraganeis  commendarat'  : 
B  Temporalia,  inquit,  seu  regaha  ejusdem  Ebo- 
racensis  Ecclesiae,  quae  per  te  vacationis  ejusdem 
tempore  teneri  dicuntur,  sine  qualibet  difflcultate 
restituens,  te  sibi  reddas  in  regio  favore  niunifl- 
cum,  et  cunctis  opportunitatibus  gratiosum;  ita 
quod  idem  archiepiscopus  tuoe  celsitudinis  fulttis 
auxilio,  in  commissa  sibi  cura  pastorahs  offlcii 
possit  Deo  propitio  prosperari,  et  tibi  exiiidc  a 
Deo  perennis  vita;  pra;niium,  et  a  nobis  condigna 
proveniat  actio  graliarum.  Datum  Laterani  VII  id. 
Martii  anno  vi  ». 

33.  Joannes  dux  Britannice  expeditionem 
parat  in  Terram-Sanctam  quce,  recedente  Casano, 
in  potestatcm  recidit  Saracenorum.  —  Hoc  anno, 
cum  Orientaliitm  Cliristianorum  regum  reportata; 
de  Saracenis  victoriac  fama  in  Occidente  incre- 
buisset,  adornandfc  in  Terram-Sanctam  expc<litio- 
nis  consilium  Bonifacius  suscepit  (quamvis  poslea 
illud  evanueril)  eaque  occasione  ad  cogeudas  ex 
toto  orbe  Christiano  decimas  incubuit,  quo  argu- 
mento  plures  in  ejus  Regesto  cxtanl  littera?^  Cne- 
terum  parum  Pontiflcisdesideriis  principum  zelus 
respondit;  Joannes  timen  Britanniae  dux.  pietate 
incensus  sacro  bello  se  devovit,  quem  Ponlifex 
litteris  suis  magnis  laudibus  extulit'. 

«  Joanni  duci  Britanniae. 

«  Gaudemus  et  Iffitaniur  in  Domino,  quod  tu 
grandis  devotionis  ad  Deum,  Romnnam  Ecclesiam, 
et  Terram-Sanctam  claritate  prrcfulgidus,  ipsius 
Terra3  necessariascommoditates  avertens,  suis  pro- 
fectibus  desideranter  intendis,  ac  inlento   prose- 


*  Reg.  post  Ep.  cur.  xxxvn. 

Ep.  CCLXXVIIl. 


—  -  Lib.  VI.  Ep.  civ,  ad  cxn.  — 


queris  anitno,  quae  sibi  percipis  profutura.  Nuper 
enim  nobis  per  tuos  nuntios  et  litteras  intimasti, 
quod  tu  zelo  ferventi  ad  ipsius  TenaeSancla;  ne- 
gotium  reverenter  aspirans,  viviflcac  Crucis  as- 
suinplo  signaculo,  ad  Terram  eanidem,  ad  quam 
jamdiu  habuisti  propositum  transfretandi,  et  ad 
quam  alias  transfretasti,  proponis  et  properas,  aut 
in  inslanti ,  vel  saltem  infra  festum  Nativitatis 
B.  Joannis  Baptistse  proximo  futurum  in  ejusdem 
TeriaB  subsidium  cum  majori  et  meliori,  qua  po- 
terif,  comitiva  nobilium  personaliter  iter  arripere 
transfretandi.  Quare  nobis  humiliter  supplicasti, 
ut  ad  hoc  pium  praebentes  assensum,  tibi  et  om- 
nibus  tecum  transfretaturis  translrelandi  licen- 
tiam  et  consuetam  indulgentiam  concedere  digna- 
remur. 

a  Nos  igitur,  attendentes  quod  ad  ipsum  diri- 
gis  studiosis  operibus  mentem  tuam,  ut  pro  sui 
gloria  nominis  in  terris  corpore  militans  et  labores 
amplectens,  cfflleste  prffimium  consequaris;  nobi- 
litatis  tuffi  prudentiam  exinde  multipliciter  in  Do- 
niino  commendamus,  ac  laudes  et  gratins  Allis- 
simo  inde  referimus,  qui  hoc  tibi  conspicititr  in- 
spirasse.Ideoque  tibi  super  hnjusmodi  tuo  salubri 
proposito  favorabiliter  annuentes,  tibi  et  omnibus, 
quos  tecuin  transfretaturos  elegeris  ,  quique  te- 
cum  duxerint  transfretandum,  petitam  transfre- 
tandi  licentiam  ,  illamque  indulgentiam  ,  quae 
transfretantibus  in  ipsius  Terrfe  subsidium  con- 
cessa  fuit  in  generali  Concilio  Lugdunensi,  aucto- 
ritate  pricsentium  impertimur.  Tu  itaque,flli, 
mcntem  tuam  prudenter  et  devole  ad  'prosecutio- 
nem  operis  tam  laudandi  corroborans ,  votum 
tuum  in  Iiac  parte  sic  sollicite,  sic  laudabiliter 
exeiiuaris,  quod  ex  hoc  repromissum  prffimium 
gerentibus  bellum  Dei  consequaris  ab  ipso,  in 
Apostolicae  Sedis  gratia  pleniori  concrescas ,  et 
hunian;T>  laudis  praeconium  merearis.  Dat.  Ana- 
gniae  IV  kal.  Octob,  anno  vi  ». 

34.  Duxisse  in  Syriam  crucesignatum  exerci- 
tum  Britannia?  ducem  non  reperio,  ac  facile  ab 
arduo  consilio  deterritum  arbitror,  cum  novas 
Syria;  conversiones  intellexisset.  Hoc  enim  anno 
Cassanus,  cuni  mense  ac  dimidio  evolutis  apud 
Damascum  fessas  bello  vires  recreasset ,  audita 
Baydonis  regis  Tartari  in  Persidem  irruptione  , 
eo  signa  dirigere  coactus  est  :  ex  ciijus  discessu 
Capchick  proditionis  consilia  agitavit,  atque  acstate 
adulta,  cum  nulli  ex  Occidente  ad  ineundam  Sy- 
riffi  possessionem,  quam  restitui  Christianis  Cas- 
sanus  ipse  jusserat,  adventarent  exercilus,  tradu- 
ctaefiue  essent  in  Persidem  vires  Tartarorum  , 
Syriam  in  pristinum  Saracenorum  doiTiinatum 
redegit,  ut  hisce  verbis  narrat  Aytonus  '  :  a  Cum- 
que  Casanus  taliter  moraretur,  et  daret  se  solatio 
et  quieti,  et  ecce  rumores  venerunt  de  quodam  suo 
consanguineo  nomine  Baydo,  qui  ingressus  fuerat 
regnum  Persarum,  damna  Casano  plurima  infe- 

1  Ayton.  Uist.  Oriea.  c.  43. 


BONIFACtl   VIII    ANNUS   6.    —   CHRISTI    1300. 


277 


rendo  :  et  (|tiia  (liibitabalur  ne  deterius  faceret, 
consultum  fuit  Casano,  (]uoil  ad  luopria  remearet. 
His  ifatiuc  runioribiis  intclleclis,  C.asamis  pnecepit 
iiiajori  iliici  siii  ex(!rcitus,(|ui  vocal)atur  Colulossa, 
quoil  cum  parte  exercitus  ad  custodiam  regni  Sy- 
riae  remanereti  et  Molay  ac  aliis  Tartaris,  qui  erant 
in  tcrra  Gazane,  iiiandavit,  (|ii()d  obedireiit  Ccitii- 
losstB,  quem  diniiserat  locosui.  Post  bicc  ordinavit 
Casanus  bajulns  et  rectores  siipcr  qualibet  civitate 
et  tradidit  civitatem  Damasci  Caj^cbick  (Calpbak) 
liroditori  siipcrius  nominato,  iKiiidniu  enim  Cafa- 
nus  cognoverat  velle  suum.  Postea  vocari  fecit  ad 
se  regem  Armenia?,  et  suiim  sibi  reseravit  reces- 
sum,  dicens  :  Libcnter  tradidissemus  terras,  qiias 
acquisivimus,  custodiendas  Chiistianis,  si  venis- 
sent,  et  si  vcnerint,  Cotulossae  diibimiis  in  manda- 
tis,  quod  eis  restituat  omiies  terras,  quas  bacteniis 
tenuerunt,  et  ad  reparationem  castrorum  det  eis 
subsidium  opportunum. 

«  His  omnibus  sic  completiSj  Casanus  arripuit 
iter  suum,  tendens  versus  Mesopotamiam  :  cum- 
que  ad  flumen  Euphraten  pcrvenisset,  mandavit 
Cotulossae,  ut  dimissis  Molay  viginti  millibns  Tar- 
taris,  ad  eum  cum  residuo  exercitu  accedcre  festi- 
naret.  Cotulossa  quidem  fecit,  sicut  receperat  in 
mandatis  :  unde  Molay  stetit  in  custodia  regni 
Syrigo  pro  Casano  :  etsuadcnte  Cnpcbick  proditore, 
Molay  se  transtulit  versus  partes  Hierosolymitanas 
in  quodam  loco  nominato  Gaur,  ut  ibi  pabula  pro 
equis  et  alia  necessaria  invcnirel.  /Estivo  vcro 
tempore  adveniente,  Capchick  preedictus,  qui  erga 
Casanum  jamdudum  conceperat  falsitatem,  oc- 
culte  misit  ad  soklanum,  quod  redderel  sibi  Da- 
masciim,  et  alias  terras  quas  Casanus  et  Tarlari 
occupaverunt  in  regno  Syriae.  Et  soidanus  promi- 
sit  Ca[)chick,  quod  si  ea  i\u<B  promiserat  adimple- 
ret  sibi  daret  perpetuo  dominium  civitatis  Da- 
niasci,  et  de  thesauro  siio  etiam  magnam  partem, 
et  sororem  suani  sibi  traderet  in  uxoreni.  Et  ita 
post  modicum  temporis  spatium  Capchick,  rebellis 
eBeclus,  fecit  omnia  castra  Taitaris  rebellare  :  s|)es 
enim  illorum  erat  restus  mstivi  tem|ioris,  in  quo 
Tarlari  non  poterant  e^iuitare,  neque  suis  subsi- 
dium  impelire.  Quando  Molay  vidit,  quod  omnes 
terra;  rebellcs  factie  fuerunt,  non  fuit  ausus  stare 
cum  tam  modica  gentium  quaiitilate  :  iinde  pcr 
viam  breviorem  se  traiistulit  ad  rcgnum  Mesopo- 
tamiae,  et  notificavit  Casano  omnia,  quae  in  regno 
Syrise  eveneraut  scriatim.  Casanus  vero  tuuc  noii 
potuit  ahud  facere  |)er  acslum  temporis  :  sed  ve- 
niente  tempore  hyemali  super  littora  fluminis  Eii- 
liluatis  suum  fccit  maximum  apiiaratiim  ».  Qu;c 
dciii  siiit  secuta,  sequeiili  amio  dicetur  :  nunc 
reliiiuas  Orientis  res  conjungimus. 

33.  Cyprits  intestinis  discordiis  Inborat.  — 
Rccrudesceliant  luiic  in  Cy|iro  graves  scdilioncs, 
(juse  cum  regnum  illud  eversurae  essent,  ni  re- 
mcdiuin  affenetur,  Bonifacius  apud  rcgcm  (lue- 
stiis  est,  ab  ipsosancilam  lcgem,dum  rcgni  status 
nielius  temperari  posset,  non  servari,  moiiuitque 


ne  ex  eo  gravissima  mala  emergerent,  periculum 
impciidere. 

ci  Henrico  regi  Cypri  illustri. 

«  Circa  illa  te  convcnit,  lili  charissime,  opem 
el  operain  exhibere  soHicitam,  qua;  divinae  majes- 
tati  complaceaiit,  tu;c  saliitis  incrcmcnta  procu- 
rent,  tuiquc  rcgni  stalum  respiciant  |)iosperuin  et 
tran(|iiillum.  Sane  fide  digna  relalione  comperi- 
miis,  (jiiod  ordinationem  piam  el  providam  quam 
jiro  tiia  et  ipsius  regiii  quiete  pridem  inter  te  ac 
prffilatos  et  religiosos  ejusdem  regni  auctoritate 
Aposlolica  duximus  faciendam,  pro  tua  voluntate 
nou  servas  nec  facis  ab  aliis  obscrvari  :  piopter 
quod  vcrisimilis  dubilationis  causa  suggcritur,  ne 
occasione  hujusmodi  gravis  in  regno  praedicto  tur- 
bationis  materia  suscitetur.  Cum  igilur  ad  tuam 
dicliiiue  regni  pacem,  et  (|iiictem  continuam  more 
pii  patris,  quem  non  praetereunt  filiorum  incoiii- 
moda  sollicitis  studiis  intendanius,  excelleiitiam 
regiain  rogandam  attcnte  duximus  et  bortandam, 
qualcnus  pro  divina  et  ApostoliciC  Sedis  reveren- 
tia;  tuique  hoiioris  augmento,  praedictam  ordina- 
tionem  indcsinenter  observes,  et  inconcusse  facias 
observari ,  illain  super  hoc  cfficaciam  impensurus, 
ut  exinde  praeter  laudis  humanae  praeconium  a 
Domino  prEemium  conseijuaris ,  nos(|ue  regiae 
devotionis  promptituiiinem  non  immerilo  com- 
mendemus.  Datum  Laterani  XIV  kal.  Januarii 
anno  vi  ». 

30.  Imperii  Turcarum  initia.  —  Erupisse  per 
haec  tempora  funesta  Turcarum  imperii  inilia 
Laonicus  Chalcondylas  Athenieusis  '  et  card.  Ba- 
ronius  ^  obscrvant.  Cum  vero  jam  ante  soldanos 
Tiirqui;e  interdum  a  Romanis  Pontificibus  soHici- 
tatos  ad  fidem  Christi  amplectendam  vidcrimus, 
jamqiie  in  immeiisiim  eorum  potentia  excieverit, 
Tiiiquiam,  ex  qua  hoc  tempore  erupere,  quam 
jam  multis  ante  sajculis  subegerant,  ex  Aylhono  ' 
eoium  finilimo  et  co;etaneo  describere  opcra;  pra;- 
tium  esse  ducimus  :  «  Regnum,  inqiiit,  Turquia 
est  valde  magnuiii,  et  divitiis  opulentum  ».  Et 
infra  :  «  Confines  habet  ex  |)arte  Orientis  ciim  Ar- 
meiiia  majori,  et  parlim  cum  regno  Georgiae.  Ex 
parle  Occidentis  dilatatur  usque  ad  civilatem  Sa- 
taIi;B,  qu;e  supra  mare  Graxiae  situm  habet.  Ex 
pai  te  Septeiitrionis  nullos  Iiabet  cum  aliqua  terra 
confines;  sed  de  longo  in  longum  extcnditiir 
supra  littora  maris  majoris.  Ex  parle  Meridiei  par- 
tim  habct  confincs  cum  secunda  Armenia  ,  et 
partim  cum  Cilicia ,  et  partim  usque  ad  mare 
Gr;Bciae  dilatatur,  et  respicit  insulapi  Cypri.  Istiid 
rcgnum  a  diversis  iiationibns  partium  Oiicntis 
Gr;Bcia  appellatur,  quia  antiquitus  imperator  Grae- 
corum  terram  istam  Tuniuiae,  quasi  pro  suo  pro- 
prio  servabat,  et  per  duces  atiiiie  olliciales  im- 
peratoris  lunc  lemporis  regcbatur.  Post(|uaiii  vero 
Turchi  occupaverunt  terram  illam,  et  habitave- 


'  Hist.  Tnrc.  1.  I. 
Orient.  c.  13. 


—   °  Paron.  in  Xotis  .Mss.  —   ^  Aylhon,  Hist. 


278 


BONIFACII    VIII    ANNUS   7. 


CHRISTI    1301. 


runt  ibidem,  elegerunt  dominum  super  eos,  et 
illum  \ocaveriiiit  soldan,  quod  idem  est  quod  rex 
in  idioMiate  Latinorum  :  et  ex  tunc  terra  illa  fuit 
vocata  Turquia,  pra^cipue  a  Latinis  ».  Pluribus- 
que  interjectis  de  illius  provinciis  i^nrcipuisque 
urbibus,  subdit  de  gentium  in  Turquia  morau- 
tium  ritu  :  «  In  regno  Turquise  habitant  quatuor 
genlium  naliones.  videlicet  GriTci.  Armeni,  et  Ja- 
cobini  (isti  Cliristiani  sunt,  et  vivunt  de  nierca- 
tionibus  et  laboribus  terrae)  et  Turchi,  qui  sunt 
Saraceni,  et  illius  terr;e  dominium  de  Gra^corum 
manibus  abstulerunt,  et  aliqui  sunt,  qui  vivunt 
de  mercationibus  et  laboribus  terrae,  et  habitant 
in  civitatibus  et  in  villis;  aiii  vero  semper  petunt 
nemora,  el  stant  in  campis  hyeme  et  sstate,  qui 
ovium  sunt  pastores,  etsunt  sagittarii  valdeboni». 
Id  regnum  jam  ante  subactum  '  a  Tartaris,  obla- 
tumque  -  Livoiii  regi  Armeni;^  vidimus:  sed  ab 
ipso  repudiatum  honesle,  cum  ad  amplissimas 
provincias  in  officiocontinendas  ab  Occidentalibus 
Christianis  non  juvaretur.  Antequam  vero  eas 
regiones  Turci  Gra?corum  eriperent  imperio,  eo- 
rum  obscura  adeo  extitit  origo,  ut  ex  quibus  re- 
gionibus  emerserint,  certent  scriptores  :  in  eam 
vero  opinionem  vergit  Clialcondylas  ',  ex  Scylius 
genus  duxisse,  atque  agrestem  maxime  et  incon- 
ditum  vivendi  morem  tenuisse,  qod  ipsam  Turci 
vocem  significare  ait.  Posl  vero  sultanum  Azati- 
nem  pulsum  a  Tartaris.  Turci  Grsecis,  a  quibus  in 
adversis  excepti  cultique  fuerant',  improbam  gra- 
tiam  retulerunt,  gravesque  intulerunt  clades  , 
quas  ita  describit  Nicepborus  Gregoras  : 

37.  0  Sub  hoc  tempus  in  Oriente  maximos  ca- 
lamitatum,  et  turbulentissimse  tempestates  extite- 
runt  :  nam  cuni  nulli  ibi  Uomanorum  exercitus 
essent,  Turcorum  Satrapa\  conjunctis  viribus,  in- 
cursarunt  omnia  nsque  ad  mare  quodlibet,  et  ad 
ipsas  iEgas  commigrarunt;  maximam  parteiii  vi- 


rorum  simul  et  mulierum,  item  infanles,  jumenta, 
opes  Turci  recens  occuparant :  qui  vero  clam  eva- 
seraiit,  in  proximas  uibes  coufugerunt  ;  nonnulli 
eti;im  nudi  et  inopes  fretum  trajecerunt.  AtTurci, 
jam  inila  concordia,  omnes  in  Asia  Romanorum 
provincias  sorte  distribuerunl,  Carmano  Alisurio 
pleraque  mediterranea  Phrygiae  obveneruntusque 
ad    Pliiladelphiam,   et   proxime  Aiitiochiam,   ad 
Meandrum  fluviumsilam.  Quidquid  indeestSmyr- 
nam  usque,  et  ad  interiorem  loniae  oram,  Sar- 
cliani   cuidam  obvenit.  Nam  Magnesiam,  Prienen, 
et   Ephesum  alius  nomine  Sasan  interceperat.  A 
Lydia  et  iEthoIia  usque  ad  Mysiam  ad  Hellespon- 
tum  sitam,   Calames  et  filius  ejus  Cerasus  obtine- 
bant.   Qu;b  circa    Olympum  sunt  et   Bithyniam 
omnem  Atman  a  flumine  Sangario  ad  Paphlago- 
niam   usque  Amurii  filii  inter  se  partiti  sunt». 
H;ec  Gregoras,  qui  Atman  vocal,  quem  Chalcon- 
dylas  '  Ottomanem  appellat  :  in  cujus  successori- 
bus  reliquorum  priucipatus  postea  coaluere,atque 
ita  is  Turcarum  prinuis  rex  collocalur,  qui  Prus- 
sam  Mysiae  urbem  fame  subegit,  atque  in  ea  re- 
giam  coustituit  :  tum  ad  slabiliendum   regnum 
versis  studiis  praetorianos  milites  lectissimos  sibi 
comparavit,  quos  januas  sive  portas  appellavit  : 
suique   terrorem  adeo  omnibus  incussit,   ut  ad 
exequenda  ipsius  imperia  mox  impigre  provola- 
rent.    Auxere    prosperos    barbarorum  successus 
Gra^corum  discordi;e,  cura  Andronicus  Michaelis 
filius  senioris  Andronici  nepos,  pellectis  in  defe- 
ctiouem  i)luribus,  avo  suo  per  vim  et  nefas  sce- 
ptrum  eripeie  meditaretur  :  ita  enim  TurcK,  resi- 
stente  nemine,  Asialicos  Graecos  oppressere,  atque 
in   tantam   hodie  potentiam  ex  imbellibus  initiis 
Christianorum  lugubri    ignavia  assurrexere  ,   ut 
oppressa  Christiam  orbis  parte  jam  reliquam  per- 
didissent,  ni  impios  illorum  conalus  Deus  repri- 
meret. 


i  An.  1237.  nura.  62.  —   '  An.  1274.  num.  22. 
1. 1.  —  »  iSiceph.  Greg.  Hisl.  1.  vij. 


—  3  Chalcon. 


'  Laonic.  Chalcond.  de  reb.  Turcicis  I.  i. 


BONIFACII    VIII   ANNUS    7.    —    CHRISTl    1301 


\.  Inptdichim  vncnhtr  AlherUis  nb  patrntam  vini  oraculi  :   Ecce  '    cojistitui  te  siiper  gentes , 

Adolphi  coedem.  —  Exoritur  cum  novo  sa;cuIo  Ser-  el  supei   reqna,  ut  tvellas  et  destruas,  et  adifices 
vatoris  annus  millesimus  trecentesimus  primus, 

quartadeciraa  ladictione,  quo  Bonifacius  illius  di-  '  Jeiem.c.  i. 


BONIFACII   VIII   ANNUS  7.    —  GHKISTI    1301. 


279 


et  plantes,  non  immemor,  Albertum  Germaiiici 
imperii,  ac  Boemum  regiii  Uiigarici  in^asores  in 
judiciuin  accersivit  :  et  MajiUNtino,  Coloniunsi  ac 
Trevireiisi  arcLiei)isco|jis  [jroviiKiain  Alberlo  de- 
nunliaiidi  .tradidit ',  ut  oratores  suos  ad  Sedeni 
Apostolicam  mitterel  ad  impositum  sihi  hcsa;  ma- 
jestalis  trimen,  quo  cieso  Aduliilio  Homanoruni 
rege  se  devinxerat,  purganduiii  ;  ac,  si  Pontifieia 
imperia  respueret,  iliius  suJKlitos  sacrameiiti  reii- 
gione  liberatum  iri,  Romauuiiique  I'oiititiceiii  di- 
vinarum  liumanaruiiique  ief,^uiii  |)oenas  ipsi  ineus- 
surum  :  eodemque  argumeiilo  ad  ca;teros  prinei- 
pes  electores  litleras  dedit '. 

2.  Venerabilibus  fratribus  Maj^untino,  Colo- 
nieusi  et  Trevirensi  archiepiscopis. 

«  Roinano  Poutiflci,  successori  Petri  et  vica- 
rio  Jesu  Cbristi,  cui  in  ca:lo  et  in  lerra  omnis  est 
dala  potestas,  super  solium  excelsum  et  elevatuiii 
sedenti,  cougruit  dissipare  suo  intuitu  omne  ma- 
lum  ;  illud  pr;esertim  quod  accnsaliuiie  non  indi- 
get,  et  evidentia  facti  et  upus  publicuin  coiiliten- 
tur,  nec  tergiversatione  aliqua  tegi  potest,  et  pa;ne 
totus  orbis,  ad  Aposlolicam  Sedein  un^lique  con- 
fluens,  delulit  clamure  sonoro.  Hoc  ulique  ium 
horrendum  et  piaculare  tlagitium,  sic  per  iiiundi 
climala  diversa  diflusuin,  iiiulturum  corda  per- 
turbat  ,  mentes  sauciat ,  incilat  ad  perditiunis 
exempla  ;  maxiine  si  non  iiabeat  tanta  culjja  su[)- 
plicium,  et  remaneret  delictuni  tam  nutoriumiin- 
punitum,  maynae  justitia;  virtute  peteiile  vindi- 
ctam  effusi  sanguinis  innocenlis.  Cur  igitur  prae- 
missa  dixerimus  explicamus. 

0  In  i)ublicani  enim  devenit  notitiam,  quod 
clarae  memoriae  Adulpho  in  Romanorum  regem 
electo,  et  apud  Aquisgranum  more  solito  coroiiato, 
a  principibus  et  aliis  magiiatibus  Gerniaiii;L'  jura- 
meutis  praestitis  fldelitatis  eidem  ;  feudis  ac  terris 
ab  ipso  recognitis,  et  in  feudum  receptis  ab  eo, 
iiobilis  vir  Albertus  natus  cldiae  meiiioria!  Rudul- 
plii  Romanurum  regis,  dux  Auslriae,  vassallagium 
et  ligium  liuniagium  ut  Romanorum  regi  fecit 
eidem,  noniiullis  uiagnis  el  grandibus  feudis  ab 
ipso  receptis  ;  el  tandein  quasi  ad  vomitum  re- 
diens,  coiitra  ipsum  supeibe  rebellans,  ipso  rege 
Adulpho  viveiite,  de  facto,  cum  de  jure  non  pos- 
set,  se  in  Ronianorum  regem  eligi  procuravit ;  et 
cum  ipso  rege  domino  suo  hostiliter  in  campo 
confligens,  de  regetriumphaviteodem,  ipso  occiso 
in  pra;Iio  meinorato  :  ac  poslmodum,  se  eligi  ite- 
rato  procurans,  in  Romanorura  regnum  se  nou 
expavit  intrudi,  in  exempli  mali  perniciein,  et 
scandalum  plurimorum,  a  praefata  Sede,  nec  ap- 
probatione  nec  regia  nominatione  obtentis  :  et 
nihilominus  de  faclo  ul  Romanorum  rex,  maxime 
in  Germaiiiae  parlibus,  adniinistrare  prcesiimpsit. 
Contra  (lueiii,  licet  propter  diversas  coiisideralio- 
nes  et  causas,  in  libram  providaj  consideralionis 
adductas,  adhuc  non  duxerimus,  prout  exigebat 

'  Bonif.  1>  VII.  Ep.  cur.  v.  —  -  Reg.  posl  eamd.  Ep. 


negotii  qnalilas,  procedendum  ;  ne  tamen  propter 
dissimulationem  temporis  longioris  vel  tractum 
indebilus  sibi  apprubationis  culor  vel  favoris  ac- 
crescat,  nos  ad  quos  jiis  et  auclorilas  examiuandi 
|)erfonam  in  regeni  Romanorunik  electam  pro 
lempore,  ejusque  inunctio,  consecratio,  corunafio, 
maiius  imiiosilio,  necnon  denuntiatio,  seu  reputa- 
tio  idoneitalis  personaj  vel  formae,  et  nominatio 
regia,  seu  ratione  indignitatis  persona;  vel  forma?, 
reprobatio  pertinere  noscuntur  ;  fraleriiitati  ve- 
stra;  de  fratrum  nostroruin  coiisilio  per  Aposto- 
licascripla  dislricte  pia;cipiendo  mandamus,  qua- 
tenus  vos,  vel  duo,  aut  uiius  vestrum  per  vos,  vel 
alium,  seu  alios  [lublice  et  exjiresse  auctoritate 
nostradeiiuntiare  curetis  in  civitatibus,  terris,  seu 
locis,  de  quibus  expedire  videritis,  et  sit  verisi- 
mile  deiiuntiationem  hiijusmodi  ad  pra;dicti  Al- 
berti  notitiaiu  perventuram,  quod  nisi  praefatus 
Albertus,  qui  pro  Romanorum  rege  se  gerit,  per 
suos  suleiimes  nunlios  et  procuratoies  idoneos 
sulficienter  instruclos  cum  omnibus  juribus,  actis 
et  munimenlis  suis  iufra  sex  mentium  spatium, 
a  tempore  denunliationis  liujusmodi  computan- 
duni,  comjiareat,  coraiii  nobis  usteusurus,  si  velit 
et  possit  et  sua  crediderit  interesse,  suam  inno- 
centiam  ;  et  propositiirus  ratiunabiles  excusatio- 
nes,  si  quas  liabet,  super  suis  impedimentis  noto- 
riis,  crimiiie  videlicet  laesae  majestatis  commisso 
ut  prffimittitur,  contra  regem  Adulpluim  pnefa- 
tum,  iiecnon  excommunicatione  publica,  perjuriis 
manifestis,  et  divulgata  persecutione,quam  ejus  af- 
fines  seu  consanguinei,  quoruin  acquiescit  consi- 
liis,  et  ipse  pra;sumpseruiit  contra  dictain  Sedem, 
et  alias  Ecclesias  exercere,  et  impedimentis  aliis  ; 
el  expositurus  jus,  si  quod  sibi  compelit,  vel  dicat 
cumpeteie  iii  pntmissis,  velaliquu  praemissorum, 
et  ad  faciendum  super  pra;missis  omnibus  et  sin- 
gulis,  ipsaque  contingeiitibus,  quae  jiistitia  suade- 
bit,  et  expedire  videbimus  sibique  duxerimus  in- 
jungenda,  ac  nostris  beneplacilis  pariturus  ;  nos 
priiicipibus  elecloribus,  Ecclesiasticis  et  sa;culari- 
Lus,  ac  univeisis  et  singulis  sub  iinperio  Runiano 
degentibus,  de  quibus  expedire  videbitur,  distri- 
ctius  injungemus,  ut  nullus  sibi  ut  Rumanorum 
regi  obediat,  vel  intendat  ;  ijuin  putius  oinnes  re- 
cedant  ab  eo,  ac  oiiines  et  singulos  ab  homagiis 
factis  ipsi  Alberto  ut  Romaiiorum  regi,  et  fldelita- 
tis  praestitis  jurameutis  absolvemus,  seu  absolvi 
faciemus,  vel  denunliabimus  vel  denuntiari  facie- 
mus  potius  absolutos  ;  et  alias  tani  contra  ipsum 
Alberlum  ,  quam  contra  fautores  et  adjutores 
ipsius,  etiam  hujusmudi  dilatione,  denuntiatioue 
seu  termiui  assignalione  pendentibus,  qua;  ma-^is 
ex  gratia  seu  misericordia,  quam  ex  juris  necessi- 
tate  procedunt;  taiii  ex  pneteritis  ipsorum  culpis, 
excessibus  et  ufTensis,  quam  ex  futuris,  si  quas 
eos  committere  forte  conlinget,  procedemus  spirj- 
tualiter,  et  temporaliter,  prout,  qiinties  et  quando 
viderimus  expedire.  De  iis  autem,  qu»  super  pra;- 
missa  feceritis,  confici  faciatis  publica  lustrumenta 


280 


BomFAcri  vni  annus  7.  —  christi  1301. 


illaqne  nobis  per  fldelem  nuntium  transmittatis  ; 
signiflcaturi  niliilominus  per  vestras  lilteras,  ha- 
rum  seriem  coniiuenti  s,  qiialitcr  proccsseritis  in 
pramissi.-.  Dat.  Laterani  id.  Aprilis,  Pontificatiis 
nostri  anno  vii  ». 

3.  Paruisse  imperiis  Apostolicis  principes 
electorcs  Ecclesiasticos,  ex  Henrico  Riilidorfio  (I) 
colligitur  \  ipsos  vocalo  Rodulpho  Palatino  in- 
tentasse  Alberto  judicium  :  «  Circa  festum  R.  Mi- 
chaelis  dux  Rodulphus  et  comes  Palatinus  prmfa- 
tus  ab  electoribus  imperii  Mogunfinensi,  Colo- 
niensi  et  Trevirensi  archiepiscopis  vocatus  fuit  ad 
Riienum  contra  praefatum  rcgem  Albertum  : 
iin<le  iidem  principes  contra  ifisum  Alliertum 
conspiraverant,  cligentes  ipsnm  Rodulphuiu  pro 
judice,  et  asserentes  ad  comitein  Palatinum  perti- 
nere,  quod  sit  officium  palatinao  dignitatis  ex  qua- 
dam  consuetudine  de  causis  cognoscerc.  qnfe  ipsi 
regi  rnovebautur,  Quare  contra  regem  proposue- 
ruut,  qiiod  dominum  suuiii  proprium,  scilicet 
rcgem  Adolphum  occidisset,  ideo  rex  esse  non  pos- 
set,  et  ad  depositionem  ipsius  cogitabant  ».  Quod 
ad  palalinam  dignitatem  spcctat,  ad  quam  vo- 
candi  in  jus  regis  Romauoriim  auctoritatem  spec- 
tasse  narrat  ex  principum  assertione  auctor ;  prai- 
tereundum  non  est,  ita  id  iuleliigendum,  ut  licet 
primo  apud  Palatini  subsellia  lis  iu  regem  Roma- 
norum  moveatur  ex  veteri  more;  ea  tamen  de- 
mum  a  Romano  Pontifice,  ut  supremo  judice  de- 
finienda  sit,  quae  ex  Urbauo  IV  vcteri  imperii  in- 
stituta  ex  Richardi  regis  Romanorum  oratoribus 
referente,  antea  insinuavimus  '\ 

Ad  perducenda  porro  suscepta  consilia  Boni- 
facius  Angelum  eiiiscopum  Nepesinum,  legati 
Apostolici  auctoritate  instruclum,  in  Germaniam 
misit,  quem  ad  munus  strenue  oljeundiim  horla- 
tus  est '.  Insectatiis  etiam  est  Alberti  studiosos,  ut 
ex  lilteris  *  ad  Constanliensem  et  Basileensem 
episcopos  missis  constat,  quibus  ipsis  demandata 
cura  est,  ut  Joannem  e  Turego  protonotarium 
Alberti  omnibiis  privilegiis,  quibus  ab  Sede  Apo- 
stolica  ornatus  fuerat,  exutum  promulgarent,  de- 
que  ea  re  publica  Acta  conficerent.  Caiterum 
Albertum,  cum  se  in  judicium  vocari  cerneret, 
fusique  regis  sui  sanguinis  a  se  vindictam  expeti, 
impetus  in  archiepiscoiios  electores  convertisse  ; 
iisque  viclis,  demisse  se  ad  permulcendum  Boui- 
facium  gessisse,tandemque  ad  clementiam  flexisse, 


visuri  sumus,  adeo  ut  ipsins  electionem  post  bien- 
nium  confirmaret,  quo  ejus  opera  adversum  Gal- 
liariim  regem  uteretur.  Nunc  ad  Ungaricas  res 
s  e  rm  0  n  e  m  tra  d  u  c  i  m  u  s . 

4.  Nicolaiis  cardinalis  legatiis  in  Ungariam 
discordiis  laborantem  missus,  et  rescissa  electio 
Wenceslai  regis.  —  Cum  Ungarii,  alii  Carolum 
Caroli  II  Siciliae  regis  ex  Carolo  Martello  primo- 
genito  dcfimcto  nepotem,  ab  archiepiscopo  Stri- 
goniensi  regia  inunctione  delibutnm  regem  salu- 
tarent  ;  alii  regis  Boeniia;  fllium  elegissent , 
illuiiique  '  a  Colocensi  archiepiscopo  corona  redi- 
miri  curassent,  atque  ita  intestino  bello  Ungaria 
laboiaret  et  Barbarorum  insidiis  ac  periculis  cin- 
geretur  ;  Bonifacius  Ostiensem  episcopum,  legati 
a  latere  dignilate  auctum,  in  Pannoniam  misit  *  : 
munusi|ue  illud  etiamin  Polonia,  Dalmatia,  Croa- 
tia,  Rascia,  Servia,  Lodomeria,  GalaliaetCumania, 
ita  gerere  jussit,  ut  tamen  in  Ungaria  tantum  in- 
signibus,  qiiibiis  iii  transmarina  expeditione  car- 
dinales  legati  ornari  solerent,  uteretur. 

oNicolaoOstiensietVelletrensiepiscopoA.S.L, 
o  Qiiamvis  universis  et  singulis  regionibus 
Deo  et  Aiiostolica;  Sedi  devotis,  favorem  Apostoli- 
cum,  quotics  necessitas  ingruit,  impcndcre  de- 
beamus,  et  ad  eas  nostra"  mentis  inluilum  levando 
iu  circuitu  vigilis  more  pasloiis  tam  corporeos 
quam  mentales  oculos  ;  visuri  quid  gregi  com- 
misso  nobis  expediat ,  et  quid  operis  impendi 
debeat  circa  ipsum,  ut  illius  fulti  pra^sidio,  cui 
cogitationes  hominum  praparantur,  quique  for- 
tium  arcns  superat,  et  infirmos  robore  potenter 
accingit  ministcrii  nostri  solliciludiuem  ;  ad  ea 
prffiserlim,  (lua?  fidelibus  jiopulis  necessario  expe- 
dire  viderimus  et  noverimus  profutura,  salul>riter 
et  utiliter  exponamus  ;  in  praeseutiarum  tamen 
Ungaria^  regni  nobilis  necessitates  praecordialiter 
inluemur,  profundis  ineditationibus  laboiiosisque 
vigiliis  insudando,  ut  eidum  in  hujusmodi  neces- 
sitalum  articulis  opportuniim  adliibeatur,  Domino 
auxiliante,  consilium,  saliibrequc  remedium  im- 
pendatur.  Unde  cum  bostis  humani  generis  pacis 
a^miilus,  el  zizaniffi  scniinator,  ab  olim  in  eodem 
regno  turbationes  et  scandala  suscitaril,  ex  quibus 
regale  solium,  ipsiusque  regni  regimen  multipli- 
citer  sunt  depressa,  vastatis  fldelium  boiiis,  Eccle- 
siarum  et  locorum  Ecclesiaslicoriim  direptis  juri- 
bsu,concuIcatadamnabiliterEccIesiasticaIibertate, 


1  Henr.  Rcbdor.  in  Annal.   —    -  An.  Clir.  I2G3.   num.  54. 
?,Lib.  VII.  Ep.  cur.  xi.  —  '  li|i.  cur.  xii. 


'  lleur.  Rebd.  in  Annal.  Dubrav.   Hist.  Bocm.    I.  xvill.  Bonfin. 
dec.  2.  I.  IX.  —  -  Lib.  VII.  Ep.  cur.  xv. 


(1)  QuiC  bie  narrat  annalista  ex  Rebdorfio,  qui  nonnisi  niediolioc  sa;culo  elapso  scribebat,  lucem  et  conBrmationem  oblinentex  Diplomale 
Alberti,  ex  Tabulario  Kppensteinensi  (oppidi  diiobus  niil.  passibus  Mojiuntia  dbtaiitis  uomen  est,  el  ad  faiuiliain  illibtrem  cui  illuJ  paret, 
translatum)  vulgato  a  CI.  Georgio  Joanue  iii  Spicilegio  i  Tabularum  litteraiumque  velerum  pag.  330,  Diplom.  xxx.  Est  vero  illud  Albcrti 
imperaloris,  datum  lioc  aii.  «  M.  trcceutesiiiio  prmio,  ludictiune  xv  (a  Seplembri  ccepta)  id.  Octob.  rcijni  ejus  amio  quaito  »  in  graliain 
Sillridi  Eppcnsteini,  iiuem  sibi  auxiliuiu  spopondisse  dicit;  «  sed  non  coutra  venerabilem  Gerliaiuum  arcliiepiscopum  Maguulinum  »,  lum 
adJit  :  V  Item  contra  venerabilem  Dictliaiiim  archiepiscopum  Trevirensem  alia  scrvilia  nou  im|ieiidet,  quam  illa  quie  lleurici  abbatis 
Fuldensis,  ct  Ebirbardi  cumitis  de  Marka  ciiii.silio  et  arbitrio  fueruut  instiluta.  Item  contra  venerabilem  Vicholdum  Colouieusem  archiepi- 
scnpum,  quem  ad  requisilionem  uostram  dillidarc  tenctur,  nobis  quautuiu  valet  ad  auxilia  et  obsequia  eflicaciter  est  adstrictus  ».  Scnliil 
ha;e  Albertus  e  castris  p7'ope  Flersc/ietm  super  Moyuuiiam.  Ex  qaihus  iutelhgirnus  jam  tuuc  Albertum  auxilia  sibi  in  priiicipes  hos  Eccle- 
siasticos  coiBparasse.  Mansi 


BONIFACII     VI  [I    ANNIIS    7. 


CHRISTI    i;U)l. 


28  I 


ac  sul)secntis  cxiiule  aniinanim  pfiiciilis,  tlcjilo- 
randis  [(crsonaruni  nefaniiis  cxcidiis,  et  aliis  fcic 
iiinuincris  (ictrimcntis  ;  nos  cxindc  gravcs  ct 
amaras  gessiiiuis  cl  portaiiuis  in  mcnte  nostra 
puncturas  ilum  iniseraliilis  illius  resni  conditio, 
et  commissorum  inibi  ciiorniitatcs  cxccssnum 
infra  noslni  prsccordia  revolvnntur.  Et  iilinam 
desupiT  daliim  esset,  nt  cum  honore  Dci  ,  ct 
Ecclcsiic  ac  aliorum  saluliri  st;itii  fnlfiium  posset 
commoiie  circa  tanlum  iicgotium  cxhibcri  nostra 
pra?sentia  corporahs,  ut  ubi  mente  vigilanter  in- 
tendimus,  ibi  pra^scntialiter  nostnim  dcsidcrium 
pandcreinus.  Scd  quia  id  condilio  nostra  non  pa- 
titur,  et  innumera  negotiorum  undique  concur- 
rentium  varietate  dislraliinuir,  illos  in  partem 
Apostohcffi  solliciUidinis  de  latcre  nostro  nonnun- 
quam  assumimus  ;  quibus  fore  percipimus  ccelesti 
dono  provisum,  ul  in  altis  et  arduis  negotiis 
sciant  et  possint  consulere  provide,  acutiUconsilio 
providere. 

a  Attendentes   itaque,  quod  personam   tuain 
altissimus   grafiarum    Dominus  scientiariim  iiia- 
gnitudine,  providentiae  munere,  circuinspectionis 
gralia,  industriae  cl;iritale,  inultis(|ue  virtulibus 
insignivit,  humeris  tiiis   fortitudinis   robiir  adji- 
ciens,  ut  ad  laudem  sui  nominis  frequenter  onera 
grandia  supportares  ;  plenissimam  quoque  de  tuis 
meritis   flduciam   obtinentes,    licet  apud   Sedcm 
Apostolicam  ex  eminentia  tui  consiiii  valde  ne- 
cessarius   liabcaris,   nosque   inviti   quodammodo 
tanli   viri   prssenlia   caream-js  ;   tamen    propter 
urgentem  etinevitabilem  n  ^essitatem  dicli  regni, 
cui  spcramus  in  pr;rdictis   per  tuaiii  iiidustriam 
circumspectam,   illo    tibi   auxiliantc,   qui   potest 
salubriter  consuli  et  ulihter  subvcniri ;  te  ad  inae- 
fatum  regnum,  commisso   tibi   plena!  lcgationis 
officio  in  eodem  rcgno,  et  in  PoloiiiK,  Daliiialia;, 
Croalia?,  RaniGG,  Scrvia;,  Lodomeriac,  Galatiai  et 
CumaniaJiiartibus  illi  conterminis,  ul  iiiciscvcUas 
et  destruas,  dissipes  et  disperdas,  adifices  et  plan- 
tes,   et  staluus   in  nomine  Domiiii,  sicut  videris 
expedire,  dc  fratrum  nostrorum  consilio  tamiuam 
pacis  angclum  destinamus  :  injiincto  tibi  nihilo- 
minus,  ut  in  regno  ipso  inter  ejusdcm  rcgni  per- 
sonas,  necnon  tam   ibidem  quain   in   provinciis 
memoratis  inter  Ecdcsiasticos  et  mundanos  viros, 
et  universos  alios,  cujuscumqueconditionis,  pr;re- 
miuentiae  sive  status,  agas  et  tractes  qua3  ad  cultum 
Dei  et  pracdictae  Sedis   honorcm,  observantiam 
EcclesiasticB  sanctionis,  rcdintcgrationem  Ecclc- 
siasUcae  libertatis,  robur  prosperi  slatus  regni  et 
provinciarum   praedictaruin ,   honestatis  cultum, 
reformationem  pacis,  rclcvalionem  paupcriim,  ac 
animaruiii  saUitem,  et  tranquilUtateiii  corporuni 
peiUnebunt. 

5.  a  Et  ut  circa  legalionis  officium,  quod  in 
eodem  regno  Ungariee  tibi  duximus  committcn- 
dum,  80  possis  prosperari  facilius,  quod  solilis 
legatorum,  qui  missi  de  latere  mare  transeunt, 
adornatus  insigniis,  personam  noslram  (luodam- 

Amn.  —  Tojiis  XXllI.  -  Ravn.  IV. 


iiiudo  piui.-ciitabis;  de  speciali  gratia  Aposlolica 
tibi  auctorilatc  coiicedimus,  ut  eisdem  insigniis, 
iiifra  pricdictiim  Uiigaria'  rcgnum  diintaxat,  uU 
lihcrc  vidcas,  imcdicta)  lcgationis  officiuin  prosi;- 
qucndo,  ila  tamen,  quod  pracmissis  insigniis  in 
aliis   commissis  Ubi  partibu-  provinciis,  et  locis 
aU(|ualciuis  iion   ularis,  ct  (jiiod  id,  quod  in  liac 
parte  tibi  pro  evidcutihus  necessitatibus  et  uUlita- 
tibus  rcgni  pra?dicU.  ct  terraruin  earumdcm  con- 
cedilur  ,    ad    alii|u am    coiiscqiientiaiii    iinctexlu 
concessionis  hujusmodi  in  rcgno  et  terra  eisdem 
Itroptcr  lioc  in  postcriim  non  trahatur.  Quocirca 
fratcrnitati    tua;   pcr  Aposlolica    scripla  firniitcr 
praecipiendo  mandannis,  quatenus  injunctum  Ubi 
oniis  laboris  hujusmodi  pro  divina  ct  nostra  reve- 
rentia   devotc   suscipicns,    iilud   sic   soUicite,  sic 
viriliter    et  kiudabiliter  jiixla  datam   tibi  a  Deo 
lirudenUam  cxcqiiaris,quod  te  tiiis  sttidiosis  labo- 
ribus   coelcsU   favente  clcnientia,  sperati  fructus 
adveniant,  tuque  |icr  sollicitudinis   \ux  ministe- 
rium  illam,  qua  pias  causas  gercntibus  pro  retri- 
butione  rcpenditur,  palmain  gloria;  fcliciter  con- 
seqiii    merearis.   Datuin    Anagnia)    III    id.    Maii 
anno  vii  ». 

6.  Eodem  argumenlo  archiepiscopos,  tum  iiia- 
xime  electum   atque    administralorem    Ecclcsiai 
Strigoniensis,  episcopos  ct  alios  ',  qui  aliqua  di- 
gnitate  EcclesiasUca  vel  civili  in  iis  regionibus 
eminerent  ;  tum   Polonia)  et  Sclavonia!  ducem, 
legatum  debito  honore  complecti,  suamque  illi 
operain  commodare  jussit  '.  Deque  eadem  lega- 
tioue,   Nicolao  Ostiensi  episcopo  card.  imposila, 
plures  aliic  exarataj   litleice  \  ut  in  exequendis 
ipsius  imperiis  strenue  studium  suum  ac  diligen- 
tiam  collocarent.  lUs  Diploma  ad  omnes  Eccle- 
siasticos  adjecit',  ut  quacumquc  iter  legatus  sus- 
cepttirus  esset,  si  qua  egeret  opera,  non  deessent : 
«  Universitatem   vestiam   rogamus  et  hortamur, 
per  Aposlolica  voliis  scripta  mandantes,  quatenus 
dictum  legaluiii,  inio  potius  nos  in  ipso,  cum  per 
partes  vcstras  transiltim  fccerit,  ob  reverentiam 
Apostolicic  Sedis  cl  nostram   benigne  recipientes, 
et  honeste   tractanlcs,  eumdem  sibi  pro  suis  et 
faniiUic  suai  necessariis  ct  sccuro  conductu  ;  nec- 
non  in  evectionibns  opportunis,  sive  in  via  de- 
cesseriut,  vel  defccerint,  aut  alias  fuerint  iinpe- 
ditie,  cuin  super  hoc  fueriUs  \\ev  ipsuin  vel  cjus 
nuntium  requisili,  iu  eundo,  morando,  et  rede- 
undo  liberalitcr  providcre  cureUs.  Et  si  eumdein 
Icgatum  in  aliiiuibus    locis  vcl   loco    interduiu 
moram  protraherc  contigerit,  volumus  quod  non 
solum  eariimdem,  eistiue  vicinarum,  vel  adjaccu- 
tiuin   parliuni,   scu  aliarum  eUam,  sicut  cidcin 
hgato  pio  Imjtismodi  oneribus  dividendis  et  faci- 
liussupporlandis  expedire  videbilnr,  rcmotarum 
palriarchtc  ,  cpifcopi,  clecli,  abbatcs ,  prticposiU, 
archipresbjtcri,  plebaui,  et  alii  Ecclesiarum  prae- 

1  Ep.  cur.  L.  —  2  Rfg.  posl  Ep.  XV.  -  »  Ep.  svi.ad  Ep.  xlix. 
—  *  Ep.  cur.  XLix. 

36 


282 


BON'IFACII    Vi:i    AXXUS    7.    —    CHRISTI    1301 


Jali,  et  per>on:Tc  roligiosae  cl  Sfeciilares  Ecclesia- 
rum  el  inonosterioriim  conlrihiure  subvenlioni- 
bus  hiijnsniodi  teneantur ,  etc.  Dal.  ut  supra, 
(nimiruni)  Vlil  iii.  Maii  ». 

7.  Profeclus  in  Ungariain  legalns ,  cum  re- 
gnum  ingressurus  esset,  Coloceiisis  arcliiepi- 
scoiuis  \Venceslaiim  juniorem  regis  Boeniiie  fiiimn 
corona  Ungarica  cingere  pra}sumi)sil.  Qno  accepto 
audaci  facinore,  Bonifacius  legato  provinciam 
dcmandavit,  ut  incusso  amittendiB  dignitalis  ter- 
rore  Seiii  Ai)Oslolica'  illum  se  sistere  julieret,  ut 
objecta  sibi  ciimina  dilueret.  Ilic  vero  ipsi 
maxinie  iniposita  sunt,  inuiigendi  regis  munns 
sibi  non  debitum  invasisse  :  illum  diademate 
ornasse,  qui  nulla  successionis  jnra  obtineiet  :  si 
quid  dubii  in  eligendo  n  ge  visum  esset,  Sedem 
Apostolicam  consulendam  fiiisse  :  rem  tentasse, 
cum  jam  Carolus  Siculi  regis  nepos  a  Strigoniensi 
eleclo  sacro  oleo  in  regem  fuisset  delibutus  :  jura 
Sedis  A|iostoIica\  ad  quam  Uiigaria  ex  Stephani 
Primi  regis  concessione  jure  stipendiario  pertine- 
ret,  iiifregisse.  Sed  in  re  adeo  gravi  querentem 
Bonifaciiim'  audire  satius  videtur  : 

0  Nicolao  Osliensi  et  Velletrensi  episcopo, 
Apostolicae  Sedis  legato. 

a  Romanus  Ponlifex  super  reges  et  regna 
conslitutus  a  Ueo,  in  Ecclesia  militanti  hierarclia 
summus  existit,  et  super  omnes  morlales  oblinens 
principatuin  ,  sedensiiue  iii  solio  judicii ,  cum 
tranquillilate  judicat,  et  sno  intuitu  dissipat  omne 
malum.  Provide  sancta;  memoriae  |)r;edecessores 
iiostri  Runiani  Pontirices,  et  si  eos  diversorum 
regum  et  regnorum  cura  sollicitaverit  otficii  pa- 
storalis,  siiecialiter  tanien  suastudia  converlerunt, 
ut  regnum  Ungariai,  quod  ad  Apnstolicam  Sedem 
peculiarius  iiertinet,  pra?servaretur  a  iioxiis,  et 
salubria  susciperet  incrementa,  et  maxinie  contra 
Cumanorum  ,  Tartarorum  ,  et  paganorum  ,  ac 
schisiDaticoriiiii  lio^tiks  incursus,  quibus  extitit 
haclenus  piurimum  im|iugnatum,  el  ex  qnibus 
ad  magnum  exterminium  et  diminutionem  habi- 
tatorum  lidelium  est  deductum.  Nos  quidem  pr;e- 
dictorum  ipsorum  vesligia  imitari  voleiites,  iiitel- 
lecto  nuper  statu  miserabili  dicti  regni,  quod,  proh 
dolor!  in  spiriluahbus  et  teiiiporalibiis  mullipli- 
ciler  esl  collapsum  ,  et  in  quo  undique  bella 
Ireniunt;  Ecclesiarum  praeiatis  et  personis  Eccle- 
siasticis,  necnon  baronibus,  et  nobilibus,  ac  popu- 
laribus  dissidentibus  in  eodem,  de  tua  circum- 
spectione  confisi,  le  ad  regiium  ipsum  cum  plense 
legationis  officio  duximus  deslinanduni. 

o  Verum  post  tuum  disLcssiim  a  nobis  ad 
notitiam  nostram  lide  digna  relatio,  sed  nimis 
amara  perduxit,  qiiod  venerabilis  frater  noster 
Colocensis  arcliiepiscopus  (si  tameii  dum  conso- 
nenl  facla  relatibiis,  venerabilis  sit  dicendus)  sli- 
palus  lunnullis  episcopis,  ct  Ecclesiarum  pi';elalis, 
ac  baronibus  dicti  regui,  in  tantam  prorupil  au- 

'  Ep.  cur  Lxxviji. 


daciam  et  temeritatis  excessum,  quin  potius  ad 
l;iiit;im  devenit  iiisaniam,  quod  dilectiim  filium 
NVenccslaum  natiiin  cliarissiini  in  Christo  filii 
nostii  Wenceslai  Roeiiiia^  rcgis  illuslris,  in  regem 
ejusdem  regni  Ungariic  de  faclo,  cum  de  jurenoii 
posset,  coronare  pricsumpsit,  ingressum  tuum  in 
ipsiiiii  regnum  ncqua^juam  expeclaiis,  cuni  esscs 
illud  cuni  hujusmodi  bgatiuiiis  officio  evestigio 
intraturus.  Nec  altendit  dictus  archiepiscopus, 
quod  nunquam  ad  se,  vel  praedecessores  suos 
Colocenses  archiepiscopos,  regum  Ungariae  coro- 
natio  de  jiire  vel  de  consueludine  pertinuerat,  iiec 
aliquateiius  pertinebat;  sed  hujusmoili  reges  so- 
leiit  per  Strigoniensem  archiepiscopum,  qui  est 
pro  tempore,  coronari  (ut  non  prosequamur  ad 
pracsens  quomodo  iiec  ex  succcssione  seu  jure 
alicpio,  quod  occurrat,  regiium  ipsum  debebatur 
Wenceslao  nato  praedicto)  sujier  quibus  in  dubio 
saltem  nos  \el  te,  qiii  gerebas  in  illis  partibus 
vices  nostras,  consuleie  debuisset.  Cuni  enim  iuter 
lepram  et  leprani  variaretur  judicium,  crat  ad 
nos,  qiii  siimmi  sacerdotis  levitici  generis  vices 
gerimus,  locumque  tenemus,  iii  tam  arduis  casi- 
bus  recursus  liabendus  :  maxime  cum  magnificus 
vir  Carolus,  nepos  charissimi  in  Christo  filii  iioslri 
Caroli  Siciliae  regis  illustris,  per  dilectum  filium 
Sirigoniensem  eleclnm,  et  administratorem  auclo- 
rilate  nostra  in  spirilualibus  et  teniporalibus 
Slrigoiiieiisis  Ecclesiic  conslitutuin,  in  ejusdem 
regni  Ungariac  regeni  fuissel  anlea  coronatus. 

8.  «  Ad  haec  nolumus  te  latere,  autiii  dubium 
revocari ,  quod  memoratum  Ungariae  regnum 
sacrosancta?  Romanee  Ecclesiie  a  beato  Stepliano 
primo  nge  Ungariae  Christiano,  cum  omni  ejus 
jure  ac  poteslate  devote  oblalum  fuit  et  traditum 
reverenter  :  qui  etiam  ail  ipsiiis  regni  solium  no- 
luit  aucloritale  [iropria  sublimari ,  sciens  quod 
nemo  sibi  sumere  debet  hoiioiem  nisi  qui  vocatur 
a  Deo  :  et  ideo  iion  a  (]uolibct,  sed  a  vicario  Jcsu 
Chrisli  et  successore  Petri  assumpsit  regiuiii  dia- 
dema.  Fuerat  quidein  divinilus  revelatum,  quod 
ei  primum  in  gente  Uiigarica  corona  debebalur 
et  regniim,  sicut  ha^c  plenius  documenta,  quae 
servaiilur  in  archiviis  memoratae  EcclesiaG  Romanae 
tcstantur,  et  ad  ipsius  archiepiscopi  potuerunt 
notitiam  pervenisse.  Unde  cum  supradiclus  archie- 
piscopus  culpabilior  fuerit  in  hac  parte,  est  am- 
plius  punientlus. 

9.  0  Nolentes  igitur  hujusmodi  audaciam  ex- 
cessus,  et  insaniam  dicfi  archiepiscopi,  sicuti  nec 
dcbemus,  sub  dissimulatioiie  transire,  quamvis 
adeosint  notorii  qimd  niilla  possunt  tergiversa- 
tione  celari ;  ut  tainen  sibi,  si  quam  forsan  habet, 
defensio  relinquatur,  qnaj  ipsum  et  si  non  excu- 
saret  a  toto,  saltem  excusaret  a  tanto ;  fraternilali 
tua?  per  Apostolica  scripta  mandamiis,  quatenus 
per  te,  vel  per  abum,  seu  alios  prffifatum  archie- 
piscopum  Colocensem  sub  pcena  privationis  et 
depositionis  archiepiscopalis  oneris,  officii  et  ho- 
noris,  quam  si  secus  fecerit,  ipsum    incurrere 


BONIFACri    VIII    ANNUS   7.    —   CHRISTI    1301, 


283 


voliimiis  ipso  facto,  ex  pnrte  noslra  pcrcmptorie 
cilaru  iirociires,  iil  infra  (|iiatiior  munsiuiii  s|)a- 
lium  posl  cilalioncm  linjiismoiii  suspensns  ab 
onini  beneficio  cl  officio  personaiitor  compareat 
coram  nobis,  siiam  si  poteiit  innocentiam  osten- 
siirus,  ac  parilnrus  noslris  beneplacilis  et  inaii- 
datis.  (^aeternm  si  pra'seiitiam  ipsiiis  arcliiepiscopi 
tute  vel  commode  aiiiri  non  posse  credideris,  ad 
cilalionem  liujusmodi  facieiuiam,  tii  in  ali(|U0  vel 
ali(iuibus  ipsi  arcbiepiscopo  vel  Colocensi  civitali 
vicinis,  seu  alio  vel  aliis  loco  vel  locissolemnibus, 
dc  (|uo  vel  (iiiibus  expedire  videris,  siiniliter  per 
te,  vei  alium,  seu  alios  ejusdem  citationisedictuin 
publice  ac  diligenter  proponere  studeas;  ita  quod 
verisiniile  sit,  (]Uod  citatio  ipsa  pervenire  possit 
ad  eum.  Quam  quidem  citationem,  ut  pricdicitur, 
faciendam  sufficere  volumus,  atque  decernimus, 
ac  si  fieret  coram  areliiopiscopo  prxdibato.  Dieiii 
autem  bujusmodi  cilationis  et  propositioiiis,  et 
forniani,  et  (|uidi|uid  fleri  contigerit  in  prajinissis, 
nobis  per  tuas  litteras,  barum  seriem  continenles, 
fideliter  intimare  procures.  Dat.  Laterani  XVI  kal. 
Novenibris  anno  vii  ». 

10.  Siinillimas  querelas  apud  regem  Boemiae 
efludil  ',  ursitque  ut  sua  sponte,  qua;  minus  pru- 
denter  tentata  erant,  revocaret  :  perpenderet 
aniino,  quo  tandem  successionis  jure  vel  tiliilo 
filius  sceptrum  Uiigaiiciim  sibi  arrogaret  :  teiiie- 
ritatem  Colocensis  archiepiscopi,  qui  regis  con- 
secrandi  provinciain  ad  se  non  spectantem  affe- 
claral,  nullum  ipsis  jus  tribuere  :  regnisu|ireinum 
dominium  ad  Romanum  Pontiflcem  spectare , 
atque  in  ea  coiitroversia  excipienda  ejus  imperia  : 
labefactatum  jam  Tartarorum  et  Cumanoruin 
armis  jacere  illud  regnuin,  quod  antea  in  sum- 
mum  splendorem  effloruerat,  ac  magis  jam  boc 
tenierario  facto  lacerandiim.  Si  qua  jura  sibi  in 
Ungaria  aut  provinciis  sibi  vindicet,  coram  Sede 
Aposlolica  disceptet ;  ea  omnia  integra  atque  illi- 
bata  servatum  iri. 

0  Cbarissimo  in  Clirislo  fllio  Wenceslao  regi 
Boemice  illuslri. 

a  Etsi  reges  et  principes  orbis  terroe  CafbolicBe 
fldei  professores,  et  Ecclesiai  Bomanae  devotos 
paterna  benevolentia  prosequamur;  personam 
tamen  luam,  dignitate  regia  insignilam,  sinceia 
charitate  constriiiginuis,  et  singularis  benevo- 
lentiae  bracbiis  amplexamiir  :  ideoque  tibi  fami- 
liarius  scribimus,  teque  alloquiniur  coiifldenter. 
Miramur  siquidem  et  turbamur,  ([uud  serenitas 
tua  sustinuit  et  pracstavit  assensuni,  quod  dilectus 
fllius  Wenceslaus  natus  luus  in  regein  Uiigari;e 
sit  assuinplus,  et  a  Cidoceiisi  arcliiepiscopo,  et  non- 
niiUis  suis  complicibus  passus  euin  fueris  coro- 
nari.  Utinam  discussisses  ex  quo  capite,  ex  quo 
jure,  qua  successione,  quo  titulo  pnefatiis  nalus 
tuus  ad  ipsius  regni  reginien  sit  assuinptus;  et 
quomodo  coronam  ab  eo  recipere  debuit,  qui  an- 


clorilatein  reges  Ungaria)  coronandi  non  liabc- 
bal  de  consuetudine  vel  de  jnre.  Nec  debuit 
Apnstolica  Sedes,  mater  oinnium  et  magislra, 
contemiii,  quin  sallem  in  dubiis  el  majoribus 
caiisis  ad  ipsam  fiierit  recursus  babendus ;  sine 
ciijiiseliam  auctoritatesaiieta)  meiiioria)  Slephaniis 
rex  UiigariiP,  divina  revelalione  prajinonitiis,  no- 
luit  in  ipsius  regiii  soliuin  sublimari  :  sed  tan- 
i|tiani  Aaroii  vocatiis  a  D(  o,  ab  ijisa  Sede  acce|)it 
liuinililer  coionain  et  regnum.  Ilunc  Stepbaiuim 
Deiis  dc  tenebris  infldelitatis  eripuit,  et  vocavit 
in  admirabile  liimeii  suiim  :  (lui  fuil  |irimus  rex 
Ungari;e  Christianus,  a  (|uo  descendeniiit  personaj 
magna;  sanctitatis  inirajque  virtutis,  quoriiiu  bua- 
titudines  tiansieriint  aliis  in  exemplum. 

«  Sed  lieu!  Iiodie  regiiuin  tam  nobile,  tain 
priTclarum  et  in  spiritualibus  el  in  temporalibus 
est  coUapsiim,  et  (iiiasi  dalum  iu  pr.edaln ;  et  |ier 
Cumaii()rum,Tartar(irum,  schisniaticoriini,  et  pa- 
ganorum  hostiies  incursus  fere  -ad  nihilum  est 
deductuni  :  et  ideo  plus  turbainur  dc  novilatibus 
per  dicluin  Coloceiisem  archiepiscopum  ciica 
pnrdictum  natuin  tiium  noviter  attenlatis,  quae 
discordiam  pariiint,  et  (lispeinlia  graviora  minan- 
tur,  nisi  Deus  ex  allo  in  regno  ipso  pacem  elTuii- 
(lal,  quie  est  vinculum  charitatis.  Ad  quam  pro- 
curandam  inler  dissidentes  iu  eo  veiierabilem 
fiatrem  noslrum  Nicolauin  Osliensem  et  Velle- 
trensem  episcopum  ApostoUcae  Sedis  legatum, 
magnuiii  utiqiie  Romanip  Ecclesiic  membrum, 
ciim  plente  legatiunis  officio  duxiimis  destiiian- 
dum.  Quapropter  serenitatem  tuani  rogamus,  et 
hortamiir  atteiite,  per  Aposlolici  tibi  scripta  di- 
stricle  pifficipiendo  mandaiites,  (|uatcnus  per  te- 
ipsum  corrigere  studeas,  et  remediare  procures, 
qu;c  circa  prajfatuin  natum  tuum  iii  hac  parlo 
minus  provide  et  inconsulte  allentata  noscuntur; 
et  tain  tu,  quam  tui  et  filii  memorati  seiiuaces 
ejiisdem  iegati  ac(|uiescalis  salubribus  nionitis 
reverenter,  et  vos  ejui  beneplaeilis  coaptelis,  qui 
ut  pacis  angeliis,  nuiitius(|ue  salutis,  non  abs^iue 
niultis  sollicitudiiiibus  et  laboribus,  ;id  regnum 
accessisse  noscitur  piEelibalum. 

«  Caelerum  si  qua  jura  tibi,  vel  meniorato 
nato  tuo  competerenl  in  regno  Ungari;e  s;ep 
dicto,  aliisqu"  [irovinciis,  eaque  prosecuti  fueritis 
corani  nobis,  illa  disponimiis  illibata  servare,  nec 
niinuere,  sed  augere.  Sic  igilur  habcre  te  sludeas 
in  pra;missis,  (juo  a  Deo  pia;mium,  et  dicta;  Sedis 
gratiam  merearis,  nosque  redd;i6  a  tua  et  ejusdem 
nati  tui  promovenda  commoda  proniptiores.  Dat. 
Lateraiii  XVI  kal.  Novenibris  annovii».  Extant 
quoque  aliajad  eumdeni  regeni  Ponlificia;  littera;' 
antea,  tertio  niiuirum  id.  Maii  data;,  quibiis  ijisi 
legatum  impense  commendavit.  Hacteiius  de  Apo- 
stolica  Boiiiani  Pontilicis  soUicitudine  el  sliidio 
[iro  exlinguendis  Ungarorum  discordiis,  regnot)ue 
illo  olim  florentissimo,  ac  tum  misere  concusso, 


1  Ei).  cur.  LXWli. 


'  Ep.  cur.  XLix. 


2S\ 


BONIFACU   Viri    ANNrS  7.    —   CHRISTI    1301, 


prislinae  dignitati  restitucniio.  Qiiiii  vero  pro  tem- 
perando  Ecclcsiastico  staln,  exorienlibusque  sedi- 
tioiiilMis  coiii|)rimeiHlis,  ac  i^ace  in  Ilaliuni  revo- 
canda  molitus  sil,  intueamur. 

•11.  Carolus  Valesms  dux  generalis  militiai 
Pontificiai  creatus.  —  Cum  emergerent  in  dies 
novi  tyranni,  qui  ditionem  Ponlificiam  discerpe- 
rent,  ad  eos  comprimendos  alque  in  officio  po- 
pulos  contineudos  ,  pra^potentis  alicujus  diicis 
operam  sibi  necessariam  duxit.  In  eam  rem  jam 
ante  elegerat  Carolum  Valesium,  Philiiqd  Gallia- 
rum  ngis  fratrem,  Andium  comitem,  qui  lioc 
anno  in  Italiam  flortnlissimo  stipalus  exercitu 
venit,  ut  ingenlia  consilia,  quae  agitabat,  perducu- 
ret,  atque  a  Bonifacio  magnis  honoribus  exceptus 
est.  Creavit  illum  in  i)rimis  Pontificiarum  copia- 
rum  ducem,  ut  non  modo  perduelles  Ecclesife  in 
Ecclesiastico  principatu  debellaret,  verum  etiam 
eos,  qui  ipsius  Ecclesia;  fidissimos  oppugnarent, 
everteret  :  de  quo  ipsi  demandato  munere  boc 
Diploma  exaratum  : 

«  Bonifacius,  etc.  Carolo  nato  clarai  memoriaj 
Philippi  regis  Francorum  ,  coniili  Andegavensi, 
totius  terrsB  RomanEe  matris  Ecclesiie  temporali 
jurisdictioni  subject;e  capilaneo  generali,  etc. 

a  Levantes  in  circuilu  oculo^  nostros ,  visuri 
quid  ii)sius  terrae  et  incolis  (nem[)e  Romanae  Ec- 
clesise  clientibus)  pro  temporis  expediat  qualilate, 
quidve  0|)eiis  circa  illos  debeat  exhiburi,  deside- 
ranius  admodum,  et  incessanter  appetimus,  ut 
per  noslri  minislerii  sludium  terra  ipsa  cultu 
justilia:'  prospere  (Jirigalur,  puritale  fidei  renite- 
scat,  devotionis  integritate  reluceat,  amcenitate 
grandescat ,  pacis  aliisque  successibus  prosperis 
icecundelur.  Et  ne  in  terra  ijisa  nimis  exscrescat 
tenieritas  superborum,  qui  coiitra  nos,  el  Eccle- 
siam  pra?libatain  in  vicinis  eliam  partibus  inler- 
dum  calcaneum  rebellionis  erigere  contra  Deiim 
et  juslitiam  in  ijisarum  partium  turbationem  et 
scandalum  non  verentur;  illam  nos  decet  circa 
tales  castigationis  atlhibere  medelam,  per  quam 
et  ipsi  se  deliquisse  contloleant,  et  alii  eorum 
exemplo  flebili  atteiitare  talia  vel  similia  terrean- 
tur,  pra;diclaque  terra,  evulsis  turbiuibus  scaiula- 
lorum,  quietis  et  pacis  pulctiiitudine  coUaetetur. 
Verum  dum  imbecillilatis  humanEe  conspicinius 
imperfeitum,  et  incumbentia  nobis  onera,  quibiis 
assidue  praemimur,  intenta  consideratione  [lensa- 
mus  ;  videntes  quod  nequunus  exsolvere  circa 
singula  per  nos  iiisos  debitum  Aposlolicae  servi- 
tutis,  nonnunquam  alios  in  partem  nostrae  solli- 
citudinisjuxtaqualitatem  agendorum  assumimus, 
quorum  laudabilia  merita  per  evidentiam  operum 
Apostolicae  Scdi  sub  publica  notitia  praesentantur, 
et  quoruni  niinislerio  sperati  fructus  de  comniu- 
iiicatis  sibi  laboribus  valeant  pervenire. 


12.  «  Cum  autcm  circa  haec  personaliler  in- 
tendere  ncqueamus,  innumerabilium  dicla)  Sedis 
negotiorum  distracti  varietate,  ad  te,  ipsiusmatris 
Ecclesiffi  filium  praedilectum,  in  nostra  praesentia 
constitutum,  Chrisli  pugilcm,  nobilitatis  et  gene- 
ris  cxcellentia  refulgciitem ,  poteutia  praeditum, 
exercitatum  in  armis  ,  virtutibus  et  fama  pollen- 
tcm,  et  Ecclesiae  prffilibat;c  devotum ,  ac  nobis  et 
fialribus  nostris  cliarum  quampliirimuin  et  ac- 
ceptum  ob  tuorum  mulliplicum  exigenliam  meri- 
toriini,  in  cujus  desideriis  ngitur  Ecclcsia;  memo- 
rala;,  suorumiiue  fidelium  lionores  et  commoda 
sollicite  promuvere  ;  mentem  nostraiu  ex  speciali 
fiducia  duximus  convertendam.  Et  sperantesquod 
per  tu£e  niagnanimitatis  et  probilatis  opera  satis- 
fiat,  in  hac  jiarte  plenarie  votis  noslris,  te,  cui  tot 
et  tanta  virtutum  merita  suffragantur,  in  tota 
terra  eidem  Ecclesiae,  dominio  teinporahsubjecta, 
ordiiianius  et  facinms  nostrum  et  ipsius  Ecclesiae 
us(iue  ad  beneplacitum  Aposlolicie  Sudis  cai^ita- 
neum  generalem,  ut  per  te,  aut  alium,  seu  alios 
adversiis  illos  ex  eadem  terra,  vel  etiam  aliunde, 
(|ui  iii  dictaterra,  vel  quavis  ejus  parte  praedictam 
Ecclesiam,  vel  fideles  ipsius,  aut  eamdem  terram 
inimicabiliter  impugnare,  offendere,  vel  pertur- 
bare  ;  necnon  coutra  personas  et  loca  ejusdem 
ternx',  quae  ipsi  Ecclesiae  rebellare  praesumpserint, 
procedere  valeas  per  hostilem  impugnationem, 
obsidionem,  exercitum,  et  cavalcalam  ;  ipsaque 
capere,  detinere,  deslruere,  ac  punire,  ac  illas  et 
illa  ex  ipsis,  quae  ad  mandata  noslra,  et  EcclesisB 
prafat»  redire  decreverint,  nomine  no>tro  etejus- 
dem  Ecclesi.e  ad  ejus  mandata  recipere ,  ac  ab 
ipsis  obsides,  et  quascumque  cautiones  exigere, 
aliaque  prosequi  et  exercere  libere  possis,  qus  ad 
hujusmodi  capitaniae  otficium  pertinere  noscun- 
tur,  et  fuerint  opportuna,  tuque  cognoveris  expe- 
dire.  Dat.  Anagnite  111  non.  Seplembris  aii.  vii». 
Hactenus  Pontifex  qui,  ut  majori  auctoritate  Ca- 
rolum  decoraret,  yEmiliae  comitalus,  Biiltenorii, 
aliorumque  locorum  circumj  icentium,  Spolctini 
diicalus,  Massae  Trabariie,  Tcrrie  S.  Agathae,  ac  Mar- 
chijE  Anconitanae  admimstiationein  ei  contulil*, 
ac  proceres,  urbiumqueeloppidorum  magistratus 
ipsius  iniperiis  paiere  praecepit  ^ 

13.  TuscicB  pacandce  additus  legatus  Aposto- 
licus.  —  Auxifetiam  Carolum,  ex  sacri  senatus 
consilio,  in  ea  Etruriae  parte,  quaj  imperio  obnoxia 
erat,  paciarii  jam  ante  a  Clemente  IV  instituta,  ut 
eam  provinciam  Alborum  et  Nigrorum,  qui  Guel- 
pliis  et  Gibellmis  permixti  erant,  factionibus  lace- 
ralam  pacaret.  Tum  Mattha>um  episcopum  Por- 
tuensem  (1)  legatum  in  eadem  Etruria  creavit  *,  ut 


I  Ep.  cur.  LXxi.  —  s  Reg.  posl  eaaid.  Ep.  —  '  Ep.  cur.  Lxs. 
Din.  Compagn.  Ms.  Chr.  1.  ll.  —  »  Ep.  cur.  csi. 


(!)  Legalio  cardinalis  Porluensis,  cujus  liic  annalista  nieminit,  altera  fuit  ab  ea  quam  anuo  prajcedenti  gessit.  Teste  enim  Joanne 
Villano  lib.  8,  cap.  .■!!),  V\\  Malllufus  de  AciuaspaiUi  episcnpus  cardmalis  Porlucnsis  anno  mlcc  mense  Junio  Floreiilum  venil,  dissidia 
«ivium  compositurus.  Scd  frustra  obni.xus,  rcdut  ad  Bonifacium.  Secundum  lia;c  Carolus  Valesi     a  Bonifacio  adscitus  venit  in  Italiam,  et 


BONIFACII    VIII   ANNUS  7.    —    CIIRISTl    I30t, 


285 


divina  humanaque  auctorilate  conjunclis,   pro- 
\inciae  tacilius  iu  conconliain  reili^MTOiilur. 

a  Vciierabili  fratri  Porluensi  episcopo. 

«  Ciini  nobilis  provincia  Tiisci;c  niullis  foret 
confossa  doloril)us,  giierrurum  concilila  dissiiliis, 
civililnis  l)ellis  licentia;  laxalis  liabenis,  ac  defor- 
niala  niinis,  decuit  nos  ad  aiiimarum,  corporum 
et  reruni  vitaiida  pericula  in  ipsa  iiroseijui  vias 
pacilicas,  et  ad  unilatem  reducere  discordantes,  ne 
se  muluo  lacerarent,  inipeterent  ac  molestarent 
iiijuste  :  ut  tam  nobilis  tuntaque  proviiicia  in  ta- 
beniacuiis  liduciic  requiesceret,  et  iii  pacis  duke- 
diiie  habitaret ;  et  per  hoc  in  ea  purgaretur  htere- 
lica  pravilas  ,  coliiberelur  pr;edonum  aiidacia, 
honoraretur  sancta  Iiom;ina  Ecclesia,  et  lideliuui 
devotio  nulriretur.  Ad  nos  naniquc  relatio  fide 
digna  perduxerat,  qiiod  nonnulli  de  dicla  pro- 
vinciacum  malitiaj  sua,'  consciisalijue  consortibus 
babeiites  de  ijisius  turbalione  pruritum  maligni- 
latis  suae,  in  favorem  nostrorum  et  Apostolicae 
Sedis  rebellium  suos  illicitos  conalus  moliebanlur 
extendere,  ut  non  cuiquam  sua  conlirmaretur 
juslitia,  non  cuiquam  status  suis  debitiis  meritis 
servaretur.  Undecum  fralribus  nostris  liabil;i  deli- 
beratione  matura,  attendentes  quod  Romanum 
vacat  imperium,  cujusad  nos,  [irajserlim  lioc  tem- 
pore,  pacifica  conservatio  dignoscitur  pertinere ; 
dilectum  filium  nobilem  virum  Carolum  iiatuin 
clarffi  meniori;e  Phili|ipi  regis  Francorum,  coiiii- 
tem  Andegavensem  ;  de  cujus  slrenuit;itc,  armo- 
rum  experientia,  et  bonitale  confidimus  ;  con- 
servatorem  pacis  in  ea  parte  ipsius  Tuscia?,  quce 
{(rccdicto  im|ierio  subjacet,  de  fr;ilrum  eorumdein 
consilio  duximus  deputandum.  Qui  proviiiciam 
ipsam  potenter  et  i)rudeiiter  ingressus,  hujusmodi 
conimissum  sibi  paciariatus  ,  seu  conservandae 
pacis  officium,  divina  sibi  assisteiite  virtiile,  coepit 
laudabiliter  exercere  :  ita  qiiod  devoti  et  fideles 
Ecclesi;c  saepedictae  de  ipsa  |iroviucia  habere  pole- 
runt,  dante  Domino,  boiium  statum,  eriinl(|iie 
prava  in  directa,  et  via;  aspera;  piauabuiitur.  Ve- 
rum,  ut  ha;c  salubrius  et  efficacius  impleantur 
cum  quiete  ac  pace,  te  de  cujus  leg;ililate,  boni- 
tate,  circumspectione,  et  experienlia  maturacoiili- 
dinius,  ad  partes  easdem  providimus  destinare,  in 
eadem  provincia  nostra  tibi  aucloritale  concessa; 
per  cujus  dictus  comesfavoiem  piolectiis,  directus 
consilio  ,  et  maturitate  adjutus,  commissum  sibi 
officium,  juxta  beneplacitum  divinum  et  nostriiiii, 
cum  moderatione  ac  meiisura  tianquillius  et  uti- 
iius  possit  debit;c  executioni  mandare. 

«  Quociica  fralernilatem  luain  rogamus,  mo- 
nemus  et  hortainur  attente,  per  Apostolica  tibi 
scripta  mandantes,  quatenus  celeriter  teaccingens, 
et  ad  partes  illas  personaliter  festinus  accedas  et 


ad  ea,  qua;  coinili  mcmorato  commisimus,  effica- 
citer  promovendaet  laiid;ibiliter  consuminanda  in 
lirovincia  s;epedicta  per  te  el  alios,  de  quibus  expe- 
dire  vidcris,  ipsum  solerter  inducas,  et  tam  tu 
(luam  ipsc  vestrasludiaconvertatisad  seminaiidum 
in  ea  seineii  cbaritatis  et  pacis;  ut  sedatis  gueira- 
rum  et  dissensionum  turbinibns,  qui  nimis  inva- 
luerunl  ibidem ,  provincia  ipsa  lot  iinpulnbiis 
agilala  quasi  post  noctis  lenebr;is  floriduin  diei 
lumen  aspiciat;  post  glaciei  frigus  liyemis  aurea 
sibi  teniiiora  et  serena  siicciidant,  in  (|uibus  afflicti 
non  soliim  teuiporalem  l;cliti;iin,  sed  ajternam 
auctore  Doinino  coiiS('(|iianlur,  contradictores  et 
rebelles  auctoritale  iKistra  per  te,  vel  per  alium, 
seu  alios  per  spirituales  poeiias,  appcllatione  post- 
posita,  compescendo,  etc.  Datum  Laterani  VI  non. 
Decembris,  anno  vii  ». 

14.  Sollicit;iti  aliis  litteiis  '  fuere  archiepi- 
scopi,  episcopi,  proceres  populi^iue  Etruriaj  Ro- 
mani  clientcs  imperii,  ut  cum  Caroli  Andiuin 
comitis,  tum  legati  cardinalis  jussis  obsequentes 
essent.  Scribunt  Joaniies  Villanus  "  et  alii,  ve- 
niente  cum  exercitii  Carolo,  quem  plures  Floren- 
tini,  Etrusci,  acFlaininii  exules  tactionis  Guelpha; 
et  Nigra;  stipabant ,  Florenliam  ancipiti  iiiotu 
concussam,  fliictuassei|ue  iium  ipsi  arniis  obsiste- 
rent,  aii  peramanter  exciperent  :  cumque  is  ad 
conciliandas  adversas  partes  se  accessisse  testa- 
retur,  reipiiblicjc  guberneiciila  illi  permissa  : 
recriiduisse  tamen  m;ijores  motus ,  conspiratio- 
nesque  in  Garolum  couflatas  magna  Albaefactionis 
invidia,  qua-  admodum  ob  id  depressa,  pulsaque 
est  in  exilium.  Inter  caeteros  Albarum  partium 
Dantcs  Aligerius  ejeclus,  qui  adveisa  usus  fortuna 
lilteris  se  dedidit,  niagiiaque  poeticae  arlis  laiide 
apud  Italos  (;ffloriiit. 

13.  Carolo  Valesio  Jnniienses  concUiat  Boni- 
focius  pro  expeditione  Sicnla.  —  Exciverat  vero 
maxinie  Caroluin  Galliaruui  regis  fralrein  Bonifa- 
cius,  ut  ejus  virtiite  beliica  ;id  lecuperaiidain 
Siciliam  uterelur  :  j;iin  eniin  antea  concesserat,  ut 
Catliariimiii  Bilduini  ejecti  Coiistantiiiopolitano 
iin[K;rio  et  Pliilii)|io  filio  neptem,  appellalam  ob 
id  imperatricem,  ijuamvis  terlio  consanguinilatis 
gradu  conjunctain,  uxorem  diiceret;  ea  tamen 
lege,  ut  cum  exercitii  Carolo  II  contra  Fridericiim 
auxilio  veniret  :  alque  ideo,  ila  flagitante  ab  ipso 
Pontifice  Carolo,  cuin  jam  iinperalrix  prolein  sus- 
cepisset ,  matiimoniuiii  ratum  firinuiiiqiie  Apo- 
stolica  auctoritalc  habuit ',  cuin  promissa  iniple- 
visset;  de  (iiio  h;ec  Jordeiiius  scribit '  :  «  Mortua 
tuiic  conjuge  Caroli,  duxit  Calharinam  cui  jus  im- 

'  Reg.  post  eamd.  Ep  —  -  Jo.  Vill.  I.  viii.  c.  48.  S.  Anton.  iii. 
p.  tit.  x\.  c.  8.  §  15  et  alii.  —  -  Lib.  vii.  Ep.  cur.  Lxvii.  — 
»  Jo.  Vill.  I.  is.  c.  105  et  alii.  Jord.  Ms.  Vat.  sigu.  num.  1960. 


anno  mccci  Florentiam  intravit  die  prima  Novcmbris,  eodemiiue  mcnsc  episcopus  Portueiisis  eo  redlit,  teste  eodem  Villano  cap.  68.  Ai 
vel  in  cjus  textum,  vcl  in  Eiiistolam  pap;c,  liic  ab  annalista  recilatam,  mendum  irrepsissc  opiiorlet.  Nam  in  eadein  lipistola,  quae  data 
est  VI  non.  Decembris  injungitur  episcopo  Florcntiam  aclutum  se  coi.feiat.  Quoinodo  ergn  Klorentiam  jam  Novembri  meujc  venisse 
Villanus  statuit  ■?  An  fone  eo  injussu  Pontilicis  se  contulif?  Vii  credo.  Recedens  vero  iterum  ab  urbe  legatus  re  mfecla,  interdieti  senten- 
liam  iterum  iu  eam  uibem  dixit.  Mansi. 


286 


BONIF\rn    Vril    ANNUS   7.    —    CHRISTl    1301. 


perii  Constanlinopolitani  debebatur  :  iileo  cnni 
Venelis  coinposnit  pro  Constantinopolitano  imperio 
reciiperando,  et  venit  Roniam  mccc  (mccci),  et  a 
papa  Bonifacio  honoriQce  susceptus,  vicarins  et 
defensor  Ecclesia'  suppeditavit  in  Tuscia».  Cnni 
■vero  iii  Siciliae  expeditioneni,  (jua;  anno  seqnenti 
ab  ipso  suscepta  est,  non  in  Galliis  inodo,  veruin 
in  Italia,  Sicilia,  Sardinia  ,  Corsica,  principatu 
Aciiai;p,  ducatu  Atiienaruin,  aliis(|iie  insiilis  adja- 
centibus  ab  Ecclesiasticis  decimas  colli^endas 
edixit '  :  coactas  etiam  in  Anglia,  queritur  West- 
monasteriensis  ^. 

16.  Maxiiiii  porro  intererat  pro  re  Sicula  in- 
stauraiida  Genuenses  regi  Garolo  conciliare  :  apud 
quos  tandein  Pontifex  sua  auctoritate  obtinuit, 
ut  fccdus  cum  ipso  percuterent,  quod  Apostolorum 
auctorifate,  ne  facile  dissolveretur,  commuuivit '. 

a  Bonifacius  ,  etc.  ad  perpetuam  rei  menio- 
riam. 

«  Nuper  ad  audientiam  nostram  perducto , 
quod  inter  charissimuin  in  Christoflliiim  nostrum 
Caroinm  Siciliae  regem  illnstreni,  et  dilectum 
filium  consilium  et  commuiie  Janiiense  pacis 
f(Tdera  sunt,  divina  clementia  favente,  firmata; 
nobis  extilil  cum  instantia  supplicatum,  ut  infra- 
scripta  capitula,  seu  aiticulos,  qua;  in  pace  ipsa 
venisse  dicuntur,  confirmare  de  benignitate  Sedis 
Apostolica;  dignaremur.  Nos  igilur  attendentes, 
quod  licet  immeriti  vices  gerimus  pacis  Actoris, 
quae  est  vincuiuni  charitalis,  et  fons  proprius,  cui 
non  communicat  alienus  ;  ac  sperantes  in  Doinino 
ex  pace  ipsa  utilitatein  publicam,  et  multorum 
privata  commoda  ,  et  Terrae-Saiictae  succursum 
specialiter  proventura;  quodqiie  Januenses  praj- 
dictos,  nedum  postquam  fiiiiiiusad  a|)iceiu  sumini 
Apostolatus  assumpti,  sed  etiam  ante  gessimus  in 
visceribus  benevolenticc  specialis;  et(|uod  Januen- 
ses  ipsi,  qui  abierantin  dissimilitudinis  regionem, 
ad  gremium  sanct;E  malris  Ecclesise  ac  ad  nostra 
mandata  reverenter,  ut  accepimus,  redierunt, 
quos  speramus  iii  devotione  acobedientiaejusdem 
EcclesicB  constantius  duratuios,  rebellioiie  contra 
Ecclesiam  prorsus  aljjccta;  siipplicalioni  hujiis- 
iiiodi  providimus  liberaliter  annuendum.  Qua- 
propter  hujusmodi  capilula,  \el  articulos  et  con- 
tenla  in  eis  auctoritate  Apo^tolica  coiifiimamus, 
et  praesentis  scripti  patrociiiiocommuninuis;  teiio- 
res  ipsorum  praesentibus  inseri  facientes,  qui  tales 
sunt : 

«  Item  quod  idem  dominus  rex  et  officiales 
ipsius  permittent  sine  dolo  et  fraude,  et  absque 
aliquo  impedimento,  praefatum  commune  Janua;, 
etoinnes  et  siiigulas  personas  de  Janna,  seu  de 
dislrictu  Janua;,  seu  qua  pro  Januen^ibus  distiin- 
gantur,  acquirere  justo  tilulo,  et  extrahere  fru- 
meiitum,  hordeum  et  alia  victualia  qua'ciinu|ue 
de  Sicilia,  de  Aitulia,  et  aliis  regiii  partibuscitra 


'  Lib.  vii.  Ejj.  cxcvi, 
cur.  XIV. 


—  -  West.  Klor.  liist.   —  ^  Lib.  vii.  Ep, 


et  ultra  Farumet  etiam  de  provincia;  nec  ipsum 
commune,  vel  aliquam  personam  de  Janua,  vel 
de  districtu,  vel  (|ii!e  pro  Janiiensibus  distringan- 
tur,  gravabunt,  nec  gravari  permittent  injure, 
seii  pretio  exitiira;  ullra  quain  consuctum  sit ;  sed 
ipsiim  commiine  et  CKteros  de  Janiia,  scu  de 
dislrictii,  et  qui  pro  Januensibus  distringantur, 
tractabiint  in  ipso  prctio  exilura;  siciit  lionos  et 
charos  amicos  i[)sius  domini  regis,  et  ultra  prae- 
dicta  non  claudenl,  et  claudi  permittent  portiim 
ali(juem,  nec  devetum  vel  inhibitionem  de  non 
ac(|uirendo  vel  extraheudo  facient  ipse  dominus 
rex  seu  ejusofficialescontraipsum  coinmune,  nec 
contra  singulares  personas  de  Janua  vel  de  di- 
strictu  Janua',  vel  qiiae  pro  Januensibus  distrin- 
guntur,  si  extrahere  velint  inde  victualia,  sive 
frumentum,  sive  alia  quaecunuiue».  Et  infra  : 

«  Item  ob  mnjorem  amicitiae  nexum  promit- 
tunt  dicti  ambasciatores  dicto  nomine  dicti  syn- 
dicis,  et  mihi  dicto  notario,  recipienti  ut  supra, 
qiiod  singulis  annis  incipiendis  ab  hodie,in  antea  et 
in  perpetuum,  (|iiousque  insula  Sicilitr  rccu|)erata 
fuerit,  dictus  dominus  rex  et  ejus  officiales  per- 
miltent  dictum  commune  Januae,  seu  legitimam 
personam  vel  persoiias  pro  ipso  cominuni  sine 
fraude  aliqua  acquirere  justo  titulo,  et  extraliere 
liberea  jurequolibetexilurae  de  portubus  Apulia;, 
de  illis  videlicct  de  qnibns  ipsum  comiiiune,  seu 
legitima  persona  pro  ipsocoinmuni  magisconten- 
tetur,  decem  millia  salmarum  frumenti  ad  salmam 
gcncralem  et  con?uetam,  et  post  recuperationem 
Siciliae  de  portubus  Apulia;  vel  Sicilia;  in  electione 
dicti  communis,  seu  legitimae  personae  pro  ijiso 
communi  ;  ita  ijiiod  in  iiracjudicium  prsdictorum 
nihil  flat  vel  fieri  possit ;  ila  quod  ipse  doniinus 
rex,  officiales,  et  subjecti  ipsius  permittent  omnes 
et  singiilos  Januenscs  et  districtuales  Januae,  et 
qui  pro  Januensibus  dislringantur,  niercari  et  ne- 
gotiari,  ire  et  redire,  et  inorari  salvos  et  securos 
in  pcrsouis  et  rebus,  saiios  et  naufragos  siue  im- 
pcdiinento  aliqno  in  omnibus  et  singulis  terris 
eideiu  domiuo  regi  subjcclis,  et  in  Sicilia,  etiam 
in  rebellioiie  maueute,  et  etiam  postijuam  Sicilia 
rcdierit  ad  obedientiam  et  niaiidata  ipsius  domini 
regis.  Nulli  ergo  ctc.  nostrae  confirmationis  etc. 
Dat.  Anagnia;  kal.  Junii  anno  vii  ». 

IT.Admissus'  ctiaiii  est  iii  gratiam  Conradus 
Spinula,  qui  insulanis  Siciliae  et  Aragoniis  ma- 
xime  faverat,  acdein  parlibus  Ecclesia;  accesserat; 
dalaque  Porchetto  Spinula;  niinoritffi,  qui  Eccle- 
siain  Gennenscmadmiiiistrandam  susceperat,  pro- 
vincia,  ut  ipsum  censuris,  quas  contraxerat,  sol- 
veret  :  tum  Genuenscs  saciaincnto  adigeret,  nulla 
auxilia  Fiiderico  contra  Carolum  prae>tituros. 
Verum  alii  moderandis  reipublicce  gubernaculis 
admoti,  eos  qui  hujnsmodi  sacramenta  se  devin- 
xeraiit  piiblicis  muneribus  dcjeccre ,  atque  ab 
Ecclesiasticis  conteudere,  ut  ipsos  fideUum  com- 

'  Ep.  cur.  cxxi. 


BONIFACII    VIII    ANNUS   7.    —    CHKISTI    1301. 


287 


iniiiiione  segregareiil.  Sed  cum  lain  audax  magis- 
traluuiii  faciniis  purnicioso  exeinplo  essel,  Boni- 
facius  munus  Porchcllo  cominisit  ',  ul  rLi[iub!iia; 
proceres  ad  ea  dccreta  revucanda  pernioveret  ;  ac 
si  imperia  detreclarent,  ipsos  iu  judicium  apud 
Sedem  Apoftolicam  vocaret. 

«  Bonifacius,  etc.  fratri  Porcliello  de  doino 
Spinulffi  Januen.  Oidinis  fratrum  Minoruin,  adini- 
nistratori  Ecciesia;  Janiiensis. 

«  Gaudeinus  de  illorum  devola  providentia 
Januensium,  qui  se  velut  ab  infecti  gregis,  inde- 
volorum  scilicet,  consorlio  scgreganles,  de  non 
prffistando  deinceps  anxilium,  consiiiuin  et  favo- 
rem  Frederico  et  Siculis  rebellibus,  aut  eoruin 
nuntiis,  et  fautoribus  contra  nos,  et  Romanani 
Ecclesiain,  et  cli.irissimum  in  Cbristo  fllium 
nostrum  Caroluin  SiciliiC  regein  illusliem  jiixta 
rescripti  noslri  formam  pra?sliterunt,  utscripsisti, 
corporaliterjuramenta.  Miramur  autem,  et  admo- 
duni  |iertuib:imiir  lie  iiidignatione,  (|uininio  prac- 
cipilationemirubili  potestatis,abbatis,  antianorum, 
consilii  et  ccmmunis  Januensium,  quod  super  iis 
in  salute  discrimen,in  pace  scandaluin,  in  unitale 
divisionem,  et  in  rLfurmatione  destructionis  cau- 
sam  nequiter  suggerentes,  praestationi  et  receplioni 
juramenlorum  liiijusmodi  obviare  daninabiliter 
sunt  moliti  ;  et  quod  detestabilius  in  causam  abo- 
minandee  perversitalis  advenil,  bac  haereseos  no- 
tabili  nota  non  caret,  petitum  cst  pro  parle  dicti 
communis,  ut  durantibiis  in  erroie  Ecclesiarum 
pandalur  introitus,  ac  bujusmodi  praestantes  ju- 
ramenta,  et  redeuntes  prudentins  ad  salutem  non 
reciperenlur  ullatenus  ad  divina:  et  nibilominus 
ab  omni  consilio  Ecclesiae  Romanae,  statum  prx- 
dicti  regis  Siciliic  conlingente,  perjieluo  suiit  pri- 
vati,  et  iiihabiles  icddili  ad  offlcia  et  beneflcia 
dicli  communis.  Iii  iis  quidem  non  aliud,  quain 
divinae  ac  humanae  legis  enervare  velle  judicium 
praesunmntur,  nec  piopter  regalium  nunliorum 
iiistautiam,  penes  te  incaute  forsitan  insistantium, 
debuisti  desistere  ab  incceplis:  iinde  mallemus,  ut 
sicut  iaudabili  discretione  processeras,  conti- 
nuasses  pra^fata  recipere  juramenta,  cum  non  sit 
sub  ambiguilate  ferendum,  quod  causam  suarn 
Allissimus,  qui  cooperatores  bonurum  uperuiii  sua 
ineffibili  virtute  corroborat,  confovisset.  Dalum 
Lalerani  Vlll  kalend.  Septembris  annu  vii  d. 

18.  Filiiregum  UispanicB  natalium  difjiutate 
a  Bonifaciodo7iati.  —  Hoc  anno  Maria  regina  Ca- 
slellae  oratores  ad  Bonifacium  misit,  ut  e  Sanctio 
fllios  susceptos  legitimorum  nalalium  digiiitale 
oriiaret.  Lacerata  fuerat  civilibiis  bellis  Hispaiiia 
ex  quo  Alfunsus  Castellaj  ac  Legionis  rex,  Ferdi- 
nando  priiiiogenito  viti  functu,  flliuin  secundum 
natu  Sanctium  pr;ptulerat  nepolibus,  quos  Ferdi- 
nandus  ex  S.  Ludovici  fllia  susceperat  :  ob  id 
enim  illatum  a  Gallis  Hispanix"  bellum  fuerat. 
Deinde  cum  Sanctius  sceplruin,  quud  [latri  eri- 


pueral,  contra  bostium  inanes  conatus  sustinuis- 
set,  at(|ue  filios  ex  Maria  quam  conlra  leges  cano- 

nicas,  repugnaiitibiis  Roiiiaiiis  Ponliflcibus,  du\e- 
rat,  extulissel ;  iique  im[)igre  leliclum  a  |)atre 
regnum  adversus  Ferdinandi  palrui  fllios  defen- 
dcrent  ;  inagnis  precibus  contendLnle  Maria  , 
Pontifex  filios  i[)sius  juslorum  natalium  boiiore 
ac  pra;rogativa  decoravit,  sive  ad  bella  civilia  so- 
[lienda  ,  sive  Sanclium  juste  regnum  gessisse 
censeret,  cum  i[)se  pari  exem|)lo  in  Siciliae  succes- 
sione  Caroii  II,  non  illius  [^riinogeniti  filiuin,sed 
ex  superstiiibus  liberis  tanluin  majorem  natu  an- 
teposuis^e  viderimus,  sive  aliie  ii^suni  ad  id  ralio- 
nes  |)(irmoveient.  Extat  ea  de  re  ad  meinoratam 
Mariain  Ponlificiuiu  Di[)loma ',  quo  i[isi  famu;  et 
bonoris  restitiiit  integritatem. 

«  Mariaj  relictie  quuiidaiii  Sanctii  nati  Alfonsi 
regis  Castella;  ac  Legionis. 

0  Sensiis  boininis,  proniabadolescentiasuain 
malum,  [derumqiie  sic  effliiunt  lubricos  actus  [la- 
renlum,  quod  ii  in  copulam  legilimam  delin()iien- 
quentes,  illegitimitatis  nibigine  ortum  maculant 
flliurum.  Verumtamen  sic  genitos,  quos  [iropri;e 
virlutis  decoratauxilium,  geuilurae  vilium  miiiime 
decdlorat,  quia  decus  virtutis  maculam  abstergit 
in  fliiis  et  [ludicilia  morum  [ludur  originis  abole- 
tur.  Quaprupter  A|iostoliC[e  Sedis  circuiiis|)ecta 
benignitas,  qualitates  negotiorum  et  merita  [)erso- 
iiarum  diliyeiili  circuins|ieclioiie  pros[)iciens,  non- 
nullis  ex  bujusmodi  generis,  (juibus  virtutes  et 
merita  suffragantur,  consuevit  interdum  favoribus 
oppurtiinis  assislere,  ac  doiium  gratiae  liberaliler 
imperliri.  Miia  euini  Regis  actcrni  benignitas  ho- 
nore  multi|)lici  siionsam  suain  Romanam  Eccle- 
siani  insignivit  :  sed  in  boc  potij^sime  i[isam  bono- 
rabilem  fecit,  el  felici  statu  fulgentem,  quod  in 
claviuin  coUalione  caelestium  illam  eidem  Iribuit 
plenitudinem  potestatis,  ul  non  solum  personis 
luiiiiilibus,  sed  quantumcum(|ue  generis  excelsi 
solemnitate  cons[)icuis  in  iis  [lossit  adesse  ma- 
gnifice,  per  ([ua;  clari  nomiiiis  titulum  assequan- 
tur  ,  et  increinentum  famosae  potentiae  prose- 
quantur, 

19.  «  Sane  [letitio  tua  per  solemnes  nuntios, 
ad  hoc  s[iecialiler  ad  Sedem  A|)Ostolicam  desti- 
natos  ,  niii)er  nobis  exbibila  continebat  ,  quod 
qiiondam  Sanctius  natiis  clane  iiieinoriae  Alfonsi 
regis  Caslelhc  ac  Legionis  consors  tuus  et  tu, 
tertio  consanguinilatis  gradu  vobis  muluo  atti- 
nentes,  necnon  et  alias  tertio  affinitatis  gradu  con- 
juncti,  ex  eo  ([uod  ideni  Saiictius  cognoverat  car- 
naliter  Mariam  Alfonsi  de  Uzero,  libi  terlio  gradii 
consanguiiiitatis  conjiinctam,  quurum  etiam  San- 
ctii  et  Maria;  Alfonsi  filiain  quamdam  tu  de  sacro 
funte  levaveras  :  vivente  qiiuque  tunc  qiiondam 
Guillelma  nata  Gastonis  de  Beart,  quam  idem 
Sanctius  jier  verba  de  pra;senti  receperat  in 
uxoiem,  et  a  qua  uon  fuit  seutentialiter  separatus, 


'  Ep.  cur.  I. 


'  Ep.  cur.  Lsxs. 


28S 


BONIFACri   VIII    ANNUS    7.    —    CHRISTI    1301. 


licet  iiiter  ipsos  Saitttiimi  et  GiiiUelniam  taniulis 
non  fuerit  co|iiilci  siibsecuta;  de  facto  niatrinio- 
nium,  seu  potius  contubeiniinn,  invicem  con- 
traxistis,  et  liilrctos  filios  nobiles  viros  Fernan- 
diim,  Petrum  et  Pliilippum  fratres,  ac  dilectas  in 
Cliristo  niias  nobiles  nnilieres  Isabellam  et  Bea- 
tricem  sorores  eorum,  tuos  el  i[)sius  Sanctii  nalos, 
hujusmodi  contubernio  procreaslis. 

«  Cum  autem  ex  iis  iidem  Fernandus,  Petrus 
et  Philippns  ,  ac  Isabella  et  BcMtrix  defectum, 
quininio  defectus  natalium  patiantur,  nobis  hunii- 
liler  supplicasti,  ut  pio  tibi  et  eis  compalientes 
affeclu,  et  agentes  misericorditer  in  hac  jiarte 
cum  eis  providere  ipsis  de  plenariffl  legitimalionis 
beneflcio  misericorditer  dignaremur.  Nos  igitur, 
atlendentes  quod  sicut  iide  dignorum  leslimonio 
accepimus,  tu  demum  per  landabilis  et  honests 
conversationis,  et  vitae  meritum  super  iis  a  te  ma- 
culani  commendabiliter  expiasti ;  quodque  prae- 
fati  Fernanlus,  Petrus  et  Philippus,  ac  Isabella 
el  Beatrix  hujusmodi  delectum  nalalium  suppleut 
virtule  laudabilium  meritorum,  redimentesfavore 
prudentiae  quod  ortus  odiosus  ademit,  sicqiie 
prosapiam  regaUs  generis  morum  eleganlia,  et 
operibus  virtutum  adornant;  dignum  reputainus 
et  congrunm,  ut  eos  prsecipuis  gratiis  et  favoribus 
attollamus. 

0  Tuis  itaque  supplicationibus  incliuati  eos- 
deni  Fernandum,  Pelrum  et  Pbilippum,  ac  Isa- 
bellam  el  Beatricem  legitimatioiiis  titulo  deco- 
ranles,  ut  iidem  Fernandus,  Petrus,  et  Philippus 
aclsabella  et  Beatiix,  hujusmodi  defectu  seu  de- 
fectibus  nalalium  non  obstaulibus  ,  ad  omnes 
honores  omnesque  dignitates,  Ecclesiasticos  et 
mundanos ,  religiosos  et  saeculares,  etiam  stalui 
regio  congruentes,  et  quoslibet  actus  legitimos, 
prout  eorum  cuilibeiobvenerint,velquomodolibet 
provenire  possunt,  assumi  et  adinitti  licite  va- 
leant;  ijisique  illos  et  illas  assequi  libere  possint, 
ct  assecutos  etiam  retinere,  sicut  si  eis  defectus 
liujusmodi  illegilimitatis  maculam  non  obstareiit; 
cum  iiisis,  et  eoruni  quolibet  de  speciali  gralia  et 
de  Apostolica  plenitudine  potestatis  dispensamus  : 
sperantes,  quod  tu  et  ipsi  tanta;  gratia?  magnitu- 
dinem  memorise  signaculis  laliler  alligetis,  quod 
veniatis  in  dilettionem  oninium  Conditori  per 
vitic  virtuosae  studium,  et  sancts  matri  Ecclesiae 
per  sincera;  devotionis  auguinenlum  placere  ju- 
giter  studeatis.  NuUi  ergo  etc,  nostiee  legilima- 
tionis  et  dispensalionis,  etc.  Datum  Anaguiaj  VIII 
id,  Septembris  aimo  vii  b, 

20.  Aliis  liiteris'  ad  eamilem  reginam  datis 
significat,  se  ipsiiis  filium  Ferdinandum  ad  se- 
ctaiidas  virlutes,  Ecclesiam  colendam,  [lacemque 
cuni  Alfonso  et  Feidinando  patrui  filiis  contrahen- 
dam  esse  adhortatum.  Quas  quiilam  lilteras  novo 
Castelke  et  Legiouis  regi  scripta^  ob  rei  dignita- 
tem  afferendas  duximus. 


«  Bonilacius,  etc.  Fernando  regi  Castelloe  ac 
Legionis  illustri. 

«  Per  Iiujnsmodi  qiiidem  legilimationem  tibi 
ac  prffdictis  fralribus,  et  sororibus  liiistiluli  regii, 
cujiislibet  dignitatis  habilitatio  gratiosa  largitur, 
legitimoruui  acluum  prn^statur  auctorilas,  paren- 
tum  aboletiir  infainia,et  totiiis  domus  regiae  fama 
dudum  denigrata  clarescit.  Hsc  est  gratia,  qua.' 
i[isi  domui  pacem  prceparat,  salutem  praestat,  el 
pandit  aditum  ad  quietem.  Hrec  est  qua^  ipsius 
donius  extollit  culmina,  eamque  illuminat  radiis 
claritatum,  si  ejus  cognoscatur  effectus,  si  tu  ac 
iidem  fratres  et  sorores  tui  eam  in  pacis  obser- 
vantiam  convertatis.  Verum  quia  donum  gralia 
ingratitudine  tollitiir,  sed  gratia  devote  recognita 
susci|iit  incrementa  ;  ut  crescat  tibi  beneficiorum 
coUatio,  de  supernis  exultes  coelilus,  perceptorum 
gratus  existas;  sanctam  matrem  Ecclesiam,  cui  ob 
hic  obligatus  esse  nosceris  in  immensnm,  sum- 
mis  studiis  et  efficacia  operum  cures  more  devoti 
filii  revereri,  te  sibi  gratuin,  fidelem  et  utilem 
opportunis  temporibus  exbibendo  :  vitae  decor  te 
reddat  acceptum  a  \ux  primordio  juventutis  : 
erumpat  thari  filii  vena  cordis,  et  mel  mansuetu- 
dinis  fuudat,  lac  fluat  numditiae,  quod  peclus 
bonorum  operuin  decursu  niadescat,  et  de  sinu 
magistri  coelestis  in  tuse  mentis  solium  salutis 
spargantur  semina,  quae  votive  crescant,  ad  de- 
mum  optatis  fructibus  increiiienta  concludant. 

21.  «  Cum  aulein  inter  caetera,  quae  circa  te 
[iro  lionore  ipsius  matris  Ecclesiae,  ac  jiro  tua  et 
aliorum  [irocuranda  quiele  voliva  seusibus  nostris 
occurruut,  s|iecialiter  afficteinus,  ut  dilecti  filii 
uobiles  viri  Alfonsus  et  Fernandus,  nafl  quondam 
Fernandi  patristui,  quos  ut  nosti  praemissa  confln- 
gunt,  tibi  reconcilientur  ad  gratiam  ;  et  inter  te 
ac  ipsos  sedatis  quibuslibet  discordiarum  anfracti- 
bus,  verae  pacis  amoenitas,  et  salufls  concordia  re- 
formetur ;  celsitudinem  tuam  rogamus  et  horta- 
mur  attenfe,  in  pacis  et  salutis  actore  paternis 
tibi  consiliis  suadentes,  quatenus  prudenter  aften- 
dens,  quod  tanquam  pius  [irinceps,  qui  teneris 
erga  singulos  benignitatem,  et  mansuetudinem 
exercere,  etc.  »  Adjungit  [ireces,  ut  Cerdas  in  gra- 
tiam  adinissos  pristinis  bonis  restituat.  n  Datum 
Anagnise  VI  kal.  Octob.  anuo  viib.Quo  verooptata 
pax  in  eo  regno  bellis  civilibus  concusso  revoca- 
retur,  non  contentus  Bonifacius  ad  eam  conci- 
liandam  regi  ac  reginac  niatri  scrifisisse,  ut  Alfon- 
sum  Ferdiiiandumque  in  gratiam  admifterent, 
Toletano  archiepiscopo  atque  episcopo  Seguntino 
provinciam  demandavit',  ut  in  ea  conijionenda 
comparandaque  sfreuueo|ieiain  ac  studium  nava- 
rent.  Haec  de  rebus  Hispanicis  :  jam  ad  Angflca- 
nas  digrediamur. 

22.  Censtts  exigitur  ab  Eduardo  solvendus. 
—  Ne  Pontiflcia  in  Angliain  jura  obsolescerent, 
cum  jam  annis  undecim  elapsis  mille  marcharum 


'  Ep.  cur.  Lsxxiu.  —  -  Ep.  cur.  Lxsxi. 


>  Ep.  LSXSII. 


BONIFACII    VIII   ANNUS   7.    —  CHRISTI    1301. 


289 


slerlintforuiii  voctigal  Etiuardiis  Sedi  A|iOstoliou! 
iion  solvisset,  Bonifacius  illuil  ab  co  rcpclit  '  : 
<i  Cum  censiis,  in(|uit,  aiinuiis  iiiiilc  niaicliariiiu 
sterliii^^oruiu  a  te,  sicul  iiosli,  pra-ilicta;,  (iiiniiruiu 
lloinaiuc),  liubealnr  Ecclesia',  tueriUiue  jain  |it'r 
iindcciin  annos  proxiine  |ir;i;leritos  iii  ip.Mus  soiu- 
lioiie  cessatuiu,  et  eliani  pii)  ainio  |na'senti  teriiii- 
iiando  in  proxinio  testo  beati  MicbaeiisdeSeptem- 
bri  debealur  ;  serenilatein  rc^iaiu  requiriinus,  et 
loj^ainns  altente,  per  A|)ostoiica  tii)i  scripta  nian- 
dantes,  quateiius  euiudem  censuiu  pro  undeciiii 
pra^dictis  et  islo  prEcsenti  annis  dilecto  tilio  inagi- 
slro  barthoionuco  de  Ferenliiio  canouico  Londo- 
iiiarum  latori  prssenliuni ,  iioslro  et  priHiictaj 
i^kclesia;  nomine,  sublalo  liiiatiouis  et  diificuitatis 
iibice,  lacias  integre  ac  iiberaiiter  assignari ;  ita 
4Uod,  id  gratum  liabcnles,  inagnificentiaiu  tuani 
Mossimus  inde  inerito  coiumeiulare.  Dat.  Lateraui 
XV  kal.  Apriiis  anno  vii  ».  Scribit  Westinonaste- 
riensis',  hoc  anno  ab  Eduardo  oinniuiii  ordinum 
conventuin  Lincolniaj  habituin,  atque  ex  eo  15oni- 
lacio,  qui  Scoliam  Sedis  ApostoiiciE  non  Angiioe 
slipendiariam  cnntendebat,  resiiondisse  ;  regisque 
i:t  procerum  de  ea  re  litteras  adducit,  de  quibus 
nos  anno  mccic  occasione  lilterarum  Bonilacii 
egiiiius. 

23.  Nonnulla  privilegia  regi  Anglice  concessa 

a  Bonifacio.  —  Addenda  hic  sunt  nonnuila  Apo- 

stolica  beneficia  Eduardo  seiiiori  ac  juniori,  tuiu 

Margaritae  regiiuc  concessa.  Periuisil  in  i)riuiis\ 

Qagitante  ita  rege,  ut  regii  famuii  apud  ipsius 

capelianuiu  sua  criinina  confessione  sacra  expia- 

rent  :   a  Tuis,  inquit,    suppiicationibus   inciinali 

aiictoritale  tibi  prajsentiuiu  indulgemus,  ut  taiu 

cierici  quain  laici  tui  servientes  etfamiliares,  pra;- 

sentes  et  posteri,  tuis  obsequiis  fainilianter   in- 

sisteutes,  ()uando  uon  possent  habere  copiaiii  pro- 

prii  sacerdolis,  quoties  oj)porlunuiu  fuerit,  possint 

cappeiiano  tuo   eoruiu    conDteri    peccata   :   qui, 

audita  confessione   ipsorum  ,   eis  pro  commissis 

poenitentiani     saiutarem     impendat,    nisi     taiia 

fuerint,  i)ropler()ua!  fuerit  ad  Sedem  Aposlolicani 

specialiter  recurrenduiu.Dat.  Laterani  V  k.\\.  Mar- 

tii  anno  vii».  Tum  ipsi  ac  fiiio  concessit.  ul  qucin 

optarenl  sacerdotem  audiendis  suis  confessionibus 

admoverent'  :   o  Indulgemus,   ut   iibere   possis, 

quoties  opportunum  fuerit,  discretiiiii  tibi  eiigere 

confessorem,  cl  ei  tua  confiteri  peccata.  Daluiu  ut 

supra  ».  Regina)  vero  Margarita;,  ut  iii  locis  inter- 

diclo  suppositis,  divinis  a  suo  cappciiano  peragen- 

dis  interesset%  inodo  inflicli   interdicli  rea  non 

esset  :  aiiaque  hujnscemodi  excitaiida^  et  aienda) 

pietalis  causa  tribuit'.  Conformia  suiit  suj^eriori- 

bus  qua;  de  sacerdote  a  sacris  '  confessionibus  eli- 

gendo  ,   atque    altare    porlatiii*   Ugoiii   Biescnsi 

.  coinili  ct  Catharincc  Constantiiiopolitaiue  impera- 


trici '  ciii  etiam,  iil  ante(|uair.  dies  allucesceret, 
divinis  interessel*,  permisit  :  «  Proviso  tamen, 
iiKjiiit,  (|U(i(i  paice  concessione  hujusmodi  utaris, 
(|ui,i  cuiii  iii  altaris  oflicio  iminolatur  nosler  Do- 
iiiinus  Dei  Filius  Jesus  Christus,  qui  candor  est 
lucis  ailernaj,  congruit  iiiiul  non  iii  noctis  (ieri 
tenebris,  sed  in  iuce.  Dat.  Anagnia)  VI  uon.  Octo- 
bris  anuo  vii  ». 

Ilis  adjiingendum  est,  Jacol)o  abbati  luona- 
sterii  S.  Paiiii  trii)uisse  ',  ut  in  ara  principe  sacra 
ceiebrare  posset.  Ex  quibus  constat,  antiquitus 
vetilum  fiiisse,  iie  quis  in  patriarchaiium  Urbis 
Ecciesiarum  ailaribiis  pnecipuis  injussu  summi 
PonliOcis  inissarum  soiemnia  peragcret ,  quod 
eliam  hactenus  servalur:  «  In  nostra,  inquit,  con- 
stitutus  pra;scntia  nohis  humiliter  suiJpiicasti,  ut 
cuin  tu  zclo  dcvotionis  acccnsus  in  majori  altari 
mouaslerii  tui  desideres  missarum  solemnia  ceie- 
brare ;  nec  id  iiceat  libi  absque  Sedis  Apostolicae 
licentia  speciaii,  providere  tibi  su|»er  hoc  de  spe- 
ciaii  gratia  diguaremur.  Nos  ilaque  attendenles, 
quod  ad  id  ex  puritate  devotionis  induceris  ;  et 
propterea  voienles  su|ier  hoc  favorabiiiter  tuis 
votis  annuere,tuis  suppiicatiouibus  inciinati,  cele- 
brandi  hujus  modi  missarum  solemnia  in  altari 
prcedicto  licentiam  auctorilate  fibi  praesentium 
iinperlimur.  Dat.  Laterani  II  kai.  Decemb.  anno 
seplimo  ». 

24.  Patriarchalium  Orientalinm  electionibus 
consulit  Bonifacius.  —  Hoc  auiio  proliibuit  Boni- 
facius ',  ex  sacri  senafus  consiiio,  ne  in  patriar- 
chaiibus  sediiius  Constanlinopoiitana  ,  Alexan- 
drina,  Antiochena  atque  Hierosoiymilana,  quan- 
diu  sub  schisniaticorum  aut  infideiium  jugo  SBe 
Ecciesiae  lugerent,  ipsarum  canonici  inconsulta 
Sede  Apostoiica  patriarcham  eiigerent;  ac  si  quid 
contrarium  pertentarent,  iliud  auctoritate  Aposto- 
lica  convuisit  :  cum  inaxime  intersit  tam  augustis 
dignitatibus  viros  pra;fici,  qui  pares  virtutes  gc- 
rendo  inuneri  alleraiit :  «  Sancta  HomanaEcciesia, 
qu;e  disiionente  Domino  super  alias  ordinaria;  pn- 
testatis  obtinet  piincipatuiu  a  Deo,  utpole  iiiater 
uiiiversorum  Cbristi  fidelium  clinagislra,  quatuor 
patriarcbales  sedes  instituit :  intcr  quas  post  ipsam 
Roinanam  Ecclesiani  Constantinopoiitanain  pri- 
nium  ,  Alexandrinaiu  secundum  ,  Antiochenam 
lerlium,  et  Jerosolyiiiitanaiii  quartuni  locum  vo- 
luit  oblinere  ;  ipsasque  mullis  praerogativis,  et 
honoribns  ac  |)rivilegiis  decoravit.  De  quaruiu 
provisionibus,  cuiii  eas  vacare  conlingit,  lanto  est 
accuratius  cogilandum,  et  attenlius  providendum, 
quanto  majori  eininent  altitudine  dignitatis,  el 
periculosius  crrarctur  in  provisionibus  earum- 
dem  ».  Et  infra  :  «  Ideoque  de  eoruindem  fralrum 
consiiio,  Apostoiica;  plenitudinc  poleslatis  statui- 
mus,  ut  quaudiu   tivilales  ipso;  scliijmalicoruni 


1  Ep.  viil.  —  5  West.  Flor.  Hisl.  —  3  Lib.  vii.  Ep.  lxxi.  et 
reg.  post  camd.  Ep.  —  *  Ep.  lxxh.  —  6  Ep.  lxxiii.  —  «  lip. 

LSXIV,  LXXV,  LXXVI.  —  '  Ep.  Xlll.  —  »  Ep.  XIV. 

Ann.  —  ToMcs  XXIII.  —  Rayn.  IV. 


'    Ep.  CLXXSIII.    —    2    Ep.  CCLXXXll.    —   '    Ep.  CCXCVIII.    — 
*  Lib.  Yii.  Ep.  cur.  cxxii.   Eit.  cliaiii  in  Exlravag.  S.  11.  li.  cJc 

elect. 

37 


290 


BONIFACII  VIII   ANNUS   7.    —  CHRISTI    1301. 


aut  infidelium  subsunt,  aut  suberunt  dilioni,  aut 
dctiiiebuntur  jicr  eos  jcauonici  diclarum  palriar- 
clialiuui  sediuui,  cuiu  eas,  \'el  i|isaruni  aliquaui, 
seu  aliquas  vacare  contigerit,  ad  eleclionem,  po- 
stulatioiiem,  seu  ijuamvis  provisionem  de  i>ra;fi- 
cieudo  sibi  palriarclia  \el  paslore  iiullo  modo 
procedanl  absque  Aj^ostolicffi  Sedis  petita  licentia, 
el  obteuta  per  ijisius  Sedis  lilteras  appareiite  : 
quin  (totius  vacatio  earumdem  Ecclesiaruiu,  quaiu 
prius  conimode  iieri  potcrit,  ad  ipsius  Sedis  no- 
titiam  deducatur,  etc.  Dat.  Lat.  X  kal.  Januarii 
anno\'ii».  Huic  decreto  occasionem  dedit,  sub- 
lato  e  vivis  Pelio  patriarcha  Conslantinopolitano 
Latiuo,  absentibus  cffiteris  cauonicis,  umim  qui 
reliquus  erat,  electiouem  patriarchae  celebrasse, 
quanivis  eleclus  postea  jus  suum ,  si  quod  obti- 
nuisset,  Ponlificis  arbitrio  permisissel. 

25.  fJosretici  suppliciis  affecti.  —  Incorrupta; 
fidei  tuendBD  zelo  eodem  anno  severitas  in  ha;rc- 
ticos  exercita  est,  non  in  vivos  modo,  sed  in  se- 
pullorum  eliam  cadavera.  Tradit  Bernardus  '  hoc 
aniio  Armanni,  alias  Hermanui,  cujusdam  hajre- 
tici  corpus,  quod  sanclorum  honoribus  aunis  tri- 
ginta  supra  unum  Ferraria;  ab  iinperila  plebecula 
cultuin  fuerat,  sacr*  fidei  censorum  jussu  exbu- 
matum,  ac  publice  combusluni  fuisse  ;  ejusque 
aram,  quae  maguifice  adornata  erat,  eversam  et 
disjectani  fuisse,  qua  de  re  meminit  etiam  Jorda- 
nus  his  verbis  - :  «  MCCCl.  Ferrariaj  corpus  cujus- 
dam  Armanni ,  quod  venerationi  a  quibusdani 
babebatur,  mandato  inquisiloruni  exhumatum  et 
combustuin  est  ».  Eodem  anuo  emersisse  collocat 
Annalium  Dominicanorum  Colmariensium  scri- 
ptor  ^  hairesim  foedissimam  a  muliercula  coiili- 
claiii,  qutc  Spirituin  sauctuiii  in  retieni|itionein 
mulierum  muliebri  corpore  se  induisse  pricdica- 
bat :  a  Praecedenli  anuo,  inquit,  venit  de  Anglia 
virgo  decora  valde,  parilerque  facuiula,  dicens 
Spiritum  sanclum  incarnaluin  in  redemptionem 
mulierum  ;  et  baptizavit  mulieres  in  nomine  Pa- 
tris,  Filii  ac  sui.  Quae  morlua  ducta  luit  iu  Medio- 
laiium,  ibi  etcremata  :  cujuscineres  fraler  Joaiines 
de  Wissemburc  Ordinis  tralruin  Proedicalorum  se 
vidisse  pluribus  referebatB. 

26.  Philippns  Gallicc  rex  episcopis  et  Eccle- 
siasticm  libertati  infenstis  a  Bonifacio  redargui- 
tur:  unde  discordiarum  inter  utrumque  origo.  — 
Aucla  sunt  hoc  anno  gravissinKe  inter  Poiilificem 
etFrancorum  regem  discordise  semina  :  cuin  Iiacte- 
nus  Bonifacius  Gallicum  genus  maximis  affecisset 
beneficiis,  et  AdoI|)hum  Romanorum  regem,  ne 
Eduardo  Anglorum  regi  et  Guidoni  Flaudria;  co- 
miti  conjunctus  Gallias  occuparet,  opportune  re- 
pressisset*  :  vires  opesque  ad  subjiciendam  Gallis 
SiciliiC  insulam  conlulisset  %  Carolum  Philippi 
regis  fratrem  imperii  vicarium  '  in  Elruria,  ac 

>  Bern.  iii  Clir.  Rom.  Pout.  —  ■•'  Joid  Ms,  Val.  sign.  nura  19G0. 
—  3  Aunal.  Donniiitauor.  Colui.  Iioc  an.  —  '  An.  1290.  uuni.  18 
19,  20,  27.  —  5  A(i.  1295.  uum.7  el  seq.  an.  1297.  nuui.  1  et  seq'. 
au.  ad  23.  an.  1298.  num.  1  et  seq.  an.  13U1.  n.  15.  —  6  gp.  l^x. 


dilione  Ecclesiastica   pra;tectum  '  creasset  ;  eve- 
liereciiie  illuni  ex  noiinullorum  seutentia  ad  Oc- 
cidenlale   im|)eriuin  ^,  el  cerle  ad   Orientale  ', 
eripiendum   Graecis  promovere  anniteretur  ,   ut 
Gallorum  armis  fullus  Syriam  Cliristi  cultui  re- 
slitueret ,   quod   ob  Cassani   regis  l*ersidis  erga 
Chiistianos  studia  facillimum  videbalur  ;  Pbili|)- 
pumqueadgloriosissimamurgerelexpediliouem' ; 
rei^eiite,  malorum  inceutore  diabolo ,  nou  sine 
gravi    Philipjii    regis  et  adminislroruui    culpa, 
alrox  exarsil  dissidium  ex  his  iniliis.  Invadebat 
Philippus,  polilicorum  subornalus  coiisiliis,  Ec- 
clesiarum  jura"'  non  modo  in  Uhemensi',  Caruu- 
tensi ',  Laudunensi  %  Pictavensi  ^  sed  maxiuie  in 
Lugdunen.'°,Narbonensi",Aiipamiensi'-,quarum 
triuin  postremarum  piffisules  ad  Philippi  tempora 
earum   urbium  dominatu    poliebaiilur.  Contigil 
vero  Bernardus  Apjiamiensis  episcopus,  qui  in- 
gentem  lileni  de  Appamiaruni  im|)erio  cum  rege 
et  Hogerio  Fuxi  coinite  exercuerat  ",  in  crimen 
vocatus'*  sil,  inter  alia  jaclasse  Appr.mias  Gallicae 
coronoc  non  obnoxias  esse  ;  ac  pluribus  dicleriis 
famain  regiani   proscidisse  :  forina  quidem  Phi- 
lippuni  caeteris  antecellere,  sed  viitulibus  vacuum 
esse.   Quibus  lacessilus  rex,  violata  Ecclesiaslici 
Ordinis  iinmunilale,  immisso  satellilio  episcoiiuin 
houeste^ad  se  deduci  jussit  '^ :  deinde  archiepiscopo 
Narbonensi  cuslodieiidum   tradidit,   veluti  laesie 
majeslatis  reum  ;  atque  haec  accusalionis  capita 
in  Appamiensein  episcop.  ad  Bonifacium  trans- 
misil'*: 

27.  «  Tenor  praidictoruin  articulorum  talis 
est.  In  primis  asseritur  quod  idem  episcopus  Ap- 
pamiarum,  iu  injuriam  et  blasphemiam  dicti  re- 
gis  proruplus,  dixit  non  soluin  seinel,  secundo, 
sed  pluries  diversis  locis  et  temporibns  corain 
mullis  pursonis  Ecclesiasticis  et  sa;cularibus,  no- 
bilibus  et  iguobilibus,  quod  S.  Ludovicus  avus 
dicli  regis  olini,  dum  viveret,  dixerat  eidem  epi- 
scopo  tunc  abbaU  Appainiarum  ,  quod  tempo- 
libns  ipsius  Philippi  regis  debebat  Franciae  re- 
gnum  destrui,  ac  idem  rex  et  sui  debebant  per- 
dere  reguum  ipsuin  ;  et  quod  dictum  regiium 
debebat  ad  alios  devenire,  nuUatenus  ad  ijisum 
Philippum  regem  et  suos  ulterius  reversuruiii. 
Item  quod  idem  episcopus  inultoties  dixit,  quod 
idem  Philippus  rex  nihil  omnino  valebat.  lleni 
quod  ipse  rex  non  erat  de  genere  clara;  memoria; 
Caroli  Magni  regis  Francorum.  Item  quod  nec  de 
recto  genere  regni  Franciae.  Item  quod  nechomo, 
nec  bestia,  sed  imago.  Item  quod  nihil  omnino 
sciebat,  nisi  respicere  homiues.  Item  quod  non 


»  Ep.  LXix  et  Lxxi.  —  '  Jo.  Vill.  1.  viil.  c.  62.  S.  Ant.  ill. 
p.  tit.  XX.  c.  8.  §  10.  —  '  Jord.  ubi  sup.  —  *  Bonif.  1.  vii.  Ep. 
cur.  ci.  —  "  Ibid.  Ep.  cr.cxxviii.  Joid.  Ms.  Vat.  sign.  num.  1960, 
Jo.  Vill.  S.  Ant.  ubi  sup.  —  «  Au.  1299.  num.  23,  24.  —  '  An.  1290. 
num.  29.  —  ^  Lib.  iv.  Ep.  cCLix.  —  »  Ep.  cdLxxi.—  "  Lib.  ill. 
Ep.  Lxvii.  el  1.  IV.  Ep.  cccxxv,  cccxxvii.  et  an.  1290.  num.  29. 
—  "  An.  1300.  uum.  37.  et  Uen.  XI.  Ep.  com.  DCXiil.  —  "  An. 
1295.  num.  52.  —  "  Ibid.  et  an.  1299.  num.  25.  —  '*  Lib.  Vii. 
Ep.  cccxxvui.  Jord.  ubi  sup.  —  '^  Ep.  cur.  cix.  —  ««Ep.  cccsxvm. 


BONIFACIl   VIII   ANNUS   7. 


CHRISTI    1301. 


291 


erat  di^^niis  tenere  regnum  Franciir,  quiaregnum 
ipsum  regere  nesciebal.  Itcm  quod  tola  curia 
Francia;,  intus  et  extra,  liuc  ct  illiic  erat  falsa, 
corrupla  et  inQdelis,  neminem  excipiendo;  et 
quod  idem  rex  erat  eodem  modo.  Item  quod 
omnes  Gallici  iiiimicabantur  lingua;  Tolosante  ,  et 
quod  nunqnam  ftccrimt  Tolosanis  bomun ,  sed 
semper  malum,  et  quod  auferebant  cis  (luidquid 
habebant ;  etqnod  rcx  taciebat  eodem  modo,  etc.  » 
Objecta  sunt  alia  convicia  eiilum  episcojio  jacta  in 
regem  :  tiim  coitiones  cum  Fuxensi  comite  agi- 
tasseadTolosanam  provinci;im  in  rebellionem  con- 
jiciendam,  siibjiciendaiiiqiie  Fuxensi,  ac  focdera 
inter  Aragonum  regem  et  Fiixi  coinitem  jungere 
meditatuni  ;  deque  regiisadministris,  ne  Appamiis 
jus  exercerent,  extnrbandis  euisse,  etConvenarum 
comitem  trahere  in  conjurationem  ,  et  Arme- 
niacum  cum  Fuxensi  conciliare  annisum,  haccque 
ei  significasse  :  «  Significavit  ctiam  sibi,  quod 
tempore  dicti  regis  Franciae,  qui  nunc  est,  re- 
gnum  FrancijB  finiretur;  et  quod  idem  episcopus 
hoc  audiverat  recitari  pluries  a  S.  Liidovico  ». 

Censuit  Bonifacius  hajc  a  calumniatoribus  ad 
legendum  scelus  conficta  in  episcopiim  :  et  qui- 
dem  foediores  longe  calumnias  Christi  vicario,  ac 
si  mortaliuni  perditissimus  esset,  a  Philip|ii  con- 
siliariis  aspersas  visuri  sninus.  Cfcterum  ut  erat 
a>quitatis  acer  vindex  Pontifex,  superioris  accusa- 
tionis  capita  ad  N.irbonensem  archiepiscoiium ' 
transmisit  %  ut  in  Appamiensem  antistitem  de  iis 
judiciariam  actionem  inslitneret.  Tum  asserendfe 
imniunitalis  Ecclesiasticae  cupidus  Philippo  de- 
nuntiavit',  ipsum  censuras  contraxisse,  ni  alias 
graviores  facti  rationes  afferret ;  praecepitque,  ut 
praesulem  Appamiensem  dimilti  ex  Narbonensis 
archiepiscopi  custodia  ,  atque  ad  Sedem  Aposto- 
licam  accedere  permitteret  :  restitueret  Ecclesiae 
Appamiensi  occupata  bona,  nec  in  posterum  sa- 
cras  opes  diriperet. 

28.  «  Regi  Franciae  illustri. 

« Secundum  divina ,  canonica  et  humana 
jura  Ecclesiarum  |iraelati  et  personae  Ecclesiasticae 
tam  regulares  quam  steculares ,  in  quibus  laicis 
nulla  est  attributa  potestas,  multa  debent  libertate 
et  immunitate  gaudere:  et  hoc  laudabiliiim  prae- 
decessorum  tuorum  tempore  servabatur.  Et  ideo 
plus  dolemus,  si  tuo  tempore,  cujus  regmim 
Deus  tantum  dilatavit  et  anxit,  tanto  devotior  Deo 
non  redderis,  imitando  laudabiles  praedecessorum 
ipsorum  actus,  qnanto  a  Deo  ampliora  nosceris 
recepisse.  Sane  ad  nostrum  pervenit  aiiditum, 
quod  tu  venerabilem  fratrem  nostrum  Appamia- 

>  Ep.  cur.  cix.  —  5  Eod.  1.  vii.  Ep.  cccsxviii.   —  '  Ep.  cur. 
cix.  Jord.  ubi  sup.  et  alii. 


rum  episcopum  personaliter  ad  praesentiam  tuam 
deduci  fecisti  sub  tuorum  cauta  custodia,  utinam 
non  invilum,  qiiem  siibcolore  securitatis  personae 
ipsius,  cnstoiliendum  diceris  commisissc  venera- 
bili  fratri  noslro  Narbonensi  archiepiscopo  metro- 
politano  ipsiiis. 

«  Magnitiidinem  igitur  tnam  rogamus  et  hor- 
tamiir  altente,  per  Apostolica  tibi  scripta  man- 
ilanles,  qiiatenus  eumdem  eiiiscopum,  ciijus  vo- 
luiiins  babere  pracsentiam  ,  abire  libere  et  ad 
nostram  praesentiam  securum  venire  permittas, 
omniaqiie  bona  mobilia  et  se  moventia,  ac  immo- 
bilin,  quffi  per  te  vel  tnos  occupata,  saisita,  vel 
detentasunt,  adeum  velcommissam  sibi  Ecclesiam 
pertinentia,  sibi  reslitui  facias ;  et  de  iis,  quae 
forsitan  non  extarenl,  debitam  satisfactionem  im- 
pendi,  nec  in  anlea  ad  similia  per  te  vel  tuos 
occupatrices  manus  extcndas,  habiturus  te  taliter 
in  prsmissis,  quod  majestatem  non  offendas  divi- 
nam  nec  Sedis  Apostolicaedignitatem,  nec  oporteat 
nos  alind  remedium  adhibere  ;sciturus,  quodnisi 
ad  excnsationem  tuam  aliquid  rationabile  coram 
nobis  propositum  fuerit  vel  ostensum,  et  praemissis 
veritas  suffragetur,  qnin  incurreris  sententiam  ca- 
nonis  propter  injectionem  temerariarum  mannum 
in  dictum  episco[)um,  non  videmus.  Nos  enim 
dicto  archiepiscopo  damus  per  alias  nostras  litte- 
ras  '  in  mandatis,  ut  eumdem  episcopum  liberet, 
et  ad  nos  venire  permitlat,  non  obstante  custodia, 
quam  a  te  de  eo  dicitur  recepisse.  Dat.  Laterani 
non.  Decembris  anno  vu  ». 

29.  Consulturus  pnxiterea  Ecclesiastici  ordinis 
dignilati  Cbristi  vicarius,  cum  Philippus  ^  rex 
episcopatuum  vacantium  vectigalia  regio  fisco 
inferret,  ac  jura  Ecclesiastica  sibi  arrogaret,  de- 
cre\it,  ut  his  malis  obviam  iref,  synodum  cogero. 
De  quibus  hfec  S.  Antoninus,  loquens  de  Philippo 
rege  ^  :  «  Episcopatus  vacanles  ciim  essent,  bona 
episcoporum  diri|)iehat  ,  et  inveslituras  eorum 
facere  volebat.  Quamobrem  Bonifacius,  utmagna- 
nimus  et  audax,  neniinem  tiniens,  coepit  contra 
eum  agere  lanquani  inimicum  Ecclesia?,  et  ad 
efficacius  procedendum  vocavit  per  litteras  Aposto- 
licas  et  nnntios  speciales  omnes  episcopos  et  prae- 
latos  Franciffi  ad  Urbem  ad  celebrandum  Conci- 
lium».  Concept;t  sunt  subjeclis  verbiseae  litterae*, 
e  quibus  constat,  Bonifacium  non  modo  cleri,  sed 
populi  eliam  Gallici,  cum  plus  aequo  a  Philippo 
gravaretnr,  libertali  consulere  voluisse,  aliaque 
mala  ingentia  abolere  (1) : 

«  Bonifacius  etc.  venerahilibus  fratribus  uni- 


'  Ep.  cur.  cx.  —  »  S.  Ant.  III.  p.  lil.  xx.  c.  8.  §  20.  Jo.  Vill. 
1.  VIII.  c.  62.  Paul.  iEniil.  iii  Phil.  Pulcc.  el  alii.  —  s  Anton.  ibid. 
—  '•  Lib.  vu.  Ep.  cur.  ciil. 


(1)  Totam  rei  gestae  in  captione  Bernardi  Apamiensis  episcopi  historiam  eitliibet  exarala  co  tempore  narratio,  quam  e  Ms.  Codice 
Martene  Anecdot.  tom.  i,  col.  1319  vulgavit.  Lsesa;  miijestatis  reus  coraiii  Philippo  dictns  Apamicnsis,  ad  causam  suam  dicendam  a  re"e 
intra  inensem  accilur.  Prorogatur  dein  spatinm  iUud  usque  intra  Oclavam  festi  S.  Michaelis,  Septcmbri  mense  celebrandi,  cum  interim 
milites  jussu  regis  missi  sunt,  qui  episcopnni  et  cuslodirenl  caute,  et  dedncerent  soUicite.  Ille  laicam  cuslodiam  detrectabat,  ut  a  metropo- 
litano  suo  Narbonensi  detineretur,  postulaus ;  quod  a  lege  taudeni   idem  Narbonensis  archiepiscopus  impetravit.  Hujus   rei  gratia,  tum 


292 


BONIFACII   VIII   ANNUS  7.    —   CHRISTI    I30I, 


versis  arcbiepiscopis  ct  episcopis,  ac  dileclis  filiis, 
electisetcapitiilisEcdesiarum  catlietlralium  regui 
Franciie,  ac  doctoribus  in  tbeologia  et  magistiis 
iu  jure  canonico  et  civili  de  regno  natis  eodem. 

«  Ante  ])roniotionem  nostram  ad  suinmi  Apo- 
stolatus  ofticiuin,  dum  adbuc  nos  minor  status 
haberel,  et  post  usque  in  prasentiarum,  niulta 
sunt  nostro  Apostolatui  reserata  fide  digna  asser- 
tione  mullorum,  quorum  nonnulla  etiam  ad  con- 
tingentia  regna  et  populos  in  mali  exempli 
perniciem  sunt  ditfusa,  et  ea  multos  cx  vobis 
credimus  non  latere  ;  super  excessibus,  culpis, 
insolentiis,  injuriis  atque  damnis,  qnae  pr^latis, 
Ecclesiis  et  personis  Ecclesiasticis.  regularibus  et 
scpcularibus.  in  rcgno  Francia^  constitutis  et  nlibi 
per  cbarissinium  in  Cbristo  filium  nostrum  Phi- 
lippum  regem  Franciffi  illustrem  et  ofticiales  suos 
seu  balivos  multipliciler  inferuntur  ;  ut  etiam 
paribus,  comitibus  aliisque  nobiiibus,  universita- 
tibus  et  populo  dicti  regni,  prout  bKC  et  alia  in 
aliis  nostris  litteris,  quas  eidem  regi  dirigimus, 
seriosiuscoiitinetur.  Unde  super  hoccum  fratribus 
nostris  deliberalione  habita  pleniori,  de  ipsorum 
fratrum  consilio  ad  nostram  pra?sentiam  vos  pro- 
vidimusevocandos. 

a  Quocirca  universitatem  veslram  nionenius, 
rogamus  et  liorlamur  attente,  per  Apostolica 
scripta  vobis  in  virtute  obedicntia>  districtius  in- 
jungentes,  quatenus  in  l<^al.  Novembris  proximo 
futuris,  quas  vobis  [^ro  peremptorio  termino  assi- 
gnanuis,  iiistrucli  et  informati  super  pra^niissis  et 
aliis,  suiier  ijuibus  instructionem  el  informatio- 
nem  vestiam  viderilis  opportunam,  vos  fratres 
arcbicpiscopi  et  e[iiscopi,  necnon  electi,  doctores 
et  magistri,  personaliter  ;  vos  vero  capitula  jier 
procuratores  idoneos  cum  sufficienti  mandato,  et 
informatos  plenius,  nostro  vosconspectui  pra?sente- 
tis,  ut  super  pricmissiset  ea  contingentilius  veslra 
possimus  babere  consilia,  qui  apud  eumdem  regem 
suspicione  caretis,  et  sibi  et  regno  accepti  estis  et 
grati,  et  diligitis  ipsum  regem  ;  necnon  tractare, 
dirigerc,  et  statuere,  procedere,  facere  ut  ordinare 
qua;  ad  honorein  Dei  et  Apostolicre  Sedis,  augmen- 
lum  Catbolica;  fidei,  conservationeiii  Ecclesiasticse 
libertatis,  ac  lefornKitionein  regis  et  regni,  correc- 
tionem  pra'teritorum  excessuuiii,  et  bonum  re- 
gimen  regni  ejusdem  viderimus  expedire. 

a  Nos  enim  ipsi  regi  per  alias  nostras  signifi- 
camus  lilleras,  ut  si  rem  suani  agi  putaveiit  in 
prffimissis,  suaque  credideiit  interesse,  per  se  vel 


per  fideles  viros  et  providos,  sum  conscios  volun- 
tatis,  ac  diligenter  iiistructos,  ciim  sufficienli  man- 
dato  coram  nobis  possit,  si  velit,  eodem  termino 
comparere.  Alioquiu  suam,  vel  illorum,  aiitetiam 
vestram  absentiain  divina  replenle  prasentia,  in 
prseniissis  et  ea  coiitingentibu?  ac  aliis ,  prout 
fucrit  nobis  ministratuin  a  Dmnino,  et  expedire 
viderimus,  procedemus.  Vos  autein  mandatis  no- 
stris  in  bac  parte  taliter  obedire  curetis,  quod  non 
possitis  de  contemptu  vel  negligentia,  seu  inobe- 
dientia  reprebendi  ;  sed  magis  de  diligentia:',  obe- 
dientice  ac  devotionis  promptitudine  commendari. 
Dat.  Later.  non.  Decembris  anno  vii  ». 

Imposita  sunt  etiam  Cisterciensi,  Ciuniacensi, 
Pra^monstratensi,  S.  Dionysii,  ac  Montis-Majoris 
abbatibus  imperia',  ne  indictis  prajsulum,  tbeolo- 
gorum,  et  jurisperitorum  conventibus  deessent. 
Tum  bis,  atque  '  arcbiepiscopis  et  episcopis  de 
admittendis  ex  a^qiiilate  excusationibus  eorum, 
qui  ad  Romanam  curiam  seconferre  non  possent, 
baec  scripsit :  «  Illostamen  doctores  seu  magistros 
in  jure  canonico  et  civili  ab  bujusmodi  personali 
comparitione  volumus  excusatos  baberi,  qui  co- 
ram  suis  ordinariis  se  duxerint  excusandos  legi- 
time,  et  su|ier  boc  fidem  fecerint  coram  eis. 
Impedimenta  vero  legitima,  si  qua,  quod  absit, 
vobis  archiepiscopis  et  episcopis,  electis,  et  abba- 
tibiis,  vel  vestrum  alicui  vel  ali(]uibus  evenirent, 
probari  legitiuie  voluinus  coram  nobis  ab  illo  vel 
illis,  quod  ad  hoc  duxerimus  deputandos  ».  Ne 
vero  interim  res  litteraria  aliquid  detrimenti  pa- 
teretur,  datis  liisce  abbati  S.  Genoveffe  et  decano 
ac  cancellario  Parisiensis  academiae  imperiis  con- 
sultum  est  ;  «  Discretioni  vestra;  committimus, 
quatenus  vos  duo,  vel  imus  vestrum,  pr;rsertiin 
tu,  cancellarie,  providere  possitis  de  tot  et  talibus 
doctoribus  et  magistris,  ut  Parisiis  remaneaut  ad 
actu  regendum  ibidem,  de  quotet  de  quibus  vide- 
rilis  providendum  ;  ita  quod  tam  utile  studium  et 
famosum  doctores  sufficientes  babeat  in  tbeologia 
et  canonico  jure  prtedictis.  Per  ba^c  autem  lu, 
cancellarie,  statuto  tcmpore  venire  (lersonalilerad 
nostram  pr»sentiam  non  omittas  ». 

30.  Cum  praeterea  Philijipus  rex,  praerogativa- 
rum  ipsi  ac  praedecessoribus,  ab  Sede  Aposlolica 
concessarum  S]iecie,  jus  Ecclesiasticuiu  ipsorum 
politicorum  consilio  obtereret,  Pontifex  eas  omnes 
sibi  exponi,  atque  ad   id  tempus  carere  \iribus 

'  Ep.  our.  civ.  ct  post  eamd.  Ep.—  -  Ep,  cur.  cv. 


ctiam  ut  ralio  custodieiuli  episcopi  a:qua  assis;naretur,  .Narboiiensis  Con>iIinm  episcoporum  liabuit  Sylvanecli,  ubi  tuiic  re.\  agebii'.  Archi- 
episcopi  interfuerunt  duo  Narbonensis  et  Au.\ilamis  cum  episcopis  septem.  Lcges  in  eo  assignatffi  suut,  qu.c  cum  episcopo  Eccli-siasticae 
cuslodiiD  tradito  servarenlur;  audilae  etiam  accusaliones,  quibus  episcopus  onerabatur.  Sed  hac  in  re  nihil  decretum,  quod  episcopi  causa 
Romano  Pontilici  reservauda  juJicaretur.  Acla  suat  ha;c  post  festum  S.  Lucm  anni  praesenlis.  Concilium  istud  nemo  huc  usqiie  in  Conei- 
liorum  serie  collocavit ;  ncc  sane  Concilium  in  eadem  narratione  appellatur ;  res  tamen  ipsa  banc  sibi  appellalionem  vindicat,  cum 
cpiscoporum  fuerit  eonvenlus  et  causa  plane  Ecdesiaslica  ab  Ecclesiaslicis  et  episcopistraciala. 

Coucilium  aliud,  collectoribus  huc  usque  incognitura,  dedit  hoc  anno  Rhemensis  provincia.  Ejus  statuta  ex  vetusto  Ms.  Codice 
vulgarunt  l'P.  Martene  et  Durand  in  collect.  lom.  vii,  col.  1324.  Inscriptio  cauonitus  ita  prajfixa  e-\bibet  «  Slalutum  Rberaensis  provlncia; 
auuo  Domini  MCCCI,  secunda  die  Mercurii  (sic)  post  Clementem  a.  Dies  Mercurii  post  festura  S.  Clementis  incidit  anno  illo  in  diem  xxix 
Novembris ;  sed  mcnduni  hic  forte  irrepsit ;  quid  sit  enim  illud  secunda  plaue  ignoramus.  Canones  sunt  vii,  ac  fere  omnes  cavent,  ne 
quid  iu  Eccleiiasticum  jus  a  laicisjudicibus  injuriic  inferatur.  Ma.nsi. 


BONIFACir   VIII   ANNTJS   7.    —  CHRISTI    1301. 


293 


jussit :  ac  Philippiim,  ne  id  gravate  acciperet,  his 
lilteris  nioiiuil' : 

n  Charissimo  in  Christo  filio  Phiiippo  regi 
Franci.T)  illustri. 

(iNiipor  ex  rational)ilihus  causis  mnti,  pra;- 
serlim  ad  relovanda  gravamina,  et  quasi  importa- 
bilia  onera  Ecclesiarum,  prailatorum,  et  Ecclesia- 
sticarum  pcrsonnriim,  rcgulaiium  et  sicculariuin 
regni  ttii,  litteras  infrascripli  tenoris  (icri  fecimus, 
et  BuUa  nostra  hulhui,  quarum  tenorem  ad  luam 
providimus  notitiam  pra^sentihus  dcdiicendum. 
Tcnor  aiitem  talis  est:  Bonifaciiis,  etc.  ad  pcrpo- 
tuam  rei  memoriam.  Salvator  mundi  etc.  iitin 
proxima  superiori  usqiie  in  fincm  (erasa  illa  est 
omnino  jiissii  Clementis  V  ''  ad  regis  Francornm 
gratiam).  Tii  igitur  siciit  filius  praedilcctus  in  iis, 
qua3  ralionabiliteret  pro  iitililate  [lublica  fcciniiis, 
non  turhcris  :  sed  ea  ajquanimiter  folcres  ;  |iru- 
denter  attendens,  (|iiia  ut  pra^miltitnr,  terminum 
assignamus,  quo  privilegia,  indulgenfia\  gralia;et 
concessiones  prasdicta;  nostro  conspectni  praisen- 
tontur,  et  ad  noslrnm  et  dicla;  Sedis  notitiam 
doducantur,  ul  consideratis  ipsis  et  visis  provideri 
possit ,  si  dicta  susponsio  fuerit  in  aliquo  vol 
aliquibus  moderanda.  Daium  Laterani  non.  De- 
cemliris  anno  vii  ». 

31.  Denique  Bonifacius  ,  cum  instaurare 
Christi  cnllum  in  Syria  pcrenpcret,  acGuiscardnm 
Cassani  Tartarorum  in  Perside  rogis  oratorem 
ad  jungenda  cum  ipso  in  Mahumctanos  arma 
Occidentis  excepisset  ;  quem  etiam  a  Cassano  ad 
Francorum  rogem  missum  reforunt  auctores  ^ 
tum  ad  Carolum  Sicilia;  regem  accessisse  ex  ve- 
tusto  regii  archivii  Regosto  scribit  Suinmuntins*; 
omni  studio  et  contentione  Franoorum  rogem 
ad  sacram  expeditionem  pro  religione  Palajstina; 
rostituenda  adducere  nisus  est  ;  qua  de  re  hcBC 
Paulus  ^milius  '  :  «  Oratores  ad  Francum  regem 
Bonifaciumque  Pontificem  maximum  misit,  (Gas- 
sanus  nimirnm),  cum  Latinis  procerihus  foediis 
facturus,  ut  communi  animo  consilioqiie  sacrum 
regnum  recuperaretur,  et  a  barbara;  religionis  vi 
tegerotnr, Bonifaciusrnrsusamplum  magnificum- 
que  sibi  existimahat,  so  Pontifico  roci|>i,  (iu;o  su- 
periorihusPontilicibusamissafuissent.lnFranciam 
lilteras  ad  Pulchrum  rogem  de  hello  sacro  redin- 
tegrando  dedit,  etc  ». 

Hujusmodi  vero  Apostolica;  Iitter;e  Piiiiippo 
regi,  qui  a  suis  assentatoribus  depravari,  non 
moneri  officii  consueverat,  ingratce  adeo  extitere, 
ut  iras  gravissimas  conceperit  in  Bonifacium  ;  ac 
[lostea  a  Clemente  V  ohtinuerit,  ut  ea;  ([uoqiie 
lilterBB  ex  Regeslo  Pontificio  majori  ex  parte,  in 
(|ua  nimirum  graviorihns  im[ieriis  ,  aut  jiistis 
niinis,  vol  asperiore  verho  porcoUehatur,  ex|ione- 
banturque  ejus  facinora,  eraderentur.  De  quibus 


'  Ep  cur.  c.  —  -  Ep.  ciir.  .xci.K.  —  '  Anlon.  iii.  p.  lil.  XX.  c.  S. 
§  7.  Paul.  .'Emil.  in  Phil.  Pulc.  et  alii.  —  *  Suinmont.  I.  iii.  — 
■■  Paul.  jEmil.  ubi  sup. 


rasuris  exfant  in  Regesto  publicoe  Tabula;  subje- 
ctis  coiicepla;  vorbis  :  «  Ego  Oddo  do  Sonnineto, 
[Uiblicus  Apostolica  auctorilate  nolaiins  ac  litte- 
rarum  Apostolicarum  registrator,  de  expresso 
niandato  revoiond.  patrum  domini  Berengarii 
episcdiii  Tuscnlani,acdoiiiini  Arnahli  tit.S.  Priscie 
presbyleri  cardiiialis  S.  R.  E.  vicecancellarii,  facto 
mihi  |>er  eos  cx  [lai  te  sanctis^inii  [latris  ot  domini 
nostri  domini  Clementis  di\ina  [irovidontia  |iap;eV, 
qiii  hoo  ois  |iliiries  niandavorat,  ut  dicebant,  feci ; 
soii  in  [inesoiilia  moa,  et  magistrorum  Andrea;  de 
Socia  et  Emanuolis  de  Parma  fieri  feci  rasuras 
vacnas,  qna;  snnt  in  quarto,  quinto  et  sexto  foliis 
[iroxime  pra;co(lonlihus,  ([uariim  primnm  imme- 
diate  pr;i'ceilil  (|ua;dani  liltora,  (]iia;  incipit  :  De 
statu  terranem,  etc.  et  seqnilur  alia,  (|ua;  inciiiit  : 
Nuper  ex  rationalibtis,  etc.  Secunda  vero  rasura 
facta  in  littcra,  (iii;c  incipit  :  Auscidla,  incipitim- 
mediatc  [lost  verba  :  Efficaciter  adimjdere,  et 
infia,  et  fiiiit  ante  verba  illa  :  Acl  le  igitur,  etc. 
Terlia  aulem  rasura  in  eadem  iittera  facta  inci|>it 
imniediato  post  verba  :  I\'ec  habens  aliquod  inho- 
yiestum;  et  infra,  el  finit  ibi  ante  verba  illa  :  Ad 
him  7ie  TerrcB-SanctcB  negotium,  etc.  Ihidem  in 
quarta  linoa  siihscquenti  facla  uiia  alia  rasura 
unius  tantnmmodo  dictionis.  Ullima  quoque  ra- 
sura  incipit  proxime  post  vcrba  illa  :  Sic  te  prce- 
pares  in  prcemissis,  et  infra;  ot  finit  ibi  ante  verba 
illa  :  Ut  in  prcesenti  divinam  (jratiam,  etc.  Idco- 
que  prjedictade  eodem  mandato  in  rei  gesta;  testi- 
moniiim  scripsi  sub  solilo  signo  meo  Vienna  in 
lios[ii(io  doniini  cardinalis  vicecanccllarii  siipra- 
dicti.  Et  Taccon  de  Secia,  puhlicus  imperiali  au- 
ctoritato  notarins,  ac  registrator  litterarum  Apo- 
stdlicarum  ,  supradicta  omnia  per  eunidem 
moduin,  ut  [inodictus  magister  Oddo,  de  eodem 
mandato  feci  sou  fiori  feci,  idooqiie  de  pra'diclo 
maiida{o  in  roi  gest;e  testimonium  iii  domo  pra;- 
dicti  domini  vicecancellarii  nie  snhscripsi  sub 
solito  signo  meo  ».  Extaiit  siniihs  alia;'  Tahiila; 
de  httoris  vigesima  (juar(aot(|uiiii|uagesima  tortia 
erasis.  Qua;  porro  ex  su[>erioribus  superfuere,  ad 
illustrandain  historicam  in  re  gravissima  vorila- 
tcm,  a  nohis  atrorentur,  unde  nuile  Philipimm 
rcgoin  iii  Christi  vicarium  insurrexisse  aperle 
patobit. 

9  Bonifacius,  etc.  charissimo  in  Ciiristo  filio 
PhiIip|)o  regi  Franciae  illiistri. 

«  Ansculta,  fili  charissime,  [irrccepta  patris, 
et  ad  doctrinam  magistri,  ([ui  gcrit  illius  vioes  in 
torris,  qui  solus  cst  magister  et  dominus,  aurom 
tiii  cordisinclina;  visccrosesancla;  matris  Ecclesia; 
admonitioneni  libenter  excipe,  el  ciira  efficacitor 
adini[)lere  {vorsiu[ue  uno  et  fere  dimidio  eraso 
Clementis  V  jiissu).  Ad  te  igiturserino  noster  diri- 
gitur,  tibi  [laternus  amor  exjirimitiir,  et  dulcia 
matris  iihora  oxponuntnr.  Cani[)um  sii|iiidcm  lui- 
liti;e  huiiian;e  morlalitatis  ingrossiis,  renatus  sacri 
fonte  haptismatis,  renuntians  diabolo  el  pompis 
ejus,  iion  quasi  hos|)es  et  advena,  sed  jain  dome- 


294 


BONIFACir  VIII   ANNUS  7. 


CHRISTI    1301. 


sticus  fidei  et  civis  sancloriini  eflectus,  ovile  Do- 
niinicum  intravisti,  colliKtaliirus  non  solum  con- 
tra  acrt'as  potestales,  mundique  rcclores  pra?sen- 
tium  tenebrarum.  Sicveri  Noeesarcam  ingrcssus, 
extra  quam  nemo  salvatur,  Cattiolicam  scilicet 
Ecclesiam,  unain  columi)aui  immacul.ilam,  unici 
(unicam)  in  (]ua  Cliristi  vicarius  Pelrique  succes- 
sor  primatum  noscilur  obtinere  :  qui  sibi  collalis 
clavibus  regui  ccelorum,  judex  a  Deo  vivorum  ct 
mortuorum  constitiilus  agnoscitur ;  ad  (luem  se- 
deiitem  in  judicii  solio.  dissi|iare  pertinet  suo 
inluitu  omne  malum.  IIujus  profectosponsa?,  quiB 
de  cceIo  desceiulit  a  Deo  parata  sicut  sponsa  or- 
nata  viro  suo,  Romanus  Ponlifex  cai)ut  existit  : 
nec  babet  plura  capita  monstruose,  cum  sit  sine 
macula,  siue  ruga,  nec  habeiis  aliquod  inbone- 
stum  (ac  duabus  paginis  cum  fere  dimidia  erasis 
subjicitur)  : 

32.  «  Ad  lifec,  ne  Terra^-Sancfoe  negotium, 
quod  nostris  et  tuis  et  aiiorum  fidem  debet  cha- 
rius  insidere  prsecordiis,  nos  putes  oblivioni  de- 
disse  memorare,  fili,  et  discito,quod  progenitores 
tui  Christianisfimi  i)riiicipes,  quoriim  debes  lau- 
danda  vestigia  solerti  studio,  et  claris  operibus 
imitari ;    exposuerunt  olim  personas  et  bona  in 

siibsidium  diclce  Terrae.  Sed  Saracenorum  ac » 

colligitur  ex  lillerarum  erasarum  vesligiis  vocem, 
qua;  dcsideratiir,  banc  fuisse,  prcesertim ;  qua 
nimirum  Pbili|)|)us  perstringebatur.  Non  caruisse 
sane  ipsum  gravis  inertite  culpa  in  ferendo  Ptole- 
maidis  et  reliquarum  urbium  Syria;  excidio,  vidi- 
mus,  cum  Nicolao  IV  rogatus,  ut  periclitautis 
Syrise  misereretur,  Ptolemaidisque  tutelam  susci- 
peret,  detractavit  frivola  de  causa,  tanlo()ue  regi 
inhonesla,  ne  sibi,  ut  aiebat,  illius  jactura  adscri- 
beretur,  si  barbarus  prffivaleret  :  sici|ue  res  Chri- 
stiaiia  perdita  luit.  Nec  minus  reiigioni  obfuisse 
insinuatum  est,  cum  levi  de  causa  bellum  cuiii 
Eduardo  rege,  sarcire  injurias  a  suis  illalas  pa- 
rato,  suscepit;  ob  qua;  jiiste  Bonifacius  ha^c  illi 
objecit  :  o  Tua  el  aliorum  reguin  cl  principum 
devotione  solita  tepescentc,  Tcrra  eadeni  tuis  uti- 
que  temporibus,  heu,  deperdita  noscitur  et  pro- 
strata.  Quis  itaque  canlicum  Domini  cantatin  ea? 
Qnis  assurgit  in  ejus  subsidiiim  et  recuperatioiiis 
opportuna;  juvameu  advcrsus  inipios  Saracenos, 
malignantes,  et  operantes  iniquitatein,  ac  debac- 
cbantes  in  illa  ?  Ad  ejus  quippe  succursuiu  arma 
bellica  perisse  videutur,  et  abjecti  siint  clypei 
forlium,  qui  contra  hostes  fidei  dimicare  sole- 
baut :  enses  et  gladii  evaginati  in  doniesticos  fidei, 
et  saeviuut  in  effusionem  sauguiiiis  Gbristiani  :  et 
nisi  a  populo  Dei  doiiieslica>  iiisolentiae  succidan- 
tur,  ct  paxfi  proveuiat  saIutaris,Teria  illa,  fcedata 
aclibus  nialignorum  ,  a  periculo  desolationis  et 
miseriai  per  ejusdem  populi  ministerium  uon  re- 
surget. 

«  Si  Iia;c  et  similia  iis  benevola  menle  revol- 
vas,  invenies  quod  obscurutum  est  aurum,  et  est 
color  optimus  iniii;utatus.  An  non  ignomiuia  et 


confusio  magna  tibi  et  aliis  rcgibus  et  principibus 
(Jiristiauis  adesse  dignoscitur,  quod  versa  est  ad 
alienos  ha^reditas  Jesu  Cliristi,  et  sepulclirum  ejus 
ad  extraneos  devolutum?  Qualem  ergo  retribii- 
tioiiis  gratiam  merebuiitur  apud  Domiiium  reges 
et  priucipcs,  et  cffiteri  Cliristiani,  iii  quibus  Terra 
(luaMit  respirare  prffidicta;  sed  non  est  qui  siisten- 
tet  eam  ex  omuibus  filiis,  quos  genuit  i|)se  Deus, 
uec  est  qui  sup[)onat  niaiium  ex  omnihus  quos 
nulrivil?  Ciainat  enini  ad  Dei  filios  civilas  Jeru- 
saleui,  et  suas  exiionit  angustias,  et  in  remedium 
doloris  ejus  filiorum  Dei  implorat  affeclus.  Si  ergo 
filius  Dei  es,  dolores  ejus  excipias,  tristare  et  dole 
cum  ipso,  si  diligis  bonum  ejus.  Tartari  quidem, 
pagani  et  alii  infideles  eidem  Terrae  succurrunt, 
et  ei  uon  subveniunt  in  ea  Chrisli  sanguine  pre- 
tioso  redemiiti;  nec  est  qui  coiisoletur  eani  ex 
omnibus  charis  ejus.  Hoc  a  dissidiis  privatis  obve- 
nit,  duiii  utihtas  publica  cupiditatis  ardore  con- 
suiiiitur,  nonnullis  qua;  snnt  sua  quaerentibus, 
non  quae  Cbristi,  quorum  peccata  Deus  ultionum 
dominus  non  solum  iii  ipsis  vindicat,  sed  etiani  in 
progonies  eoruuidem. 

«Tremendasuntitaque  Deijudicia  ettimenda, 
anle  quae  non  parantes  justitiam  damnabuntur  : 
justus  autciii  de  angustia  liberabitur,  et  cadet  im- 
pius  in  laqueuin,  quem  tetendil.  Tu  vero,  fllii 
communieiis  in  tribus  temporibus  vitam  tuam, 
ordiuando  i^rffiseiitia,  et  cominemorando  praeter- 
ita,  et  providiiudo  futura,  sic  te  praepares  in  pric- 
missis  (erasoque  feie  uuo  versu)  ut  in  praesenti 
divinam  gratiam,  et  in  futuro  salvatiouis  et  retri- 
butiouis  aeterna3  gloriam  merearis.  Datum  Late- 
rani  non.  Decenibris  onn.  vii  ».  De  transmissis 
hisce  ad  Philippum  regem  litteris  Pontifex  Galli- 
canum  cleruni  ceitiorem  fecit',  praccepitque,  ut 
in  iis  conteiita  discuterent,  quo  meliora  consilia 
ad  abolenda  mala,  quae  grassabautur  in  Galliis,  ac 
fidem  Cbristiaiiam  iu  Asia  iiropagandam,  recupe- 
randuiiique  ex  Mahometanis  sepulchrum  Domini- 
cum  expedire  posseut. 

«  Bonifacius,  etc,  venerabilibus  fratribus  ar- 
chiepiscopis  et  episcopis,  et  dilectis  filiis  electis, 
et  Cisterciensi ,  Cluniacensi  ,  Praemonstratensi, 
nccnon  S.  Dionysii  in  Francia  Parisiensis  dioe- 
cesis,  et  Majoris  Turouensis  Ordinis  S.  Benedicti 
monasteriorum  abbatibus;  necnon  capitulis  Ec- 
clesiarum  cathedralium  regni  Francitc,  et  docto- 
ribus  in  theologia,  et  iiiagistris  in  jure  canonico 
et  civili  de  regno  natis  eodem  salutem,  etc. 

«  Ex  ratiouabilibus  causis  moti,  mittimus 
charissiuio  in  Christo  filio  nustro  Pbilippo  regi 
Franciae  illustri  litteras  nostras  infrascripti  tenoris, 
qui  talis  est  :  Bonifacius,  etc,  charissinio  in  Chri- 
sto  filio  Philippo  regi  Franciic  illustri.  Ausculta, 
fili  cbarissmie,  etc,  (ut  in  proxima  sup.  usque  in 
finum).  Vos  igitur  potissime,  quos  per  alias  nostras 
litteras  ad  praeseiitiam  iiostram  sub  certa  forma 
vocamus,  supradictiiiii  tenoreui  diligentius  iilteu- 
datis,  et  super  conleiitis  iii  eo  sic  vos  modis  con- 


BONIFACII    VIII   ANNTTS   7.    —   CHRISTI    1301 


295 


pruis  informelis,  quod  possitis  consullius,  certius, 
el  salubrius  vestra  nobis  dare  consilia  in  agendis. 
DaluMi  Laterani  Vlll  id.  Dccenihris  anno  vii  ». 

QucE  niaf,'no  zelo  Poiilifex  |iro  Gallnruni  bono, 
ac  fide  aniplificanda  conslituerat,  a  IHiitippo  rege 
dislurbala  fucre  ;  vetilosque  praisules  ad  Conci- 
liuin  accedere  dicluri  suii  us  inicrius  :  spretaiiue 
pariter  ab  eo,  imiiroboruni  polilicorum,  Aposlo- 
lica  nionita  in  alienos  sensusdistoniuentiuui,  cou- 
silio,  Terra;-Sanct;e  instauratio,  ut  deploral  S.  An- 
toninus  his  verbis  ',  de  Cassauo  reye  Tartaronun, 
partaque  ab  eo  Syria  i^railocutus  :  «Ex  ea  recessil: 
deslinavit  tauien  interea  suos  oratorcs  iu  partes 
Occidenlis  ad  Honifaciuni  Vill  el  ad  rcgeni  Franciai, 
et  alias    natioaes    Cbristiauoruin  ,   ut  milterent 
copias  Chrislicolas  in  Syriam  ad  retinendum  civi- 
tates  Syriaj  et  Hierusalem  conquisitas  per  eum. 
Quod  cumexposuissent  oratores  ejus,  et  placuisset 
audieutibus,  nil  tamen  executioni  mandatum  ex 
neglectu  eorum  magis  attendeutes  (altendentium) 
ad  suas  animositates  prosequeadas,  in  se  invicem 
laniando  Christicolas, el  ambiendo  aliena doininia  ; 
quaj  sua  suul   jiotius  unamquamque  conimuni- 
tatem   qua;reudo  (unaquaque  communilate  (luie- 
rente),  quair.  ea,  qua;  Jesu  Christi  ;  et  ob  hoc  de 
arnpiiatione  (dilatatione)  Chiistiause  religionis  pa- 
ruin  curando.  Et  ubl  lunc  cuin  moJicis  expeusis, 
et  sine  magnis  copiis,  capta  Syria  a  Cassano  po- 
tuisset  a  fldeiibus  illuc  inissis  retineri  ;   nulla 
provisione  super  hoc  facla,  cum  magna  erubes- 
centia  fldelium,  et  uon   ievi  crimiue  iucuria^  et 
omissionis   postmoduin   ainissa  est  ;   nec  adhuc 
postea  recuperata,  nec  in  via  recuperandi  ». 

33.  Matroncc  Genuenses  adjuvant  expeditio- 
tiem  in  Terram-Sanctam.  —  At  princi[)ibus  Occi- 
dentalibus  Syriai  recuperalionem ,  anipliticatio- 
nemque  religionis  non  curantibus,  miraculo  uc 
prodigio  fuit,  imbelles  mulieres,  divino  amore 
incensas,  Christi  cullum  Palestina;  restituere  ag- 
gressas  esse.  Fuerunt  ea;  Genuenses  matrona) 
prajnobiles  A.  de  Carmendino,  1.  de  Ghisul|ihis, 
M.  de  Grimaldis,  C.  Franera!,  A.  de  Auria,  S.  Spi- 
nula),  S.  ct  P.  de  Cibo,  P.  de  Caris,  quaruin 
nomina  indicanda  ceusuimus,  cuin  ob  tain  pra^- 
clarum  faciuus  diguissimse  sint, ut  earum memoria 
nulla  uuciuam  temporis  oblivione  deleatur.  Ad 
conflandam  enim  ciassem  bona  sua  contulere  , 
atque  eliam  ipsarum  aliqua;,  exaggerata  quadam 
mentis  constantia,  ut  se  milituni  obsequiis  devo- 
verent,  obvia  omuia  pericula  penetraruiit.  Traxere 
alias  etiam  mulieres  prajclaro  iilo  exempio,  qua; 
monilia  et  genimas  dislraxere,  ut  inilitem  ad 
defendendam  Chrisli  causam  in  Saraceuum  aina- 
rent ;  quarum  consilium  Bonifacius  subjectisver- 
bis  collaudavit '. 

«  Percepimus  quod  vos  et  ahaj  quamplurimaj 
mulieres  civitatisJauuensis,  divino  spiritu  iuflani- 
malac,  provide  attendentes,  ([uod  Gasanus  magnus 


Tartaiormn  iinpeiator, cuiu  multitudine  sui  exer- 
citus,  licet  paganus,  regnum  Hierosoiymitauum 
iiitraverat  ad  expellendos  de  Terra-Sancta  solda- 
niim  Dabylonicuni,  ejnsque  sequaees  iucrcdulos, 
ul  ea  Chrisliano  cultui  restiluta,  cantica  Doniino 
decaiilarentur  in  ipsa  exiillatioiiiset  laudis  ;  quod- 
(|iie  leges  et  piincipes,  et  Cliristiani  alii  potentes, 
et  ad  arnia  doctissimi  ad  subvenienduiii  diclae 
Ternc  jiietatis  quodaiumodo  viscera  clausisse  vi- 
dentiir,  obturaiitesauressuas  clamoribus  exulum, 
quiTeiram  iiisaui  hactcnus  habitarunt,  quoruin 
rauca;  fuctai  sunl  fauces  iu  expctendo  laciyniabi- 
liter  Terne  soEpedict;e  succurri  ;  induitis  mente 
viros  in  corpore  fragili,  decurnenles  sibi  VLstrorum 
largitione  bonorum  per  viam  marini  stolii  sub- 
venire,  etc  ». 

3i.  Pra?fecti  iliius  classis  fuere  Benedictus 
ZacharitE,  Laufrancus  Tartarus,  Jacobus  Lomelli- 
nus,  et  Joanues  Blancus,  ad  quos  Pontifex  haec 
scripsit '  :  «  Nubiiitalem  vestram  moiieinus,  ro- 
gamus,  hortauiur  atlente,  obsecraiites  iii  Filio  Dei 
Patris,  quatenus  cum  dictarum  mulieruin  subsidio 
aperiatis  viscera  pietalis  ad  dicta;  Teir;e  succur- 
suiii,  sicut  allilelcc  strenui  Crucitixi,  ut  in  prxseuti 
divinam  consequamiui  gratiam  ,  et  iu  futuro 
gloriam  seniiiiteruaui  ».  Aliis  vero  litteris  eos 
hortatus  est  %  ut  noii  sua,  sed  qua3  Jesu  Christi  in 
ea  expeditione  qua;rerent,  atque  hajc  subjecit : 
«  Districte  i)ra;ci|iiendo  mandamus,  quatenns  ad 
reffidificationem  ct  reparationem  alicujiis  castri, 
civitalis,  vel  loci  nmniti,  sitorum  in  dicta  Terra- 
Sancta,  vel  ijuavis  parte  Syria; ;  pra;sertim  mariti- 
moruin  occupatorum,  el  destructorum  [ler  hostes 
fidei  a  teinpore  ultimi  Concilii  Lugdunensis,  cele- 
brati  sub  felicis  recordalionis  Giegorio  papa  X 
pncdecessore  nostro  ;  sub  quovis  tilulo,  vel  qua;- 
sito  colore  ad  utilitatein  veslrain,  vel  quarumcum- 
que  singulariuin  sa;cularium  persoiiaruin  ,  aut 
ciijusvis  universitalis,  vel  communis ,  maxime 
Tri[)olilatia;  civitalis  uuUatenus  [)rocedatis  absque 
A|)ostoIica;  Sedis  liceutia  s|)eciali,  [)er  ejus  [)atentes 
litteras  a[)parente.  Nos  euim  de  lalibus,  auxiliante 
vobis  diviiia  [loteiilia,  opportuno  tempore  dispo- 
neinus,  ac  etiam  cathedralibus  Kcclesiis  dictarum 
Terraj-Sancta;  et  SyriEC  de  pasloribus  idoneis  pro- 
videre  curabimus,  proutjviderimusexpedire.  Dat. 
Anagnia3  V  id.  Augusti  anuo  vii>. 

35.  Ad  inflammandos  plures  ad  arma  pro 
Chrisliaua  religione  tuenda,  bonis(|ue  in  lam  pium 
et  divinum  0[)us  couferendis,  demaiuiavit  provin- 
ciaui  Porchelto  Spinuke  Minorila;  Ecciesire  Ge- 
nuensis  adininistiatori  (qucm  [loslea  ob  [)ra;claras 
cjiis  virtiites,  tuiii  cb  navatam  recenter  ab  i[iso 
atiiuea  S[)inularum  familia  o[)eram,  ut  Genuenses 
in  obsequiiim  Fcclesitc  redireut,  fcedusque  cum 
rcge  Sicilia;  Carolo  juugerent,  Geiuiensi  arcbiepi- 
sco[)atui,  quo  oliin  cesserat,  restitiiit  *  ut  Genuen- 
sibus  significaret,  |)etita  a  praniobilibus  illis  viris. 


»  S.  Anton.  iii.  p.  lit.  sx.  c.  8.  §  8,  —  ^  Lib.  vii.  Ep.  cur.  Lll.  '  Ep.  cur.  Lix.  —  '  Ep.  cur.  lx.  —  3  Ep.  CLSXXVIU  et  CLxxxiX. 


296 


BONIFACII   VIII    ANNTTS   7.    —    CHRISTI    1301. 


ac  nialroiiis  fuisso  ab  Apostolica  Sede  admissa  ', 
I)0|)ulos  prc-cclara  coucioue  ad  sequenda  crucis 
signa  incitarel,  aliorunique  ad  id  o|)erani  adhi- 
beret :  tuni  ut  jirofecturos  in  Terraui-Sanctani 
Apostolica  auclorilate  crnce  insifjniret  -. 

Liberaliter  eliam  Bouifacius  indulgentiaruin 
in  Conciliis  decreta  prceinia  ia  eos,  qui  se  obenndiE 
hujusuiodi  cxpeilitioni  accingereui,  vel  opes  pro- 
flcisceuliuu)  stipendiis  subininistrarent,  elTudit '  ; 
ac  Minorilaruin  et  Pra;dic.itoiuni  iu  Lit,auia  prae- 
fectis  pra;ce])it  ',  iitviros  reiigiosos  ad  |iorrigenda 
Ecclesiaj  sacrainenla  profecturis  adjungeret :  «  Qui 
fecit,  inquit,  saluteni  in  nianu  feminae,  et  per  eam 
capite  Holofernis  abscisso  civitatem  sanclam  Jeru- 
salem  de  nianu  hostiiiin  liberavit,  credilur  non- 
nullis  nobilibus  mulieribus  Januensibus,  earum- 
que  sociabus  ,  seu  sequacibus  inspirasse,  ut  de 
Terra^-Sancta'  succursu,  cui  reges  et  [iriiicipes,  et 
alii  Chrisliaiii  potentes,  et  ad  arma  doctissimi, 
obtuiatis  cordibus,  non  succurrunt ,  efficaciter 
cogilarenl,  quai  per  niarinum  estolium,  et  quasi 
particulare  iiassagium  ad  partes  illas,  duce  Deo, 
pervenluriim  in  brevi,  eidem  Terra;  succurrere 
decreverunt,  ad  lioc  bona  propria  expeudendo  :  et 
earuin  aliquffi  dispouunt  personaliter  tra:i:-fretare 
ad  impendenduiii  huiuauilalis  obsequia  bellatori- 
bus  Crucitixi.  Talium  itaque  devolis  fervoribus,  et 
charitativis  affectibus  Iibenter  occurriiiius,  et  ea- 
rum  pium  propositum  dignis  favoribus  confove- 
mus.  Ideoque  discretioni  tuae  in  virtute  obedientiffi 
districte  praecipiendo  niandamus,  quatenusaucto- 
ritale  nostra  de  consilio  discretorum  fralrum  tui 
Ordinis  assumasaliquosfralresejusdeni  Ordiuisde 
Januensis  et  aliarum  civitatuin  viLinarum  con- 
ventibus  in  modo  congruo,  viios  utique  liltcratos, 
bonae  conversationis  et  vitae,  et  in  diclo  estolio, 
seu  passagi)  transmittas,  etc.  Dal.  Auaguiae  IV  id, 
Augusli  aniio  vii ». 

36.  Gesta  Casani  in  Syria,  ejusque  mores  et 
conversio  ad  fidem.  —  Qu;e  vero  gesla  sint  a 
Cassano  et  aliis  Christiauis  hoc  anno,  utque  irrili 
cuciderint  eorum  conatus,  describit  Aylhonus  °; 
qui  ubi  defectionem  Capcacki,  amissamque  supe- 
riori  aestate  Syriain  exposuit,  narrat  Cassauum 
adulta  hyeine  in  Euphralis  ri|ia  inslruxisse  copias, 
tum  subjungit  :  «  Transniisit  Cotulossam  cum 
triginta  millibus  equilibus  Tartaris  et  praecepil, 
quod  quando  ad  partes  Antiochia;  perveniret , 
regein  Armeniie  convocaret  et  alios  Christianos 
partium  Orientis  et  Cypris,  et  adjungeret  eos  sibi : 
et  dum  Casanus  cum  robore  sui  exercitus  seque- 
retur,  in  regiiumSyriai  introiret.  Pra?dictusitaque 
Cotulossa  fecit  sicut  habuit  iu  mandatis.  Acceptis 
itaque  Iriginta  niillibus  Tarlarorum  per  diaetas 
suas  perrexit  quousque  Antiochiam  applicuil  ;  et 
deinde  misit  ad  regem  Arinenia;,  quod  veniret: 


unde  rex  Ariiieniaa  cuin  suo  exercitu  equitavit. 
Christiani  etiam  qui  erant  in  regno  Cypri,  de 
adveiitu  Cotulossae,  rumoribus  intellectis,  absque 
inorae  dispendio  cuin  galeis  et  aliis  Iignis  perve- 
iierunt  ad  insulain  Anteradensein,  et  ibi  fueruiit 
domiiiiis  Tyrensis  frater  regis  Cypri ,  qui  erat 
militue  dux  et  rector,  et  inagislri  domorum  Ho- 
spitalis  et  Teinpli  cum  conveutibiis  fratruni  suo- 
ruiu  :  et  duin  parati  essent  voluntaria  Clirisli 
servitia  adiiniilere,  ecce  ruiiior  veuit  de  quadam 
inlirmitate  Casaui,  qua  taliler  vexabatur  quod  de 
convalesceutia  inedici  totaliler  des(ierabaiit :  unde 
Cotulossa  cum  suis  Tartaris  rediit  ad  Casanum, 
rex  etiaiu  reversns  fuit  in  Armeuiam,  et  alii  Chri- 
stiaui,  qui  venerant  ad  insulam  Anteradeusem, 
ledierunt  iii  Cypruin  :  et  ob  hanc  causam  in- 
coeplum  Terraj-Sancta;  negotium  fuit  lotaliter  de- 
reliclum.  Hoc  accidit  anno  Douiini  mccci  ».  His 
conseiitanea  referuntur  a  Sanuto  ,  qui  addit  ' 
nostros  antequam  Anteredum  pergerent,  leves 
aliquot  in  /Egypto  excursionesfecisse:  «Idein  rex, 
(neinpe  Henricus  Cyprius),  cum  Hospitalariis  et 
Tem|ilariis  armaverunt  septem  galeas,  et  quinque 
licliias,  et  ad  llumen  rexit  navigantes  :  quinque 
Saracenorum  galeas  inveneruut,  qua;  jier  Nilura 
fugientes  Iiberatae  suut.  In  insula  vero  descen- 
dentes,  derobato  uno  casali,  rediere  et  ante  Alex- 
aiiilriam  consedere  :  indeque  recedentes,  uuani 
navein  Saraceuorum  repereruut,  quam,  interfeclis 
bominibus,  combusserunt.  Deinde  discurrerunt 
maritimam  regioiiem  ,  et  parvis  illatis  damnis 
rediere  ». 

37.  Quod  porro  ad  Casanum  spectat,  quem  a 
Bonifacio  pagauum  nuncupatum  '  vidimus  ;  sus- 
cepisse  illuiii  Cliiistiana  sacra  lestautur  Westnio- 
nasteriensis',  Joannes  Villanus*,  Walsiiighamus% 
S.  Antouiuus*,  ex  quoriim  ultimo  piam  historiam 
referemus. 

«  Cassanus  imperator  Tartarorum,  ut  dictum 
est,  fiiit  lilius  Dargon  Chanii,  parvus  qiiidem  cor- 
pore,  sed  aniino  inagnus  ;  despicabilis  vultu,  sed 
menle  venerandus,  quia  virtutibus  exornatus, 
sapiens  in  bellis,  et  sagax  in  rebus,  munilicentis- 
simus  et  amicissimus  Christiauorum.  Hic  demum 
Christianus  etfectus  baplisma  suscepit,  et  ad  hoc 
induxit  niullos  ex  suis.  Causa  auteiu  suac  conver- 
sionis  ad  fideni  iniraculum  fuit  quod  hicsequitur, 
ad  consolationem  fidelium  enarrandum.  Quando 
iste  Cassanus  tuit  creatus  imperator  Tartarorum, 
fecit  inquirere  inler  omnes  mulieres,  quae  esset 
oinnium  speciosior,  ut  illam  sibi  acciperet  in 
uxorem,  non  attendens  nec  ad  thesauros  nec  ad 
alia  hujusmodi.  Et  cum  destinasset  plurimos  per 
parles  Oricntis  ad  lioc  perquirendum ,  tandem 
compertum  est  et  indicatum  ,  quod  filia  regis 
ArmenicC  esset  pulchrior  omnibus.  Hac  igitur  po- 


'  Ep.  cnr.  Lvii.  —  -  Ep.  cur.  LXiil.  —  *  Ep.  cur.  LVili.  —  '  Sanut.  1.  lii.  p.ir.  xiii.  c.  Ifl.  —  2  Bonif.  1.  vii.  Ep.  cur.  lxi. 
'  Ep.  cur.  L5II.  et  reg.  post  eamd.  Ep.  —  ^  Ayton.  Hist.  Orien.  —  ^  West.  Flor.  Uist.  an.  1209.  —  *  Jo.  Vill.  1.  viii.  c.  35.  — 
c.  43.  s  Walsing,  in  EJuar,  I.  —  «  Aut.  iii.  p.  lit.  xx.  c,  8,  §  9. 


BONIFACIT   VIII    ANNUS    8.    —   CHRISTl    1302. 


297 


stul.ita  a  Cassano,  pater  assensmii  prabuit,  si 
puellae  hoc  gratuiii  toret.  Illa  ul  prudeiis,  pudic.i, 
ol  Jesii  Clirisli  devota,  respoiidit  se  paratam  patri 
obedire  in  Imc  ;  ita  taineii  si  sil)i  iilicitas  daiclur 
colendi  Jesuiii  Clirislum  suo  iiiodo,  (luamvis  Cas- 
sanus  tunc  esset  i^aganus  :  et  acceptavit  conditio- 
nem  Cassanus  per  oratores  suos.  Qiiamobrem  rex 
Arineniaj  misit  liliam  suam  ad  C:issanum,  associa- 
tam  cum  germano  suo  religioso  viro,  et  cum  aliis 
reiigiosis  el  nobilibus  viris  ac  iiiulierilius,  iil  eam 
in  uxoreni  haberel  :  tiua?  cum  ap|>licuisset,  inul- 
tum  coiiiplacuit  sibi  in  ea.  Ex  qua  cito  tiliuin 
siiscepil,  sed  ita  deformein  et  turpem,  ut  vix  in 
eo  huinanitas  appareret. 

«  Cassauus  super  lioc  consiliuni  sunicns  cum 
satrapis,  el  sapieiilibussuis  collatione  siniul  facta, 
ab  eis  responsiini  accepit,  lioc  ideo  accidisse,  ([uia 
ex  adulteriocoiiceperat,  etideo  ipsaiii  cremandain 
esse  cuin  prole  sua.  Detenninatione  ea  facta  , 
quamvis  hoc  j,'rave  essjt  Cassano  propter  ainorein 
ad  illam  concepttim,  populus  quoque  civitatis 
condoleret,  cuiii  rogus  ad  lioc  pareretur,  sibique 
signilicata  fuisset  mors  sua,  postulavit  illa  hanc 
sibi  gratiam  tieri,  ut  iiiore  Cliristianorum  sibi  li- 
ceret  confessionem  facere,  et  comiiiuiiionem  sa- 


cram  susii|)ere,  et  filium  illiim  suum  baplizari. 
Uuibus  peraclis,  et  parvulo  illo  baptiz  ito  iii  debita 
forina,  subito  puer  mutatus  est  in  alterum,  et  ap- 
pariiit  ita  pnlcheret  gratiosus,  sicut  (]ui(um(|ue 
aliiis  iii  (iiIk;  repeiiri  possel.  Kx  lam  evideiili  pio- 
digio  iiiinis  hetificatus  Cassanus,  non  solum  iiii- 
niunein  esse  voluil  uxorein  siiam  ciiiii  prole  a 
morte  ;  sed  eaiii  (luoijiie  iiii[ieratricem  decrevit, 
etcum  inagna  solemnitale  ipsecum  innumerabili 
popuIoTaitarorum  credentes  in  Christum,  baptis- 
iiiuni  susceperuiit  :  et  iii  testimoniiim  vcritatis 
pra^dictoriim  (|uidam  Florentinus  origine,  nutri- 
tus  in  partibus  illis  a  pueritia  dcstinatus  fiiit  ora- 
tor  cuiii  pluribus  Tartaris  ad  relerendum  ista  do- 
mino  jiapa)  Bonifacio,  et  principibus  fidelium  ». 
Miiaiiiur  insigne  adeo  miraciilum  ab  Aytono  et 
Saniito,  ()ui  accuratius  res  Tartarorum  tradidere 
histori.c,  pr;c!ermissum  fuisse,  certe  id  coiistat  ex 
memoralo  Ayloiio,  ([ui  sspius  in  exercitu  adver- 
sus  Saracenos  cum  Casano  versatus  '  est,  iiiagno 
Terra3-Saiicta;  Christianis  restituendai,  et  Mahume- 
ticai  superstitiouis  delendiC  desiderio  arsisse. 

'  Ajlon.  Hiil.  Orien.  c.  44. 


BONIFACIl    VIII    ANNUS    8. 


CHRISTI    1302. 


i.  Fridenco  Aragonio  regnum  Sicilioe  defer- 
tur  per  fcedus  initam  inter  ipsum  et  Carolum  ; 
unde  Fridericus  el  Siculi  a  censuris  solvuntar.  — 
Effudere  in  Siculos  extremos  conatus  Bonifacius 
papa  et  Carolus  Neapolitanus  rex  anno  Christi  mil- 
lesimo  trecentesimo  secundo,  Indictione  quinta- 
dacima.  Sed  antequamcopiae  in  Siculos  educeren- 
tur,  Bonifacius  Fridericum  censuris  ad  officium 
|)erpellere  iiisus  est ',  eoque  iu  perliuacia  oblir- 
mato  ,  Carolum  Andium  comitem  excivit  ex 
Etruria,  atque  in  Siculos  Gallico  el  Ecclesiastico 
succincluui  exercitu  concitavit'.  Adjunctus  "  illi 
praeterea  est  Guillelmus  designatus  episcopus  Si- 
leriiitanus,  amiilissiina  ad  Siculos  insulares,  ad 
Ecclesia!  parleslrausvolaturos,  solveiulos  censuris, 
inslructusauctoritate:quo  tamen  beneficio  Frule- 

'  Lib.  viii.  Eii.  cur.  xvii.  —  ^  Ep.  jxv.  —  '  IbiJ. 

Ann.  —  ToMus  XXIII.  —  Rayn.  IV. 


ricus  sine   singulari   Sedis  Apostolicaj  imperio, 
quicuuKjue  sequeretur  casus,  privatus  est '. 

2.  liivectus  itai|ue  una  cum  Roberto  Calabri;c 
duce  Carolus  comes  floreiitissima  classe,  quaj  iu 
Neapolitano  [lortu  a  nigc  apparata  fuerat,  ut  Pto- 
lemasus  Liiceiisis  -  Joanues  Villaiuis  ^,  S.  Antoni- 
nus  *,  aliique  narrant,  excensione  in  Siciliamfacta 
adventus  sui  terrore  insulam  concussit ,  atiiue 
iiiilio  feliciter  belliim  circumlulit.  Cujus  viribus 
Fridericus  cum  se  imparem  videret,  pra;lio  cuin  eo 
decernere,  qiiamvis  lacessitus,  recusavit;  sed  mili- 
tari  consilio  ipsius  exercituiii  solerti  fuga  fatigavit, 
partim  illius  commealus  intercepit :  ac  demum, 
cuin  Galloruin  cxercitus  Xacam  arcem  obsiderel% 


•  Lib.  viti.  Ep.  XXVI.  —  2  piol.  Luc.  ia  Aiitial.  —  ^  Jq.  Vill. 
l.  viii.  c.  4'J.  —  '  Aiil.  111.  p.  iiL  XX.  c.  8.  §  Ui  etalii. —  '-  sur. 
1.  V.  Aaa.  c.  S6. 


3S 


298 


BONIFACII  VIll   ANNUS   8.    —  CHRISTI    1302. 


exaeris  gravi(ate  firassari  liiesaileo  coopil  in  caslri.s, 
ut  magnain  coiiiaruin  partem  al)siimpserit.  Qua 
re  animaiiversa,  Caroliisa  iratrerege  ob  Belgarum 
defectionem  excitiis,  Robirtum  Calabiioe  ducem 
ad  tractandain  cum  Friderico  pacem  flexit,  Ponti- 
fice  el  Carolo  rege  insciis.  De  (iiiibus  li;pc  Jorda- 
nus  '  :  a  Comes  Yalesii,  tota  aistate  per  Siciliam 
discurrens,  animalia  quidem  sua;  genti  necessaria 
iuvenit,  sed  obvium  sibi  nullum  reperit.  Audiens 
vero  nova  de  Flandria,  suorum  consilio  ad  ea,  (|uae 
sunt  pacis  intendil  sub  hac  forma,  ut  scilicet  Fre- 
dericus  toto  tempore  vila;  suas  Siciliam  absqiie  re- 
gis  nomiiie  possideret,  et  (iiiidqiiid  in  Calabria  te- 
nebat,  dimilteret,  et  Alienordein  filiam  regisCaroli 
acciperet ;  et  quod  ipse  Carolus,  et  Robertus  dux 
CaJabriae  Odeliter  laboraret  apud  regem  Aragoiiia; 
quod  jus  rtgni  Sardiuia;  el  coines  de  Brenna  jus 
regui  Cypri  Friderico  darent,  cousentiente  Ro- 
mano  Pontifice  ». 

3.  Consonant  Jordano  Joannes  Villanus  ', 
S.  Autoniiius  %  Surita  ',  Fazellus  %  rerum  Sicula- 
rum  scriplor  anonymus  ",  Summoiitius  ',  et  alii. 
Sed  prfficipuas  bujus  leges  e  Friderici  litleris  '  de- 
cerpere  piaestat  :  «  Notum  fieri  volumus  univer- 
sis,  quod  »,  et  iufra,  «  firmala  est  pax  sive  compo- 
sitio  duratura  et  servanda  efficaciter  et  boua  fide 
per  nos  pro  nobis  fidelibus  et  subditis  nostris,  et 
pra&dictos  doininum  Caiolum  regem  et  magnifi- 
cuin  donunum  Robertum  dicli  domini  legis  Caroli 
priiiiogeiiitum  et  ducem  Calabriae,  cbanssimuin 
cognatum  nostrum,  pro  se  fldelibus  et  subditis 
eorum  iu  fornia,  inferiusparticulariter  etdistincte 
notatis  :  videlieet,  qiiod  nos  m  tota  vita  nostra 
simus  et  esse  debeanius  rex  iiisulae  Siciliai,  et  quod 
totain  iusulam  ipsam  cum  omuibus  insulis  sibi 
adjaceiitibus,  acomnibusjunbus,  jurisdictioiiibus, 
rationibus,  bonoribus  et  pertinenliis  suis  in  tota 
vita  iiostra  babeamus,  teneainus  et  possideamus 
in  capite  liberain  et  absolulam  :  ita  quod  exinde 
ad  uliquod  servitiuiii  pLrsouaie  vel  reale  alicui 
nullatenus  teneamur.  Item  quod  ducamus  in  uxo- 
rem  noslram  legilimam  illustrem  doniinam  Eleo- 
noram  filiam  praedicli  domini  regis  Caroli.  ftem 
(]uod  captivi,  ab  utraque  parte  detenti,  absque 
aliqua  redeniptioue  seu  solutione  pecuniae  et  alia- 
runi  reruin  a  carcere  liberentur,  et  liberi  permit- 
tautur  abire ».  Nonnullisque  de  colloquio  ineuudo 


>  Jord.  Ms.  Vat.  sign.  num.  19G0.  —  '  Jo.  Vill.  1.  viii.  c.  49.  — 
'  S.  Ant.  ubi  sup.  —  *  Sur.  ind.  I.  ii.  et  I.  v.  Annal.  c.  56.  — 
s  Kazel.  posl.  (lecad.  1.  is.  c.  3.  —  «  Ms.  Frid.  com.  Ubald.  — 
'  Summ.  1.  111  et  alii.  —  *  Ext.  apud  Bouif.  I.  ix.  Ep.  cur.  xx,  et 
Ms.  Arcb.  Vat.  sign.  lit.  1.  lit.  Sail.  et  Neap.  p.  155. 


cum  Carolo  Robertoque,  interjectis  :  «  Restituant 
seu  restitui  facianl  nobis,  aut  nuntio  seu  nuntiis 
nostris,  omnes  civitates,  terras,  caslra,  villas,  casa- 
lia,  et  quaccunique  alia  fortalitias  et  loca,  qua;  te- 
nentur  et  possidentiir  in  partibus  Sicili;e,  et  insu- 
lis  sibi  adjacentibus  et  pertiiieiitibus,  sive  per 
sacrosaiictam  Romanam  matrein  Ecclesiam,  seu 
prsdictum  dominuiii  regem  Carolum ,  et  quos- 
libet  alios  nomine  et  pro  parte  eorum  vel  alterius 
ipsoruni,  cujuscumque  conditionis  et  status  exi- 
stant.  Quibus  omnibus  in  nostris  plenis  dominio 
et  posse  per  nos  vel  nostros  nuntios  habitis  et  re- 
ceptis,  in  coiitinenti  lilierabimusa  caicere,  et  pr;c- 
diclis  domino  Carolo  et  doniino  Roberto,  seu  eo- 
rum  nuntiis  restituemus ,  vel  reslitui  faciemus 
niagniticuin  domiiiuin  Pliilippum  principem  Ta- 
reiitinum  filium  praedicti  doinini  regis  Caroli,  et 
omnes  alios  captivos,  quos  babemus,  ac  omnes 
civitales,  terras,  castra,  villas,  casalia,  et  qu;iciim- 
qiie  alia  fortalitiaset  loca,qiias  et  quae  teneiiius  iu 
Calabria,  infra  mensem  tardius,  a  die  dissolulio- 
nis  vistarum  ipsarum  in  antea  numeraudum  :  et 
prffidicti  doiuiui  Carohis  el  doiiiiuus  Rubertus  no- 
bis,  aut  nostro  nuntio,  vel  nuntiis  statim  libera- 
bunt,  assignabunt,  vel  f;icient  assignari  omnesca- 
ptivos  partis  uostrte  » .  Et  infia: 

4.  «  Ilem  per  nos  et  praedictos  dominum  Ca- 
rolum  et  dominum  Robertum  ordinabitur  in  vistis 
eisdein,  quod  reguum  et  terra  requireiitur  et  da- 
buntur  nobis  pro  filiis  et  liaredibus  nostris,  ex 
nobis  et  |)raedicta  domina  Eleonora  uxore  nostra, 
favente  Domino,  proventuris  :  quain  et  quod  ipsi 
filii  et  haeredes  nostri  post  obitum  uostrum  te- 
neant,  iiabeant  et  jiossideant  tanquam  veri  et  legi- 
fimi  successores  et  ha^redes  noslri,  eo  quod  post 
obitum  nostrum  jiraedicta  insula  perveniet  ad  do- 
minuin  regem  CaroIum,si  tunc  vixerit;  et  siforte 
non  viveret,  ad  haeredes  dicli  regis  domini  Caroli. 
Item  (juod  prffidicli  dominus  Carolus  et  doniinus 
Robertus  bona  fide  promittantj  se  sic  facturos, 
tractaturos,  etcuraturos,  quod  sanctissimus  pater 
et  dominus  Bonifacius  divina  providentia  sacro- 
sanctae  Roinanae  matris  ac  universalis  Ecclesiae 
summus  Poutifex,  reverendi  patres  venerabilis 
ccetus  dominorum  cardinalium,  et  dictus  dominus 
rex  Carolus  per  patentia  scripta,  ex  pendentibus 
sigillis  niunita,  praedicta  omnia  et  singula  acce- 
pteiit,  ratificent  el  confirment,  etc.  Dutum  apud 
Castruin-Novum  ,  anno  Dominicae  Incarnalio- 
nis  Mcccii,  mense  Augusti,  xix  ejusdem,  xv  Indi- 
ctionis  (1)  ». 

Evolutis  post  aliquot  diebus,  Saccam  inler 


(1)  Colloqnium  illud  Jaccam  ialer  et  Calatabilolam,  in  qm  pax  inler  Fridericum  et  Carolum  coaluit,  qua  die  habitum  fiierit,  definit 
anonynii.s  Chroi  ici  Siculi  a  Martene  vulgati  cap.  70,  recUans  litteras  Fiidenci,  quitius  regeiu  se  absque  addito  scnbit,  tcstaturque  collo- 
quium  liubitum  fuisse  die  sxix  Augusii.  Addit  vero  historicus  mter  pacis  conditioaes  unam  hane  fuisse,  ut  hridencus  nudo  regis  tiiulo 
conieulus  essct. 

Ouoad  litteras  Joannis  de  Camera,  in  .\nnalibu^  hic  uiim.  10  recitatas,  aniniailvertendum  est,  legi  eas  pariter  ia  Chronico  Siciliae ;  sed 
in  teuiporis  adscriptione  differunt  ;  nam  in  Lhronico  data;  suat  Lentini  xsiii  Seittei)t(,ns  pniiue  ludictioius:  in  AnnaUbus  vero  sunt 
Lenti.  xxiii  Decembris,  I  Indict.  Lectionem  Aanalium  mendosam  judico,  cum  pace  die  ultima  Augusli  sancita,  ad  ciitum  nsque  Deeembris 
iaterdicti  relaxationem  dilatam  fuisse,  vix  ciedam.  Mansi. 


BONIFACII  VIII   ANNUS   8.    —  CHRISTI   1302J 


299 


el  Calatabillolam  initum  inter  Fridericum,  Caro- 
lum  ac  Koberluin  principes  colloquium,  in  (|uo 
anibifiua;  nonnullie  pucliones  illu!^trat;c  ac  firniat;e. 
In  priinis  qno  nomine  rcgio  I''ridericus  insif^nien- 
dus  foret,  haec  sancita ,  ut  ipse  publicis  iitteris 
profitetur  :  «  Sit  et  esse  (irb<';tt  titnius  noslcr  rex 
iusula;Sicili;e  vel  rex  Trinacri;e,  s^jcundum  (luod 
placuerit  pra^dicto  regi  Carolo,  cujus  lioc  arbitrio 
et  bencplacito  reservauius:  ita  tamen,(]uod  (luam- 
c(unque  prcedictaruui  tilulatiouuni  elcj,'crit,  ca  in 
lota  vita  noslra,  sicut  pra^dicitiu",  intitulabinuu' 
absolute  et  libere,  nulla  conditione,  ant  subtra- 
ctione,  vel  addilione,  vel  liinilatione,  iiititulalioiie 
ipsa  ali(|uatenus  apiionenda  ».  Conventum  pra;- 
terea,  ut  Carolns  Sicilia;  rex  cuin  Roinano  Pon- 
tiflce  agenl,  ut  Friderico  posscssione  iiisula;  Sici- 
liae  abiluro,  ac  jiosteris  regnum  Sardiniae,  vel 
Cypri,  aliudve  tanlarum  opuni,  alque  amplitu- 
dinis  traderctur ;  adjectajque  nonniilla!  alise  ini- 
quioies  leges,  ad  Friderici  gratiam  compositae, 
quas  sequenti  anno  temjieratas  rescissasve  visuri 
sumus. 

5.  SoUicitatus  mox  Bnnifacius  a  Fridcrici  ora- 
toribus,  ut  sancito  fa-dcri  robur  adjicerct,  quanivis 
regem  Carolum  delusum  non  ignoraret,  sive  din- 
turno  fatigatus  bello,  cuui  omnes  conatus  frustra 
consuinptos  intueretur,  jamque  magiiae  i|)suni 
inter  ac  PLilippum  Galliarum  rcgeui  discordiae 
emcrgcrent;  Fridciicuin  in  graliam  admisit  : 
initas  vero  pactiones,  cum  in  iis  Romauce  Ecdcsiae 
juribus  consiiltuiii  noii  esset ,  ac  nonnulla  ;ib 
aequitate  abborreiitia  contincrcnt ,  in  saiiioreiii 
redigerentur,  ab  Sede  Apostolica  confirniari  non 
posse  respondit :  atque  ad  id  liisce  litleris,  pluri- 
bus  (laterni  auioris  notis  aspersis,  ipsum  adducere 
enisus  est '  : 

0  Friderico  nato  quondam  Petri  olim  regis 
Aragonum  spiritum  non  verliginis,  scd  salutis. 

«  Habuit  nuntioruiu  tuoruin  lacta  nobis  nuper 
;issertio,  quod  ad  gr;itiae  nostrae  sinum,  et  unita- 
lem  Roinanae  matris  Ecclesi;e  ferventer  intcgrari 
desideras,  a  quibus  te  fccit,  ct  merito,  culpae  con- 
tagiuin  alienum.  Exprcssit  etiain  ipsoruui  pro  te 
subjuncta  petitio,  ut  traclatui  pncis  liabito  inler 
dilcctos  lilios  nobilcs  viros  Curoluiii  Alanzoni  et 
Valesii  comilem,  et  Robcrtuni  iiriinogcnitum  clia- 
rissimi  in  Clirislo  filii  nostri  Caroli  Sicilia;  regis 
illnstris,  ducem  Calabriae  ex  parte  una,  et  te  ex 
altera  robur  adjiccre,  pcr  confirmationis  nostrae 
praesidium  de  bcnignitate  Apostolica  dignaremur. 
Et  quidem,  Cli,  (quem  nominare  dilectnm,  nisi 
justum  repugnaret  obstaculum,  cupcreiiius)  boc 
est  nostri  pastoris  oflicium,  hic  est  pii  patris  in- 
ternus  alJectus,  ul  te  a  devio  reducamus  ad  tra- 
mitem,  pedcs  cripiamus  a  lapsu,  et  reviviscat 
filius ,  quein  mors  aiiiina;,  mors  utique  gra- 
vior,  occupavit.  Nec  inest  iiuiic  ex  tua;  uovae 
devotiouis  exordio  menlis  nostra;  picecordiis  hic 


affectus;  sed  ut  novit  verus  scrutator  cordium 
et  hominum  non  polest  latere  notitiam,  a  nostrac 
promolionis  auspiciis  ad  A|iostolatns  u|iicem  lioc 
cor  nostriim  voluit,  inens  dilexit,  anima  coucu- 
pivit,  diversasqne  vias  modosve  quapsivimus,  qui- 
biis  aiiima;  et  corpnris  tua  posscmus  removcre 
licricula,  ct  le  ciim  intcgrutione  stitiis  et  gloria; 
ad  portum  salulis  reducere,  cum  procellis  gravio- 
ribus  ducebaris. 

6.  «  Licct  autem  ad  lenitatem  pacis,  jiro  (iiia 
univers;ilis  Ecclesia,  cui  quamvis  indigni  prac- 
suiniis,  orat  assidiie,  ex  cujus  frnctii  repiignantia 
tollitur  ,  et  verum  bonuiii  iiifallibilis  veritutis 
amatiir,  zelus  nos  fcrvenlis  charilatis  arcendat,  ut 
pax  super  Israel  teiiiporibiis  nostris  flal ;  praefa- 
tuiii  t;iuien  Iraclatiim  pucis,  ut  ja(et,  conimode 
coiifirinare  noii  possumus,  expcdicntia  at(|ue  de- 
centia  nostra  et  Scdis  Apostolicae  repiignnnte  :  sed 
si  traclatus  cjusdem,  in  principalibiis  intcgra  re- 
manente  siibstantiri,  ad  rcfnriiiationimi  et  emen- 
dationem  cjns,secundumae(|uani  r;itionabiIern(|ue 
ccnsuram  pro  reverentia  et  Iionore,  ac  recogni- 
tinnc  debita  nobis  et  oidem  Ei  clcsiae,  tiiuin  cnn- 
vertas  aniuium,  rectifices  intcllecluiii,  circa  repa- 
rulionem  tiii  stutiis  et  nominis,  tractalum  con- 
firmnndo  prcedictiim  :  et  alias  personam  tnam 
prosecutionibus  amjilectendo,  pateruis  sine  dubi- 
tationis  anfractu  operosis  studiis  intendemus,  ut 
dragmum  gandeamus  invenisse  deperdilam,  et 
invcnta  ove,  (|ua;  [icriit,  nos  et  Ecclesia  sponsa 
Christi,  in  renascentis  filii  nova  propagiue  placida 
jucunditafe  laetemur.  Ecce  namque  ut  in  bencdi- 
ctionibus  dulcediiiis  te  gratia  noslra  prajveniat, 
et  erroris  fiigata  califiine  eo  libentius  atque  sua- 
vius  verilatis  scmitam  ingredi  valeas,  qiio  per 
benignitalis  nostra;  suffragiuni  tecum  bcnignius 
atque  clementius  senscris  dispensari  certo  niodo, 
quem  suasit  cautela  consilii,  mandamus  et  ex- 
prcsse  committiiiius,  te  ab  excomiiiiinicatinnis 
sententia,  qua  ligaris,  absolvi;  et  iutcrdiclum  de 
insiila  Sicilia;  removeri,  sujier  matriinonio,  con- 
trulicndo  iuter  te  et  dilectam  in  Christo  filium 
nobilcm  juvcnem  Alioiioram  iiatam  dicti  rcgis 
Siciliae,  de  benignitate  Apostolicu  dispensantes  ». 
Extal  de  ea  re  Apostolicum  Diploma'  :  cumqiie 
Carolus  Sicilia;  rex  ab  ea  affiintute  susciiiienda 
abhorreret  aniino,  ad  id  illum  Bonifucius  gravi- 
bus  litteris  "  perpulit,  ac  Fridericum  ad  pacis  stu- 
dia  his  verbis  hortatus  esl ': 

7.  «  Praepara  igitur  cor  ad  bonum,  spiritum 
rcctuiu  in  visceribus  innova,  et  nostris  exliorta- 
tionibiis  ac  requisitionibus ,  qiue  profccto  tua 
coiiimoda  sa|)iunt,  te  coupta;  ut  ciim  incremento 
favoris  et  gloria;  statui  tuo  reparatio  frucluosa 
proveniat,  la;ta  pax  odiorum  ruiiias  iinpleal,  et 
facicnte  pacis  auctore  restaurct,  quod  umarum 
dissidium  a  longo  jam  tempore  mulilavit.  El  quia 
mentis  iiostra;  propositum  iii  |)rccmissis  vivtevocis 


'  Lib.  Viu.  lip.  cur.  Lxxviii. 


lip.   LXXVI.  —  2  Ep.  LXXVll,  LXXVlll.—  ^  Sup.  Ep.  LXXUI. 


300 


BONIFACII    VHI   ANNUS   8.    —    CHRISTI    1302. 


oraculum  darius  et  expressius  cxprimit,  quam 
scriptura.  dilcclos  filios  Guillelmum  Salernila- 
num  ct  Ubnium  Bononienseiii  eiectos,  ac  nobi- 
leni  virum  Jacobum  tie  1'isis  familiarem  nostrum 
ad  ie  propterea  providimus  destinandos,  quos  lua 
noliililas  iiihiilii  miltentis  devoterecipial,  palienler 
audiat,  cl  rclala  per  ipsos  ad  lcrniinum  votivaj 
execulionis  adducat.  Dal.  Later.  VIII  id.  Decem- 
bris  aniio  viii  ». 

8.  Commisit  aliis  lilleris  suas  partes  iisdem 
Giiillelmo  Salernilano  et  Uberto  Bononiensi  epi- 
scoiiis  desijjnntis ',  ut  Fridericiim  latis  a  Pontifice 
Icgalisve  censurariim  senteiitiis  ritu  solcmiii 
absolverent;  liac  tamen  data  lege,  nt  is  Pontificiis 
voluntatibus  in  rcdigendo  ad  mcliorem  formam 
pacis  Iraclatu  r-e  accommodaret  :  «  Adjicimiis,  in- 
quit%  et  expresse  subneclimus,  quod  si  Frede- 
ricus  pra^fatiis  circa  reformationem  jam  dictee 
pacis  noslris  requisitionibus  et  exlioriationibus, 
quas  sibi  rationabilitcr  facimus,  se  finalitcr  non 
inclinet  in  praifatas  excommunicationis  scntentias 
ipso  jure  sine  aliquo  faclo  bominis  relabatur  ». 
Demandata  praelerca  iisdem  nuntiis  provincia,  ut 
Sicnlos,  Calalanos,  Aragonios,  aliosve,  qui  ob 
susceplas  Friderici  et  Siciilorum  perduellium 
partes  censuras  coiitraxerant,  eo  religioiiis  ncxu 
solvercnl^  quamquam  eodem  ferme  tcmpore 
Joannes  e  Camera  Aposlolicus  nuntius  (qui  iina 
cum  Giiillclmo  designato  episcopo  Salernilano  in 
castra  Caroli  Valesii  ac  Iloberti  priiicipis  fucrat 
submissus,  ut  Siculos  ad  obsequium  regis  Caroli 
et  Ecclcsi;c  pclliccrcl)  Apostolicarum  liltcrarum 
auctorilale  Panormilanis,  qui  ob  inilum  fcedus  se 
in  Sedis  Apostolicre  fide  ac  potcstale  fuluros  pro- 
fiteljanliir,  sacrornm  usiim  rcsliluit.  iit  Ms.  velus 
de  rcbus  Siculis  tcslalur  liis  vcibis'  :  o  Super 
relaxatione  interdicti,  cui  dicla  insuia  erat  sup- 
posila  iiropter  rciiellionem  |)cr  Siculos  contra 
Caroluni  Prinium  altentalam  processus,scu  litterse 
emanarunt,  ut  infra  seriosius  est  descriptum. 

9.  «  Provido  capellano  majoris  Panorniitance 
Ecclcsia',  dilcclo  in  Cliiisto  sil)i,  Joannesdc  Camcra 
canonicus  Ecclesiai  de  Caslro  Biluriccnsis  dice- 
ccsis  salulcm,  ct  siiiceram  in  Domino  cbaritalein. 

«  Discrelionem  veslram  scire  volumus, 
quod  vciicrabilis  et  discretus  dominus  Giiillclnius 
electus  Salcrnilanai  Ecclcsia;,  et  nos  a  sanctissimo 
patre  et  doniino  noslro  domino  Bonifacio,  divina 
providcnlia  sacrosanct;c  Romanie  EccIesiiB  suinnio 
Poulilice,  cum  onini  devolione  et  revcrentia  rece- 
pimus  litlcras  in  Iiac  forma  :  Bonifacius  episcopus, 
servus  scrvoiuin  Dci,  dilcctis  liliis  Guillclmo  ele- 
clo  Saleriiilano,  ct  Joaiiiu  de  Caiiicra  canonico 
Ecclesiae  de  Castro  Bilui  iccnsis  dia?cesis  salulem 
it  Aposlolicam  beiiedictionem.  Illius  excni|)!o, 
1  tijus  in  terris  vicem  gciimns,  noli^nlcs  iiiortem 
1  eccaiitiuni,   sed   cupientcs  iiolius  conversionem 


■  EoJ.  lib.  lip.  cur.  Lxxiv. —  2  Ead.  Ep.  Lxxiv.  —  3  [  j,_  lxxv. 
—  *  Ms.  vet.  Fred.  coni.  Ubald.  de  reb.  Sic.  ii.  jC, 


corum  frnctiferam  ad  salutem,  misereri  eligimus 
Iiotius,  quam  ulcisci.  Cum  igitur  dilccti  filii  no- 
bilcs  viri  Carolus  natus  ciarai  iuemorice  Philippi 
rcgi  Francorum  conies  Andcgavcnsis,  et  Robcrliis 
dux  <>alabri,x  primogeuitus  cbarissimi  in  Christo 
filii  noslri  Caroli  Sicilia;  rcgis  illuslris,  iii  ipsius 
Sicili:c  insula  contra  Fridericum ,  nalum  quon- 
dam  Petri  olim  regis  Aragonum,  et  Siculos,  ac 
alios  in  insulam  ipsam  rebellem  (iiisula  ipsa  re- 
belles),  propler  multiiilicatos  eorum  graves  et 
enormes  excessus,  oflensas  (et)  in  varias  coutuma- 
cias  et  conlemptus,  quibns  Deum  et  Romanam 
Ecclesiaui  ,  ac  prafalum  rcgem  Carolum  longo 
jam  lempore  in  eadem  insula  et  aiterius  (aliis) 
rcgni  pr;edicti  locis  et  partibus  durius  iirovoca- 
runt,  progressi  nuper  magnifice  dignoscantiir,  ut 
rebelles  ipsi  ad  devotionem  et  mandata  cjusdcm 
Ecclcsia?  coacli  vei  voluntarii,  diviua  suffraganle 
potentia,  redncanlur,  vos  illuc  accessislis  cum 
eisdciii ;  nos  de  vestra?  discrctionis  et  circuinspe- 
clionis  induslria  plenam  in  Domino  fiduciam  obli- 
nentes,  et  volentcs,  ut  eo  libeiitius  rebelles  ilidem 
(iidcm)  civitales,  caslra,  tcrra;  et  ioca  taiii  ipsius 
insuke,  quam  aliarum  etiam  regiii  prirdicli  par- 
tium  cilra  Pharum  ;  necnon  et  circumadjacenlium 
insulanim  et  locorum,  et  eorum  incolae,  qua;  re- 
beliia  dignoscuntur,  redcaut  ad  devotionem  no- 
slram  et  Ecclesiae  memoratae,  quo  magis  nos  et 
illa  sibi  senserint  in  misericordiai  pictale  propi- 
tios  ;  discretioni  vestrae  ,  ut  iiisulas  ,  civitales, 
caslra,  terras,  et  loca,  ac  reiielles  praedicta ,  et 
alias  quascumque  personas,  (luaj  iii  liujiismoili 
rebeilione  fuerunt,  seu  quae  alias  rebellibus  ipsis 
contra  monitiones,  et  mandata  et  Inbibitiones 
Sedis  Aposlolicre  super  iis  assislere  prssumpse- 
runl,  impeiidcndo  eis  auxilium  vel  favorcm,  pu- 
bliciim  vel  occultum,  quae  ad  nostrcB  e1  ejusdem 
Ecclcsiffi  mandata  redire  curaverunt  ;  possitis  vos 
et  quilibet  vestrum,  per  vos  vel  alium,  seii  alios, 
dum  in  liujusmodi  negotii  prcBsenti  prosecutione 
fueritis,  aucloritate  nostra  ad  mandata  ipsa  no- 
mine  noslro  et  Ecclesi;B  priedictae  recipere  ;  ac 
omnes  sentcntias  excomniunicationum,  suspensio- 
num,  et  inlerdicli  per  eamdem  Sedem,  vel  per 
cjus  iegatos,  aut  quemvis  alium  vel  alios  aucto- 
ritate  nostra ,  ratione  vel  occasione  bujusmodi 
rcbrllionis  vel  guerrae  contra  eos  et  iiisorum 
quemlibet  prolatas,  postquam  super  iis  ad  hujus- 
modi  mandata  redierunt,  relaxare  ;  ac  dispensare 
cum  clericis  et  personis  Ecclcsiasticis  ex  cisdem, 
qui  interdictum  hujusmodi  non  observaiido,  vel 
pra^diclis  cxcommuuicalioniset  suspensionis  ligati 
seulcnliis  divina  oflicia  cclebrando,  vcl  immi- 
scendo  se  illis ,  irregularitatem  contraxisse  no- 
scunlur,  praestito  a  prfedictis  omiiibus  jiimmento 
ac  promisso  pcr  eos,  quod  super  iisst;ibunl  nostris 
ct  Ecclesiffi  memoratLC  prajcise  mandalis,  quoties 
exi^edire  vidcbilur,  faciendis  ;  et  quod  de  caetero 
ad  rebellioncm  bujusmodi  non  ledibunl  ,  nec 
alias  in  rebellione  ipsa  proeslabunt  auxilium,  con- 


BONIFACir   VIII   AXNUS   8.    —   CHRISTI    1302. 


301 


siliiim  ct  favorpm.  publice  vel  occulto  ;  liberam 
concedimus  auctoritale  ii';r?entium  tacult.ilem  ; 
provi?o,  quod  cum  consliluiis  in  ciiiscopali  di^'ni- 
tale  ct  sujira  ad  dispensalidnem  liujusMHuii  nulia- 
tcnus  procedalis:  illi  aniem  qui,  ul  pr;rniitlilur, 
absohilionis  beneficium  ab  excommunicationis  et 
suspensionis  sententiis  fuerunt  prosecuti  (consc- 
cut:),  civilales  el  castra,  ternc  et  loca,  in  quibus 
interdictiim  bujusmodi  fuerit  relaxatum ,  si  ad 
vomilum,  (|uod  ahslt,  redierint,  eo  ipso  in  siniiles 
sentenlias  relahantur,  et  sns])ensiones  snper  irre- 
gularitate  <iuas  tahter  redeunles  conligerit  obti- 
nere,  nulhus  ex  tunc  sint  rohoris  vel  momenti. 
Dat.  AnagniaB  IV  id.  Junii,  Ponlificatus  nostri 
anno  viii. 

tO.  «  Etquia  pro  parte  universitatum,  pcrso- 
narum  tam  Ecclesiasticarum  quam  sa-cularium 
civitatis  Panormi,  nccnon  terrarum  et  locoriim 
diceccsis  majoris  Panormitanaj  Ecelesia;  cum  omni 
reverentia,  liumihtate  et  devotione  rogati  et  re- 
quisiti  fuimus,  eas  per  nos  recipiad  mandata  \n'X- 
dictorum  domini  summi  PontiQcis  et  sacrosanctfB 
Romana!  Ecclesiae  ;  ac  eis  relaxari  omnes  senten- 
tias  excommunicationum,  suspeiisionum  et  iiiter- 
dicti  per  pracdictam  Sedem  A[iostolicani  et  ejus 
legatos,  ant  quemvis  alium  seu  ahos  auctoritate 
Apostohca  ratione  vel  occasione  hujnsmodi  reliel- 
lionis  seu  guerrae,  conlra  eos  et  ipsarum  quam- 
libet  prolatas,  et  oflerendo  paratas  suh  religione 
debitorum  juramentoruni  siiper  prsmissis  juxta 
tenorem  pracdictarum  litterarum  i)a[ialium  praE- 
dictorum  summi  Pontiflcis  et  sancta;  Romanse 
matris  Ecclesia:  stare  maiidalis,  earum  requisi- 
tione  et  [letitione,  iitiiote  veris,  admissis  ;  voliis 
super  praemissis  omnibus,  et  singuiis  exequendis, 
faciendis  et  compleiulis  in  praedicta  civitate  Pa- 
normi,  terris  el  locis  (iictae  Panormitan;B  Ecclesiae 
vices  noslras  duximus  committendas:  discrelioni 
vestrae  ex  parte  dicti  summi  Pontiflcis,  qua  fuu- 
gimur,  auctoritate  mandantes ,  qiiateiius  foruia 
pncdictarum  lilterarum  [iraedicU  domini  sumini 
Pontiflcis  diligenler  attenta,  in  omnihus  ohser- 
vata,  vos  vel  alius  seii  alii,  dum  in  hujusinodi 
negolii  pra;senh  fueritis  prosecutione  loco  nostri, 
iuaediclas  [lersonas  diclarum  civitalis,  terrarum, 
et  locoruiii  praBdicta;  Paiiorinitanae  dioecesis,  tam 
Ecciesiasticas  (|uam  s;i'culares,  ad  niandata  prae- 
dictorum  domini  summi  Ponlificis  el  sacrs  Ro- 
inana'  matris  Ecclesiae  reci|(iatis;  ac  eis  juxla  te- 
norem  [ir^edictarum  [ia[ialium  litleiarum  relax(;tis 
omnes  seulentias  excoiiununicationis,  sus[ieiisio- 
nis  et  interdicti,  per  eanidem  Sedein  A[)OstoIicam 
seu  ejus  legatos,  aut  quemvis  aliuni  seu  alios, 
auclorilate  Aiiostolica  ratione  vel  occasioiie  hujiis- 
inodi  rebellionis  seu  guerric  contra  easeti|)Saruin 
quanilibet  inolalas  ;  dis[)ensaiido  cuni  clericis,  et 
personis  Ecclesiasticis  ex  eisdem,  qui  iiilerdictum 
hiijusmodi  non  servando,  V(,-l  [^ncdictisexcommii- 
uicalionis  vel  suspensioiiis  ligati  seiilenliis  diviiia 
officia  celebrandOj  vel  immiscendo  se  iliis  irregu- 


laritatem  conlraxisse  noscunlur  ;  praeslito  a  prac- 
dietis  onmihus  jurauienlo ,  ac  promi.-so  |ier  cos, 
qiiod  super  iis  slabunt  [iraDdiclornm  domini  pajiaL' 
ct  saiiclic  Roniaii;i'  Ecdesiae  mandatis,  pecundum 
quod  in  jnacdiclis  litteris  paii;ililius  coiilinetur. 
o  Dalum  Lenti  xxiii  Decembris,  Indict.  i».  Confir- 
mah  fuiil  in  Ecelesiac  obsequio  Siculi  sequenti 
anno,  (jiio  Pontilex  Trinacri;c  regis  nomen  ac 
decus  Friderico  ,  conslitiitis  nonnullis  legibus, 
asseruil  :  nunc  ad  pubortas  Pontilicem  inter  ac 
Francorum  regem  conlroversias  sermoiieiii  Ira- 
ducimus. 

1 1 .  Cum  Phil/ppo  et  clero  Gollicano  ei  ad- 
hcerente  expostidat  Ii(,nifacius.  —  E.xciverat  ex- 
tremo  anno  su[)eriori  ,  ut  vidimus,  Bonifacius 
praesules  ct  doctorcs  Gallicos  ad  Concilinm  ,  ut 
immunitali  ordinis  Ecclesiastici  ,  aliis(|ue  regni 
ordinibus  a  Phili|'[)o  rcgcet  adiiiinislris  o|)[ircssis 
consuleret,  ac  nialis  mcdcrelur.  Pii[)ugit  ea  res 
Phili|)pum,  qui  mox  vocare  in  invidiam  Pontifi- 
cem  a[iud  Gallos  aggressus  est,  criniinarique  Bo- 
nifacinm  eo  facto  supi  enmm  Galliarnm  im|)erium 
invadere.  Utque  ampliora  odia  Cliristi  vicario, 
regiorum  adminislroriim  flagitia  ini|iniie  [lalrari 
solita  repriniere  iiieditanli,  crciirct,  iiiitis  ordinum 
conventibus,  sciscitatum  esse,  cui  tandeiu,  an 
sibi  regi,  an  Pontiflci  fiduciarias  terras  acce|)tas 
referreiit,  iiarrat  Jonlaiius  his  verbis'  :  a  Conlra 
rex  aggregans  omnes  princi[ics  et  magistratus 
regni  et  mililes,  et  [ira'latos  sciscitavil  a  qno  sua 
tenereut  feuda  :  ei  ciim  onines  respondissent  a 
rege  Franciae,  tunc  ille  promisit  corpus  et  oiiiuia 
sua  pro  libertate  regni  conservanda  exponere. 
Similiter  et  barones  [uomiscrniit  pro  liberlate 
corona;.  Tuiic  rex  [ua^ce^iit  nuUum  thesaurum  de 
regno  extrahi,  et  fccit  passus  diligentissime  cu- 
slodiri  ». 

De  habitis  iis  ordinuiu  comitiis  meminit 
etiam  Vita)  Bonifacii  scri[)tor-,  ac  secntam  pertur- 
balionem  iu  regiio  addit.  Pr;csnlcs  vero  regia  po- 
tentia  territi,  qni  antea  Boniraciiim,  utnialisregni 
occiirreret,  sollicilarant,  Pontificiam  causam  pro- 
didere,  (lUierentes'  qu;e  sua  siint,  non  qua;  Jesu 
Chri-ti,  de(|uil)us  lia;c  Jordanus*  :  «  Eo  tempore 
|ir;clati  regiii  Fraiici;c,  consilium  liabentes  [iro  eo, 
(|uod  ad  curiani  vocati  fueranl,  [)a[);e  se  excusaiit, 
quod  thesaiirum  o[i[)ortuiinm  iion  possent  de 
regno  extrahere :  e[)iscopos  tainen  trcs  pro  se  niit- 
tunt,  ne  possiut  de  inobedientia  re[)relieiidi.  Rex 
quoque  e[)iscopuni  Aiitissiodorensem  millit,  ro- 
gans  ut  suspenderet  usque  ad  tein[)us  magis  |)ost- 
ea  o|i[)ortunum  ».  Extaiit  eorum  littera;  ad  Pon- 
tificem,  iii  Ms.  Vaticano  ',  et  quihiis  patet,  ipsos 
non  indicti  Concilii  justas  caiisas  adversus  regios 
administros,  gesta  Pontificia  in  pravam  partein 
;irgutiis  politicis  detorquentes,  ut  [lar  erat,  defen- 


1  JorJ.  Ms.  Vat.  sigii.  niira.  1960.   —   -  .Ms.   Vjll.  siiin.  lit.  C. 
num.  25  el  imin.  79.  —  *  Ibid. —  '  Jord.  .Ms.  Val.  slgn.  nuin.  1960 
—  ^  Ms.  bibliotb.  Vat.  sigu.  num.  Hn.  p.  6. 


302 


BONIFACn    VIII    ANNUS    8.    —   CHRISTI    1302. 


disse  ;  scd  contra  Bonifaciuin  de  susceplo  revo- 
candtc  in  Gallias  ae(|uitalis,  curanda>que  regiae  sa- 
lutis  consilio  querelas  fudisse,  quaruni  jiriccipuae 
partis  lurc  est  Sfntentia  : 

12.  «  Nobis  ca^terisque  pcrsonis  Ecclesiasticis 
supradiclis,  necnon  et  baroMibus,oecononiis,  syn- 
dicis,  et  iirocuratoribus  coniniunilatuni  el  villa- 
rum,  etaliissicjiixla  pra3niiss;c  vocalionis  forinam 
ad  niandatum  rcyium  liacdie  Martis,  deciina  praj- 
sentis  niensis  Apriiis,  in  Ecclesia  B.  Mariae  Pari- 
siensis  in  privfati  regis  prffisentia  ciinstitulis,  ideni 
dcminus  rex  proponi  fecit  ciinctis  auilicntibus, 
palam  et  publice  sibi  ex  parte  vestra  fuisse  inler 
alia  per  pradiclos  arcliidiaconum,  (nimirum  Nar- 
boiiunseni),  et  lilteras  intimatum,  quod  de  regno 
suo,  quod  a  solo  Deo  ipse  et  praedecessores  sui 
tenere  hactenus  recognosciinl,  teniporaliter  vohis 
subesse,  ilkulque  a  vobis  lenere  deheret:  nec  coii- 
tenti  verbis  hujiisniodi  sic  mirabilibus,  sicque 
novis  et  inauditis  a  stylo  apud  incolas  dicti  regni, 
sed  ea  prodiicere  sataj^entes,  executionis  in  actum, 
prffiiatos  praedictos  ac  mngistros  in  theologia,  et 
professores  utriusque  juris  oriundos  de  rcgno 
prcTdiclo  pro  corrigendis  exci^ssibus  ;  necnon  et 
pro  culpis,  insolentiis,  injuriis  atque  damnis,  quae 
pra?latis,  Ecclesiis  Ecclesiaslicisque  personis,  re- 
gularibus  et  sajcularibus  ,  in  regno  constitutis 
eodem  et  alihi  per  ipsum  dominum  regem  ac 
officiales  seu  balivos  suos,  ahiiie  a  paribus,  comi- 
libus,  baronibus,  aliisque  nohilihus,  universita- 
tibus,  et  jiopulo  dicti  regni  illala  prffitenditis, 
emendandis,  ad  vestram  praesentiam  evocaslis  ». 
Hffic  illi :  verum  quod  ad  Pliiliiiiii  regis  in  Pari- 
siensihus  comitiis  coiicionem  spectat,  qua  obje- 
ctum  est  Bonifacio  polilicum  in  Gallias  iinpeiium 
sihi  arrogasse;  ad  creandum  illi  odium  jactatum 
putamus,  detortis  iiiniirum  in  alienum  sensum 
ejus  lilteris,  cuin  inter  caetera  capita',  quaj  legato 
cardinaliad  sopiendam  discordiam  porrecta,  illius 
mentio  habila  non  sit.  Quod  vi^ro  ad  ea  spectat, 
qiia;  adduiit  pncsules,  Bonifaciuin  verha  provu- 
casse  in  actum,  cuin  de  injuriis  atrocihus  a  regiis 
administris  inflictis  regi  ordiiubus  alque  oppres- 
sione  pojiulorum  cognoscere  vuluit :  id  ipsi  vitio 
tion  vertendum  consfat,  cum  ratione  peccati  in 
Deum  patrati,  ac  regis  regiorumqiie  adininistro- 
rum  jacluric  animarum,  non  politici  doniinatus 
causa  rein  aggrederetur,  et  ex  fide  Cathoiica  cer- 
lissinium  sit  ,  tain  rej;es  quam  cujusvis  sortis 
bomines  ovili  Christi,  Petro  ac  successorihus  ver- 
bis  illis,  Pasce  oves  meas,  commisso,  aggregalos 
Romano  Poutifici  snbesse,  ut  ipsos  ad  felicem 
ffiternitatem  adipiscendam  regat,  eorumque  errata 
juris  Ecclesiaslici  legibus  percellere  possit.  Quibus 
de  rebus  plura  exenipla  aiiiid  card.  Baronium,  et 
in  Annalibus  nostiis  occurrunt,  aguntque  Theo- 
logi;E  et  sacrorum  canoiium  professores.  Rediiiius 
nos  ad  Bonifacium,  cujiis  cxtaiit  insignes  litlcra) 


apud  Hocseniium  ',  in  quibus  conqueritur,  prae- 
sules  Gallicanos  de  adeunda  Sede  Apostolica  se 
cxcusasse,  pluraque  in  Paiisiensibus  conventibus 
a  Pctro  Flote  regio  coiisiliario  scbismalica  jactata 
fuisse  :denique  illos  bortalur,  ut  spretis  |ioIitico- 
ruin  minis  ad  tuendam  Ecclesia;  dignitatein  ad 
Concilium  accedant. 

«  Boiiifaciiis,  etc. 

«  Verba  delirantis  flliae,  quantumcumque  de- 
sideriis  maternis  infesta ,  quanfavis  enormitate 
foedata  nequeunt  purilatem  inficcre  |iiae  matris,  et 
afftctum  in  filiationisodium  provocare  maternum  : 
cum  in  ipsa  miseratione  anior  inveniatur  mater- 
nalis,  ()ui  licet  de  ndseralione  doleat,  natur;c  le- 
gibus  compaliendo  flliis,  in  ipsa  miseria  consola- 
tur.  Sane  conturbata  siinl  universa  Ecclesiae  pia 
pivTcordia  in  auditu  verhorum,  (luae  sub  flct^B 
consolationis  pallio,  recitando  qiiodammodo  com- 
posita  sunt,  ut  credimus,  nomine  pra3dilect;B  filiae 
Ecclesiae  Gallicanae  in  niatris  immaculata;  ojipro- 
brium  grande  malum,  quasi  ab  auiico  causam 
quaereret  recedendi.  Sed  legitur  qiiod  frustra  rete 
jacitur  ante  oculos  pennatorum.  Ecce  collectis  ex 
pailainenlo,  Parisiis  convocato,  meiuiicatis  suffra- 
giis,  ne  ad  vocationem  Sedis  Apostolics  venirent, 
eorum  verborum  compositores  necessario  con- 
cludere  voluerunt,  daiiiiia  rerum,  et  minas  cor- 
porum  praecipue  praetendendo.  Sciiuus  equidem 
multonim  relatione  fidelium,  ncc  latet  Apostolicae 
Sedis  notitiam,  quae  et  (luanta  fu(jrint  in  eadem 
concione  narrala,  et  maxime,  qu£c  (fllius)  Bclial 
Petrus  Flote  semividens,  et  inente  totaliter  exca;- 
catus,  et  qiiidam  alii  pncdicaveriiit,  sanguinem 
silient(^sCliristiani  (Christianum),  quicharissimum 
(in  Cbristo  filium)  Pliilippum  Francorum  regem 
iilustrein  tralicre  nituntur  in  devium,  proh  dolor! 
propinquum,  cuin  taiitte  Christianitatis  sublimitas 
erroneo  ducalu  submergitur,  cui  ((|ui)  ducatus  a 
c;t'cis  miserabiliter  ad  mentis  interitum,  nisi  ex 
alto  succuirat  divina  pietas,  propinquatur,  qiiod 
amare  luget  mater  Ecclesia,  circa  salutem  ejus 
quaerens  remedium  ;  et  medilatione  sollicita  con- 
tra  tanta?  majestalis  naufragium  quaerit  porlum. 

« Verum  vos,  fratres  et  fllii,  si  professidiiis 
vestrae  debitum  circumspectis  considerationibus 
attendalis,  cujus  venenosae  flctionis  suggesto  in 
contemptum  taiit;i3  matris  obedientiae  fllialis  ner- 
vuni  videmini  contundere,  ac  dehituin  pervertere 
statum  ordinis  clericalis  :  videmini  siquidein  se- 
cuiidum  dicta  eorum  spem  ponere  in  terreiiis,  si 
timore  terrenoruin  contemnitis  coelestia,  vel  se- 
ponitis  propter  timorem  judicium,  Chrisli  jugum. 
Multa  pr;plcrea  superba,  iniqua,  et  scliismatica  in 
eadem  fideli  (iufideli)  concione  narrata  fuerunt 
per  oratores  ejusmodi,  per  quae  velle  videbautur 
dislrahere  uiiit;item  Ecclesiae,  inconsutilem  tuui- 
cam  Doinini  nostri  ».  Et  infra  :  «  In  vestram  ve- 
rumtamen  excusationem  advertimus,  qualiter  de- 


'  Kxl.  iii  Ms.  Vat.  bibl.  sii;ii    nuin.  /jfTT. 


'  txt    llucsciu    I.  1.  c.  29.  111  TlieobiW. 


BONIFACII   Vni   ANNUS   8.    —    CHRISTI    1302. 


303 


tractatores  pr.Tfati,  ut  coeptum  venenum  aspidum 
fistiiiaiiter  evomiTent,  iii  coiile  et  cnidf  liiiniciites 
aliijui  \ix  iiiter  se  moras  loqueiuii  gcrebant  : 
veruni  pnccipiti  in  inomenlo  temporis  rcsponde- 
ruiit  iiiaiiiia  liiilcediiiis,  el  veiicnmii  aspiiiis  iii- 
fuiuientes  in  Ecclesiai  matris 0|iprol)iiiim,  et slatus 
proprii  delrimenlum  :  i|iiia  si  verha  eorum  juslo 
librentur  cxainiiie,  eos  esse  pra^latos  noii  indicant, 
sed  indigiios  quibuslibet  pradaluiis ;  ncc  digni 
suiit  regere ,  verum  non  immerilo  corrigendi. 
Restat  ut  colligamiis  ex  verbis,  (piic  gesta  fueriint 
absque  nostra  scientia  macliinationibusveiienosis, 
ut  et  vos  fictis  coloribus  ab  unioiie  universalis 
Ecclesice  abdiicerent  neqiiiler,  vosque  contra  nos, 
quos  iniquitatis  eorum  volebant  habere  complices 
provoearent.  Sed  in  vanum  laborant,  et  deflcient 
iniquo  scrutantes  scrulinio  sequaces  tanta;  siiper- 
bia;  exequendo,  disiionentes  ab  Aquilone  setlem 
erigere  contra  vicarium  Jesu  Cbristi.  Sed  qiio- 
niam,  iit  primus  Lncifer,  cui  non  fuit  buciisiiue 
Sfcundus,  cum  se(]uacibus  suis  cecidit,  corruet 
quaiitaciiniqiie  fulciatur  potentia  et  secundus. 
Nonne  diu  (duo)  niluntur  principia  ponere,  qui 
dicunt  temporalia  s|)iritualibus  non  subesse?  Hic 
jam  dictis  finein  iinpommus,  fraternilatcm  vestram 
in  Domino  exhortantrs,  ut  s|)relis  teiiiporalibus, 
et  conteuiptis  minis  judicum,  nobiscum  ascenda- 
tis  ad  cor  altum  :  et  exallabitur  Ueus,  qui  dissipat 
consilia  principum,  et  reprobat  cogilationes  popu- 
loruni ;  pro  firmo  scientes,  quod  obedientes  gra- 
tiose  videbimus,  el  coiitumaces  pro  qualitate  cri- 
minis  puniemus.  Dat.  etc.  ». 

Quamvis  vero  Bonifacius  Gallicanos  prEesuies 
Dei  et  Ecclesiae  causaui,  ad  perversa  politicorum 
murmura  minacia  et  argulias,  deseruisse  adver- 
teret;  haud  tamen  indictum  Concilium  dissolven- 
dum  ipsi  visum  est,  de  quo  celebrato  haec  ejus 
Vitae  auctor  tiadit '  :  «  Anno  Domini  millesimo 
tercentesimo  secundo  III  kal.  Novembris,  Romae 
Bonifacius  papa  celebravit  concilium,  quod  antea 
per  annum  et  ainplius  convocaverat,  in  piffisentia 
praelatorum  regni  Francia),  omniumque  doctorum 
regnicolarum  tain  in  theologia  quam  in  juribus 
canonico  et  civili,  (de  iis  loquilur  auctor,  qui  vi- 
cario  Christi  potius  quam  Philippo  parere  duxe- 

>  Vitce  Bonif.  script.  Ms.  Vall.  siga.  lit.  C.  num.  2o  et  nuni.  79. 


rant),  contra  Pliilippum  regcm  FrancicD  meihoia- 
tum,  coriiscationibii^qiie  miiltis  pncviis  contra 
regcm,  iiulla  pluvia  apparuit  subseciila,  dclcce- 
runlque  sibi  proclali  m;igni  in  regno  quDcrenfcs 
qu;c  sua  suiit,  et  sibi  ipsis  ad  tempus  tantiiiiimodo 
consulcntes  (I)  ». 

43.  Insignis  Bnnifacii  Constitiitio  de  Pontificia 
pntestate.  —  Ex  eo  Coiicilio  videtur  cinaiiasse  in- 
signis  Constitulio,  qiia  Bonifacius  ad  Aposlolicam 
aiictorilatem  constabiliendam  ,  ac  politicorum 
su|)erl)as '  et  impias  argutias  compescendas  pro- 
niiiitiavit  e  Pctri  catliedra,  siue  hajreseos  crimine 
negari  non  posse,  omnes  Christianos  Romano 
Pontifici  siibcsse. 

«  Ad  [lerpeluam  rei  memoriam. 

«  Unaiii ,  sanctam  Ecciesiain  Cathnlicam,  et 
ipsam  Aposlolicam,  urgeiile  fiile,  ciederecogimur 
et  tenere,  nosque  hanc  lirmiter  credimus,  et  siin- 
pliciter  coiifitemur;  exlra  qiiam  nec  saliis  est, 
nec  remissio  peceatorum,  spoiiso  in  Canticis  jiro- 
clamante  :  Una  est  columba  mea,  perfecta  mea  : 
uiia  est  matris  suse,  electa  genitricis  su;e ;  qua? 
unum  corpus  mysticum  reprBesentat,  cujus  corpo- 
ris  caput  Christus,  Christi  vero  Deus  :  inqua  unus 
Doniiiius,  una  fides,  uiium  baptisma.  Una  nempe 
fuit  (liluvii  tempore  arca  Noe,  unani  Ecclesiam 
prafigurans,  qua;  in  uno  cubito  consummata, 
unum  Noe  vide.icet  gubernatorem  h^buit  et  re- 
clorem  ,  exlra  (iiiam  oiniiia  subsistentia  super 
lerram  legimus  fuisse  deleta.  Hanc  autem  vene- 
ramur  et  unicam,  dicente  Domino  in  propheta  : 
Erue  a  franiea,  Deus,  aiiimam  iiieain,  et  de  maiiu 
canis,  unicam  meam.  Pro  anima  enim,  id  est, 
pro  seipso  capite  simul  oravit  et  corpore  :  quod 
corpus,  uiiicnm  silicet  Ecclesiam  nominavit  pro- 
|)ter  sponsi  fidei  sacramenturum  ,  et  charitatis 
Ecclesife  unitatem.  Ha;c  est  tuniea  illa  Domiiii 
inconsutilis,  (juae  seissa  iion  fuil;  sed  sorle  prove- 
nit.  Igitur  Ecclesiae  uniiis  et  unicae  unuin  corpus, 
unuin  caput,  non  duo  capita  quasi  iiionslrum, 
Cliristus  scilicet  et  Christi  vicarius,  Petrus  Petri- 
que  successor,  dicente  Domino  ipsi  :  Pasce  oves 
iiieas.  Meas,  inquit,  geiieraliter,  non  singulariler 
has  vel  illas,  per  quod  cominisisse  sibiintelligitur 


1  I.ib.  IX.  Ep.  cur.  Lii.  Eilat  etiam  iiiter  Eilravag.  de  majorit. 
et  obtd.  cap.  unam  sanctam. 


(1)  Concilium  hoc  anno  Roma;  coaclum  a  Bonifacio  qua  die  cccperit  incertum  cst.  Nam  anonymus  Vaticanus,  cujus  verba  rccila» 
annalista,  dicm  kal.  Novembas  inJicui;  (juam  lectionem  servut  Theodoricus  Niemius ,  eadem  auonymi  veibu  exscnhcus.  Vicissini 
auteui  Bernardus  Guidonis  lier.  Ital.  tom.  lli,  qui  ciixa  boo  teuipus  sci'ibebat,  ipsa  pariter  anonyiui  verba  e.xprunens,  Novembris  kalenda» 
legit ;  ((uod  etiam  apud  Alm.uicum  Augerium  de  Bitcrr  s  in  histor.  1'ontif  Boinan.  vul;;ata  ab  Eccaido  inter  scriptores  luedii  a;vi  tom.  I. 
cul.  1800  reciirrit.  Sicnl  et  eamdem  dieui  assiguat  F.  1'ipinus  iu  Cbron.  iNihil  ergo  certi  de  die  couvocati  Conciiii. 

Adfuisse  huic  Gallicanos  episciipos,  illus  ipii  PontiUciaruiii  partium  eraut,  e.\  aiionymo  Vaticano  afbimat  annalista.  Vix  tamen  credo 
Gallicanos  pra;sules  cum  tanto  vits  suse  di.scrimiue  adsistere  voluisse  Cuucilio,  quod  in  regem  suum  convocatum  noraut.  Cuin  pru;<ertiai 
Philippus  omues  viarum  exitus  observari  mandiverit,  ne  quid  equorum  atque  pecuuia;  e  regno  suo  Komdm  aveberetur;  quod  eo  consilio 
ab  eo  priEstiium,  ne  regni  sui  pra;sules  ad  Couciliuiu  irent.  Idoo  vel  anuuymus  Vaticanus  ia  ea  re  assereuJa  falsus  fuit ;  vel  cos  tantuni- 
modo  pra;sules  dcsignavit,  quos,  leste  Nicolao  Trivetto  Annales  tunc  sciilieiite,  G  illicani  pra;sules  ad  Puntilicem  miscrunt.  Vel  denique 
verbis  illis  ubscuris  anonyiiii  nil  aliud  designatur,  nisi  quod  apcrtius  csprimit  continnator  JLiitiiii  1'oloni  scnbeus,  «  de  diveisis  niundi 
partibus  et  maxiiue  de  regiio  Fraiicia;  pra;latus  cuiivocat  (ad  Coicilium),  quos  tauien  rex  Fraucia;  venire  probibuii  ».  Forte  tamen  adfuit 
ex  Galbs  archiipis  opus  Buide^^dleusis,  qui  cu  n  in  coavcntu  1'ari^ieusi  a  Pbiiiipo  coacto,  Pouiilicias  pirtes  strenue  defcndisset,  1'liilippi 
oduira  propterea  incurrit.  Igitur  proinple  so  et  clum  e  regno  subripuit,  et  sub  ementitis  vestibus  ad  1'onlilicem  venil.  Bem  lotain  habei 
ei  F.  Pippino  in  cliron.  lib,  4.  cap.  41.  Porro  arcblfpiscopus  istc  deiu  Pkdippi  gratiam  recepit,  ut  cjus  favore  Poutifex  sub  Clcmentjs  T 
nomine  rcauutiatiis  fuit.  Mansi. 


304 


BOXIFACII   YIII   AXXUS    8. 


CHRISTI    1302. 


iiiiivcrsas.  Sive  igitiir  Gra^ci,  sive  ylii  se  dicanl 
Petro  cjusijiie  siicccssoribiis  noii  esse  conimissos, 
tateantur  necesse  esl,  se  de  ovibus  Clirisli  iion 
esse,  clicciite  Doniino  iii  Joaiuic,  uiium  ovile, 
uuum  el  iinicuin  csse  paslorcin. 

i-i.  a  In  liac  ejusque  |iolcslatc  duos  esse  gladios, 
spiritualcm  \idelicet  ct  tcmporalcm  Evangclicis 
diclis  m^truimur.  Nam  (liccntibiis  Apostolis  :  Eccc 
gladii  duo  liic;  m  Ecclesia  scilicet,  cum  Apostoli 
loiiuereulnr,  uon  res[)ondil  Domiuus  uimis  esse, 
seil  satis.  Ccrte  (lui  in  potestate  Pelri  tcmporalem 
gldduiin  esse  ncgat,  male  verbum  atteiulit  Domiiii 
profereutis  :  Converte  gladium  tuuni  iii  vagiiiam. 
Uterque  crgo  in  polcstate  Ecclesiae,  spintualis 
scilicet  gladius,  et  mateiialis  :  sed  iis  quidcm  pro 
Ecclesia,  illc  vcro  ab  Ecclcsia  cxcrcciulus  :  ille 
sacerdotis,  is  maiiu  rcguin  ct  niilitum  ;  sed  ad 
nutuin  ct  [kitientiam  saccrdolis.  0|iortct  autem 
gladiuin  essc  sub  gladio,  et  tcm|ioral'm  ai.ctori- 
tatem  s|)iriluali  ^ubjici  [lotcstali  :  nain  ciiin  dicat 
Apostoins  :  Non  csl  i^otcslas  nisi  a  Deo  :  qnai  au- 
lem  a  Dco  sunt,  ordinala  suiit;  uon  ordinata 
essent,  nisi  gladius  esset  sub  gladio,  et  tanquam 
infcrior  reducerctiir  [)cr  aliuin  m  suprema  : 
uain  sccundum  bcatuin  Dionysiiim  lcx  divini- 
tatis  est  inflma  [ler  media  in  suprcma  rcduci. 
Non  ergo  secunduin  ordiucin  uuiversi  omuia 
Kque  ac  iinmediate ,  sed  iuQina  [ler  mcdia , 
interiora  per  su[ieriora  ad  ordinein  redncun- 
tur  :  spiritualein  autem  et  dignitale  et  nobili- 
tate  tcrrcnam  (|uamlibet  [)r.Tcellere  polestalem, 
0[K)rtct  tanto  clarius  nos  fateri,  quanto  spiritnalia 
tem|ioralia  anteccUuut  :  quod  etiam  ex  decima- 
rum  datione,  et  bcnedictioiie,  et  sanctiGcationc, 
ex  ipsius  [lotcstatis  acce[)tione,  cx  i[)saruin  reruin 
gubernationc  claris  oculis  iutuemur  :  nam  Vcri- 
tate  tcstante,  spirilnalis  potestas  lerrenam  pote- 
statcin  institucrc  liabct  et  judicare,  si  bona  non 
fuerit  :  sic  de  Ecclcsia  ct  Ecclesiastica  potestate 
verific;;tur  vaticinium  Jcremia; :  Ecce  constitui  te 
bodie  supcr  geiites  el  rcgna,»  ctc.  qua;sequuiitur. 

15.  «  Ergo  si  deviat  terreiia  |)otestas,  judica- 
bitur  a  [lotestate  spirituali  :sed  si  deviat  spiritualis 
minor  a  suo  sn[icriori  :  si  vero  su|)iema  a  solo 
Deo,  non  ab  boniine  polcrit  judicari,  testaule 
Apostolo  :  S[iirilualis  boino  judical  omnia ;  ipse 
aulem  a  neniiuc  judicalur.  Est  autem  ba;c  aucto- 
ritas,  el  si  data  sit  bomiiii,  et  exerceatur  [ler  bomi- 
nem,  non  buniaua,  sed  polius  divina  potestas,  ore 
divino  Pctro  data,  sibique  suisque  succcssoribus 
iu  ipso  Cbristo,  quem  coufcssus  fuit,  [lelra  fir- 
mata;  diccnte  Domiiio  ipsi  Pelro  :  Quodcumque 
ligaveris,  ctc.  Quicumque  igitur  buic  [loleslati  a 
Deo  sic  ordinata;  resislit,  Dei  ordiuatioiii  resistit, 
nisi  duo,  sicut  Maniclia.His,  lingat  csse  principia, 
quod  falsum  el  ha.'rclicuin  csse  judicamus  :  quia 
testaute  Moyse,  non  in  priucipiis,  sed  iii  principio 
ccclum  Deus  crcavit  cl  tcrram.  Porro  subcsse 
Roniauo  PoutiOci  onuii  bnmana;crcatura;  (omncm 
humanam   crealuram)  declaramus,  dicimus,    et 


diftiiiimns  omnino  esse  de  necessitate  salutis.  Dat. 
Laler.  XIY  kal.  Decembris  anuo  viii  d. 

Torsit  adeo  hajc  Constitulio  Francorum  re- 
gom,  ut  Clcmeiis  V  ad  acerbum  cjiis  ingeninm 
[ilacandum  bicc  sanxerit  '  :  «  Rcgi  et  regno  per 
dclinitionem  et  declarationem  bona;  niemorite 
r>onifacii  pa[ia3  VIII  pra?deccfSoris  nostri ,  quaj 
iiici[)it,  Unam  sanctam ,  nuUum  volumus,  vel 
intcudinius  pra?judicium  generari ;  nec  quod  [ler 
illam  rcx,  rcgniim,et  regnicola!  pra?libatiamplius 
Ecclesia;  sint  suljccti  Roinana},  quam  aiitea  cxiste- 
baiit  ».  lla^c  Clemens.  At  cuni  Ronifacius  iiil  ca 
Coiislitutione  novarit,  veteresque  Roinani  Ponti- 
lices,  cnm  ita  Dei  gloria,  et  rcijiublica;  Clirisliacae 
nccessitas  [loscerct,  non  in  aliis  modo  regiiis  ac 
Roinano  im|ierio,  sed  in  Galliis  etiam  sceptra  e 
stir|ie  in  slirpem  transtulerint,  ut  in  Aunalibus 
snis  ostciuiit  card.  Raronius;  constat  Clcincntem 
Ronif.icii  Coiistitutioui  nunioratK  nil  dctraxisse. 

10.  Ab  iniquis  cceptis  Bonifaciiis  deterrere 
curat  Philippum  Gallorum  rec/em.  —  CcCtcrum 
Pontifex  crga  Pliili[)puin  etsi  ab  oflicio  optimi 
liriuci[)is  discedentem  ,  moderate  admodum  se 
gessil.  Cum  cniin  Pbilippus  prirsulcs  accessu  ad 
Scdem  A|iostolicam  arccret,  iion  illum  cxpresso 
nomine  (quamvis  contrarium  perperam  nonnulli 
scripserint  *)  ceusuris  delixit,  sed  forma  generali, 
qua3  omnes  universim  com[)lcctebatur,  ex  veteri 
more,  Romam  adeuutibus  injuriam  inferentes 
analbcmate  perculit^ 

B  Ronifacius  etc,  ad  |)erpetuam  rei  memo- 
riain. 

a  Excomnumicamus  et  anatliematizamus  ex 
parte  Dei  oniui[)otenlis  Patris,  et  Filii,  et  S[iiritus 
sancti,  auctoritale  quoque  beatorum  Pctri  et  Pauli 
Aposlolorum  ejus,  et  uostra,  omnes  illos,  qui  ad 
Sedem  A|)ostolicam  veuientes,  vel  redeuntes  ab 
ca  capiuut,  s[)oliaut  vcl  detinere  pra?suinunt,  aut 
iiupedimentum  aliquod  exbibeut,  quominus  ad 
eanidem  Sedem  liberc  cum  personis,  bonis,  el  rebus 
suis  veniaut  et  rcdeaiit  ab  eadem,  etiamsi  impe- 
riali  aut  rcgali  iulgeaut  dignitate,  scu  cujuscum- 
qiie  alterius  fucrint  pra;eminentia?,  dignitatis, 
ordinis,  couditioiiis  aut  status  :  non  dbstaiitibus 
quibuscuiuque  [irivilcgiis  et  indulgcntiis  cis,  vel 
eoruin  alicui,  vel  aliquibus  ab  Apustolica  Scde 
sub  quavis  foriua  vcl  teuore  conccssis,  quod 
intcrdici,  susiieudi,  vel  excommunicaii  uon  pos- 
sint,  quai  prorsus  tollimus  et  revocamus  omuino 
ad  hoc,  qiiod  contra  hujusmodi  nostram  senten- 
tiani  et  [irocessus  per  ea  nequeaut  se  tucri,  quo- 
minus  includantur  in  eis ! 

«  Declaramus  insuper  omnes  iiraedictos  et 
alios,  qui  per  se  vel  suos  ollicialcs  seu  miuistros, 
aut  per  alios  iucolis  imperii,  rcgnorum,  seu  ter- 
rarum  suoruin,  vcl  traiiseuntibus  per  ea,  unde- 
cuinque  oriuudis,  ad  Sedein  venienlibus  memo- 

'Exlravag.  Meruil.  c.  2.  de  Piivil.  —  -  tlear.  Rebdor.  et  alii.— 
3  Lib.  viii.  Ep.  cur.  sn. 


BONIFACir   Vni    ANNOS   8.    —   CHRISTI    1302. 


305 


ratam,  vel  reileiintibus  ab  eadeni ,  equitatnras 
limitant,  vel  subtrahunt  quip  deferunt  seu  repor- 
tanl  |)ro  suis  opportunitatibus  vel  ex|iensis,  vel 
qucBvis  alia  res  et  bonaj  aut  apeiiunt  lilteras,  vel 
aufermit,  seu  taxanl  numerum  personarum,  vel 
familiuium  ,  vel  qnantitute-n  expensarum  aut 
evectioiium  ;  vel  alias  directe  vel  indirecte,  talibus 
venientibus,  vel  redeuntibus  inipedimentum,  vel 
obstaculiim  ['raeslare  pra^sumunt ;  inifieditores 
fore  ad  dictam  Sedem  venicntium  et  redeuntium 
ab  eadem,  et  anatbematis  et  excommunicationis 
senteiitiam  incurrere  supradiclam  ;  ipso^que  sic 
lifiatos  a  sacranientorum  |ierceptione  nunti:unus 
exclusos  :  distiicte  praecipieules,  et  ut  nullus  ea 
ipsis  ministrare  pr;tsumat,  nec  etiam  sacramen- 
tuiii  Poenileuli»  nisi  in  mortis  arliculo  constilutis; 
sed  nec  tunc,  nisi  de  stando  mandalis  Ecclesiae, 
satisfactione  vel  sufficienti  cantione  pra?inissis. 
Eos  vero,  ciijuscumque  tuerint  praeeminentice,  di- 
gnitatis,  ordiiiis,  conditiouis  aut  status ,  eliamsi 
archiepiscopali  vel  episcopili  dignitate  prfeful- 
geant,  qui  conlra  hnjusniodi  noslrum  [iFaBCcptum 
talibus  vel  eorum  alicni  sacramenta  vel  sacra- 
mentum  aliquod  pra^sumpserint  niinistrare,  ex- 
communicalionis  et  anatlieinatis  sententia  in- 
nodamus  ,  eisque  interdicimus  prtedicationis  , 
lecliiinis,  administrulion  s  sacrameutorum,  et  au- 
ditndi  coiife;siones  ofiicium  :  pricdicentes  aperte 
iiniieilientibus  el  contt'm|itoribus  supradiclis,  nos 
gravius  contra  eos  spiritualiter  et  teinporaliter, 
prout  expedire  videriiiius,  processuros,  elc.  Actum 
Laterani  in  fe>to  Uedicationis  Basilicac  princijiis 
Aposlolornm  de  Urbe,  Puntiiicalus  nostrian.viiiB. 
Rcdigere  ad  ofticium  ,  sacrarum  poenarum 
metu  olijeclo.  Phili|ipnm  studebat :  utque  nullas 
commuuis  Christianorum  pareutis  partes  praeter- 
mitteret,  atque  etiam  Carolus  Andium  comes,  e 
Sicilia  in  Gailias  ad  fratrem  regem  reditMrus, 
novas  turbas  compositurum  sponderet ';  mox  Ro- 
mana  Synodo  celebrata,  Joannem  tit.  SS.  iMarcel- 
lini  et  Pelri  presbyterum  cardinalem  in  Gallias, 
devexo  jam  anno,  legalum  misit-,  cum  eo  ipsum 
munere  ob  egregias  suas  virtutes  strenue  perlun- 
cturiim  speraret  :  o  Clara,  inqnit,  multiplicis 
merita  probitatis ,  et  virtntum  dotes  exuberes, 
quibus  superni  Numinis  munere,  a  quo  univer- 
sonim  charismatum  dona  proveniiint,  nesceris 
iusignitus,  attentcE  considerationis  indagine  per- 
scrulantes,  ea  quae  in  desideriis  geiimus,  tuae 
discrelionis  industrice  libenter  committimus  exe- 
(|uenda  ;  Grma  ducti  fiducia,  spemque  indubiam 
obtinentes,  quod  circa  executionem  hnjiismodi 
vigilanter  et  solerter  intendes,  ac  operosae  soilici- 
tudinis  studinm  exbibebis.  Dat.  Laterani  VIII  kal. 
Decenibris,  aiino  viii  ».  Illum  vero,  quo  majori 
cum  dignitate  munus  ,exerceret,  pluribus  pracro- 
gativis  ornavit^ 


Potis=imum  vero  potestatem  tribuit,  ut  Gal- 
liarum  rcgem,  qui  se  anathematis  et  censurarum 
vinculis  deviiixerat,  solverit '  :  o  Ciim  te,  inqnit, 
ad  parles  Franciae,  certis  tibi  commissis  negotiis 
fiilucialiler  deslinemus;  et  intellexerimus,  refe- 
reiitibus  fide  dignis,  quod  princeps  magnificus  Phi- 
lippns  rex  Francoruui  illustris,  excommunica- 
tionis  esl  vinculo  innodatus ;  discretioni  tuae 
absolvendi  regem  ipsum,  cum  ab  eo  fueris  requi- 
situs,  jiixta  forinam  EcclesiiU,  a  quibuscumque 
excommunicationum  sententiis  a  canone  seu  alias 
nostra  vel  proedictorum  nostrorum  Romanorum 
Puntificum  auctoritale  prolatis,  quas  idein  rex 
incurrisse  dignoscitur,  plenam  et  liberam  prae- 
seiitium  aiutoiitate concediinus  facultatem.  Datum 
Laterani  VIII  kal.  Deceinbris  anno  vui  ». 

Sfirevit  Pbilippus  culpae  in  PontiUcem  et  Ec- 
clesiaslicos  commissae  veniam  deprecari,  ut  se- 
quenti  anno  videbimus.  Sed  quid  inter  hiTC  ei 
acciiiit?  liebellantibus  Belgis,  qui  ob  graviora 
imposita  vectigalia,  quae  rogatus  jam  ante  rex 
tollere  detrectarat,  post  caesos  populari  seditione 
Gallos,  inhumanainqne  exercitam  in  eos  carnifl- 
cinam,  qni  in  eorum  urbibus  morabantur,  Atre- 
bati  comes*  cum  Gallicae  nobilitatis  delibato  flore 
in  Brngenses  peniuellionis  auctores  diixit :  cum- 
que  pra?cipiti  militari  furore  equilatus  Gallicus  in 
pedeslres  Belgaruin  turuias,  qui  nuUo  equitatu 
muniti  erant,  se  effudissenl,  in  fossas  arte  ab  ho- 
stibus  comparalas  corruit ,  densatisque  impru- 
denler,  atque  elidentibns  sese  agminibus,  a  Belgis 
G.iili  tnicidali  sunt,  de  qna  strage  ha-c  Jurdanus': 
a  Aiiud  Bruges  propler  illicitas  exactiones  ab  offl- 
ciali  regio,  nil  valente  reclamatione  apud  regem, 
minntus  populus,  contra  majores  insurgens,  sedi- 
tionem  coinmovit.  Ad  hos  motus  corrigendos  a 
rege  Franciae  sub  Jacobo  S.  Pauli  mille  viri  ia 
armis  et  ainplius  missi  sunt,  qui  a  Burgensibus 
revereiiter  suscepti  sunt  :  sed  informati  Burgenses, 
quod  prior  officialis  regis  se  jactasset,  quod  plu- 
rimos  Bnrgenfium  In  crastino  suspendi  faceret, 
desjieratione  concepta,  enorine  facinus  f>raBsumpse- 
runt  :  evasit  tamen  officialis  praedictus  hujus 
rabiei  incentor.  Expulsa  quoque  gente  regis,  Gui- 
donem  Namurcii  Guidonis  comitis  Flandrensis 
fllium  in  suum  defensorem  et  dominum  vocave- 
runt,  qui  Theutonica  vallatus  mullitudine  eos  ad 
bellandum  forlius  animavil.  Tunc  missus  est  con- 
tra  eos  Atrebati  coiiies.  Franci,  videntes  adversa- 
rios  venire  pedites,  quasi  textores  et  mechanicos 
despiciunt,  et  a  monte  super  peditibus  abjque 
belli  ordine  in  eos  ruentes,  a  lanceis  Biirgensium 
primi  irruentes  in  mortem  coacti  sunl,  caeteris 
turpiter  fugientibus.  Comes  autem  Atrebafensis, 
a  guardiano  fratrum  .Minorum  denu<iatus,  et  tri- 
ginta  vulneribus  confectus  invenitiir,  et  in  qua- 
dam  proxima  capella  monialium  sej^elilur  d. 


'  Bonif.  I.  IX.  Ep.  CQr.  xvi.  —   '  Ub.  viii.  Fp.  cnr.  xliii.' 
»  E(i.  cur.  XLV.  etc. 


'  Ep.  cur.  Lxx.  —  -  Ju.  ViU.  I.  VIII.  c.  56.  Plol.  Lac.  in  ADiial. 
S.  Ant.  III.  p.  til.xx.  c.  8.  §  IS.  — 'Jord.  Ms.  Vat.  sigD.  nmn.  1960. 


A^N.  —  ToMts  XXI 11 


Rayn.  IV. 


39 


306 


BONIFACII    VIII    ANNUS    8.    —   CHRISTI    1302. 


Adscribit  (livinae  justilire  S.  Anioninus',  Ro- 
berti  coinilisniorlom,  ulquiDii^loma  Aposlolicnm, 
de  quo  a  iiobis  pluribus  aclum  esl,  in  ignem  conje- 
cisset :  «  Rex  »,  inquit  sanclus  aucior,  «  non  per- 
niisil  Bullas  publicari,  imofamiliaresregisliiieras 
Aposiolicas  ei  ,  (niinirum  nuntio),  absiuleruni, 
ipsum  de  civilate  licentiantes  et  de  regno.  Comes 
aulem  Artensis,  qui  tunc  vivebat,  quia  boc  accidit 
ante  debellationem  ejus  et  mortein  in  bello  su- 
pradicto  liiteras  ejus  accipiens,  in  ignem  projecit 
in  contemplum  Poniificis  :  propter  quod  justo 
Dei  judicio  male  peiiit,  sicut  et  Joachin  rex  Hie- 
rusalem  comburens  Dominicas  lilteras  ». 

Ea  porro  giavis  G;illorum  clades  non  tam 
liostinm  fortiludmi,  quam  Numinis  divini  arcanae 
voluniati  adscripla.  Unde  Mailhseus  Westmona- 
steriensis  ,  ha;c  aliorum  auctorum  tesiimonio 
comprobata  scribif^  :  «  Miro  modo  pedestribus 
equestres,  domini  subditis,  lanarum  texioribus 
acies  loricala,  firmamenium  formidini,  reguum 
municipio  non  audebat  nec  valebai  resistere.  Acta 
sunt  ha;'c  V  id.  Julii  juxtaCurtray  ».  Circumferente 
se  illius  vicioriaB  fama,  mox  alii  Belgce,  quos  in 
officio  terrorcontiiiuerai,  sumptis  armis,  Gallos  ex 
urbibus  suis  et  municipiis  pepulerunt. 

Accei^tae  cladis  dolorem  et  igiiominiam  ultu- 
rus  Galiiarum  rex,  poleniissimo  succinctus  exer- 
ciiu  in  Beigiuni  ad  redintegrandas  amissas  res 
provolavit :  sed  cum  exbaiista>  iaboribus  et  fame 
copia;  in  dies  debilitarentur,  recedere  inglorius 
coaclusest',  cum  Belga^  ad  tuendam  libertatem 
animis conjunclissimi  essent. 

17.  Prodiictum  inter  Scotos  et  Anglosbellum. 

—  Exercebateiiani  belhim  airox  Aiiglos  ei  Scoios: 
ad  quod  exiinguendum  scribit  Wesimonasterien- 
sis  '  Eduardum  oratores  ad  Galliarum  regem  mi- 
sisse,  utde  pace  inler  ipsos  concilianda  staiiierei  : 
sed  Gallum  respondisse,  tantam  rem  sine  duode- 
cim  parium  consilio  decerni  non  posse.  Qui  cum 
novis  bellis  iinpliciti  essent,  reque  aliquamliu  ex- 
tracta  convenifseni,  resiiondere  dirimi  conirover- 
siam  non  posse,  nisi  loederaii  Scoii  interesseni. 
Addit  aucior,  ita  emergentibus  novis  turbis,  dis- 
cussa  pacis  consilia  fuisse.  Et  sane  Pontificiai  lii- 
terae  ad  Scoiife  praesules  datae,  quibus  carpit  ipsos, 
pacis  consilia  retardare,  demonstrant  Eduardiim 
ad  concordiain  iiiclinasse  ^ 

«  Bonifacius,  eic.  episcopis  per  regnum  Sco- 
tiaeconstiiutis. 

0  Nosiis  quidem,  et  plurimorum,  quinimo 
universorum  fere  notitia  non  ignorai,  quod  peccaiis 
exigentibus,  muliiplicala  jam  longo  decuisu  iem- 
poris  gravis  discordia  iuter  vos  et  alios  incolas 
dictiregni  ex  parte  una,  et  charissimum  in  Cliristo 
filium  nostruni  Eduardum  regem  illusirem  et 
regnum  Angliae  ex  aliera,  dudum  ex  diversis  cau- 

'  S.  Aul.  111.  p.  lit.  XX.  c.  8.  8  !■')  ct  alii. —  =  West.  Flor.  Hist. 
Jo.  Vill.  I.  vui.  c.  55.  Paul.  .liuiil.  iu  Pliil.  Meyer.  iii  Flaiid.  etalii. 
3  Jo.  Vill.  I.  VIII.  i-.  58  cl  alii. —  '  West.  Flor.  Ilisl.  hoc  anuo. 

—  "  Lib.  viii.  lip.  cc.\iil. 


sariim  suborta  generibus;  quariim  vos  incentores, 
fautores  et  nutriiores  prsecipuos  coiiiiiiunis  ieiiet 
ojiinio,  uirumque  regnuin  in  giierrarum  discri- 
mine  posuit,  et  magiiam  hinc  inde  animarum  et 
corporum  Igesionem ,  utinain  noii  exterminatio- 
nein,  indiixii.  Verum  cum  ex  iis  nos  et  Romana 
maier  Ecclesia  mulliplicibus  afflciamur  angustiis, 
ei  gravibus  molestiis  periurbemur ,  ac  Terrae- 
Sancta;,  quam  menianeis  oculis  depressam,  uii- 
uam  non  proslratam,  cum  anxietaie  respicimus, 
dis|iendia  et  turbalioues  imiiiineani;  nos  exeniplo 
illius,  qui  de  populo  suo,  fomiiibus  odioriim  ex- 
clusis,  voluit  in  eo  pacis  superseminari  consilia, 
solliciiudiuem  nosiram  libenier  expoiiimus  ,  ei 
stutlia  nostra  desideranier  convertimiis  el  labores, 
ut  sedatis  scaudalis,  et  discordiis  ampuiaii.';,  vura 
pax  ei  plena  concordia  hinc  inde,  dante  Domino, 
reformelur. 

« Ideoque  fraiernitaiem  vestram  monemus 
et  liortamur  altenie,  per  Aposiolica  vobis  scripta 
in  virtute  obedieniife  disiricte  prscipiendo  man- 
dantes,  quatenus  atlendentes,  qiiod  duin  vos  tan- 
torum  malorum  culpa  reddit  obnoxios,  dum  Sco- 
ticanum  populuiii,  cujus  vos  decet  esse  ductores 
providos,  ei  saluiiferosdociores,  sicut  oves  erran- 
tes  per  devia  tempestatum  obduciiis,  et  in  angu- 
stiam  desolationis  irreparabilis  inciiaiis,  iiiiiltiim 
faina;  vestrse  deperii  ei  saluti  ;  oculos,  menles,  et 
actus  vestros  erigatis  reverenter  ad  Doniinum,  ei 
de  scandalorum  iiiviis  vos  ei  [iraedicium  populuni 
ad  salutis,  pacis  ei  concordiae  semiias  rediiceuies, 
studia  vestra  diligenter  et  solliciie  convertaiis  :  ut 
rancoribus  exclusis  et  odiis,  ac  derelictis  scandalis 
liacis,  amoenitaiis  et  tranquillitalis  commodu,  Do- 
mino  facienle,  proveniaiit  perpeiuis,  tlaiiie  ipso, 
iemporibus  duraiura  ;  sic  vos  in  praemissis  dili- 
genier  et  efticaciler  habiiuri,  quod  odisse  scan- 
dala,  ei  proinovere  pacem,  vos  laudanda  opera 
evidenter  o.*tendant;  et  nos  provideiiiiam  vesiram 
exinde  commendare  meriio  valeamus,  nec  coga- 
mur  siiper  iisaliud  remediumadbibere.  Dat.  Ana- 
gnias  id.  Augusli  anno  viii  ». 

Cum  veioEduardus  praeteriiis  bellis  serarium 
exhausisset,  a  Boiiifacio  obtinuit,  ut  triennalium 
decimarum  HiberniaB  aique  Angliae,  Ecclesiasticis 
impositarum  ad  levanda  Romanii'  Ecclesitc  onera, 
mediam  iiariem  in  usus  suos  derivarei :  «  Volen- 
ies,  inquit,  ut  tu  iii  etfectu  percipias,  quod  erga  te 
gerii  in  hac  parie  nostraj  mentis  affectus  ;  et  eli- 
genies  potius  in  nobis  ipsis  egere,  ut  opportuna 
tibi,  quce  super  hoc  possumiis,  subsidia  ininislre- 
mus,  medieiatem  totius  Iiujusiiiodi  decimae  prae- 
diclorum  tnum  annorum  tibi  in  hujusmodi  sub- 
levationem  sumpiuum  et  laborum,  praesentium 
auctoriiate  concedimus  de  gratia  speciali.  Reli- 
quam  vero  medietatem  nobis  et  Ecclesiae  praeli- 
batae,  (nimirum  Romanae,)  remanere  volumus  pro 
noslris  et  ejus  oneribus  et  necessitalibus  supradi- 
ctis.  Dat.  Later.  IV  id.  Martii  anno  viii  ». 

18.  Albertus  rex  Ronue  in  electores  sibi  infen- 


BONrrACII   VIII   ANNUS   8.   —  CHRISTI    1302. 


307 


sos  arma  capit.  —  Nec  levibiis  turbis  concussa 

niicliiabat  Germaniri,  cuni  Moguniinus,  Colimien- 
sis,  Tievirensis  arcliie|)isco|)i,  una  cuni  Paiatino 
comite  UoiJuIptio  et  Bavariae  duce  societate  inita, 
ai)  Alberto  descivissent,  at(|ue  in  eos  Albertus  sii- 
perioris  Geriiianiaj  vireseffiuiisset  :  prinium  enim 
comitis  Falalini  ditioiiem  ferro  flammaque  ever- 
til  :  deinde  in  Moguiifiniim  duxil,  ati|ue  ad  pacis 
recipieiidas  leges  cominilit,  quas  hoc  anno  initas 
Auslralis  '  liistoria,  Rebdorfius  %  et  alii  tradiint  : 
quas  certe  e\  afferendis  Bonifacii  litteris  sequenti 
anno  constabilitas  colligitur,  quo  nimirum  Al- 
berto  imperium  asseruit.  Insigne  vero  miraculum 
accidisse  narrant  Tritliemius  '  et  Lerarius  *  dum 
Moguntiacus  principatus  vastaretur.  Cinxerat  ob- 
sidione  arctissima  Albertus  Biiigionum  oppidum, 
atque  in  cueiiobio  S.  Ruberti  castra  locaverat,  ca- 
ptoque  oppido,  cum  exereitus  monasterium  omni- 
bus  vacuum  reiiquisset,  duo  milites,  si  quid  reli- 
quum  erat  pnedaturi,  cum  omnia  lustrassent,  in 
sacras  sedes  irruperunt  :  cumque  ex  iis  sceieratior 
Imagineiii  Deiparae  corona  redimitam,  quee  ali- 
quot  lapillis  fulgebat,  conspexisset  ,  sacrilegas 
nianiis  iujecit;  sed  quo  supplicio  divinitus  [lercus- 
sus  sit,  ex  Tiithemio  ipso  accipiamus. 

0  Erut,  inquit,  eo  temiiore  in  ipsa  Ecclesia 
ante  introitum  chori,  qui  fuit  in  inferioribus  suiier 
terram  nonelevatus,  ut  modo,  ad  Meridiem  versus 
claustruii!,  altare  in  honore  S.  Catharinae  virginis 
et  martyris  cousecratum,  super  quod  in  muro 
arenaliter  excavata  iiuago  beatissimte  Dei  genitri- 
cis  virginis  Mariae  satis  decenter  fuit  depicta,  coro- 
nam  habens  in  capite,  in  qua  erant  quatuor  Japi- 
des  crystalli,  muro  et  corona^  artiliciaJiter  iufixi, 
etquiiitus  in  pectore  ipsius  imaginis.  Cum  ergo 
furesilli  niliil  in  Ecclesiareperissent,  unuseorum, 
ne  omnino  vacuiis  abiret,  altare  pra'dictum  ascen- 
dit,  et  effodere  de  corona  Virginis  ipsos  crystallos 
C(Epit,  cui  alter  increpando  dixit  :  Quid  facis,  o 
niiser  :  desine  spoliare  Matrem  niisericordi;e,  per 
quam,  si  nol)is  salus  contingere  debet,  et  non  per 
aliam,  gratiam  poterimus  invenire.  Cujus  incre- 
pationem  sacrilegus  et  inipius  ille  contemnens, 
pusleaquam  crystallos  de  corona  effoderat  quatuor, 
etiaui  quintum  de  pectore  sacra)  Virginis  effodere 
tcepit.  Mirares  accidit:  mox  ut  impius  ille  sacrurn 
pectus  violare  prccsuiii|)sit,  imago  sudare  per  to- 
tum  coepit.  Quo  viso  sacriJegusaliqiiantuJum  lior- 
ruit  :  .-ed  obduratus  in  nialitia,  a  coepto  crimine 
iiun  cessavit.  Evulsit  ergo  de  sacro  pectore  imagi- 
nis  Japidem  :  quo  avuJso  ,  mox  sanguis  lacte 
mixtus,  de  ipso  vuJnere  in  niagua  cojjia  secutus, 
erupil.  Uuo  viso  infelix  ille  totus  iiihorruit,  prosi- 
liensque  de  altare,  pulverem  in  Ecclesia  collegit, 
et  vulnus  imagiiiis,  ne  fliieret  sanguis  cum  lacte, 
obstruere  coepit,  Quauto  auteni  obslruere  sacru; 


'  Auslrul.  llisl.  hoc  aii.  —  -  lleur.  Kebdor.  iii  .Aniial.  lioc  au.  — 
^  Trithem,  iii  Clirou.  Sponli.  Iioc  an.  —  »  Seiar.  .Moguul.  rer.  I.  v. 
in  Gerardo  2, 


Virginis  pectus  vulneratum  ampJius  conalwtur, 
tanto  majore  exuperatione  laccum  sanguine  ema- 
navit. 

«  His  visis  ,  impius  ilJe  de  Ecclesia  cursim 
oxiit,  et  currens  ad  N  ihiiin  tlnvium  velut  ainens 
factus,  prajcipitans  semetipsum  siibincrsit.  At  vcro 
socius  ejus  confestim  aufugit :  qui  tamen  postea 
reversus  reiordinem  magistr;e  ac  monialibus  dicti 
ccenobii  narravil.  Superveniens  aiiteni  sacerdos 
(|ni(l;uii,  qui  eo  die  ibidem  celebraverat,  et  videns 
niiraculum  tantpc  novitatis,  corporale  anti'  imagi- 
nem  explicuit,  et  laccum  sangiiine  piofluenle  col- 
legit.  Hunc  vero  sanguinem  cum  Jacte  in  vitreo 
vase  conservatum  iis(|ue  in  prssentem  diem  in 
seepedicto  coenobio  vidimns,  queni  etiam  manibus 
projiriis  ad  petitionem  abbatissa;  de  veleri  vase 
confracto  in  vitrum  novum  transposuimus. 

«  I'ublico  aiiteni  confestim  iiiiraculo,  rex  Al- 
bertus,  qui  adhuc  fuit  in  oppido  Bingen,  cum  cai- 
teris  principibus  ad  monasterium  S.  Ruperti  acces- 
sit ;  viden-quelam  horrondiim  faciuus,obstupuit: 
et  pro  restaurationeccEnobii  in  houorem  B.  Virgi- 
nis  mnlta  dona  contulit.  In  memoriam  vero  hujus 
miiaculi  capellain  honorem  Dei  Genitricis  ibidem 
constriicta  est,  in  ([ua  imago  siiper  altare  sap|)ius 
interea  renovata  cernitur  » .  Addit  auctor  Albertum 
debellato  Moguntiiio  archiejiiscopo,  Trevirensem 
et  Coloniensem  facile  oppressisse,  atque  imperiis 
durioribus  parere  coegisse. 

d9.  Controversiis  dirimendis  de  siiccessioni- 
bus  regnorum  Ungarii  et  Polonici  inciimbit  Boni- 
facius.  —  Ardebat  eodem  tempore  beJlis  civilibus 
Ungaria,  et  Christianorum  discordiis  evertebatur, 
quae  infldelium  excursionibiis  attrita  vix  e  tot 
cladibus  assurgere  potuerat,  dnm  Wenceslaus  ju- 
nior  regis  Boemiae  fllius  eJectionis,  CaroJus  vero 
successionis  jure  freti,  miserum  regnum  inler  se 
ferro  flammaque  partirentur.  Cui  iiialo  crescenti 
conflrmantique  sese  in  dies  remediuni  adhibitu- 
rus  Poiitifex,  miserat  jam  ante  legatuin  cardiiia- 
Jem,  cujus  gesta  hoc  aiino  describit  his  verbis 
Australis  historite  auctor  '  :  «  Cardinalis  dictus 
Nicolaus  Ostiensis  a  latere  domini  Apostolici  Bo- 
nifacii  missus  ad  prcedictos  reges  concordaiulos, 
honorifice  Austriam  transiens,  IJngariam  intrat  : 
et  omnes  archiepiscopos,  episcopos  et  pra;Iatos 
ejusdem  regui  auctoritate  Apostolica  convocat,  et 
de  pace  regni  consilio  eorumdem,  in  quaiitnm 
potest,  cogitat  et  pertractat.  Sed  in  luijusmodi  ne- 
gotio  nihil  proflciens,  Ungaria  exit,  Viennamijue 
in  partibus  Austriae  est  reversus  :  ubi  nunlios  so- 
Jenmes  dirigit  ad  pnedictum  domiuum  pa|iam 
Bonifaciuin,  sui  negolii  tractatus  per  ordinemde- 
ferentes  ». 

-20.  Al  Pontifex  et  muneris  Apostolici,  et  supremi 
in  Ungariam  doiiiinii  causa,  controversiam  jequi- 
tate  dirimere  decrevit  ;  atque  ad  Boeiiiia;  regein 
scripsil%utsiquBejurainPannoiiiani  contenderet, 

I  lllst.  Auslral.  Iioc  aii.  —  -  Lib.  viii,  Kp.  cnr.  xxvii. 


308 


BONIFACir  Vril   ANNUS   8,    —  CHRISTI    1302. 


non  illa  feno  persequeretur,  sed  iu  Romaua  aula 
disceptaret.  Cumque  ideni  rex  sibi  re^is  Polonia; 
tilulum  arrogasset,  graviler  ipsum  arguit,  jussil- 
(jue  abjicere. 

0  W.  regi  Boemiae  illustri. 
B  DilecUim  filium  magistrum  Ulricum  de  Pa- 
benia  doctorem  decretorum,  canonicum  Piagen- 
sem  nunlium  tuum,  et  litleras  regias,  quas  ipse 
nobis  ex  parte  tua  detulit  ;  palerna  benignitate 
reccpimus,  et  ipsarum  lilterarnm  tennre  diligen- 
ter  inspecto,  et  auditis  iis,  quie  dictus  luuilius  co- 
rani  nobis  exposuit  viva  voce,  ex  eis  iu  summa 
percefiimus.  (luod  ad  boc  tua  tendebal  intentio, 
tuaque  id  petilio  postuiabal,  ut  lui  nali  negolium 
quem  in  regem  Ungaria;  concorditer  et  canonice 
proponis  electum,  et  te  ac  luos  et  snos  in  hac  parle 
sequaces  in  benevolentiam  nostrain  reciiieremus 
et  graliam  ;  ac  tibi  et  ipsis  adjutores,  directores, 
favorabiles  et  benignos  uos  in  ipso  negotio  redde- 
remus. 

«Sane,  Gli  cbaris=ime,  sicut  alias  tibi  per  lit- 

teras  nostras  scripsisse  meminimus,  regnum  Un- 

gariae,  tam  nobile  hacteinis,  tam  prajclarum  in 

spiritualibus  et  temporalibus,  modernis  tempoii- 

bus,  beu!  multiiiliciter  collapsum  agnoscilur,  et 

qua^i  datum  in  piiedani,  per  Cumanorum,  Tarta- 

rorum  ,  scbismaticorum   et   paganorum  bostiles 

incuisus  ;  ac  propter  disseusiones  et  uovitates  pe- 

riculosas,  novitcT  altenlatas  in   ipso,  ex  quibus 

discriminose  vastat  jr,  fere  ad  nibilum  (.st  dedu- 

ctum  :   sicque  nos,   bis  non  sine  gravi  mentis 

amaricatione  recensilis,  desiderantes,  prout  nobis 

ex  officii   debilo   summi   Apostolatus   incumbit, 

super  eis  de  salubri  remedio  providere,  ad  procu- 

randam  in  ipso  regno  pacem,  quae  vinculum  cba- 

ritalis  existit ;  et  ad  tollenda  inde  dissensiones  et 

scandala,  quae   miserabilem   desolalionem  indu- 

cunt,   venerabilem   fratrem    nostrum    Nicolaum 

Ostiensem  episcopum  Apostolicae  Sedis  legatum, 

religione   prsclarum,   virum   magni  consilii,  et 

grande  Romanae  membrum  Ecclesiae,  cujns  prse- 

sentiam  nobis  non  ab?que  magna  incommoditate 

subtraximus  ;  duximus  jiridem  illuc  cum  plenae 

legationis  ofOcio  destinandum  ;  teque  per  ipsum 

et  litteras  nostras  bortati   tuimus  diligenter,  ut 

nonnulla,  quae  circa  praefatum  natum  luum  dice- 

bantur  minus  provide  attentata,  prudenter  corri- 

geres  perteipsum,elregali  providentia  emendaies; 

ac  tam  tu   quam  tui  et  nali  inemorali  sequaces 

acquiesceretis  ipsius  legati  salubribiis  monitis  re- 

verenter,  vosque  beneplacitis  coaptaretis  ipsins, 

qui  ad  dictuiu  regnum,  ut  pacis  angeliis  nunlius- 

que  salutis,  accessit ;  signiQcantes  tibi ,  quod  si 

quajura  in   eodem  regno  aliisque  provinciis  tibi 

vel  nato  memorato  competerent,  ea  prosequere- 

mini  coram  nobis,  illa  disponebamus  illibata  ser- 

vare,  nec  minuere,  sed  augere. 

21.  0  Licet  aiitem  legatus  ipse  multos  pro- 
pterea  non  solnm  mentales,  scd  etiam  corporales 
subicril  sollicitudines  et  labores,  qui  apud  Deum 


erunt  meritorii,  et  gloriosi  fructus  eorum  :  non 
tamen,  ut  sperabamus,  quielis  et  pacis  effectum 
jier  viam  conipositionis  vel  concordiae  amicabilis 
labores  et  soUicitudines  bujusmodi  hatuierunt  ; 
iiec  alias  etiam  regni  pnedicti  status,  ad  (luietis 
commoda  est  reductus  :  (|uiiiimo  guerrarum  tur- 
bines  in  regno  ipso,  iiroh  doior  1  invalescniit. 

«  Attendcntes  igitur,  quod  Ibronus  Apostolici 
culminis  conjtitntus  est  a  Domino  superregeset 
regna,  iil  a-quitatis  virga  unicuiqne  trilniat,  prava 
dirigat  in  diiecla,  et  inorbis,  qui  foineutoruin  non 
recipiunt  medicinam,  asfierius  medicamen  appo- 
nal  ;  super  iielitione  tua  praedicta,  deliberatione 
praliabila  diligenli,  eidem  nuiitio  in  praeseolia 
fratrum  nostrorum  viva  vocerespondimus,  libique 
pra^seiitibus  respondLUius,  qiiod  personam  tiiam 
|iaterna  et  speciali  Miniiis  benevoleiitia  piosecuti, 
et  proiionimus  tam  lua  qnam  nati  praedicii  jura 
conservare  ubilibet,  ac  tibi  et  sine  juris  alieni 
pra>judicio  plenitudineni  dubiti  favoris  im|iendere, 
dum  tu  et  nalus  ipse  lilialis  devotionis  affeclibus, 
et  gratis  ac  laudabilibiis  o|ieribiis  vos  noslris  et 
Aposlolicac  Sedis  beueplaciliscoaptLtis. 

a  Verum  cum  longo  jam  tempore  dilata  sit 
reformatio  dicti  regni,  deformati  taliter  etcollapsi; 
et  a  tempore  obitus  clarae  memoriae,  Watislai 
(Ladislai)  regis  Ungariae  ;  ac  deiiide  dum  Andreas 
in  eodein  regno  se  pro  rege  gerebat,  cbarissima 
in  Christo  Dlia  nosira  Maria  regina  Siciliae  illustris 
ad  se  ac  dilectum  Qlinm  nobileiu  virum  Carolum 
nepotem  ejns,  prafalum  regniim  asseruerit,  et 
adbuc  asserat  pertineredejure;  bnjnsmodi  petitio- 
nem  tuam  propositam,  ut  piaefertur,  absque  juris 
injuria^elalienopra^judicioad  graliamexaudilionis 
admittere  non  valeiiins.  Sed  iis,  quiin  regno  prae- 
fato  jns  se  proponunt  habere,  nos  ad  reddendam 
juslitiam  convertentes,  per  alias  iilteras  nostras 
te  ac  reginam,  nepotem  ipsius,  ac  tilium  tuum 
praedictos,  vestrumque  sequaces,  et  alios,  qui  siia 
ciediderinl  iuteresse,  de  quibns  expedire  videri- 
mus,  per  peremptoriae  citationis  edictum,  propo- 
nimus  ad  nostram  lacere  praeseuliam  evocari,  ut 
cum  oimiibus  juribus,  actis  et  munimentis,  bu- 
jusmodi  negotium  contingentibus,  compareatis 
legilime  coiam  iiobis,  recepturi  jiistitiae  comple- 
uitutuin,  et  lacturi  quae  pro  bonoslatu  dicli  regni 
duxerimub  ordinauda  ».  Extant  de  his  ad  legatum 
cardinalem  litterae  ',  quibus  data  imperia  de  ac- 
cersendis  judicio  apud  subsellia  Apostulica  sceptri 
Uugarici  aemubs.  Functum  suis  partilius  legaluin, 
ac  legibus  Wenceslao  et  Carolo,  edicto  pidposito, 
diem  indixisse,  tradit  Austmlis  bisloria  -.  Ut  vero 
anno  iiisequenti  lata  sit  a  Bonifcicio  senlentia  ad 
Caroli  gratiam,ac  jura  baereditaria  electionis  juri- 
bus  poliora  pronuntiata  fueriut  proximo  anno 
dicetur  :  nunc  de  alia  regni  Polonici  coiitroversia 
addemus,  Bonifacium  superioribus  iitteris  '  illani 


'  Ep.  ciir.  xxviii.   —    -  Aiislr    Hist   lioc  an.  Heiir.  Rebdnil. 
Auual.  —  ^  lip.  cur.  xxvu. 


BONrFAClI    VIII   AVNUS    8.    —    CHRISTI     1302. 


309 


Wenceslao  seniori  Boemi»  regi  moyisse,  denun- 
tiassique  ut  arrepli  regis  Polonio!  nominis  causas 
ac  jnra  apeiiret.  Pergunt  r*onlificirc  liitera;  : 

22.  0  Aii  haec  ignorare  tenolunius,  quod  cuni 
in  praedKtis  luis  litteris  te  rejiem  non  soliiin 
Boemia?,  sed  etiain  Poloniae  duxeris  describendum, 
causa  nobis  exinde  magnas  turbationis  advenit, 
diim  au.lorilate  pro[>na.  quinimo  teiiierilate  noii 
modic.i.  non  vocalns  a  Doniino  taiiquam  Aaron, 
sed  Ajioslolioa  Sede  matre  oinnium  et  magislra 
conteiiipta,  ad  quam  [irovinci;e  l'oloiiia!  [lertiiiere 
noscuntur,  regmm  in  i|isa  Polonia  nomen  usur- 
pas,  te  regem  Poloniae  nominando.  In  qua;  anlem 
criinina  assnm|)tio  falsa  regiic  dignilalis,  imo  el 
simplicis  magislratus,  ac  seditio  i-tcommissio  vio- 
ienti;e  cum  armis  incidant,  quibus  siibjiciendi 
sint  [loenis  taliuni  [latratons,  non  est  opiis  expri- 
mere,  quia  id  nota  el  vetustissima  decreta  sanxe- 
runt. 

23.  a  Ne  igifur  in  te  fanla?  lemeritatis  auda- 
ciam  in  tiinc  salntis  dis|)endium,  prafatae  Seilis 
injiiriam,  et  plurimorum  scandalum  absque  du- 
bitatione  iiraesumjdTm,  dissiinulare  quolammodo 
videamur  ;  magnificeiitis  tuic  per  Apostolica  scri- 
pfa  sub  spiritualibus  et  temporalibus  [icenis,  quas 
si  contrarium  feceris,  tibi  volemus  inferre,  distri- 
ctius  proliibemns,  ne  te  nlterius  regem  Polonia? 
nomines,  sigillum  regium  sub  intitulatione  Po- 
loniai  ngni  assnmas  vei  utaris  assumplo  ;  neque 
privilegia.  immunitates,  feuda,  donationes,  bona 
et  jura  quaecumque  in  ipsa  Polonia,  vel  aliqua 
ejns  parte  concedis,  aut  tanqu:im  rex  Poloniae 
quidquam  ;igas.Nosenirn  tibi  [laratosofTerimusad 
manuteiiendum,  et  conservandum  jura,  si  qua 
in  ipsa  Polonia  ostenderis  tihi  competere  legitime 
coram  nobis.  Dat.  .\nagniae  IV  id.  Junii  annoviii  ». 

24.  Vertebatur  ea  de  regno  Polonxo  contro- 
versiainlerWenceslaum  et  Wladislaum  Lokttkum: 
ad  quam  illnstrandam  superionbus  gesta  tempo- 
ribus  delibaiida  visa  sunt.  Revocarut'  in  Poloniam 
intermissum  diu  regium  decus  Primislaus,  atque 
a  Jacobo  Swiuka  corona  fuerat  redimitus  anno 
Cliristi  Mccxcv,  cumque  divulsas  Poloniae  [irovin- 
cias  cunjungere  ac  restituere  regno  pristinum 
splendorem  anniterefur,  comparatis,  ut  referuut 
historici  ',  ab  Otbone  marchiune  Brandeburgeiisi 
iusidiis,  c;isus  est  :  liuic  publicis  regni  comiliis 
subrogatur  ^  Wladislaus  Lokttkus,  non  tamen 
adhuc  regia  iiunictione  delibutus.  Is  vero  cum 
militaii  licenlKo  frsna  effunderet,  ob  raptiis  vir- 
ginum  et  Ecclesiasticorum  extorsiones  censurisab 
Aiidrea  Posnanien.  e[)isco[io  defixus,  quanquam 
postea  iis  solutus  esset,  t:inta  arsit  iiividia,  ut  initis 
Posiianiae  ordinum  couventibus,  illi  imperium  iu 
Poloniam  abrogatum  *  sit ;  ac  Polonix'  '^  regnum 
splendida  legatione  decrela  regi  Boemiae  delalum 


'  Michov.  I.  IV.  c.  1.  Chr.imer.  I.  xi  Alex  Guaiiuin.  in  Comp. 
Chr.  PoloD.  in  Priujin.  —  -  Ibid.  —  » ibia.  —  »  lbi(i.  —  5  Michov. 
1.  IV.  c.  1.  Dabrav.  Hisl.  Boem.  I.  xviii.  Chron.  I.  xi.  Alei.  Gaag. 
in  Wenc«sIao. 


fuerit  :  quo  is  admisso,  profectus  in  Poloniam  a 
Jacobo  Gnesnensi  archieitiscopo  Gnesna?  Pulonici 
regni  insigiiibus  orualus  esl,  tnm  Kiscae  Primislai 
fili;e  nuptiis  coiiGrmata  auctoritale,  WMadislaum 
bello  est  iiisectatus:  quaoccasione  usi  Ru^si,  irru- 
pere  in  Poloniam,  ac  Sandomiriensem  tractum  eva- 
starunl.  Wcnceslans  porro  in  Wladislaum  potius, 
quam  Ru^sos  inipelus  effudit,  (ie|)iilitque  Polonia. 
Ejectus  itaque  W'ladislaus  [leregriiialiunem  ad  li- 
mina  Apostuloruin  suscejnt :  dein  in  Uugariam  se 
cuiitulil,  e  (|ua  [lost  niultas  renim  conversiones 
irrejisit  in  Puloniam,  ac  regnum  recuperavil :  de 
quo  in  tomosequenii  agemus. 

25.  Qiiod  ad  Olhuneii)  memoratnm  marcliio- 
nem  Br^indebnrgensem  aliinet,  incurrerat  is  in 
Germania  Bonifacianar  Consfilulionis  censuras  una 
cum  Conrado  m;irchione  Br.mdeburgeiisi,  qui  a 
clero  pecuiiiarum  vim  ingentem  corraseranl  : 
cumque  denuntiatam  censurarum  religionem  i  lu- 
sissent,  [iraesules  anathema  ipsis  eorumiiue  in 
crimiiie  sociis  incusserunt,  utque  ex  auttoritate 
Aposlnlica  eorum  terras  interdicto  [lerculerunt : 
quo  f.icto  Magdeburgum.  ut  eorum  fiirori  se  sub- 
ducereiit,  confugerunt.  At  marchiones  clerum  et 
monachos  ad  divina  celebranda  minis  et  terrore 
coiii|iulerunt:  constantiores  [lartim  ejecere,  partim 
boois  exuere.  Quod  faciiius  cum  Sedi  .\|)ostolica; 
delatum  esset,  Bonifacius  Landiiljiho  S.  Angeli 
diacono  cardinali  eam  provinciam  demanddvit : 
iileque  spoliatos  bonis  restitui,  exiiies  revocari.  ac 
senlentias  ut  rite  latas,  donec  crimen  digne  expia- 
tum  esset,  observari  jufsit  :  ac,  si  quiforent  resti- 
tuti ,  iterum  [lellereiitur ,  eosdem  marchiones 
anaihema  incursuros  [ironuntiavit :  qua?  s^ipienter 
a  legato  card.  decreta  [imbavit  Pontifex  ' ,  ac 
Magdeburgensi  Bremensique  archiepiscopis,  ef 
episcopo  Lubecensi,  objectacensurarnm  religione, 
ut  marchiones  Brandeburgenses  soiemni  ritu  ana- 
thematis  nota  inustos  promulgareuf,  denuntia- 
rentque  a  ca?teris  fidelibns  declinandos,  donec 
exules  suis  Ecclesiis,  diguitalibus  ac  bonis  resfi- 
tuissent,  atque  ab  Sede  Apostolica  in  gratiam 
EccksKC  adii.itti  [iromeruissent;  tum  etiani  ejecfos 
habere  comuiendafos,  ac  pro  iis  restiluendis  stre- 
uuam  operam  navare  jussit. 

26.  Opprtssores  Tridentinr^  Ecclesice  resipis- 

centes  recipit  per  patriarcham  Aquileiensem.  

Ut  pertinaces  in  susceplo  scelere  infringere,  le- 
guiiique  severilafe  coercerestuduit  Bonilacius,  ita 
criminis  po?nitenfes,  atque  in  gratiam  admitli 
llagitanfes,  amanlissime  exce|)it.  Exercuerat  in 
Tridenlinam  Ecclesiam  gravissirnam  tyranuidem, 
ac  Pliiii|ipum  e[)iscopuin  exulare  coegerat,  Maynar- 
dus  *  Charinlhi;e  dux  tt  Tiroli  comes,  ac  (duribus 
ob  id  censuris  deUxus  diem  suuin  obieiat  :  cujus 
nefariis  vesligiis  i|)Sius  filii  Ollio,  Ludovicus  et 
Henricus,  cum  aliquandiu  insfitissent,  demum 
urente  conscienfia,  Roniano  Pontifici  ad  expiandum 

'  Lib.  viii.  Ep.  cur.  xxiv.  —  '■  Ep.  cciiz. 


310 


BONIFACII    VIJI    ANXUS    8.    —    CHRISTI    1302. 


rile  crimen,  sarciendaqiie  illata  dainna  paratissi- 
mos  se  obtulenint.  Qiii  A(]nileiensi  patriarolire 
provinciam  injuiixit  ',  iit  i^rffinobiles  hosce  viros, 
expiata  facli  religione ,  sacrorum  communioni 
reslitueret. 

(1  Patriarchae  Aquilcicnsi. 

a  Dudiim  propler  occupationes  et  usurpatio- 
nes  multi|)lices  (luorumdam  bonorum  et  jurium 
episcopalus  et  Ecclesia'  Tritleutiiia?,  per  quoudam 
Maynardum  ducem  Kariiitlii;!;  et  comitem  Tyro- 
lensem,  duni  viveret  primo.  ac  postnioduni  jier 
Ollionem,  et  Ludovicum  et  Heiiricum  ejus  filios, 
qui  i|isius  genitoris  eorum  vesligia  in  liujusmodi 
sunt  excessibus  imitati,  conlra  Deum  et  juslitiam 
attentalas,  cum  multo  gavamine  venerabilis  fra- 
tris  nostri  Phiii[ipi  cpiscopi  Tridentini  ejusque 
Ecclesia? ;  quos  ipsi  Meynardiis  et  filii  eliam  alias 
multiinodis  molestiis,  spoliationibus  el  exccssibus 
gravibus  perlurbarant  :  diversi  excommuuicatio- 
num,  et  privalionum  feudorum  et  advocatiarum, 
honorum,  bonorum  ,  et  jurium  contra  cosdem 
Meynardum.  Othonein,  Ludovicum  et  Henricum, 
ac  liberos  et  posteros  eorumdem,  uecnon  el  ple- 
rosque  alios  participes  excessuum  praedictorum  ; 
ac  interdicli  ipsorum  Meynardi,  Ollionis,  Lndovici 
et  Heurici,  et  nonnullas  alias  terras  ;  tam  per 
Sedein  Apostolicam,  quam  per  delegatos  ipsius 
fuerunt,  exigenle  juslitia,  proccssushabiti,  et  sen- 
tenlia!  promuigata?. 

«  Verum  quia,  sicut  nuper  accepimus,  \)vx- 
fali  0.  L.  et  H.  saniori  ducli  consilio,  cupieiites 
a  devio  excessuuni  eoruniiiem  iii  viam  redirc  recli- 
tudiuis  et  salulis,  ad  salisfacienduin  sufiicienter 
de  piivinisi-is  se  offerunt ;  nos,  qui  libenter  ad  sa- 
lutem  intendinius  aniinaruni,  el  slatum  quielum 
el  prospeium  eoruindeni  episcopi  el  Ecclesi;e  af- 
fe>.taiiius,  iiec  in  reniotis  de  liujusmodi  conditione 
negcilii  pienani,  ut  expedit,  valeanius  habere  no- 
tiliaiii  ;  de  circumsiiectione  tua,  cui  de  vicino  ea, 
qu;c  circa  luic  consideranda  fuerint,  claiius  iuno- 
tescenl ;  ac  de  comniodo  et  quiete  pifffata;  Eecle.^^ioj 
Tiidenlina!,  tuae  suffraganca;,  credimus  esse  cara.', 
plenam  iu  Douiiuo  fidueiam  obtinentes  ,  fraterni- 
tati  tute  jier  Apustoliea  scriiila  inandanius,  tuam 
super  boc  conscientiam  onerantes,  quatenus  cou- 
siderata  furma  salisfaclioiiis  prtcfatae ,  ad  quam 
iidem  Olho,  Ludovicus  et  Heiincus  asserunt  se 
paratos,  necnon  el  aliis ,  qua;  ciica  hEec  fuerint 
attendenda  ;  si  id  ulilitati,  honori  et  commodo  eo- 
rumdem  episcopi  et  Ecclesia;  cognoveiis  expedire, 
ipsique  0.  L.  et  H.  impleverint  quic  promiltunt ; 
per  te  vel  per  alium,  seu  alios  a  dictis  excommu- 
iiicationum  sentenliis  geueraliter  seu  specialiter 
promiilgalis  ,  eosdem  uc  alios  ad  requisilionem 
ipsius  episcopi  absolvas  juxla  forniam  Lcclesias 
consuetam.  Privatiouum  quoque  aliasque  seuten- 
tias  in  ipsos  per  Sedem  Apoitolicam,  vel  ejus 
aucloritate  prolatas,  ac  omnes  iirocessus  habitos 

'  Ub.  Mu  Kji.  ccxu. 


conira  eos  occasione  praedicta  relaxare  ac  revocare 
procures.  Volumus  tainen,  et  pnrsentiuin  tenore 
deeernimus,  (]uod  si  Otho,  Ludovicus,  et  Henricus 
pra;fati,  ac  alii  in  eosdem  relabantur  excessus,  in 
similes  excnmmunicationum  et  [irivationum  sen- 
teniias,  quas  ex  nuuc  in  eum  casuin  ferimus  con- 
Ira  eos,  incidant  ipso  facto;  tuque  illos  excommu- 
nicatos  et  privatos  ut  prius  per  te.  vel  per  alium, 
seu  alios  publice  nunlies  iu  locis,  de  quihiis  vide- 
ris  expedire.  Dat.  Anagnia;  VII  kal.  Septembris 
nn.  VIII  ». 

27.  Traduclus  recenter  fuerat  patriarcha  ex 
Patavino  e]iiscopatu,  atque  in  ea  dignitate  coUo- 
calus  '  qunm  in  reconciliandis  Ecclesiae  hisce 
principibus  est  aus[»ieatus ,  cuinque  de  admotis 
Ecclesiarum  regimini  viris  insignibus  mentio  oc- 
currerit,  non  prseterimus  a  Bonifacio  [latriarcha- 
tus  Constanfinopolitani  juribus  Leonardum  insi- 
gnitum  *  :  «  De  te.  inquit.  tunc,  sicut  pra-dicitur, 
EcclesicC  S.  BartholomaM  memoratae,  (Venetiarum 
nimirura),  plebano,  Constautinopolitana;  Ecclesiae 
de  fralrum  nostrorum  consilio,  et  A]iostolicae  po- 
testatis  plenitudine  providemus,  te  in  ]iatriarcham 
et  [lastorem  praGficientes  Coiistantiuopolitanae  Ec- 
clesia?  [iradibalae,  curam  eladmmislrationem  ipsius 
tibi  S]iiritualiter  et  temporaliter  conimiltendo  :  et 
subsequenter  tibi  per  venerabilem  fratrem  no- 
strum  L.  e]iisco]iuin  Aibanensein  muniis  conse- 
crationis  impendi,  et  deinde  |ialliuin,  iusigne  vi- 
delicet  pontiflcalis  officii  ,  de  corpore  B.  Petri 
sum|)tiim  ,  per  te  cum  ea,  qua  decet,  instautia 
postulatum,  per  dilectos  filios  nostros  Matthaeum 
S.  Maria;  in  Porticu,  LandulphumS.  Angeii,  Fran- 
ciscum  S.  Mariae  in  Cosmedin,  et  Pttruni  S.Mariae 
Novac  diaconoscardinalesfecimus  assignari :  firma 
S]je,  securaque  concepla  fiducia,  quod  [iraefaia 
Constantino])olitana  Eeclesia  ,  su|ierna  tibi  cle- 
mentia  sufliMgante,  per  tu;e  proviiiae  circumspe- 
clionis  induslriam,  et  providentiaj  circumspectae 
solertiam  studiosam  defendetur  a  noxiis,  (ineser- 
vabilur  ab  adversis,  etc.  Dat.  Laterani  II  kal. 
A[irilis  anno  viii  ».  Cum  vero  Conslantinopoli, 
qu;e  a  Graecis  obtinebatur,  sedere  non  possent 
[lalriarcliae ,  ipsi  Creiensem  Ecclesiam  cooiulit^ 

28.  Ne  vero  divinuscultusjudicum  vitioexole- 
sceret,  h*c  sanxit* : 

«  \d  |ier|)etuain  rei  memoriam. 

«  Provide  attendentes,  quod  ut  frequentius, 
quamvis  non  siue  causa,  sine  culpa  tamen  inulto- 
ruin,  inierdicli  sententias  proferuntur;  quodque 
sunt  uonnuUi  judices  nimis  pronnili  ad  piofereu- 
das  easdein  etiam  iu  negotiis  sive  causis,  qute 
interduin  plus  ex  cupiditatis,  quam  ex  charitatis 
i'adice  perspicuis  indiciis,  [iroeedere  arguuntur; 
quodque  teiiipore  interdieti  divinaorgaiia  suspen- 
duntur  et  laudes,  nec  Ecclesiastica  sacramenia 
ininistraulur ,  ut  soleut,  tolluntur  mortuis   seu 


'  Lih.  vju.  Ep   cvii.  —   -  Lp.  L.\xxvi.  —  •-  Ep.  Lxxxv.   — 
*  Ep.  cur.  XXI.  Ext.  etiam  inter  Extravai;.  Ue  senl.  ex£Oin.  c.  Frov. 


BOXIFACri   VIII   ANTNUS   8.    —   CHRISTI   130C. 


311 


minuuntur  suffragia ,  prjE?ertim  per  oblationem 
frequenteni  ho5li;e  salutaris  ;  adolescentes  et  par- 
vuli  parlicipantt  s  rarius  sacramenta  minus  in- 
flamnianlur  et  soliilimtur  in  fuie,  fnlelium  te(iescit 
devotio,  lucreses  pullulant,  et  niuitiplicanlur  pe- 
ricula  animarum  ;  praesentis  Constitutionis  prnvi- 
demus  edicto,  ut  nulla  provincia,  civitas,  castrum, 
viila,  locus,  territorium  ,  vel  dislrictus  auctoritate 
ordinaria  vel  dele.uata  supponantur  Ecclesiastico 
interdicto  pro  pecuniario  debito,  vel  pro  cujusvis 
inonetaj  vel  pecuuiae  quantitate,  quacumque  occa- 
sione  vel  causa  seu  quovis  quasito  colore  ;  pro  eo 
maxime,  quod  ipsorum  domini,  reclores  seu  ofli- 
ciales,  quocninqiie  noinine  censeaiitur,  aut  incohe, 
seu  liabitalores,  aut  singulares  personce  ipsorum 
statutis  vel  statuendis,  ordinatis  vel  ordinandis 
terminis  hujusmodi  debitum,  seu  quanlitatem  non 
solverunt  hactenus,  aut  iii  antea  non  persolveiil. 
Nos  enim  ex  uunc  decernimus  irritum  et  inane, 
si  secus  hactenus  extitit  attentatuni,  vel  conti^^erit 
attentari;  illudque  revocamus  omiiino.  Non  ob- 
stantibus  etc.  Dat.  Anagniae  II  kal.  Juniian.  viii  ». 
29.  ConcUium  in  Hispania  a  Toletano  archi- 
episcopo  celebratum.  —  Hoc  anno  liabituiii  in 
Hispania  episcoporum  conventum  provinciae  Tole- 
tanae ,  actionum  moderntore  Gonsalvo  Toletano 
praesule,  in  nobili  munici[)io  PenneGiIis  noinine 
ad  Durilium  sito,  scribit  Joannes  Mariana  ',  atque 
legum  in  eo  editaruu!  capita  perstringit.  Veriim 
in  hujus  Concilii  Actis ,  quae  apud  nos  extant-, 
non  Gonsalvus,  sed  /Egidius  archiepiscopus  appel- 
latur.  Decretum  in  eo  est ,  ut  clerici,  qui  diebus 
singulis  preces  horarias  canonicas ,  nullo  justo 
impedimento  diftricti,  Deo  persolvere  prEetermit- 
lerent,  nec  moniti  cul(iam  emeiidarent ,  sacerdotii 
redituum  parte  privarentur,  vel  luunere  exercendo 
interdicereiitur.  Secunda  It;.  in  clericos  concubi- 
narios,  incussis  acrioribus  pcenis,  lata.  Tertia  vero 
hsec  est,  quam  ad  coiifuiiden..'i'.m  novatorum  per- 
fidiam,  demonstrandunique  quis  tunc  in  Ecclesia 
cultus  vigeret,  afferendam  ceusuimus. 

«  Quia  Dominus  noster  Jesus  Christus  corpus 
suum  discipulis  tradidit  manducandum  ,  cum 
dixit  :  Accipite  et  manducate  ex  hoc  omnes:Hoc 
est  enim  corpus  meum  :  cujus  exemplum  sancta 
mater  Ecclesia  pie  statuit,  et  provide  ordinavit,  ut 
vere  poenitentibus  et  confessis  ,  corpus  Domini 
humiiiter  postulantibus,  potissime  ad  palriam  ab 
hoc  sfficulo  niigrantibus  tanquam  viaticuni  prae- 
beatur ;  et  nonniilli,  quibus  animarum  cura  est 
commissa,  in  suae  animae  periculum  in  officio  sibi 
commisso  adeo  negligentes  existunt,  quod  mo- 
rientes  propter  eorum  culpam  et  negligentiam 
sine  poenitentia  et  Eucharistia  recedunt,  quod 
dolentes  referimus.  ab  hac  vita ;  statuiiiius  et  maii- 
danuis,  ut  quicuiiniue  reus  iu  hoc  inveulusluerit, 
suo  beueficio  perpetuo  privetur  ». 

'  Marian.  de  reb.  Hisp.  I.  xv.  e.  5.—  2  Cod.Ms. bibl.  Vall.  sign. 
lit,  C.  num.  18.  pag.  47.  etc. 


30.  Sancitum  est  qunrto  canone,  ne  sacerdotes 
Dominiciim  corpus  illi  porrigerenl  ,  de  cujus 
exhoiuologesi  sacerdoti  facta  sibi  exploratuiu  nou 
esset :  aQuia  scriptum  est  secuudum  Apostolum: 
Frobet  se  uinisquis(|ue,  el  sic  de  pane  ilio  edal,  ex 
iiuo  manifeste  docemur,  quod  nullus  corpus  Do- 
mini  debet  snscipere,  nisi  fuerit  per  cordis  contr- 
tionem,  oris  confessionem,  etoperissatisfacliouem 
probatus,  alias  autem  suscipiens  judicium  sibi 
manducat ;  et  nonnulli  verentes  ruborem  sacer- 
dotis  potiiis  quam  Dei  tiinorem,  sua  occultant 
scelera  et  peccata  propriis  sacerdotibus,  diceiites 
apud  fratres  vel  aHos  se  confessos  et  sic  corpus 
Doiiiini  indigne  suscipiunf,  fallentes  semetipsos, 
cum  sacerdoles  ilecipiuiit,  qui  in  die  judicii,  de 
eis  tenentur  reddere  rationem  ;statuimus  et  maa- 
daiiius,  ne  aliqui  sacerdotes  corpus  Domini  suis 
parochianis  praebeant,  iino  iu  eoruiii  ruborem  et 
verecuudiam  expresse  denegent,  donec  de  eorum 
confessione  sibi  fuerit  (exploratum  :  )  ut  quos  Del 
tiinor  a  malo  non  revocat,  eos  rubor  coerceat 
disciplince  ». 

31.  InflictdG  quinto  sacerdotibus  pcEnce,  qui  eo 
temeritatis  prorunipereiit,  ut  insinuata  per  coii- 
fessionem  sacram  crimina  patefacerent  :  «  Quia 
juxta  verbum  Jacobi,  qui  ait  :  Confiteniini  alte- 
rutruin  peccata  vestra  ;  quilibet  Chnstianus  te- 
netur  confileri  proprio  sacerdoti,  quae  confessio 
lapsis  per  baptisniiim  tanquam  secunda  tabula 
conceditur  in  siibsidium  aiiimarum  ;  noiinulli 
sacerdotes  suae  salutis  immemores  et  suscepti 
offlcii  iguari  peccata  non  ul  locuin  Dei  tenen- 
tibiis  coiifessa,  quoB  juxta  verbum  Augustini,  di- 
ceutis ;  Nihil  in  huc  niuiido  minus  scio,  quaiu  id 
quod  in  confessione  scio  ;  tanquam  scita,  cum 
vere  juxta  Domiui  verbum  debeant  dici  non  scita, 
propalant  et  revelant  ;  ne  excessus  tanti  criminis 
tran.^eat  impunilus,  statuimuset  mandamus,  quod 
si  qui  tam  nefandi  criminis  rei  iuventi  fueriut, 
tanquam  deportati  et  in  metailum  damnali  per- 
petuo  carceri  mancipentur,  pane  et  aqua  pro  vitae 
sustentatione  solummodo  reservatis  ». 

3-2.  Sexto  ad  vindicandos  Ecclesiasticos  a  lai- 
corum  grassatiombus  jussuin,  ut  oinnes  episcopi 
provinciiE  Toletanae,  Constituliouem  Bonifacianam 
de  ea  re  editam  promulgarent.  Septimo  impera- 
tum  parochianis,  ut  decimas  religiose  solvereut: 
a  Ordinamus  ut  omnes  parochiani  de  suis  praediis 
et  praediorum  cultis,  acarborum  fructibus,  hortis, 
et  de  aliis  uatura  vel  cultura  huiiiana  ex  lerra 
nascenlibus,  necnon  et  de  animalibus  ;  insuper  et 
de  omnibus  utilitalibus,  et  aliis  inde  provenieu- 
tibus,  et  de  omnibus  aliis  licite  acquisitis  deci- 
mam,  tanquam  portionem  Domini,  eam  minislris 
Chiisti  sine  qualibet  diminutione  persolvant  d. 

33.  Octavo  velituin  est  paueni  azymum  con- 
secraiidum  nisi  a  sacerdote,  aut  eo  prjesente,  con- 
fici :  «  Quia  Dominus  noster  Jesus  Christus,  qui 
de  coelo  descendit,  grano  frumeuti  se  comparavit, 
cum  dixit :  Nisi  granum  frumenti  cadens  iu  lerram 


312 


BOmFACII    VIII   ANNUS   8.    —   CHRISTI    1302. 


inortuum  fueiit,  ipsum  solum  manet,  ideo  tra- 
dunt  sancloriim  Palruiu  ticcrfla,  quod  paiiis,  qiii 
consecramius  o.-t  In  allari.  non  sil  ni-i  ex  larina, 
alias  et  ex  granis  frumeuti,  id  est,  tritici  elicita,  et 
ex  aqua  pura  et  lim|iida  aspersa  ».  Et  infra  :«  Sla- 
tuimus  et  ordinamus,  ut  sacerdotes  per  se,  si 
commode  possit,  vel  saitem  per  alios  idoiieos  mi- 
nistros  Ecclesiic,  ipsis  tamen  piaesentibus,  massam 
ex  farina  triticea  tantum  el  a(|ua  pura  (sine)  fcr- 
menti  vei  alicujus  aitt-rius ,  ei  aiipositione  coiifi- 
ciaat,  et  inde  liostias  faciant,  quiEdebentincorpus 
Domini  consecrari  ». 

34.  Proxima  lege  fulminatum  in  usurarios. 
Decimo  Judaeis  et  Saracenis  ad  Baptismi  sacra 
accedentitjus  consuitum,  ne  bnnis  .spoliarentur 
quilius  aute  susceptum  Christianiim  nomen  pulili 
essent.  Umlecimo  decretum,  ut  S.  Ildefonsi  in 
Toletaiia  proviucia  dies  sacer  ageretur  :  o  Qiiia 
niater  Verl)i  el  Salvatoris  noslri  Domini  Jesu 
Chrisli  sioriosa  ac  semjier  virgo  Maria,  capella- 
lanum  ac  suae  virginilatis  specialem  prnecouem 
beatum  Ildif.msum  palriarchalis  Tuletan.e  Eccle- 
siae  prasulem  acrectorem,  postsui  as.Miniptiouem 
desceiidens;  de  caelo  empyreo  corporaliler  visilavit 
ac  donis  et  muuerilius  spirilualibus  dccoravit  in 
signum  spirilualis  dileclionis  et  ainoris;  et  quos 
Maler  Dui  diligit  et  honorat,  nos  teneamur  diligere 
ac  etiam  lionurare;  staluimus  et  ordinamus,  ut 
|)er  totaiii  Tolelanam  proviuciam  ejus  lestivjtas 
tan(|iiam  pracipua,  seu  duplici  officio  solemniter 
celebretur  ».  Kadeui  verba  Buoiiius  ex  eodem 
Coucilio  in  siios  Aunales  trausfudil,  ubi  de  S.  Ilde- 
fonso  instilnit  orationem  ». 

33.  Adjecere  Patres,  utiufra  notata»  precrssin- 
gulis  diebus  ad  elicienda  beatissima?  Viiginis  suf- 
fragia  canerentur  :  «  Cum  liumana  fr.igilitas  prop- 
ter  sui  corruptionem  vivere  nequeat  ahsque  culpa, 
testanle  Hierunymo,  res  contra  uaturam  psBue  sit 
el  (ut)  sme  peccalo  aliquis  vivat,  et  lapsi  per  pec- 
catum  solum  post  Domini  recursum  babeanf  ad 
vitaB  dulcedinem  sanclam  Virginem  gloriosam, 
quain  tenemuromnes  requirere  tanquam  nialrem 
MisericordicB  cum  hymuis  et  canticis  gloriosis; 
ideo  inde  suae  laudis  infficoiiiuin  duximus  taliter 
ordinanduni,  ut  singulis  diebus  post  Completo- 

'  Baioii.  Ann.jl.  toui.  Vii.  aii.  657.  imin.  42. 


riuiii  cantetur,  Salve  HeQina,  in  qualibet  Ecclesia 
alta  voce  cum  versu  :  Ora  pra  nnbis,  et  orationi- 
bus  :  Concede  7ios  famulos  tuos.  Item  :  Ecclesioe 
lti(p;  et  pro  summo  Pontifice  oratio  :  Detis  om- 
nium  fidelium  ;  et  pro  rege  nostro  oralio  :  Qucesu- 
7nus,  omnif)i)te7is  Deus  d. 

36.  Constitulum  esl  decimo  terlio,  ut  Henri- 
cus  Ferdinandi  quondam  Castelhe  et  Legionis  re- 
gis  filius  de  ereptis  Toletanoe  et  Segtdiiensi  Eccle- 
siis  pos.^essionibus  restituendis  rogaretur;  ac  fllia 
regis  Lusitaiii  pariter  ad  reddenda  ablata  Eccie- 
si;c  Coiiclieusi  sollicitaretur  :  si  vero  alii  proce- 
res  in  ea  re  delinquerent,  censurarum  rigor  in 
eos  distriugeretur.  Lata  quoiiue  in  eos  aiiathe- 
matis  sentenlia  ,  qui  Eccle-i  islicos  ad  pugnam 
provocarent :  a  Ciim  rex  pacificus  Christus  Jesiis, 
qui  pacem  venit  docere  in  munduin  (inundo), 
Ecclesiam  siiam  ia  petra  fidei  solidataiii  pacis 
viiiciilo  firmaveril,  et  in  ea  episiopos  vel  praelatos 
et  alias  personas,  quas  instituit  et  suam  pacem 
dedit,  et  qu,e  reliquit,  quorum  auima  (arma) 
secundum  Ambrosium  sunt  fletus  et  lacryinaj,  et 
pro  Dei  populo  noscuntur  solum  oratioui  et  jeju- 
nio  deputati ;  et  nonnulli  de  sui  potenlia  conflsi, 
iiisligaiite  diabolo,  in  Dei  op|iroliriuin  et  con- 
teniplum  jam  dictos  prslatos  et  Chrisli  mini-lr.is 
iion  soluin  injiiiiis  afficere  est  (sed)  tamiuam  jus 
(reos)  mortis  ditlidare  in  iiersunis  prupriis  noii 
vereiitur ;  non  atleiulentes,  quam  ignoiiiiniosum 
eis  existat,  si  bene  adverterent,  arina  contra  tales 
assumere,  quibus  armis  uti  Verilate  eis  in  per- 
sona  (Petri)  prolubeiite  cum  dixit  :  Coiiverte  gla- 
dium  tuum  in  locum  suum.  Et  alibi  :  Milii  vin- 
dictam,  et  ego  retribuarn  ;  ideo  nos  tr.uiquillita- 
tem  et  pacein  in  Ecclesia  Dei  servare  volentes,  ne 
concussis  columnis  ffidiflciuni  corruere  censeatur, 
statuimus  et  mandamiis,  quod  si  aliquis  cujus- 
cumqiie  dignitatis,  conditionis,  vel  status  existat, 
diffldaverit,  vel  diffldatum  tenet,  vel  tenuent  epi- 
scopum  prffsentem,  vel  canonicum  Ecclesiae  ca- 
thedralis,  aut  socium,  et  admonitus  diflidationeua 
non  revocaverit,  excommunicelur,  el  denunlietur 
domino  archiipiscopo  ut  supra;  et  mhilominus 
terra  ejus  ubieunu|ue  eam  habuerit  in  pioviucia 
Toietana  per  dioecesanum  loci  subjiciatur  Eccle- 
siastico  interdicto.  Actum  est  apud  Peuam-Fide- 
Icm  III  id.  Maii,  anno  Domiai  mcccii.  etc  ». 


BOXIFACII   VIII  A^TNUS  9.    —  CHRISTI    1303. 


313 


BOXIFACII    VIII    ANNUS    0.    —    CHRISTI    1303. 


1.  Confirmalum  Alberto  Romanorum  regiiitm. 
—  Recruduil  adeo  hujus  saeculi  anno  tertio,  la- 
diclione  prima,  inter  Bonifacium  papam  ac  Plii- 
lippuiu  Galliurum  regem  discordia,  ut  Gallorum 
et  Columuensium  fattione,  pellectisque  iu  conju- 
rationem  Canipanis,  Ponlifex  in  bostium  suorum 
potestaleni  ceciderit,  cjui  paulo  post  morbo  cor- 
replus  e  vivis  excessit.  Sed  antequam  lugubreni 
historiam  attingamus,  qus  extremo  hoc  sui  Pon- 
tificatus  anuo  gesserit,  percurrenda  sunt.  Detra- 
hentibus  '  palam  Gallis  de  Pontiflcatu  Bonifacii, 
couflrmavit '  ipse  Alberlo  Germauicum  sceptrum, 
quamvis  antea  ipsum  ut  Adulpbi  regis  caedis 
auctorem  ac  loedifragum,  judicio  poslulasset  ^, 
sive  illi  coronam  sine  maxima  populorum  strage 
et  Chrisliani  orbis  periculo  enpi  non  posse  prtevi- 
deret,  sive  contra  Fraucorum  regis  sibi  adversan- 
tis  potentiam  fortissimum  propugnalorem  compa- 
rare  meditaretur.  Rem  hoc  anno  perfectam  tradit 
card.  Baronius,  quie  superiori  iucboari  potuit; 
consentitque  Annalium  Doniiuicanorum  '  scriptor  : 
0  Venerunt,  inquit,  nuntii  Alberti  regis  Romano- 
rum,  nuntiaiites  ei,  quod  dominus  papa  pradi- 
casset  in  manifesto,  quod  esset  verus  rex  Roma- 
Dorum,  et  dilectus  filius  ej  us  » .  Ad  quae  confirmanda 
illuslrandaciue  adducendae  vis£E  sunt  litterce  Pon- 
tificia?,  q  uibus  ui  gratiam  eum  admisit,  regium- 
que  ipsius  sohum  firmavit '. 

2.  a  Alberto  regiRomanorum  illustri  ad  per- 
peluam  rei  memoriam. 

a  Palris  cBlemi  Filius  Dominus  Jesus  Cbri- 
stus,  cujus  licet  imtneriti  vices  in  terris  gerimus, 
niisericordia)  benignitatem  exercens,  ut  in  ejus 
beneplacita  feramus  jugum  Apostolicae  servitutis, 
viam  nos  humilitatis  edocuit,  nosque  suorum 
doctrinis  mandatorum  instruxit,  ut  ipsius  vesli- 
gia,  qui  patiens  el  bumilis  est  atque  misericors, 
quantum   palitur  bumana   fragilitas,   in.ilemur. 


*  Jo.  Vill.  I.  VIII.  c  63.  .\Dlon.  lu.  p.  tit.  ss.  c.  8.  §  20.  Vita 
Bonif.  Ms.  Yall.  sipn.  lil.  C.  uum.  2t  et  num.  79  et  alii  —  -  Lib.  ix. 
Ep.  cur.  XII.  —  '  Lib.  vii.  Ep.  cur.  v.  et  lib.  Privil.  Rom.  Eccl. 
tom.  I.  p.  8.  —  *  Annal.  Domin.  Col:n.  Ctir.  hoc  an.  —  '  Ub.  is. 
Ep.  cnr,  xu. 

Ahn.  —  ToMus  XXIII.  —  Rayw.  IV. 


Nos  itaque  ipsius  exemplo  dirigi  cupientes,  quos 
ad  nos  fiducia  devota  reducil,  libenter  brachiis 
paternae  benignitalis  amplectimur,  illisque  sinum 
mausuetudinis  et  misericordia3  non  negamus, 
dum  eis  pra?sertim  devotionis  et  humilitalis  in- 
slaiitia  suffragatur.  Profecto  dum  fidem  et  devo- 
tionem  divge  memoriae  Rodulphi  regis  Roma- 
norura  patris  tui ,  quibus  ipse  dum  viveret  , 
erga  Sedem  Apostolicam  studuit  cum  sinceritate 
vigere,  ad  memoriam  nostrae  considerationis  ad- 
ducimus;  dum  clara  et  provida  magnificentiae 
tute  studia,  per  quae  diebus  i?tis  gratiflcari  Deo,  et 
ipsi  Sedi  cuni  suinmae  devotioiiis  et  bumilitatis 
promiititudine  decrevisti,  diiigentiiis  mtuemur; 
suggent  nobis  horum  fervens  instantia,  ut  erga 
te  mansuetudiuem  et  misericordiam  exercentes, 
statui  tuo  salubriter  ad  laudem  divini  nominis, 
honorem  et  exaltationem  sanctce  matris  Ecclesiae, 
sacrique  imperii,  actranquillitatemet  pacem  fide- 
lium,  auctore  Domino,  consulamus. 

3.  «Dudumsiquidemclarae  memoriaB  Adulpho 
rege  Romanorum  de  hacluce  subtracto,  et  perejus 
obituni  Romanorum  regno  vacante,  principes  Ec- 
clesiaslici  et  saeculares,  ad  quos  trauslato  olim 
Romanorum  imperio  de  Graecis  per  Sedem  Apo- 
sloiicam  in  persona  magnifici  Caroli  in  Germanos 
futuri  Roniaiiorum  regis,  in  imperatorem  post- 
modum  promovendi,  electio  pertinel ;  te  in  Roma- 
norum  regem  unanimiter  et  concorditer  elege- 
runt  :  tuque  bujusiiiodi  electioni  de  te  factje 
consentiens,  fuisti  more  Romanorumreguin  apud 
Aquisgranum  in  Romanorum  regem  postmodum 
coronatus  :  et  deiude  fere  per  quiiujuennium 
exercuisti  administralionem  regiain,  sicut  praede- 
cessores  tui  legitime  ac  concorditer  in  Romanoruin 
reges  electi  exercere  solent  hactenus,  postquam 
apud  dictum  locum  Aquisgrani,  ubi  hoc  fieri  con- 
suevit,  coronati  fueruut. 

4.  a  Verum  cum  medio  tempore  nonnulla 
contra  te  super  iisad  nostram  audienliain  deducla 
fuissent,  cerlis  a  nobis  adversus  te  processibus 
propterea  subsecutis,  tu  devoti  et  prudeutis  more 
filii  de  solila  patris  benignitate  coufldens,  super 

40 


314 


BONrFACII   VIII   ANNUS  9.    —  CHRISTI    1303. 


iis  non  judiciuni  sed  misericordiam  bumiliter 
iniplorasli ;  niliiloniinus  offerens  te  paratum  tiiani, 
prout  posses,  super  eisostensurusinnocentiam,  et 
alias  nostra  et  liicta)  Sedis  beneplacita  et  niandata 
facturuiu.  Prajslili^ti  quoque  nobis  et  eideni  Sedi 
fidelitalis  el  obedientia^  juramentuiii,  et  nonnulla 
eiiam  alia  promisisti,  et  juramento  firmasti,  qua; 
tani  a  prajilicto  patre  tuo,  quam  a  prtbdecessori- 
bus  ejus  Romanoruni  regibus  jurata,  promissa, 
facta,  recognila  et  concessa  fuerunt,  sicut  hiEC 
et  alia  in  duabus  palentibus  litteris  tuo  sigillo 
signatis,  quae  in  ipsius  arcbivio  conservautur  Ec- 
clesiae,  plenius  continentur.  Cumque  vicem  gera- 
mus  illius,  qui  sedens  ut  rex,  circumdante  exer- 
citu,  est  ma?rentium  consolator,  elomnipotenliam 
suam  parcendo  et  miserando  maxime  manifestat ; 
devotione  ac  humililate  tua  gratanter  iiis|)ecta, 
viam  mansuetudinis,  misericordiae  ac  dulcedinis 
erga  te  potius  elegimus,  quam  rigoris,  ul  apud 
nos  et  Ecclesiam  memoratam  obedientia  bumilis 
tibi  prosit;  sicut  obesse  debent  conleiiiptoribus 
inobedientia,  etconteniptus  ».  Iiiterjectisque  non- 
nullis,  quibus  conqueritur,  multa  a  Gallicae  aulse 
politicis  in  se  teniere  jactata,  subdit : 

5.  B  Ad  gloriam  igitur  omnipotentis  Dei  Patris, 
et  Filii,  et  Spiritus  sancti,  et  beata  ac  gloriosae 
semperque  virginis  Mariae,  beatoruin  quoque  Apo- 
stolorum  Petri  et  Pauli ;  et  ad  honorem  et  exal- 
tationem  sanctae  Romanae  Ecclesiae  ac  imperii 
praedictorum,  et  i)ros])erum  statum  muudi ;  de 
fratrum  nostrorum  consilio,  pra?sente  quoque  prte- 
latorum  et  aliorum  copiosa  mullitudinecurialium, 
auctoritate  Apostolica,  et  de  Apostolica?  plenitu- 
dine  potestatis,  te  in  specialem  laliuin  nostrum 
recipiuius  et  Ecclesiaj  memoratae,  ac  in  regem 
Romanorum  assumimus,  in  imperatorem,  auctore 
Domino,  promoveiidum  ;  volentes  et  statuentes, 
ut  de  coetero  talis  filius  rexque  Romauorum  exi- 
stas,  in  imperatorem,  ut  prajmillitur,  promoven- 
dus;  et  quod  pro  tali  ab  aliis  babearis,  tibique 
sicut  Ronianorum  regi  electo  legitime,  et  Aquis- 
grani  coronato  obediri  debere  ab  omnibus  et 
siugulis  sacro  Romano  subjectis  imperio,  sicut 
pareri  solet  et  debet  praidecessoribus  tuis  Roma- 
norum  regibus,  legitiuic  intrantibus,  et  a  preefata 
Sede  hacteuus  approbatis  :  supplentes  omnem  de- 
fectum,  si  quis  aut  ratione  formaj,  autratione  tua3 
vel  tuorum  electorum  personarum,  seu  ex  quavis 
alia  ralione  vel  causa,  sive  quocumque  modo  in 
hujusmodi  tua  electione,  coronatioiie  ac  adininis- 
tratione  fuisse  noscatur.  Omniainsuper  et  singula, 
per  le  vel  alios  de  mandato  tuo  facla  et  habita  in 
administratione  piaidicla,  qua3  ali^is  jusla  el  licita 
extitissent,  ita  vaiere  decurniinus  et  tenere,  sicut 
si  aduiinislratio  ipsa  tibi  competiisse  legitime 
liosceretur. 

6.  B  Excellentiain  itaque  regiam  monemus, 
rogaiiius  1 1  liortamur  attente,  ac  obsecramus  in 
Filio  Dei  Patris,  quatenus  ad  ipsum  Deum  et  praj- 
falam  Ecclesiam  matrem  tuam  nientem  el  oculos 


tuos  dirigens  reverenter ;  ac  benignitatem  nostram 
dictaeque  matris  ,  qua  praeventus  agnosceris , 
devota  medilatione  considerans,  illamque  conscri- 
bens  in  sacrario  tui  pectoris,  inibi  sub  recogni- 
tione  debita  perpetuo  permansuram  ;  sicut  Chri- 
stianissimusCathoIicusque  princeps  flde  piaeclarus, 
charitate  fervens,  devotione  sincerus,  et  judicio 
rcctus,  eaiiideni  Ecclesiani  et  libertatem  Eccle- 
siasticam  ubilibet  suiiimo  studio,  totisque  viribus 
revereri  et  colere  studeas  ac  tueri ,  et  grata  et  gran- 
dia  ipsi  Ecclesiae  pro  gratis  et  grandibus  impensis 
tibi  muneribus  recompenses :  populos  quoque  in 
aequitatejudices,  et  dirigas  in  terris  tibi  subjectis 
gentium  nationes  ad  bonum ;  ac  alias  commissa 
tibi  regiii  et  imperii  gubernacula  congruis  tem- 
l)oribus  sic  laudabiliter  et  utiliter  exequaris,  quod 
seternae  vita;  piv-emium,  illius  tibi  dextera  suffra- 
gante,  a  ciijus  niisericordiaomne  ilatuin  optimum 
et  omne  perfectum  donum  descendit,  exinde  con- 
sequi  merearis  :  et  praefatae  Ecclesife  te  gratum  et 
utilem  filium  repraeseiites,  ac  de  bono  seiiiper  in 
mehus  iii  ejus  dilectione  concrescas,  tuique  fama 
nominis  latius  in  gentibus  extollatur.  Nulli 
ergo,  etc,  nostrae  receptionis,  statuti,  supple- 
tionis  et  constitutionis,  etc.  Dat.  Laterani  II  kal. 
Maii  anno  ix  ». 

7.  Scriptis  eadem  verborum  forma  litteris  ad 
clientes  Romani  imperii,  Alberto,  ut  justo  regi 
Romanorum,  ad  iniperialem  apicem  evehendo, 
obsequi  jussit'.  Tum  priiicipeselectoresCoIonien- 
sem,  irevirunseni,  Moguntinum  arcliiepiscopos; 
Wenceslaum  regem  Boemice ,  ducem  Saxoniae, 
marchioneiii  Brandeburgensem,  comitem  Palati- 
num  Rheni  eumdemque  Bavariae  ducein  est  ad- 
hortatus^  ut  in  agnoscendo  rege  Romauorum 
Alberto  Pontiflciis  voluntatibus  se  accominoda- 
rent :  ea  enim  in  re  summain  ab  Apostolica  Sede 
gratiam  initiiros.  Ut  vero  Alberti  armiset  potentia 
adversus  Gallorum  regem  adversarium  suuin 
uteretur,  omnia  foedera,  quae  ille  antea  cuin  regi- 
bus  ac  principibus  fecerat,  rescidit'  :  tuin  eum- 
dem  monuit*,  ut  illata  antea  Ecclesiasticis  damna 
sarciret,  eorumquejura  pristinae  amplitudini  resti- 
tueret  :  archiepiscopos  vero  Moguntinum,  Trevi- 
rensem,  et  Coloniensem  ex  aequo  pacisci  jussit. 
Caiterum  Alberlum  electoribus  arcbiepiscopis 
damna  non  resarcivisse,  quamvis  ea  oninia,  quae 
inflixerat  a  tempore,  quo  bellum  in  Adolphum 
regem  gesserat,  ex  Pontiflcis  voluntate  reparatu- 
rum  esset  pollicitus ;  sed  studio  pacis  et  concor- 
diffi  communi  consensu  a  Ia?sis  partibus  condo- 
nata,  remissasque  injurias,  ex  litteris  III  non. 
Junii  datis '  coUigitur,  quibus  \Yertingensi  et 
Vallis  Uterinse  abbatibus  Cisterciensibus  provin- 
ciam  dedit,  ut  si  sponle  Alberto  a  passis  injiiriam 
veiiia  data  esset,  ipsum  ac  sequaces  censurarum 
religione  solverent. 


*  Reg.  post  eamd.  Ep.  —  -  Ibid.  —  ^  Lib.  ix.  Ef)   cur.  xxil.  — 
'  Ep.  cur.  xxiii.  —  ^  Ep.  cur.  xsviii. 


BONIFACII  VIII  ANNUS  9.  —  CHRISTI    1303. 


315 


8.  Romanum  imperium  ad  Germanos  tru' 
ducttim.  —  Illiim  porro  Pontifici  officia  a  regibiis 
Romaiionmi  pra>stancla  exliibuisse  observat  car- 
(linalis  Baronius  in  Mss.  Notis  ad  huiic  aiiiium  '  : 
a  Alberlus  imperator  per  suas  lilteras,  datas  No- 
rimberga»  sub  hoc  anno,  fecit  homagium  papa;,  et 
juramentiim  lidelitalis ,  contirmavitiiue  oinnia 
priviiegia  et  donationes  faclas  dc  terris  per  prae- 
decessures ;  fiiilque  ab  ipso  PunliHce  coiifirinatus 
in  iniperalorem,  ut  habttur  Libio  l*rivilegiorum 
RomancB  Ecclesia;  ».  Prodticendae  ea  de  re  ex 
eodem  Vaticano  Codice  vifa;  sunt  Alberti  regis 
Roiiianorum  liltcrce%  quibus  Romanum  impe- 
rium  ab  Sede  Apostolica  tiaducliim  in  Germanos 
agnoscit,  atque  ab  ea  Romanorum  reges  et  iiiipe- 
ratores  ad  coercendos  improbos  instructos  aucto- 
ritate  profitetur,  seque  ad  I{omaiia!Eccle?ia;digni- 
tatem  adversiis  quoscumqiie  hostes  armis  tuen- 
dam  obstringit;  efeque  in  Molis  Adrianse  archivio 
asservantur,  atque  a  Platina  Sixli  IV  jussu  inter 
insignia  monumenta  relatae  sunt. 

9.  0  Sanctissimo  in  Christo  patri  et  domino 
suo,  domino  Bonifacio,  divina  providentia  sacro- 
sancta;  Romante  ac  universalis  Ecclesiae  summo 
Pontifici ,  Albertus  Dei  gratia  Romanorum  rex 
semper  Augustus,  devota  pedum  oscula  beato- 
rum. 

a  Profileor,  sanctissime  pater  et  domine,  me 

bonorum  omnium  largitori,  ac  vobis  et  Ecclesiae 

sanctffi  suae  fore  pro  innumeris  misericordiis  et 

immensis  beneficiis  obligatum.  Profiteor,  quod 

desiderii  mei    recepi    desideratum   effectum,   et 

diffituri  non  audeo,  quod   in  eo  plus  quam  desi- 

derare  sciverim  adinveni,  mirans  sic  in  prceteritis 

esse  provisum,  quod  de  his,  quse  circa  talia  in 

futuro  peti  poterunt,  spes  miserationis  habetur, 

Assurgens   itaque  Deo ,   el  sanctitati   vestrae,  ac 

eidem  Ecclesiae  matri  mea;  ad  gratiarum  devotis- 

simas  el  humilliinas  actiones  totuin  me  devoveo, 

totumque  me  offero,  et  expono  ad  gralificationis 

debitum  per  omnia,  in  quantum  humanae  imbe- 

cillitalis  conditio   patitur,   exsolveiuium,  Ad  .lia;c 

licet  pridie  antequam  circa  negotium  electioiiis, 

de  me  ad  Romanum  regnum  et  imperium  celc- 

bratae,  ac  alia  quae  in   hac  parle  incumbebant, 

esset  per  sanctitatis  veslrae  beneficentiam  mei  sta- 

lus  essentia  solidata,  fecerim  inlrascripta,  et  siiper 

eis  meas  patentes  litteras  beatitudini  vestrae  duxe- 

rira    destinandas,   ac   in   solidatione   bujusmodi 

procuratores  mei,  ad  hoc  specialiter  constiluti,  ea 

in  veslra  praesenlia  inuovaveriut ;  ecce  nunc  ta- 

men,  ul  gralus  reddar,  et  ipsa  in  majori  firmitate 

procedant,  illa  direxi  pra;senlibus  innovanda. 

tO.  a  Recognoscens  igitur,  quod  Romanum 
impuriuin  perScdem  Apostolicam  de  Gra;cis  tiaiis- 
latum  est  in  persoua  magnifici  Caroli  in  Germa- 


'  Baron.  in  scheJ.  Ms.  —  '  Ext.  in  arce  S.  Ang.  arcli.  el  lib. 
Priv.  Rom.  Eccl.  lom.  i.  p.  25.  ei  inter  coll.  Plat.  tom.  p.  261.  et 
ex  parte  apud  baroD,  tom.  s,  an.  996.  num.  48. 


nos;  etquod  jus  eligendi  Romanorum  regem,  in 
imperatorem  postmodum  promovendum,  certis 
principibus  EcclesiasUcis  et  su;cularibus  est  ab 
eadcm  Sedc  concessum,  a  qua  reges  et  impera- 
tores,  qui  fueruiit  et  erunt  pro  temi)ore,recipiunt 
temporalis  gladii  (lotcstatem  ad  vindictam  male- 
factorum,  laiidem  vero  bonorum ;  pia  devotione 
et  sincero  corde  profiteor,  quod  Romanorum 
reges,  in  imperatores  po;4modum  proniovendi, 
per  Sedem  eamdem  ad  hoc  potissime  ac  specia- 
liter  assumimtiir,  iit  sint  sancta;  Romana;  Eccle- 
siae  advocati,  CatholiciE  fidei  ac  ejusdem  Ecclesiae 
prscipiii  defensores.  Quapropter  et  ego  et  alii 
Roiiianorum  reges  et  imperatores,  qui  erunt  pro 
tempore,  totis  viribus  ab  illis  abstinere  debemus, 
qua;  ipsi  Ecclesiae  possunt  esse  nociva,  et  per  quae 
iuter  vos  dominum  meum,  qui  tunc  Apostolicae 
Sedi  feliciter  praeestis,  et  successores  vestros,  qui 
canonice  intrabunt,  et  me  ac  Romanorum  reges 
et  imperatores,  qui  erunt  in  antea,  possent  scan- 
dala  suscitari,  et  materia  dissensionis  oriri  :  et 
debemus  illa  devotiset  ferventibus  affectibus  pro- 
movere,  ex  quibus  Christianitati  tranquillitas, 
pax  et  quies  proveiiiat,  dissidia  et  mala  tollantur, 
per  quce  paterna  sinceritas  et  vera  dilectio,  quas 
vos  et  Romanam  Ecclesiam  supradictam  ad  me 
habituros  fiducia  firma  confido,  minui  vel  offu- 
scari  valereut, 

11.  «  Juro  etiam,  tactis  sacrosanctis  Evange- 

liis,  quod  ero  fidelis  et  obediens  beato  Petro,  et 

vobis  vestrisqiie  successoribus  cauonice  intrantibus 

sanctaeque  Apostolicfe  Romana;  Ecclesia;,  Non  ero 

in  consilio,  consensu,  vel  facto,  ut  vitam  perdatis 

aut  membrum  ,   aut  capiamiiii   mala  captione. 

Consilium,  quod  vos  vel  ipsi  mihi  credituri  estis 

per  vos  aut  per  nuntios  vestros  sive  per  litteras, 

ad  vestrum  vel  eorum  damnum  nemini  pandam, 

me  sciente  :  et  si  scivero  fieri  vel  procurari,  sive 

traclari  aliquid,  quod  sit  in  vcstrum  vel  ipsorum 

damnum,  illud  pro  posse  impediam;  et  si  impe- 

dire  non  posseni,  illiid  vobis  et  eis  significare  cu- 

rabo.   Pa[Kitnm    Romanum  el   regalia    S.    Petri 

adjutor  ero  ad   retinendum ,    defendendum  ,  et 

recuperandum ,    ac    recuperata    manutenendum 

conlra  omnem  hominem,  divino  fultus  auxilio, 

secundum  meum  scire  et  posse.  Et  recognosco  et 

fateor  omnia  el  singula,  quae   a  diva;  memorife 

Rodulpho  pcitie  meo  Romanorum  rege,  et  eliam 

a  quibuscumque  praedecessoribus  ejus  Romano- 

rum  regibus  vel  imperatoribus  sive  super  fide- 

litatis  juramento,  sive  super  quibuscumque  aliis 

recognita,  confessato,  promissa,  facta,  jurata,  con- 

firmata,  innovata,  remissa  seu  de  novo  donata 

fuerunt,  simul  vel  diversis  temporibus;  et  ipsa 

ratillco,  iniiovo,  et  cunfiiiiio,  et  ea  juro  et  pro- 

mitto  iiic  inviolabiliter  servaturum  ;  et  ex  nunc 

siiuilia  iii  praeseiitibus  litteris  mcispatentibus  meo 

niagiio  signatis  si^'illo,  remitto,  facio  et  de  novo 

concedo,  Oiimia  eliam  et  singula  privilegia,  libe- 

rationes,  donaliones,  concessiones,  recognilionos. 


316 


BONITACII  VIII   ANNUS  9.'  —    CHRISTI    1303. 


confessiones,  traditiones,  remissiones,  et  gratias 
ab  eisdem  clarac  memoriae  patre  meo,  seu  etiam  a 
regil)us  vel  imiieratonbiis  pra^decessoribns  ejus, 
aut  ipsorum  aliquo  vel  ali(|iiibus  confessata,  inno- 
vata,  recogtiila  seu  confirmata,  facla  simt  seu 
concessa,  aut  rcniissa  vel  donata  de  novo,  de  qui- 
buscumque  juribus,  seu  rebus,  boiiis,  aut  liber- 
tatibus,  vel  aliis  quibuscumque;  ratifico,  approbo, 
confit  mo  et  facio.  et  de  novo  concedo,  prout  uiagis 
ipsi  Sedi  poterunt  expedire. 

12.  a  Statuo  insuper,  facio  et  concedo  qufe- 
cumque  per  clara'  memoriae  Ludovicum  impera- 
torem  Augustum  temporebonrB  memoria;  Pasciaa- 
lis  papffi,  et  a  clara;  niemoriwOtlioneregetempore 
felicis  recordalionis  Joannis  papae  slatuta  vel  ju- 
rata,  recognila,  facta,  seu  concessa  fuerunt,  sicut 
in  caiiitulis  positis  in  LXIII  dist.  continentur  in 
Corpore  Decretorum,  quorum  unum  incipit:  Ego 
Lndovicus  imperator ;  et  aliud  incipit :  Tibi  do- 
mino  Joanni  paptB  ;  ct  omnia  et  singula  contenla 
in  unoquoijiie  i|i«oruin  capilulorum,  ipsaque  pro- 
miflo  me  inviolabiliter  servaturum.  Devotionem 
quoque  et  revfrenliam  filialein  vobis  domino  meo 
sun.mo  Pontifici,  et  sancta^  Romanse  Ecclesiae  re- 
Terenter  exhibeo  ct  devote  :  et  ut  devotionem  et 
zelum,  quos  ad  vos  gero,  et  exaltationem  ipsius 
Romana^  Ecclesi»  efficaciter  per  operis  executio- 
nem  ostendam,  paralum  me  ofi"ero  vos  et  Aposto- 
lica?  Sedis  primalum  ac  jura,  et  libertates  vestras 
ac  dicla?  Sedis  coulra  omneu)  liominem  defendere 
et  tueri,  et  esse  contra  quoscumque  hostes  et  re- 
belles,  advcrsarios  seu  inimicos  Sedis  ejusdem, 
cujnscumque  fuerint  prceeiuinentiae,  ordinis,  di- 
gnilatis  et  stalus,  etiamsi  regali  vel  imperiali  prae- 
fulgeant  dignitate ;  nec  cum  talibus,  vel  aliquo 
eorum  vel  aliquibus,  amicitiae,  conjurationis , 
confoederationis,  aut  societalis,  vel  ligamiiiisfoedus 
ineam,  nec  servabo,  si  quod  forsan  inivi  cum  ali- 
quo  vel  aliquibus,  qui  nunc  sunt,  vel  quod  absit, 
erunt  in  liostilitate.  rebellione.  adversitate,  seu 
ininiicilia  vestra,  et  RoiKana;  Ecclesiffi  meinoratae; 
quin  iiotius  ad  mandatum  vestrum  successorum- 
que  vestrorum,  vel  EccIesifE  supradict;e  talibus 
guerram  movebo,  et  pro  posse  impugnabo  eosdem. 
Prselatos,  Ecclesias,  monasleria,  capilula,  conven- 
tus,  persoiias  Ecclesiasticas,  regnlan-s  et  saeculares, 
scieiiler  injuste  aut  injuriose  non  offendam  ;  sed 
ipsa  iu  suis  juribus,  bonis,  libertatibus  et  iniinu- 
nitatibus,  prout  et  quanlum  in  me  fuerit,  conser- 
vabo. 

13.  0  Contra  libertates,  et  bona  ac  jura  saepe- 
dicla3  Roinanae  Ecclesise  nnn  veniam  ;  sed  ea  de- 
fendam,  et  ad  defendendum  juvabo,  et  de  nullo, 
quod  ad  ipsam  Sedem  pertinet  vel  pertinebit,  me 
conlra  ejus  beneplacitnm  intromittam  :  et  si, 
divino  fultus  auxiiio,  velim  intraiellaliam,meum 
adventum  seu  introitum  vobis  doralno  meo 
summo  Poiitifici,  ac  eidein  Sedi  ante  sigi"fica!)o; 
et  a  vobis  et  ab  ea  requiram  huinililer  et  fideiiter, 
ut  mihi  super  meo  inlroitu  et  adventu  vosetSedes 


ipsa  dignemini  paterni  favoris  auxilium  imperliri. 
Ilem  jura  Romani  regni  et  imperii  defendere  el 
recuperare  stndebo  secundum  scire  meum  el 
posse,  proul  divino  fultus  adjuloriofuero.  Insiiper 
omnia  et  singula  supradicta  et  infrascripta  juro 
me  bona  fide  et  inviolabiliter  servaturum,  et  con- 
tra  non  vcnlurum  scienler.  Ad  hnec  promitto  et 
juro,  tactis  sacrosanctis  Evangeliis,  quod  ad  quem- 
cumque  gradum  et  slatum  cujuscumque  emi- 
nentiiB  seu  ilignilatis,aulsoIium  quantnmcumque 
sublime,  quocumqiie  nomine  censeatur,  ascendero 
seu  promotus  vel  assumptus  tuero,  supradicta 
omnia  et  singula  confirmabo,  innovabo,  et  etiam 
de  novo  faciam  et  concedam,  verbis  compL-tenter 
mutatis;  ac  vobis  domino  meo  papae  Bonifacio, 
vestrisque  successoribus  canonice  intrantibus,  el 
Apostolicae  Sedi  siiper  his  palentis  litteras  meo 
magno  sigillo  signatas,  et  etiani  BuUa  Aurea,  cum 
illa  me  uli  contigerit,  faciam  assignari.  In  quo- 
rum  omuium  testimonium  evidens,  atque  robur 
sigillum  meuni  regium  prapsentibns  est  appen- 
suin.  Dal.  apud  Nnremberg  anno  Domiiii  mcccui, 
Indict.  prima.  XXI  kal.  Augusti,  regni  vero  mei 
an.  V  ». 

14.  Regnum  UngarioB  Carolo  adjudicalum,  re- 
jecto  Wences/ao.  —  Pacata  Germania,  coiicihalo- 
<iue  Ecclesiae  Alberto,  Bonifaciiis  Ungariam  civi- 
hbus  bellis  laceralam,  cum  alii  Wenceslao  juniori 
Boemo,  electionis,  alii  Carolo,  ut  supra  dictum  est, 
ex  iMaria  nepoti  Sleiihani  regis  filia,  et  Ladislai 
sorore,  successionis  jure,  studiis  addicti  essent,  ad 
pacem  adducere  aggressus  est  :  cuiiique  Caroli 
jura  illustria  atque  antea  ab  Apostolica  Sede  con- 
firmala,  ^Yenceslai  vero  junioris  obseuriora  essent, 
magnis  abAIberlo  precibus  contendit' Bonifa;ius, 
ut  ob  diviuum  aniorem,  tum  arctissimam  aftini- 
nitalem,  qua  Carolum  attingebat,  Boemo  nulia 
auxilia  praestaret ;  sed  Carolum  potius  onmibus 
studiis,  et  contentione  juvaret  :  a  Excellenliam, 
imiuit,  regiain  rogamus  et  horlamur  atlente  in 
Fiho  Dei  Palris,  quatenus  pro  reverentia  Aposto- 
licae  Sedis  et  nostra,  intuitu  defendenda;  justitiae, 
et  amore  sanguinis,  quo  ideni  Carolus  rex  Unga- 
riac  libi  obnixius  alligatur;  circa  defensionem, 
recuperalionem,  manutentionem,  et  conservatio- 
nem  regni  Ungariae  memorati  dictis  reginEe  ac 
regi  Uiigariae  favens  efficaeiter,  et  pr;rsidiis 
opportunis  assistens,  praefatis  regi  Boenii;e  aut 
filio  circa  occiipationem,  invasionem,  usurpatio- 
nem,  seu  defensionem  in  occujialione  pra^tacta 
nuUuiu  pr^stes  per  te  vel  per  alium  auxilium, 
consilium  vel  favorem ,  nec  piaeslari  per  alios, 
quos  lua  potes  jurisdictione  compescere,  patiaris; 
ut  dicti  regina  et  rex  Ungariae  de  tuae  |ioteiitiae 
braehio  eoruin  jure  congaudeant,  et  erga  te  tibi- 
que  cunjunclos  et  subditos  in  inlensioris  amoris 
dulcediuem  ferventer  exsurgant;  tuque  possis 
exinde  in  conspectu  Dei  et  hominum,  nostro^iue 

'  Lib.  IX.  tp.  cur.  X.VXV. 


BONIFACir   VIII   ANNUS  9.    —   CIIRISTI    1303. 


317 


pariter  tam  de  affcctu  jiistilia;  ct  cliaritatis  odore, 
quam  de  devolionis  promptitudine  commendari. 
Dat.  Annpni.i'  111  id.  Junii  anno  ix  ». 

15.  liitulisse  liocanno  Ijellnni  regiBoemi<EAl- 
bertum,  tradunt  auclores',  in  eaqut!  expedilione 
secum  ref^em  Un^Mriffi,  niiniruni  Carolum,  cgve- 
giis  Uiiparorum  copiis  ac  vijiinli  millibus  paga- 
norum  succinctum  secum  dnxisse  :  pajianos  vcro, 
uti  moris  est,  (luaciimquo  excurrere,  immanissi- 
mas  ciades  inflixisse,  ac  puerulos  Christianos  cor- 
rcptos,  pediinis  manibusque  ami>iitalis,  sale  con- 
ditos  devorasse,  Alberlunique  amplius  scelus  non 
ferentem,  immisso  in  eos  Germanico  exercitu,  ex 
iis  decem  nnllia  triicidasse,  reliipios  dissipasse, 
nulloqne  alio  edito  facinore  in  Auslriam  se  rece- 
plsse. 

16.  Ad  dirimendam  porro  controversiam,  ob 
quam  Carolus  ac  Wenceslaus  de  Un;:aria  certa- 
bant,  num  in  eo  regno  electionis  an  successionis 
jura  potiora  esseiit,  Bonifacius  cum  jam  ante 
adversas  partes  sistere  se  Apostolica;  Sedi  ad  dis- 
ceptandam  causam,  excipiendamqiie  sententiam 
jussisset ;  ac  Maria  quidem  reginaetCarolus  ipsius 
ex  majore  natu  filio  nepos  suos  oratores  ad  Ro- 
manam  aulam  misissent;  Wenceslaus  rex  Bohe- 
mia;,  qui  jam  ante  ab  Romanis  Pontificibiis  Un- 
garicum  sceplrum  MariK  filio  ac  no|)oti  delatuni 
non  ignorabat ,  vel  diffidebat  causjE  a;quitati , 
oralores  misit  non  ad  ex|)onenda  et  defendenda 
suajura,  sed  ad  judicium  eiudendum  declinan- 
dumque.  At  Bonifacius  Boemi  excusationibus  a 
suscepta  menle  ditnoveri  non  potuit;  atque  excar- 
dinaiium  senatus  coiisilio  regnum  Ungariffi  Carolo 
adjudicavit;  pronuntiavitcjue  ^  in  Ungaria  succes- 
sionis,  non  electionis  jura  valere  :  cum  orta  inde 
detrimenta  illustria  essent,  atque  istius  Caroli 
pater  ab  Apostolica  Sede  rex  Ungarite  habitns 
fuisset.  Tum  Ungnros  incusso  anathemalis  ter- 
rore  ,  Marise  et  Carolo  parere  jussit,  illamque 
reginam  Ungariae,  hunc  vero  regem  in  publicis 
Tabulis  inscriptum  iri,  sanxit  :  fidei  sacramenta 
Wenceslao  regis  Boemiae  filio  praestita  Aposlolica 
auctoritate  convulsil;  denique  ut  omnem  regi 
Boemia!  querendi  occasionem  adimeret,  quatuor 
niensium  spntinm  pro  termino  peremptorio  illi 
prBeflxit,  ut  si  qiia;  jnra  in  Ungariam  contenderet, 
ea  cxponeret ;  ita  lamen  ut  possessorium  jns  apud 
Carolum  resideret. 

17.  0  Ad  perpetuam  rei  memoriam. 

a  Spectalor  omniuni  ,  cunctorum  pr:escius 
Rexa^^ternus  civitatem  Jerusalem  ruituram  pncvi- 
dens,  flevit  compassibiliter  super  iilam.  Nnmquid 
igitur  et  nos ,  ejus  officiiim  vicaria)  potestatis 
habentes,  fletus  arcere  possumus,  mitigare  pun- 
ctionis  aculeos,  gemitus  cobibere,  videnles  acerbe 
regni  Ungariai  collapsi  per  piiirium  dissidia  gra- 
via  inculcata  frequeutius,  diininutionis   incom- 


'  Anoal.  Uum.  Colm.  Clir.  Eluvaiig.  lioc  an.   —    =  Lib.  ix.  F.p. 
car.  xxxiii. 


moda,  et  ruinam  totaliter  imminentem?  lUud 
utiqiie  violenti  diripiiint,  et  apprelieiiderniit  jam 
inter  aiigiistias  iieisetjuentes  :  gemunt  snceidotes 
ipsius,  luget  poinilns  coiifusionis  involutione  per- 
piexns:  pnrvuii  ejiis  cii^livi  sunt  ducti  ante  laciem 
Iribulnntis  :  silet  ibi  beili  dissidio  concta  juslitia  : 
corrupti  sunt  mores  bominum,  eradicatis  virtuti- 
biis,  vitiispropagatis  :  zidusChristiniuTfidei  tepuit, 
imojnm  frigiiit,  et  divini  ciiltnsoliservandareligio 
dormitavit :  et  dum  inibi  de  regnandi  jure  con- 
tendiliir,  promiscuis  actibus  snrsum  deorsum 
miscentiir  confuse  singula,  el  in  aperto  caduco 
rnit  populus,  cnm  certus  non  appareat  guberna- 
tor.  Dolendum  in  iis  pariler  et  lugendnm,  illa 
maxime  ratio  pia;  considerntionis  inducit,  quod 
regnnm  ipsiim,  retrorsum  rediens,  reges  lactavit 
hacteniis  reginnsqiie  Catholicos,  et  in  emincnliain 
ca?lesti3  exeicitus  iiiira  vigente  snnctitate  pro- 
duxit  :  litteratos  uti(|iie  viros  alios,  intelligentes 
et  providos,  scieiitia;  claritatc  conspicuos,  et  elo- 
quenti;e  facunditate  disertos.  In  (]iiorniii  vices 
succcessere,  proh  dolor !  dissidentes  et  stolidi, 
modic»  devotionis  et  fidei,  abjicientes  jngum 
disciplince  Iniidabilis,  et  debaccliantes  improbe 
sine  fra;ni  conslrictione  pro  libito  vastatores. 
Numquid  igilur  super  istis  nostra  consilia  inhn- 
mane  deficient,  opportnna  remedia  eclipsante 
charitatis  fomite,  et  omissa  lima  justitia;  delites- 
cent?  Necesse  quidem  adesse  conspicimus,  ut  rui- 
nas  hujusmodi  pastoralis  cnrn  nostiic  provisionis 
impleat,  collapsa  reparet,  jiista  confoveat,  vastata 
restauret,  et  pnterna  benignitas  npla  preesidia  pro 
ipsornm  coiigrua  reparatione  [irodncnt,  sedando 
praecipue,  quantum  nobis  ex  allo  permiltilur, 
contentionis  pr;cfat:e  de  jure  regnandi  lurbinem, 
et  de  regno  ipso  auferendo  pro  viribus  omnem 
per  nostrae  reparationis  sutriagiuin  teiiipestatem. 
18.  «  Sane  diebus  non  longe  pra?teritis  cha- 
rissimus  in  Christo  filius  noster  Wenceslaus  Boe- 
mia;  rex  illiistris  per  ejus  iiuiitinm,  et  expressas 
litteras  iiobis  supplicavit  attente,  ut  negotiuni  di- 
lecli  filii  nobilis  viri  Wenceslai  ejusdem  regis  filii 
qiiem  in  ngem  UngariiE  concorditer  et  canonice 
pro|ionebat  clectiim,  et  eiimdem  regeni  Boemiae, 
ac  tam  suos  quani  ejnsdem  filii  in  hac  parte  se- 
quaces  in  benevidentinm  nostram  reciperemus  et 
gratiam,  ac  nos  eis  adjutores  el  directores  beni- 
gnos  et  favorabiles  in  ipso  negotio  redderemus. 
Super  cujns  snpplicationis  instantia  pia  et  ratio- 
nabili  ineditntioiie  pensantes,  quod  iinefatum  le- 
gnuin  Ungariaj  tam  nobile  hactenus,  tam  prajcla- 
rum  in  spiritunlil)uset  temporalibus  per  collisionis 
vaiias,  siciit  i^ratanyitnr,  est  collapsiiin,  quodque 
charissima  in  Christo  filia  nostra  Maria  regina 
Siciliaj  in  eodem  rcgno  Ungaria;  tnnqnam  ha-res 
proxlinior  habere  se  jus  asserebat  et  asserit ;  et 
dilectus  filius  nobilis  vir  Carolus  nepos  ejus  re- 
gnum  ipsuiii  in  parte  non  modica  ex  persona  jain 
dicta;  siiaj  paterna;  avitc  possidcbat,  et  possidet,  de 
quo  eliam  in  Strigouiensi  Ecclesia  juxta  ritum 


318 


BONIFACII  Vin    ANNU8  9.    —  CHRISTl    1303. 


antiquum  Ungarine  per  personam  idoneam  regale 
susceperat  diadeiiia  ;  vit  toUeremus  invicem  pec- 
candi  niateriani  et  concertandi  discrinien,  exhi- 
berenuis  jnstilia!  debitum,  ac  viain  refornialionis 
dicti  regni  accoiniiHHiam  sumeremus  intercoiiten- 
dentes  eosdem ;  tractatum  pacis  et  compositionis 
amabilis  more  patriosiiniliterassunierecupieiites, 
memoratos  reges  Boeniia;,  ipsius  filiuni,  et  sa;pe 
dicium  Caroluin,  eorumqiie  sequaces  etalios,  qui 
sua  crederent  iiiteresse,  per  venerabilem  fratrem 
nostrum  Nicolauii)  Ostienseni  eiiiscopiim  ,  tunc 
praefati  regni  Ungariae  Icgatuiii,  peremplorie  ci- 
tari  mandavimus,  ut  infia  delerniiiiati  et  conve- 
nieiitis  teinporis  spatiuin,  in  ipsa  citalioiie  prai- 
fixnm,  cuin  omnibus  juribus,  actis  et  munimentis 
suis,  contingentibus  memoratum  negotium,  coram 
nobis  legitime  comparere  deberent,  super  iiscom- 
plemenlum  recepturi  justilia;,  ac  facturi  quee  pro 
dicti  regni  statu  prospero  per  nos  essent  provide 
ordinanda.  Eodeni  vero  iegato  prffidictos  regem 
et  filium  ac  Carolum  citante  legitime,  sicut  per 
ipsius  certas  litteras  et  vcrbum  postea  nobis  evi- 
dentcr  innotuil,  ac  advenienle  peremptorio  ter- 
mino  in  ipsa  citatione  slatuto  :  praefata  regina 
Siciliae ,  intimato  jam  sibi  ex  nostra  parte  per 
alium,  quod  ipsa,  etiam  si  sua  interesse  putabat, 
in  memorato  tennino  compareret,  et  jam  dictus 
Carolus  per  procuratores  idoiieos  sufficienter  in- 
structos ,  tanquam  devotionis  et  revereiiliaj  filii 
com|iaruerunt  cuin  debita  obeilientia  coram  nobis, 
venerabilibus  fratribus  nostris  N.  arcliiepiscopo 
Colocensi,  M.  Zangabriensi,  T.  Jeuriensi,  etB.  Ves- 
prien.  e|iiscopis,  ac  dilectis  filiis  nonnuilis  archi- 
diaconis  et  pnrpositis  de  ipso  regno  Ungaria;,  ex 
citationis  praefata;  vigore  comparentibus  simihter 
cum  eisdem. 

19.  «  Jam  dicti  vero  Boemia)  rex  et  natus  non 
comparuerunt  per  se,  vel  per  alium  in  termino 
praefliiito,  nec  postea  ;  sed  sub  ciijusdam  pallialio- 
nis  astutia  excusatores  miserunt  ad  nostram  prae- 
sentiam  dilectos  filios  Uiitior.  doctorein  decreto- 
rum,  Joannem  caiitorem  Ecciesife  de  veteri  Buda 
clericos,  ac  Joaniiem  Romanuni  juris|ierituin  lai- 
cum,  excusanles  eosdem,  quod  procuratores  ad 
nos  non  miserant  sufficieiiter  instiuctos,  causas 
circa  lioc  miiiiis  rationabiles,  imo  iiianes  et  frivo- 
las  praetendentes.  Et  in  pluribus  consistoriis  per 
nos  ab  ipsis  seriose  |ietito,  si  alias  causas  rationa- 
biUs  excnsationis  habereiit,  vel  ampUori  furent 
potestate  suffiiUi,  in  excusatione  culpae  coiituma- 
ciam  gemiiiantes,  dixerunt  iinprobe,  quod  \n-£- 
fatus  rex  Boemiae  nuUo  unquam  intendebat  tein- 
pore  de  ipso  regiio  Ungariae  Utigare  :  procuratori- 
bus  ipsis  el  nuntiis  eoiumdem  reginaL'  SiciU;e  ac 
nepolis  instanlibus,  ut  ob  contumaciam  ipsoium 
Boemiae  regis  el  filii  ad  declaralionem  et  determi- 
natiouem  juris,  regina;  ac  nejioti  conipetenUs  eis- 
dem,  procedere  deberemiis. 

20.  ol^os  vero,  habila  super  iis  cum  fralriijus 
nostns  examiualione  solemni,  profuuda  niaxime 


meditatione  pensantes  statum  prffifatl  regni  Unga- 
riae  miserabilem  et  depressum ,  flebiU  quidem 
compassione  condignum,  quod  revera  ex  prictacta 
maxime  contentione  i'egnandi  in  pejus  continue 
hibitur  ;  quia  diim  utriiu|ue  contenditur  involuto 
dissidio, animarum elcorporum  pericuia  prodeunt 
et  ipsiiis  cives  et  incolac  in  illo  regnantibus  cum 
debila  obedientia  non  intenduiit  ;  quodque,  sicut 
facti  notorium  permanens  evidenter  oslendit,  et 
licet  non  in  flgura  judicii  nobis  est  notum,  prai- 
dicta  regina  Siciliae,  siciit  primogeiiiturae  jus  obli- 
nens  clar£e  memoriae  Stephani  regis  Ungariae  pa- 
tris  sui,  in  eodem  regno  propinquior  est  succes- 
sor  et  liKrest|Uondam  Lalislao  regi  Ungariae  fratri 
suo  ex  utroque  iiarente  ,  per  quod  opitulatur 
eidem  communis  juris  prssuniptio,  qiioi  tali  casu 
probandi  onus  in  adversarium  juste  transCert  ; 
quia  etiain  quondam  Carolus  ipsius  reginaj  primo- 
genitus,  dicti  Caroli  genitor,  habitus  est  quasi 
communiter  et  praecipue  per  Romanam  Ecclesiam 
pro  Ungarice  rege,  dum  vixit,  nec  ex  parte  diclo- 
rum  Boemife  regis  et  fllii  de  jure  compelente  ipsis 
in  UngariaB  regno  praedicto  allegatuin  est  aliquid 
vel  assertum,  nisi  sola  electio,  qu;c  de  ipso  filio 
regis  facta  proponitur,  quae  proculdubio  diversis 
ex  causis,  prout  rationuin  prima  facies  indicat, 
minus  legilima,  imo  prorsus  inutilis  esse  videtur; 
eo  maxime  quod,  sicut  scripti  canonis  series  ape- 
rit,  regnum  ipsum  Ungarise  successionis  jure  pro- 
venit,  electioiiis  arbitrio  non  defertur  ;  rationibus 
praemissis  et  causis,  aliisque  motivis  plurimis, 
quae  religionem  debent  judicantis  instruere,  in 
trutina  rectae  deliberationis  a|)pensis  '  expedienUa 
commixta  licentiae,  ac  benigna  humanitate  ser- 
vata  :  de  plenitudine  potestatis,  in  a|)ertam  contu- 
maciani  eorumdem  Boemiae  regis  et  filii,  in  prae- 
sentia  praelatorum  plurium,  capellanorum,  faini- 
liarium  nostrorum,  et  aliorum  in  consistorio  vo- 
catorum,  pr;csentibiis  eorumdem  Boemiae  regis  et 
filii  nnntiis  ac  excusatoribus  suprascriptis,  de  fra- 
truni  nostrorum  consilio  decernimus,  diffinimus, 
declaramus,  et  voiumus,  quod  praedicta  Maria  in 
toto  ipso  regno  Ungariae  el  pertinenUis  suis  omni- 
bus,  acubique  terrarum  regina  Ungariae,  etdictus 
Carolus  nepos  rex  niincupentur  apertis  labiis, 
scri|)tionibusque  vulgalis,  et  in  documentis  pu- 
blicis  titulentur  ;  quodque  prselaU,  clerici,  cujus- 
cumque  dignitaUs,  status,  aut  conditionis  fiierint, 
et  religiosi  alii  cujuscumque  sint  Ordinis;  necnon 
comites,  sive  banri,  barones,  milites,  cives,  incolae 
cujuscumque  status,  prfficminentiae ,  dignitatis 
aut  conditionis  existant  jam  dicti  regni  Uiigariae, 
omnium  juriiim,  et  pertiiientiarum  ejus,  ac  alia- 
rum  rcgionum  annexarum  sibi,  etiamsi  regnorum 
titulum  habeanl,  dicUs  regina;  Ungaiia3  et  regi 
nepoli,  tanquam  ejusdem  regni  Ungariae  reginae 
et  regi  legiUmis  parere  et  intendere  ;  ac  de  frucU- 
bus,  reditibus,  serviUis,  juribus  et  obventionibus 

'  Id  est,  cum  expeJiatel  liceat. 


BONIFACri  VIII   ANNUS  9.    —  CIIRISTI    1303. 


319 


aliis  consuetis,  et  regi  Ungaria;  debilis  devote  re- 
S|)ond6re  procurent :  prselatis,  clericis  et  religio- 
sis,  coinitilms,  sive  banris,  baronibiis,  niilitibus, 
civibus,  iiicolisquo  pr;csciiplis  sub  pcena  excoui- 
niunicatiouis  injuugenlcs  expresse,  quam  eo  ipso 
si  feceriul  secus,  incurrant,  ut  iisdcni  regina;  ac 
regi  Ungaria;  circa  recu|)eralionein,  defensionLMn 
et  conservationeni  regiii  pra^dicti  auxiliis,  consiliis 
et  favoribus  opportunis  assistant. 

21.  «  Et  quia  in  |)ia!diclis  eosdeni  efflcaciter, 
obedienler,  et  placide  sic  agere  cupinius,  ut  a 
contiariis  prorsus  at)slineant  et  desistant ;  praela- 
tis,  clericis  et  religiosis,  couiitibus,  sive  banris, 
baronibus,  niilitibus,  civibus  incolisque  pr.xfatis 
sub  simiii  poena  excommunicationis,  et  eodem 
modo  praecipimus,  ne  memoratos  regem  Boemia; 
vel  ejus  filium  regem  Ungaria?  nominare,  vel  titu- 
lare  aliqua  nominatione,  vel  descriptione  pnesu- 
mant;  neve  ipsisaut  ministriseorum  de  fructibus, 
redilibus,  proventibus,  ac  juribus  aliis  dicli  regni 
et  iJiajfatorum  sibi  adjacentium  respondeant  quo- 
quo  modo,  vel  aliis  circa  occupationem,  invasio- 
neni,  detentionem,  seu  usurpalionem  memorati 
regni  Ungariae,  et  praemissorum,  qua;  aunexasuut 
sibi,  occulte  vel  publice  consilium  vel  auxilium 
afferant,  vel  alicujus  pra^sidium  favoris  impen- 
dant.  Nos  enim  praelatos,  clericos  et  religiosos, 
comites  sive  banros,  barones,  mililes,  civeset  inco- 
las  memoratos  ab  omnibus  bomagiis,  sacramentis 
fidelilatis  ,  coUigationis  aut  coiijurationis  ,  quai 
pra;Iibatis  regi  Boemise,  filio,  aut  miuistris  eorum 
pra;stiterunt,  aut  cnm  ipsis  in  pra^judicium  dicto- 
rum  reginseetregisUngariffialiquatenus  inierunt ; 
etiamsi  ea  fuerint  juramentorum  ,  personarum 
adjectione,  vel  quovis  alio  viiiculo  roborata,  qua; 
viribus  vacua  et  nulla  fore  censemus,  et  carere  de. 
cernimus  omni  robore  firmitatis,  absolvimus  etad 
eorum  observationem  quomodocumqiie,  autquan- 
tumcumque  se  adstrinxerint  pro  observandis  eis- 
dem,  ipsos  decernimus  non  teneri. 

22.  «  Cffiterum  ut  quae  gravitati  Sedis  Aposto- 
lica;  congruunt  cum  debita  maturitate  servemus, 
nec  excludamus  a  nostris  processibus  amicam  iu 
throno  sedentibus  a;quitatem  ;  regi  Boemioe  filio- 
que  pnctatis  peremptoriuin  terminum  quatuor 
mensium,  a  die  data;  prBesentium  numerandum 
in  antea,  et  peiemptorie  priefinimus,  infra  cujus 
temporis  spatium  ipsi  per  se,  vcl  alios,  aut  alium, 
si  qua  jura  de  proprietate  dicti  regni  Ungari;e  lia- 
bere  se  credunt,  nobiset  Apostolicae  Sedi  reveren- 
ter  ostendant,  illaque  gerant  et  prosequentur,  ut 
expedit,  ordine  debito,  et  ralionabile  fuerit,  sicut 
ipsis  nielius  vidcbitur  ex|iedire.  Super  possessoiio 
tanien  cujuscunique  speciei  vel  generis,  pro  dicto 
regno  Ungaria;  nieinoiato  regi  Bocmia;  vel  filio 
com|)eteute,  piopter  eorum  conluiuaciam  sic  coii- 
tractam  perpetuum  silentium  eis  duximus  impo- 
nenduin  :  ultra  iiiaeniissi  vero  ttmpoiis  spatium 
quadrimeslre,  ne  in  potestate  sitdictorum  Boemiye 
regis  et  filii  inquietare  pro  libito,  molestare  fre- 


quenter,  et  ut  vitandi  scandali  occasionem  toUa- 
mus  et  causam  ;  ex  nunc  prout  ex  lunc  in  jure  ac 
pioprietate,  competentibus  ipsis  forsitan  in  regno 
pnefalo,  jurisdietioiiis  iiostrcC  et  Apostolicae  Sedis 
denegamus  immulabiliedictione  pra;sidium,  eteis 
iu  Iribiinali  quocumqiie  tam  de  jiistitia;  fomite, 
quain  de  i|isiiis  potest;itis  pleiiitudiiie  i)erpeluiiiii 
sileiilium  i.npoiiimus  de  fratrum  consilio  pra;di- 
ctoriim.  Ila  quidein,  (luod  pncdicta  termini  pra;- 
finitio,  jiirisdiclionis  denegatio,  impositio  silentii, 
ex  iiuiic,  elapso  jam  dicto  quadrimestri  spatio, 
perinde  vigorem  liabeant  et  etTeclum  ,  ac  si  in 
ejusdem  Boeiiii;e  regis,  et  filii  notitiain  per  for- 
maiu  citationis  solita;  pervenissent,  cum  magi- 
stratus  alii  etiain  non  majores  de  juris  licentia  per 
edicta  iu  scriptis  publice,  vel  a;des  propositacitare 
valeant  ;  nec  sit  veiisiinile  vel  pra?suniptum,  ut 
pra;missa  in  notitiam  et  couscientiaiii  dictorum 
Boemiae  regis  et  filii  debito  tempore  devenire  non 
valeanl,  (iu;e  in  pr;i'sentia  ipsius  consistoiii,  pr;c- 
dictorum  praelatorum,  alioiumque  plurium  ,  et 
eorumdem  nuntiorum  ac  excusatorum  maxime, 
suut  tam  vulgate  tanique  solemiiiter  publicata  ; 
de  reformatione  pnelati  regni  collapsi  disponere 
cuni  ipsorum  fralrum  consilio,  prout  tempora  se 
apta  pra;bueriut,  pi;evisis  consiliis  opportiinisque 
remediis,  auctoie  Doiuino,  soliicite  proponentes, 
ut  in  ipso,  gratia  disponente  superna,  tranquilla 
tem[)Ora  redeant,  iiiqnieta  recedant  ;  sicque  ipsius 
regui  slatus  retormelur  in  prosperuni,  quod  la;ta 
pax  et  amcenitas  in  locum  tam  gravium  adveniat 
scandalorum.  NuUi  ergo,  etc.  Datum  Anagnia 
II  kalend.  Junii  anuo  xi  ». 

Ne  porro  Boemus  praetexere  posset,  baecsuam 
cognitionem  fugis^e  qiiamvis  sententia  in  ()ubIico 
cardinalium  praesulumqueccelu,  oratoribus  ipsius 
pra;sentibus,  lata  esset ;  Colocensi  arcliiepiscopo 
et  Zagral)iensi  episcopo  munus  demandavit ',  ut 
decretuin  Iioc,  quod  iis  transmisit,  iii  proviuL-iis  ac 
locis  Boeiiiiae  conterniinis,  atque  ejus  ditioni  proxi- 
mis  promulgarent,  ut  regi  venire  in  dubium  non 
posset,  illius  famam  ad  se  non  pervasisse.  Versa- 
bantur  tum  in  Sicilia  citerioii  bi  jir^esules,  apud 
regeiii  Ungari  avuin  legatione  functi,  ac  redituiu 
in  patriam  atlornabaiit,  cum  litteras  Poiitificias 
accepere,  coutenlisque  itineribus  regressi  in  Un- 
gariaiu  Aposlolicis  imperiis  paruisse  rescripsere*. 

«  Sanctissimo  in  Cbristo  patri  et  domino,  do- 
mino  Bonif;icio  divina  providentia  sacrosancla; 
Romana;  Ecclesiae  suiiimo  Ponlifici,  St.  Dei  et  sua 
gratia  arcliiepiscopusColocensis,etMichael  eadem 
gratia  episcopus  Zagrabiensis,  devota  pedum  oscula 
beatoruin. 

«  Lilteras  sanctitatis  vestrae  nobis  directas, 
cuin  in  procinctu  noslri  itineris  veiiiendi  versus 
Uiigaiiam  essemus  circa  Neaj)oliiii,  oinni  reve- 
reulia,  obedientia,  humilitate,  quibus  decuit,  re- 


>  Ep.  cur.  xxxiv.  —  2  Ext.  eod.  lit.  ia  cor.  Ms.  bibl.  Vall.  sign. 
lit.  B.  Dum.  12.  pag.  544. 


320 


BONIFACIl  VIII   ANNUS   9.    —  CHRISTI    1303. 


cepimus,  et  hoiiore  ».  Et  iiifra  :  «  Vestrae  beali- 
tudinis  nianciato  i-uin  (lcvota  et  liuniili  filialitatis 
subjectione  obleniperare  cupientes,  ut  ex.  liebito 
sic  ex  voto,  quanquain  parvitas  nostra  inandalis 
vestra3  snbiiinitatis  dij,'neexequendis  non  sufflciat, 
ambo  personaliter,  et  alter  nostrum  ipsius  vestra; 
pronuntiationis  diftinilionisque  seriem  et  tenorem 
in  nonnullis  locis  et  lerris,  in  quibus  propter 
statum  impacati  regiii,  et  insidias  adversa)  partis 
fleri  potuit,  divnigavimus  et  publicavimus  solem- 
niter,  et  divulgaii  seu  publicari  jier  alios  et  per 
alinni  legitime  fecimus,  sicnl  ex  instrnnientis  seu 
litteris  testiiiionialibus  siiper  hoc  confectis,  quse 
et  quas  ad  pedes  vestraj  l)eatitudinis  per  nuntium 
nostruni  s|iecialem,  latorem  prffisentium,  hunii- 
liter  dirigimus,  celsitudo  vestra;  sanctitatis  poterit 
coUigere  evidenter.  Quamobrem  sanclitatis  ve- 
straj...  proni  supplicamus,  quatenus  si  quidquain 
in  prsmisis  omissum  esset  vel  peractum  minus 
digne,  habere  dignemiiii  nos  excusatos  in  hac 
parte.  Datum  in  Vasea  iii  dioecesi  Zagrabiensi  V  id. 
Se[)lembiis  anno  bomini  mccciii,  liidictioiie  i  ». 

23.  Prffiterea,  iie  quid  ad  revoeandos  in  con- 
cordiam  Uiigaros,  rugnuinque  illudpristino  splen- 
dori  asserenduin  pr;eleriiiitteret,  quod  fulurum 
facile  spes  erat,  cuiu  oinnium  Uugarorum  voluii- 
tates  ac  regni  niembra  siib  uiio  capite  ac  rege 
coaluisssent,  oninibus  Ungaria;  ordinibus  Ency- 
clicis  datis  lilteris,  religiosissime  impeiavit',  ut 
Mariae  et  Carolo  obtemperarent,  atque  ad  eos  om- 
nia  regia  vectigalia  derivareiit;  vetuilque  iiiteii- 
tato  anathemate  Weiiceslao  obsequi,  aul  societa- 
tem  uUam  cum  ipso  coire  :  datam  ab  iis  lidem 
rescidit ;  denique  Apustolica;  seuleiilice  stare  pia;- 
ceiut.  Carokim  vero  Uiigarite  regeiu,  qui  ad  in- 
gentes  spes  pubescebat,  hurlalus  est,  ul  a  teneris 
annis  virtutibus  assuesceret  ,  e  susceptis  enim 
laboribus  maxiiiios  laudis  fructus  coUectaruin  : 
neque  illi  Aposlolico  patrocinio  defuturum  est 
pollicitus  ^. 

«  Buiiifacius,  etc.  charissimo  iu  Cliristo  tiiio 
Carolo  regi  Ungaria}  illustri. 

«  Propagato  charilatis  ordine,  ac  successivo 
dilectioiiis  atlectu,  te  s|iecialem  lilium  amanius  ex 
eodem  ;  et  lui  status  compalientes  angustiis,  tuos 
honores  et  commoda,  quantum  cuiii  decenlia  pos- 
sumus,  promoveinus.  Sane  in  negotio  dicti  regni, 
tibi  ut  charissimai  in  Chrislo  liliaj  nostraj  Maritc 
SiciUa;  Ungari;uque  regiiia;  iltato  piffiiiedio  niulti- 
moda3  prKpeditioiiis  aiifraclu  per  charissinuun  in 
Christo  Illiiim  noslrum  Wenceslaum  Bohemix  re- 
gem  et  nalnm  ipsius  suiier  declaratione  lui  juris, 
in  ipso  nnper  dilliniendo  ac  decernendo  processi- 
mus  de  fialrum  noslrorum  consilio  et  asseiisu. 
Volnmus  igitur  et  hortamur  uttente,  ut  quateuus 
permittit  tibi  aetatis  tenellae  discretio,  circa  provi- 
sam  tua;  persoiKC  cnslodiam,  gubernationem  et 
regimen,  et  statum  prosperum  dicti  regni  coilapsi 

"  '     *Lib.  IX.  Ep.  cur.  xxxvi.  —  ^  Ep.  cur.  xxxvii. 


te  geras  laudabiliter  et  discrete,  ut  ab  annis  tene- 
ris,  assuiiipto  principio  virtuoso,  virtiis  Altissimi 
semper  ad  nieliora  te  provehat,  et  usque  ad  caiios 
te  sapientiacomitetur.  Speramusenim  in  Domino, 
quod  le  in  moribus  et  doctrina  crescente,  regnuin 
ipsum  laceratum  undique  sub  luo  dominio  repa- 
rationis  compendia  sentiet,  et  pro  spinisettribulis 
fruclus  uberes  quietis  et  pacis  cum  amoenitate 
prodncet  :  nos  etenim  causam  tua;  justiticC  de 
regno  praefato  sic  opportunis  praesidiis  coadjuvare 
proponimus,  quod  slatum  tuum  nostra  protectio 
semjier  adaugeat,  tuaque  devotio  beneficia  matris 
EcclesiiB  cfTectu  prosequente  coguoscat.  Dat.  Ana- 
gnia;  III  iion.  Juiiii  anno  ix  ».  Sollicitata  '  etiam 
illius  avia  Maria  regina  Sicilia;  et  Ungaria;,  ut  ne- 
poti  in  regno  administrando  non  deesset:  dataique 
Stephano  arcliiepiscopo  Colocensi  partes  ',  ut  Ec- 
clesiarum  jura  in  pristinnm  splendorem  resti- 
tuenda  curaret.  Ca-teruin  Ungaros  paruisse  Ponti- 
fici,acWenceslai  juniorisregisBohemia}  filii  partes 
deseruisse,  ex  auctoribus  '  colligilur  :  adeo  ut 
tradant,  rejiente  Uiigaroscunciliatus  Carolo  ;  cum- 
que  Wenceslaus  uudique  periculis  circumfusus 
esset,  regein  Bohemiae,  contracto  exercitu,  advo- 
lasse  in  Ungariam,  filium  e  discrimine  ereptum 
in  Bohemiam  reduxisse,  juribusque  controversis 
cessisse. 

2i.  Approbato  foedere  inter  Carohim  et  Fride- 
ricum,  htiic  regiium  Siculum  tribuitur  certis  con- 
ditionibus  et  vectigalibus.  —  Ut  pro  firmando  Ca- 
roli  regio  diademate,  atque  bellorum  turbinibus 
in  Ungaria  coiniirimendis  summaui  operam  na- 
vasse  vidimus  Bonifacium,  ita  ad  avura  Carolum 
Siciliffi  regem,  ejusque  jura  asserentla  ;  tum  sedan- 
dos  bellorum  motus,  qui  Siciliam  tot  annis  quas- 
sarant,  ac  ne  recrudescerent,  ingens  metus  erat, 
si  initum  foedus  inter  Carolum  Valesium  atque 
Fridericuni  i>ontificia  auctoritate  non  confirmare- 
tur,  animum  adjecit.  Informis  erat  ea  pax,  ut 
loquitiir  Bonifacius,  atque  iii  Ecclesiic  Bomanae  et 
Caroli  regis  damnuin  vertebatur.  Cujus  proinde 
leges  temperandas  censuit,  decrevitque  *  consen- 
tiente  Friderico,  utquauivis  inter  fcederis  ieges  ea 
apposila  esset,  ipsum  pro  Sicilia)  insula  aliisque 
adjacentibus  neiiiiiii  ad  piaestaiula  ulla  stijiendia 
deviiictuin  iri ;  Ecclesia;  fiduciariuin  se  profltere- 
tur,  atque  vectigalis  nomine  tria  millia  unciarum 
auri  quolannis  penderet,  et  centum  equites  iu  Ec- 
lesia;  obsequium,  quoties  jussus  esset,  egregie 
instructos  subniitleret.  Tum  plura  ad  Caroli  gra- 
tiam  sanxit,  atqiie  inter  alia,  ut  nuUa  aunorum 
praiscriptio  ad  Trinacria;  imperium  a  posteris  Fri- 
derici  retinenduiu  valeret. 

«  Forma  conflrmationis  facta;  per  dominura 
Bonifacium  paiiam  super  traclatu  pacis,  habilo 
inter  speclabiles  viros  dorainum  Carolura  de  Fran- 
cia  comitein  Alenzonensem,  RoberUuu  piimoge- 


1  Lib.  IX.  Ep.  cur.  ssxviii.  —  2  Ep.  cur.  CLXii.  —  s  Dubrav. 
Hist.  Boeui.  1.  xvu  el  alii.  —  '  Lib.  ix.  Ep.  cur.  xxi. 


BONIFACII   VIII    ANNUS   9.    —    CHRiSTI    1303. 


321 


nitum  illustris  regis  Siciliii'  iliicem  Calal)riaB  ex 
una  parle,  el  regeni  Freiiericum  ex  allera,  super 
iusula  el  regiio  Siciliie,  el  jiiie  i|UOil  liaLet  Eccle- 
sia  in  eisdein. 

«  Bonitacius  etc.  ad  uulitiam  |)rieseulium  et 
meiiioriam  fiiliiroium. 

«  Dilecto  lilio  nohili  viro  Frederico  praedictl 
Petri  (olim  niiinrnm  Aragonum  rcfiis  insulffi  Si- 
ciliae   invnsoris),  genitn,  canulem  iiisiilam  cnnti- 
nualo  vitio  tam  oljslinale  qnain  iliicitc  (lctincnte, 
duin  noster  diclique  regis  potens  militaris  exerci- 
tns  contra  ipsiim,  et  rcbelles  Siculos  processisset, 
intcr  dilcctos  filios  nobiles  vjros  Carolum  Alenzoni 
et  Valesiic  comilem  ,    Robcrlum   praidicti   regis 
Sicilia;  primogenitum   duccm  Cilabriic  praefectos 
ejusdem   exercitns  ex  una  |)arle,  et  j:im  dictum 
Fredericum  ex  allera,  tractatus  pacis  est  liabilus, 
mutiia  iiiter  ipsos,  ul   iiolnit,  llrmitale  vallalus, 
qui  iira?senlatus  fuit  nostro  conspcctui  :  ct  pcr  so- 
lenines  uuntios  Frcderici  praedicli  a  nobis  extilit 
cum  devolione  pctilum,  ut  tractalum  ipsiim  con- 
Drmare  benigiiiiis  de  Apostolica}  [)oleslatis  praisi- 
dio  dignaremur.  Nos  vero  pcnsanles  allciite,  quid 
nostra  et  Apostolicae  Sedis  exigcret  in  liac  parte 
decentia,  quid   ulilitas  snaderet,  quia  tractatum 
ipsum  inveiiimus  in  inultis  informem,  et  a  ceu- 
sura  considcrationis  rationabilis  discrepantem,  il- 
lum  absolute  tunc  respuiinus  confirmare  ;  et  eli- 
gentes  viam   mediam,  oinissis  cxlreiuis,  Frederi- 
cum    i^raRdiclum   in   benediclionibus    dulcedinis 
praevenimus,  ut  ejus  Iraiiiiles  reduceremus  ad  li- 
neani,  et  erroris  ac  devii  fngala  caligine,  eo  liben- 
tius  atque  suavius  veritalis  scmitam   valeret  in- 
gredi ,  quo   per  benignitatis   nostrtc   suffragium 
sentiretsecum  beiiiguiusat(|ue  clemeiilius  tlispen- 
sari,  mandantes  et  facicntcs  iiisuni  ab  cxcommu- 
nicationis  sententia,  (|ua  ligabatur,  absolvi  cerlo 
modo,  quem  providi  consilii    cautela  suasit  ;  ac 
interdiclum  de  dicta  insula  removeri  ;  super  ma- 
trimonio  contrahendo  inter  ipsum  et  dilectam  in 
Christo  filiam  nobilem  juveiiem  Eliouorani  natam 
dicli  regis  Sicilia},  quas  siiiuidcin  in  pra?fato  in- 
formi  tractatu  devenerant,  de  benignitate  Aposto- 
lica  dispensantes.  El  prosequendo  debitum  pasto- 
ralis  officii,  ac  cbaritatem  lepidam  |)ii  patris,  be- 
nignas  litteras,  et  specialcs  nuntios  nostros  ad 
niemoralum  Fredericum  in   insulam   pra}dictam 
transmisimus,  induceiites  eumdcin,  ut  ipse  dc  de- 
vio,  in  quo  eum  falsilas  erroris   abduxerat,   ad 
rcctum  salulis  ingressum  se  prudcnter  couvcrlc- 
ret  ;  et   circa  reformalioncm   pr;x;missi   tractatus 
suum  nnimuin  ralionabiliter  iiicliiiaret. 

a  Fredcricus  aulem  piffidictus,  duriliein  cor- 
dis  emolliens,  et  nostris  cxbortatiouibus  aci]uie- 
scens,  ob  rcverentiam  nostram  et  sauctic  malris 
Ecclesiae  solemnes  suos  iiuntios  dikclos  filios  no- 
bilesviros  comitem  Ugoucm  de  Einpiiriis  viceco- 
miteiii  B.isa;  marescilhim,  Fredcricum  de  Incisa 
mililein  magislrum  ralionalem,  et  discreluin  vi- 
rum  Carllioloniffiuiii  de  liisula  judicciii  curiie  Fre- 

Ann.  —  ToMus  XXIII.  —  Ravk.  IV. 


derici  prictlicli,  ad  iios  cum  devotionis  spiritu,  et 
placabili  liiimililate  traiismi.-it,  ciiiii  certo  procu- 
ralono  sufficicnter  iiistiuctos,  supcr  reformalione 
l)ra'lacla,  et  disliiiclis  capitulis  ejusdem  Frederici 
nolo  sigillo  sigillalis  a  tergo,  qua;  iii  archivio  Ec- 
clesiae  pr;T?dicl>'P  scrvari  maiid..vimus,  conlineiiti- 
bus  suppletioneiii  et  refoiinatioiiem  pariter  mul- 
torum,  qua;  seiies  jani  dicti  traclatus  pacis  oinise- 
ral,  el  (jiirc  niiniis  provide  dcdiicta  fuerant  in 
eodeiii.  Ipsius  qiiippe  Iraclatus  formain  seriosam 
et  integram  in  prima  sui  subslanlia  et  Qgura  pro 
caulcla  pra!sentibus  inscri  jussimus,  ut  illius 
forniatio  evidentius  eluccscat.  Cujus  pacis  tracta- 
tus,  series  tenoris  est  per  omnia  et  continentiaj 
subseqiientis,  etc.  »  Adducit  Friderici"  regis  Di- 
ploma  initi  cum  Carolo  Valesio  et  Roberlo  duce 
Calabria;  fa'deris  leges  contincns,  iisdein  conce- 
ptum  verbis,  qiiibus  a  nobis  supcriori  anno  alla- 
tum  est,  subjicitque  : 

25.  a  Et  quia  in  prajmisso  tr^iclalii  contine- 
batur  improvide,  quod  Fredericus  ideiii  tolam 
ipsam  insulam  cum  omnibus  insulis  sibi  adjacen- 
tibus  ac  omnibus  juribiis,  jurisdiclionibus,  hono- 
ribus,  et  pertmculiis  suis  in  tota  vila  sua  liaberet, 
teneret  et  possideret  in  capite  liberam  et  abso- 
lutam;  ita  quod  exindead  seivitium  alii|iiod  rcale, 
vel  personale  alicui  nullatcnus  teneretur  :  quod 
proculdubio  in  grave  nostrum  et  ejusdem  Eccle- 
siae  prEejudicium  redundare  valebat  in  posterum, 
et  regis  Siciliae  meinorati ;  ac  ex  nunc  redundabat 
evidenter  iii  diminulionem  etsublractionem  reve- 
rentia;  et  subjeclionis ,  pariler  pro  ipsis  insulis 
dehitae  nobis,  et  eidcm  Ecclcsiaj  majoris  dominii 
ratione ;  ut  effective  ipsa  nformatio  sequeretur, 
promiseriint  nobis  et  ipsi  Ecclesiac  jamdicti  iiuntii 
jiro  parte  Frederici  praedicli  solemniter  et  cxpresse, 
idque  similiter  praelacta  capilula  exponunt  evi- 
dcnter,  et  eidem  promissioni  consentiunt,  quod 
Fredericus  ipse  pr;tdictam  Siciliae  iusulam,  ciim 
insulis  ei  adjacentibus,  omnibusque  pradictisaliis 
juribus,  et  pertincntiis  suis  in  vita  sua  babebit, 
tenebit  et  possidebit,  a  uobis,  et  sub  nobis,  et 
eadem  Ecclesia;  et  erit  vassallus  et  censuarius 
ipsius  Ecclesi;c  pro  illo  jure,  (]Uod  idem  Frede- 
ricus  in  ipsa  insula  Siciliae,  dicla  siia  vitaduranle, 
noscitur  obtinere  :et  ex  nunc  ejus  nomine  prtEfati 
nuutii  promiscriint  bona  fide,  tenere  sub  annuo 
ccnsu  Iriuiii  millium  unciaruin  auri,  ad  geuerale 
pondiisregni  Sicili;e  in  festo  bcati  Petri,  ubicum- 
que  RoniannsPontircx  fneiit,  nobisctijisi  Roiiiana2 
Ecclesiaj  per  cuuidcin  Fredericiim,  dum  vixerit, 
annis  siiigulis  solvendarum,  et  sub  servitio  cen- 
tum  militum  eqnis  et  arniis  munitorum  deceuler 
et  bciic,  quandocuiiique  nos  vel  succcssor  noster 
Romanus  Poulifex,  qui  pro  tempore  fuerit  in  vita 
Frcdcrici  piivdicli,  asserueril  cis  Ecclesiain  indi- 
gere  Romaiiam  ;  ita  quod  sniicr  indigeutia  hu- 
jusinodi  iiostro  ct  ipsiussiicccssoris  simplici  vcrbo 
stctur.  Qui  quidcm  centum  niililes,  quorum  qui- 
libcl  Labcat  trcs  cquilaluras  ad  niiuus,  cuin  ex- 

41 


322 


BONIPACII  VIII   ANNUS  9.    —   CHRISTI    1303. 


pensis  Frederici  prajdicti  pertres  nienses  iniegros 
semel  iii  anno  servire  nobis  et  eideiu  Eccltsiae 
teneantur.  Et  si  nos  vel  successor  noster  jnm  di- 
ctus,  ipsius  Frederici  vita  durante,  voluerimus 
dictum  militare  servitium  in  navale  converti,  de- 
bita  inopoitione  ac  compensabili  taxalione  pra^iia- 
bita,  idein  niilitare  servitium  in  navale  sufliciens 
ad  obsequium  nostrum  etejusdem  Ecclesia,  juxta 
nostrum  et  dicli  successoris  bencplacitum,  con- 
verteretur. 

26.  0  Quod  si  per  Fredericum  prBediclum, 
dum  vixerit,  in  prtedicti  census  trium  millium 
unciarum  fuerit  suo  lermino  solutione  cessatum, 
in  illas  spirilualeset  temporales  poenas  Fredericus 
prcedictus  iiicidat,  quae  in  conventionibus  primo 
initis  inler  Romaiiam  Ecclesiam,  et  claivx  memo- 
ria;  Carokim  regem  Sicilia!,ac  memoialum  rcgem 
Sicilia;  ipsius  filiuin,  prajterea  in  capitulo  solu- 
tionis  et  cessationis  cen^us  ,  servato  ordiiie  in 
eodem  exiiresso  capitulo,  continentur.  Pro  quibus 
utique  recoynitione  et  proinissione  prcjelaclis  efri- 
cacius  roboraiidis  prredicti  nuntii  ejusdem  nomine 
Frederici  nobis  et  eidem  Ecclcsia;  pro  illo  jure, 
quod  iu  ipsa  insula  Siciliae  cum  prtedictis  juribus 
et  pertiueiitiis  suis  idem  Fredericus,  sicut  pra2- 
dicitur,  est  babiturus  ad  vitam,  ligium  fecerunt 
homagiuiii,  el  fidelitatis  praestiterunt  solitum  ju- 
ramentum.  Promiserunt  etiam  pra>dicti  nuiilii 
pro  parte  et  nomine  Frederici  jam  dicli  nobis  et 
EcclesiiL'  Romana;  prajscriptffi,  subtus  auuexa  se- 
queiitia,  in  memoralo  tiactatu  pacis  omissa,  qua3 
pra;tacta  noslra  reformatio  per  adjectionem  uti- 
lem  reiiaravit  :  videlicel  quod  idem  Fredericus 
tenebit  et  babebit  inimicos  nostios  et  Romana'Ec- 
clcsia;  pro  iiiimicis  suis,  et  amicos  nostros  pro 
amicis  habebit :  quinimo  praedictos  inimicos  no- 
stros  et  ejusdem  Ecclesia;  ad  nostrum  et  ipsius 
niandatum  intciidit  persequi  toto  posse ;  quodque 
Fredericus  ipse  restituet,  el  restilui  faciet  omnes 
Ecclesias  praniicta;  insuise  Sicilia;  el  aliarum  insu- 
larum  circumjacentium,  si  forte  adbuc  restitula; 
non  sunt,  pknarie  el  cum  effeclu  ad  omnia  bona 
el  juia  ipsarum,  in  quorum  possessione  eraut  eo 
tempore,  quo  insula  meniorala  Sicili;e  conlra  di- 
clum  quondam  regem  Carolum  rebellavit;  per 
quoscumque  pra?fata  bona  et  jura  ablata  et  occu- 
jiata  kiissent  vel  sint,  ac  delmerenlur  vel  detinean- 
tur  ad  iuffisens,  nisi  forle  iiifra  pra?dictum  temfms 
aliqua  justa  alienatio  per  personas  auctoritatem 
habentes  inde  jusle  et  rationabiliter  facta  esset; 
et  quod  omnes  piffidiclas  Ecclesias,  et  jiersonas 
Ecclesiasticas  Ecclesiarum  ijisarum  Fredericiis 
idem  libertalibus,  piivilegiis  et  immunitatibus,  a 
sacris  canonibus  eis  concessis,  et  specialiter,  qiiod 
immunes  sint  a  collcctis  et  lalliis,  gaudere  faciet 
et  perniittet  :  et  (luod  Romanus  [lopulus,  cum 
indii'ebit,  ad  requisilionem  nostram  vcl  successo- 
ris  prffidicti,  ejusdem  Frederici  vita  duraiite,  de 
]iorluljus  Sicilia;  possit  cxtrahere  viclualia  ,  et 
legnnrna,  dcfcrenda  ad  Urbem  pro  ipsorum  usi- 


bus,  cum  solutione  tamen  juris  exilura;,  quod 
solvi    per  ejusdem    Frederici   curiam   ordinatur. 
Nobis  vero  et  dicto  successori,  ejusdem  Fiederici, 
vila  durante,  quando  indigeremus  nos,  aut  ipse 
successor,  sive  piaedicta  Ecdesia,  prscipue  pro 
subsidio  Terraj-Sanctffi,  in  bnjusmoili  necessita- 
tiim  casibus,  vel  aliquo  eorumdem,  licitum  erit 
et  liberum  extrabi  faceie  anno  qiiolibet,  praetacta 
necessitale  durante,  de  iuacdictis  Sicilia;  jiortubus 
salmarum   frumenti   decem  millia  libera  a  jure 
quolibet  exitura',  el  alterius  ciijnscumque  dislri- 
ctus,  ferenda  ()uo  nos  vel  ipsa  Ecclesia  mandave- 
rimus  juxta  nostrae  beneplacitum  voluntatis. 

27.  «  Pro  parte  qiioque  Fredeiici  praedicti  in 
eorumdem  nuntiorum  promissione  venil,  quod  si 
aliqua  dubietas  vcl  coiitentio  emergeret  in  prae- 
scriplo  tractalu  pacis  vel  circa  ipsum,  nos  seu  snc- 
cessor  noster  praediclus  inde  tanquam  communis 
dnminus  cognoscanius;  quodqueomnia  et  siiignla 
contenta  in  iiriTtactis  convenlionibus,  habilis  inter 
Rouianam  Ecclesiam  et  prEedictum  quoiidam  Ca- 
rolum  regem  Siciliaj  tam  affirmative  quam  ncga- 
tive,quae  in  faciendo,  et  non  in  faciendo  consislunt; 
idem  Fredericus  plene  et  inlegre  observabit,  prout 
ipsum  contingiint,  et  contingere  possunt  tempore 
vilae  suae.  De  quibus  omnibus  el  singulis  com- 
plendis  intcgre,  et  servandis  inviolabiliter  per 
Fiedericum  jam  dictuin,  priedicti  nuntii,  ad  hoc 
|denam  poteslatcm  habeiites,  in  ip>ius  animam 
]ircvstiterunt  ad  sancta  Dei  Evangelia  juramen- 
tum.  Supplicaverunt  itaque  nobis  iuaefati  nuntii, 
ad  hoc  pknam  potestatem  babentes,  pro  jiarte 
Frederici  praedicti  cum  reverentiadebita,  etdevota 
humiiitate,  ut  cum  Fredericus  ipsc  in  spiritu  sin- 
ceritatis  integraD,  ac  devolionis  iiiterna;  ad  noslra 
et  ejusdem  Ecciesiae  mandata  redierit,  et  circa 
refoimationem  praedicti  tractatus  pacis  obedienter 
ac  prone  descenderit,  et  obcdientius  in  futurum 
nostris  et  ipsius  Ecclesiae  beneplacitis  se  coaptare 
disponat;  tractatum  ipsum  cum  rcformatione  prae- 
sciipta  confirniare  benigue  de  aucloritate  Sedis 
AiJOstolicae  dignaremur. 

o  Nos  igitur  ,  ])iffivisa  circumspeclione  li- 
brantes,  quid  belli  calamitas  inferat,  quid  fre- 
mens  dissidium  introducat,  quid  revera  proxima 
tempora  jiraBleritie  lurbationis  oslendunt,  quid 
pacis  grata  lenilas  atferat ,  quid  quies  populis 
opportuna  producat ;  quantumque  jiax  ipsa,  ut 
opus  justilia;  regnantibus  cxpedire  noscatur,  in 
cujus  oiiulenta  temjierie  viget  ipsajuslitia,  et  sine 
repugnantis  obslaculo  ostenditur  eflicaciter  \irlus 
ejus  ;  quod  Fredericus  ipse,  reverenter  se  ad  bene- 
jilacita  iiostra  conformans,  iii  |irimilivis  suae  con- 
vcrsionis  auspiciis  sigiia  dcvoti  filii  prudenter 
ostendit;  piadicti  Caroli  regis  Siciiiai  ad  hoc  jira;- 
cedente  consensu,  per  nos  inde  licentia  sibi  data, 
de  cujus  consensus  processu  |ier  venerabilem  fra- 
trem  nostrum  Pctruin  Noviomensem  e|)iscopuin 
cancellarium,  et  nobilem  virum  Bartholomaeum 
de  Capua  logothetam  et  protonotarium  regni  Sici- 


BONIFACri   VIII  ANNUS   9.'  —  CHRISTI   1303. 


323 


liae  praedicli  ref^is  procuratorcs  et  nuntios,  super 
hoc  suflicienler  inslriiclos,  nobis  exprcsse  coii- 
slitit,  praemissum  tractntum  jiacis  cum  iTforiiia- 
tione  pracscripla,  ejiisque  sulislaiiti.im  et  eUeetiim 
ex  cerla  siicntia  raliliciinnis,  approljaimis  el  con- 
flrmamus  de  fratrum  nostrorum  consilio  et  as- 
sensu  ;  disceptanle  solummodo  dilecto  filio  iioslro 
Matliiaeo  S.  iMaria;  in  Porticu  iliacono  cardinali, 
qui  non  coiisuluit,  nec  consensit.  lla  (|uidem, 
quod  per  traclatum  ipsiim,  reformationenKiue 
prfetactam,  et  per  hujusmodi  reformalionem  no- 
stram,  ac  dicti  regis  assensum  convenlionibus 
ipsis,  initis  inter  Romanam  Ecclesiam  et  priedi- 
ctum  quondam  regem  Siciliic,  (piibus  ipsiim  re- 
gniim  Sicilia;  et  terra  alia  cilra  Fariim  pridiibetur 
dividi,  niillum  pr;vjudiciiim  miitilatio  vel  dimi- 
nutio  atferat,  quin  procdiclo  Frederico  defuncto 
jam  dicla  insula  Sicilise  cum  insulis  ei  adjacenti- 
bus,  omnibiisque  aiiis  prajdictis  jiirilius  ac  perti- 
nenliis  suis  ad  integiitalem,  uiiilalem  et  solidi- 
tatem  alterius  parlis  dielaj  tenaj,  cilra  F.irum 
posita;,  sicut  erat  concessionis  tempore  facUe  per 
Romanam  Ecclesiam  preedicto  quondam  Carolo 
regi  Sicihffi  de  regno  et  terra  pr;ediclis,  et  teni- 
pore  niotaj  guerra;  in  insula  praliliata  Sicilia;  ipso 
jure,  et  sine  aliquo  facto  hominis  jnxta  dicli  tra- 
ctatus  seriem  pacis  revertatur;  sic  (juod  liceat 
tunc  [)ra;iiominato  regi  Siciliae  et  legitiniis  lia)re- 
dibus  suis  dictam  insulam  SiciliBe  ciim  insulis  ei 
adjacenlibus,  aliisque  pnedictis  juribiis  et  perti- 
nentiis  ejus  ad  integritalem  et  soliditalem  prse- 
diclae  terrae  alterius  citra  Farum,  et  unitatem 
totius  regni  Sicilim  aiictoritate  propria,  et  sine 
jussu  alicujus  proesidentis  seu  judicis  aliciijus  re- 
vocare,  praedictis  conventionibus  inter  Ecclesiam 
regenique  pra?diclos  habitis,  actractatu  pacis  pr;c- 
fato  in  sua  perpetuo  manentibus  firniilate.  Et  quia 
in  praediclo  pacis  tractatu  venit,  (luod  Fredericus 
ipse  in  vita  sua,  qua  insulam  lenere,  possidere 
et  liabere  debet  eamdem,  vocari  seu  intitulari 
debeat  rex  insula?  Siciliae  vel  Tiinacria3,  prout 
pra?nominatus  rex  Sicilijc  duxerit  arbitrandum, 
praefati  cancellarius  et  logolheta  debila  ciica  lioc 
potestate  suffulti,  nomine  et  pro  parte  dicli  regis 
Siciliae,  cujus  suiit  procuratores  et  iiiintii,  de  be- 
neplacilo  et  assensu  nostro  elegerunt  et  arbilrati 
sunt  dictum  Fredericum  in  vita  sua  juxta  for- 
mam  tractatus  ejusdem  debere  regem  Trinacriaj 
titulari. 

28.  a  Quia  vero  videntur  negligi  quae  sunt 
notabiliter,  nisi  speciaiiler  exprimantur,  deciara- 
mus  expressiiis,  et  praBseiitium  aiictoritate  decer- 
nimus  de  ipsorum  fratruiii  consilio  et  assensu, 
quod  nec  per  declarationem  ipsam  praidicla;  in- 
sulae  Sicilia;  terra  citra  Farum  jiosita,  qu;c  per 
menioratam  tenutam,  qnam  Fredericus  iinedicliis 
de  ipsa  insula  Siciii;e  habiturus  est,  iii  siia  vila 
contingit  ;  nec  per  eamdem  confirmationeiii 
nostram  et  rtformationem  pra;tactam ,  aut  jier 
dicti  regis  assensum,  vel  distributioiiem  et  re- 


ceptionem  dietoriim  census  et  sorvitii  militaris, 
nec  per  nominatioiiem  dicli  Frederici  factain  et 
facieiKJam  de  titulo  regis  Triiiacri;e,  jus  sibi  ali- 
(|uod  acqiiiralur  ultra,  pneter  tenutam  ;  ipsimque 
lialiitiirus  est  in  vila  sua,  juxta  formaiii  pr;elil)ati 
traetatiis  de  iiisula  Sicilia;  meniorata.  S|)(  cialiter 
antem  expriiMiiiuis ,  qiiod  per  nominationem 
ipsam  regisTiinacria},  honori  regalis  tituli,  qui  de 
toto  regiio  Sicili.e  ullni  Fariim  ct  citra  apiid  prae- 
dictum  Caroliim  regem  Sicilia;  remanet,  quenique 
apiid  eum  remanere  volumus,  nulliim  iu  aliquo, 
etiam  quaiitiini  ad  viilgi  labia,  pra;.ju(lieiiim  affe- 
ralur;  nec  ex  pra?dictis,  vel  pnEdictorum  aliquo, 
eidem  regi  Sieilia;,  aut  hajredibiis  suis  ultra  tem- 
pus  possessioiiis  et  tenut;E  pra;dictae  in  proprie- 
tate,  possessione  ac  jure  ipsiiis  insiila;  Siciliae  et 
pertinentiarum  ejiis,  ad  quanticumque  temporis 
spaliuiu,  saciiedicti  Frederici  vita  peiidentedispen- 
diuni  seu  pra'judicium  aliijuod  quomodolibet 
generetur  :  cum  possessionem  pnedictae  Insulae 
Siciliae  et  jiertinentiariim  ipsiiis,  qiiam  ex  prs- 
missis  recognitione,  pr;estatione  liom.igii,  etjura- 
menti  fidclilalis  factisjam  nobiseteideui  Ecciesiae 
pro  parte  Friderici  jam  dicti  per  nuntios  sa;pedi- 
ctos,  solulione  cciisus,  et  i)ra;statione  militaris 
servitii  faciendis  in  antea,  prsdicti  Friderici  vita 
durante,  nos  et  Roniana  Ecclesia  retinemus  praj- 
dicto  regi  Sicilia;  el  suis  hajredibus,  tanquam  di- 
recto  et  veris  feudariis  nostrisetejusdem  Ecclesiai 
specialiter  afferre  pra;sidium,  ut  dicta  nostra  pos- 
sessio  prositeis,  et  nulla  per  ali(|uos  contra  ipsos 
ex  pra;dicta  possessione  seu  tenuta  allegari  possit 
pra;scriplio,  vel  opponi.  Per  jam  dictas  autem 
promissionem  et  pr;estationem  ceiisus  trinm  niil- 
lium  unciarum  auri,  et  centum  militum,  quam 
idem  Fredericus  in  vita  sua  est  nobis  et  Ecclesiae 
memoraUc  facturus,  nolunuis  homiiiibus  ipsius 
insulae  aliquod  atferri  pra^judicium  in  futuruiu  ; 
ut  scilicel  per  hoc  iiisuli  ipsa  ad  praedictas  unita- 
tem,  iiitegritalem  et  soliditatem  inimediate  post 
ipsiusFrederici  obitum,  sicul  pnidicitiir,  rever- 
tente  in  niiitionibiis  |)ul)licis,  aliisqiie  debitis  pro- 
testationibus  gr;ivelur  iii  |)lus,  (|uain  ralionabilis 
et  memorata  proportio  |)atiatur.  Nulli  ergo,  etc. 
Dat.  Anagniae  XII  kal.  Junii,  Poutiflcatus  nostri 
auiio  IX  B. 

Conslitutis  iis,  Bonifacius  ciim  Frederico,  non 
Romana;  rnodo  Ecclesia;  jiiribus,  ut  a  supremo 
illiusdominatu  non  divelleretur  Trinacria,  verura 
et  Carolo  ac  successoiibiis  Apostolica  sanctione 
l^rospexit,  ne  fraudi  et  damiio  ea  res  verteretur  : 
pra;lerea  usus  in  Carohim  clementia  slatuit,  ul  ex 
octo  millibus  unciarum  auri,  census  nomine  pen- 
deiklis,  tribus  deductis  persolvcndis  a  Friderico, 
quiiKiue  tanlum  niillia  penderet;  atque  ex  trecen- 
tis  submilteinlis  eciuitibus,  ac  suis  stipendiis  in 
castris  Poi.tiliciis  siislentandis,  ducentos  tantum 
submitteret :  de  quibus  ad  Carolum  litterae  datae  '. 

•  Lib.  IX.  t|).  tur.  xxxii. 


324 


BONIFACII  VIII   ANNUS   9.    —   CHRISTI    1303. 


29.  Sardinia  et  Corsica  restitiiuntiir  regi  Ara- 
gonio.  —  Moiiiinit  tle  sopilo  bello  Siculo  Nice|iho- 
rus  Gregoras ',  n(i(iit(]ne  ea  occasione  usmn  Aniiro- 
nicum  imperatorem  ad  subsidiarias  Catalaiioruni 
copias  e  Sicilia  in  Asiarn  coiilra  Tnrcas  evocandas. 
At  de  ea  ex|ieditioiie  iiiferius  ex  eodem  et  Siirita^, 
qui  in  Amialilnis  scribit  ^  coiifecto  beiio  Siculo, 
Jacobum  Arafjfiniiai  rcgem  redigendaruin  in  suam 
potestatem  Corsica;  et  SardinicB  insnlarmn  consi- 
linm  suscepisse  :  quamvis  enim  anlea  iis  a  Boni- 
facio  indulus  fuisset,  Pisanos  tamen  ac  Genuenses 
majori  ex  parte  earum  potitos ;  ac  Bdnifaiium  ad 
muniendum  rei  assequendae  iter,  Raymundum 
episcopum  Valeiitinum  Sedis  Apostolicfe  legatum 
creasse,  ut  pnrsuies,  proceres  ac  popuios  ad  Ec- 
ciesiffi  voinntatem  p(  iiiceret,  atqiie  in  regis  Ara- 
gonum  obsequiuin  inflccteret.  Consentiunt  iis  iit- 
terse  Pontificia;  ad  Vaienlinum  episcopiim  '  data^, 
quibus  ei  munus  demandatum  est ;  tum  ad  Sardos 
etCorsos^,  nt  regis  Aragonum  ciienttlae  se  com- 
milterent ;  tumdenique  ad  Pisanos^etGenuenses', 
ut  ulriusque  insulae  imperium  Jacobo  regi  resti- 
tuerent  ; 

a  Dilectis  filiis  potestati,  capitaneo,  antianis, 
consiiio  et  communi  Pisanis. 

«  Tanquam  discretionis  fulti  consiiio  tam  in 
arduis  quam  in  aliis  quibuscumque  negotiis,  pru- 
dentiae  vestrae  processus  consuevistis  provida  cir- 
cumspeclione  dirigere  ,  ac  specialiler  sanctam 
Romanam  Ecclesiam  matrem  vestram  tani  iii 
seipsa  quam  in  ciiaris  ejus,  (|uos  ipsa  dihHtiunis 
praTogativa  prosei|iiilur  iirajvenire  honoribiis,  et 
favoribus  coiifovere.  Proplerea  noii  imiigne  coii- 
fidiiiius,  quod  super  iis,  (]u;b  vestrai  sinceritati 
scribmitur,  nientem  noslram  tiliaiibus  obtutibus 
conlimpiaiites,  eflicaciler  qu;B  seri])ta  coiitincnt 
imiiliatis,  cum  in  vobis  vigor  devotionis  soIiUb 
auginentum  susci])iat,  ut  speramns  |iotius,  quam 
lentescat.  Sane,  sicut  veslram  civdimus  noii  iatere 
notitiam,  nos  ilndum  ad  charissimum  in  Christo 
fiiiuin  nostrum  Jacobuin  Aragonite,  Saidinix'  et 
Corsicce  regein  iliustrem  dirigentes  nostrae  consi- 
deralionis  intiiilum,  sibi  qnem  suae  devotionis  sin- 
ceritas  ad  Ecclesiam  pradiliatam,  a  cujus  unilate 
recesserat,  quasi  novuin  adoplionis  filium  nobis 
placidum  reddidit  alque  cliaium,  regnum  Sar- 
diniae  et  Corsicaj ,  quod  ijisius  Ecclesia;  juris  et 
projirietalis  exislit,  cmn  omnibns  juribus  et  per- 
tiaeiiliis  suis  in  feudum  duximus  concedendum. 

a  Cum  autem  idem  rex  ad  honorem  Ecclesiae 
memorala'  intendat,  ut  asserit,  ad  ejusdem  Sar- 
diniae  el  Corsicae  regni  [lossessionem,  (]nain  non- 
dum  adeplus  extilit,  corporaiiter  obtinendum  po- 
tenti  nianu  j^rocedere,  nostrumque  sibi  favorem 
et  auxiiinm  sujier  hoc  petiverit  imperliri,  nos 
hujusmodi  felicem  cousummationem  negotii  ad 


1  Niceph.  Greg.  Ilist.  1.  vii.  —  -  Suril.  iud.  1,  ;:.  —  s  ib:d, 
Aiinal.  1.  V.  c.  60.  —  *  Lib.  \\.  Itp.  L.x.xxvii  ad  xcu.  —  »  iiejj. 
j.ost  lip.  Lxxxvn.  —  s  Ibid.  lip.  xr.i  —  7  lieg.  po.-t  eamd.  Ep. 


promotionem  honoris  et  exaltationis  Ecclesiae  su- 
pradicta^,  ac  rocuperationem  Terrae-Sancla?,  quae 
prosjiicitur,  pioh  doior  !  de]ioi)uiati(ine  deserta 
modicum  cederealtendentes,  vencrabilem  fralrera 
nostrum  Raymundnm  e|)iscopum  Valeiitinuin,  de 
ciijus  indiistria  et  circumsiiectione  conlidiinus, 
legalum  in  ditto  regno  proiiterea  duximus  depu- 
tandum,  ut  spiriluaiis  auxiiii  cirta  hujusmodi 
negotium  soiliciludo  non  desit ;  sed  iii  ipsius  pro- 
seculione  potestas  sacerdotaiis  et  regia  se  praesen- 
tialiter  ailerno  munere  foveant,  et  favore  mutuo 
muniantur.  Verum  cum  in  dicto  negotio,  quod 
cbarum  cordi  gerimus,  opera  et  studia  veslra  ne- 
cessaria  dignoscanlur,  universilalem  vestram  pa- 
terno  rogamus  et  iiortamur  afTectu,  quatenus  prre- 
niissis  provida  meditatione  (lensatis  :  et  attendentes 
niliilominus,  quod  per  hoc  vobis  iiiurimum  in 
gralia  et  dileclioiie  nostra  diclique  regis  accre- 
scet ;  veiitis  eidem  regi  ad  id  vestrum  auxiiium, 
consiiium  et  favorem  iiberaliter  ac  efficaciler  irn- 
pertiri,  a  contrario  penitus  abstinentes.  Sic  itaque 
tam  iiro  nostra  et  Apostolica;  Sedis  reverenlia, 
qiiam  consideratione  rigis  ejusdem  in  hac  parte 
circumspectio  vestra  devote,  amicabiiiter  et  con- 
suite  provideat,  quod  pncfatum  regem  ad  vestra 
consUtuatis  processu  temporis  beneplacita  debi- 
torem,  et  nos  qui  •vobis  ex  animo  scribimus,  devo- 
tionis  vestrffi  promptituilinem  cxinde  commendare 
cum  gratiarum  actiombus  merilo  vaieamus.  Dat. 
LateraniXII  kaiend.  Maii  annoix».  Conceptae  sunt 
iisdem  verbis  iilterae  ad  Gemunses,  qui  earum 
insuiarum  parleni  suo  d<nniiialui  adjunxtrant. 
Cuin  vero  utraque  respublica  tueri  aimis  sua  jura 
I^arata  esset,  retardala  tuiic  illiiisexi^editioniscon- 
silia  scribit  Surita  ',  cum  Jacobus  rex  inelueret, 
iie  a  Casteil;B  rege  beilo  peterelur  ;  ac  prius  de 
Murciano  regno  conlroversiam  sopiendam  visam. 

30.  Ferdinaiidus  Caslellce  rex  censuris  solu- 
tu>>. —  Cuin  in  Hispaniae  res  incurrerit  oratio,  prae- 
tLrinittere  non  possum,  Ferdinandum  Castellae 
regem  ,  qui  ob  Ecciesiastica  vectigalia  direpta 
censuris  fuerat  irretitus ,  veniam  flagitasse,  ac 
Toietano  archiepiscopo  dalam  provinciam^  ut  eo 
religionis  nexu  Flluin  solveret. 

a  Arthiepiscoiio  Toiclano. 

0  Ad  instar  Altissimi ,  qui  scmper  est  gratiose 
misereri  paratus  ,  bemgnilas  Stdis  Apostolicae 
cirtumspetta,  se  cunclis  propiliam  exhibens,  non 
severam,  misericordiic  siia;  gremium  delinquen- 
tibus  aperit  ,  dum  ab  i]isa  veniam  reverenter 
iiiipioraiil,  ac  eos  absolvit  libentius  quam  con- 
demiiet.  Dudum  siquidem,  ad  audientiam  Aposto- 
latus  nostri  deducto,  quod  charissimus  in  Christo 
filius  noster  Fernandus  rex  Castellee  ac  Legionis 
iilustris  per  se  ac  per  aiios  bona  Ecciesiarum 
catliedraiium  de  regnis  Casteilae  ac  Legionis  va- 
caiitium  praelextu  custodiae ,  quam  progeuitores 
suos  ab  olim  in  illis  exercuisse  dicebat,  sed  potius 

'  Suril.  ADual.  1.  v.  c.  61.  —  '  Lib.  ix.  Ep.  cur   cxxxvi. 


BONIFACII   Vril    ANNUS   9.    —  CHRISTI    1303. 


325 


usurpasse,  quamdiu  vacabant  accipiebat  et  deti- 
nebat,   ac   ipsonim  bonorum  fructus,  redilus  et 
proventus  iierciiuebal  illicilc,  eos  in  usus  lu-oprios 
convirlendo  ;  nos  voleules  ref;is  ejiisdem   saluti 
consub;re,  ac  pracdictarum  Ecclesiarum  indeunii- 
talibus  iu  poslerum  |)r;ecavere,  inter  calera  sta- 
tuendum  diiximus  per  lilleras  nostras,  et  dislnc- 
tius  inbibendum,  ne  idem  rex  ullenus  ad  liujus- 
modi  bona  et  fructus  c;itlu;dralium  Ecclesiarum 
vacantium  rcgnorum  eoruindem  bnjusmodi  pra3- 
texlu  custodiic,  vulalias  illicile  exleiidcrel  qunmo- 
dolibet  manus  suas,  vel  per  suos  extendi  faceret 
seu   permitteret  :  sed   ipsa  bona  et  fructus  per 
capilula  earumdem  Ecclcsiarum,  (|namdiu  vaca- 
rent,  teneri  el  percipi  absque  diKicultale  permit- 
teret ,   fuluris  Ecclesiarum    ipsarum    pastoribus 
reservanda  :  aiioijiiin  ipsum,  ct   prtcdictos  siios, 
qui  contra  slatutum  et  inbibitionem  noslram  bu- 
jusmodi  temere  allentarent,  vel  ea  non  servarent, 
excommunicationis   sententiam  ,   quam   ex  tnnc 
proluliuuis  ,    decrevimus     iucursuros.    Civilates 
quoque,  castra,  villas,  alinque  loca  ipsorum  re- 
guorum,  in  quibus  idem  rex  vcl  alii  pradicli,  aul 
eorum  aliqui  morareutur,  ct  ad  (|u;i;  |iurvenirent, 
quamdiu  sic  ligati  starent  in  ipsis,  Ecclesiastico 
subjecimus  interdicto.  Poslmodum  autem  cpisco- 
patu  Zamorensi  vacante  per  obitum  bonae  memo- 
riae   Petri   episcopi  Zamorensis,  idem   rex,  sicut 
ipse  nobis  per   ejiis  nuntium,   jirocuratorem  ac 
lilleras  iiitimavil,  tiuoruuidam  consiliariuruui  suo- 
rum,  et  aliorum  consilio  pravo  ductus  bonaipsius 
Ecclesiae  Z;imorensis,  hnjusmodi  pr;etexlu  custo- 
di,L,   propria  auctoiitate  per   suos   familiarcs   et 
nunlios  accepit,  el  aliquandiu  tenuit,  et  aliquos 
fruclus,   proventus  et  reditus  percepit,  seu  fecit, 
vel  permisit  percipi  ex  eisdem.  Scd  demum  super 
praemissis  ad   cor  pcenitudinis  rediens,  bona  et 
fruclus   eadem   decano,  et  capilulo,  et  Ecclesia) 
Zamorensi  resliluit,  seu  restilui  fecil  cum  tffeclu. 

31.  «  Cum  igitur  praefalus  rex  super  iis  ad  no- 
slra  et  Romanae  Ecclesia?  mandata  per  luijusinodi 
suos  nuntium,  [irocuratorem,  et  littenis  humiliter 
redirecuraverit,  mansuetudiiieiii  et  misericordiam 
a  nobis  super  illis  reverenter  implorans  ;  nos  de 
tuijusmodi  ejnsdem  regis  conversione  laetali,  fra- 
teriiitati  tiiic  per  A[iostolica  scri|ita  niandamus, 
quatenussi  restilutio  proedictorum  bonorum,  fru- 
ctuum,  et  redituum,  ut  prxmittilur,  secuta  sil  vel 
sequatur,  praedicto  regi  et  aliis  ([ui  fuernnl  cul[>a- 
bilesin  praiiiiissis,  cuui  ab  lis  su[)cr  hoc  fucrisbu- 
mibter  requisilus,  |)er  tc,  vcl  alium  seu  alios, 
auclorilale  nostra  juxta  lorinam  Ecclesia}  ab  ex- 
coiiinuinicatione  ,  quam  juoplcrea  iiicurrerunl, 
beneficlum  absolulionis  impendas,  injuncta  eis 
nibilominus  pro  praedictis,  |)rout  animarum  sua- 
rum  saluti  ex|)ediie  videris,  jiajniteulia  salutari. 
Dat.  Anagnio;  id.  Julii  anno  ix  ». 

32.  Hoc  anno  iii  Urbe  exarsere  non  leves  con- 
troversiffi  iiiter  religiosos  cuetus  et  cicrum  ,  ciim 
illi   clericorum  munera  affectarent,  ac  vicissiui 


isli  injurias  reponcrent :  quae  ita  a  Bonifacio  di- 
rcmpla;  fncrnnt  ',  ul  rcligiosi  viri  a  defiinctorum 
b;en  ilibus  invitati  ad  exe(|uias  pcrgaut  :  morien- 
tihns  s;icramenla  non  adminislrcnt  :  (lossinl  in 
suis  Ecclcsiis  ad  scpultumm  eos  admiltcre,  quibus 
lege  caniinic;i  iiibrdiclum  non  sil:  nou  arceanlur 
ab  ;)udien(lis  confessionibus,  habendis  sacris  con- 
cioiiibns  ,  ;it(|ue  eleemosynis  excipiendis  :  ne  in 
aliorum  Ecch  siis  sine  facultate  confessiones  andire 
prajsumaut:  ne  parochi  Eucharistiae  et  Extremae- 
1'iictionis  sacramcnta  iis  ncgent,  qui  aiiud  reii- 
giosum  sacerdotem  conscienliam  exiiiassent  :  si 
quid  controversiae  orirelur,  res  tola  Pontificii  in 
Uibe  vicarii  arbitrio  [)eiinillerelur.  Praelerea Aca- 
dcmiam  Roma'  instauravit  -,  ul  (|ua;  tot  aliis  orna- 
mentis  abundabat,  litterarum  quoque  gloria  flo- 
rerel,  ac  idurcs  [)ra^rO|jalivas  ad  Acadcmiae  decus 
augendiim  conlulit.  Nec  Romoo  modo,  sed  in  aliis 
etiam  Urbibus,  ut  Firmi  ^  et  Avenione  '  gymnasia 
excilavit. 

33.  Legaliis  Apostolictis  in  Gallia  arliculos 
traclatus  pacis  exponit  quibits  refragattir  Philip- 
pus.  — Agcballunc  iii  Galliis  Joannes  til.  SS.  Mar- 
cellini  et  1'etri  piesbyter  cardiiialis  A[)Oslolicae 
Sedis  legatus,  cui  ut  pravam  quamdam  consuetu- 
dinem,  quae  iu  nonnnllis  Ecclesiis  irrepserat,  adi- 
mcret,  proviuci;mi  commmisit  :  '  «  Significasti 
nobis,  inqnit,  quod  quamplures  clerici  in  parti- 
bus  regni  FranciSB,  ad  (|uas  a  nobis  pro  magiiis  et 
aiduis  EcclesiiE  Romaiiac  negoliis  nosceris  desti- 
naliis,  non  [)romoti  ad  aliquetn  sacrum  ordinem, 
induti  Innicclla  et  manipulo  pcr  siui|)licitatem  in 
missarum  solcmniisEpislolam  caiit;iveruiif,  et  [)a- 
lenam  in  manibus  lenuerunl.  Nos  ilaque  volentes 
super  iis  eorum  in  hac  parte  providere  statui  et 
saluti,  discretioni  tua^  praesentium  auctorilatecon- 
ccdimus,  ut  circa  tales  su[)er  boc  auclorilate  no- 
stra  provideas  hac  vice,  prout  tiux'  i^roviiientia;  fore 
videbitur  o[)portunum.  Uatum  Laterani  IV  non. 
Marlii  aniio  ix  ». 

34.  Quod  ad  magnam  illam  et  arduam  rerum 
molem,  ob  quam  Joannes  cardinalis  [iresbyter  tit. 
SS.  Marccllini  el  Pctri  in  Galluis  legalus  fuerat, 
altinet;  e  Pontificii  Regcsti  lilleris'  et  Ms.  alioVa- 
ticano  '  constal,  conciliandae  superiori  anno  sub- 
orte  coiitioveisiae  pioviiiciam  ipsi  demandalam 
Iraditaque  subjccta  rerum  ca|iita ,  Francorum 
regi  projionenda,  quae  hisce  verbis  conce|)ta  ex 
eodem  Ms.  affcro. 

«  Snpcr  revocationeConslitutionis,  prohibitio- 
nis,  [ira-ceiiti  et  impedimenti  ciijnslibet  praestito- 
rnm,  direcle  vcl  iiidirecte,  pcr  magnilicnm  [irinci- 
[lein  Pliili|ipum  Fiancorum  regeiii  illnstrem,  et  per 
senescallos,  ballivos,  offlciales  et  familiares  suos 
venientibus  ad  Romanam  curiam  seu  redeunti- 


'  Bonir.  I.  IX.  Gp.  csc.  Eitat  etiam  ioter  Kxtravag.  De  sepullur. 
cap.  iuper  caOterlram.  —  '  Ibiii  Ep  Lxwill.  Extal  in  Bullar.  in 
lionif.  Vill.  —  5  Ext,  ibid.  —  *  Lib.  ix.  tp.  cxxxvi.i.  —  *  tod. 
1.  IX.  Ep.  cur.  II.  —  '  Ep.  XVI.  —  '  Ms.  Vat.  sigu.  num.  4177. 
p.7. 


326 


BONIFACII  Vni   ANNIJS  9.    —   CHRISTI   1303. 


bus  ab  eadein,  ppecialiter  venerabilibiis  fratribus 
no?tris  arcliiepiscopis,  episcnpis,  rt  diitclis  filiis 
electis,  abbaiibus  et  cai>iliilis  Ecclesiarum  calhe- 
dralium,  et  inagistris  in  Ihcologin,  et  in  jiire  ca- 
noiiico  cl  civili,  et  aliis  personis  Ecclesiasticis 
dicti  regni  vocatis  a  noliis,  qund  in  lcileiidis  No- 
vembris  proxime  praeleriti?  iiostro  se  conspectni 
pricsenlarent ;  et  snper  aniolione  ciijnslibcl  occu- 
pationis  faclic  per  euni ,  vel  de  niaiidato  ejiis, 
aut  aliqueni  pra'dicloruin,  et  salisfactione  plenaria 
impendcnda;  non  obstaiitibusquibuscuinque  pce- 
nis,  mulctis,  coniminatioiiibus  seu  proctssibus 
per  ipsum  regem  factis,  vel  auctoritate  ipsius. 
Item  ad  denunliandiim  eidem,  qnod  in  quibus- 
cumqiie  Ecclesiasticis  beneticiis  conferendis,  va- 
cantibus  in  cnria^  vel  extra  cnriain  Romanus 
Ponlifcx  lcgitimani,  et  poliorem  obtinet  potesta- 
tem,  ct  post  collalioncm  cujnsvis  beneficii  collati 
in  ipsis,  vel  eoruin  aliquo  non  [lotest  alicni  jus 
acquiri  sine  auctoritate  vel  consensu  AposloIicE 
Scdis  tacitis  vel  expressis.  Ilein  ad  denuntiaiKluin 
vel  dcclarandum  eidem,  quod  Romanus  Ponlifex 
legatos  de  latere  ac  nunlios  Iibcre  inittere  potcst 
ad  quievis  imperia,  regna ,  vel  loca,  pront  vult 
absque  petilione  cujuslibet  vel  consensu,  usu  vel 
consuetudine  coiitrariis  neqnaqiiam  ob^tantibiis. 

«  Item  quod  Ecclesiasticorum  bonoriiin  et 
proventuum  adiiiinistratio  non  quibusvis  laicis, 
sed  |iersonis  Ecclesiasticis  noscitur  attributa  :  et 
quod  suinma  potestas  administrationis  et  dispen- 
sationis  eorum  ad  Apostidicam  Sedein  spectat ;  et 
qiiod  ipsa  Sedes,  nnlloriini  requisitis  assensibus, 
de  illis  disponere  potest,  et  nunc  centesimam, 
nnnc  deciinam,  seu  quanivis  quotam  imponere, 
petere,  exigere,  prout  viderit  expedire.  Itein  (|uod 
ipsi  regi,  aut  aliis  principibns,  seu  laicis  qiiibns- 
cuinque  non  licet  censcre  vel  occupare  bona  Ec- 
clesiastica  vel  jura  iii  casibiis  non  concessis  ab 
homine  vel  a  jure,  vei  pislatos  seu  alias  personas 
Ecclesiasticas  super  personalibus  actionibus,  juri- 
bus  seu  iminobilibus  bonis ,  qiiae  ab  eis  non 
tenentur  in  feudum,  ad  suum  judicium  trahere  et 
arctare,aut  inquestas  facere  ticri,aui(|uomodolibet 
detinere.  Ouoniodo  etiam  impeditiir  spiritnalis 
gladius  praelatorum,  ut  eo  libere  uti  non  possint, 
et  spccialiter  in  monasteriis  sive  locis,  quorum 
guardiam  rex  ijise  recipit,  aut  praedecessores 
ipsius. 

a  Item  quod  in  pivTsentia  dicti  regis,  nec  sicut 
potuit  prohibcnlis,  multis  prasentibus,  Bulla  no- 
stra  et  litterie,  quibus  eral  appensa  cum  imnginibus 
beatorum  Petri  et  Pauli  et  nomine  nostro  sculpto 
in  ipsa,  coinbusta;  et  deslnictiu  fuerunt  in  dictaj 
Sedis  contumeliam  et  coiitempluin;  per  procura- 
torem  idoneum  cuni  sufticienti  mandato  con]|)a- 
reat  coram  noLis,  suam,  si  poterit,  innocentiam 
ostensurus ,  et  nostris  pnritnriis  lieneplacitis  et 
mandatis  :  et  quoinodo  i:os  conce|iiinus  revocare 
oinnia  privilegia  bullata  et  pnEdecessorum  no- 
strorum  sibi,  liberis,  fratribus,  posteris,  aut  offi- 


cialibiis  suis  concessa,  ut  poena  fanti  facinoris 
tianseat  posleris  in  exemplum.  Itein  quod  guar- 
dia  et  cuslodia  Ecclesiarum  calhcdralium  vacan- 
tium,  qnas  vocant  regalia  per  abusnm,  non  abu- 
tntnr;iiec  vacntiiuiis  liinpore  extendat  inanus  ad 
c.Tdciidas  silvns  non  cieduas,  vel  ad  vacnanda  seu 
destriienda  vinaria,  et  ad  alia  illicita  Ecclesiisipsis 
daiuiiosa,  i|uo(lque  habitationcs,doniiis  et  maneria 
non  deperennt ;  sed  in  stntii  congriio  conserventur, 
et  massariiE  oviuin  et  aliorum  animalium  debito 
teneantnr  in  stntu;  et  deduclis  expensis  opportunis, 
necessariis,  et  moderalis  ad  custodiam  seu  guar- 
diam  et  perceptionem  proventuum,quod  residuum 
fuerit  reservetur  fnturis  praelntis  resignanduin  ;  et 
quod  qui  sccus  feceril,  non  solum  coram  compe- 
tent:  judice,sed  etiaui  in  tremendo  judicio  cogetur 
reddeie  rationem.  Itein  de  gladio  spirituali  red- 
dendo  piaelalis  et  personis  Ecclesiasticis,  non  ob- 
stantib'is  privilegiis  sibi,  liberis,  fratribus  et  po- 
sferis  snis,  aul  oflicialibus  suis  concessis  cum  non 
obstantibus  et  claiisnlis  opportnnis. 

a  Ileni  aperiendi  sunt  oculi  regis  super  muta- 
tione  iiioiietw,  bis  a  temporibus  paucis  facta;  in 
magnnm  daninum  prKlatorum  ,  Ecclesiarum  , 
haronum  ,  et  Ecclesiasticarum  personarum  et 
sfficularium  ;  ctquoniodo  ad  restitutionem  tenetur, 
et  quod  faciet  emendari.  Item  revocanda  est  me- 
moria  siiper  suis  et  siiorum  inalelactis  et  excessi- 
bus,  de  quibus  flt  mentio  in  littera  uostra  clansa, 
quam  porlavit  dilecliis  filins  Jacobus  notarius 
nostcr  ».  Phiribnsque  interjectis  de  Lugdunensis 
principatus  controverso  jiire,  quod  Bonifacius  ad 
archiepiscopum  et  clerum  Lugdunensem  spectare 
contendebat,  concludit  :  «  Itein  expresse  dcnun- 
tiandum  est  regi  per  cardinalem  enmdein,  quod 
si  rex  praedicta  non  correxerit  et  emendaverit 
taliter  infra  cerluni  lempus,  quod  et  nos  et  Apo- 
stolica  Sedes  uierito  contentemnr,  quod  a  nobili 
viro  Cnrolo  Andegaviae  comite  fratre  cjns,  et  ab 
ejusdem  regis  nuntiis  datiim  est  nobis  inlelligi,  ex 
tniic  nos  et  Sedes  eadein  super  praemissis  provide- 
bimus  slatuendo,  ordinando,  declarando,  et  pro- 
cedendo  spiriliialiter  et  temporaliter  ,  prout  et 
quando  videbimus  expedire  ». 

Cum  hsec  Pliilippo  regi  proposita  fuissent,  ad 
singnla  e  suorum  consilio  res|iondit '.  QucT  cum 
non  placnissent  Bonifacio,  queslus  est '  apud  Ca- 
rolum  Valesium  comitem,  Philippi  regis  fratrem, 
qui  concordise  interpretem  se  fore  spoponderat, 
injectn  ab  ipso  spe  etcxspectatione  delusum  fuisse, 
minasque  in  regein,  ni  obsequensesset,  intentavit. 

«  Carolo  coiniti  Alanzonensi. 

«  Litteras  dilecti  fllii  nostri  Joannis  tituli 
SS.  Maicellini  et  Petri  presbUeri  cardinalis  nuper 
accepiinus,  contincntes  responsiones,  quas  magni- 
flcus  princeps  Philippus  Franciae  rex  germauus 
tuiis  ad  articulos  fecit,  quos  cardiiialis  praediclus 
ex  parle  nostra  |>r(Esentavit  eidem.  Quibus  dili- 

'  Su|ieriori  Ep.  xvi.  —  -  IbiJ. 


BONIFACII   Vm   ANNUS   9.    —  CHRISTI   1303. 


357 


genlius  inlellectis,  el  aUenlius  perscrnlalis,  el  in 
maturam   deliberalionem   cum    Ir.itriliMs    nostris 
deduclis,  niirali  iuimus  |>liiriinum,  et  valde  coin- 
moti,  ()uia  rcspoiisiones  t  a;dem  certic  el  examinata) 
verilali  conlradicunt ;  nec  ralioni  congruunt,  nec 
consonant  a;(|uilati,  nec  simt  taies,  neque   repe- 
rimus   in   eis   illa,   de  quibus  debeamus  mcrito 
conlenlari,  secundum  fiduciam  quam  venerabilis 
Iraler  noster  P.  Antisiodorensis  episcopus  et  lu 
dedislis  nobis,quan(io  recessislisde  Uomana  curia, 
in  Franciam  redituri  :  unde  ipsi  cardinali  rescri- 
bimus,  quod   de   responsionibiis  ipsis,  siiut   nec 
debemus,  minime  conteiilaiuur.  Ad  liiue  noliimus 
te  latere,  quod  nisi  rex  ipse  respoiisiones  bujiis- 
niodi  sic  corrigat  et  emendet,  quod  exinde  merilo 
conlenlemur,  cum  contra  Deum  non  sil  liomini 
deferendum,  contra  regem  eumdem  spiritualiter 
et  temporaliter,  prout  expcdire  viderimus,  proce- 
demus.  Dalum  Laterani  VI  kal.  Marlii  aimo  ix  d. 
35.  Cleri  Gallicani  Phi(ip/)0  regi  faventis  in 
Bonifacium  contumelicB.  —  Non  tlexit  bisce  miiiis 
suiiimus   Poiitifex  regem,  sed  irritavit  ampbus, 
intolerandiimque   vidcbatur  regio  consilio,  con- 
troversum  Lugduneiisem   priiicipatum  a   Gallica 
corona  Bonifacii  sententia  divelli.  Cum  vero  poli- 
ticorum  animi  ad  aliquod  grave  dissidium  inve- 
bendum  vergerent,  pra;sules  Boiiifacium,  adjeclis 
niultis    precibiis,  superiori   anno  i^rajmonuerant, 
ut  revocanda;  concordia?  etscandalis  aiiteverleiulis 
0|)eram  daret  :   a  Considerantes,  inqi.iunt ',  tam 
vebementem   conmiolionem  ,    turbationem    tam 
periculosam  et  gravem,   imo  gravissimani  regis, 
baronum  et  aliorum  laicorum  regni  i)ra;dicti ;  et 
jam  cognoscentes  apertius,  quod  anliqui  boslis, 
pacis  a;muli  zizanisque  satoris,  qui  a  sUlB  principio 
ruina;  conatur,  ut  Ecclesiasticse   unitatem    pacis 
lurbatione  rescindal,  cbaritatem  vuineret,  sancto- 
rum   dulcedinem   operum    invidia?  veneno  fellis 
iiificiat  ,    humaiiunKjue   geiius   evertat  omnibus 
modis  el  perlurbet,  faciunte  nequitia,  focderis,  uni- 
tatis,  et  amicitiic  singularis,  qua;  iiiter  srcpediciam 
Romanam  Ecclesium  ac  pra;tatuiii  dominum  iio- 
strum  regem  ac  pra;decessores  ipsius  et  regnum, 
ad  laudeni  Altissimi,  fidei  Clirisliana;   profectum, 
et  tam  Ecclesitc  quam  regis  el  regni  bonoris  et 
exailalionis  incrementafelicia  hactenus  vigueruiit, 
dissolutioni  et  separationi  flebili  et  lugiibii,  proh 
dolor  !  orla  patent,acinsuigunl  undiquefrementia 
scandala,  crescunt  angustia;  Ecclesiis  Ecclesiasti- 
cisque  personis,  exjiolialionis  ac  boiiorum  et  rerum 
direptionis  pericula  intentanlur;  et  cum  ablior- 
reanl  laici  et  prorsus  fugianl  consoitia  clericorum, 
cos  omnino  a  suis  consiliis  et  aclionibus  abdicando, 
ac  si  conlra  eos  proditoria;  factionis  conscii,  vel 
parlicipes  e\titissent,  et  ad  conteinnendum  censu- 
ram  Ecclesiasticam  et  processus,  si  quavis  aucto- 
rilatefierentconlra  i()Sos,jam  se  [larant  et  muniunt 
ia  grave  periculum  animarum,  et  alia  varia  et 

1  Ms.  Vat.  sign.  num.  4177,  pag.  6. 


iliversa  p('ricula,quae  nec  lingua  referre  sufficeret, 
nec  possel  scriplura  disserere,  sunt  in  promptu  ; 
ad  sanctitatis  veslra;  prudenliaiu  circumspeclam 
iii  boc  summic  necessitatis  aiticulo  providiiiius 
recurrendum,  flebilibus  vocibus,  el  lacrymosis 
singultibus  paternam  clenientiam  iiniilorantes,  ac 
su|i|ilicaiites  biimiliter,  quateiius  salubre  reme- 
dium  in  prxMiiissis,  iierquod  firmatafidejam  longo 
decursu  temporis  inter  sacrosanctam  Ecclesiam, 
regem  et  regiium,  fructuosa;  unionis  et  mutuae 
dilectionis  integritas  iii  aiitiijua;  cliarilatis  dulce- 
dine  coiisuetus  stntus  Ecclesiie  Gallicana;  in  pul- 
cliritudiiie  pacis  el  (jiiietis  optatiE  remaneat ;  pro- 
spicialiir  noliis,  nostrisiiue  statibus  circa  vestrs 
praidicta;  vociitionis  e(lictiim,ac  prKdictis  periciilis 
et  scandalis  obvieliir,  Aposlolic;e  providentia;  stu- 
dio,  ac  paterna;  piel;itis  offii  io  digiiemiiii  provi- 
dere.  Coiiservet  Altissimus  bealitiidmem  vestram 
Eccle^iae  sua;  sancla;  per  tempora  longiora  ». 

Inlerea  cuin   nialedicta  in  se  spargi  in  Galliis 
ab  adversariis   accepisset  Buiiifacius,    pridie  kal. 
Maii  Albertum  regein  Komanorum  confirmatum 
adversus  1'bilippuiii  hoc  aniio  sollicitavil '.  Qua 
re  vulgata,  Parisiis  xiii  mensis  Juiiii  ejusdeinanni 
babilis  cleri  et  procerum  coiiventibus,  ha;reseos 
calumnia  ac  pluriiiiii  infamia  crimiiium'  impacta 
est  BoiiifaL-io,  atqiie  ab  illius  seiileiitia,quamcuin- 
que  is  tandem  ferret,  ad  OEcumenicum  Conciliura 
provocatum.  Qiia  de  re  h;ec  Vita;  Bjnifacii  scri- 
plor '  :  u  Philippus  rtx  Erancia',  gravem  pr*sen- 
tieiis  coutra  se  motuin  papae ;  considerans  quoque, 
(juud    pr;t'\isa  jacula    miuus    feriunt    minusijue 
hcduut  ,   suum    Concilium    Parisiis    convocavit, 
omnes  priElatos,  comites  quoque  et  barones  per- 
sonaliter  ,    omnesi|ue  communitutes    regui    jier 
prucuralores  iduueos,  ad  se  I'arisios  venire  perur- 
gens,   consilium  et  auxilium   ab  eisdem  contra 
omnes  homines  petiturus,  siiecialiter  contra  papam 
Bunifacium  inteiilio  ferebatur,  til(|ue  rumor  iiia- 
gnus  in  toto  regiio,  turbatio  cordium  et  coufiisio 
rerum.  Mulli  auttin,  qui  videbantur  esse  columna; 
Ecclesiae,  mctu,  aul  odiu,  aut  (]uocumque  uiotu 
alio  sunt  concus^i,   et   jiauci    iuveiili   sunt,  qui 
constautersteterint  iii  aperto.  Fueruntque  in  ipso 
Coiicilio,  Parisiis  iii  Ecclt!sia  B.  Mariic  congregato, 
publice  objccta  crimina  ijisi  pap;c,  et  tilulus  ha;- 
resis,  iiecnon  suo  i)r;cdeccssore  vivente  ingressus 
illegilimus  et  intrusio  ad  pajialum,  et  quod  ei 
pareudum  non  esset  lanquam  tifcreticoet  intruso: 
fitque  ibideiu  coiitra  ipsum   papam  provocatio  ad 
Cuncilium  gencrale.  Debinc  niittuntur  pcrregiium 
ad  civilales  et  collegia  regiii  nuntii  ad  publican- 
dum  iu   Ecclesiis  et  collegiis   pracdicta  ,    et    ad 
perurgendum  personas  Ecclesiasticas  et  religiosas 
quiislibet,  ut   apiicllatioiiibus  el   processibus  hu- 
jusmodi  interesseiit,  fuil(|ue  contra  ipsuin  pa|iam 
facla  publicatio  ubilibet  criminum  objeclorum  b. 


»  Bonif.  1.  IX.  Ep.  cur.  xxi.  —  *  Ibid.  —  '  Vit.  Conif,  JIs.  Vall. 
sign.  lit.  C.  num.  25  et  uuiu.  79. 


328 


BONTFAcri  vrri  anntus  9.  —  CHRisTr  1303. 


Quae  fiieiint  oa  crimina,  diccre  non  atlinet, 
cum  i)er  caluniniani  conficla  ex|iloraluin  sit  poli- 
ticoriim  consilio,  iie  Bonifacii  imperiii  aiidiriuilur 
a  Gallis  ',  aiileqiiam  se  is  ab  objcclis  crimiiubus 
purgassel.  Pliili|ii)i  vero  regis  ad  Concilium  pro- 
vocalio  liis  verliis  concepta  fuit  ^.  o  Licet,  iiKiuit, 
piidenda  patris  ciijiislibet  proprio  libeiilor  piillio 
leiicremuf,  ob  fcrvnrem  lainen  Calliolir;e  fidei  et 
devotionem  exiniiam,  qiiam  ad  facrosancfam  Ko- 
nianain  Ecclesiam  inalrem  nostrain  el  omnium 
fideiiiim,  sponsam  Cliristi,  proijenitoriini  nostro- 
rum  inlucicndo  vcstigiis  gcrinius,  qui  pro  cxalta- 
lioiie  et  defensione  Ecclesiaslicai  liberlatis  et  fidei 
jiroprinm  fiindere  sanguiiiem  ininime  diibilarunt, 
fidci  negotio  ct  Ecclesia;  slaliii  consuli  cupienlcs, 
pro  vitando  liispi^ndio  scandali  gcneralis  nciiueun- 
les  ullerius,  nrgente  con-ciciilia,  snb  connivcnlia 
vel  dissimulatione  fransirc,  elc  ».  Concludil  de- 
muni  se  a  censuris,  quas  Bonifacius' in  eiim  di- 
stringere  possit,  ad  Conciliiim  appellare.  Ausi 
sunl  simile  facinus  pliires  principes,  ciim  Ro- 
mani  Ponliflccs  in  ipsos  ob  patrala  flagilia  ani- 
niadvertere  pararcnl.  Quibus  permolus  Piiis  II  in 
Manliiana  Synodo  edita  sanctione  defixit  quos- 
cumqne  analliemate,  qui  a  Pontificibus  Homanis 
ad  Concilia  provocarent  :  qiia  de  re  infcrius  suis 
locis.  Nunc  ad  Bonifacium  redil  oralio. 

36.  Quid  liunifacius  scripserU  et  dccrevit  tnm 
stice  defe)isiiini,  titm  Gallis  initmcis  cmolliendis. — 
Auditis  ille  calumniis  in  se  conficlis,  objecto  liaj- 
reseos  crimine,  provocatione  ad  Concilium,  aliis- 
qiie  pcrperam  gestis  III  Junii  iii  nefariis  Parisien- 
sibiis  conventibus,  plura  edicla  ad  iinproborum 
homiiium  audaciam  reliindcndain  tulit :  in  qiiibus 
cum  multa  advcrsus  Pliilippuin  sancirel,  illa 
Clementis  V  jussu  erasa  e  Hcgcsto  fucre,  reliclis 
iis  lantiimmodo,  iiuibus  Boniiaciiis  objcctuiii  b;c- 
reseos  crinien  diluebat,  traditam  a  Cliristo  dcfcn- 
debat  auctoritatem,  tenieritatemqiie  provocalionis 
ad  Conciliiim  facta;  argaebat:  (luas  nos  uti  jacenf ', 
aUeremus.  Prajcipua  porro  rerum  eo  edicto  com- 
prehcnsarum  sententia  illustratur  his  veibis,  in 
margine  descriplis :  IJttera  cnilra  processiis  ct  ap- 
pellaliouem  regis  Francice,  Prtcflxus  vero  uiutila; 
sanctioni  bic  titulus  : 

ii  Ad  pcrpctiiam  rci  nicmoriam. 

«  Nupcr  ad  audicntiam,  (pluiibus  erasis,  lia3C 
verba  scrvata)  :  Sed  ubi  auditiiin  a  sfficulo,  (luod 
lia-relica  fiicriinus  lube  respcrsi  ?  Quis  ncdum  dc 
cognalione  nostra,  iino  de  lota  Campaiiia  iinde 
originem  duciraus,  notatur  hoc  nomine  ?  »  Piuri- 
busque  expunctis  :  «  Et  ccce  Sancli  Israel,  id  est, 
Dci  vicarius,  liic  et  Pelri  successor,  cui  dictnm 
est  :  Pasce  oves  nieas.  Et  :  Tu  es  Petrus  ct 
super  hanc  pctram  a^dificabo  Ecclesiam  nieani,  et 
porlae  inferi  non  pricvalcbuul  advcrsus  cam.  Et 


>  Gaguin.  in  Philip.  —  ^  Exl.  in  tora.  ix.  de  sciiism.  Ms.  Vat. 
pag.  12.  —  '  E.it.  iu  1.  XXXV.  Bullarum  Pii  11.  pag.  288.  et  ia  Bul- 
lar.  in  Pio  II.  —  '  Lib.  ix.  Ep.  cur.  lui. 


quodcumiiue  ligavcris  super  terram  erit  ligatnm 
et  in  coelis :  et  quodcumque  solveris  super  lerram 
erit  solutum  et  in  coelis  :  propterqiiod  qui  in  navi 
Pelri  non  est,  peribit  nanfragio  ;  qui  in  ea  esl, 
oportct,  qiiod  gubernatoris  gubernalioni  subsi- 
slat  »  ;  rasis  aliis. 

«  Niimquid  si  super  harcsi  nobis  imposiia... 
coiitra  nos  petaliir  a  nobis,  sine  quo  congrcgari 
non  potcslgenerale  Concilium,  islnd  in  exemplum 
lani  detestabile;  maxime  utomitlamus  ad  praisens 
dc  excommuiiicatione  mnltiplici,  (jua  imponeiites 
tcneiilur  adstricti  calumniatoribus  inalo,  ulexplu- 
ribus  palet  praicedentibus,  zelo  ;  ac  etiam  ini- 
micis,  aut  eis  conloederatis,  quibus  colligati  siint, 
etiaiii  concedcmus,  taliterque  fomentum  dabimus 
liuic  pcsli  ?  Neinpe  qiios  iii  aliorum  praelatorum 
persona  ex  piajdiclis  caiisis  sccundum  scila  cano- 
nuiii  repellerc  debereinus,  illos  in  nostra  sine 
alicujiis  injuria,  si  nobis  et  fratribus  nostris  vide- 
bilur,  poterimus  nicrilo  refntare  ».  Crelera  erasa 
suiit.  «  Dat.  Anagnia;  XVIII  kal.  Seplemb.  an.  ix». 

Qiiic  fuerint  porro  illa,  qna;  a  Clemenle  con- 
cordi;e  studio  deleta  sunt,  facile  c  Benedicli  XI 
Iilteris  colligilur  ',  quibus  Bonilacii  acta  inCallos 
rcvocavit,  Iraditque  ipsum  analhemale  et  inter- 
dicto,  aliisiiue  censuris  Gallos  pcrculisse,  illorum 
liostcs  amplissimis  ad  eos  niagis  concilandos  pri- 
vilegiis  exornasse  ;  concessa  vero  ab  Apostolica 
Scde  Callorum  rcgibus  delevisse  :  aggressum  se- 
diliones  intcr  Gallos  serere ,  ipsosque  prajsliti 
Philippo  rcgi  sacraiiienli  religione  liberos  pro- 
niintiasse,  Gallici  regni  limites  siiis  circumscri- 
psisse  litteris,  quihus  Gallicaj  genti  gravia  mala 
invcxit. 

37.  Ca;terum  questusestBonifacius,  Nicosien- 
sem  aicbiepiscopum  nascentem  hanc  Pontificem 
inler  ac  regem  Francorum  discordiam  auxisse; 
alquc  ubi  illum  exiilceratum  in  Sedeni  Apostolicam 
cognovit,  in  graviores  iras  concitasse  :  ob  quod 
scclus  illum  hoc  Diplomate  dignilate  privavit '. 

«  Ad  iierpcluam  rei  niemoriam. 

«  Quando  in  Ecclesia  Dei  venerabilis  frater 
nostcr  Gcrardiis  archiepiscopusNicosicnsis,  si  dici 
(mcretur)  vencrabilis ,  locum  oblinet  altiorcm, 
tanlo  nos  et  Apostolicam  Sedem  niajori  deberet 
sluilio  revcreri,  summopere  iira^cavendo,  ne  nos 
cl  Scilem  eamdem  olfcndcrel,  aul  aliquibus  inju- 
riis  provocaret.  Sed  ipse,  prout  accepiinus,  iii  re- 
probuin  scnsuni  datus,  contra  Scdem  pra>dictani 
et  nos,  qui  eum  ad  arcliiepiscopalciii  proveximus 
dignitatem,  calcaneum  erigere  satagcndo,  man- 
daliiin,  quod  pridem  a  nohis,  diini  cssel  apud 
Sedcin  piaidiclam,  recepcrat.ut  ad  Ecclesiam  suam 
accedcret,  vilipendens  nobisque  illudens,  ad  partes 
Biirgiindia!  propcravit :  ibique  audilo,  quod  Plii- 
lippus  Francorum  rcx  a  nostra  cl  dict;c  Scdis  re- 
verenlia  deviah;it,  nobisque  se  rcddebat  rebellem, 
ad  ipsius  regis  se  prasentiam  contulit,  ac  apud 

>  Ucued.  XI  Ep.  cur.  cxlv.  —  -  Lib.  ix.  Ep.  cur.  LX. 


BONIFACII   VIII   ANNXrS  9.    —   CHRISTl    1303. 


329 


eum  et  in  illis  partibns  inoram  trahens,  ipsum 
regem  callidis  comiiieiitis  ad  hiijusmiHli  rebellio- 
nem  iiistigal,  el  fovet  iii  ea,  ac  alias  ibideiii  coiilra 
nos  et  Sedem  praHlictam  dolos  concimiat.  et  ma- 
chinatur  (jiios  i^otcsl.  Nos  aiitem,  nolentes  (iiiod 
praBdicta  Nicosiensis  Ecclesia  sub  ejiis  iiiiilira  spi- 
ritualiterveltemporaliterdispendiuiii  patiatur,seu 
quod  ejusdem  Kcclesiae  boiia,  (|uaiii  taliler  conlra 
niandatum  iiostrum  deseruit,  perveniaiil  ad  eiim- 
dem ;  ipsum  ab  administratioiie  bonoi  um  omniuin 
spiriliialiiim  et  temporaliiim  dict;e  Ecclesiae  Apo- 
slolica  aiictorilate  suspeiidimiis  usque  ad  iiostrae 
etdiclaeSedisbeiieplacitum  voluntatis,  alias  contra 
eum  nihilominus  proce^suri,  pioiit  cervicositatis 
suae  culpa  exegerii,  nobisque  videbitur  expedire. 
Nulli  ergo,  etc.  Dat.  Anagnia;  XVlll  kalend.  Sept. 
an. IX  ». 

38.  Suspensa  vero  tunc  Gallia  ingentis  ali- 
cujuspericuli  terrore  laborabat',  cum  illiiis  hostes 
ob  auctam  inter  regem  et  Boiiifaciiiiii  (liscordiam 
magis  ferocirent,  compluresqiieainbigerenl,  regi- 
ne  an  Pontifici  obtemperainlum  essel.  Maxiiiie 
exagitati  fuere  theologiae  el  juris  utrius(]ue  do- 
ctores,  quoriim  aliqui,  cum  regiis  voluntatibus  se 
accommodare  deliectarent,  iii  exiliiim  pulsi  ' 
sunt :  in  alios  veroBonifaciuscoiiimotus  Uiplomate 
Pontificio  vetiiit  *,  queiiiquam  ab  ipsis  laurea  do- 
ctorali  iiisigniri,  donec  Phihppus  rex  in  gratiam 
cum  Ecclesia  redilsset. 

«  Ad  perpetiiam  rei  memoriam. 

0  Sedes  Apostolica,  sicut  totiisfere  orbis,  facti 
evidenlia  didicit,  ngnum  Fraiicorum,  ejusque 
reges  tam  aiitiquis  quam  modernis  teniporibus 
m.ignis  dotavit  laigilionibus  grati.inim,  et  amplis 
privilegiis  communivit  :  qujc  si  Philippus  rex 
Fraiiciae  in  ex  imen  debilae  consideralionis  oddu- 
ceret,  dictam  Sedem  et  nos,  (|uos  praeeipue  habuit 
ad  sua  beneplaciia  promptos,  liberales  in  giatiis, 
et  in  cunctis  opportuniiaiibus  gratiosos,  contu- 
meliis  non  conarelur  afficere,  nec  injuriis  provo- 
care  ;  sed  ad  iios  et  ipsam  ex  debito  gereret 
affectum  devotionis  et  reverentiae  speciahs.  Veriim 
rex  ipse  hujiismodi  beiieficiorum  immemor,  et 
gratiaruni  oblitus,  elaius  in  siiperhiam ,  et  in 
reprobum  sensum  datus,  conlra  nos  et  Sedem 
eaiiidcm  taii(|uam  impinguatus  recalcitrans,  iion 
solum  ab  ejiisdeiii  Sedis  elnostra  sedevotionesub- 
traxit,  sed  se  nohis  constituendo  rchellem,  in  illam 
omniuni  pessimam  speciem  ingratitudinis  incidit, 
qua  pro  bonis  mala,  pro  giatiis  contumeliae,  ac 
pro  benehciis  maleficia  compensaiitur. 

«  Qiiia  vero  dictus  rex  iion  solum  alios  de 
dicto  iej:no,  sed  et  magistios  et  doctores,  baccala- 
rios  et  schnlares  existenles  in  studiis  regni  pra;- 
dicti  ad  hujusmodi  rebellionem  secum  trahere 
satagit,  et  jam  eoruni  aliquos  iraxit  ;  quos  aiitem 
trahere  non  valet,  a  regno  ejicit  et  excludil  prae- 
dicto ;  nos  nolentes,  quod  oh  favorem  vel  liinorera 


ipsius  aliqui  a  nostra  et  ejiisdem  Sedis  reverentia 
deviaiites,  et  alias  miniis  idonei  cailiedram  possint 
ascendere  magisiralein  ;  oniiies  de  legno  pra^dicio, 
potcslalem  habentes  daiidi  liceiitiam,  regendi,  seu 
docendi,  ac  appiohandi  volenles  licentiam  hnjus- 
modi  obtinere  iii  Iheologica  faciillale,  ac  jiire  ca- 
nonico  et  civili,  ab  hujusmodi  potesfale,  donec 
idem  rex  ad  nosiraet  ejusdem  Sedis  maiidata  cum 
sali-factioiie  dcbita  revertaiiir,  Apostolica  auciori- 
tate  suspendimus  ;  dislriclius  iiihiiientes  eisdem, 
ne  intciim  aliquibus  dictam  licenliam  concedere 
qiioquo  modo  inaesumani;  acdccerneniesex  nuiic 
irriiiini  et  inane,  si  secus  super  hoc  a  quoquam 
scienier  vel  ignoranier  conligerit  atientari.  NuIIi 
ergo  elc.  Datum  Anagniac  XVUl  kal.  Septembris 
annu  ix  b. 

39.  Jaciati  eadem  procella  Ecclesiarum  prae- 
sules,  ()uorum  nonniiUi  in  regis  sententiam  de- 
flexeie  : constantiores  regno  amandati.  Quo  acceiito 
Biiiiifacius,  ad  suas  partcs  confirmandas  vacanti- 
biis  Ecclesiis  praesnles  imponendi  iniinus  Sedi 
Apostolica;  reservavit,  donec  Philippus  ipsi  con- 
cilialiis  fuisset. 

(I  A(l  perpetuam  rei  memoriam. 

«  Sedes  Apost(dica  etc.  »  ut  supra  in  proxima 
usqiie  :  «  Qui;.  veio  idem  lex  praecipue  praelalos 
dicti  regni  ad  hiijusmodi  rebellionem  et  iiidevo- 
tionem  secuin  traliere  satagit,  et  jam  eorum  ali- 
quos  traxil,  quos  autem  trahere  non  valet,  a  regno 
ejicii  ei  excliidii  praedicto,  nos  iiolentes,  quod  ob 
timorem  vel  f;ivorem  i|)sius,  vel  alia  quacumque 
de  causa  in  Ecclesiis  cathedralibus  et  regularibus 
dicti  regui  ali^iui  prseficiaiitur,  qui  nobis  et  diclae 
Sedi  fideles,  devoii,  et  alias  idonei  non  exisiaiit ; 
omnes  provisiones  dictaruiii  Ecclesiarum,  si  quae 
forsan  vacant  ad  |iraesens,  vel  cu.n  eas  vacare 
coniigerit,  disposilioni  nosirae  ac  dictaj  Sedis,  do- 
ntc  idein  rex  ad  nostia  el  ejusdem  Sedis  mandaia 
cum  saiisfactione  debita  revertatur,  auctorilale 
Apostiilica  reservanius;  districiius  inhibentes  om- 
nibus  et  singiilis,  ad  ijuos  in  dictis  Ecclcsiis  prae- 
hitorum  electiones,  vel  ipsarum  electionum  con- 
flrmaiiones,  aiit  qiueciimque  dispositiones  per- 
tineni  earumdem  ,  ne  contra  reservationem 
hujusmodi  (|uemquam  eligere,  seu  elcctionem 
aliquam  confirmare,  aut  alias  de  Ecclesiis  ipsis 
disponere  quuquo  modo  praesumant;  acdeceriien- 
tes  ex  tunc  irritum  et  inane,  si  secus  super  hoc  a 
([uoquam  scienier  vel  ignoranler  contigerit  atten- 
tari.  NuIIi  ergo  eic.  Dat.  Anagniae  XVIII  kal. 
Septeinb.  anno  ix». 

40.  Diim  hffic  ac  alia  superiora  Bonifacius  in 
1'liilippum  rcgeiii  Francorum  anlea  (lecernebat, 
pIuiMve  (Ieceiii(;re  meditabatur,  ut  Ponlificiis  edi- 
ciis  constringcret  reos,  (|uamvis  ad  eorum  noti- 
liam  iioii  eiiianarent,  li;uic  sanctiouem  tulit '  : 

«  Ad  pcrpeiuam  rei  memoriam. 

0  Rein  nou  novam  aggrediinur,  neque  viam 


'  Ep.  cur.  LV.  —  ^  Ep.  LVi.  —  » Ibid. 

Ann.  —  ToMUS  XXUI.  —  Rayn.  IV. 


*  Ep.  Liv.  et  Extravas.  Kei/i.  non  no.  de  riolo  el  conluni. 

42 


330 


BONlFACir    VIII   ANNUS   9.    —    CHRISTl    1303. 


insolitam  ambulamus,  sed  anterioris  jiiiis  c;ilca- 
tain  vestigiis  prajsentis  Constiliitionis  iiuinbilato 
roboraiiius  sntrragio  ,  et  i.nconcusso  inunimine 
stabilimns.  Est  siiiiiidem  jam  sancitum,  quod  pro- 
positnm  publiia;  cit;itionis  edictum  euin  aiclet, 
qui  inipedit  aul  facil,  etiam  se  celando,  ne  ad  eiim 
possit  pervenire  citatio,  appareatque  contuinax, 
qui  sic  agit;  quod(|ue  in  albo  pra^loris  biijusmodi 
edicta  proposila  sutc  jurisdRlioiii  snbjectos  ar- 
ceant  et  astringant  niagis,  quam  si  voce  praeconia, 
quse  iDnotescit  paucis,  vel  iitteris  cilareiitur.  Jus 
enim,  qnod  talein  modiim  cilationibus  posuit, 
violenter  praesumpsisse  credendum  est,  ut  qiicB  in 
eodein  albo  tut  ijisius  albi  publicum  locum  fre- 
quentantiuin  ocnlis  [lalerent  legenda  ad  citali 
nolitiam  dcvenirent.  Uiide  ad  praebendam  onmi- 
bus  eorum,  quffi  sanciuiilur  pleiiam  leclionem  et 
notionem  niandatur,  legem  tabulis  aul  lapidibus 
sculplain  sanctissimge  Ecclesiae  describi  porticibus 
et  afDgi. 

a  Prremissis  igitur  in  debilam  consideratio- 
nein  deductis,  ac  in  lance  irrefragabilis  rationis 
appensis,  nos  qui  universis,  disponenle  Duniiiio, 
prseesse  dignoscimur,  volentes  per  haiic  novellam 
Constitutionein  nostram  aliiiuid  circa  pia^dicta 
statuta  exprcssius  inveniri,  dLclaranuis  de  fralrum 
nostrorum  consilio  ,  et  nihilominus  hoc  edicto 
perpetuo  valiluro  firmaiiius  et  statuinius,  ut  cita- 
tiones  auctorilate  Aposlolica  de  quiliuscninque 
personis,  undecuuique  et  ubicuinque  sint,  cujus- 
cumque  status,  dignitalis  vel  praeeininenliae  Ec- 
clesiasticffi  vel  muiidaiiae ,  elianisi  imperiali  aut 
regali  fuigeant  dignilate;  praesertim  si  impedianl, 
Yel  faciant  per  se  vel  alios  quoquo  modo  ne  cita- 
tiones  ipsic  ail  cos  perveniaiit,  ex  quacumque 
causa  faciendo  ut  citandorum  domicilia  sive  ioca 
tute  vel  libere  adiri  non  possint;  cum,  prout  scri- 


ptnm  est,  existimare  debeamus  aneoireliceatubi 
esl  citatio  facienda ,  provide  ad  iiistar  edictorum 
praefatorum  propositoriini  in  albo  praetoris  eliam 
extra  solemnes  dies,  in  quibus  Romani  Pontifices 
suos  facere  consiievLrunl  generales  processus  pu- 
blice  itl  nobis  specialiler  et  ex  certa  scieiitia 
jubtntibus,  facta?  in  andientia  lilterarum  nostra- 
rum,  aut  in  aula  nostri  palatii  poslmodiim  affi- 
geiidae  januis  majoris  Ecdesiie  luci,  in  qiio  Roniaiia 
conimunis  omniuni  Christiaoi  |iopuli  nationum 
lesidebit  cnria,  iit  cunctis  possint  patere,  et  ita 
tleferri  cilatis  sic  valeant,  ac  arclent  citalos  post 
terminum  lapsnm  ,  queiii  considerala  locorum 
disljinlia  volumus  citationibus  ipsis  competenlem 
apponi,  sicut  si  ipsos  persoiialiter  appreliendis- 
seiit;  non  obstanlibus  aliquibus  privilegiis,  in- 
diilgentiis  et  litteris  Apostulicis,  geiieralibus  aut 
specKilibus,  quibusciimque  peisonis  poiiliticali, 
imperiali,  regali,  vel  alia  Ecclesiastica  seu  iiiun- 
dana  dignilate  pra'ditis,  aliisqiie  inlerioribus,  seu 
Ecclesiis,  nioiiasteriis,  locis,  collegiis  et  universi- 
latibus,  iii  quacuni(|ue  verboruiii  formaconcessis, 
per  quffi  taliuni  citatioiium  effettns  possit  quomo- 
dulibet  inipediri,  eliamsi  de  ipsis  et  eoruiii  totis 
tenoribus  de  verbo  ad  verbuiii  aut  de  propriis  no- 
minibus  personarum  »,  et  infra,  «  oporteat  in 
nostris  lilteris  fieri  mentionem.  Nulli  ergo,  etc. 
Dat.  Aiiagnia;  XVllI  kalend.  Septeiiibris  annoix». 
41.  Bonifacii  captivitas  et  obitus  ejusque  me- 
moria  a  calumniis  vindicata.  —  Inteutus  scri- 
beiidis  edictis  Roiiifacius  ab  hostium  insidiis  non 
cavit,  alque  in  eurum  cecidit  '  potestaleiii  (i).  De 
quo  funesto  casu  haec  tradit  Rernardus  :  o  Eodem 


1  Jacob.  card.  I.  i.  de  canoniz.  Petri  de  Muron.  c.  11.  Plol.  Luc. 
Uisl.  Kccl.  1.  XMv.  c.  36.  Jord.  Ms.  Vat.  sign.  num  1960.  Jo  Vill. 
1.  viu.  c.  US.  S  Auton.  III.  p.  tit.  XX.  c.  S.  §  21.  Vit.  Honif.  script. 
Ms.  Vall.  sigu.  lit.  C.  num.  25  et  num.  79.  Marlin.  Pol.  1.  iv  et  alii. 


(1)  Capti  per  injuriam  Pontilicis  historiam  hic  describere  non  vacat,  cum  ab  annalista  partes  hasce  occupatas  optime  agnoscam. 
Nonnulla  tamen  addeiida  sunt  vulgata  a  co:eviS  quidem  hisloricis,  sed  nouduiu  annalistffi  hujus  alate  cognita.  Igitur  tota  hac  coujuratio 
auctores  Columnenses  habuit,  adjutorem  Philippmii  Galliie  regeni,  a  quo  nussus  No.garetus  cuiu  terceutis  mililibiis  occuitus  venit,  couse- 
ditque  in  viciniis  Anagniae  teste  Ferretto  Viceiitino  histor.  hb.  3.  Cuni  vero  opportuua  advenisset  dies,  noetu  a  conjuratis  introductus 
idem  iSogaretus  cum  Gallorum  cohorte,  quibus  accesserunt  milites  alii,  ab  optimatibus  Anaguiais  ex  vicinis  locis  collecti,  in  ipso  uiediK 
noctis  sUentio  impetus  in  aides  Pontdicias  factus  esl,  teste  F.  l-raucisco  Pipmo  Chronic.  lib.  4  cap.  41,  sed  valde  obsisteutibus  earum 
tedium  cusiodibus,  nonnisi  ad  meridiem  perrumpere  m  iuleriora  castra  datum  fiiit.  Poutifex,  audito  armorum  fragore,  rcque  comperta, 
recludi  cubiculi  sui  fores  jussit;  staiiiuque  sacra  chlamide  iudutus,  et  coram  vivilicK  Crucis  frustulo  prostratus  sese  obtulit,  porrectaque 
cervice,  ait  l'ippiuus,  martjnurn  sibi  depiecatum  scnbeus,  uemo  tameu  sacrdegas  in  eum  manus  injkere  ausus  fuit ;  sed  illo  sub  custodia 
reUcto,  sacer  Blcclcsia;  thesaurus  duipitur,  nec  manus  abstentie  a  fiatre  Genlili  caidinali,  c;etensque  pap»  nepotibus.  His  ita  gestis,  Lucas 
de  Flisco  cardiualis  Anagninam  phbem  concitavit,  ul  captum  Pimtificem  ex  hostium  manibus  eri|ierel,  quod  ab  illis  snmma  Hde  et  virtute 
praestilum  fuit.  Porro  Uonifacius  triiiuo  caplivus  mansit;  vix  laudem  eo  hberato  circa  vespeitinam  lioram,  ait  Pippinus,  agenteque 
F.  Nicolao  episcopo  Hostieusi  de  pace  couvenii  inter  Pontilicem  et  nptimates  Anagniuos,  quibus  Ponlifex  veniam  indulsit  oclnvu  die. 
Tum  l'ontilex  Anagnia  discedens,  Romam  venit,  ut  ex  Ferreio  discimus.  Iter  minime  tu  um  habuit,  siquidein  vera  ujrret  auctor  co.ivus 
..Parmensis  Chronici,  qui,  recedeniem  illum  aggiessos  Columneuses  asserit;  qunnquam  uon  sgie  a  militihus  Honiiticem  comilantibus 
depulsos,  addit.  Uomaui  tandem  venit  Ursinis  deduLenlibus,  consediique  in  Vaticano.  Sed  qui  Columnensiuin  manus  evaseiat,  incidit  in 
Ursinos,  honesliores  quidem  iu  specie,  reipsa  tamen  imquos  Ponlilicis  aJvers.irins.  Ita  eniin  aulus  et  foies  ajiium  Ponliliciarum  ilh  obse- 
rarunt,  ul  nihilo  Iiberiorem  Anagnia;,  quaiu  Roma;  veisari  se  Pontifex  inlcllig'  ret  Postreniain  hanc  capliouem,  quam  iv liqui  omnes  silent, 
certam  et  iiKlubiiatam  eflicil  consensus  histoncorum  Parmensis  et  Fenetii  Virtntiiii,  qui  anibo  de  illa  tcstimonium  tuleriint.  Ilas  augustias 
evasurus  Poutilex  iui?raic  iu  ailes  Lateraneusis  stat.ut ;  ^ed  proliibeiiiibiis  Ursiiii-,  t.iiiiam  aniuM  segritndiuem  ■oiinpit.  ut  drbilitita  seuio 
valetudine  in  periculnsum  inorbum  inciderit,  quo  ex  uuproviso,  U'-  famiiianlms  'lUMem  sentientibus,  "ppres-us  fuit,  utex  Fenetto  discimus 
«  Obiit  »,  ait  Fenetliis,  i>  auiio  tertio  lioininicffi  lucaruaiionis  post  trecentuui  et  uiilli,,  VI  id.  Ociobris,  atatis  vero  sua;  Lxxx-I,  et  vixit  m 
Sede  Aposto  ica  aniiis  octo,  meusibus  diee  u  ». 

Ca:terum  Houifa  ius  ingent.-s  ammi  dotes  in  Pontificatum  coiilulit,  quanqiiam  sa;culari  principatui  potius  quam  Ecclesiastico  aptiores. 
Nam  prajierquam  quod  jure  civili  et  canonico  fuit  excultiss  nius,  ut  selatis  sua;  nemlni  cederet;  in  rebus  tracian  is  ilexieritale,  quaiiquam 
non  scmper  felici  eventu,  pr.estitit.  Uivi  ias.  quibus  majestatem  Poutilicatus  sust  neret,  coiuparavit  masimas  ;  ex  quo  avari  la  notam 
incurrit.  In  suniuia  digmtale  nia-uificus,  Poulilicias  a;des  sulendide  orn.ivit,  tesle  Ferretlo  Vicentino  hi-tor  lib.  3.  Poutillciam  milram 
duplici  circulo  seu  coruna  ornasse  fertur ;  quod  Alemannus  ex  antiquis  imagimbu»  Romanurum  l'ontdicum  RomiE  extautiUus  coUegis.-e  sibi 
Tisus  est  in  opere  de  Parietmis  Lateran.  cap.  13.  Scd  inilraui  PontiUciam  diu  ante  Bonifacium   duplici  circulo  distinetam  fuisse  eoUegisse 


BONTFACII  VIH  ANNUS   9. 


CHRISTI    1303. 


331 


anno  millesiino  trecentesimo  tertio,  in  vigilia  Na- 

tivitiitis  B.  Maria;  Viiginis,  dum  Buiiilaciiis   papa 

Aniignia;  iii  [latrio  solo  et  civitate  |iro|iri;e  originis 

ouiii  sua  curia  rtsideret,  ubi  tutus  essu  aiiiplius 

nierito  crederetur  in  gentc  siia,  ct  poimlo  et  na- 

tioiie,  ibiderii  consciis  ali(|uibus  doiiiesticis  suis 

proditus  fuit,  captusiiue  atque  teiitus  :  ct  tliesau- 

rus  suus  atquc  Ecdesiae  de()ra>dalus  ct  asportatus, 

non  sine  ignominia  Ecclcsia;  el  dcdccore  grandi. 

Cardinales  vero   timentes,  rclicto  eo,  fugcruiit, 

duobiis  exceplis,  scilicrt   (iommo   Pctro  Hispaiio 

Sabinensi   et  domiiio  Nicolao  Oslicnsi  episcopis. 

Cujus  captioiiis  et  sceleris  vexillifer  fuit  Guillcl- 

inus  de  Nouareto  de  S.  Fclice,  dicecesis  Tholo- 

sanae,  complicibus  et  consentaneis  Columnensi- 

bus, ex  quibus duos olim  decapellaverat  cardinales. 

Super  ipsum  ilaque  Bonifacium,  qui  reges  et  pon- 

tifices  ,   ac   religiosos  ,   clcrumque  ac   poiiulum 

horrende    tremcre    fecerat    et    pavere  ,   repente 

timor,  et  tremor,  ac  dolor  una  die  pariter  irru- 

erunt,  aurumque  niiiiis  sitiens  perdidit  ct  thesau- 

rum  :  ut  ejus  exemplo  discant  superiores  pralati 

non   superbe  dominari   iii  clero  et  populo,  sed 

forma  facti  gregis  ex  aiiiino  curam  gerere  subdi- 

torum,  priusque  ainari  apfietant  quaiii  tiiiieri  ». 

Induisse  Ponlificalia  ornamenta  ct  Ctiristi  e 
cruce  pcudcntis  cffigicm  amplcxum  maiiibus,  ut 
honeste  moreretur,  cuin  irruplioncm  hoslium 
sensit,  Plolemaeus  Lucensis  ',  et  Jordanus'  scri- 
bunt,  quibus  etiam  Joannes  Villanus  '  et  S.  Anto- 
ninus  '  consentiunt,  ciijus  verha  repetimus  : 
«  Animadvertens,  iin|uit,  civitatem  captam  et  pa- 
latium  suum,  judicavit  se  mortuum  ;  sed  ut  ma- 
gnanimus  et  iinperterritus  ait :  Ex  quo  iiroditorie 
sicut  Jesus  Christus  captus  sum,  et  dcditus  in 
maiiibus  inimicorum,  ut  occidar,  ut  papa  raori 
dccerno.  Etfecitse  parari  vestibus  sacris  cuiii  pal- 

»  Ptol.  Luc  Hist.  Eccl.  Ms.  1.  xxiv.  c.  36.  —  ^  Jord.  Ms.  Vat. 
sign.  nura.  )9hO.—  '  Jo.  Vill.  I.  vill.  c.  63.—  *Anton.lil.  p.  tit. 
XX.  c.  8.  §  21. 


lio  seu  ammanto  B.  Petri,  et  corona  aurea  a  Con- 
stantiiioSilvestro  jpapa;  collata,  et  cum  clavibus  et 
cruce  in  manibus  resedit  in  papali  throno.  Ad 
qucm  accedens  dictus  Sciarra  cum  aliis  suis  ini- 
micis,  verbis  coiitumcliosis  aggressi  sunt  Ponti- 
ficeiii,  et  deriseruiit  circiiiiistautcs  cum,  et  fami- 
liares  ejus,  et  qui  cum  ipso  remanscraiit.  Inter 
alios  cum  illusit  domiiius  Giiillclmus  de  Lungha- 
reto,  qni  pro  rege  Francia;  tractaluiii  duxcrat 
captura!  Pontificis,  cl  minatusestci,  quod  ligatum 
ipsuiii  diicerct  Liif^^dunum,  ul  iii  gcnerali  Concilio 
solciiiniler  dcpomictur.  Cui  papa,non  corde  defi- 
ciens,  respondit  :  Patieiiter  feram,  me  condem- 
nari  et  damnari  et  deponi  per  Patarenos,  cujus- 
modi  ipse  erat  cum  progenitoribus  suis,  ul 
Pafarenis  igne  combustis.  Quibus  verbis  confusus 
dominus  Guillclmuscum  rubore  rcticuit.  Doinino 
autein  disponcntc  obdignitatem  ApostolicaiSedis, 
nemo  ex  inimicis  ejus  ausus  fuit  mittere  in  eum 
manus,  sed  indutum  sacris  vestibus  dimiserunt 
sub  honcsta  custodia,  et  ipsi  insistebant  prredae, 
diripientes  thesaurum  ejus  et  Ecclesiae,  quem  in 
palatio  papjE  invenerunt. 

«  Permansit  Pontifex  ipse  custoditus  tribus 
diebus:  lertia  autem  die  surrexit  a  custodia  liber 
sine  precibus  alicnjns  aut  procurationc,  Doniino 
illustraiite  ct  vciaiticn  suae  CBBcae  ingratitudinis  a 
populo  Auagnice  anferente.  Recognoscentes  ergo 
errorem  suuni  cives  Anagniae,  cum  populo  arma 
corripucruiit  in  favorem  aiitistitis,  clamantcs  per 
urbem  :  Vivat  papa  et  morianfur  proditores  :  et 
discurrentes  per  civitatem  Anajjniam  cjecerunt 
Sciarram  de  Columna  suost|ue  complices  de  ea, 
pluribus  ex  eis  captis,  et  aliis  occisis.  Liberatus 
igitur  Pontifex  Boiiifacius  cum  familia  sua,  dolore 
niniis  absorptus  cx  tanto  dedecore,  cum  totacuria 
inde  discedcns,  Romam  rcmeavil  ad  S.  Petrum, 
disponens  Concilium  convocare  ob  injuriam  sibi 
et  Ecclesiae  factaui  viiidicandam  contra  regem 
Francia; ». 


mihi  visus  sum  in  Notis  ad  Pagium  ad  an.  m!.\;i;i,  V.  ex  aperto  tesiimnnio  Benzonis  Albensis  episcnpi  ejusdem  saiculi  scriptoris,  qui 
mitrae  Ponlilieiae  qua  Nieoiaus  II  ornatus  luit,  sa;culo  xi  inclitianle,  circulos  duos  comm'  uiorat,  quorum  alter  insculptain  hauc  sententiani 
exhibebat  :  Coronu  regni  de  mtnu  Dei;  alter  vero  :  Corona  regni  ile  manu  Pelri.  Vile  Nolas  ibidem.  Quid  vero  probent  in  bac  re 
marmora  et  im  igines  discat  Alemannus  ex  vetusto  simulacro  Bonitdcii,  ejus  olim  sepulchro  imposito  ac  setjte  illa  sciil[ito,  quod  extare  liodie 
Florentia;  in  hortis  Hiccordianis  uionet  d.  L^iniius  in  Adnot.  subjeclis  ChroniC'i  Poutilicum  Komanorum  Leonis  Urbevetani,  in  Lieliciis 
eruditonim  vulgato.  Ornntur  autem  prcelala  mitrri,  quu  in  unica  lautummodo  coronn  dislinc/uit,  Vicissiin  autcm  in  Tabulis  publicis  de 
inventione  corporis  Bonifacii,  quas  hic  producit  Raynaldus,  asseriiur  invenlum  fuisse  cadaver  Pontilicis  cum  trihus  coronis  ornatum. 
Forte  igitur  Bonifacius  non  uniusvel  bina;  sed  iriplicis  corona  auctor  assercndus  est  Coustantiam  etiam  sunimo  sacerdote  dignam  praise 
tulit  Bonifacius,  quam  tamcii,  si  prudculia  temperdSset.  v-  rebus  Ecclesia;  melius  consuuisset,  et  ipse  notam  eviiasset  hominis  furiosi  et 
vioienti.  Quaiiquain  vero  plura  sunt  qua  in  illo  jure  fortc  meritoijue  reprehenduntur;  longe  tamen  plura  nonnisi  per  Cdlumniain  viro 
anibitioso  forie,  avaro  et  violento  inipacta  sunt.  Quam  euiin  historiain  iiarrat  de  illo  Fcrrellus  Viccnlinus  et  F.  Pippinus,  banc  inter  calum- 
nias  rejicieudain  ceu-eo.  Ferunt  illi  accitum  a  Bonifaci'i  Guidonem  de  Monteferetro  religionem  Fraiicisca  lOrum  jam  profrssum,  rogatumque 
ab  eofuisse,  ut  arteui  doeeret,  qiio  Prsne^iina  Columnensium  arx  caperetur;  sed  monacbus  nonnisi  prodilorio  Mstu  casur.im  inlelhgeus, 
Pontificein  rogavit,  m  veniam  sibi  ile  comnnssis  indul.erci,  nec  novis  sceleribus  corainittendis  adigeret.  Bonifacius  absolutionem  de  com- 
missis  et  commit  endis  impertilus  fuit;  tum  institit,  ut  qua;  apti  cenebat  sucge  eret :  tunc  moiiaciius  pcrsua.-it,  ut  cum  fiostibus  suis 
puciscens,  pollicilis  non  stnrel.  ll^nc  historiaui  quanquam  et  Dantes  tjus  teniporis  vaies  carmine  expri-ssit,  Inferni  cap.  27,  ab  adver- 
saiiis  in  odium  Boniiacii  conlictain  esse,  (■uadet  tum  exiinia  Bi.iiifacii  rerum  sacrarum  et  c^nnnicarum  scientia,  cuin  vero  spectata  Guidonis 
pielas,  quae  post  susceptam  iclijionis  vestein  tanta  fueiai,  ut  de  illo  scripserit  rerum  Astensinin  anonymus  a;tdtis  iUius  scriplor,  cap.  23. 
«  Non  est  invenius  siuiiUs  ilU ;  per  spatium  annoruin  trmm  obedientissmius  ibi  (in  monaaterio^  fecit  amariorem  et  austeriorera  pieni- 
lentiam  ». 

Frustra  etiam  accusatur  superbnni  ejus  responsum,  quo  missosab  Alberto  Romanorum  rege  electo  legatos  primo  rejecil;  ferunt  enini, 
sedentem,  diademalu  n,  armatumque,  striclo  cupulo  ensis,  quo  erat  accinctus.  Nonue,  dixisse,  poisum  imperii  jura  tulari?  ego  sum 
imperatoi-.  Ua  legitur  in  nistoiia  V  Pippini  lib.  4.  cap.  41.  Sed  Firrellus  Vicentinus,  qui  sane  Bonifacii  vitia  non  dissimulat,  nonnisi 
modeste  loqaenlem  ea  occasione  Poniilicem  iudueit.  Queritur  enini  apud  illum  Pontifex  de  electione  se  inscio  et  inconsulto,  facla,  quam 
probare  se  nequaquam  posse,  salvo  Pontiticio  jure,  aflirmat.  .Mansi. 


332 


BONIFACll   VIII   ANNUS  9.    —  CHRISTI    1303. 


Defhictum  Romam  fuisse  a  Mallhaeocardinale 
Ursirio  magna  clicnlum  coniitatu  observat  card. 
Baronius  '  :  additcjue  Jacobus  S.  Georfjii  *  ad 
Velum  Anreuni  diacoiuiscardinalis  maximapomiia 
et  armorum  aiiparatii  excejilum  a  Romanis  :  adeo 
ut  nufquain  taiita  gloria  hilgere  sil  visus.  Verum 
accepta!  injuria?  dolore  brevi  confectus  obiil,  ut 
idem  auclor,  horum  omnium  spectator  historiae 
subditis  versibns  prodidit : 

Multa  facit  multosque  juvat,  multique  gravalos 

Se  repnlaiit.  Nouus  duui  sic  elabilur  auDiis, 

Heu  !  gravis  alluvies,  funesta  et  mnrbida  noslris, 

Nec  seciis  audila  lues  prorumpit,  et  auilens 

ln{]ruit.  En  c.<pitur  residens  sublimis  in  alla 

Sede  Pitri  siniima,  Chiisiiqiie  vicaiius  urbe. 

Urbe  fua,  tectisque  suis,  maiiibusque  S'  ornm 

Quaque  saiiis,  raiiiis  congeslis  uudique  gazis. 

Qiii  scfleruin  auctores  ?  Quae  causa  est  ?  quidve  repensuni? 

Quid  iHqiiiinur? 

Irruit  in  stolidos  plehs  docta  furentibus  armis, 
Hos  cerebro,  quosdamque  uianii,  quosdaiique  recisis 
Naribus  everiil,  capitur  qiii  uiaxiiiius  horuiii 
Exiiteiat,  sumnuisque  paier  jam  carcere  liber 
Prolinus  hunc  solvit  rediens  lesiinus  in  almam 
Urbem,  qnippe  sacram,  miro  circnmdatus  orbe, 
Vall.iiusque  aruiis.  0  niira  polenlia  tantis 
Enndala  nialis !  Nuuquim  sic  glorius  armis, 
Sic  fesUis  susceiitus  ea,  cleroque  decorus, 
Insiguisve  fuit,  cunctos  ubi  feirea  lexunt. 
Prima  (latrem  sedes  Laterauensis  suscipit  :  inde 
iEiheiei  Petri,  ciijus  rairacula  seclo 
Clara  patent.  Siquidem  proprium  defendere  servum, 
Tuiaiiqiie  palrem  curae  est  devotius  iHi 
Obnixuin,  tiimulumque  suum  piocumbere  templo 

I  Claviger  imperitdt.  Pauco  nara  lempore  lluxo, 

Decursoque  die,  leclo  prostratus  anhelus 
Procubuit,  fas-usque  fidem,  veranique  professus 
Roman;e  Ecclesia',  Clirislo  lunc  reddilur  almus 

.    ■       Spiritus,  et  sa>vi  jam  nescit  judicis  iram. 

Sed  mitem  placidamque  patris,  ceu  credere  fas  est. 

43.  Bonifacio  vita  functo,  quanquam  visus 
est  Galliarum  rex  ex  imminenti  periculoevolasse, 
quod  Bonifacius  in  eum  conflasset,  non  tamen 
divinas  iras  evasit,  cum  ipse  plura  adversa  exjier- 
tus  plenam  dedecore  domum  regiam  luxerit', 
tristique  occubnerit  lethi  genere  :  ejus  vero  stirps 
quae  florentissima  erat,  brevi  exaruerit,  scep- 
trumque  in  Caroli  Vaiesiaci  filios  traductumfnerit. 
Cffiterum  scribit  sanctus  Antoninus  *  capto  Bcmi- 
facio  nunlios  contentis  iliiieribus,  ut  de  re  gratis- 
sima  ad  Philippum  missos,  ac  tum  ab  episcopo 
sancto  divinam  vindictam  pra^nuntiatain  fuisse. 

aCum  percivilatem  Moriaiieiisein,quaeestpost 
transituin,  transiret  nuntius,  isla  referens,  epi- 
scopus  civitatis,  qui  erat  religiosae  et  sanctae  con- 
versatioiiis,  haec  cum  audisset,  coram  mullis  ait : 
Hoc  novum  dabil  magnum  gaudium  regi  FrancicE  : 
sed  extrema  gaudii  Inctus  occupabit ;  nain  propter 
tantum  excessnm  notabile  judicium  Dei  irruet 
super  euni  el  progeniem  ejiis  :  niagnas  ipse  luet 
pcenas,  adversa  niulta  palietur,  et  plurimi  insur- 
gent  contia  euin  et  filios  ejus.  Qtiod  totum  imple- 

'  Baron.  ia  Ms.  sched.  —  ^  Jacob.  card.  S.  Georg.  ad  Velum- 
Aureum  1.  l.  de  canoniz.  S.  Petri  de  Murrone  c.  H.  —  s  Jo.  ViH. 
I.  IX.  c.  G.5.  Paul.  yEuiil.  ac  Gagum.  in  Pml.  Pulch.  et  alu.  — 
*  S.  Anlon.  tit.  xx.  c.  8.  §  21. 


tum  est  non  mnlto  post  tempore  :  et  hoc  ideo 
scriptiim  est,  ut  hoc  exemplo  cffiteri  illud  obser- 
veiil  oraculnm  :  Nolile  tangere  chrislos  meos  '. 
Qtii  enim  vos  tanget  (ait  Deus  per  prophet.im  ') 
taiigit  quasi  pupillam  oculi  mei  ».  Hactenus  S. 
Anloiiinus,  qui  ea  ex  Joanne  Villano^,  latinitate 
donata  decerpsit. 

Fuere  etiam  Anagnini  triste  divinae  vindictae 
monumentum,  quamvis  aliqiiibus  liberato  Boni- 
facio,  ejectisque  proditoribus,  crimen  expiasse 
videri  potuisseiit  :  ea  enim  civitas  ,  quae  antea 
populorum  frequentia  opibusque  affluebat,  adeo 
postea  afflicla  divinitus  atlritaque  est,  ut  cum  de 
tot  calaniilatum  causa  in  pnblico  urbis  concilio 
quTreretur,  responsum  fuerit,  sa^vire  in  eos 
Numen  divinum  ob  patrum  proditionem,  cum  ob 
id  execratione  Ecclesiastica  defixi  nnniquam  rite 
expiati  hiissent,  ut  ex  Alexandro  Bononieiisi  refert 
Papyrius  Massonus  *  :  a  Quo  in  statu  Anagnia 
fiierit  |K)st  illum  repentinuni  iiisperatum(|ue  Bo- 
nifacii  casum,  Alexander  Bononiensis  in  descrip- 
tione  Lalii  Hernicornmque  genlisrefert  his  verbis: 
Anngnia  urbs  antiquissima  semiruta  prope  ac 
desolata  jacet.  Cum  nobis  anno  a  Christo  nato 
MDXxvi  transitus  per  eam  incidisset,  ingenlibns 
rninis,  maximeque  palatii  a  Bonifacio  Pontifice 
Roiiiano,  quem  supra  compellavimus,  aediflcati, 
summacum  admiratione  miserationec|uespectatis, 
causain  cladis  a  qnodam  ex  opliiiiatum  niimero 
interrogato  didicimus,  Bonifacii  Ponliflcis  captu- 
ram  :  quippe  ex  illo  die  usque  in  pncsens  variis 
occasionibus  urbem  ivisse  praecipitem  ;  adeoque 
bello,  pestilenlia,  fame,  plurimum  vero  civilibus 
odiis  in  hanc  calamitatem  redactam  :  iutestinis 
enim  contentionibus  alios  ab  aliis  ejectos,  pulso- 
rum  aedibus  incensis,  vicissimque  per  vim  seresti- 
tuenlium  eosdem  spiritus,  eamdem  belli  ralionem 
in  adversarios  fuisse.  Hanc  ob  rem  non  pridem, 
cum  a  pancis,  qui  supererant,  civibus  in  ccelu 
consilioque  communi  demaloruiii  causaquaesitum 
anxie  esset,  tandem  haiicoccurrisse,quod  majores 
illoium,  Bonifacio  Pontifice  prodito,  segravissimo 
scelere  deviiixissent,  idque  quoniam  hactenns 
expi.itum  noii  fuerat,  ideo  Clemeiite  VII  Ponlifice 
obtestato,  ut  episcopum  ad  se  mitteret  aliquem, 
qui  populum  ab  illa  inajorum  noxa  liberaret  ex- 
piirgaretque.  Hoc  demum,  precibus  ac  volis  rite 
pro  incolis  factis,  utab  anathemate,  quo  obmanus 
Poiitifici  maximo  violenter  injectas  adhuc  erant 
obstricti,  absoluti  Deo  haberentur,  executum  ». 

44.  Scripsere  nonnulh  auctores  indigna  ad- 
niodum  de  Bonifacio,  ut  qui  ab  hostibus  jaclata 
inconsulte  lilteris  mandarint,  inteique  alia  ex  dc- 
lore  actum  in  rabiein,  et  proprias  tarnes  rosisse  : 
quorum  mendacia  vel  ex  ipsa  corporis,  quod  posl 
trecentos  annos  corruptionis  expers  inventum  est, 
inspectione  patuerunt :  cum  enim  in  S.  Petri  Ba- 


I  Ps.  civ.  —  -  Zacliar.  ii.  —  '  Jo.  Vitl.  1.  vni,  c.  64.  —  »  Pi|py. 
Masson.  in  Bonif.  Vlli. 


BENEDICTUS   XI.   —  CHRISTI    1303. 


333 


silicae  sacello,  quod  eximio  ciiltu  condiderat,  ut 
vivens  curavtrat,  sepultus  fuisset,  atque  Paulo  V 
Poiitifici  ex  CiirdiniilJiHn  consilio  visnni  essel  vete- 
reni  S.  Petri  a  Cinistantino  ixtiuctai  Bisilica;  |)ar- 
tem,  (|U(e  supererat  velnstate  incliiiatis  iiarietibiis 
collabentein  (ieiiioliri.  ut  inagiiitico  opere  relice- 
retiir,  saceliiiin  S.  Bonifacin  sacruni,  inquo  liujus 
Bonifacii  sepulcliriiin  erat,  evertendiini  fuit,  il- 
linsque  corpus  corriiptionis  imniune  magna  astan- 
tiuni  adniiratione  re|)ertum  est,  ut  publica;  Ta- 
bul;e  tunc  in  Urbe  ad  rei  nienioriam  transfiinileii- 
(jam  posteritati  a  Grimoakio  notario  confectac 
testaiitur. 

a  In  nomine  Domini.  Amen.  Anno  a  Nalivi- 
tafe  ejnsdeni  Domini  nostri  Salvatoris  Jesu  Cliristi 
millesimo  sexcenlesimo  quinto,  Indietione  lertia, 
die  vero  M;irtis,  undecima  meiisis  Octohris,  Poiili- 
ficatus  sanctissimi  in  Cliristo  palris  el  doiiiini  no- 
stri  domini  Pauli  divina  providentia  pap;c  V  anno 
ejus  primo,  etc.  Ainota  statua  Boiiifacii,  iiistar 
defuncti  quiescentis  cum  tlii.ira  tribus  coronis 
ornata,  aliisque  papalibus  infnlis,  et  tabula  niar- 
inorea,  quae  arcam  cuin  steiiiinalibus  ejiisiiem 
Bonifacii,  uiidurum  sciiicet  diiarum  caiulei  colo- 
ris  per  obliquuin  in  campo  anreo  tegebat,  reperta 
fuit  capsa  lignea  ex  abiete  intns,  in  qua  eiat  coi- 
pus  supradicti  D.  Bonifacii  pape  VIll,  alta  o  teria 
palmis  decem  in  inajori  navi  inter  porfas  Raven- 
nianam  et  judicii  capsa  ipsa  lignea  longa  palmis 
8.  1/2  lala  [lalinis  2.  et  unc.  li.  deiata  fuit  in  sa- 
crarium  :  ubi  piaesentibus  dominis  vicario,  cano- 
nicis,  archiepiscopo,  episcopo,  et  duce  ac  magno 
|)Opulo,  me(|ue  notario,  etc.  fuit  aperta,  et  visum 
ab  omnibiis  corpus  ipsius  recolenda;  memorice 
Bonifacii  VIII  adliuc  integrum  et  incorruptuin 
sacris  vestibus  ornatum  a.  Et  infta  : 

«  Bonifacii  VIII  corpus  mensuratnm  esl  in 
longitudine  a  vertice  capitis  ad  plantam  pedis  pal- 
morum  7.  et  quartorum  triuiii.  Caput  in  rolundi- 
tate  palmorum  duoruiii  et  qiiarli  unius,  et  ut  pe- 
riti  inedici  ac  cbirurgi  afliriuarunt,  ex  inajori 
parte  calvum  erat,  prsesertim  in  summitate.  Cu- 
teni  capilis,  neciion  membranas  superiores  et  in- 
feriores,  tegenles  oculos,  genas  pingues,  frontem 
lataiii,  nieutum  sine  barba  (nam  vivus  rasus  erat) 
cartilagines  auriuni  mediocres  foris  proininentes 
habebat,  facies,  quamvis  nasus  el  labia  corriipta, 
severitatein  mngis  quam  hilaritateni  ostendebat. 
Deiites  omnes,  et  (niidi;in  inagnos  et  lirmos,  pra>- 
ter  duos  sub  labio  superiori,  cui  viventi  deerant, 
habebat :  sano  ac  robuslo  fuit  corpore,  ut  perili 
judicaruiit. 

a  In  cingulo  palnioruiii  triiim  cum  dimidio. 
Maiius  habebat  longas  et  pulcliras  palini  unius 
brevis,  ciiiii  unguibus  lonjiis,  si^iiis  venaium  et 
nervorum,  adeo  ut  videutibus  siimmam  injneret 
admirationem,  quomodo  per  tot  annorum  curri- 
cula  tam  inttgroc  et  incorruptse  conservat;e  fms- 
sent.  Peduin  quililjit  palmuin  nnum  C(>nlineb;it. 
Genua,  tibiae,  et  reliqua  corporis  cum  carneexsic- 


cata,  sana  et  incorrupta  cernebantur,  etc.  Acta 
siinl  liaec  Romae  iii  Basilica  S.  Petri  et  in  sacrario 
ejiisdem  respcclivp,  templo  scilicet  rotundo,  qiiod 
aiilii|iiitus  dicibatnr  S.  Aiidreas,  liora  xxiv,  die, 
aiino,  mense,  ludictione  ac  Pontificatu,  de  quibus 
suiirai). 

Quod  ad  gesti  ab  eo  Pontificatus  tempus  atti- 
nct  ;  iiliid  card.  Baronius  ita  consignat '  :  «  Sedit 
annis  octo,  mensibus  novcm,  diebus  xviii  ».  Re- 
nnntialus  enim  fuit  Pontifex,  ul  \iiiimus,  IX  kal. 
Jaiiuarii,  ipso  niiniruiii  Natalis  Domini  pervigilio, 
aiino  Mcc.xc[v  ;  obiit  vero  hoc  aniio  V'  id.  Octobris: 
quod  etiain  ex  allalo  Jacobi  card.  carmine  coUi- 
gitur. 

45.  Benedicti  XI  electio,  et  ejus  virtntes  ac 
primordia.  —  Orba  pastore  Ecclesia,  piirpurali 
patres,  ad  quos  creandi  Roiiiaiii  Pontificis  iiiunus 
spectabat,  in  Vaticano  paiatio,  ubi  extremum  diem 
Bonifacius  obierat,  ad  sacra  comitia  celebranda 
convenere:  paucisque,  iit  refert  Joannes  Villanus*, 
lapsis  diebiis,  cominunibus  votis  in  eligendo  Ni- 
colao  episcopo  Ostiensi,  non  sine  divini  Numinis 
arcano  consilio,  ob  rgregja  virtutiim  signa,  quae 
in  ipso  emicabant,  coiisensere.  Exjiavit  ad  oblatae 
dignitalis  majestatem  vir  sanctus,  Christiana  aniini 
demissione  insignls  :  ne  tamen  Ecclesiam  in  se- 
ditionum  fluctus  coiijiceret,  onus  Pontificium  ad- 
misit,  Beiiedicliqiie  XI  (quamvis  si  res  ad  accura- 
tius  cxameii  revocetur,  decimus  nuncupandnssit) 
nomen  >ibi  adscivit,  accepta  in  Pontificium  sym- 
bolum  hac  sententia  '  :  «  Illustra  faciem  tuam  su- 
per  servum  tuum  o.De  cujus  lum  obscuris  iniliis, 
tuiii  incrementis,  quibus  ad  augustissimuni  digni- 
talum  oinnium  apicem  assurrexit,  h;ec  sanctus 
Anloninus  affert  * :  "  '    ** 

«  Is  prius  vocatus  est  Nicolaus,  qiii  in  sfeculo 
fuit  vilissiinae  conditionis  de  Tervisio  (alias  Tarvi- 
sio)  et  iiide  Veuelias  accessit,  piieros  docens  in 
gramimilicalibiis,  iit  paupert;deni  suam  substenta- 
rel.  lugressus  aulem  Ordinem  Praedicatorum,  non 
segniler  coiiversatus,  virtutibus  el  scienti;e  se  de- 
dil,  ut  in  modico  tempore  doctissimus  evaserit, 
magn;e  nieinori;e,  et  acris  ingrnii,  oinnibus  aiiia- 
bil's.  El  in  Oi  diiie  per  oiniies  dignitates  gradatim 
asceudens,  ex  subpiiore  [irior  eflectus,  ex  (trioratu 
coiivenliiali  ad  |)roviiicialeiii  ascendins  ;  inde  in 
magislrmn  Ordiiiis  geiieralein  electus,  aBonifacio 
VIII  projiter  scientiam  et  probitatem  suam  iiiter 
c;irdines  lena)  constitulus  ,  denuiin  cathedram 
Petri  ascendil  ». 

46.  His  consentientia  Joannes  Villaniis  '  in 
Florentina  historia,  ac  Joaniies  Bonifacius  *  in 
Tarvisina  Iradunt,  (juorum  postremus  h;ec  de  il- 
lius  iiiitalibus  scribit  :  e  Boccasio  de  Boccasinis 
notiirii)  Tarvisii  oriuiidiim,  emeusis  apnd  DDiniui- 
canae  fanuliae  religiosos  viros  pluribus  honorum 

'  Uaron.  lu  Nolis  Mss.  et  alii  iilures  —  -  Jo.  Vill.  Hisl.  Flo  .  I.  viii. 
c.  66.  l'lol.  Luc.  Hisl.  Eccl.  Ms.  I.  xxiv.  c  38.  —  »  Form.  Mar. 
l-.ijuii  Ms.  Vatic.  |i.  SK.  —  *  S.  Ant.  in.p  lii.  xx.  c.  9.  in  princ. 
—  '  Jo.  Vii.  ubi  sup.  —  «  Bonif.  TarWs.  Hist   I.  vi. 


334 


BENEDICTUS   XI.    —   CHRISTl    1303. 


gradibus,  ac  doctissimis  in  Psallerium,  Job  atque 
Apocalypsira  Coniinentariis  edilis,  insigiii  cuni 
virtutis  ac  scieiitis  laude  floreret,  a  Bondacio  in 
numerum  cardinaiium  cooptatum,  oniatuiu(|ue 
S.  Sabinae  tituld,  Oslieiisi  postea  episcopatui  ad- 
motum  fuisse.  Iiiipositam  illi  difiicillimam  pro- 
\inciam  sedandse  Ungariae,  qu;e  intestiao  atque 
externo  bello  conflictabatur,  superiiis  vidimus  '  : 
in  ea  legatione,  in  qua  pluriinos  labores  tulit,  ab 
ipso  Wenceslaum  regem  Boemiae  una  cum  filio, 
qui  Uugarici  regiii  iiisignia  corripnerat,  et  Carohim 
judicio  postnl:Uos  * ;  reversumque  ad  aulam  Pon- 
tificiam  Bomfacio  inter  hostium  minas  et  tumul- 
tus  intrepide  adslitisse  una  cum  Petro  Hispano,  ne 
graviiis  aliquid  in  eum  liostis  moliretur.  Ob  ea 
vero  aliaque  ornamenta  virtntum  ad  solium  Apo- 
slolicum  evectus,  ut  prudeiitia  siugulari  eral  pra;- 
ditus,  mox  sopivit  Uihis  intestina  bella,  ut Jacobus 
cardinalis  cecinit  carmine  hoc  '  : 


Roma  novis  concussa  freoiit,  saevnmqne  minatar 
Marlis  opus  :  coepfas  limor  esl  prorumpere  Dammas, 
Et  clarere  palam  :  stipuljs  ceu  con  'ilus  ignis 
Incendit  facile.  Al  Chrisii  clemeniia  tantis 
Occnrrit,  lymiihasque  jacit  :  Binedictus  eodem 
Tempore  suscipitur  vir  clarus. 


At  praestat  ipsum  Pontificem,  post  acceptas 
Apostolicas  infnlas  de  snis  primordiisdisserentem, 
audire  in  litteris  Encyclicis  ad  Cbristiani  orbis 
praesules,  qiiibus  de  electione  sua  certiores  factos, 
ad  explic;nidam  feriudo  tanto  oneri  opem  adboi- 
tatur,  ac  divinie  providentiffi,  quae  ipsum  sensim 
extulisset,  augusta  consilia  adorat. 

47.  «  Benedictiis  episcopus,  servus  servoriim 
Dei,  venerabilibus  fratribus  arcliiepiscopo  Medio- 
lanensi,  et  ejns  sutlraganeis,  salutem  et  Apostoli- 
cam  beneiiictioiiem. 

a  Opera  divinae  potentiaj  plerumque  mens 
humana  miratur,  dura  mirabiles,  personarum  et 
temporum  immutationes  atteiidit,  iiiquorum  con- 
tem|)latione  sensus  homiuis  bebetatur,  duin  cona- 
tur  perquirere  iuvestigabiles  vias  Domini,  et  ejus 
occulta  coiisilia  perscrulari.  I|ise  iiamque  non- 
nunquam  potentes  humiliat,  poiiit  hunnles  in 
sublimi,  et  dispeiisat  mutura  giatiarum,  plenam 
et  peitectam  habeiis  ad  singula,  taiiquam  palmo 
concluileiis  omnia,  potestatem.  Nos  auteiu  niiui- 
rum  in  admirationem  protrabiniur,  ac  timor  et 
tremor  nos  VLheuienter  invadunt,  duni  infra  men- 
tis  arcana  revolvinuis  quot  et  quantas  irnmutatio- 
nes  receperit  hactenus  status  noster,  qui  ab  olim 
Ordinem  fratruin  Priedicatorum  professi,  putaba- 
iiius  abjecti  esse  in  domo  Domini,  cum  bumilibus 
servis  ejus,  et  sub  obedientiiE  jugo  Creaturi  red- 
dere  votum  uoslrum  :  sed  divini  dispositione 
consilii  posl  miuisteria  varia,  in  Ordine  praedicto 


I  Anno  Chrisli  1301.  num.  4.  etc.  —  *  Henr.  Rebdorf.  in  Annal. 
an.  1302.  uum.  19.  —  ^  Jacob.  card.  S.  Georg.  ad  Vel.  Aureuui  1.  ii. 
de  canoniz.  Caelest.  c.  12.  ..  ■ 


nobis  imposita  ,  suscepimus  magistri  generalis 
officium  ;  ac  subsiquenter  ad  cardinalatusapicem 
dignitatis  per  Apostolicam  Sedeiu  assumpti,  cum 
alii|uamdiu  nostri  mimsterii  debitum  in  gradu 
sacerdotii  egissemus,  praefecti  fuimus  per  Sedem 
eamdem  in  episcupum  Ostiensem.  Novissime  vero 
fratrum  nostrorum  iustautia,  prout  series  infra- 
scripta  declarat,  nos  subire  coegit  sarcinam  Apo- 
stohcae  servitutis. 

«  Nuper  enim  felicis  recordationis  Bonifacio 
pajia  VIII  praedecessore  nostro,  sicut  Domino  pla- 
cuit,  de  hac  luce  subtiacto  ;  et  sicut  speranms, 
post  labores  impensos  ad  praemium  evocato,  ejus- 
que  corpore  cum  exequiarum  solemnitate  debita 
tradito  Ecclesiasticae  sepulturae,  nos  tunc,  ut  prse- 
tangitur,  episcopus  Ostiensis,  caeteriqiie  fralres 
nostri  episcopi,  presbyteri  et  diaconi  S.  R.E.car- 
diuales  ad  tractandum  lie  Romaiii  substitutione 
Pontificis  in  palatio  S.  Petri  de  Urbe,  in  quo  de- 
cesserat  pridem  ipse,  convenimus  :  nobisque  ac 
i[)sis  ad  id  eligentibus  per  viam  [)rocedere  scruti- 
nii,  contigit  illo  faciente,  qui  concordiam  diligit, 
qund  unico  facto  ac  publicato  scrutinio,  tanta 
finaliter  in  votis  eorumdem  fratrum  est  inventa 
concordia,  quod  pereos  de  nobis  licet  immeritis, 
fuit  ad  Apo^tolatus  officium  II  kal.  Novembris 
|iroxiino  futuri  electio  celebrata.  In  quo  piae  ad- 
mirationis  magmtudine  redditi,  nec  immerito, 
suiuus  attoniti  :  stiijior  nostrum  animum  hebeta- 
vit,  eumque  timor  et  tremor  paritercoiicusserunt. 
Numquid  enim  non  admiratione  dignum,  quod 
III ter  tot  et  taiitas  eorumdem  fratrum  personas, 
vit;e  ac  fauiae  claritate  pollentes,  virtutibus  redi- 
mitas,  abiitidantes  insu[)er  iuultiplicium  sufficien- 
tia  merilorum,  in  [iraesidendo  Apostolico  culniine 
huiiiilitas  iiostra,  quae  illius  fuerat  uierito  post[io- 
nenda,  praetertur.  Nonne  dum  injuncli  oneris 
molem  attendiuius ,  et  nostram  insufficientiam 
com|)aramus,  digne  invalescunt  timor  et  tremor, 
ne  portantis  debilitas  sub  tantae  molis  gravitate 
succuiiibat  ?  Nontie  timeiidum  iterum  et  tremen- 
dum,  ne  justus  judex,  si  rationem  de  talentis  cre- 
ditis  veuiat  exacturus,  servum  niinus  utilem  a 
botiu  tor(ientem  o[iere  SfEve  damiitt  ? 

48.  B  Haec  et  alia  [iltira,  quae  prolixitatis 
vitaiid;e  gratia  sermo  succinctus  omittit,  in- 
sulticienliaiu  .loslrani  a  taiitie  gravitaUs  onere 
subducendam  adeo  efficaciter  suggerebant,  quod 
eoruuidem  fratrum  im|iortunitati  diversarum 
excusationum  obicem  o[)ponendo,  ea  qua  [lotui- 
mus  reluctatione  restilimus.  Sed  fratres  ijisi 
nostrae  resistenliaj  obviantes,  nostris  excusalio- 
iiibus  non  admissis,  nos  ad  consceiuiendtim  Petri 
cathedram  inultae  iiiiportunitatis  iiistaiitia  devi- 
cerunt  :  nosque  licet  ex  nostrorum  defectuum 
coiiscieutia  ditrulentes,  de  illius  lamen  confisi 
omni[)Otentia,  qui  non  solum  sufficit  eosdem 
supplere  defectus,  sed  et  potens  est  otnnem  gra- 
tiaiu  abutidare  facere  in  tiobis ;  ne  sub  obedientia 
nutriti  diutius  eam  contemnere  pertinaciler,  gra- 


BENEDICTUS  XI.   —  CHRISTl   1303. 


335 


viaque  pericula,  qufe  imminere  ipsi  EcclesiiE  toti- 
que  terraruni  orbi  ex  ejus  vacalione  verisimiliter 

tiiiiebaiitur,  (iaiuiiabiliter  ne^ligere  censeremur; 
votis  taniieiu  fratrum  aciiuievimu<  eoruiiuiem,  ac 
ad  (leferenduin  sarcinam  summi  A|)ostolatus  sub- 
mitlentes  huiueros  iinhecilles,  recepli  ab  eis  una- 
nimiler  in  Roiuauuin  fVpiilificem,  recejiiiuus  con- 
sequenter  soiemnia  benediclionis,  etca^tera  secun- 
dum  inoreiu  praeficientioruiu  Romanorum  Pon- 
tificum  in  personis  pncdecessoruin  uoslroruin 
hactenus  observatum  :  anxiato  et  humiliato  spi- 
ritu  Domiiio  supplicando,  ut  ipse,  qui  nos  htijus- 
niodi  jugum  subire  concessit,  sIl-  ad  ipsuin  por- 
tandum  debilit;.tem  nostram  robore  fulciat,  sic 
illud  faciat  sua  benignitate  port  bile,  quod  sub  eo 
nos  non  contingat  ex  nostra  debilitate  deficere; 
sed  ita  nobis  et  gregi  Dominico,  nostr.p  vigilantia; 
credito,  sua  virtute  proficere,  qiiod  de  talento 
nobis  Irailito  dignam  possimus  in  extreuio  judicio 
reddere  rationem. 

a  Quocirca  fraternitatem  vestram  rogamus  et 
hortamiir  in  Domino,  per  Apostolica  vobis  scripta 
mandantes,  quatenus  nobis  compatientes  in  tanti 
poiuleris  gravitate,  ad  su|)portandum  illud  mini- 
strelis,  quantum  in  vobis  est,  velut  in  parteiu 
Apostolicac  sollicitudinis  evocati ,  vestri  auxilii 
fulciiuentum,  commissas  vobis  Ecclesias  greges- 
que  Douiinicos  in  eis  vobis  creditos  giiberuando 
soilicile,  fiiieliter  et  prudenter;  ac  fundendo  pro 
nobis  pias  orationes  ad  Dominum,  ut  ipse  in  exe- 
cutione  pastoralis  officiisicsua  pietate  nosdirigat, 
quod  gratum  nostrum  miuisterinm  fiat;ets|)em 
certam  de  nobis  et  fiduciam  habituri,  quod  vobis 
in  iis,  quae  ad  laudem  Dei  vestrarumque  statum 
Ecclesiarum  sjiectare  videbiiuus,  favoreiu  libenter 
Aposlolicum  impendemus.  Datuin  Laterani  kal. 
Novembris  anno  lo. 

49.  Benedictiis  dat  increpalorias  litteras  ad 
Fridericum  a  quo  et  fidelitars  sacramentiim  exiijit. 
—  Eodem  exemplo  caeteris  prapsulibiis,  ac  regibus 
et  princi[)ibus  transmissae  ese  litteise'  :  qua;  ante- 
(juam  in  Trinacriain  pervenirent,  Frcdericus  illiiis 
rex  renuntiando  in  sacris  comitiis  Pontifici  litte- 
ras'  scri|)serat,  in  quibus  contra  pacta  inita  cuin 
rege  Carolo  Siciliae,  atque  ab  Sede  Aposlulica  con- 
firmata,  adeptae  regiae  dignilatis  annos  non  a  con- 
fectae  pacis  teinpore,  quo  Scdis  Apostolicic  bene- 
ficentia  insignia  regia  gesserat;  sed  ab  eo  quo  ty- 
rannidem  corripuerat,  non  sine  gravi  EcclesiJe 
contemptn  consignarat :  ciim  noii  Sedis  .\posto- 
litae  clementia,  verum  ariiiorum  potenlia  regnuin 
obtinuis-e  ostentaret.  M'inuit  ita(|iic  iiiiprovidum 
priiicipem  noviis  Pontifcx,  ut  male  prssumpta 
emeiidaret,  verbisque  stiidii  et  ohservantia)  in 
Sedem  Apostolicam  plenis  opcra  accoiuinod.iret. 

«  Bcneilictus  etc.  charissiiuo  iu   (^liristo  filio 
Frederico  regi  Trinacriae  illustri. 

a  Vide ,   fili  charissime,  quod    admiralionis 

>  Reg.  post  eamJ.  Ep.  —  '-  Ep.  cur.  xiv. 


haberemus  causam,  nisi   nostra   tenercl  opinio, 
quod  non  admiseril  sincerilas  regia,  et  nobililati 
non   perpenilcrit  amica  simplicilas,  quod  in  se- 
qiienlibiis  excederes,  et  in  eis  iiiodestiam  dcbitam 
non  ser^ares.  Tu  siquidem  in  lilleris  tuis,  quas 
sunimo  futiiro  Ponlifici  per  uobilem  virum  Con- 
radum  de  Auria  adiiiiraluiii  tuuiu  et  consiliarium 
destinasti,  et  etiam  alibialiler  tc,  quaiii  titJ  liceat, 
pcr  conventiones  inter  le  et  charissiiiiuiii  filiiim 
nostrum  Carolum  regem  Siciliic  in  pace  habitas, 
et  per  dilcctos  filios  Hugctluiu  de  Aui|)uria,  co- 
mitem  Fridericuin  de  Ancusa  inagistrum  rationa- 
lem,  et  Barlholoiua;um  de  Insula  judicein   tuae 
magnm  cuiia;  ad  id  iiiintios   tuos  iu  scriptis  piae 
memorix'  Bonifacio  pnedecessori  nostro  oblatas, 
et  ab  eo  confirinari  petitas,  ac  secundum  petilio- 
neiu   eorum  ab  eodeiu  pra-deccssoie  etiam  coiifir- 
matas,  appella^.  Tu  regni  tui  iii  dala  litlerarum 
ipsarum  aunuiii  octavum  noiiiinas  et  describis. 
«  Certe  crediinus  quod  principiim  more  litte- 
ras  tups  non  videas  :  credimus  quod  id  tibi  non 
fuerit  iudicatum.  Sed  quia  ex  debito   pastoralis 
officii,  (|iiod  nobis  incumbit,  tui  el  Christianorum 
omiiium  iinminet  cura,  ac  le  iiuadaiii  speciali  dile- 
clione  diligimus,  et  prosequi  inlendimusfavonbus 
opportunis;  notificamus  beuevolenliae  luae,  ea  tibi 
nou  esse  licita  nec   deccre.  Itaque  primuin  nou 
licet,  quia  quod  tibi  semel  in  lioc  placuit,  amplius 
disiilicere  non  dtbet  :  secundnni  vero,  si  ex  certa 
scientia  faceres,  quid  concludat  diligenler  adver- 
teres,   quia  cuiu  ex  iiluribiis  causis  dominium, 
propiietas   aut  jus  in  re  una   nequeat  oblineri, 
quamvis  possit  aliquid  ex  causis  pluriinis  possi- 
deri;  tu   nominando   regni  tui  annum   oclavum 
quod  jus  iii  re,  seii  proprietateiu  denotat,  Aposlo- 
licam  munificenliaiu  in  hujusmodi  confirmatione 
gratis  exhibilam  renuis,  el  gratiam  Romanae  Ec- 
clesiie,  tuae  et  insuLT  Siciluc  dominae,  secundura 
quaiu  annus  regni  tui  in  veiitatc  primitus  exislit, 
excludis,  ipsainque  contemnis;  a  vitioso  ingressu 
niliilominus  annos  computans,  et  initio  violento 
dcscribens  :  cx  (luo  viiictiir,  quod  a  nemiiic,  vel  a 
teipso,    non  a  Romana  Ecclesia  velis  menioralam 
insulaiu  delincrc.  Attende  si  in  iis  devotio  dictis 
profcssa  littcris  comprobetur.  Considera  si  hujus- 
luodi  actibus  earuiu  verba  concordent.  Sume  igi- 
tur  sanum,  amanlissime   fili,  consilium  :  verba 
patris  aiisculta,  ct  inclina  in  ejus  parabolas  aures 
tuas;  sic  te  in  |)r;pmissiseta!iis  votis  conforiiiando 
Ecclesise,  (juod   tua  scmper,  quod  optamus,  ad 
eamdeiu  Ecclesiam  crescat  devolio,  nosque,  prop- 
terca  ad  tua  prosc^iuendum  bencplacita  [irovoce- 
luur.  Daiuin  Latcr.  11  k;il.  Decemb.  anno  i». 

50.  Cum  inter  caeleras  initi  foederis  cum  Boni- 
facio  Vlll  leges  Fridcricus  Apuslolicae  Scdis  stipen- 
diarium  se  profitcretur,  alque  ad  clientis  (^rincipis 
offlcia  novis  Pontiflcibus  i)r;i'Slanda  obslrictus 
csset,  Conrado  Auri;e  partes  iiuposuerat,  nt  Bene- 
dicto  fidein  rcgio  iiomine  sacianieuto  devinciret. 
Qui    snscepla    provincia    perfunctus    conceptam 


336 


BENEDICTUS  XI.    —  CHRISTI    1303. 


subjectis  verbis  sncramenli  tormaiii,  insertamque 
Apostolicis  liiteris  niiiiciipavil. 

B  Chiirifsinio  in  Cliristo  filio  Friilerico  regi 
Triiiacri.e  illiistri. 

«  Ne  rei  gestoc  memoriam ,  (linturnitas  tem- 
poris  in  poslernm  forsan  obliteret,  testainur  te- 
nore  prajsentium,  qiioil  dilectus  liliiis  iiobilis  vir 
Conradns  Auria>  procnrator  et  niintiustnus  ligiiim 
hoiiiagiiim,  et  fiddlitatis  jnramentum  nomine  luo 
picesentialiter  nnbis  iiuiiiine  iiosiro  et  Ecclesia; 
Ronianrc  recipieiilibns,  pro  insula  Siciliie  ac  allis 
circuniadjacentibns  insnlis,  qiias  <i  nobis  et  ipsa 
Ecclesia  ad  vitani  tiiam  ienes  in  feudum,  fecit  et 
prEestilit  in  hac  forma. 

«  Ego  Conradus  Auriae  magnifici  princi|iis 
domini  mei  domini  Friderici  regis  illustris,  sancirE 
Romana;  Ecclesia;  fnlelis  et  vassalli,  prociirator  et 
nuniius,  recognoscens  et  confitens  nomiiie  prae- 
fali  domini  mei,  qnod  quidquid  in  Sicilice  et  cir- 
cumadjace!  libus  insulis  habet  et  ienei,  iolnm  iii 
vita  sua  tantumniodo  habet  ei  tenet  iii  leudum  a 
praedicia  Roniana  Ecclesia  ex  sola  gratia,  et  mera 
liberalitate  ipsius;  ejusdem  regis  noiniiie  et  pro 
ipso  vobis,  saiiciissiine  paier  doniine  Benedicte 
Undecime,  divina  provideniia  sacrosanctae  et  uni- 
versalis  Ecclesiai  sumine  Pontifex,  et  qisi  UomarKe 
Ectlesiae,  jiro  eo  quod  in  Siciliae  el  aliis  circuinad- 
jaceniibus  insulis  praeilictis  ipse  dominus  meus 
dominus  rex  habet  et  teuei  ad  viiain  suaiii,  ligiuni 
hoinagUKn  facio,  et  lidelilatis  prKsto  in  animain 
dicti  domini  mei  et  meam  solitum  juramentum, 
videlicei,  quod  ipse  doininus  muus  rex  ab  hac 
hora  in  antea  lidelis  ei  obediens  eril  beaio  Petro 
ei  vobis,  vesirisque  successoribus  canonice  intran- 
tibus,  sanctaeque  Aposiolicee  Romanae  Ecclesiae. 
Non  erit  in  consilio,  aui  consensu,  vel  facto  ui 
vitam  perdaiis,  aut  niembrum,  aut  capiamini  mala 
captione. 

« Consilium,  quod  sibi  creditnri  esiis ,  per 
vos,  aut  per  nuiitios  vestros,  sive  per  litieras,  ad 
vestrum  et  eorum  damnum  nemini  pandet,  se 
sciente  :  et  si  sciverit  lieri,  vel  procurari,  seu  tra- 
ctari  ali(|uod,  (|uod  sii  in  vestruni  vel  aliorum 
damnnm,  id  pro  posse  impediet,  et  si  impedire 
non  posset,  illud  vobis  et  eis  signiticare  curabit. 
Papalum  Romannm  et  regalia  S.  Peiri,  iam  in 
[irLediclis  Siciliae  el  circumadjacentibus  insulis, 
quam  alibi  existentia,  adjutor  erit  vobis  et  ipsisad 
retinendum,  et  defendendum  ac  reciiperandum, 
et  recuperata  manulenendum  contra  omnem  ho- 
minem.  Sic  eumdem  dominum  ineum,  dominiiiii 
Fridericum  regeni  ei  nie  Deus  adjnvet,  cl  ha3C  quae 
manibus  meis  teneo,  sancta  Dei  Evangelia. 

51.  «Proinitlo  iiisuper  procuraiorio  nomine 
dicti  domini  mei  et  pro  ipso,  et  quod  ipse  dominus 
nieus  rex  pro  onini  eo,  quod  sibi,  ut  praedicitur,  ex 
mera  liberalitute  Roinanaj  Ecchsiaeab  ea  in  saepe- 
dictis  Siciliae  el  circumadjacenlibus  insulis  habet 
el  tenei,  vobis,  successoribus  vestris  canoiiice  in- 
trantibuS;  et  Ecclesiae  Romana;,  ubicuinque  vos  et 


successores  vestri  Romani  Pontifices  fueritis,  an- 
niiuin  censiini  trium  niillium  unciarum  auri  in 
B.  P.  Iri  festo  persolvet;  ac  servitiuin  ceiitum  mi- 
lituiii,  coiivertendnm  quaiidoque  in  navale  subsi- 
diuin,  jiixla  formain  ei  modum  super  hoc  in  con- 
veniionibus  initis  habilos,  vice  siia  iempore  toio 
pracstabil.  Modiis  autein  ei  forma  liujusmodi  jirae- 
slaiionis  in  conventionibiis  ipsis  expressi  ii  sunt, 
qndd  (|uililjet  dictorumcentum  mililiim  tresequi- 
t  itnras  ad  ininus  liabeat,  sicqne  armis  bene  el  de- 
ceii'er  munitus  ;  quodqiie  dicium  praestetur  ser- 
viiium  per  tres  menses  integros,  expensis  dicti 
doniini  iiiei  regis  compiitandos  a  dle,  quo  iidem 
ihilites,  seii  navale  servitinin  ef^ressi  fnerint,  aut 
egressum  fines  districluinii  insularum  dictarum 
seniel  in  anno,  quandocumque  vos,  vel  successo- 
res  vestri  Roinani  Poniifices,  qui  jiro  iempore 
fuerinf,  asserneritis  eodem  seiviiio  Romanam  Ec- 
clesiam  indigere  ;  ita  quod  super  indigentia  hu- 
jiisinodi  veslro  ei  praedictnrum  successorum  ve- 
slrornm  simplici  verbostetur.  Idemqiie  serviiiiim 
in  navnle  subsidinm  dehita  propnrtione  ac  com- 
pensabili  taxalioiie  praeliabita,  iisdemque  inodo  et 
formajuxtn  vestrum,  enriimdein  snccessoriim,  et 
EcclesicE  beneplaciium  converieiur  :  quodqueini- 
micns  et  lio^ies  dicta»  Romanae  Ecclesiae  pro 
hostibus  ei  inimicis  habebit,  ac  omnes  Ecclesias 
insularnm  dictarum  plenarie  restiiuet  et  restiiui 
f.iciet,  si  forte  adhiic  resiitutae  non  sint,  ad  omnia 
bona  et  jiira  ipsornm,  in  (|uoruin  possessione 
erant  tempore  ,  quo  insiila  Siciliae  memorata 
contra  clarae  memoriae  dominum  Carolum  rebel- 
lavit,  per  qnoscumque  pracfat.i  bona  et  jura  ablata 
vel  occupata  sint,  aut  detineantur  ad  praesens,  nisi 
forsilao  circa  iiraedictum  tem|)us  aliqua  jusia 
alienaiio  per  personas  aucioritatem  habenfes,  de 
praedictis  bonis  et  juribus  riie  et  rafionabiliter 
facta  esset,  el  quod  omnes  praedicins  Ecclesias  et 
personas  Ecclesiasticas  Ecclesiarum  ipsariim  prae- 
fatns  dominus  iiieus  rex  libcriatibiis,  privilegiiset 
immunitatibus  a  sncris  caiionibus  eis  concessis,  et 
specialiter  qnod  immunessint  a  collectis  ei  lalliis, 
gaudere  permittei  ei  faciet  ;  quo(l(|ue  Romanus 
poi>iilus  cum  indigebit,  idem  dominus  meus,  ejns 
vita  duranie,ad  reqnisitionem  vestramet  diciorum 
siiccessorum  vesirorum  de  poitubus  Siciliae  vi- 
ctualia  et  legumina  deterenda  ad  Uibein  pro 
ipsorum  nsibus,  cum  solutione  tamen  juris  exi- 
turae,  quod  per  ejusdem  domini  mei  regis  curiam 
fuerit  ordinatum  ;  vosque  et  dicti  successores 
vestri,  ejusdem  domini  mei  vita  duranle  quando 
indigueriiis,  aut  praefata  Ecclesia,  piaecipue  pro 
subsidio  Terrae-Sancta!  ;  aniio  qucliliet  hnjusmodi 
necessitate  ijurante,  de  praifataj  Siciliac  (larlibus 
salmarum  decem  millia  libera  a  jure  quolibetexi- 
turae,  et  alterius  cujuscuiiiqne  diricius,  ferenda 
qiio  vos  vel  Ecclesia  iiiemorata  iiiandabiiJs,  exlra- 
hatis  juxta  vestrum  beneplacitum  voluutatis,  et 
extrahi  facerc  valeatis. 

52.  «  £t  quidquid  ia  dictis  Sicilise  ct  circum- 


HENEDICTUS  Xf."  —   CHRISTI    1303. 


337 


ailjacfinlibus  insulis  ideiii  (lominiis  mcn?,  ut  pr:L'- 
diciUir,  liiihcl,  noii  (iivldcl  absquc  Scdis  Aposlo- 
lica'  el  (licli  (loniiii  Caioii  regis  Siciiiic  volniilate: 
ac  concordiain  el  paccm  factas  et  initas  iiiter  do- 
miniun  (^arolnni  rcgem  Siciliic  iliuslrcni,  ctdonii- 
niun  nicum  rcgem  piu'dictum,  coiifirmatain  |ier 
bonae  meinori;p  doniinum  Bonitacium  jiapam  VIII 
prxdecessorem  vcstrum,  ipse  doniiiius  meus  lex 
gratain  et  ratam  lial)(bit,  ct  gcncraliler  univcrsas 
etsingulas  conventioncs,  jamdudum  inter  dictam 
Romanam  Ecclesiam  el  felicis  mcmoria)  doininum 
Carolum  rcgem  Siciliic,  diicatus  Apnlia),  ct  prin- 
cipalus  Capuic  in  conccssionc  regni  Sicilia)  et  lo- 
tins  terrajcitra  Farum  us^iue  ad  confinia  terrarum 
priifataj  Ecclcsiaj  Uomanic,  sibi  pcr  cuindcm  Ec- 
clesiam  olim  taclain,  atfirniative  vel  iiegative,  de 
faciendo  sive  de  non  faciendo,  quatcnus  ipsum 
dominum  nieum  F.  contingcre  possunt,  (|uam 
nupcr  in  paccintcr  ipsuni  dominum  meum  et  pro 
parte  ipsins,  et  dominum  screnissimniii  [irinci- 
pein  dominum  Carolum  regein  Sicilioc  illustrcm 
et  pro  ipsiiis  parte  iiiitas  ct  liabitas,  ac  per  Scdcin 
eamdcm  rcfurmatas  et  approbutas,  ac  eisdcm  coii- 
■vcntionibus  additas  ;  sicut  si  spccialitcr  et  nonii- 
nalimesscnt  exprcssa;  in  juraiiiento  ct  piomissione 
praesenti  ;  plene  ct  intcgre  adimplebil,  et  inviola- 
biliter  observabit  tcmpore  vitae  suk,  ncc  iii  aliquo 
veiiict  vel  faciet  contra  eas  ;  (|noil(|Uc  idem  domi- 
nus  ineus  rex  conscntietel  volet.  Quod  si  ipse  prir- 
dictum  censum  non  solveret,  et  servitium  non 
pripstarct,  pcenas  lioc  \\>so  incnrrat  appositas  iii 
persona  inclyia;  recordationis  dicti  doniini  Caroli 
et  baeredum  suorum  circa  census  octo  millium 
unciarum  anri  et  scrvitii  trcceiitorum  mililiiin 
preestatioiie  in  convculionibus  priedictis,  inter  di- 
ctam  Romanam  Ecclesiam  et  regem  Carolum  me- 
moratum  olim  habitis  in  regni  concessione  prae- 
fata. 

53.  a  Et  quod  per  concordiam  el  pacem  pra3- 
dictas  ejusque  traclatum,  confirmationcm  factain 
per  pra}fatiim  quoiidam  doiiiinum  Bomracium,  ac 
domini  Caroli  regis  vel  procuratorum  suorum  as- 
seusum,  seu  picBstationem,  et  reccptionem  lioma- 
gii,  vcl  dictorum  ccnsus  trium  millium  uncianim 
auri  etservitii  militaris  seu  navalis  ;  et  intilulatio- 
nein,  qua  dictus  dominus  mcus  Frcdcricus  rex 
utctur  sccuiidum  pacein  piffidictani,  nullum  pra;- 
judicium  ,  mutilatio  vel  diininutio  conventioni- 
bus  pnediclis,  iiiitis  iiitcr  dictaiu  Romanam  Ec- 
clesiamct  prajfatum  ddminum  qnonilam  Car^diim 
regem,  Sicilia;  ac  dicto  doiiiino  Carolo  rcgi  Sicilite 
ejusque  hwiedibus  et  postcris  aflcratiir,  quin  past 
obiluni  dicti  doiniiii  iiiei  regis  jaiii  dicta  iiisula 
SiciliiE  cuiii  insulis  circumadjaciiitilius  omnibus- 
que  aliis  pcrtinentiis  suis  ad  unitatciii,  intcgiila- 
tem  et  solidilatein  allerius  parlis  lciraj  citra  Fa- 
rum  iiositffi,  bicut  crat  concessionis  tcmporc,  factaj 
jier  Apostulicam  Scdcin  prailato  quondam  Carolo 
Sicilia;  rcgi,  ipso  jurc  et  sine  aliquo  facto  liomi- 
nis,  juxta  dicti  tractalus  pacis  scriein  sic  reverta- 

Ann.  —  ToMUs  XXIII.  —  Rayn.  IV. 


tur,  quod  liceat  tnnc  prffidicto  domino  Caroloregi 
Siciliic  ct  lcgitimislia'rc(libussuis(liclam  iiisulani 
Siciliircum  insiilis  ci  circuniadjaccnlilins,  aliis^iue 
jiiiibns  ct  pertinentiis  suis  ad  soliditalem  et  inte- 
gritalcm  iira;dict;e  terni;  altcrius  citra  Farnm,  et 
unitalcm  lotins  regni  Sicili;e  aucloritate  propria, 
ct  sine  jussu  alicujus  pra;sidentis,  seu  judicis  re- 
vocare  ;  [ira^fatis  conventionibns  iiiter  Ecclcsiam 
ct  qiiondam  regcni  pra;diclos  habitis ,  et  pace 
praiclicta,  ejusque  tractatu  in  sua  manentilius  fir- 
initatc  :  ctquodpor  detentionem,  vcl  rctentioncm, 
aut  divisionem  |)raedictarum  insularum,  jurium 
et  pcrtinentiariim  ipsarum  faciendas  juxta  pacis 
pra;dict;c  tenorcm,  jam(|uc  factas  ad  vitaiii  dicli 
domini  niei  pcr  coiifirmationcni  prasfalam  post 
obitum  cjus  ipsis  doinino  Carolo  cjusque  succes- 
soribus  nulliim  iii  petitorio  vel  posscssorio  prajju- 
dicium  geneictnr,  aut  ex  iiossessionc  vcl  tciiuta 
praidictis,  allcgari  possit  pr;cscriptio  vd  opponi  : 
quodquc  hominibus  insularum  i|isarnm  non  [los- 
sit  ali(|uod  affcrri  pra;judicium  in  futurum,  nec 
pcr  Iioc  insula  i^isa  ad  pr;c(lictas  unitalem,  inte- 
gritaleiii  et  soliditalem  immcdiate  [lost  ipsius 
domini  meiregis  obitum,  ut  ()ra;dicilur,  redeunte, 
in  functioiiibns  publicis  aliisqne  debitis  [)ra;slatio- 
nibns  gravctur  in  plus,  quam  rationabilis  et  mo- 
derata  proportio  patietur.  Et  juro  ut  siipra,  quod 
ideni  dominusmeus  rcx  pra;dicta  per  me  promissa 
inviolabilitcr  obscrvabit,  et  fidelitcr  adimplebit. 
Dat.  Laterani  VI  id.  Decemb.  anno  i  ». 

54.  Fridericum  el  Carolum  reges  Sicilice  or- 
nat  privilegiis  Benedictus.  —  Infregit  postea  ba;c 
sacramenla  Fridericns,  occupatamque  ab  ipso  Si- 
ciliic  insiilam  rcslituere  postcri  dctrectaruiit  :  de 
[iciulendo  vero  trium  niillium  unciarum  anri  ve- 
ctigali  Romana;  Ecclesiae  promissam  fidem  non 
exsolvcrat  lioc  anno,  [loenisque  anatbematis  non 
se  irreticrat  modo,  verum  sacrornm  justitium  in 
regnum  magna  rei  divina;  injuria  adduxerat.  Ve- 
niam  porro  ficti  flagilanli,  atque  cx|iiundi  crimi- 
nis  voluiitatein  picU  se  fcrcnli,  Pontifex  clemen- 
tiam  Aposlolicani  ex[)Iicuit '  :  piorum  enim  so- 
cictati  rcstituit  Fredcricum,  ac  ne  divinus  cullus 
obsolcsccrct,  lcnipla  ajieriri  jiissit,  pensitandique 
vcctigalis,  cui  tunc  solvendo  ob  exhaustum  aera- 
ritim  non  crat,  diem  ad  kal.  Maias  anni  [iroximi 
cxtraxit  ca  lcge,  ut  si  officio  deesset  stata  die,  pri- 
slinas  censunis  contrahcret. 

«  Cliarissimo  in  Christo  Olio  Friderico  rcgi 
Trinaciia;  illuslri. 

8  Roinana  inater  Ecclcsia  tanta  suos  filios  be- 
nignitate  prosequitur,  ([uod  ad  eam  recurreiitibns 
grcmiiiin  nunqiiam  claudil  ;  quin  potius  iliis  cle- 
iiicnlcr  sinum  suae  [Udpitiatioiils  ex|iandeiis,  in 
iislibentersc  favorabilcm  exliibct,  (jii;c  ad  salutcm 
pcrlinent  animarum.  In  convcntionibus  siquidem 
oliin  intcr  eanulcin  Ecclcsiam  ct  tc  liabitis,  super 
concessione  facla  tibi  certo  modo  iu  feuduin  ad 


'  Ep.  cur.  XXIV. 


i3 


338 


BEXEDICTUS   XI.    —   CimiSTI    1303. 


vilam  tuam  i>er  (liclnm  Ecclesiam  dc  insula  Sici- 
liffi  et  aliis  insulis  ci  adjacentilius,  inler  aiia  ccmti- 
iielur,  quod  lu  censum  annuum  trium  millium 
iinciarum  auri  ad  generale  pondus  rcgni  Siiili.-e 
singulisannis  termino  infrascripto  eidem  Ecciesia; 
solvere  tenearis  :  quodque  si  per  te  in  solutione 
dicti  census  fuerit  termino  ipso  cessatum,  in  illas 
poenas  spirituales  et  temporalcs  incidas,  qurc  in 
conventionibus  primo  imtis  inter  diclam  Ecclesiam 
et  clara;  memoriaj  Carolum  regem  Sicilia;,  et  cha- 
rissimum  in  Cliristo  filium  nostrum  Carolum 
regem  Siciliaj  illustrem  ipsius  filium  postea  in  ca- 
pitulo  solutionis  et  cessationis  census,  servato  or- 
dine  in  eodem  exj^resso  capitulo  ,  conlinetur. 
Verum  quia  in  eodem  continetur  capitulo,  quod 
pro  generali  censu  regni  et  terrte,  dictis  regibus 
eorumque  bicredibus  in  feudum  a  praefata  Eccle- 
sia  concessorum,  octo  millia  unciarum  auri  ad 
pondus  praedictum  in  festo  B.  Pelri,  ubicumque 
forel  Romanus  Ponlifex,  ipsi  Romano  Ponlifici  et 
diclffi  Ecciesice  annis  siiigulis  solverentur;  etqiiod 
si  ipsi  reges  vel  eorum  in  dicto  regiio  ha^redes 
quocumquetsrniino  nonsolverent  integre  ceiisum 
ipsuni,  ct  expectali  per  duos  nienses  terminum 
ipsum  immediate  sequentes  de  illo  ad  plenum 
non  satisfacerent,  eo  ipso  forent  excommunicatio- 
nis  sentenliainnodali;  quodque  si  infra  alios  duos 
menses  sequentes  eumdem  censum  sine  diniinu- 
tione  qualibet  non  persolverent,  totum  regnuin 
Sicilias,  et  tota  terra  pro^dicta  Ecclesiastico  essent 
supposita  interdicto  ;  tu,  qui  nondum  censuiu 
pracdictum  trium  millium  unciarum  pro  anno 
praeseiiti  solvisti,  quamvis  tam  primus  quam  se- 
cundus  terniiniis  sint  elapsi,  propter  lapsum  dicti 
primi  in  excommunicationis  sententiam  incidisti, 
et  propter  lapsum  secundi  termiiii  esdem  insula; 
Ecclesiastico  subjaceiit  interdicto  ;  nonnullietiam 
clerici  illarum  partiiim,  interdictum  liujusniodi 
non  servantes  divina  inibi  dicnntur  officia  cele- 
brasse  ;  quare  nobis  ex  parle  tua  fuit  humililer 
supplicatum,  ul  cum  aiihuc  lu  cominode  ceiisum 
solvere  nequeas  antediclum,  et  tam  tibi  quam 
diclis  clericis  ca^terisque  ipsarum  incolis  insula- 
rum  non  modicum  ex  praemissis  immineat  delri- 
mentum,  providere  super  iis  omnibus  de  benigni- 
tate  Apostolica  dignaremnr. 

«  Nos  autem  ,  consideranfes  tuae  devotionis 
affeclum,quisuper  iis  appetis  remedium  salutare, 
tuis  supplicationibus  inclinali,  te  ab  eadem  sen- 
fentia,  quam  propter  censum  bujusmorii  non  so- 
lutum  statulo  tempore  incurristi,  Apostolica  au- 
ctoritate  absolvimus,  et  interdiclum  praedictum 
etiam  relaxamus,  tibi  usque  ad  kal.  Maii  proximo 
venturas,  solutionis  census  prajdicti  terminum 
prorogando,  ac  dispensando  cum  illis,  qui  inter- 
diclum  [)ra?dictuni  laliter  violarunt,  super  irregu- 
larilate,  quam  propterea  contraxerunt :  itatamen, 
quod  tu  in  eisdem  kal.  Jlaii  venturis  plene  de 
censu  satisfacias  memoralo  ;  iidemque  irregulares 
recipiant  a  suis  confessoribus,  et  etiam  peragant 


pro  violatione  hujusmodi  juxta  modum  culpne 
|ia'nitentiam  salularem.  Qiiod  si  censum  pra-di- 
ctiim  forte  non  solveres  in  bujusmodi  terniino 
prorogalo,  volumus  quod  tu  in  excnmmunicatio- 
nis,  insulcE  vero  pra^dicla;  in  interdicti  seiiientias 
recidalis  prajfatas  :  et  nihilominus  tu  in  pcenas 
statutas  in  convenlionibusantedictis  pro  cessatione 
soliitionis  in  tertio  terniino  incidas  ipso  facto.  Per 
pivTuiissa  vero  conventiones  ea?dem  nuUani  im- 
niutationem  reciiiiant,  sed  alias  ut  prius  in  sua 
maneant  firmilate.  Dat.  Laterani  V  id.  Decembris 
anno  i  ». 

55.  Usus  est  eadem  benignitate  erga  Carolum  II 
regem  Sicilia^,  ciii  persolvendi  census  diem  a 
festo  Omnium-Sanctorum  ad  Natalitia  Domini 
extraxit^.  Cumque  is  post  ejectos  Luceria  Sara- 
cenos  Ecclesi  ini  principem,  ut  divinum  ciiltum 
in  ea  in4auraret,  vecligabbus  locupletasset,  Bene- 
dictus,  ut  gratiam  pro  ampIiQcata  re  Ecclesiastica 
reponeret,  plura  illius  Ecclesire  sacerdotia  confe- 
rendi  jure  Caroluiii  exornavit'.  Cujus  praclara 
elogia,  ob  excisam  in  Sicilia  cileriori  su|)erstilio- 
nem  Maliumeticam,  silentio  involvenda  non  vi- 
dentur. 

a  Benedictus  etc.  Carolo  regi  SicilifE  illustri. 

«  Sincerum  habens  tanquam  princeps  Catlio- 
licus  ad  Regem  regum  devotionis  affectum,  ea 
vigili  mente  prosequeris,  qu:E  ad  sui  laudem  no- 
minis,  et  amplitudinem  fidei  orthodoxic  conspicis 
pertinere ;  iiosque  propter  hoc  personam  tuam, 
nobis  et  Apostolicae  Sedi  devotam,  paterna)  dile- 
ctionis  brachiis  au  pleetentes,  eam  noii  immerito 
favoiibus  graliosis  attollimus,  et  Apostolicisgratiis 
lionoramus.  Sane  tu  diidum  pie  considerans,  quod 
ex  mora ,  quam  faciebant  Saraceni  in  civitale 
S.  Maria^,  tunc  vocata  Luceria,  derogabatur  plu- 
rimum  fidei  pr;elibata',  abea  Saracenospriedictos, 
ut  ex  tunc  inhabitareiit  inibi  libere  Christiani, 
exterminari  fecisti  spiritu  Dei  ductus.  Et  quia 
etiam  catliedralis  Ecclesia  ipsius  vicinia;  omnino 
parva,  et  in  loco  minus  decenti  extra  ejusdem 
civitatis  ambitum  sita  erat;  et  habebat  adeo  te- 
nues  facultates,  quod  venerabilis  frater  nosler 
episcopus  S.  Mariae  non  valebal  ex  iis  juxta  pasto- 
ralis  dignitatis  exigentiam  sustentari,  et  propter 
tenuilatem  provenluum  eadem  Ecclesia  patiebatur 
defeclum  etiam  ministrorum  ;  tu  hoc  salubri  me- 
ditationerecogitans,  ad  locum  idoneum  ad  te  spe- 
ctantem  infra  dictum  ambitum  Iransferri  eamdem 
Ecclesiam  procurasti,  eamque  de  bonis  tuis  rega- 
libus,  quorum  proventus  excedunt  trecenlarum 
unciarum  auri  valorem  annuum,  dotavisti  :  ex 
quibus  nounuUffi  dignilates  in  eadem  Ecclesia 
sunt  creala;;  et  ex  earum  residuo  tam  idem  epi- 
scopus,  quam  ministri  ejusdem  Ecclesia;  decen- 
tem  possunl  sustentationem  habere,  ac  incum- 
benlia  eis  onera  supportare.  Felix  rex,  qui  habet 
inlimum  ad  superiora  respeclura  :  terrena  in  coe- 

»  Ep.  DXIX. 


DENEDICTUS   XI.    —  CIIRI.STI    1303. 


339 


lestia,  et  Iransiloria  in  a)terna  felici  salagis  com- 
inercio  coinmulare. 

«  Nos  auleni,  cclsilndiiieni  tnoin  in  liac  parte 
dignis  in  Doinino  landibus  coninien.iaiitfS ;  ac 
voleiitcs  prnptcrea  in  eadeiii  Ecciesia,  (|iiani  siciit 
regiu  iiberalitas  hoiioravit,  noii  soiuiii  te,  sed  et 
successores  tuos  in  eodem  regno  tui  intuilu  bono- 
rare  concessione  priviiegii  singiilaris,  nl  ex  hoc 
tii  et  siiccessores  piiedicti  magis  teiieamini  dicla; 
Ecclesiiti  ejusqiie  iiiini?lris  regiiini  favorem  im- 
pendere  teniporibus  oppoiliiiiis  ;  pra^seiilandi  |)er- 
soiias  idoneas  eidem  episcopo  ad  decanaluin,  ar- 
chidiaconum,  et  cantoriam,  et  conferendi  vice 
ApostoJica  medietalem  pra;bendarum  cjusdem 
Ecclesia)  cum  vacaverint  :  personas  siiniliter  ad 
eas  obtineiidas  idoneas  Constitntionibus  (iiiibus- 
ciimque  contrariis  nequaiiuam  obslantibus,  tibi  et 
siiccessorilius  ipsis  in  iieipetiium  Apostulica  au- 
ctoritate  concedimus  de  jioteslatis  plenitudine 
facullatem,  etc.  Dat.  Laf.  XVI  kal.  Decenibris 
anno  i  ». 

56.  Ericum  DanicB  regem  a  censitris  solvit. 
—  Hic  poiTO  aiieiium  non  fuerit  Apostolica  bene- 
ficia,  quiP  caiteris  regibiis  iinpertiit,  coiijungere. 
Alberlum  Ronianorum  regem ,  et  Elisabetliam 
conjugem  ea  donavit  pi"riogaliva,  ut  diviiia  in 
locis  iiilerdicto  Ecclesiastico  snbjeclis  |ieiagenda 
corani  ipsis  curarent.  Ericum  regein  DaniiE  lege 
de  conjngiis  postulatum,  ac  sacrorum  commu- 
nioiie  puisnm  a  I^nndeiisi  (1)  archiepiscopo  pio- 
rum  coelui  reddi  jussil'.  Contraxerat  jain  diu  anle 
vetitas  nuptias  Ericus  cuni  Ingeburge  regis  Sue- 
ciae  Birgerii  germana,  quarto  consanguimtatis 
gradii  conjuncta  :  qna;  si  dissolulffi  fuissent,  in- 
gentis  belli  lenor  impeiidi  bat,  ac  plurcs  scanda- 
lum  [lassiiri  erant  :  ad  qu;e  averlunda  inala  de 
leguiii  severitate  remisit  Beiiedictus,  piovin- 
ciamque  haiic  Lundensi  aichiepiscopo  iniposnil : 
a  Maiidamus,  (juatenus  im|iosita  ipsis  pro  eo, 
quod  taliter  absque  dispeiisatione  Apostolica  con- 
traxerunt ,  neciion  \no  copula  et  cohabitatione 
pra;dictis  pceiiilentia  salutari,  eisque  ad  temiius 
usque  ad  tiiaj  discretionis  arbitriuin  carnali  coiii- 
niercio  inteidicto;  quod  in  eodeiii  nialriiiionio 
licite  remanere  valeant  ».  Agit  de  iis  Albertus 
Crantzius  \  ac  Biigerium  regom  Erici  gerina- 
nani  duxisse  scribil,  ul  geniinatis  altiiiilatibus 
fortius  inter  sese  devincti  essent. 

Irretierat  etiain  se  aliis  ceiisuraruni  viiiculis 
Ericus,  quic  Poiitificia  abru|)it  clcmeutia  •*,  et 
CLristophorum  fralrem,  alios^iue  plures  insceleris 


commerciuni  traxerat  :  Joaiinem  enim  Rigensem 
episiopuni,  poslca  ad  Luiideiisem  Ecclcsiam  tra- 
ducliim,  et  Jacobnni  |)r;eposilum  Lniidensis  Ec- 
clesi;e  iii  vinculis  diii  tenneiat  :  ob(|uod  flagitium 
iiitenlicto  Ecclesiaslico  perciilsa  luxerat  Daiiia. 
Excrciiisse  vero  iiiter  si  siniultatein,  ac  de  regio 
et  Ecclesiaslico  jnre,  cuiii  parles  suas  qnisqne 
jiistiorcs  repulaiet,  acerriiiie  conteiidisse  scribit 
laiidaliis  Craiilzius  ' :  deniqnc  iiiissis  ab  Erico 
oratoribus  ad  Poiitificiam  aulam,  controversiam 
compositam  fuisse.  Extant  ea  de  re  Bcnedicti  ad 
Joamiem  Lundensem  arcliieiiiscopum  lilterai' 
quibus  flagilii  reos,  cxpiato  rite  crimine,  fidelium 
consorlio  reddere,  ac  dissolvere  censnras  jussit  : 
ojiixla,  inquit,  formam  Ecclesia;,  cuni  ab  cisfueris 
hnmililer  requisitus,  si,  ut  [)ra;mittitur,  satisfac- 
tionein  impeiulerunt  ». 

i»7.  Thesaurnm  ISonifaciidireptum  recuperare 
nitilur  Benediclus.  —  Ut  supplices  paterno  cxce- 
pitsinn  sanclissimus  Pontifex,  ac  venia  illoruni 
crimiiia  delevit,  ita  iii  contumaces  severitatis 
aculeos  exeruit  :  ac  ne  qui  patrati  atrocissimi  in 
Bonifacium  VIII  sceleris  prajinio  ac  spoliis  super- 
birciit,  folernni  ritn  Ecclesiasticuin  fulinen  in  eos 
oinncs  vibravit",  qui  sfato  tempore  oinnia,  qua) 
ad  ipsos  ex  direpto  Anagnia;  Bonifacii  Ihcsauro 
perveneraiit,  non  restitnissent.  Quam  scntenliani 
accensis  facibus,  et  campanis  pulsalis  promulgan- 
dam  edixit,  ac  Bcrnardum  Rojardi  archidiaconuia 
Xantoiiensem  ad  ainissa  recuperaiuia  in  Campa- 
niam  Poiitificia  iiistrnctuni  auctorilato  inisit'  : 
cui  etiam,  nt  severilateni  clementia  temperaret, 
absolveiidi  eos,  qui  raptas  opes  redderent,  pote- 
stalem  demandavif. 

«  Benedictus  etc.  niagistio  Bernardo  Rojardi 
archidiacoiio  Xaiitonensi  capcllano  nostro. 

«  Duduin  iionnuUi  |)erdilioiiis  alumni  nefan- 
diiiii  Uagitium  in  persou;ini  felicis  recordalionis 
Bonifacii  pap;i;  VIII  pia;deccssoiis  nostri  apnd 
civitatcni  Aiiagni;^,  duni  ibi  praedeccssoriiisecum 
siia  curia  residebat,  committere  non  expave- 
ruiit  :  quidaiii  vero  tunc  cajca;  cupiditatis  ardore 
succeiisi,  ad  Ihcsaurum  Roman;c  Ecclcsia;  aliaque 
bona  dicti  pra;deccssoris,  et  Iratrum  nostrorum 
Roniana!  Ecclesia)  cardinalium,  et  aliaruin  pki- 
riuin  personarum,  tuiic  in  cadcni  civitale  existen- 
tiuni,  inaiius  avidas  cxlenderunl,  inulla  de  tlie- 
sauro  cl  bonis  piu'dictis,  ausu  nefario  rapiendo,  et 
ctiaiii  asportando  ».  Et  infra  :  o  Ideoque  discre- 
tiuni  tuie  per  Apostolica  scripta  maiidamus,  qua- 
tcnus  ad  partes  easdein  te  personaliter  coiiferens 


'  Dp.  XXX.  —  -  Cranlz.  Dau.  1.  vii.  —  ^  Kp.  xxvil. 


>  Cranlz.  ubi  sup.  —  -  l'',p.  xxvil.  —  *  Ep.  cur.  i.  —  '  tp. 


XXI. 


(1)  Si  veteres  elironologos  Danos  a  Luilewjg  vuljatos  cousuluerimus,  uonnulla  sunt,  ijuie  liic  in  annalisla  cmendos.  Igitur  Juaunes 
Grand  anle  liunc  anuum  e  Lundeu-i  Eccl  sia  ad  Rig.Misem  transieral,  (luod  anno  i'J02  assignat  chronologus,  qui  sub  num.  7  vulgalus 
hislonam  suani  usque  a  I  exi  um  sa.culi  scquen  is  perdiicil.  Nequo  erroris  reviuci  ex  eo  potest,  quod  Uaynaldus  liic  Kpistolam  Uonifacii 
Pomihcis  l.iudct,  da  am  ad  Joanncm  Lunden-cm  ;  torte  enim  episcopi  nomeu  nonnisi  priori  litlcra  I  indicaliim  ciat  lu  liegisuo,  eaque 
designabatur  Isariuis,qui  anuo  dlo  iiaxii  e  K  gcnsibus  «d  Lunieuses  iiifulas  transiorat,  testo  rodeui  clirouolugo.  C;ctcrum  regis  censursc 
nonnisi  auiio  sequeuti,  quo  imntms  ah  eo  Itomani  niissus  rcdiit,  sublatjc  sunt.  ouanquam  inlerdictmn  c  rcgno  Dania;  Isarnus  archiepiscoDus 
lioc  anno  die  Cosna;  Domini  amovit.  '  Mansi, 


340 


BENEDICTUS   XI.    —   CHRISTl   1303. 


ad  invenieiuhim  et  recnperandum  quajeumque 
de  thesauro  et  bonis  praedicti;:  ibi  poleruut  reperiri, 
diligenter  aiiponas,  pront  expedire  videri;-,  nostra 
fretiis  aucloritate,  tuum  niinisterium  sludiosum, 
inquirendo  et  jirocedendo  super  lioc  ex  officio 
summarie  de  ]dano,  sine  slrepitu  et  flgura  judicii, 
quomodocumque  etper  quoscumque  tibividebitur 
opportunum. 

«  Ut  autem  hrec,  qua?  tibi  commiltimus,  eo 
liberius  exequi  valeas,  quo  majori  circa  ea  fueris 
potestate  munitus,  vocandi  propter  hoc  ad  pnc- 
sentiam  tuam  personaUter,  quoscumque  videris 
evocandos,  etianisi  extra  Campaniam  fuernit,  et 
exigendi  a  quibuscumque  tibi  videbiturdeveritate 
dicenda,  sive  de  parendo  niandatis  tuis,  aut  Ec- 
clesia?,  vel  quodcumque  aliud  juramentum  ;  ac 
absolvendi  illos,  qui  rcstituerint,  qua3  habent  de 
thesauro  et  iionis  prffidictis  et  qui  etiam  revela- 
verint,  quos  habere  sciverint  ex  eisdem,ab  excom- 
municationum  sentenliis,  quas  propterea  incurre- 
runt,  imposita  ipsis  pro  modo  culiige  poenitenlia 
salutari ;  standi  praeterea,  pracipiendi  et  faciendi 
in  pra?dictis  partibus  quajcumque  circa  invTinissa 
noveris  expetlire  ;  imo  contradiclores  quoslibet,  et 
rebelles  quoscumque,  et  cujuscumque  conditionis 
fuerint  aut  stalus  ,  etinmsi  pontificali  vel  alia 
quavis  pra^emineant  dignitate  ;  auctoritate  nostra 
appellatione  postposita  compescendi,  ac  invocandi 
super  hoc,  si  opus  fueril,  auxiiium  l>rachii  siecu- 
laris  ».  Et  mfra  :  «  Plenam  et  liberam  tibi  conce- 
dimus  auctoritate  praeseutium  facultalem.  Dat. 
Laterani  VH  id.  Decemb.  aimo  i  ». 

58.  InstaurandcB  relifjioni  et  tollendo  schis- 
mati  in  provinciis  Orientalibus  vacat  Benedictus. 
—  Dignam  etiam  Apostolico  zelo  solliiiludinein 
porrexit  iu  Orientem,  atque  alias  schismalicorum 
provincias,  in  quibus  ob  diuturnum  schisma 
vitiorum  sinttsexcreverant:  adco  enim  obsoleverat 
divinus  cultus,  sauclorum  Datium  institula  im- 
pune  convellebantur,  et  labefactabalur  Evangelica 
lex,  ut,  quemadmodnm  deplorat  Pontifex,  Eccle- 
siae '  furma  ac  pulchriludo  iu  terris  Andronici 
imperatoris  Grfficorum  et  Orosii  regis  Serviae 
illiusque  fralris  ac  matris  Ileleiiae  ditione  penitus 
eriiarcuisse  videretur.  Ut  igilur  tut  animaium 
stragi,  atque  ingentibus  aliis  malis,  quaj  ex  schis- 
mate  oninium  scelerum  fonte  detluxeiant,  occur- 
reret  Chiisti  vicarius,  Marlinum  Aiitibarensem 
archiepiscopum,  ut  in  Servia  aliisque  Gra.-corum 
circumjeclis  provinciis  ad  ea  emendanda  incum- 
beret,  auctoritale  Apostolica  instruxil-. 

0  Benedictus  elc.  venerabih  fratri  JJartino 
archiepiscopo  Anlibarensi. 

a  Ad  audientiam  nostram  pervenil,  quod  iu 
Arbania,  Polalo,  Cauavia,  Duralio,  Caiaro,  Dula- 
nio,  Suacio,  Scodro,  Drivasco,  Aiitibaro  el  qui- 
busdam  aliis  locis  sub  dominio  Andronici  impera- 
toris  Graecorum,  ac  Orosii  regis  Servia;,  et  fratris 

'  £[):  CXLix.  —  -  Ibid.  •  ■     ■ 


ejus  S.  necnon  charissima?  in  Christo  Glia?  Elenae  ma- 
tris  eorum  reginaeServiaMiltistris  positis,  lemporis 
ue(|uam  facienteuiaIitia,adeoin  prielatisetctericis, 
religiosis  (luoqtie  personis,  et  aliis  propter  diversa 
et  enorniia...  criniinum,  quae  commilluntur  ab 
ipsis,  Ecclesia;  religionis  est  deformata  honestas, 
quod  decora  niater  Ecchsia,  quam  sibi  speciosus 
forma  prae  filiis  hominura  in  s|)onsam  dignanter 
elegit,  non  habentem  maculam  ne()ue  rugam, 
facta  est  ibi  per  pra;varicationeru  Decalogi  et 
transgressionem  Evangelicie  legis,  et  fidei  Catho- 
iicae  nimium  indecora.  Pra?termissis  etenim  san- 
clorum  Patruiu  inslilulionibus  sacris,  etcanonum 
veneranda  censura  ,  in  collalionibus  saerorum 
Ordinum  et  beneficiorum  nulla  scrvatur  distinctio 
temporum  vel  aetalum  :  nam  si  simoniaca  labes 
apud  promoventes  pro  promovendis,  vel  laicalis 
polentia  inteiveniat,  datur  ha^c  petentibus  in- 
distincte.  NonnuIIi  vero  ad  praelationes  pariter  ac 
alia  beneficia  Ecclesiastica,  eorumdem  adhuc  per- 
Fonis  viventibus,  se  illicite  promovere  procurant, 
hujusniodi  pra?Iationibus,  ]iersonalibus,  seu  bene- 
ficiis  tam  euormiter  acquisilis  daninaliiiiter  incu- 
bantes  detestandis,  inserviendo  polius  ritibus  super 
iis,  in  quibns  norma  servanda  est  A])Ostolicce  di- 
gnitalis,  quam  approbalis  sequitate  canonica  mo- 
ribus  adhaereiido. 

0  Laici  insuper  uxorati,  uxoribus  suis  viven- 
tibus  de  facto  siiperindncentes  alias,  eis  teniere 
prffisumunt  se  nefario  coiilubernio  comiiiscere; 
alias  in  prohibilis  consanguinitatum  et  afflnitatum 
gradibus  illicile  matrinionia  contraheudo.  Alii 
eliam  ex  iiisis,  dum  excessns  in  Eccltsias  et  loca 
religiosa,  eorumque  personasabeis  multiformiter 
irrevcrenter  commissos  impunes  pertranseiint,  fa- 
cilius  ad  graviores  reatus  vel  similcs  prolMbunttir, 
nunc  incendiorum  et  effractionum  dis])endia,  nunc 
dire|)tionnm  et  invasionum  diversos  et  sacrilegos 
aiisus  in  peisonas  et  loca  pra?dicla  comniiltere  ,  et 
alia  quampliira  in  Ecclesiastica?  libertalis  depres- 
sionem,  et  Ordinis  clericaiis  defecluiii  iiiferre  gra- 
vamina  iiiirsumt-ndo  :  et  cum  per  hujusmodi  et 
aliorum  qtiamiilurium  excessuum  prtcsumptione 
pestifera  Ectlesiae.  religiosae  saecularesve  personae 
taiiquaui  Itpra?  respersa?  contagio  faclae  sint  [ler 
excommunicaliunis  diversas  sentenlias,  quas  pro 
iis  excessibus  in  millibus  frequenter  incurrere 
digiioscuiitur,  a  gremio  Ecclesis  aliena?,  tanquam 
parvuli  et  iiiibecilles  in  fide  uon  habentes,  qui 
panem  frangat  eis  doclrina?  ca?Ieslis,  vcl  gravia 
vulnera  curet  i]«orum,  in  via  deficiunt ;  suisque 
incuratis  vulneribus,  pereunt  sauciati  iii  ]'ra?diclis 
sentcntiis  ct  iriegularitatibus,  absuhitioiiis  et  dis- 
penfationis  beneficio  non  oblenlo  ,  decedendo  : 
pra^^crtiin  cuiu  piojiter  interstilia  magna  loeorum 
et  viarum  dii-crimina,  alias  ctiam  inconuiiodis  pau- 
pertatis  ac  senii  prohibentibus  pro  sua?  reconci- 
liatioiiis,  el  dis|iensatiunis  Apostulic;e  gi\dia,  sno- 
runique  niedela  vulnertim  ad  gremium  iieiiueant 
malerna?  recurrere  pielaUs.  Quia  igitur  ex  inipo- 


BENEDICTUS  :Sl.    —  CHRISTI    1303. 


341 


silo  nobis  Aposlolatiisofficiosollicitudine  quadam 
urgemur,  ut  inler  cactera,  quae  circa  Domiiii  gre- 
gis  curaiM  nostrae  vit;ilai)t;iB  ininiint  nt,  in  divini 
nominis  cuitu  ruiigionis  Cliristianii'  augmenln,  et 
lucra  quaeramus  potissime  animarum  ;  atlenden- 
tes,  quod  stcundum  veritatis  Evaiigclicae  dogma 
sanis  minime  opus  sit  medicari,  sed  male  lialien- 
libus  ;  de  lua  circumspectione  confisi  fraternitati 
tua3  pra!?entiuin  auttoritate  coinmittiiiiiis,  ut  iiac 
vice  corrigas,  enuniles,  et  reformes  h;cc  omnia  iii 
regno  et  iocis  pra^ilictis,  etCB.  Inslruit  auctori- 
tate,  ut  censuris  implicitos  solvat,  riteque  expiet. 
0  Dal.  XIV  kal,  Deceinbris  aniio  i  b. 

59.  Ul  vero  pristiuuin  Ecclesia?  splendorem 
in  iis  terris  re?tilueret,  ac  Servios  ad  Roinaiu-E 
Ecclesix  conjunctionein  revocaref,  cum  accepisset 
Benedictus  regis  Orosii  animo  piuin  abruinpendi 
Graeci  sciiismatis  ilesiderium  ccelitus  influxisfe, 
ipsum  ad  sacra  vota  mandanda  operi,  subditosque 
ad  Sedis  Apostolicte  ob^equiuin  alliciendos,  propo- 
sitis  coelestibus  pra?miis,  excitare  studuit'. 

a  MagniQco  principi  et  rcgi  Serviae,  ad  uni- 
tatem  mairis  Ecclesiaj  sollicite  pioperare. 

0  Romana  mater  Ecclesia,  saiutem  qnaerens 
jugiter  filiorum,  dolet  ab  intirnis,  cum  eorum 
quempiam  conspicit  a  sno  gremio  deviare  ,  ipsos- 
que  studet  ad  viam  reducere  veritatis.  Gaudenius 
quidem  in  Domino,  quod  sicut  fide  dignorum  re- 
latione  (Jidiciiiius,  ac  alias  evidentibus  apiiarere 
dicitur  arguiiientis,  licet  tu  liacbnus  ac  barones 
et  populus  regni  tui  ab  ipsius  Ecclesiae.  obedientia 
recedentes,  via  Iucis  dimissa,  diu  pcr  semilas 
ambulavtritis  tenebraruin  ;  nunc  tainen  tu  inspi- 
ratione  divina  ad  iter  aspiras  redire  salutis,  ejus- 
dem  videlicet  Ecclesi;e  unilatem.  Ex  quo  iios 
bujiisinodi  piuin  tuum  proposituin,  tibi  diviiiilus 
inspiralum,  in  Domino  coinniendantes,  ac  refe- 
rentes  exiiicle  lauiles  el  gratias  Creatori;  S|ieraiiles 
quoque,  qiiod  iideni  barones  ,  et  populus  tuo 
exemplo  laudabili,  relictis  tenebris,  viani  veritatis 
agnosceiit ;  magnificentiam  tuam  rogamus  et  hor- 
taniur  in  Domino  Jesu  Christo,  quatenus  inspi- 
rationem  bujusmodi  recognoscens  ab  illo,  qui 
onmes  sahare  cupit,  et  neminem  vult  perire,  ad 
unitatem  properare  studeas  ,  absiiue  damnos» 
morae  dispendio,  fidei  ortbodoxac,  per  quam  mor- 
tis  cElernffi  vitatur  interitus,  el  ad  lelicitalis  i)er- 
petiiae  gloriam  |)ervenilur;  spem  plenain  et  tidu- 
ciam  babiturus  ,  quod  te  in  lidei  constantia,  et 
ejutdem  Ecclesiae  obedientia  i)eisistenle,  Aposlo- 
lica  Sedes  te,  tanquaiii  filiuni  piu'dilectum,  sin- 
ceriE  dlleclioms  braeliiis  aiiiplecletur,  ea(|ue  stu- 
diis  efficacibus  et  promptis  operibus  prosequelur, 
quando  tui  honoris  etcomniodi  conspicere  viderit 
incrementum.  Dal.  Laterani  X  kal.  Januarii  an.  i». 
Accepit  etiain  Ponlitex  Heleiiam  regiuam  Servi;e, 
quae  praeclarain  fidei  ortbodoxiE  amplificanda; 
operam  dabal,  in  Apostolicam  chentelain  -.  I"ue- 

'  "ip.  ccxxv —  2  Ep.  csxvii. 


rant  jam  ante  Servii  Romanae  Ecclesiaj  obsequen- 
tes,  ut  in  Innocenlio  111  '  alque  in  Honorio  lU* 
vidimus,  ad  quem  Siepbaiius  rex  totius  SerNi;c, 
Dioclia;  ,  Tiibuniae,  Dalniatii'  atque  Oliblumiaj 
ofliciorum  plenas  lilleras  ad  pristinam  cum  Eccle- 
sia  Roinana  conjunctionem  coiiQriiiandam  misit. 

UO.  Felicia  gesta  Cltristinnoruyn  niilitiim  con- 
tra  Tnrcas.  —  Quod  ad  imperii  Orientalis  slalum 
attinet  ;  quassata  ejus  basi,  religioiie  niinirum 
oithodoxa ,  moribusque  cleri  et  populi  turpiter 
delorinalis  '  iuQdeles  Tuica;  ulciscente  divino  Nu- 
iiiine,  eain  imperii  partem,  (juae  in  Asiam  excur- 
rebat,  popiilabanlur  ;  cuni  ad  Andronici  preces, 
coiiiposito  bello  Siculo,  auxiliare  Aragoniorum  et 
Catalonorum  agnien  duce  Rogerio  Florio  Brundi- 
sino  Constantinopoliin  ap|ilicuit  ,  magnificeque 
exceptum  ab  imperatore,  in  Turcas,  qui  Pbiladel- 
pbiam  obsidione  cinxerant,  immissum  est.  A  qui- 
bus  partain  insignem  victoriam,  narrat  Gregoras ' : 
« Iiislante,  iiiquit,  vere,  ad  Philadelphi  iiii  diulnrna 
obsidioiie  Iiberandam  abierunt,  quae  geminis  ma- 
lis  premebatur,  forls  hostili  metu,  intus  hosle 
multo  graviore,  peuuria  cibariorum  et  fame.  Ac 
id  quidein  munus  pulcherrime  et  fortissime  adini- 
nistrarunt».  Et  infra  :  o  Nam  cuin  Turci  Latino- 
rum  disciiilinam  mililarem,  arinoruuique  splen- 
dorem,  et  ferocein  impeiuin  vidissent,  metu  per- 
territi  non  modo  procul  ab  urbe,  sed  pame  ullra 
veteies  Romanorum  fines  fugerunt.  Tantus  eiiiin 
et  talis  erat  ille  exercitus.  It  .que  et  armis,  et  rei 
mililaris  usu,  et  milituin  uumero  instructus,  una 
enim  militabant,  iioii  modo  Romaiii  leciissimi, 
sed  et  omnis  Alaiioiuin  exercilus,  ut  haud  abs  re 
conspeclu  illius  liostes  percellerentur,  mulliqiie, 
dicerent,  nisi  metiis  imperatoris,  qiii  longius  eos 
piogredi  \etueral,  obstitisset,  nihii  fui.-se  prohibi- 
turum,  quominus  omnes  Rnmanas  et  urbes  et 
provincias  brevi  rtcupera^sent  ».  Ut  vero  poslea 
illi,  iiierilis  ab  .^ndronico  fraudali  stipendiis,  ra- 
pinas  exercuerint  in  Graecos,  deplorat  auctor  »  : 
atque  lios  po.-tea  a  Graeeis  in  Catliolicos  Gallici 
geiieris,  qui  Aehaiam  ,  ac  provincias  finitimas, 
ainissa  Constantinoiioli ,  retinuerant ,  coiicitalos 
inferius  lugebimus.  Nunc  ad  Syri;E  res  sermonem 
tradiuimns. 

01 .  Expedilio  Tartarorum  et  Armenorumcon- 
tra  Saracenos. — Hoc  anno  Taitari  Aimeni(|ue, 
fidei  propagamhE  cupidi,  a.lversus  Saracenos  ad 
exsciiuleuilam  Mahometis  superstilionem,  iiifeu- 
lem  expedilionem  compararunt ;  quam  et  illius  exi 
tum  ex  Aytono*,  qui  regis  Armeuiai  consanguinei 
castra  sequebatur,  describere  oj.erae  prelium  vi- 
sum  est. 

«  Anno,  inquit,  mccciii,  Casanus,  congregato 
iterum  exercitu  copioso  cum  inagno  apparatu, 
liervenit  usque  ad  Uumen  Euphratem,  inlendens 


'  Aiino  I20i.  nuiii.  4G.  —  -  Anno  1220.  num.  27.  —  J  Ep.  cur. 
cxLix.  —  *  Niceph.  Gregor.  1.  vii.  Suiil.  ind.  I.  ii.  —  s  id.  Grei-." 
ibid.  —  6  Ayton.  Hist.  Onen.  c.  kZ.  Sanut.  1.  iii.  p.  is.  c.  8.      "' 


342 


BENEDICTUS  XI. 


CHRISTI    1303. 


regnum  Syrirc  introire,  et  peclam  Mahumeti  tota- 
liter  destruetido,  Terram-Sanctam  liberam  resti- 
tuere  Chrislianis  :  S:uaceni  vero,  Casani  timeiiles 
adveiitum  et  (cuni)  iii  belio  noii  conlideieiil  se 
esse  pares,  tolam  lerram  eorum  coiiibusserunt 
antc  faciein  Tarlarorum  ;  ita  quod  collectis  frugi- 
bus,  et  aii.s  in  lerra  crescentibus,  ac  animaiibus 
in  caslris  et  nuinilionibus  congregatis,  residumn 
totum  ignibus  devaslarunl,  ut  cuni  Tartari  veni- 
renl,  non  iiivenirent  victualia,  noque  |iabnla  pro 
jumentis.  Quando  Casnnus  inlellexit  ea,  qiu-e  fece- 
rant  Agareni ;  et  quaiiter  dissipaverant  lotam  ter- 
ram,  cogitans,  qund  eqiii  illis  in  terris  taliter 
devaslatis  non  |)ossent  sustentari,  accepit  consi- 
lium  remanendi  super  litlora  fluininis  Euphratis 
illa  hyeme,  et  veris  teinpore  veniente,  duin  herbae 
incipcrenl  pulluiare,  perficiTe  iter  suuin  :  majo- 
rein  eniin  curam  habebant  Tartari  de  equis  suis, 
quam  de  seipsis,  quia  dum  modico  et  vili  cibo 
sciant  esse  conlenti,  de  seipsis  (juodaminodo  non 
curabant.  Tniic  Casanus  misit  pro  rege  Armenia;, 
qui  sine  taniitate  veniens,  super  flumine  se  loca- 
vit:  et  lanla  fiiit  ibi  gentis  inullitiulo,  quod  exer- 
citus  Casani  per  Ires  duTlas  exteiidfbatur  iii  lon- 
gum,  a  quodaiu  vididicet  castro,  quod  vocntur 
Caccabe,  u>(|iie  ad  aliud  castruni  nominaliim  La- 
bire  :  qiiiE  quidein  caslra  erant  Saraceiioruni,  sed 
absque  insultu  aliquo  reddiilerunt  se  Casano. 
Cumque  Casanus  taliter  moiaretur,  tempus  coii- 
gruum  expectando,  ut  posset  de  Saracenis  perfi- 
cere  vota  sua,  et  Terram-Sanctam  de  ipsorum 
manibus  iiberare  ;  et  ecce  diaboliis  obstaciilum 
interjecil.  Nain  Baydo  sujierius  nominatus  terras 
Casani  ilerum  intioivit,  et  intuht  danina  luiilla, 
sicut  Casano  extitit  enarratum  :  unde  consultiim 
fuit  Casano,  qiiod  ad  propria  reinearet.  Cas;miis 
quidem  [iluriinum  perturbatns  pro  eo,  quod  tan- 
diu  diHerebatur  negolium  Teriae-Sancta?,  jussit 
Cotulossae  duci  suo,  quod  cuiu  quadraginta  nnlli- 
bus  Tartaris  regnum  Syiia;  introiret,  et  civitatem 
Dainasci  caperet,  et  oinnes  perderet  Saracenos. 
Rex  quoque  Armeniaj  cuin  geute  sua  pra;fato  duci 
Cotulossa;  est  associatus. 

0:2.  a  Casano  ilaque  ad  [iropria  redeunte,  Co- 
tulossa  cum  quadraginla  millibus  Tartaris  et  rex 
Armenia;  cum  suo  jiosse  regnuin  Syria3  introive- 
runt,  omnia  devastaiites,  quousque  iiervenernnt 
ad  civitatem  Hames  ;  ibique  crcdiderunt,  sicut 
alias  fecerant,  ^,i;ypli  exercitum  iiivenire  :  sed 
certos  intelligentes  rumores  de  Soldano,  quod 
esset  in  civilate  Gazara^,  inde  nnllatenus  egres- 
surus,  obsederunt  viriliter  civilalem  Hames,  quam 
post  paucos  dies  violenler  ceperunt,  ct  iiiditle- 
renter  omnes  Saracenos  gladio  peremeriint  :  ibi- 
que  inveneiunt  divitiaruiu  copiani,  et  inagnam 
mullitiidinLiu  armaloruin.  DL'inde  vero  setranslu- 
lerunt  ad  civitatem  Damasci,  ut  eamdem  qiioque 
obsiderent :  et  ecce  cives  suos  Uiiseiunl  nnntius, 
suiqdicaiido  quod  eis  concedLTeiilur  iiuluciic  tri- 
duana: ,  quas  iuducias  habuerunt.  Pracursores 


vero  Tartarorum  ,  qui  fere  per  unam  dia^tam 
transiverunt  jam  Damascum,  ceperunt  quosdam 
Saracenos,  quos  transiuiserunt  ad  Cotulussam,  ut 
per  eos  inquireret  certa  nova.  Cotulossa  ergo  [ler 
illos  Saraceiios  rumoribus  intellectis,  quod  ibi 
piO[ie  circa  duas  distas,  erant  mille  ducenti 
equites  Saracenorum,  qui  adveulum  suliiani  quo- 
tidie  expectabanl,  cum  festinalione  eqnilavit,  ut 
ex  improvi^o  illos  caiieret,  el  teneret.  Et  quando 
Cotulossa  et  rex  Armeniae  iierveneruiit  ad  locum, 
ubi  erant  mille  ducenli  equites  Saracenoruin, 
eral  quasi  hora  vespertina  et  paulo  ante  ap[ilicue- 
rat  jain  soldanus.  Cotulossa  ergo  et  rex  ArmeniLe, 
qui  credebant  occu[)are  solos  istos  mille  ducentos 
Saracenos,  videntes  se  sua  0|iinione  decejitos,  ste- 
terunt  ut  consilium  ca[)erenl. 

«  Coiisultuiu  itaque  tuit  Cotulossae,  quod  re- 
quiiisceret  iiocte  illa ,  et  inimicos  in  crastino 
impugnaret,  cumdiesjamad  ves[)eramdeclinasset. 
Cotulossa  vero,<|ui  viliiiendebat  soldauuin  etetiam 
gentem  suani,  noiuit  in  hoc  casu  quiescere  con- 
silio  alicujus  :  imo  prcece|iit  festinanter  acies  ordi- 
uari.  Saraeeni  vero  hoc  videntes.  sletcrunt,  quiaa 
qnodam  lacu,  el  quodam  nionte  erant  a  duabus 
partibus  praemuniti  ;  et  scientes  quod  Tartari 
absque  eorum  discrimine  ad  eos  accedere  noa 
valebanl,  noluerunt  exire  ad  pugnam,  sed  ibi 
firiuiter  expeclaverunf.  Cumque  Tartari  crederent 
absi[ue  obstaculo  invadendos  Saracenos,  et  ecce 
quemdaiu  ante  se  livulum  iiiveiierunt,  qiii  in 
certis  locis  transitum  non  habebat  ;  unde  taidave- 
runt  Tartari  multum  antequam  possent  transire 
rivulum  su[iradictum.  Sed  puslquam  Cotulos<a  et 
rex  Armeniae  ciim  luajori  paiie  suorum  rivulum 
transiverunt,  in  inimicos  viriliter  insultarunt.  Sol- 
dauus  stelit,  nec  de  loco  (luid-^in,  ubi  er.il,  inter 
lacum  et  luontem  voluit  se  inovere.  Noctis  vero 
caligine  a[ipro|iinquante,  dum  videret  Colulossa 
soldaniini  stanteiu,  el  nolentem  ad  puguaiu  egredi, 
ut  s[)erabat,  congregatis  suis,  juxta  muntein  nocte 
illa  quievit  :  verumlaiuen  circa  mille  Tartaroruin, 
qui  non  polueruiit  de  die  rivulum  [lertransire, 
iioii  fuerunt  cum  aliis  nocte  illa.  Venieiile  vero  die 
ad  pugnandum  se  Tartari  paraverunl,  et  in  solda- 
uum  viriliter  insultarunt  :  sed  soldanus  noluit  in 
campum  venire  inore  bellorum  :  sed  stetit  in  iilo 
tutiori  loco  cum  gente,  se  ([uantum  [loterat  de- 
feiidendo.  Tarlari  vero  conabantur  extraliere  Sa- 
racenos:sed  nuUo  modo  potuerunt.  Durante  vero 
insullua  inane  usquead  uonam,  pro|iter  defeclum 
aquic,  quaiu  i.on  invenerant  nocte  illa  nec  die, 
taxlio  et  sili  nimium  fatigati  retrocesserunt  :  et, 
dimisso  soldano  ,  recesserunt  unus  [lost  alium 
paulatiin  per  turmas  et  acies  ordinati,  quousque 
pervenerunt  ad  planitieiu  Daiuasci  :  ibique  iuve- 
uerunt  abuudantiam  inagnam  aqua;,  et  pascua 
valde  bona,  et  ordinatum  fuilibi  stare,  quousque 
homiiiibns  et  eiiuis  daretur  requieju|ipurtuna,  ut 
[losliuodum  mclius  posscnl  rcdiie  ad  iiiadiuin  cuin 
soldano. 


BENEDICTUS   XI.   —  CHRISTI   1303. 


343 


«  Habitalorcs  vero  Damapci,  scientcs  qnod 
exercilus  Tartarorum  erat  in  iili  planitie  collo- 
caliis,  quadam  nocto  a^pias  lUiniinis  per  (]iiosciam 
nii  atiis  et  riviilos  discurrerc  iicrmiscriiiit  :  ct 
antequani  octo  liora)  noctis  illiiis  pcrtiaiisissent, 
aqu;B  in  laiiliim  crcveiiint  iibiqiie,  quoii  Tartaii 
coacli  siiit  siiigereel  rcccderc  leslinaiiler.  CiiiiHiue 
nox  illa  esset  multum  tenebrosa,  et  fossala  foreiit 
omnia  picna  a^iuis,  et  nulli  tramites  app.irercnl, 
omncs  fuerunl  iiuasi  confiisi  ;  et  multa  animalia, 
arma  et  arnesia  fueriint  in  illa  pianitie  proptcr 
aquas,  et  eliam  quampiiires  liomincs  suffocati  :  et 
inter  caeteros  rex  Arineni;e  plura  dicitiir  amisissc. 
Veniente  vero  die,  per  gratiam  Dei  aquarum  [icri- 
cula  evaserunt  :  scd  cum  arcus  et  pliaielrae  Tarla- 
rorum,  cum  ciuibus  iiriecipue  pr;clianlur,  ac  alia 
arma  ipsorum  esscnt  totalilcr  inadcfacta,  quod  illa 
non  polcranl  excrccre  :  unde  fuerunt  laliter  slu- 
pefacti,  quod  si  inimici  eos  persecuti  fiiissenl,  nul- 
lus  pcnitus  evasisset,  inio  illos  velut  aves  capere 
poti  issent. 

63.  0  Post  haec  vero  panlatim  Tartari  propter 
ilios,  qui  eqiios  suos  aiiiiserant,  incedciites  ati 
liltora  fl'iniinis  liiipiiratis,  suntreversi,  nec  ali(|uis 
inimicorum  ausus  fuit  illos  sequi  sive  invadere 
quoquo  modo  :  (luandoquideni  perveiieriint  ad 
tlumen,  qiiod  traiisire  ojiortuit  nalando  :  ct  sicut 
melius  fieri  polerat  super  equis,  dum  flumen  illud 
esset  turl)idum  ct  inflatum  propkr  abundaiitiam 
pluviarum,  multi  Armeiii  perierunl  iii  illo,  eliam 
Tartari  et  Georjiiani,  et  multi  eiiui  fueruiil  iii 
flumine  sutfdcati.  Et  sic  accidit,  qiiod  non  per 
potentiam  iiiimicoriim,  scd  casu  ct  malo  consilio 
tanquam  confusi  ad  jiropria  redierunt.  Iloc  qui- 
dem  dicitur  evenissc,  eo  quod  Cotiilossa  nolcbat 
ac(]uiesccre  consilio  alicujus  :  nam  si  sajiienlibus 
credidisset,  iila  potuisset  consilio  faciliterevilasse. 
Ego  cnim  fratcr  Aytoiius,  biijus  liisliM-ia;  coiiipi- 
lalor,  prffisens  fui  :  ct  si  forte  siiper  liac  materia 
loquor  iirolixius  quam  decct,  milii,  qutrso,  veiiia 
tribiiatur:  nam  boc  facio,  ul  in  casu  siiiiili  similia 
discrimina  valeanl  rcminisci :  rebus  ciiim  consulte 
actis,  consueverunt  fines  laudabiles  obtinere  :  ete 
contra,  qua;  improvide  fuuit,  optatis  successibus 
saepius  carent.  Postquam  itaque  rex  Arnicni;G 
flumen  Euphatem  pertransivit,  non  sine  damno 


suonim,  decrevit  ire  ad  Casanum,  antequam  ad 
regiium  Armcnia)  remearet.  Unde  rcclo  Iramite 
pcrrcxit  ad  civilalem  Ninive,  in  qua  Casaiiiis  tunc 
rcsidebal  ;  ct  Casanus  regem  suscrjiil  hoiiorifice 
et  benigne,  et  super  ainissionibus  atque  damnis 
rcgi  ]durimiim  cst  compassus  :  unde  eidein  fccit 
gratiam  siiciialcm  ;  naiii  sibi  concessit  mille  Tar- 
taros,  qiii  suis  exjieiisis  senqier  essent  slantes  in 
custodia  regni  sui,  et  de  regno  Turqiiia;  prKceiiit 
Casanus  certam  (luaiititatcm  pccuniae  regi  dare, 
de  qua  posset  alios  mille  eiiuitcs  sti])endiarios  ad 
suum  placitum  rctinere.  Rex  igilur,  accepta  li- 
centi;i,  ad  regnum  Arnieni;c  est  reversus,  et  Casa- 
niis  ei  injuiixit,  quod  prudenter  vigilaret  circa 
custodiam  regni  sui,  qiiousque  ad  subsidium 
Terraj  Sanctae  personaliter,  dante  Domino,  posset 
ire  ». 

64.  Jndmorum  furor  in  Christianos.  —  Ab- 
solvimus  hiinc  annum  insigni  divinee  in  Judaeos, 
(|ui  Cluisli  Domiiii  odio  carnincinaiii  immanein 
in  jiucro  Christiano  excrciierant,  ultionis  exenqilo : 
Lugubrem  historiam  narrat  hisce  verbis  Siffridus' : 
n  Mccciu.  Judaii  ]ierfidi  etfnsioiii  sanguinis  Chris- 
tiaiii  assueli,  scitum  (|iiemdam  ])ueruiii  scholarem, 
Conradum  noniine,  filium  ciijusdam  militis  in 
Wcisenseba  civilalc  Turingia)  miillis  cruciatibiis 
affligentes,  etsectisommbus  nervis  et  venis,  totum 
sangiiinem  ejus  elicienles,  ante  festum  Paschalis 
crudeliter  occiderunt.  Sed  Deus  omni])oleiis,  (]ui 
gloriosus  est  in  sanclis  suis,  innoceiitis  piieri  ne- 
cem  occultari  non  suslinens  et  homicidas  ]ierdi- 
dit,  et  martyrium  innocentis  multis  miraculis  de- 
coravit.  Cum  eiiini  dicti  Judai  ])uerum  occisum 
occulte  per  plura  locaTuriiigia;ducerentad  tumu- 
laiulum,  Deo  disponente ,  nusquam  abscondcre 
valiieruiit  :  iiide  i]isum  reducentes  ad  ]iraidictain 
civitateiii  Weisenseham,  in  qiiadam  vinea  susiien- 
deriint.  Tandem,  tam  crudeli  bomicidio  prodito, 
ct  rei  vcrilale  comiierta,  milites  de  ca4ro  prosi- 
licntes  el  cives  ejusdem  civitatis,  reliiinuinque 
vulgus  una  cum  marchioiie  Friderico  Ulio  l.mt- 
gravii  Turingiai  Alberti  repugnantes  turmalim 
occiderunt ». 

'  SillV.  1.  II. 


344 


BENEDICTUS   XI.    —  CHRISTI    1304. 


BENEDICTUS    XI.    —   CHRISTI    1304. 


i .  Infelix  exilus  legationis  Nicolai  cardinalis 
paciarii  munerefitngenlis  iti  Etruria. —  Benudictiis 
Romanus  Ponlifex,  ut  Regis  pacifici  vices,  quas  ia 
terris  gerebat,  impleret,  studium  omne  lioc 
ineiinte  anno,  quarto  supra  millesimnm  trecenle- 
simum,  Indictione  stcunda,  ad  diffidentes  filios 
in  nuitu.uu  concordiam  revocandos  contulit.  Ar- 
debant  intestino  bello  Etruria,  ^Emilia,  Marchia 
Tarvisina,  aliaeque  Italia?  provincise,  in  quibus 
huiuani  generis  hostis  exHiales  discordias  alebat : 
ac  prEeter  Guelpborum  Gibellinorumqne  vetustas 
factioiies,  Alliorum  et  Nigrorum,  de  quibus  supra 
memoravi,  odia  ad  mutuam  ipsorum  internecio- 
nem  accendurat.  Ad  quse  extiiiguenda,  et)sque  po- 
puIosmutuoamoreconjungendosNicolaum  virum 
magni  ingenii ,  qui  inter  Pra?dicalores  nligiosa 
disciplina  excuUus  '  ad  magnas  virtutes  adoleve- 
rat,  ac  superiori  anno  exeunte  in  cardiiialium  col- 
legium  cooplatus,  e  Spoletana  sede  ad  O^tiensem 
a  Benedicto  tradiictus  fuerat,  paciarium  creavit '. 

«  Venerabili  fratri  nostro  Nicolao  episcopo 
Ostiensi  A.  S.  L. 

0  Transiturus  ad  Patrem  Dominus  de  hoc 
mundo,  hajreditatem  pacis  suis  legavit  discipnlis 
teslameiiio,  dicens :  Pacem  relinquo  vobis,  pacem 
meam  do  vobis ;  htpc  verba  in  ultimo  quasi  pro- 
ponens,  ut  verbum  pacis,  quanlum  in  omnibiis 
altius  figerelur,  et  prtebere  deberemus  operas 
efficaces,  quse  inler  discordes  pacis  viuculum  re- 
formarent.  Ifisius  itaque  vices  gerentes  in  terris, 
pia  ejus  permittente  potentia,  qui  pacem  supcr 
omnia  diligit,  inter  multiplices  curas,  quEe  pro 
malilia  temporis  plus  solito  animo  nostro  se  in- 
geriint,  curam  pacis  pracipiiam  reputainus  :  et 
quia  cunctorum  fidelium  sollicitudinem  gerimus 
pastoralem,  ad  id  specialiter  mens  nostra  distrahi- 
tur,  ad  id  noslri  sensus  invigilant,  iiisudant  slu- 
dia  et  laboies  intendunt,  ut  lideles  ipsos,  ()ui  Dei 
ducti  consilio  peranibulai.t  viam  pacis,  in  pacifici 
stalus  stabililate  serveinus,  et  quos  calheuas  (Sa- 


'  Bern.  ia  Chron.  Rom.  nnnt.  Dinus  Compagnus  in  Ms.  Chr.  1.  iii. 
Jo.  Vill.  1.  vui.  c.  69.  Leonaid.  Arelin.  Hist.  Klor.  1.  iv.  S.  Ant.  iii. 
p.  til.  XX.  c.  9.  §  1.  —  2  Bened.  Ep.  cnr.  Lxis. 


thanas)  ille  malignus  spiritus ,  inimicus  pacis , 
contemptor  fidei  et  adversarius  unitatis  ia  dis- 
sensiones  et  odia  irrepit  et  involvit,  ad  rectitudi- 
nis  scmitas  ruducamu?,  ipsis  voluntariis  vel  invitis, 
de  rcformatione  pacis  et  concortliiE  salubriter, 
proul  ad  nostrnm  spectal  officium,  providendo,  ut 
fiat  pax  in  diebiis  nostris,  et  sancta  mater  Ecclesia 
ex  nostri  ministerii  sludio,  diviiii  consilii  suslcn- 
tatione  suflulto,  in  suis  fidelibus  possideat  locum 
pacis,  qiiffi  exuperat  oiunem  scnsum. 

2.  B  Cum  igilur  te  ad  proviucias  Tusciae,  Roma- 
nolia;,  marchiffi  Tcrvisinae,  ac  partes  circumadja- 
centes,  commisso  tibi  inibi  per  nostras  sub  certa 
forma  litteras  plena;  lcgitionis  ofticio  dcstinemus; 
attcndentes,  quod  multi  ex  incolis  ipsarum  par- 
tium,  tam  ur.iversitates  vidclicet  qnam  siugulares 
personi',  abiilentcs  per  insolenliam  Sedis  Aposto- 
lica;  patientia,  pacem  perturbant,  et  unitatem  ne- 
quam  dissolutione  dissolvunt ;  quod(|ue  ipsos  in- 
colas ,  atque  partes  inveterata  dissenticntiuin 
malilia,  cujus  rubigo  cxcrescit  admodum  jier  do- 
mestica,  proli  dolor !  ct  particularia  scandala  con- 
cutit,  subverlit,  dissipat,  et  consumil  ;  de  pacis 
remedio  nedum  generalitcr,  sed  particulariter 
fore  putavimiis  provideiidum.  De  te  igilurqucm 
largitor  bonorum  omnium  scientiarum,  et  alia- 
rum  virtulum  inunere  dccoravit,  et  cujus  nia- 
gnam  iu  niagnis  et  arduis  experti  sumus  indu- 
striam  ;  quique  tuae  probitatis  intuitu  nobis  et 
fratribus  nostris  charus  es  quamidurimuni  et 
acceptus ,  indubitatam  fiduciam  obtinentes  ;  in 
eisdem  provinciis  Tuscioe,  Roinaniolae,  marchiae 
TervisinjB,  ac  parlibus  circumadjacentibus  consti- 
tuimus  pactis  de  ipsorum  fratruai  consilio  serva- 
torem,  ac  paciariuni  in  eisdem  provinciis,  et  par- 
tibiis  te  ordinantes,  ul  inler  qiioslibet  in  ipsis 
provinciis,  et  partibus  coiislitutos,  quos  foedere 
pacis  viJeris  reformandos,  pacem  et  concordiaiu 
rcformare  ct  conscrvare  procures,  etc  ».  Instriiit 
legatiim  cardiiialeiii  aucloril:ite ,  ut  discordiis 
implicitos  ad  pacem  ineundam  cogat.  «  Dat.  Lale- 
rani  II  kal.  Februarii  anno  i  ».  E.xstant  aliic  ad 
Nicolaiim  Iitteraj  quibus  ipsum  iu  iis  provinciis 
legatum  creavit,  ejusque  auctoritatem    ad  alias 


BENEDICTUS   XI.'   —  CHRISTl   1304. 


3A5 


etiam  provincias  exlcndit  :  a  Te,  imiiiit,  de  fra- 
truin  praciliclorum  consilio  illuc  t;ui(|iiam  pacis 
anp:elam  di  slinamus,  [laleruitati  lu.r  m  partil)iis 
ejusdem  Tuscitp  inimpTio  coiislilutis,  Flomaniola 
et  Mircliia  supradictis;  ct  nominalim  in  A(|ui- 
leicnsi,el  Gradensi  patriarcl)atil)us,  dc  eodcm  tan- 
tum  Gradensi  palriaiciiatu  ,  arciiicpisco|iatii  Ja- 
drensi  cum  provincia  siia  excepto  ;  neciiou  iii 
toto  arcliicpiscopata  cl  proviiicia  Kavcimatc,  et 
Ferrarieiisi  civitatc  et  tlicecesi,  nc  Veuetiarum  par- 
tibus,  plenoe  legationis  officium  commitlentcs,  ut 
evellas  et  destruas,  dissipes  et  disperdas,  icdifices 
et  plantes,  ac  facias  aiictoritate  iioslra  qiiodcum- 
que  ad  honorem  Dei,  et  prosperum  statum  par- 
tium  earumdcm  ,  ac  rcformationem  pacis  lide- 
lium  videris  expedire,  etc.  Datum  Laterani  11  kal. 
Fehruarii  anno  i  ».  Quo  vero  m;ijorem  legato  ad 
gerendaiii  pro  dignitatc  provinciam  auctoritalem 
conciliaret,  pluribus  ipsuiii  prtcrogativis  ornavit'. 
Instruxit  etiam  summa  aucloritate  ,  ut  imperii 
ipsius  rebelles  Ecclesiastica  censura  pcrcelleret. 

3.  Accessisse  ipsuiii  Florentiam  decima  Martii 

die  anni  Mccciii  scribunt  Dinus  Compagnus  %  et 

Joannes  Villaims^  ab  iiicarnali  Verbi  die  numera- 

tis  annis ;  exceptumque   maxiuio  lioiiore  ab  iis, 

qui  intestinis  discordiis  fatigali  paccm  ambiebant : 

cuinque  demandatam  sibi  a  Pontifice  adducends! 

concordiic  provinciam  iii  piiblica  concione  expo- 

suissel,  liberas  ipsi  a  populo  restitueiida)  in  melio- 

rem  statum  reipublica!  habeiias  tradilas  fuisse; 

ea(]ue  instructum  auctoritate  in  conciliandis  dis- 

sentientibus  civibus  studium  defixisse  :   veteres 

reipublic;c  magistratus,  diviso  in  novemdecim  tri- 

bus  popiilo,  quibus  totidem  pra^fecit  signiferos, 

restituisse  *.  Confirmato  ita  plebis  stalu,  Albos  et 

Gibeliinos  exules  in  urbem  revocare  aggreditur, 

Praecipui  earum  partium  duces  resederant  Aretii, 

qui    |)ublica   deliberalione  reruui   suarum   arbi- 

trium  potestatemque  in  legatum  contulere.  Dum 

itaque  cardinalis  de  sopiendis  veteribus  odiis, 

excilisque  exulum  oratoribus,  de  lcgibus  reilinte- 

granda)   inter  ipsos  et  cives  concordia;  agitabat, 

nonuulli  Florentini  osores  pacis,  atque  alienarum 

opuin  cupidi,  legati  consilia  discutere  sunt  ag- 

gressi :  quibus  cum  generose  legalus,sludiis  mul- 

titudinis,  qua?  etiam  ad  concordiam  propeiidebat 

fretus  obsisteret,  nefariis  hisce  arlibus  ad  dislur- 

banda  pacisconsiliausos  refertJoaniifS  Villanus  ^ : 

adulterinas  nimirum    cardiiialis   Nicolai  nominc 

scripsisse  litleras  ad  Bononienses  alioS(|ueexulum 

amicos,  ul  siibmota  omni  mora  ciiiii  multo  pedi- 

talu  et  equitatu    in   sui  auxilium  provolareiit  : 

cimi  ea)  copiffi  iinminerent,  ingiMis  adversiis  lega- 

tuni  tumiiltus  Florenluc  cxcitatus  cst,  atque  cjiis 

exislimalio  apud  mullitudinem  traducua.  Sedato 

postta  eo  tumultu,  uibis  proceres  ac  niagistralus 


legalo  sunscre,  ut  ad  Pratcnses  conlrariis  discissos 
studiis  se  conferret;  dumque  in  iis  vel  Pislorien- 
sibus  concilinndis  incumberct,  Floreiiti;c  uiodos 
omnes  de  revoc:indis  in  gratiam  ac  palriaiu  exuli- 
bus  exploratum  iri. 

Pcrrcxit  itaiine  Pralum  caidinalis  legalus  ad- 
duccnd;c  iiitcr  eos  pacis  sliidio  :  sed  Florentini, 
vctiisto  in  Gibellinos  Albosque  odio  imbuti,  cuin 
lcg;itum  toto  |)cclore  ad  illos  patria)  rcslilueudos 
incuuibcrc  cernercnl,  i)romissa  contrariis  arlibus 
insidiisque  elusere  :  nonnullos  enim  Pratenses 
factionis  Gnclplia;  ad  concitandam  iii  legalum 
sedilionem  subornarunt.  Qui,  Pratensiuiii  minis 
ac  furore  exterrilus,  in  rebelles  aiiatbema  atque 
interdictiim  Ecclesiasticum  vibravit,  scque  Floren- 
tiam  recepit.  Ubi  diiiii  in  Pratenses  expeditionem 
sacram  ,  impertilis  indulgentiis  religiosam  mili- 
tiam  accepto  Crucis  symbolo  professuris,  confla- 
ret ;  atque  ex  agris  concurrente  iiiultitudine  copiae 
augerenlur,  concepta  de  legato  siiiistra  suspicione, 
Guelphse  et  Nignc  factionis  duces  una  cum  aliis 
ad  arma  concurrcre  ;  quorum  furore  perlerritus 
cardinalis  quarta  die  Junii  bujus  anni  fuga  saluti 
consulerecoactus,  Periisium  ad  Pontificem  se  con- 
tulit.  Cujus  recessum  cajdcs  maximaj,  ac  Steva 
incendia  sunt  consecuta  ';  ita  ut  simul  misera 
urbs  civium  sanguine  maderet,  et  flammis  arde- 
ret.  Qiiam  calamitatem  describit  Leonardus  Are- 
tinus  '^ :  a  Ignis,  inquit,  inter  missilia  ac  tela  vires 
assumens,  flatu  insuper  borrca;  adjutus,  late  per- 
vagatus  est,  domos  et  singula  carpcndo  apprehen- 
dit.  Taberna!  venalium  rcrum  magni  pretii  in  his 
erant  locis.  Eas  ciim  ignis  invadcret,  vel  incendio 
cremabantur,  vel  a  pra^donibus  diripiebantur. 
Urbs  eodem  tempore  ardcbat,  et  vicatim  oppu- 
gnab;itur,  non  secus  ac  si  hostis  intrasset.  Quo 
minus  homincs  ferre  opem  poterant,  eo  latius  va- 
gatus  irter  di.o  fora  primum,  et  circa  porlicum 
frumentariam  omnia  consumpsit.  Iiide  rursus 
viies  assumens,  usque  ad  Arnum  pervenit:  nec 
priiis  finis  crcmandi  est  fnctus,  quam  supra  uiille 
ct  scptingentas  a^des  uno  incendio  conflagrarint. 
Medicatum  fuisse  ignem  vulgo  creditum  est  :  nec 
eqiiidem  abs  re  susceptam  cn^diilitatcm  exislima- 
rim,  cernens  ctiam  nuiic  admirabilciii,  ac  prope 
stupendam  illius  vim,  in  parictcs  etiam  ipsos  ac 
Lipidcs,  qiiod  rcliqiiiaj  nionstraiit,  sajvientem  ». 

-i.  Florentinns  et  Lucanns  factiosos  ad  judi- 
cinm  Sedis  ApostoliccB  vncat  Benedictus.  —  Gra- 
vissimiim  dolorem  perccpit  Pontifex  e  Florentino- 
ruiii  f;iclionibiis,  (|ui  co  magis  efferati  erant  visi, 
(|iio  iii  so|)iendo  eoriim  ftirore  desudatum  fuerat: 
tiim  gravissima?  Icgato  A|iostolico  ill;it;c  injuriaj 
iii  ipsius  vic;irii  Cliristi  conlcmptum  redundariJnt. 
Igitur  ne  tantiim  crimen  impune  abiret,  neve 
effrsnata  in  poslcrum  improbitas  sese  eCfcrret, 


1  Ep.  cur.  Lxx  .1(1  Lxxx.  —  2  Dimis  Compagn.  1.  in.  —  '  Joan. 
VIU.  I.  VIII.  c.  G9.  Lcoiijr.  Aret.  Ilisl  Flor.  I.  iv.  —  »  S.  Anloii. 
p.  3.  lit.  X.N.  r.  9.  §  1.  —  5  j,|.  Vill.  ubi  sup.  S  Aiiloii.  lil.  p. 
Ut.  XX    c.  9.  §  I.  Lconard.  Aret.  I.  iv. 

AnN.   —  TOMUS  XXIll.    —   PiAYN.  IV, 


'  lliiuis  Compagn.  Leonanl.  Aretin.  S.  Aiilon.  ubi  sup.  —  -  Leo 
nariL  Aret.  Ilisl.  Flor.  1.  iv.  ct  ex  eo  S.  Aiiton.  iii.  p.  lit.  x.v.  c.  9. 
§  2.  D;n.  Conipagu.  Chr.  I.  iil  et  alii.  Jo.  Vill.  1.  viil.  c.  71. 

44 


340 


BENEDTCTUS   XF. 


criRisTi  130/1. 


nobilissimos  palritios,  qni  ilJi  scdilioni  faces  injc- 
cerant,  ad  dicendani  causam  Apostolico  tribunali 
se  sislere  imperavit.  Graves  suiil  iilins  eo  aifju- 
mento,  ac  prolixnK  litteroc  ',  qurc  adducenda^  \\sx 
snnt  ad  majorem  iis,  quac  ex  aucloribus  delibavi- 
nuis,  lucem  afferendam. 

0  Ad  [ier|icluam  rei  memoriam. 

«  Rex  pacificus,  qiii  paciscogitaliones  cogitat, 

non  afdiclionis,  promundi  pace  venit  in  mMndum 

in  uitiniis,  dum  transilurus  esset  ad  Pafrem,  [la- 

cem  nobis  quasi  proprio  testamento  relinquens. 

Id  velut  pnrcipuum  etiam  in  Veteri  Testamento 

promiltit,  cum  per  jiroplietam  dicit  :  Orictiir  in 

diebus  ejus  juslitia  et  abuiuiantia  pacis ,  doiiec 

imferatur  luna  :  et  Israel   babitabit  coiifidenler, 

Dabo  pacem  in  finibns  vestris  :  dorniietis,  et  non 

erit  qui  cxlerreat.  In  pace  nainqiie  dies  videntur 

boni ,  pacemque  jubimur  inquirere  et  persequi 

eam;  unde  scriptum  est  :  Dissidenies  fratres  sive 

clericos  seu  laicos,  episcopi   borlenlur  ad  pacem, 

et  quocumque   odio  aul    longiitqua  inter  se  liie 

dissenserint,  ei  ad  paceni  revocari  diuiurna  obsti- 

nalione  nequiverint,  a  sacerdotibus  civitatis  pri- 

miius   arguantur  •  quod  si  inimicitias  de|ioiiere 

perniciosas  noluerint,  de  Ecclesia^  ccelu  juslissima 

excommunicalione    pellantur.    Mandant    quoque 

saccnlares  principes,  providenduni,  ut  nulli  populi 

scditiones  faciant,  et  omnem  pacem  Iiubeant  civi- 

tates.  Ad  id  conslringit  ratio  :  ad  id  exeuipl  i  nos 

adnionent;  quia  subdiloruni  sanguis  de  pralato- 

rum  exigiiur  manibus,  et  agricullor  bonus  agrum 

suum  sollicile  coiit,  et  tribulis  ac  herbis  nocivis 

diligenter  expurgat.  Oilia  aulcm,  senien   iniqui 

bominis,  cum  ex  corde  exeant,  coinquinani  ani- 

nias  :  et  ideo  si  ex  illorum  ad  quos  eorum  cura 

pertinei,  negligentia  non  purgeniur,  boc  ab  i|)sis, 

qui  hujusmodi  curam  babeni,  proculdiibio  requi- 

reiur. 

o  Nuper  siquidem,  dnm  Florenlina  civitas, 
olim  florida,  quam  dies  verni,  rosarum  flores  et 
lilia  circumdabant  convalliuiu,  deformis  facta , 
odiis  repleia  muluis,  in  se  vertissei  crudeliler  gla- 
dinm  suorum  civium,  lamenlarelur  exilia,  fleret 
cacdes  et  carceres,  de  divite  pauper,  de  felice  mi- 
sera  deploraret ;  compatientes  splrilualiter  ei  aliis- 
que  Tuscia5  civilalibus,  peste  laborantibus  simili, 
pie  cogiiavimus  ,  ei  ex  debilo  pastoralis  oflicii 
snpradictis  coacli  necessario  proposuimus  lollere 
in  eis,  Domino  favenie,  odia;  inserere  pacem,  ei 
quieiis  dulcedincm  ipsis  salubriter  jineparare  : 
sicque  de  consilio  fralruin  nostrorum  ad  ba;c  pro- 
curanda  venerabilem  fratrom  iioslrum  Nicolaum 
Osliensem  el  Velletreiisem  episeopiim,  in  (luo  cir- 
cumspeciionem  prudeniiie,  purilateni  fidei ,  et 
conslantia'  firmitalcm  Innga  experienlia  nosceba- 
iiius,  et  noscinius,  ad  illas  paites  transmisimiis 
confidenter. 

t>.  a  Nec  desiderio  noslro  fuissemus  fraiidali, 

'  Kp.  cur.  CLXX. 


nisi  mtillorum  perversorum  iniquilas,  qui  se  dc- 
nieritis  snis  benelicio  pacis  reddideriint  indignos, 
nostris  oltviasset  propositis  ;  et  mali,  desideranles 
ul  Saul  bonos  semper  opprimere,  et  ojipressos  ad 
David  fugientes  repellere,  eisqiie  refiigii  locuni 
dencgare  proiiriain  civilalem  ;  iiro  sano  consilium 
pravum  iie(|uiter  assunt|isisseiit.Cum  enim  legaius 
ipse  pacis  negotium  coeptum  feliciler,  ei  jam  fere 
iii  consummalionem  deductum  vellet  perficere, 
itonnulli  Florenlini  cives,accerti  Pratenses,  aemiili 
jtacis,  turbaloresqnieiis,  et  justiiiffiinimici  (quibus 
pax  ntalorum  suoruin,  qua?  ut  iion  egeani  exercere 
cupinitt,  finis,  et  beiluiii  iniliiim  fore  noscunlur) 
Lucanis  consciis,  proui  per  lilleras  tttemorati  le- 
gali  accepimus,  Prali,  duiii  ibi  idein  legatiis  (resi- 
ilerel)  non  reveriti  faciem,  ejiis,  nec  Romanam 
respieientes  Ecelesiam  tujiis,  inanibus  verb)s  lio- 
norantes  labiis,  sed  conle  longiiiqiii,  se  j  iclant  esse 
devotos,  ad  impedimeniiim  pr.Tfata;  paeis  seditio- 
nem  cum  im|)iis  acelainalioniluis,  et  tuiMuIliim 
uoii  siiie  (tr.Tcedenti  conjuratioiteftceruiit,Pratum 
ilisiim  nibilominiis  occupantes.  Propter  quo  I  sa;- 
pefatus  b  gatiis  de  se  siia(|ue  fantilia,  in  quoruin 
maebiiiabantur  vilaiu,  merito  limens;  et  iie  idem 
dicta  Florcnlina  civitas  pateretur,  redire  Floren- 
tiam  esi  compulsiis  :  dieliqiie  Lucani,  seditiosis 
bujusmodi  prspbituri  subsidiunt,  in  ei|iiiluni  et 
peditum  multiludine  gravi  accessere  Ficechium. 
Sed  cuin  pra;lactus  legaius  ab  incoeplo  paeis  ne- 
golio  propierea  noii  cessaret  ;  imo  duodecim 
advocasset  Florentinos  exlrinsecos,  et  iotidem  in- 
trinsecos  elegissel,  de  modo  pacis  iractaturus  cuni 
eis,  fincmque  laudabilem  negotio  iiracbilurns  , 
intestina  bella  Lucanis  eisdem,  Ficecbii  moranti- 
bus,  per  adversarios  pacis,  quibiis  iidem  favebant 
Lucani,  suiit  mota  :  propter  qiia;  sedanda  dicli 
duodeciiii  exlrinseci  Florentini  de  voluniate  legati 
Florentia  exiveriint. 

a  Sed,  prob  dolor  I  non  cx  boc  sedaia  sunt, 
quinimo  iiicaluenint  niagis,  et  (|uasi  statim  Ros- 
seliiuis  de  Lacosa,  Pazziniis  de  P.  zzis,  Teggbia  de 
F^rescobaldis  miIiles,Synibaldus  de  Donalis,  Buon- 
delinonles,  Tona(|iiinci,  Rubei,  Vicedomini,  Cavi- 
caulii,  Gaudagni,  Ferriitii,  Rondoni,  Accajoli,  et 
Medici  cum  suis  complicibus  Florentini  cives  civi- 
taleni  currentes,  cffides  fecerunl  ei  viilnera  el  ex 
lioc  tota  est  commota  civiias  et  sub  arinis  misera- 
biliter  constitula  ;  bella  in  locis  diversis  pluriina 
commissa  suiit,  intntissi  ignes,  ei  bomicidia  per- 
lielrata.  Inlerea  aulem  Lucanis  de  Ficeehio  cum 
exforliomaxiiiioFIorenliampropiuiiuaniibus,idem 
Iegalus,(|ui  cuiit  iiocenlibus  iiiitocrns,cum  dolosis 
rectus,  cuiii  duplicibus  simiilex,  fidelis  cuitt   jiro- 
diloiibtis,   cuiii    iniquis  a-qiins,  et  cum  injustis 
jusliis  exlilerat ;  vila;  sua;,  (iiiani  exlinguere  Lucani 
siliebaiit,   consulens  exiit  civilalein  ;  (|iije  post, 
paucis  interjeclis  horis,  complela  bellis,  suoruiu 
civiiim  fcedata  sanguiiie,  pKna  LiiCiinis  tffecta  est, 
violaia  prajdis,  et  inceiidiis  deforniala  :  nobiles  et 
populares  viri,  amalores  pacis  et  legaii  fautores, 


DENEDICTUS    Xr.    —   CHRI.STl    \:U}'l. 


3 '.7 


ejecli  suiit,  et  relicla  civilas  in  niaiiibns  ipsoruin  : 
sictiiie  Lucani  iiropriorinn  sine  causa,  nisi  leme- 
ritatis  et  sii|ierl)i;p,  occisores  civiuin,  Lucana)  et 
Lunensis  ileslructores  Ecdesia;  ,  Tiiscia;  iiicen- 
diiiin  ;  qul  paulo  ante  prope  Pistorium,  dum  ibi 
esset  lepntus,  miiltos  Pislorienses  occiderant,  nec 
pia'(iictuin  Iralrein  nostruiii  p  iti  potuerunl  nonii- 
nare  legatnm;  quique  hactenus  versanles  cuncta, 
omnia<|ue  tentaiiles,  paci  pra,'ilicla3  uiia  cuni  Fio- 
renlinis  pnelatis  pricbueraiit  propterconscientiani 
criininum  siiorum  obstacula  ;  sunt,  nescimus  quo 
Dei  judicio,  suiiin  scelestuin  proposituin  execuli; 
posl  nleni  iiiipleluin  [)ro|iositiiin  ad  paialium,  in 
quo  Florenliae  diclus  de^ebat  legatus,  ttirmatim 
accedere  iiiinas  blasphemiasque  proferre  niliilo- 
minus  pr»siiineiite?. 

«  In  iis  ullra  parricidium,  et  fere  cuncta  faci- 
nora  ,  gravissimum  scelus  patria;  propriac  pro- 
ditioiiem  agiioscinms.  In  iis  non  solum  coiitra 
legatum  nostrum,  sed  verius  coutra  nos  ac  Roina- 
nam,  cui  prajsidemns,  Ecclesiam  in  persona  legati 
ejusdein  iiitolerabile  fiiciiius,  el  otfeiisa  coiiimis-sa 
notamus  :  in  iis  hoinicidii,  vulnerum,  ciedis,  vio- 
leiitia;,  rapime,  incendii  et  lot  alia,  quot  ex  hoc 
secuta  sunt ,  et  seijiiiintiir  crimina,  periietrata 
videmus.  Non  perfidior  Calilince  coiijuratio,  vix 
superior  Syllana  crudelilas,  et  iMariana  ferocitas 
parum  miiior.  Sunt  lucc,  qiicESuiiiiis,  fhleliiim 
opera  ?  Suiit  devoloriiiii  Ecclesia;  acliones?  Quis 
infldelis,  quis  indevolus,  aul  quis  sceleratus  hacc 
faceret,  nisi  qui  in  [lace  more  solito  grassari  non 
[losset,  vel  de  suis  tiineret  sceleribus  ultionem  ? 
Hitc  sunt  desperatorum  flagitia  et  in  profunduni 
scelera  demersoriim.  An  ergo  qui  egerunt  talia 
suiit  Ecclesiae  filii,  an  fuleles,  sive  devoli?  Certe 
i.<tos  indevotos,  reliquos  vero,  qui  passi  sunt  et 
ejecli,  cum  in  bono  pacis  sequerentur  legalum, 
appellamiis  fideles. 

6.  «  Mirabile  diclu  !  volunt  ii  etiaiii  dum  contra 
Ecclesidm  agunt,  filii  re[iulari.  Numquid  ista  |io- 
terimus  tolerare,  quin  in  eos,  quos  Dei  timur  a  malo 
non  revocal,  exuigaiiuis ;  qiiin  ipsorum  Dei,  cui 
adversanlur,  virlute,  maxillas  in  fraeno  constrin- 
gainus  et  caino  ?  Numquid,  ut  inali  qiiiescaiit  , 
bonos  vexari  |ialieniur?  Nuiii(|uid  inler  improtios 
innocentiam  [lermittemus  [)erire?  Absit  a  nobis, 
absit  a  Roinano  Foulifice,  absit  a  Clirislianorum 
omnium  e()iscopo  et  pastore.Nam  puniuntur  inali, 
ut  boni  quiete  vivant  :  ac  pulrescunt  pal|)ala  vul- 
nera,etim[iunilasaudaciaiii  delerioracommitlendi 
niinijtral.  0  miseiabilis  Florentina  civitas,  (|iiuiii 
triste  de  tc  prtebuisti  |)r;ebes(|iie  s|iectaculiiiii  ! 
quiajam  in  te  languerat  juslitia)  vigor,  te[)uerat 
aniini  lorlitudo,  et  tilii  libertatis  gustiis  modico 
temjiore  nauseam  generaverat.  Sub  [)aucoruni,qiii 
te  devoraverunt  et  devorant  sicut  escaiii  panis, 
servitutis  jiigo  redacta  es,  eorum  fis  victoria;  [ira;- 
miuin  at(|ue  [irajda.Tibi  terrori  facti  suiit,a  ([uibiis 
consuevisti  tinieri.Faties  tua,  quum  non  sul  deco- 
loravit  sed  ignis,  mutata  est.  Facta  es  tabida,  data 


iii  sibilum,  et  jiosita  in  derisum.  Cecidisti,  Lucifer, 
qui  mane  oriebaris.  Urbs  frei|uens,  et  exultans 
civitas,  in  maToiein  versacognosceris,  omiiis  la|iis 
pretiosus  (juondam  (qierimenlum  tuuiii  :  iiunc 
autem  [lara  ciliciiim,  induere  sacco,  et  aspergere 
cin(M'e  cn[iut  luuni,  ([iiia  [i('rilidisti  filins,  et  pri- 
vigiii  (jiubus  siia  eo  (juod  niodica  displicent,  alieiia 
placent,  dominanlur  tibi.  Narrent  filii  tui  posteris 
suis  (|ua;  passa  es  et  a  quibus,  ut  oblivioni  quo- 
usque  ulta  fueris,  non  tradaiitur.  Cornpatiinur, 
condolemus,  urget  nos  pastorale  officium,  angit 
lionor  Ecclesia;,  sceleratorum,  (jui  te  fere  slran- 
gulatain  detinent,  habenda  correctio,  cogit  ut  pro 
te  filia  nostra  ca|iiamus  consilium,  morbo  tuo  a[)- 
ponamus  remedium,  et  Ecclesia;  injuriam  vindi- 
ceinus. 

«  Citamus  ergo  de  eorumdem  fratrum  nostro- 
rum  consilio,  pra;sente  Iiac  multitudine  copiosa, 
civitatum  Florentia;  et  Lucie  communia,  ut  per 
procuratores  idoneos ,   su[)erius   vero  expressos, 
necnon  et  Rossiim  de  laTosa,  Cursum  de  Donatis, 
utrumque  Neriiim  deBuondelmoiitibtis,Gerarduni 
de  Tonaqiiincis,  Jacobum  de  Rubeis,  Gerium  Spi- 
nam  milites,  Biirgerium  de  eadem  domo  de  Tona- 
([uincis,  Paganum  Bordontim  Florentinos;  Orlau- 
dum  Salamoiicelltim,  llenricum  de  Bernarduciis, 
Orlaiidum  dictum  M;ila|iresa,  Parentemde  Porcara 
milites,  etNicolaum  Macoiiis  Lucanos  personaliter, 
iiifra  Octavas  feslivitatis   beatorum   A|)ostolorum 
Petri  et  Pauli ,   [iroxime   ventura;,   peremptorie 
compareant  coram  nobis,  super  pracmissis  et  aliis 
mandatis  et  jussionibus  noslris  humiliter  parituri. 
Alioquin,  eorum  non  obstante  absentia,  ad  gra- 
vissimas  poenas  tanquam  super  notorioconlra  eos, 
auctore  Domino,  spiritualiter  el  temporaliter  [iro- 
cedemus.  Prohibemus  insu[ier  omnibus  et  singu- 
lis,  cujuscumqiie  status,  digiiitatis  aut  conditionis 
exislant,  civitatibus,  uiiiversitatibus,  et  locis  qui- 
buslibet,  ne  pra^dictis  coinmunibus,  aut  illa  re- 
gentibus,  sive  parti  intrinsecae  civilatum  dictarum 
dent  auxiliiim,   consilium    vcl   favorem   :   alias 
coiitra   facientes  similes   [icenas  poterunt   merito 
formidare.Hancautem  citationem  etprohibitionem 
nosliam,  (|uam  non  siiie  causa  ex  certa  scientia 
facimus,  i|isos  oinnes  arctare  volumus,  sicut  si 
eoruin  queiiilibet  a(i|irehendisset;  non  intendentes 
nec  voleiites  [ler  ha;c  in  aliquo  derogare  potestati 
dicli  legali,  quin  [lossit  ea  iili,  sicut  si  isla  per  nos- 
minime  processissent.  Ulautem  Iiujusniodi  noster 
[irocessus,  elc.  Actiim  Perusii  XI  kal.  Juiiii,  Pon- 
tificalus  nostri  anuo  i  ». 

Accersiti '  ad  fribunal  A(iostolicum  Florenti- 
iiorum  proceres,  ne  inteiitatum  rebellibiis  ana- 
Iheiiia  contraherenl,  Perusium  magna  sti(iati  clien- 
tela  ad  excusaiidum  a(iiid  Benediclum  facinus  se 
coiitulere.  Qiio  tein|)ore  Gibellin;c  Alb;cque  fa- 
ctionis  duces,  coUeclis  raptim  ingeutibus  coj^iis, 


'  Diiius  Cuiupagii.  Ms.  Ciir.  I.  lU.  Jd.  \iII.  1.  viu,  c.  'ii.Leuuard. 
Aicl.  ubi  sup. 


348 


BENEDICTUS   XI,    —  CHRISTI   1304. 


Florenliam  impetu  expugnarc  pertentarunt'.  Ad- 
duclus  vero  est  in  invidiaiii  lcfiatus,  illuii  consi- 
liuiii  Gibcllinis  suggessisse  ,  dum  suis  diicibus 
orba  civitas  erat  :  qui  niox  audita  discriniinis 
fama,  Florentiam  se  proripuere,  majoriiiuu  ac 
anlea  furore  civi  s  se  laniare  perrexerunt.  Ti  ibuit 
Villanus' rem  divina}  vindiclLC  ob  spretuin  Apo- 
stolica;  Sedis  legatum,  qui  pacis  osoribus  incus- 
sisset  anatbema. 

Sed  a  funestis  Florentinorum  calamitalibus, 
qui  vicarii  Christi  iiilestina  ipsorum  odia  sopire 
molientis  vocem  audire  recusaruut,  ad  PontiQ- 
ciam  in  conciliandis  aliis  populis  tollendisque 
simultatibus  orationem  converlainus.  Dissidebant 
quoque  tum  temporis,  mutuisque  flagiabaiit  odiis 
Veneti  ac  Patavini  :  ad  quod  conciliandos  sanctis- 
simus  pater  Firmanum  episcopum  misit,  ut  iittera! 
Apostolica!  tum  ad  legatum  '  tum  ad  Veiiclos  ^ 
datffi  testantur.  Sopilam  Benedicti  papa;  studio 
eam  discordiam  indicat  Venetarum  i"erum  scri- 
ptor  ',  dum  in  Petri  Gradenici  Venetorum  ducis 
gestis  sine  fiiso  cruore  composilam  dissensio- 
nem  ait. 

7.  Alberlnm  Romanoriim  regem  a  violandis 
jiiribus  Ecclesice  deterret.  —  Laboraiiti  etiam  boc 
teinpore  inlestinis  dissensionibus  Gerniaiiiic  suc- 
currere  nisus  est  Benedictus  :  ac  discordia;,  quaj 
inter  Gerarduiu  episco|ium  Mugiinlinum  et  Alber- 
tuin  Romanorum  regem  iiitercedebat,  fomitem 
extinguere.  Compulerut  antea  Albertiis  armoruin 
potentia  arcbiepiscopum  ad  indignas  pactiones, 
nonnullisque  ipsum  arcibusac  juribusMoguntlnae 
Ecclesiae  exuerat,  monitaque  Boiiifacii,  ut  ab  Ec- 
clesiasticis  bonis  abstineret,  el  comiter  cum  ar- 
cbiepiscoiio  transigeret,  spreverat.  Cui  Beiiedictus 
paternis  lilteris  proposuil  ob  oculos  ",  quaiituin 
regium  bonorem  Ia;deret,  si  ex  principatiis  oflicio 
ad  tuendain  Ecclesiam  obstrictus  illius  jura  vio- 
laret  :  restitueret  itaque  ablata  ac  daiiina  sarci- 
ret,  ne  Ecclesite  ccelestis  sponsi  in  se  iras  conci- 
taret. 

a  Alberlo  regi  Romanorum  illustri. 

0  Gratix'  tibi  diviiia)  pr;cmiuin  et  pnTconiiim 
humaiia;  laudis  acijuiritur,  si  tu  tanqiiam  prin- 
ceps  Catliolicus  gerens  ad  Deum  et  Sed  m  Aposto- 
licam  reverentiam  filialein,  Ecclesias  et  Ecclesia- 
rum  iira-Ialos  ,  poiitificali  piaesertim  pricditos 
dignitate,  benigno  favore  confoveas,  ab  ipsorum 
injuriis  et  gravaminibus  abstinendo  ;  illos  in  suis 
juribus  manuteneas  et  conserves,  ac  opportunis 
praisidiis  prosequaris.  Dudura  siquidem  ad  no- 
strum  pervenit  auditiim,  ([uod  tu  venerabilem 
fralrem  nostrum  Geraidum  arcbiepiscopum  et 
Ecclesiam  Moguntinam  diversis  pressuris  et  con- 
tuineliis  oppressisti,  ideiniiue  archiepiscopus  ob 
timorem  tuum  quasdam  damiiusas   pactioiies  et 

'  Dinus  CONipagii.  Ms.  Chr.  1.  iii.  Jo  Vill.  1.  vin.  c.  "2.  I.eonarj. 
Arct.  ubi  sup.  —  -  Jo.  Vill.  I.  viii.  c.  09.—  3  Ep  cur.  CXL,  CXLII. 
—  '  Kp.  cur.  cxLi.  —  '  Append.  aJ  Clir.  Andrca;  Daudoli  iu  Petro 
GraJenico   —  ^  Ep.  ulxxvii. 


ordinationes  tecum  inire,  in  enorme  suum  et  Ec- 
clesiae  [irffidiclBB  prcejudicium,  est  coactus  :  quo- 
rum  prffitextii  in  nonniiUa  castra ,  niunitiones, 
reditus,  jirivilegia,  jura  et  jurisdiclioiies,  et  alia 
pUirima  boiia,  ad  Ecclesiam  ipsam  spectantia, 
abslulisti,  occupasti,  et  occupata  detines  pio  tuae 
voluntatis  Iibito  minus  juste  :  et  licet  felicis  re- 
cordationis  Bonifacius  papa  VIII  prajdecessor  no- 
ster  snis  litleris  munificenliam  tuain  rogaverit  et 
fuerit  exhortatus,  ut  bona  slabilia  dictat  Ecclesiae, 
destructa  vel  non  destructa,  detenla  jier  te  vel 
alios  tibi  subditos,  liberaliler  sibi  absque  obsla- 
culo  dilationis  et  difflcultatis  reslitueres,  etfaceres 
restitui  cum  effectu ;  ac  suiier  damiiis  et  injuriis 
sibi  illalis  componeres  benigiie,  mansuete  et  cu- 
rialiter  cuiu  eodem ;  tu  tamen  exhortationes  et 
preces  dicti  pr;cdecessoris  obaudiens ,  praemissa 
facere  non  curasti.  Ex  quo  taiito  nobis  majoris 
admirationis  causa  suboritur,  quanto  in  te  tan- 
quam  Catholico  principe  et  Glio  prsdilecto  spe- 
ranius  majoris  devotionis  promptiludinem  in- 
venire. 

a  Quocirca  celsitudinem  regiam  rogamus, 
monemus  et  hortamur  attente,  qualenus  debita 
meditatione  recogitans,  quantum  honori  tuo  de- 
trahitur  et  saluti,  si  tu,  qni  teneris  alios  in  suo 
jure  dtfendere,  jura  Ecclesiarum  usurpes.  etbona 
occupes  earumdem,  jier  te  ipsum  provide  corri- 
gas  et  emendes  quidquid  erga  dictos  archiepisco- 
puin  et  Ecclesiam  miuus  (irovide  iier  te  e.xtitit 
attentatum  ;  restiluendo  ipsis,  et  faciendo  restitui, 
pactionibus  et  ordinationibus  antedictis  nequa- 
quani  obstantibiis,  bona  eljura  ipsoruin,  quae  per 
te  et  subditos  tuos  ablata,  occupata  fuerunt  vel 
detenta,  ac  damiiis  et  inimicis  eis  illatis  udeo  con- 
gruam  satisfactionem  exliibeas,  quod  idem  ar- 
cbiepiscopus  super  iis  nostra  precamina  sibi  sen- 
tiat  profuisse  et  sedem  eamdem,  quae  tibi  fa\o- 
rabiliter  in  cunctis  opportunitatibns  assislere 
cu|)iiiius,  invenias  ad  ea,  qua3  libi  sint  placita, 
favorabiles  et  benignos.  Dat.  Laterani  V  id.  Martii 
anno  I  ».  Alberlum  Gerardo  conciliatum,  ex  Sif- 
frido  '  colligitur,  dum  narral,  ipsum  una  cum 
Otboiie  Bavariffi  duce,  Rudulpho  fllio  duce  Au- 
stria?,  aliisqiie  |irincipibus  et  episcopis  Alberto  in 
ancipiii  ac  difficili  bello  adversus  Wenceslaum  II 
regem  Boemia;  adhassisse. 

8.  Ingenles  quoque  bellorum  motus  in  Galliis 
extitere  -  :  Piiili|ipus  enim  rex  indignatus  Flan- 
dros  juguin  excussisse,  elfluentibus  inilis  induciis, 
terrestres  ac  maritimas  vires  in  eos  effudit.  Deleti 
sunt  a  Gallica  classe,  cui  pi;cerat  Hayiierius  Gri- 
moaldus  Geniiensis,  Flandii,  et  Guido  coines  ca- 
plus.  Fa  Flandrorum  clades  maritima  terrestri 
aiia  ad  montem  Pabuli  exeunte  imaise  Septcinbri 
cumulata  est.  Sequenti  a  parta  victoria  die  Plii- 
lippus  rex  Insulam  obsidione  cinxit,  cum  Flandri 


'  SiiTr.  Epil.  I.  ii.  Iioc  an.    —  -  Joan.  Vi.l.  I.  viil.  c.  77.  PjuI. 
^uiil.  m  piiil.  IV.  Mt.'jL'r.  iu  Guidone  et  alii. 


BENEDICTUS  XI. 


CHRISTI   1304. 


349 


non  praeterilis  ilejecti  cladibiis,  scd  in  irasninjores 
efferati,  clausis  in  urbibus  (iflicinis,  iitutno  sacra- 
iiiento  se  (ilisliiiixcre,  nisi  ]ir(iflij,r.it()  liostc  vel 
pace  obteiila  (idnuini  iion  rcdituros  :  at^iue  Insu- 
lain  progressi  niissis  oralorilius,  pacem  vel  i^rac- 
liiini  ab  r('j,f('C(Hit('iidi  rc  ;  foedeiis(|iio  intcrpretiinis 
Braliaiitiai  duce,  ac  S.diaiidiii'  couiitein  iis  lcjjibus 
ciiiu  Flandris  pax  sancita  est,  quas  S.  Antoninus 
ex  aiiti(|uioribus  afferl  '  :  «  Sic,  in(|uil,  conclusuui 
et  lactuin  est  ibi  pt;r  niediatores  |iacis,  liocsciliccl 
niodo  :  ut  Flandrcnses  sua  libertalegauderenl,  eis 
doininis  snis  anti(juis  et  ca|)livis  redditis;  ac  ipsi 
regi  darciit  duccnta  niillia  Parisiensiuni  intra 
certuni  tempus  :  ac  eliaui  Flandrenses  regi  diinit- 
tebant  iliaiu  partem  Flandria;,  (jua;  cst  ullra  flu- 
\iuin  Liscia»,  vel  Lisai  versus  Franciam  ». 

9.  Philifjpum  et  Gallos  proceres  in  gratiatn 
recipit  Benedictus,  oniat  privilegiis,  rescissis  actis 
Bonifacii.  —  Nec  modo  stuialum  lioc  anno  Belgi- 
cum  belluin,  quod  Gallias  valdc  afflixerat ;  veruni 
sopita  etiam  dissensio  est,  i\ux  jamdiii  1'bilippum 
inter  ac  Sedeiu  Apostolicam  magno  rei  Cbristiana! 
danino  intercesscrat  (1),  iit  Bernardus  rcfcrl  liis 
verbis  ^  :  o  Hic  Benedictus  siinultatem  et  dissi- 
dium,  qua;  suborla  fuerat  iuter  regem  Fraiicia; 
Pbilip|)uin  etBonifacium  pa|)am,  sedavit  ».  lisdem 
verbis  Ms.  de  geslis  Benedicti  pap.ne  ',  ac  similia 
auctor  qui  ad  Martiniim  Polomiui  '  Appendicem 
adjecit,  et  aiii.  Et  (|uidcni  Pliili|ipus  Fiancoium 
rex,  post  mortem  Bonilacii  creato  Benedictit  recu- 
perandae  Ecclesiae  graticD,  ac  veteris  Gallorum 
cum  St;de  Apostolica  coiijunctionis,  quam  atrocia 
in  Bonifaciiim  ut  hoslein  acta  labcfaclarant,  redin- 
tegrandae  sollicilus,  datis  gratnlatoriis  inore  nia- 
joruin  littcris  de  consecnlo  Apostolico  fastigio, 
novo  Ponlifici  Gallicanam  Ecdesiani  commcnda- 
vit;  atque  amplissimos  oralores,  qui  de  compo- 
neudo  praelerilo  dissidio  agcreut,  traiismisit. 

«  Sanctissimo  patri  doinino  Beiiedicto,  divina 
providentia  saciosanctae  RomanfB  ac  universalis 
Ecclesiae  sunimo  Ponlifici,  Pliilippus  Dei  gratia 
Francorum  rex,  devota  [leduiu  oscula  bealoruiu. 


•  Ant.  III.  p.  tit.  XXII.  c.  55.  —  -  Bern.  in  Chron.  Uom.  Ponl. 
—  '  Ms.  Vall.  s;gn.  lit.  C.  iium.  25  cl  79.  —  »  Mait.  Pol.  1.  iv 
et  alii. 


«  Bcnedictiis  Dominus  Deus  Israel,  quia  visi- 
lavit  et  fccit  redeniptionem  jilebis  snae  :  et  erexit 
cornii  s.iliilis  nobis  in  domo  David  piicri  stii.  Qni 
f.icit  inirabiliii  magna  soliis  :  ipii  coeleslia  pariler 
el  tei  rena  salnbri  inoderamine  dirigens,  ac  pTpe- 
liia  raliom;  j.;ulicrii.uis,  iii  liac  valle  niiseii;e  nii- 
seraliones  inunmeras,  liberalis  in  giatiis,  et  in 
niisericordia  copiosus  exercet.  Ipse  quidem  circa 
Ecclcsiam  siiaiii  sanctain,  Petri  naviciilam,  ma- 
ticm  fidcliuni,  Cliiisli  spoiisam,  ipiam  a  funda- 
tionis  initio  splendore  virtiituin  mirabiliter  illu- 
stravit,  pie  sempcr  continuans  niiseralionis  efTe- 
clum,  et  pateriia?  excqiieiis  pielalis  oflitiiiiii,  licet 
eam  in  pelago  mundi  biijus  inlnmescentiiiin  un- 
dartim  flnctibus  agilari,  et  piocellis  concuti  pa- 
tiattir  ad  lenipus ;  ipsam  submcrgi  vel  periclilari 
naufragio  non  iiermittat  :  contiiiuum  seinper  in 
tribtilatione  solatiiim,  in  tiirbalione  pacamen,  et 
iii  adversilate  succursum,  sicut  rerum  eventus,  ac 
succedentium  expcrimenfa  temporum  manifeste 
declarant  ».  Plnribusque  gratulatoriis  Beiiedicto 
seiilentiis  ,  mistisque  in  Bonifacium  dicteriis 
subdit  : 

a  Ex  60  praecipue  materia  nobis  gaudii  et 
exalfationis  accrescet,  quod  regiminis  iioslri  (tem- 
pore)  in  A|iostolica  Scde  viruiii  sedere  conspici- 
nius,  bonornm  omniiim,  siciit  faina  teslalur  et 
publicat,  nitore  conspicuum,  virtntiim  specultim, 
et  sanctitalis  exemplar  :  virum  utii]ue  secundum 
cor  no4ruin,  qui  non  (|U3Riit  quae  sua  sunt,  sed 
quae  Dei  ad  Catholicae  fidei  el  universalis  Ecclesiae 
bonorum  et  exallalionis  increinenta  felicia ,  ac 
slatuiu  piosjierum  et  quielum  tolius  popiili  Cliri- 
stiani ,  et  iiroinotionem  felicem  negotii  Terrae- 
Sanctte  dticitiir  ]iuro  zelo. 

«  Igitur  [iro  tani  digna),  tam  salubris,  etulilis 
provisionis  evenlu  bonorum  omnium  largitori  ad 
laudes  elgratiasin  bumilitatis  spiritu  assurgentes, 
ejiis  imploramus  devole  clenientiam,  nt  qui  vos 
ad  regimen  Ecclesiae  sanctae  ad  dandam  salutis 
scicntiam  ]ilebi  siu-c  ad  su|ieriifE  dignifatis  boiio- 
rcui  pia  niiseratioue  [irovexit,  sic  credita  vobis 
niulliplicalione  talenta  concedat  ;  sic  in  satictitdte 
et  justilia  coram  ipso,  et  in  viain  pacis  dirigat 
gressus  vestros,  (|uod  post  regiminis  praesentis 
excursum   ad   caifestis  gluriaj  solium   una   cum 


(1)  Quanquam  litlera;  Ponlificis  de  absolulione  a  censuris  Philippo  regitotiqne  rogno  concessa  scripta;  sunt  die  III  idusMaii;  aliquandiu 
tamen  ante  id  tcinpus  LlencJictus  soleniiii  ri  u  regein  lotiimqiie  rcsiiium  Ecclesia;  reconciliaveral.  Elennn  Marlene  in  Collect.  vct.  nionum. 
toin.  i,  col.  l'ill,  ejusueni  Pon  ilicis  ad  Pliilippuin  litteras  profeit,  datas  nonis  Aprili-,  ijuibus  leslaiur  se  nuper  regi  «  nbsenti,  et  non 
petenti  ab  nmmbus  ex.  omuiunicaliomini  siiittntiis  in  nuutio  um  ijus  pr;e^eutiii  »  illum  absolvisse.  Id  crgo  lorte  prastitit  vel  die  Cifna; 
Doiiiini.  vcl  S"lcmnl  Pascliatis.  Ouiid  vero  ;iit  l^iulile.v,  se  illi  iic  jieU-nli  quidom  alisolutiDiieiii  inipendi  sc,  lucem  accipmnt  ex  iis,  quae 
continuator  Nangii  scripsit  in  lucc  verba  :  «  Vigi  ia  Aposlolonim  Pclri  et  Pauli  Pansius  in  Ecclesia  catliediali,  pra;latis  ct  c;ero  prxscntibus 
ad  boc  spici.il;icr  evocaiis,  latajsuni  ex  p;irte  regis  Er^ncia;  litteiic  contiuentes  inter  alia,  quod  papa  Bino.liclus  nuainvis  noii  luisset  super 
hoc  requisitus,  ipsiiiii  regciii,  libeios,  corum.leiii  procercs,  alque  regnum,  una  cuiu  suis  a.lhaMcnlibus  ab  omuibus  cxcommunicalionibus  ct 
int;rdicli  seiitentiis,  si  qua;  vel  corniii  allcrum  a  papa  Bonifacio  qualilercumquc  lata;  fuissenl,  atiS'dvebat  penitus  ad  caulelaui  ;  necnon 
Ecclesiarum_decimasiisiiue  bicimium,  ucciion  annudlia  (annuos  re  iditus  pru;tiendarum  canonicorum  'lefunclorum^  usquc  irienuium  regi  l-rancia: 
coucedctial  ».  Noii  dubiio  lainen  quin  per  legatos  suos  Pliilippus  .ib,-.o!ut.oni  m  hanc  clam  sollicitaverit.  Ca;terum  Plulippus  insiguein  victo 
riam  de  lielgis  retuUthoc  ipso  die  xviii  Augnsii,  qua;  uotiiida  hic  ceiisui  ad  illustranda  ea  qua'  ab  aunalista  uuui   8  narramur. 

Coiivenius  >eu  Con.  d  um  hoc  aiino  Pdiisiis  habitus  e^t  ia  cau-a  fratris  Joannis  Parisiensis  Ordims  l'r;edicatorum,  qui  S3.  Eucharistiae 
mjsler.um  exp:icari  posse  coiitcndebat,  si  admiticrctur  (issumiAio  suhslnutice  /xtnis  vel  pinedutis  iii  Clinsto.  Discussionem  niereri 
doclrii.ain  h.(nc  ratiis  Guifelinus,  qui  anno  isio  Parisieiises  infulas  susceperat,  ;idhihuit  in  coiisiiio  /Eg  dium  Bituncen.«em  arciiiepiscopiim, 
Bertrandum  Aure  lanenscm  et  rn/il  elniuin  Auibiauensem  tum  doctoribus  Sorbonitis;  sed  a  tequam  lcrrcut  seiiteutiaiu,  !•'.  Joaaues  Scdem 
ApostoUcam  appellavit;  eo  lamen  mterim  defuncto,  coatejjjio  lota  siluit.  Marrat  Ua;c  conlinuator  Nangii  ad  liunc  annum.  Mansi. 


350 


BENEDICTUS   XI. 


CHRISTI    1304. 


groge  vobis  commisso  clementi  pietate  pcrdiicat, 
jiidici.liiriiin  ciiin  CiiMtris  sanctis  suis  omnis  oibis 
ierr.i!  liiiiiim  nalic.iics.  C.Tlcriini  nos  il  rfgimm, 
cujus  nioileramini,  disiionente  Domiiio,  |ir;rsi(ie- 
nnis,  et  Ecclrsiam  G.illicanain  sanctiiatis  vestrae 
favoiiiius  fiilucial  ter  commeiul.imus  :  et  ad  expo- 
nendum  |>erfectius,  et  plenius  exliibendum  biati- 
tudini  vestr.T  omnimoilie  reverciitire  tt  ilevotionis 
indicia,  ecce  dilectos  et  llileles  Birnardiini  (Be- 
raldum)  dominuin  Mercolii,  magislruni  Petrum 
de  Bella-Pcrtica,  canonicum  Carnolensem,  el  Guil- 
lelmum  de  Plessiaiio  milileiii,  niintios  nostros  ad 
sanctitatis  vestrae  praesentiam  (lcslinavimns,  quos 
benigne  recipere,  ac  eorum  relatibns  iiatcriia  cle- 
mentia  aiidientiam  pra?bere  [dacidam,  el  fldem 
non  diibiam  adliibere  dignetur  ». 

Exceiiti  sunt  a  Bcnedicto  rei;ii  oralores  reruni 
gerendarum  iicriti.i  insignes  beiievob!,el  censuiis 
omnibus,  quas  ob  gesla  in  Bonifacium  suscepe- 
rant,  soluli;  de  quo  exlant  ad  ipsos  iu  Regcsto 
litlera; ',  (iuai)i|nam  Guillelii/iis  e  Plissiano,  cum 
se  Bonifacii  caluniniatorem  in  Parisiensibuscomi- 
tiis  constilnerat,  alrocissimo  scclere  se  devinxis- 
set :  sed  vicil  A|ioslolica  mansuctudo  cleinentia  : 
memor  enim  sanctissiiniis  Pontifcx,  qiianliim 
Gallorum  in  Sedem  Aposlolicam  sluilia  illius  di- 
gnitatem  auxissent,  temperandam  censnil  cle- 
nientia  severilatem  :  cnm  in.igna  affulgeret  spes, 
60  Gallos  majori  observantiaBomanam  Ecclesiam 
complexuros,  qno  ejus  benignititem  experiientiir: 
sacrisqne  eos  reslituit  lioc  edilo  Apostolico  Uiplo- 
mate'  : 

a  Benedictus,  etc.  ad  perpeluam  rei  menio- 
riam. 

0  Cum  sicut  accepiinus,  laiu  aichiepiscopi  et 
epifcopi,  (juam  alii  Ecclesiarum  sfficularium  et 
regularium  inailMti,  el  alii  clerici,  et  Ecclcsiastica! 
personaj,  religiosa;  ac  saculares :  neciion  barones, 
nobjles,  et  alii  laici  de  regno  prajdicto  excominu- 
nicaticnumsentenliis,  olim  a  Bonilacio  papa  VIII 
et  aliis  prffiilecessoribus  iiostiis  Humanis  Ponlili- 
cibus  in  impedienles,  eos,  qui  ad  Sedem  acce- 
debant  Aposlolicam,  vel  recedebant  ab  ea,  seu 
litteras  defercbant  i|isorum,  et  ex  aliis  causis  in 
suis  processibus  promulgalis;  necnon  latis  a 
canone  pro  eo,  qiiod  so  culpabiles  reddiderunl  in 
captione  ejusdem  Bonifacii  prtBilecessuris,  et  iiun- 
tiorum  ipsins,  et  aliorum  prsdecessorum  pnedi- 
ctoruin,  teneanliir  aslncti,  qiiorum  aiiijui  diviiia 
celebrarunl  officia,  et  imniiscuerunt  se  illis,  ac 
receperunt  ordines,  et  beneficia  Ecclesiastica  sic 
ligali;nos  prxmissa  omnia  pateriia  medilalione 
peiisanles,  ac  atteiidentes  ulilitates  et  coinmuila, 
qiuc  ex  eodem  rcgiio,  dum  in  ipsius  Ecclesi;e 
devotione  perstilit,  Ecclesiuc  piiediclae  provene- 
runt  ;  quod(|ue  pruptcr  evilandum  scandaliiin, 
pracserlim  ubi    nuiltitudu  dcliiujuil,  scvcritali  cst 


alii|uid  delrahendiim  ;  sperantes  insuper,  quod 
rex  et  inc(d;e  nicniorali  lanto  Dciim  ct  dictam 
Ecclesiam  studebnnt  peraniplins  et  devotius  re- 
vereri,  quaiito  eadem  Ecclcsia  miseiicordius 
giati(isiiis  (  gcnt  cnin  cisilem  ;  Iinjiismudi  iiulucti 
cunsideiatiunibus  aichiepiscopos,  episco|ius,  pra?- 
I.itos,  clcricos,  personas,  barones,  nobiles  et  laicos 
pia'(liclos,  el  (|uuscninque  de  dicto  regno,  qui 
hnjiisniodi  sententiis  Boiiifacii  et  aliorum  pr;L'di- 
cloriim  prsedecessorum,  astringuntur,  omncsque 
qiii  occasione  hiijusmodi  caplionis  praelati  Boni- 
facii  prajdeccssoiis  et  nnntioium  pra?ilictorum 
dicto  vel  facto,  ope,  opera  vel  favore  quantum- 
ciimque  in  seiitenliam  canonis  inciderunt,  (Guil- 
Iclino  de  Nog.ireto  milite,  cujus  absolulionem 
nobis  et  diclaG  Sedi  specialiler  reservamus,  dum- 
taxat  excepto)  a  sententiis  pr;piliclis  absolvimus, 
reslitueiido  cos  cummniiioni  liilelium  el  Ecclesiae 
sacramentis,  Cuni  illis  insuper  ex  eisdem,  qui 
pr;edictis  ligali  sententiis  ordines  uut  beiieflcia 
Ecclesia-^lica  rcccpcriint,  qiii  in  ipsis  minislrare 
liersoiialiter  ordinibus,  el  eadeiii  beneficia  reti- 
nere;  necnon  cuni  eis,  qiii  sic  ligali  divina  cele- 
biaruiit  officia,  vel  immisciierunl  se  illis,  super 
irregularitale  inde  contracta  aiictoritate  pra;dicta 
de  misericordia,  (iiie  superexallatnr  judicio,  dis- 
pensainus.  Dat.  Peru^ii  III  id.  Maii  anno  i  ». 

Eilita  qiioijiu!  sunl  pliira  alia  a  Bcnedicto 
Diplomala  ad  Gallos  pristinis  juribus  asserendos, 
qiiihus  exprcsse  Philippus  rex  censuris  est  sidu- 
tns  '  :  acadcniiis  confcreiuhfi  laurae  doctoralis 
abrogalum  a  Bonifacio  jus  restitutiim  '  :  clericis 
ad  honures  Ecclesiasticos  patefadus  ^  aditus.  Con- 
ciliavit  *  etiam  coiitroversiam  Narbonensem  ar- 
chiepiscopiini  iiitcr  ac  vicccomitem ;  sustulitque 
interdictum  Ecclesiasticum  ^  quo  Aiiamias  Boiii- 
ficius  Vlll  ub  illius  iirbis  ac  niontis  S.  Anlonini 
doiiiiiiatum  regio  jussu  a  Fuxensi  cumite,  tum 
jinefeclo  Carcassonensi,  virisEccIesiasticisereplum 
pciculerat,  ex  (|no  iiiagna  discordia  inter  Bonifa- 
cium  ac  Philippuin  exarseral;  cl  corpora  sepul- 
tiira;  Ecclesiaslica)  tradi  jussit,  ir.odo  criiniuum 
dolorem  in  extremaviUc  periodo  osteiulissenl. 

tO.  Tuleniletiam  Bunilacins  pluresaliasin  Plii- 
Iip|iuni  ejusque  stiidiosos  scntcntias:  absolverat 
sacramcnli  leligionc  eos,  (|ui  ipsi  astricli  crant  : 
promulgarat  litteras  quibus  regiii  Galliaium 
limiies  describebat  :  contnlerat  plura  Philippi 
hostllius  privilcgia;  ex  quibus  omnibus  gravis- 
sima  simililer  iiiGallus  mala  rediindarant.Uuibus 
rcmcdiuin  laturus  Benedictus,  hujusmodi  iu  cuiii 
c;i'lerosi|iic  ipsius  parlibusaddictus  conscriptaActa 
piiblica  levocavit"  :  ne  inde  ahqua  mali  labes 
enianarct,  atque  intcr  Apuslulicain  Scdem  rcguni- 
que  Galliariim  firmissiiiia  p.ix  atqueamor  muluus 
coalcscerct.  Extant  de  liis  insignes  subjecta)  litlerac, 
qun'  ob  dignitatcm  pi;clermitteada;  non  suiit  visffi. 


•  liened.  Ep.  cur.  clv. 
el  79. 


—  -Eil.  ic  bibl.  VjII. 


sigu.  lil.  C.  II.  2;i  '  Ep.  cur.  CXLV.  —  ^  Kp.  cur.  cxLVii.  —  ^  Ep.  cur.  cxLVlil. 

»  E[i,  cuiii.  Dcxiii.  —  ^  lip.  cur.  cxLix.  —  *  Ep.  cxLVi. 


BENEDICTUS    XI.   —   CHRISTI    1?04. 


3.51 


a  Cliari??iino  in   Ctiristo   filio    Pliiliiipo  regi 
FranconiMi  itlusiri. 

«  A'.i  slaltini  tiium  et  regni  tiii  felicein  paier- 
nisdesideriisaspiraiites,  ad  ea  lilienterinleiuliinns, 
[ler  nnffi  slatns  ipse,  sulinioiis  iiiipe^linientis  (|ni- 
bnslitiet,  voiivis  jntiiler  successitnis  prosperelnr, 
et  salutnria,  dnnte  Uomino,  recipiat  iiicreinenia. 
Duiluin  si(|niiieni,  pront  ex  i)aile  tua  fnit  expo- 
situin  corain  iioliis,  Boiiiraciiis  papa  Vlll  pi-ede- 
cessor  noster  nonnullos  contrafe  ac  regnuni  tnnm 
consiliarios,  familiares,  officiales,  fautoies,  ot  vali- 
tores  tuos  regiii  pricdicli  procesMis  fecit  diver- 
sorum  tenorum,  variasqueseiitentias  promulgavil: 
gratias,  privilegia,  et  indnlta  libi  et  eis  concessa 
suspeiidit  :  plurit)iis  iiisnper  nomuilla  iirivilrgia 
in  luam  ct  regiii  pracdicli  loesionein  concessil  : 
declarationes  circa  flnes  seu  limiialiones  edidit 
ditti  regni,ac  nonnnllos,  (|ui  tibi  jiiraiiieiito  fide- 
litatis,  el  ex  aliis  viiiculis  et  oidigationibns  lene- 
bantur  astricti,  ab  liujusinodi  jnramenli  vinculis 
et  obligatioiiilius  prorsns  absolvit,  in  tuum  et 
alioruni  priediclorum,  et  ejnsdem  regni  non  mo- 
dicum  prajudicium  et  gravanien. 

«  Nos  aulem,   c|ui    regalem   mngnificentiam 

apud  Deum  et  liomines  cupimus  exaltaii,  volenles 

tibi,  regno,  consiliaiiis,  famiiiaribus,  officialibiis, 

fantoiibus,  valitoiibiis,  et  iiicolis  prslalis,  ne  pra;- 

texlii    processuum    sententiarniii,  siispeiisionnm , 

declaralionum  etabsolulionnm  liujnsniodi  ali(|uid 

tuo  sen  eorum  siatui  vel  saluli  disiiendinm  P[iiri- 

tiialiter  aut  teniporaliter  imminere  valeal,  ]irovi- 

dere  ;   omnes  et  singulos   processus   habitos,   et 

senlentias  promulgatas,  suspensiones,  et  declara- 

tiones,  absolutiones,  ul  pr;riniititiir,  factas  contra 

te,  regiium,   consiiiarios,   familiares,  ofnciales  et 

valilores  prafala  per  eunidem  pradeeessorem   in 

qiiacunu|ue  forina  VLrboniin,  quibnscuiiuiue  de 

causis,  sive  dieti  processiis  et  senteiitia}.  siispen- 

siones,  declarationes,  el  alisoluliones  fuerint  piibli- 

cati,  sive  non,  sive  vcrbo  iantum,  sive  in  scriiilu- 

rani  redaeti  exliterint;   auciorilaie  Apostolica  de 

Aposiolica^  pleniludiiie  poteslatis  revocanms,  an- 

nullanius,  et  viribusvaciiamus:  teque  ac  regnum, 

consiliarios,  fuiniliares,  offieiales,  fautores,  vali- 

lores  et  incolas  supradicta  (Guillelino  de  Nogareto 

niilite,  cnjus  absolutionem  nobis  specialiier  reser- 

vamus,  dumtaxat  excepto]  nd  |denum  reponiiiins, 

et  reducimus  in  enm  stalum,  in  (|iio  eraiis  ante 

processus  et  senlentias,  suspensiones,  declaratio- 

nes  et  al)solutiones  pisdicta  ;  nl  ex  eis  vel  eoriim 

aliquo  libi,  vel  eis,  ant  iuo  vel  ipsorum  slalui,  aiit 

saluti  praejndicium  neqiieat  proveiiire  vel  ol)slacu- 

Inm  aliqnod  iiiterponi.  Omnia  (|iio(]ue  privilegia 

el  indulgentias,  cuicumque  gi-nli,  univcrsiiati,  V(l 

loco,  seu  singularibus  ]iersoiiis,  cujusciimquecon- 

dilionis,  slatns,  aul  dignitalisc  xistant,  iii  iuiini  stu 

dicti  regni  prajjiidieinin  ab  eodem   ]ira!(lecessore 

posl  molam  discordiam  inter  te  et  ijisiim,  qiiomo- 

documque  el  in  quacumque  forma  verboium  con- 

ccssa,  eadem  auctoritate  cassamus,  irritamus  et 


ex  nnncviribus  vacnainus,  decernendo  ea  nnlliiis 
existire  firniiiatis.  Nulli  ergo  etc.  Datum  1'erusii 
III  id.  M  lii  anno  i.  » 

II.  Ornavil  jineierea  IMiilippuin  regcm  privi- 
legiis  concessis  a  praidecessoribus,  quBD  cum  Boni- 
faciiis,  ardeiite  disconlia,  convulsissel,  |duribus 
Diidomatilius'  redintegrata  fuere.  De  qnibiis  Iu-ec 
Bernardus  '  :  «  Privilegia  ac  lilieriates  ,  qui- 
luis  regein  privaverat  Bonifacins  jir.-edecessor , 
eideiii  regi  restitnit  et  concessit,  sicul  aniiquitus, 
in  liebilomadaPeiitecostes,  pr;esentibns  regisnun- 
tiis,  Perusii  in  consislorio  ».  Nec  veteres  modo 
pr;Brogativasiiisiaiiiavil,  veiiini  eiiam  iiovisanecit: 
interquasclericos, '  (]Ui  in  regiicParisiensissacello 
divino  cullui  insisliiiit,  iib  episco]ii  Parisieiisis  ac 
iiielioiKiIitiiiii  Simoiiensis  auct.iriiiile  exeinit  :  lum 
ad  Pliili])i)i  Joaiinui  reginoe,  successorum  ac  regiaj 
siirpis  iirincipnm,  reges  qui  Gallicum  sceptrnm 
suiisteiiiarenl  altiiigeiilium  j;r;iliiim,  legein  Btini- 
tacianam  desepulturis  solvit  '.Concessit  ])iu'lerea' 
Ptiililipo  bieniiales  decimas  e  veetigalibus  sacer- 
doluiii,  doiiatis  taiiien  iminumtale  iis,  quorum 
opes  tenues  erant,  redigeiidiis,  tum  ad  ievandain 
ffiriirii  in  Belgieo  bello  jirofnsi  inoi>iaiii,  tum  ad 
novam  moiielam  jiisti  ponderis  iic  pretii,  qutE  S. 
Ludovici  tenipore  in  usii  fneiat,  conflandam. 

•12.  Cum  vero  jain  ante  ad  coercendam  princi- 
puni  avantiam,  qui  non  obtenta  ab  Sede  Apostolica 
facultate,  iii  (Xton)Utiidis  a  clero  subsidiis  grassa- 
baiitur,  devinxissel  Bonifacuis  anatheinate  laicos, 
qui  slipendia  aut  vecligalia,  decimas  pecuniasve 
a  cli  ricis  exigerent,  sive  ea.'  ex  iiisorum  boiiis  vel 
Ecclesiarum  redigereiitur ;  cui  pcena}  etiain  obno- 
xios  esse  volueral  eos,  qui  solvereiil,  aut  promitte- 
rent,  coiiseiitirenlve  se  sohituios;  Beiiediclus  ad 
niolliendaiii  illius  deereti  aceibitdlem,  e  cardina- 
liuiii  coiisilio  legeni  in  eos  tantum  vigere  jussil', 
qiii  exigereiit  aut  ad  exigendum  coiisilium,  ope- 
raiii  studiiimve  conferrent  :  la'Sos  auiem,  qni  sua 
extorqiienti  cessissent,  ea  poena  liberavit.  Quara 
rem  gestiim  Perusii  in  iiurpiuatoruin  pairuiii  eon- 
sessu  narrat  Bernardus;  eaiiue  de  ro  loculus  sub- 
juiigit  :  «  Ibidein  edidit  quaindam  Conslitutionem, 
qu;e  incipil  :  Qtiod  olim;  in  quia  reslrmxil  iiaenam 
Constitiitionis  Bonifacii  pra^decessoris  sni,  qus  in- 
cipit :  Clericis  laicos,  libro  vi,  decernens,  ut  m 
solventibus  aut  recipienlibus  a  sponte  solventibus 
lioena  dictie  Conslitiitionis  Bunif;icii  non  vindicet 
sibi  locuiii  B,  Prster  ba;c  Pontifex,  qua  occasione 
derus  bona  Eeclesiaslica  in  princiiiuin  subsidium 
derivare  ]iossel,  ex  Lateranensi  Concilio  illuslravit 
bis  verbis  :  «  Caiierum  allendant  sollicile  Eccle- 
siariim  pradati  et  iilii  clerici,  quod  Literanense 
Conciliuin  iii  Iiiijusinodi  subveiilionibiis  solum 
casuin  necessitatis,  aul  coinmnnis  utilitatis,  ubi 
laicorum  ad  id  noii  suppetunt  facultales,  delibera- 

'  Ep.  cur.  I.  et  Ep.  cxLiii  ad  rLXii,—  -  nern.  Chr  liom.  Poiit. 
JoriJ.  Ms  Val.  sigii.  miiii.  I9G0.  Piol.  l.uc.  iliil.  Lctl.  .Ms.  1.  xxiv. 
c.  38.  —  '  liad.  Ep.  c.\Lili.  —  *  Ep.  cur.  cXLiv.  —  '  £p,  cur. 
CLiii,  CLiv.  —  8  Ep.  cur.  CLXl  el  Eilrav.  Quod  olim. 


•352 


BENEDICTUS  XI.   —   CHRISTI   1304. 


tione  provida  noscitnr  cxcepis?e;  et  deinilp  gene- 
rale  stutuisse  Conciiiuin,  proiiter  (|uonini(laiM  im- 
prudenliam  eliaui  in  lioc  casu  Rornanuin  Ponlin- 
ceni,  cujus  interesl  coinmunibus  pioviilcre  utiii- 
talibus,  priiiiilus  consulendum.  At  tanlo  if^itur 
caveant,  iw.  pradictoruin  Conciliorum  transj,'res- 
sores  existant,  aliijiiid  iii  casu  prgedicto,  et  uiullo 
magis  si  casus  ipse  non  subsil,  quoi|uo  moilo  vel 
titulo,  inconsulto  Uomano  Ponliriie ,  occisione 
subveiilionum  diclarnm  concedendo  iaicis  ,  vel 
etiam  promitlendo  :  alioiiuin  tanquam  canonum 
tam  solemninm  temerarii  transgressores ,  quas 
proculdnbio,  Deo  propitio,  idein  infligeret  Ponli- 
fex,  gravissimas  poenaspoterunt  merito  formidare, 
etc.  Datum  Perusii  IV  idusMaii  anno  i».  Nonnul- 
lis  eliam  aliis  Bomfacii  decretis  vim  ademil',  ad 
quod  se  iiac  ratione  impulsum  fuisse  ait  :  o  Qnia 
etiain  pra^decessor  ipse  de  frulrum  suorum  coiisilio 
statuta  non  edidit  supradicta,  eadem  communieato 
fratrum  nostrorum  consilio  auctonlate  Apostolica 
totaliter  duximus  su>peiidenda.  Datum  Lalerani 
XIX  lial.  Februarii  anno  i  ».  H.ic  vero  Bonifacii 
gesta  convulsil  sancti^simiis  Pontifex,  velaquitate 
vel  divina;  gloii;c  zelo  adductus. 

13.  In  violatores  Bonifacii  Benedictits  dal 
Diplotna  excommunicationis.  —  Cum  vero  su|)- 
plices  veniani  |iroposcissent  Pelriis  et  Jacobus 
Columnse,  in  eos  ita  clementiam  explicuit,  ut  ner- 
vum  Ecciesiaslicae  disciplinai  non  dissolveiet  : 
bisceX  kaleiid.  Janiiarii  sujierioris  anni  sancilis^ : 
« Eis,  iiiquit,  quaevis  alia,  qiiam  (prseterqnam- 
quod)  prafalarum  deposilionis  a  cardinalatibus, 
privationis  beneliciorum  et  Ecclesiarum,  conlisca- 
lionis  bonoriini  et  juriiim,  quae  dictis  civibus, 
(nenipe  Romanis  ,  seu  aliis)  siiiit  concessa ,  et 
ioliabilitalis  ad  iiapatum  sententia  sive  poena 
abslulit,  reddimus,  etc  ».  In  Sciarram  vero  Co- 
lumnam,  Guillelmiim  Nogaretum  el  alios  imjiios, 
qui  Bonifacium  ceperaiit,  distrinxit  severilalem, 
ut  Beriiardus  subjectis  verbis  testatur  '  :  «  Bene- 
diclus  papa  denuntiavit  excommunicatos  publice 
et  in  sciiplis  actores  sceleris,  et  ca|ilioiiis  prrede- 
cessoris  sui  Bonifacii  painB  VIII  iioininalim  et 
cxpresse  Guillelmuin  de  Nogareto,  Sayrram  de 
Columna,  et  qnosdam  alios  nominatim,  et  gene- 
raliler  omnes  alios  complices  captionis,  el  facino- 
ris  cum  eisdein,  qu®  ipse  Benedictus  papa  llde 
videral  occulla  (nculata)  >'.  Eadem  in  Ms.  rerum 
gestarum  Benedicti  ',  atque  apud  Marliniim  Po- 
lonum  ^  referiintur.  Sed  ad  veritatem  bisloria;  in 
luce  collocaiidain  Poiitiliciuni  Di|iIoma  visuin  ^ 
est  adduceiiilnm. 

«  Benedictus,  etc,  ad  perpetuam  rei  memo- 
riam. 

«  Flagitiosum  scelus,  el  scelesluin  flagitium, 


•  Ep  ciir.  XLIV.  —  ^  Ep.  cur.  .NX.^cv.  Extat  etiam  iDter  Extravai;. 
cap.  Dudum,—  '  Bern.  iii  Clnon.  liiim.  l'onl.  l'lol.  Liic.  llisl.  Ecci. 
Ms.  1  XXIV.  c.  3!*.  —  *  E.xl.  in  bibl.  noilia  sign.  lil.  C.  nuin.  i5 
et  nuiu.  79.  —  ^  Mart.  Vo\.  I.  v.  Jurd.  .Ms.  Vat.  sign.  nuui.  19liO 
et  alii.  —  ^  Ben.  Ep.  cur.  clxvui. 


quod  qiiidam  sceleratissimi  viri,  snmirmm  aiiden- 
tes  nefas,  in  personnm  boiioB  memoiiaB  Bonifacii 
[lapre  VIII  iira^iieccssoris  noslri,  noii  sine  gravi 
prifidia  cemmiserniit ,  pimieiidum  prosequi  ex 
jiistis  caiisis  bucusque  distulimus  :  sed  ulterius 
siistinere  non  possiimus,  quin  exurgamus,  imo 
Deus  in  nobis  exiirgal,  ul  dissipenlur  inimici  ejus, 
et  ab  ipsius  facie  fugiant,  (|ui  oderunt  eum  : 
dissipetitur  dicimus,  si  vere  poeniteant,  sicut  ad 
piyedicationem  JoncC,  Ninive  conversa  est :  alias 
iit  Jerico  subvertantur.  Oliin  siquidem,  dum  idem 
Boiiifacius  Anagniae  propris  originis  loco  cum 
sua  cnria  resideret,  ipsum  nonnulli  perditionis 
tiiii,  primogeniti  satbanoe,  et  iniqiiitalis  alumni, 
omiii  pudoie  postposito,  et  reverenlia  retrojecta 
pra>latum  subditi,  parentem  liberi,  et  vassalli  do- 
iiiinnm,  Guillelmus  scilicet  de  Nogaretn,  Renal- 
dus  de  Supino  ,  Tliomas  de  Morolo ,  Robertus 
filius  dicti  Renaldi,  Petrus  de  Genazoiio,  Stepha- 
nus  niius  cjus,  Aiienulplius,  et  Nicolans  nati 
qiioiidam  Malhiffi,  GilTiidus  Bussa,  Orlandus  et 
Pelriis  de  Luparia  cives  Anagnini,  mililes  Sciarra 
de  Coliimii;!,  Joaiiiies  filius  Landiilfi,  Gottifridus 
nalus  Joannis  de  Ceccano,  Maxiinus  de  Trebis,  et 
alii  factionis  minislri  armati  hostiliter  et  injn- 
riose  ceperiiiit,  manus  in  eum  injecerunl  impias, 
Iirotervas  erexerunt  cervices  ac  blaspliemiarum 
vocesfiinrstasignominiose  jactarunt.  Eodem  etiam 
faclo  et  opera  per  ejusdem  ftictionis  complices  et 
alios  tliesaiirus  RonianaB  Ecclesi;e  ablatiis  violen- 
ter  exlilit,  et  nequiter  asporlatus. 

14.  «  Ikrc  p.ilam,  b;cc  puhfice,  hcccnotorie,  et 
in  nostris  etiam  oculis  patrata  fuerunl.  In  his  la^sfe 
m;ijeslatis,  perduellionis,  sacrilegii,  legis  Julia;  de 
vi  publica,  Coriielise  de  sicariis,  privali  carceris 
et  rapiiia?,  fuiti,  et  tot  a!ia,  quot  ex  hujusmodi 
facto  faciiiora  secuta  sunt,  cninina,  et  felionis 
eti;im  deliclum  coiiiinissa  notamus  :  in  iis  slii|iidi 
facti  sumus.  Quis  crudelis  hic  a  lacryinis  teinpe- 
ret?  Quis  odiosus  compasMonem  iion  babeat? 
Quis  deses,  aut  remissus  judex  ad  procedendum 
non  surgat?  Quis  [dus  sive  misericors  non  elficia- 
tur  severus?  Hic  violata  securitas.  Hic  imniuiiilas 
lemerata.  Propria  patria  tutela  non  fuit,  nec  do- 
mus  refugium  :  summum  Pontificium  dehonesta- 
tuni  estjet  suo  capto  sponso,  Ecclesia  qiiodain- 
modo  captivit;ita.  Quis  locus  reperietur  amodo  lii- 
lus?Quffisancta,RomanovioIatoPonlifice,polerunt 
inveniri?  0  piaculare  flagitium ,  o  inauditiiin 
facinus,  o  Anagnia  misera,qua;  talia  in  te  lieri 
passa  es!  Ros  et  pluvia  super  le  non  cad;int,  in 
alios  desceiiilaiit  inoiiles  :  te  aulcm  transeant, 
quia  te  vidente,  et  inohibere  valenle,  forlis  ceci- 
dit,  el  accinclus  robcre  superatus  est.  0  infelicis- 
simi  |i;itr;itores ,  iion  iiiiilali  qiieiii  nos  imitari 
voluiiius  David  saucluni,  ijui  in  Christiiiii  Doniini, 
etiaiii  inimicum,  per.<eculorem  et  aemulum  suum, 
quiii  dictiim  erat  :  Noli  taiigere  christos  meos ; 
nianuin  extendere  noluil,  el  iii  exlendeiitLiii  irrui 
gladio  jusle   fecit.   Infaudus  dolor ,  lamentabile 


BENEDICTUS  XI. 


CHRISTI    iW\. 


353 


factum,  perniciosum  exemplum,  inexpiabile  ma- 
lum ,  el  confusio  nianifcsla.  Sume  iMmenlum, 
Ecclesin,  ora  tua  flelibus  ri^'ent  ele^i,  et  in  adju- 
torium  (iebilio  ultionis  lilii  tui  de  longe  veniant, 
et  tiliaj  de  lalere  sur^iant. 

IM.  a  Verum  (|tiia  scriptum  est  :  Feci  judi- 
cium  el  jiislitiam  ;  il  :  Iloiior  irgis  juiliciuiu  di- 
ligit ;  nos  in  piaediclis  sic  judicium,  (|iiod  ;ui  lio- 
norem  nostriim  pertinet,  facere  cupiiuus,  (]uod  a 
justitia  miiiime  diveitainus.  Ideo(|ue  loinia  juris, 
quae  (sicut  ha;c  sunl)  servatur  in  notoriis,  obser- 
vala  ;  pra'fatos  superius  nominatim  expressos, 
Cicterosque  participes,  (|ui  ha;c  in  sa;pediclum 
Bonifacitim  iii  personis  propriis  exercuerunt  Ana- 
gniae,  omnesque,  qiii  in  i's  dederunt  auxilium, 
consilium  vel  favorem,  dcnunliamus  de  fratruni 
nostrorum  consilio,  pra;sente  Iirc  multitudine 
copiosa,  promulgalam  a  canone  excommuiiica- 
tionis  senlentiam  incurrisse,  ipsusque  citamus 
peremptorie,  quatenus  infia  festum  sanclorum 
Apostolorum  Petri  et  Pauli  proxime  venturuin 
personaliler  compareant  coram  nobis,  justam  , 
dante  Domiuo,  nostram  siiper  pra;inissis,  (|Uffi  ut 
pra;dicitur,  notoria  sunt,  audituri  sententiam , 
nostrisque  niandalis  et  jussionibus  bumililer  pa- 
riiuri.  Alioquin,  eoruiii  non  obstanle  abseiitia, 
contra  eos,  via  incedeiites  regia,  procedemus,  etc. 
Actum  Perusii  VII  id.  Junii,  PontiQcatus  nostri 
anno  i  ».  Cum  Pontifex  rectnsitis,  qu;c  improbi 
homiiies  adversus  Bonifacium  aiitea  gesserant, 
quorum  se  oculatum  testum,  ut  vidiuius,  affir- 
mat,  iiullam  de  ipso  veneiio  necato  mentionem 
faciat,  minime  subsistere  videntur,  qua;  tradit 
Matthajus  Weslmonasteriensis  ',  Benedictum  con- 
tra  Bonifacii  occisores  proclamasse,  veneno  infe- 
ctum  interiisse. 

16.  Sacramenlnm  regis  Aragonice  de  jure 
Sedis  Apostolica;  in  Sardiniam  et  Corsicam.  — 
Dum  Periisii  versabatur  Benedictus,  eo  accessisse 
Jacobi  II  regisAragoiium  oratores,  nimirum  Vila- 
lem  a  Villanova  et  Guilkimum  e  Ceria,  ut  regio 
nomine  ob  acceptas  jiire  liduciario  a  Bonifacio  VIII 
Sardiiiiam  et  Corsicam  insulas  Sedi  Apostolicai 
sacramento  fidei  se  obstringerent ;  exceptosque  per- 
hiimaniler  a  Pontifico  quiiita  Jiiiiii  die  hiijusaiini 
iii  [mblico  cardiiialium  consislorio  clientelarem 
spousionem  pricslitisse  refertSurita  -.  Illustrantur 
haec  Clemenlis  V  litteris,  qui  elapsis  i)ost  duobus 
annis  promulgavit  ^  Jacobum  regem  Benedicto  XI 
oratorum  opera,  quibus  regio  Diplomate  eam  pro- 
vinciam  contulerat,  acceptam  jure  Qduciario  Sar- 
diniam  Puntifici  retulisse  :  (|iiamvis  iiiopina  Bene- 
dicti  niorte  rei  gestu;  Acta  publica  conscribi  non 
potuerint. 

«  Clemens,  etc.  ad  pcrpetuam  rei  memoriam. 

«  Ne  in  posterum  rei  gesta)  mcmoriam  diiitiir- 
nitas  temporis  forsan  aboleat,prssentium  insinua- 


'  Wesl.  Flor.  Tlisi.   —  '-  ?ur.  1.  v.  Annal.  c.  C;.  el  uA.  1.  ii 
hoc  an.  —  '  Clem.  V.  I.  i.  Ep.  ccLViii. 


tionetestamur,quodaccedentesolimadpr8esenliam 
pi.e  memoria;  Benedicli  papa  XI  pra;decessoris 
nostri,  dilecli  filii  Vilalis  de  Villaiiova  nules  et 
r.uilltlmusde  Lateria  civisBarcioiiensis  [irociirato- 
res,  nunlii  ac  ambasciatores  charissimi  in  Christo 
filii  nostri  Jacobi  rcgisSardiniffietCorsica;  illustris: 
el  recogiiosceiite>  qiiod  idein  rex  ratione  regni 
Sardiniic  et  Corsictc,  ad  Romanam  Kcclesiam  per- 
tineiitis,  (|iiod  felicis  recordationis  Bonifacius  VIII 
pr;cdecessor  noster  sibi  et  lia;redibus  siiis  sub  certis 
inodis  et  coiiditionibus  iii  [lerpeluum  feudum  con- 
cesserat;  cui  (iuidem  Bonifacio  iiriBdictus  rex  ipse 
personaliter  pro  eodem  regno  vassallagium  ligium 
et  homagium  fecerat,  et  jiir;imeiitum  fidelitatis 
praistiterat;  lenebatur  cuilibet  lioiiiano  PoiitiQci 
infra  annum  postcreationem  ipsius  per  procur;ito- 
rem  seu  procuratores  suos,  ad  lioc  Icgilime  con- 
stiluto,  similiter  pro  eodem  regno  vassallagium 
ligium  et  homagium  facere,  et  juramentum  lideli- 
tatis  pra}stare,acexliibere  infra  mensem,postquam 
taliter  hujusiiiodi  vassaliagium  ligium  et  lioma- 
gium  fecerit,  et  juramentum  pra;slilerit,  lilteras 
su;is,  ejus  Aurea  Bulia  builatas,  iiiodos,  conditiones 
et  conventiones  liujiismodi  plenarie  continentes, 
iii  quibus  idem  rex  recognosceret ,  se  diclum 
regiiiim  suli  cisdem  modis,  conditionibus  et  con- 
veutionibus  iu  leudum  a  RomanaEccIesia  piKdicta 
tenere,  eaquesepromitteretservaturum ;  procura- 
torio  nomiiie  dicli  regispro  eodem  regno  in  ipsius 
Benedicti  pricdecessoris  et  fralrum  suoruni  pra;- 
sentia  constituti  iiifra  annum  post  creationem 
ipsius  hujiismodi  vassallagium  ligiiim  et  homa- 
gium  fecerunt,  ai;  pra;stiterunt  in  ipsius  regis 
animam  hujusmodijuramentum  ;  sibiquepostmo- 
dum  infra  mensem  prajsenlaverunt  et  exbibuerunt 
ex  parte  regis  ejusdem  lilteras  ipsi,  ejus  Aurea 
BuIIa  bullalas  :  iii  quibus  non  solum  modi,  con- 
ditiones  et  conventiones  prfedictai,  sed  etiam  totiis 
tenorlilteraruin  dicti  Bonifacii  prcEdecessorissuper 
conccssione  liujiismodi  confeclarum  iiiseritur  ; 
recognosccndo,  etconfitendo  procuratorio  nomiiie 
dciti  regis,  quod  idem  rcxregniim  pr;i;dictum  sub 
ipsis  modis,  conditionibus  et  convenlionibiis  re- 
ceiierat :  ipsosque  modos,  conditionesel  convenlio- 
nes,  dicto  nomine  observare  per  oinnia  promise- 
runt,  proiit  supcr  iis  plenam  ab  eodem  rege 
acceperant  potestatem.  sicut  de  eadem  potestate 
con^tabal,  per  Iiistrumeutum  publicum  dicti  regis 
simili  niiimmine  roboratum  :  qua;  quidem  liltera; 
el  Instrumciitum  [incsentata,  ut  |)ia;dicitur,  dicto 
prffidecessori  Benedicto,  in  archivio  dictie  Bomanae 
Ecclesiae  reservaiitur.  Dictusquc  Benedictus  pra;- 
decessor  hujusmoJi  vassallagium  ligium  et  boma- 
gium,  recognitioneset  promissiones  facta,  etjura- 
meiita  [iriestita  a  dictis  procuratoribus  [uiefati 
regis  noiiiine,  iit  |ira'l'erlur,  de  [irtedictoruni  fra- 
trum  consilio  acceptavit ;  q  namvis  eodeiii  Benedicto 
[iraidecessore  morte  prjcvento,  dicti  [irocuratores 
et  nuiitii  liiteras  ejus  super  hoc  habere  ncquive- 
runt,   prout  h;cc  omnia  ex  eoriimdem  fratrum 


Ams.  —  ToMis  XXIII.  —  Ravn.  IV. 


43 


35/i 


BENEDICTUS   XI.    —  CHRISTI   1304. 


asscrtione  nobis  consfaf,  f|nihus  fideni  plcnariinn 
adhibeinus,  clc».  I\ciii|na  ad  annnni  mcccvi  spec- 
tant,  q\uv  sno  loco  aflcrenins.  «  Dal.  Burdegalac 
V  Ival.  .hinii  an.  i  «  . 

Adaclis  sacramento  in  Ponlificia  vcrba  Ara- 
gonnni  rcgis  oratorilins,  Rcnediclinn  ipsiadtrien- 
niuni  dccinia!^  vectigaliuni  Kcclcsiasticoruni,  qux 
in  rcgnis  ipsius  ohventura  erant,  ad  Sardiniam  el 
Corsicam  comparandas  conccssisse ,  teslatur  Su- 
rita'.  Cuni  vero  inter  cajteras  leges  a  Bonifacio 
regi  Jacobo  dictas,  dum  id  regnum  ipsi  jure  fidu- 
ciario  Iradidit,  cautuni  fuisset,  SardiniwctCorsicoe 
regcin  imperiuni  Komanum  iion  consecuturum, 
ni  niium  e  patria  potestate  emisisset,  haud  ievis 
coiijeclura  cst,  Jacobum  permotum  ea  causa  ad 
1  Petrum  liliiun  jiue  patrio  iioc  anno  liberandum  : 
qua  de  re  in  Codice  nostro  Vallicellano  publicffi 
extant  TabiihTB^ 

17.  Regum  conventus  in  Bispania  controver- 
siis  componendis.  —  Quod  ad  res  Hispanicas  atti- 
net;  cnm  diuturnis  hellis  ca  rcgna  attrita  essmt, 
convenere  hoc  anno'  apud  Campillium  Dionysius 
Lusitanise,  Ferdinandns  Castellaj  et  Jacobus  Ara- 
gonia;  reges,  ut  conlentiones,  jamiiiu  ferro  disce- 
ptatas,  judicio  dirimcrent.  Electus  est  Dioiiysius 
rex  controversia;  arbiler,  (|ua3  inter  Ferdinandum, 
etjacobum  de  regni  limile  vertcbatur,  et  ab  co 
fines  ntriusque  in  Valenlino  et  Miircia;  rcgnis  de- 
scripti,  alque  ipsiu?  sententiaa;quoanimo  ah  aliis 
regibus  excepta.  Constituti  quoque  Lusitanus  et 
Aragnnius  reges  caus»  judices,  qure  de  regnis 
Castelhxet  Legionis  inter  Alfonsum  Cerdam,  qui 
ex  majori  nalu  filio  Alfonsi  Romanorum  olim 
regis  designali  genus  ducebat,  ac  Ferdinandum 
intercedehat ;  lataqne  secundum  potentiorem  sen- 
tenlia,  jussus  est  Alfonsus  regio  nomine  abstinere, 
et  quas  tenehat  arccs  Ferdinando  restituere  :  Fer- 
dinaiidus  vero  nonnulla  Alfonso  oppida,  omni  jure 
libera  ac  vccligalia  allribuere,  ex  quihus  dignam 
principe  vitain  sustinere  posset :  qnse  quidem  non 
conjuncta,  sed  in  Castella^  et  Legionis  regnis  ac 
Boelica  sparsa,  ad  debilitandam  ipsius  potentiam 
concessasunt:  aLevi»,  utait  Mariana',  «tantoriiin 
regnorum  compensalione,  rara  honiinum  fide, 
parata  imbecillium  oblivione  ».  At  de  his  poslea: 
nunc  ad  Fridericum  Aragonii  regis  fratreni  ser- 
monem  traducimus. 

18.  Triiiacrioi  Fridaricum  regem  pacta  servare 
monet  Benedictus.  —  Acceperat  jam  ante  Bene- 
dicliis  Fridcrici  regis  Triuacria^  oratores,  qui  Sedi 
Aposloiicffi  illiiis  nomine  Trinacri;c  regnurn  jure 
fiduciario  ohtincre  professi  erant.  Qua  re  perfecla, 
significavit  Pontifex  Friderico,  se  ipsi  litlerasora- 
torum  opera  liansmisisse  ,  quilms  sacramciiti 
forma  concepta  conlinehatur,  ex  qua  Auria  regi;B 
classis  [ir;cfectus  ipsiiis  nomine  Sedi  Apostolic;csc 
devinxerat;  adjecilque  uli  ex  ea  electo  Cephalu- 


'  Snrit.  1   V.  ,\nnal.  c   riS.  —   2  Ms.  bihlinlh.  Vi.ll.  sign.  lil.  B. 
num.  12.  |jag.  'ili.—  '  Snrit.  I.v.  c.  (J6.  —  »  Jo.  Alar.  1.  xv.  c.  7. 


densi  fidein  astringeret,  nisi  gesta  vellet  rescin- 
dere.  Videhalur  enim  ah  iiiitis  antea  pactionihus 
discedere,  nec  Trinacri;e  rcgis  nomine  contentus, 
Siciliae  rrgis  noinen  affectarat:  ex  quibus  atque 
aliis  cum  novoriim  helloruni  nietiis  inpenderet, 
Fridcricum  nionuit',  iit  conflati  fcederis  lcgibus 
staret,  monitisi|ue  Apostohci^  facilcs  aures  pra^be- 
ret  :  a  Attende  igitur,  inquil,  in  iis  quanla  te,  fili 
charissime,  sinceritate  proscqiiimur,  quam  tecum 
via  simplici  ambulamus:  le  enim  per  clausas  lit- 
teras  pii  patris  affectu  monemus  in  secreto  salu- 
briter  pertransmissam  formam  eorum,  (|ua>  facere 
debcs,  henigne,  ne  periculuin  aliquod  incurras, 
instruimiis ;  et  per  praBdictas  alias  ofim  et  nunc 
tibi  directas  luo  statui,  ut  ex  eornm  lectione  per- 
pcndere  poteiis ,  paterna  solliciludine  provide- 
mus,  etc.  Dat.  Laterani  VIII  id.  Januarii  anno  i  ». 
Exlant  alia;  ad  Fridericum  kalend.  Jiilii  dat;e  % 
quibus  ob  acceplain  anni  superioris  vecligalis  par- 
tem  illi  cavit, 

«  Frederico  rcgi  Trinacri»  illustri. 

«  De  censu,  inquit,  triiim  millium  unciarum 
auri  ad  generale  pondus  insulfe  Sicilia;,  in  quo 
aunis  singulis  pro  ipsa  insula  in  festo  Apostolo- 
rum  Petri  et  Pauli  pursolvendo  nobis  et  Ecclesia? 
Roinaua?  teneris  astriclus,  fatemur  quod  dilectus 
filius  frater  Gerardus  de  Finoleriis,  in  dicta  insula 
pra;ccptor  domus  militis  Templi,  et  judex  San- 
ctorus  dc  Salvo  Messanenensis,  tuae  celsitudinis 
nuntii,  per  manus  dilecti  filii  Gerardi  Sanfredini 
mercatoris  camera}  nostra;  ducem  millia  floreno- 
rum  produohiis  milliluis  unciaruni  auri  pro  dicto 
Apostoioruin  festo  pro.sime  transacto  anni  mille- 
siini  trecentesimi  tertii  nobis  et  ipsi  Ecclesia)  tuo 
nomiue  persolverunt :  sicque  adbuc  mille  unciaj 
ad  idem  pondus  restant  a  te  sidvendae  pro  census 
dicti  auni  solutione  complenda.  Nos  autem  per 
lianc  particularis  dicti  census  receptionem  condi- 
tionibus  et  ohligalionihus,  inter  dictam  Ecclesiam 
ette  habitis  et  tirmatis,  nolnmus,  nec  intendimus 
in  aliquo  derogari,  lias  litteras  magnincentia!  regiae 
ad  cautelam  tuam  et  rei  gestaj  memoriam  conce- 
deutes.  Dat.  Perusii  XV  kal.  Julii  anno  i  ». 

-19.  Ne  porro  in  Trinarria,  ubi  oh  diuturnum 
Ecclesiaslicum  interdictum  divinus  cultus  obsole- 
verat,  h«resis  venenum  latius  diffunderet,  eidem 
regi  Thomaui  Aversanuin  creatum  sacraj  fldei 
censorcm,  atquealiose  Pra;dicatorumfamiliahuic 
muneri  prajfeclos  commendavit'  cum  eo  faclo 
magnum  apud  homines  decus  atque  apud  Deiim 
giatiam  coliigeret;  ac  nulla  re  inagis  regia  di- 
guitas,  quam  in  haereticis  fovendis  obscurari  pos- 
sit  :  «  Sane,  inquit,  inter  alia,  qua'  Regem  acter- 
num  oUenderenl,  tuamque  saliitein  perimercnt, 
et  fainam  plurimum  offuscarcnt ,  illud  foret 
l)otissimum,  videlicet  si,  qiiod  absit,  in  terris  tua; 
jurisdictioni  subjectis  piavitas  h;eretica  pullularet, 
aut  foveretur,  vel  impediretur  inquisitorum  olfi- 

1  Ep.  cur.  .\xxvi.  —  -  Ep.  cur.  cLxxi.  —  =  Ep.  DCLxvi. 


HENEDICTUS  XI,    —  CHRISTI   1304. 


355 


cium  pravitatis  ipsius  aliquatenus  in  eisdem.  Dat. 
Perusii  VI  kal.  Junii  anno  i  ». 

20.  lieufficia  ct  lirivilcrpa  collala  viris  Eccle- 
siasticis,  ct  Ordniibm  IkfjiiUiribus.  —  Prtetureun- 
dum  liic  non  est  visum,  Bi^niuiictiun  Friderici 
foederatos  Genuenses,  obiliata  auxilia,  uiveclasque 
merces  contra  iniperia  Apostolica  censuris  de- 
vinctos,  ea  relif;ioiie  solvisse  ':  nonntdlos  pnc- 
sules  (|ui  Hiimbcrto  Delpiiiiio  Vicnnensi  adversus 
Ainedeiini  Sabaudia;  coinitem  se  coiijunxerant, 
arma  ponere  jussisse  -,  cuin  Sabaudus  damiia  Ec- 
clesiis  illalaresarcire  sponderet :  coercuisse  paro- 
chorum  BritannicE  avariliain ,  qui  exequiarum 
juris  specie  aliena  bona  corradebant;  ac  luendaj 
veteris  illius  corruptela;  sacramento  Joannem  Bri- 
tanniae  comitem  liberasse' :  pari  denique  justitiae 
zelo,  quo  Ecclesiasticos  alienis  maniis  tempeiaro 
jussit,  eo  Bononienses,  jus  Ecclesiaslicuiii  labe- 
factare  molientes,  coercuisse'. 

Addenda  pariler  nonniilla  beneficia  Aposlo- 
lica,  (|uibus  viios  Ecclesiasticos  ac  religiosos  est 
conipI(Xus:interqu;Enon  praetermittendumillud, 
quo  Bambergensi  episcopo,  qui  annis  singiilis  Bo- 
inano  Ponlifici,  equuiii  albiim  oUerre  tenebalur, 
ac  septem  annis  elapsis  officio  defuerat,  debita 
remisit  :  «  Nos,  inquit,  tuis  siipplicationibus  in- 
clinati,  onines  hujusmodi  jjalafredos,  non  datos 
Romanae  Ecclesiae  seu  eliam  assignatos,  libi  et  Ec- 
clesia?  Bambergensi  de  speciali  .gratia  remittimus 
etdonamiis;  vokntes  et  concedentes,  ut  tu  vel 
successorcs  tui,  et  praedicta  Ecclesia  Bambergensis 
ad  datioiiem  seu  assignatioiieni  ipsoruin  non  da- 
torum  nec  assignatoruin  palafredorum  ullo  un- 
quam  tempore  teneamini,  neque  ad  id  aqu0(]uam 
coarctari  possitis ,  vel  quomodolibet  inolestari. 
Non  autem  intendimus  (luod  per  praesentem  re- 
missionem  et  donationem  nostras  ullum  ipsi  Uo- 
manae  Ecclesiae  pracjudicium  generetur,  etc.  » 
Tuendi  vero  rei  sacrae  splendoris  sollicitus  haic  de 
clericoruiii  numero,  qui  divino  cultui  in  Latera- 
nensi  Basilica  Ecclesiarum  principe  a  Constanlino 
magno  condita,  atque  a  B.  Sylvesiro  consecrata, 
insislcrent,  saiixit '" ; 

«  Benedictus  elc.  dilecUs  fiiiis  capitulo  Eccle- 
siae  Laleranensis. 

«  Tam  circa  vos  et  Ecclesiam  vestram,  (juam 
construxit  Constaniinus  piissinius  imperator,  et 
beatus  Silvester  ad  honorcni  Salvatoris  Doniini 
nostri  Jisa  Chrisli  noscitur  dedicasse,  tanto  po- 
tiori  diligentia  excitamur,  quanlo  veneratione 
majori,  et  est  dignitatibus  ac  (iraerogativis  pluri- 

'  Ep.  DlXVI.  —   '  lip.  DCXXVII.  —  -i  Ep.  DCCLXXIi.  —  >>  Epist. 
DLXXXix.  et  reg.  posl  eimij.  Ep.  —  *  Ep.  Dxxxviii. 


bus  decorala.  Volenies  igiiur,  ut  in  eadem  Ecclesia 
sit  jiixta  ejiis  condeceniiam  determinalus  nuiiKjrus 
niinistrorum  ,  per  quos  suscipiat  laudabiiiler  , 
daiite  Deo,  divini  cultusaugmenium,  vestrisjustis 
postulationibus  inclinati,  decein  ei  octo  canonico- 
rum,  et  viginti  duoruni  beneliciatorum,  seu  sii- 
pendiatorum,  neciion  quaternarium  acolythorum 
numeros,  qui  videlicet  sti()endiarii,  et  acolythi 
illam  partem  redituum,  et  pioventuum  Ecclesiaj 
pra,'dicia;  percipiant,  quain  liactenusconsueveruat 
percipeie,  et  babere  in  Ecclesia  ijisa  iaxavimus; 
slatuentes,  ui  de  cjitero  eisdem  numeris  eadem 
Ecclesia  sit  contenta,  nisi  adeo  ipsius  excreverint 
faculiates,  quod  meriio  illos  exiganl  augmeniari ; 
et  quod  nullus  recipiatur  ibideni  ultra  nunieros 
supradictos,  quousque  aliquis  detuerit  de  cis- 
dein,  etc.  Dat.  Later.  IV  non.  Martii  an.  i  ». 

2i.  Exarserai'  jamdiu  gravis  inier  clerum,  et 
religiosa  sodalitia  coniroversia,  an  qui  apud  mo- 
naclios  (1)  sacra  exliomologesi  crimina  expiarant, 
ad  illa  iterum  parocho  aperienda  obstricti  esseni: 
nec  illam  Bonifacius,  quamvis  de  pluribus  aliis 
controversiis  sententiam  tulisset,  diremerat :  qiiam 
primum  in  Pansiensi  Acadcmia  ventilatam  iradit 
Eberhardus^;  necessitatis  vero  non  esse  ea  repe- 
icre  Benedictus  pronunliavii :  tiiin  censuras  ac 
sententias  in  religiosos  viros,  qui  fidelium  confes- 
siones  sacras  exceperani,  non  valere.  Ausus  tamen 
posiea  esi  Joannes  e  Poliaco  Parisiensis  doctor 
inanes  argutias  coiitra  hajc  ellutire,  quas  ipsemet 
in  cardinalium  consistorio  Joanne  XXII  summo 
Pontiflce  damnavii':  sed  de  eo  in  seiiuenti  tomo. 
Redimus  ad  Benedictum,  quL  prajlerea  edixit,  in 
plateis  conciones  habere  ad  populum  religiosis 
viris  licere  :  eos  tamen  eadem  hora,  qua  diccce- 
sanus  e  sacro  pulpito  agerei,  concionari  vetuit, 
cum  squitas  posceret,  ut  inferior  superiori  cede- 
ret.  Edixit  etiain  religiosariim  familiarum  prae- 
fectis  ui  viros  tanlum  pietate  et  doctrina  conspicuos 
habendis  sacris  concionibus  admoverent,  alque 
subjectam  illius  sauctionis  ralionem  adduxit  : 
0  Quia  post  baptismum  inlcr  ca;tera  inagis  ad  sa- 
lutem  confert  [iropositio  verbi  Dei,  qua  audientes 
illud,  quod  esi  victoria  nostra,  instruuntur  in  fide, 
doceantur  fugienda  fugere,  et  sectanda  sectari,  ac 
(jua  i)er  peccatum  lapsi  resurguiil,  et  pa'niteiitia3 
sacranieiitum  peificiunt  ;grandis  nobis  sollicitudo 
incumbit,  ut  tales  ad  haec  promoveant  fraires,  qui 
oleo  dulccdinis  cjusdem  vesiros  foveant  subdilos, 
a  peccatis  prohibeant  increpationis  vino,  iieccato- 


'  Bened.  Kp.  cur.  Lxvii.  Ext.  eliam  majori  ex  parte  iiiter  cxtra- 
vag.  cap.  Iiilercuiictas  0e  privil.—  2  Eberliard.  apud  Canis.  auliq. 
lect.  toui.  I.  p.  323.  —  »  Extravag.  Vas  electionis  De  tiiereiicis. 


(1)  Niliil  a  lionifacio  dennitum  (juoad  confessioncs  fidclium  semcl  per  annos  siugulos  apnd  parochos  suos  prEstandas  affirmat  annalista- 
sed  erroris  illum  arguit  Nangius  in  ChronicM  ad  annum  .mcclxlviii  ;  scribit  enim  :  «  Pnvilegium  datum  1'iii'dicatoribns  dc  confessionibus 
audiendis  a  p;ipa  liouifacio  iriilalur,  et  decrovit  papa  ut  confessus  eisdcin  fralribu>,  conruealur  eadcni  pcccala  proprio  sacerdoli  »■  semcl 
scilicel  in  annos  sii.gu;  ?.  Id  vero  cdictum  a  Pontifice  ccn-eo,  ut  implerctur  pr.cceplum  canonis  :  Oinnis  utnuique  sexus.  Nequc  enim 
mens  fuil  Ponlilici  ut  confessiones  apud  reguUires  pncslilas  nullas  fms-e  et  inanes  decerncret,  (luam  sedisse  sententiam  Guillelmo  de 
S.  Amore  suspicor.  Eam  Bouifacii  Constitutioucm  lioc  demum  anno  revocasse  Bcnedictum  ex  annalista  iiic  discimus.  .Va.nsi. 


356 


BENEDICTUS   XI.    —   CHRISTI    1304. 


rum  suoruni  medeantur  vulnera,  eosque  ad  illa 
]ia?nitenti:L'  acrimonia  purgandum  et  tigendum 
lirovocenlelinducanl.  Ad  id  exequendiim  scientia 
diviiia?  legis  exposcilur,  desideralm-  ordo,  et  vit;e 
integritas  eliam  postulatur;  scriptum  est  enim  : 
Tu  scientiam  repulisti,  et  ego  te  repellam,  ne  sa- 
cerdoiio  fungaris  milii:quialabia  sacerdotiscusto- 
diunt  scieiitiam,  et  legem  exquirunt  ex  ore  ejtis. 
Alias,  prout  ad  eum  pertinet,  inter  iieccatum  et 
peccatum  non  possunt  discernere,  nec  peccator 
existens,  Dei  debet  narrare  justitiam,et  teslamen- 
tuni  illius  assumere  per  os  suum.  Nam  cujus  vita 
despicitur,  consequens  est,  ut  ejus  praedicatiocon- 
temnatur,  etc.  »  Consignala  estha3cConstitutiohis 
postremis  verbis,  qua?  in  jnris  canonici  libris  de- 
sunt.  «  Dat.  Laterani  XIII  kal.  Marlii  ». 

22.  Affecit  pluribiis  aliis  beneficiis  religiosos 
viros  at(]ue  inler  ca^tera  h;tc  in  Nolis  Buronii  re- 
censentur  '  :  «  Munivit  Benedictus  multis  privile- 
giis  Ordinem  Ca.'lestinorum  et  Servorum  ».  Et 
quidem  Benedicli  extat  Diploma,  quo  Servoruin 
S.  Marice  familiam,  quaj  sibi  id  nomen  pietatis 
sensu  in  Virginem  delibula,  cui  addixerat  servitu- 
tem,  imposueiat,  conflrmavil  ;  atijue  ubi  noniiul- 
lis  verbis  prolusit,  Ajiostolicas  curos  in  omnes  qui- 
dem  diffundi,  tum  vero  singulari  studio  in  iis 
tuendis,  qui  excolendic  vineaj  Dominicai,  amplifi- 
candaque  divinie  gloriae  se  consecrarunt,  addicen- 
das  ;  subjicit  :  «  Sane  vos,  qui  Ordinein  s;incti 
Augustini  per  Sedem  Apostolicani  approbalum 
profitemini,  et  servatis  ex  devolionis  atfectu,  quem 
geritis  ad  Beatani  M.  V.  gloriosam,  assunipsistis 
vobis  vocabutum  ab  eadem,  Servos  vos  ejusdem 
Virginis  huniilitcr  nomiiiando  ;  dictumque  Ordi- 
nem  S.  Aui^uslini  nihilominus,  juxta  pias  el  ho- 
neslas  institutiones  vestrtc  regulte,  in  honorem 
ipsius  Virginis  edilas  laudabiliter  servaslis  hacte- 
nus  et  servatis  :  ac  vobis  per  specialia  jirivilegia, 
dicta  Sedes  indulsit,  quod  celebrare  |)0ssitis  capi- 
tulum  generale,  ac  in  eodem  ca|)ituIo  priorem 
vobis  generalem  eligere  ».  Et  inlra  :  «  Nos  auteiii 
qui  ad  ipsani  Virginem  doiiiinaiu  nostram  libeiiter 
devotioiiein,  quam  possuiuiis,  exhibeiiius,  nolen- 
tes,  quod  aliquis  contra  vos  et  regulam  i|>saiu 
quidquam  possit  detractionis  inipiiigere,  quin 
eadein  regula  plenam  IiabLal  A|)Osliilici  munimi- 
nis  firmilalem,  ad  oinnem  hajsitationis  materiam 
circa  hsc  de  quorumvis  aniinis  amovendam,  ve- 
stris  supi)licationibus  inclinali,  regulam  et  omnes 
instituliones  pra;dictas  expresse  aiietoiitate  Afio- 
slolica  conlirmamus,  elc.  Dat.  Later.  III  idus 
Febr.  anuo  i  ».  Extat  eliam  hoc  Diploma  in  Servi- 
tarum  Aniialibus  -  :  sed  de  his  hactenus.  Nuiic  ad 
res  Orientales  properal  oratio. 

23.  Patriarcha  Orientalis  littercB  professionis 
fidei  ad  Dened'Clu7ii.  —  «  Hoc  aniio  »,  inquit  car- 
dinalis  Baronius  \  «  ante  obilum  Benedicli,  ej^i- 


scopus  Orientalium  scripsit  lilteras  Chaldaice  ad 
ipsuiii  Benedictum  Ronianum  Pontificein,  quibus 
fidrm  Catholicam  est  professus,  fateturque  Roina- 
iiam  Ecclesiam  esse  caput  omniiim  Ecclesiarum. 
llabetur  Libro  Privilegiorum  Romanae  Ecclesia); 
habentur  illic  ips;c  littera;  ».  Pioducinius  ea  eme- 
moialo  volumine  ',  quae  subjectis  verbisconceptaB 
sunt :  «  In  nomine  Patris,  et  Filii  et  Spiritns  san- 
cti.  Amen.  Sanctissimo  Patri  nostro  dominoBene- 
dicto,  advena  et  peregrinus  Hyabalaba,  qui  per 
gr;itiaui  Domini  iiostri  Jesu  Christi  f;ietus  fuit  Isa- 
licus  et  patri;ircha  totius  Orientis,  petitasanctitate 
vustra  benedictionem,  et  inclinat  vobis  cum  hu- 
niili  salutatione  in  charitate  Domini  nostri  Jesu 
Christi. 

«  Superabundanti  patri  in  sanctitate,  et  super- 
excellenti  in  spiritualibus  donis  vicario  Domini 
noslri  Jesu  Christi,  super  totaiu  fidemChrislianain 
sedenti,  super  sedem  beati  Petri  Apostoli  pastoris 
nostri  et  patroni,  patri  patrum,  regi  regum,  san- 
ctissimo  papas  Benedicto,  quem  Deus  induit  sau- 
ctissima  ac  dignissima  veste.  Custodiat  Deus  per 
veslrain  sanclain  oralionem  ab  oiiini  adversitate, 
et  tribulatione  omnes  illos,  qui  signum  sanct;B 
Crucis  in  suis  frontibus  susceperunt :  el  poslquam 
iiicliiiavimiis  humiliter,  et  dulciter  salutando  , 
quod  prajst;intius  est,  oramiis  nos  oiiines  coiitiniie 
pro  vohis.  Et  novitsanctitas  vestra  reverenda,  quod 
religiosus  vir  ac  sanctus  frater  Jacobus  Ordiiiis 
Prajdicatorum,  queui  Deus  in  via,  (luaiii  assuni- 
psit,  dirigat  et  confirmet,  venit  ad  nos,  et  maiiife- 
stavit  uobis,  quomodo  sanctus  paler  Bonificius 
papa,  cujus  animaiii  Deus  habeat,  de  hac  vita  te- 
nebiosa  ad  lucem  perpetuaiii  transmigravit.  Insi- 
nuavit  insuper  nobis,  quod  islud  donum  periiiaxi- 
mum,  et  [quod  est)  maxiina  sedes  throni  Aposto- 
lici,  ac  universalis  paternitasoiunium  fidelium,ac 
siimnuis  Pontificatus  omiiium  poiilificuin  inomni 
Ecclesia  Catholica  et  Apostolica  Deus  oninipotens 
et  piissiiiius  vestra;  contulit  sanchlati,  quam  Deus 
custodiat  et  conservet. 

24.  «  Insinuavit  etiam  nobis  dictus  frater, 
quod  vos,  Dei  voluntate  etdispositione,  elSpiritus 
sancti  gratia  ordinante,  Sedein  Roiiiar.am  Aposto- 
licam  oblinelis  :  et  dixit  nobis  quod  in  vobis  relu- 
cel  sanclitas,  religio,  sapientia  et  fervor  fidci  cum 
devotioiie,  et  habetis  amoreni  c;elestium  cuni  de- 
siderio  exallandi  fideiii  Christi  plus  satis,  quam 
ipse  sciret  iiobis  exprimere.  Quibus  aiiditis,  gau- 
diiim  noslruiii  multuiii  accrevil,  el  dolor  et  tri- 
stilia  a  nobis  recessit,  et  laudavimiis  ac  benedixi- 
mus  Jesum  Christum  Doininuiii  nostrum,  qui  pro- 
misil  nobis  per  suuiii  Evangelium  :  Noii  relin- 
quam  vos  orphanos  ;  et  poslulavimus  a  misericor- 
dia  ejus,  (]uod  sit  beiiedicta  vestia  paternitas,  et 
doiniiiatio  su])er  omnes  generalioiies  ;  et  faciat 
Deus  vos  aguoscere  in  tota  fide  nostra  Chiistiana, 
cui  infideles  invident,  Pontificalus  vestri  beiiedi- 


i  Bar.  ia  sclied.  Mss.  lioc  an. 
3  Baron.  in  Notis  Mss, 


-  Aiina!.  Seivi  r.  D.  V.  Iioc  an  — 


'  l.ib.  l'ii\il.  U'jui.  liccl.  tom.  111.  pjg.  2'i'i. 


BEXEDICTUS  XI.    —  CIIRISTI    1304. 


.357 


ctionem  et  clemcntiam  ;  et  exaUel  vurbuni  ve- 
strum  super  universuin  nninduin,  et  corroboret 
conLe|ituin  Mniiiii  vcstii  ail  hoiKneiii  suuni,  et  fa- 
ciat  veslium  coiisiluim  iMiieiiictum  :  et  postula- 
mus  a  vestra  sanclitate,  i|uateiius  digiiemini  re- 
cordari  nostri  ,  et  omniuni  Cbiistianoruin  in 
vestris  saiittis  oralitmibus,  et  |iostulaiiius  eliain 
humiliter,  quatenus  omnium  pra;latonim,  et  reli- 
giosorum,  el  clericorum,  ac  ca;teroriiin  oniniiim 
Odeliuiii,  veslro  regimini  comniissdruiii,  oralioni- 
bus  et  suffragiis,  quibus  vaMe  indigemus,  digiie- 
mini  nos  elfiiaciter  coinnicniiare  ;  et  postulet  a 
Deo,  ut  (iet  sme  EcclesiiC  sancta;  securitateni,  con- 
solationem  et  |)aceni,  et  det  po()ulo  suo  felicita- 
tem,  et  gratiam  spiritualem  et  temporalem.  Tota 
eniin  spes  nostra  pendciis  iii  veslris  sanctis  oratio- 
nibus  est,  et  iii  vestro  regimine  ac  gubernatione  : 
nec  liabenius  ad  quein  dirigannis  oculos  nostros 
post  Deum,  nisi  ad  vestram  |iietatem  et  niisericor- 
diam,  qui  pater  noster  estis  luco  Uomini  nostri 
Jesu  Cliristi.  Deus  oinnipolens  aperiat  poitas  mise- 
ricordia;  suae  superfllios  sacro  baptismate  gene- 
ratos  in  sua  beiicdictioiie,  et  dirigat  eis  vias  salva- 
tionis  per  vcstras  orationes.  Quod  si  sanctus  pater 
noster  suminus  Pontifex,  (|uem  Deus  custodiat  et 
conservet,  fidein  nostraiu  scire  vel  audire  volueiit, 
haec  est,  quae  sequitur. 

25.  «  Credimus  in  uniim  Deum  a;ternum, 
summe  sapicntem,  vivuiii,  oiiiniiiiii  bonoriiin  lar- 
gitorem  ,  omnipotentem  :  unani  substantiaiii,  ct 
tres  personas  l'atreiii,  et  Filium,  et  Spiritum  san- 
ctum.  Uiiam  dcitatem.  Patrem  gencrantcni,  Filium 
genitum,  Spiritum  saiictuin  procedentcm.  Unum 
dominum :  unum  adoratum  Creatorem  renim  visi- 
biliiimetiiivisibilium:  inflgurabilcin,  incorpuiciim 
et  inimagiiiabilcm  super  oinnein  intelleclum  :  im- 
mensuin,et  incomprebensibilem  propter  huniani 
inlcllectus  dcbilitatcm.  Qiiaprdpter  ad  aliiiuam 
fidelium  manuduclionem  dicimus  et  confitemur, 
ipsumPatrem  generantem  sive  loquentem,Filium 
aiitcm  genitum  sivc  veibum  ,  Spiritum  aulem 
sanctum  tam  vcrbi  quain  lo(]uenlis  essc  spirituiii, 
sive  vitam  ;  et  propter  boe  scriptum  est  in  prin- 
cipioGcnesis  :  Dixit  Deus  :  Faciaiiius  bomincm  ad 
iiiiaginem  et  siniilitudiiiem  nostrain.  Sicut  eliam 
vidcnius  iu  sole  i|)sum  corpus  solare,  et  radium 
sive  lucem  ab  ipso  cxeiintem,  et  calorein  ab  utro- 
que  manaiitem  :  (lua;  tria  unum  solein  dicimus, 
et  iion  tres;  sic  ct  tres  pcrsonas  uiiuin  Deuin. 
Confitemur  etiam  quod  iii  fine  saiculorum  una 
persona  de  tribus  divinis,  illa  scilicet,  (|uam  assi- 
milaviinus  raiiio  solari,  vel  vcrbo  Di'i,  induil  per- 
fectain  bumanitalem  de  virgiiie  Maria  propter 
salutcm  bominuiii,  el  ut  ostenderet  iiobis  lucem 
vcritalis  :  ct  fiiil  uiiita  divinitas  bunianitali,  et 
buii.anitas  divmitili  iiiscparabilitcr,  ct  sine  linc. 
Et  isla  est  lidcs  nostra  in  Doininuiii  iiostrum 
Jesum  Cliristuin  Deiim  nostriiin,  qui  est  coin|)le- 
tus  Deus,  et  coiii[)Ietus  bomo  in  una  pcisona  : 
totus  apud  Patrem,  et  totus  in  matre.  Et  ab  illa 


lioia,  qua  per  Gabriclcm  archangelum  ex  parte 
Dei  Viigini  Mari:e  amiuntialio  facta  de  Filio  nas- 
citiiro,  et  (lictuiii  est  ei :  Avc  gratia  |ilciia,  Doiniiius 
tecum,  elc,  ex  tunc  divinitis  non  diiiiisil  bunia- 
nitatem,  nec  in  crnce,  nec  in  sepulcliro  :  ita  lamen, 
quod  divinitas  pati  noii  potuit,  iicc  mori,  nec  ali- 
(|uani  paMialitateiii  suslincre. 

a  Et  confltemur  nihilomiiius,  (luod  domina 
nostra  virgo  sancta  Maria  g(Miuil  ct  (dperil  Dcuin 
et  Uoiiiiiiuin  nostriiin  Jesiiin  Cliriftiim,  (jiii  cst 
liomo  perfectus,  etunitus  Deo  perfcclo,  sicut  attes- 
tatur  sanctiim  Evanfzcliiim,  (|uaii(l()  dixit  Angelus 
ad  pastorcs  :  Aniiiiiitio  vobis  gaudiiim  magnuiii, 
quia  natus  est  vobis  bodie  Salvator  mundi,  qui  est 
Christus  Dominus  Dcus  in  civitale  David.  Et  nos 
etiam  acccptainus,  et  recipimus  fidem,  ct  dicta 
omniiim  illorum,  qua;  ordinata  sunt  in  Niceno 
Concilio  per  sanctos  Patres  cccxviii,  quorum  ora- 
tionlbus  nosDcuscuslodiat.  lllorum  ordiiialioiiem, 
et  dicla  nos  recipimus  sicut  dicta  (juatuor  Evan- 
gelistarum,  el  sicul  ordinationes  Apostolorum,  et 
sicut  Epistulas  Pauli  :  et  elongamur  et  separamur 
ab  omnibus  qui  dictis  sanctis  Patribus  contradi- 
cunt. 

26.  «  Profilcmur  insuper  sanctum  Romanum 
summuin  Pontificcm,  et  patrem  uiiiversalcm  om- 
nium  fidelium  Cbristi :  et  confiteniur  quod  ipse 
est  successor  beali  Petri  univcrsalis  vicarii  Jesu 
Christi  su|ier  omiics  filios  Ecclcsi;e  ab  Orienle 
usque  iii  Occidentem ;  cujus  amor  et  dilectio  in 
nostris  cordibus  est  firmata,  et  nos  sub  ejus  obe- 
diciitia  suiiius;  et  reqiiiriinus  cl  iiiiploramussuam 
benedictionem,  et  sumiis  parati  ad  oinneejus  pra;- 
ceptum;  requirentes  humiliteret  imploraiitesejus 
auxilium  in  necessit;;tibus  nostris  et  tribulalio- 
nibus,  in  quibus  longo  tempore  jam  fuimus,  et 
permaneinus:  et  ipse  pius  pater  ne  avertatanobis 
fucieni  suam,  cuni  simus  omnes  fratrcsin  Cbristo, 
et  cjus  tilii  per  veram  fidein  Calbolicam  :  et  di- 
gnetur  corda  nostra  erigere  in  gaudium  et  conso- 
lationem  per  litteras  suas,  mandando  nobis  qua; 
faccie  debcamus,  quse  accepta  el  grata  sint  sux 
sanctitati.  Et  insinuamus  sanctilati  vestra;  reve- 
reiidie  ,  quod  nos  iniposuimus  et  commisimiis 
vcrbutcnus  verba  aliijua  pi.Tilicto  fratii  Jacobo 
exliibitori  priFseiitium ,  tanquam  fideli  et  veraci 
nunlio,  coram  vobis  proponenda ,  cui  dcbcalis 
credere  in  omnibiis  tan(|iiani  nobis  :  et  illa,  (luie 
loquctur  de  nubis,  vcra  suiil,(|uia  noscognovimus 
firmitcr  in  eo  veritatem  et  fidelitatem.  Incliiiatiis 
cum  salutatione  et  oratione  sanclis  et  elcctis  do- 
minis  nustris  cardinalibiis,  ct  omiiibus  aliis  prae- 
latis,  ct  rcgibus,  ct  siicerdotibus,  et  religiosis,  et 
baronibus,  et  fidelibus  omnibus,  (fui  obedientes 
sunt  fidci  Hunian;e  Ecclesife.  Dct  nobis  Dcus  siiam 
benedictionem,  ct  sancti  patris  iiostri  siimmi  Pon- 
tificis  per  merita  et  orationes  A|iostolorum  Petri 
ct  Pauli.  Omncs  pra;lali  Oncnlis,  qui  circa  nos 
siinl,  arcliiepiscopi  et  episcopi,  et  sacerdotes,  et 
religiosi,  et  alii  fideles  supplicant  vobis,elsalulant 


358 


BENEDICTUS  XI.    —   CHRISTl   1304. 


cum  oralionibus,  et  petunt  a  vobis  orationem  et 
beat'(liclioneiii.Scri|)tiiin  feria  Stcnnda  in  craslino 
Ptntecosles  xviii  die  niensis  Maiiii  mdcxv  ab 
Alexantlro  reye  in  civilate  Maraga  regiio  Per- 
sariim  » . 

27.  Obiisse  iioc  tempore  Cassanuni  Pcrsidis 
rei.'em,  qni  lanto  ariiore  cnltui  Clirlsliano  resli- 
tnere  Syriain  exfptaverat,  liiget  Aytoiius  subjectis 
verbis'  :  alqiie  ex  eo  ub  siiccessoris  Carbag.iiid?e 
a|>ostasiam  impietatem  invalnisse  inler  Tartaros, 
el  Ariiieniam  a  Saraceiiis  iiifestatam  esse :  «  Rix 
Arnieniae  ad  lerram  suam  rediit,  (niinirum  ab 
expeditione  superiori  aiino  suscepta  in  Saracenos), 
sed  postqiiam  ibi  applicuit ,  paruin  habuit  de 
quiete.  Post  baec  vero,  sicut  Deo  placuit,  Casanns 
fuit  qiiadam  gravi  infirmitate  detentus:  et  qnia 
sapienter  in  vita  sua  egerat,  voluit  etiam  ultimo 
commendari :  unde  suuni  sapienter  condidit  testa- 
mentiim,  et  sibi  inslitnit  lirpreileni  el  snccessorem 
Caibagandam  fratrcin  suuni.  Postquam  ordinavit 
prutienter  ea  iinae  eranl  ordinandacirca  negotiuin 
regni  sui  et  domus  siia;,  feeit  pnlcbras  conslitn- 
tiones  et  leges,  quas  suis  diniisit  in  memoriam  : 
quae  quidem  a  Tartaris  Drmiter  observanlur.  Post 
haec  Casanus  dirm  clausil  exlremum,  et  successit 
sibi  in  regno  Carbaganda  frater  suus.  Iste  Carba- 
ganda  fuit  Gliusciijnsdam  bonajmemoriffidominae, 
quae  fuit  vocata  Einckaton,  (|uai  fuit  in  fide  Cbristi 
devotissima  et  fidelis.  et  quamdiu  vixit,  facitbat 
sibi  divina  officia  qnotidie  celebrari,  et  tenebat 
Christianum  presbyternin  et  sacellum  :  unde  iste 
Carbaganda  fiiit  lia|)tizatns  et  iioiniiiatu>  in  suo 
baptisniate  Nicolans  :  et  quamdin  mater  ejus  vixit, 
in  fidc  Cbristianornm  permansit:  sed  po^^t  obitum 
domin;e  matris  su;c  dilexit  societatem  Saraceno- 
rum;  umle  fide  Cliristianorum  relicta,  atlh;Esit 
sectac  jierfidi  Mahiimcti.  Rex  vero  ArmeiiiaB  de 
obitu  Casani  fuit  pluriinum  perturbatus:  nani  per 
hoc  inimici  fuerunt  iu  inagna  superbia  ele- 
vati,  etc.  » 

^S.Caroliim  Valesium  ad  imperium  Constan- 
tinopolitanum  recuperandwn  monet  el  adjuvat 
Benedictus.  —  De  illatis  ab  iinpiis  cladibus,  re- 
jiressoque  eoruin  fiirore  dicelur  infi  rius ;  nunc 
adjungtmns,  Poiilificfin  instauiandac  iii  Asia  reli- 
gionis  cu[)idum,  cum  faciliori  trajectu  e  Constan- 
tinopoli  tratluci  posse  criicesignatas  acies  in  Sy- 
riam  perspicerel,  si  Orienlis  iinperinni  ab  ortlio- 
doxis  recu|ieraretur  ,  Caroli  Valesii  coinitis 
Andegavensis  consilia  de  txpeditione  in  Andro- 
niciim  scliisnialicuin  CDiificienda ,  dotalibusque 
uxoris  juiilius  assercndis  laudasse*,  atque  ad  ea 
perducenda  studiiim  Apostolicum  spopondisse. 

0  Nobili  viro  Carolo ,  nato  clara?  memoriae 
Philip|ii  regis  Francoruni,  coinili  Andegavensi. 

«  Claris  patet  operibus  tu;D  sinceritdlis  prae- 
celsa  devotio,  et  liuiiiaiiic  laudis  praDcoiiio  cdiii- 
niendanda.   Paterna  sit|Uidein   afTectione    recepi- 


nmstnicontemplafionedilectum  filiiim  magistrum 
(le  rerlico  caiionicum  Parisiensem  canccllarium 
tuuiii,  et  nobilem  viruin  Petiiim  de  Eibovilla 
niilitem  Carnotensis  diCEcesis,  nuntios  et  anibaxia- 
fores  tuos,  quos  iiuiier  ad  nustram  prrtsentiam 
tninsniisisli  :  et  qu;i!  iiobis  ex  parte  tua  exponere 
curaverunt,  intelieximus  diligenter.  Licet  aulem 
ad  ea,  (|nffi  tui  honoris  et  statiis  respiciaiit  incre- 
nieuta,  Sedes  Apostolica,  quai  te  tanii|u;un  filium 
pi;edilectum  geritin  visceribus  charitatis,  libenter 
intendat,  ad  negotium  tamen  iin[ierii  Coiistanti- 
iio[)olitani,  ad  qnod,  proiit  nobis  per  eosdeni 
nuntios  inlimasti,  te  potenter  accinges,  tanlo  avi- 
dins  o|>cm  et  favurem  impendit;  quanlo  illud 
ratione  fidui  sedem  contiiigit  s[)ecialiter  su[iradi- 
ctam.  Ideoqiie  super  commulandis  volis  crucesi- 
gnatoruin  ,  qui  tecum  voluerint  ad  eruendum 
dictuin  iniperium  de  schismaticorum  manibus 
[iroficisci,  ac  super  legatis  et  aliis  obventionibus 
dipulatis  Terne-Sanctffl  subsidio  tibi  [iro  [irose- 
cutioiie  dicli  nigotiiejusdein  im^ieriiconcedendis, 
[irout  a  niibis  fuit  ex  [>arte  tua  |)etitum,  annni- 
nins,  [iiout  in  noslris  super  iis  confectis  contine- 
tur  lilteris,  votis  tuis.  Gcneralem  autem  praedi- 
calionem  crucis,  quam  similiter  ex  parte  tua  dicti 
nunlii  [iio  eodem  negotio  [letierunt,  [ira^sentis 
etrigni  Franciae  stalu  considerato,  distulimus  : 
ad  eam  tainen,  et  concessiouis  decimae  proven- 
tunni  Ecclesiasticorum  ,  aliasque  subventiones 
tibi  |)ro  ejusdem  prosecutione  negotii  faciendas, 
quas  ex|iedire  videbimns ,  ejtisdem  regni  condi- 
titiiiibus  [irospere  diviiia  faveute  clementia  succe- 
dentibus  ,  procedere  juxta  tunm  votum  ,  nisi 
interim  generale  [lapsagium  fieret,  intendimus; 
teqne  alias  circa  li;ec  A[>ostoli(is  fovere  [)r;esidiis 
teiii[>ore  o[)portuno.  Negotium  itaque  pra^libatum 
virlute  luac  inagnanimitatis  assunie,  etassunijitum 
tanquam  vir  slrenuus  viriliter  j^rosequaris  :  nam 
iii  iis  et  aliis,  ubi  expedierit,  A[iostolicus  non 
deeril  tibi  favor.  Dat.  Perusii  V  kai.  Junii, 
anno  i  ». 

29.  Conlulit  vero  provinciam  episco|io  Sylva- 
neclensi*,  ut  legata,  aliasque  obveutiones  Terra?- 
Sanclai  subsidioaddictas,  ad  comparandum  impe- 
riuiii  ConslantiiiO[)olitauuiu,  ultra  decimas,  deri- 
varet .  qu;e  eliaiii  ad  tulerandos  ejus  expeditioms 
bellicos  suni[ilus  converttndae  essent,  si  in  Ter- 
ram-Sanctam  crucesignatorum  copi;e  noii  traji- 
cereiit  :  eaque  instruxit  auctoritale  ,  quae  ad 
miinus  obeundum  atque  adversautes  sibi  percel- 
lendos  necessaria  videretnr  :  deniuin  A|)oslolicis 
lilleris  fideles  ad  capesseiitla  iii  taiii  justa  causa 
arina,  edomandosque  schismaticos  [jermovil'. 

«  Vcuerabili  fratri  e[>isLO|io  Sylvanectensi. 

«  In  su|ireniae  [inEeiniiieiitia  digiiilalis  dis|)0- 
nente  Dtnniuo  constituti,  ad  universas  orbis  pro- 
viiicias,  qiias  [irofessio  Cliristianic  religiouis  in- 
ckidit ,  Aiioslulica)    diiruudimus    considerationis 


•  Ajlon    lli?'.  Oiieiit.  c.  45.  —  -  Ep.  DCDlll. 


Ep.  DCCCI!.  —   -  Ep.   DCCCIIl. 


BENEDICTUS   XI.    —   CHRISTI    1304. 


359 


intuitum  pro  earnm  stalu  saluljrilcr  clirigenilo. 
Sed  dum  inipcrium  inclylum  Constantiiio|Hiiila- 
nuin  a  ciiilu  leligioiiis  ipsius,  qui  vif;cic  soldial 
hactenus  in  eociem,  separalum  alleiuliinus,  illud- 
que  ab  olim  per  quondam  Michaeiem  Palaolo- 
giiin,  duii  vi\il,  ct  post  ejiis  oliiluin  (icr  Aiidro- 
niciim  cjiis  filiiiiii,corumqiiecoiiipliccsi;lfautoies 
schismalicos,  ct  ab  unitate  Cliristiana5  fidei  de- 
viantcs,  damnal)ilitcr  occiipatuiii,  iiiullo  nimiriim 
moerorc  replcinur,  ct  ad  siibvcniendum  ci  de  illo 
remedio,  per  i|uod  ad  fidcm  rcdiici  valeat  ortlio- 
doxam,  viasct  modos  libcntcr  cxquirimus,  opem- 
que  ac  opcram  |)romptis  sliuliis  exliibcmus.  Quo- 
rum  nainqiie  possunt  Cliristianoruiii  aiiimi  non 
turbari,  diiin  iu  gravem  snpcrni  Patris  oflcnsam, 
et  (lispciuliosam  Apostolica;  Sedis  iiijuriaiii,  et 
injiiriosa  dispendia  pravuin  genus  scliismaticje 
gentis  elata  cornua  levasse  conspiciunl,  ac  tam 
nobile  impcriali  soliiim  occupassc?  Pro  certo  ad 
ipsum  iinperium  de  filioruin  alienorum  nianibus 
.liberandiim,  ipse  fidei  zelus  debet  corda  fidclium 
inflamuiare.  Nam  si,  quod  absit,  idcm  imperiiim 
ad  Turcos,  alios(|ue  Saracenos  et  infidelcs,  a  (|ui- 
bus  diclus  Anilronicus  jugiter  impugnatur,  devc- 
nire  contingeret,  non  possct  demum  facilitcr  crui 
de  manibns  corumdem.  0  quam  grave  discriincn, 
et  ingentem  confusionem  reciperet,  si,  quod  Dcns 
averlat ,  talis  casus  emergeret ,  Romana  nualer 
Ecclesia,   totaqiie   religio  Cbristiana. 

30.  a  Cuiii  itaque  dilectus  filiiis  nobilis  vir 
Carolus  comes  Andegavensis,  cujus  inlerest  ra- 
tione  uxoris  suic,  charissinue  videlicet  in  Cbri- 
sto  filiae  Calbarinae  iinpcratricis  Conslantinopoli- 
tana;  illuslris,  ad  ejusdem  recuperationcm  imiierii 
offcrat  se  potcntcr  velle  inlenilcrc,  et  ad  id  viros 
viresque  suas  espoiiere  ;  iiinltique  barones  nobilcs 
et  potentes,  zclo  devotionis  accensi,  pro  ipsius 
imperii  recnperatione  ac  rcductione  ad  fidcm 
Catbolicam  cuin  eodeiii  comite,  sicut  idcm  conics 
affirmat,  sint  proficisci  parati ;  nos  (|ui  ad  lam 
necessariam,  salubrem,  et  fclicem,  Dco  favcnte, 
expeditionem  Cbristi  nios  jiriucipes  debcmus  qiiK- 
rere,  invitare,  quajsitos  et  invitatos  modis,  quibns 
possemus,  ad  hoc  indiicere,  praeiniis,  subsidiis  et 
auxiliis  provocare;  cupientes  ut  liiijnsmoili  ncgo- 
tium,  quod  non  modicum  Apostolicam  Sedein, 
omncsquc  Cbristi  fidcles  ratione  fidei  pra^libata; 
contingit,  salubiem  sorliatiir  elTcctum  ;  ac  atten- 
dentes,  quod  ex  ejusdcm  felici  consummatione 
negotii  Tcrra;  Sancla;  snlisiilium,  quod  ex  causis 
diversis  lamdiu  fnit  bactcnus  praqieditum,  divina 
favente  cleinentia,  poterit  provenire,  ctc.  »  tuin 
armis  supciptiiris,  sti|icinve  in  sumjitus  bellicos 
collaluris  indulgcntias  proponit,  aiidit(|ue  : 

«  Rogainns  itaquc  univcrsilali  ui  veslram,  et 
horlamurin  Uomino,  (luatcnus  ad  hiijiismodi  tam 
piuin,  tain  salubre  ncgotium  prosei|iieiidnni  in 
anxilium  dicti  iiid)ilis  potciiter  et  viriliter  assurga- 
tis,  ut  idem  nobilis,  vcstio  cooperante  favore, 
in  suis  proccessjbus   prosperetur;   vosque  tanti 


boni  mereamini  participcs  effici,  ac  proinde  divi- 
nam,  dicla"  Scdis  et  nostram  gratiam  nberiuscditi- 
nerc.  Si  enim  considcratis,  lilii,  (|uantas  Gra'co- 
rum  Ecclcsia  non  solum  Romaiuc,  scd  tuti  Eccle- 
sicB  coutumelias  inferal;  si  conteniptum  sciretis 
eoruni,  si  ipsorum  erroreni  in  fiilc,  si  odium 
nosccrctis  ;  sine  bortalu  nostio  Cdutra  eos  capc- 
retis  arina,  ac  negoliuin  fidei  ardentibus  aniinis 
suincretis.  Dal.  Perusii  XII  kal.  Jiilii  aiino  i  o. 

'.i\.  Pcrimi  obitHS  /Settedicti /inpa;  p.l  rniracida. 

—  Dum  in  iis  consiliis  versabitur  Benedictus, 
auxissetque  cardinalium  collegium  ,  boc  anno 
creato  Gualterio  Anglo  prcsbytcro  tit.  S.  SabiiuE 
in  locuiii  Guillelmi  Angli,  qui  una  cum  Nicolao 
Pratensi  superiori  anno  renuniialiis  cardinalis 
obierat :  qui  qiiidcm  (iiniies  iu  Online  PiaMlicato- 
rum,  ut  ipseiiiet  Pontifex,  religiosam  disciplinam 
eraiit  professi,  Perusii  decessil  :  (jua  partim  in 
urbe,  ut  ex  ascrijita  superioribiis  littcris  die,  par- 
tim  Roma;  commoratum  constal  :  confirmantque 
Bernardus,  et  auctnr  (jui  ad  iMartinum  Poluiium 
Appendicem  adjecit ,  aliiquc  ,  ipsum  celebrato 
Paschale  Roma  Perusium  aulam  Apostolicaiii  tra- 
duxi>sc.  Kt  sane  extant  in  ipsiiis  Regesto  littera; 
apud  S.  Pctrum  Ronux'  VI  id.  Aprilisdata'  '  tum 
apud  Mnnlcmfiasconem  ''■  XVIll  kal.  Maii,  tum  Pe- 
rusii  ^  VI  id.  Maii,  ubi  plures  alitc  exarata;.  Te- 
nuerat  Petri  Scdem  menses  octo,  dies  xvii,  ut  tra- 
diint  ineinorati  auctores  *,  el  alii  :  creatiim  enim 
XI  kal.  Novembris  superioris  anni  iu  Encyclicis 
de  sua  electione  litteris  '  ipse  affirmal,  decessisse- 
q»»c  nonis  Jiilii  scriptorcs  teslantur,  e  quibus  Ber- 
iiarilus  ^  iuec  allcrl  :  «  Hic  Benedictus  obiitiii  Pe. 
rusio  nonis  Julii,  Poiiiificatus  sui  anno  primo, 
seiiultiisquefnit  in  Ecclcsia  fialriim  Prajdicatorum 
Pernsiianle  altare  aiiiio  Doiiiini  jiccciv,  ubi  divina 
virtus  et  bonilas  ejusdem  (gratia  Benedicti,  et  no- 
minc)  nicrila  caqiit  evidentibus  miraculis  deda- 
rare  ;  maxiine  in  da;monibus  expellendis  de  cor- 
poribus  obsessorum  ,  et  in  multis  infirmitatibus 
et  iangnorilius  propulsandis  quorumdani.  Non 
pauca  cvidentia  et  probata  alibi  scriplnia!  ineino- 
ria;  sunt  mandatai).  De  editis  miraculis  alii  plu- 
res  consentiunt  ■",  e  quibus  Juanucs  Bonifacitis ', 
ait  eo  mortiio  concurrisse  Perusinos,  ac  plures 
niorbis  variis  implicitos  illuc  se  deferendos  cu- 
rasse  ob  conceptam  de  ipsiiis  sanctitate  existima- 
tionem  ;  ac  tum  ad  ejus  fcretrum  patrata  divini- 
tus  plura  miracula,  deiml  os  ex  a'grorum  corpo- 
ribus  morbos,  restitulum  ccecis  oculoruiii  lumen, 
energumenos  dsnionibus  liberatos.  S.  Anlonini 
vero  de  Benedicto  tcslimoniuni  insigne  est  *  : 

32.  «  De  boc  Bcncdido  lcgi  iii  Chronicis  Ordi- 
nis  quindecim  miracula  fidci  tuslimonio  compro- 

•  Ep.  ciir.  cxxxii.  —  '  Ep.  ciir.  cxxxv.  —  '  Ep.  cur.  cxxxviii. 

—  '  Bcin  Clir.  Hnm.  Ponl.  Viipeiiilicis  ad  Marlin  Polon  auitor  ct 
alii.  —  »  ncrn.  Ep.  ii.  —  «  Ihid.—  '  Anl.  iii.  p.  lil.  XX.  c.  9.  ia 
princ  ct  lit.  xxili.  c.  11.  in  princ.  Leanil  dc  vins  illusl.  Urd.  Pracd. 
1.  III.  in  Bencd.  Bnzius  1.  vii.  de  signis  Ecclesi.-c  c.  1.  sign.  25  p. 
252.  §.  Anno,  et  alii.  —  «  Bonif.  Hist.  Tarvis.  1.  vi.  —  »  Anton. 
tit.  xxiii.c.  11.  in  princip. 


360 


BENEDICTUS  XI. 


CHRISTI    130/|., 


bata,  ineritis  ejus  facta  de  diversis  infirmitatibus, 
quorum  infiriuorum  noinina,  el  locorum  descri- 
bniitnr  ,  et  infirinitatnm  ,  qu:c  ob  brevilatum 
dimillo».  Rei^elenda  illa  vel  sallein  similia  ex 
Leandro  '  visa  sunt  ad  sanctissimi  Pontificis  glo- 
riam  illustrandam  :  «  Ipsa  die,  <|ua  ad  CDelnm  mi- 
gravit  vir  sanctns,  tantiis  fnit  |iopuli  conciirsns 
ad  eum  videndum,  nt  agminatim  cives  et  inur- 
bana  plebs  totas  vias  compierent,  nt  vix  e  palalio 
in  templiimPra;dical(irnm  deferri  posset,  potuerit- 
que  poslerodiesei)eiiri.  Porroadnitebantur  oinnes 
sancti  viri  pedes  exosculari,  rati  se  osculo  veniam 
ejus  meritis  a  Domino  facilins  criminum  snorum 
posseobtinere.  El  cum  scriptum  didicerimns:  Qni 
se  luimiliat,  exaltabitur  ;  sic  liuic  sanctissimo  viro 
conligit  :  quippe  |)assim  liinc  inde  miracnla  exire 
videbantur.  I<;xlem|>Io  mnlier  qufedam,  per  annos 
quiudecim  capitis  dolorem  passa,  se  sancto  viro 
vovens,  recessit  exinde  sospes.  Cuidam  filius  par- 
vnlus,  mox  votoad  beatuni  Pontificem  et  precibus 
emissis,  (jui  cibo  potnqiie  tiibiis  contiiiuis  diebus 
abstinuerat,  et  de  vita  desperatus,  sospes  restilni- 
tur  ;  ntcoiiliiiuo  pedibus  ipse  suis  domum  rever- 
teretnr,  qni  paulo  aiite  ad  tuinulum  viri  Dei  veluli 
mortnus  ailatus  fueiat.  Mulier  altero  brachio 
capla,  invocato  Benedicli  nomiiie,  mox  sanum 
recepit.  Mulier  cum  uno  puero  visu,  qiiem  amise- 
rant,  donantur.  Mancipium  vicecancellarii,  nlte- 
rum  bracbium  debilitate  oi^pressnm  habens,exaii- 
diens  quiJB  fiebanl  merilis  viri  Dei  in  teniplo 
Prcxdicatorum  ad  ejiis  tnmuliim  miracula,  fidncia 
pknum  extem;Io  bracliii  libertatem  preiibus 
oblinnit.  A  tluxu  sanguiiiis  mulierem,  qna;  per 
annum  passa  fuerat,  curavit.  Puero  ad  anibnlan- 
dum  im|)oteiiti,  pedibuset  libiiscapto,  infrequenli 
poimlo  grcssus  elargilur. 

33.  0  Mulier  a  diabolo  obsessa  ad  tnmulum 
virisancli  iierductaeslpaulo  post  ejusdecessum,  ut 
liberaretur  ejns  iirei  ibus,  qiio  plui  imuni  agitaba- 
tur,  et  sic  agilabutur  ac  nt  inlerdiim  ingeiiles  et 
liorridas  voces  emitlere  compelleretur,  quofiebat, 
ut  aspiciL-ntes  in  sui  miserationem  deduceret.  Ore 
ipsius  misella!  iiiiqtius  spiritus  Latiiie  lam  elegan- 
ter  loquebatur,  iit  admiraientur  oinnes.  Igitnr  ad 
tumulnm  viri  Dei  Benedicti  muliere  posila  unus 
ex  Prsdlcatoium  Ordiiie  pater  venerabilis  in  fre- 
quenli  clericorum  et  laicoinm  coelu,  et  duobus 
patiibns  Minoritis  (piaesentibus)  agere  diabolum 
sanctissimis  verbiscce|)it,  qnos  exorcismos  vocant, 
id  est,  adjnrationes  dicens :  Dei  ex  parte  et  servi  sui 
Benedicti  papa;  te  adjuro,  ut  hinc  exeas,  mulie- 
remque  istam  Dei  factiiram  relinquas.  Tunc  ser- 
mone  litterali  bostis  anliquus  res|iondil  :  Occine 

'  Leand.  1.  lil.  de  viris  illustr.  Ord.  PrTd.  ia  Bened.  XI. 


Benediclum  autumas,  mene  hinc  posse  pellere, 
quem  non  valnil  Fianciscus  ?  Porro  antea  niulier 
Assisinm  ad  D.  Francisci  lumulum  deducla  fuerat. 
At  vcneral)ilis  pater  :  Scio  inquit,  a  Deo  optiino 
maximo  tanta  potestate  ntrnmque  donatum,  ut  te 
hinc  expellere  possint:  sed  potest  banc  Deussancto 
viro  Beiiedicto  reservare  pro  nunc  facultatem, 
qiiam  divo  Fiaiicisco  non  fecil.  Ast  malignus  spi- 
ritns  impatiens  dixit  :  Te  rogo  atque  obtestor,  ne 
me  amplius  vexes,  aut  inferas  bellum,  eo  quod 
hac  in  muliere  annis  sedecim  permaiisi.  Vernm 
pater  ille,  non  ejus  dicto  audiens,  iteriim  nomine 
Benedicti  acriter  eum  urgere  cceiiit  ;  et  tandem 
cnm  diceret  :  Et  Verbum  caro  factuin  est  (forte 
Evangeliuin  illud  legerat)  mox  diabolns  evauuit, 
veluti  mortuam  mulierem  dimittens  :  sic  eniin 
cjiis  corporis  vires  attriverat,  ut  diu  non  solnm 
]oi|ui,  sed  vix  hiscere  potuerit.  Taiulem  viribus 
reassumptis,  gratias  Deo  ingentes,  et  viro  sancto 
Benedicto  egit:  nec  ulterius  litterali  usa  sermone, 
(|uein  luinqnam  didiceiat  :  ()uin  inaxima  post  hac 
ailmiratione  capiebatur,  cum  intellexerat  se  ali- 
quando  eo  locntam  fiiisse. 

34.  «  Joaiiiia  Petri  de  Francia  precibus  sancli 
viri  a  fluxu  sanguinis,  qnem  mensibus  sex  passa 
fueral,  oratione  ad  ejns  tnmulum  porrecta,  proti- 
iius  obtinuit  sospitatem.  El  Viviano  Bonjoannis  de 
Ponle  Montis  castelli,  tacto  viri  Dei  tnmulo,  prjE- 
misso  voto,  lumen  oculorum  nstiluilur,  quo  pro 
majori  parte  ante  caruerat.  Naldus  ex  oppido 
Miintepolitiano,  inorbum  comitialem  passus  aniiis 
septein,  ante  cjus  sepulchrnm  sospitate  donatur. 
Gernndisia  capta  nianibus  et  lacertis,  cum  niatre 
ad  Benedicti  tumnlum  accedens,  ejus  nierilis  re- 
cessit  incoluiiiis.  Brunora  paralysi  liberatur.  Guar- 
nerius  telo  vnlneratus,  voto  ad  eum  emisso,  sanus 
factus  est.  Marlinns  altero  captus  tesliculo,  ad  ejus 
tumulum  a  patre  ductus,  sauus  inde  exiit.  Bona- 
zagus  liujusniodi  a.'gritudine  laborans,  promeruit 
ad  ejiisse|iulclirum  sospitatem.  Intestinis  Joannel- 
luni  laboranlem,  et  ad  ejus  tumulum  sanitalem 
efflagitautem,  voti  compotem  sanclus  vir  reddidit. 
Brnna  de  Casenlino,  annisqnatuordecim  a  diabolo 
ve.xala,  meritis  viri  Dei  ab  cjus  tunuilo  libera  re- 
cessit.  Cajteri  qui  a  diabolo  obsessi,  AngehitiaRosa 
piT  aiiiios  vigiiiti  quiiique,  CuiIIelina  Caisenas  aii- 
nis  seiiteni,  Vauiola  Asissiata  diebus  duodeciin, 
quidam  juvenis  de  Cortonio  tribus  aiinis,  ii  omnes 
a  diabolo  obsessi  meritis  et  prccibus  viri  Dei  Be- 
nedicti  ideue  liberati  sunt». 

35.  Uuod  ad  genus  obitus  spectat ;  veneuo  ficn- 
bus  asperso  (I)  necatuin  tradunt '.  Nulla  vero  fere 

'  DiniisComp.  Clir.  Ms.  1.  iii.  Jo.  Vill.  I.  viii.  c.  80.  S.  Ant.  in. 
p.  lil.  XX.  c.  9.  in  princ.  et  alii. 


(1)  Hanc  de  vencno  Benediclo  XI  porrccto  famam  augcnt  et  confirniant  Acla  publica  iiiquisitionis  facta;  in  Fr.  Bernardiini  Dcliliosuni 
MonlempessulaiiensMii,  vulgata  a  lialuzio  in  tom  ii  de  Vitis  Papar.  AvciiioneuBium  nuui.  33.  liiter  c*tera  eiiim,  qua  llagitioso  luiic  miina- 
clio  objccla  sunl,  reus  etiam  liabiiiis  fiiit  de  couspiratioue  in  morteiii  Beiiedieti  XI,  ut  veueno  iiecarelur;  qua;  verba  excerpsi  cx  lilleris 
loaiinis  XXII  ibidem  recilatis,  quibus  cansa;  coguitionem  episcopis  Tolosaiio,  Apamiensi  et  Sancti-Papuli  conunittit.  An  vero  debclum  illud 
satis  probatum  fuerit  ia  inquisitione  in  F.  Bernardum  instituta,   plane   igiioro,  Conslat  latam  in  illum  ab  episcopis  desiguatis  scnlcnliaiii, 


BEVKDICTUS   XI. 


CIIRISTl    1304. 


3fi1 


pompa  sepnlchro  hnmili,  iit  ipSL-  ex  (lemissione 
Ciirislian.i  jii-s  rat,  liailituni  iii  Ecilcsia  Piaedica- 
toriiiii  scribit  Biuiifai  iiis  '  ;  (luamvis  poslea  ab 
ipsius  meiiioii:i;  culloriliiis  pniilissimo  mirmore 
sepiilchrum  eieg;:iiis  fuerit  excilaliim.  Et  (|ui(iein 
insigiie  in  eo  lerreiinrum  renim,  el  {,'liirla;  con- 
teui|itus,  (Inm  in  Poiilificio  faslif.no  eniimbat  , 
exemplum  narrat  idem  aiictor,  quod  caDteris  ipsiiis 
niiraculis  anniimerandum  (lundaiimiodo  vidctiir, 
atque  ex  S.  Antonino  '  referemus  :  o  Narratur, 
inquit,  de  eo,  quod  cum  mater  ejiis  paupercula 
adliuc  superstes  accessi^set  Pcrusiiim  ad  eiim  visi- 
tandum,  postquam  applicuil,  iiiduta  fiiit  sericis  ab 
amicis,  ut  decere  videbalur,  utpote  tanfi  principis 
mnter.  Ciim  eri:o  ca|itata  liora  infrredi  dcberet  ad 
filiiim,  inlcrroi,'avit  papa  ipse  filiii-  (iiiiluis  vestie 
bus  esset  operta.  Responsnm  est  ei,  quia  sericis  ob 
honorem  Apostolicc-B  Sedis.  At  ille  :  Non  est,  in- 
qiiit,  liaec  inater  mea;  ipsaenim  mater  meapau|ier- 
cula  mulierest,  quid  sit  sericuii  ifjnorans;  nec  vo- 
luit  eam  dimittcre  ad  se  videnilum.  Qunmobrem 
hoc  audiens  pia  maler,  illis  (le[»ositis  veslibus,  est 
lumilibus  indiila.  Ciimque  boc  Benedictus  papa 
audisset,  dixit  :  Haec  est  mater  mea  :  veniat  ;  et 
ingrcssam  in  osculo  sancto  amplexatus  est  eam  ». 

36.  Cardinnles.  Sede  vacanie,  Carolum  Sicilia: 
regem  censttra  solvunt.  —  Persolulis  Benedicto 
justis,  cardinales  conclave  ingressi,  pugnantibus 
distracti  sententiis,  gravissime  inter  se  dissidere  ' 
coepere  ;  ex  qua  dissensione  diu  Ecclesia  modera- 
torecaruit,  de  quointerpoutificio  ha;c  Bernardus*: 
«Vacavit  Sedes  a  prsedicta  die  per  illum  annum 
sequentem  usque  ad  (]iiintiim  diem  mensis  Jiinii, 
cardinalibiis  staiitibus  indiisis,  non  valenlibus 
illo  teiiipore  coiicordare  ,  quamvis  a  Perusinis 
jilures  restricti  fuerinl  et  arctali».  Vacante  Ro- 
maiia  Sede,  colleuiuiu  cardinalium  censuris  Ca- 
rolum  II  regem  Siciliae  ob  iion  persolulos  census 
pluribus  iiominibLis  devinctum,  absolvisse,  notat 
card.  Baronius'  ex  Libro  Privilegiorum  Roiiianae 
Ecclesiae.  Ext.mt  vero  cardinaliiim  liiterte  iii  Ms. 
pergameno  bibliolhecaE  nostrae  Vallicellanx'  qiii- 
bus  regi  ob  bella  continua  aerario  exliausto,  solu- 
tionis  diem  ad  festum  priiicipis  Apostolorum  aiini 
sequentis  diein  prorogarunl '. 

«  Miseratione  divina  episcopi,  presbyteri  el 
diaconi  S.  R.  E.  cardinales,  charissimo  in  Christo 


'  Bonif.  ubi  sup.  —  '  Aiit.  iii.  p.  lit.  xx.  c.  9.  iD  princ.  Lesnd. 
(Je  viris  illuslr.  Ord.  Praed.  I.  iii.  Bonif.  Hist.  Tarvis.  I.  vi.  —  >  Jo. 
Vill.  I  VIII.  c.  86.—  *  Bcrn.  in  Cliron  Rom.  Pool.  —  ^  Baron.in 
Nolis  Mss.—  '  Lib.  Priv.  tom.  I.  p.  230,  et  toin.  iii.  p.  321.  liit. 
io  eod.  Ms.  bibl.  Vall.  lil.  B.  num.  12.  pag.  351. 


filio  Carolo  Siciliai  regi,  salutem  in  Doniino  scm- 
piteriiam. 

a  Ex  parte  tiia  nobis  devotius  exlilit  suiijilica- 
lum,  ut  ciim  nonagiiita  tria  millia  unciarum  et 
trccentis  qua.lrafiinta  uncias  aiiri,  per  te  nnbis  et 
Ecclesiae  Roiiian.T  dcbita  de  censii  rcgni  Sicili» 
jirotnlo  pialerilo  tempore  iisiiiie  per  toluiii  fcstum 
beati  Petri  proximo  proiteritum,  quod  fuit  inanno 
Douiiiii  Mccciv,  solvere  nequiveris  in  piaelicto 
feslo  B.  Pelri  usque(|uo,  ut  asserebatur,  de  ipsis 
nonaginta  tribus  millibiis  unciaruin  trecentis  et 
qiiadraginta  tibi  per  fclicis  reconlalionis  Donifa- 
ciiim  papam  VIII,  de  fratrum  suorum  consilio  et 
assensu  dilatio  data  fuit ;  nec  ea  postea  solveris, 
nec  solverc  te  posse  confidas  [iiopter  longos  guer- 
rarum  freuiitus,  quibus  rcgnum  [ir;edicliiin  Sici- 
liae  fuil  huciisque  concussum,  et  ex  ipsarum  reli- 
quiis  mullis  et  diver^is  adliuc  est  oneribus  iiu()e- 
dilus;  (lilalionem  solutionis  omnium  [uajdicldrum 
nonaginta  trium  millium  unciarum  trecentarum 
et  quadragiiita  usque  ad  aliiid  fesliim  B.  Petri 
sccuiido  veiiturum,  quod  erit  an.  Dumini  .mcccv 
henigne  tibi  cnncedere  dignaremur. 

0  Nos  itaque  ,  hujiismodi  impedimentorum 
tuoriim  conscii,  et  oncrum  nou  igiiari,  su[)er  illis 
paterno  tibi  com[iatientes  afiectu,  tuis  sup[>licatio- 
nibus  inclinati ,  dilatioiiem  solutionis  eorumdem 
nonaginta  trium  millium  unciarum  trecenlarum 
et  quadraginta,  debitorum  nobiseteidem  Ecclesiaj 
ratioiie  census  ejusdem  de  toto  prceterito  tempore 
usque  per  totum  prjedictum  festum  B.  Pelri  [iro- 
ximo  transactuin,  usque  ad  dictum  festuinB.  Pe- 
tri  seeundo  venlurum  ,  quod  erit  in  anno  Do- 
miiii  Mcccv,  ex  ea  potestatis  et  auctoriUatis  [ileni- 
tudine,  quae  apud  nos  S.  R.  E,  cardinales  ejusque 
collegium  est  et  residet,  Ajiostolica  Sedo  vacante, 
tibi  giatiose  concedimus  de  nostra  voluntate  una- 
niuii  et  assensu  :  iiisi  infra  [iraedictain  dilationein 
tibi  concessam  fulurus  Ronianiis  Poiitifex  aliter 
duceretordinandum  ».  Et  infra  :  «  In  iirajdictoruin 
auteni  lestimoniiim  praesentcs  litteras  per  venera- 
biles  patres  et  fratre^  noslros  Joannem  Tusculanurn 
e[iistopum,  Joannem  tit.  SS.  Marcellini  et  Petri 
presbyterum,  et  Matthaeum  S.  Maria;  in  Porticu 
diaconum  cardinales  sigilloruin  suoruin  muni- 
minefecimusroborari,  Dat,  Perusii  non.  Decemb, 
anno  Domini  mccciv,  A|)OSloIica  Sede  vacante». 
Egit  gratias  cardiiialium  collegio  de  coUato  bene- 
ficio  Carolus  Sicilia;  rex  ',  de  quo  in  proxinio  xv 
Annalium  tomo  mentio  occurret, 

'  Ejt.  ejus  littera;  in  lib.  Privil.  de  Ms,  Vall.  locis  cit. 


minorem 
tisse.  Appell, 


I,  quam  pro  lot  tantisque  criminibus,  quibiis  accusab.ilur,  fnisse;   eausantilius  episcopis  illis,  sibi  plane  de  omnibus  non  consli- 
ppelldtum  ideo  ad  Sedem  Aposlolicaui ;  qus  lamen  priorem  seuteutiam  paruua  aggravavit.  Vide  horum  omnium  Acla  ibidem. 

Mansf. 


An^.  —  ToMts  XX11I, 


Ravn.  IV, 


46 


362 


CLEMENTIS   V   ANNUS    1.    —    CHRISTl    1305. 


CLEMENTIS    V    ANNUS    1. 


CHRISTI    1305. 


i.  Elcctio  Clcmentis  V  ail  summvm  Pontifi- 
calum.  —  Edilis,  Ueo  auclore,  duobus  prioribus 
Aiiualium  Ecclesiaslicoruni  loinis  xiii  et  xiv,  jam 
ipsius  fulli  auxilio,  iinplor.itisque  Ijealissiiuffi  Vir- 
^iuis  sutTrat^iis,  (juiutodeciino  ccnscribendo  ma- 
iium  admovemus,  in  (|ueiu,  ac  proximum  ea  a 
i.obis  coujitienda  suut  c|ui  iu  Ecclesia  Dei  obli- 
{^ere,  Sede  Aiiosloliea  uiatino  rei  Cbiistian;c  delri- 
luento,  cxcidio  llali»,  orb;s  scandalo ,  funesto 
loedissimorinu  scbismatum  exitu  ,  a  Cleniente  V 
traducta  in  Gallias,  ibi  tan(|uam  in  ti  ausniigralioue 
Babylouica,  ul  iusiynis  auctor  Gallus  si.;cere  scri- 
bil',  exulavil  u:^(]ue  ad  Gregoriiim  XI,  qui  post 
septuaginta  el  eu  amplius  annos,  divino  inslinctu 
afflatus,  in  llrbem  feliciter  eain  revexit.  Tanto 
transferendffi  Sedis  malo  occasionem  dedere,  sire 
uUo  tainen  ejus  rei  sensu,  aiino  Cbristi  millesimo 
trecenlesimo  quiuto,  Indictione  terlia,  congregali 
Pcrusii  ad  sacra  comitia  cardinales ,  qui  defuucto 
Ueuedicto  XI  ab  illius  cxemplis  alieni,  invidia  et 
odio,  vel  ambitione  in  duas  factiones  divisi,  cum 

'  Genebr.  in  Ctirou.  Iioc  an. 


in  designando  sanctisfimi  Pontificis  successore  in 
aliquo  ex  purpuratorum  collegio  couvenire  non 
liossenl,  demum  dum  pars  alteram  circumscri- 
bere  nititiir,  ac  noii  Ecclesiaj,  sed  suam,  suorumve 
rem  a^it,  areliiepiscopum  Bnrdegalensem  Roma- 
num  Poiitificem  dixere.  Quadereiiaec  Bernardiis' : 

«  Cum  cardiuales  pro  eleclioue  smumi  Ponti- 
ficis  iii  Perusio  inclusi  sti^tisseut  menses  undecim 
et  arctati,  divisi  in  partes  aequales,  iioii  est  inven- 
tiis  iu  eis  lajiis  ali(|uis  augularis,  qui  utruuique 
parietem  coiijiiiigeret,  unumque  f.icerd  (X  iis- 
(iem  ;  tandem  versus  Occideiitem  dirigentes  intui- 
tiim,  iu  Burdegalenseui  arcbiepiscopum  suos  ocu- 
los  erexeruut  ,  elc.  »  Verum  basc  ,  qute  auctor 
paucioribus  veibis  perstringit,  ab  aliis  explicatius 
petenda  suiit:  inter  (|uos  Joaimes  Villanus  ^  fusius 
et  accuratius  proseqmliir,  qiiie  in  Liitinum,  uti 
consuevil,  sermonem  S.  Antoiiinus  reiu  ab  exor- 
dio  ipso  nitide  exponens,  convertil '  (!)  : 

2.  0  Ingressi,   inquit,  domini  cardinales   in 


«  Bern.  Cliron.  Roni.  Pout.  —  «  Jo.  Vlil.  I.  viii.  c.  8.  —  8  Ant. 
p.  III.  tit.  x.\i.  c,  1.  Baron.  in  Mss.  Sctie(t.  ail  bunc  au. 


(1)  Incidit  in  liunc  annum  clcclio  ciiiscopi  Burdegalensis  iu  Pontineem,  cujus  rei  annus,  menses  et  dies  optime  in  .\nnalibus  adnotanlur. 
Be  reliquis  liic  nonnulla  disculienda  sunl.  iNarrat  Uaynaldus  ex  Uernardo  Guidonis  cardinales  solidis  mensibus  undecim  concljvi  inclusos 
de  eligendo  l'oiildice  delitjfras^e.  Sed  Dciuardi  verba  non  ita  iutclligenda  sunt,  ac  si  toto  illo  tcuipore  cardinales  inclusi  p.  rsever.iveniit; 
iiam  Kerrelus  Vicculiuus,  (pii  circa  annuni  ucccx.vx  liistorijm  suam  scribebat,  auctor  ist.  cardinales,  cum  brcvi  iuter  se  couvenirc  naud 
jiosse  mtelliLrerenl,  <<  ades  snas  et  cub  lia  jictiissc,  douec  »,  aliut  idein  ycriptor,  «  iterum  die  liia  lu  sccieto  Pontilicalis  aul.c  diversorio 
convenerimt  »  Ibi  vero  "um  res  peragenda  dillerrclur,  Peiusiiii,  o  mouc  impatieutes,  ;cdem  iii  quam  conveiieraiit,  lecto  sublato,  athcri 
ostenileruut,  vicluinque  illis  iicganles,  oiiiiiibiis  ulensibbu.-  iirivatos  fnre  spopondeiunt ».  Atque  ita  landtui  coacti  cardi  ales  cuui  in  virnm 
tui  ccetus  conveuirc  scse  biud  pos-e  inlelligeient,  ad  exieros  conver.-i  «  liurdegaleiisem  episcopUiii  de  tente  Vascona,  id  auro  regio 
donisque  miximis  (a  I  liilqipo  dalis)  cxbortanlibus,  et  Peiri  (Cotuinnuisis,  cardiualiiia  dlgiiilaie  a  Buiiifacio  privali)  sludi .  mcessabili,  pia; 
Cffitiris  in  A|iosioloruin  Sed-  pluriii.uiii  asseiisii  papa  decernitiir  ».  Ilax  auclor  Italus  eoriim  leiuporuui,  et  locoiuin  v.cinus,  qu.)  nomine 
lidem  pra;  Ciuleiis  i-eu  lc.iipore  si'U  loco  remotionuus,  ideoqne  et  reruardo  Gui  onis  dall  co  scnptore  u.er.Teiur.  Toiain  c.mclavis  hujus 
liistuna;ii  et  pactiones  .■ccull.is  narial  Joann.s  Villaui,  ex  quo  5  .Vntoninu^  caHerique  omues  cuni  e.i  aunalista;  sua  oini.ia  desuinpseriiut. 
Reni  profccto  a  eo  acc  rale  pros.i;ui  ur  Villanus,  ut  comperta  narrare  existuuan  possit.  Verum  lidem  \illaiii  m  miiliis,  ac  pr;esertiin  in 
pacliouibus  iniqui>  cum  Gallo  iuitis  quas  hic  ineuiorai,  suspiciosara  milii  ea  riOdiint,  qu»  sldlim  subJo.  P.iuio  igitur  anima  .vi rs  one 
(iignum  censco,  omnes  illos  Poiililices,  qui  res  niaxime  ardu.s  augressi  sunt,  invidia;  el  calumniis  adeo  patuisse,  ut  bisloriic  rerum  ab 
illis  gestarum  caliginis  plurimum  ex  lis,  qu;c  adversani  comineuti  sunt,  alluudatur.  (,»uam  mults  euiin  de  ijregono  VU,  de  Innocenti.i  111, 
de  Bonifacio  Vlll  ubloculioues  et  caliimni;c  ?  Accidil  id  pariier  et  Cleiuenti  V,  cu,us  numeu  ex  opprcssis  Teinpl.irns  publi  am  invuliam 
uicurrit,  lliiic  ca'dein  iie  illo,  ac  de  re'iqms  Poutilicibus  caluuinia!.  Spar.-a  de  Clemeute  coi.meiita  ceu  veias  bistonas  \illanus,  siiiceius 
quidem,  sed  nou  crilicus  bistoricus  sa'iie  adoplavit,  quod  et  adnotavit  Spondanus  ad  .A.  sicccx  v,  i,  fabellaui  r  lereiis  qu..m  \ill,iiius 
lib.  9,  cap.  6S,  dc  Cemcnte  narrai,  Ni  il  est  irgo  cur  ejusdem  Vdlani  lides  iii  retrxenda  bistoria  cunclans,  in  quo  Clemens  renuiilialu^  luit 
l'oulilex,  asscria  reputetur.  Siispicionciu  banc  in  iilum  |iioiuovel  silenlium  rcnquoruin  omniuui,  qui  lunc  llo.ebant,  seriploruui,  pneserliin 
de  iniquis  ludcbitisquc  illis  pacliouibus,  quibus  Cleuieus  Poutiticalum  sibi  apiid  Piiilippum  regem  uuudiuaius  fuit,  si  Villauum  a.idiamus. 
Cum  vcro  auc.ores  ct  icqualcs  laudo,  non  ilios  t.iulumniodii  coiuiiemoro,  quibus  nouien  Pontilicium  in  veoi-ratioce  esse  et  in  prelio  solet. 
Nequc  euini  id  toluui  siltt  lanluniniodo  Beniar.ius  (•uidouis  CTterique  aucloies  qualuor  Vita;  Clementis,  quos  Baluzius  in  Vilis  pajiarum 
Avenioncnsiuui  iiroduiit.  Scd  et  idcm  silcuiium  servavit  Ferretus  Viceutiuus,  qui  paparumcensor  esl  seveius  ;siiet  et  l-r.  Pi(ipiniis,  qui  anno 
wr.ccxiv  liistonam  suam  absclvit,  (juique  Poulificum  vilia  uon  dissimulat;  fileni  pariler  Augcrius  de  Bitleris  apud  Eccardiini,  quem  et  legai 


CLEMENTIS    V   ANNUS    1.    —   CIIRISTl    1305. 


363 


conclave  Periisii  pro  elcctinne  f;icioiida  concor- 
diri  iioii  polcranl,  (|Ufcrenlus  magis  sua,  qnain 
qu;e  Ji  su  Cliristi :  crant  cnim  divisi  in  du:is  iiartos 
quasi  Bequnlcs  :  niia  pars  crat  cismniil;iiia,  ciijiis 
capita  eraiit  dominus  MalllKrus  de  Ursinis,  et  do- 
niinns  Franciscus  do  Guatanis,  alias  C;ijelanus, 
qui  fiurat  ncpos  pa|i;c  BoniHicii  :  allcra  pars  crat 
ultramoiitana,  vel  adlijcreniium  ei,  quoriiiii  prin- 
cip;i!iores  erant  doiiiinus  Ni'apuleon  aiiasNcapnlio 
de  Ursini;-,  et  dominiis  Nicolnns  Pratciisis.  Priiiii 
vola  sua  diri^cbant  ad  ali(|i:ein  Italicnm.  el  favcn- 
teiii  aiiiicis  et  consaiigiiiucis  Bonifacii  p;ii);e  :  alii 
lenlabaiit  eligere  alii|iieni  Calliciim,  vcl  aiiiicum 
regis  Franciae,  qui  manifeslam  iiiiiniciliani  osteti- 
derat  ad  Bonifacium  papaiii,  ct  exconiiiiunic;ilus 
fucrat  ab  eo.  Sicque  per  plures  meiiscs  qualibet 
parliiim  fixa  in  proposifo  suo  ad  numcrum  dua- 
rum  p.irtium  ex  eis,  prout  cxigitur,  |non  poterat 
perveniri. 

9  Uiia  igitur  dierum  cardinalis  Pratensis  do- 
niinus  Nicolaus,  vir  valde  sagax  et  experientissi- 
mus,  ait  secreto  domino  cardinali  de  Guatanis 
doniino  Francisco  :  Nos  iii;ignum  maluiii  faciiniis, 
et  Ecdesia;  detrinientum,  unde  populi  scandali- 
zantur,  nnn  providendo  de  pastore.  At  ille  :  Per  me 
non  stat,  iiiquit.  Tiinc  Pialensis  :  Si  bonum  me- 
dium  ad  lianc  reiii  eflicieiidain  iiivenircin,  piiice- 
retnetibi?  Respondil :  Placebit  utique.  Ego,  ait 
Pratensis,  cogilavi  liuiic  iiioduiii  tenendum,  ut 
videlicet  una  pars  collegii  cardinalium  eligerel, 
tres  ex  ultramoiitanisidoneisad  papatum  [ira;latis, 
prout  eis  videretur;  et  allera  pars  teiierclur  intra 
quadraginla  dies  unuiii  cx  illis  tribus  propnsitis 
eligere,  prout  eis  placeret,  et  ille  papa  inttllige- 
retur  canonice  eleclus  et  esset.  Placuit  doniiiio 
Francisco  forma  prajiiicta,  persuasit(|iiese(iuacibus 
suis  liunc  modum  acce[)tare;  ita  tameii,  quod  ipsi 
haberent  |)ro|ioiiere  seu  nominare  illos  (rcs;  in- 
tendentes  tales  assumere,  qui  fuissent  amici  oliin 


Bonifacii,  ct  regi  Franci.T  parum  affecti ;  cl  Pra- 
teiisis  [lartcm  suam  induxit  ad  id  efficiendum, 
intcndcns  et  ipse  taliter  providere  (|U0(1  liaiicrcnt 
sibi  propiliuin  et  bcncviilum  ct  regi  amicnm. 

3.  «  Facla  igiliir  liac  cnnventione  et  soleinni 
stipiihitione  [ler  scriptiiram  firmata,  pars  illa,  qiia) 
doiiiiiiiiin  Franciscnm  srquebatiir,  nominavit  Ires 
aicbic|iisco|ins    Gallicos    eis    familiarcs    et    rcgi 
Fraiicia)  infensos,  inter  (|uos  fuit  Piaymundus(Ber- 
trandiis)  Burdcgalensis  arcliiepiscopns,  qui  crea- 
tus  fiienil   arcliie[)iscopiis  a  Bonifacio  papa,  nec 
rcgis  aniicus  propter  otfcnsas   factas  suis  consan- 
guiiieis  in  Vasconia  [ler  dominum  Carolum  Vale- 
sianniii.   Illis  igitiir  tribus  nominatis,  alia  parte 
sccreto  ad  invicem  conferenle,  pirsiiasit  Pratensis 
sagax  et  industrius,  ut  Raymundum  (Bertrandnm) 
Burdcgalensem  decernerent  prajeligendum,  nnlli 
lioc  insinuando;  et  ante  elcctioncm   velocissimc 
regi  Francia;  per  litteras  intimarent  negotium,  et 
quia  illiim  Burdegalensem,  quem  procurarct  re- 
conciliandum  sibi  et  amicuin  fieri,  si  sibi  placeret, 
papam  facerent :  quem  cuin  nossent  avidiim  hono- 
ris  et  glori;c,  iit  Vasconem,  et  ad  oiiinia  flixibilem, 
ut  iUa  consequeretur,  siierabanl  ficile  iniiuceu- 
dmii  ad  omnem  parlem  et  amicitiam  contralien- 
dam  cuin  rege  Francia),  et  illum  ad  nptita  exau- 
diluiuiii,  sicut  rei  postiiiodum   probavit  cventus. 
«  Ista  igitur  conclusione  firmata  secreto,  et 
juramento  vallata,  cum  diesquadraginta  baberent 
ad  cligeiulLim  uiiiiin  e  tribus,  dcstiiiarunt  secre- 
tos   nunlios    fideles    cum    lilteris    continentibus 
seriem   facti   ad   regcm  Franci<T,  ut   responsales 
siibito  redderenlur  :  et  si  in  illo  sibi  reconciliato 
Burdegalensi  complaceret,  iiisum  eligereut,  per- 
suadcndo  ei  ut  lioc  faceret,  ut  reciiperarent  sla- 
tum  suum  et  lionorem  iii  sancta  Ecclesia,  a  qua 
fueral  alienatus,  utejusinimicus.  Mitlunlur  nuiilii 
seii  cursores  ita  veloccs,  ut  inlra  uiidcciin  dies  a 
Pcrusio,  unde  mittebantur,  usquc  Parisios  perve- 


apiid  Baluzium,  Marlinus  Minorita,  Theodoricus  Nicinius,  Joaiines  Vitoduranus,  Andreas  Raiisboneiisis  apud  Eccarduni  tom.  ii  ilijtoric. 
med.  ffivi ;  silet  deniqiie  Mangii  c  intinuator  ad  Imnc  annuiu.  Insnper  nonnulla  ejusdein  liisloria;  siiiit  in  quibus  mainfesli  niaiidacii  rcus 
Villanus  tciielur.  Primo  cnim  pcr  coinpromijsuiii,  ul  vocant,  a  iNirolao  Pratensi  electiim  Clementem  slaluit;  sed  iu  decreto  electionis,  a 
Raynaldo  bic  producto,  miitilo  tanien  et  mendoso,  et  a  Cossartio  iii  collect.  Labbeau.  toiii.  xiv,  col.  ucixLXX.  Ven.  edit.  ex  autot;raplio 
integro  uutoque  vul>;.ilo,  constal  per  scruiioiiim,  et  sullragia  secreta  renuntiatuiu  fuisse  Pontbcem.  Simultatis  arcbiepiscopi  hujus  liurde- 
galensis  cum  1'idlippo  caiisaiu  repetit  Villainis  e.\  iiijunis  a  Gallis  illali-;  in  Vasco.ies  iiuo-dara  u  fainiia  aicbiepiscopl.  Sed  1''.  Pippiims 
aliam    plane    diveisam    esbibct;  i;arrat  eniin    liuidej,'alenscm   unuiu   e.x  omnibus  iii   soiemni  Galhcanornui  prajsulinn  conveiilu  rcstilisse 

Pli  li[)po,  dum  ab  obsequio  R facii  Vlll  subiucire  scsf  nit.baliir.  Iraluin   sibi  propteiea  regeiii   evitatiiriiiii  clmii  se  siibdu.xisse  e  reguO 

sub  uiilitari  amictu,  veiiientcnique  clain  Astam  Fr.  Isiiardo  Paiiieiisi,  qwi  luiic  in  iii»uasteiio  Kr.  Pra^dicalorum  prioitra  agtbal,  sese 
aperuisse,  a  quo  moiia.^tice  cucullatuui  in  loca  tuta  subducUim.  Monaclmm  i  Uiin  dein  Clcinens  donavit,  ait  bisloricus,  episcopatu  Antio- 
cbeno,  addiia  Ticiiiensis  episcop.itus  adminisiMiione.  Tum  addit  idem  Pippinus  llist.  lib.  l.  ca-.  11  :  «  .Morluo  papa  lioiiilaco,  intervealu 
qHOrumdam  |ii\claliirura  et  iiDbilmm  nstilutus  est  ad  gratiam  regis,  ex  ciijus  postm  mIuui  inlerventu,  et  ex  contracta  faniiiiariidte  ac  benevo- 
lentia  caMinalium  (cuiii  quibus  in  fug.i  sua  aUiHan.iiu  egerat,  e'idi-m  t.  ste),  ad  papatum  pervenil  ».  lUcc  retuii?se  veibis  eju  dera  scnptoris 
juvit.  ut  intelligamui  qua  raiioi.e  ideiii  arcliiepiscopus  cardiiialiuin  gratiam  iiiivtnt.  Ilanc  siiuiltatis  caiisam  prafercnduin  illi  ceuseo,  qiiam 
Villauus  indiiavit,  cum  Pi|ipiiius  Ordinis  Pradiialoium  monacbus  Italus,  e.\  fratre  sui  Ordinis  Itdlo  didicisse  poiuerit.  Sed  iu  viam  rcgrc- 
diamur.  Inter  pxtiones  cuin  Pnilipi.o  imtas  duas  tiasce  omniuiu  primas  recitat  Vil  am.s,  ut  Poulifex  regcm  ipsum  «  pcrre.le  rec  nciiiaret 
Eccl  sia;  s.icrosancta; ;  tum  ut  censu  as  excoinnninicatiouis  contra  regem  et  legios  problas  aui.jveret  ».  Vix  cre.lu,  iJ  coinmisisje  Plii- 
lippum,  ut  qui,  ne  id  quidem  peteus,  a  Henediclo  XI  a  censuris  omnbus,  si  quas  incuriisset,  ab-olutus  futrat,  abs.duii.ineui  a  uovo 
Puuiifice  noii  iibtii.eret  laiiiiiiiimo  lo,  sed  et  mercarctur.  Ad  re-ios  quod  altinet,  vel  eo  noniiue  subditi  Phihppi  designantur,  vel  cipt  onis 
bonifacii  auct.ires;  subditos  leconciuaverai  Renedicius;  complices  captionis,  ut  Guillelmus  de  Nogareto  elc.  ne  quidem  Cleiueus  restituit, 
nec  nisi  stro  tandem  aniio  mcccm  muiiis  e.xoratiis  ac  dura  pcenitentia  injuncla  adinisit.  D-nique  a  Poutilicatu  ini.pDS  pactionibus  empto 
Cleiuenlein  liber.ni  laudes,  quibus  Kerr.itus  ViceiiUnus  iion  saue  Pon  ibcum  assentator,  Cl' meiitis  V  luoinoiiam  postenus  couuueudavit 
lUstor.  lib.  3.  «  Nec  putanduui  est  (scribil  de  ilii  cum  dejud.cio  in  Te  iii-ilari.isegissetj,  lara  salubrein,  tam  Deo  gratum  pastorera  odio  vel 
prece  corruptu.u  a  justitia  declinasse ;  nim  omiiia  beiie  ct  sapioiiter  abco  gesta  nenu  inentis  integer  ainbigit  «.  Laudes  ista;  Clementfin  ab 
omni  iniqiia;  pactionis  nuiidiiiatione  absolvnnt.  .Non  nego  tauien  riii.ippi  opcra,  et  forte  etiaia  donaiiis,  Cleineute  inscio,  iudui.tns 
cardinales  quosdam,   ut  viruiu   liunc  in  Ponlilicein  niaxiinum  dcligerent.   IJ  erim   uro  fcre  assensu  xqualc?  omnes  scriptores  afliraiant. 

Mansi. 


364 


CLEMENTIS   V   ANNUS   1. 


CHRISTI   1305. 


iiirent.  Rcddilis  leyi  lilleris,  gavisus  est  gaudio 
magiio  :  et  persuasionibus  cardiiiuliuui  acquie- 
scens,  desliiiavil  aiuicabiles  litleras  aicbiei)isco|JO 
Burdegakiisi,  insiuuans  quod  pro  buna  el  ardua 
causa  opoi  tebat  babere  cum  eo  secretuui  collo- 
quiuiii;  uiide  iulra  sex  dies  iu  cerlo  sibi  loco 
occurrerel.  Quod  cum  facluni  fuisset,  rex  cuni 
modica  societate  accessit  ad  locuni  depulatum 
cujusdam  ubbaliffi,  quo  el  archiepiscopus  uccesse- 
ral.  Convenlentes  igilur  rex  et  arcliiepiscopus 
Burdegaiensis  post  auditionem  uiisste  simul  jura- 
luiit  sibi  inviccm  secretum  baberi  eorum  collo- 
quium. 

.4.  «  Post  hoc  rex  verbis  placabilibus  archie- 
jiiscopum  induxit  reconciliatum  habere  Caroluin 
Valesiaiium,  non  obstanlibus  damnis  illatis,  ad- 
densqiie,  inqiiil  rex  :  Domine  arcbiepiscope,  scias 
in   manibus   meis  esse  positum   te  facere  posse 
Ponlificem  summum  ;  ostendens  ei   lilteras  super 
hoc  destinalas.  Si  igitur  vis,  ut  faciam  te    fieri 
sunimum  antistilem,  volo  proinitlas  niilii  conce- 
dcre  cerlas  giatias,  quas  i)Oslulabo.  Quibus  per- 
leclis  archiepiscopus  uit  slupefaclus  ex  re  ipsa  : 
Uomine  mi  rex,  video,  quod  mugis  me  diligis, 
quam  ulium   quemcumque  in   iiiuiulo,   el   boiia 
mibi  relribuis  pio  malis  :  demum   noveris  luuiii 
esse  pra?cipere,  et  meum  obedire,  suni  enim  ad 
omuia  cxeiiuenda  paralus.  Tunc  rex  osculatus  est 
cum  :  Isla3sunt,   ait,  giali*,  quas  a  le  requiro. 
Prima  est,  ul  me   jierfecte  reconcilies  Ecclesia; 
sacrosaiicla;  relaxaiido  et  veiiiain  dando  de  adju- 
torio  dulo  iu  caplura  Bonifacii  papie.  Sucunda  esl, 
ut  censuras  excommunicatiouis  amuveas  coiitra 
me,  et  meos  sequaces  prolalas.  Terlium  esl,  iiuod 
mibi   concedas  omnes  decimas  regni    per  quin- 
queunium   in  reparalioiiem  expeusarum  mulla- 
rum   in   bello  inito  contra  Flandrenses.  Quurta, 
quod  proniiltas  niihi  cassare  et  ad  nihilum  reilu- 
cere  memoriam    Bonifacii    pap;i'.   Quinla,   iiuod 
resliluas   honorem    et    dignitatem    cardinalulus 
domino  Jacubo  el  domino  Petro  Columnensibus 
ablatum  eis  per  Boinfacium,  et  reponas  eus  in 
stalum  prisliniim,  cum  eis  etiam  creaudo  aliijuos 
cardinales  umicos  meos.  Sextam    mihi    reservo 
expriineiidam  loco  et  tempore  suo  arduam  et  iiia- 
gnam.  At  arcbiepiscopus  omnia  servure  promisil 
cum  jurejurando   super   veneiubile    EucharistiLe 
bacrumenlum  :  etad  conOrmationem  pra;dictoriim 
archiepiscopus  dedil  regi  obsidcs  germanum  suum 
et  duos  nepotes.  Rex  autem  contra  juravit  se  ope- 
ram  daturum,  ul  papa  eligeretur  :  sicqne  disces- 
serunt  ub  iuvicem  amici  facti  cuiii  niagno  gaudio, 
re  occulta  uliis,  et  solum  manifestata  reconcilia- 
Uone  facta,  et  pace  iuler  Carolum  et  arcbiepisco- 
pum.  Reversus  ergu  Parisios  rex  subito  rescripsit 
Pratensi  cardinali  et  sociis  quod   geslum   erat  : 
(juaprupler  libere  eligereul  Baymundum  Bertran- 
dum   Burdegalensem   arcliiepiscopum.    El    intra 
tiiiiinta  (luinque  dies  reversi  cnrsores  Perusium, 
rcgisliltciiis  rcddiderunl  Pralensi  el  sociis.  Qui- 


bus  omnibus  alteri  parli  ignotis,  iiixil  Pralensis 
ctcteris  caidinalibus  altL-nus  parlis  quod  parali 
eiant  piocedere  ad  eleclionem  unius  illorum 
et  ileruin  pucla  el  conventiones  super  his  fuerunt 
renovata  el  firiiiata. 

<(  Congregatis  igitur  omnibus  cardinalibus, 
Pratensis  prius  proposila  auclorilule  Saciu-  Scri- 
ptura?  ad  malerium  congrnente,  post  oratiunem 
suam  vice  oinnium  eltgit  in  papam  dominum 
Raymunduni  Burdegalensem  arcbiepiscopuin  : 
sicque  ciim  gaudio  acceplatus  fuit  ab  omnibus,  et 
populo  pronunlialus,  Deo  gratias  et  laudes  refe- 
rendo.  Ignorabat  adhuc  pais  altera  quod  gestum 
fuisset  occulle  circa  Burdegalensein  facliim  ami- 
cum  regis,  quem  adhuc  inimicum  exislimabant. 
Divulgatione  igitur  fucla  ab  extra  per  civitatem, 
contentlebunt  familia?  cardinalium  et  aliorum  ma- 
gnatum,  asserentes  quemlibet  electum  sibi  anii- 
cum  et  benevolum  ». 

5.  Haec  ex  Jo.  Villano  S.  Antoninus  :  quae  si 
veritate  iiitantur,  e  funesta  adeo  cardinalium  dis- 
sensione,   coiivenlione   fallaci   Nicolai    Prateiisis  , 
Pliilippi   regis  arlibus  ,    Berliandi   arcbiepiscopi 
Burdegalensis  tanla  pollicentis  ambilione,  quid 
aliud   quam   rei   Christiamc   pernicies,   RomaujE 
Ecclesiiu  depressio,  ac  nuvus  aliquis  et  iuctiu)sis- 
simuscasusexspectari  poterit?  Certe  turpis  aliciijus 
fffiderisinturClementemelregem  iiiilisus|iicioiiein 
injicit  illud  effusiim  poslea  in  Pliilippum  sliidium. 
Qiiod  ad  patrinm  geniis,  aliaque  nuvi  Poutilicis 
primoidia  atlinet,  hiec  Bcrnardus  lilleris  manda- 
vit '  :  «  Clemens  V,  nalione  Aasco,  de  loco  qiii 
Vilandraudicitur,BurdugaItnsistlicecesisoriundns, 
et  patre  Burautio  milile,  fuit  electus  in  papain  iii 
Perusio  in  Vigilia  Pentecosles,  qui  fiiit  iionis  Junii 
Mcccv.  Hic  prius  vocabatur  Burlrandus  del  Guth, 
seii  de  Cotho.  Hic  fuit  piiiiio  episcopus  Coiivena- 
rum  factus  per  provisionein  Bonifacii  papae  VIH, 
an.  Domini  mccxcv.  Fuil  Convunaruin  episc.annis 
quintiue,  et  exiutie  traiistulit  ipsum  idem  Bonif. 
papa  III  Burdegalensem  archiepis.  paulo  ante  Nalale 
Domini  anno  ujusdum  Domini  mccxcix.  Ulji  jam 
sutleral  archiepiscopus  anms  quasi  sex  ».  His  con- 
sona  PlolumcEus  *  Lucensis  liisloriaB  Ecclesiasticae 
tradidit,  atque  etiaiu  coiisentiunt,  (|u;c  ipse  Cle- 
mens  in  litleris,  quibus  Burdugalunsem  Ecclesiam 
prajrogalivis  auxit  ',  tuiu  in  aliis  ad  Arnaldum 
eluclum  Burdugalensem  dalis,  qnibus  de  primalu 
Aquilania'  intur  ipsum  ac  Bituricunsum  archiepi- 
scopum   coiitroversiam   diremil,  deijue  suls  pri- 
mordiis  edisserit  *  :  «  Ecclesia,  in^iuil,  Burdega- 
lunsis  dudum  uos  habuil  primo  filiuin,  suis  iios 
educans  uberibus,  seciindo,  sponsuin  noslro  com- 
missa  rugimini,  et  deinum  palrem  et  dominum 
recognoscil,  cum  de  ipsa  simus  ad  suminum  Apo- 
stolalus  ofliuium  evocati  ». 

Incunibebat  luin  luslrandcB  provinciae,  atque 


1  Boin.  Clir.  lloin.  Pont 
-  '  Lib.  III.  E[<.  cur.  VI. 


'  Plol.  luc.  Hist  Eiocl.  lit.  2i.c.  39. 
•  Lib.  IV.  Ep.  coiii.  occcxx. 


CLEMENTIS    V   ANNUS   1.   —   CHRISTI   1305. 


in  Piclaviensi  dioecesi  versabalur,  ciiiii  siiffrngia 
in  i|)siini  (ardiiiahjs  coiitiilcit',  iiioxiiir'  BurdM^a- 
lain  rupctiil:  «  Hnliil  aiiti;iii  b,  iiii|uil  IJeiiuiidus', 
<i  de  1'ictavia  Itiirdigalain  iilihiis  mcnsis  Jiilii 
suiisi'(|iu'nlis,  rece|itusi|iic  tiiit  IturdifialiC  firoces- 
sionaliter  a  loto  cleroel  populo  cuiii  iiigcnli  gaiidio 
et  honore  tdlius  civit.its  et  patriaj,  uii(li(]iie  con- 
currcntilius  haKiiiihus  et  pra;latis.  Adhuc  laiiicn 
niore  taiituni  arclnepiscopl  se  gcrehat  ut  priiis, 
electionissuaidecretonnndum  recepto,  (juod  postea 
niissiim  sibi  a  cardinalihiis  de  Perusio  icce|iil  in 
Biirdegala  in  ciastino  Saiictic  Maritc  Magdaleiue 
secrele  :  sed  palam  et  puhlice  sequenti  die  XI  (IX) 
kalend.  Augusti  in  pra^scntia  pra'Iatoriiiii  ct  ma- 
gnalum  in  Biirdegalcnsi  Ecclesi  i  catliedrali,  uhi 
sedens  in  cathedra  vocari  Clemens  voliiit  et  elegit, 
et  ex  tunc  ccepil  agere  et  se  gerere  siciit  papa  ». 
Porro  pro  Ponlificio  emblemalc  hanc  seiiteiitiani 
usiir|iavit  :  Beiiedicat  tios  Deus,  Deus  noster,  he- 
nedicnt  nos  Deus,  nli  in  ejus  sigillo  Diplumatihus 
apposito  inscripla  lcgitiir.  Siipcrioiihiis  cunscn- 
tanca  historiLc  monumentis  consi;jnant  Martiniis 
Polonus*,  ejiis  Vila;  Ms.  auclor',  Joaiines  Villanus ', 
S.  Anloninus  alii(|iie,  (iiKirum  catalogiim  tixere 
supcrvacaneuni  forct.  Memoratuiii  porro  decrctum 
canlinalium  de  Olementis  eleclione  ad  ornandam 
Iiistoriam  in  lucem  educimus  ex  iiisigni  Ms.  ' 
Vaticana;  bililiolhecae,  in  qno  veterum  temporiim 
selectissima  et  iinccipiise  dignilatis  monumenla 
contiiientiir,  alq  e  hoc  litnlo  :  Dictamina  Berardi 
de  Neapoli  paiice  notarii,  insluiiilur. 

«  Sanctissimo  patri  et  Dl).  Bcrtiaiido  archi- 
episcopo  Biirdi  galensi,divina  |iiovidciitia  iii  suni- 
iinim  Poiitiricemelcclo,miseiatioiicdivina  Joaniies 
Tiisculaims...  civitat's  papalis  et...  episcopi  el... 
preshyteri  et...  diaconi  cardinales  pedum  osciila 
beatoruiii. 

6.  0  Recordatus  est  Domiiiiismisericordiaisiioe 
el  plebein  suam  non  despexit  in  finein,  quia  duin 
prolix,T3  vacatioiiis  HcmaiuT ,  ct  jier  c()nse(|ueiis 
quodammodo  univeisalis  Ecclcsia;  respexisset  in- 
commoda,  et  longa  illius  ex  variis  causis  suspiria 
cogiiovissel,  in  tcmjiore  accepto  exaudivit  eam,  et 
in  die  salulis  iiiisertus  est  ejiis  :  saiiavit  (|uidcni, 
quia  commota  erat,  conlritioncs  ipsius  et  vidiia 
per  electionein  caiioiiicaiii  gencroso  sponso  ohlata 
est  :  s[ieci(isa  facta  et  sicnl  cra|)iilatus  a  viiio  et  a 
somno  dormiens  excitata  surrexit,  et  uhi  despe- 
rabat  magis,  ut  Incifer  cst  exorta,  inide  serenus 
dics  illuxit  nohis  et  S.  Spiritus  illustratis  ardore 
popuIis,(|iii  orhati  palre  gradiehantur  iii  leiichris, 
tan(|iiam  (luoddain  sidiis  apparuit,  (|uod  fiilgore 
proprio  vclnt  stclla  nialiilina  coruscaiis,  cuiictos 
fideles  irradiat  su;e  lumiiie  clarilatis.  Duduin  si- 
quidem  eadem  Romaiia  Ecclesia  per  niortem 
sanclae  memoria;  domini  Benedicti  PP.  XI  jiastoris 

'  Beru.  Chr.  Itorn.  Fout.  et  M.s.  bibl.  Vat.  sign.  uuni.  37ti5.  in 
Cleni.  V.  —  5  Marl.  I>ul.  I.  iv.  —  •'  hxt.  in  bibl.  Vall.  sii,'n.  lit.  C. 
nura.  25  et  Ms.  Val.  sigii.  num.  37US.  ia  Clem.  V.  —  »  J„.  VilUn. 
et  Aiit.  1.  c.  cit.  —  »  .Ms.  sign.  num.  39:7.  p.  m. 


solalio  destitiita,  nos  Theodericus  civitatis  papalis, 
Lcoiiardiis  Alliaiieiisis,  Pelrus  Sahinensis,  fraler 
Jiiaiiiies  Portiiensis,  Nicoiaiis  O.-tiensis  ct  Vclle- 
tieiisis  episcopi ;  Joaniies  SS.  Marcellini  et  Pelri, 
Boliertiis  S.  Pdtciitianie ,  Geiililis  S.  Alartiiii  iii 
Moiitihiis.  Neapolo  S.  Adriani,  Laiidulplius  S.  Au- 
geli,  (juilleliiius  S.  Aiigcli  (Nicolai)  in  Carcere 
Tiilliaiio,  Francisciis  S.  Angcli  (Luciic)  iii  Silice, 
Jacobiis  S.  Aiigeli  (Georgii)  ad  Velnm-Aureuin, 
Franciscus  S.  Mariec  iii  Cosmedin  et  Lucas  Sanctas 
M,iri;e  iii  Via-Lata  diacoiii  cardinales  ;  una  cuni 
vcnerabilibiis  patiihiis Joaiiiie  Tusciilano episcopo, 
Matlhoio  S.  Mariae  in.Porticu,  et  Richardo  S.  Eu- 
slaehii  diacdiiis  cardinalilnis  apud  Pcrusium  fui- 
iinis  pro  substilueiulo  Pdulifice  coiiclave  palalii,  in 
quo  idem  dominus  Benedictiismortissuietempore 
mor.ibatur,  ingrtssi ;  ct  laiidem  dictis  Tiisciilaiio 
(et  cictcri^)  episcopis,  neciion  Matth;uo  et  Richardo 
diaconis,  neciion  fralre  Wallero  S.  R.  E.  presby- 
tcro  cardinali,  qui  abseus  postiiiodum  siiperveiiil 
et  pra!dictiim  iiitravit  cunclave,ex  iiiaiiifestis  infir- 
mitatum  causis,  ut  asserebant ,  idein  conclave 
egressis,  et  tiinc  extra  illud  inoraiitibus  certis  ;  ex 
noliis  votdrum  nostrorum  scrutaturibiis,  inquisi- 
toribus  voluntatuiii  eorumdem  scrulatorum  ele- 
clis,  per  viain  scrutiiiii  ad  electidiiem  de  vohis  hac 
die  sabliali  iii  Vigilia  Pentecostes  |)rocessimus  in 
hunc  nioduin  : 

«  Quia  priino  |ier  depulatos  ad  id  inquisitorcs 
scrutatoriim  ipsdium,  el  demum  per  ipsos  scruta- 
tiires  siiiguloriim  nostrum  votis  iii(|uisitis  secrelo 
et  mox  iii  communi  etiain  publicatis,  comperluin 
exlitil,  qnod  in  uiiivcrso  cranuis  XXV  »  cardinales 
iii  coiiclavi  maneiites,  et  qni  deposueramus  in 
scrulinio  vota  iiostra  :  quodijue  nos  Alhanensis, 
Sahinensis ,  Portuensis  ,  et  Osliensis  episco|ii  ; 
Juamies,  fratcr  B...Lucas,Guillelmus,  et...  Gaytani 
diacoiii  cardinales  piffdicli,  vos  iii  eodem  scru- 
tiiiio  in  summum  nomiiiaveramus  et  elcgeramus 
Pontilicein.  Quo  comperto  nos  Theodericus  civi- 
tatis  papalis  episcoinis,  fraler  Gentilis  presliyler, 
Franciscus,  Jacohiis  el  Lucas  diacoiii  caidinales 
piaedicti  atccssimus  jiixta  niorem,ac  siihse(|iieiiter 
de  volunlate  et  s|ieciali  mandato  noslro  veiiera- 
bilis  pater  Franciscus  Gaytauus  praidictus  suo 
nomiiie  et  oiiiiiiiim  iidstriiriim  forina  suhscri|tla 
\os  elegit,  iiominavit  iu  Hoiiianiim  Pdiitiliccm  et 
[lastorem  in  nomine  Palris  et  Filii  etS|iiriliissaiicli 
ad  hdiuirem  Dei  et  B.  Mari;e  inalris  ejus.  E"^o 
Franci^ciis  S.  Mari;e  iii  Cusmediii  diaconus  cardi- 
iialis  venerahilem  jiaticiii  iluiiiiuinii  Bertraiidum 
archicpiscopiim  Biirdeg;ilenseiii  noiiiine  inco  et 
oiiinium,  qui  euiii  iii  summum  Piinlilicem  clce- 
riint  et  nominaveruiit,  consenserunt  et  accesse- 
riiiit,eligo  iii  summuin  Pontificem.  Quam  elcclio- 
nem  cantico  diviua;  laudis  |)i;ecaiitald  fecimus 
jiixta  niorem  clero  et  [lopulo  solemiiiler  |)ublicari. 
Pie   igitur   [laler  ,   elcctioni    hujusmodi   veslrum 

'  Lege  xv:  ita  enim  legit  in  suo  Codice  Labbeus. 


366 


CLEMEXTIS   V    ANNUS   1.    —   CHRrSTI    1305. 


dipnemini  prrrstnre  conspn^imi.  In  pnpiliclorum 
antem  lesliiim  irrefra^.tbilem  fr.lem  ea  in  prne- 
senlis  dccreli  !;cri|)lur;im  redi^i  fecimus,  et  no- 
stroriim  necnnii  «iicloriim  TiiscLiliuii  episcopi  fra- 
tris  Geiitilis  S.  R.  E.  presbyteri,  Maltliici  S.  Mariae 
in  Pditicii,  et  Richardi  S.  Enstacbii  diacoiuirum 
cardinaliuin  sigillis  et  siihscriptionitius  c-ommu- 
niri.  Aclnni  et  d.itiim  Pcrnsii  aii.  Doiiiiiii  mcccv, 
non.  Julii  (Jnnii),  Indictione  iii. 

a  EiTo  Joanncs  Tusiulanus  episcopus  eleclioni 
facta^de  venerahilipatredoininoB  ■rirandiiarcliiep. 
Burdcgalensi  in  summum  Pnntificcm  coiisentio, 
et  eam  aii|iroho,  alqne  gratam  habeo  et  acceptam, 
ip-iiiiuiue,  licct  ahsentem.  iii  suniinum  Ponlificem 
recipio  et  reccjii,  iiccnon  sifjillum  nieuni  iiuic 
decreto  a|iposui  et  subscripsi.  Et  sic  scribant  se 
omnes  (jui  intcrfiicrnnl. 

«  Ego  Leonardiis  cpiscopus  Albanensis  vene- 
rabilem  patrem  dominum  Bertrandum  Hurdega- 
lenseni  arciiie|iisco|ium  iii  scrulinio  nnminavi  et 
elegi  in  snmmum  Ponlificein,  et  eleclioiiem  faclaui 
de  co  in  siimnnim  Pontificem  recepi  et  huic  de- 
crelo  sigilluiii  mcum  apponi  feci  ct  me  siibscripsi, 
etsicomnes,  (jui  dederuiit  voces  suas  in  scrutinio, 
se  suhscrihnnt. 

B  Egd  Tlicodericus  Civitatis  Pnpalis  episcopus 
post  piibricatum  sciiitiuiuiii  ante  electionem  com- 
munem  suhseciitam  accessi,  et  electionem  maii- 
davi  fieri  de  veneraiiili  patre  doiiiino  Bertraiuio 
archiepisco|)0  Burdcgaleiisi  siiiiimiim  Pontiticein 
electo,  el  f:iclae  electioni  de  eodein  archiepisccpo 
consentio  et  coiisensi ;  el  ipsum  licet  ahsentem  in 
suinmum  Poiitificein  rccipio  et  recepi,  neciion 
sigillum  meum  buic  decrelo  a|ipoiii  feci,  et  sic 
oiiines,  qiii  accesserunt  ». 

7.  Addideie  liuic  dccrcto  caniinales  alias  lit- 
leras,  ad  quas  Pontiflci  designato  Burdcgalam 
perferendas  oratores  legarunt,  ul  iiarrat  S.  Anto- 
ninns  '.  Perfiiuctos()ue  eo  iiiuueie  Guidonem 
ahbatem  Belli-LdCi,  Petrum  Narboncnsis  Ecclesige 
sanclions  ierarii  prajtecluin,  atque  Aiidieam  canu- 
nicum  Calalauiiensein ,  e  siihjeclis  cardinaliiim 
lillcris  -  ccnslat,  (iiiibus  imifiiiis  ah  eo  [)iecibus 
conleiuicre,  ul  Cleincnli>  iV  ctGrcgdrii  X  cxcmiiio, 
qui  saiictilale  eniicuere,  (|Uoriiiii  cum  alter  ex 
Syriaca  peregrinalioiie,  aller  ex  Angluana  lcga- 
lione  ad  caidiiiales,  acceplo  cleclioiiis  nuiilio  , 
magnis  itinerihus  se  cintulissent,  Biirdegaia  Peru- 
siuin  accederet, ac  pluribus  gravissimis  rationihus 
ad  id  liortati  siiiit.  Proposuere  tlucluaiitis  Ecclesice 
|)ericula  ,  omnia  ubique  civili  bello  ardentia  , 
Oiientem  Siracenoruii!  exposituin  vasliLitl,  ac  iii 
iafiduliuin  retuiidcreiitur  coiialus,  reliijua  Chri- 
stiana  regua  ad  cxitiiim  prona  ;  ipsius  diiiiique 
miineris  et  gloria)  foie,  ut  in  Roinaaa  Ecclesia 
sederet. 


'  Ant.  III.  p.  til.  XXI.  c.  1.  in  princ.  —  ^  Ext.  in  Ms.  Val.  bibl. 
sigii.  iiuin.  ;1977  p.  ISO.  ct  apud  >las.  In  Clem.  Y.  ex  arcb.  Burdeg. 
el  apuJ  Fiiz.  iii  Gall.  purpur.  , 


a  Snnctissimo  in  Cliristo  patri  domino  Ber- 
traiido  Biirdegalensi  archiep.  divina  providentia 
iii  suniiiiuiu  Ponlificem  electo,  miseratione  divina 
episcopi,  presbyteri,  et  diaconi  S.  R.  Ecclesia;  card. 
peduin  oscula  bcaloriim. 

a  Recordatus  est  etc.  »  ut  in  superiori  usque 
ad  vocem  duduni.  a  Dudiiin  Romana  Ecclesia  per 
iiiorteiii  sanctie  niemoruc  doiniiii  Beiiedicti  papteXI 
pastoris  sohitio  desliluta,  de  vobis,  sicut  per  ele- 
ctionis  i|)sius  decrelum,  quod  sanctissimae  pater- 
nitati  veslrae  una  cum  picesentibus  lilteris  pcr 
providos  el  discrctos  viros  fratieiii  Guidonem  ab- 
h.itLin  monasterii  Belliloci  Cliiiiiacensium  Ordiiiis, 
Virdiincnsis  dioecesis,  Apostolicre  Sedis,  et  magi- 
slros  Pctiuin  de  MontcgicIIo  sacristam  Ecclesiae 
N.irboncnsis,  ac  Andream  de  Hugiigio  cnnoiiicuin 
Citalaunensis,  cjusdem  Sedis  in  Romniia  ciiria 
obsequiis  insistentes,  noslros  ad  id  spccialcs  trans- 
mitiimus  nuntios,  liquere  poterit,  est  canonice  in 
suiiimum  Poiitificem  electio  celebrala.  Pie  igilur 
IKitcr,  vos  suppliciter  exoiamus,  iit  ad  locum  inae- 
dictaeSedis,  et  ad  partes  terrarum  ipsius  exemplo 
fehcis  recordilionis  Clemenlis  IV  et  sanctae  me- 
moriie  Grcgorii  X  Romanoruin  Poiitificiim  acce- 
deiites  prirsentia  vestra  ,  situl  noster  aeternus  me- 
dicus,  qui  inaesens  jaccntem  mundum  erexit,  et 
ciiravit  iiifirmuin,  Ecclesite  laboribus  consulatis. 
Fluctuat  namque  Petri  navicula,  sagena  rumpitur 
piscaloiis,  p.icis  serenitas  in  nubilum  versa  est,  ac 
Ecclesiae  Romanae  terras,  ct  noniiullns  adjacentes 
provincins  vnstat  bellorum  calnmitas,  el  in  eis  sa- 
gillae  zizniiiam  seminantis  ardentibus  eCectaecom- 
plcnlur  ;  ex  quihiis  rerum,  personarum  et  aninia- 
rum,  quod  gravius  est,  pericula  subseqiiuntur. 
Soldaiius  insuper  Babylonicus  hostis  insultat,  et 
post  clades  miserabiliter  Christi  fideiibus  partium 
illnrnin  inflictas,  et  urbium  Cliristianarum  excidia 
deteriora  minatur;et  residuum,  qnod  ibi  Chri- 
stiani  possident.  ut  singularis  ferus  exterminare 
sntngit,  et  liintii  tcrribili  nititur  devorare.  Succur- 
ritc,  iiu|iiiiiius,  succurrite,  pater,  et  saucintorum 
vuliicia  iiracsentialiter  purgate  vino,  et  purgata 
oleo  confovetc.  Nim  dubiiiiii  <|uippe  qiiod  in  Sede 
Pclri  rcsidcbitis  fortior,  lucdiilis  clmior,  iii  terra 
cjus  vivctis  (|uielior,  ct  remotis  rcgilius,  priiici[>i- 
biis  at(|iic  po|)uiis  adiiiirahilior  crilis,  ct  ipsorum 
dcvotioncm  ct  oliedieiiliain  plcnius  acquirelis  ;  in 
sun  iiamque  domo  cst  unnsquisque  planeta  polen- 
lior.  In  Ecclesia  propria  quiescit  quis  dulcius  : 
ensis  jiixla  capiilum  iiiiniis.  ejiisqiie  |)ars,  quifi 
inagis  distat  a  capiilo  plus  incidit :  visa  fre(|ueiiter 
idus  spernuntur  pcrsajpius,  ac  fncilius  adita  vel 
qiia?sila  vilescunt.  Venite  ergo,  ahjue  nostris  iii 
liac  |)arle  votis  assenliat  vestra  benignilas,  qiiam 
beiie  diuque  valerecupimus,  iterum  supplicamus. 
Ul  auleni  adliihealur  his  nostris  plena  fidcs,  eas 
sigillorum  no^trorum  munimiiie  roborari  feci- 
nius,  et  miiniri.  Dnt.  Perusii  aiino  Domiiii  lucccv, 
Indict.  3,  sexto  idus  Junii  ».  Vocalus  ad  Apostola- 
tiiin  Clemens  iiiagno  rei  Christianee  malo  Ilalicum 


CLEMENTIS   V    ANNUS   1.    —   CIIRISTI    i;^05. 


307 


iter  non  aggressiis  cst,  sed  cardinalcs  iu  (iallias 
excivit  :  qua  de  le  infcrins  nobis  agendiim  erit, 
cum  de  accf|ita  Lnjj^duni  siilcmni  ritu  I^iuitificia 
tiara  dissurcmiis  :  nunc  qutc  ante  eani  celcbrilatem 
gesta,  percurrenda  sunt. 

8.  C/emens  recipit  homogium  Jocobi  Ardgnnii. 
—  Prfficipiti  j;im  ;cstate  discessit  Burdcgida,  (lucm 
Gallias  discurrenlem  Bernardus  hisce  verbis  de- 
scribit ' :  «  De  Rurdeiiala  recessil ,  in  fine  sequentis 
mensis  Augu-li  vi-rsus  Lu{.nlunum  dircxit  gressus 
suos ,  pertransiens  per  Agcnnum  et  Tolosam  et 
Montem-fessiilanum  ».  Ineani  urbem  Clemcntem 
se  contulisse,  ut  cum  rege  Aragnnuni  in  colio- 
quium  descenderet,  ex  Surita*  colli^itur,  qui  ex 
vetuslis  magna}  auclorilalis  nionumenlis  constare 
refert  in  Amialibus ,  Jacobuiu  11  rcgem  adiisse 
apiid  Montempessulanuin  CIernenteui,atqueetiam 
Perpiniano  Consalvum  Garsiam  misisse ,  ut  pro 
Sardiniae  et  Corsicai  jiire  sacramentd  fidei  se  de- 
vinciret :  veruin  non  admissum  ad  id  muiius  ora- 
torem  in  indice  idem  observat  '. 

«  Ponlifcx,  inqnit,  cum  absentis  regis  ratio- 
nem  habendam  minimecensui-^sel,  maiidalumqne 
rejecissel,  re^ji  persuadct,  ul  Moiiliullcrium  con- 
cedat  ».  .laciibum  ilaque  ut  aiilca  Bnnifacii  clien- 
tem  Sanliniae  et  Corsicae  nomine  pia;sens  se  pro- 
fessus  erat,  ita  nuiic  apud  M(intem|iessulanum  id 
oflicii  Clementi  piffisentem  detiilisse  exploralnm 
est,  teste  ipso  rcgc,  cujus  lupc  verbasunt :  «  Nnper 
in  Mdiile  PcSfulano  nos  vobis  pra^sentialitcr  detu- 
limus  iKimagiiim  »  ;qna  de  re  ideiii  rex  Montcpes- 
sulano  P(  rpinianiim  regressus  litteras  rcgias,  iit 
Corsica' et  Sardiiii.t!  regnorum  donationis  lcgibus 
a  Bonifacio  constitiitis  caulum  erat,ad  Clementem 
deilit ,  qute  sulijecta  verborum  furma  conce|ita} 
suul* : 

a  Sanctissimo  ac  revcrendissimo  in  Christo 
patri  ac  doinino  Clcmenti  ,  diviua  pro\idenlia  sa- 
crosanctae  Romaiiaj  et  universalis  Ecclcsi;esummo 
Pontifici,  Jacobus  Dei  gratia  rex  Aiagonum  et  Va- 
lenllDe,  SardiuiEe  et  Corsica?,  coniesi|ue  Barcbino- 
nia;  ac  pia^scripta;  Romanai  Ecclesia;  vexillariiis, 
ammiratus,  et  capitancus  generalis ,  el  humilis 
filius  et  devdlus,  pedum  suorum  oscul.i  beatoriini. 

a  Saiictilali  vcstra;  tenoie  lilteiMium  imslra- 
rum  praBsentium  palefiat,  quod  viso  ac  plenarie 
iul(  llccto  papali  ixsciipto  su|ier  collalinne,  con- 
cessioue ,  et  doiialione  coiilcclo,  quam  felicis  re- 
cordationis  dominus  Bonifacius  papa  Vlll  piicde- 
ccssor  vesti  r  nol.is  ftcit,  notrisqiie  hajiedibus  in 
pcrpituum  fcuiliim  de  regiio  Saidiime  el  CoiMcaj 
cuni  junlius  omiiibus  el  peiiiiieiitiis  suis  sub 
certo  servilio  ,  sub  cerlisque  coiiditiombiis  largius 
conscriptis  in  piaedicto  rescripto  coiitiueutiaj  sub- 
sequciitis  :  Buiiiriicius  episcopns,  scrvus  scr\oruni 
Dei,  cbarissinio  iii  Clii  isto  lilio  Jacobo  Sardiniae  et 

'  Bera.  in  Chron.  Rom.  Pnnt.  —  ^  Sur.  Ann.  I.  v.  c.  C8.  in  Ja- 
cob.  11  —  '  II.  Ind.  I.  II.  hoc  an.  —  •  Ext.  apud  Clein.  I.  i.  Ii|). 
cuiii.  ccLViii.  c-t  in  I.  Pi'iv.  Itoui.  Ectl.  luui,  lli,  p,  Is^,  et  iu  iMj. 
Vall,  sigu,  lit.  B,  num,  ii.  p.  393, 


Corsica;  regi  illiislri,  ad  perp.  rci  mem.  Super  re- 
ges  et  regmi,  ctc.  »  adducunlur  iiltera;  Bonifacii 
amio  )>onlificatiis  tertio  exar.ita",  quilius  Sardinis 
et  C(irsic;c  regiia  J;icob(i  fiduci;irio  jiire  transmissa 
siint,  quas  cum  suo  loco  '  insliluta  de  iis  orationo 
insiiiuaverimus  Annalilius,  supervacaneum  fnrct 
ipsas  iteiiim  cxscribere  :  iis  ergo  ouii.ssis,  quie  iii 
litter  s  Jacobi  regis  sequuntur,  decerpimus  : 

9.  «  hlciico,   iniinit,  rediiclo  ad  memoriam 
nos  jam  teiiipoie  donalioiiis  pritmissic  niemoralo 
domino  papic  Bonifacio  juxta  coulincntiam  dicti 
rcscripti  ex  causis  in  eoscriptis  juramcntum,  fide- 
litalem  ,  vassallagium  et  homagium  pcrsonaliter 
pr.Tstitisse ;  et  poslmodiim  etiain  per  Viliilem  de 
Villanova  inilitem,  et  Cuillchiiiim  de  Lateria  ci- 
vem   Barcbinoiien.   [iiocuralores  uostios ,  amba- 
sciatores,  el  nuntios  speci;des  olim   per  nos  ad 
Rdiiianam   curiam   destinatos   hoinagium  et  alia 
pra;'dicta  reiiovasse,  fccisse  ct  prcTstilisse  felicis  re- 
cordalionis  domino  Bcneilicld,  prafaio  dom.  Boni- 
facio   in   Apostolatiis   officio   snccedcnti  ;  et   per 
eosdcm  nuutius  (iricfato  domino  Bcnedicto  summo 
Pdiitifici  dcilisse  lilteras  iiostras  Aurca  Bnlla  iioslra 
biillala  recogiiitionis  et  acceptationis  coiitentorum 
in  rescripto  i»ra;dicto  juxla  ejusdem  tenorem  ;  de 
quorum  honiiigii  et  iilioriim  prTiliclorum  praesta- 
lidiie,  nec  iiiinus  de  traditiunc  litterarum  regia- 
rum  Aurca  noslra  Biilla  biillatarum  fiierunt  con- 
ceptii,  seu  iuaiidiita  papaliii  rcscripbi,  qiiGG  siint  iii 
cancellaria  papaii,  aiii  pcncs  ciiiicellarium  dicti 
quondam  domini  Beiiedicti  papte,  quia  eidem  do- 
iiiiiid  piijiiE,   morte   supcrveiiieute,  expediri   non 
pdtucninl,  ncqiie  bullari,  ul  hoc  h.djuimiis  per 
asserlioucm   uostroium   ntintioi  iim  ad  uos  rever- 
teiilium   ])ririlictdniui,  (iiid(l(|ue  iiupcr  in  Moiite- 
Pcssulano  11(111  vobis  praesentialiler  obtiilimiis  ho- 
niagium  el  alia  supradicta ;  coiisiderato  etiam,  nos 
uuuc  ex  ejiisilem  rescripti  serie  iiidiictos  nostrum 
coustituisse   procuratorem   solemnem   ad   eadem 
vestrcB  sanctitati  prastanda  ;  providimus  propter- 
ea,  sanctissime  pater,  has  fieri   litleras  bullatas 
Bulla-Aurea  nostra,  sanctitiili  vestraj  pcr  piasdi- 
ctum  procuratorem  nostruin  tradeiidas  et  dandas, 
pruut  lieri  dcbere  jam  dicli  resciipti  teiidr  iudu- 
cit :  per  qiiiis  siiiiiidem  litteras  nunc  pioutex  tunc 
niodos,   Cdiiveiilioues,   conditiones,    tenorem,   et 
formam  iii  diclo  papali  rescripto  coiiscriptorum 
acceptamus  expresse  :  et  per  quiis  eliam  f..temur 
et   rccognoscimus  expresse  dicliim    Siirdiiii;c  et 
Ciirsica}   regiinm  a  dumino   siimmo   Pontilite  et 
l{i.iiiiaiia  Eccle  ia  reccpisse  in  feiidum  sub  coiidi- 
tidiiibus,    modo ,  ct  fdrma  atque  tenore,  iiui  in 
dicld  pupali  rcscripto  coiilinetur  :  quos  teiuirem, 
moduni,  coiidiliunes,  coiiventioiieselformam  pro- 
miltiiiiiis    nos    iiiviokilnliter    ol)S(^iviiturds.    Pro 
qiiorum  oliscrviinlia  oldigiimus  nds  et  (licliuu  re- 
gimm  Suidiiiiae  el  Corsicx  ,  jura  el  bdiia  nobis 
coinpelcntiaetcoiiipetitura  in  eo.  Ilumani  generis 

'  Au.  Chr.  m'.  num.  2. 


368 


CLEMENTIS   V  ANNUS   1.    —  CHRISTl    1305. 


Conditor  ct  Redemptor  personam  vestram  ad  sua 
sancta  servitia  ccmservare  dignetnr  per  tempora 
loii^iora.  U.it.  Perjiiniani  IV  lial.  Novumb.  ainio 
Doniini  mcccv  ». 

iO.  Fridericus  metii  perculsus  agit  demisse 
cfim  Clemenle.  —  Conflrmavit  poslea  Clenn-ns 
Jacobo  ea  regna  post  accepla  sol(  mni  ritii  Ponli- 
ficia  insigiiia  :  de  quo  anno  sequenli.  Fi;igitasse 
vero  Jacobiim  opem,  dum  Monlispessnlaiii  ciim 
i|  so  egil,  ad  ea  armis  coniparanda,  refert  Surita  '. 
Postulatamqueopem  explicuisse  liberaliter  constat 
tum  ex  litleris  Burdegalae  IV  non.  Jnlias  exarnlis', 
tum  ex  aliis  XVI  kal.  Novembr.  apud  Montem- 
Pessulanum  datis,  quibus  Jacobo  regi  quadrien- 
nales  decimas  in  ipsins  regnis  attribuit,  quarum 
colligendarnm  proviiicia  Valenlino  episcopo  est 
demaiidata  '.  Ciim  etiam  aliis  lilteris  ad  Jacobiim 
regem  dalis  *  ad  levandos  sumplus  expeditionis, 
quain  iiistruebat.  jnssit  omnes  vinculis  anathrma- 
tis  ob  invectas  ^gypto  nierces,  commcrcininque 
cum  Saracenis  eartim  partiiim  habitum  irretilos 
liberari,  (ini  nefarii  qinslus  qnartam  paitem,  si 
mares  essenl,  (|iiiiitaiii,  si  teniin.T,  regi  Aragonui:i 
impendissent.  Coiifirinata  etiam  esl  a  Cleniente', 
exposcente  rege  eodem,  venditio  nonnnllorum  lo- 
coruiii  quae  Hospitalariis  distraxerat,  ut  pecuniain 
redigeretad  instrnenduin  neccss.irium  apparatuiii, 
cum  in  Italiam  ab  Romano  Pontiflce  pro  suliji- 
ciendaCarolo  regi  Sicilimiiisiila  evocaretur,  qiiibus 
lilteris  dies  XVI  kiilend.  Novembris  est  adscriiita. 

Haec  decernebat  Clemens,  cum  ab  aenuilate 
abliorreret,  ut  Aragonii  Sardiniam  Corsicaniqiie 
suo  adjicerent  imjierio,  nec  tanien  restituerent 
Trinacriam  ;  Inm  eliam  excidisset  Fridericns  jure 
in  eaiii  insulani  parto  ex  foedere  jam  cum  Robcrlo 
et  Cirolo  duce  Valesiorum  icto,  cumque  vtctigal 
trium  millium  unciariim  auri  Romanae  Ecclesia?, 
ut  sancitum  fuerat  ',  non  persolvi<set.  Al  Friiie- 
ricus  cum  in  eo  versaretur  discrimine,  procura- 
lores  ad  Clementcm  decrevit,  qui  illius  nomine 
ceiisuras,  qiiibus  se  irretierat,  solvi  exposcerenl : 
tum  vectigali  pendendo  cum  Apostolica  Sede, 
commeiidata  universa  re  illius  clementice,  pacisce- 
rentur,  Extaiit  eade  re  publica  dociimenta^iiuiiius 
Trinacrii  oralores  iis  inandatis  a  Friderico  fulti 
sunt. 

«  Fridericus  Dei  gratia  rex. 

«  Notum  facinius  universis,  quod  nos  consti- 
tuimus,  fecimus  et  ordinavimus,  ac  facimus  et 
ordinanius  in  procuratores  nostros  et  niintios  spe- 
ciales  venerabilem  in  Chrislo  patrem  Joamiem 
Syracusanuni  episcopiim,  et  nobilem  Corradum 
Laiicea  de  c.nslro  Mainardo  inililem  niagiidP  curiae 
noslrae  magistruin  rationabilem,  consiliarios,  fa- 
miliares,  et  fideles  nostros,  ut  si  forte  occasione 

»  Sur.  1.  V.  c.  C8.  iii  Jac.  2  —  "  ni(>m.  1.  I.  Ep.  com.  d40.  — 
5  IbiiJ.  F.p.  ccv.i.  —  *  Aii  1.  I.  II.  Ep  ooin  cciv.  —  ^  Ib.  p.  37. 
—  «  T.im.  An.  14.  an.  1303.  num.  25  et  28.  -  '  Ext.  in  I.  Pnv. 
Rom.  Eccl.  tom.  ii.  p.  248.  el  in  Ms.  Vail.  sign.  lit.  B.  num.  12. 
pag.  211. 


tardae  missionis  et  tardationis  pecunia?  fer  nos 
debilae  saciosanctae  Romanae  Ecclesiae  pro  censu 
insiikT  Siiiliao  ct  aliarum  insularuiii  sibi  adja^  en- 
tiuni  in  alii|uam  sententi.im  (xcoiniiiuiiicalinnis 
el  iiiterdicti  nos  et  terra  nostra  inciderimiis,  vel 
poRnas  alias  temporales;  qiiod  ipsi  pro  iioliis  et 
liicla  terra  noslra  miscriccrililer  ct  gratiose  pos- 
sinl  (letere  asanctissimo  palre  et  domino  noslro  D. 
Clemenle  divina  provideiitia  (i.ipa  V  absolutionem 
praediclae  sententiae  excommunicatit  nis  et  inter- 
dicti ,  necnon  remissionem  et  relaxationem  pce- 
narum  temporalium  praedictarum.  Et  si  fortealte- 
rulrum  pradictorum  nuntiorum  nostrorum  aliquo 
ini(iedimento  contingeret  delineri,  ila  quod  non 
possent  ambo  dicti  domini  nostri  sumnii  Ponti- 
flcis  adire  pracsenliam  ,  ct  pra^dicta  [letere  ab  eo- 
dem,  qiiod  ailer  ifisorum  ea  jiossit  petere  et  obti- 
nerea  don.ino  nostrosiimmo  Ponliflce  meinorato  ; 
dantes  el  conccdentes  eiscteorum  nlleri  licentiam 
liberam,  et  jdenam  aucloritalem  el  potestatcm  ju- 
rnmli  in  anima  noslra,  quod  supcr  pra?dictis  sta- 
biniiis  bcncplacito  et  miscricordia;  dicti  domini 
nnsfri  suniini  Ponlifiris  ;  qnodque  ipsi  vel  eorum 
alleri  circa  hapc  facere  possint,  qiiae  veri  procura- 
lores  et  nuntii  facere  po-sint  et  debent,  et  nos 
ctinm  facere  (lossemiis  si  praesenles  essemus  :  ac 
promittentes  sub  hyjiotlieca  rerum  nostrarum, 
ratum  nos  habituros  et  firmum  quidquid  dicti 
nuntii  nostri  circa  praedicla,  vel  aliqiiod  [iraemis- 
sorum  duxeriiit  faciendiim.  Iii  cujus  rei  certitu- 
dinem  et  caulelam  praesens  scriptum  (irocuralionis 
eis  fleri,  ct  sub  parvi  sigilli  noslri  secreli  penden- 
tis  niunimine  jussimus  robornri.  Dat.  Mtssanae 
anno  Domini  mcccv  mensis  Octob.  xvin  ejusdem 
IV  Indicl.  » 

M.  Clemens  cardinales  Lngditnnm  accersit 
ubi  coronatur.  —  Paulo  ()Ost  Clemens  Nemausum 
G.dliiB  Narbiuiensis  civita^em  adiit,  ut  Ponlificia 
Dijdoniata  Xll  kal.  Novemb.  exarila  doccnl',  duo- 
busqne  (wst  diebus  niioirum  X  kal.  Novembris 
apud  Bagiiol  substitit,  ubi  Nicolao  episco(io  Os- 
tiensi,  cujus  polissimum  opcra  et  dolo  ad  sum- 
miim  Pontificalus  a[iicem  evectus  fuerat,  sacrum 
S.  Praxcdi  Vallisunibrosanae  faniiliae  tein|ilum, 
cum  titiilnri  cnrdinale,  careret,  adininistrnnilum 
contulit,  ilerquc  Lugdunum  versus,  ul  Pontiflca- 
lem  tinraiji  ncciperet,  intendit.  Ex  quo  Bernardi* 
et  Plolemni  Lucensis,  excilos  in  GalliasaClemente 
cardinales  afflrmantium,  dicta  contirmantur:  quod 
eliam  Joannes  Viilaniis  testatur ',  Clementem  ni- 
miriiin,  iibi  primum  legalionem  cardinalium  de- 
que  sua  electione  decreluui  acce|iisset,  mandasse 
ut  omni  niora  abjecta  Lugdunum,  ubi  Ponliflcali 
diademate  redimiri  fixum  erat  animo,  se  confer- 
renl;  i(l(|ue  pleris([iie  gra\ispimiim  exlilisse,  ac 
justas  i|isos  electiiinis  (ier|ieram  celebialae  pcenas 
dedisse  :  scd  in  ea  re  S.  Antoninum',  qui  Villani 

1  Lib.  1.  Ep.  l.  —  -  Bern.  in  Chron.  Rom.  Pont.  et  Ms.  V^t.  bibl. 
sign  iium.  3765.  Plol.  Luc.  liist.  Eccl.  1.  xsiv.  c.  39.  —  '  Joan. 
Vill.  1.  viil.  c.  81.  —  *  Ant.  III.  p.  tit,  xxi.  c.  1. 


CLEMENTIS   V   ANNUS   1.    —   CHRISTl    1305, 


369 


liisloriam  in  lalinum  sermonem  converlerc  con- 
snevit,  prreslal  aiidire. 

12.  «  Miiniiavit  cardinaliltiis  oniniliiis  \n-v  lil- 
teras,  iilsino  niora  acceiiorent  F^ugilniium  Galliaj, 
ut  inlcrcsscnt  coronalio:ii  suaj.  Siinililcr  cliam 
vocari  fccit  rcgeiii  Fr.incite,  rcjicni  Antiliic,  ct 
regem  Aragonia;,  el  alios  principes  ultramontaiios. 
Ex  iiac  aiitcni  vocatione  inajor  jiars  cantiiialiiiiii 
gravanu'n  suni|iseruiit,  pr;ccipuc  lialonim,  cxisti- 
mantes  se  dcceptos,  cum  credercnt  ipsuui  Roinam 
profrcliirum  pro  sni  coronationc.  Unile  et  donii- 
nus  MattlKcns  dc  Ursinis,  qui  prior  erat  cardiua- 
Jium  et  anlit|uior,  ct  cpiasi  invilusUrheni  dimiltc- 
bat,  pcrcipiens  de  dolo  su;c  parli  illato  dixit  car- 
diuali  Pratensi  :  Assccutus  cs  voluntatcm  tuaui  in 
ducendo  curiain  ullra  montcs;  scd  tanlc  rcvcrle- 
tur  curia  in  Italiam,  agnosco  enim  conditioncm 
Vasconum». 

13.  ParuereClcmenli  cardinalcs  exccptis  diio- 
bus,  qui  senio  graves  itcr  suscipere  non  polucre, 
ut  Weslmonasteriensis  ait'  :  additque  duos  cx  iis, 
qui   dcderant  se   itineri,  ex   corporis  jaclatioiic, 
niutationcve  acrise  vita  exccssisse.  Alii  igiturLug- 
dunum  ad  Pontificiam   liaram   solemni  ritu  ipsi 
confcrendam  se  contulcre,  ([uo  Pliilippiis  Fraiico- 
rum  rcx  ac  |dures   piincipes   aiii|ilissinia   stipati 
clientela,  ut  celebrilatis  pompain  viscrent  colio- 
ncstarentque,  coiilluxerc,  dc  (]ua   male   oiiiinala 
bffic  Bernardus  -  :  «Fuitautcin  coroiialns  soleni- 
niter  in  Lugduno  Dominica  infra  oclavas  S.  Mar- 
tini  in  crastino  S.  Bricii,  scilicetXVlli  kal.  Decom- 
bris,  liltcra  Dominicali  E  tunc  currente».  Discre- 
pat  in    lioc  a  Bernardo  Joannes  Villanus^  dum 
festo   S.  Marlini  die  id   conligisse   refert.  o  Ubi 
Philippus  rex  Francia)  tuit  pr;csens  cuni  sua  no- 
bili  comitiva  :  cumque  de  loco  coronationis  pro- 
cederet  coronatus  cum  comitiva  papali  paritcr  et 
regali,  concurrentibus  et  compriiiicntilius  se  tur- 
bis,  ul  viderent  tanquam   regcm   Salomoncm  in 
suo  diademate  coronatum,  depiilsa  maceria  cujus- 
dam   muri   non   magni   coriuil   prope  (lapam  et 
etiam  circumslantes,  ceciditque  ihi  coroua  de  ca- 
pite  ejus ;  el  in  casu  avulsus  fuit  carhunculus 
prctiosus,  cujus  pretium  dicebatur  sex  millia  flo- 
renorum,  et  ipse  papa  depositus  est  de  equo,  sed 
minime  fuit  Iffisus.  Fucrunt  tunc  de  circumslan- 
tibus  usque  ad  duodecim  sic  collisi,  quod  infra 
paucos  dies  obierunt  :  inlcr  (juos  unus  fuit  major 
et  piacipuus  dnx  Brilaniiiffi  Joannes,  qui  sic  col- 
lisus  paucis  diebus  supervivensdicm  clansil  txlrc- 
mum».  Tenuisse  aiuiilMum  eqni  Pontificis  fnrua 
Britannum   cnm  Carolo  rcgis  Francorum  fratre, 
cuiu  antea  Philippus  itincris  aliquo  tracti:  stra- 
toris  muniirc  funttus  essct,  ac  tiim  a  latcrc  Pon- 
tificis  obcquitaict,  ncc  periculi  iiiimiineiu  fuissc. 
Addil  de  ejus  fratre  Bernardus  :  «  Fratcr  vero  rcgis 


'  \Vc?t.  Flor.  Hisl.  —  '  Bern.  Chr,  Rom.  Pont.  ct  Ms.  Vat.  bilil. 
sign.  runi.  'i'ili'6.  ct  Hocsem.  1. 1.  c.  29. —  "  Jo.  Vill.  1.  Vlll.  c.  81. 
—  »  West.  Flor.  Hist. 


Francia!  dominus  Carolus  fuit  graviter,  sed  non 
letlialiler  coiiquassalus,  ex  qnibiis  mirati  sunt 
uiiivcrsi,  ct  inoro  vulgi  pliirimi  |ir;csagiebant ». 
Vcrsam  fuisse  rcm  malo  omiiii  traduut  eliam 
anclore^j  ;ilii. 

Pcifiinclum  eo  periciilo  Pontificem,  fcsto  die 
S.  Clemcntis,  cujus  gerebat  nomen,  iiovam  caso 
fratic  aicepi<sc  calamilatiiin  Wcstmonaslcriensis 
snhjcclisv(!il)istcst;ilur'  :«P;!pamir;il)ilitcrs;ilvatus 
est  :  qnod  inforlnnium  alicujns  fiituri  m;ili  pro- 
gnosticuni  pliirima  gcns  notavit.  DieS.  Cleineutis, 
cum  pajia  primo  missarum  solemnia  cclcbrasset, 
post  prandium  orfa  liteetmotainigna  interclientcs 
pap;B  et  carilinaliiim,  unus  dc  fralrihus  sumini 
Poiitificis  occisns  cst.  Alteriim  fralrem  suum 
ciiixit  rex  Fianci;e  halthco  iiiilitari,  et  nuillam 
aliam  munificenti;iin  in  civilatihuset  cast^dlis  suis 
contulit  papa3  rex  Francorum,  iier  qiiod  in  omni- 
bus  ncgotiis  siiis  cxpcdiendis  gratiam  mult;im 
promeruit  et  favorem.  Rcx  autein  Anglorum  (is 
erat  Eduardus),  inisit  domino  papa;  singula  uten- 
silia.quibus  iiiinistr;itur  ei  in  camcra  et  iii  nieiisa 
omnia  auro  purissimo  per  cpiscopos  rcgni  sui, 
vidclicct  Liciifeidensem  ct  Wigorniensem,  et  comi- 
tem  Liiicoliii;c ». 

14.  Creatlo   cardlnalium.  —  Quod   de  effuso 
Clementis  in  Philippnm  Fr;iucorii:u  rcgem  studio 
ait  auctor,  id  sanc  Clemens  factis  iusignibus  de- 
nionstravit.  In  priinis   cardinaliiim    niimcro  Co- 
lumnenses  Jacohum  et  Petrum  restituit,  aliosque 
regis  fidissimosaggrcgavit,  dc(]uibiisBeriiardns"-: 
«Eodem,  inquit,  anno  Domiiii,  Pontificatiis  quo- 
que  sui  auuo  |irimo,  in  Adventu  Domini  Ponlifi- 
calus  suhseijiieiiti,  XVIII  k;il.  Januarii  in  Liigduno 
fecil  X  novos  c;u(lin;i!cs,  iuter  qnos  fucrniit  Petrus 
de  Capclla  Tolosanus   cpiscoj).  postmodum  Prs- 
nestinus,  Bcrcngarius  Frcdoli  Bitterensis  ejiisco- 
pus,  |iostniodiim  Tiiscuhinus,  Ariialdus  dc  (^anta- 
lujio  electus  Burdrgalensis,  fratcr  Tliomas  Angli- 
cus  magister  iii  Theologia   lit.  S.  Sabinae,  frater 
Nicolaus  de   Francavilla  confcssor  regis  Francioe 
tit.  S.  Euscbii,  ambo   de   Ordine   Praedicatorum 
presbyteri    cardinales,   Sleph;uius   arcliidiaconus 
Briigensis  caucellarius  regis  Franci;e,  Guillclmiis 
Arufati,  Arn;il(lus  de  Peligrua,  Rcinuudus  del  Got 
sen  dcGutho  nepos  jiapiC,  Pctius  Arn;ii(li  (Uaynaldi) 
Bearnensis,  ahbas  S.  CrucisBiirdegalensis,  cui  non 
fneruiit  auni   atliihuti  in  cardinahitu,  sed   obiit 
infra  anuum.  llem  duos  vclercs  rcnovando,  (]uos 
oliin  Bouifacius  jiapa  Vlll  de|>osuerat,  i|)se  repo- 
suit   in   cardiii;il;\tu,  J;iC()huin  et  Pctrnm  de  Co- 
lumna,  |)atiuiiiiiscilicclet  iic|iotcm».  Rccenset  ac- 
curatius  borum  titulosetnominaex  Vaticanis  mo- 
niiiiicnlis  F^clix''  Contcloriiis  et  suhsciiiitionibus 
car(lin;ilinm  Clcmcnli.--  Diploiiiati  adjectis  iiiferius ' 
a  nobis  atTcrendis  conscntil  :  de  eadcin  creatione 

'  West.  Flor.  llist.  —  =  Beni.  in  Clir.  et  Ms.  bibl.  Vat.  sign.  num. 
37(i:i.  Pl"l.  Luc.  Hist.  liccl.  Ms.  1.  xxiv.  c.  39.  —  »  Conlcl.  in  i. 
creat.  Cardd.  Clem.  V.  ex.  1.  obl.  Ciac.  in  Clem.  V.  —  *  An.  1307. 
uuni.  23. 


Ann.  —  TOMUS  XXIII.  —  Rayn.  IV. 


47 


370 


CLEMENTIS   V   ANNUS   1.    —   CHRISTI    1305. 


cardinalinm  meminore  Ms.  Vnticaniim',  Plole- 
m.vns  Lncensis*  in  iiistoria  Ecciesi;isticii,  Jo.  Vill.' 
et  S.  Antoniiins' :  qni  adcinnt  ipsnm  coiiciliasse 
Ecclcsiac  Piiili|)|tiim,  prislinoqne  lioiiorl  el  ilifini- 
tati  rcsliluisse.  Veriim  cnm  jam  anno  snperioie 
Pliilippnni  a  BeniHiicto  XI  resci-sis  oniiiil)us  Boni- 
faciaiiis  decrelis,  in  |irisiiiiuin  deciis  viiiilicatnin 
reddituinque  piorum  coelui  viderimus,  de  reno- 
vata  prgcdecessoris  senlentia,  vel  etiam  in  Plii- 
lippi  ^'ratiam  amplificata  loqui  videntur.  Favisse 
etiain  illins  petitis  ostendunt  Clementis  liiterae  : 
meiiilanti  enim  regi  sacram  irdem  in  Ebroicensi 
dioecesi  in  lionoreni  avi  sui  S.  Ludovici  excitarCj 
ad  pelliciendos  ad  eain  Instiandam  populos  qna- 
draginta  diernm  inilulgenlias,  recuncnle  S.  rej^is 
festo,  atque  oclo  consequentiljus  diebus  adituris 
im[)erlilus  esl.  Ubi  de  sanclornm  cnltu  Iijec  gra- 
vissime  edisserit  :  a  Sanclorum  lioiioranda  snnt 
corpora,  et  uberioribus  lauduin  jirfficoniis  altol- 
lenda,  {|uoe  gloriosis  operibus  miracnlorum  insi- 
gniis  majeslas  omnium  Condiloris  bonorat,  ut  et 
nos  illornm  aiijnti  precibus,  suffiagiis  circiim- 
fulti  apnd  regis  aEterni  clementiam  post  vits  prae- 
sentis  excnrsnin,  statiim  stabilem  non  liabentes, 
delictorum  (acilius  obteiita  vunia  supernae  beati- 
ludiiiis  gaudia  perpetuisduiatura  teniporibns  con- 
sequamur,  etc.  Datum  Lugduni  non.  Noveinb.» 
Francorum  praelerea  regi  decimas  vecligalium 
Ecclesiasticorum  ad  quinquennium  imlulsisse, 
Vilianns  et  S.  Antoninus  relerunt.  Concessil  praj- 
terea  Ciemens "  quinquennales  decimas  Jacobo  Ba- 
learium  regi,  ul  regnum  conlra  vicinoruin  Sara- 
cenorum  impetus  tueretur,  piratarumque  excur- 
siones  comprimeret,  cum  sumptibus  pro  classe 
apparanda  conficieiidis  impar  esset. 

15.  Venceslai  regis  BoliemicB  obitus,  cui  siic- 
cedit  fi/ius.  —  Reliquit  ingens  sui  dcsiderium 
Bocmis  omnibns  hoc  anno  Wenceslans  Bnemiae 
ac  Polonisc  rex,  dignis  principe  virlulibns  excul- 
tissimus,  quem  prodigiis  coelestibus  adeptae  felicis 
immortalitatis  signa  dedis^e  rcferl  ^iie:is  Sylvins  *, 
qiii  postea  sunimum  Pontificatum  sub  Pii  noniine 
gessil  :  «  Fuerat,  inquii,  mansuelns  et  clemenlis- 
simus  princeps,  et  admirandus  opinione  saneli- 
tatis,  qnac  poslea  vel  miraculis  confirniata  tradi- 
tur.  Joanni  Brixionensi  e|iisc.  si  vera  est  faina, 
pcr  quieteni  apparens,  cum  eum  flentem  tristem- 
qne  rejierisset,  interrogavit  quaenam  essel  causa 
moestitiae  :  dicenti,  se  mortem  ejus  a^quo  animo 
ferre  non  posse,  incredulilatcm  ex|irobiavit,  qui 
sacris  eloijuiis  fidem  non  adbiberet,  in  qiiibus 
hapc  verlia  iioluisset  aliquando  legisse  :  Cuin  le 
consnmptum  pntavciis,  (uieris  ul  lucifer  el  babe- 
bis  fiduciam,  proposita  tibi  spe,  et  dctossus  secu- 
rus  dormics,  requiesces,  nec  erit  qiii  te  exterreat, 
et  deprecabuntur  taciem  tuain  plurinii  :  snbjun- 


gens(ine,  parvam  esse  ejus  fidem  atque  inanem, 
si  morleni  sanctornm  miseram  putaret,  repente 
(lis|iariiit.  Episcopus  excitatus  verba  qnidein  sibi 
dicta  inemoriter  teiuiit,  sed  nbinam  sciipla  essent 
in  sacro  Codice  penitus  ignoravit  :  evoliito  autem 
Concordaiiliaruni  libro,  uuilecimo  apud  Job  capi- 
tiilo  (|iiud  quaerebat  invenit.  Ad  lumuluni  autem 
ejus  insignis  latro  cuni  accessisset,  exprobrans 
mortiio  vitam,  lipidca;  statuae  snper  sepulcbrum 
jacenti  colapbuin  incussit;  nec  mora,  ccecitate 
perculsns  impietatis  snae  poenam  dedit.  Statua 
postmodum  in  sacrario  erecta  est,  el  alia  acnea 
loco  ejus  reiiosita,  Joannis  Barbaiilini  egregii  sta- 
tuarii  nobile  opus».  .  ;  , 

Successit  ipsius  regnis  Wenceslaus  filius  a 
pateriiis  virtulibus  degener,  qui  egregia  |)raccepta, 
qnibus  a  parente  morituro,  Joanne  Prageiisi  et 
Theodoiico  Oloniucensi  praesulibns  pra^scntibus, 
inslrnctns  fiierat,  conteinpsit;  unde  cum  pater 
accepto  nno  lacero  regno  duo  florentissiiiia  regna 
ob  cgregias  virtutes  reliquisset,  ipse  ob  flagitia  et 
duobus  regnis  et  vita  in  a^^talis  flore  exiilns  est. 
C;eterum  regnanteadhuc  Wenceslaoseiiiore,  Pragae 
cruci  aflixnm  a  Judsis  Cbristianum  liominem, 
omiiia(|ue  suppliciornm  genera,  quibus  Cbristns 
pro  iiumani  generis  salule  atfecUis  est,  illi  odio 
Christi  in  abdito  subterraneo  secessu  sacra  Para- 
sccves  die  illata,  refcrt  Dubiavius  '.  Cngnito  vero 
scelere  Piagensem  populum  non  expectalo  jndicio 
rcgis,  (|ui  in  puniendis  deliclis  hac  voce  uli  erat 
solilus  :  «  Cum  iratus  fiieris,  iiiiserii  ordiae  recor- 
daberis  »,  exquisitissimis  snppliciis  de  sonlibus 
poenas  sumpsisse,  atijue  ex  Judaicis  spoliis  novo 
marlyri  nioniimenlum  posuisse. 

tC.  0/ho  dux  Bavarice  affeclat  Vngariam.  — 
Ad  liunc  anniim  retcrt  Tburosius  %  aliique  Otbo- 
nem  ducem  Bavariae  Wenceslai  regis  Boemiae,  ad 
quem  ab  Albcrto  imperatore  defecerat,  muiiere 
sacra  coroiia  |)Otilum,  in  Uiigariam  ad  eripien- 
diim  regi  Carolo  scejitrum  se  insmuasse,  atque 
apud  Albam  Rcg;ilem  a  Bcnedicto  Vespriiiiicnsi  et 
Aiitonio  Cbanadiensi  episcopis  regia  inunclione 
delibulum ;  inde  Budam  profectum  solemnem 
pompaui  regalibus  mdutiim  vtslibus  duxisse  : 
at  ex  illo  suinmo  fasligio  brevi  dejeclnm  tradi- 
lumque  vinculis  in  Transilvania  a  Ladislao  Way- 
voda ,  dein  ex  Uiigarise  regno  turpiter  depul- 
sum  visuri  sumus.  Cujus  calamitatis  pracsagium 
nonnnUis  visum  est,  '  quod  dum  Ungariam  con- 
citalis  equis  peb^ret,  coronam  sacram  olim  a  Ro- 
mano  Pontifice  dono  Iraditani  S.  Stephano  regi, 
quamque  ab  angeio  datam  ferunt  Ungari,  in  iti- 
nerc  ainisisset :  qn;;mvis  eam  postea  invenerit,  iie  * 
prcliosoeo  tlies;iuroUiigariaorbaretnr.  De  Otbonis 
Bavari  iii  Ungariain  adventu  conseiitiunt  Tliuro- 
sio  plures  scriptores  ",  idque  confirmaiit  afl"erenda3 


>  Ms.  bibl.  Vat    sign.  niim.  3"Gr).  —  2  Ptnl.  Luc.  Hist   Eccl.  V  Diibrav.  au.  I.  xviir.   —  2  Tbiir.  in  Cbr.  nunf;,  p.  2.  c.  87. 

1.  X.X1V.  c.  39.  —  '  Jo.  ViU   1.  VIII.  c.  81.  —  *  Aulon.  iii.  \\.  ti  .  Bunfin.  dec.  2.  I.  ix.—  '  Jo.  Aven.  an.  Bnjor.  1.  vii.  Dub   1.  xviii. 

XXI.  c.  1.—  ^  Tom.  II.  pa';.  906.  —  « .€n   Sylv.  Hist.  Lioem.  c.  28.  —  *  Tbiir   p   2.  c.  88.  —  1*  Bouf.  ubi  sup.  Ranz,  in  Epit.  rerum 

Dub.  Uisl.  For.  I.  xvill.  Clir.  Hist.  Pol.  1.  s.  sub  lin.  et  alii.  Uugar.  lud.  17.  Jo.  Avent.  in  Annal.  Bojor.  I.  vii. 


CLEMENTIS  V  ANNUS   1.   —  CHRISTl   1305. 


37) 


a  nobis  inferius  Clenientis  V  litlene  ',  quibiis  vo- 
catum  a  nonnnullis  princi|iibus  Ungaris  post 
Wenceslai  regis  HneniiiC  obilum  ref(  rt  :  afTectat.T 
tauien  lynmiiiilis  (laniiiat,  ciim  Ungarica  coroiia 
ad  Caroluin  jiiie  maleriio  spectaret. 

17.  Ecdesiarnm  deprcetiator  in  Suecia  ul- 
tione  divina  perit.  —  l'er  Iuec  tempora  vidil  Suc- 
cia  jiislissiimiiii  Kcclcsiasticaruni  o|iuiii  iiivasoris 
su|ipiicium.  Is  eiat,  ut  rcfert  Maf,Mms,  Trugillus 
Canutus  regis  olim  Sueciie  gubernator,  ac  fra- 
triim  ejus  Erici  et  Waidfin  iii  liiicum  tiitor,  quo 
tempore  per  fas  et  nefas  sub  nomine  regio  gras- 
satus  erat,  regemque,  ul  ad  inexplebilcm  regium 
fiscum  iiiiplendum  Eiclesianim  diviliasinvaderft, 
persuaserat  :  sed  (|ueni  tinem  tandem  sortitiis, 
(lescribit  auclor  :  a  Pra;cepto,  inquit  *  eorum  , 
(niminim  rcgis  fratnim,  (luos  in  illius  odium  ad- 
duxeiat),  in  vilia  ^Veslrogollioriiiii  Lena  captiva- 
tus,  el  compedibus  ferreis  constrictus  iii  ngiam 
Slocholmeiisein  deportalur  ;  ubi  decollaliis  Eccle- 
siastica  caruil  «epulluia,  donec  ad  petitioiiem  regis 
Nicolaus  archiepiscopus  Upsalensis  permitleret 
ipsum  in  monaslerio  Miiiorum  sepeliri,  accepla 
pro  ejus  reconcilialioiie  ingeiili  copia  auri  et  ar- 
genti,  quod  Ecclesiaj  persecutor  existens,  ipsam 
gravissimis  damnis  implicassel  ».  Nec  poenarum 
expers  Suecus  rex  Birgerus  fuit,  qui  crimiiiis  in 
Ecclesia  in  servitulem  redigenda  jiravis  suborna- 
tus  coiisiliis  [larticeps  extiterat.  De  eo  enim  liapc 
traduiitur  =  :  «  Ilic  Biigerus  priimis  rex  erat,  qui 
hiijus  Trugilli  suggeslione  Ecclesiam  regnorum 
Gothiae  et  Sueciae  tribulis  alqiie  oneriluis  gravare 
non  verebatur,  ar(.hiepisco|iiinH|ue  Ipsaleiisem 
Nicolaum  et  reli^iuos  episcopos  pro  Ecclesiastica 
liberlale  res(ioii(leiites  eodeiii  auctore  captivasset, 
nisi  se  ad  tulioia  loca  a  conspi^clu  tyramii  coiife- 
stim  recepissent.  Sed  (]uem  fructum  tunc  assecu- 
tus  est  Birgerus  ex  rebus  Deo  prideiii  consecralis, 


'  Lib.  u.  Ep.  com.  cccii.  —  -  Magn.  1.  ss.  c.  17.  —  ^  ibid. 
c.  14. 


et  postea  in  regiiim  fiscum  sacrilega  audacia 
translatis?  Profei  to  nullum  alium,  nisi  ut  ad  pe- 
riciila  insiiperabilia  dejectus  se  et  omnes  suos, 
at(|iie  iitrumque  regiium  ad  exlremam  ruinam 
lir;i'cipitarel,  et  laiidem  post  infamem  vitam  in- 
fami  morte  periret  :  priiiio  namque  ad  inextin- 
guibile  odiuni  cum  fratribus  suis  devenil,  sub 
qiio  tolis  sedecim  annisadeo  periclitaliim  et  loluui 
Gotboruiu  el  Suecoum  imperium,  ul  niliil  ultra 
ad  illarum  terrarnm  desolationem  addi  posse  pu- 
taretiir,  elc  ».  Ha;c  Magims,  cum  quo  sequeiiti 
aniio  Birgeri  regis  calaniitatum  iuilium  videbi- 
nius. 

t8.  Haresis  Didcini.  —  «  Eodem  anno  »  , 
in(|tiil  S.  Aiitouinu^i',  aiii  comitaluNovariensi  pro- 
viiiciiD  Longobardia;  exorta  est  qnajdam  ha.'resis 
pessima,  ciijiis  auctor  fuit  quidam  fratt-r  Dulci- 
iius(l)  vocatus,  qiii  iiou  erat  religiosus  aliciijus 
regulcB  approbata;,  sed  lupus  sub  pelie  ovina  ba- 
bitus  relii;iosi.  Iliczizaiiiam  disseminans  iii  medio 
tritici  pessimoruni  errorum,  et  inier  csteros  asse- 
rens,  quod  omniadebebant  esse  communia,  etiam 
mulieres  ad  commixtionem,  quod  quidem  pecca- 
liim  nou  erat,  sed  actus  cbaritalis  ;  et  quod  papa 
et  cardinales,  crelerique  piKlati  Ecclesiarum  non 
erant  veri  pastores  Ecclesiae,  cum  nou  servarent 
vilam  Evangelicam  ;  sed  ipse  erat  verus  apostolus 
Chrisli  dignus  papatu,  cuiii  pluribus  aliis  articulis 
fal^ilatis;  mullossecum  poiiulares  utriusquesexus, 
vilis  tanien  conditioiiis  ad  illain  hxresini  atlraxit, 
usque  ad  iiuiiierum  qualiior  millium,  qui  liabita- 
bant  in  montibus  et  locissylvestribus,  ut  animalia 
biutii.  Cum  aiilem  deliciebaiit  eis  viclualia,  pra;- 
dabautur  iindecuuique  babere  pnluissent,  tanquam 
oiniiia  forent  comiiiunia.  Per  duos  autem  aiinos 
|)ermansit  lalis  congregatio  ba-'reticorum.  Sed 
quia,  ut  ait  Salvalur,  (iniiiis  iilaiitatio,  quam  iioii 
plaiitavit  Patt;r  iiicus  coelestis,  eradicabitur,  ideo  ad 
nibiluni  redacla  est  :  et  tffidio  victi  pau[iertalis  ct 

'  Am.  p.  III.  lit.  XXI.  c  1.  §  1.  Bdr.  in  Mss.  SclieJ.  ad  hunc  an; 


(1)  MuratoridS  in  praiclarissiina  collectione  sua  Scriptor.  Rer.  Ilalia;  tomo  ejuslem  operis  ix,  e  lenebris  eruit  opuscula  duo  ab 
jequalibus  aucloribus  scripta,  quibus  tota  de  Dulcino  hisloria  patescil.  Igit  ir  Dulcinus  magislruin  h;crcsi->  sua;  habuit  Gerhardum  Segarelli 
Parmeusein,  de  quo  in  .Nota  ad  aonum  jiccX'  vi.  Cum  veio  Gerhdidus  inquisitonbus  Udt-i  iraditus  iguique  damnalus  ha;resis  suae  pcEnas 
luerit;  Duleinus  in  lojum  magistri  di;fuiicti  successit,  cui  feiiciier  a^ieo  cessit  res,  «  ut  mulia  hoiniuuin  millii  iilriusque  seius  maiime  in 
partbus  Ital  a;  et  Tiiscis  ac  dliis  vicinis  regionibus  looge  lateque  in  sm  secla  ei  h:cresi  adunavent  ».  Qua;  vcrba  sunt  siript' ris^pusculiU 
a  Muraiorio  vulgali.  Porro  Duliinus,  juxta  ac  prodit  auclor  pnoris  opuscnli,  lilius  eral  «  l'rsbyteri  Julii  dc  Tarecotano  (nunc  Targonlano) 
Vallis  Essolai  (nunc  Oss  ■  k)  ■  ioecesis  N^ivarieiisis  ».  Po.-t  obilum  uiagistri  sui  b.pistoldm  dedit  ad  universos  Chisti  lideles  datam  an.  mccc, 
mense  Auyuslo,  in  qua  hieresis  suk  dogmata  (irfficipua  espnsuit,  seque  U.ius  auctorcm  ac  priuci)  em  jaclavi;.  Post  hanc,  alieram  pariter 
dedit  Episiiilam  dnno  iiccciii,  mense  Hec  mbri,  in  qna  se  rectn^  m  Novariensein  cjngregationis  Aposlohca:  appellabal,  sociosque  suo.? 
nominavit  sororem  .Mirgharitam,  frairem  Louginu  n  de  Pergamo,  fratrem  Kiidericum  de  Novaria,  fratrem  Albeiluiu  Tarenlinum.  et  fratrem 
Valdericum  de  Biixia.  Plura  in  eadein  Epi>lola  dedit  valiciuia,  qua;  eveiitus  fefellit;  scripsit  euira  inter  (a;lera  seciudum  a  Bonifacio 
Ponlilicem  3  cardinilibus  eligendum  neuiinem  fore,  quin  scnhebal,  «  a  Friderico  ipsi  cardiniles  cum  lenio  papa  (Boiiifacii  sue^  essore)  sunt 
consumendi  ».  Pra;dixit  futuruiu  nt  ann^)  islo  uccr.v  va-ta  ue.-o  alio  «  omniuin  c.encorum,  inonachorum  per  Frideriium  Romanoruin 
imperatorcm  »  accilcret.  Ha^resum  vero,  quas  in  lilteris  illis  exprcs-it,  sumuia  capita  ea  ipsa  sunl  qua:  S.  Anloniuus,  vebis  ab  annalisla 
produciis,  dedu.vii.  Terliam  altera  u  scripsii  Epist^ilaui;  sed  quo  anno,  et  cujus  a  gunKnli  ign^iraiuus,  cum  uihil  de  illa  apud  utriu-que 
opuscu  i  auctorcs  'egalur.  Cum  vero  Dulcinus  sat  ha;resis  sua;  secialoies  comparassei,  c  m.inibus  lncis.iue  deserlis  prodiit  tandem  in 
publcum,  naui  anno  Mccci*  iu  locis  Gatiuara;,  et  lerravaliis  diiccesis  Verceilensis,  furiive  tamen,  se-e  ideulidem  insinuabat.  Ind,'  fugalus 
rediixit  se  in  va.l.in  Sicidam  dwcesi-  Novarieusis  ;  tiim  in  momein  ejusdem  diceccsis,  Balni  .ra  diclum,  se  coululil.  Per  eos  dies  Clemeus  V 
Ecclesiam  re  endam  susceptrat,  euinqne  de  ha;resi  lale  sese  diffnn  lente  rerlior  e>set  fdctus,  indulgentiaui  el  cruiialain  pub  icari  in  istos 
jussit,  ut  constat  ex  puldico  qundain  docniuento  coufeclo  anno  Mcccv,  die  xxiv  Aususii,  el  vulgato  auud  .Muraiorium  in  Adnolationibus 
ad  piimum  op.iscuiuiu.  Kugit  tamen  ouinem  eorum  diligeutiam  calli.lissimus  Duicinus,  qui  aiino  MCi.cvi  s^.pra  monlem  Zetiellum  (lege 
Rebeliu  ii)  de  Tiiverio  Vercelleusis  dicccesis  se  prididit ;  ibi  munitionibiis  el  aggeribus  tuus  aliquandiu  substilit  ;  sed  landem  vi  caplus 
atqne  inquisitonbus  fidei  tcaditus  capitalem  senteutiam  subiit,  qua  de  re  iu  Nota  ad  anaum  aicccviii  agendum.  Mansi. 


372 


CLEMENTIS  V  ANNUS   1.    —  CHRISTI   1305. 


incoinmodnrnm ,  qni  enm  scquebantur ,  muUi 
eum  (iinrsfiuiil  ad  liilem  reversi.  Dennun  caplus 
ipse  haeresiarcha  cuui  ([iiadam  Margarita  socia  sui 
erroris  per  Novarienses  combusti  fuernnl  cum 
niultis  ahis  utnusijue  sexus  iierseveianlihus  iii 
perlmacia  sua  ».  Sed  de  illius  supphcio  ac  reli- 
giosa  mihtia  Clementis  jussu  adver^us  impurissi- 
mos  liomines  iudicta  rursum  inferius. 

•19.  Labores  et  fructus  Evangelici  Joannis 
Minoritop  apitd  Taitaros.  —  Cuni  epicureus  ille 
liseudonionachus  voln|itatum  lenoeiniis  sim|iiicein 
jiopnlum  foedissiinis  errorilms  irretiret,  Joamies 
e  Monte-Corbino  Minorita  A.  S.  N.  in  Oiiente 
Evaugelinm  aiuid  Tarlaros  propagabat  ',  enjus 
priEclara  gesta  ac  labores  pro  Chnsti  fide  ampli- 
ficanda  susceptos  ex  ipsiuslitteris  -accipere  oper:c 
pretium  est.  Narrat  in  |iriniis  ut  Tdunsio  Persa- 
rum  regia  profectus  an.  mccxcu,  penetrarit  iii  In- 
diam,  et  ELclesiam  S.  Thomas  sacram  lustrarit, 
ac  centum  circiter  inlideles  ad  Christi  ciiltum  eo 
in  loco  traduxerit  :  dein  ad  Catay  Tartarorum  im- 
perium  excurrerit,  adierihiue  Magnnm  Cham,  et 
porrectis  Pontificiis  litteris  ad  Christiana  sacra 
eum  pellieere  perleiitarit  :  sed  iiisum  jirislinis 
erroribus  involutuin  oculos  ad  Evangelii  lucem 
nou  extulisse,  Chrislianos  tanieu  regiis  sludiis  af- 
fecisse.  Addil  Joanues  se  diios  jam  annos  in  Cliami 
regia  versari,  appetitumque  fuisse  calui!  niis  a 
nonnullis  Nestnriams  liveire  iii  eiim  iinbulis, 
(]uasi  missii  a  Poiitilice  ad  Chamuin  munera  tru- 
cidato  in  Imlia  socio  iuvasisset  :  sed  ex  eo  discii- 
mine  feliciler  ereptuni,  affeclosque  supplicio  ca- 
lumuialores.  Tum  siihjicil,  nl  Tarlari  ad  excipien- 
dos  (liviui.s  satus  iiarali  sint,  couditaque  fuerit  a 
'se  Camhalieusis  Ecclesia. 

0  Vicario  generali  miiiislro  Ord.  Fr.  Miuo- 
rum,  etc. 

«  Unam,  inqujl.  Ecclesiam  a?dificavi  in  civi- 
tale  Canihaliedi,  uhi  est  pra>cipua  residentia  regis, 
quain  ante  sex  aniios  complevi,  uhi  etiaiii  fuci 
campanilc,  et  ibi  ties  cam|)anas  posui.  Ba|)lizavi 
etiam  ibidem,  ut  existimo,  usque  hodie  circa  sex 
millia  personaruin,  et  nisi  fuissent  supradicta; 
infam.itiones,  baptizassem  ultra  triginta  millia,  et 
sum  frequenterin  ha[)l'zando.  Item  enim  succes- 
sive  centum  quinquaginta  pueros  filios  pagano- 
rum  atalis  infra  seplem  et  undecim  annorum, 
qui  nuUam  adhuc  cognoscebant  legem,  et  bapli- 
zavi  eos,  intormavi  eos  litteris  Latinis  et  Giaecis 
ritu  nostro,  et  scrip^i  pro  eis  psalteria,  cum  hym- 
nariis  trigiuta  et  duo  breviaria,  cnm  quibus  un- 
decim  pueri  jam  sciunt  offlcium  nostruin,  et 
tenent  chornm  el  hebdomadas,  sicut  in  conven- 
tibus  fit,  sive  iinesens  sim,  sive  non,  et  jilures  ex 
eis  scribuut  pFalhria  et  alia  opporluna,  et  domi- 
nus  imperator  deleclatiir  niultiim  in  cantu  eorum. 
Campaiias  ad  onuicshoras  pulso,  et  cum  couventu 


'  Wadincr.  Annal.  toni.  ni.  boc  an.  num.  9  cl  soq.   —  s  |£x[    jn 
Ms.  cod.  Odotici  l<"orojul.  et  cx  eo  apud  Wad.  Ijoc  an.  iium.  10. 


iufantium  et  lactantium  divinum  officium  facio, 
et  seciindum  usiiui  cantamus,  (jui.i  notarum  offl- 
cium  non  habenuis.  Quidaiu  rex  illius  regionis 
Georgius  se  facta  Nestonanorum   Ctiristianoriiin, 
qui  erat  de  genere  iliustri  Magni  regis,  qui  dictus 
fuit  presbyter  Joannes  de  India,  primo  anno,  quo 
hue  ego  veiii,  milii  adhajsit,  et  ad  veritatem  ver.t; 
fidei  Catludicffi  per  uie  conversus,   miuores  ordi- 
nes  siiscepit,  mihique  celebranli,  regiis  veslibus 
indutus,  ministravit.  Sed  (luidam  alii  Nestoiiani 
ip>iim  de  afiostasia  accusaveruut  :   tameu   ipse 
magnam  [lopuli  sui  parlem  ad  veram  fidem  Ca- 
tholicam  adduxit,  et  Ecclesiam  pulcliram  secuu- 
dum  regiam  magnificenliam  construxit  ad  hono- 
rem  t)ei  iiostri,  sancta?  Triiiitatis,  et  douiini  [lapa*, 
vocans  eam  Ecclesiam  Roinanam.  Qui  rex  Geor- 
gius  ante  sex  aniios  migravit  ad  Domiuum  verus 
Cluistianus,  relicto  filio  ha^rede  ferme  iu  cuna- 
bulis,    qui   nunc  est    inuorum    novem.   Fralres 
tanieu  i[isius  regis  Georgii,  cum  essent  perfidi  in 
erroribns  Nestorii,   omues  ([uos  ille  converterat, 
post  regis  obitum  subverternut,  ad  schisma  [)ri- 
stinum   reduceudo.   Et  quia    ego    fui   solus,   nec 
piiliii  recedere  ab  impcratore  Chaui,  ire  non  [^otui 
ad  illain  Ecclesiaiii,  qua;  distat  ad  viginti  diadas  : 
tanien  si  venerint  aliqui  boiii  coadjutoresetcoope- 
ratoies,  S[iero  in  Deo,  quod  totum  [lolerit  refor- 
mari ,   iiam   adhuc   habeo    [invilegium    pricdicti 
regis  Georgii  defuiieti.Iierum  dico,  si  noii  fuisseut 
infaii.atioiies  su[)radiclcE,  inagmis  fructns  fiiisset 
seeutus.  Si  habuis^eni  auteiu  duos,  vel  tres  socios 
coadjulores  ineos,  forle    im|ieralor  Cliam  fuisset 
baplizatus.  Hogo  ergo,  ut  tales  fratres  veniant,  si 
veiiire    aliqui    voluiit,  qui  sludeant  se  in  exem- 
[iluin  dare,  et  non  suas  fimbrias  magnilicare. 

20.  a  be  via  iiotifico,  quod  per  terram  Gotho- 
rum  im|ieratoiis  Aquilonanuiii  Tarlaruiuiii  est 
via  bievior  et  secunor,  ita  quod  cum  nuntiis 
inler  quinque  vel  sex  menses  poterunt  [lerveiure. 
Via  autein  alia  est  longissima  et  periculosissima, 
habens  duas  iiavigationes,  quaruin  prima  esl  se- 
cundum  distantiam  inter  Aehon  el  provmciam 
Provincia.'  ,  alia  vero  est  secundum  distantiam 
inter  Achou  et  Augeliam,  et  posset  coutingere, 
quod  iii  bieunio  vix  perficiet  viam  illam,  quia 
[irima  via  facta  uon  fuit  a  multo  tempore  pio|)ter 
guerras.  Ideo  sunt  duodecim  anni,  qiiod  de  curia 
Roniana  et  de  nostro  Ordine  et  statu  Occideutis 
non  suscepi  nova.  Jam  sunt  duo  anni,  quod  venit 
quidam  medicus  chirurgicus  Lombaidus,  qui  de 
RouKina  curia  el  nostro  Ordine  et  slalu  Occideulis 
istas  partes  incredibilibus  blaspheiniis  infecit, 
pro|)ter  quod  mulliim  desidero  percipere  verita- 
tem.  Rogo  fratres,  ad  quos  ha;c  littera  perveniet, 
ut  ita  studeant,  quod  ejus  continentia  possit  per- 
veuire  ad  notitiaiii  dduiini  pap;B  et  cardinalium 
et  [)rocuralornui  Ordiuis  nostri  iii  curia  Roniana. 
Ministro  generali  Ordinis  nostri  supjilico  [iro  anti- 
[ihoiiario,  legeiula  saucturuin,  gradiialiet  [)salterio 
cum  iiola  pfo  exemplari,  quia   non   habeo  nisi 


CLEMENTIS   V  ANNDS  2.    —  CHRISTl    1306. 


373 


breviariiim  porlafile  cum  leclionibns  lircvilms,  el 
parvuni  ini?s;ili'.  Si  liabneid  t'Xt'ni|ilar,  (ineri  prn;- 
dicti  scribenl.  Moilo  suiu  in  acUi  jeiiifKantii  aliani 
Ecclesiam  ,  atl  iliviilenilniu  |int'ros  in  plnilbns 
locis.  E^'0  jam  senui,  el  taiius  faLlus  suni  putins 
laboribns  et  tribulationibus,  quam  aetate  :  fum 
eniiii  annonmi  i]uiiu|na!j;iiita  otlo.  Didici  compe- 
tenler  liuynain  el  lillt ram  railaricani,  qiue  liiij;ua 
usualis  Tartarorum  e.-t,  et  jain  traiislnli  in  liii- 
gu;im  illam  et  lilleram  toluiii  Novnni-Testaiiun- 
tiim  ;  et  psalleiinm,  i.\ux  feci  scribi  iii  pnlclier- 
rima  Iittera  eorum,  et  scribo  ct  lego  el  pricdico  iii 
patenti  manifesto  in  testimoiiiuin  Ii'gis  Cliristi.  Et 
tractavi  cnm  suiirailicto  regc  Georglo,  si  vixisset, 
toliiiu  officinm  Lalinnin  Iransferre,  ul  per  tolam 
terram  cantarelur  in  iltiininio  suo,  et  eo  vivento  iu 
Ecclesia  sua  celebrabain  inissaiii  secuuilum  ritnm 
Lalinum,  in  littera  el  lingiia  illa  legens  tam  verba 
canonis,  qnain  pr;efatioiiis.  El  filius  dicli  regis 
vocatur  Joaniies  propter  iiomeu  meum,  et  speio 
in  Deo,  iiuod  ipse  iiiiilabilur  vesligia  patris  sui. 
Secundnm  veroauditaet  visa  credo,  i]uod  iiul- 
lus  rex,  nec  princeps  in  miiiulo  ]iossit  ffii]uari 
doiiiino  Cham  iii  latiludine  terra;  ,  et  mnl- 
liludine  po|iuli  ,  et  magnitudinc  diviti;irnm, 
Finis.  Dala  in  civitate  Cambaliecb  regiii  Catan 
aniio  Doinini  mcccv,  die  viii  meiisis  Jaiiuarii  ». 
Recurret  iteriim  ineiitio  de  Ji)aniie  e  .Mnnte-Cor- 
vino,  qnem  ejusdem  Ecclesia;  Cambaliensis,  cujus 
erat  contlitor,  crealum  arcliiepiscoiium  a  Clemente 
visuri  sumns. 

21.  De  Tartarornm  rebus  gestis,  dt't]ue  amiili- 
ficata  aiind  eos  CIirisli;ina  religione  udiilit  nobilein 
Comnienlarium  Ayilionus  [uinceiis  Ciiitbi,  qni 
eumdem  Latinis  verbis  redditum  Cleiiienli  oblulit, 
ut  ipsuin  ad  connciendaiii  pio  recu]ieranda  Pabx!- 


sliiia  sai-ram  expcditionem  incitaret;  quiqne  boc 
aniio  in  Cy|)rii  jiosl  vaii;i  cuiii  S;ii'aciiiis  gfsta 
lii;cli;i  moiiasticic  disciiiliiije  sese  ;iibli\il,  iil  ijise 
ii;ur;it  liis  verbis'  :  «  Ego  fi;ili'r  Ibiylonns  iiiti  rfui 
oniiiibiis  |ii;eliliiitis,  tiui  iliulum  jiioiiosueram  ba- 
bitum  suinere  regularcm  :  sed  prti])ler  iiiconve- 
iiieiitia  discrimina,  et  anlua  negotia  regiii  Arnie- 
iiiae  ciiiii  boiioie  mio  non  iioler;uii  in  lantis  ne- 
cessit;ilibus  tlereliniinere  consanguineos  etamicos. 
Untle  iioslquaui  Dfus  sua  piet;ite  mibi  concessit 
gialiaiu  tliinitlendi  regiium  Ariiieiii;c  et  ])0|iuUim 
CIiristi;uiuin  ])ost  miillns  labores  meos  in  slalu 
pacifico  et  ijnielo,  confeslim  voluin,  tiuod  diu 
voverain,  volni  adimidere.  Accejita  ibiqne  Ilcentia 
a  iloinino  nieo  rege  et  ;ib  aliis  confaiignineis  et 
aiiiicis,  iii  canqio  illo,  iibi  Deiis  tle  iiiimicis  Iriuin- 
]ilium  concesseral  CIirisli;iiiis,  arrijiui  iler  meiim, 
et  perveniens  iii  Cyprum  in  inonasterio  Episcopitc 
Pnenionstrutensis  Ortlinis  siisceiu  babitnm  regu- 
larem  ,  iit  qui  iu  jiiveiitnte  mca  militaveram 
mnndo,  in  servitijs  Dei  resiiluuiii  vike  mea^,  jiom- 
pis  bnjiis  sa;culi  nliclis,  ctiusumerfm,  aiino  Do- 
inini  Mcccv.  Gratias  igilur  ago  Deo,  (luoniam 
regnnm  Arineiii;c  litidie  est  in  slalii  iEt]Uo,  boiio, 
et  ]iacilieo  rcfoiinatnm,  ]ir;eei|)ue  per  inoilernum 
regeiii  duniinniu  Livunnm,  filium  quondam  do- 
miiii  Tliftidori,  qni  laiiqiiam  indulis  gluriosie  vir- 
tulilius  ilUistialus  oinnibus  regentibus  est  specu- 
lum  graliosum  ». 

Migrasse  Iradilnr  '  lioc  aiino  ex  bac  vita  ad 
felicem  iminorlalilatem  B.  Joacliinius  Ordinis  Ser- 
vurum. 

'  Aylon,  Hisl.  Orien.  c.  46.   —   -  Ferrar.    in  novo  Cat.  ex  Ord. 
Ser.  tab.  XVI,  ap.  Nic.  Burghes.  patr.  Seu.  m  ejus  Vit. 


CLEMENTIS    V    ANNUS    2.    —    CHRISTl     1306. 


\,  lionifacii  ConstitiUiones  nonnittlas  revocat 
vel  temperat.  —  Coiii|iosuit  Cleniens  aiiiio  Cbristi 
millesinio  trecentesiino  sexto,  liulictione  i]u;irla, 
litein  ariluam  de  subjeclis  Punlilici  Uomaiio  re- 
gibus,  quai  Bonifacium  inter  et  Pliilip|)um  regem 
Francurum  intercesserat,  universarein  pristiiium 
slalum  resliluta,  revocataque  praidecessoris  Con- 


stitnlione,  de  qiia  ba!C  Bernardus'  :  aln  kalendis 
Febrn;irii  duas  Conslituliones  Bonifacii  quondam 
liajKe,  un;im.  qnaiii  diruxenil  regi  Franci;e,  in  qua 
scribebal  eideiu,   iiisuin   regem   esse    subjeclum 


'  Bern.  in  Cliron.  Rom.  Ponl.  et  Clirou.  reg.  Frauc.  el  Ms 
bibl.  sigu.  uuiu.  37ti5.  in  Cleiu.  V. 


Val. 


374 


Cr.EMENTIS   V  ANNUS  2.   —  CHRISTl    1306. 


Romanrc  Ecclesise  in  lemporalibusct  spiritiialibus: 
aliaiii  vero,  qiiaj  in  sexto  libro  Decrelalium  est 
inserla ',  qiiai  incipit  :  Cleric'S  laicos,  revocavit, 
el  omiiia  (]ua;  ex  ipsis  coiisccula  ».  Eadem  alii  ^ 
Prioris  sanctioiiis  inilium  est  :  Unam  sanctam ; 
ac  licet  Bonifacius  ad  sopienda  bdminum  imir- 
nuira  liuriora  illius  capila  moilivissel,  cuiii  tamen 
necduiu  Galli  quiescerent,  Clemens  Diplomate 
Apostolico  [iromiilgavit',  i|isos  luiHo  novo  jiire 
Sedi  Apost.  subilitos  ceiisendns,  quam  ante  Bo- 
nifacius  Coiislilulionem  conditam,  quam  ipsorum 
liberlati  nullo  modo  detrabere  pronuntiavit,  ob- 
noxii  txtitisstnt :  «  Meruit,  inquil,  cbarissimi  filii 
nostri  Pliilippi  regis  Francorum  illiistiis  sincera; 
atrectionis  ad  nos  et  Ecclesiam  Roman.  inlegritas, 
et  progenilorum  sutuum  proeclara  merita  merne- 
runt;  ineruit  iiisuper  regnicolarum  |iiiiitas  ac 
devolioiiis  sinceritas,  ut  tam  regein  t|uam  regnum 
favore  benevolo  prosetiuamur.  Hinc  esl,  qund  iios 
regi  et  regno  per  (lefiniliiuiem  et  declaratjonem 
bonae  inemoriae  Bonifac  i  papce  Vlli  praedecessoris 
nostri,  qua?  incipit :  Unam  sanctam;  nuUum  vo- 
lumus  vel  iiiteudimus  pra^judicium  generari ; 
nec  quod  per  illam  rex,  regiium  et  regiiicola;  prffi- 
libali  aiiiplius  Ecclesiae  sint  subjecti  Romantc, 
quam  antea  existebaiit  :  sed  omnia  inteiliganlur 
in  etidem  esse  statu,  quo  erant  ante  deliiiitionem 
prfefatam,  tam  quanlum  ad  Ecclesiain.  qiiain  etiam 
ad  regem,  regnum  el  regiiiculas  superius  nomi- 
natos  ». 

Quod  ad  secundam  Conftitulionem  allinet; 
abrogavit  illam  Clemens  Beuedicti  XI  exemplo  : 
Bonifacius  eiiim'  Lcclesiaslicis  censuris  eos  in- 
volverat;  qui  laicis  decimas  persolvereiit,  ul  ipsos 
ad  con^tantiam  contra  extortorum  minas  impe- 
tusqiie  cogeret  :  ex  t)uo  cum  magiii  tumultus 
emersisseiit,  contendentibus  principibus  ab  Eccle- 
siasticis  sub?idia  in  angustis  rebus  elicere,  rescis- 
sis  Boiiifaciaiiis  edicliS,  saiicitum  est,  fxtoitores  et 
alios,  qui  ipstis  fiilcirent,  censuiis  implicilum  iri; 
atque  in  exbibendis  ab  Ecclesiasticis  [irincipibus 
pecuniarum  subsidiis  servanda,  tjuae  in  Lalera- 
nensi  aliisqiie  Syuodis  OEcuiiiemcis  fuissent  de- 
creta  : 

0  Clemens,  etc.  Quoniam  ex  Constitnlione 
felicis  recordationis  Bouifacii  pap;E  Vlll  praedeces- 
soris  imslri.  qua;  iiicipit  :  Cltricis  laicos ;  et  ex 
dcclaralionesuu  declarationibusex  illa  pti^tmodum 
subseculis  nonnulla  scandala,  magiii  pericula,  et 
incommoda  gravia  sunt  secuta,  et  ampliora  sequi, 
nisi  celeri  reiueilio  succurralur,  pi\Tsumitur  ve- 
risimiliter  iii  futiiium;  nos  de  cousilio  Fratrum 
nostrorum  Coiistitutionem  et  declaratioiiem  pra)- 
dictas,  el  quitiquid  ex  eis  seciitum  est,  vul  ob  eas, 
penitus  revocamus,  ul  eas  liaberi  volumus  pro  in- 
feclis,  vuleules  et  flniiiter  slatueiiles  illud  conlra 


'  De  immun.  Eccl.  in  vi.  inrip.  Clcr.  luic.  —  -  Mar.  l'ol.  I.  iv. 

3  txt.  laler  Extravag.  de  privil.  c.  ihrutt.  —  *  Cleiu.  I.  i.  t.  i. 

Ep.  coui.  DCCLiii.  pag.  153. 


qiioscumque  laicos  exigentes,  seu  extorquentes  ab 
Ecclesiis  Ecclesiasticisque  personis  tallias  seu  col- 
leclas,  aut  exactioiiesqiiascunKiue,  vel  danles  ad  id 
facicndiim  consilium,  auxilium  vel  favorem  ;  iiec- 
iion  tt  circa  praeslnndas  subventiones  laicis  ab 
Ecclesiarum  pra:lalis  el  aliis  viris  Ecclesiasticis 
inviolaliiliter  ob^ervari,  quod  super  liis  a  pr.Tde- 
cessonbus  iioslris  in  Lateraiieiisi  et  (aliis)  gene- 
ralibus  Conciliis,  qua;  nos  sub  obtestatione  divini 
jiidicii  prTcipimusobservari,  di-tricte  etsalubriter 
cst  provisum.  Dat.  Lugduui  kal.  Febr, » 

Tem|)erata  hoc  modo  Bonifaciana  Conslilu- 
tioiie,  ila  Ecclesiaslicorum  fortunis  consiiluit,  ut 
principibus  elicieiidi  aliciijus  iii  rebus  auguslis 
subsidii  spem  auctoritatemque  non  adimeret  :  ad 
quod  non  adigi,  sed  allici  et  sponte  Ecclesiasticos 
conseiitire  voliiit.  Atijue  adeo  ciim  ex  pacis  inter 
Robertuiii  Flandriae  comitem,  ac  Pbilippiiin  Fran- 
corum  regem  [tercussa;  legibiis  Robertus  gravissi- 
mam  pecuiiiarum  vim  Philipjio  refundere,  vel 
ipsi  aliqiios  agros  extra  Flandria'  limilem  compa- 
rare  tcnerelur,  atque  exliaustus  a^rario  promissis 
facile  se  exsulvere  non  [lossct,  Flandria;  comili 
periuisit,  ut  Ecclesiastici  tam  in  lerris  Franco- 
rum  regni,  quam  iiiiperii  ipsi  obnoxiis  agentes 
pecuniis  ipsum  jiivarent,  modo  conies  i|isos 
imperiis  stiis,  vel  obscuris  artibus  ad  id  vi  non 
com|iellcret. 

Superioribiis  Constitntionibus  tertia  addenda 
est ',  qua  Clemens  Bonifacii  sanctionem  de  cila- 
tioiiibus  [lublico  edicto  propositis,  quas  nimiam 
sevenlatem  redoltbat,  mitigavit;  rcstrinxilque  ad 
reos,  qiii  dareiit  operam,  ne  concepta  citationis 
formula  ad  i[isos  [lerveniret. 

2.  Ad  expfclitiimem  TerrcB-SanctcB  Carolum 
Valesium  et  Venetos  cxcitat  Cleynens.  —  Sancivit 
plura  alia,  dum  Lugduni  morabatur  Clemensquae 
ad  componendum  orbem  Cbrislianum,  amplifi- 
caiidamque  Ecclesiam  pertinebant.  Alqiie  in  pri- 
mis  Beiiedicti  XI  qui  zdo  divino  flagraiis  Graeco- 
rum  schismaticorum  perfldiam  domare  armis 
duce  Carolo  Valesiorum  comite,  in  animum  in- 
duxeral,  iiilufsurus  vestigiis,  paclus  est  cum 
eodem  coniite ,  ut  susceplum  eri[iiendi  Greecis 
schismaticis  Orienfalis  iiii[ierii  coiisilium  (lerdii- 
ceret ;  cum  illiid  CathariufE  iiisius  uxori  Balduini 
a  Michaele  Pakeelogo  depulsi  nepli  debitum  esset, 
at(|ue  inde  divina  gloria  am[dilicanda,  pruferen- 
dique  Ecclesia}  limites  essent  :  deiiuim  iii  scri[)tis 
eo  argumento  litleris  haec  i|isi  at(|ue  illius  signa 
secuturis  [irffimia  sacra  [iroposuit*  :  a  Tibi  et  om- 
nibus,  qui  pro  dicta)  Terne-Saiictw  sub-idio  si- 
gnum  crucis  nullatenus  receperuiit,  proficiscen- 
tibus  tecum  in  ex[)editioncm  hnjusmodi  negotii 
dicti  im[)erii ;  et  eis  etiam,  ([ui  [irojiriis  ex|iensis 
illuc  juxta  eorum  facullatem  miserint  idoneos 
bellatores  vel  qui,  licet  in  aliis  ex|)eiisis,  cum  non 
[lossint  suis,  in  persoiiis  tamen  pro(iriis  tecum  cu- 

1  l£p.  coin.  DCCLU.  —  -  Ep.  ccxx. 


CLEMENTIS   V   ANNUS  2.   —  CHRISTI    1306. 


375 


raverint  proficisci,  illain  concedimus  tni  et  ipso- 
rnm  veniam  peccatornm ,  ()uam  iiaberetis,  si 
traiipfretarclis:  in  Teria^-SanctiC  suiisidium  prffiii- 
batiT.  Crncepifiiialis  aiitem  pro  ejiisdeiii  TerriT- 
Sanctrc  siiccnrsn  pra'Slaii(io,  qiii  tecuin  aiirccupe- 
randnni  pracdictnm  iiiiperium  in  propriis  perso- 
nis  accedaiil,  vel  in  expensis  eoriiin  illiic  jiixla 
eorniii  facnltatcs  bellatores  idoneos  destinaverint, 
similem  suorum  concediinns  veniam  peccatornm, 
ipsos  si  forsan  in  linjiismodi  negotio  dicli  imperii 
prosecutione  decisseriiil,  ab  execntioiie  voli  |>er 
eos  emissi  de  transfrelando  in  dicta-TerrEE-SanclaD 
subsidiiim,  eadein  auctorilale  absolviinus,  votum 
eorum  piicdictnm  loUiliter  commulando.  Qiiod  si 
forsan  in  prosecutione  imjusmodi  negntii,  vel 
dicti  imperii  non  decesserint,  ad  exeLiilioiicin 
voti  eoruni  (jiiod  pro  ejusdem  Teirai-Saiiclir  emi- 
serint,  nullatenus  teneantur.  Nigotium  itaque 
pra^libatiim  viitnte  tua;  magnnniinitatis  assuine, 
et  assumptiim  tan(|uaiii  vir  slrenuns  viriiiler  jiro- 
seqnaris,  nam  in  iisetaliis,  ubi  expedierit,  Apo- 
stolicus  non  tibi  deerit  favor.  Uatum  Lugdnni 
XVI II  lial.  Febr.  » 

Ul  facilms  bcllicos  sumptus  in  ea  expedilioiie 
ornanda  profnndcndos  tolcrarct,  Ecclesiiisticorum 
vectigaliiim  deciiiMS  in  G.illis  obventuras  ad  bien- 
nium  ipsi  attriliuil  :  ingentes  eniin  spes  concepe- 
rat  Cleinens,  Constantinopolitanam  expcditionem, 
qua?  jam  ante  a  Benedicto  XI  decreta  fucriit,  ac 
variis  de  causis  discussa,  denium  imperatore 
Caroio  Valesiaco  confectum  iri.  Indicla;'  eliain 
ulriusque  Sicilia;  cleio  deciniae,  qnae  Friderico 
regi  Trinaciiic  et  Philippo  principi  Tarentino  ad 
parandas  copias  ascriptae,  si  eamdem  expcdilionem 
obire  decernerent ;  sin  euni  laborem  defugijrent, 
Carolo  duci  belli  sacri  coiifcrendas  sanxit. 

3.  Excitati  etiam  ad  sacri  belli  societatem 
Veneti  ',  quoruin  res  in  imperio  e  C.r;ecorum 
manlbus  eripiciido  iigcrctnr,  cum  ad  ipsos  (juarta 
illius  pars,  atque  allerins  quartie  partis  dimidia 
ex  initis  olim  cum  Balduino  conventis  pertineret. 

0  Clemens,  etc.  Dilectis  tiliisduci  etcomnuini 
Venetiarum. 

«  Cunctis  per  orbem  tcrrarum  venit  in  publi- 
cum,  quod  longe  jaindudnm  Orientalis  Ecclesia, 
damiiabili  deceptione  seducta,  a  Petri  ovili  et  Ec- 
clesiae  Catholica;  unione  se  reddidit  per  jacturam 
execrabilis  scissionis  cxtrancain;  circiinisepta  er- 
rorum  involiicris  plnribus^ine  pravitalis  scliisma- 
ticae  falsis  doginatibus  involuta  :  propter  qua; 
felicis  recordatioms  Martinus  pajia  IV  pncdecessor 
noster,  videiis  ex  lioc  qnapi  noiversale  provemre 
dispenuiiim,  et  cx  tanto  scbismate  religioiii  fidei 
ortliodoxac  iilnrimum  derogari,  qnondam  Michae- 
lem  PaliEologum,  schismatis  piuHliLti  fautorcm, 
ejusque  complices,  ntpote  ab  umtale  ejiisdem 
fidei  deviantes  iironiintiavit  excommunicalioiiis 
vinculo  innodatos,  pluribus  per  eumdem  picude- 


*  Ub.  I.  loai.  II.  p.  41. 


IbiJ.  p,  43.  Ep.  com.  ccsx. 


cessorem  (|Uiesitis  remediis,  ut  imperium  Constan- 
tinopolitanum  de  pricdictorum  schismalicorum 
manilius  liberiilnm  ad  ovile  Christi  vicarii  ct 
niiioiiem  C;itli(ilicoiiiiii  revociiret. 

4.  ((  Ciiiii  aiitcm  Rcgis  aeteriii  provisio  tanluin 
negotinm  (nlinam  per  nos  bnmilcni  servum  ejus 
fclicitcr  coiisumiiiaiiiium)  iisque  ad  liicc  tempora 
prorogarit,  el  ad  pr;i'seiis,  siciit  firiniter  speriunus 
et  credinius,  tempus  venerit,  Doinino  niiseriuite, 
lirovisum,  iit  in  cisdcin  Ecclcsiis,  ([uas  iirimiliis 
uniolidei  in  Cliristi  cliiiritatecoiijuiixil,  peripsum 
sanioris  consilii,  pra;cisis  veteris  scissurae  radici- 
biis,  unionis  foedera  rcformcntur,  ciim  dilecfus 
filins  miigiiificus  vir  Carolus  clnraj  menioria; 
Pliilippi  regis  Franconun  genitus,  comes  Andega- 
vensis,  ad  qiiem  ratione  charissimic  in  Cliristo 
filia;  imperatricis  (^oiistantinopolilaiuc,  illiistris 
coiijiigissuic,(lictum  imperium  noscitur  perlinere, 
ad  recuperationem  i|isius  se  asserit  velle  ferventer 
el  iiotenler  iiileiidcre,  et  ad  id  exponere  vires 
suas,  mulloriim  stipatus  comitum  ,  baronnin  et 
alioruni  nobilmm  comiliva ;  ac  pcr  lioc  S|iereinus 
in  eo,  qiii  in  occursum  iiiiplorantiuiii  noiiien  cjus 
cleincntcr  exurgit,  (luod  praedicti  imperii  recupe- 
ratio  diiilus  expectata  iiiaeslabitur,  ac  per  recu- 
peralionein  ipsiiis,  TcrriP-Saiiclae  negolium,  quod 
non  sine  lacryinarum  profluvio  ad  memoriam 
revocamus,  facilius  imo  fclicius  peragetur;  per 
id  etiam  priccideiitiir  liaercses,  schismata  evellen- 
tur,  gloria  ipsius  fidei  orthodoxic  lanto  potentiori 
virtiite  valliibitur,  quanto  ad  laudem  divini  no- 
miiiis  tanti  imperii  |)rovincias  plurimas  complec- 
tetur,  et  regna  feliciori  decorabuntur  unione; 
frangentur  ex  hoc  Parthorum  seu  Tarlaroruin 
animi  eidem  imperio  viciiiorum,  trement  Arabes, 
et  a  Chrislianorum  facie  Christi  fiigieut  iniuiici,et 
alia  innumerabilia  bona  ex  iis  fidclibus  cuuctis 
evenienl,  et  plurima  optata  succedent;  conside- 
raiiles  (|uoqiie,  (|U(uI  dictiis  comes  ad  sic  ardui 
expeditioiicm  negolii  absque  Sedis  Apostolica;  et 
fidelium  praedictorum  aiixilio  non  sufficit  per 
scipsum  ;  qiiodque,  iilpote  cjusdem  Ecclcsi;e 
niiilris  vesUic  diletti  filii,  qnos  niilla  pra-terivit 
vel  mutavit  adversitas  erga  eam,  in  sic  agendorum 
negotiorum  arduoriim  (discriniiiic)  constituetis  vos 
atliletas  Dei  et  forlissiiiiosbellatores;  iiniver.-itateiu 
vestram  rogamus,  monemus  et  hortamur  alteiite, 
obsecrantes  per  Dominum  Jesum  Chrislum  qua- 
teiius  ol)  reverentiam  cjiisdem  Sedis  et  noslram, 
niagiiammitate  soiila  in  |iromptum  auxilium 
ejiisdem  conntis  sub  velamento  divina;  duxtera; 
consiirgeiites,  sic  eidi  ni  potenter  et  vii  ililcr  iissi- 
statis,  quod  dictus  coines  vestrcB  et  aliorum  fide- 
liuin  fultiis  poti  nlia,  fclicem  tanti  operis  cxitum, 
aniiueiite  Doniino,  conse(|uatur  ».  Giaiuitam  de- 
muin  poenarum  iioxaiuinque  coiidoiiationem  lis 
proiionit,  qiii  expiata  rite  conscieutia  adversus 
schisinali,;os  strinxerint  arma,  opemve  conlole- 
rint.  «  Dalum  Lugd.  XIX  lial.  Fcbruarii  ».  Sollici- 
tati  etiam,  transinisso  ad  ipsos  earumdem  iitle- 


376 


CLEMENTIS   V   ANNTUS   2.    —   CHRISTI    1306. 


rarnm  cxemplo,  f.oinien?es  ',  tit  adverstis  Amlro- 
niciiin  arma  cum  Carolo  Valeoiano  Pliili|>|)i  rcgis 
Francorum  fralre  conjnnfjerent, 

').  CiTptHrnm  quo  ex|ioililioiiis  illiiis  sacra?,  re- 
vocandii|iit' ail  Kcclrsifc  olis '(|niiiiii  iinperii  Oricn- 
talis  consiliiim  inrdiiccrcl  1'iiiilifcx  ,  iirincipcs 
invicciu  conciliare  stiidnit,  |ira^ceiiil(]uc  Cliinia- 
censi  cl  Cistcrciciisi  abliatibus,  ut  intcr  .\ma(KTum 
Sabauditc  coniitem  et  (kl|iliinuni  Viennensem, 
mutno  implicilos  bcllo,  inducias  iiiducerenl.  De 
iiislriifnda  a  Carolo  duce  expeditioiie  in  Grtecos 
scliismaticos  ilerum  recurret  sermo.  Comparatam 
vero  iii  eos  lioc  anno,  iiiita  a  Carolo  rege  Sicilia' 
cum  Tcmplariis,  (|ui  ex  Cypro  redieraiit,  armo- 
rum  societatc,  in  Ncapolitano  regno  classem  fuisse 
diice  Rogerio  Templario  cqnite  belli  perilissimo, 
ac  [dures  Tcmplarios,  aliosque  viros  pra^da;  et  ra- 
pinarum  cu;«idos  in  eam  confluxissc,  narrat  Bo- 
sius  -,  captamque  tunc  Tliessalonicam  fiiisse  :  sed 
mox  Temjilarios  iii  Latinos,  qui  aliquas  Graecia) 
provincias  lcnebaiit,  impelus  verlisse.  Alias  pra;- 
terea  niarilimas  oras  Peloponnesi,  Tliraciae  ct 
Hellcsponti  exidlarunt  Templarii,  onuslique  divi- 
tiis  in  Gallias,  ul  iis  uilo  perfruerenlur,  se  rece- 
|)crunt  ;effi.isaque  luxus  iiompa,  vitiornmque  foc- 
ditate  adeo  omnium  odia  in  se  accenderunt,  ut 
extremam  sibi  iiernicicm  consciverint,  ut  dicctur 
inferius. 

6.  Diphma  regis  Sicilice  de  homogio  Sedi 
Apostolicw  rcddendo.  —  Dum  prope  Liigduniim 
Clemens  agebat  apud  S.  Genesium,  Roherlus  '  dux 
Calabriac,qui  anno  superiore  Pistoriensi  obsidione 
Pontificio  jussu  disccsserat,  parentis  C  iroli  II  regis 
Sicilia;  nomiiie  meiise  Februario  Siciliaj  regiium 
Aposlolicaj  beneficcntia!  ac  liberalitati  solcmni 
ritu  acccptam  retulil.  A  quo  clientelares  bonoics 
sibi  exbibilos  ita  admisit  Clcmeiis,  ut  Homani 
Pontificis  juribus  consultum  sanxerit,  Sicilijc  ni- 
mirum  rcges  ad  pi-cslandum  illud  officiiim  ad 
Ajiosldlicamaiilam  cvocari  posse;  ac  litlerascxerit, 
quihus  Carolus  gesta  a  Roberto  filio  rata  haberet. 
Assensil  Carolns  justis  petitis,  inscrtisque  Roberli 
filii  lilterisde  clientis  a  se  piu'stitis  nfficiis,  singula 
ab  60  gesta  conflrmavil,  dato  boc  Neapoli  ad  Cle- 
menlem  Diplomate  '  : 

«  Sanctissimo  in  Cliristo  patri,  et  clementis- 
sinio  domino  stio,  dnmino  Clcmenti  divina  provi- 
denlia  sacrosandie  Romana?  ac  universalis  Eccle- 
sio!  suinino  Ponlifici,  Carolus  II  Dei  gratia  rex 
Jerusalem  ct  Siciliac,  cum  oinni  reverenlia  et  ho- 
nore  devota  peduin  oscnla  beatorum. 

a  Robertusprimogenitus  dux  Calabriaj.  acmeus 
in  regno  Sicilia?  vicarius  generalis  per  litterassuas 
mibi  nuper  aiicrmt,  quod  iu  pia^statione  sacra- 
menti  fidelitalisetboniagii,  ad  quam  eum  benigne 
de  speciali  gralia  mco  nomiue  recepistls,  idein 


'  Res.  post  eam(i.  Ep.  —  '  t?os.  llist.  cqnil.  Hieros.  p.  2.  I.  i.— 
sjo.  Vill.  I.  IX.  c.  42.  —  »  Ext.  In  I.  iii  Piiv.  Uom.  Eccl.  p,  127. 
et  io  arce  S.  Aug,  et  inter  Collect,  Plat,  tom.  i.  p.  305, 


primogcnitus  ad  vestri  et  Ecclesia?  Romana;  cau- 
tcliin  suas  concessit  lillcras  sub  scrie  subse- 
qucnti. 

0  Nos  Rnbcrlus  illiislris  Jerusalem  et  Siciliaj 
rcgis  primogcnitus,  Calaliri:c  dnx,cju<que  vicarius 
gciieralis,  teiiore  pra^sentinm  iiotum  facimus  uni- 
vcr,<is,  quod  dic  noiio  iupcs^nlis  meiisis  Febriia- 
rii,  IV  Iiidict.  apud  S.  Gencsium  prope  Lugduniim 
offercMlibiis  iiobis  procuratorio  nomine  dicti  do- 
mini  gcnitoris  nostri,  ciijus  iinle  mandatiim  spe- 
ciale  susccpiinus,  sanctissimo  in  Clinsto  patri  et 
clemenlissimo  domino  nostro  domino  Clementi, 
divina  providentia  sacrosancta^Romana!  ac  univer- 
salis  Ecclcsiaj  suinino  Ponlifici,  sacro  dominorum 
cardinalium  assisteiite  collegio,  ligium  iioinagium 
ct  fidelitatis  debita;  juramentum  pro  regnoSiciliaj 
ct  tota  teira  citra  Pliaruin,  (lua?  dictus  dominus 
genitor  nostcra  Piomana  Ecclesia  tenet  in  feudum 
ipse  dominus  nosler  papa  tanquam  pius  pater  et 
dominus  benigne  respondit,  quod  juxta  formam 
convcntionum  inilarum  ab  olim  iiiter  Romanam 
Ecclesiam  ct  clarae  memoria!  dominum  Carolum 
regein  Siciliae  avuin  nostrum  non  tenelur  pcr  pro- 
curatorem  vcl  nuntiiim  liomngium  et  juramen- 
lum  prsedicta  rcci|iere  ;  quiniino  ex  illarum  vi- 
gore  posset  dd  id  domiiiuin  patrcm  noslrum  per- 
soiialiler  evocare,  vel  ad  eum  ali(|uem  mitlere, 
qiii  nomine  Roman;E  Ecclesia;  pra^missa  reciperet 
ab  eodem  :  de  paterna  tainen  benignitateel  gratia 
speciali  a  nobis  illa  nominc,  quo  siipra,  reciperet, 
cum  ea  protcslalione  videlicet,  qiiod  ipsa  receptio 
sibi  vel  futuro  Romano  Pontifici  pracjudicium  ali- 
quod  non  pararet :  quiii  utiqiie  vocare  possent  ad 
personalem  pra^stationem  illorum  regem  Sicilia?, 
eliam  si  et  qnanilo  sibi  placuerit,  dictum  dominum 
patrem  iiostrum,  vel  ad  ei;m  pcrsonani  aliqnam 
mittcre,  qua;  suo  ct  Ecclesiae  Rom.  nomine  illa 
reciiieret  ab  eodem  ,  cum  iiollet  ipse  dominus 
nostcr  ad  coiiseqiienliam  tralii  receptioiiem  seu 
piicstationcm  bnjusmodi,  nec  per  illain  domino 
patri  iiostro,  vel  nobis,  aut  ejus  successoribus  in 
pracstando  |)er  procuratorem,  etiam  primogenitum 
suiim  .  liomagium  et  juraiiientuin  praidicla  in 
posleruin  novum  aliqnod  acqiiiri.  Qiia  quidein 
protestalione,  ut  pra^fertur,  emissa,  nos  eidem 
domino  iiostro  ,  sacro  assistenle  collegio  ,  di- 
ctuin  bomagium  dicli  domiiii  genitoris  nostri 
fecimus  noinine,  et  fidelitatis  prffistilimus  jura- 
incntum. 

7.  0  Et  quia,  sicut  decet  gratum  filium  et  de- 
votum,cuin  ipsiusdoinini  nostri  bcneplacito  in  iis 
et  aliis  concurrere  promptis  affeclibuscupimus,  et 
proinde  noiumns  proi^ter  ipsam  pi\Tstationera 
nostram  in  aliquo  derogari  Romanaj  Ecclesia;, 
dicto  dominonoslro,  aut  futuro  Romano  Pontifici, 
nec  domino  patri  nostro,  nobis  aul  successoribus 
cjus  in  pivTCstalione  jnramenti  et  homagii  pncdi- 
clorum  per  procuratorem  vel  nuntium  novum 
aliqiiod  in  futuruin  propterea  jus  acquiri,  ecce 
prolestationi    praemissae    liberaliter    assentimus ; 


CLEMENTIS   V   ANNUS   2.    —  CHRISTI    1306. 


377 


sic  {amon  quod  pcr  assensum  hiijiismodi  flomino 
piitri  nostro,  nobis,  vel  siicccssorilnis  cjiis  in  jure, 
si  i|uod  circa  id  sibi  quomodolibet  coinpctit,  nul- 
lalenus  (letrahatur  :  et  nihilominiis  nos  facluros 
et  ciiraturos  expresse  proniitliinus,  quod  dictns 
dominus  genitor  noster  infra  fesluiii  beatorum 
Aposloloruni  Pelri  et  Paiili  proximum  eidem 
prsBstationi  prfebebit  afsensum  :  de  ciijiis  |)ra;bi- 
lione  infra  idem  tenipus  mittet  ad  Scdem  Aposto- 
licam  regias  patentes  litteras  Aurea  Biilla  regiic 
majestatis  imprcssa  typario  communitas.  In  cujus 
rei  testimonium  pra>sentes  Deri  fecimus  litteras 
sigilh  nostri  appensione  miinitas.  Dat.  Lugduni 
die  undecimo  Febr.  anno  Domini  mcccvi,  iv  Indict. 
8.  B  Ego  igitur,  pie  pater,  pro  dicta  gratia  ve- 
stra  gratus,  sicut  el  de  aliis  veslris  beneficiis  esse 
Deo  dante  confldo,  omiiia  et  singula  in  iirsfatis 
litleris  dicli  ducis  contenta  ratificans  et  acceptans, 
illis  expresse  consentio  el  mea  ratihabitione  ton- 
Brmo.  In  cujus  rei  testimonium  pra?sentes  litteras 
fleri  feci,  et  Aurea  Bulla  mea  majeslatis  impressa 
typario  cominuniri.  Aclum  Neapoli  anno  Domini 
Mcccvi.  Datum  ibidein  per  manus  BarlholoniBei  de 
Capua  militis  logothel;c  et  protonotarii  regni  Si- 
ciliae,  sub  eisdem  annis  Domini ,  die  xv  April. 
IV  Indict.  regnorum  meoruin  annoxxn».Cum  se 
pluribus  beneficiis  Clemeiili  obstrictuin  Carolus  in 
superioribus  litteris  professus  sit,  haud  quidem  in- 
ter  alia  id  premendum  silentio  est,  quod  ei,  ob 
practerita  bella  exhausto  a?rario,  nonaginta  triuin 
millium  unciarum  auri  supra  trecentas  quadra- 
ginta,  ad  quas  Ponlificio  fisco  census  exactis  annis 
dfcbiti  ergo  infereiidas  devinctus  erat,  solulio  a 
Ctemente  extracla  est.  Et  quidem  priinum  cum 
Bonifacius  Vlll  memoratam  vim  auri  labente  anno 
hujus  sa?culi  secundo,  et  festo  Petri  et  Pauli  A[)0- 
stoloruin  die  recurrente  repeteret,  nec  solvendo 
essel  Carolus,  ad  biennii  fluxum  solutionis  diem 
prorogavit,    Cum  vero  lunc,   Benediclo  XI   vita 


functo  Sedes  pastore  vacaret,  Carolus  rex  a  cardi- 
nalium  seiiadi  precibiis  eliciiit,  ut  iilius  auri 
pensioad  proximum  annum  prorogaretur.  Evecto 
vero  superiore  aniio  ad  Pontificios  apices  Cle- 
mente  V,  rex  dcfuit  officio  :  cuiiHjue  censuris  ob 
id  se  illaqueasset,  missis  oratoribiis  Clcmentem 
flexit,  iit  illum  suscepta  noxa  solveret,  diem()ue 
soIvend;e  illiiis  vis  auri  ad  A[>ostoloriini  Pelri  et 
Pauli  celebrilatem  [iroferret.  Uuo  beneficio  alle- 
clus  Carokis,  grates  Pontifici  prastilit  '  regiis  lit- 
teris  hac  formula  consignatis.  o  Dat.  Nea[)oIi  per 
Bartlioloina;uni  de  Capua  militeiii  logothelam  et 
protonotarium  regni  Siciliie  anno  Doniini  mcccvi, 
die  xviii  Martii,  iv  Indictionis,  regnorum  meorum 
anno  xxiib.  A|ipetente  sacro  Apostoloruin  Petri  et 
Pauli  die,  oiiine  illud  vectigale  aurum  tot  annis 
debitum  Pontificiis  qua;storibus  numerare  non 
potuit  :  solitam  vero  in  eum  benignitatem  ex|)Ii- 
cuit  Clemens  :  quare  acce[)ti  beneficii  testes  re[ie- 
lilEB  sunt  de  extracta  solulione  census  ad  Clemen- 
tem  V  Caroli  littera),  cum  in  Provinciam  venisset, 
quae  hac  formula  consignat;c  sunl.  «  Dat.  Massilia? 
anno  mcccvi,  xi  Novembr.  v  Indict.  regnorum 
nostrorum  anno  xxii  ».  Ut  vero  denium  Clemens 
insigni  liberalitate  ingentem  illain  vim  auri,  quani 
pendere  haud  [loterat  Carolus,  nisi  plura  ditioiiis 
suae  loca,  juraveregia  distraheret,  condonarit,  suo 
loco  dicetur. 

9.  Clemens  Lugduno  Burdegalam  repetit.  — 
Conlulit  porro  se  proximo  aniio  ad  Cleinentem 
Carolus  rex,  ut  cuin  eo  et  Gallia;,  Anglia?,  Na- 
varra;  regibus,  aliisque  princi[)ibus  Pictavenses 
conventus  iniret,  quos  cum  celebrare  pro  instau- 
randis  rebus  Orienlalibus  meditaretur  Clemens, 
Lugduno  egressus,  non  Kalico  itineri,  sed  Burde- 
galae  (1)  repeteiida;  se  accinxit.  Cum  vero  Desesiam 


'  Ext.  in  arce  S.  Angel.  et  inter  coUect.  plat.  tom.  i.  p.  339.  et 

in  Ms.  Vallic.  s.ign.  lit.  B.  nuin.  12.  p.  568.  ctc. 


(1)  Quandiu  Ponlifex  subslilerit  Burdegal»,  quo,  anno  isto,  Martio  mense  exeunte,  venit,  quantum  ex  data  lilterarum  Clemenlis  eruitur 
annus  circiter  fuil ;  nam  conlinuator  Nangii,   qui  aimuu)  more  nallico   ad   Marlium   usquc  producil,  ad   annum  Mcccvi  scribit  ;  «  Meuse 

Martio  velcirca,  papa  Clemeus  et   cardinales (Pictnvis,  cujus  nomen  erasum  est)  ivcruut,  et  illie  circum  cirea  circiler  per  inenses 

sexdecim  resederunt  ».  Qua;  utique  chrouologia  ex  data  lillerarum  Apostolicarum  conliruiari  (lOtesl.  llis  admissis,  restitueadus  est  ordo 
litterarum  quarumdam  Clcmenlis,  quas  anno  non  suo  collocat  Caluziiis  in  Collectioue  Aclorum  Vetcrum  ad  Vitas  paparum  Avenioiiensiuni 
tom.  II.  Qua:  enim  iliidem  scripta  icgitur  Epistola  al  Philippum  Francorum  regein  in  controversia  arcis  Malilconis  vnlgo  Mnuleon  de  Snule 
quaji  sibi  Anglia;  et  Gallorum  reges  vindicabaut,  quaique  data  est  Uurdegalis  nonis  Julii,  Pontiticatus  Clementis  anuo  primo,  non  quidem 
aniio  ucccv  scnpta  est ;  tunc  enim  nondum  electioni  de  se  facta;  iu  Pontificem  publicum  assensura  Clemcus  prajbucrat ;  sed  annum 
Bequentem  ucccvi  pra;fert;  ciijus  pariti-r  anni  cst  allera,  qua;  ibidem  succcdit  Epistiila  eodem  mense  data;  sicut  et  allera  de  eodem 
argqmentn  arcis  de  Maloleone  scripta  Uurdegalis,  V  idus  Augusti,  anno  l.  Qua.'  vero  ait  Pliili|ipum,  ibiJem  col.  t)2,  legilnr  Epistola  in  qua 
regciii  ccrtiorem  facit  de  solemni  consensu  a  se  pri^stito  in  elcctiouem  suam  in  Pontiliceiu,  tum  et  de  futura  coronatione  sua;  illa  utique 
ad  annum  ucccv  pertmct;  cum  vcro  inscribitur  Saluni  Jll  idus  Oclobris,  Puntificitus  nustri  atino  primo,  demonstiare  utique  po5set 
Ciementem  annorum  suorum  epocham  aliunde  quam  ex  coronationesua  duxisse;  sed  cum  apud  Haynaldum  ad  annum  ucccvni,  sii  et  xiii, 
geinina;  exhibeanlur  litters  Pontificis  eo  auno  mcccviii  scriptic  et  signata;  upud  Lmireum  montem,  Burdegalensis  dicecesis,  IX  kal. 
Novembris,  anno  tertio,  ex  his  perspicue  dcmoustrari  arbitror,  epucliam  illain  reipsa  a  coronatione  qu;e  iccijil  in  diciu  xiv  Novembris 
anni  mcccv  cn?pisse.  Quare  littenc  illa;  aute  coronationem,  vel  epocham  pra;ferebaat,  qua;  deiu  in  coronatione  desierit ;  vel  pro  ujore 
prjidecessorum  suorum  Clemens  littoras  illas  signavit  :  Apostolatus  nostri  anno  primo  ;  qu;e  lectio  subslituenda  est  pro  eo  quod  raendose 
ibi  legitur  Pontificaius  nostri.  Ha;c  omnia  aule  me  Pagius  ia  breviario  animadvertit.  lloc  ordine  dirigenda!  alia  ejusdem  Pontificis  liltera, 
qua;  apud  eumdem  Baluzium  pr:i;postere  collo;autur. 

Mendum  oliam  aliud  occurrit  in  eodem  Clementis  riegistro  apnd  Baluzinm,  quod  emendatione  indiget.  Legitur  enim  ibi  Epistola  Cle- 
mentis  ad  Philippum  regem  Fraucorum,  qiia  certiorem  illum  reddjt  de  carceratione  fralris  Dulcini  pessimi  h;cretici,  cui  Uayuerms  Vercel- 
lensis  episcopus  beUum  feliciter  intulerat,  et  die  Coeuj;  Uomini  proxime  pricedeuti,  arce,  qua  se  continebat,  expugnata,  cccpcrat.  I.iltera- 
illE  signantur  Pictavis,  XVII  kal.  Mnii,  Pontificnlus  anno  primo.  Mcnduiu  liic  cubare  in  anuis  Pontificatus  duplici  arf:uuienlo  prohari 
polest.  Nam  anuum  sicccxi,  qno  Clemcns  mense  illo  Aprilis  anuum  pnmum  ageliat,  non  Piclavis,  sed  UurdegaUc  Iransegit.  Insuper 
Dqlcimis  nonnisi  anno  Mcccvil,  die  xxili  Martii,  feria  v,  in  Cocna  Domiiii  captus  fuit  teste  anonymo  synchrono,  qui  liistirijui  llnlcini 
scripsit,  vulgalain  a  Muratorio  rcr.  Ital.  tom.  IX.  Igitur  loco  Pontificalus  annn  primo,  lcgenduui  cst  anuo  secnndo.  Mansi. 


Ann.  —  ToMUS  XXIII.  —  Ravn.  IV, 


48 


378 


CLEMENTIS  V   ANNUS  2.    —   CHRISTI    1306. 


pervenisset  XV  kal.  Aprilis,  iie  Ilaliau  omnino 
oblilus  videretur,  pra3feterat '  ducatui  Spoletano 
IjrLrnobiieni  viiiim  fralrem  suuni  Arnaiduni  Gar- 
siani  viceconiileni  Leomanite.  Quffi  autem  mala 
jjoslea  e  tiescila  prccdecejsorum  Sede,  atque  exle- 
ris  ditiuni  Ecclesiustica'  pra^fectis  emerserint,  vi- 
debilur  inferitis.  Profectus  est  deinde  Nivernum, 
ubi  datii'  Vil  ii:il.  Aprilis  lilterai  ad  Anbmiuni  Du- 
nelmensem  epi^copum  inferius  udducendae,  iude- 
queBilurigesadiit.  De(|Uoilinere  b;pcBernardus': 
«  Papa  de  Lugduno  recedens  rediit  Burdegalam, 
transiens  per  Bituricam  et  Lemovicas,  ubi  fuil  iu 
festo  sancti  Georgii,  et  Pelragorau),  sedilque  in 
Burdegaiia  cum  sua  ciiria  illo  aiino  ».  Bernardo 
cunsentit  Weslmonasteriensis  ',  qui  vetusto  ora- 
culo  id  prajdiclum  subdit,  sed  quod  vebemenli 
lictionis  suspicione  laboral. 

10.  Regnian  Sardinice  et  Corsicce  stipendiarium 
Sedis  Aposlolicce  Jacobo  Aragonio  tradilum.  — 
A^seruisse  eo  tenipore  Poiilificem  Jacobo  II  regi 
Aragonum  Sardiiiiie  regnum,  conHrinasseqne  Apo- 
slolica  auclorilale,  refert  Bernardus  bis  verbis  *  : 
«  In  mense  Marlii  Clemens  jtapa  coiiflrinavil  regeni 
Aragonuin  in  regno  Sardinia^,  diclusque  rexju- 
ravit  papffi  fidelilatem  |)ro  diclo  regno,  promittens 
subjuranienlo,ascenderediclamiiisulaiii  in  mense 
Septembri  tunc  proxime  venienti  ».  Veruni  irre- 
psisse  inendum  in  Bernardi  oralioiiem,  ac  loco 
Marlii  menseiu  Maii  reponendum,  ex  PonliUciis 
lilleris  ea  de  re  Burdegaiaj  mense  Maii  confeclis 
conslal ;  tum  ex  Surila  ^ac  regio  Jacobi  Diplomate 
X  kal.  Maii  edito,  quo  Joannem  Burgundum  saii- 
ctioris  aerarii  EcclesiEe  majoris  Balearium  prmfe- 
ctuiii  et  Marlinuni  Godorem  procuratores  insliluit, 
ul  Sardiniani  jure  flduciario  acceptam  sacrameuto 
l^rofiterenlur,  eoque  uoinine  fldem  Clementi  de- 
vincirent,  cuiii  non  modo  suffecisset  Jacobniu 
Bonifacio  clienlelare  olficium  exliiliuisse  :  veruni 
eliam  e  donationis  legibus  singulis  Romanis  Pont. 
Aragonum  reges,  evolvente  se  priino  adepli  Apo- 
stolalus  auno,  in  eorum  verba  jurare  tenerentur. 
Concepla  est  hisce  verbis  regis  Jacobi  Diplomatis 
forma  : 

«  Noverinl '  universi,  (luod  nos  Jacobus  Dei 
gratia,  rex  Aragonum,  Vaientiae,  et  Sardiniae  et 
Corsieae,  comesque  Barcbinoniac,  ac  sancta;  Ro- 
mancE  Ecclesiae  vexiilarius,  ammiratus,  et  capila- 
neiis  generalis,  considerantes  quod  tempore  dona- 
tionis  et  coiicessionis  per  felieis  recordationis 
dominum  Bonifacium  papam  VIII  iiobis  el  nostris 
facliE  in  feudum  de  regno  Sardiniae  et  Corsicae 
))ersoualiter  pneslilimus  dicto  domino  summo 
Ponlifici,  prout  prajstare  debuimus  juxta  conti- 
neiitiam  Rescripti  papalis  i^ro  dicta  concessione 
confecli,  bomagium,  vassallagium,  et  fidelitatis 
juramentum  sub  forma  in  eodem  Rescripto  con- 

1  CleiD.  V.  ao.  1.  toffl.  11.  Ep.  ccxcv.—  »  Bern.  Clir.  Roai.  Pont. 
—  3  Wesl.  Flor.  llist.  —  *  Bern.  Ctiron.  Rom.  Pont.  et  Ms.  Valic. 
bibl.  sigD.  lium.  3705.  —  *  Sur.  iud.  I.  ii.  hoc  an.  —  «  E.xt.  apud 
Cleui.  I.  I.  ICp.  ccLviii. 


tenta ;  attendentes  eliam  quod  homagium  el  alia 
piaidicla  nos  et  nostri  tenemur  secundum  condi- 
tiones  in  diclo  Rescripto  conlenlas  renovare,  facere, 
et  praestare  unicuique  Romano  Ponlifici,  et  diclae 
Ecclesiae  infra  annum  a  die,  quo  in  Romanum 
Ponlificem  eleclus  fueril  computandum,  per  ido- 
ueum  vel  idoneos  substilulos,  postquain  nos  et 
no.-tri  in  dicto  regno  pra>stilerimus  personaliter 
uni  Romano  Pontifici  juramentum,  fidelitalem, 
homagiuin,  seu  vassallagium  supradicla;  idcirco 
numinamus,  lacimus,  ordinamus  el  loco  nostri 
substituimus,  procuralores  noslros  nuntios  et  ani- 
basciatores  solemnes  discretos  viros  Joannem  Bur- 
gundi  sacrislam  Majoricensem  et  canonicum  Va- 
leutinuii),  ac  Petruin  Martini  de  Godor  militem 
consiliarios  el  familiares  nostros  praesentis  procu- 
ratorii  exhibitures  ambos  iusimul,  et  ntrumque  in 
solidum  ;  sic  quod  unus  sine  altero  possit  proce- 
dere,  et  processus  unius  alterius  minime  |)roces- 
sum  impediat,  ad  pra'seiitandum  se  nomine,  loco, 
et  pro  parte  iiostra  ante  sacrain  prcBsenliam  san- 
clissimi  in  Cbrislo  palris  ac  doinini  domini  Cle- 
nientis,  divina  providenlia  noviler  in  RoniancB  et 
uiiivei>alis  Ecclesiae  sumuuim  Ponlificem  ordinati; 
etad  praeslandum  loco,  nomiue,  et  pro  parle  noslra 
tanquam  regis  Sardiiiiae  et  Corsic;e,  et  pro  ipso 
regiio  Sardiniae  et  Corsicai  memorato ,  domino 
suinino  Ponlifici  Clenieuli  Iiomagium,  vasalla- 
gium  et  fidelilalis  jurainentuin  juxta  lenorein 
dietae  donaliouis  Rescripli  ;  el  ad  danduin  etiam 
dicto  doinino  suiiimo  Pontifici,  el  Romanae  Eccle- 
site  loco,  iiomine,  et  vice  iioslra  lilleras  noslras 
patenles  BuUa  Aurea  uoslra  bullalas,  confeclas 
siiper  acceptulioue  conventionum  et  aliarum  con- 
ditiouum,  sub  quibus  dictuin  Sardinia;  et  Corsicae 
regnum  nobis  et  nostris  coUatum  extilit  et  conces- 
suin,  ad  quas  daudas  summo  Pontifici  et  Rom. 
Ecclesiai  pidedicli  pa()alisRescripti  seriesnosastria- 
git,  el  ad  poslulandum  et  recipiendum  de  praesta- 
tione  boinagii,  vassallagii,  fidelilatis  et  juramenli 
pradiclorum,  el  de  datione  dictarum  lillerarum 
nostrarum  Rescriptum  seu  Rescripta  papalia,  aut 
alia  publica  Instrumenta  in  aeternam  cerlitudi- 
nem,  memoriam  et  teslimonium  piaemissorum. 
«  Nos  autem  ijisis  el  eorum  alteri  circa  ista 
plenarie  commiltimus  vices  noslras,  ratum  et  gra- 
tuin  habituri  perpeluo  quod  per  ipsos,  vel  eorura 
alterum  actum  fueritin  pra3missis,  et  quolibet  eo- 
rumdem.  lu  evidenliam  cujus  rei  praesens  scri- 
ptum  per  subscriplum  nolarium  noslrum  inde 
fleri,  et  majestatis  nostiae  sigillo  jussimus  com- 
muniri.  Dat.  Valentiaj  X  kal.  Maii,  anno  Domini 
millesimo  trecentesimo  sexto.  Signum  Jacobi  Dei 
gralia  regis  Aragonum  ,  Valenlise,  Sardiniae  et 
Corsicae,  comiti.<que  Barchinonice,  ac  sanctae  Rom, 
Ecclesiae  vexillarii,  ammirati  et  capitanei  genera- 
lis.  Testes  sunt  Petrus  de  Ayerbe,  Gondisalvus 
Eximini  de  Arenoso,  Jacobus  de  Xercita,  Berenga- 
rius  de  Euteza,  Joannes  Martini  de  Suna.  Signum 
meum  Bernardi  de  Avarsone  notarii  domini  regis 


CLEMENTIS   V   ANNUS  2.   —  CnRlSTI    1300. 


379 


Aragonum  prrrdicli,  qui  de  mandatosno  hocscri- 
ptuni  feci  et  clansi  loco,  die  et  anno  pnrfixis  ». 

H.Pervenere  Bnnlefjaiam  Jacobi  II  rejjisora- 
tores,  atque  ubi  lilteras  Bonitacii,  qnibus  Jacobo 
Sardinia  et  Corsica  stipendiari.T  ab  eodem  Bonifa- 
cio  essent  tradil;B  regioqne  nomine  obstringendfn 
fidei  factam  polestatem  exposuissent,  soleinni  ritu 
in  cardinalium  consilio  ea  regna  Sedi  Apostolica? 
accepta  retnlerc  '  :  reque  perfecla  flngitarnnt  a 
Clemento,  ut  rem  gestam  publicis  litteris  consi- 
gnaret,  atqne  etiam  promulgaret,  ut  vivo  Bene- 
dicto  XI,  alii  regis  Jacobi  oratores  ipsius  imperiis 
Pontifici  Sardiiiiae  jnre  fidiiciario  accepla;  causa 
clientelari  sponsione  se  devinxissent ;  cum  tamen 
ob  prsecipilem  Benedicti  mortem  Diplonia  Aposto- 
licum  de  re  gesta  non  emanasset.  A<lmisit  eo- 
rum  preces  Clemens  ,  atque  acta  publica  con- 
scripsit  •. 

0  Cleinens,  etc.  Ad  futnram  rei  memoriam. 
«  Dilecti  filii  Joannes  Burgundi  sacrista  Ec- 
clesia;  Majoricensis,  et  Pelrus  Martini  de  Gudor 
miles  Ilerdensis,  procuratores,  nuntii  et  ambascia- 
tores  regis  prsedicti  ad  nostram  prssentiam  acce- 
dentes,  ac  recognoscentes  regnuiu  praDdiclum  ad 
omnia  et  singula  obligatum,  qu*  superiussunt 
expressa  ;  prucuratorio  nomine  ipsins  pro  eodem 
regno  in  nostra  et  fratrnm  nostrorum  praesentia 
hnjusmodi  vassallaginm ,  liginm  et  homagium 
infra  annum,  posteai^iiaiu  ad  apicem  fuimns  Apo- 
stolatus  assuinpti,  fecerunt  et  praestiterunt  in  i|)sius 
regis  animam  simile  juramentuni :  nobisque  post- 
modum  in  continenti  praesentavernnt  et  exbibne- 
ruut  ex  parte  regis  ejasdem  litleras  dicti  regis 
ejus  Aurea  Bulla  bullatas,  in  quibus  non  solum 
modi,  coiidilioiies  el  conventiones  prasdictae  ;  sed 
el  totus  tenor  litlerarum  dicti  Bonifacii  prEedeces- 
soris  super  concessioue  hujusmodi  confectanim 
tolaliter  inseruntur,  recognoscendo  et  coiinteiido 
procuratorio  nomine  dicti  regis,  quod  ideiu  rex 
regnuni  praedictum  sub  ipsis  modis,  conditionibus 
et  conveiitionibLis  in  feudLim  ri.ceperat :  ipsosqne 
modos,  conditiones  el  conventioues  dicto  nomine 
observare  per  omnia  proiniserunt,  prout  siiper  iis 
plenam  ab  eodem  rege  receptrant  potestatem, 
sicut  de  hujusmodi  potestate  constabal  |ier  Inslru- 
menlum  publicum,  dicti  regis  sigilli  munimine 
roboratum. 

a  Nos  itaque  hujusmodi  vassallagium,  ligium 
et  homagium,  recogoiliones  et  promissiones  facta 
et  juramenta  praestita  a  dictis  sacrista  et  Pelro 
milite  procuratoribus  dicti  ngis  nomine,  ul  pnc- 
fcrtur,  de  praedictorum  fratrnm  iiostnirnm  consi- 
lio  accepbimus.  Tenoies  autem  lilteraruiii  ejusdein 
regis,  et  Instrumentorum  pra;dictorum  exhibito- 
rum  nobis  ex  parte  ipsius,  ut  supcrius  continctnr, 
prasentibus  inseri  lecimus,  qiii  talos  suiit :  San- 
ctissimo  ac  reverendissimo  in  Christo  patri  ac 
domino,  domino  Clementi  divina  providentia  sa- 


crosaiiclae  Ilomana>  ct  universalis  Ecclesiac  summo 
Pontilici,  etc.  »  AflertJacobi  litteras  superiorianno 
Per|)iniani  exaratas,  quos  nos  suo  loco  atlnlimus. 
Qiiibns  cxpositis  adducit  (jiifdem  regis  Diploina 
Valentiic  X  kal.  Maii  hoc  anno  exaralum,  qiio  ora- 
toribiis  devinciendai  sacramento  Pontilici  lidei 
liroviiKiam  contulerat,  eoque  recitato  subjicit  : 
a  Nulli  ergo  omnium  hominum  liceat  haiic  iiagi- 
nain  iiostni'  acceplationis  infringere,  etc.  Si  qiiis 
niitein,etc.  Datuiii  Burdegalac  V  kal.  Jiinii  annoio. 
Ut  vero  Jacobus  rex  Sardiniam  et  Corficam  ex  in- 
vasornm  manibus  eriperet,  vectigaliuin  Ecclesia- 
sticoriiiii,  qiuE  in  terris  regi  obnoxiis  percipereu- 
tur,  decimas  in  iis  regnis,  qiiibiis  poliebatiir,  ad 
biennium  ipsi  attribuil '. 

\i.  Curns  awjel  Clemens  pro  Terra-Sancta, 
et  pro  Armenis.  —  Permoverat  Poiitificcm,  ut  in 
litteris  IV   non.  Jul.   eo  argumenlo     conscriptis 
conslat,  ea  ratio  ad  Ecclesiasticas  opes  in  sumptus 
pro Sardinia  et  Corsica  recuperandis  convcrtendas, 
ut  Jacobus  eo  regno  auctiis  potentiam  suam  velnti 
classis  Christian;e  praefcctiis  majori  terrore  adver- 
sus  Saracenos  explicaret  :  agitasse   enim  eiini  de 
perditisSyriae  ret)ns  instaurandis  consilia,  demon- 
strantintercfetera  littePBe  ad  Hospitalariorumequi- 
tnm  magistrum  data;',  quem  veluti  transmarina- 
rum  rernm  peritissimum  ad  Sedem  A[)Ostolicam, 
ut  ea  de  re  cum  ipso,  ac  Templariorum  Ordinis 
principe  conferret,  excivit.  Urgebant   enim  Cle- 
menteiii   Cypri   et    Arnieniae   reges,   ut  Orient.ili 
Ecclesiae  in  periculum  a  Saracenis  adductae  opitu- 
laretur  :  «  Nos,  inquit,  moveiit  non  modicum  ad 
pra'dicta,  quam  citius  commode   poterimus,  exe- 
quenda   illustrissimorum   regum  ArmeniiE  atqne 
Cypri,  quibiis  compatimur  toto  corde,  praesidia 
postulata  :  [irupttT  qnod  considerare  compellimur 
aliquas  certas  vias  ad  ipsum  negotium  promoven- 
dum,  super  quibus   tccum   et  cum   dilccto  filio 
magistro  donuis  militia;  Templi ;  de  quorum  cir- 
cumspecta  [irobitate,  et  pr<d)ata  circumspectione, 
ac  vulgata  fidelitale  fidnciam  oblinemns  ;  delibe- 
randiim  de  fialrnm  nosliorum   consilio  decrevi- 
mus  et  tractandum  :  [uaesertim  quod  tu  et  ipse  de 
pra?missis  viis,  negotiis,  atque   factis,  et  cuiictis 
circumstantiis  eoiumdem  [)ro[)ter  locorum  vici- 
nitalem,  longam  ex[)erieiitiaiii,  ct  mcditatioiiem 
diutinam  melius   (juani  cajteri  consulere  [loteritis 
quid  agendnm  :  et  ijuia  negotium  ipsum  princi- 
[laliter  quam  caeteros  |)Ost  nos  et  Romanam  Eccle- 
siam,  vus  contingit».  Et  infra  :  «Mandamus,  quod 
ad  veuiendum  te  pares,  quanto  secretius  [loteris, 
bono  mudo,  et  qnod  qiiaiito  [lauciores  [loleris  te- 
cum  adducas,  de  iis,  qiii  ad  imgnanduiii  et  resi- 
stendiim  inimicis,  terramque  illam  sunt  babiles 
giiberuandi,  cum  citra   mare   jioleris  tui  Ordinis 
socios  inveuire,  atqiie  sic  providos,  sic  probalos  et 
probos,  [iro  te  et  TerrcE  defensione,  ac  guberna- 
tione  vicaiium,  inilitesque   tui  Ordinis,  ct  alios 


<  Sur.  ind.  1.  ii.  hoc  an.  —  '  Lib.  i.  Ep.  com.  ccLVin. 


»  Lib.  I.  Ep.  com.  cxl.  —  '  Lib.  i.  lom.  i.  pa?   ("6. 


m 


CLEMENTIS  V   ANNUS  2.   —  CHRISTl    1306. 


uliles  et  necesfarios  j)ro  le  iii  Terra  iila  dimiltas, 
quod  Terra'  ilii  ex  abseiilia  lua,  quae  iio»  loiig;a 
erit,  Doniino  concedenle,  nulUini  possit  pericu- 
liini  iinniinere.  Aliqiios  (amen  tecuin  addiicas, 
qui  experientia,  discrelioiie  ac  fidelifatf  pollen- 
tes  tecnm  nos  diiif^ere  valeanl  in  agemiis.  Dat, 
Burde^-airc  Vlil  id.  Junii  ».  Egregiam  ticc  tem- 
pore  virtulem  bellicani  Hcspilalarios  e^iuitcs  ad- 
versusTiircasin  iiisulceRtiodioppugnatioiie;quani 
demum  post  conserta  plura  annis  quatuor  gravis- 
sima  prffilia  in  suain  redegere  potestatem,  expli- 
cuisse  docet  Bernardus  bis  verbis  '  :  «  Anno  Do- 
mini  mcccvi,  Hospitaiarii  cum  exercilu  Chrislia- 
norum  oppugiiare  cceiierunt  insulain  Rbodi  cuin 
circiiiiiadjacentibus  insulis  circiler  quinqiie,  qufe 
ab  infidelibus  Tiircis,  qui  illas  inbabitabanl,  sub 
dominio  imperatoris  Coiistaiitinopolitani.  Cepe- 
runt  aulem  slatim  ab  inilio  aliquas  insulas  et  ca- 
stella,  steteruutque  in  pugna  et  conflictu  obsiden- 
tes  pariter  et  obsessi  annis  qualuorcontra  Turcos, 
et  obtinuerunt  finaliter  Cbrisliani  ».  Conjunxisse 
adversus  iiifideles  arma  iionnullos  Templariosex 
Pontificiis  litteris  Emyclicis  ad  reges  praesulesque 
datis  idibus  Aprilis  colligitur,  qiiibus  significavit 
Clemens  Hymbertum  Blanco  equituni  Templario- 
rum  in  Arvernia  procceploreni,  ac  Petrum  de 
Leugres  Massiliensem  patritium,  zelo  defendendi 
Christiani  nominis  incitatos,  gerendi  in  Saracenos 
belli  provinciam  ab  Sede  Apostolica  accepisse; 
quos  propterea,  ut  sludiis  suis  complecterentur, 
hortatus  est  :  quibiis  etiam  conceptum  auimo  re- 
stitueniiK  Christi  cultui  PalestiiuB  ardoram  his 
verbis  aperuit  :  «  Terrani-Sanctam,  quam  unige- 
nitus  Dei  filius  Doniinus  Jesus  Christus,  patrimo- 
nium  sibi  et  hacreditatem  elegit ,  coiispicieiites 
feritate  infidelium  immaniter  lacerari,  et  coinqui- 
natoruni  pedibus  conculcari,  acerbas  sentimus  in 
corde  puncturas,  quasi  nostris  visceribus  lacessi- 
tis  :  ideoque  vias  et  modos  solerter  exquirimus, 
quibus  eidem  Terrffi  nostro  cooperanle  miuislerio, 
possint  opportuna  suLsidia,  donec  tempora  ftdi- 
ciora  successerint,  provenire  ».  Confirmavit  aliis 
htteris  Hymbertuni  Blanco  Templariorum  pra3ce- 
ptorem  ac  Petruiii  de  Leugres  pivenobileni  Massi- 
liensem  in  susceplo  consilio,  quos  fortiter  adver- 
sus  Saracenos  bellum  aggredi  sollicitavit '. 


'  Bern.  ia  Chron.  Rom.  Pont.  et  Ms.  Val.  sigD.  num.  3765.    — 
»  Reg.  post  eamd.  Ep.  clsvi. 


13.  Erexit  eodem  tempore  Clemens  Orientales 
Chiistianos,  quos  finitiuiini  Sarraceiii  Occidenta- 
liiiin  ope  destitutos  continuis  excursionibus,  de 
quibus  Jordanus  '  meminil ,  lacessebant  :  inter 
(luos  Leonein  regein  Armenio}  (l),ejnsquepatruos, 
qui  bellum  assidue  gerebant  cuin  infidelibus,  ad 
induendos  altiores  animos  excitavit:  de  ornanda 
eiiim  Occidentalium  expeditione  agi,atque  interea 
vere  proximoaliquot  egregie  instructascopias  au- 
xiliares  ad  eos  trajecluras. 

0  Venerabili  '  fratri  Gregorio  patriarchrc  et 
cliarissimo  in  Cbrislo  filio  Leoni  regi  Armenoriim 
illiistri,  nobilibus  viris,  fr.  Joaiini  Ordinis  Mino- 
rum  gubernatori  terr;i;  Armenorum  dictorum , 
Uxiano  el  Almacho  patruis  regis  ejusdem. 

«  Sicut  primo  per  venerabilem  fratrem  no- 
strum  Constantinum  archiepiscopuin  Mamistan.  et 
deinde  per  dilectos  filios  magistrum  Joannem  An- 
tiochen.  et  Colozanum  et  iEgidium  nuntios  ve- 
stros  accepimus,  te,  charissimefilirex,  regnumque 
tuum  graviter  inimici  Crucis  infestant,  illudque 
hostilibus  aggrediuntur  incursibus  et,  quod  absit, 
moliuntur  suie  ditioni  subjicere,  funestis  foedare 
ritibusinhiant,  nefarii...  (Mahometis)  secta  inficere 
satagunt,  et  iiiipuris  suis  iegibus  profanare  nitun- 
tiir;  laboribus  vestris  compatimur,  in  vestris  vo- 
biscum  adversitatibus  condolemus,  in  horutn  au- 
ditu  terribili  tinniunt  aures,  treuTmt  viscera,  et 
aiiimus  noster  horret,  turbatur  in  lurbationibus 
vestris,  in  filiorum  nostrorum  timemus  pavoribus, 
el  in  exultationibiis  hostiiim  contristamur  :  contra 
haec  per  generale  passagium  providere  cupimus, 
intentio  nostra  versatur,  idque  futuruui,  Domino 
favente,  speramus.  Sed  quia  hoc  dilatationem  ex 
aliqiia  causa  posset  forsan  recipere,  ad  prcEseiis  de 
aliquo,  in  vere  auteui  proximode  aUo  convenienti 
et  particulari  subsidio  vobis  et  regno  pra^dicto, 
Deo  auctore,  putavimussuccurrendum.  Vos  igitur 
contortamini  et  estote  robusti,  in  bello  fortes  exi- 
stite,  cum  antiquo  serpente  viriliter  pugnaturi. 
Dat.  Burdegalae  VI  uon.  Julii  ».  Cfesosmagnastrage 
ab  Armenis  Saracenos  proximo  anno  ex  Jordano^ 
visuri  sumus.  Caeterum  de  Joanue  Leonis  regis 
patruo  addenda  videntur,  quae  de  eo  refert  S.  An- 
toninus  *,  illum  nimirum  jam  ante  gessisse  sce- 

»  Jord.  Ms.  Chr.  Vat.  bibl.  sign.  num.  1960.  c.23.  — 'ISxt.apiKl 
VVaJ.  toin.  iii.  lioc  an.  nuai.  26.  ex  Vat.  reg.  bujus  an.  —  3  jor(j_ 
Chr.  Ms.  Vat.  sign.  num.  19130.  —  '  S.  Ant.  iii.  p.  tit.  xxiv.  c.  9. 
§  i3. 


(1)  Pauca  hic  annalista  de  Armenis,  quorum  tamen  res  ad  Ecclesiasticos  Annales  pertinentes  mults  suppetunt.  Ut  defectum  hanc 
supploam  animqdvertissc  juvat,  Armenos ,  qiianquam  din  ante  Eccl.  Rom.  liJem  et  primatum  agnoverunt,  nunquam  tamen  ad  id  usque 
Svnodo  aliqua  celebnita  publicum  confessionis  suc  documentum  exhibuisse.  Hujus  rei  gratia  Ayton,  qui  ex  Armenio;  rege  monasticum 
cucull'im  S.  Francisci  inducrat,  Leoni  lilio  suo  Armeniai  regi  auctor  fuit,  ut  Synodum  Siscain,  vel  Sisim,  quae  regni  luetMpolis  erat,  indi- 
cerel,  idque  a  patriarcba  vel  catbolico  eormn  mjiidatuin  fuit  executioni  die  xi.^  Martii  anni  seqn^ntis.  In  eo  magno  eruditionis  moliinine 
Romana  flJes  asserla  et  ciufiimata  est.  F.piscopi  omnes  escepto  catholico,  qui  ante  linem  Conciiii  obierat,  subscripti  leguntur  Synodi 
Aclis  quae  ex  Galauo  recitantur,  in  suprema  Couciliorum  Colleciione  Veneto-Labbeana  to.  XlV,  col.  mccclxxix.  Armeni  non  tjmen  omnes 
Romanam  fideiu  susceperunt ;  soli  euim  Armeuia;  inferioris  seu  Cilicia  episcopi,  qui  catholico  Cilici.e  parebanl,  resipuorunt.  Caiteri  vtro 
Annenia  supenoris,  qui  in  arcbi^jpiscopis  (quos  et  catholicos  appellanl)  dispescebantur  duos,  uempe  in  Alnacensem  et  Arobamarensem, 
iiristinis  erroribus  inbifserunt.  Kirores  vcro  bos  luebantur  :  Chrislum,  I)euiii  licet  et  homiaem  agnoscerent,  uuain  tamen  naturam  referre 
slatuebant ;  Chalcedouense  Concilium  rejicicbaut ;  neque  primatum  papai  agnoscebaut.  (laec  omnia  erui  ex  Actis  Concilii  Armenorum 
anni  ucccxm  vulgatis  in  Collectione  Marleuii  to.  Vll.  Mansi. 


CLEMENTIS  V   ANNUS  2.    —  CHRISTI    1306. 


381 


ptrum  ArmeniEC  ac  nepoli  Leoni  transmisissc,  ut  di- 
viiiis  ex  Franciscana  disciiilinavacaret,  ac  denuiin 
in  tuenda  fide  san{:uinem  fudisse  :  «  Rex,  iiKjuit, 
Armeniic  Joannes  diinisso  rogno  nepoti  ^uo  Leoni 
ex  magna  devolione  Ordinem  Minorum  intravil, 
sed  quia  contra  reg^num  inlideles  Turci  insuriie- 
bant,  et  dictus  Leo  resistere  eis  non  valelKit,  zelo 
fidei  succensus  arma  ciim  h.iltitu  suo  assumpsit 
et  infideles  quamplurinios  fui:al  et  prosteniit,  de- 
mum  ab  infidelilms  occisus  fuit  ». 

14.  Episcopi  Gla^qJiensis  et  Cantuaricnsis  jn- 
dicio  a  Clemente  postnlali.  —  Dum  parantur  |)ro 
Arnienis  auxilia,  professus  est  inter  crrteros  reli- 
giosam  mililiam,   accopto  crucis  symbolo,  Anlo- 
nius    Dunelmensis   episcop.  idemque  patriarciia 
Hierosolymilanns,  superiore  anno  a'  Clemente  ea 
dignitate  exornatus  :  cujus  eximium  zelum  Ponti- 
fex  commendavit  ',  ac  tum  ipsius   sociorumqne 
bona,  dum  in  Oriente  ageret,  in  clientelam  Apo- 
slolicam   adscivit  :   ornavit  etiam   pluribus  aliis 
pra?rogativis,  ut  extra  provinciam  pallio  uieretur. 
Cumque  Dunelmensis  episcopatus  causa  Ebora- 
censi  arclnepisc.   obnoxius  esset,  neabillojura 
petere  teneretur  sanxit.   Praettrea  eidem  patriar- 
chae  provinciam  imposuit ',  Glasguensem  episco- 
pum,quem  ad  Sedis  Apostolics  tribunal  se  sistere 
jusserat,  si  imperia  respueiel,  in  cuslodiam  trade- 
ret :   si  Tero   itineri  se   accingeret,  liberi  et  tuli 
commeatus  syngrapham    ab   Eduardo  rege   ipsi 
obtineret.  Ea  porro  causa  Clementeni  ad  exercen- 
dam  severitatem   Ecclesinsticam   in  Glasguensem 
permoverat,  cum  is  qua;  Romano  Ponlifici  reser- 
vata  erant,  temere  sibi  arrogaret  :  a  Quis  tuta,  in- 
quil,  conscienlia  sine  offensa  Dei  tacere  aut  dissi- 
mulare   valeret  tantam   praesumptionis  arrogan- 
tiam,  ut  quae  solus  Romanus  potest  Pontifex,  in- 
ferior  contra  fas  et  licitum  divina  et  humana  jura 
usurpet,  et  in  contemptum  Dei,  nosfrum  et  Rom. 
Ecclesi;e  dedecus,  inauditam  exem[)li  perniciem 
usurpare  nitatur,  ac  falso  et  temerarie  sibi  vemli- 
care  conetur?  Solus  summus  sacerdos  Aaron,  cn- 
jus  Rom.  Pontifex  typum  gerit,  intrat  in  sancta 
sanctorum,  solus  perscrutatur  et  tractat,  qua;  in- 
tra  sancta  sanctoriim  sunt  a  Deo,  ul  Domini  voce 
jubeat  Moyses,  ut  si  quis  exlerius  ad  perscrutan- 
dum  et  pertractnndum  accesserit,  moriatur,  etc» 
Imponit  archiepiscopo  Eboracensi  provinciam,  ut 
Glasguensem  episcopum  omni  Ecclesiffl  tam  in  iis, 
quaj  ad  divina,  quam  quae  ad  huniana  speclant, 
administratione  submoveat,  jubeatque  intra  men- 
sem  Sedi  Apostolicre  se  sistere,  ut  quac  justilia 
suaserit,  imperia  capessat. 

Vocalum  etiam  hoc  temporeapud  Clementem 
in  judicium  Robertum  Cantuariensem  archieiii- 
scopum,  ac  pacis  pertnrbatajatijuealiquorum  per- 
duellioni-  defensae  criniine  onerasse  Wcslmuna- 
steriensis '  docet  :  |irofectum  itaque  Anglia  Bur- 


'  Wc^t.  rior.  Flisl.  id  au.  130'.  —  ?  Lib.  i.  Ep.  clv.  —  '  Lib.  i. 
tom.  III.  post  Ep.  p.  72.  —  >  Wesl.  Flor.  Hist.  hoc  an. 


degalam  ad  causam  dicendam  se  contulissc,  ac 
munere  poiilificali  abstinere  jussum,  donec  impo- 
situm  crimen  a  se  depulisset.  Verum  ipsuiii  ob 
Ecclesiasticam  libertatem  ,  quam  Eduardus  in 
plnrilms  lahifaclabal  ,  generose  contra  regiani 
potentiani  defensam  in  invidiam  et  odiuni  addii- 
ctiim,  calumniisque  circumventum  ex  Harpsfel- 
dio  '  colligitnr,  iinile  liieimio  post  pristinae  digni- 
tuti  bonisiiue  tst  reslitiitus. 

15.  Roberlus  Brusius  regnum  Scotice  occupat. 
—  Interea  cum  Edunrdus'senior  Robertum  archi- 
episcopum   a  Cantuariensi  scde  exulare  cogeret, 
Robertus  Brusius  in  eum,  affectato  Scotia;  regno, 
rebellionem  movil,  quaiii  defectionem  divin.-c  in 
Ediiardum   vimliclae   nonniilli    vertere.   Admira- 
tioni  sane  plerisque  fiiit'  Eduardum  qui  rebellio- 
nis  niedilatae   ctrtior  factns  a  Joanne  Cumeino, 
consiliorum   Robcrti   parlicipe,   qui    ipsas   etiam 
Robcrti  lilteras  rei  indices  miserat,  adeo  immi- 
nens  periculum  neglrxisse,  ut  Roberlnm  custodiaj 
non  traderet.  Is  cnim  acceplis  litteris,  quas  dili- 
gentius  inspectasadulteratas  probaturumsequcnti 
die  contendebnt,  lilertati  permissus  contentis  iti- 
neribus,  inversis  equorum  ferreis  soleis  ne  vesti- 
gia  dignoscerentur,  in  Scotiam  se  proripuit,  alqui; 
Joannem  Cumeinum  apud  Dumfiens  IV  id.  Fe- 
bruarii  iii  choro  Minoritnrum  tuni  forle  agentem, 
prodilae  fidei  increpitnm  gladio  confixit,  quem  re- 
petitis  vulneribus  socii  confecere.  Inde  ea  cruen- 
tatus  caede  Sconam  profectus  mense  Aprili  hujus 
anni  regale  diadema,  quod  sibi  hacreditario  jure 
debitum,  adjudic;;tiimque  ab  Eduardo  perperam 
Joanni  Baliolo  contendebnt,  sumpsit;  collectisque 
raptim  copiis,  ad  deturbandos  Scotia  Anglos  se 
accinxil.  Verum  ab  Eduardi  ducibus  gemino  prae- 
lio  deletus  magna  suorum  strage,  quorum  toto 
regno  publica  cacdes  et  proscriptio  fiebat,  in  silvas 
et  antra  conipulsus  est '. 

16.  Suecia  et  Boemia  intestinis  discordiis  la- 
borant.  —  Hoc  etiam  anno  ,  ut  narrat  Jo.  Magnus 
archiepiscopus  Upsalensis^  Suecia  inteslino  bello 
implicita  est  :  exeunte  enim  Septembri  Birgerus 
rex  abEricoet  Waldemarofratribus,  quorum  odia 
male  sopita  ernnt,  conflala  conjuratione,  unacum 
uxore  et  flliis,  excepto  primogenito  Magno,  qiii  ad 
Ericuin  rcgem  Dania>  avunculum  a  fldissimo  fa- 
mulo  humeris  tradnctus  est  ;  lum  etiam  cum  Ni- 
colao  episcopo  Arosiensi  ac  viginti  duobus  ^roce- 
ribus  intcrccptus  est,  ac  (iothiie  Sueciaeijue  impe- 
rium  fratribus  jiermittere  coactus,  claususque  arce 
Nicopensi.  Inde  atrox  bellum  exarsit,  cum  duces 
Sueciam  et  Golhiam  unins  anni  flexu  sibi  subje- 
cissent,  Ericus  vero  vinctum  regem  pristin;e  liber- 
tali  ac  dignitati  asserere  nileretur. 

Non  minoribus  malis  Bneinia  involuta  qnaiii 
Snecia,  hoc  anno  luxit  ca?so  Wenceslao  111  Boemiaj 

•  Ilarpsfcl.  Ilist.  KccL  Angli  xiii.  fffCuL  c.  9.  —  '  West.  Flor 
Walsing  in  Ediiar.  lioelli.  Scot.  Hist.  \.  xiv.  —  »  Georg.  BuctiHM. 
|-  V  11.  —  '  W^sl.  Walsing.  Boelb.  Buchao.  ubi  sup.  —  ^' Magii. 
GoUi.  Suconum  llist.  1.  xs.  c.  17.  Albert.  Krant.  1.  v.  c.  26. 


382 


CLEMENTIS  V   ANNUS  2. 


CHRISTI   1306. 


rege  in  procincfii  Polonic;c  cxpcditionis  ,  dnm 
exutis  ob  a^stimi  nd  lincam  tunicam  vestilius  in 
conclavi  ol)amlnilab;U.  Cnjns  nece  funesta  pcr- 
ditae  vitae  rcspoinlente,  rei;num  in  civiles  flncliis 
conjecfiim  cst,  conccrfantibus  Boemis  deeligendo 
rege  :  deni(]ue  in  Henricum  ducem  Cnrinfiaj, 
qiii  Aiinam  regis  (lcfimcfi  sororcm  diixerat,  Ger- 
manonim  odio  conscnserunt.  Sed  Albcrtns  Roma- 
norum  rcx  filio  duci  Ansfriae  ,  pulso  Henrico, 
rcgmiin  armis  coniparavit.  Qiiibus  de  rel)iis  ha^c 
Siffridus ' :  a  Rcx  Boemiae  Wenceslaus  HI  nondum 
coronatus,  occisus  est  fraudnienter  a  quodam  mi- 
life,  procurantibus  quifnisdam  baronibus  regni 
sui.  Hic  cum  esfet  adokscens  vix  sexdccim  aniio- 
rum  et  noviter  duxissct  filiam  cujnsdam  ducis 
Poloniae  in  uxorem  ,  codem  anno  nu|)liarum  sic 
miserabilifer  peremptus  est,  non  ielin(|nens  liFere- 
deni  regni.  Tunc  barones  dicti  regni  elcgernnt 
sibi  regeni  ducem  Carintiii.T!  sororinm  scilicet 
pra}fati  regis  occisi,  inconsulfo  tamen  rege  Roma- 
norum,  cujiis  interest  confcrre  jam  dictum  re- 
gnum.  Igifiir  rex  Romanorum  Albertus  forti  manu 
intravif  in  Boemiam,et  consfituit  ibi  regem  filium 
snum  Rodolphum  ducem  Ausfiipe,  dans  ei  uxo- 
rem  reginam  Boemiffi,  videlicet  Elizabefham  regis 
Wenceslai  II  viduam.  Sic  ergo  regnnm  Boemiai 
ad  Thcutonicos   franslatum  est  ». 

His  consentanea  scribil  Dubravius ',  qui  addit 
Wenceslaum  perditornm  morum  fuisse,  ac  juve- 
nili  insania  regia  bona  in  liellnones  ct  com|iola- 
tores  profudisse,  pluresqne  arces  vili  pretiodistra- 
xisse,  deinde  non  refiiso  prefio  repelere  voluisfe  : 
ad  quod  nf  adigeret  proceres,  in  cornm  conspeclu 
collocatis  ordine  pluribus  ollis,  singiilas  bacillo 
confregisse,  unumquemque  suo  nomine  cienfem, 
insiilfaiitemque  :  ((  Redde  reri  qnod  regiuin  est, 
alioqui  tergiversaiifi  ca|)ut  ad  liunc  modum  com- 
minueiur  B  ;  ac  plurium  odiuin,  (jiios  ea  res  afli- 
ciebat  ,  sibi  conflasse.  Regnasse  porro  duobus 
tantum  annis  affirmat  ab  ol)itu  patris ,  afque  adeo 
cum  Wenceslaus  senior  superiori  anno  obierit, 
filii  interifum  in  scquenfeni  conjecisse  videtnr. 
Vcrum  certissimc  constat,  anfequam  Clemens  lit- 
teras  Apostolicas  ad  contirmanduni  Carolo  regis  Si- 
ciliae  nepofi  Ungariffi  regnum  anno  seqiienti  IV  id. 
Augusti  exararet,  fuisse  defimctuin,  ut  iisdem  lit- 
teris  suo  loco  afferendis  Pontifex  testatur  ', 

17.  Ex  iiac  vero  Wenceslai  morte  non  modo 
in  Boemia,  ut  diximus,  vernm  in  Polonia,  cujiis 
regios  titulos  sibi  vindicabaf,  magihT  rerum  con- 
versiones  secuta;':  Wladislaus  enim  Locficus,  (]ui 
post  Wenceslai  senioris  mortem  Cracovieiisem 
princii^afum,  Boemis  dejectis,  receperat ,  ac  ju- 
niore  Wenceslao  iii  Poloiiicffi  expedilionis  coiiafu 
ca-so,  molimina  omnia  ad  regnum  recuperandum 
convertit.  Congrcgati  vero  ad  comifia  Poloni, 
Boemorum  rcgum  excusso  jugo,  e  Polonica  genle 


principem  sibi  conslituere  aggressi  sunt,  sed  stu- 
diis  discrepantes,  alii  majori  numero  Wladislaum 
sibi  praefecere,  alii  nt  Posnanienses  et  Calissienses 
Henrico  duci  Glogoviensi  se  subjecere  ;  cui  Wla- 
dislaus  belliim  intulit,  |)rogressusque  in  Pomera- 
niam,  eam  suaj  ditioni  adjunxit  :  in  qua  tamen 
postea  magnae  defecfiones  secutae,  bellorumque 
ingentium  semina  pullularunt. 

Quod  ad  Henricnm  ducem  Carintice  spectai; 
non  sine  divin;c  justitiae  exemplo  adepto  Boemiae 
rcgno  depulsus  est,  qui  parentis  ac  fratrum  per- 
niciosis  exemplis  subornatus,  Tridentinam  Eccle- 
siam  suis  juribus  exuerat  :  Maynardnm  enim  du- 
ccm  CarinluE,  Tirolique  comitem  una  cum  filiis 
Othone,  Ludovico,  el  Henrico  censuris  saepius  ab 
Romanis  Pontiflcibus  ob  invasa  Tridcnfini  epi- 
scopi  jura  vidimus  :  qui  cum  iiitercessore  Alberto 
rege  concordiae  spem  injecissent,  Clemens  Barlho- 
lomaeo  episcopo  Tridentino  ea  lege  relaxandarum 
pcenarum  auctoritatem  contulil',  ut  erepta  Eccle- 
siae  rcsfituerent,  iisdemque  poenis  forent  irretiti, 
cnm  eodem  crimine  se  devincirent. 

18.  Damnati  RtguardiinSynodo  ;  Basiliensis 
episcopits  ad  Mogimtinam  sedem  transfertur.  — 
Hoc  anno  Henricus  archiepiscopus  Coloniensis 
pasforali  munere  egregie  functus,  Synodum  coe- 
gil  '  adversus  Beguardos,  qui  fallaci  religionis 
specie  scelera  oninia  exercebaiit.  Apostoloruin 
nomen  ii  sibi  arrogabant,  ut  eo  fnco  simplicibus 
illuderenf,  qnam  sectani  jam  aiife  a  summis  Pon- 
tificibus  damnatam  vidimus  :  religiosorum  vero 
retenfo  cultu,  contra  Apostolicas  sanctiones  vele- 
ribiis  flagiliis  foedas  haereses  adjunxerant,  jacta- 
b:intque  (luros  se  ab  omni  crimine,  nec  nisi  ipso- 
rum  sectse  socios  salutem  posseadipisci :  matrimo- 
nium  crimini  ,  fornicationem  virtufi  dicebant, 
conjuges  altero  etiam  invifo  sequendi  Dei  causa 
segregare  se  posse,  et  quod  horrorem  cogitanti 
incutif,  coeleste  et  aefernum  Numen  perditioiii  ob- 
noxium  effutiebant.  Quos  nefarios  errores  cuin 
Synodus  Coloniensis  confutasset,  hujusmodl  im- 
pios  mares  ac  feminas  religiosuin  illum  cultum 
ponere,  labore  manuum,  non  mendicitate  suslen- 
tare  vitam  inlenlito  anathemate  jussit,  ac  mensis 
unius  excurrentis  spatio,  ni  parerenl,  constifutas 
in  haereticos  legcs  in  eos  exercendas  pronunfiavit. 
Porro  alios  Beguardorum  errores  in  Concilio  Vien- 
nensi  damnatos  dicemus. 

Traductus  est  hoc  anno,  vel  proximo  ineunte 
(quo  Clementeiii  ancipiti  morbo  laborasse  visuri 
sunius)  e  Basiliensi  Sede  ad  Moguntinam  Petrus 
Aichspadius  ,  vir  ingenfis  virfutis,  qui  magna 
exempla  in  gerendo  ejiiscopafu ,  revocandisqne 
amissis  Ecclesiae  juribus  expiicuerat  :  coumienda- 
tiisque  a  Clemenfe  clero  Mogunfino  ,  lum  Alberto 
regi  Romanoruni  Pontificiis  litteris,  quibus  '  eum 
fecil  certiorem,  creafum  ideo  Petrum  uoii  expe- 


1  Siffr.  Ep.l.  II.  —  *  Dubrav.  Hist.  I.  xix.  —  »  Lib.  ll.  Ep.  cccii. 
-  »  Micli.  1.  IV.  c.  6.  Crom.  1.  xi. 


•  Lib.  I.  tom.  II.  p.  126.  —  >  Exl.  act.  in  Collect.  Synod.  Col. 
—  '  Cleni.  I.  I.  Ep.  com.  Liii.  et  posl  eamd.  Ep. 


CLEMENTIS   V   ANNUS  2.    —   CHRISTI   1306. 


383 


lilis  canonicoriim  sutfragiis,  quod  Bonifacius  eliani 
adliuc  suiierstile  Gerardo  arcliiepiscopo  sanxissel, 
praBfjciendi  Mognnlinis  arcliiepiscopi  jusSedi  Apo- 
ftlolicie  reservatum  '.  Feruiit  ipsiini  ad  eaiu  (iigni- 
latem  iinproviso  casii  evcctuiii,  niissiini  iifmpeab 
Henrico  comite  Liicemburgensi,  ut  Balduiniim 
Iratrem  ad  Ecclesiam  Moguntinam  proinoveiuiuni 
curaret  apiid  Clementem,  sed  ob  imparem  taiito 
mnneri  Balduini  ;i'tatein  repulsam  passum.  Dum 
itaque  reditum  parabal,  implicitum  fiiisse  adversa 
valetudine  Clementem,  cumqiieBasiliensem  episc. 
medica  arte,  quam  olim  erat  professiis,  excellere 
accepisset,  ipsam  curandaj  valetudini  adbibuisse, 
illique  brevi  resliliitum,  ut  gratiam  reponeret, 
eiimdem  Pelruin  iii  Moguntinam  sedem  extulisse, 
addila  bac  voce  :  a  Quia  tain  telix  esset  corporum 
curator,  maxime  convenire,  ut  et  insignis  consti- 
tuatur  animarum  paslor,  curator,  et  medicus». 
Concepit  inde  Henricus  Lucemburgensis  graves 
iras  iii  Petrum,  sed  is  poslea  Henriciim  ad  iiiipe- 
rium  Ronianorum  excilavit  %  ut  suo  loco  dicetur. 

Liberata  est  Gallia  eodem  anno  m.igna  lue, 
damnatis  nimirum  perpetuo  exilio  Jud^eis,  quos 
eliam  spoliatos  bonis  omnibus  Pliilip|ii  regisjussu 
fuissescribit  Jordanus  '  :  «  Anno,  imiuit,  mcccvi. 
iii  festo  Magdalenae  fuerunt  capti  omnes  Judaei  et 
expiilsi,  confiscatis  eorum  bonis  in  regno  Fran- 
cia;».  Eadem  Bernardus  *  et  alii  tradunt,  eaque 
arte  rex  magnas  oiies  cumulavit.  Interea  resti- 
tuenda;  in  Galliis  pristino  splendori  Aiirelianensis 
Academia}  cupidus  Clemens,  pluribus  i^rivilegiis 
ipsani  exornavit,  suique  in  illam  singularis  studii 
causam  banc  attulit':  «  Qiiod  nos  olim,  inquit, 
essentiam  miuoris  slatus  liabeules  legendi  et  do- 
cendi  in  legibus  scientia  decoravit.  Dat.  Lugduni 
VI  kaleud.  Febr.  » 

19.  Obitus  S.  Niculai  Tolentini.  —  Hoc  anno 
ad  immortalitatem  '  evolavit  S.  Nicolaus  Tolenli- 
nas,  cujus  vitae  exoidia,  exitusque  miraculis  cla- 
ruere.  S.  Nicolai  enim  Myrensis  episc.  meritis 
sterilibus  parentibus  datus,  virtutemque  cuin  ipso 
lacte    suxisse  visus  ,  ca;lestibus  beneliciis    adeo 


•  Serar.  Mng  rer.  I.  v.  In  Petro  Trilheni.  in  Chron.  Uir=aug-  Annal. 
archiep.  Mogunt.  —  »  Albert.  Mussat.  1.  i.  c.  1.  —  •  Jord.  Chr.  Ms. 
Vat.  bihl.  sipn.  num.  3960.  —  »  Bern.  Chr.  ret;.  Fianc.  Gpiieli.  in 
Chron.  el  alii.  —  '  Lib.  i.  looi.  ii.  Ep.  ccLxiii.  Geneb.  in  Chron. 
—  •  Bar.  in  Nol.  ad  Marl.  Kom.  IV  iii.  Sept. 


ornalus  est,  iit  puer  inter  divina  mysteria  '  Cliri- 
sliiiii  iii  sacra  Eiicliarisliu  conspicerel.  Postea  Ere- 
niitarum  S.  Auguslini  sacra  institiila  amplexus 
oiiiiii  virtiitiim  geneie,  miillisqiie  cadestibiis  iiro- 
(ligiis  illloruit.  Deinuiii  pioriim  laborum  pia;iiii.i 
in  cieloadepluruslLlicissimum  moitis  genus  obiit, 
qiiod  S.  Antoniniis  bis  describit' verbis  :  «  Per  sex 
meiises  ante  obituiii  ejus  omni  nocte  ante  matu- 
tiiias  aiiribiis  corporalibiiscantuiii  angelicum  eiiiii 
Doiiiiiius  faciebat  audire,  et  cum  esset  in  ultiina 
a'griliidine,  quidam  visitantes  eum  a  diversis  lan- 
guoribus  sanali  siint. 

«  Morti  appiopinquans,  vocalis  fralribus,  sic 
eos  alloquitur  :  Quamvis  nihil  imlii  conscius  sim, 
laiiien  iion  iii  boc  juslificatum  iiie  esse  sentio  seu 
cognosco,  et  ideo  si  quem  l.usi,  si  iii  aliquoqiiem- 
piaiii  offendi,  vos  ipsi  judicate,  et  deliclis  parcite,  ut 
dimittantur  et  vobis  delicta  veslra.  A  prioie  petiit 
absolutionem,  el  oninia  Ecclesiai  sacraiiienta,  qucE 
devolissime  suscepit.  Deinde  rogavit,  ut  crux  po- 
neretur  ante  oculos  ejus,  ut  coiitinue  aspicere 
posset  eam.  Saliitans  et  multipliciler  se  ei  coin- 
meiidaiis,  exliilaralusque  ait :  Domiiius  meus  Jesus 
Cliristus  ,  suffi  malri  iiiha;rens  et  beato  Augiistiiio, 
iiiibi  dixit  :  Euge  serve  bone  et  liiielis ,  iiitra  iii 
gaudium  domini  tui.  Demum  orantibus  fiatiibus, 
directis  oculis  ad  crucem  ait :  In  maiius  tuas,  Do- 
iiiiiie,  commeiulo  s|iirituiii  meum  ;  sicque  anima 
saiicta  teliciter  in  cuelum  evolavit.  Post  iiioitem 
ejus  et  sepulturam  niulta  miracula  ad  invocatio- 
iiem  nomiiiis  ejus  facta  sunt,  cfeci  multi  illumi- 
nali  suiit,  clauili  plures  erecti  sunt,  surdi  audi- 
tiim  receperuiit,  loquelam  muti  uoii  pauci,  et 
quod  maximum  est,  sex  moitui  resuscitali  per 
merita  ejus,  quorum  iiomiiia  et  loca  et  modus  de- 
scribitiir  iii  Legeiida  ejus,  sed  ob  brevitatem  di- 
mitto.  Captivi  quidam  carceres  evaseriint,  alii  in 
maii  naufiagium  ».  Iiistitiii  de  iis  iiiiraculis  sa- 
cruni  exameii  Joannes  XXU  el  liinocentius  VI  jus- 
sere ,  ob  quorum  splendorem  ac  numerum  de- 
cuisii  temporum  auctuin  Engeiiius  IV  solemni 
ritu  Ecclesiastico  saiiclorum  bonores  insigni  Di- 
plomate  '  illi  decrevit. 


'  S.  .\nl.  III.  p.  tit.  XXIV.  c.  10.  Sur.  toni.  v.  X  Sept.  Momb. 
toin.  VI.  Har.  iii  Nol.  Mart.  Hniii.  ail  IV  id.  Scpt.  —  •  Autou.  sup. 
c.  5.  —  '  Ext.  iu  Uullar.  iu  Eug.  IV. 


m 


CLEMENTIS   V   ANNUS  3.    —   CHRISTI    1307. 


CLEMENTIS   V    ANNUS    3.  —  CHRISTI    i307. 


d.  Piclavinm  contendit  Pontifex,  colloqmiim 
cum  regibus  init  de  Syricn  rebns  et  de  Conslanli- 
nopolis  itnperio  vindicando,  phiribus  ad  hoc  dalis 
incitamentis  et  lilteris.  —  Digressus  Burdegala 
Pictavium  r.lenuns  aniio  salulis  milifsimo  Irecen- 
tesimo  seplimo,  quiiita  ludiclione,  nh\  Fraucorum, 
Navarra;  et  Siciliae  reges,  Flandriae  comes  et  Ca- 
rolus  Valesiorum  dux  giavissimis  de  rebus  coilo- 
quium  lialiituri  ipsuni  convenere ,  Andronicum 
Grfficorum  imperatorem  analhemate  perculit,  Un- 
gariae  regnuni  Carolo  adversus  ducem  Bavariac 
adjudicavit,  Francos  inter  et  Anglos  arctius  loedus 
astrinxit,  Flandricam  pacem  confirmavit,  cele- 
braiidffi  Synodi  OEcuinenica>  consilium  iniit,  plures 
episcopos  ad  Tartaros  religione  Christiana  exco- 
lendos  transmisit  ;  denique  Phiiippum,  Ludovi- 
cum  et  Carolum  regcs,  qui  ipsum  aiiierant,  am- 
plissimis  studiis  beneficiisque  est  complexus.  Qiiae 
singula  antequaiii  percurramus.celeberrimi  illius 
conventus  cum  iis  regibus  principibusque  hiibili 
historia  illustranda  est.  Sane  Joannes  Villanus  ', 
Bernardus%  et  S.  Antoiiinus  ^  Ponlificem  Burde- 
gala  hoc  anno  Pictavium  (1)  concessisse  consen- 
tiunt :  quam  profectionem  nonnullae  confirmant 
Apostolicie  litterffi.  Adscrijita  e>t  enim  decimae  se- 
ptimae  dies  X  kal.  Marlii  apud  Pessacum  Burdega- 
lensis  dioBcesis,  atque  undecimae  adjecta  VII  idus 
Marlii  dies  Metali  Pictaviensis  provincia;  ;  eoqne 
Piiilippi  regis  Francorum  precibus  adduclum  Cle- 
mentem  ex  Villano  S.  Antoninus  refert  his  verbis  : 
«  Ipso  anno,  scilicet  mcccvii,  mense  Jnnii,  cum 
papa  Clemens  ad  instantiam  regis  Francia;  cum 
curia  sua  ad  civilatem  Pictaviensem  advenisset, 
ipse  rex  Francia;  Phili|ipus  cum  tribus  liiiis  suis 
et  domino  Carolo  Valesiano  et  Loysiis  (alias  Ludo- 
vicis)  germanis  suis,  et  multis  baronibus  suis,  ac 


cum  comite  Flandriae  cum  suis  filiis  el  fratribus 
venerunt  ad  illam  civilatem  ». 

2.  Accessit  eliani  ad  hos  convenlusCaroIus  Si- 
ciliae  rex,  ut  ex  litteris  Ponlificis' liquel.  Neque 
Eduardi  regis  Anglorum  oratores  defuere  cuin  is 
Scotico  bello  implicilus  essel.  Hunc  vero  regum 
cum  Ponlifice  congressum  ad  inslaurandain  in 
Syria  rem  Christianam  celebratum  lestatur  Ayto- 
nus'^  regis  Armeniae  consanguineus,  qui  missos  ob 
id  a  Carbanda  rege  Tarlaroruni  oratores  referf, 
rogatusque  a  Pontifice,  ut  de  Syriacarum  ac  Tar- 
taricarum  rerum  statu  scriberet,  Nicolao  Falconi 
Pontificio  inter|ireti  historiam,  quae  lypis  cusa  est, 
dictavit ;  suumque  de  conficienda  Asiatica  expedi- 
tione  consilium  exponit,  dequo  in  Pracfatione  haec 
haliet  :  «  Non  habuissem  audaciam  consuieiuli 
super  tain  arduo  negotio  nisi  de  mandato  veslraj 
sanclitatis  processisset ,  qua;  postquam  ascendit 
soliiim  pastorale  provisione  divina,  toto  mentis 
aflectu  sluduit  procurare,  qualiler  illa  sancta  civi- 
tas  Hierosolyniitana  Christi  cruore  respersa  de 
servilule  infidelium  eripi  valeal,  et  reduci  ad  pri- 
slinam  lii^erlatem  :  etob  hanccausam  regesetprin- 
cipes  Chri-:lianos  in  stalu  pacifico  reformatos  jier 
gratiam  Jesu  Cliristi  ad  suum  consilium  revoca- 
vit,  ut  super  his  Concilium  fiat,  et  adhortatio  jiro 
subsidio  Terras-Sanctae  ».  Ad  libri  vero  calcem 
ex|)editionis  suscipiendae  vindicandaeque  de  Sara- 
cenorum  maiiibus  Palestinae  teinpus  appelii?se 
subjeclis  argumentis  adstruil '. 

3.  a  Prinio  enim  concessit  nobis  omniiiotens 
et  misericors  Deus  pastorem,  el  patrem  sanctissi- 
mum,  qui  postquam  sedit  in  Sede  Ponlilicatus 
provisione  divina,  tolo  menlis  affectu  diu  noctu- 
que  anxie  cogitavit,  qualiter  Terrre-Sancta^  subsi- 
dium  valeat  imperlire,  qualiter  sepulchrum  Do- 


1  Jo.  Vill.  I.  Yiii.  c.  91.  —  5  Bern.  Clir.  Roni.  Pont.  et  Ms.  Vat.  >  Clem.  I.  ii.  Ep.  cur.  xxiil.  —  ^  Ayton.  in  prscf.  Hist.  Clem. 

bibl.sign.  Dum.  3765.in  Clem.  V.—  s  Ant.p.  ni.tit.  xxi.  c.  l.§  1.      1.  ni.Ep.  com.  dcxxiv.  —  ^  Ayt.  c.  55. 


(i)  Si  vera  sunt,  quae  de  litteris  Pontificis  ad  Pliilippum  scriptis  in  causa  Dulcini  in  Nota  superiori  scripsi ,  adventus  Pontiflcis  Piclavos 
ad  ineDsem  Aprilim  anlicipandus  cst,  quoJ  et  congruit  cum  litteris  Cleincnlis  ad  Piiilippum,  legendis  apud  Baluzium  de  Vit.  Papar. 
Avcnion.  tom.  II,  col.  xcvi,  quitms  illum  certiorem  facit  se  eo  pervcnturnm  infra  sei  vel  seplem  dies  mensis  Aprilis.  Ex  quo  corrigaa 
continuatoreni  Nan!,'ii,  qui  Piclavos  vcnisse  Ponlilicera  Marlio  mense  scribil.  Colloipiiiim  vero  Pontiflcis  cum  regibus  eo  accitis  circa  Penle- 
costen  hujus  auni  factum  cx  conlinuatorc  Nangii  discinius.  M.\nsi. 


CLEMENTIS   V   ANNUS   3. 


CHRISTI    1307, 


385 


mini  valeat  libcrari  a  sorvilnic  inimiconim  ,  bla- 
splicmniilinni  nomen  riiiisli  ».  Kl  infra  :  «  Ecce 
niinc  tenipns  nccciit.iiiiic,  cccc  niiiic  ili(!s  saliilis, 
qno  adcn  riiniilcr  dcmdiislratnr ,  (|iio(I  T(  rra-San- 
Gta  debcal  Micr^iri  d(!  pot' ntia  iiiimicoriim  ;  nam 
pcr  gratiani  Jesii  Christi  omncs  rcfiiset  piincipes 
riirisliani ,  et  cominiinia  inter  sc  snnt  in  slatu 
pacifico  ct  qnicto,  nec  alia  procclla  odii  vd  scan- 
dali  perturbantur,  siciit  oliin  fieri  cdiisucvil ;  unde 
Deus  onmipofcns  Iioc  nobis  dcmonslrat,  volcns 
Terrrp-Sanctrc  miscricordilcr  opitiilari.  Praclcrca 
omncs  Cliristiani  diversarum  partium  et  rcgno- 
rum,  fide  ac  devolione  accensi,  parati  sunt  tam 
liumeris  qunm  cordihus  figcre  si^nium  crucis,  ct 
ad  Tcrra>-Sancla3  siibsidinm  transfreiarc,  non  jiar- 
ccndo  iaboribus  ncc  expcnsis,  ct  pro  nomine  Jesu 
Christi  exponere  se  et  sua  virilitcr  et  ferventi  r. 

«  Ecce  nnnc  tcmpus  acccptabile,  quod  Cliri- 

stianis  a   Domino   ctcmonstratur  :  nam   potcntia 

inimicorum  fidci  Christianaj  est  ad  pra^sens  mira- 

biliter  diminiila  luin  proptcr  gucrrnsTartaronim, 

cum  qiiibiis  nuper  bcllando  jiassi  fiierunl  conlli- 

ctam,  in  quo  Saracenornm  innumcrabilis  cccidit 

multitudo,  qua;  nondiim  potiiit  reslaurari  ;  liim 

praclerea  (|ii0(I  ille  soldaiius,  qui  rcgnat  hodic  in 

j^igyplo,  csl  liomo  millius  v.doris,  et  nullius  pe- 

nitns  bonilalis.  Est  ctiam  aliud,  qiiia  omncs  prin- 

cipes  et  soldani  Saracenorum  ,  (|ui  consnevcrunt 

impertiri  subsidium  et  jiivamen  soldano  ^Egypti 

tempore  opportuno,  tolaliler  dcfeccruiit  pcr  po- 

lentiam    Tartarorum  ,   qiiod    non    rcmansit    nisi 

onus,  qui   dicebatur  soldanus  Meredini  ,  cujus 

etiam  posse  et  dominia   rcdacta  siint  sub  servitnte 

el   polentia  Tnriarorum,  et  ipsc  personaliter  est 

detenlus  :  unde   liis   temporibus   absque   magno 

discrimine  et   iabore    polerit  rccuperari    Terra- 

Saiicla,  et  acquiri  regnum  Syria;  ct  ^gypli,  ac 

tolalitcr  deslnii  ac  coiifundi  pdtentia  inimicorum 

impiorum  facilins  pcr  gratiam  Jcsu  Chiisti,  quam 

fieri    potuisset   multis    tcmiioribiis  jiiii    clapsis. 

Ecce  nunc  lemiins  accciitnliilc  Cliristicolis  a  i)o- 

miiio  dcmonflralum,  nam  Tnrtari  offernnt  se  pa- 

ratos  Christianis  daru  subsidiiim  et  juvamen  toto 

liosse  contra  pcrfidos  S  iracenos  ;  et  ob  lianc  cau- 

sam  rcx  Tarlarorum  Caibanda  spci.iales  nuntios 

dcslinavit,  qui  fratris  sni  Casani  vestigiis  inh;e- 

rcndo,  olTcrt  se  ex|ioncre  libcnlissimc  posse  suiim 

ad  snbvcrsionciii  cl  totalcm  (lcstruclionem  iiiimi- 

corum  nominis  Jesu  Chiisti.  El  tempore  qiiidem 

isto  cum  anxilio  Tarlanirum  Teria-S;mcla  rccupe- 

rari  posset,  el  rcgnum  yE,.;ypti  nI)S(|uc  mngno  dis- 

crimine  faciliter  subjugnre.  Deccrct  igitur  Chri- 

stianos   darc   snbsidium  Tcrrn'-S:mct;c  ct  abs(|uc 

tanlil.ite  ».  Uc  propagnta  inlcr  Taiiaios  Clirisliana 

religionc,  utqnc  ab  ea  etiam  Carbnnda  ad  siiper- 

stiliunem  Maliumcticnm  dcscivcnt,  mcmoruntau- 

clores.  Nunc  de  agitata;  Asialica;  expeditionis  cou- 

siliis  iiistilulam  orationcm  proscquamur. 

4.  Obstnnxil  sc  ad  ea  perdncciida  intcr  alios 
reges  Carolus  II  Siculus ,   qui    nicrosolymilani 

Ahn.  —  ToMus  XXIII.  —  Rayn.  IV. 


regni  titiilns  gcrcbit,  vcl  unnm  c  filiis  missurum 
sivc  ad  comparandam  fcrro  Syrinin,  sen  pnrlam 
Tnrlnrorum  armis  rccipicndam,  ul  conslat  e  litle- 
ris,  (jiiibns  illnin  Clcmens  ingcnti  auri  vi,  (iiia 
lUnn.  Ecclcsi:u  dc\ incliis  crnt,  libcravit'  :  a  Con- 
vcnisti  ct  promisisti,  (his  Caroinm  compcllat  Pon- 
tifcx),  (|UOil  qiiando  inssngium  gencrale  fiet  pro 
rccnpcratione  Tcrrrc-Sanct^c,  fii  in  propria  ibis 
pcrsoiia,  vd  nnum  dc  filiis  luis  tnitlcs :  qiiod  si  tu, 
quod  absit,  priiis  rcbus  solvcris  hnmanis,  ha^res 
tinis  rcgni  Sicilia'  pcrsonaliler  piirgct,  vcl  unum 
de  fratrihns,  aul  filiissiiis  in  hujnsmodipnssaginm 
destinnbit.  Et  sivc  lu  personaliter  vadas,  filium 
tuuin  inittns,  sive  dictus  ha;res  tuiis  vadat,  aut 
fratrcm  vcl  fiiiuin  snum  iniltal,  dnccs  tu  vel  ille 
de  pra  liclis,  qni  iliit,  trcccntos  arinntos  cquilcs 
cquos  phnlcratos  hnbentes,  ila  quod  liabeat  quili- 
bct  eorum  tres  cqnos,  ct  cosdcm  e(|iiites  ibi  tnm- 
diu  tcncbis,  sive  tencbil  hasrcs  tuus  pra;fatus, 
qunmdiu  diirabit  ipsius  passagii  prosecutio  gene- 
rnlis  :  el  post  elinm,  Terra  ipsa,  vel  parte  ipsiiis 
ac(|iiisila,  pro  illius  cuslodia  eqmlcs  ipsos  tamdiii 
tcncbis,  aut  haeres  tunsjam  diclns  lcnehil  ibidcm, 
quamdiii  Ecclcsln  ulilc  rcputnbit  us(|nc  ad  coni- 
plcmenlum  dictonim  rdiijuorum  dcbiti  siipra- 
dicli ;  (luodqiic  in  ipso  generali  passagio,  cl  pro- 
sccnlione  illins  (|iinluor  mensibus  siiigiiloruni 
aimorum,  (luibus  dnrabil  ipsa  iirdscciitio  gciie- 
ralis,  vcl  acquisita;  Tcrra;  cuslodia  snpradicta,  tu 
et  ha>rcs  tuns  pra^dictus  habcbiiis  viginli  galcas 
armatas,  atque  iieccssariis  munilas  projiriis  ve- 
stris  per  oinnia  sumptibus,  donec  Ecclesia  ipsa  id 
ulile  reputabit  usque  ad  complcnientnm  pra;- 
fatuin. 

5.  «  Quod  si,  anlequam  dicluiii  passagium  ge- 
nerale  fierct,  Tni  tari  acqui^ivcrint  dictam  Tcrram- 
Sanctnm,  vd  pnitcin  ipsins  dc  Saracenorum  ma- 
nibus ,  ct  offcrant  acijnisilnm  libere  restituere 
Cliristianis ;  ct  siimmus  Pontilcx,  scii  Romana  Ec- 
clcsia  repiitcl  tutiini  ct  ulilc  oblniioncm  ipsain 
rcciptne,  ct  ipse  summus  Poniifcx,  vd  Ecclcsia, 
seu  nlii  principes  niundi  pro  rccijiienda  ea  gen- 
tcm  ad  ipsum  negotiiim  sulficientcm,  quam  idem 
summns  Pontifcx  Vc  1  Komaiia  Ecdcsia  proiil  sibi 
vidcbilur  ct  placuerit,  a;slimnbil  et  nrbilrabilur ; 
tunc  miltcs  cum  dida  gente,  scu  aliorum  princi- 
pum  pio  rccipicnda  Tcrra  prredicla  equitcs  cen- 
tum,  cquos  similitcr  phakratos  ct  trcs  cquos 
habentes,  et  galeas  quimiuc,  tenendos  sumptibus 
tuis,  cijnitcs  sciliccl  continiic,  et  gnleas  qiintuor 
iiiensihus  singiildrum  aimorum,  quamdiu  gcns 
sufliciciis  Ecclcsi;c,  vel  aliorum  principiim  ibi 
mornbitur,  vel  Ecdcsia  Roinana  hnjusmodi  cijui- 
tcs  ct  galcas  uliliter  d  iiccc>snrio  providcrit  ibi 
essc,  usque  vidclicet  aJ  salisfactionem  reliiiuoruiu 
diclorum  debiti  incmoniti  ». 

Agitasse  sanc  Clementem  de  expeditione  ad  re- 


'  Lib.  II.  Ep.  cur.  xxiii.  Lib.  Priv.  Roiii.  Eccl.  tom.  iii.  p.  163 
ct  183.  JU.  Vall.  sigQ.  lit.  B.  uum.  12.  p.  328. 


49 


386 


CLEMENTIS   V   ANNUS   3.    —  CHRISTI    1307. 


slituendam  Chrisliano  cullui  Syriani  fonsilia,  proe- 
ler  saperiora  deiiionsirant  plures  lilterBG '.  quiltus 
indictas  jam  aiile  a  Gregorio  X  in  CoiKilio  lu- 
gdiineiisi  dfcuiiias  ab  bellicos  sumidus  reili^i 
jussit  :  |ioscebati|ue,  ul  ante  iusinualum  est'\ 
Ponliiicis  et  [)riiici|iui!;  Occideiilaliuin  opem  Ar- 
meiiia,  (|iiam  Saraceiii  contimiis  atlercbant txcur- 
sioiiibus,  ut  delelo  penitus  Clii  isli  cullii  in  Asia 
EuropxM  Asiaticas  expcditiones  amidius  non  cngi- 
tareiit,  Vcrum  de  Saraceiiis  lioc  anno  feliciler 
triumpbalum  ab  Armeniis,  refert  Jordanus  '  : 
a  Saraceni,  inqiiit,  iiitraverunl  Aimeiiiam,  sa'pius 
disciirrerunl,  et  afflictiones  mullas  palriae  iiitule- 
runt.  Tandcm  MCCCVII,  de  septem  millibiis  usque 
ad  Tar^um  pLrcumiilibus  vix  evadere  polerunt 
trecenti,  quoniam  iiiorliii  vel  capti  fuerunl  :  nec 
amplius  Siraceni  ansi  fuerunl  regnum  inlroire, 
sed  trcuguas  invicem  firmaverunl  ».  Eae  autem 
non  diu  tenuere  conQalaquesuntproximoannoad 
Armeniam  lulaiuia:ii  auxilia. 

6.  Nec  modo  de  propugnanda  Armeiiia,  Sjria- 
que  a  Saracenis  vindicaiuJa  actiiin  est,  veium 
etiam  Couslanlinopolilano  iinpcrio  scliismaticis 
eripiendo,  ex  qiio  ingcnlis  ad  religioiiem  in  A^ia 
inslaurandam  priesidii  spes  affulgcbat  *.  Junxerat 
ob  id  armorum  foedus  ciini  Venetis  Carolus  Ande- 
gaviic  conies,  ideuu|ue  dux  Vaicsiorum,  qui  uxo- 
ris  Catliariuie,  Balduini  II  imperatoris  Constanti- 
no|iolilaiii  ntplis,  jura  ab  Aiidronico  Pala;ologo 
occu|iata  recuperare,  atque  Oiientale  iinpeiium 
ad  Ecclesiije  obse(|uiuiM  revocaie  medilabitur,  ac 
Poiitilex  fideles  ad  religiosani  mililiam  accepto 
crucis  symbolo  |iroDleiulam,  proposiiis  iiidulgen- 
tiarum  praiiiiiis,  excitari  jussil ' ;  ipsos  enim  op- 
tiuie  de  Ecclesia  m^-riluros,  si  operani  ad  eripien- 
dum  Griecis  imperium,  ne  Tiirci  eo  aliquindo 
potirentur,  collucarcnt  :  a  Profeclo,  iuquit,  ad 
ipsum  miperiuiu  de  filiorum  alienoruiii  eiipien- 
dum  manibus,  ipse  fidei  zelus  debet  corda  fide- 
lium  veliit  ignis  accend;re,  nam  si,  quod  Deus 
avertat,  piffifalum  imperium  adTiircos,  Saracenos 
et  infideles  alios,  qui  assidue  Andronicum  praefa- 
tum  impuguaiit,  devenire  coiilingerel,  giave  dis- 
criinen  el  cunfusionem  gr;ivissimaiii  reciperet 
mater  Ecclesia ,  lotaque  nligio  Cliristiaiia,  etc. 
Dal.  Bunlegiil.  VI  idus  Marlii  aiino  ii  ».  Quam 
jusle  bioc  deceruerel  Clemfiis,  tri^tis  reriim 
eventus  edocuil.  Ad  suslmendos  vero  illius  coutra 
gchismaticos  sacri  belli  suinplus  decimai '  impe- 
raltc,  jussique  prajsules  ad  iiifiaiiiiiiandam  ad  pia 
arma  juvunlutem  Chrisliaiiam  navare  operam  '  : 

a  Venerabilibiis  fialribus  arcbiepiscopo  Ba- 
vennati   et  universis  episcopis  [)rovincue  Koma- 

nioliE. 

«  Plenis  in  Domiiio   gaudiis  exuUainus,  et 


»  Ep.  com  r.bXLVi,  cdXlviii,  cdxliS.  —  »  An.  1306  num.  13. 

3  jorJ.  <'.iir.  .\ls    Val.  si^'a.  nuin.  1060.  c.  23.   de  TarUr.  — 

»  Ms.  Arch.  Val.  lie  rcb.  Tart.  Armen.  el  ^cliismal.  p.  1,  2,  3.  — 
B  Lib.  II.  Ep.  ccLxxiil.  —  '  Ms.  Arch.  Val.  in  reb.  Tart.  ArineD. 
Scliif!  1'.  I,  -,  '■'•,  i-  —  '  Ep.  ccLXxm. 


pleiiitudinem  sibi  gratiarum  exsolviinus,  quod 
dilrcluin  filium  nobilcm  virum  Carolum  comi- 
teni  Aiidegavenseiii  seciiiidiim  cor  noslrum  filium 
devoliouis  biibentcs,  iibi  pro  dilalalione  el  aiig- 
meiilo  Catholicae  fidei  prufundis  cogilationibus, 
laboriusisque  vigiliis  excilainur,  iu  ipso  secure 
quiescimus,  velut  in  allo  robusloque  malris  Ec- 
clesice  niembro  et  stabili  firmainento.  Ipse  (pii- 
dem  iiisius  fidci  cullor  exiinius,  pugil  Ecclesice 
slrenuus,  pacis  amalor  inclylus,  et  unilalem  me- 
moralae  fidei  proseqiientiuiii  iniinicus,  sic  proge- 
nitorum  sudrum  gesta  recolenda  i)rosequitur,  ct 
eorum  vestigia  graiuiium  merilorum  stndiis 
imilaliir,  qiiod  ad  Deiini  et  Selem  Aposlolicam 
devotiunem  lilialem  inanitesle  ostendilur  habere. 
Sciiiius  enim,  quod  ab  ejusdem  comitis  primordio 
juventutis  exaltalionem  EcclesiiE  et  tidei  praidicto- 
ruiii,  velut  ejusdem  Ecclesiae  specialis  aluinnns, 
promovere  solliciter  studiiit,  assislens  eidem  Ec- 
clesiie  ejuscjue  fidelibus  temi>oribns  opportunis; 
et  iii  lioc  Dei  negoliiim  iigi  considerans,  ferventi 
aiiimu,  brachio  poteiiti  et  promplo  exercitio,  nul- 
lis  parcendo  laboribus,  |)rupriam  et  suuriimexpo- 
suit  persuiias  pro  defeiisiune  saepedictifi  fidei  et 
Ecclesiaslicae  libertalis.  Hiijusmodi  namque  devo- 
tionis  praeclaram  soliditalem  in  eodem  comite, 
velut  in  lilio  benedictiuiiis  et  gratiae,  noii  dimiuue- 
runt  annorum  curricula,  sed  ex  eo  potius  ipsa 
devolio  comprobatur  suscepisse  per  lapsum  tem- 
poris  incremeiitiim,  quod  ad  recupi  rationem  in- 
clyti  imperii  Coiistanliiiopolilani  ardenter  aspi- 
rans,  ad  id  se  disponil  altingere  virililer  et  po- 
tenler. 

«  Dum  enim  intra  dauslra  nostri  pectoris 
sollicita  inedilatione  revolvimus,  (luod  imperium 
ipsum  a  cultu  memuralic  lidei,  qui  vigere  solebat 
in  eo,  separatiim  atlendimus ;  dum  illud  ab  olim 
per  quoiidiim  Micliaelem  PakBologum  teinpore, 
quo  vivebal,  el  post  ejus  obiluiu  per  Andronicum 
ejiis  filium,  jpsorum  complices  el  fanlores  scliis- 
maticos,  el  ab  uiiitiite  Chiislianae  fidei  deviantes, 
elevalis  superbiae  cormbus  in  divinae  majeslatis 
off.Misam,  Apostulicae  Sedis  injiiriam,  ut  lotius 
Cliristianitatis  opprubriuni  conspicimus  diiiiinabi- 
liier  occupalum ;  multo  niinirum  iiicerore  com- 
|i[ecliiiiur  (eomplemur),  trahimur  iii  aniara  su- 
spiria,  et  diris  vexaniuraiigusliis,el  ad  siibvenien- 
dum  ei  de  remedio,  per  (luod  ab  ipsorum  dominio, 
imo  polius  exterminio,  Deo  propilio,  liberari  et 
ad  tidem  reduci  valeal  orlliudoxam,  vias  et  modos 
libenter  exquiiimus,  ac  sollicite  opem  et  operam 
adhibemus,  Qiiorum  iKimque  ChrisLilidelium  pos- 
sent  aniiiii  nuu  lurbari,  el  (|uurum  corda  ex  taiilo 
Christianilalis  opprobrio  iiou  rauveri  ?  Prufeclo  ad 
ipsuni  iiiiperiuni  de  filiorum  alienorum  eripiea- 
dum  manibus,  ipse  fidei  z  lusdebetcordafidelium 
velul  ignis  accendere.  iNaiii  si,  quod  Deus  averlal, 
pra^latum  imperium  ad  Tureos,  Saracenos,  et  in- 
fldeles  alios,  qui  assidue  Andronicum  pra-fatum 
impugaant,  devenire  contingeret,  grave  discrimen 


CLEMENTTS  V  ANNUS  3.'  —  CHRISTI   1307.' 


3R7 


et  confnsionem   frravissiinam   rocippnt  Roinana 
II  aler  Kcclcsi.i,  lolaqiie  rcli^io  Chriptiana. 

a  Ciini  ita(|ne  dictiis  comis  (nd  jii;;),  (|iii  idcm 
charissiinse    iii   Chrislo    filiae    mslioe    Calhnrina; 
imiieratricis  CoMstantinopolitana?  illustris  nxoris 
sii.e  ad  cjusiicm  rccuperationcm  impciii,  ut  pr.c- 
dicitur,  ipsunH|Uc  rcdnceiuliiin  ad  ciiltnm    lidci 
menioralffi  se  affirmet  potcnter,  vellc  iiitcndcre, 
et  ad  id  dispoiicre  vircs  sna^ ;  miilli(]ue  harones, 
nobiles  et  poleiites  zelo  devolionis  accensi  sccum 
propter  hoc,  sicut  asseritur,  sint  proticisci  parati ; 
nos  (iiii  ad  tiim  necessarii,  salnhris  et  fdicis   pro- 
seculioncm  iiej,'Olii  dehemus  Christianos  piincipes 
sollicite   quaerere   et  dirigere,    diiigentia    exacta 
qua^silos  el  (|nibus  possemns  niodis  indiicere  et 
invilare   prainiis,  suhsidiis  et  auxiiiis  opporlunis, 
cupientes  ab  inlimis  qiiod   praif.itnm   ne^olium, 
quod  non  modicum  AposlolicamSedein,  omnes((ue 
Cliristi  fidcles  nostra;   fidei   sncpcdi^^ta!  conlingit, 
salubrcin,  Deo  favenle,  sorliatiir  efrcctum  ;  etcon- 
siderantes  attentius,   quod  ad  ejiisdem   consnm- 
mationem  negolii  absque  Sedis  et  fiitelium  piae- 
dictornm  auxilio,  suh  quorum  fiducia   prnpfatum 
Degotium  coines  ipse  inleiidit  assuniere,  noii   [)0- 
test  sufficere    per  sei[)sum  ;    hujusmodi   et  aliis 
|)lnrihus  dii:nis  considiralionilins  fcrvcntcr    in- 
ducli,  universis  Clirislicolis  in  regno  Siciliae  tam 
ultra  quam   citra    Pharnm,    ac   Roinandioloe    ac 
niarchiiE  Ancomtanap,  et  lerris  ac  districln  Vene- 
tiaruin,  et  eisdeiii  Venelis  comiiiunitcr  vel  divisiin 
subjectis  provinciis,  ac  terra  Venetiarum  et  dioe- 
cesis  Caslellana;,    qnae   parlibus   prasfiti    im^ierii 
vicinae  noscuntur  fore,  de  rratruin  nostrnruin  con- 
silio  verbum  vivificae  Crncis  deliberavimus  jiropo- 
neiidum,   ac   ministerium    pricdicaiidi    eamiiein, 
necnon  tradendi    venerabile  signnm  cjiis  cunclis 
de  regno  provinciis,  terris,  districtibus  et  dioece- 
sibus  sn|iradictis  devote  (letcntihus  vobis,  et  uni- 
versis  rcgni  lerrarum,  (irovini  iarnm  ,  dislnclus 
et    dioecesis    pra;dictoriim    [iradatis    iirovidimus 
cominiltcndiiin.  Quocirca   frateriiilali  vijstra;.  |ier 
A[iostolica  scri(ila  inandanius,  (jualenus  (ler  vos, 
vei  [ler  alium  seu  alios,  ((iios  ad  hoc  iiloiieos  esse 
noverilis,  universis  Chrislifidclibus  Ravcnnoe,  et 
in   proviiicia   Romandiola;  conslilulis  ()ro((onatis 
jiixta  datain   a   Ueo   vobis    |)rudciiliam    vcrbnm 
ipsum,  el  venerahile  signuin  crucis  sludealis  illiid 
devote  rccipeie  volentihus  elargiri,  elc.  ».  Propo- 
nit  i'ontitcx  indulgcntiarum   |ir;eniia  iis,  (jiii  rite 
ex[)iala  inente  sacro  in  schismalicos  hello  se  devo- 
verint,  vel  iis,  qui  milites  suo  sum()lu  iii  ea  ex[)e- 
ditione   sustcutarint.   Quie    liitcifc    hac    loci    et 
temporis  nota   consignata;.   a  l>;.t.   Burdegaiis  11 
id.  Martii  anno  ii  a. 

7.  Allicere  eliam  sliKlnil  ad  armornin  sociela- 
talein  cum  Carolo  comite  Kridericum  Trinaciio; 
regein,  cui  lotius  insulae  decimas  biennio  colli- 
gendas,  si  conscri()sisset  exercilum  ct  cum  classe 
rcgia  ad  sacrum  belluin  iii  GicBcos  (noticisccretur, 
dari  voluil :  qui  si  iter  iion  sn&ciperet,  praesules, 


qiiibus  decimarum  cogendanjm  provincia  com- 
missa  est.  eas  Carolo  comiti  numerare  jnssit  *. 
Diiiiiine.  ut  nihil  Pontinciariim  (lartinm  in  Ciroli 
comitis  proinoveiiilo  c()n--ilio  pra>terinit'crct  Cle- 
mcns,  Andronicum  in  schisinalis  sc^lere  obfir- 
matnm  anattKMnate  ()prcnlit*,  at(|iiead  divcllendos 
ahiilin<societatcCatliolicos,fiiieliumcoinmnninne 
dcpiilit  omnes  qui  cnin  ipso  sentirent ;  conventio- 
ncs((ue  initas,  etiam  jun^jurando  sancitas  convul- 
sit. 

«  Clemens.  elc.  ad  cerlitudinem  prssentium 
et  memoriam  fnturoriim. 

a  Andronicniii   PaNxologum,  qui  Grapcorum 
imp.  se  nominat,  tan(|uam  eorumdcm  Gr.Tcorum 
anti((iiatoriim    schismaticorum    et    in   antiqu.nto 
schisirate  con>:tilutoruin,  et  (ler  hoc  haerclicoriim 
et  ha^resis  ipsoruin,  ;ic  schismatis  anli((uati  fanto- 
rem,  de  fiatnim  noslrorum  consilio  dcnuntiimus 
excommiinic;ilionis  senlentiam   latam    a  canone 
incnrrisse,  ac  ipsins  fore  sentenli.E  vinculo  inno- 
datum.   Caetcrnm    uiiivcrsis   el  singulis  rcgibus, 
princi()ibns  et  ducibus,  marchionibus,  comitihus, 
haronibus  et  caeteris  omnihns,  cujiiscumqne  sint 
praeeminentiae,   comiilionis  aut    statiis  ;    necnon 
universilatibus  civitatum,  castrorum  et  aliorum 
locorum  dis!ri>tins   iiihihemus,    iie  cum  eoilem 
Andronico  Palaeologo,  iu  linjusmoili  excommuni- 
catione  manente,  socielatem  vel  confcederationem 
ali((uam  conti;iheie  snl)  ((uovis  iiigenii)  vel  maclii- 
natione  |)r.isniiiaut ;  vel  ei  alias  iii  iis,  [iro  qiiibus 
excommunicatus  est  denunlialus  a  nobis,  (ira^stare 
consilium,  anxilium,  vel  fivorem   puhlicum  vel 
occultiiin  :  el  si  secus  prapsum()lnm  fucrit,  omnes 
singnlares  ()ersonas  contrarium  prjesumentes,  non 
ohstante    qualihct    imlulgcntia    sub  qnacumque 
forina  veibDriim  vcl  cxpressione  ipsisab  A[)Ostolica 
Sede  concessa,  vel  imposterum  conccdenda,  quam 
qiioa  I  hoc  virihus  volumns  omiiiiio  carere,  sen- 
tcnliam   excommunicitionis,   qu;im   ex    nnnc  in 
ipsos  ferimus,  iucurrere  voliimus  ipso  facto.  Tcrras 
aiilem  ipsorum,  necnon  et  universit;ites  praelictas, 
qu;B  sccns  ;itteiilare  ()ra;sumpserint,prout  ex[)edire 
videhimns,  Ecclesiastico  suhjacerc  cnrabiinus  in- 
terdicto;  ad  |irivatioiicm  oninium  honorum,  quae 
a  qnihuslihet  lencnt  Ecclesiis,  et  ad  (loeuas  alias 
S(iiiitale3  cl   tcmpoiales,  (irout  utiie  [lutahimns, 
[irocessuri.  El  nihilominus  socielaleui  ct  conloede- 
ralioiiein  i|)sas,  etiamsi  poenarnm   et  juramenti 
adjcctione,  vel  qu;icnm(|uc  fucrint  alia  firmilate 
vallatae,  deceriiimus  irrilas  et  inaues.  Ualuiii  Pi- 
clavii  III  non.  Jnnii  amio  secundo  ». 

8.  Inila  fa-dera  mter  BeU/as,  Francos  et  An- 
^/os.  —  Ad  lia  lucenda  igilur  iu  Oriciilcm  Occi- 
dentis  arma  Ponlitcx  tollere  bellorum  civilium 
causas,  iuilave  aiile  foedera  arcliori  lirmare  nexu 
aggressus  est.  Ad  asserendam  in  priinis  in  Galiiis 


1  Kod  1.  11.  Kp.  CC1.XI.  -  '  ll)i'l.  Ep.  CCLMV.  et  Ms.  Areb. 
Vat  de  leb.  Tartar.  Aruien.  et  Schisin.  pag.  5.  Ext.  etiarn  in  Eitra- 
vag.  com.  (le  scicnlia  exconi. 


3«8 


CLEMENTIS  Y  ANNUS  3.'  —  CHRISTI   1307. 


concordiam,  tradit  S.  Anloninns  '  eo  eonsilio  IMii- 
lippum  ivfjen»  ac  RobiTlniii  comiteni  Flamlria) 
coiivenisse  Clementein,  ut  initam  jani  ante  inter 
ipsos  pacem,(|na  perniciosissimoacdiulnrno  bello 
finis  eiat  iinpo.-itus,  ancloritale  Apnslidica  corro- 
borarel.  Kxtal  de  ea  contlrinata  IV  iion.  Jnn. 
exaralurn  Diidoma  Cleinentis,  qui  nbi  iionnullade 
ingenti  ejns  conciliandiE  inter  omiies  Clirislianos 
priiicipes  concorduc,  nnituaruin(|iie  voluntaliim 
coiijungendarum  desiderio  praeinisil ;  tuiii  (|uanta 
voluplate  fiierit  delibnlus,  ubi  adductani  in  Galllas 
felicissiine  |)acem,  ac  tumultus  conii>ositos  acce- 
j)it;  bxc  denmm  de  foederis  inili  ratione  adiiectil': 
«  Post  exitiosos  excussus,  necnon  contrarietates  et 
discordias,  t|uas  aclore  snj^geiente  discordi;c  lia- 
buerunl  (luoiidain  Guiiiocomesrian(lriiC,et  dilecti 
filii  nobiies  viri  Robertnsejiis  prinioiienitus,ipsius 
fratres,  necnon  nubiles  bonae  vill;e  et  gentes  Flan- 
dria;  couiilalus  contra  cbarissimuni  in  Cliristo 
filiuin  noslruin  Pbilippnin  regeniFrancorum  illu- 
strem  ipsorum  dominum  ;  ex  cjuibus  pluriina 
guerrarum  incoiniiioda ,  rerum  et  i)ersonarum 
pericula,  sicut  est  ubi(|ue  quasi  nolorium  prove- 
nerunt ;  [dacuit  AltisNimo,  (]ui  actor  pncis  et  ama- 
tor  cbarilatis  existit, (juod  disscnsiones  hiijusinudi 
sedarenlur.  l|>se  (luidein  rex  altente  considerans, 
et  nrudenter  adverlens,  qnod  exaltat  niansuelos 
Dominus  in  saliitein,  quodiiue  optiiiium  vindictic 
gi^nus  existit  iiolle  putiire  cum  possit ,  et  quod 
magiiifice  parcere  niagnanimilas  est  censcnila;  ac 
propterea  eligens  erga  dicluin  Rnbertnin  ,  ejus 
fratres  tA  alios  supradictos,  uti  polius  in  liac  parte 
mansuetudine  (luam  rigore  ;  ipsos  ad  ejus  ol>e- 
dientiam ,  el  mandata  hiimiliter  redeuntes,  ad 
graliam  suam  de  abundantia  clemeiili;e  regalis 
admi^it  :  sici|ne  inter  regem  prajdiclum  ex  una 
parle,  diclo^(|Ui'  Roberlum,  ejus  fr;itres,  nobiles 
et  alios  sn(n;uliclos  ex  ;iilera  est  |>ax  el  concordia 
divina  faciimte  clementla,  reformala  ». 

Secutura  ex  eo  toe  iere  iiigentia  bona  describit 
Ponlifex,  subdilque  iil  Pelrus  episcopus  Priciiesti- 
nus,  Bereiigiirius  tit.  SS.  Nerei  et  Acbillei,  et  Ste- 
})lianus  tit.  S.  Cyriaci  in  thermis  prcsbyteri,  et 
Raymuiidus  S.  Marias  Novic  diacoiios  c;irdiiiales 
retulcriiit  ,  se  coiiccptam  ineumbc  j^acis  certis 
verbis  formulam  perlcgisse,  atque  iuter  cajlera 
cajiila  illnd  adjecluin,  Roberlum,  aliosque  fcedo- 
ratos  Relgas  flagilaturos  a  provincia^  pra;sulibus, 
ut  ipsos  anatbcmate  detigerent,  et  eoruni  loca 
sacris  interdicerenl ,  si  unquain  scriptis  lcges 
infrcgisscnl ;  idcmqiie  pariler  ;>b  Rom;iuo  Pontifice 
postulaturos,  ut  ceiisuris  iisdem  eos  percellei'et,  si 
ea  perfidia  seadslrinxisjcnt,  adeo  ut  eEe  nunquam, 
nisi  ad  preces  Francorum  regis  am»vcrcntiir  : 
cumque  Roberti  oralorcs  id  eliam  Sedi  Apostolicae 
exposuissent,  ad  linninri  vinculo  adstringi,n(iain 
concordiam  deceriiere  Relgas  lis  pcenis  iin|ilicitiim 
iri,  si  pacta  violare  perlentassent.  Utque  s;ipieiiler 


'  Anl.  111.  p.  lil.  XXI.  c.  1. 


Lil).   II.   Itp.   CCLXXSVU. 


stalnla  in  opus  perducerentur,  Clemens  Rhemensi 
aicliic|iiscopo,  e|)iscopo  Sil vaneclensi,  atijue  ahbati 
S.  Dioiiysii  proviiiciam  dedit',utsi  Robertns  dux, 
Guillelmus,  aliiqne  proceres  init;xs  concordi;c  pa- 
ctiones  temerassent  alKiuaiido ,  iis  anatlienia  et 
ea  sacrornm  justitinm  inlligercnt. 

9.  Deviiicta  ea  religione  Relgarum  fide,  actum 
de  sanciendo  inter  Eduardum  Anglorum  et  Pbi- 
li|i|>iiin  Francorum  rcges  foedere ,  ciijiis  gratia 
Piclavienses  coetns  etiam  celebratos  teslatur  Ber- 
nanlns  liis  verbis  ^  :  «  Clemens  papa  cuin  curia 
vadil  Pictavium  magna  ex  paite  pro  tractanda  et 
coiifirmanda  concordia  inter  regem  Franciic  Phi- 
lippum  et  regem  Angliae  Odonrdiim  ».  Eadem 
iisdeni(|ue  coiicepta  verbis  Ms.  Clcmentis  gesta, 
qiia;  ex  Bernardo  excerpta  videntur,  affcrunt  '.  Ad 
componcndam  sane  pacem,  qnae  Pontificis  in  Gal- 
lisi  et  Anglite  reges  propensissimi  animo  altius 
insidebat,  missus  fuerat  '  superiori  devexo  anno 
Pctrus  card.  episcojms  Ostiensis  :  «  Pro  finali  »,  ut 
loquitur  Clemens,  «complctione  negotiorum  ipso- 
rnm,  quae  restant  ad  pra^sens  super  pace  perfi- 
cienda  iiiter  cbarissimos  in  Christo  lilios  nostros 
Pbilippum  Franciae  et  Ednardum  Anglia?  reges 
illiistres  ».  Mcminit  de  eo  Westmon;isteriensis  *, 
et  Sabineiisem  vocat,  quem  magiiis  in  Anglia 
exceptum  honoribus  ait  :  impositam  vero  provin- 
ciam  teliciler  obiil,  aictiorique  nexii  foedus,  con- 
jiig;iii(lis  iiimirum  matrimoiiio  Eduardo  juniore 
et  Isabi  lla  Philippi  filia,  firmatum  est. 

10.  Philippiis  de  Bonifacii  memoria  datnnanda 
arjit  opud  Clementem. —  Constitulis  iis  foederibns, 
Pliilippum  Fiancornm  rcgem,  quem  teterrimis 
plcnani  calumniis  |)rovocalioneni  iii  G;illiis  ad- 
versus  Bonificiuin  divulgasse  vidimus,  ut  jiiste 
fl;igitiuin  c<>nimisisse  videretur,  contendi.sse  ut 
pr;edccessoris  memoriam  haerescos  criminc  dam- 
iiaret,  (jus(|ue  corpus,  quod  divina  providentia 
Irecentos  post  aiinos  omnis  corrnplionis  expers 
servavit,  fl;immis  daret  docet  Joanncs  Villanns  ', 
ciijus  narralioucm  S.  Aiitoiiinus  '  latinis  verbis 
donatam  historia;  insinua\it,  et  qua  arte  regis 
postulata  Clemens  eluserit,  cum  non  ea  valeret 
coiislaiitia,  ut  aperte  repellere  anderet,  subjeclis 
vcrbis  ilepromit  :  «  Rex  Franciac  suiiplicavit  papac, 
quod  sextain  petitioiiem  ,  qnam  ipse  [iroiniserat 
regi,  us(iiie  ad  illam  borani  noiidum  expressam 
adimplerct,  sicut  ali;is  observaverat.  El  hoceral,  ut 
memoriam  Bomfacii  VIII  deleret  de  Catalogo  Poii- 
tificuni,  ac  conibureret  corpus  ejus  et  ossa,  asse- 
rens  se  posse  probare  contra  illiim  per  clericos 
snos,  ipsuin  fuisse  haeresi  infcctnm  et  pluribus 
aliis  sceleribus  irretitum.  Ad  qiiam  petilionem 
turbatiis  est  piipa  cum  cardinalibus  in  hujnsmodi  : 
ciiiii  rex  multuiii  instaret,  ut  implcret  quod  jura- 
menlo   firmaverat  sibi  fuclo,  angustiae  erant  illi 

•  Rc?.  post  eamd.  Rp.  —  -  Bern.  Chr.  Rom.  Pont.  et  Hs.  Vat. 
bilil.  sixn.  num.  37GS.  iu  Cleo).  V.  —  s  Exi.  iii  Ms.  Vall.  bibl.  sign. 
lit.  C.  n»m.  2.').  —  «  Clem.  I.  ii.  —  8  Wesl.  Flor.  Hisl.  lioc  au.  — 
'  Jo.  Vill.  I.  Yiii.  c.  91.  —  ■>  Ant.  III.  p.  tit.  XXI.  c.  1.  §  2. 


CLEMENTIS  V   ANNUS  3.   —  CriRISTI   1307. 


389 


iindifiue.  Nani  imporluniiis  se  habebal  (re.x)  ad 
otfLMenduni  prob.itioiies  coiitra  BoiiKaiuim,  elre^i 
jnrainenlo  (Ponlilex)  se  obligaverat,  licet  euni 
proinissionis  i^oeniterct,  iii  in  genere  se  factnrurn. 
Et  ex  alia  parle  consiilcraiiat,  ijiii.i  lioc  apcre  esset 
injustuni,cl  impiiMn  cicdccusEcclcsiic  ledundaiis: 
cum  papa  Bonifacius  in  nullo  de  liicresi  arsui 
valerel,  sed  potius  cx  lili.  C.  (]nciii  cdiilil,  Decrela- 
lium  oslendebalur  sinccritas  llilei  ejus.  Sed  etipse 
salis  Ecclesiam  exallaverat  in  tuendis  juiibnssuis. 
Et  ex  cardinalibiis  plurcs  eranl  ab  eo  cre.ili,  iiiter 
qiios  eral  cardinalis  I'iat  nsis;  niide  sei|ucbatnr, 
quod  si  damnari  debebalmemoria  Bonifacii,etiaiii 
et  cardiiialcs  ab  co  inslilnlos  oporlebat  a  dif^nitate 
sna  dejici.  Qnaniobrein  conlrarii  erant  buic  sen- 
tenliae  non  solum  qui  eraalscctatoresnepolis  |iap;c 
Bonifacii,  sed  etiain  alii  cardiiiales,  iiui  fueraiit  in 
eleclione  Clementis  pio  rege  Fraiiciac.  Cum  crf^o 
Poiitifex  perplexus  esset  inler  bas  aiiguslias,  nain 
irrilare  rcgem  ex  vioiatione  promissi  durum  vide- 
batiir  et  scaiidalosiim  ;  implere  vcro  |ironiissiim 
firinalum  juramento  iniiiium  et  prajlatorum  per- 
turliationi  occasionem  pra;bcns  omninoapparebat. 
Snper  hiijus  igitur  anibiiijiutalis  dcliberatione  soi- 
licitus  Pontifcx,  consilium  secretum  qiia;sivit  a 
domino  cardmale  Pialcnsi,  viro  sagaci,  Sciiptu- 
raruni  peritissiiiio,  et  iu  agibibbus  niundi  expe- 
rientissimo,  qui  et  noverat  secrete  tractala.  Cui 
respondit  :  quod  liic  solnm  unum  reslabat  reme- 
dium,  videjicet  dissimulatio;  et  quia  rcgi  sigiiifi- 
caret  rem  ulique  arduam  esse  et  diflicilem,  nec 
omnes  cardinales  assentire  tinic  rei  :  et  ideo,  ut 
efficacius  petitio  sua  sorliatur  effcctum  ,  opiis 
celebrari  generale  Concilium,  et  in  i|)SO  Coiicilio 
proponantiir  arliculi  contra  ipsuin  Bonifacium, 
quod  erit  ad  majorem  cjus  vitui)eratioiiem,  ct 
stabilius  firmari  poterit  processus  coiitra  eum.  Et 
ne  impedimentum  babeat  negotiiim  soluii:,  nni- 
versis  publicctur  edictum  de  Concilio  celebrando 
universaii  ad  reformationem  nioruiii,  et  {piaetlam 
Ecclesiie  prolicua  insliluciidum,  et  tunc  in  eo 
congregato  sua  pelitio  impleretur  Ul  anlem  locus 
sit  magis  cominuiiis  oinnibus  quoad  situm,  (|uod 
assigiielur  illiid  celcbranduni  Vicnna;,  ubi  onmcs 
nationes  fidelium  salis  apte  concurrere  possmit. 
His  propositis,  rex  coiitiadiccre  non  valcbit  :  tu 
aiitein  cum  curia  illuc  peigeiis  eris  exlra  territo- 
rium  jurisdictionis  regis  in  tua  liberlate,  nec  tibi 
vel  curifE  noccre  valebit.  Phicnit  l'oiititici  coiisi- 
liuni  Pratensis,  ct  illud  excculus  csl.  Ciiiii  autem 
hoc  regi  exjiosuisset,  male  contentns  fuit,  quod  res 
ipsa  tanluin  dilTerretiir  :  veruin  elsi  gravaretnr  in 
mcnte  sua,  tanien  vidcns  se  aple  conlraire  iiou 
posse,ac(iuievit  placito.  Siciine  Ponlifex  deConcilio 
celel)iando  pnblicc  pcr  orbcm  destmavit  ediclum, 
pluraque  eliaiii  p(^istulata  a  regc  gratio^econcessit, 
utetiam  in  Goiicilio  futuro  quod  poslulavcratcirca 
Boiiifacium,  oblinere  speraiel  ».  Ilaclcnus  S.  An- 
toniiius. 

Etludisse  conatussuos  Philippum  Francorum 


regem,  ut  Bonifacii  Pontificis  nomini  infamia  ha:- 
reseos  iiiiircrelur  a  Clcuiente,  cx  pnblicis  docu- 
mcnlis  constat.  Angcbat  eniin  Philippuin  gravis 
cnra,  se  apud  universos  fideles  conjcctarum  in 
Bonifacium,  qucm  ut  Clirisli  \icariuiii  colcre  te- 
nebatur,  calumniaruni,  p.ilraliijue  iu  eo  capicndo 
scelcris  ignoniinia  i;iborare  :  utiiue  tanta  faciiiora 
rcliiiiinis  Z(do  conimisisse  probarct,  tiim  apud 
Bciiediclum  Uiidccimum,  tuiii  ainid  Cliineiileni 
Lugduni  omni  studio  incubnerat,  ut  extincto  Bo- 
nifacio  judiciuin  lia;rcscos  inlcndcrcnt :  cumiiue 
ut  siispcctus  accnsator  et  bostis  justissiine  rcpdlc- 
retur,  cx  ea  mora  ingeiitia  sibi  et  sui^  creari 
pericnia  (inercbatur,  (juiis  etiam  cjucrelas  Pictavii 
apud  Clcmcnlem  vclu;meiilius  iirsit.  At  Pontifex 
addiict.i  re  iii  consilium  cum  cardinalibus,  cuni 
ii  1'bilippi  iras  cxccrati  suadcrcnt  Clcmciiti,  nt 
regeiii  a  cicplis  abduccret^  pcrniovcreliiue  ut  uni- 
versam  hanc  Bonifacianam  litem  Ecclesiaj  discu- 
tieiulam  dirimendaiiKinc  pcrmilteret  ;  [irojiosuil 
illi  Pontilcx  ex  cjnsmodi  controvcrsi;c  prosecu- 
tione  veterem  intcr  Ecclesiam  et  regiam  conjnn- 
clionein  admodum  labcfaclari  posse,  coiifiindi 
paccin,  Asiaticie  expeililionis  consilia  distuibari, 
ofiendi  fidelcs,  malaque  ingcntia  oboiilura  .  de- 
mum  flexit,  ut  eaiii  litem  (limilteret,  eunique 
iteruin  de  commissis  in  Bonifaciiim  flagitiis  am- 
plissima  venia  doiiiivit  ut  nulhi  ipsi  posterisve  ob 
pricleiita  labes  adlucresceret,  edito  ea  de  re  sub- 
jecto  decrcto  '  : 

«  Cleniens,  etc.  Pliilippo  regi  Francorum. 

«  Ex  parte  lua  fuit  propositum  cor.im  nobis, 
quod  (lenuntiantibus  olim  tibi  nonnuUis  subli- 
niibus  et  inagna;  auctoritatis  personis,  quod  Bo- 
nifacius  PP.  Vlll  piiedeccs^or  noster  erat  criiiiine 
pravitatis  ha;rcticifi  irretitus,  quibiisdam  eliam  ex 
persoiiis  eisdcm  ipsuiii  siipcr  lioc  acciisantibiis,  et 
accusare  volcntibus  solcmiiilcr  et  dirccte  ;  ac  re- 
quircntibus  te  tanquam  fidei  pugilcin  et  Ecclesiae 
defeiisorem,  ul  cum  ex  vitioso  et  illcgitiino  in- 
grcssu,  progressu  damnabili,  pcrversis  act:bus, 
delestandis  operibus  el  perniciosis  exemplis  dicti 
Boiiilacii  statiis  lidei,  et  Ecclcsia;  iniseriibilibus 
dispendiis  et  a'ruiiiiiis,  gravisiiue  luince  pcriculis 
snbjaceret  ;  ac  in  hujusmodi  similibus  casibus, 
ubi  de  liicrcsi,  aiit  illcgitimitate  siinimi  Poiitificis 
ex  causa  hiijusiiiiidi  agitur,  directrix  verilatis,  ac 
fidei  et  Ecclesia?  defensatrix  semper  extiteril  in- 
clyla  domns  tua,  pro  declaratione  veritiitis  hiijiis- 
modi  prociirares  gcnerale  Concilium  convociiri  ; 
tii  qui  pudcnda  patris  proprio  libenter  pallio 
contexisses,  dcnuntiatorum  et  acciisalorum  ipso- 
rum  frequentibus  pulsatus  instanliis,  el  assiduis 
clamoribus  excitatus,  negoliuui  hnjusmodi  pro 
declaratioiie  verilatis,  ul  vidcliccl  pra;f.ili  Boui- 
facii  iiinocentia  in  hac  parte  claresceret,  sicut 
tcste  conscientia  exoptabas ;  aut  ipso,  si  denuntialis 

'  E.\  Bulla  aulograpUa  Clem.  V.  qua;  cslat  in  Arcliiv.  Vat.  incipit 
Lantamur  in  le. 


390 


CLEMENTIS  V  ANNUS   3."  —   CHRISTI    1307. 


et  objeclis  contra  eiim  lux  verilalis  assisteret, 
tanqiinni  illt'i,'ilinio  proifiis  aiiKilo.  et  cnnctis 
erroril)us.  iniquitalibiis  et  spurcitiis  a  doino  Do- 
niini  procul  pulsis  de  vero  el  legitimo  paslore 
providerftur  Eiclupice  saiicto!  Dei  ;  niia  cimi  pr.c- 
lalis,  baroiiibus,  collcgii.<,  universitatibus,  et  coin- 
munitalibus  civitatiim  et  aliarum  villariim,  ac 
clero  et  |i0|iulo  rej;iii  tui,  necnou  aliis  pifficcllen- 
tibiis,  et  niagiue  aiictoritatis  personis  slatus  lain 
Ecclesiastici  quam  mundani,  aliisque  fautorilms, 
adjutoribus,  valitoribus,  et  sei]uacibus  tuis  ex 
fervore  fidei  el  zdo  justiliae,  ac  pro  rciormatlone 
slatus  Ecclesiae  el  generali  bono  totius  reipublica3 
Cbristianae  deliberato  consilio  assumpsisti  siib 
certis  modis,  et  viis  ad  laiidem  diviiii  iiomiuis  et 
exaltationeni  Catliolicie  fidei  promovendum,  ipsius- 
que  promotiom  et  prosecutioni  negotii  tam  in  vita 
dict:  Bonifacii,  (iiiain  |iostejus  obitum  npud  bon;c 
inemoria;  Bcnedictum  papam  XI  prajdrcessorem 
noslrum,  et  eo  sublato  de  mcdio,  apiid  nos  ad 
Ecclesiae  jira^fatffi  rei;imen,  licet  insufficiciitibus 
meritis,  divina  dispositione  vocatos,  dum  paiilo 
post  nostra?  promotionis  ausiiicia  Lngduni  nobis- 
cum  pro  biijusmodi,  ac  Terrae  Sanctic,  et  aliis 
negotiis  aidiiis  personaliler  coiivenisses  ;  operosis 
studiis  et  indeftjssis  sollicitudinibus  institisti.  Qiiare 
nobis  luimiliter  siippiicabas,  ut  cum  exliibitionis 
jiistiliai  in  liac  jtarte  niorosa  prolractio  tibi  et  tuis 
diversis  ex  causis  liispendiosa  foret,  el  peiiculosa 
procedere,  acexhiberesupcr  justiliai  plenitudinem 
dignaremur. 

«  Nos  autem  et  fralre?  nostri  considt^rantes 
attentius,  et  iiilra  claustra  pectoris  meditatione 
soUicila  revtdventes,  (|ii0il  iiifesta  niniis  negolii 
prosecutio  niemoiati  nnilalis  el  cbaritatis  antiquae 
inter  praefatam  Ecclesiam,  ac  te  et  progenitores 
tuos,  regnumque  pr;eilictum,  iliviiia  faciente  cle- 
nienlia,  scrvataj  diiitius  esse  posset  multipliciter 
detractiva,  turbaliva  pacis,  iinpediliva  praetacti  ne- 
golii  Terra--Sanctie,  ac  scandali  generalis  et  ma- 
lorum  niulli|ilicium  prodiictiva;  ac  volentes  totet 
tantis  nialis  el  scandalis,  ne  in  segetem  periculose 
succrescereiil,  sed  pra-cisis  radicibus  suo  pra^foca- 
rentur  in  orlu,  ex  dcbito  pastoralis  otticii  soilicilius 
obviare  ;  ;iputi  te  de  fiatium  nostrorum  praedicto- 
rum  consilio,  et  ad  eoriim  sup|)licalioiiein  instan- 
tem  salutaribns  monilis,  pateriiisexbortationilius, 
et  mnlta  preciiin  inslitimiis  leiiilate,  ut  pro  reve- 
rentia  Regis  regum,  cujus  idem  Bonifacius  vices 
gessit  in  terris ,  pro  bonore  Ecclesiae  ac  jiro 
vitandis  tantis  malis  et  scaiidalis,  oniisso  rigore, 
ac  rejectis  aiifractibus  deiiuiiliationum  et  accusa- 
tioiium,  liiijiismodi  praDlaclum  negolium,  cogiii- 
tionem ,  ixaininalionein  ac  lolalem  deeisioiiem, 
seu  deteiniinalionem  eitlein  iiostio  et  EcclesiLC 
supradictae  judicio  vtl  arldtrio  ,  iirovi-ioiii  et 
disposilioiii  totali  lu  ip?e  r>  lin(|ueres ,  ac  cuin 
denuntialoribiis  et  acciiraloiibus  pralibatis,  quod 
similiter  omnino  relintjuerentordinares :  ita  cjiiod 
nos  et  eadem  Ecdesia  iu    negotio   procedamus 


eodem,  disponamus  et  statuamus  de  ipso,  eique 
fiiicm  coiigriinm  imponamus,  prout  Catbolicse 
fidei  ac  universalis  Ecclesiic  statui  el  lionori  con- 
veiiiens  ac  Terrae  prfedictae  negolio  et  alias  videri- 
mus  expedire. 

11.  «  Et  demum  post  repctitas  et  iteralas 
(luampliiiies  liujusmodi  nostrarumexborlationum 
et  precuin  iii<taiitias,  ac  petitae  et  babitae  longae 
deliberationis  inducias,  te  votis  nostris  et  bene- 
placitis  in  bac  parte  filiales  affiiclus  de  abundantia 
regalis  clement'ae  pereffectum  operisconformanle 
nos  maiisuetudinem  regiam  ac  experlam  in  iis 
potissimum  devotionis  et  reverentia?  filialis  grati- 
tndinem  plenis  in  Domino  landibus  cominen- 
danlis,  ac  volentes  propterea  tibi  et  tuis  adversus 
fulura  pericula  paterna  sollicitudinis  studio  pro- 
videre  ;  omnes  senlentias  canonis  et  bominis  et 
]iri'ces^us,  suspensioiium,  excoiiimuiiicalionuin, 
interdictorum,  privatioiium,  depositioiium,  et  alios 
(|uoscumque  processus  juris  vel  facli,  vcrbo  vel 
lilteris,  in  scriptis  vel  siue  .'criptis,  directe  vel 
iiitlirecte,  implicite  vel  eX|dicite,  publice  vel  oc- 
culte  contra  le,  regnuin  tuuin,  deiuMiliatores  et 
accusatores  praediclos ,  ac  praelatos,  barones  et 
alios  incolas  regni  ejusdem  (|iiibuscuiii(|iie  prae- 
teritis  teiiiporibus  ;  necnon  contra  confoederalos, 
alligatos,  fautores,  adjulores,  valilores  et  se^iuaces 
tuos  vivos  vel  morluos,  cujuscuiii(|ue  natioiiis, 
prieeiniiienli  I',  houoris,  ordinis,  dignilatis,  aut 
slatns,  Ecclesiastici  vel  niunduni  existant,  etiain 
si  cardiualatus,  archiepiscopali,  episco|)ali,  impe- 
riali  \el  regali  dignitale  iirtefnlgeant  ;  a  tempore 
molae  iiiler  praefalum  Boiiifacium  et  te  discordiae, 
videlicel  a  feso  Sanctornm  Omiiinm,  quod  fuit 
aiino  Nalivifilis  Doiiiinicie  mccc,  citra  |)er  dictuin 
Bonifacium  per  quoscumque  alios  in  vila  vel  in 
niorte  i|isius,  auctoritate  sua  qiiibuscumque  can- 
sis,  vel  occasionibus,  aul  exi|uisilis  coloribus  et 
figmentis,  (luani  per  prafatum  Benedictum  ini- 
niediatiim  successoreni  sunm  pro  lacto,  vel  occa- 
sioiie  caplionis  dicti  Boiiifacii,  et  eoruiii  quae  in 
confliclu  vei  facto  captioms  ejusdem,  vel  alias 
caiitione  ipsius  quomodolibet  coiitigerunt  spiri- 
lualiter  et  teinporaliter  factos  et  habitos,  ex  certis 
et  legitiniis  causis  relaxamus,  et  ex  nuiic  nnllos, 
cassos  el  irritos  nunliamus  ex  certa  scientia,  et  de 
pleiiiludine  Aposiolicic  polestatis  :  el  si  qiiaevis 
calumnia,  inacula,  sive  nota  ex  pradatis  deniiiitia- 
tiombns,  vel  accusalioiiibus,  aul  bla^pliemiis,  aut 
quibui-cuiique  conlumeliis,  injuriis  verborum  vel 
factoriim,  iii  charlis,  ve  scriptis,  aut  quibuscuni- 
que  libellis  tamosis,  occulte  et  publice,  aul  pu- 
blicalione  eorunidem,  vel  alias  (|uoquo  modo  in 
meiiioratum  Bonifacinm  iii  vita  ejiis  el  posl  nior- 
teiii  illalis,  aut  eorum  assuinptione,  vel  prosecu- 
tioiie,  aut  culpa,  oEfensa,  vel  injuria  qua;libet,  seu 
iiifaiiiia  juris,  vel  lacli  libi,  posteritati  lua',  deiiiiii- 
tiatoribns,  accusatonbus,  prtelutis,  baioiiibus,  vel 
aliis  incolis  ;  necnon  contoederatis,  alligalis,  fau- 
toribus,   adjutoribus ,   valitoribus,   sequacibusve 


CLEMEXTIS   V   AXXUS   3.    —   CHRISTI    1307. 


391 


praedictis,  aut  alii|iiilius  ex  eis,  aut  alii:-  confen- 
tieiililiiis,  man<lanlibu5,  vt-l  raluui  iKibtnlibu*, 
vivis  vel  morluis,  ex  captione  pnedicta,  ant  ex 
rapina,  seu  dt'|)eiditione  thesauri  Ecclesia;,  ant  ex 
aliis  qniliuscunique  quaJ  in  conflictu,  vel  faclo 
caplinnis  |iri'diclce,  vel  alias  ipsius  occasione,  ut 
praMiiitlilur,  contigerunl,  ini|iingi,  iniponi,  vel 
iniputaii  possenl  in  poslernin,  eliainsi  supponere- 
tur  vel  diceretur  captio  ipsa  facta  iioniine  luo,  aut 
te  mandante,  procuranle,  vel  insigniis  arniorutu 
tuorum  ;  [irorsns  amovemus  et  tollimus,  ac  oiii- 
nino  remillimns  et  quilamus,elc  ». 

Aildit  Pontifex  A|)ostolica  etiam  benignilate 
a  se  iletergi  OHinein  infamire  iiiaculuin,  censura- 
rumve  notam.  qna  praesules,  proceres,  aliique  ob 
impactas  Bonifacio  caiuinnias,  initam  in  eum  cou- 
juralionein,  Ponlificiique  tliesaiiri  expilationeni 
inusli  forent.  Sanxit  eli:nn  Guillelniuin  Nogareluni, 
et  Rcginaldum  Supinum  equitts  qni  Bonifacium 
ceptrdiit,  ejnsque  lliesauros  rapuerant,  venia  do- 
nalos,  modo  crimen  susceptis  rile  pcenis  a  Petro 
episco]io  Pra;nestino,  Berengario,  ti:.  SS.  N«  rei  et 
Acliillei,  etSlephano  S.  Cyr;aci  in  Ihermis  pnsby- 
teris  cardinalibus  imponendis  expiarenl.  Et  qui- 
dem  Rtginaldo,  etaliisCampanis  eju-  suciis  nullas 
cum  absint,  poenas  ad  delenJam  noxain  infligere, 
sed  jiostea  inflicturnm:  Nogarelo  vero,  qui  (diiries 
coram  memoratis  cardinilibus  comparuerit  ;  aii- 
dilusiiue  sit,  ad  criminis  expialionem  imperare 
traiisinariuain  in  Saracenos  expedilionein,  quam 
arniis  egregie  in.-lructns  quiuquennio  vert-nte 
obeat,  nec  ab  ea  nisi  ab  Ecclesia  revocatus  absce- 
dat  nulloque  publico  munere  unquam  fuiigatur, 
neque  ob  has  |)ienas  ullius  inramiae  macula  asper- 
sus  censealur».  Daluin  Piclavii  kal.  Junii,  Ponti- 
ficalus  nostri  an.  ii  ». 

12.  Inqi  isHiones  in  Templarios  coRptce.  — 
Non  exiiit  iiroplerea  Pliilippns  rex  concepta  in 
Bonifacium  odia  .  sed  jndieium  iternm  eodem 
exilu  ursisse  visuri  sumus  :  quam  ne  calumniato- 
ris  pamas  suiiirel  ;  finxerit  se  orthodoxae  pielatis 
zelo  litem  movisse,  eamque  Ecclesi;E  prescrutan- 
dain  permiserit,  ul  suo  loco  dicetur.  Inlenm  cum 
Pictavo  Parisios  esset  reversns,  exagilandos  dis- 
cruciandosque  suppliciis  Templarios  suscepit  ob 
imraaiiia  defeclionis  a  Christo,  magiaeque  criinina 
ab  accusatoribus  iis  objecta.  Rem  adeo  insolentem 
ex  his  iuiliis  prodisse  furunl  '  ;  |irioreni  e  Monte- 
Falcone  Tholosac  inquinatissimum  flagitiis  et 
ha;reseos  nota  inuslum  a  magislro  Ordims  perpe- 
tuo  addiclum  carceri,  atque  aliuiii  equiteni  Nol- 
fum  nomiue,  Florentiuum  genere,  suis  insiguem 
sceleribus  cu^lodia-  traditum,  comniunicalo  cou- 
silio,  seque  ex  ergastuli  squaloie  liberundi  spe  re- 
giis  magistiatibnshorrendaTcmplarioi  um  (Jrdinis 
flagilia  indicasse,  piaeilique  ingentis  ex  Templa- 
riorum  maxiiiiis  opibus  redig.ndse  occasionem 
palere  docuisse  :  donatos  tameu  impunilate  male 

>  Jo.  Vill.  1.  viu.  c.  92.  Bosins  p.  2.  1.  i. 


jieriisse,  nani  et  Noffuin  laqueo  demum  extinctuni 
prioiemque  gladio  ca  snm  esse.  Ea  veio  ptr  ca- 
lumniam  subornala  nonnulli  scripsere  '  ,  inler 
quos  S.  Anloninus  lia;c  habet  :  o  Totum  dicitur 
falso  conliclum  ex  avaritia,  ut  illi  religinsi  Tem- 
plarii  (qui  iiiilium  habiieranl  in  Hierusalem,  et 
postea  mulliplicati  el  diffnsi  per  Franciam,  et  alias 
provincias  haliebant  opuleula  loca,  el  magnas  di- 
vilias  et  possessiones)  exspoliarentur  bonis  suis, 
prout  factumesl,  etc. »  Haiid  sane  dissimulaiidum 
esl  augeri  haiic  ex  eo  conjecturam,  quod  Philip- 
pus  rex  scelestissimos  inijiostores  et  calumniato- 
res  liaberet  consiliarios,  (juorum  artibus  omniuo 
ducebatnr  :  si  eniin  ipsi  Chrisli  vicario,  quem  or- 
thudoxum  esse  constabat,  magice,  ha-reseos,  alia- 
que  iminanissima  scelera  objicere  ac  jiidicio  per- 
sequi  conslautissime,  vel  impudenlissime  potius 
non  perhorrnil,  certe  miinis  constienti;c  in  appe- 
teiiilis  calumniis  Tein|ilariis  ac  persequendis  ha- 
buisse  conjci  posse  vuletur.  Suadere  eliam  con- 
siliariis  ipsius  id  flagitium  potuisse  avariti.im  a 
verisiniili  non  abest,  cum  avaritiae  foedis~imas 
notas  iibique  reliqueiint,  ac  Philippum  ad  Eccle- 
siarum  bona  invudcnda,  oppiimendos  pojiulos, 
injustam  coiiflandam  nionetam,  spoliandos  tolo 
regno  Juda;os,  et  alia  turpia  lucra  aucupanda,  quae 
Inrpius  dissi|ial)anlur,  impnlerint,  denium  Tem- 
plarioruin  opes,  quantunivis  Pliilippus  conliariuin 
litteris  regiis  proQterelur,  magna  ex  parte  invase- 
rint.  Fernnt  etiaiii  aliquut  prodigiis  eorum,  qui 
igiiibus  fuere  Iradili,  non  txnstis  ipsornm  cruci- 
bus,  coniprobatam  inuocentiam  :acerbissime  prEe- 
terea  ob  delatores  suspeclos  suppliciis  discruciatos 
ex  humana  fragil.tate  sutiubnisse  ad  criniiua  non 
adinissa  confitenda,  eaque  postea  ad  pyram  con- 
slanler  pernegasse.  Sed  ut  uiiiversos  Temjilarios 
objectis  sceleribus  non  fuisse  poUulos  existiinari 
polest,  cum  in  Germania  a  Cunciliis  jirovinciali- 
bus  absoluti  fuerint,  ila  plures  Gallos,  eosque  in- 
signes  dignitale  iisdem  tontaminalos  flagitiis  maxi- 
mis  argunientis  constat,  atque  Ordinem  ex  allatis 
probationibus  jusle  abolitum  visuri  suums,  cuiu 
duo  millia  testinm  et  eo  amplius  objecla  iis  cri- 
mina  couGrmariut  ;  et  ipse  Ponlifex  eamdem  con- 
fessioiiem  a  septuaginta  duobns  Templaiiis,  uuUo 
objecto  metu,  sed  ab  iis  praeterila  crimina  multa, 
doloris  signiricalione  eCfusoque  pLmctu  execrauti- 
bus  expresseril,  de  (juo  suis  locis  inferius. 

Ut  vero,  cum  regi  Francorum  de  Templario- 
rum  criminibus  delalum  esset,  una  litlerarum 
significatione  eodem  die  regio  ju.<su,  maximoque 
omiiium  stupore  comprehensi  siut,  narral  Ber- 
nardus  '  :  o  Anuo  ,  iiiquit ,  Domini  pra-taxato 
Mcccvii,  res  mira,  res  inagna  noslris  accidil,  leiu- 
poribusque  futnris  scribitur  memoranda.  In  leslo 
siquidem  S.  Eduardi  confessons  terllo  idiis  Oclo- 
bns,  feria  vi,  fueruut  capli  primo  Templarii  ubi- 


1  Hocsem.  in  Theob.  sxix  et  alii.  —  *  Bern.  Chr.  Rom.  PonU  et 
Mi.  Vat.  bibl.  sign.  niiffl.  21i>5.  in  tUem.  V. 


392 


CLEAIENTIS   V   ANNUS  3. 


CHRISTI    1307. 


qiie  in  rffrno  Frnncise,  ol  rx  ordinnlinne  regis 
ot  consilii  ino|tinale  siuu!  ,  niiranlil)us  cunclis 
audienliitns,  anliqnam  Tcni|ili  mililiam,  ab  Ec- 
clesia  r.(iinana  nimis  iiiiviletrialain  ,  una  die 
siihito  ca|ilivari,  cansain(|ue  if^norantibns  caplio- 
nis  tam  rcpenliine  cxce|)tis  paucis  secretariis 
cl  jnratis  :  (|na;  cansa  landein  detecla  fiiit  et 
|iiiblice  infainala,  inofana  videlicet  professio  eo- 
rnmdein  cnm  abnegatione  Clirisli  ct  expuilione 
siiper  criicein  in  opprobrinm  Crucifixi  ;  fuerunt- 
([ue  pliires  ex  cis  ,  etiam  de  majoribus  illius 
Ordinis,  coiilessi  smc  nefanda;  profi'Ssionis  rilum, 
tam  aboininabilein  quain  execrabilein,  qnam  ne- 
fandum,  qui  antea  a  nemine  poluit  unquam  sciri. 
Plurimi  anli-m  ipsorum  confiteri  miniine  voliie- 
runt,  quainvis  nonnulli  snbjec  ti  fuerint  quffstio- 
nibns  ct  tormentis.  Di!mnin  Seiles  Romaiia,  cui 
piius  faclum  incredibde  vidtdtalnr,  el  captinnein 
piffidictam  a^;;re  ferebal,  effecta  est  cerlior  in  Pi- 
ciavis,  ubi  tunc  curia  morabatiir;  Teniplariisi|ue 
nonnnllis  pirdiielis  coram  papa  ,  el  alii|iiibus 
(iioninilli  objeela  scelera  confessi,  negarunl  alii) 
cardinalibns,  ibidem  denuo  conlilentibus,  et  con- 
fessioncs  f.iclas  a  se  anlea  recognosceiitibus  esse 
veras,  ipsorum  confessionibus  inielleclis  conse- 
qucnter  extitit  ordinatum,  ul  ubique  Tem|darii 
capcientnr,  ul  veritas  prodiret  in  liicem  ».  Eadem 
Jonlanus  '  paucioribns  verbis  perstringit  Mcccvii  : 
0  Templarii  siibito  in  tolo  regno  Franciaj  capti 
sunt,  et  tandem  depositi  in  sequeiiti  Concilio  ge- 
nerali  ».  Eos  porro  regia  qnidem  opera,  sed  l*on- 
tificio  inipeiio  non  ex  levibns  conjeeturis,  sed 
gravissimis  argumentis  captos,  et  magno  numero 
adduetos  ad  Ponlificeiu,  ac  pluribus  vicibns  tum 
ex  arcano  lum  |>alain  eadeni  fassos  crimina.eaiiue 
acerbe  [ilanxisse  tcslein  producimus  ipsnm  Cle- 
nieiitem  ,  ha:'C  iiublico  postea  edicto  proinul- 
ganlem  : 

a  Ad  perpetuam  rei  meinoriani. 

8  Ad  omninm  fi  re  notiliain  jam  credimus 
pcrvenisse,  nefanda  scelera  et  criinina  abluirreinla 
hajresim  nuloriesapienlia,  (|iiilius  Or.lo  et  persona) 
Teniplarioriim  non  levibns  argumeiilis,  sed  ma- 
nifislis  indieiis  ,  et  violentis  pra^suniplioiiibus 
dilfiimati  noscnntur,  super  abnegatione  videlicet 
Doniini  Salvatoris  iiostii  Jesu  Cbrisli,  et  siiper 
nefanda  leineraria,  et  pra^suinptiva  et  liffiielica 
tonspiraliniie  siiper  ejiisdem  imaginem  Crucifixi ; 
necnon  etsnper  pluribnsaliis  articuiis  (sodomilico 
niiiiinim  vitio,  idnlolatria  et  aliis)  (]Uos  quia  forte 
credimns  mainfestos,  expriiiii  non  opoitet.  Siciiue 
excrebrescente  infamia,  imminentibus  scandalis 
plurimis  rninime  coiitenmendis,  qnoe  non  leviler 
tolani  scandalizaliant  l<Lccle^iam  ,  urgente  con- 
scientia,  per  totum  orbein  terrarum  jamdnduin 
ipsos  capi  mandavimus  ;  et  tandeni  coepinius 
super  iis  contra  ens  inquirere  jier  nos  ijisos,  non- 
nullis  ex  fratribus  noslris  ascilis  ad  inquisilionem 

«  JorJ.  Ms.  Vat.  sign.  num.  1900. 


pra-dictani  nobiscum  sollicile  poragendam.El  tan- 
dem  |na:.-intatis  nobiseisdem  persnnis  nnn  prirvo, 
sed  grandi  niimero,  non  levis  sed  magn;c  auclo- 
ritatis  viris,  olim  in  Ordine  snpradicto  sacerdoti- 
bus,  pra'ceptoribns,  militibus,  servientibus,  per 
eorum  confessiones  et  depositiones  s|iontaneas  li- 
liere  faclas  corain  nobis,  el  fratribus  nnstris  in  se- 
creto  prius,  el  poslmodnm  coram  nobis,  toloque 
collegio  fralnini  nnstrorum  S.  R.  E.  caidiiialium 
paliiit  manifeste,  qnoad  personas  ipsas  conlitentes, 
dicla  criinina  et  scelera  esse  vera  :  iidemque  con- 
filenles  omiies  et  siiignli  suuin  bnmililer  reco- 
gnoscentes  errorem,  noslram  el  A|iostoIicrt!  Sedis 
nnn  justiliain,  sed  miserieordiam  et  veniam  im- 
plnrarunl.  Qnibus  cum  omni  humililate  et  reve- 
reiilia,  et  iiroprii  eornm  recognitione  erroris  om- 
nino  persislentibus  pro  absolulione  ab  cxcommu- 
nicationis  senteiilia,  qnam  cx  hiijnsmodi  ba>resis 
realibiis  et  scelenbus  inc  irrerant,  ipsis  miseri- 
cordiler  impendenda  ;  nos  ,  qui  ,  licet  indigni 
vicarii  sinuis  illius,  (eujns)  miseratione^  sujicr 
omnia  opera  ejus  existnnl,  et  qiiia  Romaiia  mater 
Eeclesia  non  clandit,  prout  nec  claudere  debet, 
greinium  redeiinlibns  ;  facta  a  prmilictis  confilen- 
libus  ciim  hnmilitate  et  reverentia  abjnratione 
hujusmodi  b;creseos  secundum  canonieas  sanctio- 
nes,  eis  jiixta  form.im  Ecclesiic  feciinus  munus 
ab^olutionis  impeiidi  ,  poteslale  injuiigendi  eis 
proplerea  salntarem  paniitenliam  nobis  et  diclre 
Sedi,  seu  quibus  id  coniniittendum  duxerimus 
specialiter  reservata,  etc.  Dalum  Tolosa;  III  kal. 
Jaii.  Pontifical.  nostri  an.  iv  ». 

Ex  liis  refellas  auctores  plures,  qui  nimis 
facile  inanibus  levissimorum  hominum  susurris 
fidem  adliibuete  ,  promissam  fuisse  Templariis 
vcniain  a  1'ontifiee,  eaqne  pnllicilationesubornatos 
fuisse.  Quis  eniin,  si  rem  perpendat  accurate, 
virns  graves  lanto  in  nuinero  tam  immania  cri- 
niina  putet  tanto  cum  dedecore  sine  tormentis 
confiteri,  siliiqne  falso  imponere  potuisse ;  cuin  ne- 
quidem  id  nnqu;ini  imbelles  mulierciila;  factura; 
videantur,  iiisi  seeleruni  facibus  ardens  conscien- 
lia  eam  coiifc  s^ionem,  uberesque  illas  lacrymas 
expressissel  ?  Al  de  bis,  deqiie  servalo  a  Pontifice 
in  Templarios  judicioriim  ordine  proximis  annis 
dicluri  siimus,  Non  leviter  vero  ea  res  expe- 
ditionis  Syriaca;  consilia  retardavit  ,  cuin  Tem- 
libiriorum  opera  eam  aggredi  Clemens  consti- 
tuissel. 

t3.  EduarcU  regis  Anglice  obitus  et  laudes.  — 
Obfuere  etiain  admodum  secukB  in  Anglia  renim 
convcrsiones  ob  Eduardi  senioris  niorlem,  qnam 
hnc  anno  inedia  a;slate  conligisse  scribil  Westmo- 
nastcriensis  ,  qui  de  illius  maxima  expedilione 
in  Scotiam  adversus  Rnbertum  Brusium,  quem 
regnum  illud  niola  rebellione  invasisse  ait,  locu- 
tus,  confeclisque  adversus  Scotos  pluribus  felici- 
bus  pra^liis,  quibus  ipsosmagnis  allrivit  cladibus, 
ac  novi  regis  fratres  caiitos  extremo  atfecil  suppli- 
cio,  Roberto  in  paludes  ac  loca  nemoribus  obsila 


CLEMEXrrS   V   ANNUS  3.    —   CIIRISTI    1307. 


393 


depulso,  subdit  '  :  «  Ccepil  rex  vexari  dyseiileria. 
Movit  tameii  nihilotninus  de  Caerleolo,  quinto 
nonasJulii.  parvis  diaetis  versus  Scoliain  |irofici- 
scens.  Pridie  vero  nonas  Julii,  venit  usi|ue  Bur- 
gum  super  Sabulo,  ubi  invalescente  iiifirmitate, 
die  craslina,  scilicet  «exta  feria,  i.raesenli  vitrc  va- 
lefaciens,  dies  suos  iu  bono.  et  annos  suosiii  iiloria 
consummavit.  Regnavil  auleui  annis  trigiula  qua- 
tuor,  iiiensibus  seplem,  diebus  viginti  uuo,  com- 
plevitque  .xtalis  suae  annos  sexagiiila  octo,  et  dies 
viginti  ».  Addil  auctor  Eduardi  elogiiim,  sed  in 
quo,  quanivis  aiiiplissimo,  pra'termiltit  defensam 
Syriam  coiilra  fultani  Babylouici  iinpetus.  cuin 
Ploleniaidi  castra  admovisset :  stetisse  eniiii  tum 
illius  virtute  rem  Christiaiiam  vidimiis.  Dccre- 
visse  eliam  ipsum  expedilionem  Syriacam,  quain 
tunc  Clemens  cuni  multis  ivgibus  priuci|iibusque 
Occidentalibus,  ali|ue  eliaiu  cum  Carbanda  rege 
Tartarorum  agitabat,  obire,  tradit  Walsingha- 
mus  '.  De  eo  porro  htec  suhjicit  memoratus  West- 
iiiouasteriensis  :  «  Hic  Eadwardus  fuit  strenuus  in 
armis  per  tolam  vitam  suam  in  omni  statu,  adeo 
quod  totam  Angliam  de  manu  Simonis  de  Mon- 
teforti,  comitum  et  baroiium  eidem  Simoni  adhffi- 
renlium  ,  qui  etiam  regem  Henricuiii  patrem 
suuin,  et  seipsum  tenuit  in  carcere,  adquisivit, 
sicut  superius  iu  Chronicis  cuiitinetiir.  Tolaiii 
eliam  Walliaiii  de  manibus  Leoliiii  princi|jis  et 
Davidis  fralris  ejus,  Aquitaiiiam  de  maiiu  regis 
Franciffi  exlorsit.  Scotiam  sibi  s;cpiiis  suhjugavit, 
sicul  superiora  sesta  testanlur.  Sed  capta  Scolia 
proditiose  per  Roberlum  Briisium,  ul  supra  a 
pro.xiiiio  capilulocoulinelur,  ipse  idem  inter  exer- 
citum  in  leclo  morlis  jacens,  ex  magnanimitate 
cordis  mandavit  et  jussit  corpus  suum  ibi  rema- 
nere  nou  sepultuiii,  sed  deferri  in  exercitu  quous- 
que  tola  Scotia  esset  finaliter  acquisita.  Sed  hoc 
mandatum  non  potuit  effectui  deniandari.  Fuit 
corpus  itaque  delatum  in  Aiigliam  et  sepultuui 
Westmonasteriianno  proximo  sequeiitixviu  (xsvii) 
die  Oclohris,  juxla  sanclum  Eadwardum  :  ad  caput 
patris,  per  manus  venerahiliuin  patrum  domini 
Antonii  pairiarcha;  Hierosolymitani  et  Dunelmen- 
sis  episco])!,  et  Guillelmi  archiepiscopi  Ehoracen- 
sis  cura  caeteris  episcopis,  abhatibus  et  pralatis 
iotius  regni  ».  Hisqueverbis  auctor  (iiiem  iiuponit 
hisloriae,  cui  Appeiidix  adjectaest.  Memiiiere  porro 
Eduardi  ut  rerum  gestarum  gloria  florenlissimi 
Joannes  Villanus  '  ac  Beriiardus  %  quorum  poste- 
rior  hoc  pra;claro  elogio  ipsuin  exoriial :  a  Eodem 
anno  ineDse  Julii  obiit  memoratus  rex  Angliee 
Odoardus,  >ir  iu  ornni  prohitate  famosus,  cui  suc- 
ce?sil  iu  regno  hlius  ejusiiomiuis  similiter  Odoar- 
dus,  qui  eodem  aiino  iasequeatimense  Februarii, 
(numcrat  auclor  aunos  ah  iiicarnati  Verbi  die,) 
dnxit  uxorem  regis  Fraucia}  nomine  Isabellam  ». 


14.  liegmtm  Navarra;  capit  Ltidovicus.  — 
Hoc  eodem  anno,  quo  Eduardus  II  rex  Anglorum 
sceptrum  capesfivit ,  LudovicusHiiliniis,  Philipjii 
Galliarum  regis  lilius  natu  major,  jDanna;  matris 
superiore  anno  «vita  functa;  litulo,  Navarrena  co- 
rona  est  redimitus  :  qui  ciim  ad  ineundam  regni 
possessioiiem,  adigcndosque  in  siia  verba  sacra- 
meiito  Navarros  proficisceretur,  flagitavit  a  Cle- 
mente,  ul  inlerdictiim,  quo  regni  princeps  civitns 
Poiiipeiopolis,  ardente  inter  episcopum  ac  jusliliae 
prafeclos  dissensione,  perciilsa  fuerat,  amovere- 
Inr.  quod  Poiitilicia  clementia  viribus  carerejus- 
sit ',  dum  ille  in  ea  urhe  versaretiir.  Exceptiim  a 
Navarris  fausla  [irocerum  ac  poimli  acclamatione 
refert  S.  Anloninus  his  verbis  ':  a  Rex  Parisios 
renieavit  (nimirum  a  Pictaviensi  colloquio  cum 
Clemente  habito),  et  inde  filium  suum  primogeni- 
tuin  .Vloysium  sive  Ludovicum  nomiiie  in  Navar- 
ram  niisit  cum  mullitudine  procerum,  euinque 
ihi  in  regem  Navarra;  coronari  fecit  in  civilate 
PampeloniiB  ».  Agunt  de  eo  Hispani  scriptcres  % 
acJacobum  regem  Aragonum  novas  curas  conce- 
pisse  aiunt,  ne  Galli  Aragoninm  |iroferre  impe- 
rium  molirentur;  atque  adeo  Oscain  profectum, 
ne  vel  ipsum  a  Sardica  expeditione  dislraherent. 

\o.  Regnum  Ungaricum  Carolo  adjudicalum 
per  Diploma  Ponlificium.  —  Firmaliim  eodem 
anno  est  Caroli  regis  Ungariae  solium  a  Clemente, 
qui  insignem  Conslitutionem  adversus  Olhonem 
duc.m  Bavaria'  lEinulum  edidit,  ut  Ungariam  ci- 
vilibus  bellis  lanialum,  pristinae  paci  rcstituerel, 
et  Carolo  regi,  qui  avi.ie  Stejihani  regis  Ungariaj 
filiffi,  ac  Ladislai  sororis  jiire  legitiina  successionc 
sceptruui  sibi  debitum  contendebat,  dignitatem 
assereret.  Profecto  jamanteBonifacius,  cum  Wen- 
ceslaiis  Boeiiiiae  rex  electionis  jure  illud  atfectaret, 
servatis  judiciorum  legibus  sanxerat,  non  electio- 
iiis,  sed  successionis  jura  Ungariae  regno  spcc- 
tanda,  neque  Ungaros  eleclione  celebrata  legitimi 
haeredis  juribus  detrahere  potuisse ;  ac  Wences- 
laum  regno  Ungaricoahstinerejiisserat.  Cuin  vero 
extincto  Wenceslao  seniore  Ungari  seditiosi  Otho- 
nem  ducem  Bavariae  excivissent  ad  regnum,  idque 
bellis  civilibus  concussum  extremo  exilio  pateref, 
Clemens  Bavarum,  neque  ab  eo,  ad  quem  confe- 
rendae  regi;c  inunclionis  jus  spectaret,  corona  re- 
dimitum,  ne<|ue  ullo  successionis  jure  suffiiltum, 
incussa  censurarum  religione,  regno,  quod  inva- 
serat,  ahscedere,  acjura  sua  apud  Sedein  Aposto- 
licamdisceptare  imperavit  *. 

0  Clemens  etc.  Ad  perpetuam  rei  memoriam. 

0  Duduiii  clarae  inemoriic  Wenceslao  rege 
Boemise  tuuc  vivente,  per  ejus  nuutium  et  lilteras 
supplicante  felicisrecordationisBonifacio  papaj  VIII 
pra;decessori  nostro,  ut  negotiuiii  cjuondam  Wen- 
ceslai  ejusuem  regis  filii  lunc  viventis,  qucm  in 


>  Westm.  llisl.  Flor.  Walsin.  in  Eduard.  et  alii.  —  -  Waiiin.  in 
Ediiard.  II.  —  J  Joan.  Vill  1.  viil.  c.  90.  —  *  Bern.  cl  .\ls.  gesla 
Clem.  ubi  sup.  Ms.  Vat.  sign.  nura.  376:5.  in  Ceni.  V.  Buclian. 
1.  vill. 

Ann,  —  Tosics  XXIII.  —  Havn.  IV. 


'  Lib.  II.  Kp.  com.  cccLx.^xviii.  —  '-  \n\.  \u.  p.  ijt,  jxi.  c.  i. 
§  2.  Paiil.  ^iril.  in  Pliil.  pnc.  liajuin.  iu  coJ.—  '  Snr.  ino.  \.i\. 
hoc  au.  Jlanan.  I.  xv.  c.  7  et  alii.  —  '  Lib.  ii.  Ep.  cccii. 

50 


394 


CLEMENTIS  V   ANNUS   3. 


CHRISTI    1307. 


Ungarice  concordiler  ct  canonice  propnnebnl  ele- 
clum,  et  eiuiKiein  repcm  Boemiap,  ac  tam  suos 
(jiiam  ejusiiem  filii  in  linc  [inrle  seqnaces  in  liene- 
volenliam  ct  praliam  ejiis  reciperet,  ac  se  ipsis 
adjulorem,  direclorcin  lienignuuTct  favoral)iiem 
in  ipso  ncgolio  exiiilierel;  idem  prrcdecessorsuper 
Jioc  i)ia  et  rationabili  medilitionc  perpensans , 
quod  priTfatiim  regnum  Ungariae,  tam  nol)ile  liac- 
tenus  quam  pra^clanim,  iii  spiritualibiis  et  lem- 
poraiibus,  per  coliisiones  varias  dignoscebalur 
efse  collapsum  ;  quod(|ne  cliarissima  iu  Cliristo 
filia  nostra  Maria  regina  Siciliie  illustris  iii  eodeiu 
regno  Ungaria;  (anquam  ha;res  proximior  se  jiis 
asserebal  li.ibere,  cl  cliarissimiis  in  Cliristo  filius 
nosler  Caroius  rex  Ungariaj  illuslris  nepos  ejus 
regnum  ipsum  in  parle  non  modica  ex  persona 
jam  dict;t!  su:c  palerna?  aviac  possidebat,  de  qiio 
eliam  in  Slrigoniensi  Ecclesia,  juxla  ritnm  anli- 
quum  Ungariic ,  per  pursonam  idoneam  regale 
susceperat  diadema  ;  niemoratos  regem  Boemia^', 
ipsiiis  filium  et  pra'diclum  Caroliim,  eorumque 
sequaces  et  alios,  qui  sua  credercnt  interesse,  per 
pia?  memoria?  Benedictum  papam  XI  prajdeces^o- 
rem  noslnim,  tunc  Niculaum  Oslienscm  ct  Velle- 
Ireiiscm  cpiscupum,  et  iu  prsfato  Ungaria'  regno 
Apostolica;  Sedis  legatum  percmplorie  citari  nian- 
davit,  ut  infra  cerli  lemporis  sjialium,  in  litleris 
ejus  cxpressiim,  cum  oiiinibus  aclis,  juribus  et 
munimenlis  suis,  negoUum  conlingenlibus  mc- 
moralum,  coram  pradecessore  ipso  Bonifacio  de- 
berent  legilimc  comparere,  super  iis  complemen- 
tum  receptiiri  juslitia>,  ac  factnri  qurc  pro  dicli 
regni  stalu  prospcro  per  ipsum  prffidecessorem 
Bonifacium  essent  provide  ordinanda. 

IG.  a  Eodem  autcm  legato  pracdiclos  regem 
et  fiiium  ac  Carolum  citante  legitime,  ac  adve- 
niente  diclo  termino;  pricfata  regina  Sicilia?,  in- 
limato  jam  sibi  cx  parte  pra;decessoris  cjusdem, 
tit  ipsa,  si  sua  intcresse  putabaf,  in  eodem  termino 
coniparerel,  ct  jam  dictiis  Caroliis  nepos  ejiis  per 
procuratores  idtmeos  siitficienter  inslruclos  corain 
eodem  prffidecessore  Bonifacio  comparere  ctim 
reverenlia  debila  curaverunl;  venerabilibus  fra- 
tribus  noslris  M.  Zagaiiriensi,  T.  Jauriensi,  et  B. 
Wesprimiensi  episcopis,  et  bouffi  memoria;  S... 
arciiiepiscopo  Colocensi,  ac  dilectis  flliisnonnullis 
prffipositis  et  arciiidiaconis  de  ipso  regno  Ungaria; 
ex  vigore  praefataj  citalionis  comparentibus  simili- 
ter  ciim  eisdem  :  jam  dicli  vero  Boeiniae  rex  ac 
natus  cjus  in  prffidiclo  lermino,  vel  etiam  poslea 
comparere  per  se  vel  alium  non  curariint;  sed 
sub  cujusdam  palliationis  aslutia  excusatores  di- 
lcclos  filios  llcnricum  doctorem  decreloriim  cJe- 
ricum,  Joannem  Eccksia;  cantorem  de  Velerri- 
buda  et  Joannem  Bomanum  jiirispcrilum  laicuin 
ad  [irffifuti  [iricdccessoris  Bonilacii  |ira>sentiaiii  de- 
slinariint :  ([iii  coslem  rcgein  Bnemia'  ac  natum 
cjus  excusare  super  co,  (juod  juxla  |ira'lakc  cita- 
tionis  ediclum  ad  eunidcm  iirwdecessoreiu  Boni- 
facium   procuratores  sufficieiiter  instructos  non 


iiiiscianl.  nilebantur;  causas  siiper  lioc  minus 
ralioii.ibiles,  imo  inanes  et  frivolas  [^rretendentes: 
et  niliiluminus  in  pliiribus  consisloriis  per  eum- 
dcm  [irajdecessorcm  Baiiifacium  ab  i|)sis  exciisa- 
torilius  suriose  petito,  si  alias  caiisas  ratioii.Tbiles 
excusalionis  liaberent,  vel  ampliori  lorent  pole- 
slate  suffulli  in  exciisalione  ciil[)a?  coiilumaciam 
geminanles,  dixerunt  im[irobe,  ([nod  [trafalus 
Boeniia;  rex  nullo  nnquain  tempore  inleiidcbat  de 
ipso  regno  Ungariae  liligare  ;  [irocuratoribus  ipsis 
et  nuiiliis  eornindem  regina;  Siciliie  ac  nepotis 
inslanlibus,  ul  in  contumaciain  ip-orum  Boemiae 
regis  et  filii  ad  declarationem  et  determinalionem 
jiiiis  regina^  ac  nepoti  competenlis  eisdem,  prae- 
(leccssor  [irocederet  ineinoralus. 

17.  (I  Idem  vero  pracdecessor,  habita  super  iis 
cum  fralribus  suis  examiiialione  solcmni ,  pro- 
fiiiida  maxime  meditalione  recogilans  slatum  [irae- 
fati  regni  Ungariae  miserabilem  ct  dcpressum, 
flcbili  (juidem  compassione  condignum  ,  quod 
revera  ex  praetacta  praeserlim  contenlione  re- 
gnandi  in  pejus  continue  labebatur  ;  qiiodque, 
sicut  facli  nolorium  [lermanentisevidentins  osteii- 
dcbal,  notuin  praedecessori  erat  eidem,  praedicta 
rcgina  Sicilia?,  sicut  primogenitiira>  jus  obtinens 
clarae  iiiemoria;  Stephani  repis  Ungariae  patris  siii 
in  codcm  regno,  pro[iinquior  erat  successor  et 
liaM-es  quondam  Ladislao  regi  Ungaria'  fratri  puo 
cx  utroque  [larente,  per  quod  0[iitulabalur  eidem 
conimunis  jiiris  praisumptio,  qiiae  in  tali  casu 
probaiuli  onus  in  adversarinm  jusle  transfert  ; 
quia  eliam  quondam  Carolus  ipsiiis  reginac  primo- 
genilus  dicti  Caroli  genitor  habitus  eral  quasi 
coinmunilcr,  et  prajcipue  per  Bomanam  Eccle- 
siain  pro  Ungaria;  rege  dum  vixit  ;  nec  ex  parte 
diclorum  Boemiae  regis  et  filii  de  jure  compelente 
i[isis  in  Ungariic  regno  pncdiclo  allcgatum  erat 
aliquid  vel  assertum,  nisi  sola  eleclio,  qua>  de 
ipso  fllio  regis  proponebalur,  facta  fuisse ,  quae 
proculdubio  diversis  ex  causis,  prout  ralio  prima 
lacie  indicabal,  minus  legitima,  imo  prorsus  vi- 
debalur  inutilis;  ex  eo  niaxime  quod,  sicut  scripti 
canonis  series  aperit,  reguum  ipsuin  UngarifE  snc- 
cessionis  jure  provenit,  et  eleclionis  suITragio, 
arbilrioque  non  defertur  ;  ralionibus  pramissis  et 
causis  aliisque  motivis  plurimis,  qnac  religionem 
debent  judicantis  instruere  ,  in  trulina  rectae  deii- 
berationis  ap[iensis,  expedientia  comniixta  licen- 
tiae  ac  benigna  humanilate  servata  ;  de  [ilenitudine 
poteslatis  in  a[)ertam  conlumaciam  eorumdcm 
BoemiiC  regis  et  filii  in  pra!senlia  [duriiim  praela- 
toruin,  capellanorum,  familiarium  iiraedecessoris 
cjusdem,  et  alioruni  in  consi.-torio  vocatoium,  et 
praeseiitilius  eoruindem  Boeiiiiae  rcgis  et  tiiii  nun- 
tiis  ,  ac  excusaloiilins  su|irascriplis  :  idcm  [iiaKde- 
cessor  dccrevit,  diffinivit,  dcclaruvit  el  voluit  de 
fralnim  consilio  pr.cdictorum  ,  quod  pra^iiicla 
Maria  iii  tolo  ijiso  regno  UngariEE  ac  pertinenliis 
suis  oinnibus,  ac  ubique  terrarum  regiiia,  et  di- 
ctns  Caroliis  nejios  rex  Ungaria;   nuncuparenliir 


CLEMENTIS   V  ANNDS  3.    —  CHRISTI    1307. 


395 


apcrtis  labiis  ,  scriptionibus  vuly:atis  ct  iutilula- 
rentur  in  publicis  docuinentis  ;  (|uo(li|ue  pnuiati, 
clerici  cujuscuMi(|ue  difinitatis,  slatus  aut  condi- 
tionis  existerunt,  ac  religiosi  alii  cujuscuiii(|ue  fo- 
rent  ordinis  ;  necnon  coinitts  sive  bani ,  barones, 
milites,  civus,  incola;  cujuscuni(|ue  staliis,  |irie- 
eminenlia>,  dignitatis  aut  conditionis  exislerent; 
jam  dicli  Untfaria;,  omniumque  juriuin  et  perti- 
neiiliaruni  ejus,  aj  aliaruni  rej^ioiiuni  annexaruin 
sibi,  etiani  si  regnoruni  liaberent  tituluin,  dictis 
reginae  regique  nepoti,  tanquam  ejusdem  regni 
Ungariae  regiiiffi  ac  rcgi  lef;itiiiiis,  pareret  iiilen- 
dere  :  ac  de  fructibus,  reddilibus,  servitiis,  jiiri- 
bus,  et  obventionibus  aliis  consuetis  et  regi  Unga- 
riae  debitis,  devote  res[ioiidere  curarent :  iirslatis, 
clericis  et  religiosis,  coniilibus  sive  baiiis,  baro- 
nibus ,  mililibus,  civibus  ,  iiicolisciue  pnedictis 
sub  poena  excommunicationis  injuiigens  exiiresse, 
qnain  incurrerent  eo  ipso,  si  secus  facerent,  ut 
eisdem  reginae  et  regi  Ungariee  circa  recuperatio- 
nem,  dtfensioncm  et  conservationem  regni  pne- 
dicli  assistereiil  auxiiiis  ,  consiliis  et  favoribus 
opportnnis  ;  quodiiue  meinoratos  regem  Boemiae 
vel  ejus  fiiiuiii  rugein  Ungaria;  noininare,  vel 
titulare  nulla  noniinatione  vul  descriptione  pra;- 
sumerent,  iieve  ipsis  aut  ministris  eoriim  de  tru- 
ctibus,  redditibus,  proventibus,  aliisque  juribus 
dicti  regiii,  et  praefatoruin  sibi  adjaceutium  ([uo- 
modoiibet  responderent ,  vei  ipsis  circa  occupa- 
tionem,  invasionein,  detentionum  seu  usur|ialio- 
nein  rnemorati  rt  gni  Ungaria',  ac  pr;emissoruin, 
qnae  annexa  siinl  ilii,  publice  vel  occulte  [iraestarent 
auxilium,  vel  cdnsilium,  suu  pnisidinm  favoris 
alicujus  imiiemlerent.  Praclibatus  eiiim  praede- 
cessor,  praelatos,  clericos,  ut  ruligiosos,  coiniles 
sive  banos,  barones,  niilites,  cives  et  incolas  ine- 
moratos  ab  omnibus  liomagiis,  sacrainentis  fideli- 
tatis,  colligalionis  aut  conjurationis  ,  (|u;c  praeli- 
batis  regi  Boemia;,  iilio,  aut  ministris  eoruni 
praestilerant,  vel  cum  ipsis  in  pi-rjiidiciuni  dicto- 
rum  reginae  ac  legis  Ungariae  aliquatenus  inie- 
rant ;  eliainsi  ca  forunt  juraniuntorum,  poenaruin 
adjectione,  vei  quovis  alio  vinculo  roborata,  (luae 
vacua  juribus,  ut  nuila  tore  censuit  et  carure  de- 
cruvit  oiniii  robore  lirinitaiis  ,  absulvit  et  ad 
eorum  observalionem  quomodocumque,  autquan- 
luincumque  se  astrinxisseiit  pro  observandis  eis- 
dem,  ipsos  non  tenuri  decrevit. 

18.  0  Et  ut  quae  gravilati  Sedis  Aposloiicae  con- 
gruebant,  prajdecessor  idem  cuin  debila  maturi- 
tate  survaret ,  ne  excliidurul  a  suis  jirocussibus 
amicam  in  tlirono  sedentibus  ajquilalem  ,  regi 
Boemiae,  fiiioque  piu-falis  certum  pereniptonum 
terminuin  assignavit,  infra  (luein  i[)si  [)er  se,  vel 
aiium  seu  alios,  si  qua  jura  de  |iro|iiietale  dicti 
regiii  Ungariaj  se  babere  credubant,  eidem  [irajde- 
cessori,  et  Apostolicie  Sedis  reverenter  ostunde- 
rent,  illaijue  [lelerent  et  [irosuquerentur  (irdine 
debito,  et  ut  rationabile  loret,  sicut  eis  videretur 
meiius  expedire.  Super  [lossessorio  tamen  cujus- 


ciini((ue  s[)eciui  vei  generis  de  dicto  regno  Unga- 
rix'  nieniorato,  regi  Boemiie  vel  filio  conqietunte, 
|iro|iter  eorum  contuinaciain  sic  contractain  |)er- 
[letuuni  eis  duxit  [)r;edecessor  ijise  silentium  ini- 
[lonendum.  Ullra  piffiinissi  vero  teriniiii  spaliiini, 
ne  in  [lotestate  foret  dictoruiii  Boenii;e  regis  et 
filii  iiKjuietare  pro  libito,  niolestare  frequenlur  ; 
et  ut  vitandi  scandali  occasionem  tollurel,  ad  quam 
causain  ex  tuiic  iii  jure  ut  [iio[irietate  conipelenti- 
bus  i(isis  fursilan  iii  regno  pra;fato,  jurisdiclionis 
sua;  ac  Sedis  Apostolicae  denegavit  (irtcdecessor 
idein  incoininiitabili  ediclione  |)r;psi(iiuiii  ,  et  eis 
in  tribunali  (|uocum(|ue  tani  de  juslitia;  fomite, 
quam  de  potestatis  plenitudine  (lerpeluum  siien- 
lium  iiiiposuit  de  fratrum  consilio  [incdictoruin  : 
ita  ([uidum,  (|uod  (^raedicta  termini  pra;finitio, 
jurisdictionis  denegatio,  impositioque  silentii  ex 
tiiiic  elaiiso  i()so  terinino  (lerinde  vigorem  et  effe- 
ctuiii  baberent,  ac  si  in  eorumdein  Boemia;  regis 
et  filii  per  formam  citationis  solita;  notitiam  (ler- 
vunissent:  cuin  iion  foret  verisiinilu,  ut  [)r;cinissa 
in  notitiatn  et  conscientiain  dictoruni  Boemiae 
regis  et  filii  dubito  lempore  devenire  non  possent, 
qu;e  iii  (inesuiitia  ipsius  consistorii,  pra}dictoruni, 
pr;cIatoruni  aliorumque  (iluriuin,  et  eorumdem 
nuntiorum  et  excusatoruiii  maxime  erant  taiii 
vulgata,  tain((iie  solemniter  piiblicata,  (irout  hasc 
ut  aiia  iii  i()sius  pra;decessoris  Bonifacii  biill.itis 
litteris  inde  confectis  pleniusetseriosius  continen- 
lur  :  qiiae  omnia  postmodum  fuisse  dicuntur  in 
iocis  solemnibus  dicli  regni  Ungari;c  de  iiiandalo 
pncdecessoris  ejusdem  tempore  debito  solemniter 
nihiioniinus  publicata. 

0  Nos  autum  ejusdem  praedecessoris  Bonifacii 
in  hac  (larte  vesligiis  iuhaerentes,  ipsorum  regina; 
ac  regis  Ungaria;  sup()Iicatioiiibus  incliiiati,  con- 
stitutionem,  diffiiiitionem  ,  declaratiuneni,  volun- 
tatum,  mandatum  sive  inandata,  censuram,  abso- 
Intionem,  termini  pr;cfixionem,  siientii  impositio- 
neiii  ,  [iraisidii  denugationem  et  alia  su(iradicta, 
qua;  (ler  eumdum  ()i;idecussorem  Bonifacium  ta- 
iiter  facla  siint,  rala  habentes  et  grata,  ea  ex  certa 
scienlia  de  fratrum  nostrorum  consiiio  et  assensu 
auctoritate  A(iostoIica  conlirmaniiis,  et  (iraeseritis 
scripti  [latrocinio  communiinus  :  excommunicatio- 
nis  vero  sententiam  supradictam  volumus  usque 
ad  salisfaclionern  condignam  aucloritale  iioslra,  a()- 
[leliatione  remota,  invioIal)iIitt.r  observari.  Veruni 
sicut  fama  |)ublica,  ((iiiiiiino  infamia  referente, 
absque  graiidi  adiniratiuiie  scu  ()otius  turbatione 
didicimus,  (|uod  eliam  sic  manifestum  at((uu  no- 
loriuin  neduiii  in  ipso  regno  Ungariac  ac  vicinis, 
sed  in  remotis  etiam  partibus  esse  dicitiir,  qiioci 
nulla   (lotust   turgiversalioiie  celari,  nonnuUi   ex 
praelatis,  clericis,  reiigiosis,  comitibus  sive  banis, 
baronibus,  inilitibus,  civibus  et  iiiculis  memoratis 
pra;fatoruiii   Boemiae  regis  et  lilii  in    bac   (larte 
fautorusut(|uusequaces,  immeniorussalutiseorum, 
hujusniodi  |)ra;ce|)ta,  scntentias  et  processus  prae- 
decessoris  ejusdum   dainnabilitur  conlcmnenles. 


396 


CLEMENTIS   V  ANNUS  3.    —   CHRISTI    1307. 


ac  venientes  temero  contra  ea,  prsefatis  regina;  ac 
filio  regi  Ungariae  juxta  pra;niissuni  mandatnm 
ipsins  pr.Tdecessoris  afsistcre  circa  rocnperatio- 
neni  ,  defensionem  el  constTvalionem  jam  dicti 
regni  Ungaria;,  ipsisque  parere,  intemlere  ac  ro- 
S|iondere  miniine  curaveiunt  :  quin  |)Otius  ipsi 
Dooniiaj  regi  et  fiiio ,  dum  ■vivLbaiit,  eoruiiic|uo 
ministris  adversus  eosdem  reginam  et  Caroiuin 
regom  Ungaria3,  ac  in  oonim  pr.-EJiidioiuni  ora^sli- 
torunt  iiostmodum  auxilium,  consiiium  et  fuvo- 
rem,  prtedictos  r«'ginam  et  Carolum  rogoin  sui)or 
ipso  rogno,  ac  ejus  l)onis  et  juril)us  inquietamlo 
jiequiter,  et  luultiplicitor  moleslaudo  ;  proptor 
«luod  prfffatam  excoinmunicationis  seutentiam, 
latam  per  eumdom  pra?decessorem  Bonifacium, 
daniiiabililer  incurrerunl. 

19.  «  Eodem  autem  rege  Boemise  viam  deinde 
miivers»  carnis  ingrosso ,  pra;fato  adliuc  ipsius 
rogis  vivente  filio,  nonnulli  ex  prffiinissis  j^ralatis, 
clericis  ot  religiosis,  comilit)us  sive  banis,  l)aroni- 
bus,  mililibus,  incolis  atijue  civibus,  in  soiisinn 
dali  reprobum,  et  spiritu  obca[>cali  nequitiic,  iii 
mulliplicationein  excessuum  ,  injuriariiiii  coii- 
temptus,  et  offonsarum  aiisu  pra>oi|iiti  collalientes, 
contra  eosdem  Carolum  regem  et  regiuaiu  Unga- 
ria\  nobilem  virum  Olbouom  Bavanaj  ducom  ne- 
quiter  convocariint,  seu  potius  obdiixerunt,  ail- 
hajrendo  et  assislendo  sibi  patenter  et  pulilice  ad 
invasionom  ,  occupationom  et  dotonlionoiu  dioti 
regni  Ungaria;,  vel  alicujus  partis  ipsius,  ac  pno- 
staiido  auvilium,  consiiium  et  favorem,  ex  quo 
etiam  ipsos  tonet  excommunicationis  pra-fala;  la- 
quous  alligalos ;  idemquo  dux,  ipsorum  iiotoutia 
fultus,  et  auxiliis  communitus  pnctexlu  convoca- 
tiunis  ,  seu  abductionis  hujusmodi  ad  iuvasionein, 
occupatiouem  et  doteiilionom  priediclaiu  Unga- 
ria;  regni  temeraria  piaisumpliono  se  Iransfoieiis, 
per  ipsum  B.  Vospriiuiensom,  et  quondam  A.  Cba- 
madiensem  episcopos  se  corouari,  ut  dicitur,  in 
regem  Ungariaj  procuravit,  iu  hoo  etiam  oflicium 
jurisdiclionis  Strigouiensis  arcbiopiscopi,  ad  quom 
rogis  Uugaria3  corouatio  |iertinet,  faciens  usurpari : 
et  eosdom  Caroluin  rogoiii  ot  Mariam  roginam 
Ungaria;  in  adjudicala,  ul  pra'i'ertur,  eis  posses- 
siono  dicti  rcgui  nequiter  molestare,  inquietare 
et  perturbare  |irac'suinit,  invadondo,  occupandoel 
usuriiando  violentor,  et  injuste  pro  viribus  terras, 
loca,  bona  ot  jura  regni  ojusdem,  ac  eliam  deti- 
nendo  iu  ipsius  rogui  subvorsionom  otscandalum, 
sux  ac  suoruiu  coinplicum  ot  seciuacium  iu  hac 
parle  salutis  dispoudium,  ot  prsedictorum  reginai 
ac  regis  gravodaiiimim,  pia,'judioiiiiii  otjacturam. 
Proiiter  qua;  pro  parto  priodicluiuiu  roginie  ac 
regis  Ungario!  pro  adliibeiulo  super  iis  optimo  re- 
modio,  ad  nostram  et  dicta;  Sedis  provideiitiam 
humilitor  babitus  osl  recursus. 

«  Nos  itaque  noloutes  ha?c,  noii  absquo  diviiia 
et  prffifata;  Sodis  injuria  et  conlemptu  uttontata 
talitor  et  I  rasuinpla,  sicuti  nec  dobomus,  conni- 
ventibus  oculis   praeterire,   ()iiin   circa  oa,   cuni 


simus  omnibus  in  justitia  debitorcs,  officii  nostri 
debitum,  prout  tonemur  et  expedire  credimus, 
exe(]uamur;  pra'latis,  clericis  ot  religiosis,  corni- 
tibus  sive  banis,  baronibiis,  mililibus,  civibus, 
incolis  ,  complicibus  ot  seqiiacibus  memoratis, 
oxcommu  licationis  in  personas,  et  interdicti  in 
torras  ot  loca  ooruiii,  ac  privatioiiis  oninium  ofti- 
ciorum  et  bonoficioruiii ,  privilcgiorum  et  gratia- 
riiiu  atqiie  bouorum,  qua;  a  Roniana,  sive  ab  aliis 
vol  in  aliis  quibuscumque  teiiont  vol  liabonl  Eccle- 
siis,  poenis  ahjue  senlontiis,  (|uas  ipso  incurrant 
facto,  si  secus  egeriiit,  districle  pra-cipimus,  ut  a 
pncuiissis  omiiibns,  contra  praediotos  Carolum 
regem  et  reginam  Uiigaria'  in  auxilium  ot  favoiem 
ducis  praBfati  jier  eos  altentatis  talitor  et  pra;sum- 
ptis,  cessent  ponitus  et  desistant  :  et  tani  eosdem 
pnvlatos,  clorioos  et  religiosos,  comites  sive  banos, 
baronos  ,  militos,  civos,  incolas,  complices  et 
sequaces;  quani  omnes  alios  et  singulos  tam  de 
pr;ofato  roguo  Uiigaria;  ac  ipsius  prrtinontiis  et 
jiiribus,  quam  de  aliis  regionibus  quibuscumque 
sive  annexis  sivo  non  aimoxis  eidom  regno,  cujus- 
cuuique  sint  pi;comiiientia;,  digiiitatis,  ordinis, 
conditiouis  et  stalus,  etiamsi  rogali  vel  aliaquavis 
praefulgeant  dignitato,  atlente  monemus,  eis  om- 
nibus  et  singulis  aiictoritate  pra'dicta  sub  eisdem 
p(Enis  ot  sonteutiis,  quas,  si  contrafocerint,  eos 
iiicurrere  volumus  ipso  facto;  distiictius  iujun- 
goutes,  ne  in  pra?judicium  pra'dic1oium  legina; 
ac  regis  Ungarite  pra;fatum  Bavarite  dmem,  vel 
quemvis  alium  regeiii  Ungariae  nominare  titulare, 
vel  describero,  sou  habere,  vel  tenere  pra'sumant; 
neve  ipsum,  vel  miiiistros  ejus  quomddolibet  roci- 
piant  vel  adinittaiit;  nec  ei  vel  hujusiiodi  mi- 
nistris  ipsius  in  invasione,  occupatione,  usurpa- 
tione  vol  detentioiie  dictorum  regni  Uugaria;, 
jurium  et  pertinentiarum  ejus,  aut  annoxorum 
sibi,  vol  aliciijiis  partis  oorum  piaestent  aiixilium, 
consiliuin  vol  favorem,  publicum  vel  oocultuni, 
vel  de  aliquibus  ejusdein  regui  redditibus,  bonis 
et  juribus  quoquomodo  respondoant  vol  mini- 
strent ,  noquo  cum  eis,  vel  pro  eis  ullam  faciant 
colligalioiiom,  conjurationem,  oonvocationem,  vel 
comiiiotionem,  sou  alias  noxiam  novitatom,  donec 
de  juribus  et  proprietale  dicti  regni  per  eamdem 
Sedem  plene  fuerit  definitum. 

"20.  «  Ipsum  quoque  ducem  Bavaria;  attente 
monemus,  sibique  districte  iujungimus  subsimi- 
libus  excommunicationis  et  intordicti  ac  privatio- 
nis  poenis  et  sententiis,  quas  ex  nunc,  prout  ox 
tunc,  si  contra  fecerit,  proferimus  contra  eum,  ac 
eas  ipso  faclo  eumdem  incurrore  voluiiius,  ne  so 
regein  Ungaria;  nominot ;  nove  de  illo  titulum 
sibi  dignitatis  regia;  vel  alterius  doniinationis 
adscribat;  noqne  pra>fatuin  rogiium,  vel  ali«|uam 
ejus  parteni  occujiare  ,  iuvadere  ,  vel  dotinore 
prajsumat  ;  neve  pra;libatum  Carolum  Ungaria' 
regem,  vei  ministros  ipsius  in  possessione  praedi- 
ctorum  regni  Ungariae,  jurium  et  portinenliarum 
ejus,  vol  (|uurunicuuit]ue  annexorum  eidem,  per 


CLEMENTIS  V  ANNUS   3.    —  CIIRISTI   iS07. 


397 


se,  vel  per  uliuin,  seu  alios  iinpediat,  perturbet 
quomoiiolibet  vel  molestel :  sed  a  (iualil)i't  eorum 
occupatione,  invasione,  usiiriiatione  ac  delent  one 
cessel  et  desistat  omnmo,  (inousqne  super  i|)sius 
refjni  jiire,  ac  proprietate  plena  pra;fata3  Sedis,  ut 
praMiiit;itiir  ,  definitio  subse()uatiir.  Et  ne  dici 
possit,  quod  qutnKiuam  a  prosecutioiie  sui  juris 
super  proprietate  d  cti  regni  excludere  intenda- 
miis,  ipsi  (liici  Bavana;  iiS(|ue  ad  annum  conii- 
uiium  post(|uam  ha'C  in  dicto  regiio,  vel  vicinis 
partibus  juxta  tenoreiu  alianim  litterarum  iiostra- 
rum  extiterint  pnldicata,  peiem|itoriiiiii  assigna- 
mus  terminuin  ;  iiitraiiueni  jier  se,  vd  aliuiii,seu 
alios,  si  qua  de  proprietale  prajdicli  Ung:aria3  regni 
jura  se  hahcre  crediderit  ,  iila  nohis  et  Sedi 
Apostolica;  reverenter  ostendere,  petere,  ac  coram 
nobis ,  vel  ipsa  Sede  prosequi  debito  procuret 
ordine,  ac  sicut  rationis  extiterit,  et  mulius  sibi 
videbitur  expedirc  :  jiarati  enini  siimus  exhibere 
ipsi  favoraliiliter  el  benigne  suiier  lioc  juslitiie 
complementum.  CtEterum  ne  niolestandi  et  tiir- 
bandi  pro  velle  sit  ei  exceptionis  cujiiscuniqiiu 
lacultas,  ultia  pramiissum  assignatiim  sibi  termi- 
nuin,  nisi  prius  ostenderit,  pelierit  et  proseculus 
fuerit,  ut  prtelerlur,  super  jure  propriitatis,  si 
quod  dicto  duci  forsitan  in  rcgiio  ipso  comp^^leref, 
a  nostrae  et  dicla3  Sedis  sit  pnesidio  jurisdiclionis 
exclusus  :  et  in  quocuinque  judicio,  tam  de  rigore 
justitiic  quam  dc  Apostolic;e  plenitudine  potcstatis, 
ei  super  hoc  perpetuum  silenliuin  imponimus  de 
praedictorum  fratrum  consilioet  assensu.  Nulli  etc. 
nostne  confirmatioiiis  ,  pnccepti  ,  monitioniim, 
niandalorum,  assignalionis  et  imposilionis  infnn- 
gere,  etc.  Si  quis,  etc.  Dat.  Pictavis  IVidus  Augusti 
anno  secundo  ». 

21.  Tiansiiiisit  '  eam  Constitutionem  Pontifex 
ad  Strigoniensem  archiepiscopum,  ac  Vincentium 
Colocensem  dcsignatum,  (|uibns  provinci'im  im- 
posuit,  ut  h;rc  decreta  in  Uiigaria;  regno  divulga- 
rent,  episcopum  Camadiensem  ,  a  ijuo  ferehat 
fama  Othdnem  ducem  Bavariae  regia  iiuinclione 
dclibiiluin,  judicio  ad  Sedem  Apostolicam  accer- 
serent:  a  Antonium,  inquit,  Camadiensem  episco- 
pum,  si  eumdem  Olhonem,  ut  pinpdicitur,  coro- 
navit,  ne  tantus  temeritatis  exccssiis  maneret 
impunitus,  si  per  famam  seu  indaginem  etiam 
nou  solemnem  eum  deliquisse  conslilerit,  vos 
citare  curetis,  ut  intra  quadrimcstre  temporis 
spatium  post  citalionem  hujusmodi  noslro  et 
Apostolicae  Sedis  conspectiii  pcisonaliter  se  pra;- 
sentet ». 

Ac  ne  qiiid  ad  tiiondas  Caroli  regis  partcs, 
componendauique  fluctuanteni  Ungariam  Cleniens 
pnctermitteret ,  cum  religio  in  contincndis  in 
ollicio  pO|)ulis  ,  vel  ad  obsequiiim  adiluci  ndis 
rebcllibiis  pliiriiiiuiii  possit,  Gentilemtit.  S.  Mar- 
tini  in  Montibiis  iiresbyterum  cardiualem,  lcga- 
tioiiii  in  Ungaria,  ac  Dnilimis  provinciis  exercendic 

'  U  g.  posl  camd.  lOp. 


muiieie  auctum  misit'.Quo  argumento  insigne 
est  Diploma  '  Piclavis  pridie  kal.  Augusli  daluin 
ad  Uiigaros,  Polonos,  Dalmalas,  Cmatas,  Piaiiucos, 
Scrvios,  Lodomeiios,  Galalios ,  Ciim;mos,  apiid 
quos  deplorat  ul  florenlissimum  Ungaria;  rcgnum 
sedilinmim  proceliis  jaclatum  flnctuarit,  dcflo- 
nicrit  iliins  dignikis;  iii  eo  religionis  cullus  exo- 
Itverii,  tcmplorum  inceiidiis,  urbiuin  excidiis, 
cipdibiis  popiilorum  f.i  datiim  sit :  ad  qua;  lolleiida 
ni;ila,  piistinoque  Uugariaiu  splendoii  rcsliluen- 
dam,  cum  co  se  conferre  non  possit,  sifiiiiflcat 
iegatnmsuiiiinaaucloril;ite  instnictnm,  rcruiiu|uc 
gcreiularuiii  pciilia,  aliisque  viitutibiis  iiisignem, 
nimirum  Gentilcm  cardinalem  mitlere,  quem  ut 
dcbito  honore  compleclantur,  ejus  imperia  exci- 
piant,  at(|ue  iibi  opiis  fuerit,  opein  ipsi  expliccnt, 
adhortatur  ;  Albertnmque  regcin  Ilomaiioruiii,  ut 
legato  aiixilium  porrigeret,  sollicitavit » :  instruxil 
vero  ad  reni  beiie  gereiidam  Gentilcm  cardinalcni 
|)lurima  anctoritatc,  miillisque  privilcgiis  decora- 
vit  *  :  inter  quae  permisit,  ut  Minoritas,  qiios  in 
familiam  suam  adscisceret,  si  ad  episcopales  scdes 
geiendas ,  duin  leg;itioneni  obiret,  eligerentur, 
Ecclcsi;irum  regimini  admoverel  '\ 

Pervenisse  proximoaiino  lcgatum  cardinalem 
in  Ungaridin,  atque  omiies  illiiis  motus  compo- 
suisse,  el  adcgisse  Ungaros  ad  Caroii  obsequium  ; 
Olhoncm  vero  ducem  Bavariae  posl  susccplum 
regiuiu  msigne,  diiiii  adjunclo  sibi  Bela  Thomae 
fllio,  ac  u  ulto  inslruclus  equitatii  iu  Transilva- 
niam  profectus  esset ,  ut  eam  provinciam  siio 
adjicerct  iniperio,  a  Lidislao  vayvoda  caplum, 
tentuuuiue  in  carcere,  doiiec  polestati  regia;  cessit, 
referunt  Ungarici  scriptores  ".  At  iiiterceplum 
fuisse  iiisidiis  narianl',  cuiii  ad  conciliaiidum  sibi 
Ladislaum  Transil\auicC  pnesidem  illiiis  liliam 
sibi  despondisset,  invilatumque  a  socero  maiici- 
patiim  custodia;  fiiisse  ,  et  ex  ea  ministri  ope 
aufugisse  iii  Puloiiiam,  agnitum(|ue  a  duce  Giogo- 
viensi  ejus  filiam  sibi  thoro  junxisse;  tuni  cjus  et 
Boemorum  ope  iii  Bavariam,  abjccta  regiii  Unga- 
rici  ambilione,  se  cnm  uxoie  Polonica  reccpisse  : 
quocirca  omnia  ad  Curolum  pueriiiu  in  Ungaria 
proniora  (uerunt. 

"2-2.  Ue  virtutibiis  et  miraculis  Ludovici  epi- 
scopi  Tolosani  jussa  inqiiisitio.  —  Non  vulgaris 
lia;c  Caroli  Sicili;e  regis  lelicitas  fuit,  iit  non  modo 
nepolem  e  Carolo  Calabria;  duce  fllio  Ungaricu 
corona  ciiicluiu  \iderit;  veruin,  quod  maximum 
est,  Ulium  siium  nalu  secundum  Ludovlcum, 
qui  spreta  rcgni  Siculi  successione,  religiosam 
S.  Fiaiicisci  disciplinam  amplexiis,  dein  Toiosaiui- 
geiendx'  EcclesicC  luicfcctiis  virtutibiis  emiciieial, 
miraculis  post  mortem  radiare  viderit  :  qu;c  ciiin 
ceitissinio  adepta;  ;i'tcrn;E  felicilatis  aigumento 
opiiiiiinriu  saiiclilatis  illius  diniindcreiit,  Ponlifix 


'  Lib.  II.  Kp.  cur.  xxvii.  —   -  He;;.  iusl  eaind.  Ep.  —  3  Ep. 

cur.  x.>:xi.  —  *  Ab    Ep.  xxviii  ad    xxx.  —  ^   Ep_    xxxix.   

6  Tliur.  in   Clir.  p.  2.  c   89.   Bonfin.   dec.   Ii.  I.  ix.  —  '  .\venliii. 
Aniial.  liojor.  1.  vu  el  alii. 


398 


CLEMENTIS    V   ANNUS   3. 


CHRISTl    1307. 


archiepiscoporum  Arelatensis  ,  Ebredunensis  et 
Aquensis  ac  suiTraganorum  episcopmum  ,  tum 
civiuni  Massiliensiiim  prcciijus  ailductus,  Gniiioni 
Xanlnnensi  ,  ot  Raimuiido  Lecloreiisi  episcopis 
jtartes  coiiluiit ',  ut  patrata  Ludnvici  ope  iirodigia 
ad  sacrum  exameu  revocarent,  (]uo  de  ijiso  san- 
ctorum  All)o  addendo  agiiurelur. 

«  Ciemens,  etc. 

0  Nuper  ad  nos  veneraliiliiim  fratrum  nostro- 
rum  P.  Arelatensis  G.  Ebrediiiiensis,  et  P.  Aijuen- 
sis  arcliiepiscoporum,  el  sufriagineorum  suorum, 
ac  dil.  uiiiversitalis  liomiiium  Massiliensium  fide 
digna  relatione  perveiiit,  quod  recolendie  memo- 
riffi  Luilovicus  episcopns  Tulosanus,  charissimi  in 
Christo  filii  nostri  Sicili»  regis  natus,  ab  ipso  suie 
juventulis  exordio  ,  tanquam  praidestinatus  ad 
gloriam  lia>reditalis  a'terna3,  innocentia3  semitis 
divina  inspiratione  perrexil,  et  in  eo  adale  succre- 
scente,  grudatim  ipse  gloriosis  virtutibiis  et  fnma 
concrevit;  ac  deinde  spiilis  pnmpis  et  vanilate 
muniianis,  Clirisli  panperis  vesligia  proseqiiens, 
et  iu  Ordine  fratrum  Minorum  professorum  pau- 
pertulis  di-volain  profussionein  emilteiis,  laiuiabi- 
liter  gessil  jugnm  observantias  regulaiis;  voca- 
tusque  |toslinodum  ad  regimen  EcclesiajToiosaiuc, 
sic  sibi  jier  vit;e  meiiliim,  sicque  aliis  prollcere 
studuil  perexeuipliim,  sic  i|uoque  inundaiiis  oiii- 
nino  relegatisalTectibus  se  Deo  gratam  et  accepla- 
bilcm  hosliain  imiiiolavit,  (|uod  per  grandia  ejiis 
pra}celsaque  iiieiita,  ipso  demuni  de  liac  luce 
subtraclo,  el  reddito  ejiis  spiritu  Palri  kiininum, 
qui  illuminat  oiiinem  hominem  venienli^m  in 
bunc  mundiim,  etiam  ,inti'qiiani  ejiis  corpusjuxla 
sui  disposilionem  arbitrii  apiid  locum  dictoriim 
fratrum  in  prajdicla  civilale  Massiliensi  traileretur 
Ecclf-siastica^  sepultura',  acsuccessive  postmodum 
ipse  Paler  allissimus,  qui  euin  in  suk  cciisortem 
ha^redilalis  fiimiler  creditur  elegisse,  niulta  et 
evidentia  est  iiiiracula  operatus. 

0  Et  qiiamvis  pro  [larte  archiepiscoporiim, 
sutfraganeorum  el  uiiiversitatis  eoruiiidem  fulicis 
recoidalionis  Bonifacio  papae  Vlil  prsdece-sori 
nostro,  iis  semel  el  iteruMi  reverenler  exposilis,  et 
cum  inslantia  mulla  petito,  ut  siiper  pra'iiiissis 
iiiquiri  lacerel  diligenler,  veritate  sibi  palefacta 
lucidiiis  ,  ad  ejusdeiii  Ludovici  canouizalioiiem 
procederet  jiixla  riluni ;  quia  lameii,  aiitequam 
praidecessor  ipse  potuisset  de  [iraedictis  per  exacta? 
discussionis  indagiiiem  iiiformaii  ,  fuit  de  liac 
luce  sublractus,  petitioni  el  in.-tantiaj  pia^dictorum 
taliter  repetilis  nequivit  votiva  satisfactio  prove- 
nire.  Quare  arcliiepiscoiii,  sulTiaganei  et  univer- 
silas  supradicta  nobis  per  eorum  patenles  litteras 
supplicaruut,  quatenus  eumdem  Lndovicum  san- 
clorum  palruniCatalogo  adscribere  curaremns,  ut 
auclorilale,sicutconvL'nil,  A|iostolicadigniislioiior 
illi  cxliibeietur  in  teriis,  qui  [irout  claiis  signis, 
et  evideutibus  argumuntis  apparet,  honoratur   in 

'  l.ib.  11.  l-p.  coni.  crL\x\ii. 


coelis.  Licet  igitur  quod  divina  clementia  dignis 
effert  honoribus,  humana  devotiopromptis  afiecti- 
bus  honorare  debeat,  et  devotionis  laudibus  reve- 
reri ;  nos  lamen  in  luijusmodi  iiegolio  Apostolicae 
Sedis  consuetam  et  debitun  maturilatem  obser- 
vare  volentes  ,  fralernilati  veslne  de  Iratrum 
nostrorum  consilio  per  Apostolica  scripta  manda- 
mus,  quatenus  de  vila  et  iiioribus  praefati  Ludovici, 
cuiii  prwseiitis  perageret  vilie  cursuin  ,  ac  de 
liujiismodi  meritiset  miraculis  veritate  diligentius 
iiit|uisita,  quidquid  super  iis  vos  invenire  contige- 
rit,  nobis  sciiplum  fideliter  sub  vestris  sigillis  per 
fideles  et  idoiieos  nuntios  remittere  studealis. 
Ualiim  Pictavis  III  non.  Augusti  anno  secundo  ». 
Hoc  nimirum  anno  mcccvii,  cuiii  Ponlificatus  Cle- 
mentis  anni  a  die,  qiia  liara  Poiitiflcia  ritu  solemni 
est  insigiiilus,  iiumerentiir  :  aiiiio  eiiiiii  Christi 
Mcccvi,  Augusti  mense,  nondum  Pictaviuin  se 
cuntulerat. 

•23.  Rex  SicilicB  cere  alieno  gravatus  ad  Pon- 
tificem  reciirrit.  —  Interim  S.  Liidovici  episcopi 
jiareiis  Carolus  II  onustus  plurimo  aere  alieno  ob 
piffiterita  bella,  cuiii  exonerari  ab  Sede  Aioslolica 
deposcerel,  Arelatensis  archiepiscopi  oratoris  opera 
Pontilici  et  coetui  cardinalium  proponebat,  Ro- 
mauos  Pontifices,  ut  Siculi  regiii  supremos  do- 
niiiios,  ad  dffendeiidiim  illud  coiitra  invasores, 
suiiipliisqiie  bellicos  sustinendos  obstrictos  fuisse. 
Qua}  res  ne  Iraiidi  et  damno  Romana;  Ecciesise 
veiteret,  ClemiiisConstitulioiie  edilapromulgavit', 
Sedem  .\postolicani  ad  tolerandos  superiorum 
bellorum  sumplusnullo  modoleneri  poliiisse,  nec 
si  alia  iii  posterum  muverenlur  ad  defendenda 
sua  jiira  fidiiciaria  olficio  ullo  devinciri. 

«  Clemens  episcopus,  servus  servorum  Dei  ad 
perpetuam  rei  meinoriam. 

0  Chaiissimus  in  Christo  filius  noster  Carolus 
Sieiliaj  rex  illiistris,  et  clarffi  memoriic  paler  ejus, 
diiiliim  bello  Siculo  a  quoiidam  Pelro  oliiii  Ara- 
goiii;e  rege  siiisque  filiis  ipsis  iilato  afllicti  graviter 
diu  et  ;ittrili,  coucli  sunt  propter  necessilates, 
expeiisas  et  onera,  quae  belli  ipsius  diuturnitas 
iiitroiliixil,  et  adversa  fortiina  p;iravit,  imjiares 
suiiiptibus  haclenus  a  Romanis  Poiililicibus  |ira'- 
dcce-soribus  nostris,  et  Rum.  Ecclesia ,  a  qua 
picfdictum  regniim  geiiilor  regis  ejusdem  tenuit, 
el  i|ise  rex  tenet  iii  feuilum,  diversa  flagilare  sub- 
siilia  ;  eisque  usque  ad  suinmam  trecentarum  se- 
xai^inta  sex  millium  uiiciurum  auri ,  ex  caiisa 
mutiii  ub  ipsis  rege  et  genitoie  hujusmodi  occa- 
sione  susceiiti,  se  acbona  sua  solemniler  obligare. 
Nuper  vero  a  nob.s  in  prasentia  fratruin  nostro- 
ruui  sua  rexipse  per  veneiabilem  fiatrem  nostrum 
Pelrum  archiepiscopum  Arelateiisem  suiipliciter 
petiit,  qiialeiius  de  misericordia  et  Apostolicie 
Sedis  gralia,  pluribus  allegalis  suas  ad  solutionem 


'•  Ext.  iu  arce  S.  Angeli  et  in  L.  Priv.  [iiii:i.  Eccl.  loin.  ii.  p.  206. 
elinterColl  Plat  lom.  i.  p. 'JIO.  ei  m  Ms.  Vall.  sign.  lil.B.  nuoi.  12. 
pag.  Itil  ..    ..•      ■ 


CLEMENTIS    V    ANNUS   3.    —   CHRISTI    1307. 


399 


tanli  dcbiti  impotenliae,  cansis  ;  et  ad  toiluis  sua- 
denduin  etiam  jnris  rationibus,  et  variis  argu-' 
mentis  aiiniixlis,  qnod  l5<inMna  Kociesia,  sicut 
domina  rej;iii  |)ra'fati  eis  ul  vassaliis  ejusdeni  pro 
regno  praidicload  deiensionein  lene!)alur  ipsorum 
et  lesni,  ac  onera  el  expeiisas  liujusinocli  occa^ione 
fienda  subire  debneral,  dii  ti  ih  biii  reiiiissioiiein 
ei  saltem  compensationis  jure  facere  dignaremur. 

a  Nos  ifj:itur  prius  sup(;r  liis  cuiii  dictis  fiatri- 
bus  nostiis  et  aliis  viris  prudeiitibus  collatione 
bubita  diligenti,  et  pra^diclis  rationibus  confutatis  ; 
consideratis  etiam  ,  qna?  in  conventionibus  in 
concessione  olim  per  eamdeiii  Ecciesiam  facta 
de  regno  eodein  palri  regis  ejusdem  appositis  cou- 
tinenlur  ;  attentis  insuper  inultis  aliis,  (|iise  va- 
riare  (narrare)  loiigissimnm  foret,  volentes  erro- 
reni  bunc,  ne  in  futurum  crescat,  iii  sui  ipsius 
orlusuccidere,  elomneni  in  poslerumdubitalioiiis 
materiam  amputare;  rege  ipso  prLCsente,  et  ad  id 
suuni  sponle  et  specialiter  pr;ebeiite  coiiseiisiim, 
de  eorumdem  fratrum  nostrorum  cousilio  et 
assensu,  definimus  et  sentenlialiter  declaramus. 
<|uod  Romana  Ecciesia  in  beilo  prLcdicto,  quod 
sffipe  dictus  rex  et  geiiitor  ejus  in  diclo  regno 
Siciliae  passi  sunt,  non  debuit,  iiec  si  movereturin 
postei um  coutra  eum,  vel  lia^iedes  et  successores 
(jus  beilum  umveisale  vul  partieulaie  (|uodcuin- 
que,  aut  rebellio  quaivis  in  eodem  regiio,  sive 
lerris,  quoj  ab  eadem  Eeclesia  tenet  in  fendum, 
ipsos  defendere,  vel  eis  sumptus  aliqiios  in  boc 
impendere  teneretur  :  sed  iidein  rex,  baeredes  et 
successores  ad  expensas,  a  (juibus  dictam  Eecle- 
siam  proiiuiiliaiiius  ct  decernimns  liberam  et 
immunem,  pro  defensione  sua,  regiii  prailali  et 
quarumcum(|ue  terrarum  ejus  irrefiagaliiliter 
teneantur.  Niilli  ergo  omiiino  bominum  liceat 
hanc  paginam  nostrae  difliiiitionis,  declarationis, 
pronuiitialionis,  et  Coiistilutioiiis  infringere,  vei 
ei  ausu  teineiario  conlraire.  Si  qiiis  aulem  boc 
attentare  jiraisumpserit,  iiidignationem  omni|0- 
teiitis  Uei,  et  beatoiiim  Pelri  el  l'aiili  Aposlidorum 
ejus  se  noverit  incursuium.  Dat.  Pictavis  XIU  kal. 
Augusti,  Ponlilicatus  nostri  aiiiio  secundo. 

a  Ego  Clemens  CalboliciE  Ecclesiae  episcopus. 

«  Ego  Joaunes  tit.  Sanclorum   Marcellini  et 
Petri  presbytcr  cardiaalis  subscripsi. 

a  Ego   Benediclus  bt.  SS.  Nerei   et  Achillei 
presb.  card.  subscripsi. 

«  Ego  Arnaldus  til.  S.  Marcelli  presb.  card. 
subscripsi. 

0  Ego  frater  Thomas  tit.  S.  Sabinae  presb. 
card.  snl)scri|isi. 

«  Ego  fiater  Nicolaus  tit.  S.  Eusebii  presb. 
card.  subscripsi. 

n  Ego  Giiilklmus  tit.  S.   Potentiana;  presb. 
card,  siiljseripsi. 

«  Ego  Stepbanus  tit.   S.  Cyriaci  in  Tbermis 
jiresb.  card.  subsenpsi. 

B  Ego  Lconardus  Albaiiensis  cpiscopus  sub- 
scripsi. 


a  Ego  Pelrus  Sabinensis  episcopns  snbscripsi. 

a  EgoJiiannesPortuensisepiscopnssnliseripsi. 

a  Ego  fialer  Nicolaus  Osliensis  et  Velletrensis 
episc.  siibsciipsi. 

«  Ego    Petrus    Praenestiiius    cpiscopus    suh- 
scri[)Si. 

«  Ego  Landulfus  S.  Angeli  diac.  card.  snb- 
scripsi. 

0  Ego  Gnillelmus  S.  Nicolai  in  Carcere-Tul- 
liano  diac.  card.  subscripsi. 

n  Ego  Franciscus  S.  Mariae  in  Cosmedin  sub- 
scrifisi. 

((  Ego    Ricciardus  S.  Eustachii    diac.   card. 
subscripsi. 

«  Ego  Lncas  S.  Mariae  iii  Via-Lata  diac.  card. 
subscripsi. 

«  Ego  Petrus  sanctae  Romana;  Eccl.  diac.  card. 
subscripsi. 

«  Egn  Raymundus  S.  Mariac-Novac  diac.  card. 
subscripsi. 

«  Ego  Ardiiinus  S.  Maria;  in  Porticu  card. 
subscripsi  ». 

2i.  Assertis  itaque  Sedis  Apostolica;  juribus, 
ne  successores  graviori  onere  prenieret  si  ipsos 
profiindendis  iii  defendendo  regno  sumptibiis 
iiMplictiisset,  benignitatem  singularem  explicuit 
Ponlifex  in  Carolum  11,  qui  ob  jiraiterita  bella  ab 
evohilo  taiitanim  conversionum  tempore  ingen- 
tes(|ue  siimptus  tum  a  Carolo  ipsius  parente,  tum 
a  Gerardo  episcopo  Sabiiieiisi  et  Roberto  comile 
Atrebatensi  Sicnlae  regiae  procuratoribus,  tum  ab 
ipsomet,  postqnam  carcere  laxatus  esl,  profiisos 
gravissimis  nominibus  onuslus  erat  :  adeo  ut 
prEBstilo  mutuo  illi  a  Romana  Ecclesia  auri  moles 
ad  trecenta  elsexagintasexmillia  iinciarum  ascen- 
derel  :  quibus  solvendis  cuiii  iiiipar  esset  Carolus, 
Clemens  revocatis  in  memoriam  insignibus  Ca- 
roli  I  in  Ecclesiam  meritis,  tum  Caroli  11  olTieiiset 
obsrqiiiis  ul  giatiam  reponeret  et  calainitatiim  , 
qtubus  regia  Sicula  taindiu  oppressa  fuerat,  ini- 
sereretur,  asseiitiente  cardiiialium  collegio,  ter- 
liain  iili  totius  summa>  parleiii  remisil  "  :  de 
duabus  vero  reliquis  sunimae  olim  niutuo  traditae 
parlibiis  ita  cum  Carolo  Clemeiis,  t|ui  Syriacam 
expeditionem  versabal  animo,  pactus  est,  utjaiii 
aiite  iiiilicatuiii  fuit.  Exercendaj  porro  liberalitatis 
has  caiisasatlulit. 

«  Clemens,  etc. 

«  Non  sinc  tiirbalione  mentis  diuturnitalem 
Siculi  belli  in  coiisideralionem  dediiximus,  tui 
lilidrnmque  tuoriim  carceres,  conflictiis  varios, 
tam  mantimos  (|iiani  terrestres,  (|uos  passus  es, 
cacdcs,  iiiceiulia,  praediis,  damna,  imiumerasque 
rursns,  quas  belli  calamitas  iiitroducit  ciades, 
adveiiimiis  et  tiiiem  felieiorem  niiiic,  t|iii  datus 
est  hello,  eonspeximus  diligeiiler.  Ibec  tuas,  regni- 
(|iie  pra'dicli  aitriverunt  0|)es  :  ba'C  tui  habeudam 
miserationeiii  suadent  :  haec  noslia  commovent 
viscera  iiielat.s  :  his  et  diversis  miinia  (iiia;rere  : 
his  niiserabililer  supplex  coactus  cs  sulfragia  pos- 


400 


CLEMEXTIS   r   AXNUS   3.    —   CHRTSTI    1307. 


tulare.  Quis  (liriis  pater  non  misereatur  lui,  flli 
cliarissime  ?  Quis  crtidelis  dominus  libi  opem, 
inclyte  Viisfallc,  non  feral  ?  aut  qnis  paslor  Sipvns 
te,  ovis  priiclara, in  nberiimis  [)ascnis  non  locabil? 
Absit  qnod  a  principe  recedas  vacuus,  a  Romano 
Ponlilicc  frustra  postularis  auxiliuin,  el  in  lem- 
pore  placito  non  fiicris  cxaudilus.  Elisens  non 
tantum  vidufe  inuliLTi  subveiiil,  ut  reddcret  debi- 
tum  creditori  ;  vernm  ctiam  uiide  ipsa,  ejnsqne 
filii  vivercnt,  de  multa  bcnij^nitate,  providit.  Habet 
nempe  aurum  Ecclcsia  non  ut  scrvet,  scd  eri)get, 
et  Hcccssitatibus  snbveniat  cpprcssoruin.  Argen- 
lum  quocjue  et  auruin  templi  divilis  Jud;coruin 
hostis  noii  asporlasset  Assyrius,  si  non  avare  aut 
in  pumpani  servdtum  fuisset,  std  misericordiler 
erogalum.  In  Evangclii  etiam  narratiir  parabola, 
quod  duorum  dcbitoriim  non  habcntiuni  unde 
reddcreiit,  crcdilor  donavit  ulrisque.  Numquid 
habes,  fili,  unde  commode  reddas  quod  lanta  mole 
debitorum  prcineris,  qui  secundum  dignitatem 
regiam  libi  et  tuis  liberis  iu  expensis  providere 
debes,  quive  alias  ex  pluribnscausis  graviter  aliis 
diceris  dcbitis  on»  ralus  ?  Numqnid  conlra  decus 
regium  immobilia  regni  praedicti  in  solutum  dabis 
Ecclesiae,  ut  relinquaris  i^auper  et  efficiaris  egenus, 
ettni,  ne  egeas,  non  habcainus  crudcliler  ratio- 
nem  ?  Certe  ad  lininanitalis,  qu;B  rcqnirilur  in 
nobis,  qnod  provideamus  egenis,  non  essct,  nec 
saccrdotis  Iioc  fore  modestia;  prubarelur  ,  qui 
manum  suaniiiperit  inopi  et  cxtenditad  paupcreiu 
palnias  suas.  Jubilasns  insnpcr  in  iege  velcri  an- 
nus  fnit,  in  quo  tlebat  reniissio  debitorum,  ct  ideo 
major  pars  crcdilornni  in  huc  minori  pricjiidical, 
et  qui  Jnducias  eligunt,  prteferunlnr  iis,  qni  bono- 
rum  postuiarent  cessionem,  etc.  Dat.  Pictavis  kal. 
August.  anno  n  ».  Insigni  adeo  auclus  bencficio 
Carolus  rex ,  qui  Pictiivium  ad  ClementLni  se 
contulerat,  iiaucis  post  diebiis  iilustre  grati  aninii 
obacceptilm  bencficinm  reginm  Diplomaconfccit, 
quod  in  Molis-Adrian^ne  ArcbiPO  recondituni  cst,  et 
inter  insignia  monuinenta  a  Platina  jussu  Sixti  IV 
coUecta  ',  tum  in  Ms.  nostro  Vallicellano  extat  :  e 
quo  haec  paucadecerpsissesufiecerit. 

.  «  Pie  pater  et  domine,  quia  gratiludinis  exigit 
debilum,  ut  gratus  beueficia  recipientis  affectus 
prffiterita  memorct,  priEsentia  recognoscat,  ego 
ingratitudinis  vitium  tugiens  libenter  iiitra  pe- 
ctoris  clauslra  discutio  et  sollicila  medilatione 
revolvo  quanta  sancta  mater  Ecclesia,  et  piccde- 
cessores  vestri  Roniani  Pontiflccs  pii^efatum  domi- 
num  genilorem  meum  et  me  diligentia  foverent, 
quam  fervcnler  nobis  iii  necessilalibiis  et  opportu- 
nitalibus  nostris  porrigendo  dexleram  auxiliatri- 
cem  adsliterint,  quamque  slndiose  in  iiromptu 
exsurgentcsin  anxilium  noslris  pcricnlisobviiiriiit: 
sed  etnunc,  bealissiiiie  pater,  vos  qui  pra^deccsso- 


1  Exl.  in  arce  S.  Angeli  ct  inler  Collect.  Plat.  lom.  i.  pa?.  314. 
et  in  Ms.  Vall.  sign.  lit.  B.  nniii.  12.  p.  328  et  399.  el  in  Ms.  sigu. 
lit.  D.  num.  1.  p.  130  et  13S. 


ribiis  ipsis  vestris  in  affectus  plenitudinem  ad  me, 
regnnin  el  liberos  meos  snccessisse  noscimini  , 
inio  pro  relevanda  mei  slatus  onerosa  condilione 
diviiio  nulu  in  hgec  lempora  videmini  reservati, 
de  innala  vobis  liberalitate  ac  misericordia  snpra- 
scripli  debiti  trccentarum  etsexiiginla  sex  millium 
unciarnm  auri,  sive  sit  taiituni,  sive  sit  ininus, 
sive  eliam  plus  ascendat,  tertiain  partem  mihi 
luTredibusque  meis  et  successoribiis  remisislis,  et 
de  gratia  speciali  donastis  :  pro  quibus  remissione 
et  doiiationc  uberes  exsolvens  gralias,  ad  pedes 
vestrai  sanctitatis  reverenter  accunibo,  etc.  Dat. 
Piclavis  an.  Domini  mcccvii,  xxi  Jnlii,  v  Indictio- 
nis,  ivgnornm  meornm  anno  xxiii  ». 

23.  U/anchfe  S.  Ludovici  filia;  spirituales 
fjratioe  a  Clemente  coUatoe.  —  Consulente  inter 
hffic  Sedem  Aiiostolicam  Beatrice  Drocensi  comi- 
tissa,  se  oliin  accepto  crncis  symbolo  expeditioni 
Syriaca;  voto  adstrinxisse,  ac  Tunetum,  cum  S. 
Ludovicus  eo  duxisset  exercituni,  profectam,  in- 
deque ,  cuin  dissolutus  esset  ,  reversain  crucis 
signuin  abjecisse  :  cumque  perflciendi  voti  spes 
adempla  esset,  ad  excutiendam  facli  religioneni 
quid  gerendum  incnmberet,  flagitante ;  Clemens 
omni  religionis  nexu  illam  exsolvit '.  Prosecutus 
siniiliter  est  Cleinens  Apostolica  beiievolentia  Blan- 
cam  S.  Ludovici  filiam,  qns  ajlate  provecta  or- 
nando  virtulibus  animo  studebal  ;  cui  multas 
priEiogativas  contnlil  -  ob  [(arentem  sanctissiinum, 
ac  modo  ipsa  expiatarum  exliomologesi  noxarum 
doiore  afflceretur,  indulgentias  est  impertitus. 

«  Dilectae  in  Cbristo  nobili  mulieri  Blancae, 
filiae  sanctaB  memoriiE  Ludovici  confessoris,  regis 
Franciir. 

B  Zelum  babens  intima;  devotionis  ad  Deum, 
sic  snpernaj  beatiludinis  te  constituis  amalricem, 
quod  illain  stiidio  [liae  vitae  quicrere  non  desistis ; 
nosque  tanto  libentius  favoris  .•\postoIici  plenitu- 
dine  pia  tua  vota  (iroseqninnir,  quanlo  amplius 
luic  salntis  diligimus  increinentnm.  Ut  igitur  ex 
largitione  spirilualis  gratife  benevolentiam,  quam 
ad  le  tanquam  filiam  benedictionis  habemus  , 
sentias  per  effectum,  de  omnipolentis  Dei,  nostra 
et  beatorum  Petri  et  Pauli  Apostolorum  ejus  au- 
ctoritale  confisi,  libi  dummodo  vere  poenitens  fueris 
et  confessa,  centum  annos  de  injuncta  tibi  poeni- 
tentia  misericorditer  relaxamus.  Datum  Pictavis  II 
non.  Novembris,  anno  secundo  ». 

26.  In  jjrcesules  desciscentes  ab  officio  ani- 
madvertit  Clemens.  —  Collatis  '  a  Clemenle  Apo- 
stolica  liberalitate  sacris  beneficiis,  ad  illius  in 
conlinenda  disci|ilina  Ecclesiastica  severilatem 
sernionem  traduciiiius.  In  priniis  coiitra  pnesules 
dignitate  et  auctoritate  conspicuos,  qui  cajteros 
exempli  improbitate  inflcerent,zelum  magisacuere 
visus  est  :  «  De  prcElatoruni,  inquit,  iinesertini 
religiosorum  excessibus,  qui  ex  religionis  obser- 


'  Lib.  II.  Iip.  com.  CCCLXXIF.  —  -  Ibid. 
c.  8  et  c.  12.  Odor.  in  clir.  et  de  Tart. 


'  Sanut.  1.  ni.  p.  I3. 


CLEMENTIS  V  ANNTIS  ^.    —  CHRISTI    1307. 


■m 


vantia  tnajori  rlebcnt  niloro  fulficrc  oo  gravius 
coiicilainur,  quo  ipsi  magis  pur  (Xeriiliuin  hono- 
rum  operum  aliis  debent  exislere  fpeculuni  el 
exemilar  :  eoruui(|ue  cul|i!c  (l.iii  ii.ibiiius  loleran- 
tur,  cuni  et  cxeuipia  miif^is  perniciosii  |)r(Klucant, 
et  periciila  pariant  f^raviora  ».  Dcfecerant  inler 
ca'teios  al)  officio  Didherus  (t)  arcliiepiscopiis 
Trevirensis,  OidinisPrauiicatorum  alumiius,  Adol- 
phi  Nassovii  olim  regis  Romanorum  fraler,  qui 
proeter  simoniae,dilapidatiouis  lionorum  Ecclesiae, 
contemptus  in  Sedem  Apost.crimiua.Alexanilruin 
abbatem  monasterii  S.  Matlhaci  in  Trevirorum 
suburhanis  ad  tribiinal  Apostolicum  appollantem 
monasterio  |iepiiierat,  aliumque  intruperat.  Ob 
qu«  demaiidatum  est  munus  *  Eniternacensi  et 
Lucembiirgensi  Tnivirensis  diojcesis  abbalibus,  ac 
piffiposito  Ecclesi;B  Leodiensis,  ut  ipsi  ad  dicendam 
causaiii  apud  Sid(!ni  Apostolicam  diem  indicerent : 

«  Mandainus,  inquit,  (|ualenus  vos,  vel  duo 
aut  unus  veslrum  per  vos  vel  alium  seu  alios 
eumdem  arcliiepiscopum  ex  parte  nostra  perem- 
ptorie  cilare  curetis,  ut  infra  trium  mensium 
spatiuin,  a  die  factae  citatiouis  luijusmodi  nume- 
randum,sub  excommunicationis  poena,  quam  nisi 
veniendo  parueril  eo  ipso  incurrat,  Apostolico  se 
conspectui  jiersonaliter  repraesentet,  nostris  bene- 
placiliset  mandatisplenarieparituriis,elrecepturus 
quod  juslitia  suadebit,  etc.  »  Convulsit  Ponlifex 
omnia  ab  archiepiscopo  contra  abhatem  gesta , 
postquam  is  ad  Romaiuim  Pontificem  provocasset. 
a  Datum  Pictavis  II  non.  Juiiii  anno  n  ».  luborruit 
ex  intentato  sibi  judicio  Dietherus,  curisque  an- 
xius,  cum  profectioncm  adoriiaret,  morbo  tentari 
coepit,  quo  e  vivis  sublatus  est  '.  Cuin  vero  cleri 
odia  in  se  vehemeuter  accendisset,  nulli  funebres 
honores  ipsi  exhibiti  a  clero  fuerunt,  sed  tantum 
a  Dominicanap  famili;c  rellgiosis  viris,  qiiorum 
instituta  fuerat  professus.  In  ejus  porro  locum 
suffectus  est  a  canonicorum  collogio  Balduinus 
Henrici  Lucemburgensis  comitis  frater,  atque  a 
Clemente  V  sacratus,  ac  pallio  exornatiis  :  ciijus 
opera  Henricus  proximo  anno  Germania;,  deinde 
Boemiae  regna  consecutus  est. 

Parto  namque  superiore  anno  Alberti  patris 
Cacsaris  beneficentia  Roemiaj  regno,  haud  diu 
potitiis  est  Rudolphus  '  Austriacus  :  ciim  eniiii 
alienatas  a  Wenceslao  juniore  arccs  ad  regium 
iniperiiim  revocare  niteretur,  ac  Zuicovam  arcem 
munit'ssiiii;.mB:ivariStia(Oiiiceiisis(i|ipugiiaiid.iin 
Heiirico  Rosensi  comineiidasset,  et  lldrasditiiim 
oppidum,  in  quo  Bavarus  inerat,  obsedisset,  dy- 


seiileria  ex  fiigaciiim  fructinim  esu  correptus  , 
Piagam(|ue  relatus  vita  functus  est,  et  a  Joanne 
episcopo  ali(|uaiiiiiu  obnoxiiim  est,  ne  sepiilcliro 
maiidaieliir  corpus,  quod,  reiiictante  ipso,  Riidnl- 
lihiis  saiiclae  Mar^jarita!  caput  a  templo  S.  Viti  in 
Aiislriam  transtulissei.  Certatum  deinde  in  regni 
comiliis  magno  ardore  est  de  reg(;  Boeuiia;  prscfi- 
cieiido,  ac  Joaiines  e|iiscopus  jiis  Amia!,  (iiia!  Hen- 
rico  nupta  fuit,  legibus  propugnabat,  fratribus 
non  exlaiitibus,  primam  sororibus  in  succcssione 
regiii  causaiii  essc,  non  qiiidein  ut  ips:c  exerceant 
imperium.sed  id  vero  compaieiit,si  eiim  liabeant, 
quem  pater,  regnumve  iis  tradiderit  quaiii  scn- 
tenliam  coinpliires  proceres  sunt  aniplexi  :  at 
Pragenses  defuncti  Rudolphi  fiatrcm  optabint  in 
solium  evehere.  Quo  accepto  Albertus  Germania; 
rex  expeditionem  in  Boemiam  suscepit  :  veruin  a 
Cuthnensibus  iiropulsatus,  appetente  hyemc  co- 
piarum  partein  reliqiiit  in  munilionibus,  partem 
in  Aiistriam  deduxit ;  primo  vere  m;ijorem  belli 
apparatum  instructurus.  Sed  illiusconaliis  innpina 
mors  a  Joanne  nepote  illata  oppressit,  ac  proximo 
anno  Boeinia;  regnum  IlenricusCharinthius  Annae 
uxoris  jure  repetivit  :  at  non  miilto  post  Joanni 
Lucemburgensi  cessit,  ut  suo  loco  dicetur, 

27.  Constituliones  disciplinares.  —  Interim 
praetereundum  iion  cst,  Clcmentem  ad  asserendam 
Pontiflciam  aiictoritatem,  ac  gesta  ante  susceptam 
tiaram  Apostolicam  corroboranda,  Constitutionein 
edidisse,  qiia  promulgavit ',  codem  valere  robore, 
quac  ante,  vel  post  solemni  ritu  acceptas  papales 
iiifiilas  decreta  essent :  eademque  ab  lunocentio  III 
saiicita  %  ut  omnem  duhii  scrupuluin  adimeret, 
vel  Diplomata  aiitea  data  infringerc  mcditantium 
temeritatem  fraenaret. 

ct  Ad  perpetuam  rei  memoriam. 

of  Quia  nonnuUi,  prout  accepimus  ,  conlra 
doctrinaiii  Apostoli  ,  qiiiii  potius  imprudentiae 
innitentes,  ac  disceptare  super  iis,  de  quibus  eis 
non  expedit,  satagentes  asserere  non  vereiitur, 
quod  suuimus  Pontifex  ante  suae  benedictionis  et 
coronationis  solemuia  se  non  debet  introiiiittere 
de  provisionibiis,  reservationibus,dispensatioiiibus 
et  aliis  gratiis  faciendis;  nec  se  in  litteris  episco- 
purn  simpliciter,  sed  electuin  episcopum  scribere, 
nequc  eti;im  uti  BuUa,  iii  qua  nomeii  ex|)rimitur 
ipsius  ;  nos  nolentes,  qiiod  litterffi  nostrae  tam 
super  gratiis,  quam  negotiis  quibuscumque  con- 
seclac  qiiac  aiite  iiostrac  beuediclioiiis  et  coronationis 
solemiiia  emanaruiit,  occasione  liiijusmodi  per 
(luorumvis  cavillationes  quoquo  modo  vacillent. 


»  Lib.  II.  Ep.  com.  cxxxix.  —  '  Ann.  arcliiep.  Trevir. 
brav.  llist.  Boem.  I.  xix  et  alii. 


»  Du- 


'  Lib.  II.  Ep.  ciir.  xviii.  Ext.  inter  Extravag.  de  sen.  excom.  — 
2  An.  Chr.  Iia8.  num.  12. 


(I )  Obiit  lioc  anno  Dielherus  Tievirorum  archiepiscopus,  quo  et  annalista  oplime  collocat ;  sed  mensem  et  diem  cmortnalem  omidit, 
quos  auibos  =ervavit  nobis  vcliiftus  aiictoi  ivruiii  ab  ar.  biepiscopis  Trevireiisibus  gcstanim,  qucm  Martene  in  Cnllnclionc  tom.  IV  vulpavil. 
Nsrrat  ille  Uioth  rum  limic,  ni.lh  pramis^a  cleri  (jlecii.jne,  a  Bonifacin  VUI,  auc!ortilc,  qua  p(il'ebat,  sumrii.i,  nssumptu.n  fuisse  in 
archii  pis(-0|iuin.  Se.i  posln.odum  n  utis  accnsalus  a  clcro,  a  Clcmi-ntc  V  ad  causiim  su;im  apud  se  diccnd.im  acciins  fnii,  ut  late  in 
.\nii.ilihus  :  ubul  Uie  xxiii  Niiveiiibris.  Successor  illi  daliis  cst  elcclionc  cnpituli  dic  vii  Docembris,  Baldninus  Luceuibnreiicus,  qui  sequenli 
anno  VI  id.  Martii  a  Clemente  in  presbylerum,  ac  dio  scqiicnli  in  cpiscopum  consecralus  fuit.  .Ma."J';(. 


Ann.  —  ToMiis  XXIII.  —  Rayn.  IV. 


.'il 


/.02 


CLEMEXTIS   V   ANNUS  3. 


CHRISTl    130"/ 


.luctorilale  Apostolic.i  ileclaiMimis,  ipsas  cxistcre 
Nnlitlas,  plenamque  habere  roboris  firmilaleiii  : 
(listrictius  iiiliibeinio,  nc  qnis  eas  de  c.Ttcro  tali 
occasione  aiuieat  impugnare.  Nos  eniin  ex  nunc 
in  omnos  ct  singiilos,  qui  confra  liujusmodi  decla- 
rationcm  cl  inliiliilionem  nostras  venirc  prffisum- 
pscrit,  cxcommunicationis  sentenliam  promnlp;.i- 
inus.  Nulli  crgo,  ctc.  Dat.  apud  Pessacum  Burde- 
galensis  dioecesis  IV  knlen.  Martii  anno  secundo  », 
28.  lluic  Conslilutioni  aliain  addimus,  quam 
ui  codem  Pcssacensi  secessu  tulit,  postqiiam  e  dif- 
licili  niorlio  convaluisset  :  gravi  cnim  religione 
aniinum  premi  .'^enserat,  diim  adversa  tenlatns 
valeludine  sibi  vacaret,  ob  plures  Ecclesias  pa- 
Iriarcbales,  arcliiepiscopales  ,  cpiscopales  ,  tuin 
inonasteria  suis  destiluta  pasloribus  Ecclesiastico- 
rum,  vel  ssecularium  cuslodicE  et  patrocinio  com- 
inendata  :  quarum  Ecclesiarum  ct  monasteriorum 
jura  ab  bis  dissipantur,  ulpote  (jiii  opibiis  tantum 
sacris  inbiarent ;  divinique  cullus  splendor  obso- 
lescebat.  Ad  evellendum  itaque  ilinm  ex  animo 
slimuIum,cominendas  omnes  (ut  vocant)  subjrclo 
Diplomale  revocavit '  : 

0  Clemens,  etc.  Ad  perpetiiain  rei  memoriam. 
fi  Pridem  nos,  licet  insufficicntibus  meritis, 
ad  snmmum  Apostolatus  apicein,  sicut  Domino 
placuit,  evocati,  ab  ipso  nostrae  promolionis  exor- 
dio  antiqua?  noliliac  regum,  praelaloruin,  magna- 
lum  el  aliarum  nobilium  personarum  Ecclesia- 
sticarum  et  saeciilarium  meinores  existenles;  ac 
ipsorum  aliquibus  tum  qui  in  terris  morantes 
eoruin  gradum  bujiis  promotionis  liabuimus,  tiim 
(juia  solitffi  ad  eos  amicitiffi  s[>iritualibus  affectibiis 
duccbamur, aliquibus  veroexasmela  Romanorum 
liberalilate  Pontificum  ,  quam  in  suis  cxercere 
sunl  soliti  novitalibus,  volentes  bonoris  et  libera- 
litalis  alfluentia  complacere,  ad  eorum  imporlunas 
tamen  etniulliplicatas  prccum  instantias  nonnullis 
clericis,  et  personis  Ecclesiaslicis,  reiigiosis  et 
soccularibus  diversorum  ordinum  ,  dignitatum  , 
conditionum  et  statuum,  patriarcbales,  arcliiepi- 
scopales,  ct  episcopales  Ecclesias,  ac  monasteria, 
propriis  deslituta  pastoribus,  sub  commendae,  vel 
custodiac,  seu  cur.r,  vel  guardia\  aut  adminislra- 
lionis  litulo,  noinine  vel  vocabulo  duximus  per- 
petuo,  vel  ad  vitam  seu  ad  certi  temporis  spatiiim 
commillcnda.  Suiier  iis  autem,  an  tales  videlicet 
el  tantas  gralias  per  nos  fieri  decuisset,  variorum 
et  arduorum  negotiorum  multiplicitate  distracti 
usque  ad  tempus,  quo  infirmitale  satis  pcriculosa 
no»  iis  diebus  Deus  visitavit  omiiipotens,  ne(|uivi- 
inus  plenarie  cogilare.  Veruin  in  debililate  ipsius 
a'griludinis  conslituti,  el  a  negotiorum  ulciimqiie 
discussione  seinoti,  ad  ba!C  sub  diligenli  exaniine 
direxinius  aciem  nostra;  menlis,  demumqne  pro- 
speximus  evidenter,  quod  Ecclesiaium  et  inona- 
steriorum  eorumdem  cura  iiegligitur,  bonaetjnra 
dissipantur  ipsorum,  ac  subjeclis  eis  personis  et 


populis  spiritualiter  plurimiim  et  temporaliter 
dcrogalur,  eis(iue  reduud.inl  ad  noxain,  quaj  dice- 
bantiir  cedere  ad  profectum  :  ac  iie  duni  iiisis, 
sed  et  Romanae  matri  Ecclesi.T,  quae,  disponente 
Domiiio,  ipsorum  caput  fore  dignoscitiir  et  magi- 
slra,  graviora  imle  futiira  pericula  formidantur. 

0  Nolentes  igilur  iis  tot  et  tantis  dis|)endiis 
causam  relinqiiere,  sed  volcntes  potiiis  opporlu- 
nuiii  et  debitiim  in  bac  parte  remedium  adhibere  ; 
omnes  et  singulas  commissioiies  bujusmodi  per 
nos,  ut  prajmittitur  ,  factas  quibusciimi|ue  cujus- 
vis  ordinis,  dignilalis  ant  slatiis,  si  eliain  sanctae 
Romanae  Ecclcsia;  cardinalis  qiiocumque  modo, 
vel  tempore  faclae  noscantur,  auctoritate  Aposto- 
lica  ex  niinc  ex  certa  scientia  revocamus,  cassa- 
nnis,  et  anniillamus,  ac  decernimus  non  babere 
aliquam  roboris  firmitatein,  etc.  Dat.  npud  Pessa- 
cuin  Burdegalensis  dioecesis  X  kal.  Marlii  anno 
secundo  ». 

29.  Episcopi  et  prcpdicatores  missi  ad  Tar- 
tarns.  —  Nec  lanlum  conditas  olim  Ecclesias,  ne 
commendalorum  vilio  i^essum  iient,  tueri  Ponti- 
fici  cura;  fuit;verum  ad  novas  in  Orienle  con- 
dendas  soliicitudinem  Apostolicam  collocavit.  Tar- 
laros  ex  Aytono  etCIementis  lilteris  superius,  duin 
de  expedilionis  Syriacai  consiliis  egimus,  erga 
Cliristianam  religionem  pracclare  affectos  vidimus. 
Successernt'  in  Tarlarornm  imperio  Tamor  Chain 
avo  paterno  Cobilae,  ad  quem  fide  Cbristiana  in- 
formandiini  Joannem  e  Monte-Corvino  missuin 
fuisse  a  Nicolao  IV  vidimus' ;  petiernt  enim  Evan- 
gclicos  sncerdotes  ad  se  legari  :  fum  etiam  antea 
ad  Gregorium  X  legationem  decreverat,  qua  erat 
questus,  demones  Tartaris  illudere  et  pro  diis 
coli.  Nec  deerant  in  ipsius  aiila  mngi  ,  qui  ut 
oliin  Pbnraoni  iniposuerant  ita  ipsum  vanis  osten- 
sis  a  veri  numinis  cullu  abducere  nilerenlur,  ut 
nnrrat  Marcus  Paulus  Venetus'  :  «  Habet,  inquit, 
magnus  Cbam  magos,  qui  dacmonum  arle  obte- 
nebrant,  et  in  caliginem  convertunt  aerem,  luce 
sufier  jialatium  regis  clara  permanente.  Agunt 
eliain  hi  niagi,  ut  rege  juxta  mensam  sedente  ; 
scyphi  aurei  daBinonum  arte  ab  alia  mensa,  qucc 
in  medio  aulae  consistil  regia  iiortans  vasa,  super 
mensam  regis  exibant  :  dicunlque  se  id  secreta 
quadam  efficere  arte.  Et  quando  festa  idolorum 
suoruin  celebrniit,  dantnr  illisa  regearietes  :  quos 
cum  lignis  aloes  et  thure  seu  odoriferum  sacrifi- 
ciuin  diis  offerunt,  coctasque  arietis  carnes  cum 
cantu  et  maxima  laetilia  idolis  devorandas  exhi- 
bent,  jus  vero  carnium  anfe  idola  ttfundunl,  asse- 
rentes  se  deorum  suoruin  promereri  clementiam, 
qui  lerris  fertilitalein  largiantiir  ». 

Scd  qui  (livinos  bonores  a  miseris  ,  quibus 
Evangelii  liix  nondum  affiil^^erat,  exlor(]uebant, 
(luam  sint  viles  et  infelices,   ipsimet  horrendis 


'  Lib.  11.  Ep.  cur.  XVII. 


•  AytOD.  nist.  Orien.  c.  47.  Mart.  Paul.  Ven.  1.  iil.  c.  8.  — 
»  Tom.  II.  an.  Clir.  12S9.  uum.  62.  —  '  Marc.  Paul.  Ven.  1.  i. 
c.  6!5. 


CLEMENTIS   V   ANNUS  3,    —  CHRISTI    1307. 


403 


ululntibus  culloribus  suis  indicabant;  ait'  enim 
Marcus  Pauliis  :  «  Si  a  civitale  Cainpition,  versns 
Orienlem  itinere  qnini|ue  dicrum  proccdalur, 
audinntur  in  locis  internicdiis  nocturno  teinpore 
horribilcs  voces  daimonum,  dunec  venialur  ad  re- 
gnuni  Ergimul  ». 

Inslructnm  [lorro  ab  Ajiostoiico  intermintio 
Joanne  e  Monte-Corvino,  Cobiiani  sprctis  mago- 
rum  pracstif,'iis  ,  Cliiislianam  fidcm  suscepisse, 
memorat  Aytonus  his  vcrbis  '  :  «  Iste  Cobila 
Can  XLii  annis  tenuit  imperinm  Turtarorum. 
Christianus  fuit,  et  fundavit  quaindam  civitatein, 
quae  vocatur  Jons,  in  regno  Cathay,  quic  major 
est  Roma,  ut  dicitur  :  ct  in  illa  civitate  moram 
traxit  Cobila  Can  imperator  Tarlarorum  usque  ad 
ultimum  diem  vitae  sua>».Eo  antem  ac  nepotc 
ex  Chingis  filio  imperantibus,  fides  Christi  ita 
aucta  est ,  ut  ad  fideles  pascendos  religionenique 
ampliflcandam  non  modo  sacerdoles,  sed  etiam 
archiepiscopi  et  episcopi  mittendl  essent,  ac  Pon- 
tifex  hoc  anno  Joannem  e  Monte-Corvino,  viruin 
religiosiim  ,  disseminanda!  fidei  zelo  incensnm, 
qui  in  Tartaria  plures  infideles  ad  Christum  pel- 
lexerat,  archiepiscopum  Cambaliensem  in  Catliay 
regno  creavit '  :  nonnullos  viros  religiosos  labo- 
rum  et  gloris  fuluros  participes  submisit,  quos 
archiepiscopi  Canibnliensiscreavitsnffraganeos,  et 
sacris  e|iiscopalibns  initiari  jnssit.  Tanti  viri,  qui- 
bus  augnsta  adeo  tenebricoso  Orienti  Evangelica) 
lucis  inferendcE  provincia  imposita  est  ,  fuere 
Andreas  e  Perusio.  Nicolnus  e  Bantra,  Gerardus, 
Ulricus,  Sayfustordf,  Peregrinus  e  Caslello,  Guil- 
lelmus  e  Villanova  Minoritaj ,  qnorum  nomina 
digna  immortalitate  silentio  obruere  non  potui 
mus.  Ad  quos  singulos  snbjecta  verborum  forma 
concepta;  litterse  datae,  atque  Andrese  in  Regesto 
Pontificio  inscriptae  extant*. 

«Clemens,  etc.  Dilecto  Dlio  fratri  Andreae 
de  Perusio  Ordinis  fratrum  Minorum  per  nos 
assumpto  in  episcopum  sulfraganeum  archiepi- 
scopalis  sedis  Combaliensis  in  dominio  Tarla- 
rorum. 

0  Nuper  considerantes  attentius  clara  sanctae 
operationis  studia,  qua3  dilectus  filins  frater  Joan- 
nes  de  Monte-Corvino  in  arcbiepisc.  Cambaliensem 
per  nos  assumplusin  partibus  Tartarornm,  secum 
Domino  faciente  virtutem,  operatus  est  hactenus, 
ac  in  parlibus  ipse  existens  assidue  operatur, 
ipsum  fratrein  Joannem  Ordinis  fratrum  Mino- 
riim  professum  et  in  dictis  partibus  exislentem  de 
fralrum  nostrorum  consilio  et  Apostolicffi  plenilu- 
dine  potestatis  in  civitate  Cambaliensi,  niagna  uti- 
que  et  honorabili  regni  magnifici  princii)is  magiii 
regis  Tartarorum,  in  archiepistopum  assum|)si- 
mus,  et  prffifecimus  in  pastorem,  curam  et  solli- 
cilndinem  aniinarnm  omnium  exislentium  iii  loto 
dominio  Tarlarorum  sibi  pleiiariam  commiltentes ; 

'  Cap.  62.—  2  Ayton.  Ilisl.  Orien.  c.  10.  —  ^  Ep.  rur.  XLVI.  — 
*  lib.  II.  Ep.  eom.  dclii. 


eif|ue  exerccndi  omnia,  qua;  ad  jiira  archiepisco- 
paiia  spectare  nosciintur,  prout  perinitlunt  cano- 
iiice  sanctiones  ,   cadem   auctoritate   plenam   et 
liberam  potestatem.  Ut  aulem  in  eisdem  partibus 
incrementum  saliitis  animarum  perfectius  prove- 
nire  valeat,  et  fides  Catholica  sem|ier  de  bono  in 
melins  per  Evangclica;  praedicationis  doclrinaiu 
aiiclore  Domiiio  prosperctnr  ;  nos  summi   icgis 
magislcrio  eriidili,  qni  inclinata  cadorum  allitu- 
dino,  ut  homiiiem  redimeret,  factus  lioino  disci- 
pulos,  quos  elegit,  in  universum  mundnm  misit 
Evangelium   pr;edicare,  cupienles  viios  providos 
et  discretos,  scienles  ad  saliitem  populos  incredu- 
los  erudire,  in  partem   hujiismodi  sollicitudinis 
evocare  ,  qui  recfas  faciant  semitas  Dei  iiostii,  jio- 
pnlum  acceplahilem  ei  rcddanl  ;  te  snfficienler  in 
lege  Domini  eriiditum,  vita  et  religione  conspi- 
cnuin,  morum  honestate  decoruiii,  ac  multarum 
virlutum  lilulis  comiiiendalum,  de  fratrum  no- 
strorum  consilio  et  Apostolica;  iiotestatis  plenitu- 
dine  in  adjutorium  commissai  dicto  fralri  Joanni 
sollicitudinis  pro  majori  animariini  salute  specia- 
liter  depiitamns,  ac  in  dicto  dominio  in  episcopum 
assuminus  et  prsEficimus  iii  pastorem  ;  inandantes 
auctorilale   priesentium  venerabili   fralri  Joanni 
Portuensi  ,    et  dilectis  filiis   nostris   Joanni    lil. 
SS.  Marcellini  et  Pelri  presbytero,  ac  Lucae  S.  Ma- 
ria)  in  Via  Lata  diacono  cardiiialibus,  ut  tibi  au- 
ctoritate  nostra  faciant  munus  consecrationis  ini- 
pendi,  et  constituentes  te  suffraganeum  archiepi- 
scopi  supradicti ;  tibi  nihilominus  etsuccessoribus 
tuis  episcopis  in  eodem  domino  concedentes,  ut 
omnibus  et  singnlis    gratiis    et  concessionibus, 
quas    nuper  per  lilteras  nostras  fratribus   dicti 
Ordinis    in    terras  Saracenorum,  paganorum    et 
aliorum   infidelium   proficisceiitibus,  auctoritate 
Apostolica  duximus  indulgendas,  aucloritate  no- 
stra  libere  uti  possis. 

«  Volumus  itaque,  ac  tibi  in  remissionem  in- 
jungimus  peccatorum,  quatenus  hujusmodi  com- 
missum  libi  pastorale  officium  in  Dei  et  nostro 
nomine  devote  susci|)iens,  cum  divin;B  benedictio- 
nis  gralias  ad  partes  easdem  te  personalitcr  con- 
feras,  propo-itnrus  ibi  verbnm  divinum,  prout 
Spiritus  S.  gratia  dabit  tibi  ;  ac  de  nostro  et  Apo- 
stolicae  Sedis  favore  plene  confisus  dictum  offi- 
cium  sic  solerter  et  sollicile  secundum  datam  tibi 
a  Deo  prudentiam  exeqni  studeas,  ut  fruclum 
atferas,  et  fructus  tuus  manensin  prolem  (ilioruin 
adoptionis  excrescat,  ac  sponsa  Cliristi  Ecclesia  de 
sua  foecunditale  in  Clirislo  sponso  suo  congau- 
dcns,  fidelem  el  utilem  minislrnni  se  deslinasse 
la;tetur,  et  diclarum  parlinm  populi  salutis  et 
(|nielis  Aiigelum  suscepisse  in  Doinino  glorieiitur  ; 
tiique  proin  nihilominus  ipsiiis  Ecclesia;  gratiam,' 
et  divinae  retribulionis  gloriam  uberius  inerearis. 
Dat.  Pictavis  X  kal.  Aug.  anno  secundoD. 

30.  Tartarorum  morea  et  superstitiones.  —  De 
hac  episcoporum  creatione,  celebrata  a  Cleniente 
pro   inferendo  Tarlaris   Calayensibus   E\ati"i.'lio 


CLEMENTIS  V  ANNUS  3.    —    CHRISTI   1307. 


Odoricus  Forojuliensis  ',  atqiie  ex  eo  Wadinghus 
in  Minorum  Annaliiius  meniinere :  afftrt  autem 
Oiioricus  partem  Diplomatis  Pontificii  ad  Jdaiinem 
e  Monte-Corvino,  fidei  Cliristiana?  apud  Tarlaros 
propagalorem  et  Cambuliensis  Ecclesiae  condito- 
rem  dati.  alteriusque  parlis  sententiam  adducit: 
qua  nimirum  Clemens  Jo;  nnem  arcliiepiscopum 
Tartarinc  onmibus  episcopis  ct  i>r£Esnlibus  earum 
partium  pra?ficit  ea  legc  ,  ut  se  Romano  Poiitiflci 
obnoxium  profiteatiir,  atque  ab  eo  usum  pallii 
accipiat :  tum  dandi  Ecclesiis,  sacrandique  episco- 
pos,  sacerdotes  et  clericos  auctoritate  instruit  ; 
demum  ob  Ecclesias  structas,  et  novi  veterisque 
Testamenti  in  iis  depicta  mysteria,  ut  eorum  ad- 
spectu  imperili  populi  ad  Numinis  cultum  alli- 
ciantur,  commendat. 

Qiiod  attinet  ad  superstilionem,  qua  infelix 
gens  Tartarorum  involuta  erat%  de  qua  plurabre- 
viter  abas  perstrinximus,  nunc  fusius  de  ea  age- 
mus.  Imiirimis  ha?c  refert  Aytonus  princeps  Cur- 
clii ' :  «  Tarlari  sunt  ab  ahis  nationibus  gentium 
modis  et  moribus  sic  diversi,  quod  vix  posset 
absque  ta?dio  ipsorum  divcrsitas  exphcari.  Confi- 
lentur  enim,  unum  Dcum  esse  immortalem,  et 
invocant  nomen  Dei  :  aliter  vero  parum  faciunt, 
quia  jejunant,  vel  orationes  sive  afflictiones  fa- 
ciuiit  ob  Dei  reverentiam,  sive  aha  bona  opera  : 
nec  Dei  timore  niala  perpetrare  permittunt  (prae- 
termittunt)  Tartari  :  Homines  inlerficere  non  re- 
putant  esse  peccatum  :  et  si  dimitterent  frffinum 
in  equorum  suorum  ore,  quando  pascere  se  debe- 
rent,  Deum  crederent  mortaliter  offendisse  :  forni- 
cationem  etluxuriam  non  reputant  esse  peccatum. 
Plures  uxores  ducunt  :  et  oporlet  secundum  con- 
suetudinem  ,  quod  filius  uovercam  suam  ducat 
post  obituin  patris  sui,  et  fiater  relictam  fralris  ». 
Heec  Aytonus,  qui  de  Tartaris  Syria;  fiiiitimis  vide- 
tur  loqui  :  Marcus  enim  Pauhis  Venetus,  qiii  ante 
ha^c  tempora  scripsit,  penetrata^iue  interiore  Tar- 
taria  pluribus  annis  iu  aula  Cobilae  imperatoris 
Tartarorum  ,  a  quo  ipsius  parentem  missum  ad 
Pontiflcem  pro  saceidotibus  Christianis  elfligitan- 
dis  vidimus,  Tartaros  pro  geuere  discrepare  atque 
idololatria»  mancipatos  refert' : 

«  Colunt,  inquit,  Tartari  pro  Deo  numen  quod- 
dam  ab  ilhs  confectum,  quod  Natagai  vocnnt ;  pu- 
taut(]ue  illud  Deum  csse  terra',  qui  curam  de  ipsis 
et  flliis  eoriim,  de  fructibus  terrae  atque  gregibus 
pecorum  gerat.  Hoc  numeu  in  maximo  habent 
iionore;  nec  est  aliquis,  qui  iu  domo  sua  illi  non 
imaginem  dedicaverit :  et  quoniam  credunt  nu- 
mini  Natagai  csse  uxorem  et  hberos,  coHocant 
etiam  ipsi  jiixta  penates  suos  imagunculas  quas- 
dam  uxoris  ac  fihorum  loco  uxoris  quidem  simu- 
lacrum  ad  sinistram,  et  filiorum  imagines  ante 
faciem  idoli  collocantes.  His  idolis  magnam  exhi- 


'  Ms.  0 Jorici  Forojul.  et  ei  eo  VVa].  t.  iii  lioc an,  num.  9.  et  seqq. 
—  -  Aq.  Ctir.  1271.  nuni.  20.  —  ^  Ayion.  lust  Oriciit.  c.  4S.  — 
'  Marc.  Paul.  Von. 


bent  reverentiam,  prmscrtim  quando  vadunt  ad 
prandium  et  coenam  :  lunc  euim,  antequam  ipsi 
comedant,  perungunt  ora  imaginum  pinguedine 
carnis  cocta",  et  partem  prandii  aut  coeua^  extra 
doinum  in  honorem  iUorum  ponentes,  credunt 
doo- hinc  cibari  B.  hlem  oculatus  testis  narrat  in 
amplissimis  regnis  idnla  el  dfemones  coli ;  de  Sa- 
chiou  enim  insigui  urbe  provincia?  Tangulli  locu- 
tus,  haec  subdit '  :  «  Hahet  urbs  ipsa  muUa  mona- 
steria  diversis  idohs  consecrata,  in  quibus  muUa 
offerulur  sacriflcia,  et  da?monibus  magna  a  populo 
exhibetur  reverentia.  Et  quando  homini  fihus  na- 
scilur,  statim  commendat  eum  idolo  ahcui,  atque 
in  honorem  ejus  anno  iUo  in  domo  sua  nutrit 
arietem,  quem  anno  a  nativitate  fllii  revoluto, 
proximo  iiiius  idoH  festo  una  cum  fiUo  oftert  cum 
mullis  ceremoniis  et  magna  revereiitia  :  postea 
coquuntur  carnes  arieUs,  et  idolo  deniio  otferun- 
tur,  dimittunturque  ante  idolum  tamdiu  sus- 
peiisa?,  donec  comidetffi  fuerint  infandaj  orationes, 
quas  ante  ipsum  juxta  consuetudinem  suam  niur- 
murare  solent.  » 

In  urbe  eliam  CampiUon  ejusdem  provinciae 
metropoii  mulla  mon.isteria  sacrata  idolis  reperiri 
narrat,  de  quibus  haec  refert '  :  «  Idola  snnt  for- 
mata  vel  ex  lapide,  vel  ex  ligno,  vel  ex  luto  desii- 
per  deaurata.  Inter  hsec  quaedam  sunt  tam  ma- 
gna  ,  ut  decem  passus  contineant  longitudine 
terrae,  si  supina  jacerent  affixa  :  juxta  quae  parva 
sunt  posita  idola,  quae  majoribus  reverentiam  ex- 
hibere  videtur.  Habent  haec  idolorum  portenta 
etiam  suos  sacrificulos  et  religiosos.  qui  cajteris 
honesUus  vivere  videntur  :  nam  quidam  servant 
castiiateni,  muitumque  caveut,  ne  deoruin  suo- 
rum  legem  praevaricentur  ».  Discrepantes  horum 
pseudomonachorum  sectas,  quarum  daemon  au- 
ctorest,  in  descriptione  provinciae  Ciandu  percen- 
set  inferius  '  :  « Inveniuntur,  inquit,  in  regione 
illa  [dnrimi  monachi  idolorum  cultui  depulaU. 
Habent  hi  monasterium  quoddam  m;ignum  op- 
piduli  habens  magnitudinem  ,  in  quo  sunt  cir- 
citer  duo  millia  monachorum,  qui  idolis  serviunt 
rasura  et  veste  a  laicis  sequestrati  :  nam  radunt 
capiit  et  barbam  vestemque  indnunt  religiosam. 
Hi  in  idolorum  solemuitatibus  magnis  clamori- 
bus  cantant.  luminaria  multa  in  templo  accen- 
dunt,  aliisiiue  compluribus  distinentur  stultis 
cerimoniis. 

«  Sunt  in  aliis  locis  monachi  et  varii  idolola- 
trae,  quorum  quidam  multas  habent  uxores,  alii 
vero  pro  honore  deorum  suorum  caste  vivunt, 
vitam  ausleram  ducentes  :  nam  mhii  comedunt 
practer  farin;c  purgamenta  aquis  dilula.  Vestiun- 
tur  quoque  pannis  rudibus  et  asperis  coloris  ab- 
jecli ;  et  lecti  molliliem  vitanles,  dormiunt  super 
rigentia  stramina.  Alii  tainen  monaclii,  qui  laxio- 
ris  sunl  vitaj,  judicant  hos  tani  austere  viventes 
haereticos,  quod  nou   debito  vivendi  modo  deos 


'  Eod.  1.  I.  c. 


Car-  49.  —  s  Cap.  r.6. 


CLEMENTIS   V  ANNUS  3.    —  CHRISTI   1307. 


405 


colant  B.  Deludit  daemon  ea  reIii:ionis  specie  infe- 
licus  idolol.itras  :  alios  veru  ila  in  lihKiino  provol- 
vil,  ut  rationis  lumen  in  iis,  quos  insanis  opinio- 
nii)iis  inibiiit.  pcPne  extin|ruat.  In  iirovincia  cnim 
Camul  ea  iiercussi  sunt  anntitia,  ul  uxores  vialo- 
ribns  prostitiiere  glorite  ducaiit,  putenti|ue  ut  ait 
Marcus  Paulus  '  :  «  Se  propter  illud  hospitalitatis 
bentficium  deurum  suornin  c^inseciilns  gratiam, 
ct  terram  nunquam  ileorum  miinere  sua  destitii- 
tam  fa-cuiidiiate  ».  Iiisanus  aeque  atqiie  crudelis 
est  is  ritus,  qiio  a  daemoiiilnis  ca;sorum  liomiiium 
animalium  animas  defuncto  principi  in  alio  orbe 
famulari  arbitrenlur ;  qiiocirca  maximas  slrages 
edunt :  a  Quando  iiiquit  %  corpus  magni  Cham 
tumiilandura  defertiir  ad  montem  Alchai,  hi  (lui 
ipsum  ad  sepulturam  comitantur  perimiiiit  j^as- 
sim  eos,  quos  in  via  obvios  habent,  dicentes  :  Ite 
et  domino  nostro  regi  servite  iii  alia  vita ;  tauta 
enim  insania  percussi  sunt  a  Sathan  ut  credant 
taliter  occisos  in  futura  vita  regis  obsequio  man- 
cipandos.  Nec  modo  sic  contra  iRimines  insaiiiunt, 
verum  et  in  equos  ssviunt,  (luos  tbvi.im  venien- 
tes,  jugulant  una  cum  defuiicti  regisoptimisequis 
putantes  illos  regi  usui  fuluros  ».  Et  infra  : 
a  Qiiau.io  cor|ius  inagiii  Ctiam  Muug.i  hujus  prae- 
deces^oris  ad  munlein  Alchaisepelieiidumductuiii 
fuit,  iiiilites  fuiius  concumitaiites,  ferunlur  circi- 
ter  viginti  millia  hominum  prccdicta  occasiune 
interfecisse  ». 

His  insanis  opinionibus  delibutos  infldeles 
daemon  ad  fuiidendum  humanum  cruorem  im- 
pellebat  :  quos  etiam  deludebat  variis  astrologiae 
iiieptiis,  ac  superstitionibus,  ut  studiose  curaren- 
tur  illorum  corpora,  quorum  auiuias  iu  iuferos 
traxerat,  a  In  mortuorum  parentatione  »,  '  inquit 
idem  Marcus,  «  his  utunlur  ceriinoniis  :  curaiit 
proximi  quique,  ut  corpora  exanimata  comburan- 
tur  in  hunc  modum.  Primo  inierrogant  astroio- 
gos  quando  mortuus  in  igneiii  sit  conjiciendus; 
tum  illi  quaerunt  qiio  anno,  quo  mense,  die  et 
hora  is,  qui  in  fata  coiicessit,  sit  natus  :  coiistella- 
tioneque  (irospecla,  indicant  diem,  ijuando  sil  cora- 
burendus.  Alii  vero  morluura  corpus  aiiquot  die- 
bus  reservant,  aliquando  septem  diebus,  quando- 
que  per  raensem,  nonnuuqu am  per  sex  raenses 
dorai,  capsam  illi  parantes,  et  tali  ingeiiio  latera 
corapaginantes,  ut  nullus  fojtor  ex  eo  exhalare 
possel.  Corpus  etiam  ipsum  aromalibus  coiuliunt, 
et  capsam  pulchre  de|iictarn  panno  prelioso  ope- 
riunt,  et  singulis  diebus  ,  (|uilius  cadavcr  domi 
tenetur,  hora  iuaiidii  uiensa  jiixta  capsam  pr;c|ta- 
ratur,  vino  el  cibis  per  integi;e  hora;  spatium  de- 
super  positis ;  putantes  defuiicti  auiiiiaiu  de  appo- 
'  silis  niaiiducare.  Et  quando  defiiucti  cor|ius  est 
Werendiira,  astrologi  consuluiitur,  qua  ex  parte 
id  sit  faciendum  :  nam  si  porta  alujiia,  duin  con- 
strueretur,  caruil  bouis  fatis,  illaiii  iiidicant  fu- 
giendam  atque  incongruara,  per  quara  mortuo- 


rnm  cadavera  efreranlur  ;  indicantque  aliam,  quae 
hiiic  rei  acciiiiiinoda  sil,  ant  nuvain  jiibeiit  lii  pa- 
riele  fieri  aperturam.  Uum  vero  funus  per  civita- 
tem  portatiir.  ligiiea  tuguria  in  via  conslruuntur, 
atiiue  sericis  et  aureis  paunis  cooperiuutur  :  et 
cuiii  drfuncti  cadaver  aiite  ea  porlatur,  elluulunt 
in  terrain  vina  et  delicala  cibaria,  pntaiites  defun- 
ctum  iii  alia  vila  his  lecreari  rebus.  Aiitecedunt 
etiara  fmiiis  ipsiim  varia  mstrumenla  iniisices  , 
in  quorum  concentu  raaxiina  est  jucunditas.  Et 
cum  ad  locum  combuslionis  ventuiii  fuerit  , 
scribunt  e't  pingunt  su|)er  ciiart  is  iiiiagines  viro- 
rum  el  mulierum  ,  itenique  muitoruin  denario- 
rum,  qu;B  omiiia  simul  cum  cadaverecomburiiii- 
tur;  aiunt  enim,  defunctmu  illum  tot  servos  et 
ancillas,  animnlia  et  denarios  iii  aiia  vita  habitu- 
rum,  quot  ciim  eo  fuerint  imagines  combustaj, 
victurusque  sit  |)erpetuo  in  divitiis  illis  et  honore. 
Hauc  supeistilionera  scrvat  fere  ubique  caecitas 
paganorura  in  partibus  Orientis,  cura  cadavera 
defunctorum  comburniit».  His  circnmventos  lu- 
dibriis  infideles  dcGiiiuu  ex  nefario  ciim  magis 
coramercio  variis  praestigiis  trahebat  in  exitium, 
ul  describit  memora  iis  Marcu-;  P.iiiliis  Venetus  ', 
liliiribusque  fide  dijinissiuus  bisioriis  |irobat  :  at- 
(|ueiii  priinis  in  regno  Reobarte,  coiicitari  arlibus 
inagicis  aereas  inipressiones,  diemque  tenebris 
obrui  refert. 

«  Sunt,  inquit,  in  ea  rcgione  multi  praedones, 
quos  Caraonas  vocant,  habentque  regem.  Utuntur 
hi  praedones  incaiitalioiiibus  :  et  quando  ad  prae- 
d  m  excurrunt,  arte  illa  diabolica  id  efflciunt,  ut 
aer  interdiu  per  magnum  temporis  spatium  adeo 
obscuretur,  ut  a  nemine  videri  et  caveri  possint; 
])rorugaiitque  liujusmodi  caliginem  interdum  quin- 
que,  et  aliquando  septera  iliebus  :  et  interimcam- 
pos  pervagantur  in  niaximo  iiumero,  ut  etiain 
quandoque  turma  eoruiu  decem  millia  grassalo- 
riiin  complectatur.  Iii  aciem  bellatorum  more  se 
redigunt,  et  in  lalum  dillusi  sic  procedunt  :  et 
quidquid  illis  obviara  venit,  bomiiies  et  jumenta, 
capiunt  :  juvenes  v;enum  expuiiunt,  senes  vero 
occuiunt.  Ego  Marcus,  qui  li;ec  scribn,  semei  in 
hanc  incidi  caligineiu  :  et  quoiiiam  parum  abe- 
ram  a  castro,  quod  Canosalira  dicitur,  facile  peri- 
culura  evadere  potui  ad  castrura  fugiendo  ;  plures 
taraen  e  coraitiva  raea,  in  retiaculum  illud  daemo- 
niacum  incidentes,  partiiii  venditi,  el  partini  in- 
terfecti  fuerunt ». 

Tradit  idem  auctor  »  vagari  dacmones  in  de- 
scrlo  maximo  Turcia',  quod  acivitate  Lop  excurrit, 
peregrinantes  in  exilium  trahere  :  «  Cernunlur, 
in(|uit.  el  audiunlur  iii  eo  interdiii  et  saepe  no- 
ctu  daemonum  variac  illusiones  ;  unde  viatonbus 
summe  cavendura  est,  ne  mullum  ab  invicem 
seipsos  dissocieiit,  aut  ali(|uis  a  tergo  sese  diulius 
inipediat  :  aliiiquiii  (|uampriaiuin  propter  moiites 
et  colles  quispiam   cuiiiilum  suurum   aspectum 


'  Cjp.  46.  —  -  Cap.  iii.  —J  Cap.  45. 


'  liod.  I.  1.  c.  22.  —  s  Kd.  1.  I.  cap.  4i. 


406 


CLEMENTIS   V   ANNUS  4.    —  CHRISTI   1308. 


perdiderit,  non  facile  ad  eos  perveniet.  Nam  au- 
diuntur  ibi  voces  daeriionum,  qui  solitarie  ince- 
dentes  propriis  coiiipellaiit  iiominibiis,  voces  fin- 
gentes  illorum.  quos  comitari  se  putaiit ,  et  a 
recto  itinere  abductos  in  perniciem  deducuiit. 
Auiliiiiitiir  interdum  in  aere  concentus  musico- 
niiii  instruiiieiitorum;  sed  frequeiiliuiii  tym|iano- 
rum  0.  llic  erat  infeiix  Tartarorum  status,  et  qui 
ciim  divitiis  omnis  geiieris  circumtluebant,  spiri- 
tualibus  bonis  eraiit  orbati,  et  infra  animanlia  se 
proslernebaiit :  «  Vivuiit,  inqiiil ',  in  multis  non 
secus  quam  bestiaj,  ut  satis  milii  mores  eoruin 
sunt  pers|iecli  »;  alque  ideo  ob  effraenatam  libidi- 
num  licentiani  Evangelium  altas  a|iud  eam  natio- 
nem  railices  non  dcfixil,  quainvis  sa?pius  Ronia- 
nos  Pontifices  ad  ipsam  praDcones  Evangelicos  mi- 
sisse  visuri  sumus.  Non  defuit  auteni  Apostidico 
muneri  Cleinens,  ul  Tamor  sive  Teniur  Cbam  (id 
est  imperatorem,  de  quo  in  iinperio  Cobike  snc- 
cessuro,  utpote  defuncli  primogi-niti  filio,  meiui- 
nitante  hfec  teni|)ora  Maicus  Paulus  Veneliis)  ad 
veri  Nuniinis  culluni  pclliceiel:  exscripsitque  me- 
moratusantea  Odoricus  Forojuliensis  Ponlificium 
Diploma  quo,  illuni  ad  exiieiidam  vetereni  super- 
stitionem,  el  sacra  Cbristiaiia  amplectenda  soilici- 
tat ;  tum  ob  regia  sluilia  in  sacerdotes  Christianos 
collata  grutulalur  hjs  verbis  ': 


'  Cap.  94. 
aum.  11. 


'  Ext.   apiid  Oilor.    Fornjiil.  et  Wading.  hoc  an. 


a  CIemens,etc.magno  regi  TartarorumDeum 
colere  et  timere. 

«  Benidictus  Deus  et  pater  luMiinum,  qui  ubi 
\ult  splrans,  potiMifer  tffecit,  qiiod  tu,  sicut  digna 
flde  relatione  libenter  accepimus,  in  amore  vir- 
tutum  et  [liis  operibus  exf  rceiidis  sludiose  inten- 
dens,  ministros  Christiana!  fidei  sereno  oculo  pie 
respicis,  et  verba  salutis  libeiiler  audiens,  ipsos 
cunspeclu  tuae  magnitudinis  grataiiter  admittis  : 
ex  quo  nobis  super  hoc  Deo  largitori  bonorum 
omniuin  devote  laudcs  et  gratias  referentibus, 
firma  spes  salutis  ingeritur,  <|uod  ipse  Deiis  mise- 
rator  et  multum  misericors  sic  oculos  tuae  magni- 
tudini  aperiat  ciara  luce,  quod  ex  tot  errorum 
tencbroso  objeclo  nubilo  ipsum  Deum  uuicum 
Dominum  et  Jesum  Christum  redemptorem  tuum 
perfecte  cognoscere,  et  animum  tuum  pio  et  recto 
ordine  perquires.  Altende  igitur,  inagnifice  prin- 
ceps,  et  pruilenter  agnoscas,  qiiod  inter  caetera, 
quae  niagiiittulinein  tuam  exallabunt  et  dilatabunt 
polentiain  luam,  el  fulgorem  tui  dilTtindere  po- 
terunl  principatus  et  potestatis,  praecipue  Catho- 
licae  fidei  sacramentuni  felicitatem  tiiam  ad  per- 
petuaB  beatitudinis  iiisestiiiialiilein  gloriam  |iromo- 
vebil  ;  teque  per  illarn  Cbristus  sol  justitiae,  re- 
munerator  magnificus  pnemiorum,  inter  sanctos 
el  electos  suos  feliciter  in  caelestibus  collocabit, 
tuique  facti  recolendi  memoriain  posteritatis  ad 
futuros  transmittet,  etc.  » 


CLEMENTIS    V    ANNUS    4.   —    CHRISTl    1308. 


1.  Inquisitio  in  Tem/)larins  et  indictio  Conci- 
lii  Viennensis.  —  Insignis  extitit  nova  rcrum  par- 
tim  trislium,  partim  hrtaruiii  conversione  annus 
niillesinuis  supia  trecentesimum  octavum,  Indi- 
ctione  sexta,  quo  legati  cardinalis  opera  S'  dalic  in 
Ungaria  turba?,  decreti  in  P.asciam  Urosio  ad  Ec- 
clesia^  gratiani  redire  meditaiite  nuntii  Apostolici; 
Cyprus  intestinis  dissensionibus  concnssa  est , 
Gennaniactesum  regein  Romanornm  liixit,  planxit 
Ruma  sacrosanctte  Lateranensis  IJasilicie  Ecclesia- 
ruin  oinnium  principis  incendium,  Insubria  im- 
purissimi  liaeresiarch;e  ac  sequucium  supplicium 


\idit  ;  exercuit  Gallia  in  Templarios  judiciorum 
severitatcm  ,  atqiie  in  eorum  causa  Viennense 
Cimciliuin  a  Clemente  indictum  est.  Urgebat  Cle- 
inenteni  Philippus  Francorum  rux,  uti  Templarios 
de  quibus  anno  superiore  memoravimus,  nefan- 
dorum  scelerum  a  se  postulatos,  dainnaret.  Utque 
in  re  gravissima  Pontifex  sumniain  consilii  matu- 
ritatem  adhiberet,  nec  sontes  insontesque  iisdem 
|)Oenis  involveret ,  viros  prudentia  et  auctoritate 
cons|)icuos  creuvil  judices,  qui  deTemjiluriis  dili- 
gentissime  cogiioscerent,  atque  eorum  gesta  ex- 
cuterent,  iit  vid  ile  iis  ad   veterem   disci|)Iiuaiii 


CLEMENTIS   V   ANNDS  4.    —   CHRISTI    1308. 


A07 


revocandis,  vrl  dolcndo  eo  ordiiic  Sutlcs  ApostoliLa 
tola  ile  le  ct  rtior  tacta  coiisullissime  ileliberaret. 
De  quibus  haec  Beriiardus  "  : 

2.  «  Eodeiii  aiiiKi  Dotii.  pradaxato  mcccviii.  in 
mense  Augusti  p.ipa  Clemens  ad  uiiiversa  Clinslia- 
nitatis  tam  regua,  i|uam  climata  litteras  Apostoli- 
cas  deslinavit,  ut  videlicel  Templarii  cajx-renlur  ; 
et  coiitra  sinj;ulai(S  piTsonas  illiiis  Ordinis  per 
dioecesanos  cum  adjuiictis  sibi  personis  religiosis 
inquisilio  fieret  super  articulis  reddilis  contra 
ipsos,  et  judiiarenlur in  singiilis  [)rovinciis  in  me- 
tropolitano  Concilio  aequa  lance.  Fuerunt  insuper 
per  papam  delegati  viri  speclabiles  et  insignes  in 
diversis  partibus  Cliristianitatis  superinttMuientes, 
qui  de  toto  ordine  inquirerent,  ut  posset  illius 
Ordinis  reformatio  debita,  vel  totalis  ejectio  tieri 
in  proximofutnro  Concilio  generali».  Consentiunt 
Bernanli  dictis  Apostolicae  litteraj '  ad  universos 
Ecclesiarum  prasules  missa; ,  (luibns  imperavit 
Pontifex,  iiti  Templarios,  iii  quos  nondiim  a  sacrae 
fidei  censoribus  ()n3estio  exercila  esset,  iniblico 
programmate  accerserent  in  judicium,  tuin  iiro- 
vinciales  Synodos  cogerent,  in  quibus  equeslris 
illius  Ordinis  singulos  viros,  diligenter  discussos, 
ex  formula  ad  eos  transmissa,  vel  criininis  suspi- 
cione  liberarent  insontes,  sontesve  meritis  pcenis 
aflicerent. 

Piffiterea  ad  exercendam  mnjori  diligentia  in 
Templarios  judiciorum  severitatem,  scrulanduque 
eorum  flagitia  missi  suntad  complures  orbis  pro- 
vincias  Apostolici  nuntii  rerum  peritia  insignes, 
quibus  quaerendi  in  illos  jus  decretum  est '.  Prae- 
cipua  |)orro  capila  illius  formula?,  exquaad  exa- 
men  Teniplani  adducti  fucrunt,  extitere  imma- 
nia  crimina,  quibus  coramunis  fama  ipsos  resper- 
serat,  infanda  nimirum  liajresi,  atque  idoiolatria 
infectos  esse  :  Cbrislianuni  nomen  ejurasse  :  Sal- 
vatoris  imaginem  conspuere:  idolum  crispantibus 
cincinnis  aureis  spectabile,  a  quo  felicitatem  di- 
vitiarumque  affluentiam  precabantur  ,  colere  ; 
atque  in  cceno  nefandarum  libidinum  volutari. 
Qua)  scelera  execrauda  plurimi  ex  iis  magnae  au- 
cloritatis  viri  sponte  nullo  terrdie  adbibilo  coram 
cardinalibus  confessi,  damnalaque  baeresi,  Eccle- 
siae  restitui  flagitarnnt  :  quibus  venia  ex  Ecclesiae 
solita  clemenlia  dala  est. 

3.  «  Vertit  vero  divinae  vindicta)  ac  providen- 
tiae  Pontifex,  occulta  lia;c  flagitia  in  Iiicem  eru- 
pisse,  in  litteiis  ad  Moguntinmn,  Coloiiiensem, 
Trevirensem  el  M.igdeburgfnsem  arcliiepiscopos 
datis  *  :  «  Deus,  inquit,  nltionuin,  cui  nibil  est  oc- 
cultum,  et  apud  (luem  pro  ipsius  voluntate  pro 
bono  et  malo  relributiunein  iinivcrsi  siiscipiunt, 
detestanda  scelera,  et  abliorrenda  crimina,  vdut 
intolerabilia,  el  liaereticam  sapientia  notabiliter 
pravitatein,  qnibus  Ordo,  fratres  et  personae  Tem- 

•  Bern.  chroii.  Rom.  Pont.  et  Ms.  Vat.  bibl.  sig.  num.  3765.  in 
Clem.  V.  _  2  ciem.  I  iii.  iiost.  Ep.  com  dcclxx.x.  —  »  Lib.  ni. 
Ep.  cur.  xiiiii.  Ext.  eliain.  apud  Rnb.  llisl.  Haven.  1.  vii,—  '  Lib.  Iii. 
posl  Ep.  com.  DCCLXix.  pag.  21:!. 


|)lari(iiiim  sub  trcto  diuliiis  laborasse,  prohdolorl 
el  laborare  du  tintur  ;  iiostro  et  A,ii)sloli(a;  Sedi 
ex  sua  providentia  patefecit  audilui :  iios(|ue,  licet 
iiidigni,  vices  (^jus  gcrentes  iii  terris,  fratrmii  no- 
stioriim  et  alioriim  etiaiii  soKinnimii  sapieutmu- 
que  viroruin  comiiiiinicato  ,  et   nobis  assistente 
consilio   ad  in(|uirendum  super  iis,  vi  ad  extir- 
pandos,  si  vuritate  iiitanlur,  tanla;  aboinidutiouis 
errores,  actiisque  nefarios  evelleiidos,  snb  divini 
auxilii   spe   ac   sustentatione  oninium  diligentia 
summa  descendimus,  et  descendeiulo  consceiidi- 
mus  ad  cor  altnm,  ut  exaltetui  ipse  Deiis,  et  iinpii 
coriiua  ,   qiii  semper    qu;erit  lidelium   devorare 
aiiimas,  confringantur,  etc.  Dal.  1'ictav.  II  id.  Aug, 
an.  III  ».  lisdem  arcliiepisco|)is  omiiium  Ijonoruin 
mobilium   vel   iminobilium  ,    qute   in   Germania 
Templarii  obtinuerant,   admiiiistiatioiiem   custo- 
diamque  demandavit,  ne  sacrae  eae  opes  iis  equiti- 
bus,  duni  pietate  olim  florcbant,  pro  gerendo  ad- 
versus  intideles   bello  altribiit;K  ,    (lillliRrent  ac 
dissiparentiir,  earum  invasores  coeiceient  ceiisu- 
ris,  vecligalia  cogcrent ;  atque  adbibitis  testibus 
agros,  possessiones,  domos,  xenodocliia,  aliaque 
in  Tabulas  publicas  referrent,  de  (luibiis  postino- 
duiii  Sedi  A[>ostoliC8e  raliunem  reddilun  essent : 
Pontificii  enim  esse  consilii  ea  omnia  inslaurandis 
Terraj-Sanctae    rebus    addicere.   Quo  aiguiuento 
ac  alioruin    regiiorum   piu'sulcs  similes  Iitteras 
misit '. 

4.  De  iis  porro,  deque  Templariorum  eqneslri 
Ordiiie  statuendum  duxil  in  Coiiciliu  OEcmneiiico, 
Vicniiffi  in  Delpbinatu  ad  kal.  Octobris  cvolveudo 
biennio  pust  cclcbrando,  ad  quod  Pbilippmn  Fraii- 
coruiii  ,  Eduaiduiu  Anglne,  Caroluiu  Sicili;e, 
ejiisdemque  ex  tilio  iiepotem  Carolum  Ungaria;, 
Fridcricum  Triuacriae  ,  Jacobum  Aragonum  , 
Fernandum  Castellse  ac  Legionis,  Dioiiysiuiii  Lu- 
sitaniae,  Ludovicum  Navarr<T,  Jacobum  Balcarium, 
Henricum  Cypri,  tum  Boeniiae,  Dani;E,  Sueci;e, 
Norvegiae  reges  rogavit  accedere.  In  ea  enira 
Synodo  de  lide  incorrupla  purilale  adversus  novas 
qiiae  emergebant  hajrcses,  ac  sancienda  disciplina 
Ecclesiaslica  ;  de  viiidicanda  ex  Saiacenoruni 
tyrannide  Pal.estina,  instaurandaque  iii  ea  reli- 
gioiie  Christiana  dccernenduin  fore.  Dcdit  etiam 
imperia  Pontitex  arcliiepiscopis,  ut  de  iis,  quae 
ceiisura  notanda  essent,  ad  OEcumenici  Loncilii 
Patres  referrcnt.  Quarum  litlcrarum  '  potiorem 
partem  ob  rci  dignilatciii  inscrendam  duciiiius: 

«  Clemeiis,  etc. 

a  Duduin  circa  nostraj  promotionisad  apicein 
siiinmi  Pontilicatus  inilium  ,  etiam  aiilet|uani 
Liigduiium,  ubi  rccepimiis  iiostiae  coronalionis 
insignia,  vtnirenius,  et  post  tam  ibi  quain  alibi 
secrcta  quorumdain  nobis  insinuatio  intimavit, 
(juod  ni;igisler,  pra-ccptures  ct  alil  Iratrcs  Onlinis 
dicta;   niilitia;  Teinpli,  et  etiaiii  ipsc  Ordo,  qui  ad 


'  Ibid.  —  '  Lib.  III.  Ep.  eiir.  Lviil.  Ext.  eliam  in  Bul.  elpr,xfixa 
est  Actis  Vieancn.  Concil. 


408 


CLEMENTIS   V     ANNUS  4.    —  CHRISTI   1308. 


ilefcnsionem  palrimonii  ejnsdcm  Jesii  Clirisli 
fnerant  in  Iransmaimis  parlibns  (lepnlali,  contra 
ipsnin  noniiiHim  iii  scelns  aposlasia!  nefiiiKlnm. 
(letrslal)ile  iddlolalriii'  vitinni,  excciMbilc  facinns 
soildnKMiim,  et  liaBreses  varias  eraiit  lapsi.  Sed 
qnia  non  erat  verisimile,  nec  creilibilc  vidc  lialnr. 
(]no(l  viri  tam  relij;iosi,  (|ni  pra^clpne  pm  Cliiisti 
nomine  sunm  sspe  s.uignincm  ( ffniiilcre,  ac  jier- 
sonas  suis  mortis  pericnlis  fre(]iienter  exponere 
credebantur  ;  qniqne  innlta  et  mngna  tam  in  di- 
vinis  officiis,  qnam  in  jejnniis  et  aliis  observantiis 
devotionissigna  freqiiciitiiis  pr.etendebant,  snaisic 
esseiit  s.ilntis  immcmores,  (|nii(l  lalia  pcrpclrarcnt; 
biijnsmodi  insiiiualimii  ac  delationi  ipsornm, 
ejns.lcm  Di»mini  nostri  exi  mplis  ct  cnnonica' 
Scnptnra?  doclrinis  educli,  aurem  ndluimus  in- 
clinare. 

«  Deinde  vcro  ch  irissimns  in  Chrislo  filins 
noster  Plnlippus  rex  Francoriim  illiistris,  ciii 
eadeni  fnerant  facinora  niinliala,  non  pro  lypo 
avarilise,  cum  de  boiiis  Templariorum  niliil  sibi 
viiidicare  vel  appmpriare  intcndal  :  imo  ea  per 
d  putandos  a  nobis  gubernanda,  custodicnda  et 
conservanda  liberaliter  et  devole  dimiserit,  ma- 
nnm  suam  totaiiter  amovendo,  et  seneschallis, 
ballivis  et  aliis  snis  (iflicialibns,  necnon  et  duci- 
bns,  comilibus,  baronibus  el  aliis  suhditis  quibus- 
cumque  per  suas  patentes  Jitteras  mandaverit,  ut 
ciiratdribiis  et  administraloribns  generaliler  in 
rcgiio  Francise  depulatis  a  nobis,  et  deputalis  a 
singnlis  arcliiepiscopis  et  episcopis  in  suis  civita- 
tibus  ct  dicecesbus,  bona  mobilia  et  iminohilia 
dictorum  Ternplariornm,  qnaj  pncdicti  officiales 
regii  et  alii  subdili  ceperunt  et  tenent,  tradant 
integraliter  et  realiler  indilate,  et  quod  eosdem 
administratores  tucantnr  et  defendant,  quoad  cu- 
stodiam  et  administrationem  dictorum  bonornm  ; 
sed  fidei  orthodox.T  fervorc  suornni  progenilornm 
vestigia  clara  sequcus  accensns  ,  dc  pia?missis 
quantum  licile  potnit  se  informans  ad  inslruen- 
dnm  et  informandnm  nos  super  his  nnillas  et 
magiias  nobis  informaliones  per  snos  nuntios  et 
litteras  destinavit. 

5.  0  Infamia  vero  contra  Templarios  ipsos  in- 
crebrescente,  vahdius  snpcr  sceleribus  antedictis, 
et  quia  etiam  qnidam  miles  ejusdem  Ordinis 
magna;  nobilitatis,  et  (lui  non  levis  opinionis  in 
dicto  Ordine  habebatnr,  coram  nobis  secreto  de- 
posuil  jnratns,  qiiod  in  receptione  fratrum  pra>fali 
Ordinis  ha;c  consnclndo,  vd  verius  corrnptela 
servatnr  :  qnod  ad  recipientis  vel  ab  eo  deputato 
snggcstioncm,  qui  recipitiir,  C  ristuni  Jesnni  ne- 
gat,  et  super  crucem  sibi  ostensam  spuil  in  viiu- 
periiim  cruciGxi,  et  qiiEedam  faciunt  rccipii  ns  el 
receptns,  qnEe  licita  iion  siint,  et  obviaiil  aliler 
eornm  honestati,  proul  ipse  tunc  confcssus  fuit 
coram  nobis  ;  vitare  nciiniviinns,  nrgcnle  uos  ad 
idoflicii  nostrideliilo,(|nin  tol  ac  lantisclanionbus 
accoiiiinodaremnsaudiliiiii.Cuiiiqiiedemuin,faiiia 
publica  deferente,  ac  clamosa  insinuatione  dicti- 


regis,  necnon  ctdncum,  coniitum  et  baronum  el 
aliorum  nobiliiim,  cleri  qnoqui'  ac  populi  dict 
ri  giM  Fiancorum  .id  noslram  pioiiler  hoc  lani  |ier 
se,  qoani  per  procoralorcs  1 1  syndicos  prBesentiam 
veniriitium,  quod  dolcnler  n  le  inins,  .id  nostram 
andientiaiii  pci veiiissel,  (inod  magi~ler,  pia?ce- 
litorcs,  et  aiii  fralrcs  ilicli  Onlinis.  ct  ipsc  Ordo 
pi.Tcf.iliis  plurihns  aliis  erant  criniiiibns  irretiti  ; 
et  pifemissa  per  miiltas  altcstationes,  confcssiones 
et  depositiones  pia>fati  magistri  et  iilnrinni  prae- 
ceptoruin  et  fratrum  Ordinis  pra-libati ,  coram 
niultis  prselatis  et  hirrelicEe  pravititis  inqnisitore 
in  regno  Frantia?  f.ict.;s,  habitas,  et  rcccplas,  et  in 
luihlicam  scriplmam  rcdactas,  nobisqne  ac  fra- 
tribiis  nostris  osteiisas  pinbari  (|iioilammodo  vide- 
reiitiir  ;  ac  (inia  l.ima  et  clamons  pnedicti  in 
taiitum  invalnerant,  et  etiam  asi  enderant  tam 
conlra  ipsuiii  Orduicm,  qnani  conlra  singulares 
pcrsonas  e.)ns(lem,  (iiiod  sine  gravi  scamlalo  pr.T- 
tcririnoii  poterant,  iicc  absqiie  imminenti  periculo 
tolcrari  ;  nos  illins,  cujus  vices.  Iicet  iminerili,  in 
lerris  geiimns,  vestigiis  inhserentes,  ad  inqui- 
rendum  de  praedictis  ratione  prsBvia  duximus 
procedeiidum  :  multo-qne  de  prfficeploribus,  pre- 
sbyleris,  mililibus  et  aliis  fratribns  dicti  Ordinis 
repulationis  non  panca?  in  nostra  prsesentia  con- 
slitutos,  (irsestilo  ah  eis  jurainento,  quod  super 
pra?missis  nieram  et  idenam  nobisdicerenl  verita- 
tem,  super  pra^dictis  intcrrogavin  us  et  (^xamina- 
vimns  usqne  ad  nnmerum  septnaginta  dnorum, 
mnltis  ex  fratribus  nostris  nobis  assistentibus, 
diligenler  ;  cornmquc  confessiones,  per  piiblicas 
iiianus  in  autlieiiticam  scripturam  redactas,  illico 
in  nostra  et  dictorum  fiatrum  nostrorum  prae- 
sentia,  ac  deinde,  inlerposito  aliquorum  dierum 
spatio,  in  pleno  consistorio  legi  fecimus  coram 
ipsis,  el  in  suo  vulgari  cuilibet  eorum  exponi  :qui 
perseverantes  in  illis,  eas  expresse  et  siionle,  prout 
recitata»  fucrant,  ap|iroharunt. 

6.  «  Post  qua?,  cnm  magislro  et  praecipuis 
praBceptoribiis  pra?fati  Ordinis  intendentes  snper 
pra?missis  inquirere  per  nos  ipsos.  ipsum  magi- 
strum  el  Francia',  terra?  UltramarinEP,  Normanniae, 
Aquitania?  ac  Pictaviae  pra?ceptores  majores,  nobis 
Piclavisexistentibns,  mandavimus  iirwsentari.Sed 
qnoniam  quidani  ex  eis  sic  infirmabanlur  lunc 
teinporis,  qnod  equitare  noii  poterant,  nec  ad 
nostram  pra?sentiam  quoqnomodo  addnci  ;  nos 
cum  eis  scire  volentes  de  praemissis  omnibus  veri- 
ritatem,  et  an  vera  pssenl,  qu.T  contincbantnr  in 
eoruin  coiifessionihus  et  depositionibus,  (|uas  co- 
ram  inq^  isitore  hareticae  pravilalis  in  regoo  tuo 
prafato,  pra?^eiitibus  quibnsdam  notariis  publicis 
ei  multis  aliis  honis  viris,dici  b.intur  fecisse,  nobis 
et  fratribus  nostris  per  ipsum  inquisitoreni  snb 
manibus  imblicis  exhibilis  elosteiisis,  dilectis  filiis 
iinstris  Bireiigario  tit.  SS.  Nerei  et  Achillei,  et 
Stcphano  til.  S.  Cyriaci  in  Thcriins  [iresbyteris,  ac 
Landulpho  S.  Angeli  diacono  cardinalibus,  de 
quorum  [irudentia,  cxperientia  et  fidelitale  in- 


CLEMENTIS   V   ANNUS  4. 


CHRISTI    1308. 


m 


dubitalatn  flfluciam  obtiuenius,  comniisimus  et 
mandavinius,  ut  ipsi  cuui  |iia'fatis  miigistro  et 
|iraeceptoribus  inquirereiit,  lam  conlra  ipsos,  et 
alias  singulares  jiersonas  dicti  Ordinis  genera- 
liler,  quain  coiilra  i|>suiii  Ordineiii  super  proiniissis 
cum  diiigentia  verilatein  ;  et  quidquid  super  his 
invenirent,  iiobis  refcrre,  aceoruin  coiifessioneset 
depositionus,  per  luanuni  publicam  in  scriptis 
redaclas  nostro  Aposlolatui  deferre,  ac  prtesentare 
curarenl,  eisdem  ina^islro  ct  praceptoribus  abso- 
lutionis  beneficium  a  senteutia  excomiiiunicatio- 
nis,  quam  pro  prajinissis,  si  vera  erant,  incurre- 
rant,  si  absobitionem  bumililer  ac  devote  peterent, 
ut  deberent,  juxta  formain  Ecclesi;e  inipensuri. 
Qui  caidinales,  ad  ijisos  niagistruniel  proeceptores 
personaliter  accedenles,  eis  sui  adventus  causam 
exposuerunt. 

7.  0  Et  quoniain  tam  persona;  quam  res  ipso- 
rum  et  aliorum  Teniplariorum,  in  diclo  regno 
Francia;  consistentium,  in  manibus  nostris  erant, 
quod  libere  absque  inetu  cujusquam  plene  ac  pure 
super  praemissis  oninibus  ipsis  cardinalibus  dice- 
reiit  vei  ilatem,  eis  auctoritate  Apostolica  injunxe- 
runt.  Qui  magister  el  pra^ceptores  Francia;,  terrse 
ultramarinsB,  Normandia;,  Aquitaniae,  ac  PiutavicE 
coram  ipsis  tribus  cardinalibus,  prajsentibus  qua- 
tuor  tabellionibus  publicis  et  nuiltis  aliis  boiiis 
viris,  ad  sancta  Dei  Evangelia  ab  eis  corporaliter 
tacla  praestito  juramento,  quod  super  praemissis 
omnibus  meram  et  plenam  dicerent  veritatem, 
coraiii  ipsis  singulariter,  libere  ac  sponle  absque 
coactione  quaiibet  et  timore  deposuerunt  et  con- 
fL'Ssi  fuerunt  inter  cateia  Cbristi  abnegationem, 
etspuilionem  super  crucein  cuin  in  Ordine  Templi 
recepti  fuerunt  :  et  quidam  ex  eis  se  sub  eadem 
forina,  scilicet  cuiii  abnegatione  Christi  et  sjiuilione 
super  crucem ,  fratres  inultos  rece|iisse.  Sunt 
etiam  quidani  ex  eis  quffidam  alia  horribilia  et 
iiibonesta  coufussi,  quae  ut  eorum  ad  praeseiis  par- 
camus  verecundiae,  subticemus.  Dixerunt  |ira;terea 
el  confessi  fuerunt  esse  vera,  quac  in  eorum  con- 
fessionibus  et  depositionibus  continentur,  quas 
dudum  fecerant  coram  inquisitore  baereticae  pra- 
vitatis. 

«  Quse  confessiones  et  depositiones  dictorum 
magistri  et  pra'ceptorum,  in  scripturain  iiublicain 
per  quatuor  publicos  tabullarios  redacta;,  in  i|iso- 
rum  magistri  et  pra;ceptoruin  et  (|uoruindam 
aliorum  bonorutn  viroruin  praesenlia,  ac  deinde 
inlerposito  aliquorum  dierum  spatio  coraiii  ipsis 
eisdem  leclae  fuerunt  de  niandato  et  in  pra;sentia 
cardinaliiim  prajdictorum,  et  in  suo  vulgari  expo- 
sila;  cuilibet  eorumdem.  Qui  perseverantes  iii 
illis,  eas  expresse  ac  spoiite,  prout  rucitalaj  fue- 
rant,  apptobarunt,  et  post  coiifussiones  et  deposi- 
tiones  hiijusmodi  ab  ipsis  cardir.alibus  ab  excoin- 
municatione,  quam  pro  pra;niissis  incurreiaiit, 
absolutionem  flexis  genibus,  manibusquc  com- 
plexis  huniiliter  ct  duvole,  ac  cum  lacrymarum 
etfusione  non  modica  pelierunt.  Ipsi  vero  cardi- 

Am.  —  ToMUs  XXIII.  —  Rayn.  IV. 


nales,  iiuia  Ecclesia  iion  claudit  grcmiuin  re- 
deunti  ,  ab  eisdem  magistro  et  piicucptoribus 
ba;rusi  abjiirata  expresse  ,  ipsis  secundum  for- 
maiii  Ecclusia;  aiictorilale  iiostra  absoluliimis  be- 
nufiuium  impeniieniiit  ;  ac  deinde  ad  nostram 
pra'sentiam  redeuntes,  confessiones  etdepositiones 
pra;liI)atoruiii  magistri  et  pr;nceptoruin  in  scriplu- 
ram  piiblicam  per  manus  publicas,  ut  est  diclum, 
redactas  nobis  pra;sentaverunt,  et  qua;  cum  dictis 
magistro  et  pr;eceploribus  fecerant,  retulerunf. 
Ex  (]uibus  confussionibus  et  depositionibus,  ac  re- 
latione  inveninius  sa;pefatos  magistrum  et  fratres 
in  praemissis  et  circa  pr.-emissa,  liuet  quosdam  ex 
iis  in  pluribus  et  alios  in  paucioribus,  graviter 
deliquisse  ».  El  infra  : 

8.  «  Et  quia  salubie  in  iis  adhiberi  remcdium 
inlerest  genuraliter  omniuin  ;  nos  cum  eisdum 
fratribus  nostris  aliisque  viris  prudentibus  exacto 
ac  frequenti  tractatu  pra^habito,  proiit  tanta?  ne- 
cessitatis  inslantia  exigubat,  de  ipsorum  fratrum 
consilio  uiiiversale  Concilium  ,  sicut  iinilatione 
digna  saiiclorum  Patriim  consuetiulo  iaiidabilis 
longaevae  obsurvationis  exemplo  nos  instruit,  a 
proximis  kal.  Octobris  ad  duos  annos  immediate 
sequeiites  decruvimus  congregandum  ;  ut  in  eo 
tam  circa  dictiim  ordinem  et  personas  sinyulares 
et  boiia  ejusduiii  et  alia,  qua;  slalum  tangunt  fidei 
Catholica;,  quain  circa  recuperationem  et  subsi- 
diuni  TeiTic-Sanclaj,  ac  reparationem,  ordinatio- 
nem  et  stabilitatem  Ecclesiarum  et  Ecclesiastica- 
ruiii  personarum  et  liburtatum  earuiii,  illa,  Deo 
auspice,  coiiimuni  consilio  invenialiir  provisio, 
etejusdem  approbationu  Concilii  roboretiir,  per 
cujus  salutiferain  execiilionem  virtiis  Altissimi, 
eliminatis  erroribus,  roborata  fide,  ad  tramitem 
veritatis  reduclis  erranlibus,  redintugrata  ujusdem 
fidei  unitate,  extirpalis  vitiis,  virtufibusqiie  plan- 
talis,  correctis  excessibus,  moribus  reformatis, 
repressis  opprussioniliiis,  libertas  solida  stabilitate 
muiiita,  lecupuratis  duperditis,  et  ejusdem  Terr;e 
statu  prospero  reparato;  occupata  restituat,  vastata 
ruslauret,  et  restaurata  conservet,  uobisque  viarn 
aperiat  idem  ipse  qui  novit  et  facultatem  tribuat 
ipse  qui  potust  ».  Et  infra  : 

a  Mandavimus  insuper,  ut  iidem  archiepi- 
scopi  et  pra;Iati  per  se  vel  alios  viros  prudentus 
Duum  timentus,  et  habentes  pra;  oculis,  omnia 
quaecorrectionisetreformationishmaniexposcunt, 
ini]uireiites  siiblilitur  et  coiiscribentes  fiduliter, 
eadcm  ad  ipsiiis  Concilii  iiotitiam  deferant.  Et  nos 
iiihiloniinus  variis  inoilis  et  viis  solers  stiidium  ct 
tflicacem  opurani  dare  proponimus,  utoiiiiii;i  talia 
in  exanien  liiijusnhidi  deducta  Concilii  correctio- 
nem  ct  diructionem  rucipiant  opportunam,  etc. 
Datum  Pictavis  II  id.  Augusti,  Pontilicatus  nostri 
anno  iii  o. 

Indictaest*  omnibus  et  singulis  Teniplariis 
dies,  ut  in  hoc  Concilio  procuratorum  opera  ad 


'  Lib.  III.  Ep.  cur.  xiiii 


S2 


410 


CLEMEXTIS   V   AXNUS   4.    —   CHRISTI    1308. 


dicendam  de  objeclisOrdini  caiisam  compararent: 
ac  Petro  episcopo  card.  Praenestino,  cui  magistri 
Ordinis  et  prteceptoriim  Franci;r,  Aqnitania;,  Nor- 
manniic,  Pictavi.-E  ;c  Provinciic  cuslodiacommissa 
erat,  dalum  negotium,  ut  ipsos  coram  Vienncnsi 
Concilio  ad  excipiendam  senlenliani  produceret  '. 
At  de  Teniplariis  liactenus.  Nunc  ad  impunmi 
Dulcimim  ejusque  sectarios,  qui  ad  effundendas 
fiirenti  liliidini  libcras  liabenas  infanda  haeresi  sc 
deviiixerant,di\inojudiciojuslisairectossuppiiciis, 
sermonem  traducinms. 

9.  Dulcini  /upresiarchfx:  exitus.  —  Prasmunie- 
rat  jam  aiile  Cliristilideles,  documentis  Apostolicis 
Pontifex  adversus  hunc  pseudomonaclium,  qui 
efTiitiebat  legem  Spiritus  sancti  Evangelica)  legi 
successisse,  illainque  amoris  et  charilatis  appel- 
labat  :  unde  ad  foriiicationes  exercendas  ex  cha- 
lilate  suos  instruebat,  eoque  lenocinio  pronam  in 
vilia  utriusque  sexus  miiltiludincm  ad  se  pellexe- 
rat.  Qua;  cuin  in  dics  angerelur,  Clementis  jussu 
sacra  in  eam  niililia  indicta  est  duce  episcopo 
Vercellensi,  cui  parli  de  impiis  triumphi  gloriae 
partcin  magnam  trihuit  Dern.irdus  his  verbis  ^  (i) : 
0  Eodem  anno  (niniirum  Mcccvii,  sed  ab  incarnato 
verbo  numerato,  atque  adto  cum  mcccvui  concur- 
rente,)  in  Qundragesima  subsequfnti  inquisitores 
haTetici'  jiravilatis  in  parlibus  Lombardiae  supe- 
rioris  de  Ordine  Pra^dicatorum  ciim  episcopo 
Vercellcnsi,  cruce  cum  jilena  iieccalorum  indiil- 
gentia  pradicata,  congregaverunt  exercilum  ma- 
gnum  conlra  Uulcinum  Novariensein  hajresiar- 
chaiiijiiiiitatorem  iion  tam  veteruinquam  novoruin 
errorum,  et  perversorum  dogmatum  inventorem  : 
qni  mullos  infecerat  multosque  traxerat,  et  habe- 
bat  |>lurimos  discipulos  et  sequaces,  iiiorabatiir- 
•lue  ciim  suis  in  moutanis  Novariensibus.  Aecidit 
autem,  quod  jiropter  intensa  frigora  multi,  qui 
erant  in  dictis  montibus,  faiiie et  frigoie  deflcientes 
a  viribus  et  a  vita,  in  suis  erroribus  perierunt. 
Asccndentes  aulem  lldeles  de  exercitu  ceperunt 
ibidein  Dulcinuni,  et  ciim-eo  cenluni  (|uinqiia- 
ginla  personas  :  morlui  vero  faine  et  frigore  cum 


'  Ead.  Ep,  —  2  Bern.  Cbr.  Rom.  Pont.  et  Ms.  Val.  bibl.  sig- 
iiuni.  37G5. 


interfeclis  gladio  quadringenti  et  amplius  sunt  in- 
venti.  Cum  eodeni  quoque  Dulcino  fuit  capla 
Margarita  non  tam  uialeGca  quain  hajretica  con- 
sors  ejus  in  scelere  cl  errorc  l>racdicta  vero 
captio  fuit  lacla  in  hebdomada  sancta  in  die 
sancto  Coenac  aniio  Incarnationis  Domini  in- 
choato  Mcccvm. 

«  Conlra  pra;dictum  Dulcinum  de  mandalo 
Apostohco  fuerat  anlea  crux  cum  indulgenlia 
praedicata,  et  inquisilores  pluries  moveranl  exer- 
citiim  contra  ipsum  :  sed  non  poterant  pr.Tvalere, 
qiiia  sequaces  et  fautores  ac  defensores  ejus  mul- 
tiplicati  eraul  snper  numerum  in  parlibus  Lom- 
bardicE.  Tandem  facta  fuit  debita  e.xecutio  justitiae 
de  eisdem  per  curiam  sapcularem,  fuitque  dicta 
Margarila  ante  Dulcini  oculos  inenibratim  con- 
cisa,  dehinc  et  ipse  Dulcinus  memhratim  incidi- 
tur,  et  amborum  ossa  et  membra  omnia  pariter 
comburiinlur  cum  quibusdam  aliis  suis  coinplici- 
bus,  prout  eorum  scelera  merebanlur  :  non  ta- 
men  perversum  dogm  i  Dulcini  cuin  ipso  exlincto 
penilus  est  exiinctum  ».  His  consenlanea  tradunt 
Ms.  Valicanum',  Martinus  Polonus',  Joannes  Vil- 
lanus',  S.  Antoninus*,  et  alii ',  qui  eumdem 
h.Tresiarcham  una  cum  aliis  utriusqne  sexus 
ejusdem  perfidia;  consciis  a  Novariensibus  flammis 
injectum  scribunt. 

10.  Lateranensis  Basilicce  Romce  incendium. 
Defliiximus  ail  res  Italicas,  qu£E  niultis  poi  ulorum 
iiiotibus  turbidae,  ingenlia  postea  mala  secuturis 
annis  peperere.  Utque  ab  Urbanis  inchoemns, 
versum  est  religioni,  ac  tristi  pra?sagioa  Romanis, 
sacrosanctam  Lateranensem  Basilicam  repentino 
incendio  coiiflagrasse,  ut  refert  hisce  verbis  Ber- 
nardus'  :  a  Eodem  anno  in  feslo  S.  Joannis  ante 
portam  Latinam  combusta  esl  Ecclesia  S.  Joannis 
deLateiano  Roma;,  unde  in  Urbe  magna  lamen- 
latio  facta  fuil,  quasi  hoc  super  ipsos  divinum 
judicium  reputantes  ».  Eluxit  ea  in  calamitate 
divina  providentia  :  cum  enim  volitantium  flam- 
marum  globi  obvia  quaeque  depascerent,  aidiculae 


■  '  Ms.  Vat.  bibl.sig.  num.  3"65.  in  Clem.  V.  — « .Marl.  Pol  I.  iv. 
hoc  an.  —  '  Jo.  Vill.  1.  vni.  c,  84.  —  *  Anlon.  iii,  p.  lit.  xxi. 
c.  ).  §.  5  Sabellic.  enn,  1,  vii.  et  alii.  —  '  Bern.  clir.  Rom.  Ponl. 


;i)  iNescio  quod  venerit  in  menlem  Raynaldo  cum  Dulcinisuppliciamin  huncannumconrerendum  censuit ;  omneseuim,  quolquol  bislo- 
liam  hanc  litteris  consignarunt,  ac  praiserliin  anonynuis,  qui  de  haresi  hac  perhosannosscribebat,  remgestamanno  pracedenti  commemo- 
rat.  Nec  diversusest  S.  Anloninus,  qui  Pisano  more  anuum  suppulans,  recte  scribit,  captos  fuisse  harelicos  illos  «  sanclo  die  Ccena,  aono 
luarnationis  Ilomini  inchoalo  acccviii  »  ;  aonus  enim  Pisanus  Mr.ccviii  cum  die  .\xv  .Martii  conjuoclus  reddit  annum  nos  rum  ucccvii. 
Caiterum  Dulcinus  supplicium  tulit  «  die  prima  niensis  Junii  anui  millesimi  treeentesimi  septimi  «,  ait  coa;vus  auctor  Conmentariorum 
hairesis  Duiciniana;  ue  quo  supra,  legendusque  Rer.  Pal.  to.  IX,  col.  -127,  etc.  Cum  vero  apud  eumdem  anonymum  Dulcinus  pro  judicio 
iuterr.igalus  fassus  sit  jam  inde  ab  annij  sexlecim  hiresim  suani  se  docuisse ;  deducta  liiuc  suppulatione,  hsresis  hujus  epacham  anno 
circiler  uccxci  assigneiuus  Oiiortet.  Prslus;t  vero  Dulcinus  Vicleffo  et  Luthero ;  quoJ  enim  lii  poftmouum  haresis  ^uae  fmidauientum 
posuerunt,  Romana;  nempe  Ecciesia;  reprobalionem,  et  a  lide  aposlasiam,  id  paiiter  ct  Duiciuus  jactaverat;  omiiem  ab  Ecclesia  et  pra^su^ibus 
detrahens  auctonlatem,  quam  totam  vicissim  sibi  suisque  arroiiavii,  utpote,  qui  soli  Apostohcam  viiam  seclarentur  :  a  quo  viia;  >tatu  cum 
j,Tm  inde  a  tempore  S  Siivestii  tcclesi;e  autisliies  deciiMsseut ;  biuc  nulius  exinile  fuii  uou  seducior  e(  pra;var.cator,  si  unum  exceperis, 
aiebat,  S.  Pelrum  Coelestinum,  quem  hsretici  illi  summis  laudibus  commeiidabant.  Ab"Iebant  igilur  csterioiem  oniueui  culiuiu  tum  in 
Ecclesiis,  lum  imagiuibus  puestituin  ;  ac  oenique  Romaui  Poulilicalus  solutionem  inimiuenlem,  prasagiit  Dulciuus  :  quin  et  eo  impudei;tiae 
devenit,  ut  insigiiis  illius  rerum  mutaliouis  epochdm  ceruni  auno  ucccv  defiuiret;  quo  novo  aigumenio  reum  iinp"Sturae  tfuet  iHum 
aucior  altfau»  Coin  entarii  rerum  Dulciuiauarum,  quem  sub  nomine  .Vdditameuti  ad  hisloriam  Dulciui  deJit  .Muratonus  Rer.  llalic.  to.  IX. 
Anonymus  iile,  uude  hKresum  Dulciui  Catalogum  hausi,  swibebat  anno  Bcccsvi,  posl  teroilnum  a  Dulcino  prafinituni  decennio ;  nee  taiaca 
uUa  Ecclesia:  immutatio  adhuc  conlieerat.  Mansi. 


CLEMENTIS   V   AXNITS   4.    —   CHRISTI     1308. 


.'lil 


sacrac,  ciii  Sancta  Sanctorum  ob  prctiosissinias 
conditas  in  ea  reliquias  nomen  erat,  pepercere, 
ut  Anloninus  tcslatur  '  :  a  Ipso,  inquit,  anno 
menfc  Junii  (Maii)  ignis  a  casu  succensus  tsl  iu 
palatio  S.  Joannis  Lateranensis  in  Urbe,  conibus- 
sitque  omnes  habilationes  canonicorum  ejus,  ac 
totatn  Ecclesiam,  ct  ciomos  oinnes  per  circuitum. 
Solum  reinansit  illiEsa  captlla,  qiuc  (iicituiSancta 
Sanctorum,  quaj  testudinata  eral,  el  ibi  capita 
Apostolorum  Peri  et  Pauli  cum  reliiiuiis  alioriim 
sanctoruni  quiescebant;  uiule  maxima  jactnra 
secuta  est  ex  rebus  consumptis  ibi  ab  igne,  et 
aedificiis  destructis  ». 

Libratjuslis  pondcribus  Cleniens  prodigium 
illud  divinae  misericordia^,  quaj  si  ea  perire,  quai 
humana  industria  vel  opibiis  refici  poterant,  passa 
est,  augustissima  tamen  religionis  nostra;  monu- 
menla,  ut  altare  ligntum,  iii  quo  S.  Petrus  sacra 
peregit  (ox  cujus  inspeclione  hferetici  nostri  tem- 
poris,  qui  diTinum  sacriGcium  rejitiunt,  convinci 
possent)  aiiasque  pretiosissimas  reliquias,  qiia- 
rum  jactura  irrepaiabilis  fuissel,  corripi  flamniis, 
qure  marmora  absumebant,  argentunique  liijui  fe- 
cerant,  non  permiserit;  ut  e  PontiDciis  iittciis' 
ad  Jacobum  Columnam  diaconum  card.  dalis  con- 
stat  : 

«  Ciemens,  etc.  dilecto  filio  Jacobo  dc  Columna 
S.  R.  E.  diacono  card. 

«  Ad  Aptistolalus  nostri  notitiam  fide  digno- 

rum  relatione  pervenit  (quod  non  absque  vehe- 

menti  dolore  nos  et  fratres  nostri  recolimus)  quod 

nocte  prfficedenti  festum  B.  Joannis  ante  Portam- 

Latinam  ardens  ignis  ex  incuria  forfe  custodum, 

emissus  sacristia  primo,  deinde  pfene  totum  tectum 

majoris  navis  venerabilis   Ecclesia;   in  honorem 

Salvaloris  omnium  dedicatrc  vorante  flamma  con- 

sunipsit,  marmoreis  nonnullis  columnis  concre- 

matis  incendio,  ac  canonicorum  altari  et  choro 

succensis.   Cumque  dubitaretur,   et  merilo,    ne 

sacrosanctas  ejusdem  Ecclesiae  venerandi  toto  ter- 

rarum  orbe    Dominici   ac    patriarchalis   majoris 

altaris  reiiquias  ignis  edax  absnmeret,  ipsius  ar- 

genteo  liquente  ciborio,  aslitit  EcciesiajsucB  divina; 

pietatis  dignalio,  in  ira  misericordia;  memorans. 

Nam  celeberrimas  ipsas  reliquias,  necnon  arcam 

seu  aitare  iigneum,  in  quo  B.  Petrus  Apostoiorum 

priuceps  ceiebrassc  recoiitur,  per  devoloriim  ma- 

nus  intrepidas  ignis  flammis  eripuit,  illuisa  custo- 

divit,  et  nunc  in  capelia  Sancti-Tlioma^,  in  eadem 

Ecclesia  Lateranensi  sita,  venerabiiis  fratris  Joan- 

nis  episcopi   Tusculani,   et  diieclorum   fiiiorum 

nostrorum  Francisci  S.  LuciK  in   Silice  dinconi 

cardinaiis,  quibus  per  alias  nostras  litteras  super 

hoc  scribimns,  et  tuo  consignala  sigillis  conservari 

fideliter  asseruntur  ».  Et  infra  : 

«  Agentes  itaque  una  cum  prrcdictis  fratri- 
bus  bumiliter  omnipotenli  Deo  de  sua  grandi 
salvatarum  reliquiarum  misericordia  gratias,  lialie- 

'  Aut.  3.  p.  (il.  XXI.  c.  1.  g  4.  —  '  Lib.   iii.  Ep.  cur.   .xxxm. 


mus  exiiide  in  Iribulatione  ia?litiam,  in  affliclione 
solamcn ,  duiii  non  imparis  muueris  csse  co- 
gnoscimus  eas  de  tam  magnis  liberari  pcricuiis, 
<|uam  liacleniis  nobis  ipsas  diviiia  fore  largitione 
cnncessas.  Piobata  insupcr  conlinuata  devotio, 
conlritio  marium  et  mulierum  noslri  pecuiiaris 
popiili  Romani  iis  casibus^  siciil  fide  digiioruin 
liabet  asserlio,  operibus  se  commendans,  qiias  in 
aiigmentum  virlutis  et  gratia;,  merilorumiiue  cu- 
nmlum  optamus  augcri,  jiio  noslrum  dolore  ani- 
mum  liquefecit,  elc.  ».  Subdit  se  inox  animuni  ad 
instaurandam  Lateranensem  Ecciesiam ,  atque 
pristino  splendori  maj;nis  operibiis  reslituend am 
convertisse,  atijuc  adco  Isnardum  arciiicpiscopum 
Thebanum  cum  magna  pecuniiE  vi  transmittere, 
ut  cum  ipsius  canlinalis  Columncnpis,  afqiie  alio- 
rum  iiurpuratorum  patrum,  nimiriim  Jnannis 
episcopi  Tusculaiii,  et  Francisci  Sanctie-Luciae  in 
Siiice  diaconi,  ad  quos  extant  Iittenc',  consilio 
operi  manuin  admovcat.  I^ergit  PoiiUfex  : 

li.  «Intcrim  vcro,  quia  pra;dictarum  rcliquia- 
riim,  quae  in  pra;l'ato  majori  altari  servabantur, 
nobis  est  cura  pra>cipua,  discretioni  tua;  pncsen- 
lium  lenorecomiiiiltimusct  manilamus,  quatenns, 
ni  forsan  hoec  per  eorumdem  canlinalium  et  ttuc 
cirtumspectionis  prudenliam  forcnt  liactcnns  ad- 
implefa,  tu  una  cum  pra?diclis  canliiialibus,  aut 
eorum  altero  te  ad  praElibatam  capellam  S.  Thoma; 
personalitcr  confercns,  omnes  uieinoratas  rcli- 
quias  in  eodem  majori  alfari  solifas  conservari 
trium  vestrum,  si  fieri  possit,  vel  duorum  saltem 
sigillis,  ac  altare  ligneum  consignarc  procures  ; 
deinceps  nec  per  te,  nec  per  quoscumque  alios 
mulanda  vel  tangeuda,  nisi  inevitabilis  fortassis 
necessilatisarticulis  immineret,  absque  nostra  vel 
praefala;  Sedis  licentia  speciali,  Deo  namque  opi- 
tnlante  proponimus,  quod  celeberrimnm  pra;fa- 
tum  alfare  ligneum  per  manus  iiostras  illic  , 
ubi  et  prout  fuerit,  cum  memoratis  rdiquiis  col- 
locefur. 

«  Ad  ha;c  licet  de  SEcpedictis  altari  ligneo  ve- 
nerabilibusque  reliquiis  sic  ex  causa,  ut  pncdixi- 
mus  ortiinandum,  pavimenfi  tamen  locum,  ubi  in 
eadem  Lateranensi  Ecclesia  ipsum  ligneum  ser- 
vabatiir  altare,  ac  aliam  siiper  terram  ipsiiis  alta- 
ris  insignia,  j^uta  ciborium,  columnas,  cancelios, 
et  si  qua  alia  fucrant,  refici  volumus,  ut  Deo  pro- 
pitio  tcmpore  accepto,  ul  duxiinus,  reponendum 
ligneum  aitare  convenicnter  ornetur,  Ecclesia;  ac 
popuii  devolionem  accendat,  sic  in  sua  sanctifica- 
tione  permaneat  domus  orationis  in  statum  |)ri- 
sfinum  suscitata,  clc.  Dat.  Picfav.  jll  id.  Aug. 
anno  terfio  ». 

Concussi  adeo  Ingubri  incendii  casu  magno 
terrore  Romani  ad  divinas  iras  placandas  solom- 
nes  supplicationcs  instruxere  atque  ad  opus  instau- 
randum  incubuere.  De  quibus  ha;c  Bernardus  '  : 


'  Reg.  posl.  Ep.  cur,  xxxv.  —  »  Bern.  Chr.  Rom.  Pont.  ct  Ms. 
Vat.  sis.  num.  3765. 


412 


CLEMENTIS  V  ANNDS  A. 


CHRISTI   1308. 


oFecerunt  clerus  ef  populiis  processiones  ad  bei  ini- 
sericordiam  et  graliiun  implorandam  ;  hincque  in 
UrbesedanUir  discordia;,pacesfiunt,viri  quoque  ti- 
niorali  acnuilieres  devotae  Romaiiorum  assumiuit 
lamentum,  signa  iioenilentiae  demonstrantes  :  ad 
reparationem  vero  EccUsiie  omnes  sollicite  dant 
0|>eram,  et  mutuo  se  liorlantur  ».  CoilaudavitCle- 
mens  Romnnorum  zelum,  alque  egregium  erga  res 
sacras  stiiilium,  qui  pietatissensu  delibuti,  instru- 
clis  agminibns  religiosis,  sefl.igris  ca^debaiit,  pro- 
fusis  suspiriis  divinam  clementiam  implorabant, 
adibant  religiosa  loca,  ac  faslu  posito,  nullo  di- 
gnitatis,  sexus,  a;tatis  discriniine  sacram  Lalera- 
nensem  Basilicam  instaiirabant.  De  quibus  ba3C 
ad  ipsos  scripsil  Pontifex  '  :  «  Habet  fidelis  relalio 
quam  veslrorum  nuntiorum,  et  litterarum  series 
roboravit,  sacrosanctas  mnjoris  altaris  Lateranensis 
Ecclesiee  devoloruin  manibns,  opitulanle  Deo , 
ereptas  incendio,  illa^sasque  esse  reliquias.  Habet 
ha^c  eadem,  veslrum  tam  marium  quam  muhe- 
rum  ad  reparationem  reajdiflcationemiiue  ipsius 
Ecclesife  conlinuatam  indefessis  laboribus  pieta- 
tem,  qua  nullo  aifatis,  nobilitatis,  divitiarum, 
sexusve  discriniine  nunc  humeros  submitlitis 
oneri,  nunc  manus  niinisterio  exhibelis  ;  quaque 
Apostolorum  limina,  nunc  ca>terorum  sanctoruiu 
Ecclesias  immutati  habilu,  emundati  corde  in  me- 
lius,  pacis  amatores  effecti,  rancores  aspernantes 
et  odia,  interdum  ex  vobis  maribus  in  disciplinam 
sua  fusligantibus  corpora  contritione,  gemitibus, 
lacryuiis  divinam  implorando  clemenliam,  conco- 
mitanle  clero  processionaliter  visiiatis.  Laudemus 
itaqiie  oinnipotenlis  Dei  misericordiam  ,  cujus 
proprium  est  misereri  semper  et  parcere,  ipsius- 
que  conservatis  iantis  reliquiis  muniflccntiam  co- 
gnoscamus  ,  etc.  »  Restituend*  igitur  pristino 
splendori  Basilicoj  Lateranensis  sollicilus  Ciemens 
fideles  proposilis  iiidulgentiis  ad  molitionem  ope- 
ris  erogata  stipe  promovendaui  allexit '  :  tuin  ci- 
terioris  ulteriorisque  Sicilia;  reges  vectigales  ligna 
idonea  su|)pedilare  jussil'.  l|)sum  etiam  ingentem 
pecuniarum  vim  contulisse,  ac  Basilicam  ad  cul- 
men  majori  eleganlia  ac  magnificenlia ,  quam 
antea  assurexisse,  testanlur  scriplores*.  Elquidem 
Joannem  XXII  in  gloria?  provecti  illius  operis 
cominunionem  accessisse  conslat  :  nunc  reiiqua 
ad  liunc  annum  speclantia  prosecjuamur. 

12.  nebelliones  populorum  PontificicB  ditio- 
nis.  —  Duni  Clemens  nioiain  in  Calliis  diuturnio- 
rem  truliebat,  coorti  suiit  ob  illms  absentiam  gra- 
vissimi  tuinullus.  Rebellarunt  enim  Aiiconitani, 
^sculani,  alii^jue  Piceni  populi,  qui  armoruiii 
societaleiii  iiiiere  1'oiiceilo  Lrsiiio  duce,  ut  se  ab 
imiieno  Sedis  Apostolica)  subducerent  :  iisque 
etiam  nonnuili  viri  piaioobiles  se  conjunxere. 
Uuibus  cumdivinarum  humanorumque  poeuarum 

'  Lib.  ni.  Ep.  cur.  xxvi.  —  =  Eod.  I.  iii.  Ep.  cur  37.  —  s  ]b. 
Ep.  cur.  XXXIX.—  '  Jon,  Vill.  I.  viii.  c.  97.  Hom.  Ponl.  Anl.  ubi 
sup. 


ferrorem  incussissent  magistralus  Ponlificii,  ut 
ipsos  ad  obsequium  revocarent.  atque  etiam  Pon- 
tifex  aniplissimis  verbis  ad  offlcium  sollicilasset, 
niillo  metu,  niilla  religione,  a  suscepfo  scelere 
abduci  potuerunt :  imo  crudeli  bello  finilimos 
popiilos,  quos  in  Sedem  Ajiostolicam  sludium, 
atque  observantia  in  fide  contiiiebat,  ut  eos  in 
scelus  iiellicerent,  lacessiverunt.  De  quorum  per- 
tinacia  queritiir  siibjectis  verbis  Clemens  ': 

«  Mirandum  occurrit ,  qiiod  licet  animalia 
bruta  lajsio  similium  sibi  retraxit  (retrahil),  sa- 
lisque  prffi  oculis  ipsi  rebelles  habeant,  qualiter 
in  i|)sa  provincia  locisque  contiguis  Ecclesia?  Ro- 
mana;  rebellibus  et  indevolis  evenerit  non  solum 
bonis  eorum,  sed  et  personis  dire  etcrudeliter  ex- 
terniinio  expositis  et  ruina;  ;  rebelles  tamen  ejus- 
modi  sic  ista  conteninere,  sic  videntur  ad  ea  nunc 
usque  nullo  modo  terreri,  quod  ab  eisdem  exces- 
sibiis  non  solum  abstinere  non  curant,  sed  tanto 
diulurnitate  continuationisaggravant  et  excedunt, 
quanto  detestabilius  est  post  illa,  tam  dire  vindi- 
cata  in  aliis,  nonvereri  pertinaciter  in  seipsis,  nec 
abhorrere  vindictam,  ut  illud  moralis  Pbilosophi 
adimplere  videatur  in  eis,  quo  dicilur  :  Ha3c  est 
humaiii  cordis  duritia,  ul  non  solum  audiendo, 
sed  nec  videndo  perisse  alios  extinieant,  ni  perire 
conspiciant  et  seipsos,  etc.  »  ^tlsino  et  Scurensi 
episcopis  provinciam  imposuit,  ut  Poncellum  a 
coeptis  abducere  studerent.  «  Dat.  apud  Laureuin- 
Montem  Burdegalensis  dioecesis  IX  kal.  Novenib. 
anno  iii  ». 

d3.  Ad  infringendam  vero  rebelUum  pervi- 
caciain  Clemens,  ne  malum  periculosius  serperet, 
Caroli  regis  Siciliae  Rom.  Ecclesiae  stipendiarii 
fidissimi  auxilium  imploravit*,  hisque  verbis,  ul 
in  arma  prosiliret,  excitavit :  «  Adhibe,  flli,  preci- 
bus  paternis  et  votis  filialis  promptitudinis  intel- 
lectum,  accingere  te  ad  propulsandas  patris  et 
matris  injurias,  velut  fllius  benedictionis  et  gra- 
tiffi,  virtute  ac  fortitudine  solita  lumbos  tuos  : 
exsurge  in  adjutorium  matris  ejusdem,  ne  contra 
ipsam  praevaleant  insurgentes  :  sed  fllii  fidelis  et 
fortis  circumdata  pracsidiis,  et  validis  amplexata 
lacertis  exsurgat,  te  duce  Deoque  praeduce ,  vi- 
ctrix  ».  Et  infra  :  «  Serenitatem  regiam  cum  omni 
rogamus  fidticia  et  hortamur  attente,  quatenus 
suscipieus  alacriter  et  devote  exaudiens,  ac  effica- 
ciler  cum  omni  celeritate  et  prompliludine  im- 
Iilens  nostrarum  precum  primitias,  ex  nostri  cor- 
dis  intimis  prodeuntes,  ct  attendens,  quem  ad  le 
gessimus  et  gerimus  peculiaris  dilectionis  affe- 
ctum,  amoris  glutinum,  et  confidentem  zelum, 
ut  iidem  rebelles  in  fraeno  et  camo  constricti  ab 
eorum  perversisactibusresi|)iscant,  etc.  Dat.  apud 
Laureum-Montem  Burdeg.  dioecesis  IX  kal.  No- 
vemb.  anno  iii  ».  Eodein  argumento  datis  litleris 
m.ijorem  natu  Caroli  filium,  niniirum  Robertum 
ducem  Calabriae,  ac  Philippum  Tarentinum  prin- 

'  Lib.  III.  Ep.  cur.  xl.  —  Lib.  ni.  Ep.  42. 


CLEMENTLS  V   ANNUS  4.    —   CHRISTI    1308. 


413 


cipcm  ad  corripipndas  in  hostcs  Ecclcsi.T  copias 
iiiflammavit  '.  Tiim  Bfrtrandiim  MoiitisAlbani 
abbatem  et  Gniilelmum  Revellen.  Ecclesia;  Alba- 
nensis  pra^positiim  Apostolici!  Sedis  nnnlios  om- 
nem  operam  in  Picentibiis  ad  officiiim  aiblncen- 
discollocare  jnssil':  quos  si  flectere  ad  ob?e(|uium 
non  iiossent,  equestres  copi.is  a  Caiolo  rej.'e  Sici- 
lia'  depnscerent,  qnas  ex  accepli  jiirc  tidnciario 
regni  legibuslaboranli  Ecclesiru  egregie  instrnclas 
milteret.  Quariim  niimeriim  ita  exprcssit :  a  Tre- 
ccntos  mililcs,  (decata[ihr;icli>e(iiiitibns  lo(iiiilnr), 
juxta  conventioncm  dudum  initam  inter  Ilom. 
Ecclesiam  et  clarcTC  memoriic  (laiolum  Sicili;n 
regem  patrem  smim,  in  endem  provincia  ad  hn- 
miliandam  pra^diclorum  superbiam  et  pertina- 
ciam  edomandam  sine  mora  transiniltere  non 
postponat  D. 

44.  Ferraria  contrn  Venelos  vindicala,  — 
Excitati  sunt  eodem  lempore  Ferrari;c  post  Azonis 
mortem,  *  dum  Franciscus  illins  frater  ac  Friscns 
Azonis  spurins  inter  se  de  principatiis  snccessione 
contendebant,maximi  populares  tuniultus,  qiiibiis 
marcbiones  Eslenses  ejecli  snnt.Qnam  occasionem 
recuperandt-E  Ferrariae  pr?ccl;iram  sibi  objectam 
arbitratus  Clemens,  Ferrariensibus  ob  depnlsum 
cervicibus  jugum  gratulatns  est,  verbisque  aman- 
tissimis  ad  Sedis  Apostolica?,  ciii  nb  ev(dulis  retro 
temporiim  curriciilis  eranl  obnoxii,  obse(|nium 
allicere  studnit  *. 

aClemens,  etc.  dilectis  flliis  universitati  civit. 
Ferrarien.  ac  ejns  territorio. 

0  Licet  Ferrarien.  civitas  cum  ejus  districtu, 
ferritorio  et  comitatu  ad  eamdem  Ecclesiam  spiri- 
tualiler  ettemporaliter  pertinere  noscatnr,  incol.e 
tamen  civilalis,  comitatus  et  territorii  praedicto- 
rum  jam  longis  retro  temporibus  sub  diversornm 
eos  sibi  subjngantium  potentia  constitnti,  regimi- 
nis  eorum  matris  et  doniina;,  EcclesitE  videlicet 
pra^libata',  id  facienle  malitia  tcniporis,  dulcedi- 
nem  iion  gustarunt.  I)e  (|uo  taiilo  dolcmus  am- 
plius,  et  condolemuseisdem.  qnanto  magisexinde 
dicta  Ecclesia  dispendium,  dictique  incolae  ac  alii 
circnmposilic  regionis  la;sionem  sui  status  non 
modicam  snbicrunt.  Qnia  veio  illo  jam  faciente, 
qui  post  nubilum  dat  serenum,  et  tranqiiillitaleni 
post  turbineni  siibministrat,  tempus  ul  opinamiir 
advenit,  in  qno  Ferrarienses  [ireedicti,  jinlsis  pro- 
cul,  qui  eos  siciit  escam  [lanis  devoraverunt  et 
devorant,  ac  macula  servilulis  extersa,  sna;  matris 
laelos,  si  non  desiiiianf,  sortientur  am|ilexus,  sua- 
vitatem  jugem  ex|)erientur  ipsius  ,  et  salubris 
gubernalionis  ejus  levi  onere,  divina  favenle  cle- 
mentia,  iierfrnentiir,  etc.  ».  Et  iiifra  : 

a  Festinate  igitur,  filii,  malernnni  reiielere 
gremium,  adalterina  dominia  fugite,  si  qua  rece- 
pislis  abjicite,  et  diligenter  attendite  quod  nil 


scciiritate  dnlcins,  nil  |>ulchrins  liberlatc.  Inspice, 
civitas  nostra,qiiid  tibi  amatons  lui,  ciim  qiiibus 
adulterata  es,  haclenns  atlulcrunt.  Fornicationis 
tiia;  remenior;i  fructus,  et  cerne  sti(iendin,  qua; 
siim(isi-ti,  (iui;i  nicrccdem  tuam  civjum  tuorum 
ca?des  invenies,  servilutem  gravifsimam,  et  conti- 
niios  liniores  advertes,  eorum  exilia  insuper,  lui 
inceiiilia  et  rniiias  nnii  (le<ines  intueri.  Videte  ne 
accept;ibile  lem[)ns  vestrum  recipiatis  iii  vanum. 
C;ivete  iie  dies  salntis  ve^tra;  ncgligatis  assumere  : 
sed  m;itrcm  [i;iriler  recogiioscalis  et  dominam  vos 
vdcanlem.  Properate  conliitenter  ad  tam,  ut  sub 
pjns  si;avi  dominin  in  piik  hritudine  pacis,  et 
ubertate  qniitis,  Deo  [ira^bente,  in  poslerum  se- 
deatis.  Datuni  Pictavis  V  kalend.  Maii  ;innotertio». 
15.  Imminebant  oc(  upanda;  illi  urbi  Veneti, 
ad  qnonim  artes  Irangendas  Cleirens  Arnaldiim 
abliatum  Tutellenseni  etOnufriiim  Trebannm  Mel- 
densis  Ectlesia)  decanum  niintios  Aposlolicos  ad 
Ferrarienses  misit',  iit  ipsos  in  Ecclesire  ditioncm 
adniitterent.  Tnm  instruxit  anctorilate,  ut  coilio- 
nes  iii  puldica;  rei  perniciem  dissolverent,  atqnc 
etiam  civibus  religiosissime  vetarentciijHscnmque 
doniinaluni  sibi  nsciscere,  nf(|iie  omni  adniinistra- 
tione  depellerent,  si  qnos  forfe  dominos  snis  cer- 
vicibns  imposnissent,  Perfuncti '  snntstrenue  mu- 
nere  intemuniii  Ajiostnlici,  nc  Romana;  Ecclesia! 
noinine  drmininm  ac  [lossessionem  Ferrariai 
inieie  :  cnra.n  enim  i[)sis  patritii  plebeiique  so- 
lemni  ritii  {{omnno  Pontifici  obnoxios  esse  pro- 
fessi  sunt,  creati  rogante  popnloab  iis  magislratus, 
acceptae  claves  civitatis  ,  ac  mililes  pra;sidiarii  im- 
positi,  administrata  eornm  nominc  justitia,  atque 
iii  Massa-Fiscalia  fntoque  Ferrariensi  tractii  arci- 
bus  praefecti  dali  ;  cuni  Veneli  Ferrariam  in  suam 
potestatem  redigere  sunt  meditali.  Prssensere 
niintii  eorum  consilia,  anditnqne  bellico,  qiiem 
instruebantad  expugnandam  Ferrariam  apparatu, 
Apostoliea  auctoritate,  litferis  suis,  tiim  Caslella- 
neiisis  episeo|ii  opera  Pctriim  Gradenicum  du- 
cem,  ac  senatum  Venetnm  monuere,  ne  Romanain 
Ecclesiam  illius  urbis  possessione  potitam  tnrba- 
rent,  neve  ullani  ipsi  iiijuriam  inferre  molirentur. 
Cumque  in  suscepto  consilio  perstarent,  Arnaldus 
ahbas  Tntellensis  nuntiiis  Apostolicus  Venetias  se 
contulit,  ut  dutein,  senatum  ,  po[iulunique  a  mo- 
vendo  bello  abduceret.  At  Veneti ,  spretis  illiiis 
monitis  ,  atrocibus  ipsum  contumeliis  excepere, 
appetiere  saxis,  concitata(|ue  seditione  inconditis 
clamoribus  morlem  intentarnnt,  et  violatis  indu- 
ciis,  ac  misso  cuin  exerciln,  bellicis  machinis  in- 
slructo,  Joanne  Snperantio,  jiira  Ecclesia  inva- 
sere  ' ;  expugnavere  arcem,  cui  Tliedaldi  nomen 
cst,  FerraricT  subuibia,  pontem,  quo  fluvii  ulra- 
que  ripa  jungebatur,  Inrrimiiue  illi  impositam 
occuparunt. 


'Ib.  Ep.  cur.  Lxiii.  ct  Rcg.  (lost.  eamd.  Ep.  —  '  Iti.  Ep.  .').'..  —  '  Ib.  Ep.  sxvi.  —  '  Ms.   Vat.    bibl.   sig.   num   3977.   pag   173. 

«  Corliis  Ilist.  1.  I.  c.  9  Pigna  de  princ.  Alestin.  1.  iv.  —  Lib.  iii.      Cleni.  in   Uulla  excom.  Veuet.  ei  typog.  \at.  an.  1606.  —  "  Pigna 
post.  Ep.  com,  XXVI.  l.  iv.  Sabellic.  enn.  9.  1.  7.  et  alii. 


414 


CLEMENTIS  V   ANNUS  4.    —  CHRISTI   1308. 


16.  Cum  hostilis  illiiis  irruptionis  in  Ferra- 
rionsem  agriim  a  Venetis  facta;  rumor  ad  Sedem 
Apostolicam  pervenisset,  Pontifex  Ferrariensi  epi- 
scopo,  abbali  Tiiteliensi,  de  quo  pauioanle  memo- 
ravi,  aU|uc  Onufrio  e  Trtbis  Meliiensis  Ecclesias 
decano  provinciam  imposuit',  ul  Venetos  blandis- 
simis  monitis  ad  ea  reslituenda  provocarent:  ac 
ni  evoluto  decem  dierum  S|>alio  dictis  audientes 
fuissenl,  ipsos  aiialheinate  deflgerent,  ceiisurasque 
in  locis  comitatiis  Ferrariensis,  in  quibus  visum 
esset,  solemni  rilii  promulgari  juberent.  His  vero 
verbis  de  Venetis  questus  est  : 

a  Prcfecto  eidem  terree  Venetiarum  tantae  no- 
bilitatis  tiliilis  insignilse  paterna  nimirum  afTe- 
ctione  com(iatimur,  quod  per  lioc  in  decoris  sui 
gloria  macuiam.  posuisse  dignoscitur,  et  indevo- 
tionis  semitam  adiisse.  Dolemusetiam  quod  eadem 
mater  Ecclesiain  ipsorum  culpis  otTenditur,  quod- 
que  ipsi  in  perniciem  incaute  dilapsi  graviterram 
ipsam  infamia  resperserunt  :  lurbatur  etenim  Ec- 
clesia  ipsa,  utpole  pia  inater,  iu  turbationibus 
civitatis  ipsius,  alfligitur  in  flngellis,  in  passioni- 
bus  patitur,  in  Of)pri'Ssionibus  premitur,  in  ofTen- 
sis  ofl"enditur,  et  participat  in  adversis,  ctc.  »  In- 
vasere  interea  Ferrariam  Veneti ,  atijue  ab  senatu 
Veneto  Joannes  Superantius  urbis  prsetor  reipu- 
blica;  nomine  creatus  est.  Quibus  lacessiti  injuriis 
Arnaldus  abbas  et  Honuplirius  e  Trebis  decanus 
Apostolica  auctoritate  Petruui  Gradenicum  du- 
cem,  senalum  Venetum  eoruinque  administros 
anathemate,  ac  diiionem  Venelam  interdicto  Ec- 
clesia^tico  percuiere.  Necdum  pervenerat  ad  Cle- 
mentem  Ferrariensis  excidii  tristis  nunlius,  in- 
flictasque  a  nunliis  Apostolicis  censuras  ,  cum 
flectere  iterum  Venetos  precibus  minisque,  dalis 
hisce  ad  eos  litleris  pertentavit '  : 

a  Dilectis  (iliis  iiobilibiis  viris,  duci,  coDsilio 
etcommuni  Veneliariim. 

«  Atlendite,  fiiii,  ad  Cliristi  vicarium  patrem 
vestrum,  et  ad  matrem  Ecclesiam  qufe  vos  in  spi- 
ritu  regeneravit  et  aqua.  Audile,  qua?sumus,  pru- 
denter  quae  loquimur,  et  aures  veslras  in  verba 
oris  nostri  diligi  ntius  intlinate.  Concrescat  in 
vobis  ut  pluvia  elm|uinm  noslrum,  et  sicut  ros 
super  gramen  perfundat  vcstri  cordisintima  sermo 
patris.  De  sinu  quidem  ejus  spargenda  in  vobis 
semina  prodeuut ,  fructum  germinalura  mulli- 
plicem,  si  devote  susceperilis  illa,  eisque  agrum 
deputaveritis  mentes  veslras.  Inlendimus  enim  ab 
oculis  vestris  paterno  vocis  oraculo  nubem  excu- 
tere,  ut  exclusa  tenebrarum  caligine  quid  agatis, 
et  quid  veslri  mereamini  actibus,  possitis  tain 
exteriori  qnam  interiori  lumine  contemplari.  Non 
enim  secundum  niotumanimi  turbationis  stimulo 
concitali,  sed  juxta  paternae  mansuetudinis  gra- 
tiam,  quBC  provocata  durius,  benignius  miserelur, 
nientem  nostram  vobis  aperire  decrevimus,  ut 
in  nosliorum  suavilatc  verborum  ad  illam  cogni- 


tionein  devota  vos  poeniludo  reducat,  quod  sub 
examinatione  recti  judicii  cognoscatis  aperte,  si  in 
vestris  aclibus  digne  nobis  maleria  commotionis 
emergit,  si  justa  contra  vos  turbalione  movemur, 
et  ex  rationabili  causa  indignatio  nostra  procedit; 
ct  an  exaggerari,  et  exaggerata  puniri  meruit 
tanta  temerilas  offensorum. 

a  Non  est  quidem  vobis  incognitum,  quod 
eadcm  mater  Ecclesia  semper  vos  dilexit  ut  filios, 
sem[)er  lerram  vestram  brachiismaternse  dilectio- 
nis  adstrinxit,  semper  eam  porlavit  in  sui  sacrario 
pectoris  pnBdilectam,  semper  oculo  benignitatis 
inspexit,  et  semper,  nt  felicibus  gratularetur  even- 
tibus  el  gratis  successibus  fulciretur,  intentis  desi- 
deriis  concnpivit,  ad  vestrum  et  ipsius  terrae  sla- 
tum  prosperum  intendendo.  Scimus  enim  quod 
hujusmodi  sermo  nostcr  veris  innilitur,  scimus 
quod  nostrae  assertionis  series  nihil  Octionis  inne- 
ctil,  scimus  quoque  quod  hujusmodi  verborum 
nostrorum  oracula  plensB  veritatis  adminiculo 
confoventur,  etc.  Dat.  Lectorae  II  non.  Decenib. 
anno  iv  ».  Adhibuit'  etiam  patriarchae  Conslanti- 
nopolitani ,  et  Castellanensis  ac  Patavini  episcopo- 
rum,  tum  etiam  Sicilijp  el  Trinacriae  regum  au- 
ctoritatem,  precesque  ad  flcctendos  Venetos  :  sed 
ii  in  coeitis  perstitere.  Ut  vero  sequenti  anno  a 
legato  inde  pulsi  fuerint,  dicetur.  Jam  reliquas 
Italicas  res  prosequamur. 

17.  Perusina  et  Coimbricensis  AcademicR,  — • 
Decorata  est  hoc  anno  Perusia  nobili  Academia, 
quam  ob  egregium  civium  in  Ecclesiam  studium 
se  excitasse,  Clemens  testatur,  dato  apud  Sancto- 
nas  Diplomate  VI  id.  Septemb.  Pont.  anno  iiicon- 
signato.  Clementem  vero  exeunte  mense  Augusto 
Pictavio  discessisse  ,  docet  subjeclis  verbis  Ber- 
nardus  :  «  Eodem  anno  circa  fiiiein  praecedcnlis 
niensis  Augusti  dominiis  papa  cum  curia  sua  re- 
cessit  de  Pictavo,  transivilque  per  Burdegalensium 
et  Agennensium,  fuitque  Tolosae  in  feslo  Natalis 
Diiminis  usque  ad  Epiphaniam  ».  Ex  quibus  coUi- 
gilur  Clemenlem  Piclavio  discedentem ,  dum  in 
itinere  substitit  apud  Sanctonas  ,  Aposlolicum 
Diploma  de  instituenda  Perusina  Academia  con- 
fecisse. 

Egerat  jam  anteDionysius  Lusitaniae  rex  cum 
Clementede  AcademiaCoimbricensi  consliluenda: 
quae  quidrm  primum  iu  urbe  regia,  ipso  rcm  a 
Nicolao  IV  flagitanle  ,  cum  non  armis  niodo  ad 
barbaros  edomandos,  vernm  etiam  litteris  ac  sa- 
pienlia  ad  probe  administranda  jura  regnum  flo- 
rere  par  esset,  excitata  fuerat,  ani|ilissimisque  pri- 
vilegiis  exornata.  Sed  cum  postmodum  inter  cives, 
ac  lilteris  operam  dantes  disconliae  exarsissent, 
quae  extingui  facile  non  possent,  exposuit  Clementi 
Dionysius  Coimbricam  ob  loci  amoenitatem,  re- 
rumque  affluentiam  opportuniorem  videri  ,  in 
quani  Academia  pra?rogativis  iisdem  ,  quibus  a 
Nicolao  donata  fuerat,  politura  traduceretur.  As- 


'  Lib.  IV.  Ep.  cur.  iv.  —  »  Ibid.  i. 


>  CleiD.  ia  Bulla  eic.  Venel.  ubi.  sup. 


CLEMENTIS  V   ANNUS  4.    —   CHRISTI    1308. 


A15 


sensit'  Ponlifex,  alque  arcliicpiscopo  Bracliarensi, 
et  Coiiiibricensi  e|iiscopo  rei  perficienda!  provin- 
ciam  demandavit :  liini  iii  iiliiis  Acadciiiifi!  susti- 
nendam  aniplitiidinem  acdignitatem  sex  Ecclesia- 
riim  Uiyssi|ipoiiensiuin  vedigalia,  diductaexiis 
ad  sustinfandos  saeerdoles  parle ,  iii  doctorum 
stipendia  derivavil.  Ha-c  pra;lermiliere  noluiinns 
de  ainiilissima  Aeadeinia,  ([Uce  postea  rei  litterariai 
maxima  gloria  eriloruil. 

18.  PrivUegia  collata  a  Clemente.  —  Conjnn- 
genda  vero  hie  existimamus  nonnulla  Clementis 
sancila.  Haquino  in  primis  Norwegiai   regi ,   ut 
clericos  regia;  familiiE  a  quovis  Norwego  antistite 
sacris  ordinibus   iniliandos  curaret  ,   polestatem 
fecit  *  :  Balduinum  archieiiiscopum  Trevirensem 
ad  ipsius  EcclesisB  invasores  comprimendos  infli- 
gcndarum  Poiitificio  nomiiie  censurarum  auctori- 
tale  instruxit  °,  eximilqiie  ab  a;ris  alieni  a  pr;cde- 
cessoribiis  conlracti  solvendi  onere,  nisi  in  Eccle- 
siaeTrevirensis  rem  derivatum  esset:  «  Aiictoritate, 
inqiiit  ',  tibi  pra'senlitim  indtilgemus,  ut  ad  de- 
bilorum   per  prffdecessores    luns  archiepiscopos 
Treverenses  Ecclesia;  nomine  conlractoriiin,   nisi 
ca  in  utililatein   ipsius  Ecclesi;ii  conversa  fuisse 
probaverint,  per  creditores  compelli  non  possis 
invitus.  Dat.  Pictavis  VII  kil.  April.  anno  iiid. 
Ha?c  statuit  Ponlifex,  ne  Ecclesiastici  temere  Ec- 
clesias  suas  a?re  alieno  obruerent,  quod  non  in 
earum  ulilitatem  verterent,  sed  in  alia  profunde- 
rent.    Ita    Lngdunensem    etiam   archiepiseopum 
eadem  religione  liberavil.  Asseruit  eliam  Roberlo 
Cantuariensi  archiepiscopo  *  regia  iiiunctione  An- 
glia;  regis  liniendi,  exornandique  diademate  au- 
ctoritatem :  a  Cum,  inquit,  sicut  oblata  ex  parle 
tua   petitio  continebat,  coronatio  charissimi   iu 
Christo  filii  no^tri  Eduardi  regis  Aiiglia;,  quae  illi 
in   proximo  imminet,  feliciter  ,   daiite   Domino, 
facienda,   ad   le  ratione  lua;  Eeclesia;   pertinere 
noscatur,  nos  nolentes,  quodin  hac  parleofficiuin 
tuum   valeat  imiiediii,  tuis  su|)plicationibus  in- 
clinati  omnes  litteras,  si  quas  super  cominissione 
coronationis  ipsius  regis  alicui  vel  aliquibus  forte 
direximus,  cujuscumque  tenoris  existant,  aucto- 
ritate   pra;sentium  revocamus.  NuUi   ergo,   etc. 
Dat.  Pictavis  XI  kalend.  Februarii  anno  iii  ». 

19.  Ca;so  Alberto  Benricus  Luxemburgcnsis 
eligitur  rex  Romanorum,  —  In  Germania  con- 
scendit  imperiale  soliuin  Henricus  Lucembuigi 
dux,  cum  Albertiis  rex  a  nepote,  cui  ditioni  ha;re- 
ditariae  partem  eripuerat,  vitaetregnoexutiis  fuis- 
set.  De  cujus  caede  hascBernardustradit' :  a  Anno 
Dom.  Mcccviii  fuit  occisus  Albertus  rex  Alemaii- 
iiiic  a  nepote  suu  fiiio  fratris  sui,  [oui  Joauiiem 
nomen  fuisse  testantur  alii),  cujus  causa  fertur, 
quia  omnia  dabat  lUiis,  ct  de  ipso  parum  curabat ; 
quamvis  ipse  essel  filius  primogeniti  ».  Marliuus 


vero  Polonus '  juvenem  furore  ob  ducatum  Suevia; 
sibi  praTepliim  in  patriium  ftiisse  ineitatum  : 
aliamque  irarum  causain  ailjiiiigiinl  .loaiiiics  Vil- 
laiius  ',  atque  ex  eo  S.  Antoiiinus  ',  ciijus  hajc 
verba  siiiit:  «  Aniio  eodeiii,  (scilicet  moccviii)  kal. 
Maii  rex  Albertus  de  Alemaiiiiia,  qui  elcclus  fue- 
rat  impcrator,  cum  per  navigiiim  transisset  quen,- 
daiii  fliivium,  ac  de  navi  iii  tcrram  (iescenderct, 
nepos  ejus  interfecil  eiim  gladio,  ex  eoquia  usur- 
paverat  sibi  partem  ducatus  Austriae,  ad  sejure 
ha3reditario  pertinentem  ». 

In  caeso  Alberlo  divina;  exemplum  vindicla;, 
qiiae  ab  ipsis  regibus  et  imperatoribus  fusi  injuste 
sanguiiiis  pcenas   repetit,   ne  ()uis  ob  terienam 
poteiitiaiii  se  illi  siibducere  putet,  suspici  potest. 
Qui  enim  Adolplio  Roiiianorum  regi  vitam  et  im- 
perium  eripuerat,  a  sicario  postea  utroque  exiitiis 
est.  Quo  sublato,Germani  piiiicipesFiaiicofurtum 
ad  cieandum  novum  regeiii  confluxere,  coinmu- 
nique  animorum    et  votoriim    coiis[iiratione  in 
Lucemburgensi   comite  consensere ,  de  quo  hac 
Bernardus  ':  «  In  festo  S.  Catliarinffi  electoresregni 
Alemannia;  reges  convenerunt  in  Frankehurg,  et 
elegeruiit  iii  concordia  coiiiileni  Lueemburgen- 
sem,  Henricum  nomine,  in  legem  Alemanniae  et 
Romanorum  ».  Afferunt  eadem  Ms.  gesla  Clemen- 
tis,  describitque  aceurate  iiiijus  ekctionis  moduiii 
Albertinus  Mussalus  ^  nobilis  Patavinus,  Henrico 
imperalori  charus,  qui  Commentarium  de  rebus 
ab  eo  gestis  ipsi  inscripsit,  ul  constal  ex  prologo 
ipsius  piacfixo  in  Ms.  Vaticano,  in  quo  etiam  libri 
suis  capitibus  distincli  sunt :  unde  ipsi  eo,  non 
altero  excuso  Veiieliis  utiniur.  Narrat  igilur,  ul 
Petrus  Moguntiniis  archiepiscopiis  Lucemburgensi 
familia;  addictissimus  et  Balduinus   Treverensis 
Henricum  ad  solium  evexerint : 

«  Orbis,  inquit,  terrarum  vacanfe  imperio, 
cum  de  novi  principis  electione  instaret  agendum 
convenere  primates,  quibus  jus  eligendi  conces- 
sum  est  ex  imperialibus  institiitis  :  iiiter  (|uos 
Mogunlinus  episc.  domui  Lucemborc  fidelitatis 
adstrictiis  homagio,  unacuiii  Treverensi  arcliie(iisc. 
aspirans  in  Henricum  sublimanduin,  dudum  sub- 
ticuit,  dum  reliqui,  quos  jam  pra;senserat,  iu 
diversos  intendere  concepta  depromereiit.  Sic 
ilidem  pertriduum  ferme  habitade  compromissis 
in  plurimos  mentione  calescentibus  in  dissen- 
siones  animis,  ad  scrutinia  declinavere.  Sciscitatis 
itaque  clandestine,  ut  assolet,  vocibus  Henrici  vox 
edita  est  quaternis  assensibus,  biiiis  scilieet  Tre- 
verensis  et  Magiintini  ad  idein  intendentium,  et 
binis  qui  ob  aliorum  iiividias  aninios  diverterant 
iion  votis,  sed  aliorum  coiiteuiptii)iis  iii  Heiiriciim. 
Sive  autem  sic,  seu  divinilatem  huinanis  aiilepo- 
namus  conatibus,  declaralus  est  Hcnriciis  Roiiia- 
noruin  rex  et  imperator  seiiiper  Augustus,  couni- 


<  Mar.  Pol.  1.  IV  hoc  anno.  —  '  Jo.  Vil.  1.  viii.  c.  95.  —  3  Anl. 
'  Lib.  III.   Ep.  cnm.  385.  —  »  Eod.  I.  3.  Ep.  cora.   cxxil.  —      IU.  p.tit.  x.ti.  c.  1.  §  4.  —  '  Bern.  iibi  sup.  (.csia.  Ms.  Val.  bibl. 
•Ibid.  III.  Ep.  com  cD.xLvi.  —  *  Reg.  post  caind.   Ep.  — 'Ib.      sig.   mioi.   19G0.  c.   238.   ct  alii.  —  '  Alb.  Muss.  1'dtav.  Ms.  Vat. 
Ep.  XX.  —  •  Bern.  Chr.  Rom.  Ponl.  elMs.  Vat.bibl.  sig.  num.3765.      bibl.  sig.  num.  2962.  1. 1.  c.  1. 


416 


CLEMENTIS    T    ANXtJS   4.    —   CHRISTI    1308. 


venlilius  porro  reliciiiis.  Res  Iutc  per  fines  vnlgala 
G'-Tmania3  nonnullis  aiimiralioni  ftiit,  nec  prius 
cretiita  quani  |]aleiitissima  documeatoruin  nioiiu- 
inenla  manarent,  edictaque  i^rovincias  coniniuni 
asserlione  coni[ilerent.  Suberat  admirationis  occa- 
sio,  cum  ad  summos  elevnretur  princi|ium  apices 
lioc  suprema;  dignilalis  fasliyium  applicari  mos 
esset.  Et  equidem  niira  res,  ul  quanto  liumilius 
liabueiil  ipse  |iriiiiordium,  laiito  celerius  volavit 
iii  sublimenatura  fortuiiaque  faventibus,  ut  mun- 
(lanls  ulaniur  vocabulis,  noti  abnuentes  Dei  uuluin 
in  excelso  consislere  ». 

Cur  \ero  Germani  ,  in  varias  facliones  in 
hujusmodi  comitiis  dislrahi  soliti,  tanta  consen- 
sione  animorum  in  Henricum  suffragia  conlule- 
rint,  non  modo  ob  egregias  virtutes,  qiiai  in  ipso 
CDiicabant,  abductos;  sed  maxime  ad  Gallorum 
Romanam  iinperiuiii  sibi  olim  aGermanisereiitum 
recuperare  medilantiuiii  evertenda  coiisilia  rem 
accelerasse,  cum  a  Pontifice,  qui  Ecelesiam  a 
Gallis,  si  in  tantam  evaiierent  potentiam,  in  servi- 
liilem  redacluin  iri  metuebat,  moiiiti  essenl,  IMii- 
lippum  regem  omnes  impetus  ad  rem  perfieien- 
d  im  conversurum  ,  ni  ejus  consilia  accelerata 
cieclione  eluderent ;  ditfuse  et  accurate  nairat 
J  jannes  Yillanus  '  ejus  aevi  scriplor,  quem  S.  Au- 
tiininus,  paucis  immulalis,  subjeclis  Lutinis  verbis 
reddidil '  ; 

20.  a  InlerfecloAlberlo  imperatore,  ut  dictum 
rst  supra,  cum  vacaret  imperium  an.  Uoiiiiiii 
McccYiii,  ekclores  iinperii  erai.t  inter  se  iii  magna 
ailereatioiie  iii  Alemannia  de  |iersona,  quani  de- 
berenl  ad  diclain  dignilatem  tligere.  (I)  Rex 
uutein  Francijj  Philiiipus  audita  vacatione  iniperii 

1  Jo.  Vill.  ib.  c.  101.  —  >  Ant.  lu.  p.  tit.  xii.  c.  1.  §  t. 


cogitavil  facile  posse  imperium  redire  ad  Francos 
ralione  sexla;  promissionis  facts  sibi  a  papa,  si 
operam  daret,  ut  papa  erearetur,  prout  factum 
est.  Nam  cuni  cx|)licassel  jam  eam,  videlicel  in 
delendo  quidquid  gestum  foret  per  Bonifacium, 
et  inemoriam  ejus,  ad  quod  jiapa  se  difficullabat, 
et  in  poslerum  hoc  otferebat  agendum  ;  arbilratus 
est  rex  commutari  facere  quod  fuerat  postulatum 
ali  eo  iii  sibi  utiliiis  el  lionorabilius  negolium,  ut 
videliret  loco  praeilicla;  iietitioiiis  hoc  concedere- 
tur,  ut  papa  operain  daret,  ul  dominus  Carolus 
Vale?ianus  fraler  ejiis  eligeretur  in  imperatorem, 
quod  satis  Dequum  et  execjuibile  videbatur :  cum 
Boiiifacius  papa  hoc  ei  promisissct,  et  ad  hoc  ipsa 
multa  fecerat  pro  Ecclesia  :  sed  et  olim  imiierium 
fueral  apud  Francos  tein|)ore  Caroli  magni  Irans- 
lalum  a  Gra^cis  ad  eos,  sic  posset  transferri  de 
Teutonicis  ad  Francos, 

»  Rtx  igilur  secretiiin  consilium  habuit  super 
hoc  cum  doniino  Carolo  prffifato,  et  postmodum 
cuin  baronibus  et  consiliariis  suis,  quod  omnibus 
|ilacuit;  et  sunipla  deloriniiiatioiie,  ut  propter  hoc 
exequeiiduiii  nuUis  parceret  expensis  ad  congre- 
gandas  copias,  dominusCaroIuscum  magnacoini- 
tiva  proeerum  prapparavit  se  ad  enndum  Avenio- 
nem  et  visilandum  Pontificem,  tum  cum  curia 
sua  ibi  residentein ,  sub  praHextu  sollicitandi 
ipsum  ad  iinplendum  proinifsa  ciica  Bonifacium 
liapam  condemnaiulum ,  re  autem  vera  ab  eo 
|ietilurus  iinperiuin  Romanorum.  Ordinaverat 
autem  secum  ducere  circa  sex  millia  arniigero- 
ruin,  ut  nullus  auderet  propter  lantaiii  multitu- 
dinein  se  opponere  ei  ,  quod  iiitendebat.  Sed 
omnipotens  Ueus,  quidissipat  consilia  priucipum, 
et  reprobat  frequenler  cogitationus  populorum, 
quoniam  vanaj  sunt,   non  permisit  rem  ipsam 


([]  noc  auno  iuterfeclum  Albertum  imperatorem,  et  in  ejus  locum  ascendisse  Henricu;u  Luxemburgensem,  ambigit  nemo.  Mensis 
pariter  et  ilies  necis  \lberli  in  propalulo  est,  recieque  abannalista  aJnotalur.  Ue  clectione  vero  lleurici  accuratior  rerum  eipositiodeside- 
ralur.  Kleclores  imperii  ad  consullandum  de  electioue  convenerunt  nou  quidem  Mogunlia!  neqne  Krancofurti,  ut  scriplores  ab  auualista 
adducti  asscrunt,  sed  in  Rense,  qu"d  0|.pidnm  est  iu  Treviicnsi  aicbiepis  0|iatu  pmpe  Conlliieuliam,  Germanis  nunc  nomine  Coblens 
i.otum.  «  Eo  loCL  ei  antiqua  consuetudine  al  trdclalum  de  electioue  (rtgis  Geruiania;)  habenJuui  consueverunt  conveuire  (electores)  »,  ail 
anonymus  auctnr  gcsturum  Treurenjium  arcbiepiscoporum,  vulgatus  in  co  lectione  Marlene  toui.  IV,  ci  quo  scnptore  ea  deiuuipsi,  qua;  bic 
narranda  susccpi.  Quid  vero  Henricus  Luxe  ubur^ensis  ca.'tens  omuibus  Geimaniffi  priucipibus  pra?ferretur,  non  parum  operae  pouit  Ualduinua 
Treviren-is  archieplscopus,  ul  ulem  auciur  e-\p.)uit,  sicuti  et  dux  Brdbantiffi  ejusdem  llennci  socer,  ut  Ferretus  Vicentiuus  est  auctor,  ac 
denique  arcbiepiscopus  .Moguntinus,  de  quo  Alberlinus  Mussatus  coa:vus  auc  or  hislor.  Aups.  lib.  1,  rubr.  IV.  Cum  vero  singuli  hi  prmcipes 
pecubares  causaa  haberent  eligenli  llennci,  qui  et  Trevirensis  arcbiepiscopi  frater  erat ;  et  Pelrus  Mognnlinus  cum  adhuc  in  inmoribus 
ageret  ministerium  medici  gesserat  apud  i  l:im ;  biuc  sus,aciosa  mibi  redJitur  lota  illa  historia  Joannis  Villaui  ab  anndhsta  hic  recilala,  iu 
qua  id  cousiUi  suirges;um  fuisse  priucipibus  a  Poutilke  iiarrat.  Cuii  prasertim  id  sileant  Kqudles  ci-teri  scriptores,  et  apud  Caluziuiii  iu 
Vitis  papar.  Aveuioa.  toai.  11,  pag.  1111,  occurrjut  litterx  Haimunii  cardiualis  ad  archiepiscopuin  Cjloniensem,  quibus  carJin3'is  ille  apud 
PontiQcem  lunc  Pictavis  genlem  uiense  Julii,  Colouieusem  hortalur,  ut  cligi  iu  regem  liomanornm  Carulum  Valesium  cur^t,  qua  in  re 
g'atam  operam  Poutilid,  uiilcm  Lcclesia;  navdturuui  illum  asserit.  Ei  his  vero  inlelligimus,  vel  saltem  suspicaudi  locus  datur  tousi'ium 
illud  HiiUpiii  de  Ca'oli  eleclione  uec  omnes  Ijluisse,  qiiod  Villanus  asseruit,  nec  a  Carolo  adeo  abborruisse  Poutihcem.  Manifesti  etiam 
crroris  in  hac  nii-ratioue  arguitur  Villauus,  quod  scribat  Philippum  pn.fecliouem  Avcnionensem  ad  Poutilicem  ad  irua^se.  NuDquam  hoc 
auno  i'outife.\  .^venion;  m  iratus  fu.t,  u  ex  cjus  Vita  a  Ucrujido  Guidunis  scri;>ia  proban  pos-et.  Insiper  Philippus  b.ic  anno  Poutiiicem 
adiit  Pictavm,  ut  n  prima  Viti  Clemeulis  apud  [5aluzium  de  Viiis  papir.  Avenion.  di.-cimus,  et  cum  iilo  egii.  quo  tempore  imperium  jam 
vacabii,  quemadmodi  u  ei  eadc.u  Vita  faci'e  prubari  potest.  Quomodo  cum  iis  cohsreat  Vilianus  asserens  Philii.pum  tirofectionem  ad  Pon- 
tiii  em  destmasse,  u:  cum  illo  ue  procurand  i  ^ibi  inperio  traciaret ;  sed  suliiia  electiocc  Ilennci  spe  frustiatum  ^ua  cceplum  iter  deseruisse? 
Cur  nou  e^il  cum  Pouihce,  quo  te  npore  colloquiuu  cum  i  lo  habuit?  Uicumque  sese  re»  liabeal,  constat  couventum  fuisse  iuter  priucipes 
de  Henrico°  eligenlo,  ea  uque  Ira  taiionem  ia  R^ise  habitam.  e.eclioucm  vero  p^raciam  Fiaucoturti  idem,  qui  supra,  auctor  Geslorum 
Trevirensiun  ar.;niepi5C)poru.n  aflir  ua',  ui  per  omuia  congruit  auctor  magiii  Chronici  Bclgici,  et  Trithemius  in  Chrouico  Hirsaugiensi. 
Dies  electionis  m  conToversu  est,  nam  ahi  diem  S.  Cathjrina;  M.,  alii  vero  diem  xxvu  Novemb.-H  assiguani,  quorum  postremam  semeu. 
liam,  praeler  Trithe  uium  fulcil  auc:or  rerum  ab  archit-pisc.ipis  Trevireusibus  gesiaruui.  Sed  facile  ulrauique  couciliat  Osius  in  .Notis  ad 
histonam  Albert;ni  Mussati,  uotaus  ex  Tnthemio  electioneiu  quidem  absolutaui  die  xxv  Novembus  S.  Catbariux-  satr;e  ;  die  veio  xxvii 
eiuidein  solemni  riiu  pro  uulgaiam  fuisse,  qua;  verUa  sunl  Triihemnin  eodam  Chronico.  Nec  .-aue  iuliciari  quis  potest  die  sxvil  Novembria 
Henncum  palam  reuuutiatum  fuisse  regem,  cum  ea  die  a  se  pra;stitam  solemnem  electioncm  asscrant  principes  in  decreto  cjusdem 
electionis  lejendo  apud  Baluzium  Vit,  papar.  Aveuion.  tom.  II,  col.  265,  sub  num.  35,  Mansi. 


CLEMENTIS   V   AXNIIS   4.    —   CHRrSTI    1308. 


417 


s-mun  sorliri  elleclum,  ne  Ecclesiii  re^Mio  Franciac 
subjicerelur.  Nani  ulsi  consilium  secretissimnui 
lialiitiiiu  fiiiTat  (le  re  ip^^a,  cl  ui.uiiialuui  oiiuiilins 
(iiuiiino  celaiuliiiu;  laiiicu  iiuus  ex  coiisiliariis 
iutiniavjl  secn-to  Ponlilici  ,  (luod  (lclil)eraluui 
r  leral  :  (lui  Ponlifex  secii.luui  sibi  revclatuiu 
iiiliiuavit  caidiuali  Osticnsi,  scilicel  Pralciifi.tiuid 
rgeiuiuni  forel  coiisulens. 

21.  a  At  caplinalis  Praiensis  iira;fatus ,  (lui 
i  un  iudigiiatioiicin  conceperat  coutra  rcj^^eiu 
rrancia)  propter  poslulaliones  ejus  inordiiiatas 
el  gravcs,  pia;cipiie  illam,  (luod  deleretur  mciuo- 
ria  Bonifacii  cuiu  oimiibus  gcslis  per  euiu  ». 
Paiicisque  interjeclis  :  o  Pratensis,  inquam,  cardi- 
ualis  ait :  Pater  saiicie,  hic  uon  esl  aliud  reinedium 
ad  obviandum,  ue  Ecclcsia  subjiciatur  rcgi  Frau- 
cIt,  nisi  istud,quod  quam  citissime  secielo  signi- 
ficetiir  elecloiibus  iinperii,  (jiiod  ])rocedant  ad 
clectiouem  uovi  imiieialoiis  sine  inora  aliqua, 
i.lias  imperium  in  prociiiclu  devolvetur  ad  Fian- 
cos,  quod  totuiii  cxpcdiatur,  aulequam  rex  veuiat 
;  d  hoc  posltilandum.  Placuit  Poiitilici  coiisilium 
id,  ci  addidil  :  Pro  quo  ^cribemus,  ul  assumalur 
ad  imperium.  Cardinalis  vero  sagax,  inleudens 
providere  nou  solum  Ecclesiae  sancl;e,  sed  etiaiu 
parli  Gibelliuai,  cui  videbat  ir  favere,  rcspoiidil  : 
Ego  perccpi  a  pluribns,  quod  comesLiingiiiuburgi 
(ilias  Luxemburj;i)  bodie  esl  nolabilior  iiomo,  qui 
fit  in  Alemannia,  iu  armis  strcniius  ei  inagiiaiii- 
mus,  Ddelis  iu  negoUis  agendis,  ac  vir  Cilbolicus; 
unde  si  assumatur  ad  eam  diguitatem,  non  ilubilo 
i|uin  sil  fidcli>  Ecclesi;e,  obediens  libi  el  iiiulta 
aclurus  maginfica  uro  Cbrisliaiia  religione.  Nou 
ilisplicuil  Ponltici  vir  nomiuatus,  cuni  et  i[)si 
laudabilia  de  illo  audisset.  Sed  qiiomodo,  inqiiit, 
facieiiius  qiiod  cardinales  uou  adverlaiil,  el  qui 
siinl  aniici  ex  eis  regi,  non  ei  insinuenl?  Respondit 
carilinaiis  :  Litteras  luas  secrelas  par^ulo  sigillo 
signalas  deslinalo  ei  ct  elccloiibus,  et  (;j^o  eliam 
per  meas  materiam  plenius  explicabo,  quas  faini- 
liaris  meus  deferet,  cardiiiaiibus  lioc  ignoran- 
libus. 

0  Hoc  totum  implelum  esl :  el  missis  litleris 
per  fidelcm  nunlium  sccreto,  ipsisqne  reddilis 
postqiiani  aiiplicuit ,  intra  oclo  dies  congre^ati 
principes,  ad  quos  siieclabat  cleclio,  iii  Magdc- 
burgo  (Lucemburgi)  uciiiiiie  di?crepanlc  elcgerunt 
in  regeni  Romanorum  Ilenricum  comitem  Luxem- 
burgi,  qui  fiiit  Ilenricns  VI  (VII).  Ideo  autemresti- 
naverunt  elcctioi  cm,  quia  Pratensiscardinalisper 
suas  signiticaverat  litleras,  (]iiod  ciloseexpcilirent, 
el  lalcm  eligeieiit:  alias  impcrium  dcvolvcntur 
ad  Francos.  Facla  igilur  eleclione  dicti  Hcniici, 
divulgatiim  esl  lioc  in  curia  papiE,  necnon  et  iii 
curia  rcgis  Franciic.  Quibus  audilis  rex  Francia>, 
qui  se  pra;parabai  cum  luaxima  comitiva  profi- 
cisci  ad  curiam  pro  ncgotio  imperii  C(inse(]uendi, 
videns  se  friis  ratiim  spe  sna,  indignalus  est,  tt 
nunquaiii  fuil  [lostea  amiciis  paiia:  ». 

lis  consentanea  de  Henrici  electione,  quem 

Ann.  —  ToMCS  XXIII.  —  Rayn.  IV. 


sc|)limuin  cjus  nomine  numerant,  tradiint  Plo- 
leiiia'us  Lucei  cis'j  liisiori.-E  Lanlgraviorum  Tliu- 
riii^i;c  anoiiyinus  aiiclor  ',  Panlii^  Laiigius',  Con- 
ladus  Vcccriiis  *,  alii(|ue  innumeri  receutiores. 
Fnisse  vero  illiiui  aiiuo  proximo,  ilie  sacro  Ej)!- 
|ili;inia,'  AqnisgiMui  rcgii  corona  ciiictuiu,  tradit 
uiia  cuiii  ;iliis  Bcrnardus'.  At  de  liis  bactcnus. 

22.  Ca7'oli  sticcessio  in  regno  Uugarico  et  de 
ea  re  iinblicitm  moiinmentum. —  llocanuo  Ungari 
diuluriio  bcllo  civili  icssi,  ac  sacrorum  iisu  a  Gen- 
lili  cardiuale  legato  ob  negala  Carolo  regi  Ajiosto- 
lica  seulentia  coiitirmato  obse(]uia  |)rivali,  demum 
ad  ofliciiiui  coucordiamque  se  redegcre',  indiclis 
ab  eodciii  lcgato  |)ro|)c  Peslum  omnium  ordinum 
rcgiii  comitiis  ccleberrimis,  in  (juibus  cum  lega- 
tus  ex  siia  concuiue  Sedi  Apostolica;  imponendi 
Un^;aris  regis  jus  Iribuere  visus  esset,  proceres 
[lublice  sunl  ])rofessi,  non  seiitire  ipsos  regem  a 
legato  coiislilU(  n.lum  ;  sed  quem  ipsi  ex  veteri 
indic  stirpe  regia  procrcatnm  rei;cin  agnovissent, 
Ponlificiarum  esse  jiarlium  confirmaiidi  el  iuua- 
gendi :  iisque  anditis  legatus,  cum  regem  exMaria 
Slciiliaui  regis  filia  duxisse  geiins  dcmoustrassel, 
omiics  Ungaiia;ordiiies,etiam  illi,  qui  aiite;i  Carolo 
erant  adversati,  atque  VVenceslao,  deiude  0  honi 
Bavaro,  iteruiiuiue  t>oeiiio  adlue-eraiit,  ijisuiii  fcslis 
vocibns  regeiii  salulavcre,obscquiumi|uedevovere. 
Ila  demuin  lata  jaui  anle  in  regm  Ungarici  con- 
lioveisia  Aposlolica  seiitciitia  de  |iotioribus  siic- 
cessKinis  quaiii  electionis  junbus  admissa  est.  Ad 
qna;  illuslraiuia  ]iublica3  Tabula;  ea  de  re  edit;i;' 
aireieiid;e  vis;e  suiit : 

23.  B  lu  iioiiiiiie  Domini.  Ameu.  Anno  ejusdem 
iiiillesiiiio  trecenlesinio  oclavo,  ludiclione  sexla, 
iiieiise  Novciiibiis  die  xxvi,  PoiUificatus  Domini 
Clenienlis  Pl*.  VI  auiio  iv,  rcvertudiis  in  Cluislo 
paler  el  doiiiiiiiis,  domiuus  Ceiililis  Dei  gialia  tit. 
S.  Martini-iii-Montibiis  pre>byler  canlin;ilis  ,  iii 
regno  Uiigari;i',  ac  iiaitibus  illi  conleiimnis  Ajio- 
slolica;  Sedis  legatus,  ex  quo  ad  ijisius  legalionis 
paites  accessit ,  quod  fama  praniONcrat,  ex  rci 
cvidenlia  et  lacti  experimento  iiercipieus;  tein- 
pestatis  videlicet  fieinituin,  qui  regniim  ijisum 
iuuIUb  fertilitatis  oliui,  ut  asseritur,  jucunditate 
refertiim,  miiltaque  solitum  devotione  clarescere, 
hoslis  antiiinus,  ])acis  a;iiiulus,  ac  zizauia;  semi- 
nalor  generali  lurbine  couquassaiat ;  particula- 
riiius  qiioijue  dissidiis  fere  iu  siugulis  cjusdem 
regni  ])artibus  suscitatis,  cx  quibus  adeo  iuvaluerat 
coiiiinoliuiiis  liorror  iii  illo,  et  locuiu  sibi  dissen- 
sio,  (jua;  detriiiieiita  solet  vastil;itis  iiiducere,  vin- 
dicarat,  (]no(l  excelleiili  ])rincip(!  domiiio  Carolo 
Uugaria;  rege  illustri,  ac  uounuUis  barouibus   et 


'  Ptm,  Luc.  Hist.  Eccl.  Ms.  I.  xxiv.  c.  39.  —  '  Hisl.  Lant.  Tliur. 
c.  S3.  lioc  aiiii.  —  '  Laiig.  Ilist  Ciiizen.  eod.  aii.  —  *  Vccer.  ia 
Heiir.  iiii|i.  —  *  Ber  Clir.  Kom.  Poiit.  linc  an.  —  '  Thur.  ll.  p.  Clir. 
c.  f-O  Bonfiii  dec.  11.  1.  i\.  [lanzan.  Epit  rer.  Lng.  inJ.  18.  — 
1  Ext.  in  arce  S.  Aogel.  el  in  Lib.  Privil.  Rom.  Eccl.  loqi.  l.  p.  149. 
el  inier  Collect.  Plat.  Ms.  Vat.  arcli.  lotn.  u.  p.  319.  et  Ms.  bibl. 
Vall,  sig.  lil.  B.  nuia.  12.  pag.  455. 


53 


AI8 


CLEMENTIS   V    ANNTUS   A. 


CHRISTl    1308. 


iiohiliLus  flicli  rrgni  ad  iiiviccni  ilissii)cnliluis,  ct 
inler  cos  oclii  ac  rancoris  igne  succcnso,  dctrahc- 
batnr  ^ubdilornm  avcrsione  regalis  magnificenlia> 
cuiiiiini,  ab  cis  ipi-iiis  icgis  avertebalnr  a(Tectiis, 
ac  muliiis  bunc  in  commndis  dcperib;it ;  co>pit 
circa  ijisius  regni  sedamia  scandala  inilesinciitis 
solcrlia'  ^ludio  \igilare,  ac  fervore  ofliciosi  exiibc- 
rare  favoris  iiistantiiis  pro  ipsius  dnmiiii  regis, 
(jueni  infra  claiislra  pectoris  in  singularilale  di- 
leclionis  babot,  ut  filium,  ac  incolarum  regni 
ejusdem  statu  iirospero  ct  Iranquillo,  cogitationcs 
paci  assiiiue  niedilaniio. 

«  Postadvenlum  igilurejusdcni  domini  legali, 
Biidam  per  nuntios  ipsins  et  litleras  pro  ejusdciu 
regni  uegoliis,  siire  commissis  lcgationis  officio, 
proniovendis  felicitcr,  gcrurali  piadaloriim,  ac 
baronum  et  nobilium  ,  aliarnm.iue  nofabilium 
per.-onarnm,  tam  Ec(  lcsiaslicarnm  qnam  sa^cnla- 
rinm,  Conciiio  ad  octavam  fesli  B.  Marlini  confes- 
soris  tunc  instantis  solemnitcr  con\ocato;  circa 
ipsam  octavamad  idem  Concilium  eorumdem  prffi- 
lalorum,  ac  baronum  pluiimi,  ac  n  ultitudo  no- 
biliuni  ct  pcrsonariim  ip.-arum  copiosa  persona- 
liler;  aliqui  vero  eorunidem  baronum  quorum 
persoiialcm  adveulum  ad  id  Concilium  longa  di- 
stantia  prscpelivit,  pcr  |.i'ocuratores  idoneos  con- 
vonerunt. 

0  24.  Sane  Henrico  magislro  et  bano  Sclavo- 
nia^,  ac  nonnuilis  baronibus  nliis,  ac  nobilibiis, 
qiiibus  ad  siiperius  caslriun  Buda;,  ubi  tunc  li  ga- 
tiis  ipse  cuiii  sna  curia  morabalur,  pio|)!er  arni  i- 
torum  mulliludinem  ,  quam  secuni  baliebant  , 
nequa(|uam  patcliat  i;dilus  iiltra  Danuldi  fliimen 
ex  ipsius  casiri  opposito  constitulis;  ipse  dominus 
legalus,  insislcns  creplis  alacrifer,  snique  slatus 
pra^eminentiam  et  dignitatemolficii  non  allendcns, 
quininio  semelipsum  buniilians,  iina  cuin  pracfalo 
rege  aliisque  ju'a!lalis  et  baronibus,  citra  flMmen 
ipsum  cuiii  co  mancntibus,  spaliosam  fluminis 
ejusdem  planilicm,  piscatoris  more  aqiiaruin  iu- 
tiepidi  cymba  transiliit;  ac  in  ioco  fralrum  Pix- 
dicatorum,  juxla  fluiiien  iiisuai  silo,  cum  ipso 
domino  legalo  pralaloruni,  baronumelnobilium, 
et  dittarum  prrsonaruni  multiludo;  cives  eliam 
Lt  advctuc  copiosi,  quos  eximii  speclaculi  ruiior 
ac  vulgata  conventiouis  dicti  Concilii  celebritas 
cxcilaial,  ins|ieratcc  pacis  adiniralione  slnpidi,  et 
lol  difcordium  animorum  unilalis  iucreduli,  pa- 
cisque  avidi  convcnerunt.  Quibus  in  ejusdem  do- 
mini  lcg.ili,  ac  mei,  aboiuinque  nolanoruin  el 
teslium  subscriptorum  ad  lioc  sp^cialiler  vocato- 
ruui  ct  rogatoium  praisenlia  conslilulis;  dictoque 
doniino  rege  ac  vencrabilibus  in  Clirislo  palribus 
dominis  Dei  gratia  Tliuma  Slrigoniensi,  ac  Vin- 
cenlio  Colocensi  arcbiepiscopis,  ct  11.  Waciensi, 
Benedicto  Vcspriniensi ,  Joanne  Nilriensi ,  Petra 
Quinquecclcsicnsi,  M.irtino  Agriensi,  et  Angus- 
tino  Zagabricnsi  episcopis,  et  Nieolao  posiuldto 
.taurieiisi  ad  dexlerani;  el  magnificis  virisdoininis 
Henrico  pricfalo  magistro  et  bano  Sclavoniaj,  ma- 


gislro  NicolaO  fllin  (Iregorii  ncpole  cjiis,  Homodco 
palatino  dc  generc  Haha,  magistro  Dnniinico,  ma- 
gistro  Kncos,  ct  Ladislao  baiio  de  Kitoll,  Cnpos 
palalin.  pio  se,  ac  Beka  niagistro  Tavarnicornm, 
domii.ffi  n  ginae  fratie  suo,  fiiiisTlion  a>  de  genere 
Borsic,  ac  Pelro  lilio  Cnnipoldi  de  gcner.'  Haba 
ad  sinislram  ipsius  domini  lcg.iti  scdentibus;  ct 
uuntiis  scu  ambasciatoribus  et  prociiiatoribus 
magnificorum  viroruin  Ugrini  magislii  Tavarni- 
corum  regis,  et  Ladislai  Wni\vod;e  Tiaiisilvaii.  et 
comitis  de  Zonnlv,  ac  Matlha'i  Trinze  palatin.  ibi- 
deni  pra'seiitibus,  ac  pressa  nobilium  alioruiu  et 
vulgi  stanle  corona ;  idem  doininiis  legatus  pro- 
posuit  verbum  Dei,  assumpto  illo  Evangelico  tbe- 
nialc:  Dnmine,  nonne  bonum  senien  seminasti  in 
agro  tuo!  elc.  scriose  relexcns  agri  semiiia,  id  est, 
regni  Ungaria;,  qus  in  ilio  Dominus  seminarat, 
ex  quiliiis  reges  C  ilholici,  tanla  sanililalis  et  vita; 
clarilale  cnnspicui  prndierunt,  qund  sanclorum 
adscribiCalaldgoraeruere;  quodquecoronam  regni 
primus  rex  Ungaria?  sanctus  Steplianiis  a  Romano 
Pontifice  consecratam  acceperit,  prout  Ungarorum 
historiac,  quas  legalus  ipse  prajiioverat,  asseruit 
protesbari ;  alias  eliam  tbema  ipsum  ad  sua;  in- 
lentionis  propositum  superslatu  ejusdem  rcgni  mi- 
rabiliter  reducendo. 

25.  aPostqua'Subspecie  tuendtelibertatisejus- 
dem  regni,  inter  ipsos  baroncs  et  nobiles  inurmur, 
quod  ipsius  domini  legati  altigit  anres,  per  quere- 
lam  palulam  in  publicum  produclam  exoriliir:  vide- 
liccli|iiod  noIcbant,nccerataIu|ualenusinleiilinnis 
corum,  quod  Kcclesia  Roiuana,  vel  ipse  dominus 
legatus  ejus  iiomine,  sffijicdicto  regno  de  rege  nlla- 
tcnus  provideret;  sed  placebat  eis,  quod  illuin, 
qiicm  ipsi  cx  anli(|uo  et  approbato  ejusdem  rcgni 
more  vocaveraiit,  cl  iii  rcgi  m  assnmpserant,  prce- 
fatus  dominus  legatus  ejusdem  Ecclesia'  Romana} 
noniine  in  verum  regem  Ungaria;  confirmaret ; 
el  quod  ctiam  perpctuis  futuris  temporibus  veri 
suinmi  Pontificcs,  et  ipsa  Romana  Ecclesia  babe- 
ret  jus  confirinandi  et  coronandi  reges  Ungaria;, 
de  vera  regali  progenie  propagatos,  quos  ipsi  un.a- 
uimiler  el  coucordiler  de  dicta  progenie  ducerent 
eligeiidos.  Ipse  vcro  dominus  legatus,  ad  consiim- 
mationem  ca^ptorum  per  eiim  feliciter,  fervenler 
anlielans,  ad  eorumdem  praBlatornm,  baronum, 
el  nnbilium  supplicalionem,  petilioiiem,  et  exprcs- 
suiii  consensum,  prsfHtnm  dominnm  Carolum, 
de  prajdictorum  regum  Ungariae  ex  domiiia  sere- 
ris^iina,  doinina  Maiia  Siciliffi  ac  Ungariie  regina 
illnslri  nala  claite  inenioriae  Steiiliani  regis  Un- 
gaiia;  vera  progenie  propagatum ;  cujusque  in 
endem  regno  successio  legitima  per  camdem  Ec- 
clesiam  extilil  dedarala,  sibiqiie  de  jiire  dcberi 
regnum  hiijnsmodi  dilfinitum,  in  ejusdem  regni 
veruin  regem,  ipsius  Ecclesia?  Romana!  nomine, 
cuin  snleiniiilate  debila  confirmavil,  et  pnEdicla! 
ijisius  Ecclesiaj  Romanae  nomine  acceptavit:  et 
suLsequenter  omnes  unauimitcr  et  concorditer 
post  confirmationem  hujusmodi,  tam  adhterentes 


CLEMENTIS   V   ANNUS   4. 


CHRISTl    1308. 


419 


qiiam  advorsanlcs  bacteims  L'iclcin  doniiiio  Carolo, 
rcccpcrunt  et  rccogiiovenint  siiigiilarilcr  et  di- 
YJsim  ipsuin  dcminiim  Carolum  verum  regem, 
ac  rcgni  Unfrariie  succefsorem,  silii^iii'  serviio,  ac 
obedire  tcncri  taiuiuani  vassiilli  legitimi  cl  tldcles 
doniino  nalurali.  De  (|nil)iis  eliani  per  eos  firniiti  r 
adimplendis,  ct  iiiviolabiliter  idiservandis,  juiiclas 
manus,  proiit  solet  a  prolitentibiis  regiilas  fjcri, 
infra  sffpedicti  domini  legati  mittentes  manus, 
jiiramciitum  et  fidi  m  supcr  veiDC  crucis  ligiium, 
ipsiiiue,  ac  dicto  domiiio  rcgi  singiilariler  pacis 
osculuiii  pr.Tsliterunt.  Statimque  ipsumdominum 
Caroluni  regcm,  cafervalim  clevatum  sustollciitcs 
maniluis,  iilausu  ac  vocihus  extuleriiMt  ivgium 
laDlis  ad  sidera  nomen,  subseqiienter  Te  Deum 
laudamiis  solemnitcr  dccantaiuio. 

a  Acluni,  ut  prffdicitur,  in  diclo  loco  Pradi- 
calorum,  prope  civitatem  Pestenseni,  iiltra  ipsuin 
Danubium  ex  opposito  dicti  castri,  prcesenlibus 
reverendo  in  Cbristo  patre  domiiioThoma  episcopo 
Veglensi.acvenerabilibusctreligiosisvirisfratribus 
Paulo  priore  Pra^dicatoruin  et  Haymoiie  niiiiistio 
Minorum  fralrum  Oidiniim  provincialibus,  et  Sa- 
lomono  vicario  prioris  provincialis  fratrum  ere- 
mitarum  in  provincia  Ungaria?,  cum  eornmdem 
Ordiniim  fratruin  multitudine,  ac  veiierubilibus  ct 
discrelis  viris  magistris  Phibppo  de  Saidiiiia  Arbo- 
rensis  et  Joanne  de  Arelio  Aiiximanensis  Ecclesia- 
rum  canoiiicis  audiloribus ;  ncciioii  magislris 
Guillelmo  de  Sanguineto,  Joaiine  Anglico,  et 
Alberto  de  Parina,  capellanis  prajfali  domini  le- 
gati,  et  notariis  publicis,  ac  inferius  subscriptis 
ad  boc  specialiter  vocatis  et  rogatis  et  alia  diver- 
sarum  copiosa  mullitudine  natiouum ».  Agit  de 
his,  praeter  Thurosium'  et  Raiizanum',  accurate 
Bonfinius'^  additijue  Caroliini  restituto  a  Ladislao 
wayvoda  Transilvuno  sacro  diademate,  quo  olim 
S.  Slcphanus  a  Rom.  Pontif.  donatus  fuerat,  apud 
AlbaniRcgalem  solemni  rilii  fuisse  rediioitum. 

26.  Regem  Rnscioriim  schisma  cleserere  medi- 
tantem  lilleris  et  legatione  allicil  Clemens.  —  Ex 
Ungaiicis  rebus  ad  [{asciaiias  digrcdimiir.  Mode- 
rabatiir  tum  Rascioium  sccpliuin  Urosius,  qui 
pietatis  seiisu  debbulus  abrumpcre  funesta  Grjeci 
schismatis,  quibus  implicitus  lcncbatiir,  vincula 
meditatU5,jani  ante  Maicum  Lucaiii  elTiypbonem 
Micbaelis  oratores  ad  Clementem  miserat,  ut 
iiieundtC  cum  Rom.  Ecclesia  conjiinclionis,  (|uo 
llagrabat,  desiderium  exiionercnt,  virosque  espos- 
cerent  doctrina  excullos  ad  subditos  populos  in- 
slriicndos  informaiidosque  fide  Calb(dica  :  tiim 
etiam  vexillum  ab  Apostolica  Scde  flagilaiciit, 
(juod  adversiis  nominis  Chiistiani  hostes  prajfcr- 
rcnt.  Quo  fclici  nuntio  rccrcatus  Clciiiens,  c  Pra;- 
(licutorum  ct  Minornm  Ordinibus  religiosos  viros 
lectissimos  transniisit;  praescripsitqiie  fidei  for- 
iiiam',  (luam  esset  professurus  :  iineterea  cxcgit, 


'  Tliur.  II.  p.  Chr.  c.  8S).  —  -  Ranz.iud.  1.  S.  — ■' Uonrm.  dec.  II. 
t.  9.—  *  Lib.  111.  Ep.  cur.  XXI.  et  Ms.  bibl.  Vat.sig.  iiuiii.  3'J77.  p.  S2. 


ut  iiiter  divina  mysleriaea  SymLoIi  verba,  (|uibus 
processio  S()iritii><  sancli  a  Patre  et  Filio  cxponi- 
tur,  decantari'n!iir,  ipseque,  ac  snbditi,  ejuralo 
rile  scbisinale,  Roinana;  Ecclesise  obse(|uiuin  sa- 
craineiito   spondcrcnt. 

«  Magiiifico  viro  Urosio  rcgi  Rascia;  illustri, 
gralium  iii  prajsenti,  quoe  pcrducat  ad  gloriain  in 
fuluro. 

a  Bcnedictus  Deiis  et  paterDomini  nostri  Jesu 
Ciirisli,  pulcr  iniscricordiuriim  et  Dcns  tntius  con- 
solalionis,  (|ui  coiisolutiir  nos  inomiii  tribulatione 
nostra,  qui  ubi  vult  spirans,  sic  novissimc  bis  die- 
bus  ociilos  tuai  nentis  aperuit  radio  novie  lucis, 
utcxcussa  iiide  feinbrarum  caligiiie  in  votis  ha- 
bcas  sacrosaocla;  Rotn.  Ecclcsiaj  niatri  fidelium  et 
niagistrae  in  Qi!ei  veritate  ac  iinilale  conjungi. 
•MuJtum  ([uippe  teneris  Deo,  priineps  clarissime, 
qu!  sic  te  oculo  siirc  pietatis  respiciens,  ad  cogni- 
tionemet  clarilafem  vcra;  fidei  clcnientcr  adducit; 
ex  quo  magnitiido  lua  promovebilur  ad  saiuteni, 
et  solium  tunm  stabili  vallabitur  lirmitate.  Multuiu 
etiani  laefaii  dcbet  nialer  Ecclesia,  et  nos  profeclo 
multiplici  alacrilate  perfundiiiiur,  ijuod  liiebu 
nostris  tam  nobilis  ovis,  taiitiis(|ue  populus  ad 
ovile  rediicatur  Doniinicum,  scliismafe  aliisque 
pulsis  erroribns,  Christi  corjioris,  (|iiod  Ecclcsia 
est,  membrum  efficiantur,  iii  eo  luceaut,  perO- 
ciantur  et  vivant. 

«  Sane,  serenissime  princeps,  tu  pridem  Spi- 
ritus  saiicti  gratia  illustralus  viros  providos  et 
discrctos  Marciim  Lucani  etTryphonem  Micliaelis, 
inagnificentia;  tuie  nunlios,  cum  liltcris  rcgiis  ad 
nostram  prsscntiam  destinasti,  qui  bujnsmodi 
tui  proiiositi  laudabile  desideriuni  coruni  iiobis  et 
fratribus  nostris  prudenferel  fidcliter  ex()oneiitcs, 
a  nobis  inler  alia  sujtplicitiir  postulariint,  ut  fe 
tanqiiam  devotiim  filiiim  ad  greiniiiiii  dicf;e  Eccle- 
sia;,  ct  sub  piotcclione  ipsius  benigne  recipero 
dignaremur,  tibiqiio  aliquos  viros  idoneos  Apo- 
stolicieSedi  de  regiio  tuo  in  lide  Calholica  et  in 
via  maiidatoruin  Dnmini  possitis  saliibritcr  infor- 
mari.  Unde  nos,  (|ui  Cliristi  vicarius  et  Pctri  Apo- 
stoiorum  principis  etfecti ,  disponente  Domino, 
licet  immeriti.successores,  ad  ea  prajcipiie  nostra; 
cura;  prorogamus  affcctum,  ac  diligeiili  studio  et 
studiosa  diligeiitia  seduli  vigiiamus,  ut  errautes 
ad  viam  verilatis  adducere,  oninesque  lucrifacerc 
Dco,  sua  nobis  grafia  siiffragaale,  possimus;  ha- 
bifa  snpcr  liis,  (jua;  iiilem  tui  postulurunt  nunUi, 
ciim  pricdictis  fratnbus  nostris  discussione  so- 
leiiiui,  de  i|isoriiin  consilio  jiie  decrevimiis  hujus- 
modi  votis  tuis  lilieiitcr  aiinuere,  ipsasqiie  pcti- 
tioiies  tuas,  quantum  cum  Deo  possumus,  favora- 
biliter  exaiidire,  si  i|iiod  ore  profers,  corde  credis, 
el  quod  corde  cn^dis,  opere  complcas  evidenter  : 
tibi  nihilominus  tenore  pra'Sfcntium  declarantes, 
qiiid  tibi  ac  ctcteris  sub  tua  ditione  degentibus 
faciendum  incumbil,  ut  ad  sinum  cjusdem  Eccle- 
sise  sano  frelus  consilio  venias  reverentcr.  Qiuc  si 
inspirantc   Doinino  fcc(,ris,  iiisa  Ecclcsia   niater 


420 


CLEMENTIS  V   ANNUS   4.    —    CHRISTI    1308. 


piissima,  filio  rodetinti  siniini  largi«sim!B  pietalis 
aperiens,  in  tnos  lapta  properabil  amplexus.  Fiiles 
aiilem  Catlinlica,  qnani  te.  clenim  el  pnpulum 
repni  tui  |iri)fileri,  et  a  nobis  recip'  ac  aceept;iii 
voiurnu-;,  li  ec  cst :  Crctiimns  in  sanclam  Trinita- 
tem,  Palrcm,  ctFilinm,  el  Spir.tum  s:nictum.  etc» 
uli  liaheUir  in  professione  fiilei  a  Clemeiite  IV 
missa  ad  Gnecos,  qnam  nos  deilimus  tomo  XIV, 
anno  mcclxvii,  luim.  2,ad  illa  usque  \c\h2,  qtiam 
i)i  quibiiscuthqiie  aliis  semper  sa/va.  Concepta  est 
ii^deni  vcrbis  ha^c  fidri  fornia,  iilqne  ea,  qna;  a 
Clemente  IV  et  Gresiorio  X  Gi<Tcis,  Rtissis,  Tar- 
taris,  aliisque  populis  fidelium  consorlio  «ggre- 
gandis  proposila  est. 

2".  «  Qiiae  vero  circa  reditum  tuum  ad  unio- 
nem  sanclae  Romana;  Ecclesia;,  ac  schisma  eminus 
profugandnm  exiginius,  inferins  nnnolantur.  In 
prim's  qudd  Symbolmn  Xicani  Concilii  :  Ciedo  iii 
UDum  Deum,  in  Ecclisiis  regni  tui  et  terrarum 
tibi  subjtctarum  in  ea  parte,  iilii  de  Spiritus  ^ancli 
processione  in  eo  agilur,  cantetur  pul)lice,  dum 
missarum  solemnia  celebrantur,  et  sic  etiam  do- 
ceatnrpopulns  :  Et  inS|)ii'ilum  sanctnm  Dominum 
et  vivificantem,  i|ui  ex  Patie  Filioqtie  procedit.  Et 
qnod  lu,  prai-lati,  cleriis,  calogeri  el  popnlus  dicti 
regni  tui  prnfileamini  Romanum  Pontificeni  esse 
Christi  vicarium,  et  beati  Pelri  A[instoli  siiccesso- 
rem,  camqne  potestatem  liaberc  ligandi  atque 
solvendi,  qnam  idem  Apostolu?  noscitnr  babuisse  ; 
ac  i[isam  eliam  Romanam  Ecclesiam  su|)er  omnes 
obtinere  primalum  etetiam  principatum  :quodqiie 
tu  pro  fe  et  pro  populo  tno  obedientiam  et  reve- 
reiitiam  cidem  i^romittas  Ecclesia;  ,  ac  praelnti 
ejusdem  ipsa  jurent,  omni  scbi^^mnte  |)riiiiitus 
alijtirnlo  :  et  (|uod  arcliiepiseopi,  e[ii!^co|ii,abbates, 
archimnndrita;  regni  tiii  per  electionem  canonicam 
eligantur,  sive  etiam  (lostnlenlur ;  ita  qnod  infe- 
riores  prajlati  stiarnm  electioiinin  confirmatiines 
a  su|ierioribus  suis  recipianl,  eiiiscopi  vero  a  me- 
tropolitanis  suis  conrirmationeiii  et  consecratio- 
iiem,  melropolitani  antem  iiajc  et  pnllinm,  in  qiio 
ponlificalis  plenitudo  designntur  officii,  siiie  pnc- 
judicio  Ci>nstaiititinpnlitnnce  sedis  et  patiiarcha- 
rum,  qui  erunt  ibidcm,  gratiam  el  communica- 
tloncm  ApOftolica^  Sedis  habentium  ,  si  forsan 
rcgnnm  Inuiu  velali^iua  ejus  [lars  de  j^atiinrchalu 
dicta;  Constantinopolitaii;e  sedis  exislat,  suscipiant 
ab  Apostolica  Sede  prsdicta,  regali  poteslate  et 
qunlibel  nlia  laicali  niliil  sibi  in  his  quomodolibet 
vindicnnte.  Laliiiorum  Ecclesias  in  regno  tuo 
positas,  perle  vel  alinm  occupatas  dimittas  libere, 
el  ab  aliis  facins  omnino  dimilti.Lalinos  in  honore 
habeas,  et  pia2ci|iue  sncerdoles.  Enruin  a  te  et 
hominibus  regni  tui  non  declinenlur  inissae,  neque 
sacrificia,  sed  pro  ioco  et  leinpore  cum  omni 
revereiilia  nudianlur. 

28.  «  Vernm,  ut  iant;e  salnlis  opus,  ac  tanti 
boni  i<:lix  auspicium  optatnm,  faciente  Deo,  sor- 
tiatnr  i  ffectum, ecce  veneraliilem  (r.itrem  nostrum 
.-Egidium  patriarchain    Gradensem  ,    et    dilectos 


Clios  fralresLnpnm  Pra;dicatorum  et  Artanisiuin 
Minorum  tralrum  Ordinum  procuralores  in  Ro- 
mana  cuiia  gencrales,  latores  pra;sentium,  viros 
ulii|ue  vita  ct  religione  conspicuos  ,  honestate 
decoios,  saciic  Scri|)lura}  scieiitia  praiditos,  ac 
nobis  et  dictis  fralribus  nostris  acce()tos,  pro  his 
exeqnendis  ad  tiiam  inagnificeiitiam ,  tnnquam 
salutis  el  pacis  Aiigelos,  jnxla  tufc  pelitionis  in- 
staiiliam  dcstinan.us  :  quorum  saliitaribus  erudi- 
tionihus,  favente  illo,  in  ciijus  manu  regum  corda 
consistniit,  iiisum  Dominum  Je^^um  Christum  per- 
fecte  cognofces,  et  suuin  gloriosum  nomen  Catho- 
licae  fidei  observatione  colere  non  postpones  :  ac 
status  tuiis,  supra  firmam  petrain  Ecclesiac  Apo- 
stolica;  solidatus,  spiritualibus  et  temporalibus 
proficiet  incremenlis  ,  tuque  demum  coronam 
perennis  glnria!  consequeris.  Rogamus  ilaque  se- 
renitatem  regiam,  monemus  et  hortamnr  attente, 
peraspersionem  pretiosissimisanguinisJesuChrisli 
ob  ecrantes,  qnatenus  de  tua  tni(|tie  popnli  salnle 
cogitans,  praefalos  nostros  nuntios,  propler  hoc  ad 
tuam  excellentiam  accedenles ,  ob  reverentiam 
Apostiilicae  Sedis  et  nostram  benigne  rtcipias,  et 
honorificentia  debita  ac  condigna  perlractes;  ac 
sic  attente  praebeas  ipsorum  salutaribus  monitis 
aures  tnas,  ut  verba,  qua;  ex  parte  tua  pra;diclitui 
retuleiiiit  nuntii,  per  exhibitionem  operis  com- 
pleantur ;  et  spes,  qtiam  de  tua  laudabili  inlen- 
tione  concepimns,  fructus  nobis  et  ipsi  Ecclesiac 
afferat  concnpitos,  tuque  praeter  divinae  relribu- 
tioiiis  praemiiim,  nostrum  et  dictae  Sedis  gratiam 
ubtrius  consequi  merearis.  Dat.  Pictav.  kal.  Apri- 
lis  anno  terlio  ». 

29.Commisitaliis  litteris  provinciam  legatis ', 
ut  regem  in  siiium  Romana^Ecclesiaeadmilterent, 
ac  promissa  perficienti  vexillum  in  ipsius  exercitu 
praefereiidum,cum  adversusinliilelesex(ieilitionem 
moveret,  traderent :  tum  in  missariim  solemniis 
Doniinicum  corpus  in  fernienlatocnnfici  permitte- 
rent  :  «  Discri  tioni,  inquil,  vestrae  de  (lua  plenam 
iii  Domino  fiduciam  obtiiiemns,  per  Aposlolica 
scripla  mandamns,  qnntenus  ad  praesentiam  dicti 
regis  vos  persnnaliter  coiiferentes,  et  habentes  prae 
oculis  solum  Deum^ipsnm  regem  et  personasalias 
supradictas  ad  unitatem  vera;  fidei,  et  communio- 
nem  sanclae  Romana;Ecclesiaesnlnbril)Usindncatis 
munilis  ;  el  induclos,  ut  praemittitur,  recipiatis 
eosdem.  Quod  si,  annuente  Oeo,  tam  circa  Calho- 
licain  fidem,  quain  circa  pncmissa  alia,  quae  fieri 
voluinus  per  legem  ipsum  et  alios,  de  quibus 
supra  fit  mentio,  veraciter  compleantur,  auctori- 
t  ite  nostra  regein  eumdem  et  regnum  sub  prote- 
clionc  (lictffi  Sedis  Apostolica;  recipiatis  et  iioslra, 
et  vexillum  ab  eo  ex  devotione  petitum  contra 
iiifideles  illarum  partinm  sine  alleiius  praejudicio 
usque  ab  beiieplacitiim  Aposlolica;  Sedis  tradatis 
eidem,  ipsorige  et  aliis  de  dicto  regno,  qui  pro- 
pter  schisma,  et  non  recogaoscendo  primatum 

'  Reg.  post.  eamd.  Ep. 


CLEMENTIS  V    ANNUS   4.    —  CHRISTI    1308. 


421 


sanctsc  RomanT.  Ecclosiac  cxcominnnicalionis  vin- 
cnlo  snnt  lij^Mti,  priniitus  absolulis  ». 

Nonnnllis(ine  interjectis ,  (|nil)iis  aliis  Ras- 
ciorum  pelilis  (ilisccnndalurnin  sc  |ii)lli(  i  lur,  cuin 
(leiis  certior  factus  lueril,  addil  :  b  QikhI  anleni 
in  fermentato  pane  per  sacerdoles  luni  Laliiios 
ref,'ni  (iradicti  lile  ordiiiiilos  in  missarmn  sdlein- 
niis  corpus  coiilicialiir  noniinicnm  ,  (iuons(|uo 
aliud  per  Apostolicain  Sedem  ordinatnm  fiierit, 
cum  prajinissa  pi  rficta  extiterint,  et  (|iiod  ide;n 
rex  interesse  potsit  missis  liujusmodi;  tolera- 
mus,  etc.  » 

Agit  de  ca  lcgalione  Bernardus  ',  quam  hoc 
anno  decretam  affirmat :  subdit^pK!  Urosinm  le- 
gatos  Apostolicos  debita  observantia  piosecntnm, 
pia  tanum  vota.  ne  niatrem  fratreinqne  in  se  con- 
cilarel,  iii  opiis  noii  perdiixissc  :  a  Aniio,  ini|uit', 
Doniini  prietaxato  mcccviii  ,  mitluiilnr  nnntii  et 
legati  a  papa  frater  .l^^gidins  de  Ordiiie  Pncdica- 
toruni  patriarclia  Gradeiisis,  et  procurator  Ordi- 
nis  fratrum  Praidicatorum  et  fratrum  Minorum 
in  curia  ad  regem  Riisciir,  qui  prius  ad  papain 
suos  nuntios  desliiiarat,  iniiueiis  quod  vtdel)iit 
fidei  et  obedienlia;  Rom.uiai  Ecciesia)  sesnbmit- 
tere  et  subejse,  et  regnum  suuni  pcrtrahere  ad 
hoc  ipsum.  Fneruntqne  pra;fali  nuiilii  paiuc  rece- 
pti  a  rege  debito  cuin  hoiiore:  Hiiisliimeu  intenlus 
nuilus  fiiit,  ant  modicus  subsecutus,  (|iiia  ipse 
malris  sua)  et  fratris  metu  retractus  penitus  nihil 
egit  j). 

Attingit  aliam  causaui  Ptulemajus  Lncensis ', 
de  Clemente  ita  locutus:  «Misit  nnntios  ad  regem 
Rasciai,  qni  ad  obedieuliam  Romana;  Ecelesitc  jiro- 
miserat  se  venturum,  qnia  Veneti  cum  Carolo  sinc 
terra  concorduverant  imperium  accipere  Coustan- 
tinopolilanum.  Videns  autem  tnictalus  non  [iro- 
cedere,  papales  nuntios  vacuos  remisit  ». 

30.  Regem  Tartarorum  ad  fidem  Catholicam 
excitat.  —  Ncc  m  nus  operae  ad  Tartaros  ad  Chri- 
sti  obsequium  pelliciendos,  qiiaiii  Rascios  a  schi- 
smale  abducendos  a  Clemenle  impensum  est  :  ad 
quos  hoc  anniiGnillelmum  e  ViUanova  Miiiorilam, 
a  se  Cambaliensis  iii  Tartaria  archiepiscopalis 
sedis  suffragaiieum  episcopum  crealum,  transmi- 
sil ',  ul  in  iis  regiunibus  fidem  Cbristianam  pro- 
pagaret,  qu;e  jani  l.itius  einicare  coeperat.  Atfeclos 
quidem  egregie  in  rem  Cliristiaiiam  Tartarosfiiisse 
probat  insignis  illa  Olgetucani  regis  Tarlarorum 
ad  Clementeni  legatio  ,  ([ua  exposnerat ,  se  ad 
evertendam  Saraceiiorum  in  Asia  tyrannidem  arma 
cum  Christiaiiis  conjunclurum,  ac  prieteringentes 
comniealus  et  dueenla  eijuorum  iiulliii,  (iiia;  ex 
circumjectis  Armenitc  provineiis  ediietnrus  esset, 
mox  atque  Occidentales  in  Syriaiii  appulissent,  in 
eorum  auxilium  centum  millibus  equitum  suc- 
cinctum  provolaturum.  Qua3  ubi  accepit  Pontitex, 


'  Bern.  Chr.  Rom.  Pitnt.  —  '  liern.  Cliron.  liom.  Pont.  et  Ms. 
Vat.  bibl.  sig.  uum.  'iWi.  —  » Ptol.  Luc.  Uist.  Ecc.  1.  xxiv.  c.  39. 
—  '  Lib.  ni.  Ep.  XXII. 


datis  ad  Olgetncanum  lilleris  gralulatus  ei  est ', 
tam  iiiiini  desiderium  iii  ipnus  pectus  Spiritu 
Siincto  dcniissnm  ;  ut(|ue  qiiamprimum  Chrisliana 
saera  ami^lceti  relur,  ex(  ilav.t  :  Syriaiii  (diin  Chri- 
sti  eiillui  ad.lielain  fnisse,  ipsius(|iie  eliam  sacro 
saiiguiiie  pnrpuratam,  iiec  ab  aiiisqnam  iis  qni 
atcriii  NiiM  iiiis  veri  cullores  esseiit,  incolendam. 

c(  Magiiifieo  viro  Olgelncan  regi  Tartarorum 
veritatein  aguoscere,  el  agnitiim  cuslodire. 

0  Duni  ad    n  ciiper;itioneiii    Tcrra;    Iransma- 
rin.i;  (videlicel  regni  Jeriisiilcm,  qiiod  Deus  omni- 
potens  sancta>,  Ciiliiolica;  et  Apostuliea;  Ecclcsia;, 
in  personis  antiquorum    palrum   filiorum  Israel 
proinisit  et  dedit,  et  in  pleiiitiidinem   temporum, 
ungeiiili  rilii  siii,  Oei  cl  Domiiii   noslri  Jesii  Chri- 
sti  iiativitalc,  liabilationc,  prffidicalione  et  san- 
guinis    asiiersiono    sanctificavit    et  consecravit, 
eidemque  Ecclcsi;c  in  uno  corjxire,  ciijiis  cnpnt 
cst    idein    Dominus    noster  Jcsiis   Chrislns,    per 
uiiilateni  fidei  constilutaj  firmavit  at(|ue  ad  rejiri- 
mendani  Saraccnoruiii  hoMilem  invjisionem,  (|ni 
ngnum  JeriiSiilem  pia;lil)aluni  et  Terraiii  pricdi- 
ctam  in  praejudicium  el  contemptum  ChrislianfE 
religionis  jamdudiim   lidstililer   invaseruiitel  oc- 
cupiiveriiiil ,  ac   velul  de  propiia  h;preditate   de 
regno  et  Terra  iira;diclis  Cliristicolas  expulemnt, 
inibi  Clii  istiana;  religicnis  ciiltiim,  quo  Deus  om- 
niputens  sccuiidum    Evangcliuni    iiiiigeniti    Filii 
sni  Domini  nostri  Jesus  Cbri-ti  per  viros  Aposto- 
licos  divulgatum  a  sanclis  |iiitrilius,  qui  ante  nos 
Terram  prtedictam  teiiucriiiit,  cdlebatur,  iii  seclain 
aliam;  Cdltuiii    etiam   oninino  diversuin  ,  Deoque 
odibilem  pervcrtenint)  dumque  ad  hiiiic  injuriam 
liro|iulsaiidam,  pncdeeessoriim  nostiorum  Roma- 
norum  Pontiflcum  iiihaerentes  vestigiis,cum  omni 
vigilaiitia  vias  exiiiiirere,  et  exquisitas  opcri  appli- 
care  operosa  sollicitudiiie  sluderemus;  Tiiomam 
lldiici  iiuiitium  tnnm  et  litteras,  quas  ipse  nobis 
ex   p;irte   tiia  portavit,  consueta  Sedi  Apostolicoe 
benigiutiite  rcce|iiiiius;  et  tam  ea  qua;  ipsa;  Mtiric 
contincbant,  qiiiim  ea  qua;  dictus  nuntius  coram 
nobis  dicere,  ac  proponere   pro  tua  parte  simililer 
voluit,  aiidiviimis  diligenter. 

31.  Profecto  gratanler  ex  litterarum  inspe- 
ctioiic  ct  iiuntii  ejusdem  relatimie  percepiimis, 
(liiod  ad  Terr;e  pi;efiit;c  siibsidiiim  et  recupera- 
tionein  nos  reddens  attenta  persuasione  solli- 
citos,  diicenla  niillia  (;quornni  et  dncenta  millia 
salmarum  bladi  in  Armenia;  partibus  statini , 
(luod  Chrislianoruni  exercitus  erit  ibi ;  et  per- 
sonain  tuam  insuper  cuiii  ceiitum  millibus  equi- 
tum  ad  felicem ,  Deo  dante,  ipsorum  Cliristi;i- 
ncrum  progrcssum,  et  ad  piofuganduni  de  dicta 
Teira  Saracenoium  hoslilem  potciitiam  le  da- 
liiriim  et  expositnrnm  viriliter  obtulisti.  llujus- 
modi  (luidcm  oldalione  cum  jucniiditate  snscepta, 
velul  cibo  quodain  S|)iritu;ililer  confortati,  non 
alterius  Angelum  putavimus,  quaiii  iliius,  qui  per 

1  Lib.  111.  Ep.  cur.  ii. 


422 


CLEMENTIS   V    ANNUS   4. 


CHRISTl    1308. 


Angclnin  siiuni  tnlit  Abacuc  cuin  cil)o  ad  confor- 
landiim  Danielein  in  lacu.  Absque  dubio  dulciter 
nos  cibasti,  dum  iiobis  tain  mngnifici  subsidii 
spem  dcdisti.  Hujusmodi  autem  snbsidii  el  oplatoe 
recuiieraticnis  Terr>T  pra^fatoe  negolio  cum  eisdein 
fratribus  plena  examinatiuiie  discusso,  licet  inter 
ca;tera  nustia  et  fratnim  noslrorum  desiiieria  hoc 
habealur  assidua  meditatione  pra?cipaiiin  ,  ut 
Tena,  in  qua  stetenint  pedes  Doiuini,  ad  cullum 
Clirislianae  reliLiionis,  dante  Domino,  redijiatur; 
videndum  tanien  occurrit,  et  exarctissima  discus- 
sione  pinsandum,  per  quein  modum  tam  piiiiu 
sanctuiiKiue  propusitum  felicem  sortiaturefTectuni. 
Et  idcirco  nos  et  fratres  iidem  super  lis  diligentem 
deiiberationem  adhibere  curabimus  :  et  sperantes 
in  Altissimi  dextera  cnm  servis  suis  faciente  virtu- 
tein,  quod  adniinistiabit  Doininus,  quantum  in 
nobis  fuerit,  exequemur  :  cunique  transfretandi 
acceptabile  tempus  advenerit,  tibi  per  lilteras,  seu 
nuntios  significare  curai)imus,  ut  ad  ea  pertl- 
cienda,  qnac  tua  magnificentia  pollicetur,  inve- 
niaris  per  operis  efficaciam  prffiparatus.  Tu  vero 
ad  eumdeni  Cliristum,  qui  est  via,  veritas  et  vita, 
cuique  servire  regnare  est,  fide  ac  opere  te  con- 
vertens,  erga  eannlem  Terram  in  obiato  proposito 
sic  stabiliter  perseveres,  sicque  in  iis  el  aliis  cures 
ipsius  Christi  Redemptoris  in  terris  beneplacila 
prosequi,  quodabeoin  coelis  delictiariiin  snaruiu, 
etgloriain  ainplam  inerearis  consequi  portioiieni, 
ac  noset  Apostolica  Sedes  in  tiiis  lionoribus  et  pro- 
fectibusdelecleinur.Dat.Pictav.(i;>I.Mart.annoiU)). 

32.  Litterce  Aiioslolicce  nd  Ho^pitalarios  pro 
Terrdi-Sanctce  defensione.  —  Ut  facta  regi  Tarta- 
rorum  promissa  perficeret  Clemens,  ad  ornandam 
in  Occidente  crucesignatain  expeditionem  incu- 
buit,  pluriinique  reges,  ac  principes  pio  recupe- 
randie  Terree-Sanctse  aidore  siint  accensi.  Iiiter 
qnos  Philippus  Francoruin  rex  inagnas  spes  Pon- 
tiflci  injecit,  se  in  Saracenos  armorum  [)otentiain 
conversurum  :  sed  cum  longo  apparatn  opus  esset, 
atque  haud  leve  periculuin  iminineiet,  ne  ii  de- 
bilitatas  Orientalium  Christianorum  vires  oppri- 
merent,  Arnieniainque  et  Cypruin,  qu;c  Barbaro- 
rum  furori  superfuerant,  obruerent;  prcBinittenda 
censuit  calaphractos  inille  equites,  et  quatuor  pe- 
ditnm  millia,  ut  secuturo  exeicitui  viaiii  muni- 
rent,  Cypriosque  et  Armentis  adversus  hostium 
impetus  confirmarenl.  Quas  copias  antequam 
Teinplariorum  scelera  in  Intem  einersissent,  ex 
ipsis  atque  Ilospitalariis  couficere  decieverat :  sed 
cum  ii  judicio  poslulati  essent,  ex  Hosjiitalariis 
solummodocontrahendasdecrevit.  Quoarguniento 
ad  supremum  Urdinis  illius  eiiuestris  niagistrum 
litteras  dedit ',  ipsisque  stipendia  ex  aerario  Fon- 
tiflcio,  ac  regis  Fraucorum  Iiberalilate  suppedita- 
tum  iri  spopondit. 

0  Clemens,  etc.  magistroetfratribusHospitalis 
S.  Joannis  Hierosolymitani. 

'  Eoil.  l.  m.  Ep.  Dcxxvi. 


«  Exsurgat  Dens  et  inimici  dissipentur  ipsius. 
Exsurgant  cuin  eo  fldei  zelatores  :  apprehendant 
arma  timoris  Domini  :  induant  se  fidei  orlliodoxa; 
lorica  :  divini  ainoris  scutum  assumant ;  et  sub 
poleiitia  virliilis  Altissimi  roborenlur  :  opprobrio- 
rnm  elenim  Crucilixi,  qna;  fuerunt  ei  ab  insipien- 
tibns  tot:i  die,  vindices  ejns  siiit  meniores,  et  erga 
statuin  miserabilem  Terrte-Sanclae  plenitudinem 
misiiationum  exerceant,  coinpassionis  fluenta 
derivent,  et  misericordia;  aperiant  viscera  piela- 
lis ;  quia  venerunt  gentes  in  hajrtditatem  Doinini, 
et  sanctiim  ejus  tabernacuhim  pollncrunt.  Accen- 
dantur  quidem  ut  ignis  corda  fldelium  ad  ipsius 
Terrae  necessitatibus  succuriendum,  et  aflectus 
auctis  i)iK  consideralionis  ardoribus  intlammen- 
tur.  Piajbeant  quoque  promptas  manus  ad  opera, 
et  sub  spe  caclestis  auxilii  praeiium  Doinini  |)ra3- 
liantes  ad  juvandam  illius  causam  ferventi  ma- 
gnanimitate  consurgant,  qui  mullos  in  paucissuae 
potentiaj  virtiite  concludit,  non  obdormiens  nec 
dormitans  in  inentibus  geientiuin  belluin  ejus, 
ipsorum  custos  pervigil  et  magniflcus  triumphator; 
seque  accingant  gladio  potentissimo  circa  feinur 
ad  ipsius  injurias  ulciscendas. 

8  Voce  quidem  assiduae  lamentationis  excla- 
mal,  et  improperat  Terra  ipsa  fldei  orthodoxa? 
cultoribns,  quod  recoidari  non  desinant,  quid  eis 
in  partibus  transinarinis  acciderit  intueantur,  et 
attente  consitierent  totius  Cliristianitatis  oppro- 
briuin  :  quoniaiu  pr:eclara  nostri  Salvatoris  haere- 
ditas  versa  est  ad  alienos,  et  locus  ille  sanctissimus, 
ubi  coeli  Regem  virgo  puerpera  gennit,  locus 
Redeinptons  noslri  pretiosissimo  cruore  perfusns, 
locus  ubi  poni  meruit  seimlchri  Doininici  firiiia- 
mentuin  ,  et  lociis  qiiem  resurgens  Cbristus  a 
mortuis  suae  resurrectionis  gloria  multipliciler 
illustravit,  alienarum  subvertilur  iinperio  natio- 
nnm.  Receiisoant  eliam  efTiisis  lacryiiiis,  mullipli- 
cibus(]ne  siiiguUibus  infra  claustra  pectoriim 
diligenter  (jiialiler  dndum  ille  pcrpelnai  inaledic- 
tionis  alumnus,  Babylonicus  [)ersecutor  Cliristia- 
norum,  sangiiincm  sitiens  ,  de  fcedis  cubilibus 
Babylonis  contra  renatos  fonte  ba|)iismatis  aniniis 
furibundus  exiliens,  Tripolitanam  et  demum  Ac- 
conensem  civitates,  fiiielium  militum  praesentium 
viribus  sii|)eralis,  civitates  easdein  et  nonnulla 
alia  loca  solemnia  in  arcu  et  pharetra  furenlibus 
gladiis  comprehendit,  et  fideles  ipsos  velut  occi- 
sione  oves  in  terra  marique  s;eviens  ejus  gladius 
interemit,  civitates  et  luca  praedicta  redigens  in 
cincrem  et  favillam. 

33.  0  Cujus  igitiir  pectus  adeo  [jossel  incallere 
duritiae,  quod  [iro  Terrae  iiisius  affliclionibus  rele- 
vandis  non  einolliret  piie  considerationis  affectus? 
Quis  elenim  nisi  ferreum  [)ectus  habens,  vel  ada- 
mantis  durissimi  corda  gerens,  eidem  Terrae  non 
a[jeriat  viscera  pietatis  ?  quis  non  provocetur  ex 
inlimis  ?  quis  non  accend.tur  ad  iram  ?  et  quis 
non  animelur  ad  actum  debitae  ultionis  ?  Absit 
emiu,  ut  a  lain  salulari  Chrisli  servitio  qilisque  se 


CLEMENTIS   V   ANNUS  U.   —   CHRISTI    1308. 


423 


retralial .  Absit  ,  iit  reliiK|uat  arma  riibigini. 
Absil,  fniod  aiiimum  nof;nl  viclorinp,  cuni  non 
(lesil  vi;loribus  conma  per  gratiam  ( t  merilum  in 
praespnli,  et  per  glnriam  et  pra^mium  in  futuro. 
Kl  qiiidcn,  illatas  (|uis(iu(i  subdilis  sui-  offeiisas 
ulciscitiir,  el  Dci  siii  noii  vimlicabil  iiijuri;is  taui 
atroces  ?  Ad  lirereditatem  qnilibel  suorum  maniis 
iTivasoriim  cxtendi  noii  siistinct,  ct  patietiir  liajrc- 
ditalis  Doiiiinica?  taiito  teMijiore  dctculores  ?  Ne 
if.'ilur,  qiii  crucetn  adnraiil,  in  Criicifixo  dissimii- 
lcnt,  quod  juste  non  tnlerarent  in  liomine  ;  pun^^it 
eorum  mentcs  et  animosconlumcliaRedemptoris, 
cosque  zclus  .■iccendat  fidci  memorata\  Dum  cnim 
mirabilis  ct  plenus  amaritudine  stalus  cjus,  lu- 
gubrisquc  condilio  se  no^^lris  considcralionibiis 
offerunl  ;  dum  cjiis  dirTm  horrcndam(|Uc  calmii- 
tatem  vocibus  sux-  flcbilis  lamcntalioiiis  aiulimus, 
co  turbamur  amarius,  accrbiusque  lacerainur  in 
intimis,  quo  sibi  subducla)  quiclis  dulcedinem 
iiiagis  ac  mngis  desidcrnnter  appctimiis.  ct  tran- 
(luillilatis  dcperdila;  tempora  propcnsius  affcc- 
lamus.  Scntimus  quidem  per  cffcctiim  ubcrem  \nx. 
inentis  cjus  afflicliones  innumeras ,  palpamus 
fuarum  multiplicium  incendia  passionum  ,  et 
per  compassionis  inlima?  pictatem  non  absque 
lacrymarum  profluvioejusdcploramus  angustias, 
el  secum  doloris  sui  tormenta  partimur. 

«  Trislalur  quo(|ue  ac  liirbatur  in  intimis  pia 
raaler  Ecclcsia  tanlis  intrinsecus  coiifnssa  d(dori- 
liiis,  perfunditur  lacrymis  vullus  ejiis,  sibi  un- 
dique  lamcnta  con-iirgunl,  duiu  (|uns  regencravil 
iii  filios.  elferi  Iiostis  laceravil  iiiipietas,  et  in  fidci 
orlbodoXiC  culloies  dire  saevit  gladius  impiorum  ; 
se  niliilominus  mater  ipsa,  jiro  juvanda  Terra 
prfpdicta  semper  imiltis  solliciludmiljus  anxiam 
cxliibens,  et  oslendcns  fervenlibus  studiis  opero- 
sam  ,  et  quanto  sibi  extitit  cx  alto  [lermissum, 
nianus  et  menlcm  ab  ejus  auxilio  non  rclraxit. 

a  Profccto  copiusus  in  misericordia  Doininus, 
qui  de  suffi  abundantia  pietatis  animos  regum  et 
princiiium  devolioiiis  ignesucccndit  ad  salubrium 
exercitium  aclionum  ,  praecordia  charissimi  in 
Christo  filii  noslri  Phiiippi  regis  Fraiicorum  illu- 
stris  coelestis  benedictionis  rore  perfudil,  sicque 
ipsum  fidci  zclus  cjusdem  succcndil,  ut  Teriae 
prsedicUc  alflictionibus  et  prcssuris  pro  affcclu 
compalicns,  ad  ulcisceiidasin  iila  ijisius  Salvaloris 
injurias,  et  cjnsdem  Tcrric  gravamina  rclcvanda 
adeo  ferventer  desiderium  dirigilur  nientis  su;c, 
quod  ducimur  in  Domiuo  firma  fiducia,  et  in 
iilo,  qiii  niari  et  vciitis  imperat,  et  post  iiubiliim 
tempora  sereuilatis  iiidiilget,  devolc  speramus, 
quod  per  ipsius  regis  ministcrium  stiidiosum , 
aiixilianle  illo,  ciijusagitiir  in  Iiac  p  irle  ncgotiuin, 
eidem  Tci  ra;  proveniet  pass:igii  geinralis  auxiliuni, 
el  optatse  recuperationis  claritas  iiluccscet. 

a  Quia  vcro  taiii  arduum  tanta'(|ue  profundi- 
talis  ncgnlium  non  potcst  siib  bievi  temporis 
spatio,  prout  desideramus  et  expedit,  dcbitain  et 
congruam  ordinationem  suscipere ;  nosque  timore 


gravissimo  in  mentc  perterrili,  ne  Cypri  ci  Ar- 
incni.c  rcgnorum  nobilium,  qiiac  cnicis  hoslium 
picmunlur  incursibiis,  et  usque  inlrinsecus  ad 
iiitima  laceiamur,  ac  ipsorum  invalesccnle  per- 
fidia  affliguntiir  varietale  mulliplicis  cruciatns, 
prout  iiisinualur  coruindem  regiinruiu  fidelium 
vocibus  op[)rcssnriim,  sub  rabie  iiirseculionis 
i|)snrum  dccidat  forlitudo,  et  jicr  hostium  ipsorum 
saevitiam  eisdem  rcgnis  positisiu  desolationis  exci- 
diuin,  fiddcs  i()si  dira;  morliscasibusexponaiitur; 
vias  ct  modos  sludiis  diligentis  indagationis  exqui- 
rimus,  quibus  Terrae  ac  regiiis  eisdein  opportuni 
manuiii  auxilii  iiorrigere  valcamus.  Oii  qiiam 
gravem  confusionem  reciperct,  si  quod  Deiis  avcr- 
lat,  talis  casus  emergeret,  tota  religio  Cbristiana  1 
Oii  (inam  onprnbiiosjE  dispindiiim  diformilatis 
incurrerct,  si  pci  ipsorum  hnslium  raldcm  trucu- 
lenlam  lam  nobilibus  membris  eam,  qiiod  absit, 
coiilingeret  iniitilari  !  Qiiis  cnini  posscl  eis  iiiise- 
riconii.T  viscera  claudcrc  ?  Uuis  (lciicgabit  ca  sup- 
pliciler  illis  pulsantibus  aperire  ?  Quis  a  se  sic 
virlutem  misericordia»  reli  gabit,  (luod  siiper  lur- 
bam  fidclium  eorumdem  nesciverit  misereri  ? 
Credimus  enim  quod  cnm  eis  in  hiijusmodi  neces- 
silatisarliculosuljvcmtur,  graluui  Deo  saciiCcium 
immolatur. 

34.  «  Verum  levantes  in  circuitu  oculos  no- 
slros,  ut  vidcremns  si  qiios  piigilcs  et  albletas 
Doiiiini,  ct  si  quos  lepcrireMius  vindices  Criicifixi 
ad  bellum  paratos  ipsiiis  ;  tandem  ad  vos  uostra3 
mcntis  n  fl.ctcntcs  intuitum,  cl  sperantes  quod  ad 
dcfciisioncm  Tcrr;ect  regnoriim  ipsorum  adqiiam 
eslis  specialiter  dcputali,  fcrveatis  ex  corde,  ac 
pro  liber.itione  Terrje  ipsiu'^  de  manibus  impio- 
rum  ,  et  defensione  regnorum  ipsorum  nulla 
mortis  pericula  formidetis  ;  certnm  per  vos  equi- 
tum  et  pcditum  armatorum  passagiiim,  quod  sub 
niillc  vidclicel  equituiu  ct  qualunr  miliium  pcdi- 
tum  numero  concludi  volumus  et  niandamus, 
prius  tccum,  fili  inngister,  et  cum  magistro  mi- 
liliicTempli,  elmajoribuspra?ceptoribus  anle(]uain 
idcm  magisler  ip<ius  mililia;  caperclur,  et  qiiam- 
pluribus  aliis  sa;cularilnis  niagnis  et  prudentibus 
viris,  qui  staUim,  et  conditioncm  Terra;  ac  re- 
gnorum  ipsornm  plenius  cogiinvcrunl,  diulina 
et  malura  dcliberalinne  pijcliabita,  prnul  tanti 
ncgntii  gravilas  cxigcbat  ;  habitoque  siiper  hoc 
charissiiiiorum  in  Chiistn  filiorum  noslrorum 
Cypri  ct  Armenia'  rcgum  illustrinm  plcniori  iiobis 
per  ipsorum  litteras  deslinalo,  et  sub.«eqiieiitcr 
cjusdcm  rcgis  Francorum,  et  novissiinc  fralrum 
nostrorum  consilio,  ad  dictorum  Cypri  et.Vrmenia; 
regum  instantem  instantiam  pro  illius  modici 
rcsidui,  (]und  fidci  jnffidictic  culloribus  iii  eadcm 
Tcrra  remansisse  digiioscilur,  ac  i|isoriim  TerriC 
et  regiiorum  dcfensione,  ac  secura  custndia,  et  ad 
oii|iortuiia  pra!|)aranda  obstacula  pcrfidis  Clirislia- 
nis,ne\iclualiaetnieices  |irnhibitascisdcmdcfcrant 
Saracenis,  et  Saracenos  ipsos  prout  possibile  fuerit 
impugnandum  ;  nou  de  decima;  vel  parlis  cujus- 


4-2/1 


CLEMENTIS   V   ANNUS   i.    —   CHRISTI    1308. 


libet  Ecclesiasticorum  inipositione  facta  rcdili- 
Uium,  sed  de  llnsauro  iioslr;r  cnmcra',  cjusdcm 
rcgis  Fraucorum  alflueiiti  ad  Iiol;  iieciini  irio  ad- 
jiiiicto  subsidio,  in  |iro.\iuio  vcriiali  tem|iore  pro- 
\idin.us  ordinandum,  cl  prosC'|Ui'iiduui  per  vns, 
Deo  diice,  pcr  quiuquenniuin  sccuturum,  prr  lioc 
ipsiuscamcrLU  atlciiu  iiido;ciarium.  ct  semitasquo- 
dammodo,  poiUiSj  ct  \ias  ad  ideiii  geiicrale  pa.-sa- 
gium  iiraeparar.do.  Ex  quo  quideiu  passagio,  \)m 
lavente,  uberioris  fiucliis  eisilcm  Terr;^  el  reguis 
commoda  proveutuia  siieraulur,  quam  de  quovis 
passagio  inipsorumTerra;,  et  reguorum  faclo  sub- 
Mdiuin  proveuiret  a  lougis  retroaclis  tempo- 
libus.  » 

Proponit  Pontifex  ad  incendendos  eorum  anl- 
nios,  qui  se  oruand.e  liujusiiiodi  cxpfditioni  com- 
larabuiil  quos  vel  a  lcgato  Apostolicaj  Scdis  vel  a 
suis  piKsulibus  cruce  iiisiginri  sinc  publicis  con- 
cioiiibiis  pr;rci|dl,criininuincoiulonatioiiem,quain 
iiiodo  llospilaliorum  magistro  pareant,  poliicetur. 
Si  vcro  ab  cjns  imperiis  se  subduxerint,  deiiuntiat 
luijusmodi  divinis  pra^miis  caiituroi.  Quo  eliam 
lieiicQcio  non  milites  inodo ,  veruin  navaiclios 
quoque,  ac  remiges  est  prosccutiis,  coruiii  boiia 
Sedis  Apostolicic  ,  ac  provinciarum  aiitiilituin 
cicnlelaD  commendaiam  iri,  invasoresque  ceiisu- 
ris  compnmendos  :  lum  Jiida;os  ad  leMiiltcndas 
illis  usuras  adi^endos.  «  Uat.  Piclavis  lli  ul.  Aug. 
aniio  leiiio.  »  Contineiitur  etiain  aliis  litleiis  ' 
plura  priviligia,  bidluni  iliud  sacriim  siiscepturis 
coUata,  ut  nimirum  clcrici  sacerdolioi  um  suorum 
reddilibus  potiantur,  atipic  ad  biciiiiiuni  illos  vcii- 
dere  ,  locare,  pignorive  subjiccrc  po.-siiit  :  ac  si 
(iiutius  iiiTcrra-Saucta  veisari  cupiaiit, eodem  be- 
neficio  gaudeant,  ncc  a  proviiiciarnin  |  raj^ulibus 
ad  rcsidendum  iii  Ecclcsiis  coinpelii  ccusurisve 
dcfigi  possiiil.  l*r;ctcrea  prajsulibiis  sclliis|iilalariis 
fereudi  Terrac-Sancla;  aiixilii  proViiiciam  commi- 
sisse  s  gmficavil,  eosqiie  suilicilavi',  ul  fi.lcles  ad 
tanhx;  gloiia}  societatcm  pclliccrcut,  bortareutnr- 
(lueutiu  nioitis  discrimine  constiluti  elcemosynas 
pro  lanto  oiiere  promovendo  erogarent  :  ccclestia 
illis  pra^mia  iiou  defuluia.  Tniii  iueces  ad  coiici- 
liandain  Ninninis  opcm  inter  diviiia  luudcud;is 
indixit  ^ 

a  Vobis,  inquit,  aucloritate  Apostolica  dislri- 
clius  injungunus ,  ut  quotiescumque  vos  missa- 
rum  officia  cciebrare  conligerit,  oralioncs  coiitra 
pa;:anoru:ii  perfidiam  per  Ecclcsiam  ordinatas, 
quarum  iirima  Omnipolens  sem/nlerne  Deus,  se- 
cunda  dcjuitala  specialiler  ad  secrctam,  Sacrifi- 
citun,  Dumine,  et  terlia  dici  post  cominunioncm 
prajcipue  consuetam^P/tiiccior,  iucipiiinl,  devotis 
mentibus  etfnndatis  ,  et  per  singulas  personas 
Ecclesiasticas  in  sacerilotio  con<titutis  vobis  sub- 
jectas,  jiio  cordis  atlectu  dici  in  missarum  caruiii- 
dem  ofliciis  faciatis.  Daluin  Piclavis  111  id.  Aug. 
anno  terlio  ». 

>  Ibid.  Ep.  com,  dcxsv  cl  dcxlviii.  —  '  Ib.  Ep.  com.  dcxxvii. 


35.  G  illiarum  ctiam  rcgem  Pliilippum,  quem 
iii  opcris  ;irdiii  ac  gloriic  sociclatem  adduccre  cu- 
piebat,  rogavit  '  ut  Hospilalaiiis  facilcin  se  et  be- 
iiignum  impcrtircliir  :  |iermittcrct  ul  ex  ipsius 
rcgno  arinn  el  comiiiealus  ediicerciit,  ac  vectigalia 
pro  cffcrcndis  lebus  ncccssariis  remitlerct.  Ubi  de 
iiigcnli  sua  conficiciid;c  cxpeditioiiis  sollicitudine 
li  cc  edisfcrit  :  «  Posti|Uim  fuiinus,  licet  immc- 
rili,  ad  sumnium  Apostobitus  apicem  diviua  dis- 
positioiie  vocati,  tccuin  tam  Lugduiii  qiiam  Picla- 
vi.s,  prout  tua  non  ignorat  sereiiitas,  super  dicta; 
Terrac  succursu,  de  quo  in  te,  quein  velut  fidei 
clarilate  conspicunm,  et  cadestis  dono  gratia;  sla- 
tus  altioris  cxccllciitia  illuslratum  ,  pra;  cunctis 
lioniiiibus  post  lUimauum  Pontificem  contingit 
ncgotiiim  dictajTcrra?,  plus  quaiii  iu  alio  qiioquam 
c(nifi(liiiius,  plurics  colloqiiium  babuimus  et  tra- 
clalum,  s[)em  firmam  suscipieutcsin  Domina  fieri 
licr  iios,  ac  pcr  tua;  sereuitalis  iiidiistriam  in  sub- 
sidiiim  diclK  Tena;  passagium  gencrale,  ac  per 
ipsuiii  eidciii  Terr;c  fiiiale  remcdium  adlii- 
beri,  elc.  »  Hogal  ut  imperet  snbdilis,  ne  equos, 
arnia,  liguave  ad  naves  compiiigendas  Saraceuis 
invehaiit,  quibus  Lostes  rem  Cbristianam  pes- 
sumdant. 

Deiiium,  ut  Cbristiani  nominis  hoslibus  pra;- 
siilia  siiperioia  subdncantur,  suos  oratores  ad  Ve- 
netorum  ducem,  Gcnuensium  |ira;lorem,  Pisauo- 
rum  [irailcctum  ,  aliasque  respublicas  mitlat  , 
qiiibus  ab  iis  maguis  precibus  contendal  ,  iie 
Saraccnis  commeatus  arma,  macliinas,  aut  alia 
biijusmoli  inlerri  permittant,  regisque  precibus 
minas  ailmisceal  :  suos  vero  oratores  prius  Sedcin 
A|iostolicam  adire  jubcat,  ut  eoruiii  lieiieficio  illa- 
ruiii  icrum  publicarum  maglstratibus  Aposlolicas 
litteras  transmiltal ;  tuiii  conclndit  : 

0  Sic  itaquc  iii  omiilbiis  supradictis  habere  le 
studcas,  (luoil  post  bnmaiKe  laudis  prajconium  tibi 
eximle  provcnluium  a  ccelcsli  Rcge,  cujus  dono 
tui  rcgni  sublime  in  leriis  solium  obtiiics,  hrere- 
dilatis  siiperiia;  pra;miuin  inerearis  obtinere.  Dal. 
apud  S.  /Emilianum  Burdegalcnsis  diiccesis  XII 
kal.  Oclob.  aiiiio  ui  ». 

36.  Quod  ad  litleras  '  spectat,  quas  Pliilippi 
rcgis  oraloribus  Venetis,  Gciiucnsibus,  Pisaiiis, 
alnsque  populis  porrigeiulas  d;iluruin  se  est  polli- 
citus  Clemens;  e  Regesto  Pontificio  potiori  cx 
parte  delibandic  visa;  sunt,  quibus  ipsos  ad  recu- 
perandam  Syiiam  excitat,  rogatque  ut  Uospitala- 
riis  inslruendarum  iu  eoruiii  portubus  naviuin,  ac 
reruiii  uecessariuin  educendarum  tribnant  pote- 
slatcm  ;  tiim  leguni  metu  iiiercatores  contineaut, 
ne  mcrces  vetitas  nominis  Cliri-tiaiii  hostibus  in- 
vchant  :  «  Quia,  iiiqiiit  3,  taiii  ardnum  ncgotiuin 
noii  polerat  juxta  nostrum  dcsiilerium,  et  [irout 
erat  expedieiis,  debilain  ab=(jue  longi  ditTiigio  tem- 
poris  ordiiiatioiiem  suscipcre,  certum  equilum  et 


« Ib.  Ep.  com.  Dc.xxiv.  —  2  Lib.  iii.  Ep.  coin.   dcccxxix, 
'  Ibid.  111.  Ep.  com.  dcccxxxix. 


CLKMKNTIS   V    AXNUS   /|.    —   CHRISTI    1308. 


425 


|ieililiim  pissaiiiiim,  pei'  ([iiod  cum  aiuilio  (livina' 
clomentiae  pr.-Biiaiabilur  via  et  sumila  ad  ^cneralc 
lassaginm  supradicliim  per  (lilcctum  filiiim  ma- 
^islrum  et  fratres  llospitalis  S.  Joamiis  Jerosoly- 
milaiii  cnm  diclo  rcge  ac  codem  mafrislro  tiinc 
a|ind  Sedem  Apostolicam  conslilulis  diligenti  de- 
libeialione  pr.rliahita  de  Ihesanro  nostr;c  camera! 
afflueiili  aj  lioc  ipsius  regis  pecniiiario  adjiuiclo 
snbsidio,  ad  defendendnm  interim  terras  illas, 
quas  adhiic  in  partibns  illis  obtinent  filei  pracli- 
baliE  cultores;  et  ad  oppnrluna  prnperaiKliiiii  ob- 
staciila  perfidis  Christianis,  ne  victualia  et  alia 
probibita  deferant  Saiacenis,  et  Raracenos  ipsos, 
protit  fiiLTit  possibile  impugnandnm  ;  in  proximo 
futuroe  veris  tempore  deiiheravimiis  faciendnm, 
et  prosebnendum  per  ipsos,  Deo  duce,  per  quin- 
quennium  secuturum  ».  Et  infra  : 

«  Ad  haec  iicet  sine  omni  hscsitatione  creda- 
mus,  vos  ad  relevmdas  afflictinnes  ct  miserias 
dictffi  Terra;  intur  fideles  alios,  qnos  ordo  Chri- 
stianaj  religionis  includit ,  e£feclu;ilitcr  dirigere 
desiderium  ment's  nostrae  ;  ut  omiiis  tamen  super 
hoc  oblocutio  praecidatur,  facialis  in  civitate  pra- 
dicta  speciaiia  cum  gravibus  ptsnis,  oppoi  tunisque 
cautelis  per  vos  et  cives  ac  subditos  vestros  invio- 
labiliter  observanda  statuta,  ut  niillus  ex  civibus 
vel  snbditis  ipsis  arma,  equos,  ferrum,  ligiiamina, 
victualia,  aul  mercimonia  quailibet  in  Alexan- 
driam  vel  alia  loca  Siracenorum  terrae  i^ilgypti 
deferre,  mittere  vei  portare,  seii  de  porlubus  ve- 
slris,  ut  eisdem  deferantur  extraliere,  vel  extrahi 
permiltere  quoquomodo  iira^sumant,  per  vos  si 
contrafecerint,  pra>tiT  poenas  canoiiicas  gr;iviter 
puniendi,  elc.  Dat.  a()ud  S.  /Eniiiianum  Burdega- 
lensis  diceccsis  Xil  ival.  Ojtob.  aiino  tertio  ». 

Edidit  eadem  de  re  Constitutioiiem  Clemens', 
censurasque  a  iirajdecessoribus  iis  iiifliclas,  qui 
ferrum,  equos,  ligna  conficiendis  navihus  idonea, 
ariiia,  commeatiis\c  iiiveherent,  rennvavit  :  san- 
xilque,  si  in  facinore  comprehenderentur,  ahdu- 
ceiidos  in  scrvilutem,  ac  bona  direptioni  exposi- 
tiim  iri  :  inurendos  infamicC  nota,  ut  nec  testa- 
iiientum  condere,  nec  de  bonis  disponere  possint: 
criminis  vero  expialinnem  a  sacerdole  non  consc- 
culiiros,  ni  qiuTstum  omneiii  nefario  illo  comnier- 
cio  paituin  in  sacri  adversus  iiiHdeles  belli  suiii- 
ptus  derivareiit.  Tum  aliis  litteris  '  patriarchis, 
arcliiepiscopis,  ca;teris(|ue  antistitibus  provinciam 
dedit,  ut  diebus  fcslis,  pia;seiile  poiiuli  circuni- 
fnsa  mulliludine,soli  mni  ritu  defixos  anatliemale, 
infames  el  intestahilcs  tanti  criniinis  participcs  di- 
vulgarent,  studiuiuquc  coiifcrrent,  ut  Apnstolica 
hujusmodi  sancila  inlcr  nrbuiias  leges  referrentur. 

37.  Regnum  Cypri  componit  et  munit  Cle- 
mens.  —  Nec  modo  iiiipii  hujusmoili  Chiistiaiii, 
in  quibus  avaritia  religionis  sensuni  cxlinxcrat, 
adjeceraiil  Barbaris  vires  aniiiinsquc,  ut  paribus 
cuni  noslris  armis   instructi  ferociler  exultareiil  ; 


^eiuin  eliam  cnntiiuiie  fideliuin  dissensioiics  ale- 
liaiit  cornni  audaciam,  ut  miitiiis  cladibus  exhau- 
stos,  aiiimisi|iie  divisos  magno  terrore  invailercnt. 
Cypriis  certe  adco  tum  sludiis  contrariis  lliicliia- 
bat,  ut  pateret  exilio,  ciim  Hciiricus  rex  cl  ipsius 
fiater  Almaricus  Tyri  princeps  de  rcgni  admini- 
stnilioiie  coiitenderent :  adeoquecnntroversiaexar- 
sit,  ut  rexoiMlorum  opera  Apostolica;  Scdis  auxi- 
lium  imploraiet ,  expostularetque ,  injii.sle  sibi 
rilictn  taiiliim  regii  nominis  iiiiihra  rcriiiii  adrni- 
iiisliatioiiem  ereplam,  et  custodia  nbsessum  leiieri. 
Quihus  Almaricus  respondehat,  fratrem  graviore 
implicilum  morbo  adeo  suh  rcgni  mole  succu- 
huisse,  ut  sceleri  fra;na  laxaret,  coque  assenliente, 
ac  procerum  consilio  regni  habenas  suscepisse. 
Cum(|uercgii  oratores  confectas  cade  re  liltcras  vi 
et  metu  extortas  suhinferrent,  ClemensTliebanum 
archiepiscopiim  ac  Raymundum  e  Pinibus  capel- 
lanum  Poiilificium  legatos  in  Cyprum  decrevit', 
ut  ad  adducendos  in  mutuam  concordiam  Henri- 
cnm  et  Almaricum  incumberent,  ac  si  pux  iiiter 
eos  coalescere  non  posset,  tolius  rei  circuiiistau- 
lias  explorareiit,  Sedique  Apostolica;  expoiiercnt, 
ul  ffiqiiani  seiitentiam  ferret. 

«  Clemens,  elc.  vcncrabili  fralri  Nicolao  ar- 
chiepiscopo  Thehaiio  et  dilcclo  lilio  magistro  Hai- 
mundo  dc  Piiiibus  canonico  Vasatensi  capcllano 
nostro. 

a  Ad  Apostolicae  Sedis  perlato  notitiam,  no- 
strisqiie  auribus  instillato,  proiit  iiifausti  et  multi- 
plicati  rumoris  liahetassertio,  (|ui  iiilima  nostri  pe- 
ctorisaniaricat,etpunclioius  acuicnduriorisalfligit 
qiiod  in  regno  Cypri  salor  zizania;,  cunclorumque 
malorum  iiiceiitor  gravissimas  disseiisionum  ma- 
terias  scminavit,  etiam  inter  illos,  qui  os  uiium 
el  caro  uua  suiit,  tam  spiritualis  quam  carnalis 
frateriite  dulccdiiiis  unionc  coiijuncti,  ciiarissi- 
muni  scilicet  iiiChristo  filium  nostrum  Henricum 
Cypri  regem  illuslrem,  et  dilectiim  filium  Amau- 
ricuni  dominum  Tyri,  ejusdem  regni  Cypri  gu- 
beruatorem  germanum  ipsius,  divcrsnsque  et  va- 
riac  comlitioiiis  eorumdeiii  scquaccs,  dicto  rege 
Cypri  coraiii  nobis  et  fratrihiis  iioslris  lamcntahi- 
liter  pcr  suas  lilteras  et  nuntios  comiuerente,  et 
iiiculcaiile  queielas,  pcr  euiiidein  fiatrem  atque 
germaiium  suum,  ejusquc  scquaces,  sc  regni  sui 
adiiiiiiistiatione  ac  regimine  indebite  spoliatum, 
bonis  ct  thesauris  suis  temere  destilutuin,  sibiiiue 
ac  sibi  adhicreiitihus  diversis  et  variis  miiltifarie 
irrogatis  iiijuriis,  solo  ac  nudo  sibi  regio  nomine 
remancute  :  adeoque  sc  arclatum  gravi  cuslodia 
asserit,  quod  desideraiiti  pro  hujiismodi  negotio 
ad  Sedem  Apostolicam  solemnes  mittere  nuntios, 
ad  quam  a  cunctis  oppressis,  tanquam  ad  piam 
iiiatrem  debet  csse  recursus,  lacullas  hujusmodi 
suum  Yulum  impiendi  sibi  non  suppetat,  nec  po- 
testas  :  pr;ccipue  cum  per  eumdem  dominiim 
Tyri,  suosquc  sequaccs  graviter  m  iis  et  aliis  pec- 


'  Eod.  l.  111,  Ep.  com    DCixxiii.  —  '  Reg.  Ib. 

AwN.  —  ToMiJS  XXIII.  —  Rayn.  IV. 


•  Lib.  111.  Ep.  cur.  VIII. 


M 


426 


CLEMENTIS   V   ANNUS  4. 


CHRISTI   1308. 


cari  conqueraturin  ipsum  :  cujus  querekc  cogiii- 
lio  ad  sanctam  spectat  Eccle^inm,  ut  peccalorom 
revocet  a  vitio  nd  virtutem  ;  maxime  cuiu  conlra 
paceni  peccatnr,  qua;  cst  vinculum  ciiaritalis, 
cujiis  observantia  peculiari  privilegio  ad  Roma- 
nam  noscilur  Ecclesiam  perlinere. 

38.  «Sed  e  contra  ex  parte  supradicti  domini 
Tyri  ejusdem  regni  Cypri  giiliernatoris  exlitit  pro- 
posilum  corim  nohis  et  noslri^^frntribus  antedictis 
quod  ad  fratrem  suum  regem  iiaijel  seniper  et  lia- 
buit  omnem  reverentiam  el  honorem  ;  sed  eodem 
rege  divina  permissione  infirmitatibus  impcdito, 
adeo  quod  regni  negoliis  non  valcbat  inlendere, 
sicque  negotia  rcgni  periciil.il)anlur  omnino,  lani 
in  criminalibus  quam  in  civilibus  omni  deficiente 
justitia,  imo  et  juslitiam  im|ilorantium  auditore, 
sicqiie  regno  ipso  desolationi  omnimode  exposito, 
dispendio  eliaiu  etjaclura?;  idem  ipse  rex  voluit 
et  consensit,  habilosuper  hoc  baronum,  mililum, 
et  populariiim  regni  consensu  et  unaniiiii  volun- 
fate,  quod  idem  dominiis  Tyri  fraler  ipsiiis,  et  qui 
eidem  regi,  si  absque  legilimo  decederet  filio,  ut 
asseritur.  jiiri  regni  succederet  ;  de  ciijus  magna- 
uiiiiilate  et  potentia  ac  industria  prwsumebant  rex 
ipse  atque  regnicolac,  quod  regnum  ipsum  in  sta- 
tum  dirigeretiir  pacificiim,  cunclis  debila?  refor- 
mationis  ipsiiis  regni  essel  generalis  guliernator 
et  rector,  cujus  curam  et  generalem  administra- 
tionem  et  regimen,  licet  invitns,  nonnisi  prodicli 
regis  et  regni  voluntate,  ulilitale  el  necessilate 
suscepit  et  gerit  :  ac  de  liujiismoili  consensu  per 
procuratores  ejnsdem  domini  Tyri  publice  produ- 
cebantur  litteraj  regio  sigillo,  pralatoruin,  niagi- 
slrorum  Hospilalis,  et  militia3  Templi,  baronum 
eliam  etquorunulam  religiosorum  sigillis  penden- 
libus  consignala!,  ut  prima  facie  apparebat  :  e 
contra  procuratoiibus  1 1  nuntiis  regis  replicanti- 
bus  coram  nobis,  liujusinodi  cauliones  et  litteras 
per  vim  et  melnm  exlorlas,  qui  cailere  poleranl  in 
constantem,  et  sub  armoriim  tiiniullu  et  beliico 
apparatti.  Sicque  parlilius  eisdem  aliquandiii  su- 
pcr  iis  allcrcanlibuscoram  nobis,  tandem  perpro- 
curatores  et  nunlios  dicti  regis  nobis  cum  reve- 
rentia  et  inslanlia  exlilil  supplicatum,  quod  iirovi- 
deresuper  iis  paterna  sullicitudine  curaremus,  ac 
inquisila  veritate  super  propositis  redderemus 
unicuique  quod  est  suum,  ac  decerneremus  me- 
diante  justitia  quod  jus  et  ralio  exposcerel,  et  ex- 
pediens  videremus.  Ideoque  cum  fratribus  noslris 
diligenli  tructatu  prailiabifo,  et  iis,  quae  circa  luuc 
attendenda  pulavimus,  diligenti  meditatione  dis- 
cussis,  vos,  quos  Ecclesiai  novimus  et  nostri  zela- 
lores  honoris,  necnon  ud  pra;lacta  periciila  |)ro- 
puisanda  sinceris  alfeclibus  affici,  ad  hujusinodi 
ministeriuiii  duximuseligeiidos,  elc»  Piovinciam 
iis  demaiidut,  ul  iuter  Cypri  regem,  alque  ijisius 
fratrem  Tyri  dominum  pacem  conciliare  studeant: 
ac  si  iiisoruin  industriam  odioium  perlin.icia  elu- 
dat,  deregis,  regni  slaln,  procerum  voluiitatibiis, 
populorum  studiis,  deque  re  tota  diligentissime 


iiiquiraut,  Sedemque  Apostolicam  instruant:  tum 
partes  adversas  ad  dicendam  causam  Sedi  eidem 
se  sistere  jubeant,  iit  quod  ad  divinam  tuemiain 
gloriam,  nomenque  Chrislianum  aiigendum  con- 
gruere  visiim  fuerit,  decernalur.  «  Datum  Pictavis 
V  lial.  Februarii  an.  iii  ». 

Conciissa;  liis  diesensionibus  Cypro  spe  et  cu- 
piditate  immim  bant  Suraceni  :  ad  quorum  im- 
petus  iiropuisandos  cum  Hcnricus  rex  Famagu- 
stain  niidalam  mrenilius  cingere  proiuignaculis,  ac 
magnis  molihus  miinire  decrevisset,  suique  con- 
silii  Clemenlem  cerliorem  fecisset  ;  Pontifex  enm 
rem  inagno  rei  Cliristiana!  commodo  vertere  per- 
pendens  Cyprumque  adversus  Saracenos  firman- 
dam,  ut  ex  ea  insula  in  fidei  hostes  ad  recuperan- 
dam  Terram-Sanctam  irriimpi  posset,  Apostolico 
Diplomate  omnibus  iis,  qui  expiala  sacra  confes- 
sioiie  conscientia  ad  promovendum  opiis,  iu  quod 
magni  sumplus  profundendi  erant,  slipem  confer- 
rent  centum  dieriim  iiidulgentiam  jiroposuit  '. 
Porro  Cypri  regem  fuisse  proximo  anno  pulsum 
in  Armeniam,  ac  dein  in  regnum  revocatum  a 
suis  ,  exceptumque  summo  gaudio  refert  Sa- 
niitus  '. 

39.  Privilegia  collata  et  obittis  beatce  Clarce 
de  Monle-Falco7ie.  —  Absolvimus  liiinc  annum 
adduclis  nonnullis  [irivilegiis,  qua;  Clemens  hoc 
aniio  Biirdegalensi  Ecclesiac  principi  in  S.  An- 
drea?  iionorem  excilata!  confulit  :  alque  in  pri- 
mis  translalionis  reliqiiiarum  ejusdeni  Apostoli 
festum  diem  celebraturis  nono  Maii,  ac  diebus 
proxime  consecuturis  lustrantibus  eaiii  Basilicam 
nonnulla  indulgenfiarum  prajinia  contulil ',  cum 
pretiosissimis  sanctorum  lipsanis  exornata  esset : 
«  Considerantes,  inquit,  quod  eadem  Burdegalen- 
sis  Ecclesia  in  lionore  beali  Andreai  Aposloli  glo- 
riosi  construcla  melropoiitana  insignis  existit,  et 
alias  multaj  coruscat  privilegio  dignitatis  ;  quod- 
que  in  ea  de  ipsius  Aposloli  sacratissimo  corpore, 
et  aliorum  plurimorum  Apostolorum,  marlyrum, 
confessorum  et  virgiiium  Yeneiabiles  reliquia», 
qua;  multa  sunt  veneratione  colenda?  a  cunctis 
fidelibus,  requiescunt,  etc.  Dat.  Pictavis  XII  kal. 
Febr.  au.  ui  ».  Eodem  in  patriam  studio  incitatus 
eam  Ecclesiam  eleganti  ojiere  ad  culnien  pcrdu- 
cendam  sluluit  :  quare  Burdegalensi  arcliiepisc. 
provinciuni  dedit  \  ut  evolvente  se  viginli  anno- 
rum  spatio  sacerdotiorum  vacantium  priini  anni 
vectigalia ,  exceptis  abbatiis  in  sua  dioecesi ,  in 
eam  rem  derivaret.  Ad  augendum  quoque  ejus- 
dein  Eeclesia!  splendorem  superiori  anno  Clemens 
cum  religiosa;  disciplina;  nitor  apud  canonicos 
defloruisset,  sanxerat  \  ut  sxculares  canonici  in 
religiosorum  decedentium  locum  ad  divinam  rem 
curaudam  siibrogarentur. 

Migrasse  hoc  anuo  ad  coelos  ferunt  •  B.  Claram 

•  Lib.  III.  Ep.  com.  cdvi.  —  *  Sanut.  1.  m.  p.  .  c.  H.  — 
-  Mb.  III.  Ep.  cur.  VI.  —  *  Lib.  ii.  Ep.  com.  lvii.  —  »  Lib.  i. 
Ep.  com  cxiv.  —  8  Ferrar.  novo  cai.  xtii.  Aiig.  Wad.  in  Annal. 
boc  ano.  num.  lxxi. 


CLEMENTIS  V  ANNUS   5,   —   CHRISTI    1309. 


427 


abbatissam  monaslerii  S.  Crucis  oppidi  Montisfal- 
conis,  (|u;c  niultis  |)Ofttnorloni  mirncniis  inclarnit, 
aduo  ut  (ie  illis  Jo.uiiies  '  XXil  ali(|U(>t  post  anuis, 
uli  dicemus,  reiigiosam  actionem  inslrui  jiisserit 
ail  bealanim  virginum  lionores  illi  deccrnend^js, 
iiti  (liccUir  iiifcriiis.  (|iiinctiniii  Urbanns  VIII  iioslro 
£EVo,  prop,ij^'ala  cjusdcm  Vir^riiiis  llexu  t(ni|)orum 
sanclitalisgloria,coleiulani  illius  menioriain  oflicio 
Kcclcsiastico  saiixerit  '  :  imo  ipsa  iii^ciitis  instar 
miracnli  fiiil,(iuippe  diim  viveret,etdiviiio;c?tuaiis 
amore  sacrosaiictte  Cliristi  passionis  mysleria  at- 
lenta  mcnle  ali(|uando  perpcnderet,  cuilcsti  viso 
Cliristiis  crucem  f,'estaiis  scse  illi  inlerdum  ubjcclt, 
at(|ue  in  corde  medio  praicipua  passioiiis  sua  in- 
slrumenla  inipressil,  rm\it(iue  adeo,  ut  cum  post 
niorleni  ejus  corpus  cxeiileralum  c«set,  et  cor  ob 
iiiagnitudinemdivisuin  Jesu  Cbrisli  crucifixi  iiiiaj,'o 
e  carne  eCformata,  nalivisque  expressa  coloribus 
conspccla  '  sit  :  (luinetiam  reperti  in  vesiculafellis 
tres   lapilli   pari  magiiiludiiK!  ct  |iondere,  adililo 


'  J.i.  ;iri   11.  Kp.  10  II.  ( (X.xv.  —  ^Hi.i.to.iv  lliban.  Vlll.Cniist  23. 
—  •  Bcren^'.  AIFric.  iu  B.  CUriB  Vila    WaJ.  lioc  aiin.  imiu.  13. 


hoc  insuper  miraculo,  ut  unus  duobus  aiqui  pon- 
derarct,  et  trinm  conjunctoruni  pondus  unius 
laiitiimniodo  iiondu'^  ad.r^iunrel,  ([uo  saiiclissimaj 
Triadis,  (luam  illa  prffici|iuo  |iietatis  sensu  adora- 
bat,  niystcriiiiii  adunibralum  cst. 

()biis.-e  codem  anno  tradunt  *  Colonia)  Joan- 
ncm  Diins  cn^niomenlo  Scotiim,  cui  ab  acuinine 
ingcnii  in  ventilandis  tlieologicis  (ju.cstionibus, 
Siidtilis  e\ogin\\\  adjcclnm  est,  de  cnjus  scriptis 
insignibus  agmit  scriptores  '  Ecclesi.istici  :  de 
iiioitis  vero  genere  discrejiantes  sunt  scntenti;i?, 
cum  vulgo  jacletur  illiim  epilcptico  morbo  cor- 
re[iluiii,  cuiii  adluic  S|iiiaret,  a  sodalibus  Colo- 
nieiisibus  vi\um  sepultum  sibi  manus  arrosisse, 
alii  ut  fabulam  confictam  ab  ejiis  doctrinte  invidis 
confutent  :  de  (|'io  pluribus  Wadingiis,  agil,  tra- 
dit(iue  illum  Paiisiis  idco  Coloniam  transmissuni, 
ut  doctrinae  siiae  luce  offusas  Coloniensibus  a  Be- 
guardis  errorum  tenebras  discuteret. 


'  Wad.  ex  Epilapli.  hoc  ana.  num.  37.  Annal.  Coloa.  hoc  aaa.  — 
'  Trith.  (le  scrip.  Eccl.  Six.  Seneu.  iu  bibl.  Possev.  ia  app.  Card. 
Bellar.  de  script.  liccles. 


CLEMENTIS     V    ANNUS    5.    —    CHRISTI    1309. 


I.  Gestorttm  htijusanni compendinm.  —  Anno 
aVirginis  partu  millesimo  trecentesimo  noiio,  In- 
dictione  seplima,  Henrici  Lucemburgensis,  a  Ger- 
manis  principibus  regis  Romanorum  desigiiati, 
eleclio  a  Clenienle  confirmata  est  :  composita  iu 
solemni  ordinum  conventu  a  Gentili  legato  cardi- 
nale  Uiigaria ,  pacata  profligatis  pro|uilsalis(iue 
Ferraria  Vcnelis  Ilalia,  concitata  in  Maiiros  Hlspa- 
nia,  snscepta  in  Saracenos  ab  Hospitalariis  expe- 
ditio,  exert.i  in  Teiiiplarios  leguui  severitas,  insti- 
tuta  ad  Bonifacii  VIll  ab  invidorum  caluuiniis 
vindicandam  memoriam  judiciorum  foriiia;  deni- 
que  a  Poiitifice  cx  singulari  iii  S.  Bertraiidum 
Convenaruin  episcopuiu,  cujus  nomeu  gerebat, 
alque  in  sede  successor  olim  extiterat,  singulari 
pietalis  studio  reliquiaruui  ipsius  translaliomagno 
apparatu  cclebrala.  Ul^iue  ab  ca  sacia  ponipa,qu;e 
ineunteannoingeiili  populorumconcursuinstructa 
est,  ducamus  initium,  rei  gcst;c  serieiu  ex  Ber- 
nardo  '  accuratissiiiio  scriptore  (leccrpemiis. 

'  Beru.Chr.  Roiu.  l'ont.  et  Ms.  Vat.  bibl.  sig.  iiuin.  3765. 


2.  S.  Bertrandi  Convenarnm  episcopi  transla- 
tiu.  —  «  Recedens  de  Tolosa,  (de  Cleuieiite  loqui- 
tiir,  cujus  itinera  describit,)  declinavit  ad  sedem 
8.  Bertrandi  coiifessoris  ,  dioecesis  (iu;c  dicitur 
Convenarum  :  ubi,  in  festo  B.  Marcelli  papae,  sci- 
licel  XVII  kal.  Februarii,  corpiis  sacrum  S.  Ber- 
trandi  episcopi  confessoris,  cujus  iiise  fuit  consors 
iii  iiomiiie  et  successor  iii  sede,  de  loco,  iii  quo 
prius  eraf,  in  capsarn  transtulit  preliosam,  quam 
ad  hoc  idem  papa  Clemens  prius  feceralsuis  sum- 
ptibus  fabric;iri.  Magnam  quoiiue  concessit  imlul- 
gentiam  visilanlibus  ibideui  sacras  confessoris 
reli(iiiias  aiinuatim  ».  Hajc  Beruardus,  qu;c  cliam 
iii  Mss.  Clemculis  gestis  '  iisdcin  pajiie  verbis  le- 
gunlur  ,  confirmanturque  litteris  Aposlolicis  ', 
(luibiis  sancti  prtesulis  encomia  celebrantur  :  reli- 
giosam  vcro  poinpam,  qua  sacra  lipsaiia  Iranstulit, 
describit  Poiilifcx  : 

«  Clemens,  etc. 


'   KslI.   apud   no?   ivin.  lit.   C.   num.   25.   —  '  Lib.   iv.   Ep, 
com.  crcxxxii. 


428 


CLEMENTIS   V    ANNDS    5.    —   CHRISTI    1309. 


a  Cuiiieiites  eiiinden>  saiickim,  qiiem  domi- 
naiitiuin  Dominus  lionorisfrJBrogalivasublimavit 
in  (irlis,  (lebila  in  terris  honorificentia  venerari, 
sacrali^simum  corpus  cjus  de  infinio  ud  iocum 
celebrem  et  solemnein  in  Ecclesia  veslra  paratuin, 
veiier;ib.  fratre  Nicolao  episcopo  Osliensi,  et  dile- 
ctis  liliis  iiostris  Bereiigario  lil.  SS.  Nerei  et  Acbil- 
lei  |)resbylero,  L.indulfo  S.  Aiigeli  ,  Haimundo 
S.  MariffiNovae,  el  Arnablo  S.  Miiriaj  iii  Porticu 
diaconis  cardinalibus,  necnoii  venerabiiibus  fra- 
tribus  nostris  Rolhomagensi,et  Auxilano  archiepi- 
scopis,  ac  Tbolosano,  Albiensi,  Magalonensi,  Adu- 
rensi,  Tarivensi  et  Convenarum  episcopis  nobis 
adstanlibus,  ac  prEPsentibns  dileclis  filiis...  de  Ci- 
moria...  de  Fonte-Frigido...  de  Scala-Dei...  de 
Bonofonle  et...  de  Benediclione-Dei  monachoruni 
abbatibus  S.  Benedicli  et  Cislerciensis  Ordinum, 
Auxitanai,  Narbonensis,  Tarivensis,  et  Convenarnm 
dioecesum,  ac  aliorum  fidelium  mullitudine  co- 
piosa,  XVII  kal.  Februarii  cum  debita  reverentia 
et  honore  [iropriis  maiiibus  duximus  traBsferen- 
duiii,  etc.  Datuni  Convenis  XVII  inifidictarum  kal. 
Februarii  anno  quarlo  ». 

3.  QucBstiones  adversus  Templarios  habitw.  — 
Antequam  Convenas  se  conlerret,  plnra  iii  Tem- 
jilariorum,  quos  ut  divinte  Iffisse  majest;itis  reos 
bonis  |)rivari,  carceribusque  inanci|iari  jusserat, 
causa  Tolosffi  decrevit ;  ac  datis  ad  Galliaruin  prae- 
sules  litteris  '  significavit,  Philippum  regem  in 
congressu  Pictavis  secum  habitoconsilium  iniisse, 
ut  Templariorum  bona,  ne  inhiantium  avaritiae  et 
pntdaj  palereiit  dissiparenlurve,  regioe  custodise 
comiiiilleret,  neque  ulla  arte  et  fuco  eas  opes  sibi 
arrogaturum  spopondisse  :  deinde  ad  fontiflcis 
preces  iirtefeclis  regiis  ac  magislralibus  imperasse, 
ut  ab  lis  sibi  temperarent,  quo  Ecclesiasticorum 
custodiffi  traderentur;  rem  vero  nonduin  in  opus 
adductam.  Atque  adeo  decernit,  ut  in  siiigulis 
dioecesibus  viros  probos  ad  ea  servanda  designent, 
quos  sacramento  obslringanl,  rem  summa  flde 
gesturos  :  tum  etiam  eam  provinciam  nonnullis 
inlegrilate  conspiciiis  demandavit.  Oblem|)eratum 
est  Ponliflci ;  exlant  enim  regia  Pliilippi  edicta  de 
Templariorum  bonis  Clenieiilis  administris  consi- 
gnandis,  qua^  iu  Archivio  inferiure  Avenionensi 
reperta  sunt  *. 

Nec  inCalliismodo,  verum  in  Aragonia  eliam 
concitala  perseculio  in  Templarios,  qui  illius  ter- 
rore  perculsi,  ut  refert  Surita  %  munilissimis  arci- 
bus  et  caslris  se  rece|)erant  :  sed  iininissis  a  Jacobo 
i"egecopiis,  ad  deditionem  conipulsi  Ponliliciis 
imperiis,  iiariliiros  spopondeie.  Qua  de  re  certior 
a  rege  faclus  Clemeus  Aiiostolicum  nunlium  ca- 
pellanuni  suum  transmisit,  ut  eas  arces  PonliGcio 
uomine  rcciperet,  alque  una  cum  Temjilariis  regicE 
custodiai  permitteret.  De  aspersa  Templariis  infa- 
mia,  atque  ejurata^  Christianae  fidei  criininibus 


1  ib.  Ep.  XIV.  —  2  Aiiii.  Musciv.  legat.  Oclav,  Aqinv.  iium.  29,  00. 
—  3  Sur.  1.  V.  Aniial.  c.  Ti. 


impositis,  ob  qu.ne  ipsos  vocasset  in  judicium,  ut 
sontes  plecteret,  insontesve  absolveret,  ad  alia 
regna  sparsae  litterai  :  ac  ne  intereaeorum  opes  ac 
possessiones  in  reiii  Syriacam  convertendai  dissi- 
paienlur  ,  nomiullos  anlislites  iis  conservandis 
pnefecit,  regescjue  iis  pr;esidio  jussit  esse,  iuter 
quos  liocc  Eduardo  monita  dedil '  : 

«  Decet,  inquit,  fili  charissime,  regiie  magni- 
ficenliam  dignitatis,  tuam  matrem  Ecclesiam  et 
Aposlolicani  Sedein  sincero  aiiimo  et  devotis  atfe- 
ctibus  revereri,  ac  ca  qu.T  sibi  sunt  placita  effica- 
ciler  adimiilere,  ut  Rex  regum  ejusdem  spiinsus 
EccletiaR,  qui  super  reges  et  regna  imperat,  domi- 
iiatur  et  regnat,  se  in  eis  a  te  honorari  prospiciens 
exaltet,  et  provehat  tui  regalis  culminis  incre- 
menta,etc.Dat.Avenione  kal.Seplembris  anno  iv». 
Ad  afliciendos  vero  meritis  poenis  illius  Ordinis 
e(|iiites,  qui  a  fide  desciverant,  aliisque  se  conla- 
minarant  criininibus,  praesules  in  eos  inquirere 
omni  diligentiaacjudiciorum  servatoordinejiissit. 
Quo  argumenlo  plures  extant  littercE  ',  quarum 
notas  in  margine  apponere  suffecerit.  Tum  archi- 
episcopum  Pisanum  nuntii  Apostolici  instruclum 
auctoritatead  Insubres,  Tnscos,  Dalmalas  et  Isfros, 
ut  quaestionem  in  earum  provinciarumTempIarios 
exerceret,  imperavit '. 

4.  Phiiippo  rege,  urgente  de  Bonifaciimemo- 
ria  instituta  qucEstio.  —  H;tc  decernebat  in  Tem- 
plarios  Clemens,  ciim  Phiiippi  regis,  a  quo  in  eos 
concitatum  vidimus,  precibus  aclus  inauditi  ju- 
dicii ,  quo  pra?decessoris  hostibus  persequendae 
illiiis  memoriae,  ac  probandi  criminis  haereseos, 
quo  Romanum  Pontificem  notabant ,  auctorilas 
concessa,  formam  instituit.  De  qua  haec  Bernar- 
dus  *  :  «  Eodem  aniio  Doiiiini  mcccix,  Clemens 
papa,  ad  instantiam  regis  Fraiiciae  et  suorum,  in 
piiblico  consislorio  pronuntiavit,  ut  liceret  prose- 
qui  volenhbiis  procedere  conlra  memoriam  Boni- 
facii  papa3  VIII  defuncli  ».  Exlat  ea  de  reCleinentis 
Diploma%  quo  exposuit,  se  a  Philippo  Lugduni 
|irimum,  deinde  Pictavii  postulatum,  ul  ab  Sede 
Apostolica  judicium  de  crimine  hacreseos  Boni- 
facio  imposito  inslitueretur.  Et  (|uamvis  nullale- 
nus,  uti  dcbebat,  putaiet  Bonitacio  ex  Catholicis 
paieiilibus  ortum,  qiii  .Marlino  IV  et  Adriano  V  in 
legationibus  ab  iis  gestis  operam  navarat,  dein 
munera  curiac  exerciierat,  tum  cardinalatu  fuerat 
exornatus,  susceptoque  Pontificatu  hareses  inse- 
ctatus  fuerat,  et  dogma  Calbolicum  coufirmarat, 
hxreseos  labe  inquinalum  fuisse  ;  obdecus  tamen 
Sedis  Aiiostolicuj,  el  ad  EcclesicC  puritalem  asse- 
rendaiii  professus  est,  accusaloribus,  ut  siias  pro- 
bationes  aU^errent,  diem  indixisse. 

B  Clemens,  etc.  ad  certitudinem  praesentium, 
et  inemoriaiii  futurorum. 

«  Duduni,   postquam  diviiia  cooperaute  cle- 

'  Lb.   IV.  Ep.  cur.  LXiii.  —  -  Ib.  Ep.   cur.  lxiv,  L>iv,  lxvi, 

LXXII,     LXVIIt,    LXIV,     LXV,     LSVl.    —     >    Euil.    I.    IV.    Ep.    cur^ 

com.  cMXXxix.  —  *  l!enj.  Clir.  Rom.  Pont.  et  Ms.  Vat.  bibl.  si^'. 
uuiu.  3765.  iu  Clem.  V.  —  *Ext.  apud  .Mau.  cler.  p.  4,  1.  vil.  c.  8. 


CLKMENTKS    V    ANNUS    5.    —   CHRISTI    1309. 


429 


iiientia,  fiiiiiiiis  ad  aiiicom  siiiiimi  Aiiostolaliis 
assuiniiti,  iiiiiiio  Lugduiii  ft  deiiulL'  1'ictavis  cuiii 
iioslra  cuiia  lesideiites,  cliarissimus  in  Cliristo 
(ilius  iiostir  I'liili|)piis  rex  Francoiiiiii  illii^lris 
zelo,  iit  crediiiiiis  tl  ipse  pruiiu  bat,  lidei  ortlio- 
dox?K  et  devotionis  accensiis  ,  credciisque  Ecclesiae 
statiii  plurinuim  exptdire,  iios  ciim  iii^taiitia  re- 
(|uisivit,  et  ad  ipsiiin  dilecti  tilii  nubilis  viri  Liido- 
vicus,  natusclaiae  mcmoriiu  Pliili|ipi  rfgis  Fran- 
corum,  Ebroiceiisis,  Cnido  S.  F'auli  et  Juannts 
Drocensis  comites,  ac  Giiilleliiuis  de  IMasiaiio  ini- 
les,  qui  contra  Bonifaciuni  [lairani  Vlll  pr;edeces- 
sorem  nostrum,  quem  dicebant  iii  labe  pravitatis 
lia'retica!  dectssisse,  crinieii  liajreseos  se  velle  iiii- 
ponere  et  ad  illud  probaiidum  sufficientLS  |iroba- 
tiones  babere,  illaque  coram  iiobis  velle  propoiiere 
asserebaiit ;  postulaiiint  iiislaiiter,  qiiod  ipsisvide- 
licet  nobilibiis  benigiiam  audieiitiam  exbibLntes, 
ad  recipieiidas  probationes  hujusmodi,  ineino- 
riamque  damnandam  ejusdein  defuncti  justilia 
prffivia  procedere  curaremus. 

a  Nos  vero  quamvis  de  ipso,  quod  de  ortbo- 
doxis  parentibus  et  Catholica  patria  traxit  origi- 
nem,  ac  in  curia  Roniaiia  pro  majori  parle  tempo- 
ris  vita3  suae  nutritus  exlitit,  ac  cum  Martino,  dum 
in  Franciae,  ac  Adriano,  in  Angliic  regnis  praede- 
cessoribus  nostris  Romanis  Pontiticibiis  legalionis 
officio  fungeretur,  succefsivis  teinporibus  quasi 
coniinuo  conversatus  cancellariLc  offlcium  exer- 
cuit  cum  iis  ;  et  subsequenter  in  dicta  Romana 
curia,  in  qiia  prius  exercuerat  udvocationis  offl- 
cium,  ad  oflicium  notariatus  primo,  et  deinde  ad 
honorem  cardiiialatus  S.  R.  E.  et  deinum  in  sum- 
mum  Ponlificem  assumptus  extitil;  <iui  ad  bono- 
rem  Dei  et  roborationem  fidei,  et  hiereticorum 
externiinium  inultas  edidit  sanctiunes,  in  prLcdi- 
catione  divina,  officia  exercendo  in  prcElala  curia, 
et  eliam  extra  eam  ,  tum  iu  dictis  regnis  Franciae 
et  Anglias,  cum  aliis  diversis  mundi  partibus, 
anlequain  summus  Poiitilex  (Lligeieliir)  cuiii  vi- 
ris  auctoritatis  eximice  Catholicis  et  Ecclesiasticis 
conversatus,  alias  etiam  (Catliolicus)  apparebat,  et 
comniuniler  semper  vixit,  priedicta  ventate  siib- 
niti  nullateiius  crederemus  ;  quia  tamen  crimen 
hareseos,  quod  est  inter  cactera  crimina  phis  exe- 
crabile  ac  horrendum,  magisque  detestabile  ac 
damnosum,  conlra  dictum  piaedecessorem  oppo- 
situm  dissimulanter  indiscussum  iion  negligi  de- 
bebat ;  ad  praMati  regis  alioruuKiue  nobilium  pne- 
dictorum  instantiam,  et  ne  in  sacrosaiicta  Runiana 
Ecclesia,  qua;  mater  est  cunctorum  Cluisti  fide- 
lium  etmagistra,  quce(|ue  ciinctis  tribuit  Catholicic 
religionis  normam  ,  veraiiKiue  doctrinam  hdei 
orthodoxic,  videamur  negligere  ,  (|uod  iii  aliis  de- 
bet  diraj  censurae  acerbilate  daiiinari ;  dum  adliuc 
cum  pncdicla  curia  Pictavis  essemns,  pra;fitis 
oppusitoribus  de  fratrum  nostrorum  cunsiiio  au- 
dientiam  duximus  concedendam,  et  iis  priinam 
dieni  juridicani  post  festum  Purificalionis  B.  Ma- 
riae  virgiuis  proximum,  jaiii  transaclum,  ad  com- 


parendum  coram  iiobis  Avenione,  et  quanlum,  ac 
prout  essct  de  jiire  in  ipso  iicgotio  procedeiidum, 
pro  peremptorio  termiiio  sigiiantes,  etc.  Actum 
Avciiione  iii  doniibus  fialriim  Pradicatoruni,  vi- 
dtlicet  iii  aiila  inleiioii,  iii  (jua  coiisistoria  pu- 
Llica  tenemus,  id.Septenibris  PontiDcatusan.  iv». 
Cum  ila  sanxisset  Clcuiens  disculiendaiii  Bo- 
nifaciaiice  accusaliunis  caiisam  ,  dedil  iii  peria  ' 
ejiiscopo  Parisiensi,  et  Giiilleliiio  Godinio  Ordinis 
Pra;dicatorum ,  postea  cardinaii  ,  ut  Guillelnio 
Plcssiaiio  liaruiii  oiiiniuni  iii  buiiifaciuiii  calum- 
iiiaruiii  artilici  iicfandissiino,  et  Ludovico  principi 
Ebioiceiisi,  aliisque  duohus  coiiiitibus  a  GuiUelnio 
suboinatis  ut  se  accusatores  coiistituereut,  diein 
iiidicerent  ad  futiles  suas  probationes  deproiiieu- 
das  :  a  Ut,  inquil,  darius  in  hiijusiiiudi  negotio 
procedatur,  fratruiii  nostrorum  super  hoc,  duin 
erinius  Aviiiioiie,  coiniiiuiiicato  consilio  :  discre- 
tioni  vtstrae  de  iisorum  fratruiii  consilio  |»er 
Apostolica  scripta  maiidamus,  qiiatenus  vos  vel 
aller  vtslrum,  per  vos  vel  aliuin  stu  alios,  Ludo- 
vicum,  Guidonem,  et  Joaniiem  comites,  ac  Guil- 
lclmum  mililem  praelibatos  ex  parte  noslra  pe- 
remptorie  citare  curetis,  ut  prima  die  juridica 
post  Dotninicam  memoratam,  quaiii  eis  similiter 
pro  peremptorio  termino  assignetis,  coram  nobis 
si  sua  putaveriiit  interesse,  Avinione  legitime 
comparere  prucureiit  ad  procedendum  in  diclo 
negotio,  et  proutdejure  fleri  poterit  et  debebitur. 
Diein  vero  bujusniodi  citationis  et  fornuim,  et 
quidquid  inde  duxerilis  faciendum,  nobis  per 
vtstras  litteras,  harum  serieiii  continentes,  fide- 
liter  intimare  curetis.  Datum  in  Prioratu  de  Grau- 
sello  prope  Malausan.  Vasioiitnsis  dicecesisXYkal. 
Novembris  an.  iv.»  lloc  freti  Rescripto  Guiliel- 
mus  Plasiaiius  Buiiifacii  accusatores  iuirique  ca- 
luiiiniarum  artifices,  suas  accusationes  in  publica 
Acta  redegere,  qua'  porrexerunt  Clementi,  extant- 
que  in  Archivo  Valicano  Rumaiii  Avenione  trans- 
lata,  ex  quibus  eorum  impo.-torum  impietas  ar- 
guitur.  Perhorruit  vero  Christianus  orbis  ad  rei 
adco  insoleiitis  fauiam,  et  Castellfc  atijue  Arago- 
niae  regcs  Catholici,  missis,  ut  rcfert  Surila  *,  ora- 
torihus  apud  Clementem,  (juesti  injectum  fideli- 
bus  scandalum  ,  quorum  aures  piae  ferre  non 
possent,  Romanum  Puiitilicem  in  crimen  h;cre- 
seos  adduci.  Philippus  vero  Fraiicorum  rex  iii 
Hispanos  relorsit,  ideo  judicium  dislurbare  mo- 
litos,  quod  ipsorum  interessel,  cuiii  Jacobus  Ara- 
gonius  Sardinia;  et  Corsicuj  regno  a  Bonifacio  do- 
natus  esset  ;  Ferdinaiidus  justorum  nalaliuin 
dignitate,  exclusis  regno  infantis  Ferdiiiandi  filiis, 
allectus.  Nec  Hispani  modo,  verum  Germani  quo- 
que,  Belga;  tt  Itali,  ut  refert  Alhertinus  Mussa- 
tiis  ',  Philippi  regis  coiisilia  execiati  sunt  :  ob 
idque  putissimuiii  Heiiricus  rex  Romaiiorum 
iiiagnis  studiis  proveclus,  ut  illius  vim  reprime- 


'  Lib.  IV.  lip.  cur.  L\ix.  —  ^iur.  iql.  I    ii.  et  .VuMl   I.  v.c-81. 
—  '  Alberl.  Muss.  I.  l.  c.  3. 


430 


CLEMKNTIS   V   ANNUS   5.    —   CHRISTI    1309^ 


ret,  ut  tlicetnr  inferiiis.  Cielerum  Ciemens  cum  ex 
eojudicio  nulinm  Sedi  Ai>oslo]iccP  notani  asper- 
sum  iri  pra^videret,  ac  Bonificii  memoriam,  qiiam 
oblrectatorcs  ol)seurare  nitebaiitur,  illu^trandani 
in  susceplasenlenti.i  perstitit,  deiiuMii  accusatores 
maj;no  siio  pudore  conticescere  coacli  sunt,  ac 
Bonifacii  nonien  iii  suum  decus  assertum,  de  qua 
re  suo  loco  dicctiir  :  jam  relii|ua  piosequamur. 

5.  Academia  Bononiensis  privilegiis  aiicta. — 
Actum  est  de  restituenda,  uti  coeptum  erat,  in 
pristinum  splendoreni  Academia  Aurelianensi,  ac 
plura  ad  velerem  litlernriam  disciplinam,  (|ute 
professorum  iiicuriu  delloiuerat,  sanciendam 
constituta  :  cujus  rei  cura  arcbiepis.  Biluricensi 
etepiscopo  Carnolensi  a  Clemente  demandata  est '. 
Simililer  revocata  iii  pristinum  decus  ab  eodem 
PontiQce  Bononiensis  Academia  ',  quam  Neapoleo 
cardinalis  Bononias  jam  anle  legatus  una  cum 
sede  e|)iscopali,  aliis  gravissiinis  divinis  luimaiiis- 
que  poenis  Bononiensibus  magistratibus  inflictis, 
ademerat  ;  alque  in  Constilutione  "  Honorii  III 
conteulas  poeiias  contraxisse  promulgarat.  Exaspe- 
rarat  enim  legatum  nonnullorum  insolenlia,  qiii 
in  ipsius  palatium  impetum  fecerant,  quorum 
clienlelam  susceperant  urbani  magistratus.  Sed 
cum  ipsos  poeniteret  criminis  atque  oratores  ad 
Clemeiilem  ad  illud  expiaudum  misissent,  Ponti- 
fex  in  gratiam  ipsos  admisil,  ac  templa,  sedem 
episcopalem  et  Academiam  restituit  ' ,  quam 
etiam  anno  sequenti  majoribus  privilegiis  ampli- 
Ocavit  * :  atque  inter  caetera,  ad  augendam  illius 
dignitalem  decrevit,  ut  qui  in  ea  doctoratiis  lau- 
rea  decorati  essent,  in  aliis  Academiis  eam  disci- 
plinam  proQleri  °  possent.  Munivit  etiam  illam 
ineunte  sequenti  anno  ea  pra^rogativa  ut,'a  nullo 
legato  Apostolico  ab  ea  urbe  divelli,  vel  interdicto 
feriri  posset,  inUigendarumque  earum  poenarum 
auctoritas,  si  unquam  ab  oflicio  discedeient,  soli 
Romano  PontiQci  foret  reservata.  Tum  Bavennati 
arcbiepiscopo,  ac  si  Ravennatium  sedes  vacaret, 
Ferrariensi  Parmensique  ejiiscopis  provinciam 
imposuit,  ul  Academicos  Bononienses  ab  impro- 
borum  injuriis  vindicarent.  Quiu  beneQcia  ac  non- 
nuUa  alia  libeialitcr  Bononiensibus  contulil  Cle- 
mens,  ut  navatam  ab  iis  pro  Ecclesia  in  Fena- 


'  Lib.  iii.  Ep.  com.  cccLxxii.  — '  Ib.  Ep.  com  clii  et  Dxxviii. 
—  'Exl.  tom.  uostrn  Ann.  -MIJ.  io  Honor.  aun.  Clir.  1225.  uum.50. 
et  in  Ms.  Vat.  bib!.  sig.  num.  2997.  pag.  129.  —  »  Cle.  V.  I.  iv. 
Ep.  cum.  DXXViii.  —  5  Ms.  Vat.  bibl.  sig.  uum.  3977.  p.  173. — 
6  Lib.  V.  Eii.  com.  CLViii.  —  Ibid.  Ep.  CLVi. 


riensi  bello  egregiam  operam  comniendaret.  In 
qiiod  cum  defluxerit  oratio,  illius  bisloria  jam  a 
nobis  iiiTCurrenda  est. 

0.  Ferraria  a  Venetis  nppngnata  RotnaticB 
Ecclesia;  restiluitur.  —  Deterrere  pluribus  lilteris 
exeunte  anno  exaratis  Venelos  ab  invadenda  Fer- 
raria  erat  conatus  (I),  gravissimasque  minas  in- 
cusserat,  ni  coeptis  absislerent.  Sed  cum  ipsius 
jireces  nil  valiiissent,  ac  Joannes  Siiperantius  jia- 
Irilius  Venelus  submissus  cum  exercilu  Ferrariaj 
prffifecturam,  pulsis  internuntiis  Apostolicis,  qui 
urbem  ad  obse(|uium  Ecclesiae  tradiixerant ,  et 
aliis  magislratibus  PontiQciis,  ferro  flammaque 
succinctus  occupasset,  Pontifex  graves  censuras 
in  Petrum  Gradenicum  ducem  Venetoriim,  Joan- 
nem  Superantium,  Vilalem  Micbaelem  praBfectos, 
senatum,  aliosque  Venetos  omnium  ordimim  est 
jaculatus  '.  Qua  de  re  hcec  Iradit  Jordanus  '  : 
«  MCCCIX.  Clemens  V  magnum  processum  fecit 
conlra  Venetos,  quia  Ferrariam  urbem  Ecclesia; 
indebile  occnpaverant  ».  Exlat  id  judiciariiim 
edictum  die  Ccena?  Domiiiicae,  Pontiflcatus  anno  iv 
consignatum  in  PontiQcio  Regesto  et  anno  hujus 
saeculi  sexto,  ex  typograpbia  Valicana  excusum  : 
iu  cujus  iiiitio  exponit,  ul  Ferraria  in  fundo  Eccle- 
siastico  condita  a  primisiiliiis  fundatoe  temporibus 
RomanisPontiQcibus  fueritobnoxia  :  o  Est,  inquit, 
certo  certius,  quod  civitas  Ferrariensis  cum  suo 
comitatu  et  districtu  et  omnimoda  jurisdictione, 
acjuribus  et  pertinentiis  ad  jus  et  proprietatem 
Ecclesia;  RomanaB,in  temporalibus  pertinetet  per- 
tinuit  ab  anliquo  ;  licet  tyrannica  rabies  civitatem 
ipsam,  comitatum,  lerrilorium,  dislrictum,  et  ha- 
bitatores  ejus  aliquibiis  temporibus  oppresserit 
violenter  :  qua  persecutione,  Deo  cujus  esset  ne- 
gotium  inspiranle,  cessante,  eadem  Romana  Ec- 
clesia  fuit  in  possessione ,  vel  quasi  paciQca  et 
quieta,  sed  ab  oclo  mensibiis  circa  principium 
mensis  Aprilis  vel  circa  incceperunt  (de  Venetis 
loquitur),  nos  et  Romanam  Ecclesiam  in  posses- 
sioiie  anliqua  prcedictorum  indebite  molestare  el 
temere  impedire  ». 

Pergit  fusa  oratione  recensere, quod  jam  ante' 
indicatum  est,  ut  Arnaldo  abbate  monasterii  Tu- 
lclleusis,  atque  Honuiibrio  Ecclesiae  Meldensis 
decano  PontiQcio  nomine  Ferrariensi  urbe  politis, 

'  Lib.  IV.  Ep.  cur.  Lxxiv.  Ms.  Val.  bibl.  sif,.num.  3077.  p,  173. 
ext.  typis  cusa  inter  mouitoria  et  lieclaratioues  excom.  contra  Ve- 
netos.  —  -  Jord.  Ms.  Va(.  sig.  nuiu.  1900.  c.  23i.  p.  10.  num.  1. 
—  3  Aiiii.  Mcccviii.  uum.  11,  l.-i,  l(i. 


(1)  Uttotam  historiam  belli  Ferrariensis  cum  Venetis  chrouologicis  notis  disliuguamus,  res  altius,  ab  anno  scilicet  supcriori,  repetenda 
est-  quam  in  rcni  duceui  mihi  coiistitui  vetustum  ct  coievura  auctorem  Cbronici  Esteusis  vulgatum  a  Muratorio  rcr.  Italic.  toui.  xv.  Obiit 
Azo  Estensis  Ferrariffi  domiuus  die  ultima  Januarii  aiiui  pra:cedenlis,  successitque  illi  in  primipatu  Eerraria;  Frescus  lilius  ejus  spurius. 
Novum  dominum  lulere  Ferrarieiises  usque  ad  mensem  Augusti ;  tunc  vero  >edilio  coepta,  qua;  paulatiui  erescens,  eo  tandem  devenil,  ut 
Frcjcum  ex  urbe  in  arcem  haud  longe  positam  compelleret  Ille  res  suas  m  deteruis  prolabi  seutieus,  Venetorum  auxilium  imploravit, 
quibus  et  civitatem  veudidit.  Accuncruiit  aciuium  Veiieti,  viribusipie  tt  arrais  leulataiii  Fcrrariaui  landem  iu  |ioleslalem  suaiii  redegerunt, 
quae  dedilio  Oecembri  mense  auni  Mcccviii  pacta  fuit.  lloe  vero  anno  Mcccix,  Ferrarienses  Veueloruui  duminii  peil.TSi  id  lamen  oHecerunt 
ut  dte  Jovis,  menseJunU  Veneti  silentes  digredcrenlur  urbe,  seque  lu  arce  commuuirent.  Nec  diu  p"si  cardiualis  ile  Pelagra  legatus  papae 
veml  Ferrariam,  statiiiKjue  copias  cogere  cepit,  ut  Veuctos  peuitus  expelleret.  Igitur  exercitu  comparato  pugna  inila  est  cum  Venetis 
die  xxviil  mcnsis  Augusti,  in  quo  res  bene  cessit  Ecclesiae,  ac  Veiieti  arce  tolaque  Ferrariensi  ditione  facessere  jussi  sunt. 


Mansi. 


CLEMENTIS   V   ANNUS   5.    —  CHRISTI    1300. 


431 


pnpiilusiiniversus  profcssus  fss(!l,  Fi!rrari;uii.)iiiis 
esse  Romanrc  Ecclesiac,  ac  nunlii  Apostolici  ciavcs 
Ferrariac  reccpissent,  conslituisscnt  portarum  et 
ponliuiu  cuslodcs,  ad<gissent  sacraincnto  in  verli.i 
Ponlificia  urlns  |ii\Tlorein  cjus(iue  scn aluiii,  pr.T- 
fectos  imposuissent  MasscE-Fiscalia},  deniiiiie  su- 
preiiiuiu  jiis  ('xerciiissent ,  anlc(|iiam  Joanntjs 
Superantius  ad  Ferrarieiisnm  lem  admmislraiidam 
a  Venetis  esset  submissus ;  addit  nuntios,  novarum 
rcriini  audila  fama,  moiiuisse  senaliim  Vcnctuni, 
ne  Romante  Ecclesi;c  jus  iu  FiTrancnsi  dilionc 
turbaret,  alque  etiam  abbatem  Tiileliensem  Ve- 
nclias  accessisse,  ut  a  coRplis  ipsiim  revocarcl : 
concilata  vcro  scdilione  iiilenlatam  niintio  fuisse 
necem  ,  atque  ejus  lamiliam  saxis  appelita^n  ; 
deinde  aperliim  bclium  illaliim  cladesqueinfliclas, 
anno  superiori  a  Fcrrarictisi  administratioiie  de- 
jcclos  Ecclesia;  magistratus  exponit,  deque  tanto 
facinore  effusis  jnstis  qucrclis  ducem  ac  scnalum 
Venelum,tum  expresso  nomine  Joannem  Supe- 
rantium,  qui  Ferrariciisem  dominatum  eripuerat 
Ecclesia,  ac  Vitalem  Michaelem,  qiii  Vcnctit"  rcipu- 
blicnc  nomine  Ferrariam  regcbat,  anatlietualc 
delixit,  edixitque  ul  Romana?  Ecclesi;B  jura  resti- 
liierent.  Ni  parcrent,  sacrorum  usu  ct  commercio 
publico  Venelorum  omneni  ditioncm  privavit  : 
inussit  infamia}  notam  magistralibus,  legum  et 
judiciorum  ben(ficio  privalos  pronuntiavil,  viros 
Ecclesiasticos  abirc  ditione  Veneta  jussit,  exceplis 
iis,  qui  baptismalia  infanlibiis,  et  morituris  con- 
fessionis  sacra  confcrrent.  Demum  si  in  cceptis 
perstarent,  pnrfixo  ad  veniain  poscendam  tcm- 
pore,  ducem  insignibiis  ducalibus  cxuendum,  ct 
omncs  Venetorum  fortunas  fi^co  addicciid;is,  re- 
gumque  in  eos  imploranda  arma  proniintiavit, 
donecFcrrariam  Ecclcsia;  restituissciit.Qua>litlera; 
Avenione  exarala;  die  Coena}  Domiiii,  PontiQcaliis 
anno  iv  consignat;p  siinl. 

7.  Non  jaclo  anatliemate,  de  quo  eliam  Vencti 
hislorici  mentionem  faciunt',  pcenisquealiiseo  Di- 
plomate  inflictis  revocali  sunt  ad  officium  Vcneti ; 
sed  majori  in  Pontificem  ira  perciti,  atijue  derivatio- 
nibus  fluminum  comitatum  corrumpere,  arcesque 
reiiquas  machinis  evertere  perrexere,  ul  quajritur 
Clemens  in  litlcris  ad  Firmanum  episcopum  datis': 
cui  etiain  sigiiificavit  inter  caiteras  iis  censuras 
sacro  Coena;  Dominicaj  die  incussas,  ipsos  in  ser- 
vitutcin  addictos,  occupantibus  bona  dircptioni 
sive  in  Ilalia  vcl  in  Gia;cia  exposita  praecepilque ; 
ut  si  quos  in  sua  dioecesi  repi^riret,  eos  mancipa- 
ret  cuslodi;i>,  ac  bonis  exueret:  qua  de  re  dala  plu- 
ribus  praisuhbus,  provinciarum  pra;sidibus,  ac 
regibus  imperia  \  Missum  eliam  a  Clemeule  ad 
Aragonum  regein  nuulium  ,  ut  illtim  ad  Venetos 
in  ipsius  regno  agentes  opprimendos  adducerct, 
refert  Surita  *,  atque  exposuisse,  Venelos  nulla 


»  App.  Ms.  Ilist.  Dandiil.  in  Pclro  Grad.  Ms  diarium  Ven.  — 
»  Lib.  IV.  Ep.  tur.  Lxxxiv.  —  n  Ib.  Ep.  Lxxxii,  lxxxv,  lxxxvi, 
Lixxvil  et  post  eamd.  Ep.  —  '  Sur.  1.  v.  c.  82. 


lacessitos  injiiria,  |instquam  Ferrnrienses  pulso 
Frisco  Azonis  spurio,  in  Ecclcsiie  oliscqiiium  pro- 
cubuissent,  injuslum  bellum  ad  legitimam  nun- 
li'S  Aposlolicis  posscssionem  eripicndam  siisce- 
pissc :  i|ua;  a  Diario  Venulo  ',  iii  (|U0  Iiabetur, 
Venctns  pluribus  in  locis  cxagilatos,  ac  bonorum 
j  icliiram  passos,  aUiiie  etiam  a  Bcriiardo  *  etCle- 
mentis  g('slis  '  et  Ms.  '  Vaticano  confirinantiir. 

8.  Cum  ba}c  etsi  as[ieriora  decreta  parum  va- 
Iirent,  ac  nisi  ferro  cum  Venelis  res  decernenda 
vidcrclur,  religinsam  iii  cos  militiam  Pontifex, 
dalo  crucis  syinbolo,  ac  propositis  Ecclesi;e  signa 
scculuris  pra>miis  indulgenliarum,  qua;  arma  in 
Saracciios  gerentibus  conccdi  erant  solil;i,  indi- 
xit,  '  ArnaldniiKiue  e  Pclagrua  S.  Maria;  diaco- 
num  cardinalem  sacro  bclloiincfccit :  queiu  etiarn 
a1  (xortos  in  niullis  dilionis  Ecclesiaslica;  provin- 
ciis,  inaxime  Anconitana  maicliia,  Spoletaiio  du- 
catu,  Cainpania,  ac  Maritima  tumultus  componen- 
dos  niisit.  Extanl  iilures  ea  de  re  ad  ipsum  duta; 
littera'  ' :  (iiicm  cti;un  jirivilegiis  oinavit, '  ac  pacis 
arbitriim  in  Insiibria,  Etruria  aliisque  provinciis 
conslituit'. 

Gessit  Arnaldus  magna  animi  constantia  mu- 
nus  sibi  imiiositum  ,  crucisijiie  vexillis  exposi- 
tis,  ingentem  hominum  miiltitudinem  ad  ea  tra- 
xil '.  Ad  qua;  videtur  alludere  Diaiium  "  Vene- 
luin,  dum  ait,  |iropositas  iis  fuisse  indulgentias, 
qui  Venelis  necem  (in  acie  scilicel)  inferrent.  Ut 
vero  iis  siiccinclus  copiis  cardinalis  legatus  Ferra- 
riam  recupcrarit,  subjectis  verbis  describil  Ber- 
nardus  "  :  «  Fuit  missus  lcgatus  a  latere  papa;  do- 
miniis  Arnaldus  de  Pelagriia  diaconus  carclinalis, 
iii  Italia  fcslinavit,  elsubseciila  est  hominum  ma- 
gna  strages  :  fuitque  capta  et  recuperata  Ferraria 
Iier  lcgatum  iii  sequenti  mense  Augusti  in  fcsto 
S.  Augustiiii,  non  siiie  multo  effuso  sangniiie  Fer- 
rariensium  et  Venetorum  in  praelio  juxta  Padum. 
Fertur  autem  numerus  occisoruin  hominum  una 
die  VI  millia,  cxccptis  iiiortibus  pluriiiiorum,  qua; 
pracesserant,  et  postmodum  ibidem  et  alibi  suut 
secuta;.  » 

Assentiunlur  Bernardo  Ms.  Vaticanum",  Jo. 
Villanus  ",  S.  Antoninus  "  et  alii.  Favisse  vero  Ec- 
clcsiasticis  copiis  cives  ex  Ms.  Diario  colligitur,  in 
quo  rcfertur  Vitalem  Michaelem  creatuma  Venelis 
Fcrraria;  pra;lcctuiii  a  Ferrariensibuspulsum  esse: 
additque  Villanus,  Venetos  ,  cum  urbem  obsi- 
dione  cingere  molireiitur,  noiidum  amissa  arce, 
cui  Theduldi  nomen  est,  apud  Fiancoiiiium  c;c- 
sos :  cujus  insignis  victoria;  |iartem  Florcntinis 
ascribil  S.  Antoninus,  arcemque  recuperatain  sub- 
jicit  :   (j  Veneti ,  inquit,  a  legato  cardinale,  qui 

'  Diar.  Ms.  Ven.  Pigiiu  I.  iv.  —  *  Bern.  Chr.  Rom.  Pont.  in 
Clcm.  V.  —  '  Ms.  Vall.  bibl.  sign.  lit.  C.  nuin.  23.  —  *  Ms.  Vat. 
bibl.  sign  37C5.  ia  Clem.  V.—  5  Lib.  ly.  Ep.  cur.  Lxxxiv.—  «  lb. 
Ep.  cur.  xxvii.  —  '  Ib.  ab  Ep.  xxviii.  ad  Ep.  lvi.  —  s  Ep.  lvi. 
9  Jo.  Vill.  I.  viu.  c.  103.  Pigii.  1.  IV.  —  '»  Diar.  Ven.  Ms.  Petr. 
Graden.  —  "  liern.  Chr.  liora.  Pont.  hoc  ann.  —  '»  Ms.  Vat.  bibl. 
sign.  num.  3705.  in  Clem.  V.  —  "  Jo.  Vil.  1.  81  c.  103.  —  '*  Ant. 
p.  3.  tit.  XXI.  c.  2.  ante  §  1. 


432 


CLEMENTIS   V   ANNTS    5.    —   CHRISTI    1309. 


iiepos  erat  pnpre,  ciiin  copiis  snis,  inler  quas  otiam 
erant  Floreiitini,  ila  siinl  liebellali  et  su|)erali,  iit 
ad  sox  niillia  exercilns  Venelorum  inorlui  siiil  in 
bello  parliin  occisi,  parliui  in  Padum  siibmersi. 
El  sic  ex  toto  Ecclesia  recepil  Ferrariam  cum  cas- 
troTlietiaiili.  n 

Porro  ad  reponendam  pratiam  Florenlinis  ob 
navalam  egregie  in  eo  bello  operam,  sublatnm  a 
legalo  interilicliiui  ac  sacra  iis  reslitiila.  rctert 
idem  auclor.  Eodem(]ue  eliam  beneficio  Bono- 
nienses,  dum  nna  cum  Insubribus  ad  beliiim  se 
accingebant,  afTecto«  vidiinus:  qunsetiam  sequenti 
anno,  cum  feliciter  jam  confeclum  esset.  ob  cxi- 
miam.  quam  in  eo  explicueraut,  virtutem  mili- 
tarem  encomiis  celebravit  '.  Revocata  ad  Eccle- 
siasticum  imperinni  Ferraria  postea  in  Aleslino 
rum  rediit  servitulem  *,  cum  Pontifex  illius  pra;- 
fecturam  Siculo  rcgi  contulisset,  sperneretque 
res  Italicas  transalpino  solo  delinilus,  at  de  liis 
poslea  in  Joanne  Clementis  successore.  Clemens 
porro  saepius  Italos  spe  sui  adventus  permul- 
sit ,  atque  hoc  ipso  anno  Romanis  Iiis  litteris 
abblandilus  esf.  a  Romani,  ut  vera  loqiiamur,  no- 
ster  peculiaris  existiint  populus  intima  nobis  affcc- 
tione  dilectus  :  ipsi  siintRomana3  Ecclesiffi  speciales 
alumni,  quos  sinci  ris  amplectiuiur  bracbiis,  et 
paterni  favoris  ubere  confovenuis.  Ipsi  sunt  filii, 
quorum  exaltalionem  appetimus,  honorem  dili- 
ginnis,  et  coinmoda  votis  ferventibusconcupimus: 
quorum  nos  perlurbat  adversilas,  contingit  pangi- 
tiveturbatio;  quorumque  prosperilasdulcedine  re- 
fovet,  et  tranqui'litasreflcif  alflnenlia  gaudiorum.» 

9.  Luduvicns  coronatus  rex  Romanorum  lega- 
tos  ad  Clemenlem  mitlit  postulans  imperiiim,  de 
quo  mulli  tractaliis  et  acta.  Iiilerhoec  redimilus  ' 
lueral  corona  Aqiiisgrani  aiino  ineunte  Heiiricus, 
anleaLucemburgensiscomes,  Romanorum  rex  ipso 
Epiphaniffi  sacro  die.  Quam  contulisse  Henricum 
C'iIoniensein  archiepiscopum  ait  S.  Antoninus  * : 
quamvis  pra-postero  ordine,  ut  ostendunt  litler.e 
Aposlolicffi  '.  po?t  obtenlam  a  Clemente  confirma- 
lionem  corona  Germanicaexoruatum  innuat.  Uuod 
attinetadritussacros  inea  celebritateservatos;  plu- 
riinam  illi  pietatem  redoleiit,  ac  descripli  sunl 
accurale  in  veteribus  moiuimentis,  quae  Goldis- 
tus  'collegil,  suntque  dignissimi  quos  nostris  Aii- 
nalibus  cominendemus. 

a  Imperialis  proctssus  in  unctione  regis  Ro- 
manorum,  et  iu  ejus  coronatione  et  consecratione 
servandus. 

«  In  coronatione  et  unctione  regis  Romano- 
rum  debel  esse  lalis  processus.  Primo  post  electio- 
nem  concorditer  vel  a  majori  parte  faclam  com- 
parebit  rex  Romanorum  uoviler  eleclus  in  Ecclesia 


>  I.ib.  v.  Ep.  com.  CLVii.  —  '  Pign.  1.  iv.  —  '  Bern.  1.  de  Rom. 
imp.  Mb.  Vat.  bibi.  sign.  num.  204a.  et  .Ms.  ejusd.  bibl.  sign.  nuiii. 
3165.  in  Cem.  V.  Jord.  Cbroa  .Ms.  Vat.  sigu.  num.  1900.  c  238. 
de  imp.  Hea.  Stero  in  Aanal.  Ptol.  Luc.  Eist.  Eccl.  Ms.  1.  xxiv. 
c.  4C  et  alij.  —  *  Ant.  m.  p.  tit.  xxi.  c.  2.  in  pria.  —  ^  Lib.  iv. 
Ep.  com.  DLXXi.  —  '  Ext.  apud  Goldast.  tom.  m.  p.  403. 


Aquensi  :  et  ibideui  archiepiscopus  Colonicnsis  ex 
jure  regni  debitus  consecrator  indufus  snis  ponti- 
ficalibus  ornamenlis,  et  simililer  arcliiepiscopus 
Moguntinus  et  Treverensis  arcbicpiscopus  erunt 
indiiti  suis  pontificalibus  ornamenlis,  et  desuper 
pliivialiliiiscum  ilebiloordine  niinistrorum,cruce, 
tliuribiilo  et  lextu  Evang.diorum  [)ra?cedentibus 
qiii  obviam  ibunt  regi  electo  venienti  ad  fores  Ec- 
clesia;  Aquisgranensis.  ubi  arcliiepiscoims  Colo- 
nieiisis  eiim  recipirt  diceiis  :  Adjutorinm  nostrum 
iii  nomine  Domini.  Et  clerus  :  Qui  fecit  ccelum 
el  tcrrnm.  Archiepiscopus  :  SH  numen  Domiin  be- 
ncdictum.  Ministri  :  Ex  hoc,  nunc,  etc.  Arcbiepi- 
scopus  dicet  colleclam  ilUun  :  Onmipolens  sempi- 
terne  Deiis,  gui  famithtm  tmnn  N.  regni  fastigio 
dignatus  es  sublimare,  tribue  ei,  qiiwsiimus ,  iit  ita 
prcesentis  sceculi  cursitm  cunctorum  in  commu- 
nem  sahtlem  dispo?iat ,  quatemis  a  tuce  veritatis 
tramite  7ion  recedat.  Per  Dominum,  etc. 

«  Et  hac  coilecta  dicta,  arcliiepiscopi  Mogun- 
tinensis  et  Treverensis,  praejidente  archiefiiscopo 
Coloniensi,  suscipiant  regem  unus  ex  uno  et  alter 
ex  nltero  lateribus,  per  manus  ipsum  ducentes  ad 
cboriim  Aquensem  :  et  sic  prfficedente  arcbiepi- 
scopo  Coloniensi  cum  clero,  cruce,  thuribulo,  textu 
Evangeliorum  et  reliqiiiis  pra?cedenfibus,  clerus 
cantet  :  ri.cce  mitto  Angehtm  meum,  qui  prcpcedat 
te,  etc.  cum  versiculo  psalini :  Sime  audieris,  etc. 
Et  fuiic,  cum  perductus  fnerit  rex  electus  ad  cho- 
rum,  prosteruet  se  sujier  ta|iele  posito  ad  gradus 
altaris,  et  rex  totum  se  prosfernet  ad  longum.  Ubi 
archiepiscopus  Coloniensis  super  eum  firoslratum 
dicet  :  Domine  salvum  fac  reCjCm.  Oremus.  Deus 
qui  scis  genits  humanum  nulla  posse  virtute  sub- 
sistere,  etc.  Ifem  :  Oremus.  Sempiterne  Deus,  qui 
ccelestium    terreUTiumque    moderator    famulum 
tuum  ad  regni  fastigium  dignatus  es  promovere, 
elc.  His  dictis,  elevet  se  rex  et  ponat  se  su|)er  se- 
dem  regiam,  et  addaliir  ei  regiiia,  si  [^raesens  fue- 
rit,  et  collocetur  juxta  regem   in  lafere  sinistro  : 
ac  arcliiepiscoi)US  Moguntinus  a  dextro,  Treveren- 
sis  vero  iii  sinistro  latere  juxta  reginam  se  ponant. 
Et  tunc  archiepiscopus  Coloniensis,  indiita  casula, 
celebrafurus  missam  dicat :   Confiteor  Deo  omni- 
potenti,  etc.  quo  diclo,  incipit  niissa  solemniler  : 
Ecce  advenit  dominator.  Versic.  Deus  judicium 
regi  da.  Ef  tiinc  dicenfur  dus  coUecta?,  illa  scili- 
cet  :  Deus ,  qui  nnro  ordine  Angeloruin,  efc.  de 
fribus  regibus,  ac  Mleluia;  et  sequens  officium 
tolum  de  tribus  regibus.  Lectio  Isaiae  prophetae  : 
Surge,  ilhiminare ,  Jerusalem,  etc.  Si  autein  esset 
teiiipus  Quadragesimale,  dimissis  AUehiia  et  prosa 
cantabitur  fractus  :  Dedderium  animce  ejus,  usqiie 
ad  ver.-iculura  :  Posuisti  in  capite  ejus  coronam 
de  lapide  pretioso.  Et  tunc  surgat  rex,  et  defiosito 
fiallio  regio,  ducetur  per  aichiepiscopos  Moguiiti- 
num  et  Treverensem  ad  gradus  altans :  et  prostra- 
tus  in  tofum  in  moduiii  crucis,  cantetur  litania  a 
duobus  clericis.  lu  quo  loco  suo  erigaf  se  archi- 
episcopus  Colouiensis  ,  qui  prostratus  erat  cum 


CLEMENTIS   V   ANNUS   5.    —  CHRISTl    1309. 


433 


nige  et  baciihim  in  maiiilxis  suis  tciiens  dicct 
iiiter  caiitaiiiluiii  litanias  per  cleiiim  :  Ul  hunc 
famulum  tuum  N.  in  regem  eligere  digncris. 
.Cleriis  :  Terogamus,  elc.  Ilem  arcliieinscnpns  Co- 
loniensis  :  Ul  eum  bened.icere  -^  mblimare  \  el 
coHsecrnre  f  digueris.  ClLrus  :  Te  rogamus,  rtc. 
Kem  Coloiii('iisis  :  Ut  eum  ad  regni  ct  imperii 
/asliginm  feliciter  perducerc  digncris.  Clerus  : 
Tc  rogamus.  elc.  Deiinie  illi  duo  clerici  complenl 
litaiiiam  :  Ut  Pontificcm  nnstrum,  etc.  Et  finila 
iitania,  criget  st;  doinmus  Ciildiiiciisis,  et  r<  x  simi- 
liter  se  levct.  VX  domimis  (A)loiiJensis  a  rege  (jii.e- 
lel:  Vis  saiiclam  (idem  Callinlicam  a  sanclis  Apo- 
stolis  tradilam  tcnerc  et  o|i('rii>Hh  lide  difjnis  ser- 
vare?  U(S|iondebit  ei  rex  :  Vdlo.  Ilcm  Coloiiicnsis 
(|ua'rt;t  :  Vis  sanctis  Ecclesiis  Ecclesiarumque  mi- 
nistris  fidelis  c  ssc  tutor  et  (hdensor  ?  I'.cspi»ndeliit 
rex  :  Voio.  Ilciii  Coloniensis  (|ua;iet  leriio  :  Vis  re- 
gnum  Dei  libia  ltcoc(incessuin>eciinilum  juslitiam 
pra-deces^orum  tuoriim  rejjere  el  cfficaciter  defen- 
dere?  Respondcbit  rex  :  Volo.  Ucm  Coloiiit;ns'is : 
Visjuraet  regna  iiiiperii  bona^iiie  ejusdem  injuste 
dispersa  consi;rvare  et  rccuperare,  ac  fideliter  in 
usus  regiii  et  imperii  dispensare?  Kespondebit 
rex  :  Volo.  Ilem  Coloniensis  quasret  :  Vis  paiipe- 
.runi  et  divitum,  viduarum  et  orpbanoruni  aeiiuus 
essejudcxet  piusdefensor"?  Respoiidebit  rex:Volo. 
Ilem  Coloniensis  qua?ret :  Vis  intcgerrimo  in  Cbri- 
slo  patri  et  domino  Romano  Pontinci,  et  sanctae 
Romana?  Ecclusiae  defensionem  debitam  et  fidcm 
reverenter  exbibcre,  etc  ?  Respondebit  rex,  positis 
duobus  digitis  manus  sua:  dextra;  super  altare: 
Volo,  et  in  quantum  divino  suEfultus  fuero  adju- 
torio  et  precibus  Cliristianorum  adjufus,  quantum 
valucro  omnia  pnxmissa  fidelitcr  adimplebo.  Sic 
me  Deus  adjuvet,  et  sanctum  ejiis  Evangelium. 

«  Et  lunc  rediicitur  itcrum  ad  altare,  ubi  do- 
minus  arcbiepiscopus  Coloniensis  a  principibus 
AlemannicE,  clero  ct  popiilo  circumslantibiis  qus- 
ret,  et  sic  dic(;t  :  Viiltis  tali  principi  ct  reclori  vos 
subjicere,  ipsius^iue  regnum  fiimare,  fide  stabi- 
lirc,  al(|ue  jussionibus  illius  obten  perare  jnxla 
dictum  Aposioli  :Omiiis  anima  potcslatibus  subli- 
mioribus  subdita  sit,  sive  regi  quasi  pra^cellenti  ? 
ad  quam  (lU.Tstionem  archiepisco|ii  Moguiilineiisis 
et  Trevircnsis,  principes  Alemaniiia^,  clerus  et  po- 
pulus  assislentes  respondcbunt ,  dicentes  :  Fiat, 
fi.it,  fiat.  Quia  tamen  rcx  non  intelligii  qiiaiido(|ue 
Lalitium  idioma,  pr;eiiii>sa  pcr  arclii('piscopum 
Coloniensem  aut  clericos  ejus  iiraemissas  interro- 
gatioiies  declarabit. 

«  Qiio  facto  ,  rex  prosternel  se  iii  longiim, 
et  Coldiiicnsis  dicct  supcr  eiim  bciiedictioni  m. 
Oremus.  Benedic.  D  mhie,  Imnc  rejjem  nostrum  N. 
qui  regna  omnium  mnd  rarii  a  saculn,  clc.  Itciii 
Coloiiiciisis  super  cuiii  dicet:  Dtiis  nirffalnlis  au- 
ctor  mundi,  conditor  generis  humani,  etc.  Post  : 
Amen.  Iterum  erigil  se  rex,  et  dominus  Colonien- 
sis  unget  caput  ejus,  pectus  inler  scapulas,  et 
ambas  juncturas  brachiorum  circa  scapulas  de 

AnN.  —  TOMUS  XXIil.   —  R.AYN.  IV. 


oleo  calheciimenorum,  dicens :  Pax  tibi.  Ad  qnod 
cleriis  :  Et  cum  spiritn,  ctc.  Et  tunc  Col(iiiii;nsis 
dicet:  Ungn  te  in  regem  dc  oleo  islo  in  nomine 
Patr/s-xet  FHii-^et  Spiritus  ■[■  sancti.  Et  iuterea 
clci  us  ciuitct  :  Unxcrunt  Snlomnnem  Sadnch  sa- 
ccrdos  et  Nathan  propheta  regem  in  Sion  [Gihon), 
etproccdcnies Iwtidixirnnl :  Vivat rex in aternum. 
Pdstca  C(doiiicnsis  ungit  palmas  maiiiis  diceiis  : 
Unganlur  manus  istce  de  olen  sacro,  unde  uncli 
fiierunt  rcges.  et  pro/theto',  it  sicnt  unxit  Snmucl 
David  in  ngem,  ut  sis  benediclus  ct  cnn^tttulus 
rcx  in  ref/nn  isio  super  po/>ulum  istum,  qnem  Do- 
miuus  Dens  tuus  dedcrit  tibi  ad  rcgenduin  el  gu- 
bcrnani/um  :  qund  i;ise pra;stare  digneiur,  qui  V'Vit 
et  regnat  Deus,  etc.  Intcrca  clerus  ilerum  cantat. 
Unxit  le  Deus,  etc.  Et  laciis  uiictionibiis  istis  slatim 
siiit  parati  capellani  domini  ngis,  et  cum  l.ina 
miiiidissima  deterganl  omuia  loca,  ubi  olcuin 
apposituiii  est. 

0  Et  tunc  ducetur  rex  ad  armarium,  etindue- 
tur  ibidem  sandaliis,  alba,  stola,  ad  uiodum  crurjs 
in  pcctore  sine  capiia  :  ct  ita  rcdeata'1  sedein  snam 
circa  altare.  li  tuiic  Coloniensis  dicct  colh^ctam  : 
Pros/iice,  Omni/totens  Deus,  serenis  ohtntibus  re- 
gem  nostrum  :  et  sicut  benedixisti  Abraltam,  Isaac 
et  Jacob,  etc.  Ilem  aliani  collectam  :  S/jiritus  sancti 
gratia  humiiitatis  nnstroi  ufficio  lopiose  in  te  de- 
scendat.  Ilcm  alia  :  Deus,  qui  es  justorum  gloria, 
et  misericordia  peccotorum,  etc.  Per  omma  scccula 
scBCulorum.  Assislentes  rcspondeant :  Amen.  Colo- 
nicnsis  :  Dominus  vobiscum.  Sursum  corda.  Gra- 
tias  agamus,  etc.  Vere  dignum  et  jnstum  est,  etc. 
Spccialem  pra>fationeni,  ut  iii  ordinario  episcopi 
Coloniensis  habctur.  Iteni  collccta  alia :  Quoniam 
Dei  filius  Jesus  Christus  Dnminus  nosler,  qui  a 
Patre  oleo  exidlationis,  eic.  His  dictis,  poslea  rega- 
lia  tradentur  rcgi  hoc  ordine  :  et  loccntur  primo 
ad  siiiistram  altaris  in  mensa;  el  tunc  Coloniensis, 
Mogiintinensis,  ct  Tievcreosis  simul  Iradenl  do- 
niiiio  rcgl  gludiuni,  el  dicet  Coloniensis  :  Accipe 
gladium  /ter  manus  e/>iscoporum  vice  et  ancto- 
rilate  sanclorum  -p  isl.nlnrnm  consecratas  tibi  re- 
galiter  im/insitum.  Ilinc  accmctiis  gl..dio  ,icci[)iat 
a  domiiio  Coloniensi  armillas,  palliiim  et  annu- 
lum,  iiiceiite  sibi  Colouiciisi :  Accipe  regia;  digni- 
talis  annnlum,  et  pi'r  h"nc  Caiholica  fidei  co- 
gnosce  signaculum,  etc.  Poslea  dominusColonien- 
sis  tradct  ci  sceptrum  et  pomiim,  et  diccl :  Arci/)e 
virgam  virtuiis  et  cei/uitatis.  Hiuc  domi  .i  Colo- 
nicnsis,  Mognntinensis  et  Treverensis  simul  su- 
pr.iponeiit  regi  coronam  regiam,  scilicct  Caioli 
m.igni,  de  Nureiilierg  addiictuin,  et  paritur  di- 
caut  :  Accipe  coronam  regni,  etc. 

«  Hinc  liomini  Mogiiiitineiisis  et  Trevercnsis 
ducent  rcgem  ad  alt.ire,  et  rcx,  posiiis  n;anibussu- 
|ira  altarc,  haiic  professioiiem  laciet  io  suo  viilgari, 
id  cst,  Teutonico,  prius  tameii  in  Laliiio  :  Pnfitt^or 
et  promitto  coram  Dco  et  Angelis  ejus  amodo  et 
deinceps  legem  et  juslitiam,  paccinque  sanctie  Dci 
EcclesiiC   servare,  populoque  mihi  subjecto  pro- 

55 


434 


CLEMENTIS   V   ANNUS   5.    —  CHRISTI    1309. 


desse,  et  jiistitiam  facere,  etjiira  regni  conservare, 
salvo  condiiinii  divinic  miserieordim  respectu,  si- 
cut  cum  auxilio  principnm  etfidelium  regni  al(|ue 
meorum  melius  invenire  potfTO.  Sanclissimo  Ro- 
mano  Pontilici  et  Ecciesi.T  Romana;,  ca;terisqne 
Pontillcilnis  ct  Ecclesiis  Dei  condignum  et  cano- 
nicum  honorem  exhibere  volo.  Ea  etiam  quae  ab 
iniperatoribus  et  regibus  Ecclesiis  seu  EcLlesia- 
sticis  viris  collata  sunt  et  erogata ,  inviolabiliter 
i|)sis  conservabo,  et  faciam  conservari.  Abbatibus 
et  ordinibus  vassallis  regni  honorem  volo  portare 
et  exliibere,  Domino  noslro  Jesu  Clnisto  mihi 
auxilium  prtestaute,  lortitndinem  et  decorem. 

a  Post  istani  professioneni  Moguntinensis  et 
Treverensis  archiepiscoi^i  dncent  regem  ad  solinin 
suum,  clero  cantante  otncinm,  i|uodiucii)it :  Z>es/- 
derium  animce  tiibidsti,  etc.  et  verticulum  :  Qxi 
prcEveiiisti  eiim.  Hinc  ducetur  rex  snperius  ad 
allare  A|)Oslolorum  Simonis  et  Judae  iii  Ecclesia 
Aquensi ;  et  deinde  dicet  archiepiscopus  Colonien- 
sis  regi  :  Ita  retine  amodo  iocum  regni ,  nuem 
non  jure  haeredilario,  nec  paterna  snccessione, 
sed  principum  electorum  iu  regno  Alemannia', 
seu  verius  Romanorum  libi  noscas  delegatum  ; 
maxime  per  auctoritatem  Dei  omnipotentis,  et 
traditionem  praisentem  et  omuium  episcoporum, 
caeterorum(|ue  servorum  Dei,  etc. 

«  His  itaque  cum  rege  peractis,  si  rex  habue- 
rit  regiiiam,  quie  affuerit,  inungalur  regina  ante 
altare  coiam  doinino  arcliiepiscopo  Coloniensi, 
qni  super  eam  prostratam  dicat  benediclionem  : 
Oinnipotens  sempiterne  Deus,  fo7is  et  origo  totins 
bonitatis,  qui  feminei  sexus  fragilitatem,  etc.  et 
tunc  projiciat  se  regina  per  modum  crucis  in  lon- 
gum  ante  dominum  Coioniensem,  qui  iteruin  di- 
cat  sujier  ea  benediclionem  :  Dcusgni  solus  habes 
immortalitatem  ,  etc.  Hinc  detegatur  pectns  re- 
gina-  per  snas  pedissequas  ;  et  arcbiepiscopns  Co 
loniensis  circa  prajcordia  |)ectoris  reginae  de  oleo 
sacro  unget  eain  dicens  :  Spiritus  sancti  gratia 
humi  litatis  nostrce  officio  in  te  copiose  descen- 
dat,  etc.  Hinc  Coloniensis,  Moguntinensis,  Treve- 
rensis  archiepiscoi)i  pariter  supraponant  coronam 
ad  caput  regiiiffi,  dicenles  :  Officio  indicjnitatis 
nostrce  in  reyinam  bencdictam  ponimus  coronam 
regalis  excellentiiv.  His  dictis  capellani  reginae 
accedant  et  dcteigant  loca  cum  oleo  deuncta  cuin 
lana  mnnda  et  alba  :  et  postea  pedissequae  reginai 
ipsain  reinduaiit.  Quo  facto,  ducatur  juxta  regem, 
et  sedeal  iii  lalere  sini-tio  regis,  et  prius  clero 
cantaute  :  Te  Denm  hmdamus. 

«  His  peiactis,  legitur  Evangelium  secundnm 
MattlKcum  :  Cttm  natus  esset  Jestts  in  Betfdeem 
Jnda'  in  diebus  Herodii.  Deinde  dicilur,  Credo, 
Offertorium,  lieges  Tharsis,  elc.  Et  rex  sceptrum 
iii  manu  tenens  oiferel  ad  alture,  ubi  missa  cun- 
tatur  :  deiiide  olleral  regina  :  postea  principes 
Mognntineiisis,  Treverensis  :  poslea  alii  principes 
eicclores  secundum  giadnm  suum.  Et  procedetur 
in  missa  usqne  ad  illum  locum  :  Et  pax  ejus. 


«  Completo  olficio  missae,  et  mox  post  electio- 
neni  rex  confirmet  privilegia  principum  electo- 
rum,  et  jurel,  quod  postquam  unctus  fuerit  et 
coronatus  et  diademate  imperiali  per  Romannm 
Pontificem  ornatus,  iterum  principum  electorum 
privilegia  confirmabit.  Qnibus  sic  peraclis,  rex 
cum  principibus  electoribus  ingredietur  audito- 
rium  :  et  si  tunc  fnerint  aliqua  negotia  specialia 
et  ardua  regni  tractanda,  illa  traclabunt.  Et  ita 
rex  ipse  processu  temporis  cuni  suis  principibus 
a  proceribus  regnnm  Romanorum  adiiiinistrabit, 
paceni  conservando,  op|)ressos  relevando,  injuslos 
reprimendo  et  justitiam  defendendo  in  jure;  et 
ila  cum  Dei  adjutorio  regnum  et  regiinen  sacri 
Romani  imperii  feliciter  continuando  :  quod  ipse 
ei  niisericorditer  praestet,  qui  sine  fine  vivit  et 
regnat  per  omnia  saecula  sa?cnloruin  benedictus. 
Anien  ».  Hac  Henriciis  celebritate  perfecta  more 
majorum  ad  imperiale  nomen  eblandiendum,  as- 
serendumqiie  partum  ex  eleclorum  suffragatione 
in  solinin  Rominnm  jus,  oratores  transniisit  : 
excilalum  ad  id  Henricum  fiiisse  stimulis  gloria?, 
ut  Italicum  regnum  adipisceretur,  imperiumque 
tot  annis  squalore  obsitum  pristino  splendori  re- 
stilueret;  tum  a  Gibellinarum  partium  sequacibus 
permotum,  Poutificiaeque  benevolentiae  aura  exci- 
fatum,  cuin  Philippus  rex  Francorum  ob  impo- 
sitas  Ronifacio  caluninias,  motamque  de  creman- 
disejus  ossibus  lilem,  Ciementis  et  cardinalium 
animos  a  se  abalienasset;  refert  subjectis  verbis 
Alberlinus  Mussatus*  : 

a  Henricus  hic  titulum  nactus  imperii,  univer- 
soruui  principum  ferventibus  assensibus,  et  plebis 
clamoribus,  et  clericorum  antistilum  applausibus 
in  sedem  augustam  delatus  est  :  cujus  jugum 
snbieie  libcutes  qui  trans  et  cisRhenuin  accolunt, 
et  omnes  Theutones,  ad  hunc  sese  referentes  ut 
ad  perspicuum  columen  Ctesareae  majestatis,  pacata 
Alemannia,  fimbusque  Aquilonis,  usque  iu  Ocea- 
num  ad  majora  direxit  animum,  desuetum  jain- 
dudum  regnuni  per  fines  teriffi  reviviscere  posse 
conjectans  insignibus  argumentis,  seque  in  ho- 
runi  initium  coronas  utrasque  adepturuni  per- 
metiens,  Italorum  tentare  partes  induxit  iii  ani- 
nium.  Constiterat  nainque  pluriniasltalia'civitates 
per  optimatum  factioues  arcuisse  in  exilia  cives 
partiuin  schismatibus,  quae  hinc  Gelphorum  sub 
Ecclesia;,  hinc  Gibolengorum  sub  imperii  clypeis 
nomina  sibi  quondam  induerant,  quarum  non- 
nullae,  el  pra'sertiin  Longobardorum  posse  tyran- 
iiides  sive  exiliis,  sive  coerlionum  jirofiigationibus 
diu  marcuerant,  cujus  rei  invidia  ad  se  simile 
veio  erat  extorres  concurrere.  Sicque  pacis  ingenti 
suasione  alliciendos  populos  ad  cultum  uovi  et 
speciosi  nominis  imperatoii»  majestatis,  nec  hu- 
jusmodi  regiac  virtutis  institutuin  circunispecta 
rerellit  opinio.  Nam  et  Tuscoruin  quidam  optima- 
tes  et  Gibolengis  partis  antiquffi,  necnouexdiversis 

'  Albert.  Muss.  1.  l.  c.  3. 


CLEMENTIS   V   AXJfUS   5.    —  CHRISTI    1300. 


135 


Gelfis,  qui  Alborum  intoleranlia  Gibolengi  no- 
miiiis  sibi  pneminuMi  elegeraut,  ejus.lem  |)ro|Kisiti 
complices  niontes  Iransiliere  ail  ipsum  regem 
eliclendum  mun^ribus  el  subsidiis,  ad  (]ua>  etiam 
hortamenta  sufiiiessisse  acceplum  eft  Aibuiiiiim 
et  Canem  Verunae  domiiiatores,  quae  res  postea 
succe^su  reruiii  liidibriogentibusfuitciimiiiulionis 
statuum  eorumdem  consecutione,  et  gravium 
pecuniarum  exbaustu.  His  iuformalns  couteplibus 
el  mslinctu  nobili  Clenientem  jiapam  carciina- 
liumque  ccefum,  quos  cum  Pliilippo  Francigena- 
rum  rege  iitis  causa,  qure  pro  cremandis  olim 
Bonifacii  papae  ossibus  de  hieresi  accusati  regein 
urgebat,  simultates  gerere  non  ignorabat,  accer- 
siri  statuit  impetraturas  coronalionis  sua?  decus, 
et  in  actus  quoscumque  favores  EcclesicE  trium- 
phantis  d. 

40.  Perfuncti  sunt  eo  miinere'  Basiliensis  et 
Curiensis  episcopi,  delphinus  Viennae  acSabaudiae, 
Namurci  et  Sarapontis  comiles,  quibus  Henricus 
insignes  reverentiae  et  amoris  notis  litteras  dedit', 
quibus  Clenientem  deprecabatiir,  ut  ipsum  impe- 
riali  inunctione  liniret,  raanibusque  Pontificiis 
diadema  conferret,  Utque  petita  obtineret,  signi- 
ficabat,  se  oratoribus  manus  auotorit.itemque  de- 
mandasse,  ut  regio  nomine  conceptum  quibus 
vellet  verbis  fidei  sacramentnm  nuncuparent  : 

a  Sanctissimo  iu  Ctinsto  [latri  et  ilomino  suo, 
domino  Clementi  sacrosanctae  Romans,  ac  uni- 
versaiis  Ecclesiae  summo  Pontitici,  Henriciis  Dei 
gratia  Romanorum  rex  semper  Aut.Mistus  cum  re- 
verentia  debita  devota  pediim  oscula  beatoriim. 

o  Cupientes  ferventi  desiderio  vobis  patri  ac 
domino  nostroclementissimo, etApost.Sedi  zelum 
nostrae  devotionis  offerre,  nosque  vestris  et  ipsius 
Sedis  beneplacitis  coaptare ,  nostroque   et  sacri 
Roniani   imiierii  statui  sicut  eipedit    providere , 
venerabiles  Othonem   Basiliensis,   et  Siphridum 
Curiensis  Ecclesiarum  episcopos  principesnostros, 
et  spectabilis  viros  Amedeum  coniitem  Sabaudiae 
affinem  nostrum,  Joaiinem  dalphinuin  Vieunen- 
sem  et  Albonen^em  couiitem,  Guidonem  de  Han- 
dria  consanguineum  nostrum,  Joannem  comitem 
de  Saraponle  fideles  r.ostros  dilectos,  et  honorabi- 
lem    viruiu    magistrum    Simonem    de     Manulla 
vestrum     capellanuin     thesaurarium    Metensem 
secretarium  et  familiarem  nostrum  dilectum,  de 
quorum  flde,  legalitate  et  industria  plenaiii  obti- 
iientes  fiduciam,  fecimus  et  faciinus,  constituimus 
et  ordinamus   nuntios  et  procuratores   nostros, 
mandatum   nostrum   in  se  sponte   suscipientes ; 
ipsosque  ad  vestram   praesentiam  pro  nostris  et 
imperii  negotiis  specialiter  dcstinantes,  damus  et 
concediinus  eisdem  plenam,  generalcin  et  libe- 


'  Bern.  de  iaip.  Rom.  in  Henr.  Ms.  Vat.  bibl.  sigD.  num.  2043. 
Ptol.  Luc.  Hist.  Eccl.  Ms.  1.  Siiv.  c.  40.  .Ms.  Val.  bibl.  sign.  nuin. 
3765.  de  Roui.  Pont.  in  Clem.  V.  —  «  Eit.  in  arc.  S.  Ang.  el  I.  viii. 
Ep.  cor.  LXiV.  1.  Priv.  Rom.  Eccl.  tom.  iii.  pag.  81.  el  .Ms.  Vall. 
sign.  lit.  B.  num.  12.  p.  i7.  tep.  in  archiv.  Avinion.  aotogr.  an, 
1594.  uum.  24. 


ram  potestatem,  ac  speciale  mandalum  in  vestru; 
santtitatis  prwsentia,  devotiouem  et  filialem  reve- 
rentiam,  iiuam  erga  vos  et  sacrosanctaiii   Roma- 
nam  Ecclesiam  matrem  nostram  sincerisaflectibus 
geriinus,  exponendi,   petendi,    procurandi    seu 
im[  etrandi  pro  nobis,  et  nostris  favorem  et  gra- 
tiam  vestram  ;  necnon  tractandi,  explicandi,  e.xer- 
cendi,   promiltendi ,   offereudi  seu  praestandi  in 
animam  et  supur  aniinam  nostram,  debifae  vobis 
et  sanctce  Romanae  Ecclesiae  fidelitatisetcujusiibet 
alterius  generis  juramentum;   et  specialiter  ad 
petendum  a  vobis  unctionem,  consecrationem  et 
coronam  iiiiperii  de  sacratissiinis  manibus  vestris 
nobis  impendendum,   ac  faciendi  omnia  alia  et 
singula,  quae  circa  hujusrnodi  nostra  et  imperii 
negotia  traitauda,  explicanda,  e.xercenda,  pro- 
mittenda  fuerint.  seu  etiam  facienda,  qua;  secun- 
dum   Deum  et  lionestatem  viderint  expedire,  et 
qiicE  ad  nos  promovendum  ad  Romauum  impe- 
lium  fuerint  facienda  :  ac  etiam  requirenda,  et 
caetera  facienda,  qute  regalis  e.\cellentia  nostra, 
faceret  et  facere  posset,  etiam  in  his,  quse  manda- 
tum   exigunt  speciale,   et   perinde  ac  si   omnes 
casus,  qui  mandatum  exigunt  speciale,  essent  in 
praesenti  procuratorio  specialiter  denotati  :  pro- 
mittentes  nos  ratum  gratum  et   tlrinum  perpetuis 
temporibus  habituros  quidquid  in  |)r£emissis,  aut 
circa  praemissa  per  dictos  nuntios  et  procuratores 
nostros  omnes,  vel  majorem  partem  eorum,  qui 
praesentes  fuerint,  expositum,  petitum  impetra- 
tum,  tractatum,  promissum,  juratum  seu  factum 
fuerit ,  aut  quomodolibet  prociiratum.  Volumus 
insuper  salvis  prsmissis,  cjuod  praedicti  procura- 
tores  et  nuntii  nostri  possint  omnes  insimul,  vel 
major  pars  eorum  facere  procuratorium  fortius 
quam  fieri  poterit  nomine  nostro  et  in  persona 
nostra  sub  sigillis  eorum  ad  prEedicta  facienda,  si 
defectus  aliquis  fuerit  in  praedictis.  In  cujus  rei 
testinioniiim    praesentes  litteras  scribi ,  et  maje- 
statis  nostrae   sigillo  jussimus   communiri.  Dat. 
Constantiffi   IV   non.  Junii,    Indictione    sepfima, 
anno  Domini   mcccix  ,   regni   vero    nostri    anno 
primo  ». 

ti.  Perfecere  imperata  ab  Henrico  oratores, 
atquedeindein  inedio  purpnratorum  patrum  con- 
sessu,  cum  a  Cleniente  flagitarent,  ut  Henricum 
regem  Romanorum  aiiprobaret,  Pontifex  servato 
iiiajoruni  ordiiie,  desigiiatum  regem  ut  gerendo 
sceptro  virtutibus  parem  atque  ad  imperiafe 
fasligium  evehendum  confirmavit,  tempusque  ad 
eum  diademate  cingendum  constituit,  nimirum 
ab  evoluto  a  festo  proximo  Purificatffi  Virginis 
biennio  recurrentem  dieui,  ut  referunlJordauus', 
Beruardus',  Ptolemaeus  Lucensis',  ac  Stero'.Apo- 
stolica  sponsione  secundo  applausu  excepta,  regis 
Romanorum  oratores   se   Pontitici   paratos  exhi- 

•  Jord.  Cbr.  .Ms.  Vat.  sign.  num.  1960.  c.  238.  de  imp.  Hen.  — 
s  liern.  de  Rom.  imp.  Ms.  Vat.  bibl.  sigu.  uum.  1043.  et  Chr.  Rom. 
Ponl.  —  '  Piol.  Uc.  Hist.  concl.  Ms.  I.  xiiv.  c.  40.  —  *  stero 
Altahem.  iu  .\nnal. 


436 


CLEMENTIS  V   AISTNUS   5.   —  CHRISTI   1309. 


bucrc,  ut  Ilenrici  nomine  fidtm  sncraniento  de- 
vincireiit.  Qua  de  re  subjecluni  Instrumentum 
confcctnin  '  : 

(1  Iiistrunientnm  sacramenti  prresliti  per  pro- 
curatores  suos  noniiiiedomini  Henrici  regis  Roma- 
iiorum. 

0  In  nomiiie  Domini.  Amen.  Noverint  universi 
hoc  Insliiimentum  inspectiiri,  qnod  nmio  Do- 
mi-  i  Mcccvmi,  die  sulibati,  vicesima  .■•exta  mciisis 
Jiilii,  liulictioiie  septiniii,  Ponlificatiis  sanclissiiiii 
piitris  tt  d(imi:ii  iiostri,  domiiii  Clementis  divina 
proviilenlia  papcD  V,  aniio  quarlo  in  palatio  papali 
Aviiiion.  viilejicit  in  doino  fratium  Fiaedicatorum 
ejusdim  loci,  in  qua  saiiclissimus  pater  et  donii- 
nus  noster,  doiinnns  Clemcns  diviiia  piovidciite 
clcmentia  sacrosancl;i}  RomaiiBe  ac  iiiiiveisalis 
Ecclesia)  sumiiais  1'ontifex  tunc  residentiam  fa- 
cicbrit,  in  consistorio  publico  et  solcmni,  in  (|iio 
cral  idein  dominns  papa,  et  cnm  eo  piaeseiilia 
reverenddruiii  patriim  domiiiornm  sanctae  Ro- 
niaiia!  Ecclcsiae  caidinaliuin,  el  aliorum  arcliie- 
piscoponim,  episcoiioruiii,  electoium,  ahliatiim 
et  alioriim  p'iTlatorniii,  ac  Cceierariim  per^otia- 
rum,  tnm  Ecclesiasticarum  quim  sspculariiim  , 
maxiina  miiltiludo ;  et  venerahilis  patris  domini 
Sifndi  ppisc"|ji  Ciiricnsis,  ac  spcctabilium  virorniii 
diiminornm  Amedei  comitis  Sabaudia? ,  Joaniiis 
dalphmi  Viennensis,  ac  Albonensis  comitis,  Gni- 
donis  de  Fiaiidria,  Joannis  de  Sarapiuile  comitis, 
et  discreti  viri  mai;istri  Simouis  de  Maniilia  the- 
saurarii  Metensis,  procuratoruni  et  niinliorum 
serenissinii  principis  domini  Hcnrici  rcf;is  Rnma- 
noruni  iiliistris  ad  infrascripta  cimstitutoriim, 
prout  inft-rius  continentnr ;  postquam  idem  domi- 
nus  suiiiiniis  Pontifex,  soieiiinitate  debita  prajce- 
dente,  piieilicluiii  dominum  Henricum  in  legem 
electiiiii,  in  imperutoreni  |)ostmoduiii  promoven- 
dum,  rcpntavit,  nominavit,  ct  dedaravit  regem, 
exigente  juslitia,  Romanorum  ;  et  personam  ipsius 
approbaiis,  pionunliavit  eam  et  declaravit  esse 
snlUcieiitcm,  habiiem,  et  idoncum  ad  imperium 
oblinendum,  el  eidein  ad  recipieiidar-  unctioiiem, 
consecralioncm  el  imperialis  diadeinatis  impos-- 
tioneni  de  manbns  suis  sunctis,  certos  locuin  et 
terniiiium  nssignavit  :  et  ad  praestandum  jnra- 
mentiim  ipsi  domino  summo  Ponlilici,  el  Ecclesioi 
Roin.  iii  aniinam  et  nomine  dicti  regis,  quod  dicti 
siii  piocuratnres  ct  nuntii  cidem  domino  papae  se 
fre(|nenter  obtulerant  praestaturos,  tuil  hoc  modo 
processiim. 

«  Iii  priiiiis  quidem  venerabilis  paterdominus 
Bcrlrandiis  cpiscopus  Albiensis  domioi  papae  ca- 
iiicranus  luililice,  uc  claia  voce  lcgil  qnaiiulam 
putcntcni  litlcram  iiiaguo  sigillo  dicti  doiiiiiii  rcgis 
pcndtiili  ^ignalam,  prociiraioriuni  seu  pote^tuti  in 
dictorum    protuiulorum   seu  nuntiorum  plenarie 


1  Exl.  in  arc  S.  Ang.  ct  I.  Priv.  Rnm.  Kccl.  Inm.  iii.  p.  81.  ct 
int.  coll.  Mat.  toni.  lll.  p.  :VS2.  et  Ms.  Vall.  si.ijii.  lil.  B.  nuin.  12. 
pag.  47. 


continentem,  ciijns  litlerao  de  vcrbo  ad  verbum, 
nil  addito  vel  mutato,  tenor  dignoscitur  esse 
tulis  ». 

Subjicinntur  Henrici  ad  Clemenlem  litlercT?, 
quas  superius  opportuniori  loco  attulinius.  Quibus 
lierlectis,  ac  perspecta  oratdribiis  olislringcndae 
fidei  demandala  aiictoriiate,  Neapoleo  caidinalis 
sacianieiiti  fcrmani  suis  conccplam  verbis  propo- 
suit,  ex  qua  ii  jurcjuiando  ad  tueiiduin  Pnnlifi- 
ciiiiii  lioiiorcm,  scrvaiida  Sedis  AposioliccT  jiira, 
noii  affcctandain  ditioncm  Ecciesiasticam,  compri- 
meiuios  Ecclesifc  hostcs  se  devinxere ;  atque 
Hciiriciim  ea  omnia  repetilo  sacramcnto  in  ipsa 
iiiiperiulis  innnclionis  cclebritate  confirmaturuni 
spopondere.  Cnjus  rei  gcstae  serium  ex  iisdem 
pulilicis  moiiumentis  dcccrpimus. 

12.  «  Deinde,  (nimiruni  post  regis  Romano- 
rnm  litterus  in  consistorio  repelilas,)  reverendus 
p;  tcr  ddmmns  Ncupoleo  S.  Adriuni  diaconns  car- 
diiialis  |»iiblice  legit  quamdam  ccdulain  continen- 
tem  forinam  jiiramenti,  ijuod  dicti  procuratores 
et  nuiitii  domino  pupfe,  ac  KcclcsiaB  Romanac  in 
aiiimam  el  noniine  dicli  regis  pra>stare  debeant. 
Qua  lecta  sccuiidum  formain  illam  dicti  procnra- 
tures  et  nunlii  jiiiainenliiiii  liuiusmoili  pnrstite- 
rniil  in  modiin,  seiiuenlein  :  Nos  SihidiisGiiriensis 
cpiscopus,  Amcdeus  comes  Sabaiidiac ,  Joannes 
dclphinus  Vicniiensis  et  Alhonensis  comes,  Gnido 
de  riaiidria,  Joannes  comes  de  Saraponle ,  et 
Smioii  de  Manulla  thesaurarins  Mctciisis,  nuntii 
et  procuralores  serenissimi  princiiiis  Hcnrici  Ro- 
maiiorum  n  gis,  habentes  ad  omiiia  infrascripla 
plenain  et  gcneralem  ac  liberam  potestatem,  et 
speciale  mandatum  ab  eodem,  prout  constal  per 
praedictas  patenles  litteras  ipsius,  vobis  sanctissimo 
palri  el  doniino,  doinino  Clementi  divina  provi- 
dentc  clementia  papaj  Quinto,  vice  et  nomine 
dicti  domini  nostri  regis  et  in  nnimam  ipsius  pro- 
mitlimus,  et  juiamus  per  Patrem  et  Filium  et  Spi- 
rilum  sanctum  et  per  haec  sancta  Dei  Evangelia,  et 
per  lioc  lignuin  vivificie  Crucis,  et  pcr  has  rcli- 
quias  sanctorum,  quod  nunqnam  vitaiii  aul  mein- 
bra,  neqiie  i|isuin  honorem  quem  habetis,  sua 
voluntatc,  aiit  suo  consensu,  aut  suo  consilio,  aut 
sua  exhorlatione  perdelis  ;  et  in  Roma  nulluni 
placitum,  aut  ordinationein  f.iciet  de  oinnibus, 
quae  ad  vos  pertinent  aut  Romanos,  sine  veslro 
coiisilio  et  coiiseiisu  :  etqnidquid  de  terri  Ecclesiae 
Riimanae  pervenit  ad  ipsuni,  aut  perveniet,  vobis 
redilet  (|uam  cilius  poterit  ;  et  quandocuin(|ue  in 
Ldmburdiam  ct  Tiisciam  ali(|uem  miltct  pro  terris 
et  juribus  snis  gubcrnandis,  quoties  niiilet  eum, 
jiirure  faciel  illuin,  nl  adjiitor  vcster  sit  ad  defcn- 
deiiduin  terraiii  S.  Petri  et  Romanam  Ecclesiam 
secniidnni  suuin  posse  :  et  si  perniiitente  Domino 
dicliis  dominiis  iioster  rex  Roniain  vencril,  sun- 
claiii  Roinanam  Ecclesium  et  vos  rectorem  ipsius 
et  succcssores  vestios  exaltabit  sccundum  suuni 
posse  :  etcuin  [{omae  vel  alibi  per  vos  in  impera- 
torem  coronandus  fuerit  dominus  uoster  rex  prae- 


CLEMENTIS  V   ANNUS   5.    —  CHRISTl    1309. 


A3t 


diclus  ,  dictnm  sacramontnm  et  aliml  fieri 
consiietiim  ad  requisitionem  vesliam  tempore 
coroiialioiiis  suffi  personaliter  reno\al)it,  etc.  » 

His  ton?eiitiuiil  liistnrici.  Ad  i|iifc  illiistranda 
Bernaniuiii  jiaucis  verbis  li;ec  omiiia  cdiniiifcten- 
tem  afTerendum  ducimus  :  «  Anno,  inquit  ',  Do- 
miiii  MCcciX,  veniunl  nuiitii  solciiuies  el  iiniliax.i- 
toics  rcf^is  Alaniaiiuia;  Ufiirici  ad  paiiaiii  apud 
Avinioiieni,  scilicit  tres  comites  et  duo  episcopi, 
peleiites  coiifirinationem  elcctionis  et  coroiiationis 
imperii  al>  ipso  pajia  sibi  dari.  l*apa  vero  ejus 
eleclionem  admisit  et  confirniavit  in  Avinioiie 
meiise  Julii  subsequcnli,  voiens  ipsum  nominari 
regeui  Aiamaiiniai  et  Komanorum,  el  (|uod  posset 
agere  quae  regis  eranl  :  et  corouatioiiem  impe:ii 
promisit,  tempiis  eidein  as^ijmans,  iit  a  festo  Puri- 
flcatioiiis  ad  duos  aiinos  Itoiuaiii  venirct,  coroiiam 
ibidem  imperii  rece|)lurusB. 

43.  His  solemiii  more  perfectis,  Clemensgesta 
iii  |)Urpuialorum  |iatruiii  senatu  Aposlolico  Diplo- 
inate  saiixil,  ut  Alberlinus  Mussatus  nairat :  locu- 
lusenim  de  petito  imperialidiadeiiiate  siibjuii^;it  *: 
«  Quod  et  facile  sui  oblliiuere  legati,  litteris 
palentihiis  termiiio  ad  lioc  in  ccrtaiii  (lieiii  prafixo, 
Constitutione  solemni  emologata  electione  cum 
sacra;  benediclionis  pracconio,  cui  et  diademalis 
appositioni  seipsum  Roiiia>  in  Sedeiii  ponlificalem 
compariturum  ct  effecturum  despomiit».  Iiiscri- 
pta;  sunt  Henrico  ea;  lilteree  '  de  asserta  ipsi  regia 
digmtate,  promissisque  imperialibus  apicibus , 
quibus  Clemens  rei  gesta:'.  seriem  exponit,  ut  una 
ciim  cardinalium  collegio  diligenti  discussisset 
examine ,  an  pares  virlutes  ad  regiuni  iiomen 
decusque  imperialesustinendum  atlerrct;  cumque 
ipsuiii  necessariis  tanto  muneri  ornamentis  pol- 
lere  comperisset,  suffragio  Apostolico  rcgem  re- 
nunliasse,  afque  imperiale  diadema  illi  eonferen- 
dum  decrevisse  :  verum  cum  indicti  a  se  Concilii 
OEcunienici  tenipus  iiiimine.it,  ipseqiiegravissima 
rtegoliorum  ad  Ciiristiaiii  iiomiuis  decus  spe(.tan- 
tiurn  mole  sit  implicitus,  e  quibusnec  se  expedire 
facile,  neque  ea  abrumpere  sine  ingenli  |iericiilo 
posset ,  imperialis  iiiunclionis  celebritateui  ad 
biennium  dislulisse  :  inteiea  prajcipere  oiiinibus 
Romaiii  imperii  |>o|)ulis  ac  proccribus,  ut  illius 
jussis  obteiiipereiit,  meiitisiiue  officiis  coii  pleclan- 
tur.  Num  ad  repoiiendam  in  defendendo  lioiiore 
Ecclesia;,  quam  sibi  aildicfam  senserat,  gratiam 
adhorlaliir,  ac  saluberriinis  iiliis  moiiitis,  ut  sce- 
plrum  pie  ac  magniflce  susteiitarent,  informat. 

«Clemcns,  etc.  ch;iris:iiiio  in  Christo  filio 
llenrico  regi  Uomanorum  illiistri.. 

a  Nuper  veiierabiles  fratres  iiostri. . .  Basi- 
liensis  et. .  .  Curieiisis  cpiscopi,  et  dilecliis  filius 
nobilis  vir  Amedeus  Sabaudise,  Joanncs  dalpliiims 
Viennensis,  el  Albohensis  comes,  Guido  de  Flau- 

'  Bern.  Chr.  Rom.  Pont.  et  in  lib  de  Rom.  imp.  Ms.  Vat.  bibl. 
bibl.  sign.  num.  2043.  Ms.  Vat.  bibl.  sign.  num.  3765,  Plol.  Luc. 
Hist.  Ixcl.  1.  XX. V.  c,  40.  —  ^-  AibiMuss.  1.  i.  c.  3.  —  »  Lib.  i. 
Ep.  com.  DLXXi. 


dria,  Joannes  dc   Sarnponte  comes,  el  magister 
Siiiion  de  M;iruilla  tlies;iurarius  Kcclesi«  Metensis, 
ambasciatores,  procuratorJs,et  nuntii  tui  ex  parte 
liia  ciim  pleno  snffieii  nti  maiidalo,  prout  per  tuas 
liateiitcs  liUeras  iii;igiii  tiii  sigilli  aiipeiisione  mu- 
iiitas  nobis  extitit  facta  fides,  ad  nostram  picEsen- 
tiaiu   dcstinati,  corain  iiobis  et  fratiibus  iioslris 
saiiefa;  Hoiii;iiiiB  Ecclesi;e  cardinalibus  in  publico 
et  solemiii  coiisislorio   nomiiie  luo  et  oiiinium 
principuiii,  iii  regis  iii  iin|ieratoreiii  postiiiodum 
|)romovenili   electioiK;   voces  habentiuiii,  t;tm  de 
consuetudiiie  (|uaiii  de  jure,   proposuerunt  inter 
CBeleia  coraiii  nobis  elccfionem  de  te  ad  piccdictum 
regnuiii,  et  ad  iin|ieiium  postmodum  promovendo 
ab  omiiibiis   pi  incipibus ,   voceui   in   hujiismodi 
eleclione  habenlibus,  fui>se  concorditeret  legitime 
celebrafaiii  ,   feiiiie  electioni   hiijiisino  li  coiisen- 
sisse,  et  alias  solemnit;ites  recepisse  Ai|uisgrani, 
quas   iiraedecessores   tui     reci|)ere    consiieverunt 
ibidem  ».  Ex  his  em(!iidandus  S.  Antoninns,  qui 
piaeposfeio  online  po.-t  coiifirinalionein  oblentam 
a  Clemenle  Heuricum  Aqiiisgranum  iter  iiiteiidisse 
ait ',  ut  a  Coloiilensi  archiepiscopo  coron;i  cinge- 
reliir;  «  sui^plieantcs  iiislanler,  ac  iiiter  aiia  hu- 
militer  postulantcs,   tibi  iinctionem   et  consecra- 
tioiiem     per    nostr;is   manus  impendi  ,   et  te  iii 
iniperatorem  Rom;iiiorum,  advocalum  et  defen- 
sorem  EcclesicC  imiieiiali  diadeiiiatu  coronaii,  et 
ad  hoc  tibi  certos  locum  et  terminum  assignari, 
et  alias  tibi  concedi  per  Sedis  Apostolica)  favorem 
et  gratiam  consiietos. 

«Nos  igilur  pieemissis  per  eosdem  ambascia- 
tores  proposilis  dilgeiileraiidilis,  iieciion  pra;dicto 
mandato,  elecfiouis  (|uoi|ue  prKilicta;  decretocum 
pra^dicfis  fratribus  diligenter  inspectis,  plenaque 
deliberatione  discussis,  faclaiiue  nobis  de  hiijus- 
iiiodi  electione  concordi  el  legilima  plena  fide ; 
examinatione  quoque  de  persona  tua  in  eorumdeni 
fratrum  pra;senti;i  per  iios  fact;i,  in  (luaiitiim  te 
absente  fieri  potuif,  supercondifionibus  omnibus, 
quse  requiruntur  in  illo,  (jui  esttad  imperialis  cul- 
minis  a|)icem  subliuiandns;  qiiia  ab  (dim  nos  et 
fr;itres  nostri  ex  freiiiienti  et  familiaii  conversa- 
tioiie  tua,  et  magnorum  ac  proborum  virorum 
testimonio  iudubit;ifo  et  certo  exeellentiam  tuam 
fore  percipiniiis  magnarum  viitiitum  gloriosis 
titulis  insignitam,  discretionis  immeiisitate  subli- 
mem,  providentia;  mafuritate  fceciindam,  devo- 
tionis  chiritale  conspicuiim  ;  quoilque  in  ea  adeo 
prompli  viget  intellectus  piosperitas  ,  veritatis 
dileclio  et  constanfis  fortitudinis  firmaineiilum, 
ul  lanfarum  virlutum  casliis  in  ipsa  regn;intibus 
sublimium  honorum  exlolli  f;isligiis  ralioii;il)iliter 
mereatur;  fe  charissimum  filiuni  noitruiii  Henri- 
ciim  in  regem  electum  depufaiDus,  noniinaiiius, 
denuntiaiiius  et  declarainus  n  gem  Roinauorum 
de  ipsurum  fiatriim  coiisilio,  justilia  exigente ; 
tuamque  peisonam  tot  excellentiuin  claritate  sUf- 


'  Aut.  111 


:0    '■.  »      i.i-; 

11.  p.  fit  XXI,  c.  2.  m  prmc. 


438 


CLEMENTIS   V   ANNUS   5.    —   CHRISTI    1309, 


fuUam  approbanuis,  pronuntiamus  et  declarauius 
plene  siitricieiitem  et  habileni  ad  suscipienduiii 
liujusniodi  iniperialis  'celsiludinis  digiiilaleiii  : 
deceriieiites  et  pruniintiaiites,  unctionem,  coiise- 
crationem  et  imperii  Roniani  coronam  tibi  per 
manus  nostras  debere  coiicudi  loco  et  tempoie 
opportunis,  ad  qu;e  ex  nuiic  iios  otferimiis  para- 
tos  :  magniludini  tuae  nihiloniiiius  concedeiites 
nostrum  et  Romanae  Ecclesiae  lavorem  et  gratiam 
consuetos  ;  pr;i'cipientes  ex  iiunc  omnibus  suhditis 
tuis,  quod  tibi  t.inquam  regi  Roinanoriiiii  vero,  et 
per  Sedem  Aposlolicam  approbato  ad  imperium 
obtinendum,  eflicaciter  pareaiit  et  intendanl. 

lA.  «  Et  qiiia  tam  pro  generali  futuro  C.onci- 
lio,  quod  jani  manilaviinus  convocari,  quam  pro 
aliis  arduis  et  inevitabilibus  tidei  Cbristianaj  ne- 
gotiis  niiilla  iiobis  imiiiineiit  necessario  facienda, 
quae  non  possentabsquegravi  periculo  universalis 
Ecclesiae  praetermitti,  ante  quorum  expeditionem, 
alia  ponderosa  imiilicare  negotia,  vel  explicationi 
ipsorum  intendere  commoiie  nonpossemus;  ut 
urgentibus  ad  praesens  negotiis  utiliter  expeditis, 
annuenle  Deo  votis  tuis  et  iiostulationibus  tam 
feliciter  quani  celeriter  satisflat,  celsitudini  tuae 
ad  unctionem,  coiisecrationem  et  coronationein 
imperii  Romaiiorum  de  manibus  nostris  in  Basi- 
lica  principis  Apostolorum  de  Uibe,  Deo  auctore, 
sumendas  festuiii  Purificationis  B.  MaricC,  quod 
erit  usque  ad  biennium,  coniiiutaiidum  a  proxinio 
futuro  festo  Puriflcatioiiis  ejiisdem,  tibi  de  ijiso- 
rum  fratrumconsilio  assigiiainus.  Adictis  quoque 
procuratoribus  et  nuntiis  tuis,  habentibus  su[ier 
hoc  pleiiuin  et  speciale  mandatum,  in  aniiiiam 
tuam,  prout  ipsi  nobis  frequenter  obtulerant,  re- 
cepinius  debilum  juraiiieiitum. 

«  Euge  igilur,  flli  cbanssime;  recognosce  hu- 
militer  tui  beneflcia  Credturis,  ejus  benejilacitis  te 
coapta,  dirige  vias  tuas  iii  seinitis  mandatorum 
ipsius,  cjus  ministros  lionora,  imo  ipsuin  iii  illis  ; 
honura  Ecclesiam  matrem  tuam  ,  longcvilatem 
namque  vitae,  parentum  etiam  teinporaliuin  ho- 
iioriticatio  pi>IIicetur.  Recogita  diiigenteret  tenaci 
coniiiienda  meiiioria',  quain  gratiosain  lain  oliiii 
in  multis  casibus,  quaiii  nunc  iii  nuntiorum  tuo- 
rum  expeditione  celeri  et  felici  Romanam  Eccle- 
siain  iiiveiiisli  :  et  ideo  ipsam,  ejus  et  aliarum 
Ecclesiarum  houorem  et  jura  dilige,  protege  et 
conserva,  pacem  dilige,  regein  imitando  iiacifl- 
cuin.  Fiima  justilia  thronuiii  tuuiii,  iliam  sectare, 
Iructus  eniin  justiliae  pax  illa,  si  ante  te  anibulet, 
gressus  luos  ponens  in  via  tibi  abinviopraecavebil. 
Nec  le  clenientia  deserat,  quffi  amicos  et  devutos 
niulliplicaiis  ad  iinperii  adjicit  firiiiitateiu.  Age 
viriliter  et  seiiiper  cor  tuuiii  in  Domino  conforle- 
tur.  Dat.  .\viiiioiii  VII  kal.  Aug.  anno  iv  ». 

15.  Uiifjariam  uplimis  Constitutionibiis  munit 
legatus  Apustuiictis.  —  Duin  haec  ab  Romano  Pon- 
tiflce  decernebantur,  proceres  popuiique  in  Paii- 
nonia  Gentiiis  lituli  Sancti-Murtini-in-Montibus 
presbyteri  cardiuaiis  atque  Apostolicai  Sedis  legati 


opera  niiiluo  nexu  ac  foedere  post  diuturnas  dis- 
sensiones  devincti  sunt.  Ad  delendaenim  veterum 
discordiariiin  semiiia,atque  ad  teinperandam  opti- 
inis  institiitis  Uiigariam  habiti  sunt  Budae  ab  eo- 
dem  legato,  Giementis  V  auctoritate ,  solemnes 
pra^suliim  ac  procerum  conventus,  in  quibus,con- 
scnlieiitibus  oiiinibus  ordinibus,  egregue  Gonsti- 
tuliones  sancitae  sunt  ',  quaruin  praecipuae  nobis 
tantuin  leviter  delibandae.  In  primis  pro  alenda 
publica  pace  omnes,  qui  adversus  Carolum  regem 
conjurarent,  non  modo  polilicis  legibus  plecten- 
dos,  sed  etiam  nonnullis  poeiiis  Ecclesiasticis,  quae 
ipsos  etiam  posteros  irretirent ,  afflciendos  de- 
crevil. 

a  Praesenti  decreto  de  consensu  prKsentis  Con- 
cilii  duximus  statiiendum,  ut  s i  quis  in  hoc  flagitii 
genus  irrepserit,  quod  in  dominuin  Caroluin  illu- 
slrem  rcgeni  Ungariae  manus  violentas  injecerit, 
aut  aliquod  in  personam  ipsius  nocumentum  pro- 
ciiraveril,  vel  socius  fuerit  facienlis  ;  aut  fieri 
mandaverit,  vel  consilium  dederit  aut  favorem, 
seu  receptaveril  scienter  eumdem;  praeter  poenas, 
quas  diclae  leges  reis  liujusmodi  criininisingerunt 
et  infligunt,  omnibus  feudis,  graliis,  privilegiis, 
et  beneliciis  spiritualibus  et  temporalibus,  eis  ab 
Ecclcsia  qiiacumque  concessis,  sit  privatus  et  per- 
petuo  spoliatus.  Et  nihilominus  vassalli,  comites, 
castellani,  Jobagiones  et  alii  officialesipsius  a  fide- 
litate,  homagio,  obedientia  et  alia  qualibet  prae- 
statione,  qua  ei  tenebantur  adstricti,  juramento, 
vel  quacumque  alia  flrmitate  vallata,  eo  ipso  sint 
absoluti  et  liberi  praesentis  auctoritate  decreti.  Et 
ut  tanli  criminis  iiltio  feratur  non  solum  in  acto- 
res  sceleruin,  sed  in  progeniem  damnatorum, 
cum  dignuin  sit,  ut  nefandi  ratione  flagitii  ultio- 
nis  severitas  amplius  exfendatur,  et  propter  enor- 
mitatein  delicti  poenaruni  modus  exuberet ;  prae- 
senti  adjicimus  sanctioni  ,  quod  nulli  taliuin 
flliorum  aperiatur  jaiiua  dignitatis  Ecclesiasticae 
vul  hoiiuris,  iiiio  peipeluo  ad  quodlibet  Ecclesiasti- 
cuni  ministeriiim  praesentis  Coiistitutionis  aucto- 
ritate  reddatur  inhabilis,  nec  ad  aiiquod  Ecclesia- 
sticuju  beneflcium,  nisi  per  dispensationem  Sedis 
Apostolicae  vel  iegati  de  latere,  possit  quomodo- 
libetreassunii.  Publicatautsupra(nimirumBudaB), 
VII  idus  Maii. 

Iti.  Proniulgala  alia  est  sanctio  gravissima  de 
corona  regia,  quain  sanctam  vocabant,  eo  quod 
S.  Slephanus  Ungariie  rex  a  l^ontifice  Roniano  ac- 
ceptain  gestasset,  tantaeque  apud  Ungaros  veiiera- 
tioni  erat,  ut  simphces  jus  regium  in  ea  corona 
silum  putarent.  Qua;  opinio  cum  antea  Wenceslao 
rege  Boemia',  deiii  Othone  duce  Bavari»,  deiiium 
Ladislao  Wajwoda  ea  potitis  graves  tumultus  pe- 
perisset ;  legatus  cardinalis  decrevit,  eam  profa- 
iiaiu  habitum  iri,  nisi  a  Waywoda  constiluto  tein- 
iiore  restitueretur,  aliamque  Carolo  regi  lustratam 


'  lixt.  iii   I.  I'uv.  Roni.   Kccl.  toni.  i.  pag.  192.   et  iii  Mi.  Vall. 
sign.  Iit.  I).  num.  12.  pag.  iiO!;. 


CLEMENTIS   V   ANNUS   5.   —  CHRISTI    1309. 


439 


sacra  precc  ab  Romaiia  Ecclesia  in  prioris  locum 
ejusdem  di^Miitatis  tradendani  :   «  De  consilio,  in- 
(]uil,  et  assensu  \enerabilium  in  Christo  patrum 
et  dominorum  nrchiepiscoporuin,  episcoiiorum  el 
baronum  rej^^ni  jiraidicli  pra-sentium  duximussta- 
tuendum,  ciuod  coroiia  prafnta,  quic  per  nobileni 
virum  Ladislaum  Voyvand  detinctur  ad  piaiscns, 
nisi  usque  ad  proxinmm  futurum  Coiuiliuin  ,  in 
praesenti  Concilio  ordinatum,  nobis  libera  et  ex- 
pedita  restituta  fuerit,  ex  nunc  pr.esentisConstitu- 
lionis  vigore  sit  penitus  interdicta,  el  pio  inter- 
dicta,   profana  et  reproba   tamdiu   ab  omnibus 
liabeatur,   tiuaiiidiu   ]ier  ipsum   Ladislaum.   vel 
quemcumque  alium  sic  delenta  fuerit,  et  quous- 
que  ad  manus  nostras,  seu  legitimi  regis  vel  Al- 
bensis   Ecciesiic,  ad   quani  speclare  di},moscilur, 
libere  fuerit  restiluta;  etquod  alia  fabricetur,  qua; 
per  nos  nomine  Romante  Ecclesiae  eidem  regi  et 
regno  donetur,  et  per  nos  seu  auctoritate  nostra 
benedicalur  solenmiter:  qua  in  locuiu  succedente 
prioris,  dictus  rex  successoresque  sui  coronentur, 
eamque  auctoritale  nostra,  ut  pnrdicitur,  benedi- 
ctam,  tam  rex  et  successores  prtEdicli,  quam  ba- 
rones  et  nobiies,  ac  populus  universus  pro  vera  et 
legitima  corona  perpetuo  recipere  debeant  et  ha- 
bere  :  juris  enini  declarati  existit,  quod  in  locuin 
alterius  eadem  auctoritatesurrogala  res  quaelibet, 
jure,  quo  illa,  censeatur  eodem,  illiusque  genera- 
liter  sortiatur  naturam,  in  cujus  locum  substitui- 
tur  et  honorem. 

o  Quod  si  corona  pr;efata  reh^ibila,  seu  alia 
fabricata,  et  auctoritate  noslra  l)enedicla,  de  novo 
occupari,  abscondi,  deperdi,  vel  sicdeficere,  quod 
ad  usum  debitum  non  possit  haberi  ,  quoquo 
modo  conlingat,  volumus  quod  per  venerabijes  in 
Christo  palres  doniinos  Slrigonienseni  et  Colocen- 
sein  archiepiscopos,  de  consilio  et  consensu  om- 
nium  vel  iniijoris  |)arlis  suffraganeorum  suorum, 
interdicant  sic  occupata  vel  perdita,  quoiisque, 
occupatione  cessante,  praedicla  corona  eadeiii  in 
Albensi  Ecclesia  reposita  fuerit,  seu  regi  legitinio 
liberaliter  restituta  :  et  alia  siiniiiter  iiomine  Ro- 
manai  Ecclesia;  fabricetur  et  benedicatur,  qu;c 
taliter  benedicta,  pro  vera  et  legilima  habeatur  ab 
omnibus,  ut  de  benedicenda  auctoritate  noslra 
superius  est  statutum.  Si  autem  pricfati  archiepi- 
scopi  se  concordare,  vel  consensum  majoris  (lartis 
suffriiganeoiiim  suorum  habere  nequiverint,  su- 
per  eo,  quod  fieri  debeat,  Sedes  Apostolica  consu- 
liitur;  totiesque  praedicta  juxta  moduin  superius 
deciaratiim  fieri  possint  et  debeant,  (iuoties  even- 
tus  necessitatis  suaserit  sic  agenduni. 

0  Cupientes  insuper  ut  quos  reverentia  Dei, 
amorque  virtutis  a  malo  non  revocat,  formidine 
saltem  poenie  perterrili  assuescaiit  odisse  peccntum, 
statuimus  ut  si  quis  deinceps  in  eam  temeritatem 
pioru|ieril,  quod  praefatain  sacram  coronam  seu 
eam  vel  eas,  quas  illius  loco  surrogari  contigerit, 
per  se  vel  alium  ,  publice  vel  occulte  ,  furlive 
surripiat,   vel  per    violentiam  occupet ,  seu  ia 


liEsioiiem  et  damnuiii  lcgitimi  regis,  qui  pro  tem- 
pore  fuerit  ,    aut  regni   ejusdem    <]uoquo    inodo 
detineat  vel  usurpet,  surripienti,  occupanti,  deti- 
nenti,  vel  usiMpaiili  pnedictis  sub  quovis  colore 
quiesito  auxilmiii,  coiisiliuiii  dederit,  vel  favorem, 
cujuscumi|ue  pra;eminentia;,  status  el  conditionis 
existal,  eo  ipso  scnteiitiam  exconimunicationis  in- 
currat :  et  si  (luideiii  pnedicta  vel  eoruiu  aliquod 
publice  fecerit,  seu  fautor  fuerit  facientis,  omnibus 
feudis,  concessionibus,   privilegiis,  vel  quibusvis 
gratiis,  quie  a  Hoiiiana  vel  alia  (luacunique  Eccle- 
sia  obtineat,  sine  spe  restitutionis,  pra?sentis  Con- 
sfiti-tionis  vigoro,  |>erpctuo  sit   privatus.   Si  vero 
clericus  fuerit,  digiiilalibus,  Ecclesiis  et  beneficiis 
omnibus,  quae  obtinet,  se  privalum  et  ad  obtinen- 
duminbabiIem,etiiiliiIominusexcoinnuinicalionis 
sententiam,  etiamsi  episcopali  (^t  suprema   digni- 
tate  praefulgeat,   incurrisse  se  noverit  ipso  facto. 
Si  autem  universitas  fuerit,  interdicto,  etnibilo- 
minus  universitatis  ejusdem   principales  auctores 
excommunicationi  subjaceant  :   et  demumnisi  sic 
offendentes  resipuerint,   cum   Datban  et  Abiron 
(quos  terra  vivos  absorbuit)  accipiant  portionem. 
NuUiis  insuper,  (irieterquam  in  mortis  articulo  et 
satisfactione  pr;cmissa,  a  dicta  sententia  excom- 
municationis  absoivi,  nec  interdictum  ipsum  re- 
laxari  valeat  sine  Apostolicac  Sedis ,   vel  nostra 
Iicentia  speciali.   Publicata    ut   supra  (nimirum 
Buda»),  VIII  idus  Maii  ». 

17.  Caroli  II  Sicilia;  rec/is  obitns.  —  Cceperat 
Ungaria  latis  a  legalo  Apostolico  optimis  Constitu- 
tionibus  ad  pristinuin  sftlendorem  reflorescere 
siib  rege  Carolo,  cuiii  illius  avus  paternus  ejus 
nominis  Secundus  Siciliae  rex  e  vivis  excessit,  de 
quo  ba}c  Bernardus  '  :  «  Anno  Domini  mcccix, 
quinta  die  iutroitus  Maii  obiit  Carolus  11  rex  Si- 
ciliae,  coinesque  Proviiicia;,  filius  quondam  primi 
CaroIiregisSiciliae,  regnisui,  computandoabobitu 
palris  sui,  xxv  ».  Quibus  consentanea  tradunt  Jor- 
danus  %  Joaniies  Villanus  %  et  S.  Aiitoninus  *, 
illumque  in  senectute  laudes  regias  incontinentiae 
vitio  '  fcEdasse,  sed  par  est  credere  divinam  mise- 
ricordiam  sanctissimi  ipsius  filii  Ludovici ,  qui 
fastu  regio  conculcato  D.  Francisci  huinilitatem 
sectatus  erat,  precibus  placatam  flexisse  Carolum 
ad  expianda  lacrymis  scelera  :  pro  cujus  etiani 
anima  levanda  illius  uxor  regina  Maria  plurimas 
preces  a[iud  Deuin  effudit,  obtinuitque  a  Cleinenle 
papa  sequenti  anno,  ut  fideles  ad  exbibendum 
illud  viro  pietatis  officium  pelliceret ,  indulgen- 
tiarum  priumia  iis  erogari  %  qui  pro  eripienda 
fl;unmis  purgatoriis  illius  aniina  sacras  oratioues 
Deo  porrexisseiit. 

«  Clemens  ,   etc.    uuiversis   Christi   Udelibus 
praisentes  lilteras  inspecturis. 

a  Cmn  clarx'  iiieinorii.c  Carolus  rex  Sicilije,  qui 


'  Bern.  Chr.  Rom.  Pont.  ct  iMs.  Vat.  bibl.  sign.  num.  3765.  — 
s  JorJ.  .Ms.  Vat.  bibl.  sign.  num.  1960.  c.  234.  —  »  Jo.  ViU.  1.  viii. 
c.  108.  —  *  Anl.  III.  p.  tit.  XXI.  c.  9.  g  1.  —  '  Jo.  ViU.  ubi  sup. 
Coll.  Uist.  Neap.  1.  v.  —  •  Ub.  v.  Ep.  com.  ccvi. 


A40 


CLEMENTIS   V   ANNUS   5. 


CHRISTl  1309. 


<iiim  viveref,  fidolilatis  constantiam,  ol)sei|ucn(li 
lironiplitiuiinfni^eldevolioiiisaffectum  iuipendere 
fldeliter  slndiiit  Ecclesia;  matri  sua;,  in  terra  mo- 
riontium  posilus,  et  jnslis  operibus  fidei  tenuerit 
salutirernui  sacramentum,  et  (loruiitationem  acci- 
piens  oplimam  repositam  firatiam  liubere  creda- 
tur  ;  nos  churissimai  in  Christo  fihie  noslraj  Murijc 
regmae  Siciliic  illustris  relictac  dicli  rcgis  vidu;c 
precibus  annuentes,  volentes  ut  'i,  qni  pro  salnle 
animie  dicti  rejiis  apnd  Deum  orationihus  devotis 
iuslabunt,  latitiae  doua  olTerant  et  siUutis,  onmi- 
bus  Cliristi  fidelibus  vere  poenitentibus  el  coiifessis, 
(|ui  pro  ani  na  praidicti  regis  devote  Deum  orave- 
riut,  pro  sinfj^ulis  diebus,  in  quibus  hujusuiodi 
orationes  ad  Dcnm  elTuderint,  de  omnipoUiilis 
Dei  misericordia,  et  beutoruin  Apostoloruiu  Pelii 
et  Paiili  uucloritale  confisi,  viginti  dies  de  iujun- 
clis  sibi  pceiiitentiis  miserironliter  iu  Doniino  re- 
laxamus,  prtcstntibuspost  quini|uennium  minime 
valiluris.  Dat.  Aveu.  III  non.  Feliruarii  auno  v  ». 

18.  Snccedit  B  ibcrtns  qui  dit  jitriimeulutJi 
fidditntis  Pantifici.  —  Exorta  esl  extincto  Carolo 
baud  levis  de  regui  successione  inter  Robertum 
Caroli  tertium  nulii  filiuiti  et  Caiolum  Ungaria; 
regem,quem  Siculi  regiii  jura,  utpote  ex  Carolo 
Martello  majori  natu  regis  Siculi  filio  oriundum 
respiciebant.  Sed  Bouifacii  VlII  Constilutio  adver- 
sabatur  Curolo,  qua  ad  soi^ieuda  bella  imniineii- 
tia  a  Carolo  II  regem  consullus  sanxeral ',  ul  is 
Siculo  sceptro  succederet,  qui  proximo  grudu  re- 
gein  Siculum  eo  lempore,  quo  e  vivis  excederel, 
habita  in  eodem  gradu  setatis  ratione,  attingere 
compertus  esset.  Cum  vero  S.  Ludovicus  episco- 
pus  Tolos.inu^  secundns  nalu,  defuucto  Carolo 
Martello,  melioris  regni  spe  caducuni  sceptriim 
immorlali  commutassel,  Roberti  causa  vicit  ^  Cle- 
mentis  Pontincis  aucloritute,  cum  id  Siciila;  rei 
conduceret,  tum  ob  Roberti  sapientiam  ac  scieu- 
•iam  militarem,  tum  ne  Carolus,  qui  vix  Uugarico 
regiio  sufficeiet,  allerius  regni  mole  obrueietur  : 
cum  maxime  ea  regna  disjuncla  esseut,  bellisque 
gravissimis  sajpius  flucluarent.  Ut  vero  postea 
post  Roberti  uiorlem  inler  utriusque  posteros  ea 
recruederit  controversia,  atque  in  bellum  fune- 
stum  eruperit,  suo  loro  dicetur. 

Jam  coeptum  de  Roberto  orationem  proseijua- 
mur,  de  cujus  auspiciis  h;ec  Beriiiirdus  '  :  a  Suc- 
cessil  ui  rtguo  et  coiuitalu  Robertus  filius  ejus, 
qui  fuit  coroualus  et  uuctus  lu  regeni  ptr  Clemen- 
tein  papam  V  upud  Avinionem,  Domimca  priiiia 
sequentis  Augnsti  anno  Doiuino  pr;ctaxato  ».  Ad 
stipulinlur  his  Jirdanus  *  aliique  ;.uctores.  De 
Robeiti  tauipii  successione  iii  reguo  Siculo  disscn- 
lit  a  Bernardo  Jo.  Villanus  "  in  desiguando  per- 
fectaj  regice  muncbonis  die,  dum  ail  Robertum 
Junio  mense  Neai^oli  magiio  procerum  comilatu. 


triremiumque  apparatu  in  Provinciam  veclum  ad 
Clementem  se  coutnlisse,  atque  ab  eo  feslo  Dei- 
panB  natalilio  die  diademate  soleiuni  rilu  exorna- 
tiim.  Constut  cerle  ex  Roberti  litleris  ipsuin  die 
vigesimu  sexta  mensis  Augusti  hiijiis  anni  Ave* 
nione  Ponlilicis  beueflcio  ati|ue  anctoritute  Sicu- 
lum  sceplruin  capessere  prolessum  esse,  fidemque 
snam  coucepla  subjeclis  verbis  formula  '  ob- 
slriiixisse. 

lU.  «  In  Nomine  Domini.  Ameu.  Ego  Robertus 
Dei  gratiu  Rex  Sicili;E  ad  honorem  Dei  omnipo- 
ieiilis  Palris  et  Filii  el  Spiritus  saiicti,  et  beata!  glo- 
ritis;e  virginis  Muri;c,  beatorun  quoc|ue  Apostolo- 
rum  Petri  et  Paiili,  et  Ecclesite  Roniuna}  ligium 
houiagium  lacio  tibi  doniino  meo  Cleineiili  paptc  V 
tiiiscine  successonbus  caiioiiice  intruntibus,  et  ipsi 
Romuiue  Ecclesiaj  pro  regno  Sicili;e  et  tota  terra, 
qiiie  esl  cilra  pliarum  u^que  ad  terrarum  confinia 
ejusdem  Ecclesia'  :  qiue  ulique  regnum  et  tcrram 
excepta  civituti;  Beneventana  cum  toto  lerritorio 
et  omiiibus  distiictibus  et  pertiiieutiis  suis  secuu- 
dum  aiitiiiiios  fines  teiritoiii,  peilinenliurum,  et 
districlus  civitatis  ejusdem,  per  Romanos  Pontifi- 
ces  distinclos  vel  iu  posternm  distingiiendos  claraj 
memoriae  domino  Carolo  regi  Sicili;c  avo  meo  et 
haeredibussuisquorum  ego  heeres  existo,  praidicta 
Ecclesia  Romana  concessil:  et  recoguosco  el  fa- 
teor,  quod  inter  Romaiiam  Ecclesiam  et  pra;di- 
ctum  avum  meum  couditiones  ,  conventiones  , 
modus  et  forma,  ac  pacta  infrascripta  inteivene- 
runt,  et  fiierunt  apposita  in  concessione  regni  sibi 
snisque  hffiredibus  per  Romaiiam  Ecclesiam  facta, 
seu  auctorilate  ipsius  in  itradicta  concessione, 
pertinenliu  seu  spectanlia  ad  personas  eorum, 
qui  successuri  erant  ipsi  avo  meo  suisque  baere- 
d.bus  in  terra  et  regno  pra^dictis  et  eorum  qui  in 
eisdein  successuri  siint  mihi  meisiue  ha;redibus  : 
necuon  ad  successionem,  vel  formam,  seu  modnm 
succedendi  ipsi  avo  meo  siiis(|ue  ha^redibus,  et 
milii  incisque  iuxredibus  iii  regno  et  lerra  prafa- 
tis.  Qu;e  oinnia  et  siiigula  tam  me  (|naiii  meos  in 
dictis  regno  el  terra  haBiedes  servaluros  proniitto, 
elcoiitra  ea  non  venturos,  quffi  talia  suiit.  Si  in 
nostro  vel  hffin  dum  nostrorum  obitii  legitiinum, 
prout  subsequilur,  hgeredem  nos  aut  ipsos,  quod 
absit,  non  liabere  conligerit,  regnum  ipsum  ad 
Romanam  Ecclesium,  ejusque  dispositionem  li- 
bere  revertulur  ,  etc.  »  Ea;.lem  pacliones  sunt 
iisdem  concepta;  verbis,  quae  u  nobis  in  xiv  toino  " 
allatic  siinl,  (|iiuruin  postreina  lucc  esl  : 

20.  «  Promilto  etiam  qiiod  nullam  coiilojdera- 
tionem,  seu  paclionem,  vel  societatem  cum  aliquo 
imperatore,  vel  rege,  seu  principe  vel  Saraceno, 
Chrisliano,  vel  Grseco,  aul  cum  aliqua  provincia, 
seii  civilute,  uut  communilale,  vel  loco  aliquo 
scieuler  coutru  Romanam  Ecclesiam,  vel  iu  dam- 


'  Aiuial.  loin.  .\IV.  An.  Clir.  i:i'J7.  num.  53.  —  ^  Paiidiil.  Cull.  V. 
Illsl.  Neap  —  '  13ern.  Clir.  Itoiii,  IVnt.  Ms.  Vat.  sigii.  uuiii.  at)7i;. 
—  '  Jord.  Ms.  Vat.  sign.  nuin.  lOliO.  —  •>  Jo,  Vill.  1.  vjii.  c,  U2. 


1  E.\l.  apud  Cleni.  1.  iv.  Ep.  com.  dcd.kcis.  et  in  arce  S.  Aug. 
iu  1.  l'iiv.  lioin.  Kccl  t  un.  III.  pag.  297.  inler  Coll.  I'lat.  tom.  i. 
\\vi.  ;tyii.  el  in  Ms.  Vall.  bibl.  sigu.  Iit.  1!.  nuin.  il.  pag.  3l'J.  — 
2  Ao.  Clir.  1205.  uum.  14.  et  aa.  12S9.  num.  2,  etc. 


CLEMENTIS  V  AXNUS  5.    —   CHRISTI    1.309. 


m 


niim  Ecclosinn  fariam  :  et  ci  elinm  fecero  itfiioran- 
ter,  tiiiear  et  proiiiitto  ail  imiKlatmn  Ecclesia;  rc- 
vocare.  Denique  omnes  pncmissas  conditiones , 
qu;T>  in  per?ona  mea  ap[)onuntiir  ,  circa  meos 
eliam  in  refiiio  ipso  haeredes  el  successores  voloet 
inlelligo  esse  dictas,  salvis  omnibus,  qnaj  circa 
alios  hieredes  meo?  ordinata  consistnnt,  proul  su- 
periiis  est  ex()ressum.  E^'o  i  tiani  do  lioc  iirivile- 
gium,  seu  litteras  praesentes  tibi  doniino  jiapa'  et 
Romana-  Ecclesiae  menioralis  Aurea  Biilla  btilla- 
tum  seu  bullalas,  in  quo  vel  iii  qiiibns  pro|)rio 
juramenlo  fateor  et  recognosco  expre5se,regnuin 
Sicilia;  et  totam  terram,  quce  cst  citra  pliarnm, 
usque  ad  confinia  terraruin  nomanfE  Ecclesi-e 
(excepta  civitate  Beneventana  cum  territorio  et 
pertinenliis  ejus,  quae,  ut  dictum  cst,  Ecclesiaj  re- 
manebit  eidem)  ex  sola  gratia  et  mcra  liberalitate 
Sedis  Apostolica'  sa^pcdicto  nvo  ineo,  milii  meistiue 
haeredibus  iii  feudum  fore  concessi  ;  mcque  ha- 
bere  et  tenere  rcgnum  et  terram  hujiismodi  a 
dicta  Homana  Ecclesia  in  feudum  pro  me  meisque 
haTcdibus  in  dictis  regno  ct  terra  sub  pactis  et 
conditionibus ,  forma,  modo  et  conventionibus 
praeiiiclis,  ct  siib  aliis,  qiise  iii  litleris  felicis  recor- 
daL  Clementis  papse  IV  plenius  continentur,  exce- 
ptis  duobus  capitulis  infrascriptis. 

21.  «  Caetcriiin  ut  praimissa  omnia  ct  singnla, 
cl  insuper  ut  coiiditiones,  conventiones  el  pacla, 
quae  inter  sanctam  Romanam  Eccleslam  et  saepe- 
dictiim  clar.-B  memoriae  avum   nieuin  intervene- 
runt ,  seu  fuerunt  apposita  tcinpore,  quo  saD[)e- 
dicta  terra  et  regnum  pro  se  suisque  haeredibus 
concessa  fiierunt  in  feudiim,  [irout  in  littens  feli- 
cis  recordationis  Cleiiientis  [lajiae  IV  [ileniiis  cunti- 
nenlur,  iliibata  perpetuo  maneant  et  inconcnssam 
semper  obtineant  tirmitatem,  i[isa  oiiuiia  et  sin- 
giila  jiiro  duobus  exce|itis  nuile  ca[)itulis,  uiio  de 
quinquaginta  millibus  marchis  stcrlingonim,  et 
eariim  solulione,  sanctae  Ecclesiae  debitis  ex  con- 
ventioiiibus  inemoratis  per  jain   dictos   parentes 
meos  et  me  haeredem,  remissis  mihi  meisque  hae- 
redibus  in  perpetuum,et  donatis  (ler  ipsrim  Eccle- 
siam    et  vos  cleincntissiinum    doniinum    meum 
dominum   [)a[)am  Clementem  cum  consilio  et  as- 
sensu  doiiiinorum  cardiiialium,  de  inera  litierali- 
tato  vestra,  et  speciali  gratia  relaxatis,  et  de  eis 
summis  ego  et  mei  haeredes  de  nexu  cu  uslibet 
obligatiouis  aut  poenalis  promissionis,  qiiibus  es- 
semus  adstricti  pro[)terea  ,  in   perpeluum  abso- 
luti  etexinde  quietati  :  alioque  ca[)ilulo  de  pcrso- 
nalibus  jam  dicto  avo  mco  im[)ositis.  de  habendis 
per  eum  mille  militibus  ultramontaiiis  cum  ccrlo 
equitatiirariim  et   balistariorum    numero,  et  ve- 
nieiiilu  ad   [irosecutionem  negotii   dicti   regni  iu 
statutis  tt-rminis  et  prcefixis,  et  sub  cerlarum  in- 
terminatione   [lo^narum ,   (|uia   Ii.tc  csse   constat 
iiiililela.  Et  pi'rsti|iulationem  solcmiirm  |)romitto, 
quod  [denarie  adimplebo  et  inviolabiliter  obser- 
vabo,  nec  ullo  uuquam  tempore  veiiiam  contra 
illa.  Sic  me  Deus  adjuvet  et  hicc  sancta  Dci  Evan- 

Ann.  —  ToMLs  XXIII.  —  Ratn.  IV. 


gelia.  In  prffidiclnrum  aulem  testimonium,  perpe- 
tuamque  niemoriam  [irajsens  scriptum  exinde 
confici  jusfi,  et  Aurea  Bulla  regiai  majestatis  im- 
pressa  tyjiario  communiri.  Dat.  Avin.  anno  Do- 
uiini  Mcccix,  die  xxvi  mensis  Augusti  septimaj 
Indiclionis,  rcgni  mei  prasdicti  annoi».  Quo  porro 
ritn  memorata  clienlelaris  s[)onsio  a  Robcrto  rege 
Clementi  cxhibita  fuerit,  extal  illiiis  descriplio  iri- 
lcr  iiisignia  mnnumenta,  qua;  Nicolaus  cardinalis 
Aragonia'  collegit  '  : 

a  Modiis  faciendi  homagium  domino  papae  de 
regno  Sicilia;,  (ju.mdo  coiifertur  tc'/\. 

a  Notanduui,  (|uoil  inodus,  qui  consuevit  in 
praestatione  liomagii  hujusmodi  fidelilatis  jura- 
menti  observari  cst,  quo  legiintur  primo  per  ex- 
tensum  omnia  pacta  et  conventiones  facta;  pro 
concessione  regni  Siciliac,  usque  ad  finem  ab  illo 
loco :  Carolo  rcgi  Siciliic;  usqiie  ibi :  Datum  Romcc 
vel  Avenione.  Postmodu:ii  [irior  diaconorum  in 
viilgari  omiiia  vel  saltem  substantiam  omnium 
ex[ioiiit  :  et  lioc  iiecessarium  est,  quod  exponat  de 
verbo  ad  verbuiii  in  vulgari  forma,  qua;  hic  est : 
Ego  Carohts,  clc.  usque  ihi  inclusive  :  Ei  sancta 
hcec  Dei  Evangelia  ;  et  siibjiingat  in  vulgari  :  Si- 
cut  egn  dixi  et  domimts  noster  sane  intellexit,  sic 
vos  juratis  ?  Ita  Deus  vos  adjuvet,  et  hcpc  sancta 
Dei  Evangeiia.  Et  rex  re|)etit  more  solito  :  Sicut 
vos  dixistis.  itc.  Ponat  maiiuni  supra  libruiu,  et 
oscnletiir.  Et  nota  quod  rex  stat  gcnuflexus  cura 
computatiir  [iraciiictuin  jurameiitnm  per  dlaco- 
nuiii,  et  ciim  jurat.  Fit  [lostmo.lum  stipulalio  per 
papam,  vel  nolarium  noiiiiiie  papa  et  Romanae 
Ecclesiae  de  p.ictis  et  convenlionibus  et  sacramen- 
tis  observandis,  ((iiae  rex  promittit  (ler  hujusmodi 
solemnem  sti|)ulationem.  Surgilrex,  etgenuflexus 
poiiil  ambas  manus  suas  iiiter  manus  ()apa;  seden- 
tis,  ct  dicit  jiapa  :  Tu  facis  Ecclesiae  Romana;  li- 
gium  homagium,  ut  lectum  est,  et  cardinalis 
computavil  ?  lllc  respondct,  quod  sic.  El  [lapa  di- 
cit;  Nos  ita  te  ad  homagiiim  rcce[)imus.  Osculatur 
rex  (ledem  [)apa;,  et  ad  osculiim  recij)itiir  ». 

22.  Proniulgatfe  etiam  a  Clcmente  litterac  Apos- 
tolica;  ^  de  Roberto  doiiato  jure  beneficiario.  Siculo 
regno  ex  pactis,  intcr  Caroliim  I  ipsius  avum  ac 
Romanos  Pontifices  couventis,  ad  rei  gestae  me- 
nioriama  tem()ornm  oblivione  vindicandam  : 

a  Clemens,  etc.  charissimo  in  Christo  filioRo- 
berto  regi  Sicilia;  illustri. 

oNe  in  ()osterum  rei  geslae  memoriam  diutur- 
nitas  temporis  forsan  obliteret,  litterarum  nostra- 
rniii  praGseiitiuin  insinuatioiie  testamur,  teligium 
homaginm  cl  fidelitatis  juramenlum  rationeregni 
Sicilia;  et  teriae  citra  [iliarum  (excepta  civitate  Be- 
neventana  cum  tolo  tcrritorio  el  omnibus  dislri- 
ctibus  et  pertinentiis  suis  ,  secnndum  antiquos 
fiiies  territorii,  personarum,  et  (listrictns  civitatis 
cjusdem  per  Roiuanos  Ponlificcs  dislinctos,  vel  ia 


'  Ms.  Arcli.  Val.  sigii.  num.  448.  pag.  iC—  -  Lib.iv.  Ep.com. 

DCDXCVII. 


i(6 


442 


CLEMENTIS   V   ANNUS   5.    —   CHRISTI   1309. 


posteriim  distinguendos,  claree  inemoriae  Carolo 
reiii  Siciliir:  avo  iiio  et  liaTedibus  suis,  quoruiu  tu 
ha^res  exislis,  a  Hom,  Ecci.  concessoruni)  nobis 
fecisse  ac  prreslilisse  in  fornia  siibscri|)la,  super 
hoc  litteris  formam  eamciem  cxprimenlibiis  biil- 
latis  Aurea  Ina  Biilla  concessis  ',  f|unnim  lcnor 
tahs  cst».  Adducit  conccptam  a  Robeito  siiperio- 
rem  sacramenli  formam  ac  leges,  quiims  rrgiHiin 
Sedis  Aiiostoiica^  beneficio  acce[)it  :  iisqiie  recen- 
silis  snl)jun|;it,  se  conventa  adinitlcre,  viol.mli 
promissa  anatlioma  inciitere  ,  regnunique  ad 
Ecilesiam,  si  casus  descriidi  eiiiersiriiil,  revo- 
catum  : 

0  Nos  itaque  hujusmodi  bomagium  et  fideli- 
tatis  juramentnm,  promissioues  tuas  et  oinnia,  ut 
lira^miltilur,  a  te  iacla  de  fratrum  nostroriiiii  con- 
silio  acceptainus  :  el  nihilominus,  quia  in  quibus- 
dam  articulis  seu  capitulis  prasdiclorum  in  dictis 
lilleris  conteniorum  ex|iressius  continelur,  quod 
in  cerlis  casibns  tu  et  hieredes  tui  excommunica- 
tionis  sentcntiam  incurralis,  el  dicta  regnum  et 
terra  lua  et  ipsorum  luercdum  siut  Ecclesiastico 
suiiposila  interdiclo  ;  quodijue  in  ccrtis  casibns 
tam  tu  (luam  tui  in  diclo  regno  et  terra  hoeredes  a 
sufiradictis  regiio  et  tcrra  cadatis,  el  ipsa  regnuni 
et  terra  liiiere  ad  Rom.  Ecclcsiam  devolvaiitiir,  ct 
tolaUler  reveitantur;  iios  ex  nuncliiijusinotli  scn- 
tenlias,\ideliCLtcxc()minuiiicalioiiisinteeleosdem 
hseredes,  et  interdicli  iu  prwlatum  rcgnum  el  tcr- 
ram  inxdictam,  nccnon  iirivationis  omiiis  juris 
tam  tibi  quam  ipsis  lueiedibiis  in  srepediclis  regno 
et  terra,  vel  ad  ea  (piomoilolibet  c(_impcteiitis  vd 
conipetituri,  si  tua  vel  ipsurum  culpa  hujusmodi 
casus  emerserit;  de  praedictorum  fratrum  consilio 
auctoritate  Aposlolica  proinulganius,  decernentcs 
quod  cum  hujusinodi  casus  privationis  emerserit, 
prffidiclum  regnum  el  tcrra  pra'fata  libere  ad 
eamdem  Ecclesiain  Rdmanam  devolvantur  ,  et 
revertantur  ad  eanidem  :  ita  qiiod  cx  lunc  nulliim 
jus  tibi  tuisque  haredibus  competat  m  eisdeni,  sed 
de  illis  Romana  Ecclcsia  libere  disponcre  valcat, 
prout  sibi  placuerit,  et  videbitur  cxpedire.  Nulli 
ergo,  etc.  Datum  Aven.  VI  lialend.  Septembris 
anno  iv  ». 

23.  Compositce  cotitroversice  inter  Robertum 
et  Fridericwn.  —  Cuinulavit  Robertiim  Clemens 
novo  beneficio,  remisso  rcliqiio  «re  alieno,  quod 
pater  aviisiiue  in  Siculo  bclloabsuiipscraiil.iiiind- 
que  ad  trecenta  el  amplius  inillia  unciariim  auii 
asccndisse  lefcrt  Jo.  Vilkmns'  :  de  qiiibiis  pacluni 
Clemcnteni  ciiiii  Carolo  11  dixiiniis,  pra;ter  conilo- 
nala  '  mcmor.ita  quimiuaginta  inillia  marcliarum 
accepti  Pontificia  liberalitate  regni  ergo  debita. 
Tum  eliani  rridericum  rcgeni  Trinacria;  nou  vul- 
gari  bencficio  devinxil,  doiuitis  ei  omnibus  obven- 
tionibus  ab  ipso,  dum  bellum  cum  rege  Carolo  II 
gesseral,  injuste  perceptis.  Referl  vero  Surita  * 

1  Ext.  eliaiii.  i»  Ms.  Vall.  sig.  lit.  B.  nuni.  12.  p.  310.  —  2  Jo.  Vill. 
1.  viii.  c.  112.  —  '  (^'«in.  an.4.  l-p.  DCDLix.—  *  Sur,  1.  v.  c.  75. 


sopitas  tum  a  Jacobo  rege  Aragonum  nonnullas 
conlioversias,  qiia;  Robcrtnm  intcr  ac  Fridericiim 
verlebantur,  atqiie  ab  co  iironiintialiiin,  iit  Fride- 
riciis  arces,  quas  iii  Calabria  tenercl,  Roberto 
resliliieret  :  Hobertus  arcem,  cui  Jachi  nomen  (!st, 
iii  Cataiiciisi  tractu  cederct  Fiideiico,  Tmietanus 
vero  lex  Robeiti  ac  siicce-soniiii  ridiiciariiis  ccii- 
serctiir  :  prajterea  Jacobum  perpetuo  foedere  Fri- 
dcriciiiii  ac  Roberliim  deviiicirc  cupicotim,  cum 
Friieiicus  comparaiidi  sibi  e  SaiMcenoiiim  inani- 
biis  JiMO^olyniilani  rcgni  desiderio  tlagr.irct,  inisis- 
setjiic  Arnaldiiiii  e  Villmiova  oiaiorein,  iiisigium 
mediciiiii,  ut  cuiii  Roberlo  de  traiistiindendis  in 
ipsum  Fridcricum  regni  Jerosolymitaiii  juribus, 
pioniisso  ei  certis  lei;ibiis  Trinacrice  rcgno  agita- 
rct,  regii  scriiiii  prffifectuiii  adjuiixisse  :  cumque 
Ainaldus  Massilia?  emorbodecubuisscl,  prgefectum 
enmdem  rem  cuin  Roberto  Aveiiioneagitasse:  qui 
cum  inctuercl  ne,  ut  anlea  Arigoiii  ciiin  Sicilia  ex 
foederis  legibiis  a  Bonifacio  cum  Jacobo  initis 
abfccssuri  essent,  pepererant  sibi  Sardini;e'  jiira, 
ncc  Siciliaiii  diiniseiant,  ita  tum  regiium  Hieroso- 
lymitanum  sibi  vindicarenl,  iicc  Trinacriam  rcsli- 
tiicrent  ;  respondit  iiou  aliler  suae  indemnitati 
caveri  posse,  aut  fidein  Fridcrici  obstriiigi,  qiiam 
si  iiiedi,e  iiisiike  iinperiom  sibici-derel,  pra-feclos- 
qiie  fidissiiiios  cuiii  milil.iri  pra'sidio  arcibus 
impoiieict,  reliqiiam  vero  parleni  insulsE  Jacobus 
rex  Aragoniim  miiile  (irinaret,  tiiiii  noii  minus 
utilcin  iinam  niagiiilicani  aliani  expedilioncm  coii- 
fici  a  Friderico,  vel  regna  aiiipliora  comparari 
posse  signilicavit  :  ad  qnai  apeiicmla  Fridcrico 
consilia  Arnaldus  in  Trinacriam  iler  intcndit.  At 
ciim  inaneni  Jcrosolymitauuin  titulum  Friderico 
periiiiltere  Roberius  recusaret,  iiec  Triiiacriam 
sibi  siiisve  pepcrit,  nec  ex  Birbirormn  tyr.innide 
regnum  Jerosolymitanum  ercplum  est, 

24.  De  Pisis  et  insiUa  Ilvn  Iradendis  Jacobo 
Aragonio,  — Qiiod  ad  Jacobi  eoruni  regum  arbitri 
res  spectat,  ipsum  in  Sardiniam  ad  eam  insulaai 
Pisanis  cripiendam  expedilionem  meditatum  re- 
censet  Joannes  Villaiius  ',  a  qua  non  ferro  sed 
auro  retardatum  narrat  ex  ipso  S.  Antoninus ' : 
0  Eodem,  iiiquit,  anno,  cum  rex  Aragonum  se 
pra;pararet  ad  invadeudam  el  capicud.im  insnlam 
Sardiniam,  et  jam  requisissel  Florcntinos  et  Lu- 
ceiises  in  adjutorium  suum  coiiira  Pisaiios,  qui 
illam  insiilam  pussidcre  vnleb.inlur,  ipsi  Pisaiii 
iiii^er  iiit  or.dores  suos  ad  regeni  Aragoiinm  iii 
tribns  g  leis  cuni  multa  pecunii,  qua  recepta  ab 
excciitione  talis  proposili  deslitit  ex  tolo  ». 

Alliora  alia  de  Pisis  atque  llva  J.icobo  regi 
Aragonum  snbjiciendis  fiiisse  ex  arcauo  agilata 
ab  Ecclcsia  Roinana  ex  publicis  Tabulis  *  exj)lora- 
tuiii  est  :  in  (luibiis  Pontificio  nomine  Pelrus 
episcopiis  Praeneslinus,  Hcnignus  tit.  SS.  Nerei  el 

•  Jo.  Vill.  1.  viii.  c.  ins.  —  2  Aiit.  III.  p.  lit.  XXI.  c  2  anle  §  1. 
—  '  Exl.  in  arce  S.  Ang.  et  in  Lib.  ['livil.  Rom.  tlccl.  tooi.  i.  (jag. 
2n.  et  inter  Coll.  Plat.  tom.  i.  pag.  324.  et  io  Ms.  Vall.  sig.  lit.B. 
num.  12.  pag.  560. 


CLEMENTIS   V  ANNUS   5.    —  CHRISTl    1309. 


443 


Af-Irllei  prosbyfor,  et  r.ninmndiis  S.  Mnri.r  novnn 
diafonus  cnnliii.ilis  ciiMi  Vitaii  Villaiiovaiio  .IicoIm 
regis  oratore   iiacti  sunt  priclie  kal.  Jnnii  linjus 
anni,  Jacbiim  ac  successores  Aposloluic  lu^ncri- 
centiiE  Pisanuni   comitatii  n,  llvaiiuiiu;  rclatiiros 
ea  verboruin  formula,  qua  dc  Sanlinia  et  Corsica 
Pontificia  libcnlilale  acci|itis  profcssio  concepta 
est  :  fiileni  R  imano  PoiitiliL!   Iiac  ctiam  de  caiiFa 
aildicturos  :   censum   miilo    niarcliaruin  argenti 
pcrsoluturos  :  aiinis  sinfi;ulis  triremes  Ircs  in  rcm 
Pontificiam  oriiaturos  :  Jacobum  etiam  et  sinjiiilos 
alios  re^^es  a  Pontifice  postulatossemelsinRiiliiriim 
iiiipcrii  tli'Xii  scxaginta  trircmcs.ul  i|uatuor  mcnses 
instructnros,  accepto  scxaginta  milliiim  aurcoruin 
subsiilio,  eoque  sti|ieiuiio  etiam   iliutius  sustenta- 
tiiios  :  jiircjiirando  etiam  devinctum  iri  consti- 
tutiiin  est,  ipsos  Ecclesia;  terras  non  invasuros  : 
nnllos  ItalicT  populos  ab  iis  bello  pctitiim  iri.  iiiodo 
Romani    Pontificis   sentcntia;  starc   (lccreverint   : 
indiicias  impiTatas  ab  Ecclesi.i  rdigiose  cultnros  : 
pcenas  vero,  si  fidcm  violarint.  iiiflictas  siibitiiros. 
Sed  ea;  pactiones.  ([ua;  Pisanos  taiigebant,  liac  lege 
principe  nitebantur,  ut  hoc  foediis  Pisani  ample- 
cterentur  ac  jiroiiioverent  :  «  Itcm  fiiit  actiim  », 
inqniiint   pnblica  illa  dociiinciita,  «  (|uod  diclus 
rex    Aragonum    faciat   praedictas  recognitiones  , 
vassallagiiim,  fidelitalem,  oblig.itionein  sen  obli- 
gationes,  el  alia  prcEdicta  de  scientia,  consensii  et 
voluntate  Pisanorum  et  ad  requisitionem  oorum, 
qui  super  hoc  supplicent  domiiio  siimmo  Ponti- 
fici  ». 

Caruerunt  ista  exitu,  nec  enim  Pisaiii  Pontifi- 
ciani    regisque    Aragonum    clicntelam   supplices 
flagitarunt  ;  et  colligitur  ipsos  arte  usos,  amplissi- 
maque  spe  Jacobum  deliuivisse,  ne  armis  Sardi- 
niain  Ecclesiae  vectigalein  ab  i[isis  inique  partam 
impetu  eriperet,  diim  imperialcni  opem  prffstola- 
bantur  ;  nec  iUi  omnino  ab  impcrii  Romani  legibus 
erant   liberi  ,    ut  alterius   principis   patrociniiim 
asciscere  liceret  :  iiec  quamvis  iiliiriina  Aragoniim 
reges  ad  Pisas  com[iaraiulas  |iolliceientur  Romana! 
EcclcsiiE,  [lostea  lacile  prBestitisseiil,  cum  Sardmia 
politi  SicilicE  iiisulam  non  restitiicrinf,  eliaiiii[iie 
postea  Saidiniam  Ponlificia;  libcialit.iti  accc[itam 
refi^ne,  censiiiiujiie  pendere  detrcctariiit.  Intcrca 
per  eos  tracfatus  discussa  Jacobi   in   Sardiniam 
ex[)editio  est,  et  llenricus  Roiiianonim   rex,  iit  iii 
Italiain  [irovolaret,  allectus  :  quo  veiiieiitc  Pisanos 
non  ad  sua  modo  tuenda,  sed  ad  laiiiis  ditionis 
terminos    proferendos    aniiuos    extufisse    visuri 

SUIIIUS. 

Porro  Jacobus  a  Sardico  bello,  pro  cujus  sus- 
tinemlis  sum[itibiis  decumas  saccrdotaliiini  vecti- 
galium  illi  attribulas  a  Clemente  ant  adictuin  est, 
abduci  facile  potiiit,  cum  iii  Gianatenscs  Saracenos 
inita  cuni  Ferdinando  rege  Castelke  armoriim 
socielafe,  .itquc  illiiis  sororc  Eltoiuna  J  aobo  iiia- 
jori  nalu  Ulio  dcs[)onsa,  bclli  molem  vcrterc  cogi- 
tarct.  Aiiqilissimam  delendi  cx  llis[iaiiia  Saracciiici 
nominis  porruclam  fuisse  occasioncin  uarrat  Ma- 


riana  ',  cum  Granalonses  Malaoitani  reguli,  qui 
rcgc  liiminiliiis  orbato  rei[iutilic;c  babeiias  tracla- 
bat,  non  fercntcs  imperiiim,  civilibns  dissensio- 
nibiis  fliictiiarent.  Al)orr.ib(>senim  e  Marrocii  regum 
sangiiinc  satiis,  rcgiiandi  avidiis,  Alnieriam  occu- 
pavit :  qiia  pul<iis,  ciim  Se|itam  cogitaret,  Chri- 
stianos  regcs  in  aiixiliiim  cxcivit. 

23.  Expeditioni  Granntensi  contra  Saracenos 
Clemens  favel.  —  Cm\[u\t;it)  regcs  Catliolici  cum 
Ponlifice  iiiissis  oratoribiis  (quos  fuissc,  Aragonios 
quidem  Pontiiim  llcrdcnsem  episcopum  etPetruni 
c  Fcnollario,  Castellaiios  vero  episcopum  Zimo- 
rensem  ct  Ariam  rcfert  Surita  -),  sacra  fidci  [iro- 
pagandic  consilia,  qua;  pliirimum  Clemens  extulit, 
diviiiisi|uc   |iia;miis   fideles  ad  seqiicnda  regum 
signa  [lellicere  est  coiiatiis.  In  primis  enim  datis 
ad  Valenfinum  episcoiium  Vlll  kal.  Maii  lilteris, 
indicendi  in  Aragonia  advcrsiis  Granatenses  belli 
sacri,  crncisiiuc  symbolum    rcligiosam  mililiam 
prnfessuris  conferendi  proviiiciam  im(iOsuit  :  qui- 
bus  etiam  iiuiulgeiitiarum  pra;mia  Syriacum  iter 
aggredieiitibus    attributa    ad   delcndas   noxarum 
rcliquias  e  sacro  Cliristi  a3rariopro|iosuit^  si  intra 
excurreiis  proximum  triennium  uiiius  anni  spatio 
coiitra   iiifidcks  terra   marive  belluiii  gererent  : 
quo  sacro  nuiiiere  eliam  eos  jjoliri  voluit ',  qui 
vel  niilites  submilterenl,  vel  stipein  erogarent.  In 
qiiibus  litlcris  sacruin  regis  Jacobi  iiominis  Cbri- 
stiani  amiilificandi  ardorem  liis  elogiis  comnien- 
dal  :  «  L;Eti  [irofecto  elcuni  exultationc  relerimus, 
ac  largitori  bonorum  omiiium,  qui  suorum  corda 
fidclium  ad  i[)3ius  exequciuli  bcneplacita  potenter 
inflammat,gralianim  revereiiter  exsolvimusactio- 
nes,  quod  cliarissimns  in  Cliristo  filius  noster  Ja- 
cobus  Aragoniic,  Valentia!  ,  Sardiiiia;  et  Corsica; 
rex  illustris,  [irout  ex   litterarum   et  nuntiorum 
siioruiii  relationc  coUegimiis,  ad  i|)sius  obsequia 
Redemptoris,  divino  tlamine  ins|iiratU3,  in  eorum 
excculione,  Doiiiino   auxiliante,  felici   pro[iriam 
volens  |iersonain  exponere,  ac  laborum  expensa- 
rum  oiiera  sub  rpe  divini  auxilii  siibirc  |iotentcr 
tanqiiaiii  Cbristi  [iiigil,  ct  cultor  fidei  memorala; 
ad  acqiiisitionem  regiii  Granatee,  quod  Saraceuica 
colil,  seu  fcedat  [)Olius  fosda  [irogenies,  ferventer 
intendat;  et  ad  iirocedenduiii  ad  id  regali  [lotciilia 
se  (iriEiiaratetaccingitad  Dei  laudem,exaItationem 
iiiatris  Ecclcsi;e,  exterminationem  hujusmodi  abo- 
minabilis  nationis,  ibiqiic  piopagaiidos  fidei  [iroe- 
dicta;    cuUores    et  votivis  successibus  amplian- 
dos,  etc.  Datiim  Avinioni  VIII  kal.  Maii  anno  iv  ». 
Contulit  cfiaiii  eidciii  regi  ad  tolerandos  belli 
sacri  sumptus  vectigalium  Ecclesiasticorum,  qua; 
in  Cataloiiia  regnisiiue  Valenlia;  et  Aragoniic  colli- 
gerentur,  dcciinas  triennales  :  qiiarum  exigenda- 
rum  ab  omnibus,  quam  ab  cqucstribus  rcligiosis 
Oidiiiibus  Calatravcusibus,  S.  Jacobi,  el  llos[)ila- 
lanis,quisesuaquc  bello  sacio  addixeranl,  pro- 


•  Maiian.  I.  xv.c.  9.  -  '  Sur.  1.  v.  Ann.  c.  76. 
Ep.  cur.  xciv.  -  »  Eod.  1.  Ep.  com.  cccxxis. 


3  Lib.  IV. 


444 


CLEMENTIS   V   ANNUS    5.    —    CHRISTI    1309. 


vinciain  eidoni  Valentino  episcopo  et  Galcerando 
canonico  Barciiinonensi  demnndavil  '  eani(]ue 
curani  ciini  aliis,  qiios  inlegiil.itis  et  fidei  sacra- 
nienlo  silti  obsliingercnt,  parliri  jiissit.  Hortatus 
vero  est  Jacobuni  regeni  -,  ut  niagnis  aiiimis  ad 
id  bellum  se  accingerel  :  signifuavitnue  se  otnni- 
bus  cluricis,  qiii  in  ea  expeditione  ip^um  stipaient, 
permisisse  ut  vectigaiia  oniniiim  snccrdotiornm, 
etianifi  iis  aniniarum  curaconjtincl.i  csset,  locnre, 
divendere,  veldislraiieread  bieimium  iiceret  :  (]tn) 
elapso  ad  aliud  coiisequens  prorog;ire  possent;  ea 
lameii  lege,  ut  in  iis  locis,  qtiibus  addicti  erant, 
divjnus  cultus  non  exsolesceret. 

26.  Iisdem  offlciis  prosecutus  est  Pontifex 
Ferdinandum  regem  Castelhc,  Aragoniiin  eaexpe- 
ditione  Granateiisi  socium  :  attiibnil  ^  eiiim  in 
crucesignatorum  stipendia  regnorum  iliius  decu- 
mas  Ecclesiasticas  :  qua  de  re  ad  Castellse  clerum 
exlant  litlera}.  Tum  male  ]iarlas  foenore  et  rajiinis 
opes,  quarum  nempe  domini  certi  non  extarent, 
in  ejusdem  beJli  suniplus  sanxil  *  derivandas. 
Eodemque  argumento  Toletano  archiepiscopo  et 
episcoj^o  Zamorensi  lilleras  ■*  misil ,  injunxit()ue, 
ut  nuUo  modo  cum  usurariis  ac  de]irffidatoribus 
bujnsmodi  paciscerentur  ,  nisi  male  partarum 
opum,  quartim  certus  domintis  iioti  comi^eriietur, 
niediam  partem  refudissent.  Gerebat  jtorro  turu 
Ecclesiam  Toletanam  Gtmdisalvus,  quem  Clemens 
ad  Griinatensein  expeditionem  proinovendam  lega- 
tutu  Sedis  Apostolica3  creavit  in  Kerdinandi  re- 
gnis,  decujus  abolenda)  ex  Hispmia  Mahtimelictc 
auperslitionis  sacro  desiderio  subjecla  encomia 
protulil  °  : 

B  Clemens  ,    etc.  venerabili  fratri  Gundisaivo 
archiepiscopo  Tolelano,  A]iostolicffi  Sedis  legato. 

«  Domiiio  Deo  tioslro  in  voce  inultae  laudationis 
erumiiimus,  el  in  ipso  ingenli  exuliamus  la^lilia, 
quodcbarissimusin  Cliristodliusnosler  Firnandus 
rex  Caslelhe  illusliis,  ineiitem  suatii  dirigens  iii  spi- 
ritu  pielatis  ad  Christum,  et  in  iiiso  perflciens  vota 
sua,  in  terris  corjiore  mililatet  cseleslem  militi.im, 
ad  quam  asjiirat,  aiiiir.ocontem|il;itur.  Ilic|irotecto 
laboies  amjilectitur ,  ut  ibi  quietis  jierpetuilate 
laetetur.  Hic  etiam  se  indefessum  ]>ugilem  exliibel, 
ut  ibi  ]ierce])toglori;eiira:!niio  taiu]u:im  mngnificus 
triumjiliatcir  extiltet.  ijise  qitidem  velut  iu  summo 
bono  (liviiii  sjiirilus  mutiere  coiifiriiialtis,  cogi- 
tando  qiiicrit  assidue,  et  (]u;ereiido  studio  summo 
laborat,  ut  Altissimo  jdaceat,  el  ])er  salubrem  stio- 
rum  incedit  si^Mnilam  mandatoruin.  l^io  quidem 
rex  jirajfalus  ductus  pro|iosito,  tamjuam  ortbodoxac 
religionis  cnltor  eximius,  ad  acijuisitioiiem  regni 
Granalie  ac  exslirpandam  de  illo  fatidain  nationem, 
abominabiles  videlicel  Saracenos ,  iiiimicos  fidei 
Christiaiia',  qttorum  regiitim  iiistiin  inquin.itione 
foedalur;  ibique  iiroi^agandos  jiiLedictu;  lidei  cul- 


tores,  pro  divini  nominis  gloria,  et  ejusdem  fi(iei 
dilalaiidi  palmitihus,  sicut  l.eti  suscepimus,  fer- 
viMitcr  invigilat,  el  suas  laitdabiles  convertil  et 
diiigit  actiones  ,  seque  suli  sjie  ctelesiis  atixilii 
potenter  praeparat  et  accingit,  elc.  »  Stibdit  se  in- 
credibilidesideriotamardtii  jiii  operis  j^romovemli 
teneri  :  utqtie  rex,  quem  singtilari  amore  complec- 
titiir,  eo  vires  suas  convertere  possit,  si  in  ipsitis 
regnis  ullas  scditiones  ingravesccre  contigeril , 
vices  suas  Gotniisalvo  demand.indas  censuisse  , 
additijue  :  a  Tibi  quem  uovimus  dono  scientifp 
pr;T?dictum,  tnoriim  boneslate  decorum,  coiisilii 
maturitate  pifficfiruiii ,  prfedicta!  fidei  ferviduni 
zelalorem,  in  Castellfe,  Legionis,  Toleti,  Galeti.T, 
Hisjialis,  Cordubrc,  Miircia;,  Jalienni,  et  Algarbii 
regnis,  et  domiiiio  du  Molina  el  aliis  n  gnis  et  fer- 
ris  regis  praifati,  plenae  legationis  oflicium  de  fra- 
truiii  nostrorum  coiisilio  duximus  committen- 
dtim,  ctc.  Daf.  Aven.,  IV  kal.  Maii  aimo  iv  ». 

27.  Res  (jestce  in  eo  bellu.  —  Gesta  est  initio 
res  tnagnis  animis  :  capla  enim  est  Septa  a  Jous- 
berto  Caslelli  novi  vicecomite  (is  esse  videtur  Jas- 
perttis  vicecoines  i'egis  Castelke  classis  jirajfeclns) 
cui  a  Tolelaiio  et  Zainorensi  anlistitibus  collectas 
decimas  ad  Granatcnse  teria  mariqiie  opjiugnan- 
duiii  regntim,  cum  Ferdinando  libifum  essef,  Cle- 
mens  nuinerari  jiissit  ',  Sej)tae  jiriBda  Aragoniis 
cessit,  urbs  ex  fcedere  Aborrabi,  (jiii  in  regein  Gra- 
naf(^nsem  Chrisfianos  concitarat,  tradila  '  :  inde 
Hcraclea  Calj)i  monti  imj)osif;t,  vulgoTariffa  dicta, 
ad  (leditionem  conijiulsa.  Sustenlatum  tamen  ali- 
qiiandiu,  donec  Ferdinandus  rex  eo  accessisset,  quo 
rei  gestffi  gloria  iirinci|ii  daretnr.  Hiselafi  vicforiis 
Chrisliani,  pra?cij)uas  duas  urbes,  Algczirani  Ciis- 
fellani,  Aragonii  Almeriam,  ohsidione  ciiixere, 
quibiis  subactis  adjungeiidi  Christi  itnjierio  Grana- 
tensis  regni  ttiagna  sjtes  aHulgehat.  Ef  quidem 
Jacobus  rex  ita  Almeriam  bcllo  fafigribat,  ut  om- 
nts  in  iliius  iiofiitniia}  spem  addiicfi  essenf,  ac 
Pontifex  certior  factiis  Valentino  ejijscojio  III  idiis 
Septeiiibris  ex  fclici  iiiintio  ingenti  la^tilia  delibu- 
tus  h(T2cscril}('ret ':  <.<■  Devotas  latides  altissinio  refe- 
rimus  Crealori,  qnod  charissiinus  iti  Chrisfo  filius 
nosfer  Jacubis  rcx  Aragonum  illusfris  negotium 
per  euni  assumptnm  coiifra  Sar;iccnns  rcgni  Gra- 
nala;  victorio^e  jiiosc^ittitur  et  potenler,  etjatii  ci- 
vilatem  Almeria;,  in  regno  consisleiitem  jiraedicto, 
sicui  vuridice  relatione  didicimus,  cuiii  stio  exer- 
cifu  detitiet  sic  obsessam,  qtiod  eam  in  brevi 
speratur  divina  sibi  assisfente  clemenfia  obti- 
nere,  etc.  » 

Oh  eos  lictos  jirogressus  tr;ididit  jiarles  epi- 
scoj)o  ',  iil  jiroposifa  crucis  sigtia  s^^culttris  in  Gra- 
nateiises,  vel  stijieiit  milifi  disfribuendam  eroga- 
tttris  itiduigetitias  promulgaret.  Tiim  etiani 
inslruxit  aucloritate ',   ut  censuris  liberarel  Ara- 


'  Reg.  post  eaiiiil.  Kp.  —  -  Eil  cc.\.\viii,  —  n  l',p.  cc.clxviii. —  '  Lib.  iv.  Kp.  cur.  xcni.  —  -  .Mariuii.  I.  .\v.  lie  reb.  Hisp.  c.  9. 

♦  Ep,  CCCLXVII.  — ■'■  Heg.  posl  cdind.  Kp.   —   '■1  ili.  iv.  lip.  com.     '  Sur.  iud.  1.  II.  hoc  aii.  —  ^  j.ili.  iv.  Kp.  ciir,  nrcLvi.  —  '  lip.  cur. 


CCCLXIX. 


XCIV. 


Ep.  cur.  xcii. 


CLEMENTIS   V   ANNUS   5.    —   CHRISTI    1309. 


445 


pnnios  ,  qiii  arma  aul  morces  volila  Sarncenis 
iEgypliis  iiivexissunt;  vel  nt  c  portiiliiis  eiiiicereii- 
tur,  assensissent ;  mndo  ad  ex[ri,iii(liiin  crinien 
aliquam  pecuni;e  vim,  iimut  ip«i  visiiin  esset,  in 
rem  Almeriensein  coiiverterent  :  ea  vice  fideluun 
ccBtui  illos  restitueret,  (lui  ob  injectas  clericis  vio- 
lentas  manus  anatliematc  devincti  essenl,  modo 
ex  vulneribus  morlein  non  op|K  tiissent,  ?i  vel  iii 
regis  castra  se  conferrent,  vel  slrenuos  milites 
submitterent.  Aliis^pie  litleris  pr;pce|)it ',  ut  per- 
fecta  in  Templarios  iiniiiisitione,  ad  ret^ia  castra 
apud  Almeriam  defixa  accederet,  al(|ueiu  exercilu 
crucesignatorum  vota,  exceptis  caslimcmia  at(iue 
Hierosolymitaiia  proleclione,  cum  aliis  piis  operi- 
'bus  commutaret  '  :  ex|iugnata(iue  urhe  Alma- 
riensi,  ad  Ecclesiaiu  reslituendain  inslituendum- 
qiie  canonicnrniu  colieiiiiini  iiicnmbi  ret,  aliiwe 
-omnia  Pontificalia  iiuinia  obiret ',  doiiec  idoneiis 
pastor  Alnieri  (■  pr»(iceretur.  quem  Jacobi  regis 
precibus  adductus  soli  Apostolicffi  Sedi  obnoxiuiu 
fore  sanxit  *  ;  adeo  ut  uec  arcliiepiscopiis,  necme- 
tropolita,  nec  primas,  aut  canonicoruiu  collegium 
jus  Almeriensi  episcopo  dicere,  vel  sententiam 
ipsum  ferre  posset  :  sanciticque  liliertatis  ergo,  ut 
sacro  Petro  et  Paulo  Apostolis  d;e  aureiim  vulgo 
dictiim  marabolinum  Romanai  Ecclesiffi  persol- 
veret. 

28.  Gerebatur  strenue  ab  Aragoiiiis  crucesi- 
gnatis  res,  Alineriaque  arctiori  obsidione  preme- 
batur,  cuiu  Maiiri  Granatenses  xv  Octnbris  ad  dis- 
Bolvendain  obsidionein  egreyio  inslrucli  equilatu 
irruperunt.  Procurrere  mox  in  eos  Aragonii  *,  fii- 
gientesque  ad  tres  leucas  sunt  insecuti.  At  obsessi 
rarum  in  castris  militeiu  coiispicati,  eruptione  facla 
nostrorum  caslra  adorti,  illa  in  anceps  discrimen 
addiixere  :  direiita  in  pluribus  teiiloriis  supellex; 
ac  nonnulli  cruce  insigiiiti  equites  in  eo  prffilio 
desiderati.  Sed  deniuin  hostis  Jacobi  virtute  in 
Almeriam  retrufiis  *,  eximleqiie  nostri  cautiores 
elTecli.  Cum  euim  iteruiu  xxviii  Octobris  die, 
Maiiri  ad  inferendum  urbi  commeatum,  submitten- 
dasve  aliquol  auxiliares  turmas  in  armis  stetissent, 
noiJ  permisit  Jacobus  equitatum  in  liostem  longius 
procurrere,  cum  ille  nostros  distraliere  militari 
arle  ac  deludere  nioliretur. 

Cuin  itaqiie  Mauri ,  Almeria;  magis  qnam 
Algezirae  metiientes,  belli  pra;cipuam  molem, 
omissis  Castellanis,  verterent  iu  Aragonios,  con- 
tralii  nova  auxilia  a  Jacobo  jussa  sunt :  ac  Poiilifex 
■detota  re  moniliis,  Aragonis,  Valenliie  el  Catalo- 
ni;E  antistilibus  jiraecepit,  ut  incilandaead  indueii- 
dam  crucem  in  Granatenses  juvenluti  nperam  da- 
reiil  ^,  aUiue  urgerent  religiosos  viros,  iil  lideles 
ad  stipeni  in  sacrum  illud  belluiu  conferendaiu 
pellicerent,  monereiit(|ue  moriluros  gratiim  Deo 
opus  facturos,  si  opes  in  eam  reiii  Jacobo  regi  coii- 


'  Lib.iv.  Ep.  com.  mcclix.  —  '  Ep.  coin.  iiccL.xi.  —  '  Ep. 
coiM.  DCCL.N.  —  '  Ep.  cora.  ucc.vci.  — '  s  Siir.  iiul.  I.  ii  et  I.  iii. 
iD  c.  8i.  —  •  Ibid.  —  ■'  Lib.  IV.  Ep,  cur.  xcv. 


ferrent;  lum  cliam  ad  conciliandam  crucesignalis 
diviii;uii  o|)eiii  sacras  prcCis  iinlixit : 

«  Clemens,  elc.  venerabili  fralri  arcbiepiscopo 
Tirraconeiisi,  el  universis  eid^copis  per  rcgnuiu 
Aragoiiia!  et  Valeiilia!,comitatuiii  B  ircliinonensem, 
calerasque  terras  cliarissimi  iiiCliristo  fllii  nostri 
Jacnbi  Aragoniii',  Valenti;c,  Sariiiiia;,  Corsic;o  re- 
gis  iilustris  eonstiliitis,  regiio  Sardiiiiaj  et  Corsico! 
ejusi|ue  terris  duiiitaxal  exceplis. 

;29.  «Sane  cbarissiinus  in  Cliristo  filiusnoster 
Jacobus  AMgnnia!,  Valeiitiaj,  Sardinia;,  et  CorsicBe 
rex  illiistris,  ;ictiis  siios  in  ;eleriii  Kfgis  bcneplacitn 
dirigens,  tani|i:ain  Ciiristi  pugil,  et  atbiela  inclylus 
fidei  orlliodoxa",  ad  acqiiisitionem  regni  Granata\ 
ac  evelleiidum  de  illo  linstes  iinpios  et  Clirisliani 
boiioris  iniimcos,  Sar;icenoruin  videlicel  babilan- 
tiuni,  iino  coinqiiinaiitium  regiiiini  ijisum  sordi- 
d;is  nationcs;  (t  in  eo  cuItLim  divini  nouiinis  et 
fideliiim  liiiiites  dilatandum,  \irtule  tota  deside- 
raiiter  ;ispiraiis,  confl;itis  regalis  potentijp  viribus 
in  effectum,  regnuin  ipsuni  in  manu  |)otenli  et 
exteuso  braciiio  cuiii  suo  exeicituad  ipSMium  con- 
fusionem  hostium  victoriosus  inlravit,  ibiijiie  mi- 
iitans  ad  obsei|uia  Relemptoris,  civitatem  Alnieria; 
iii  regiio  consistenlem  praedicto,  miilto  niinirum 
robore  slabilitaiii,  plenamque  copiosa  multitudine 
p;igaiiorum,  obsessain  per  mare  et  lerram  sic  for- 
titer  coangustal,  qiiod  eaiii  in  birvi,  sicut  veridica 
relatione  didicimus,  dextera  sibi  assisteiite  Doiiii- 
nic;i,  obtiuebil  :  ex  qiia,  cuiii  sit,  ul  ferlur,  clavis 
et  sera  dilficilis  dicti  regiii,  pia;par;ibitura(iitus  in 
spe  fertili  divmae  poteiitia;  ad  exlreinum  exteruii- 
nium  liosliuin  corumdem. 

«  Ad  cujus  prouiolionem  negolii,  et  ad  regis 
ejusdem  tani  acceptuui  Deo  proposituiu  confoven- 
dum,  tanto  ferveiiiius  aspirare  debeiit  fidelium 
desideria  siiigulorum,  quanto  per  idejiisdcm  fidei 
tangilur  generalis  utilitas,  et  ex  regni  conquisi- 
tioiie  ipsins,  ac  ipsoruiu  exterminalione  liostium, 
Deo  el  pulcbriludiiii  Ecclesiae  C;itholic;E  spoiisae 
suiE  iiuiuensae  lamlis  decor  advemet,  tol;ique  Cliris- 
:  tiana  religio  iitilitatis  et  exnltatioiiis  grande  com- 
peiidium,  auctore  Domiiio,  consequetur.  Verum 
cum  prosecutioiii  taiiti  negolii  sil  fideliiim  snbsi- 
diiiiii  iuultipliciter  opporluiium,  nosad  hujusmodi 
taiu  piiim  fidei  praidicla;  negotium,  imo  Cbristi, 
felicitcr  ipso  aiispice  proiiioveniiiiin  ferventibus 
desiileriis  inteiKieiites,  de aniiiiarum i|Uoques;ilutb 
solliciti,  (luaiuplurium  graliarum  et  indulgentia- 
ruiu  bemficia  copiosa  fidelibus  iiicolis  rcgnorum 
et  teirarum  regis  ejiisdem,  Sardiniae  et  Corsicae 
regno  ejusque  terris  duintaxat  exceptis,  qui  dicto 
regi  ad  proseiiuendum  iiegoliiim  ipsiim  subvene- 
rint,  duximiis  concedend;!. 

30.  B  Ut  autem  tantae  sahitis  negolium  ,  tanti- 
que  boni  felix  auspiciiim  nnii  desi(iios;i  subventio 
proseiiuatiir,  volumiisiiuod  vosetsinguli  vestrum 
fideles  qiioslibet  vestrarum  civitatum  et  djcBce- 
sum,  cum  vos  coiitVssiones  eoriim  audire  conti- 
geril,   eisque  proponere  vcrbum   Dci ,   monealis 


446 


CLEMEXTIS   V   ANXUS    5.    —  CHRISTl    1309. 


attfiilius  el  efficacilcr  indncalis  ;  et  niliilominns 
omiics  Eccle^i.islicas  sacculares  et  refziil.ires  ikt- 
SOiias,  eX('iii|itas  et  iion  exem|itas,  vrstrariim  civi- 
tatum  et  (iioecLSUiii  cenfLSsioncs  audieiidi  et  |iro- 
ponendi  verbuiii  Dii  |ioleslalein  babeiites,  jiixta 
d;ilain  vobisaOeo  iiMidciiliam  stndciitis  ('fliiaritcr 
exbortari,  (|U(ui  fideles  iisos  coiifiteni(S  lisdcm, 
et  sermones  et  |)ia>dicationi  s  audie.;tes  i|is(iriiiii 
soleiter  moiie;iiit  ct  dijijieiiliiis  exliorti^nfiir,  (jiiod 
ip-i,  duiii  vixennl,  et  deinum  teiii|iore  ohilus 
eorumdem  giata  cliaritatis  snbsidia  diclo  re^i  iii 
auxilinm  (jiisdi  in  negolii  sUideant  erogare. 

a  Verum  quia  devola?  crebra?que  orationes 
fideiium  aiires  divina;  pielalis  inclinant,  et  ipsa- 
rum  interventione  illius  f)r(i|iiti;ilio  faciliiis  impe- 
tratur  ;  vestra;  mentis  aciein  devolis  aflectibus  ad 
Condilons  oninipotentiam  dirigatis,  el  apiid  ipsius 
clementiam,  ut  ipse  dictuni  regem,  siium  utiqne 
bellatorem,  cnm  suis  omnibus  benigne  cleiienti 
dextera  protegat,  siblque  vires  et  virtules  adau- 
geat  et  conoboret  contra  pagamcas  naliom  s,  ac 
ad  diclum  negotium  ad  ipsiiis  Oiiiiii|iotentis  gio- 
riam,  et  totius  Cliristianitatis  lioiiorem  s;ilubiiler 
et  prosperc  dirigendum  clementer  prospiciat,  se- 
dulis  su|iplicalioiiibus  conlrito  et  buinili;ito  corde 
iiisistite.  Et  pra>serlini  qiiolicscuinque  vos  missa- 
rum  offlcia  celebr^ue  contigcrit,  oraliones  coulra 
paganorum  perfldiani.  per  Ecclesiam  ordinatas 
quariim  prima,  Omni/iotcns  sempiteme  DtHs,  se- 
cunda  speci;ilitcr  ad  sccretam,  Sncrificium,  Do- 
mine,  et  terti;i  dici  post  coinmiinionem  praecipue 
consueta,  Prolector  iiicipiunl,  devotis  meiililins 
effundatis,  ef  jier  smgiibts  persoiias  Ecclesiasticas 
in  sacerdotio  constilutas  vobis  subjectas  iiiocordis 
affectu  dici  in  missarum  earumdciii  otficiis  facia- 
tis,  elc.  Dat.  prope  Malausan.  Vasionensis  dioe- 
cesis  II  id.  Novemb.  anno  iv  ». 

3t.  Exacuit  eoruni  pra;sulum  diligenliam  re- 
petitis  aliis  eo  argiimenlo  pluribus  liltciis  ',  utiiue 
pro  excindenda  impietate  suinptibus  noii  parce- 
rent,  ac  decimas  integras  liaud  scgniter  poi  rige- 
rent :  iTinul.ireiitiu  Ca^tellanos  antistites,  qui  in 
juvando  sumptibiis  Fcrdiii;indo  in  eo  bello  libera- 
litatem  exj.licuerant  ;  vcl  G  illos,  qiii  iu  Belgico 
bello  Pliilippo  regi  iiuni|uam  defueraiit :  |irniiie- 
reri  id  bcin  ficium  J.icobum  rei^em  Aragonum, 
qm  imperio  Clirisliano  augendo  arma  devovisset, 
cnjus  etiam  hiudes  bis  verbis  ornavit :  a  Devotio- 
nis  infegritate  ferveiis  ad  Dominum  cbaris^imus 
in  Cbristo  filius  nosler  Jacobus  Aragonum  lex 
illUftris,  incljtae  memoriae  Jatobi  regis  Aragonum 
avi  siii,  qui  fani|uaiii  brvidus  Cliristi  piigil  ten- 
dens,  dum  vixit,  ad  dilatandum  iionien  fidei  Cliii- 

'  Ep.  cur.  xcvi.  et  Reg.  posl  cjuiil.  Kp. 


stiaii.T,  sic  eiiis  fidei  perserutus  extitit  inimicos, 
(liiod  illoruin  iiciiiiilia  in  foiti  bracliio  siiperata, 
qii!eil;im  ipsonim  civit;ites  et  regiia  triiiiiiph;iliter 
siiai  ditioni  subjecit,  recl;is  semitas  iiiiit;ins  ;  ac 
actiis  suds  iii  ajterni  regis  beneplacito  dirigens, 
zelo  ainoris  divini  ad  exteniiiiiiiim  infldelium,  et 
fideliiim  teiininos  propag induin  iiigenti  et  sub- 
liiiii  poleiilia  dirigit  mentem  snam  ». 

3"2.  SiiC(  nbiiisset  sane  Aliucria  sub  Jacobi  re- 
gis  poli  iitia,  ut  refi  rt  Siirila ',  iii  C;istellsE  rex 
M.iuronun  vires  in  urgenda  Algczinc  obsidione 
disfraxissef :  sed  discordia  iiilcin|iestiv;i  illiusexpe- 
dilioiiis  fructum  corrupit.  Joanncs  enimetJoan- 
iies  Manuel  regise  Castellaiia;  principes  a  Ferdi- 
naiido  aiiimis  dissidere  ccepere,  cum  Joannem 
Niinnium  et  Lupum  Haruiii  sibi  infensos  apud 
regem  florere  gratia  et  auctoritate,  suam  vero 
infringi  ac  sperni  consilia  iiulignarenfnr.  Quere- 
baUir  eli;im  Joaniies  T;irislam ,  ut  J^erdinandus 
spi^iponderat,  sibi  non  tiadi.  imo  data  imperia,  ut 
si  I  am  arcem  adiret,  letliod  irctur.  Onibus  exaspe- 
r;ttns  e  regiis  castris  se  proripuit,  idureMpie  secum 
traxit  proceres,  nec  ullis  precibus  flccti  potmt, 
ul  in  obsidione  peistaret  :  cuiiique  Feidinandus 
di~si|);in  excrcitum  infueretur,  olisidionem  Alge- 
zir;e  solvit.  Qiio  accepto  Jacobns,  qiii  Almeriam 
in  anguslias  graves  conjeceraf,  cum  belli  molem 
in  se  versum  iri  cerneret,  inito  cum  rege  Grana- 
tensi  fffidere,  ac  liber;ilis  iiiaiici|iiis  Christianis 
abscessit  sequenti  ineuule  aniio,  inglorio  sane 
tanla>  expediticnis  exilu  ,  in  qua  nulla  res  insignis 
gesta,  q;iam  quod  rex  Granateiisis  ca-cus  a  frafre 
Azaro,  legiiandi  libi  line  percito,  in  ipso  bclli 
ardore  conjectus  in  carcerem  est,  atque  interem- 
ptiis.  Proxiiiio  vcro  anno  Ferdinaiidus  rexCasfellae 
decuinas  pro  expugnanda  Algczira  a  Clemente 
obtinuit^ 

33.  Expeditionis  contra  Saracenos  in  Syria 
evenius.  —  Aiiceps  eliam  lioc  aniio  cxtitit  alia 
Cliristianoriim  iii  Orienlales  Saracenos  expeditio, 
qii;e  ah  Hospitabuiisad  muiiicndum  iter  secutura; 
alteri  soleiiiiii,  (|uaui  Ponlifex  miilieb;ilur,  sus- 
cepla  esl.  Creatus  in  exercitu  legatus  Apostolicae 
Sedis  Petnis  episcopus  Riithenensis,  (1)  d;itaqHe 
ilii  in  Oriente  religiosam  niililiam  professuros 
crncis  symbolu  insignieiidi  auctorilas  subjecto 
Diplomaie,  iii  (juo  Pontifex  ad  accendendos  pio 
ardore  fldeles  gravissimis  sciiteiitiis  lUatas  a  Sara- 
cenis  injurias  Christiano  noinini,  ac  profanatam 
impioriim  sceleribns  Terram-Sanctam,  Cliiislum- 
que  fidel.nin  auxilia  tot  liugiiis,  quot  vulneribus 
cor|ius  exaratuiii  babet,  iiiiplor;ire  describil  '. 


'   Siir.  I.  V.  Aiiiial.  c.  83.  et  iii-l     I.  ii.  Mari.in.    I.   xv.  c.  9.   — 
-  Exl.  ile  ea  lit   rcpeiila;  iu  arcli.  Avenioa.  —  •'  Lili.  iv.  Ep.  dcscu. 


(I)  Rulhenensisepiscopi  letjatiODem  citius  exonliri  oportel,  i|iiam  ab  annalisla  constituatur.  Exlant  cniin  apud  Baliizium  in  Vit.  papar. 
Avenioncn.  toni.  li,  col.  UO  liltera:  Ck'nienlis  a)  Pliiliii|uni  legeiii  Eraucorum,  data'  Tu/usie  Vlll  itt.  Juiwatii,  uitud  f/uuiio,  in  quibus 
Petnis  Ruthtnis  episcopus  in  fturtitjiis  tiaiimnunnis  teijntus  Ajjubtolica  Sedis  appellatiir.  Hoc  ergo  n.unus  vel  exeuule  pi\Tcedente  anuo, 
vcl  pracseuti  iueuate  illi  demandatum  fuit.  .Ma.xsi. 


CLEMENTIS  V   ANNUS   5.    —  CHRISTI    i309. 


447 


a  Venorabili  fratri  r*('tro  epis^^ojio  Rntlienensi 
A|iost(ilic;e  Scdis  Ifgatn. 

((Viiliius  ct  livor  ct  |ila^'a  tuincns,  qn<T  ille 
leo  ingii  ns  c\  ^]i.'y|il()  pro^rcssiis.  (laiiinati  \if- 
neiis  1)(  stia  ira^  |ii(  ii.i  iii  'li  iraiii  Saiiclaiii  fiiiii(  u- 
luiii  liyercditalis  Udiiiini,  et  lialjitatorcs  ipsius  Ca- 
tholica?  fidei  profussores  Iriioiilentiiis  iiitiilil,  fide- 
linni  inj<ralitudiiiLni  aiguunt,  et  i[)S()iutn,  proh 
dolor  1  dauinosa  tarditale  (|ueruntur,  quoniain 
terra  illa  deserta  est,  civitatcs  ejns  i^nc  succensjc, 
regioneni  illam  sanclissimani  Clirisli  sanjjuine 
purpuraiam  coram  noLiis  devorant  alieiii,  et  filia 
Sion  vastitatis  hosiilis  perfurens  d(;solatioiiem,  ut 
umhraculuni  in  vinea,  ut  tiiguriuni  in  cucuine- 
raiio  deploranda  straiic  captivitale  suoruin  inter 
alienigenas  profani  ritus  el  op[)robiia  exproban- 
tium  noscitur  dcrelicta. 

«  Proplerea  in  ara  crucis  ex[iansis  manibus 
in  auribus  tideliuni  clamat  assidue  Dominus  Jesus 
Christus  :  clamant  livores  et  vulnera  :  clamant 
caput,  manus  et  [)edcs,  el  latcra  :  clainaiit  s|)ina!, 
clamant  clavi  et  lancca  :  claniani  o^iinobria  noii 
tam  ariiculat;e  vocis  exaliatioiie,  (iiiaiii  evidcnti 
obtcstatioiie  [lassionis  i[)sius,  alfliclioncs  iuuuine- 
ras,  et  divcrsa  iestaiilia  gencra  toruicnloruin,  iis 
nosirae  redem[ilionis  insigiiiis  idein  Hedenqitor 
omuiuni  inimciis  bruclicia  liiini.ino  iin(iensa  ge- 
neii  exjirobrans,  dnm  [iio  tot  bcneliciis  iinpeiisis 
eisdem  nihil  digni  re[)endeutes,  etiam  contra  iio- 
minis  sui  blas[)heinos,  qui  [ira^diciam  Tcrraiii  iu- 
festse  [lersecutionis  insiai.iia  tolaliier  occuparunt, 
fervore  fidci  Cliristianm  et  couqiassionis  atlVctu  in 
ipsius  Redeiii[iioris  ukisccndas  injuiias  iionassur- 
guiit,  etc.  »  Siibdit  retaidaiiis  tiacicuus  varii,-,  im- 
pedimentis  Roinanos  Poutilit  es,  ue  curas  ad  [lei- 
lendos  e  Syiia  Saidceiios  vei  terent  ;  sibi  vero  alte 
impressum  hajicre  aninio,  nl  Teiiain  illamdivino 
sanguine  conseeiatam  inlidelibus  eri|)iai,  atqiie 
adeo  Hos[)italarios  eqiiites  |)ra?iniltere,  ui  con- 
flaudo  ex  oiiuiibus  regnis  Ponliticis  inipcrio  cru- 
cesignato  exercitui  iler  ex|ilicaretur :  ad  (|ii£e  faci- 
lius  [)erficienda  se  A|)Osl(jlicas  ijjsi  vices  iu  Cy[)ro 
et  Rhodo  insuiis,  Aimenia  minori,  Alexandnno, 
Antiocheno  at((ue  Hicrosolyniitano  patriarcliaiibus 
deniandare,  instruerequc  auctoritate,  ui  bello  sa- 
cro  nomen  daiuris  synibolum  ini|)onat.  Consi- 
giiat;c  sunt  lia;  littene  «  Avenioue  Xll  kalend. 
Julii  anno  iv  d. 

34.  Muuivit  pluribus  aliis  privilegiis  '  lcga- 
tum,  aique  ad  lib(  laiulos  ciiiniiiiiiii  ncxihus  fide- 
lcs  eaui  auctoiiialcni  ,  qua  [lolh  reiii  P.iutificii 
poeiiiieuiiarii,  coucessil  *  :  «  Nos,  iiiquil,  de  cir- 
cunispectioue  iua  [dcnam  iii  Douiino  fiduciam  ob- 
tineiites,  absulvenai  juxta  fiiiiiiain  tcclesia)  ex- 
cominuuicatos  hujnsniodi  in  casibus,  iii  quibus 
id  niinoribus  [.oenitenliaiiis  uosliis  [lerii.itlilur, 
etiauisi   pcr  locoruiu   ordinarios  excomiuunicali 


denuntiali  fuerint,  dummodo  injuriain  et  damna 
[lassis  salisl.iciant  coii  jiclciitcr,  lihi  raiii  lilii  coii- 
ccdiiTius  aucloiitate  [iripsenlium  faciiliatein  ». 
Am|)lifica\il(|iie  ajiis  li'teiis  caiii  lc;:ati  auctdii- 
iateiii  :  ((  Frilcrniiati.  in(]iiit,  liia;  dis|iensaiidi  hac 
vice  iii  casibiis,  in  i|nibu.>  dis[)eiisare  |)oiest  [loeni- 
teiiliarius  iioster  major,  cuiii  Ecclesiarum  [iiala- 
tis  et  aliis  [)ers(inis  licclesiaslicis,  sajcularibiis  ei 
regulariluis  tiia;  legalionis,  qui  siis|icnsi()iiis,  cx- 
coniUiUnicaiioiiis,  \el  inicrdicti  ligaii  senlentiis 
IVcerunl  ad  sacros  ordines  facere  [iroinoveri,  vel 
di\ina  officia  ci  h  braiuiit  ,  aui  se  immiscuiTunt 
eisdeni,  seii  oflicia  liujiisiiKidi  cclchrarunt  in  locis 
Ecdesiastico  sup[)osilis  inierdicto  ,  injuncla  eis 
[iro  niodo  cul|)ie  |ioeiiiteniia  coinpelcnti  ;  liberam 
coiicedimus  aiictoritate  |iia'seiiiiinii  facultaiein  b. 

Commendavit  lcgalum  Orientalibus  [iraesu- 
iibus ',  at([ue  Henrico  Cy[iri  regi ',  ut  debita  i|isum 
obscrvantia  coiiqdecterentur,  atque  jussa  religio- 
sissime  perficereni.  Ad  tolerandos  vero  sacri  belli 
suuqitus  stipem  a  fidclibus  colligcndam  curavii, 
al([ii('  ob  id  in  saciis  a^dibns  arcas  obsignatas  [ler- 
vio  foiam.ne,  quo  eleeniosynas  |)ii  demittereut, 
ex|ioncic  jiissit ;  ul  [iliira  dnccnt  Ponlificia  l)i|)io- 
uiata  '  :  qoibus  eliaiii  aicliic|)isco|iis  aliisi[ue  \irx- 
sulibus  Ecclesiariini  provinciam  iuqiosuit,  ut  sa- 
cenlotcs  virosque  rcligiosos  [^ro  Chri^tiana  re 
traiisniaiiiia,  duiii  [leragercni  diviiia,  ardentes 
Deo  prcces  fundere  juberent.  Excitavit  quoque 
aliis  littcris  Clemens  religiosos  viros  ac  virgiiics 
Dco  consecralas,  ui  ca-lesiem  o|)em  precibus  suis 
[iro  Clirisliano  noniine  dimicanlibus  conciliarent. 
liiter  quos  Cistercensiuin  [lielatein,  propositis  in 
eam  rem  imlulgcntiis,  iuflaininavit  *. 

((  Dil.  fil.  abbati  Cisteicii  ejiisque  coabbatibus 
etfratribus,  acdilectis  iii  Chrislo  filiabus  abbaiissis 
et  soroiibus  Cistcicicn.  Ordiiiis. 

8  Cerenies  de  vestrarum  oraiioiium  sufTragiis 
in  iis,  qua?  agenda  nohis  incuinbunt,  fiduciaiii  in 
Doniino  specialem,  univeisilatem  vestiam  roga- 
mus  et  horlamur  in  Domiiio,  iu  remissionem 
vobis  [leccaminuiii  injiingentes  ,  quatenus  pro 
salute  noslra  ei  felici  consuinmatiouc  [lassagii  per 
nos  ordiuati  in  subsidiuiu  Terne-Sancta;,  et  ali- 
orum,qua3  nubis  iiiiiiiiiieiit  agendorum,  pias  apud 
Deum  [ireces  etfiindere  studeatis.  Nos  enim  de 
i|)Sius  oiiiiii|)oiciitis  Dei  misericordia,  ei  beatorum 
Pciri  ei  I\iuli  A[io<loloriiiii  cjusauctoritate  confisi, 
siugulis  vestrum  vcre  |icei)iienlibus  ci  confessis, 
qui  singiilis  dicbus,  doiiec  vixerimus,  ([uiii([uies 
oralioiiem  Domiiiicam  ,  et  se|)ties  salutalioiiem 
B.  Mariaj  virgiuis  [iro  hujusmodi  gratiis  a  Domino 
facile  obtiuendis  dix('iini  revcrenler,  sexaginta 
dics  de  injuiictis  sibi  [(fleiiiteiitiis  misericurditer 
rdaxamus.  Dat.Aviiiionellnon.Septeinb.annoivi». 

3j.  Consceudit  '  hoc  tem|)ore  niare  legaius 


>  Heg.  posl  caiB(].  Ep.  dclii.   —  '  Kp.  Dw.xxxviii.   —   '  Ep. 
'Ep.  con).  Dcc.xxxi.^i  ad  dcclv.  ci  Ip.  dcclvii,  dclvj,  mccl:i.      com.  ccdlmv,  dculxv,  dcdlxvi,  dcdlxvii,  dcdlxviii  ei  ucxi. 
—  '  Lp.  iiccLiv.  i  Ep.  DCXU.  —  '  Bo6.  HiBt.  equil.  llierosol.  p.  ii.  I.  i. 


448' 


CLEMENTIS    V    ANNTTS   fi. 


CHRISTT   1310. 


Apnstoliciis  cum  Hosiiitalnriorum  mnp;istro  Ful- 
cone  Villarclo,  tnnlacpii»  e  divcrsis  rcjjnis,  rnnxime 
e  Grrmnnia,  cruccsif,'naloriini  miilliliiclo  nd  in- 
eiiiidam  cam  expcililionciii  confluxil  ,  ul  illnm 
classis,  qune  comparnta  ad  transfrclandum  erat, 
capere  iion  poluerit  :  qunrnm  phires  ciim  nd  Pnn- 
tilicinm  aulam ,  ()Uie  Avcnione  versabatur,  ad 
consulendum  Ponlificem  accessissent,  Clemens  iis 
omnibns  tot  misertiis  laliores  pra^mia  indiiliicn- 
tiaruni  conlnlit.  Qufu  vcro  gcsscrinl  alii,  nlque 
ventis  excepti  contrariis  in  Sicilia  subsistere  reli- 
quo  amio  concti  siiit  narral  hisce  vi^ibis  Bcriiar- 
dus  '  :  a  Mense  Seplemhris  trnnsfrelat  episcopus 
Rnthcncnsis  legntus  in  Terrani-Smctim  ad  |iartes 
trnnsmarinas  ciim  magno  ma^'istro  Hospilnlario- 
rum  et  nlia  mulliluiline  hiimiiiuin  copiosa,  |iro 
quodam  praeparalnrio  ad  fuluriim  passagiuni  ge- 
nerale,  coiicessa  a  jiapn  trnnseiintibus  i»lena  indui- 
genlia  peccnloiiim.  Sed  ventis  in  mnri  contrnriis, 
pcr  seqiienlem  liyeinem  ciiin  multo  personarum 
et  rerum  incoinmodo  et  jactuia  fuit  navigalio 
impedita  :  et  |ierveiiicntes  apiid  Biiindusiuiii  multo 
tempore  in  illa  vicinin  snbstitcrunt  ,  veriium 
tenipus  ad  navigandum  prosperum  exspectantes  ». 
Hajc  ille  :  qua>  vero  in  Oriente  crucesignati  gesse- 
riiit,  sequenti  anno  dicetur. 

Nunc  dc  Snrraceiiorum  seditionibiis  liacc  ex 
Jordano  '  adilenius,  ex  quibus  rcslituendiE  rei 
Cliiistianae  tiim  nffulsisse  occasionem  colligitur  : 
0  Mcccis.  Soldnnus  iEgypti  cinudus  de  mense 
Martii  ad  Cracuni  cum  gente  et  familia  sua  ivit,  et 
Bibarsimcher  abstulisse  sibi  videbaUir  dominiiim 
Kairi  et  Bnbylonis.  Hic  iiolal  de  schisiiiate  Saracc- 
norum,  quoii  post  caedem  plurium  soldanorum 
factus  est  iste  ciaudus,  ut  dictum  est  :  et  post  euni 


quatnor  erant  potcntes  viri  valde,  qiiorum  duo 
principnliorcs  Nnboi-er  ct  Bibarsimcher  se  muluo 
odcrniit,  teiliiis  vocnbatiir  Mcrecendal,  cni  diio 
]irinii  iiividebant,  oderantque.  Hic  se  nc  soldanum 
ab  eis,  qiiniitum  polerat,  prcPscrvabal.  Qnartus 
vero  dictiis  Gamcliniis  exitum  rei  Incitus  conside- 
raliat  :  caetcri  autem  admirandi  atque  officiales 
qiinntum  iintcrant  de  regio  fisco  raiiiebnnt.  Duo 
anteiii  jira^ilicti  Naboiscr  et  Bibnrsimclier  licet 
invicem  dissiilereiit,  adversus  lanien  Mereeendai 
noii  niiilto  post  conspiraverunt, eoriimquefaclione 
noii  soluin  de  curia,  vcriim  ct  de  tola  ^gypto 
piilsiis  cst  cuni  gente  sua.  Pulsus  vero  ad  pnrtes 
Snpheti  Ptolcmaidis  et  caslri  |ieregrinorum  se 
contiilit,  obtinuitque  domiiiium  regionis.  Quibus 
gestis  aiino  prtenotato  soldauus  in  Crnch  fortalitio 
se  tiilavit ». 

At  si  cxcrcuere  Saracenos  discordiae  ,  non 
liujiis  mali  erniit  imnumes  Clirisliaiii  :  in  Anglia 
eiiin  Eduariliisrexsoleiiini  ritucoronaredimitiis  ' 
a  Wintnniensi  episcopo  ex  procuratione  archiepi- 
scopi  Cantuariensis,  cui  rcgum  Augliae  sacro 
bnlsniiio  imingenilorum  jus  a  Clemente  asserlum 
vidiinns,  expeditionem  duxit  adveriis  Robertum 
Brusiiim  ,  qui  post  partniii  siiperiore  anno  de 
Jnaiine  Ciiminio  vicloriam  vires  suas  admodum  in 
Scotia  auxerat.  Sed  ob  innatam  segnitiem,  par- 
timque  ob  commeatuum  inopiam,  exercitum  e 
Scotia  niiiln  re  gesta  revocavit  ^  :  qiiocirca  Scoti, 
qui  etiaiii  tum  ipsi  haeserant,  ab  eo  ad  Robertum 
defecere,  cui  quoque  plures  urbes,  desperata  An- 
glica  ope,  sese  dedideruiit  :  qunmobrcm  Robertus 
adeo  vires  siias  conlirmavit  in  Scotia,  ut  ex  ea 
diveili  noii  potiierit ;  quineliam  Angliam  magnis 
ultro  claiiibus  attriverit,  ut  suis  locis  narrabitur. 


'  Bern.  Clir.  Rom.  fonl.  el  Ms.  Val.  >icii.  niiin.  3703.—  '  Jord. 
Ms'.  Vat.  Siiin.  nnni.  2(190.  Ep.  ccx.xxiv.  p.  Ul.  j:ar.  Sanul,  I.  ui. 
p.  13.  c.  li. 


'  Walsing.  in  Eduanl. 
clian.  Ilisl.  Scol.  I.  Vlil. 


-  (leclor.  Boel.  Hist.  Scot.  I.  xiv.  Bu- 


CLEMENTIS    V    ANNUS    6.    —    CHRISTl    1310. 


\.  Eenricus  rex  Rommiorvm  dal  regem  Boe-  Christi  millesimo  trecentesimo  deciino  ,  octava 
mice  filnim  Joomiem ,  ct  imperntm  mmpturits  indiclione,  univcrsn  Ilnlia  exspectntione  adventus 
jurat  fidelitatem  Pontifici.  —  Suspensa  erat  anno     Henrici  Romanoruin  regis,  (lueiii  Joaimes  ViUa- 


Cr.EMRXTrS    V    ANNTTS    6.    —    CIIRISTI    1310. 


/(49 


nus  '  iter  afrgressuin  ait,  ut  suscupta  llcdiulaui 
ferrea  C:rsaruin  corona,  atque  aurea  Roifa;  redi- 
niitiis,  infij;nitusqiic  Aiii,Mistoriim  ornnniciitis, 
pacato  Occidcnle,  mcditat.im  pro  instaurandis  iii 
Syria  Ctiristianis  riibus  cxpeditionem  adoriiaret. 
Cumuiaraiit  cliani  tiiiii  iiiius  vola  fcliccs  rcrum 
exitus  ,  ncc  CiTniaiiicas  rcs  niodo  compiisiiit  , 
verum  etiam  Joannem  fllium  rcgem  Bocmis  (1) 
dedit,  quain  rem  gcstaiii  lioc  anno  Beriiardus 
testatiu'  liis  verbis  -  :  a  Anno  Doiiiini  mcccx,  liliiis 
Henrici  regis  Alemanniie  cepit  in  uxorcin  filiam 
regis  Bocniia:,  qiuT  erat  ba^res  rcgni,  et  i|isc  tactus 
est  rex  Boemia;  cum  eadem  ».  Coiisentiunt  Ber- 
nardo  Albertinus  Miissatus',Ptolema;us  Liiccnsis*, 
Ms.  gesta  Clcmcntis  V,  rcrumqin;  Boemicarum 
scriptores. 

Adductns  cnim  iii  odium  apud  Bocmos  erat 
Henricus  Carintliiiccomes,  qiii  dotali  AniuE  uxoris 
jure  regiium  obtinebat,  cum  Boemis  diffideiet, 
Carintbiosque  arcibiis  ac  muneribus  pricficeret : 
atque  adco  exarsil  discordia,  ut  in  Nimliurgcnsi 
conventu  de  pellcndis  Carintbiis  ac  Joanne  Ro- 
manorum  regis  filio  ad  sceptrum  evocando  con- 
spiratio  conflata  fiierit.  Vcrsum  est  Henrico  Ca- 
rintbio  crimini,  Boemiam  Romani  im[ierii  bene- 
flciariam  contra  inajorum  iiistituta  Romaiiorum 
regis  auctoritate  non  acce[)isse,  debita(|ue  illi  officia 
[)Ost  triennium  non  exbibuisse  ;  lum  Elisabelam 
conjugis  sororem  ad  iiidignas  nuptias,  quo  re- 
gnum  sibi  assereret,  compcllere  voluissc.  Decrela 
itaque  ad  Henricum  Lucemburgensem  legationc, 
Joannem  fliium  po[ioscere  :  sed  cum  Hcnricus 
mittcre  statucrct  Valramum  fratrem  ad  compa- 
randum  silii  annis  illiid  regniim,  veritus  filium 
in  aperta  [lericula  in  ipso  adoiescentiae  flore  conji- 
cere  ,  urgeiitibus  Boemis  ,  at(]ue  arcbicpiscopi 
JJoguntini  consilio  Joannem  iisdein  Boemisregem 
tradidit.  Qui  des[ionsa  Spira;  Elisabeta  Wenceslai 
junioris  defuncti  sorore,  egregio  succinctus  excr- 
citu,  Boemonimqiie  studiis  regnum,  pulsis  Ca- 
rinthiis,  adeptusa  Petro  Moguntiiio,suffragantibus 
Joanne  Piagensi  ct  Petio  Lonnicio  Oloiiiuceiisi 
prffisulibus,  solenmi  pompa  Praga;  regio  diadc- 
mate  est  insignitus.  In  qua  celebritate  Moguntinus 
arcbiepiscopus  Bocmos  eleganti  oratione  ad  mu- 
tuam  concordiam  est  cobortalus,  quani  iili  postea 
magna  religione  coluere. 

2.  Evccto  ad  Boemicum  solium  filio,  pacataque 
Germania,ad  altiora  consiliade  adipiscendo  Italico 
regno  animuiii  extulit  Henricus,  ad  quod  exstimu- 
latum    a   GibcUina;  factionis  [iroceribus  indicat 

»  Jo.  Vill.  I.  IX.  c.  1.  —  '  Bcrii.  Chron.  liom.  Pont.  pcsla  Ms. 
CleiD.  V.  —  3  Aibcrt.  Muss.  1.  i.  c.  4.  —  *  Plol.  Luc.  Hisl.  Eccl. 
1.  XXIV.  c.  40.  ^u.  Syl.  Hist.  Boem.  c.  31.  Uubr.  I.  xix  et  xx  et 
alii. 


.iordaiius  '  :  «  Hic,  inquit,  strcnuus  in  agendis  et 
acer  in  hostes,  pacatis  iisquc  ad  Occanum  Ala- 
maniii.c  (inibus,  [irimogenito  in  regno  Bocmia; 
coronato,  (juod  Itomaiio  tunc  vacabat  im[)crio, 
Carintbia;  duce  submoto,ad  parles  Italia;  divisione 
coiiciissas  veiiire  dis|ionil,  pollicciitibus  subsidia 
nnn  [laiicis,  qui  a  concivibus  iii  Lombardia  ct 
Tiiscia  [lulsi  erant  ».  Cum  itaque  ille  Halici  itine- 
ris,  ut  inqieriali  inunctione  a  Clcmcnlo  vcl  cardi- 
iialilius  IcL-ati-;  liiiiietur,  coiisiliiim  aiicrui^^sct  Scdi 
Apostolicne,  Pontifcx  ad  tucnda  Romante  Ecclesiffi 
jura,  dati>  Hcnrico  litteris,  siiis  coiicc[itam  vcrbis 
sacramenti  formain  Henrico  pro[)osuil,  ex  quo 
fidem  ante  obslricturus  esset  nuntiis  Apostolicis, 
qiiam  Italiani  ingredcretiir.lllius  vcro  jurisjurandi 
Ecclesiae  iioinme  admiltendi  [irovinciam  Ilaliluino 
arcbicpiscopo  Trevirensi  et  Joanni  e  Molans  scho- 
lastico  viro  in  rebus  gercndis  slrenuo  demanda- 
vit  \ 

«  Joaiines  ,  ctc.  vcnerabili  fratri  Balduino 
arcbiep.  Trevircnsi  et  dilecto  filio  Joanni  de  Mo- 
lans ,  scholastico  Ecclesi;c  TuIIensis  ,  capellano 
nnstro. 

«Ut  inler  sanctam  Romanam  Ecclosiam  ac  nos 
et  successorcs  noslros  Romanos  Pontifices  et  Apo- 
slolicam  Scdeiii  et  cliarissimum  iu  Cbristo  fiiiuin 
iiostrum  Ilenricum  rcg.  Romanor.  illustiem,  sein- 
per  vigeat  plena;  charitalis  affcctus  ,  scribiinus 
eideiii  regi  per  alias  litteras  nostras,  quod  per  lit- 
teras  suas  tcnoris  ct  contineiitia;  infrascriptfp , 
regio  sigillo  munitas,  [iromittat  nobis  ct  Romana; 
Ecclcsiae  et  succcssoribiis  et  Scdi  Aposlolica;  su- 
pradictis,  quod  contcnta  in  eisdcm  littcris  suis 
integraliler  faciet  et  flrmiter  adimplebit  :  et  nihi- 
lominus  jnret  in  manibus  vestris  vcl  alleriiis  ve- 
strum  voliis  noslro  et  Ecclcsia;  ac  successorum  et 
Sedis  praedictorum  nomine  recipientibus,  quod  illa 
inviolabiliter  observabit.  Quare  discrctionem  ve- 
stram  monemus  et  bortannir  attentius,  per  Apo- 
stolica  vobis  scripta  mandantcs,  quatenus  jura- 
mentum  lnijusniodi  vos  vcl  altcr  vestrum  ab 
eodcm  rege  reci[)iatis  iiomine  supradicto,  ac  de 
pr:estatione  et  receptione  i[)sius  Instrumenti  pu- 
blicuiii  dicfarum  litterariim  suarum  continens 
sigillorum  vestrorum  muniminc  roboralum,  scu 
patentes  regis  ipsiiis  litleras  pra;dictarum  aliarum 
litterarum  suarum  scriein  contincntes  ,  confici 
facialis;  illudqnc  nobis  una  cuni  prrcdictis  litteris 
regiis,  seu  prajfatas  litteras  juramentum  hujus- 
niodi  continentes  quantocius  sludcatis  per  flde- 
Icm  nuntium  destinare  o. 

«  Tenor  vero  dictarumlitlerarum  ipsius  regis 


'  Jord.  Clir.  Ms.  Vat.  sifn.  mmi.  1960.  Alb.  Muss.  I.  i.  c.  i.  riol. 
Luc.  Ilisi.  liccl.  I.  XXIV.  c.  40.  —  2  Clem.  1.  v.  Ep.  cur.  Lvi. 


(1)  Eohemicam  cornnam  nonnisi  labcnte  anno  assumpsit  Joannes  ncnrici  filius.  Non  enim  illa  se  adhuc  ornaverat  die  xxii  Oclobris 
ut  no»  obscure  deducitur  tx  ejus  Diploiiiate,  recitato  a  Lunigio,  Spicil.  pag.  2G:!.  Datum  est  in  gratiam  cuMiobii  Waldrsaxcn,  qui  locus  esl 
a  Strazburgo  parum  distans,  signaturque  «  Praga;  xi  kal.  Novembris,  aniio  Doniini  millesiino  trecentcsimo  vigesimo  sccundo  regnorum  vero 
nostrorum  (Joannis)  anno  (iuodeciino  ».  Mansi. 


Ann.  —  ToMCS  XXHL  —  Rayn.  IV. 


57 


450 


CLEAIENTIS  V   ANNUS   6. 


CHRISTI    1310. 


lalis  est,  elc.  »  Inscrit  liisce  litteris  adfliicendam  a 
nobis  inferiiis  Ibrinam  sacramenli,  (luod  ab  llen- 
rico  Pontificio  nominc  exigi  jubetiir,  ipsum  scili- 
cet  nunquam  a  fide  Catliolica  defccturum,  exlin- 
cturum  iKTieses,  nec  ciim  ullis  sectariis,  Saiaie- 
nis,  schismalicis ,  vel  Ecclesia?  hostibus  fcediis 
aliquod  inilurum  :  Pontificiim  Rom;innruni  di- 
gnitatem  ac  jura  defensurum,  corroboraliirum 
conces-^a  a  veteribus  imperatoribus  Sedi  Aposln- 
litffi  i)rivilegia,  Ecclesiaslicam  ditionem  non  inva- 
surum,  non  defutiirum  opera  vel  consilio  Rom. 
Pontifici  ad  ipsius  hostes  retundendos,  defensurum 
denique  Ecclesiasticam  liberlalem,  omnesque  Ec- 
clesias  protectione  impcriali  ab  oinnibus  injuriis 
vindicaturuni.  Injunxit  eliam  paites  nuntiis,  ut 
ali  Romanorum  rege  ,  poslquam  sacramentum 
hnjusmodi  nuncupasset,  iinperiale  ea  de  re  Di- 
jiloma  ex  forma  ip^i  [ira^scripta  elicerent,  ac  Sedi 
Apostolica;  transmillerent.  «Datum  Avenion.  Vkal. 
Julii  anno  v  ». 

3.  Perfuncli  sunt  imposito  sibi  munere  Tre- 
virensis  archiepiscopns  ac  Joannts  e  Molaiis,  ut 
testatur  Henricus  Romanorum  rex  dalis  Lausan?c 
ad  Cleinentem  hoc  eodein  anno  V  idus  Oclobris 
ritleris',quibus  profitelur,  se  corain  ipsis  Roinano 
Pontifici  fidem  subjeclis  verbis  devinxisse ,  ma- 
nunKjue  sacrosanctis  Evangeliis  religionis  ergo 
admovisse. 

«  Sanctissimo  in  Christo  patri  ac  domino  suo 
domino  Clementi,  sacrosancta^  Romanae  ac  uni- 
versalis  Ecclesiae  sumiiio  Poiitifici,  Henricus  Dei 
gratia  Ronianorum  rex  sem|)er  Augustus,  ciim 
reverentia  debita  devola  pedum  oscula  beatoruin. 

«  Fervenli  desitlerio  cupifules  sanctitatis  ve- 
straj  [ledibusel  ApostolicfeSedi  toto  corde  etanimo 
zeiuni  nostra;  revercntJLe,  fidei  et  devolionis  of- 
ferre,  vestris  sanctis  moiiilis,  exhortationibus,  et 
mandatis  nos  pro  viribus  coajitando,  et  honorem 
vestrnm  ac  sanctas  Romaiia;  Ecclesite  ac  alianim 
Ecclesiarum  jura  diligere,  et  pro  posse  protegere 
atque  servare  ;  attendeiites  proiiensius,  qiio  nihil 
cst,  quod  lumine  clariore  pr;cfulgeat,  quam  recla 
fides  in  principe,  nihiique  est,  qiiod  ita  nequeat 
iiccasui  subjacere,  quam  vera  religio  ;  et  quod  ad 
Dei  timorem  servandum,  mandataque  tjus  custo- 
dicnda  faclus  est  omnis  honio,  sed  pra;cipue  im- 
perj.ilis  et  regalis  potestas,  (;mea  Domiiio  Deo  est, 
ct  ad  ijus  ministerium  exeiiiiendum,  ad  fidem  et 
reverentiam  sui  nominis  dilalandam  in  ornnes  re- 
gioncs  et  regna  ;  proiniltimus  el  obligamiis  nos 
cuni  omiii  efficacia  Deo  oniiiipotenti,  voblsqiie 
domino  nostro  Clemenli  summo  Ponlifici,  vestris- 
que  suecessoribus  ac  sacrosancla!  Sedi  AposUiIica3 
et  Romanic  Ecdesiae,  iiua;  Ecclesiarnm  omnium 
caput  estet  niagislra  ;  (juod  sacrosanctam  Calho- 
licam  et  Apostolicam  Ecclesiani,  fidemque  Calho- 


'  Ext.  in  arce  S.  Aiip.  L.  Priv.  nou).  Ecrl.  lom.  iii.  |af.  139, 
coll.  I'lat.  tom.  I.  ])ag.  Xj\.  et  iMs.  Vall.  sgii.  lil.  B.  iiuiii.  12.  ]iag. 
5t)6.  et  Bign.  lit.  D.  num.  i.  p.  05.  et  Lil>.  Ceus.  p.  349, 


hcam  fundatan^  siipra  fundamenlum  Apostolorum 
et  piophetarum  ,  ijiso  siiinmo  angulari  lapide 
Cliiisto  Jesu,  in  qiio  oninis  sedificitio  constnicla 
crescit  in  templiim  saiicliim  in  Domino,  in  ciijiis 
noniine  omne  genii  flcclatiir  c;clestium,  terre- 
slriiim  ct  infernoriim,  nec  est  nomen  aliud  sub 
ca^ln,  in  (|uo  salvari  oi)oileat  credentes  ;  lolo  corde 
et  aiiinio,  piira  fide  et  sancla  iiiteiitione  conserva- 
biinns,  reverebimur,  atque  defendemus  totis  viri- 
biis  ot  toto  posse,  ac  oninem  luEresim  et  schisma 
extoilentem  (extollenlia)  so  conlra  sanctam  Catho- 
licaiii  et  Apostolicam  Ecclesiam  exlerminabimus 
pro  viribus,  et  oinnes  liareticos,  cujuscumque 
secla;  el  conditionis  existentes,  facies  quidein  ha- 
bentes  diversas,  sed  caiidas  ad  invicem  colligatas, 
quibus  vineam  doniini  Dei  Saliaoth  perdere  et  va- 
slare  nituntur  ;  omnesque  faulores,  adjutores,  va- 
litores,  et  receplalores  ac  defensores  eorum  :  et 
quod  nullo  tempore  conjungemur,  confcederabi- 
iiiiir  pareutela,  vel  fa-dere,  vel  unione  quacuinque 
ciim  quocumque  Saraceno  vel  pagaiio,  vel  schi- 
smatico  rege  vel  principe,  vel  quocumque  alio 
fiilei  Catholicoe  conimunicnem  non  habente,  ne- 
qiie  cum  aliquo  rebelle  vel  inimico  ipsius  Ro- 
inana!  Ecclesise  vel  eidem  manifeste  suspeclo. 

i.  «  Item  promittimus  et  obligamus  nos  cum 
omni  efficacia  et  effectu,  quod  personam  vestram, 
statum  et  honorem  et  successorum  vestrorum 
contra  quemcumque  seu  quoscumque  homines, 
cujuscumqne  statiis,  pra^eminentia;,  vel  dignitatis 
existant,  conservabimus  et  defendemus  et  manu- 
tenebimus  ;  necnon  oiiinia  privilegia  regum  et 
principum  et  imperulorum  Romanoriim  praede- 
cessorum  nostrorum  cujuscuinque  lenoris  et  con- 
liiieiili;e  exislant,  quocumque  tempore  concessa 
sancta3  Roinana!  Ecclesiie,  ct  Romanis  Pontifici- 
biis,  el  Sedi  Apostolicae,  et  quibuscumque  Eccle- 
siis,  piffilatis  et  ministris  ipsarum,  conservabimus 
et  manutenebimus  :  necaliquo  unquam  tempore 
contraveniemus,  nec  aliquem,  iiuantum  in  nobis 
erit,  venire  permittemus  quacum(|iie  occasione 
vel  titiilo  allegato,  juris  vel  facti  :  imo  ad  perpe- 
tuam  rei  niemoriam  et  sanctic  Ecclesia;  securita- 
teiii  attiue  cautelani,  ipsa  privilegia  omnia,  pro 
nobis  et  successoribus  nostris  ralificamus  el  con- 
firmamus,  recognoscimus,  innovamus  et  de  nov  o 
concedimus,  prout  melius  et  plenius  possuinus 
ex  certa  scienlia  cum  omni  efficacia  et  effectu  : 
volentes  ac  etiam  decernentes,  qiiod  isla  genera- 
lis  ralitlcalio,  confirmatio,  recognilio,  innovatio, 
et  de  iiovo  conctSMO ,  perinde  robur  oblineant 
perpetua;  firmitatis,  ac  si  omnia  el  singula  privi- 
legiorum  verba  singulariler  etexpresse  acde  verbo 
ad  verbum  piaeseiitibiis  inserta  fuissenl.  Speciali- 
ter  autemetexpresse  cum  oinni  efficacia  et  eflectu 
supiadictis  ralificaiiius,  confiiiiiaiiius  et  innova- 
nius,  et  de  novo  concedimus  omnia  privilegia 
Conslaiitini,  Caroli,  Ilenrici,  Othonis  Quarti,  Fre- 
derici  Secundi,  atque  Radulplii  regum  et  princi- 
liuiii  seu  imperalorum  Ronianoruin  quocuinque 


CLJiMENTIb   V  ANNUS  6. 


CHRISTI    1310. 


451 


tempore  concessa  super  qiiibiiscumqiie,  cujus- 
cunKiue  continenti;e  vcl  tcnoris  cxisLuit  saiicla) 
Roirianic  Ecclesid! ,  Romanisque  Poiitificibus  et 
Scdi  Aposlolica;. 

5. «  l'roiiiittimiis  etiaui  ct  oliligamus  nos  cum 
omiii  cnicacia  et  cllectu,  oiiini  jure  cl  furiiia,  quo 
melius  el  eflicacius  fieri  polest,  ni.mulcnere  et 
conscrvare  oiiinia  iirivilegia,  cujuscumque  leno- 
risvcl  conciilionis  exislanl,  et  niillo  uniiuam  tem- 
pore  contravenire  ;  vel  aliquo  modo,  (|iiantum  in 
nobis  est,  veiiire  permiltemus  quacunii|iie  occa- 
sione,  vcl  ciusa,  vel  liUilo  allcfjfalo  juris  vcl  facli, 
per  quoscumqiie  rcges,  vel  piincipcs,  seu  impera- 
tores  Romanorum,  et  prtecipue  per  supradictos 
Constantiiium ,  Carolum,  Hcnricum  ,  Ollionein 
Quartum,  et  Fredericum  Secunduiii  ali|ue  Radul- 
ptium  concessa  sanctiE  Roiiianaj  Ecclesia;  et  Ro- 
manis  Pontificilius  et  Apostolic.c  Sedi  siiper  reco- 
gnitione,  innovalione,  avoalioiie,  donatione,  con- 
cessione  ,  quitatione  ,  reiiuntiatione  et  libera 
dimissione  terrarum  et  provinciarum  sanctae  Ro- 
mana;  EcclesicC  ubicum(|ue  positarum,  |ira;cipue 
marchiiB  Anconitana'  cum  omuibus  civitalibus, 
limilibiis,  lerminis  el  confinibus  suis  inlegraliter, 
et  cum  oninilius  juribus  et  jurisdictiunibus  ea- 
rumdem,  exarcliatus  Ravenna;  ct  Pentapolis,  ac 
Romaniola;  et  Brittenorii  comitalus,  cuin  civitate 
Bononia;  et  ctim  oiiinibus  civilatibus,  terris,  limi- 
tibus,  terminis  et  coiifiiiibus  inlcgraliter,  et  cum 
omnibus  juribus  et  jurisdiclionibus  eorunidem. 
Vdllis  quo(|ue,  qua;  Spolclana  dicitur  sive  duca- 
tus,  cum  civitatibus  Perusii,  al(|ue  Cabtelli,et  cuiii 
omnibas  civitatibus,  teriis,  liinitibus,  tcrminis  ct 
confinibus  suis  iutcgraliter,  et  cum  oniiiibus  ju- 
ribus  et  juiisdiclionibus  eorumdem.  Massa;  quo- 
que,  qu;e  Trabaria  iiuncupatiir,  ciim  umnibus  ci- 
vilalibus,  terris,  liiiiitibus,  tcrininis  et  coiifinibus 
integraliter,  et  cuiii  omnibus  juribus  et  jurisdi- 
ctionibus  eariimdem  :  |iatrimoiiii  etiaiu  B.  Pctri 
in  Tuscia  cum  civilatibus  Tudcrli,  Narniiu,  Urbis- 
veteris  el  Reate,  et  cuiii  omnibus  civilatibus,  ter- 
ris,  liinitibus,  lerminis  et  coiifinibiis  intcgralitcr 
et  omnibiis  juribus  et  jurisdictioiiibiis  earumdem. 
Comitatus  quoi|ue  Sabina;  cum  civilate  Iiiteram- 
nensi,  el  cum  aice  C;esarum  el  lcrra,  qu;c  dicitur 
Arnulpborum,  cum  omiiibus  civilatibus,  terris, 
liniitibus,  terminis  et  confinibus  integraliter,  et 
cuiii  omnibus  juribus  et  jurisdictionibus  earum- 
dem.Comitatusquoque  CampaniiEatque  Maritimce 
ciim  oninibus  civil;itilius,  terris,  limitibus,  teriiii- 
nis  et  confinibus  iiitegraliter,  et  cum  oiiinibus  ju- 
risdictionibus  ct  juribus  carumdem, 

6.  «  Ex  suiierabiiiid;inti  de  novo,  el  ad  ni;ijo- 
rem  cautelam  supradiclas  omncs  ternis  alqiie  pro- 
vincias  cum  oiiinibus  juribus,  jurisdictionibus, 
terminis,  limitibus,  conlinibus  earumdem  :  ct  jus 
ac  possessionem  el  propiictateiu  ipsaruiii  ciiiii 
omni  pleniliidine  recogno^ciiiius  jure  plenissimo 
adjus  et  proprietatcm  sancla;  Romaua;  Ecclesiae 
spectare,  ac  omniiuode  pertinere  :  ac  ipsas  omnes 


terras  atque  provincias  de  novo  avoamus,  innova- 
mus  atque  concedimus,  (|uitaiiius  libere  ct  di- 
mittimus,  reslituimus  et  renunliamiis  :  iieciion 
ad  omnem  scrupuluin  rcniovcndum,  et  iit  pax, 
quies  ;ilque  traiii|uillilas  intcr  Ecclesiam  ct  iiiqie- 
rium  jugitcr  vigeat,  et  fiituris,  danteDomiiio,  tein- 
poribus  fcliciter  augcatur  ;  ct  omnis  conlentionis 
ct  dissen.MOuis  cujiislibet  materia  procliuhitur , 
proul  iiielius  et  elficacius  fieri  et  intclligi  potesl, 
concediiiius  ipsas,  conferimus  et  donaiiius  de 
iiovo,  promittentes  et  obligantes  nos,  prout  ple- 
nius  et  eriicaciiis  |iossuiiius,  qiiod  nuUo  umjuam 
tempore  occiipabimus  vcl  occupari,  quanluiii  in 
nobis  est,  permiltemus  civilates,  loca,  castra,  ter- 
ras  et  provinci;issupradictas,  vel  aliquam  ipsarum 
vel  carum  parteiii  ;  nec  in  ipsis,  vel  aliipia  ipsa- 
rum,  vei  earuiii  parte  jurisdictionem  aliquam 
per  nos  vcl  per  aliuin  gereiiius  \cl  exercebimus  ; 
vel  jura  aliqua,  possessiones,  vel  tenutas  liabebi- 
mus,  vel  possidebimns  in  eisdcm  terris  vel  pro- 
viiiciis,  vel  aliqua  ipsaruni  vel  earuiii  parte  ;  nec 
cfficium  aliijuod  gereinus,  per  nos  vel  per  alium 
potestariffi,  vcl  capilanifE,  seu  quocumque  nomine 
ccnscatur,  in  ipsis,  vi  I  aliqiia  i|isarum  vcl  earum 
parte  ;  et  qiiod  lanquam  [iriiiceps  Catliolicus,  ad- 
vocatus,  et  defensor  sanctic  Romana;  £cclesi;e  jii- 
vabimus  ipsaiii,  sibique  assislemus  conlra  ([uos- 
cumque  occupanles  ,  invadentes ,  vd  turbanles 
provincias  ipsas,  civitales,  loca,  castra,  vel  lerras, 
vel  aliquam  ipsarum  seu  earum  parteni  ;  et  quos- 
cuiiique  inobedientes,  seu  rcbelles  Ecclesia;,  pra;- 
cipue  in  provinciis,  civitatibiis,  locis,  c;istris  et 
terris  eisdem  in  nullo  fovebimus  vel  manutenebi- 
mus,  seu  per  (luoscunujue  foveri  vel  nianuleneri, 
quanlum  in  nobis  est,  permittemus  ;  sed  contra 
ipsos  assislemus  auxiliis,  consiliis  et  favoribus  op- 
purtunis  sanct;e  Romaiia;  Ecclesia; ,  ac  Romanis 
Pontificibus  et  Api  stolica;  Sedi,  quousque  rebel- 
les  et  subdili  ad  plcnam  reverentiam  el  obedien- 
tiam  reducantur. 

7.  «  Pioniittiinus  quoque  sanctam  Romanam 
Ecclesiam  ct  Ecclesias  alias,  ac  libcrlatcm  Eccle- 
siasticam  et  bona,  jura,  prajlalos  et  miiiistros 
ipsarum  maiiuteneie,  conservare  ac  pro  viribus 
dcfeiisare,  vassallosquoque  Romance  Ecclesia;  con- 
tra  justitiam  non  offendere  :  et  quoslibet  devotos 
et  fideles  Ecclesi;e,  ctiam  in  inipciio  constitutos, 
beiiigne  traclabinius,  et  coiitra  justitiaiii  nou  op- 
primemus,  neqiie  per  aliuiii,  (juantum  in  nobis 
est,  opprimi  [leriiiilteiiius,  sed  conservabinuis  in 
juribus  et  justitiis  eorumdem.  Pra;di';ta  aiitem 
omnia  et  singula  inviolabiter  observare  et  obser- 
vari  faccre,  ct  niillo  unquaiii  lcniporecontr.ivenire 
juravimiisad  sancta  Uci  Evangelia,  laclo  libro  in 
inanibus  venerabiiis  palris  domini  Balduini  ar- 
cliie|iiscu|ii  Treverensis,  el  discrcti  viri  Jo;innis  de 
Mulaiis  sclioluirtici  EcclesitC  Tulkiisis  vcslri  ca|)el- 
lani,  nomiiie  Romana;  Ecclesi;eet  Sedis  A|)ostoIicae 
ac  vestro,  et  dc  vestro  iiiaiidato  S[)ccialiter  rcci- 
pienlium  :  de  (|uae>iam  receiitione  lam  per  alias 


452 


CLEMENTIS   V   ANN  QS   6.    —    CHRISTJ    1310. 


noslras,  quam  per  ipsorum  recipientiiini  litteras, 
seu  Instrumuntuin  pnlilicum  plene  conslat.  Et  ail 
praedictorum  onniiurn  i)erpetuam  rd  memoriam, 
et  sauctm  Uomana'  Ecdesiic  ac  Sedis  Apostolicae  et 
Ronianurum  Pontificum  securilalcm  atque  caute- 
lam  pra!sentes  iitteras  rcgia;  majeslatis  sigillo 
muuilas  fccimus  communiri,  proniittenlesetobli- 
gantes  nos  cum  omui  efficacia  et  cfTectu,  quod 
post  iuiperialis  diaiiematis  coronalionem  suscep- 
tam  pradictaomnia  raliflcabimus,  confirmabimus 
et  recoguosceuuis,  et  faciemus  ct  servabiiiuis, 
atque  jurabimus;  et  de  supradictis  omnibus  infra 
octo  dies  nostras  iiatentes  dabimus  litteras  qua- 
druplicatas,  liarum  seriem  continentes  ad  perpe- 
tuam  rei  memoriam,  et  ad  sccuritatem  ei  caute- 
lam  vestrain  et  successorum  veslromm  et  sanctffi 
Romanai  Ecclesiae  et  Apostolica;  Sedis,  imperialis 
majeslatis  typario  communitas.  Dal.  Lausanae 
V  id.  Octobris,  regni  noslri  an.  secundo,  aiino 
Domini  mcccx». 

8.  Uenrico  ve!tltt?'o  in  Italiam  Clemens  con- 
ciliare  nititur  popiilos.  —  Dum  Lausaiue  agebat 
Henricus  rcx,  permissa  Joanni  regi  Boemice,  ut 
docct  Joauues  Villanus  \  Geruiaiiiie  adiiiinistra- 
tione  ,  atque  Italorum  legationcs  opperiebatur, 
exercilumque  inslruebat,  confluxere  ad  ijisum  ex 
omnibus  psne  Ilaiiae  urbibus  Runiano  imperio 
obnoxiis  oratores,  alque  ingenlia  nmnera  obtulere. 
Iiiter  quos  Pisani  sexaginta  aureorum  millia  pro 
ornanilo  bellico  apparatu  porrtxeie  \  a-qualem 
[lecuniarum  vim  impcriali  arario,  cum  Pisas  in- 
grcssus  esset,  inferre  polliciti.  His  studiis  subve- 
ctus  Henricus  de  Italia  suo  sulqiciendam  imperio 
ingentes  spes  concepit,  coivitquearmoruin  foedera 
cum  piuribus  principibus,  qui  Philippo  regi  Fran- 
corum  eraiit  iiifensi  :  praterea  expedilionis  ItaliciE 
dieni,  niiseis  ad  dcmulcendos  bl.uidis  pollicita- 
tionibus  |)Opulos  oratoribus,  consliluit,  ut  subjec- 
tis  vcrbis  rcfert  Albertinus  Mussatus  \ 

«  Ut  populoruni  amores  sibi  coiiciliaret , 
nuntios  cuiii  mnjestatis  su;c  littcris  mature  iiun- 
tiarc  jufsit  leliceni  advenlum  ipsius;  seqiie  pacein 
inundo  daturum,  jura,  libertatcs  lajisis  restitutu- 
rum  ,  universitatum  in  pace  degentium  mores 
approbalurum ,  et  reliqua  regalibus  extollenlia 
suasioiiibus  corda  fidclium.  Intercaqne  coulcede- 
raliones  cuiii  princi|iibus  rcgioiiuiii  Tbmtonici 
noraiiiis,  privalasque  amicitias  sibi  spoiisionibus 
et  ca'teris,  quae  mortales  alliciuut  conquireiis  ; 
spe  eliaiii  suflultus  Aniedei  Sabaudia'  comitis 
alteraiii  e\  filiabus  ducis  Rrabanlia;  uxorem 
babenlis,  cui  el  delpbini  frater  adbaesit  ejusdem 
coiiiilis  Satiaiidiae  gcner,  iuque  socias  vices  et 
Guidone  Fiaiidria  comitis  Iratre  iiicunte  :  ii  qiii- 
dem  et  imperatoris  adventum  ob  sliidium  exosi 
dicti  Pbilip|ii  Fraiicurum  rcgis  ;.fl'cclabant.  Sla- 
lutam  inde  diein  transgrediendarum  Alpium  prae- 


>  Jo.  Vill.  I.  IX.  e.  1.  —  -  Ibid.  c.  7.  Aiit.  111.  p.  lit.  XXI.  c.  2. 
§  4.  Wer.  in  Henr.  et  alii.  —  ^  Albert.  Miss.  1.  i.  c.  4. 


fixit  in  Lausaniam  vicinam  desccnsui  ad  Longo- 
bnrdia  planitiem;  itlenique  se  cuin  copiis  promo- 
turuni  enuntiavil.  Praemissisque  iterum  ex  latere 
viris  slrenuis  ad  partes  Italiae  cpiscopis  et  laicis, 
ad  universos  et  singulos  im|)erii  fideles  diein  nun- 
tiantibus,  qua  cilra  nioiites  desccnsurus  erat,  ut 
occurrercnl,  sutfecturi  viribus  regalis  adventus  et 
pariluri  salubribiis  ejusdem  inoiiitis,  ul  regia  ma- 
jestas  a|ipeteret ». 

9.  Slriixisse  silii  iler  in  ItLiliam  Heuriciim  ma- 
gna  bcnevolentite  et  tequitatis  ostentatione,  con- 
sonat  Mussato  Jordaiius  '  :  o  Praemissis,  inquit, 
episco[)is  et  legalis,  ut  populoruin  sibi  favorem 
conciliet,  denuutians  in  pace  degeiitibus  seeorum 
laiulabiles  approbare  inores,  iujuriam  |iassis  re- 
stitutionem,  universis  pacem,  Alpes  trausgressus 
Italiain  adiit  e.  Pracipuis  ille  iii  adeundo  regno 
Italico  Clemeiilis  studiis  nilebatur,  cujus  putissi- 
mum  opera  Casareum  lasligium  conscenderat  : 
nam  Cleinens,  cum  piitaret  Henricum  officii  be- 
neficioruiiK|ue  futurum  meiiiorem,  ac  redactis  iii 
coiicordiam  iiroceribus  adversarum  factionum, 
qu;e  discerpebant  Italiam,  Cbristianam  religionem 
adversus  fidei  bostes ,  Roinaiiaiii(|ue  Ecclesiam 
tiitaturum,  Italos  oinni  contentione  soilicitavit,  ul 
Henricum  regem  adinitterent.  Quo  argumento 
Geiiuensibiis,  (|uamvis  illi  jain  ante  fessi  Friderici 
tyrannide  juguin  Caesarum  a  suis  ccrvicibus  de- 
pulisseut,  cum  tamen  inteslinis  tuiii  dissensioni- 
bus  laborarent,  Cleiuens  tit  eos  ad  novi  Caesaris 
pacis  speiii  pra-ferenlis  obsequium  pelliceret , 
Apostolicas  hasce  litteras  scripsit'. 

«  Dileclis  filiis  potestati,  capilaneo,  prioribus, 
consilio  et  comiiiuni  Januensium. 

10.  «  Exultet  in  gloria  virtutis  Altissimi  regni 
culiiicn  iiiclytum  Roinanorum  :  exullenlmagnifice 
sibi  siil)dit;e  uatioues  :  jucundetur  foecuiidaiaetilia 
populorum  iUius  cojiiosa  diversitas,  etconventum 
Letitiae  faci;iiit,  qui  diligiint  nomen  eju.^,  quouiam 
ecce  rex  i|isoruni  |iacilicus,  dono  divinae  giatiae 
magnificatus  geiitibus ,  cujus  vultuin  ejusdem 
regis  terra  desiderat  universa,  eis  veiiiet  mansue- 
tus,  ut  in  suo  sedens  solio  majeslatis  solo  nutu 
dissipet  omne  malum,  cogitet  pacis  cogitationes 
pio  subdilis,  illam(|ue  in  plebem  suarn  luqualur 
iiitrepide,  ac  suue  potentiae  minist^^rio  salutari 
taiiqiiam  fluinen  aqiiarum  nuillarum  abundare 
faciat  et  redundare,  sicul  maris  gurgites,  affluen- 
ter.  Teiribilis  (luidem  super  filius  homiiium,  qui 
sua  virtute  dominatur  in  s;ecu!a,  ;i  reg.ilibus 
sedibus  ccelestis  imperii  veram  ad  infima  regna 
muiidi  pacem  transmittens,  illam  in  Nalivilalis 
su;e  mirabili  facrameiito  per  suorum  Augeloriim 
miiii?tenuiii  gloriosuin  iii  terris  fidclibiis  iiun- 
tiavit.  Hac  cst  Iructus  benedictionis  a  Uomino, 
per  (|uem  niellifiuain  cieli  liiilcediiiem  suscepe- 
runl.  Heec  est  friictus  prcliosiis  fldelibus,  quem 
arbor  justitia',  in  beneiliclionibiis  planlata  dulce- 

»  Jord.  Chr.  Ms.  Vat.  sign  iiuin.  191)0.  —  -  Lib.  v.  Ep.  com.  LIX. 


CLEMENTIS   V   ANNUS   6.    —  CHTHSri    1310. 


466 


dims,  germinavit.  Exc  est  fructiis  mirte  piilcliri- 

tiidinis  el  ilicoris,  qiiem  coelestis  ajrricDiae  sumina 
i)c_nignitas  de  radice  cliaritalis  ednxit  :  et  liacc  est 
fructus,  de  quo  gentinni  doctor  Apostolus  et  pra;- 
dicalor  egregius  verilalis  in  sacro  suae  salutationis 
eloquio,  (|nod  de  couscientia  Regis  emiltekit 
excelsi ,  cuiictorum  reOci  corda  fidelinm  cnm 
summo  desiderio  cupiebat.  Nos  enim  ipsius  in- 
stiucti  eruditione  decoris  liujusinodi  frnctnm  iii 
oibe  terrarum  super  omnia  cnpimns  abniidare, 
propter  ijuod  libenter  stndia  menlis  nosUa;  con- 
Vertimus,  ut  fructus  ipse  in  regionibus  et  lerris 
regno  Romano  subjectis  et  aliis  partibus  oibi<,  in 
quibus  cultus  viget  lidei  Cliristianie  inultiplicctur 
ad  divini  nominis  gloriam  et  Lonorem. 

11.  «  Dudiim  siquiilcin  cliarissimns  in  Cliristo 
filius  noster  llenricus  rex  Roinanornm  illuslris 
per  sotemnesnuntios,ad  hoc  sufDciens  mandatiiin 
habentes,  (|uos  ad  SL-deiii  Apostolicam  dcstina\it, 
nobis,  piu'sentibus  fratiibus  nostris  in  [lublico  et 
solemni  consistorio,  adstanteDdeiium  njullitudine 
copiosa,  eleclioiiem  unaniniein  de  persona  sua 
per  venerabiles  fratres  noslros  archiepiscopos  et 
dilectos  filios  nobiles  viros  regni  Alamanniae  prin- 
cipes,  in  electione  Rnmanornm  regis  vocein  ba- 
benles,  celebiatam  fuisse  concorditer  ;  et  etiam 
ipsi  archiepiscopi  et  principes  per  litteras  suas, 
decretnm  suae  electionis  continentes,  solemniter 
cum  huniilitate  debita  intimarunt,  [letentes  in- 
stanler  a  nobis  per  nuntios  memoratos  electionem 
per  nos  approbari  [inedictam  ,  sibique  regiam 
denominationem  adscribi,  (.t  ad  nostraiii  veiiiendi 
prtEsentiam  unctionem,  consecrationem  et  coro- 
nam  imperii  de  nostris  manibus  recepturo  termi- 
num  assignari. 

«  Nos  vero  cum  eisdem  fratribus  deliberatione 
|iraehabita  diligenti,  [irout  tanti  negolii  gravitas 
exigebat,  ac  niatnra  et  sollicita  deliliiratioue  dis- 
cussis ,  qnce  in  bujusmodi  iiegotio  pulavimus 
attendenda,  electionem  eamdeni  (Inximus  aiqiro- 
bandam,  sibi  denominationem  bujusmodi  libera- 
liter  adscribenles  :  ipsum(|ue  regem  Romanorum 
re|iulavimns  ,  nominavimus,  denuntiavimus  et 
declaravimus  de  fratrnm  priEdictorum  consilio, 
jilstitia  exiL'eiite  :  up|)robaiites  niliilominns  et 
etiam  declaranles  ac  pronunliantes,  sufDcientem 
el  habilem  i(i>iiin  fore  ad  im[)erialis  ceisitudinis 
dignitalem  ;  et  uiictioncm ,  consecrationcm  et 
Rumani  coronam  imjicrii  jier  nostras  deberi  con- 
cedi  ftianus  eidem  loco  el  teni|jore  op|)ortunis,  et 
ad  unctiouem,  conseciationem  el  coroiiationem 
luijusmodi  in  Basilica  jirincipis  A|iostoloruiii  de 
Urbe  recipiendas  de  manibus  nostris,  divina  fa- 
vcnte  cleinentia,  certiim  termiiiiim  de  ipsoruni 
fratium  consilio  per  alias  nostias  Iitteras  conti- 
neiites  [)i;eiiiissa  omiiia,  liberaliter  praDgentes. 

12.  B  Nu()er  autem  rex  prxHlictus  nobis  per 
dileclos  niios  nobilcs  viros  Amedeiim  Sabaiidiie  et 
Guiclonem  de  Flindria  Zelandiae  comites.ac  Oddo- 
nein  de  Crandisono  suos  niiiilios  s|)eciales  A[iosto- 


latui  noslro  significare  curavit,  qiiod  subditis  suis 
intra  Romanornm  rcgiium  in  jiartibns  Lombardiae 
et  Tusci;e  conslilntis,  qiii  neduiii  civilibns  belli?, 
sed  etiaiii  extrinsecis  dissidiis,  peccalis  exigenti- 
bus,  multi|iliciler  colliduntur,  pacem  dare,  (iro 
i[isis  tran((nillilatem  exquirere  ;  et  ad  reforman- 
dum  iiiler  i[iSos  coiicordiam  ardeiiter  as|iirans, 
puia  iiitentione  desideiat  inobedientes  siugulos  el 
rebclles  Romanae  Ecclesids  niatris  suae,  ut  ab  i(isis 
ei  cum  hunnlitate  et  revereiitia  debita,  (irout  con- 
veiiit,  pareatur,  pro  ejus  hoiiore  i[)sius  Ecclesi;e 
pro  viribus  subjugare  domiiiio  ;  et  Ecclesiaruin 
juia  et  bona  de()erdita,  et  [ler  nonnnlios,  ([ui  gio- 
rianlur  cum  malefecerint ,  in  diversis  ejusdem 
regui  partibus  occu[)ata,  in  manu  potenti  recupe- 
rare  [iro|ionit.  Pro[)ler  ((uod  et  ;ilias  justis  et 
ralionabiles  causas,  ([u;e  ;id  lioc  su;e  nientis  fervo- 
reiii  iiiducuul,  praefatum  teriiiinum  ad  lecipien- 
dum  iiiictionem,  consecratioucm  el  coronationcm 
[iiiedictas,  ei  per  nos,  ul  (irauiittitur,  ■issigiiatain 
aiitici()are  disponit,  ut  speramus,  [)ro  utililate 
communi  ad  (inedicli  regni  Rom.norum  partes 
potenter  et  [leisoualiter  accedeiido,  ut  (ler  [)rovi- 
dam  et  consnltam  antici()alionem  hujusmo.li,  illo, 
qui  ;is|iera  iiovit  in  vias  [)laiias  couvcrtere,  fa- 
ciente,  (ilacatio  fliictnum  bcllorum  et  dissidiornm 
hujiismodi,  ac  recuperatio  bonorum  et  jurium 
(iraedictoium,  et  humiliatio  rebellium  eorumdem 
su;e  viitiitis  miuislerio  frucluoso  celcrins  valeal 
provenire. 

13.  «  l^rofeclo  ccelestis  altitiido  coiisilii,  in 
fidelibus  suis  uberum  gratiarum  dona  mullijili- 
caiis,  (iiKcelsas  sacerdolii  ct  im[ierii  dignitates  ad 
(ilenum  et  utile  rcgimen  et  gubeniatiouem  i[)so- 
rum  Ddelium  salularem  (lia  in  terris  dignatione 
constitnit,  et  ut  in  execiitione  fructuosi  regiminis, 
et  in  voti  unitate  coiiforines  ipsornm  nniversis 
(irofiitura  concordiaalterutriusfulta  pracsidiiso|ius 
libeiius  exercerent  jiistiti;c  ;  et  commodius  in 
tabernaculis  Dduciae  constituerent  populum  Chri- 
slianum.  Praemissis  igitur  digna  consideratione 
pensatis,  et  s[)eranles  regem  (irajfatuin  Ecclesia- 
ruui  et  [lersonariim  Ecclesiasticarum  advocalum 
sollicilum  et  utilem  defensorem  ,  (uoniotorem 
avidiiiii  Ecclesiasticae  libcrlalis,  scctatorem  [lietatis 
operiim,  amicuni  sedulnm  verilatis,  ac  pacis  et 
justitiae  fervidum  zelatorem,  ac  pfopter  hoc  con- 
grnis  et  gratiosis  fuvoribus  assistere  pro()onentes 
eidein  ;  universitatem  vestram  rogamus,  monemus 
et  liortamiir  attentius,  vobis  iiihilominus  (ler  A()o- 
stolica  scri(ita  mandaiitcs,  ([iiateiius  considcniiiles 
atlciitius,  (juod  [lacis  ;iiiiceiiitas  nuiiierum  iiiulti- 
plicat  po[»uIorum,  quodque  in  multitndine  gen- 
tium  regaliscelsitudinis  (iulchraserenitasros(ilen- 
det  anqilioribus  radiis  claritatis  ;  ac  provida  medi- 
tatione  [lensanles,  quod  rex  prasfatus  ad  nullius 
[lartialitatis  dexlcram  vel  &inistram,sicut  (irocerto 
creditur,  et  specialiter  uobis  [ler  eosdem  nunlios 
suam  a[iertissime  su(ier  hoc  tam  secrete  quam 
publice  (iliiries  aperuit  voluntatem,  siios  declina- 


454 


CLEMENTIS   V    ANNUS   6.    —   CHRISTI    1310. 


bit  affectiis  ;  quodque  vassallos  sanctae  Romanaj 
Ecclesiae  in  benuvolentia  rej^ali  recipiet  et  sei  va- 
bit,  ac  Ecclesia;  piiP(iicl;e  devotos  etiam  in  rcf^no 
constitulos  eodeni  in  suis  juribus  conservabit,  nec 
offfndet,  seu  offendi  contra  justitiam  iiermittet 
eosden: ;  vestros  aninios  pro  divina'  et  Apostolicffi 
Sedis  ac  nostra  revcrentia  converlatis  ad  pacem, 
etejusdeni  regis,  cjiiorniniibet  bellorum  feritate 
depressa,  et  |)ericniosis  foinilibns  odiorum  evul- 
sis,  monitis  el  votis  salularibus  taiiquam  benedi- 
ctionis  filii  reverenler  inlendere  firocun;tis,  ut 
per  hoc  Ueum  tiinere  et  regeni  praefatum  honori- 
ficentia  debila  venerari  laudabililer  ostendatis. 

14.  «  Eia  ergo,  prEDfato  regi  non  per  arniorum 
strepitus,  non  per  bellornm  pivTccipites  imi-eius, 
et  non  per  teriibiles  et  liostiles  incursus,  corda 
vestra,  sed  per  vias  lectas  et  copiosa?  pacis  delecta- 
biles  seniitas,  prceparate,  ac  oninia  iinpendere  sibi 
teneniini,  exbibere  i)roinptis  aniniis  studealis.  Sic 
igitur  inonita,  preces  et  exhortationes  et  maiidata 
liujiisniodi,  quoi  de  pra-cordiis  Ajiostolicis  confi- 
denter  epianant,  studeatis  devote  suscijiere,  et  sic 
ad  efficacis  exauditionis  ctlectunt  veslia  sinceiilas 
introducat,  ijuod  per  lioc  nostram  el  Apostolicce 
Sedis  benedictioiiem  et  gratiam  vobis  uberius  vin- 
dicelis,  et  plenitudiuem  benevolentice  regalis  vo- 
bis  sentialis  proinde  magis  piam  et  beiiignam. 
Dalum  in  prioralii  de  Grusello  prope  Malausanam 
VasioiRDsis  dicecesis  kalend.  Septenibris  anno  v». 

15.  Cuncepta  eadem  litteraruiii  tormula  Pon- 
tifex  Florentinos,  Mediolanenses  aliosque  Itahae 
populos  Romani  imperii  vecligales  clientesqiie, 
quoruiu  Catalogiis  in  Regesto  Pontificio  attexitur, 
sollicitavil  ut  Heiiricuin  venientem  excijierent, 
debitisque  utficiis  prose(|uerentur,  cuiii  ad  lacera- 
tam  bellis  civilibus  Ilaliam  scissos  auimos  mutua 
pace  conjungendos  devinciendosque  accedere  pol- 
liceretur.  Uemandavit  '  vero  AniaJdo  S.  Maria'  in 
Porticu  diacono  cardinali,  creato  in  llalia  Sedis 
Apostolicae  legato,  ut  venienti  Henrico  legi  in  Ita- 
liaelimile  occurrerel,  suamqiie  illi  in  omnibus,  ut 
ofOcii  ipsius  ratio  deposceret,  operam  explicaret  : 
«  Fnefato,  inquit,  regi  cum  ad  tuam  notitiam  de 
suo  adventu  pervenerit  et  fueris  requisilus  ab 
eodem,  usque  ad  fiiies  Italiffi  totanter  occurres, 
cum  honoiificentia  condigna  suscipias  et  perlra- 
cles,  et  tuaj  praesentiae  gralum  et  acceptabilem 
comitatum,  prout  tanti  princijiis  decet  excellen- 
liam  et  hunorem,  et  officii  lui  requirit  auctoritas, 
lervenler  exliibeas,  ei  assistas  favoribus  et  auxiliis 
opporlunis.  Et  nihiloininus  per  teipsum  et  alias 
sollicite  cum  eodeiii  ad  statuiii  terraium  ejusdein 
Romani  regni  pacificum  el  tiaiiquillum  labores 
iiistanter,  ei  studia  tuaj  sollicitudinis,  ut  ejusdem 
fldeles  legni  diclo  ngi,  pioul  teneiitur,  pareaiit 
et  iiitendant  elficaciter  ,  iiilerponas.  Speranius 
eiiiiii,  ut  ciiiii  eodem  rege  ac  teciiiii  DuniiiKi  fa- 
cienle   virtulem,  ex  regis  insius  ac  tuis  operihus 


fructuosis  dissensionum  terrarum  ipsarum  ignis 
vestalis  extiiiguetur,  et  eis  pacis  amabilis  et  con- 
c  irdiae  desiderata  serenitas  eluccscet  ». 

Nec  legati  niodo  opera  est  usus  Clemens,  ut 
Heiiricusab  Italis  perhonorifice  susciperelur,  ve- 
rum  etiam  patriarcham  Aquileiensem,  ac  Genuen- 
sem  ,  Fluientinum,  Pisanum  et  Mediulauensem 
antistites  in  ejusdem  regisobsequium  pellicere  est 
conatus;  coiiiinendavitque  ut  in  adducenda  con- 
cordia  ac  fraeiiandis  seditiosis  Henrico  studerent, 
ea  in  re  luiii  ipsius,  lum  Sedis  Apostolicae  gra- 
tiam,  al(|ue  ingens  apud  omnes  decus  collecturi. 
Provocavit  '  eliam  ad  id  officiuin  Gerinaniie  prae- 
siiles  dignitate  couspicuos,  ut  venienlem  ad  repo- 
sceiula  iiiiperii  jura  excipiendaque  imperialia 
ornameiila  Ilenricum  stiparent,  quo  eorum  po- 
tentia  fullus  succinctusque  facilius  ad  obsequium 
adversarios  flecteret,  ac  decerpendae  inde  gloriae 
partem  atl  se  derivarent. 

16.  Liberavit  se  eo  onere  Arnaldus  Ferrarien- 
sibus  coiiversioMibus  implicitus,  uUiue  facile  in 
Italiam  aditus  niuiiiret  Heurico  Pontifex,  Thoniam 
tit.  S.  SabiiiK  presbyteriim  cardiiialem  subrogavit ' 
legationis  in  Insubria,  Liguria,  Etruria,  Ecclesia- 
stica  dilioiie,  Tarvisina  marchia,  Dalmalia,  Sardi- 
iiia,  el  Corsica  gerends  auctorilate  iiislructum,  ul 
illi  coiiiilem  itineris  se  adjungeret,  consiliisque 
oplimis  informaret  :  «  Nos,  iiiquit,  regem  ipsum 
ob  pra'celsae  devotionis  insignia,  per  i)uam  noinen 
glorificatur  Altissimi,  et  Romana  Ecclesia  mater 
sua  fecundatur  honoribus,  in  intimis  dileclionis 
Apostolicae  gerimus,  desiderabiliter  cupimus,  ut 
prosperum  iter  facial  sibi  Deus,  gratis  jucuiidetur 
successibusetvotivis,acejus  solium  delectabilibus 
eveiitihus  fulcialur,  ut  Angelica  jiinioris  Tobiae 
comitiva  lajtatus  prosperetur  iii  omiiibus,  ad  quae 
divina  dispeiisatio  mittit  illiim.  Quocirca  discre- 
tionein  tuam  rogaiiius,  monemus  et  exhortamur 
attentius,  per  Apostolica  tihi  scripta  mandantes, 
quatenus  impositum  tibi  oiius  a  Domino  devote 
suscipieiis,  et  persoiialiter  ad  parles  illasaccedens, 
dicto  regi  tuae  jiraesentiai  gratum  et  acce|)tabilein 
comitatum,  prout  tanti  principis  decet  magiiifi- 
centiam  et  honorem  et  ofiicii  tui  requirit  auctori- 
tas,  ferveuter  exhibeas  et  assistas  hoiioribus  et  di- 
rectionibusopporlunisB.  Et  infra,  ubi  ipsum  suam 
operam  regi  ad  flectendos  in  illius  obse(|uiuin  po- 
pulos  imperii  clientes,  ac  rebelles  edomandos  , 
pacemque  adducendam  commeiulare  jussit,  hac 
adjecit  :  «  Indefessa  quoque  soUicitudine,  fili,  stu- 
deas  laborare,  qiiod  idem  rex  sui  cugnoscat  humi- 
liler  bcneficia  Creatoris,  dirigat  viassuas  in  semitis 
mandatorum  ejus  ,  honoret  Ecclesiam  iiiatrem 
suam  et  ministros  ipsius.  Nec  ipsuin  iu-;etereal, 
(juud  gratiusaiu  Romaiiam  Ecclesiam  aiile  assum- 
ptiuiiem  siiam  ad  ciilmeii  hujusmodi,  et  iii  ipsa 
et  p(jst  ipsam  favorabilius  (favorabilem)  adinvenit : 
i(leoi|iie  tam  eam   (luam   Ecclesias  alias,  quarum 


Ep.    LX. 


Heg.  posl  earad.  Ep.  —  '  Ep.  cur.  Llll. 


CLEMENTIS   V   ANNUS   f».    —   CHRISTr    K^IO. 


455 


ipsa  maler  cst  et  mngistra,  studeat  condipnis  ho- 
norihiis  et  favoribiis  lionorarc,  earLini  jura  dili- 
gentor  protcgere  ,  conservare  ac  toto  conle  et 
animo  defensare  procnrct,  ntlcndcns,  qnod  ad  hoc 
esl  diviria  providcntia  cvocatus  :  paccrn  in  terris 
amare  sludeat,  ut  sic  re^is  pacifici  imitator  firme- 
tur  justiti.i  thronus  ejus,  elc.  Datiiin  in  prioralu 
de  Grauscllo  prope  Malausan.  Vasionensis  diu^ce- 
sis  VIII  id.  Octob.  anno  v  ». 

HtBC  constitucbat  Clemen?,  omnique  stndio  et 
cogitatione  intcndebat,  ut  facile  iter  Henrico  sine 
ullo  beliico  fragore  munirct  :  sed  illius  adventu 
Gibeliinorum  ct  Gnelpliorum  factiones,  quas  se- 
(iare  animo  aj^ital)at,  iiiagis  rccrnduere.  Guel|)ha- 
rum  enim  parlium  viri  principes,  qui  in  urbil)us 
piiblicne  rei  habcnas  tractabant,  suspicionibus  suf- 
fusi,  ciim  Gibeilinos  augeri  aniniis  viderent,  ne 
gradu  dejiccrentur,  pertimuere.  Adducit  in  cri- 
men  accensi  funesti  bclli  Fiorcntinos  Joannes  Vji- 
lanus ' :  cum  enim  primiim  in  publico  Concilio, 
quemadmodum  ipsos  ad  concordiam  cum  Hcnrico 
cohortatum  Pontificem  viilimus,  decrevissent  ad 
illum  Lausanam  oratores  mittcre,  jami|ue  neces- 
sarius  in  eani  rem  apparatus  instrueretur,  non- 
nullos  proccres,  qui  reipublic;t;  gubernaculis  ad- 
moti  erant,  sui  hoiioris  et  commndiquain  pnblica' 
pacis  avidiores,  reiii  discussisse.  Consentit  S.  Anto- 
ninus ',  qui  Henricum  ad  Guel[)hos  et  Gibellinos 
conciliandos,  pacandamqiie  Italiam  specimcn  lurc 
se  tulisse  testatur. 

«  Cum  imperator,  inquit,  adhuc  esset  in  Lau- 
sana  Sabaudiic,  et  ad  eurn  accessissent  oratorcs, 
im|ieratore  qurerenle  caiisam,  qnare  non  et  ipsi 
misissent  (scilicct  Fiorenlini),  fuitqui  diceret,  hoc 
ideo  egisse,  quia  suspectum  euin  habebant.  Ad 
quod  ille  :  Noii  bcne  sibi  consulurunt,  qiiuniain 
nostrae  intentionis  erat,  o"ines  Florenfinos  iion 
partiaiiter,  sed  integraliter  habere  ulviros  fideles, 
et  ipsam  civitatem  exaltare  ut  camerain  iinpcrii, 
et  meliorem  aliis  ficere.  El  ita  credilum  est  ([uod 
esset  facturus,  non  mutaturus  statum  luiic  ngen- 
tium  :  sed  sus|)icioni,  quia  iiitrinsecuin  malum  est, 
mederi  non  potest  ».  Movit  Lausaiia  sub  Autiim- 
num  Henricus  iiarle  copiarum  succinclus,  cujus 
ingressum  pncter  Jord;mum  ',  P.ernardiiin  *,  Pto- 
lemaimn  Luccnsem  ',  Jo.  VilJiuium  '  aceiiialissinie 
dcscribit  Albertinus  Mnssatus  his  verbis  ',  ac  Pon- 
tificiis  litteris  ante  allatis  consonat. 

17.  Ilenrici  iii  lialiam  ingresstts.  —  «  Movit 
iter  trecentis  ferme  hastatis  militibus  peditbusque 
totidem  :  et  per  jiiga  et  colles,  summotis  nivibus, 
iii  Tiiurinam  civilatem  descendit,  cui  porhe  pa- 
tuere,  quenKiue  cives  libentes  accejiere ;  quibus 
vicarium  statuit  :  et  ad  id  loci  nonnulli  ex  Tusciaj 


'  Jo.  Vill.  1.  ix.  c.  7.  —  »  Aril.  III.  p.  lil.  XXI.  c.  2.  §  4.  — 
»  Jof  J.  Chr.  Ms.  Val.  blbl.  sign.  num.  iOUO.  —  '  Lib.  de  Rou).  imp. 
Ms.  Vat.  bibl.  sigii.  niiin.  2843.  et  Cliron.  Rom.  Ponl.  et  gesta  Ms. 
Clem.  V.  —  5  ptol.  Luc.  1.  xxiv.  c.  10.  —  « Jo.  Vill.  1.  viii.  c.  7. 
Anl.  111.  p.  lit.  XXI.  c.  2.  §  4.  Coniaj.  Wec.  iu  llenr.  VIL  c.  9.— 
'  Albert.  Muss.  I,  i.  c.  G. 


Lomhardi.Tque  partibus  confluxere  ,  advolante 
fama  Homaniim  regem  adventare;  in  rescriptis(|ue 
cardinali  dalum,  cui  Pelagruae  cognomen  erat, 
apud  P.onoiii;im  timc  Apnstolicae  Sedis  lcgatiim, 
qni  et  Ferrariam,  expiignatis  Venelis,  in  Ecclesiie 
ditionein  redegerat,ut  obviam  regi  pergeret,  com- 
me;itiiin  prmberet  in  omnes  vias  et  aetns.  Qiii 
P;il;igru;i  iis  iiitendere  creditiis,  litteris  in  aperto 
sic  nuntiantibu«,  diverso  tamen  ilinereAvinionem 
ad  jiapam  contendit,  cui  qiiantiim  de  persona  mu- 
tato  papa  proposito  ,  subrog;ivit  cardinalem  ad 
ejusdem  regis  conductus  offlcium,  qui  coeptQ  jam 
itinero  [irofieiscens  vita  dcfecil  ».  Is  erat  Thomas 
tit.  S.  SabincC,  ut  j;im  ante  indicatum  est.  Deman- 
data  est  igitnr  ea  provincia  Lucaj  e  Fisco  cardinali 
S.  M;iriaB-Nova?,  ciijns  consilio  et  opera,  necnon 
Malthffii  vicecomitis  Gnidn  Turri;inus,  qui  Medio- 
laneiisem  tyr;iiinidem  exercebat,  et  archiepisco- 
puin  Maplia;i  nejiotem  alios(]ue  vicecomiles  pepii- 
lerat,  exauclor;itiis  ',  est  et  Caesar  urbe  exceptiis. 
Describit  Albertiniis  Miissatus  *,  ut  Ilenriciis  ma- 
gnum  discrimen  adierit,  ne  a  Turriano,  ac  sociis 
Longobardia  pelleretiir  :demuin  diu  tergiversalus 
Turrianus,  ndventu(|ue  regio  et  MattluTi  viceco- 
mitis  ac  sequacium  factionis,  Mediolanensium- 
que  defcctioiiis  teriore  perciilsus  urbis  imperium 
illis  rcjtiliierit ;  t;uu  sululit  : 

«  Mediolanidedilio  noii  minns  Henrici  Romani 
regis  famani  auxit  per  omnes  Italiaj  fines,  quam  ut 
allern  Roma  diceretiir,  el  iit  altenus  parlis  rerum 
omnimn  potiretur.  Tiim  animns  imperinm  non 
affectanlium  novus  terror  invasit,  obsequentium 
sjics  exlulit.  Hinc  inoerores  occnlli  laeitique,  inde 
gaudi;iet  ltetiti;papparenles  intutodissimulataeque. 
Mirabile  dictu  I  omnes  ferme  Lombardiae  civitates 
ab  Alpibus  hinc  Vemnani  us(|ue,  inde  Mutinam 
inclnsive  regi  fidelitalem  jiiramenta  praestitere, 
vicarios  suscepere,  novis  legiim  sanctionibus  ad 
regis  placitum  vit;c  necisquepotestatem  habitnros; 
Alexandria  dumtaxat  excepta,  h<TC  enim  Roberli 
ApuliGG  regis  pra.'sidio  tenebalur  :  cui  et  sponte 
rex  ipse  cessit,  forsan  et  illiim  causa  non  latente, 
reguni  nem|)e  coiisilia  non  oniiiia  nota  popnlis. 
Patavini  Vicentinique,  quos  Friderici  imperatoris 
sa^vitia,  nefan(lai|ue  Ezelini  de  Romano  tyrannis 
imperii  vices  ohtiiieiis  necaverat  a  stirfiibns,  lon- 
gaque  dein  freti  quietesubstitere,  nihilarrogantife 
et  contem[ilus,  parunKineobedieiilia;  ostendentes, 
faveuliuin  exem])lis,  reriim(]ue  sncccssibus  salu- 
bria  resuinunt  consilia.  Bononienses  secus,  nam 
et  ipsi  novornm  vallorum,  fovearumque  muni- 
nieiitis  urbem  ciiixere,  [ilehiscila  legcsi^m;  in  re- 
gem  rcgiquu  obseqiienles  statuere,  in  quibns  et 
imperaturis  nomeii  profcrenti  caiiitale  sit  sii[ipli- 
ciumi). 

18.  Fecissc  jnre  Bonoiiienses  certum  est,  cum 
non  imiierii  sed  Romaiue  Ecclesiaj  clientes  essent, 
et  cohiberent  iieriUu  Ues,  qui  novanim  lerumstu- 

1  Jo.  Vill.  I.  IX.  c.  U.  —  2  Alb.  Muss.  I.  l.  c.  8. 


4,56 


CLEMEXTrS   V   AXmjS   6.    —  CriRKTI    1310. 


dio  ad  Honricnni  desciscero,  ac  veicres  inter  im- 
perium  et  Ecciejiani  ilis«ensioiies  accendere  iiio- 
licbautiir.  Ad  qiios  eliaiii  coniprimendos  pra^fecit 
iiimilia)  Poiitifi'X  '  Robcrtum  rcgem  Siciiia>,  ut 
regia  potentia  sediliosos  in  officio  cnntiiiiMct.  Qno 
argnmenlo  exlant  lilteras '  ad  omiies  ejiis  |iroviiici.ip 
ordines  data!,  quibus  ijisos  Ruberlo  olifequenles 
esse  jubet.  Tum  ea  etiani  ralione  Roberti  res  fir- 
mabat  ne  facile  iiinii)  Hcnricus  alorircliir  bello, 
ac  polius  cuiii  ipso  pacem  ad  constabilieiulas  res 
suas  pacisceretnr.  Orualus  eo  uiunere  Robertus 
giates  egit  Pontifi'  i,  alipie  Arnaldus  e  Pelagriia 
Avenionein  repelenti  lulem  sacramento  devinxit, 
polliciliis '  provinciae  potestatein  a  se  ad  jussa  Apo- 
stolica  restitutiim  iri. 

«  Sauctissinio  in  Cliristo  patii  et  clementis- 
sinio,  doniino  suo  doniiiio  Cleiueuti,  divina  provi- 
denliasacrosaucta!  Roiiianv  ac  universalis  Ecclesia; 
summo  Pontifici,  RoberUis  Dei  gralia  rex  Jerusa- 
lem  el  Sicilia;,  ducatus  Apulia;,  et  priucipatus 
Capiia',  Provinciae  el  Fortal(|ueriJ,  ac  Pedemoiitis 
comes  cuui  omni  nvereutia  et  lionore  devota  pe- 
duin  oscula  beatornm. 

0  Facit  charitas  vestri  |iii  patris  el  domini,  ut 
plura  virlutis  et  i;rati;e  de  me  devoto  filio  imagi- 
narie  sentiat,  quam  ipsa  rei  veritas  per  essentiam 
comprelieudal.  Sed  sine  nodo  dubii  tenere  potcst 
vestra  siucera  crcdulitas,  quod  beuelicia  taiili  pa- 
tris  debila  gralitiidine  recognoscens,  sicut  devotio- 
nis  filiusetreverentio!  specialisalumnus.  atTectibus 
vestris  interiie  placere  desidero,  et  jiissionibus 
cum  exacta  deliberatioue  propositi  obtemiierare 
dispono,  in  ea  menlis  prKparalione  consistens,  ut 
juxta  possibilitatis  uioduin  concessum  a  ilomino, 
reverenter  exiqiiatiir  filius  qiiod  confideiiter  prs- 
cipit  puler  almus.  Sane  per  houorabilem  et  reli- 
giosum  virum  fralrem  Arnaldum  abbalem  Tutel- 
leiisem  niiper  veslras  amabiles  recepi  litleras  teno- 
ris  et  coutinentine  siibscquenlis. 

19.  0  Clemens,  etc.  charissimo  iii  Ciuisto  filio 
Roberlo  regi  Sicili;e  illustri,  in  temporalibus  i>ro- 
vincia'  RomauiokE  et  comitatus  Bntteuorii  el  iier- 
tinentiarum  ipsius  rectori. 

«Summo  desiderio  airectantes  persouam  tuam, 
quauluin  cum  Deo  possumus,  liouorare;  quodque 
stalus  lerrarum,  iii  qiiibus  Romaua  Ecclesia  obti- 
net  princiiiatuiu,  pra!:-ervetur  a  noxiis  et  ad  salu- 
laria  dirigalur,  attenti  suiiuis  et  vigiles,ac  propen- 
§ins  in  inliniis  excitamur,  ut  ad  provinciac  Roma- 
nioke,  coinilalus  liritteuorii,  et  perlinenliariiin 
illariim,  qu;e  Sedis  A|iosloIica;  juris  el  proiiriel;ilis 
exislunt,  regimine  eam  deputemus  personam,  qua; 
se  in  illo  ferveiitem  exerceat,  operosam  exhibeaf, 
et  pra>beat  etlic;icem  ;  per  quam  fidelibus  iu  illius 
degentibus  opulentia  pacis  arrideat,  faveat  votiva 
tranquillitas,  ac  reddatur  justitia;  plenitudo.  Le- 


'  Lib.  IX.  Ep.  cur.  XI.  —  -  Reg.  posl  eamd.  Ep.  —  s  [^xt,  -n 
arc.  S.  Aug.  et  iiiler  Coll.  Plat.  jussu  M.\t.  IV  epitii  toui.  l.  p.  34;). 
et  ia  Ms.  Vall.  sign.  lil.  D.  duqi.  1.  pag.  81. 


vantes  igitur  in  circuilu  oculos  cordis  nostri,  eos 
ad  te  velulipsiusEcclesi;T^filium  pra^dilectum  diri- 
gimus  et  rectoriaiu  provincia;  et  comitatus  pra;- 
dicloruiii  et  perliiientiarum  etiam  eoruindem  in 
temporalibus  Aposlolica  tibi  auctorilate  usque  ad 
beneplicilum  Apostolica!  Sedis  committimus,  per 
te  vel  alium,  queiii  ad  lioc  vicarium  deputare 
curaveris,  et  per  deputatos  ab  illo  etiam  exerceu- 
dain  ;  disponeudi ,  ordinandi ,  statuendi,  pra?ci- 
piendi,  corrigendi,  puiiiendi,  diffinieudi,  exequen- 
di,  el  faciendi  provincia,  comilatu,  et  perliucntiis 
supradictis  (|uiiiquid  honori  Homana;  Ecclesiae  ac 
prospero  statui  fidelium ,  praidiclorum  expedire 
cognoveris,  etc  ».  Et  iiifra  : 

0  Yoluiiius  insuper  quod  recloriam,  provin- 
ciam ,  et  comitatus  prtcdictos  cum  pertiuentiis 
memoratis,  quandocumque  a  nobis  requisitus  exti- 
teris,  justa  nostrum  uiandatur.i  dimittere  sine  dif- 
ficultate  qualibet,  exceptionis,  contradictionis  et 
repetiliouiscujustibetouere  tenearis  :  necposlsex 
mensium  spaiium,  a  creatione  successoris  nostri 
Romani  Poiitificis  computandorum,  absque  ejus 
spcciali  commissioneetmandatodediclis  rectoria, 
provincia,  et  comitatu,  eorumque  pertinentiis,  seu 
regimine  te  aliquatenus  per  te  vel  per  aliuin  intro- 
mitlas,  etc.  Datum  in  prioratu  de  Grausello  Vasio- 
neiisis  dioecesis  XIV  li;il.  Septembris  aniio  quinto. 

20.  «  Visis  igitur  pnrfatis  lilteris  et  perlectis, 
et  iis,  qua;  coutineb;tntur  in  illis,  in  examine  recta; 
considerationis  adduclis,  qiiia  Siciili  belli  prailerili 
longa  diffusaque  discrimina  multifariam  exhause- 
riint  ffrarium  regium,  et  vires  palrimonii  ininue- 
runt,  assiimplionem  dicti  regimiuis,  meis  sumpti- 
bus  et  laboribus  imparem,  nec  regionis  qiialitas, 
nec  agendorum  immiiientia  suadebat.  Sed  pensato 
vestrfE  .•^inceritalis  atleclu,  qui  ad  mei  status  et 
bonoris  argumeutum  ferventer  aspirat,  quodque 
servilia  sanctiE  matris  Ecclesi-e  probabililer  et 
niodeste  decliuare  iiequeo,  qiiin  potiusilla  teneor 
paleiiler  assumere,  et  cnm  efficacia  virium  totis 
sltiiliis  promovere ;  jactaiis  nieiim  cogihitiim  in 
Duinino  etin  spe  ac  tidiici;»  veslri  pricsidii  pateriia- 
lis,  rectoriam  ipsam  ad  honorem  vestruiii  et  ejus- 
dcm  Ecclcsi;c  cum  dcvotioiie  snscepi ;  prajilicta 
omnia  siiigul.i,  iii  pra!scriptis  lilteris  veslns  con- 
tenta,  expresse  ratificans  et  acceplans,  ac  de  obser- 
vandis  eisdem  juxta  formam  et  modum  per  dicta- 
rum  seriein  traditos  in  maiiu  venerabilis  palris 
doniini  Arnaldi  Dei  gralia  S.  Maria;  in  Porticu 
diacoiii  cardiualis  Apostolicae  Sedis  legati,  dicto 
abbaie  Tiitellense  praisenteelaliisde  meo  consilio, 
corporaliler  ad  sancta  Dei  Ev;ingelia  praestiti  jura- 
menlum.  lii  cujus  rei  teslimonium  jira^sentes 
litleras  duplicatas  jiissi  Deri,  et  Aurea  Bulla  meae 
majestatis  impressa  typario  communiri.  Datum 
Florentia;  per  Bartholomasiim  de  Capua  nulitera 
logothetam,  et  protoiiotarium  regni  Siciiiic,  anno 
Domiiii  millesiinotreceutesimo  deciiiio,  die  septimo 
Octobris,  nonie  Indictiouis,  reguorum  meorum 
anno  secundo». 


CLEMEMTIS    V    ANTNtTS    6.    —   CFIHISTI    1310. 


.'i5T 


21.  Accf^sseral,  iit  cx  n|ipnsi(a  liisci^  lilloris 
loci  et  (iici  iiota  conliriiiatnr,  aliquot  aiilc  dit  biis 
Florenliain  Rotiirtns  rex,  qiicin  cives  j)rrotoretn 
urliis  reniintiarnnt  ',  snlistitiWiiit'  Florinti.T  ad 
IX  lial.  Noveinhris.  Qno  tiiiiiiore  opcrani  ad  conci- 
liamios  dissentientes  inlcr  se  Gneiplios  rletixil  : 
quanivis  odionim  pcrtinacia  re|iiam  indnstriam 
elnserit.  Iiigrata  ea  rcs  fnit  Hcnrico  (^ic^ari,  cnm 
(ino  ila  pacisci  conconliani  af'tinitatem(]uccupiehat 
Hol)ertns,ul  Etrnri;c  priTfcctnram  aliciiie  Iralriljus 
itemandaret,  ne  Gil)cllini  socios  Gneiphosopprime- 
rent  :  scd  pacem  aspern;ituin  Hcnricum  visuri 
sunuis.  Porro  Gerinani  '  nonnnlli  Cleinenlein 
iniqne  carpimt,  quod  Rohcrtum  .4<]tiiili  e  (irtcfcce- 
rit :  cnin  id  jiistc  factnm  conslct,  iie  Henricns 
Ecclesiaslicam  ditionem  sibi  snbjiccret  :  ciim  etiam 
in  eumdem  Ponlifcx  iion  sine  rerum  sn;irum  d;imiio 
pronior  fucrit.  adco  iit  tinc  aiino  Lniloviciim  S;i- 
banditc  r^gia^  principem,  Caesari  foedere  coiijiin- 
ctissimum,  Urbis  scnatorem  creaverit  '.  Verum 
Heiiricus  postea  ingressiis  Roinam ,  noii  minns 
illam,  qnam  ca?teras  imperii  nrbcs  trihutis  exiiia- 
nire  pertenlavit  ,  ditionis  Ecclesiasticje  vastavit 
agros,  scditioncs  conflavit  in  urbibus  Ponliliciis, 
universam  Ilaliam  iii  Germania?  provinciain  redi- 
gere  ineditatns  :  hiijus  vero  causa  concitatae  qni- 
dem  anno  iiteiinte  Romae  graviores  seditiones,  (|UcB 
c  proccruni  mntuis  odiis  emersere.  Ad  qnas  so- 
piendasPontifexGuiilelmum  e  S.  Marccllo  Minori- 
taiii  nimlium  suiiiii  creavit '  |iartesqiie  ei  imposuit, 
ul  patriliorum  iras  mulceret,  qnive  Aposlolica 
detrectaient  imperia,  notaret.  Tnm  Urbis  principes 
viros  litteris  aiuanlissimis  adliortatns  '  est,  ut  in 
mutuani  descenderent  concordiam,  minasqne  jus- 
tissimas,  si  paterna  monila  ac  jussa  rcspuerent, 
inteiitavit.  Porro  snperioris  anni  mense  Oclobri,  nl 
refert  Joanncs  Villanus  ',  Ursini  et  Colnniiien;-es 
in  Roiiiano  agro  magno  ir;irum  ardore  concnrrere. 

22.  Oratnres  Ferrarietnes  apud  Pontificem 
eortim  civitalis  fidem  obstrinr/unt.  —  Hoc  aiino 
Ferraria;  periciilosissima  conjuratio  noiiniiliurum 
factiosorum  sangiiine  extincta  a  cardiii;ile  lcgato 
est,  de  qua  antc(]uam  disseraiiius  praiiiiitteiida  ea 
videntur,  qu;e  ordiiie  tcniporum  [irajccsscre.  De- 
creti  fuere  ineunte  aniio  a  Ferrariensibns  oratores 
ad  Clementem  V  sedeuteni  Avcnione,  iit  iii  puhlico 
cardinaliuin  senatu  solenini  ritii  prolilcrcnlur, 
Ferrariam  Sedis  Aposlolic;e  dilioni  (ibnoxiam,  ac 
si  aliijuandiu  Atestinorum  jngum  tulissenl,  non 
jure  sed  vi  ac  lyrannide  ad  eorum  ohscquia  adaclos 
fuisse.  Ciim(|iie  ad  cxculiendam  scrvitiitem  Veiie- 
los  in  auxilium  excivissent,  in  lantas  angnstiasab 
iis  Fcrraria;  iloininatum  affeclantihiis  conipiilsos, 
ut  (leniuiii  ail  Roiiiaimm  Ponlilicem  velerein  ac 
jnstum  Fcrrariie  dominiiiii,  cui  se  suaqiic  omnia 
addiccbant,  confugcrinl.Perfunclisiintca  Ieg;ilioiie 


'  Jo.  Vill.  1.  IX  c.  8.  ,\nt.  III.  p.  lit,  XXI.  c  2.  g  4.  —  '  W.cer. 
in  Ilenr.  VII  elalii.  —  »  Lib.  vi.  Ep.  cur.  xx.M.  —  *  Lib.  v.  Kp. 
cur.  I.  —  '  Ep.  11.  —  6  Jo.  Vill.  1.  viii.  c.  in. 

Ann.  —  ToMts  XMli.  —  Rayn.  IV. 


Gnido  Fcirari;c  episcopiis,  Pignalonus,  Anlonius 
de  Alcxio,  Olhohonus  et  Nascimbene  ex  omnihus 
ordinihus  lecli,  (|ui  liis  verbis  Pontifici  Fenarien- 
siiiin  fidcm  obslriiixrre  '  : 

2:}.  «  Nos  fraterGuido  episcopus  Ferrariensis, 
Pignatonus  de  Pi^^natonilius,  Antonius  de  .\lexio 
jiidiccs,  Vasallus  mercator,  Otliobonus  dictus  Ra- 
cliarius  ct  Na-cimhene  de  Brmi?  nohirii,  anibas- 
siatores  et  syiidici  populi  et  communis  Ferraria-, 
nostro  nomine  et  tolius  communis  et  [lopuli  civi- 
tiilis  ejusdem,  ciijus  syndicaliim  cnm  [denissima 
polcstate  in  pr;esentia  sanctitatis  vestra)  et  sacri 
collcgii  dominornm  c;u'dinaliiim  exliibemus,  pro- 
fitcmur  et  ngnosciinuscivilalem  FerrariiT)  ab  initio 
fundaliim  fnissi;  [ler  summum  Ponlificem  in  solo 
Ecclesiai  Roniana',  i[)siiis  sumptibiis  et  cx[ieiisis, 
el  iid  eadem  dolatam,  ordinatam  et  populorum 
niiilliludine  dccoratam  fuisse,  Cumque  [lostmodiim 
proccssu  tenqioris  [ler  oppressionem  Desiderii 
rcgis  Longobardorum  serviluti  subjecta  fuissef, 
[ler  ministerium  Adriani  felicis  recordationis 
summi  Pontificis,  invocatoad  lioc  brachio  inclyhT 
mcmoriiE  Caroli  regis  Francorum,  restituta  exlitit 
eadem  civitas  iuistiiia;  libertati,  et  diutius  in  do- 
bita  libei  tate  permansit. 

«  Tempore  vero  postmodum  succedente,  ty- 
raniiica  [lestis  Salingucrra  civitatem  eamdeni  ser- 
vili  conditioni  su[)|iosuil,  et  eain  longis  tempori- 
bus  qiiasi  servam  su[)f)editavit,  tyranniceque  tra- 
ctavit.  Quod  sancta  Romana   Ecclesia  [)ia  maler 
diligeiiter  atteinlens,  et  filiorum  suorum  civium 
Ferrariensium  calamitati  compatiens,  ad  ilias  [lar- 
tes  destinavit  Icgatum  ,  et  contra  i|)sum   lyran- 
num   e.vercituni   maximum   congrcgavit ,   sicque 
diclani   civitatem  et  ejus  comitatum,  districtum 
alqiie  populum  a  dicla  scrvitutc  tyrannici  libera- 
vit,  et  sub  dominio  Ecclcsirc  redegit  et  rediixit. 
Qiiaprn|iter  recognosrimus  et  avoamus  civitatem 
Fcrrariensem  cuni  pertinenliis  suis  et  districtu, 
ac  tolum  coiiiilatiim  Fcrraria;  fuisse  ab  aiiliquo  et 
a  fiiiiilalionc  i[isiiis  civitalis,  et  esse  de  domiiiio 
teiii[ioiali  Roinanoriini   Pontificum  ct  sancta)  Ro- 
iiianae   Ecclesi;i'.  Super  quo  recognoscimus  Pri- 
vilegia,  el  Hegesta,  et  lihriini  Gensualcm  ejusdem 
Roiiiana^  Ecclesi;e,  cl  ea  ([iia;  conlinent  vera  esse 
el   indubilata,  et  eis.   quantuin   ad   nos  attinet, 
fideiu  nonine  qno  su|ira  |ilcii;iriam  adhibemns. 
2i.  «  Itcin  [irofitcmur  et  agnoscimus,  quod 
pro  eo  tempore,  (|iio  dicta  ci\itas,  comitalus  ct 
distiictiis  ipsius  fiicruiit  sul)  niiuiii  quondam  niar- 
chioiium  Estensiiini,  non  voluntaiie  subfnorunt 
tisilem  :  obediverunt  autcm,  ct  coriiiti  domininm 
dc  facto  agnoverunt,  scd  per  violcntiam  et  mclum 
mnrlis  et  cruciiitiis   coriiorum,   quihus   resislere 
iiini  potuerunt  [)ro[iter  nimiam  saBviliam  i[isorum 
ct  lyrannicam  poteslatom  :  sed  suspirahant  et  ge- 
mcbant  sub  indebiliB  servitulis  molc,  r.spiranles 
ac  desiderantes  cum  iuultis  gemitihus  viderelem- 

'  Ext.  Instrum.  iaserlum  Ep.  cur.  xl.  I.  v.  Clem.  V. 

58 


458 


CLEMENTIS   V   ANNUS   6. 


CHRISTI    1310. 


porn,  qiUB  minc  videiit,  videlicel  qiiod  ad  iialurale 
domininni  sanclac  Romanae  Ecclesiae  redirciit  sub 
vero  (loininii)  ipsins,  et  regiiiiiiie  regerentnr  et 
defeiiderenliir,  a  lyrannoriiin  iinpressionis,  peise- 
cntionis  et  u^urpalionis  nioleslia  liberati.  Qui 
tyranni  iieqne  centenaria  prtBScriplione  qnidiiuam 
de  jure  sanctaj  lloniaiuc  Ecclesise  dimiinicre  po- 
tuernnt,  eo  qnod  tyrannica  et  violenlia  possessio 
caret  bono  principio  el  medio  ;  per  quod  conclu- 
ditur,  quod  et  line  :  licet  nec  tempus  centnm  an- 
norum,  imo  eliam  nec  septiiagiiita  detluxeriiit  : 
propter  qnod  jns  et  dominimn  sanctae  Romaiise 
Ecclesia;  intactnm  est,  et  extitit  ac  ill;csnm,  ut 
tunc  et  nnnc  et  medio  tempore  dominium  illiba- 
tum  ipsius  Ecclesi;c  csletfuit.  Verum  omnipotens 
Deus,  qui  suo  alto  consiiio  de  maio  bonnm  elicit, 
pro  sua  sancta  Romana  Ecclesia  et  pro  nobis  cotn- 
muni  et  populo  Ferrariensi  iis  diebns  operatus  est 
magnalia.  Renediclus  ipse  ».  Et  nonnullis  inter- 
jectis,  ubi  descripsere  Venetos,  ejectls  iis  (lui  ipsos 
oppresserant,  tauto  ad  ens  sibi  subjiciendos  im- 
petu  incurrisse  alqne  nndique  cinxisse  periciilis, 
ut  in  extremas  anguslias  adducti  ad  snmmum 
Pontiticem,  utjustum  (lominnm  confiigerint ;  qui 
cum  ipsonim  malis  motns  Arnaldum  Sanctae- 
Mariffi  in  Porticu  diaconum  cardinalem  misisset, 
e  prtpsenti  discrimine  felicissime  emerserint,  tuin 
subjiciunt : 

25.  «  Vester  autem  populns  Ferrariensis  de 
faucibus  Venetorum,  in  quas  psne  lapsi  fuerant, 
erepti  nnnc  per  manum  vestram  validam,  sanctis- 
sime  pater,  liberati  et  in  tuto  [lositi,  et  pU^na  liber- 
tate  fruenles,  ad  gratiarum  actiones  assurgunt,  ut 
vassalli  domino  suo  servire  parati.  Certe  |)rofite- 
mur,  quod  si  super  (ioniinio  Ferrariensis  civilatis 
et  districtus  vos,  sanctissime  pater,  et  sancta  Ro- 
mana  Ecclesia,  illum  ab  anliquo  non  liaberetis 
titulum,  quem  voshabere  recogiioscimus,  pro  hac 
defensione,  tnitione  et  liberalioiie  populi  Fena- 
riensis  a  tyrannide  Venetorum  ,  quas  in  prtesenti 
manus  gloriosa  vestra  operata  est,  juslum  esset 
civitatem  et  districlum  Ferrariae  vestro  subdi  do- 
minio  temporali.  Cum  enim  civitas  Ferrariensiset 
comitatus  a  ciijusquc  dominio  et  iiofestate,  prae- 
terquam  Romanro  Ecclesiae,  sint  liberi  et  immu- 
nes,  nnlli  facerent  iiijuriam,  si  invicem  tanli  be- 
neficii  susce|)li,  se  et  civilatem,  comitatum  et 
districtum,  et  omnia  bona  sua,  mobilia  et  immo- 
bilia  subjicereiit  veslro  et  sanctc-c  Ecclesife  domi- 
nio  temporali. 

20.  «Eapro|>ter,  quia  veslra  fnit  civilas  et 
totus  comitatus  ct  (iistrictiis  Ferrariensls  ab  anli- 
quo  et  a  fundatlone  ipsins  clvitatis  ex  cansis  et 
privilegiis  conteiilis  in  Regestis  S.  R.  E.  et  con- 
tinue  vestra  permansit,  ut  et  nunc  do  vestro  do- 
minio  sit,  ul  supra  prolessio  a  nobis  emissa  decla- 
rat;  Ideo  dominium  ij^sius,  quod  etsi  vestruni  non 
esset,  ut  est  et  fuit,  ob  hoc  quod  a  vobis  suscepi- 
mus  in  liac  necessltate  beneficium,  ut  prainissum 
est,  vobis,  et  Ecclesia;  Romanse  subdi  et  concedi 


(lebeitl,  L'tc.  »  Amplissimis  verbis  Clementein  V 
ejusqne  successorcs  Ferrarite  legitimum  domi- 
num  saliitant  ,  alqiie  in  illum  oinnia  comila- 
liis  jura  translundunt  concepta  liac  verbonim 
lormnla  :  , 

27.  a  Quapro|)ter  nomine,  quo  supra,  vobis 
dicto  domino  nostro  Clementi  V  et  vestris  succes- 
soribus  et  Ecclesiae  Romana)  recognoscimus  et 
profitemur,  offerimus,  resignamns,  concedimus, 
snbjicimus,  transferimus,  ac  submittinius  i|uan- 
tiini  possumus  etad  nosperlinet,  licet  omnia  pra)- 
dicta  et  infra  scripta  slnt  vestra  el  Ecclesi;c  Ro- 
maiia!,  ac  fuerint  ab  antiqno  eta  fnndationt^  ipslns 
clvitatis,  omnia  pedagia,  dacia,  telonea,  riparia, 
aqnas,  aqu;irum  decursus,  jurisdlctiones  altas  et 
bassas,  meriim  im|ierluni  atqiie  mixlum,  gladii 
polestatem,  alqiie  omnimoilam  jurisdictionem,  et 
bonaetjura  omnla,  qnocumque  noinine  censean- 
tiir,  qux  ipsa  civitas  et  populus  Ferrariensis,  seu 
quivis  ibideni  praesidens  soliti  sunt  teiiere  ,  possi- 
dere  vel  qiiasi ,  seu  exercere  per  se  vel  per  alium 
quocnmi)ue  iiomine  sive  modo  in  dicla  civitate, 
couiilatn  et  districtu  Ferrariae,  etc.  » 

28.  Admisit,  c;irdinalibus  assentienlibns,  Cle- 
mens  justa  Ferrariensiiiin  vota,  ipsosque  caetero- 
rnm  Ecclesifp  fidissimorum  clientium  aestudiosis- 
simorum  subdilorum  numero  restiuiit.  Qiia  de  re 
Diploma  Apostolicum  '  ad  transfundendam  posteris 
rei  gestae  memoriam  edidit,  in  (|uo  Ferrariam 
demonstrat  jiiris  tnisse  Pontilicil  ab  ipsis  etiam 
lapsis  retro  temporibus,  quibus  Carolus  Magnus, 
iii  Ecclesi;!'  auxilium  provolans,  ipsam  e  Uesiderii 
Longobardornm  tvranni  fancibus  eripnit;  ac  si  in 
principum  potentiorum  interdum  ceciderit  servi- 
tutem  ,  non  lanien  obsolevisse  jura  Ecclesia)  : 
eaqne  demum  posl  varias  lemporum  procellas  in- 
staurat,  sancitque  '  his  verbis : 

29.  «  Aiictoritale,  inquit,  Apostolica  iiiviola- 
biliter  stabilimus,  ut  seinper  sub  immediato  do- 
miiiio  et  protectione  ipsins  Romanae  Ecclesiae  i|)sa 
cum  ejus  bonis,  comitatu,  territorio  et  dlstrictu 
permaneat,  nec  ab  ejus  dominlo  et  jurlsdictione 
subtrahi,  nec  alienari  perpetuo  valeat  quoquo 
modo,  nec  ad  alterlus  persona;,  vel  civitatis,  aut 
conimunitalis  dominium  pervenire  ;  quodque  in 
civilate  ipsa  sem|iersit  unus  vicarins  ponendus  per 
nos  et  successores  nostros  et  eamdem  Romanam 
Ecclesiam,  clericus  vel  laicus  juxta  nostrae  bme- 
placitnm  volnntatls,etc.»  Decernit  ntis,  cui  id  mu- 
niis  deinandandum  sit,  nulla  coiisanguinitate  aut 
affinitate  eos  viros  piincipes,  qui  antea  Ferraria; 
imperilarant ,  contiiigat;  aliaque  statuif.  ((  Dat. 
Aven.  III  id.  Februarii  Pontiticatus  nostri  anno  v  ». 

Sanxit  etiam  alia  plura  ad  temperandum 
opllmc  civitalis  illius  stalum,  ut  pacis  amoenitale 
sub  clientela  Apostolica^  polindnr,  uti  ostendunt 
litterae  ad  Guillelmnm  e  Rrunekello  vicecomitem 
dal;e  ,    quibus    ipsi  eam  praefecluram  commisit. 


Ead.  Ep.  cur.  XL.  —  -  Ead,  Ep. 


Ep.  cur.  XLI  et  SLIi. 


CLEMENTIS   V  ANNUS  6.   ~   CHRISTI    ]'d\0. 


459 


Empit  paulo  post  conflata  a  nonmillis  iirofli^Mtis 
viris  pLriculosissiina  conspiratio  ad  lerrariaui  ab 
Ecclesia;  obsequio  divellendam ,  auclore  Salin- 
guerra  :  purduclaque  ad  iiifelicom  exiluni  fuisset, 
iiiquil  Joaiiiies  Viilaiiiis  \  ni  Aniakius  e  Pelagru 
S.  Mariae  iu  Porticu  diaconus  cardinalis  A.  S.  L. 
Bonuiiiensiiiiii  stipatns  cojiiis,  eo  provolasset.  Stu- 
diusoruiii  eiiini  Ecclesi.e  illius  praiseiitia  coiitii- 
inali  aninii,  adversariorumque  debiiitati :  cuiiique 
is  specie  compoiiends  discorditc  urlds  coiisiliiim 
in  arce,  cui  TliedaUli  iiuiiieii  est,  coegissel,  tri- 
ginta  sex  e  pra.'cipuis,  qui  faceiii  seditioni  subje- 
ceraiit  ,  comprehensos  susjieiidio  necari  jussit, 
cujus  supplicii  terror  ca-leris  fraDnuni  iiijecit. 

30.  Veneta  respublica  in  discrimen  adducta 
ob  civium  conjurationem  et  liberata.  —  Discussa  * 
est  eodeni  teiii(iore  Venetiis  infelici  pariter  jier- 
duellium  exitu  conjuratio,  qua;  in  Pelriim  Grade- 
nicum  ducein  subornata  fuerat.  Pr.icipuus  illius 
auctor  Boumundus  Theupuliis  fuil,  queiii  plures 
in  suas  partes  pr;emiorum  spe  verborunKiue  leiio- 
ciniis  pellexisse  refert  diariimi  Venetuiii  Ms.  atque 
in  prodilores  die  decima  qiiinta  Juuii,  |)atef;iclis 
eorum  consiliis,  ad  ariiia  conclamatuin,  eumijue 
conjuratoruin  vexillifer  fugam  cuniperet,  femi- 
nam,  quae  clamore  populi  txcitala  ad  fenestram 
accurreral  ,  saxo  fugientis  cervices  peicussisse, 
eociue  iclu  exaiiiinaluni,  inoxque  a  fiirenti  po- 
pulo  in  frusta  gladii  concisuiii  fuisse.  Teupulum 
vero  (luceiii  conjurationis  Turvisium  evasisse  iiar- 
rut  Bonifacius*.  Describit  conjurationis  oppressK 
seriein  Petrus  ipse  Giadenicus  dux  in  iittens  ad 
Delpliinuiii  praitorem  Venetoruin  iii  Armeniacom- 
morantium  dalis  ',  ex  quibus  historite  veritas  illu- 
strabitur  : 

«  Pelrus  Gradenico  Dei  giatia  Veiietiarum, 
Dalmutiae  atque  Croatiae  dux,  doniiiius  quarlae 
partis  et  dimidii  lotius  imperii  Romania;,  nobili 
et  sapieiiti  viro  Giegorio  Delphino,  de  suo  man- 
dato  bajulo  Armeniffi,  fldeli  dilecto,  salutem  et 
dilectionis  uUectuin. 

0  Per  alius  iiostras  lilterus  denotavimus  vobis 
inauditum  scelus  per  prodilores  prasumptum : 
sed  illud  ad  cuulelam  vobis  providimus  seriosius 
iterare,  videlicet  quud  ille  nequlssimus  proditor 
et  seductor  ,  miqiiitatis  filius  et  muledictionis 
alumnus  Bajumons  Teupulo,  beneficiorum,  hono- 
ruin,  et  dignitutuui  prugeiiilurihus  ejus  jier  com- 
mune  VenLtiuruiu  eoruiii  nieritis  collatum  ingra- 
tus,  propter  qua;  habebat  statuni  noslruni  et  com- 
inuiiis  Venetlarum  ut  pupillam  oculi  ciistodire, 
Marcus  Quirino  de  domu  inajori,  et  caiteri  de  ipsa 
doiiio,  qui  se  Veneliis  repeieriint,  Petrus  Qiiirino 
sanctai  Justinae  et  Marcus  ejus  lilius ,  Andreas 
Dauro  et  Paulus  Quirino  filiiis  Marci  |)rocurutoris 
Ecclesiaj  S.  Marci,  et  aliqui  ulii  nobiles  de  Venetiis 

'  Jo.  Vill.  I.  IX.  c.  4.  Pign.  1.  IV.  —  2  Jo.  Vill,  I.  i\.  c.  2.  .\lb. 
Muss.  ile  Gent.  lost  Henr.  I.  n.  c.  1.  Diariiim  Veii.  Ms.  Guill.  et 
Albrig.  Coilus.  1. 1.  c.  10.  Bouif.  I.  vii.  —  3  |(„[,|f_  fijst.  Tarv.  I.  vii. 
—  *  Eit.  in  Ms.  Appernl.  aU  hist.  Ms.  Andr.  Uand. 


qiiamplures  contra  nos  et  noslrum  dominium  in- 
ieiiiiit,  ct  forhaiiios  et  mulandrinos  et  foreiises, 
quot  potuerunt,  collegerunl  secum  :  et  in  vigilia 
S.  Viti,  de  nocle  omiies  pnodicli  recollegeruiit  se 
ad  doiium  dicli  Bujumontis,  intendentes  siiiiimo 
mane  omnes  per  potentiam  devenire  ad  nostrum 
palutium  debelluinlum.  Sed  nos  liaec  sentieiites 
illa  nucte,  slatiiu  id  lieri  notiiin  fecimus  consilia- 
riis  nostris,  cai>itibus  de  quadraginla,  officialibus 
dc  nocte  ,  advocalorihus  communis  et  mullis  aliis 
nobilibus  Venetiuriim,  et  alii  bonac  genti  :  (|ui 
statim  veneruiit  ad  iios,  sicut  dehuerant  pra;ter 
ipsum  Andrcaiii  Dauro,  qui  conspiiaverat  cum 
eisdem  ;  et  iios  ciim  eis  et  alia  hona  gente  nohili- 
bus  et  aliis,  quos  pro  hunore  nostro  et  suo,  ac 
pro  conservatione  boiii  statiis  tericL'  traxerant  ad 
nos,  in  plateam  descendiiiius  aliiiuaiitulum  ante 
dieiu,  ut  obviareiiius  eisdein. 

a  Et  iiaulo  post  ip?i  cum  multitudine  armato- 
rum  ad  armadiscooperta,  el  vexilla  explicata,  cum 
clamorihus  et  tumultii  usqiie  super  plateam  effrae- 
nata  audacia  se  duxerunt.  Qiiod  nus  videntes  cum 
praedictis  nobilibus  ct  aliis  honis  civibus  Vene- 
tiariim,  qui  nobiscum  eiant,  viriliter  insurrexi- 
mus  contra  eos,  et  manu  poteiiti,  cum  durotamen 
et  aspero  bello,  cum  adjutorio  Dei  el  Evangelistai 
sui    beati   Marci    reprei^siinus  et   coiiculcavlmus, 
per  duruiii  exereitum  gladiorum  [dures  occidentes 
ex  eis,  inter  quos  fuerunt  dicti  Marcus  Quirino  et 
filius  ejus   Beiiedictus  ,   qiii    lemaiiseriint  super 
plateam  gladiis  trucidati,  ut  eoruni  meiita  requi- 
rebant,  et  multi  ex  eis  fuerunt  graviter  vulnerati: 
reliqui  vero,  qui  remanserunt  vivi,  non  valentes 
tam  duruni   impetuiii   su.-tinere,  reduxere  se  in 
Rivoaltum,   prout  melius  potuerunt,  et  domum 
communis,  quae  est  in  capite  i^outis  Rivoalti,  in 
qua  morutur  magisler  Petrus  niedicus,  armis  et 
liominibus  muiiieruut,  levaverunt  pontem,  se  lor- 
tificarunt  in  Rivoalto.   Sed    iios   feeimus  gentem 
nostram  qulescere,  non  recedenle  ali(|Uo  de  pla- 
tea  :  et  circa  vesjieras  misimus  virum  nohilem  " 
Ugulinum  Justiniano  de  nostro  inandato  polesta- 
tem  Chigiac,  qui  cuiii   multis  Clugieusibiis  ajipli- 
cueral  illa  horu,  et  vlros  iiohiles  Aiitoliiiuin  Dan- 
dulo  et  Baliluinum  Delpliliio,  quos  fecimus  capita- 
neos  geiitis  iio.strae,  cuni  multis  aliis  nohllihus  et 
alia   bona  gente  :  qui  oiiines  iveruiit  ad  dictaiu 
domum  niunitam  per  eos  et  ciperunt  pcr  viin, 
aliquos  occidentes  cx  eis,  et  debellaie  pontem  et 
Rivoallum    ceiierunt.    Quud    ijisi    videntes    non 
exspeclaverunt,  sed  cxiveiunt  de  Rivoalto  et  de 
terra,  et  deheiit  ire  nohiles  de  noslro  consensu  ad 
iiostra  manduta  ad  illus  coiifines,  qnos  vulumus 
sihi   dare,   el  reli^iui  ad   iioslram  miseilcordiam 
dehenl  slare.  De  noslris  autem  in  pra;dictis  nemo, 
Dei  gratia,  fuit  occisus,  iiec  ad  periciilum  vulne- 
ratus.  Postiiiodum  B.  Baduarius  iirincipulisauclor 
conspliatlonis  praedictaj,  qui  cum  geiite  armataile 
paitihiis   Padiiffi  veiiiebal  Veiietius,   ul   iuteresset 
piaidictis,  incidil  in  nostras  iiiauus,  cui  mediaute 


460 


CLEMENTIS    V    ANNUS    6.    —   CHRISTI    1310. 


jnstilia,  de  voliintate  noslri  majoris  consilii  caput 
fecinuis  iimpntari,  et  duobns  allis  (|iu'  cuni  co 
fiifrunt,  tt  (|uiiiquL'  alios  suspcndi  per  ^nilaiu,  ut 
ipsoruni  iiiei  il.i  rei|uirtl):inl.  Ita  (|uod  pcr  Dei  gra- 
ti.im  terra  Veiietiarum  nunqiiam  fuit  in  taiila 
quiete,  nec  in  slalii  tain  pacifico,  (|iiaiilum  est. 
Dat.  iii  nostro  ducali  Palalio  die  xxvii  Junii,  viii 

llld.  MCCCS  B. 

3t.  Servavit  quidem  Venclain  rempublicam 
Deus  ex  iiigenti  periculo,  cujiis  iras  paiicis  aiile 
mensibiis  flexerant,  missis  ad  Sedem  Aposlolicam 
oratoribus,  ul  fideliuni  consorlio  teinplisquc  re- 
stitui  su|iplices  postularent,  coiiimissuin(|ue  ob 
invasnm  Ferrariain  facinus  expiarent.  Denianda- 
tam  eam  provinciam  Carolo  Quirino  et  Francisco 
Dandiilo  patritiis  docent  confectai  ea  de  re  publica? 
Tabulffi,  qiu-e  cum  iiisignia  religioiiis  alque  obsei- 
vanti;e  erga  Sedein  Apostolicani  argumenta  conti- 
neant,  a  nobis  adducendai  visa;  sunl  '  : 

«Iii  Christi  nomine.  Ainen.  Anno  ejusdeiii 
Nativitatis  iiiillesiiiio  trecentesimo  deeimo,  Indi- 
ctione  octava,  die  xix  mensis  Marlii,  pra?seiitibus 
Pelro  Naniio  filio  D.  Marci  Ransi  de  Tt  rget-to, 
Petro  Longo  nolario  de  Tergeslo ,  Rodulpbo 
Boyardi  notario  de  Tergeslo,  Otboiie  de  Alba  cive 
Tergesle  no,  Pascliale  de  Goya  de  Tergesto  testi- 
bus  rogalis  et  ad  liaec  specialiter  eonvocatis  et 
aliis,  congregato  majori  et  generali  consilio  civi- 
tatis  Veneliarum  in  sala  majori  ducatus  Vcnetia- 
rum  per  sonum  campan;E  et  voccs  pi;ecoiiuni,  iit 
moris  est  in  civitate  Venetiarum  cdrani  niagnitico 
et  excellenti  viro  domino  Petm  Gradcnico,  Dei 
gratia  Venelianim,  Dalinati;e  atque  Croatiae  duce 
inclyto,  et  domino  quarbc  jiartis  et  diniidiae  totius 
imperii  Ronianinc,  et  ejus  consilio,  tt  cju.-dem  do- 
miiii  ducis  voluntate  et  auctoritate  ;  iii  quo  con- 
siliofueriintcongregat;eduaB  iiartesconsiliariorum 
ipsiiis  m;ijoiis  et  generalis  consilii  et  (|iiasi  omiies, 
ipsum  niajiis  et  geiierale  consiliiim,  1 1  bomines 
ipsius  majoris  et  generalis  consilii  cum  ipso  do- 
mino  duce,  et  ejiis  coiisiliaiiis,  et  ipse  doiiiinus 
dux  et  ejus  consiliarii  cuin  ipso  in.ijori  el  genciali 
consilio,  ideiia  et  unanimi  voluntale  ac  neniine 
discordaiite  iiomine  suo  tanquam  singularium 
personarum  dicti  comiimiiis  ,  universitilis  ,  ct 
districtus  ac  subditorum  ct  fiileliuui  ipsorum 
adliacreiitium,  coadjutorum,  valitorum,  et  fauto- 
rum,  et  tujiisque  ipsoriim,cupieiites  suorum  iiiii- 
tari  vesligia  aiiti(]iioruni  et  iii  sincenlatis  tide, 
devotione,  at(|ue  gratia  sacrosaiKtae  Roinana!  ac 
uiiiversitatis  Ecclfsi;c  malris  eoruin,  ac  saiiclis- 
simi  et  revcrendissimi  in  Cbrislo  jiatris  et  doiniiii 
domiiii  Clemenlis  divina  |irovideiilia  pap;e  Voniiii 
mentispuritateconsi6tere;feceruiit,cnnstitueruiit, 
el  creaverunt  et  ordiiiaverunt,  iiobiles  el  lioiioi;i- 
tos  viros  dominos  Caroluin  Qiiirino  et  Franciscum 

'  Ext.  in  L.  Priv.  nnm.  Eccl.  tom.  m.  paj.  sir.  ExI    eliain  in 
arce  S.  Angel.   et  intcr  Coll.  Plal.   el  jii.-sn  Sixl.  iV.  eJii.i   linn    i 
p.34G.  et  in  Ms.  Vdll.  sij;n.  lil.  B.  ninn.  12.  i.a.i:.  nu.  et  ty|iis  ciisa 
ex  lypog.  Vat.  inler  monitoria  et  (loclar.  conlra  Venet. 


Dandulo  civitatis  Yenetiaruin  cives,  licet  absentes 
tanqiiam  pnvsentes,  et  quemlibet  eorum  in  soli- 
duin,  ila  (|iiod  non  sit  inelior  conditio  occiipantis, 
scd  qiiod  unus  eorum  iiicicperil,  alter  proseiiui 
vakat  et  finire  ;  suos  et  dicti  cominunis,  universi- 
t;i(is,   ct  districtiis,  et  singiilariuin    personanim 
i|isoruiii,  et  ciijiislibit  coruiiidem,  verns  et  lcgiti- 
nios  syiiilicos,  procuralores,  actores,  factores,   et 
iiiintios  speciales  atl  praescnlaiuluni  ad  pedes  san- 
ctissiini  palris  et  domini  domini  Clcinentis  divina 
providentia  papae  V,  et  sanctitati  acclementiaB  snaj 
oiiinem  revcreiitiam  exbibendam,  et  ab  ejus  bcni- 
gnitate  veniani,  gritiam  et  misencoriliam  biiim- 
liter  iiiiplorantlam  ;  ct  ad   supplicandum   eidein 
buniililer,  ut  absolutioiiis  beneficium,  secundum 
ftiiniam  Ecclesia;  aquibusvisexconimuiiicationum 
seiilenliis,  et  a  culpis,  otfensis,  excessibus,  injuiiis 
expressis,  et  damnis  d;itis,  et  aliis  quibuscumque 
violentiis   perpctr;ilis,   couimissis  ,   et   illalis    pcr 
dictos  doniiniim  ducein  et  Venetos  ac  personas 
qiiascuiiiqiie  civdatis  Venetiarum  et  districtus,  et 
singulares  |iersonas  i|isius  civitatis  et  districtiis, 
eorun;qiie   valitores,   auxiluitoies ,   complices,   et 
fautores,  vel  alios  de  niandato  ipsorum  in  cives  et 
civilatem  Ferrariensem,  ctimilatuni,  et  districtum 
eoruin,  ipsoriimque  auxiliatores,  valitores,  defen- 
sores,  ct  qiiemlibct  corum,  ac  bona  ipsonim  mo- 
bilia  et  immobilia;  necnon  super  bis  omnibus  et 
siiigulis,  et  supcr  aliis  quibuscunique  ab  his  de- 
pendcntibus  ct  coniiexis  eisdem  et  eonim  circiim- 
staiitiis  univeisis,  et  siipcr  quibuscumque  offensis 
el  daiimis,  qiiai  sint  vel  dicanlur  ab  ipsis,  vel  ijiso- 
ruiii  aliquo  illala  vcl  data,  scieiiter  vel  ignoranter 
quomodolibtt  adversus  dominum  papani,  seu  le- 
gatos,  vel  nuiilios  ipsius,  ac  houiiiies  et  vass.illos 
cjiistlem,  vel  alias  contra  ipsam  Romanam  Eccle- 
siam  qiioquo  inodo;  dignetureis  etcuilibeteoruin 
noniine  pra;tIictoruin,  et  singularium  pcrsonarum 
ipsoiiiiii  iiiipeiulere  miscricorditcr  ct  largiri ;  ct 
ad  petendum    humiliter   Ecclesi;»>ticuin   inlerdi- 
cliiui  positum  tam  in  civitale  Venetiarum  seu  in 
persoiiis  civititis  ipsius,  quain  in  aliisquibiiscuin- 
(|ue   personis  ct  terris,  ac  locis  eis  siibjectis,  vel 
aliis  eorum  occasionc,  de  gratia  et  juxta  formain 
Ecclesiie  lelaxai  i,  et  a  sententiis  exconimunicalio- 
nuin  atisolvi ;  et  noiiiine  quo  supra  ad  imploran- 
duiii,  peteiidum,  et  oljtiiieiidum  bcneficium  resti- 
tutioiiis  in  integrum  ».  Et  infra:  «Etad  pelendum 
huiiiiliter  pacta,  qu;e  haliuerunt  et  habeiit  cum 
quibu^cumque  iiersonis,  tcrris,  locis,  collcgiis,  et 
univcrsilatibus,  et  privilcgia,  honores  et  jiirisdi- 
ctioiies  ipsoruiii  doiiiiiii  ducis,  coiiimunis,  univer- 
silalis,  et  dijliiclualium  ipsoriim  ainpliari,  nuijo- 
rari,  griildlcari,  el  graliosiora  concedi  ;  et  super 
bis   (|uascuiiique  litteras   impetiaiKiiini  :   daiiles 
picElati  dominus  dux  consiliarii   insimul   modo, 
qiio  supra,  pra;fatis  duobus  syndicis  vel  procura- 
toribusstiis,  et  eonim  cuilibet,  plennm  el  liberain 
potcstalem  ,  ac  siieciale   iiiaiidatiim   in   ipsorum 
animas  jurandi,  et  .juramentum  paestandi  de  pa- 


CLEMENTIS    V   ANNUS   G. 


CHRISTI     1310. 


46i 


rendo  mandatis  ipsiiis  domini  papir,  et  Roman.T 
Kcclesia'  supcr  omnil)iis  ct  siiij^nlis  supiadiclis, 
el  cjuolihot  priEmissoriim  :  saiisfacieiidi  eliam 
ipsi  domiuo  papoe  (.1  Kcclesiae  Rumanae  et  ejus 
siibtlitis  el  vassallis,  valitorilius  etiam  et  faveiiti- 
biis  de  liis  omnibus  et  siiis,fuiis,  pro  quibus  prsc- 
fata?  seiitentie  ac  |irocessus  lialiiti,  lali  et  facti 
fuerunt  :  oticdiendi  i|',i(i(iue  ac  parendi  siiper  om- 
iiibus  et  sinj^ulis,  et  siiper  aliis  iiuibusciiiiKiiic 
lam  (lendentibus  vel  conncxis  (!orum,  quam  cir- 
cumstanliis  iiiitversis,  ipsiiis  doiiiiiii  pap;o  et  Apo- 
slolicffi  Sedis  beiieplacitis  el  mandatis  ;  et  promit- 
tendi  nomine  quo  siipra,  se  et  ij)sos  ipsa  uiaiidala 
et  benei)iacita  accipere  ac  sei  vare,  et  (Irma  ac  rata 
semperhabere  acleiiere,  etniiiuiuain  coiilrafacerc 
vel  venire,  etc.  » 

32.  Perfuiictos  iiiiposito  sibi  iniinere  Fian- 
ciscuin  Uaiidiiiiiin  et  Carolum  Qiiiriiiiim  Venelo- 
rum  oratiires,  atciiie  in  publico  cardinalium  con- 
sistorio,  praesente  circumfusa  populi  niultitudine, 
Pontificiis  imjieriis  iu  illalis  daiiiiiis  atiiue  iiijuriis 
sarciendis  (larituros  saciamento  spopondissc,  ve- 
niamque  et  pristinain  graliam  Kcclesiie  popo- 
scisse,  testalur  Poiitifi'x  iii  littcris  lapso  alihiiic 
trieniiio  datis  ',  quibiis  censuras  dissolvil.  Coiise- 
nuit  enim  is  concordiae  traclilus,  cum  Petro  Gra- 
denico  duce,  a  (|uo  erant  missi,  e  vivis  erepto, 
habeuas  rcMiiublica;  coiri[)uisset  Marinus  Georgius 
de  quo  ha;c  Appeiidicis  ad  iiistoriam  Andre;e 
Dandali  auclor  *  :  ((  Hujiis  teiii|)ore  Veiietoruni 
proviiicia  nb  P^errariiE  doiiiiniiini,  (;itlectatiiin  sci- 
licet),  in  exconiiiiuiiicatioue  permansit».  Sed  il- 
lius  (lucatiis  integruiii  aiiiium  iion  teiiiit,  ipsique 
successit  Joaiines  siiperaiitius,  (|iii  '  Ki;iii(isi;iiin 
Daiidulum,  inortuo  jam  Carolo  Quiriiio  ejus  c(  I- 
lega,  ad  Clementcm  ledire  jiissil,  ul  p;iceiii  rediii- 
tegraret  :  cujus  o|ieia  deiiuiiii  Veiicli  iii  graliaiii 
cum  Ecclesia  restitiiti,  de  qiiibiis  siio  loco  *.  Jani 
ad  res  Gallicas  oralionem  (iLduciiiiiis. 

33.  Philijjpivn  regem  Luijdumiisibus  coitci- 
liat  Pontifex.  —  Decrevit  IV  k;il.  Septembris 
Pontifex  '  Jacobiirn  episcopiiiii  Avenioneiisem  ad 
Pliilippuni  Galliarum  regeiii,  ut  ;irdiia  cutn  ipso 
negotia  agitaret.  Ac  sane  plura  gravioris  mo- 
menli  tuiii  pro  Liigdiiiieiisi  controversia  compo- 
nenda,  Bclgariim  pace  Cdnlirnianda,  viiulicaiula  a 
calumniis  Roiiitacii  Vlil  memoria,  tractaiida  iii 
Vieiincnsi  Coiicilio  Tcmplarioniiii  caiisa  iiilerces- 
sisse,  docent  eo  argiimento  Pontifi(i;e  exaratae 
liltene.  Utiiue  a  Liigduiiensibus  turliis  ducaimis 
exordium  :  exasperaiant '  adeo  in  se  Lugdiiiienses 
ob  admmislros  regios  nonnullis  injiiiiis  afT.  ctos 
Philippi  Francorum  regis  iras,  ciijus  auctoritatem 
ac  jiira  l;ibufactasse  videbantur,  ut  is  Ludovicuiii 
majorem  natu  filium,  materiio  titulo  regem  Na- 
varrae,  pateriuqiie  sceptri  futurum  li;iredeiii,  uiia 


'  Lib.  viu.  Kp.  com.  r.\x.  _  2  .\|s.  Ap.  ad  Uist.  UauJal.  — 
»  Clcm  I.  vr  I.  lip.  coin.  rx.x.  —  »  Aii.  Chr.  1313.  Dum  3a,  33. 
—  5  Lib.  V.  Ep.  cur.  lvii.  —  6  Ep.  cur.  XLiii. 


ciini  fralriliiis  ac  priiicipibus  florentissimo  siic- 
ciiiiliim  exercitii  ad  exigemhis  de  Liigdunensibus 
[icenis  miltcret. 

Ciijiis  imiiiinentis  belli  procel!;iin  longi;  pro- 
S|iicieiis  Piinlifex  ,  ut  coiisulerct  liliis,  ad  cam 
discutiendiuii  iiervos  intendit  :  ac  iiiox  Vlil  kal. 
Julii  liiijus  aniii  Slepliaiiiiin  lil.  S.  Cyri  ici  in 
Tliermis  presbyteriiiii,  ac  L;indiilpliiiiii  S.  Angcii 
di;icoiiiini  cardiiiales  Apostolica?  Sedis  nuiitios 
creavit,  adliibiiiliiue  ad  Francnrum  regcm  iulcr- 
ces.sores,  iit  Lngduiieiiscs  pristinte  restilueret  gr;i- 
tia;  ,  omneiiuiue  injiiriaiii  Dei  ac  Sedi  Apost. 
donaret:  suiiimam  ea  in  re  tiim  a  diviiia  mnjestate 
tiiin  ab  Ecclesiagratiani  iiiitiiriiin.  PiMterca  partes 
iis  iiii|iosuit,  iit  arcliiepiscopum  Liigdunensem, 
canonicoriim  collef^ium,  el  cives  ad  pacem  alen- 
daiu,  pr;cslaii(la  regi  debila  oflicia,  iiijurias<|ue 
iilat;is  expiaiuhis  coliorlarenliir.  Cnntendisse  de 
Lugduni  imperio  noniiiillos  archiepiscopos  Lu- 
gdiineiises  cum  regibus  Francorum,  siiperiiis  vidi- 
mus '  :  ad  i|uaiii  snpicnd;im  coiilrovcrsiam  (|iiaBdnm 
legcs  iiiitie  ciiin  Liuidvico  arcliieiiiscopo,  (.'oiuie 
extiiiclo,  a  Pelro  siiecessore  approb^iUe  ,  postea 
rescissic,  uiuie  belluiii  atrox  ex.irsi-set,  nisi  Cle- 
iiiens  Ap(islolic;i  solliciliidiue  canliiialiuiii  opera 
ad  (|Uos  subjecke  extant  dat;i!  '  littera;,  exiin- 
xisset. 

34.  «  Dilectis  tiliis  Stepliano  tit.  S.  Cyriaci  in 
Tberiiiispresbytero,  etLaiidulfoS.  Aiigeli  diacono 
cardiiialibiis  A|)ostolic;e  Scilis  iiuiitiis. 

«  Ad  iioslri  Apostoiatus  ;iiulitiiiii,  nnn  ;il)si|ue 
iiiagiia  tiirb;itione  iiieiitis,  relalio  (ide  digna  per- 
duxit,  (|uod  occasioiie  ciijusd;iin  coiiipi  sitionis 
duduiii  intcr  cli;irissiiiium  in  Cbiisto  fllium 
nostruiii  Philiiipuiii  regeiii  Fraiicorum  illustrem 
ex  parle  una,  et  iiiiondain  Ludovicum  arcliie|)isco- 
[luin  et  dilecluiii  liliuiii  ca|iituliiiii  Lugduneu. 
super  cerlis  articulis,  dum  adhuc  ideiii  Ludovicus 
viveret,  iiiitae;  et  demum  eo  subLito  de  medio,  ac 
venerabiii  fratii  iioslro  Petro  arcliiepiscopo  Lu- 
gdunen.  successore  suo  ad  regiiiieii  Ecclesiae  Lu- 
gdiiiieiisisafsumptn,peripsum  Petruni,ut  dicitiir, 
acceptae  nientis  regis  pra;fati  coiilra  nicmor.itiiiii 
arcbiepiscopuiii  cl  Ecclesiam  ac  cives  Lugdunen, 
est  adco  tiirb;it;i  screiiitas,  et  iiidigiiatio  siiscitala, 
quod  rex  ipse  Fiaiicorum  cliarissimiim  in  Cbiisto 
fllium  noslruiii  Ludovicum  regein  Navarrae  illu- 
streiii  |iriiiiogeiiiium,  et  alios  natos  et  fratres  siios, 
et  noiinullos  regiii  sui  magnates  cuiii  exeicilu 
numeroso  cniitni  dictos  arcliicpiscopum  et  capitu- 
luin  el  civilalern  Lugduncii.  impiigiiaiidos  trans- 
iiiillit;  ex  quoruin  adventu  miilt;i  aiiimarum  et 
corporuui  stiages  et  periciila  secutuia  verisiiiiili- 
tcr  foriuidaulur,  ac  boiiurum  dicUc  Lugduiieusis 
Ecclesiie  nou  levis  deslruclio  noscilur  imminere. 

a  Verum  de.M:ler;iiites  ;il)  iiitiiiiis,  i|Uud  idein 
arcliiepisco|ius,  et  Ecclesia  Lugdunen.  pro  i()Sorum 


'   Annal.  lom.   xiv.  An.  Chr.  130;i.  num.  31. 
cur.  XLlv. 


Lib.  V.  Ep. 


462 


CLEMENTIS   V   ANNUS  (J.    —   CHRISTI    1310. 


slalu  pacifico  et  traiiqnilli)  in  regis  praeflicli  tlevo- 
tione  ac  bcnevolenlia  stabililer  perseverent ;  et  aii 
id,  qiiaiifnm  cinn  Deo  possnmns,  libenter  ministe- 
rium  Apostolica!  solliciludinis  impendentes,  ac  de 
vesliae  circnmsnectionis  alta  prudenlia,in  magnis 
et  aiduis  ajiendis  cxperla,  pleiiam  iii  Domiiio 
fiiluciain  obtiiientes  ;  discrelioni  vestrae  de  fialruin 
nostrorum  consilio  per  Apostoiica  scripta  manda- 
mus,  qnatenns  super  compositione  et  acceptatione 
pia!(lictis,  plena  informatione  habita  et  recepta, 
ac  ten.peratis  circa  compositionem  ipsam,  qua> 
secundnm  Deum  et  jnstitiaii),  et  archiepiscopi  et 
Ecclesiae  prffidictormii  ac  circuinposilae  nalionis 
statuin  prosperum  et  tranquillum,  diclique  placa- 
tionem  registemperanda  viderilis,  compositionem 
ipsam,  dnmmodo  ad  id  arcbiepiscopi  et  capituli 
praedictorum  accedat  assensus,  auctoritate  nostra 
conflrmare  et  approbare,  quanliim  ad  ipsum  ar- 
chiepiscopnm  et  Ecelesiam  pertinet,  snper  quibus 
veslras  conscientias  oneraiims  ,  prout  expedire 
videritis,  studeatis.  Qnnd  si  proeilictos  archiepisco- 
puin  et  capiluluin  salutaribus  monit!s  ad  accep- 
tandnm  et  approbanduni  compositionem  ipsam, 
per  prsdiclos  aichiepiscopum  et  capitulum,  ut 
praedicilur  approbatam  et  inilam  inducere  non 
possetis ;  vos  temperatis,  additis,  declaratis,  vel 
detractis  in  ipsa,  quae  temperauda ,  adjicienda, 
declaranda,  vel  delrahenda,  si  qua  fore  noveritis, 
quanluni  ad  ip-iim  arcbiepiscopum  et  capilulum 
attinel,  si  id  expedire  videritis,  super  quo  vestras 
conscientias  oneramus,  compellere  valealis.  Da- 
tum  Avinioiii  Vill  kalen.  Jnlii  aniio  qninto  o. 

35.  Fadera  iiiter  Gallos  el  Belgas  firmat  Cle- 
tJiens.  — Compiilsum  ad  dedilionem  fuisse  a  Lu- 
dovico  Hulino  Pdrum  arebiepiscopum  Lugdu- 
iiensem  e  Sebusianorum  priucipum  nobililate, 
refert  Paulus  ^milius  ',  nec  erifiuisse  belli  flam- 
inam,  cnjus  restincti ,  ut  etiam  flrmatae  Gallos 
iiileret  Belgas  concordia;  gloria  Clemeiiti  adscri- 
benda  est. 

Exarserat  jampridein  inler  Phiiippum  Fran- 
corum  regein  et  Guidonem  comitem  Flandriae, 
Roberlum  filiuui,  Toinacenses,  Brugeiises,  Gan- 
daveuses.aliosiiueipsorum  foeileralos  atroxbellum, 
ac  post  fuiiesla  pra;lia,  iu  quibus  plurimussanj^nis 
lusus,  regia  indulgenle  cleineutia  pax  con.stituta 
luerat:  intercnjus  pnccipuas  legeseaadjectaerat, 
nt  Robertns  comes,  ipsiusquefralres  a  suis  pra;su- 
iibus  snpplieesdrposcereut,  utin  ipsos,  si  unquam 
proinissa  iiilringerent  ,  analbema  jaculareiitur, 
nec  ceusurarum  religione,  nisi  assentieiite  Frau- 
corum  rege,  hberari  posseut.  Pra;terea  ad  vineien- 
ilam  eorufii  fidem  conventum  erat,  uti  ab  Ap. 
Sede  piecibus  couteudereiil,  ut  anatlienialis  (.t 
inlenlicli  ^enteutias  a  Belgis  aiitislitibns  lalis  con- 
firinarel.Ac  jaiii  quideiii  solemui  ritu  ab  episenpis 
in  Belgio  propositoe  comiti  ac  populis  erant  cen- 
surae,  ne  a  conventis  discedereiit ;  sed  nonduin  iis 


Aposlolica  aucloritas  robur  addiderat.  Ad  quam 
rem  perficiendam  Gandavenses  '  ,  Brugenses  ', 
Cliricondenses',  aliique  populi,quoruin  Calalogus 
in  Regesto  Poulificio  texilur,  oratores  amplissiii:os 
Aveiiionem  ad  Clementem  decrevere.  Flagilanti- 
bus  ergo  a  Clemeiite  Ruberti  comilis  acBelgicarum 
urbinm  or.itoribus,  ut  Apostolica  aucloritale  aiia- 
thematis  atque  interdicti  censuras  ab  praesulibns 
suis  vibralas,  quas  contracturi  den,um  essent, 
cuin  priinum  pacis  legis  initas  inlringereut,  con- 
firmaret,  Pontifex  in  sacro  cardiualium  senatu 
pacti  foederis  arctiore  religionis  vinculo  adslriu- 
geiidi  cupidus,  quae  gesta  erant  comprobavit , 
litterisque  Apostolicis  promulga\it '  : 

36.  a  Clemens,  etc. 

«  Nos  igitur,  qui  pacem  praediclam,  ut  tam 
periculosa  dissensio  tolleretur,  aflectabamus  ab 
intimis,  hujusmodi  negolii  laudabilem  concor- 
diam  ,  et  felicem  exitum  contem[ilantes,  Regi 
ccelesti,  qui  pacem  annuntiare,  pacem  pr^edicare 
et  pacem  docere  venit  in  teriis;  et  a  quo  tantum 
bonuiii  non  ambigimus  processisse,  cnm  ab  eo 
cuncta  bona  procedant :  exmde  laudes  et  gratias 
devotionis  auimo  exhibeutes  ,  et  attendentes 
i|)Soruni  procuratornra  ,  seu  syndicorum  sup- 
plicationem  humilem  et  devotam,  necnou  te- 
norem  pacis  pradiclae;  sententias  ordinarii  su- 
pradicti,  si  qua;  secundum  uiodum  pnedictum 
laUe  sint  vel  postquam  ordinarius  ideni  secun- 
dum  moduiii  eumdem  illas  duxerit  profeieu- 
das ,  decrevimns  et  ex  certa  scientia  mandavi- 
mus  inviolabiliter  observaudas  ,  ac  in  eosdem 
dominos  ipsorum  et  singulos  de  communilate 
praedicta,  et  eorum  successores,  si  qui  forsan 
eoruiii,  quod  absit,  uUo  unqnam  tem[)ore  pacem 
violarent  eanidem,  vel  contra  aliquem  de  dictis 
articulis  venire  praesumerent  ,  aut  contenla  et 
qtiodlibet  contentorum  in  eisdeiii  articulis  ^eu 
litterisnostris  praedictis,  paceiu  eamdein  et  ipsius 
oinnes  et  singulos  articulos  de  verbo  ad  verbuiu 
contiiientibus  noii  complerent,  non  attenderent, 
non  servareut,  excommunicationis,  et  in  dictam 
villam  Brugensem,  ejus  loca,  terras  et  pertinen- 
tias  eorumdrin  interdicti  senleiitias  auetoritate 
Aposloliea  duximus  promnlgandas;  quarum  neu- 
tram  nisi  ad  requisilionem  piaedicli  regis  et  ba;re- 
dum,  vel  successorum  ejus  legum  Franciae,  vel 
euruiii,  i|ui  ab  ipsis  sufflciens  mandalum  ad  boc 
babuerint,  quoquo  uiodo  coutigerit  relaxari,  nos 
relaxationem  bujusmodi  aueloritate  Apostolica 
decrevimus  irritam  et  inanem,  ac  nuliius  existerc 
flrmitatis,  etc.  »  Rbeniensi  arcbiepisco[jo,  alque 
episcoiio  Silvanectensi  ,  abbati  [ue  inuiKi^terii 
S.  l)iony.-ii  partes  injungit,  ut  si  unqiiam  Bru- 
geuses  iiiilas  [lacis  leges  \ioIaiiiil,  atijue  a  Gallia- 
ruin  rege  aut  successoribus  cen^iiras  in  eos  ob  id 
distringere  fuerint  rogati,  pronuilgentanatbeinate 


'  laul.  JEm^.  in  Philipp.  fulch.  Gaguin.  in  eod. 


»  Ep.  COm.  DCDLXXSIII.  — 
-  *  Ep.  COm.   DCDLXXSI. 


-   Ep.  DCDLXXXT.  —  '  En.  DCDLXXXII. 


CLEMENTIS   V   ANNUS  0.    —   CHRISTI  -1310. 


463 


inter(licli(|iie  Ecclesiasiici  prenis  se  devinxisse. 
«  Dat.  Aviiiion.  iii.  Junii  ;uino  v  t>.  A(ijecl;c  sunl 
l)Iures  aliai  iisdem  archiepiscopo,  episcopo  atque 
abbali  inscriptpe  littcra) ',  (]iiibns  P.elnii  populos 
ad  colendam  pacem  censurarum  rcligioiH;  conti- 
nere  jussi  sunt. 

37.  De  Bnnifacii  fnma  qiKrstto  insfituitur  per 
Diplnma  Pontificium.  —  imporlnnis  inemorali 
regis  precibus,  ut  eBernardo  superiori  anno  retu- 
limus,  fatifiatiis  Clemens,  cum  in  publico  consi- 
storio  accnsandae  Boniiacii  memoria;  obln;ctatori- 
bus  libertatem  concessisset,  lioc  anno  ad  contro- 
versiam  dirimemlam  qnsesitores  instiliiit  ,  qui 
testinni  dicta  exciperent,  atqne  in  pnblica  docu- 
nienta  redigerent,  ut  ex  iisjndiciariaactio  instrui, 
rei(]ue  veritas  in  luce  collocari  poss(H.  Quo  vero 
Bonifacii  innocentia  illiistrior  pateat,  (Jemenlis 
littene  '  hnc  de  re  ailducendse  vis;e  suiit,  ex  qnibus 
constat  snmmajuris  acerbitate  in  ejusdem  Boni- 
facii  nomen  actum  fuisse. 

«  Clemens,etc.venerabilibusfratribnsIsnardo 
archiepiscopo  Thebano  vicario  nostro  in  sjiirilua- 
libus  in  Urbe,  Jacobo  Avinionensi,  et  AUegrado 
Vicenlino  episcopis  ,  et  dilectis  filiis  Bertrando 
abb;iti  monasterii  Montis-Albani,  el  fratri  Vitaii  de 
Furno  Ordinis  Minorum  magistro  in  tiieologia 
Catuicensis  et  Vasatensis  dioecesum,  ac  magistro 
Grimerio  de  Perganio  laico  in  Bomana  curia  ad- 
Tocato,  salutem  et  Apost.  benedictionem. 

•  In  negotio  super  crimiiie  h;ereseos  moto 
contra  quondani  Boiiifaciiim  paiiarn  VIII  [ira^de- 
cessorem  noslrum,  quod  vertitur  corain  nobis, 
nonnulla  tain  ab  iis,  qui  ad  op|iositionem  et 
prosecutionein  dicti  criminis  contra  enm,  quam 
ab  iis,  qui  ad  ipsiiis  Bonifacii  defensionem  coram 
nostra  et  fratrum  nostroriim  prsesentia  com|iariie- 
rnnt,  proposita  sunt  verbotenus  et  inscriptis.  Et 
licet  super  iis  eosdem  sic  coiii|)arentes,  nec  eoriim 
ali(]uem  adhucdnxerinius  admittendos,  nec  etiam 
re|)elIendos;  coiisiderantes  tainen ,  quod  boni 
judicis  est,  utsalva  sit  rerum  probatio,  et  ne  pereat 
probationum  copia  procnrare  ;  ac  nolenteSj  quod 
propter  moras,  qnse  ex  allegationibus  et  excejilio- 
nibus  hinc  inde  per  comparentes  praefatos  opfio- 
sitis  inciduiit  et  incidere  [lo-^sent,  probationiim 
dejjeriret  copia  vel  facultas  ;  testes,  de  quorum 
timetur  abseiitia  seu  morte,  utpote  senes,  valetu- 
dinarios,  infirmitute  detentos,  vel  abfuturos  ab- 
senlia  diuturna  et  iis  similes,  qui  commode  haberi 
(loterunt,  qiiaestioiie  de  prmdictis  pro  oiipositioiie 
et  defensione  hiijusiiiodi,  ut  iirwmiltitur,  coin|ia- 
rentibus  admittendis  vel  etiam  re[)ellendis  corain 
nobis,  pendente  siiper  ecdem  negotio,  ex  nostro 
reciiiieiidos  otficiu  duximus  decernendum. 

«  Quia  vero  nonnuUi  viri  Catholici  asserentes 
et  etiain  juramento  tactis  sacros;uictis  Evangdiis 
per  cos  coruiii  venerabih  fratre  nostro  Petro  eiiisc. 


'  Ep.  com.  DCDLXXxil.  —  '  Ext.  ir-  Ms.  arcli.  Vatic.  cx  MonuDi. 
allatis  AvfD.  ad  Urbem  an.  1633. 


Pcncslriiio  de  inandulo  noslio  recipienle  jiricstito, 
sieut  cx  jiarte  ejiiscopi  Pentstrini  aceepimiis,  af- 
flrmantes  se  credere,  quoil  in  Urbe,  Lombirdiic, 
Tuscia^,  et  Campnnia;  iiintibns  ac  iii  circninvicinis 
locis  tcstes  siiiit  conditioiiis  hnjusmodi,  per  quos 
artieuli  in  dieto  negotio  traditi  et  |)er  iios  recepti, 
vel  eorum   aliqiii   probari   poteriint;   nobis  cum 
rejietita  instantia  suj)i)Iicarniit,  ut  tesles  ipsos  in 
illis  parlibus  per  aliquas  personus  idoneas  recipi 
mandaremns  ;  iios  voleiites,  prout  debemiis,  pin- 
guibus  probationibus, subvenire,;ic  de  circumspe- 
ctione  vestra  ;ic  fideiilate  probala  |ilenaiii  in  Do- 
mino  fiduiiam  obtinentes,  et  sperantes  quod  ea, 
qufe  vestrm  industritE  commitluntur,  cwrabitis  exe- 
qui  fiileliler  et  priidcntcr;  diseretioni   viistra;  per 
Apostolica  scriptii  niandaiiius,  (jiiateiiiis  ;id  Urbem 
et  partes  pra;dictas  persoiialiler  accedentes,  testes 
coiiditionis  pr;i'fat.c,  (]ui  corani  vobis  per  qiios- 
cumque  viros  C;itliolitos  fiicrinl  noininali,  prins 
tamen  summarie  per  juramcntiim  noininantium 
eommdem,  aut  per  adspcctum  corporuin  testiiiin 
ipsorum,  seu  alias  per  non  solemneni  iedaginem 
tide  facta,  quod  testes  ipsi  prsedicti  status  et  con- 
dilionis    exislant  ;    super  articulis  ,    quos    vobis 
sub  Liulia  nostra  mittiinus  interclusos,  receptos  et 
approbatos  a  nobis,  secrete  reciperecuretisin  prae- 
sentia  dileclorum  filiorum  mugistroium  Joannis 
de  Rhegio  caiiierfe  nostise  clerici  et  Imbeiti  Ver- 
zellatii  clerici  Biterrensis  notarioriiin  publicorum, 
qiio?  ad  testiiim  pra'dictoruin  uttestationes  seu  de- 
posilioiies  rediiicndus   in   scriplis  tenore  praesen- 
tium  de|)utumus,  et  vos  etiain  alios  duos  fldeles  et 
idoneos,  de  (luibus  expedire  viderilis,  juxtu  (]ua- 
Iitateiii  negotii  deputetis.  Et  si  forsan  pra;dicti  vel 
aliquis  ex  ipsis  notariis  esseiit  iinpcdimeiilo  cuiio- 
nico  preedicti  (iirapedih),  exaininationi  dictorum 
testium  interesse  noii  possent,  totidem  quot  erunt 
inipediti,  loco  illorum  siibiog;inles,  fideliter  exa- 
ininare  curetis,  et  attrslaliones  seu    depositiones 
ipsorum  per  eosdein  notarios  fideliter  iii  scriptis 
redactas,  signis  eornm  signatas.  ac  vestris  sigillis 
inclusas  nobis  stiideatis  qu;intocius  destinare. 

38.  B  Testes  autem,  qui  fiierint  nominali,  si 
gratia,  oilio  vel  tiinore  subtraxeriiit  verltati  testi- 
inouinm  perbibere  ;  iieenon  et  omnes  et  singulos 
t;im  clericos  quam  laicos,  religiosos  vel  sa;culares 
cujnscumque  pr;ceminenti;B,  dignilatis,  status, 
ordinis,  vel  conditionis  existerent,  etiamsi  curdi- 
nalatns  vel  Pontificatus  pr.Tfulgeant  dignitate,  qui 
piictatis  testibus,  vel  ailcui  eoruindem,  aut  alii 
vel  alus  occasione  teshUcalionis  aut  depositionis 
ipsorum  in  iiersonis  vel  bonis  impedimentuin  ali- 
qiiod  pra>stare,  vel  molestiam  iiilerre  praesume- 
rciit  piiblice  vel  oeculte ;  aut  couscntirent,  quod 
im|iediineiitum  hujusmodi  velmolesti  linferretnr, 
vel  darent  ad  huc  openi,  aiixiliuiii,  con>iliiim,  vcl 
favorem  per  se  vel  alium,  seu  alios,  directe  vel 
etiam  indirecte;  (juodab  hujusn.odi  im|)edimeuto, 
inolesli;!,  ope,  auxilio,  consilio  el  favore  prorsus 
abslineanl  et  desistant,  per  censuram  Ecclesiasti- 


m 


CLEMENTIS   V   ANNUS   6.    —  CHRISTI    1310. 


cain  nppellatione  postposita,  super  quo  plenam 
vobis  auctorilate  pra^sentiiim  poteslalem  concedi- 
nuis,  coinpell.ilis  :  non  ohslanlibus  kj  aliqiiibiis 
dericis  vel  laicis,  relif,'iiisis  vel  j^a-cuiaribiis  cujiis- 
cunKjue  ordinis,  condilionis,  slalus,  aut  pia>enii- 
nentia',  vel  (iiirnilalisexistant,  etianisi  cardin.iialns 
vel  Ponliflcalus  honore  pra^tiilfieanl,  coiiiniiiniter 
vel  divisiin  a  praifala  sil  S''de  concessiim.  (|nnd 
inlerdici,  suspendi,  vel  excomumnicari  iion  pos- 
siiil  per  lilteras  Aposlolicas.  noii  f.icicntes  |iloiiani  cl 
expressam  ac  de  verbo  ad  verlium  de  indulto  hu- 
jusmodi  mentionem.  Nos  enim  oiniiem  promis- 
sionem  et  oblif;atioiiem  lacla.=,  ac  juramentiim 
piVTslitum  sub  quibnscumque  modn,  fnrma,  vel 
expressione  verborum  per  quoscumqiie  clericos 
vel  laicdS,  relijiiosos  vel  s.Tculares,  ciijuscuniqiie 
ordinis,  condilionis,  vel  stalus  aut  pricerninentiae, 
vel  digiiitatis  exislaiit,  de  non  deponendn  seu  per- 
hibendote.stimoiiium  veritaliin  negoliosupradiclo, 
etiaiiisi,  ut  pr.emissiim  esl,  cardinalatus  aut  pon- 
tificatus  honnie  pi\Tfulgeaut,sici!taiias  sic  et  iiunc 
eadem  auctorilate  Apostolica  cassamus,  irritamus, 
et  vacuainus,  et  etiam  revocamus  et  juramentiim 
liujiismodi  relaxamus,  et  nullain  obtinere  decer- 
nimus  roboris  firmitatem. 

«  Cffilerum  ut  ttstiiim  iirTdictorum  periculis 
efficacius  occiirratur,  etcaulius  et  liberius  proce- 
dalur  in  negotio  su|)radicto,  nomina  el  altesta- 
tiones,  seu  depositiones  tcstnim  eonimdeiii  per 
vos  et  notarios  supradictos  siib  excnmmunicatio- 
nis  jioena,  quam  vos  et  ipsos  ex  luijiisuiodi  viola- 
tione  secreli  incurrere  decerniiiius  ipso  facto,  se- 
creto  haberi  atquc  teneri  volunvis,  nec  alicui 
patefieri  absque  nostro  et  Aposlolica?  Sedis  man- 
dalo  vel  liceiitia  speciali.  Mandanius  insuper , 
quod  per  litteras  nostras  liarum  seriein  conlinen- 
les,  nobis  scribere  studeatis,  quanta  sit  fides  me- 
mor;'itis  teslibus  adliibenda  :  (|Uodi|ue  tu,  frater 
Aviiiioiieiisis  episcnpe,  el  vos  lilii  abbas  et  frater 
Vilalis,  vel  duo  vestrum  uiia  vnbiscum,  frater  ar- 
cbiepiscope  et  Vicentine  episctqie,  ac  fili  Grimerie, 
vel  duobus  aut  uno  vestrum  praeniissa  onuiia 
exequi  studealis.  Uatuiii  Avinion.  IV  kal.Julii, 
Pontificatus  nostri  aiino  v  ».  Subditur  in  eodein 
lernioue  cadem  forinula  datas  litteras  ad  Jacobum 
episcopum  Aveiiionensem  ,  qui  postea  Pontifica- 
tum  accepto  Joannis  numine  adeptus  est,  ad  Ber- 
trandum  abbatem  monasterii  Moiitis  Albani  Ca- 
lurcensis  ilia>cesis  ,  ad  inagisliuin  Castellanum 
Tarvisio  oriuiiduin  ca|iellamuii  Pnntificiimi,  ac 
Vitaiem  e  Fuino  Minoritam  magistruiii  Vas.ilensis 
dioecesis.  iNe  vero  Bonifacii  calummalores  aliive 
hostes  Roinanie  Ecclesia;  obgannirent  agitatain 
molliler  illius  causam,  testesve  inetu  repressos, 
iie  testimoiiia  contia  euindem  Boiiifacium  exhi- 
berent,  Cb  niens  publico  edicto  oiimibiis,  qiii  ad- 
versus  Bonifacii  fainam  leslari  vellent  apud  tribu- 
nal  Pontificium.  aut  (|uaGsitores  in  ea  causa  con- 
stilulos,  facultatem  cuntiilit  ;  veluitque  ullain  iis 
vim   injuriamve  inlenlato  anathemate  universis 


siiie  ullo  dignitatis  discrimine  ,  qui  hujusmodi 
tesles  vexarent.  vei  ue  Uistimonia  |iroferrent,  clam 
pnlauive  obsistcreiit.  Ut  vero  |inst  interrogatos 
tcslcs  RniiiT,  iii  Campaiiia,  In  Etruria,  Avenione, 
P.irisiis,  vindicala  sit  a  ciluiiiniis  Bnnifacii  me- 
iiKuia,  ac  pnblice  Ibcologicis  argumenlis  jurisque 
civilis  et  canonicis  legibus  cnniprobatn  innoceiitia, 
dicetiir  inferius.  Nunc  reliipia  biijiis  aiini  prose- 
(|uiinur. 

39.   Arnaldi  e   Villanova  errnres  et  scelera. 
—  Per  id  tenipiis  Lutetis'  foedi  errores  ab  Arnaldo 
0   Villanova  V.ilenfiiia    dioeccsi    oriundo   insigni 
Pliysico   disseniinati  ,    quein   Jonnnes  Villaniis  ' 
inter  cacteros  ait,  inepte  affirmasse  extremi  judicii 
diem  imminere,  atque  excurreiite  decimo  quarto 
siBculo,   anno   iliius  septiiagcsimo  sexto  circiter 
fiiluriim,  e.ique  de  re  librum,  detortis  in  suain 
seiileiitiam  pluribus  Danielis  ac  sibyllae  Erythreae 
vaticiniis  compegisse  :  in  quem  cum  a  censoribus 
sacne  fidei  ex  legibus  agi  coeptum  esset,  fuga  se 
ad  Fredericum  regem  TrinacriT  proripuisse.  Cou- 
numerat  ejus  errores  Nicolaus   Eymericus  •   in 
Direclorio,   meminilfiiie  de   cjiisdciii    pseudopro- 
lihetia  Durandus  episcopus  Mddensis  in  siio   de 
visinne  aniniaruiii   libello  dato  Joanni  XXII,  irri- 
siiinqiie  fiiisse  a  doctis  innuit,  cuiii  Chiisfus  dixe- 
ril  de  judicii    die,    neque   Filiiis   hnminis  scit  : 
0  Fuil,  inquit,  dictum  magistro  Arnaldo  Catalano, 
qui  volebat  prTfigere  tempus  Antichristi  :  Magi- 
ster  Arnalde,  si  vultis  prudentcr  dicere.  assignelis 
tantum  tempus  adventus  Christi  ».  Extat  vero  in 
Ms. '  reperto  iii  Archivio  palatii  Avenioiiensis  anno 
MDXCiv,  gerente  lcgationem  Avcninneiisem  Oclavio 
Aquaviva  cardinale  ac  dein  Roinam  allato  in  fidei 
orlhodoxa!  fnrmula,  quam  Arnaldus  Villanovanus 
damiiatis   adversis  eiroribus    profi  ssus    est.    His 
addil  S.  Antoniiius  ',  Arnaldum  misere  in  niari 
periisse  :  «  Quia,  inquit,  magislri  Parisienscs  le- 
ucbant  contra  ciim,  timeus  ipse  ne  deveniret  ad 
rnaniis  inipiisitnris,  aufugit  inde,  el  profcclus  est 
in  Siciliam  ;  qui  cum  missus  fuisset  a  Friderico 
rcge   Sicili;E  orator  ad  papnm,  in  niari  mortuus 
estB.  Noii  diu  (jiiideiii   ipsum  superfiiisse  docent 
Clementis  littcra;  aiino  btijus  sa;culi  duodecimo  V 
Martii,  Ponlificatus  anno  septimo,  Vienua;  consi- 
gnat;e  ^  ad  univcrsos  orbis  prTSules  dalT,  qiiibiis 
ipsum  e  vivis  sublatum  dolet :  et  (|uaiitam  de  illius 
lierilia  iii  re  iiiedica  opinionem  hausisset,  indicat. 
Cuin  eiiiiii  Arnaldus  Punlirici  pnllicitus  esset  li- 
brum  de  re  medica  a  se  cou.scriptum  doiio  ei  tra- 
dilurum,   Cleniens  audita  de  ipsius  morte  fama, 
Oliverio  clcrico  libri  ejusdem  investigandi  partes 
mjiiiixit,  prai-ulibusque  iiiiperia  dedil,  ut  iiicussa 
censuraruni  religmne  omnes  sive  religiosos  viros 
sive  laicos,  in  qiiorum  nianus  liber  devenissel,  ad 
eum  Oliveno  Iradeiidum  adigerent;  vcl  alios,  qui 


•  Joaii.  Vill.  1.  IX.  c.  3.  Ant.  ili.  p.  til.  xxi.  c.  2.  §  8.—  «  Nic. 
Ejni.  11.  p.  Direct.  <iiia;st.  xi.  —  ^.Ms.  ari.  Vat.  Avenioii.  —  *  Ant.  ili 
p.  tit.  XXI.  c.  2.  §  ult.  —  *  Lib.  vii.  tp.  cur.  xvii. 


CLEMENTFS  V   ANNUS   6.    —   CHRISTI    1310. 


465 


npud  aliquem  lalere  uon  ignorarent,  ad  vein  indi- 
canduin  coiniiiik-rent.  Sed  de  Arnalilo,  ut  ob  rei 
niedica;  scientiain  cons-picno,  ita  ol)  errorcs  fidei 
iiolato  infaniia  satis.  Infecerat  quoque  nonnulla 
nlia  loca  hajreseos  lnes,  sodomitica  pestis,  maxime- 
qiie  in  urbe  ac  dioBcesi  Lingonensi,  piilluiarat  :  ac 
pr.iplerea  duo  a  Clemente  e  Dominicana  familia 
rcligiosi  viri  ccnsores  creati  ',  qui  in  cjiis  sceleris 
rcos  animadvcrlerent. 

40.  Convictos  eo  crimine,  ac  idiiribus  aliis 
l^ravioribus,  Tt-mplarios  eodem  anno,  et  ab  Eccle- 
siasticis  foro  sa.'Ciilari  traditos,  flammisque  ab  iis 
injectos,  prodit  bisce  verbis  Bernardus  *  :  «  Anno 
Dom.  Mcccs,  quinto  idus  Maii,  feria  secunda,  per 
nrchiei)isco|ium  Senonensem  cum  suis  siiffraga- 
iieis  in   Concilio   provinciali  Parisiis  coadunato, 
fiierunt  sententiati  et  judicali  ex  propriis  confes- 
sionibus  quinquaginta  quatnor  Teinplarii,  et  re- 
licti  curia?  saeculari  taiiqnam  imiioenilentes  sujier 
nefanda  el  profana  |irofessione  sua  :  et  sequenti 
die  Martis,  quarto  idus  Maii  in  feslo  SS,  Nerei  et 
Acliillei   fuenint   [ler  STCularem  ciiriain  domini 
regis  igni  traditi  et  combusti:  et  post  paucos  dies 
fuerunt  ibidem  quatuor  alii  simililer  judicati». 
De  quinquaginta  odo  Templariis,  in  eo  ordine  au- 
ctoritate  conspicuis,  flammis  jussu  regio  Parisiis 
traditis  meminit  Joannes  Villanus  '  :  subjicitqne 
fania  percrebuisse  ipsos  injuria  supplicio  affeclos 
ab  iis,  qui  illorum  opibus  inbiabant,  el  in  extremo 
vitae  actu   poBnitenliae  Christianae  signa  edidisse, 
seque  Christianos  ac  pios  publice  conlestatos.  Er- 
rat  vero  dum  scribit  tiinc  Ordmis  iirincipein  pe- 
riisse,  quem   tertio    post  anno  exusliim   dicturi 
sumus.  His  addit  Bernardus  *,  sum[ilum  in  aliis 
Galliarum  loeis  de  Templariis  su|ipliciuiii,  quos 
ail  morituros  confessa  antea  tanquam   tormento- 
rum   metu   exlorta  revocasse  :  a  Iteni   paulo  post 
infra  nieiisem  in  alio  Concilio  provinciali,  celebralo 
in  Silvanecto    per    archiepiscopum  Rhemensem 
cum  suCfraganeis  suis,  fuerunt  novem  alii  Tem- 
plarii  eadem  causa  in  modo  simili  pariler  senlen- 
tiati,  etconsequenter  per  ssecularem  curiam  con- 
crcmati.  Unum   autem   jusjuranduin   fuit,  quod 


omiies  ct  singiili  singillatim  confessiones  snas, 
(|uas  prius  fccerant  in  judicio,  et  jurali  confessi 
fuerant  dicere  veritatem ,  jienitus  retractarunt, 
dicentes  se  falsa  dixisse  prius,  el  se  fuifse  menti- 
tos,  nuUam  siiper  lioc  reddenles  causam  aliani, 
nisi  vim  vel  metum  tormentorum,  quod  de  se  talia 
fassi  essent.  » 

Coacta  etiain  in  Templarios  provincialia  Con- 
cilia  in  Germania  '  hoc  anno  :  sed  ii  de  gestis  ad- 
versiis  Sodales  in  Galliis  edocti,  inmediam  Syno- 
duin  Moguntinam  irrumpentes  duce  llugone  co- 
mite,  terrore  preesulibus  incusso,  e  judiciorum 
severitale  se  viiulicarunt  :  ut  narrat  Seranius  ', 
judiciariaqiie  Acta  edita  Moguntiae  hocanno,  atque 
in  memorato  Archcco  palatii  Avenionensis  reperta 
consignata  num.  C8  refernnf,  (luadraginta  novem 
testes  adductos  nil  adversus  Templariorum  Ordi- 
nem  de  sceleribus  ipsis  impositis  respondisse  : 
alterius  pariter  judiciaria;  actionis  Tabulae  in  Tre- 
virensi  archiepiscopalu  confecttC  transmissaeque' 
ad  Clementem  narrant  septemdecim  testes  inter- 
rogatos  de  flagitiis  Templariorum  nullum  con- 
fessos. 

Cajterum  Petrum  Moguntinum  archiepisco- 
pum  iinpositis  sibi  a  PontiDce  partibus  inale  per- 
fnnclum  ex  Clemenlis  Dipluiiiale  'colligitur  :  cum 
enim  litteras  Apostolicas  de  capiendis  Templariis 
cnm  Magdrburgensi  et  Trevirensi  arcbiepiscoiiis 
conimuiiicare  jussus  esset,  rem  non  cnm  iis,  sed 
cum  snffraganeis  contulerat.  Interiin  vero  Magde- 
burgensis  arcliiepiscopus,  cum  data  sibi  de  conji- 
ciendis  uno  die  in  vincula  sua;  provinciaeTempla- 
riis,  et  occupandis  eorum  bonis,  ac  referendis  in 
commentarios,  quos  ad  Sedem  Apostolicam  trans- 
ferret,  im|ieria  Pontificia  exequi  aggressus  esset, 
efferati  eo  periculo  finitimi  Templarii ,  graviores 
injurias  ac  damna  Moguntino  archiepiscopo  intu- 
lere.  Quoille  irritatus  casu  Halbestadensem  epi- 
scopum  censuras  Magdeburgensi  arcbiepiscopo  ob 
rem  se  inconsulto  tentatam  inculi  jussit.  Quffi  cum 
improbe  latx'  essent,  ac  non  Magdeburgensis,  sed 
Mogunlinus  officio  defuisset,  Uescripto  Pontificio 
Vlll  kal.  Octobris  exarato  dissoluta;  sunt  (1). 


'  Ep.  DCLXix.  —  s  Bern.  in  Chr.  Rooi.  Pont.  G(;5ta  Ms.  Vat. 
Clem.  V.  Steroiu  Annal.  Chr.  Rom.  Ponl.  M?.  bibl  sig.  num.  3765. 
—  3  Joan  \ill.  1.  V  11.  c  121.  —  '  Beru  ubi  sup.  el  Chr.  Roni. 
Pont.  el  .Ms.  Vat.  biM.  sign.  uum.  371)5. 


1  Tom.  111.  Conc.  p.  2.  sub.  Clem.  V.  —  «  Serar.  Mogunt.  rer. 
1.  V.  in  fetr.  —  '  Ms.  Val.  sign.  num.  92.  ci  infeiiore  Arch.  lal. 
Aven.  Rum.  perlatum.  —  *  Lib.  v.  Ep.  com.  dccxxxviii. 


(1)  Quanquam  in  Concilio  Mogiintino  hoc  anuo  celebrato  nihil  asperum  decretum  esl  in  Templarios,  ul  ab  annahsta  hic  adnotatur, 
plura  tamen  disf  ipUns  capita  ibidem  sancita  sunt  Vulgavit  iila  e  Ms.  Codicn  Lunii;iiis  Spicile^.  Eccie».  contm.  Il,  pag.  3S,  et  ex  eo  in 
suarn  Collectionem  retulit  Venelus  cdit.r  CollecuoQis  Labbema-  t  .m.  xiv,  col.  1.69,  .tc.  Pmie^  in  eo  canones  alwrum  Couciliorum  sub 
ixpiesso  eoruii.dem  i.onciliorum  nomine  re.ilHnturet  inaovantur,  ex  quibns  Acta  eoruiudem  C  ■•>cilior..m,  qua;  uoi.d.iui  vulgala  ^ui.l,  i^x 
pnrte  iniioicscnnt;  .juajdiim  pariter  i,oucil:aa!ias  igiiota  hic  pale^ninl,  q.amq.iHm  cerlus  auuus,  .-ni  aa.-crib.  nd,.  sunl  deunui  """^  P*'!;^;';^"^ 


Coucilii  Mogiintini  sub  Weroeo  ai'.;hiepi.-copo  aim.)  ucr.LXi  ci-clirali,  cu,u>  so  um  nom.in  lu  Collecaiiauus  seivaum  .st, 


plures  ibi  canonrs 

lcgas.  Aschafuemburgeuse  Concilium  aniii  ic  ls.ii,  cuju-  ..uda  m  ntM  m  Colle  -lumb.is,  canoues  •..lira  viginti  Patnbi.-  Mo):aulini  Cunalu 
suffecit.  Sermoest  ibi  paritetdeConcil...  Fntislaneu,i  sub  -i^-ef.ido  Mnguit  u  ^ ;  cd  cu.u  huj.is  iionunis  duo  tuerin  >a;culo  .\  n  arcniepi>cop^ 
adquem  pnli-simim  le  in.t  Cneilmm  col  ecconbu  ignolum,  ambigitur  Serm  est  p.nter  de  Co  ci  lO  .Uuguntiuo  suD  ueiuaiuo,  ^tu  cum 
pari  er  duo  luennt  M  gimtni  .rc  .ep.sco  ,  al.u,  .lui.e  ..  ib  ,i  .uo  a.XLi  ad  ttC.;LS,  al  er  v.ro  ab  auuo  uccLSxxviii  ^»"  "^^"*'  '"'^"  J 
temi.ore  hujus  U.n  nii  .taiuin  hii  ,..tesi;al  priorem  G  rhard.im  .eierendu  u  e  sei,  si  .Viexaudri  IV  Cunsulutio  m  eodem  Lo.ciiio  recuaia, 
qua  ftatuta  qua;dam  Gerhardi  c.inlirm.iit  ir.  ad  sauctioues  Couci  ii  h  .jus  pertiaere  ccnsealur.  nnmero  156  in  Col- 

Couciium  e  .ain  aiu  I  hac  T.^uiphnor  im  .ccssi  .ue  Trevuis  a  IJi  dma  •  archietnscjpo  uabilum   esl,  cujus  canone»  uumc 
hctione  Venet  .-Labbea  -a  leguntur.  la  saac.ioaibus  illis  navi  nihil  occurrit.  CoUectione  Lableana 

Alterum  denique  Colooise  egit  Hsnrieus  archiepiscopus,  cujus  Acta  canones    xxviii  complccteatia,     lcgis 

Ahn.  —  ToMcs  XXIII.  —  Ravn.  IV.  ^^ 


466 


CLEMENTIS    V    ANNUS    6.    —    CHRISTI     1310. 


41 .  ConcUium  Ticnnense  adseqiienicm  anmim 
extractum.  —  Ciim  VLroTeiiiphirioruin  causa  non- 
<Uim  ila  iiialnre  discnssa  esset,  iit  de  iis  in  Con- 
ciiio  futnro  cerli  aliqiiid  statui  pnsset,  OEcnmeni- 
cam  Syndduni,  (juam  Vicnnaj  in  Gailiiscelfljranda 
kal.  0.  toh.  Iinjiis  aiini  indixer;it  Clemens,  ad  alias 
scqiieiiti  anno  rccurreiitis  iiroro-avit  e  cardina- 
Jinm  consilio.  Qua  de  re  Eneydicas  lilteras'ad 
arcliiepiseopos  ct  episcopos  dedit,  quse  in  Regesto 
Poiitificio  Nicosiensi  arcliiep.  inscripta'  occurre- 
runi,  pndie  non.  Aprilis  anno  Pontificatus  v  con- 
siiinalae.  Nec  eiiim  modo  iii  Germania,  in  Moguii- 
tino  scilicct  el  Trevirensi  Conciliis  provineialibus, 
Templarii  alisolnli  fiierant,  sed  etiam  in  Italia  in 
celehrata  Boiionia;  Synodo,  cum  olijecta  fortiter 
pcrnegarcnt,  omiii  noxa  lihcri  fuerunt  rennntiati, 
ul  Ruhcus  *  narrat.  Data?  etiam  eo  argumenlo  ad 
Pliilipimm  Frnnci.T,  Ediiardum  Angii.T,  Pioher- 
tnm  Sicilia),  Jacolium  Aragoniim,  Ferdinandiim 
Casteliac  et  Legionis,  Jacobum  B.ilearium,  Ludo- 
vicnm  Navarra",  Dinnysiiim  Lu«ilani;r,  Hcnricum 
Boemi.T,  Carolum  Ungariic,  H^nricum  Bo  i  nno- 
rum,  Aqninum  Norwegiac,  Henricum  Cypri,  Fri- 
der:cum  Trinaeria',  liini  D  ini;r  et  SueciT  reges 
liltera}':  quihus  rogavit,  ul  stato  lcmpore  accede- 
renl.  Earum  porro  quacFrancornm  regi  inscriptae, 
licTC  sintintia  cst : 

oClemens,  etc,  clinrissimo  in  Clirislo  filio 
Pliilippo  repi  Fraiiciae  illustri. 

0  Licet  Ecelesi;ir;im  pra-lalos  ct  celsitudinem 
luam  ad  universale  Concilium,  quod  diidiim  a 
proximis  tnnc  kal.  Octob.  ad  duos  annos  immedi- 
ate  sequenles  apud  civilatem  V:ennensem  de 
fnitrum  no?trorum  consilio  decrcvimns  congro- 
ganiiuin,  per  nostras  siib  cerla  forma  lilteras  pra?- 
latis  ipsis  et  tibi  super  ip?ius  Concilii  convocalione 
direclas  duxerimus  evocandos  ;  quia  tamen  mgo- 
tium  inquisitionum  qiiod  perdiversas  mundi  par- 
tes  contra  Ordinem  mililiaj  Trtnpli,  ejusqiie  sin- 
gularcs  personas  fieri  mandavimus,  com|delum 
non  esl,  cl  quod  in  brcvi  compleri  valeat  non  spe- 
ramus,  nec  videmus  ipsum  negolium  et  noniiulla 
alia,  qiia;  in  eodem  sunt  tracl;inda  Concilio,  possc 
usque  ad  praefatum  slatutum  terminum  taliler 
pra^parari,  quoit  ad  ipsiusexamenCouciiii  decenter 
valeant  introduci  ;  cumdem  termiuum  usque  ad 
k  ilcndas  Oclobris,  prredictum  primum  terminum 
jamdudum  per  easdem  noslraslillerasassignatum 
immediatc  sequentes,  ex  pra?missis  et  aliis  certis, 


'  Lib.  111.  Ep.  cur.  xviii.  ct  po=!.  c^inid.  Ep.  ol  tom.  Coric  ili. 
p.  2.  in  Coiic.  Vieii.  —  -  Rub.  Hisl.  Haven.  1.  vi.  —  '  Reg.  posl 
Ep.  cur.  svm. 


jiistis  et  legilimis  causis,  qnas  pra^sentibus  inseri 
nun  oportet,  de  fratrum  eorumdem  consilio  duxi- 
mus  prorogaudiim.  Ha?c  ilaque  ad  luam  et  uni- 
versorum  notiiiam  deducenles  ,  serenitatem  re- 
giani  rogamus  et  liortamiir  altrnte,  in  reiiiissio- 
nem  libi  peceamiiium  suadentes,  <]uatenus  prae- 
scripto  termiiio  sic  per  nos,  iit  pr;i'dicitur,  prnro- 
g;ito  .studeas  in  eodem  Concilio  juxla  priorum 
directarum  tibi  per  nos  super  hoc  litlerarum  te- 
noreiii  in  pra-libalo  loco  iieisonnliter  iiileresse. 
Datum  A\en.  II  non.  Aprilis  anno  v  ». 

Recusarunt  pli  rique  reges  siisi-.i|iere  Viennen- 
sis  iliiieris  lahores  ;  ciim  tamen  Clemens  cuperet 
maxime  ul  convenirent,  quo  expedilio  illa  solem- 
nis  in  Syri;im  meditata  ex  omnium  regum  con- 
silio  decernerelur  ;  sed  oratores  suos  misere.  De- 
fixa  '  porro  sunt  de  prorogatione  Concilii  in  Ave- 
nionensis  Ecclesian  vestibnlo  publica  edicta,  ut  rcs 
in  omniiim  fideliiim  cognilionem  emamret.  Tum 
eliam  vergenfe  anno,  nimirum  X  kal.  Dec.  Pon- 
lifex  Ordinum  religiosorum  mngistros  el  abbales, 
qiiorum  texitur  Catnlogus  ,  de^ignato  tempore 
Viennam,  ut  Concilio  intercssent,  ilcr  intendere 
jiissil'  :  tnm  cnim,  Templnrioriim  peracta  quac- 
stione,  omiiia  ad  illini  celebrandum  instrucla  fore. 

42.  Salisburgense  Concilinm.  —  Jussi  jam 
anfe  in  om  rcm  erant  arcliieiiiscopi  Synodos  in 
provinciis  cogere,  atque  inter  alios  Conradus  ar- 
cliiepiscopus  Saiisburgensis  A.  S.  L.  cum  sufTra- 
paneis  Concilium  lioc  aiino  ceiebravil ,  in  quo 
nonnnlh  ad  disciplinam  Ecclesiasticnm  adslrin- 
geudam  decrefa  edila,  atque  alia  mitigati,  inter 
quac  illiid  in  popinario?  clerieos  latum  tempe- 
ratum  est  :  o  Slatutum  de  clericis  taherunriis, 
qiiod  incipit,  Clcricu'^  non  viator,  ciim  lioc  mo- 
deraniine  deelaramns,  quod  causac  rationabiles 
et  lionesfT  intelligi  debeant  istac,  quod  si  clericus 
non  viator  in  sacris  constiliitus,  aut  religiosus 
tabernnm  inlraverit  ad  lionorandum  quempiam 
aniicum,  dominum  aulquamcuini]iiebonorabiIem 
personam  ;  vel  si  impracmeditale  intret  ohlilus 
Constitutionis,  seu  ex  quacumque  necessnria  vel 
ulili  causa,  non  voluiduosa,  ibique  biberit  vel 
comederit,  poena  slatuli  prajliabili  non  ligetnr: 
luTCtamcn  moderatioad  lusores  non  exlendatur  d. 
Practerea  exauctorali,  atqiie  omni  privilcgio  cle- 
ricaii  privati  ii,  qui  artein  joculitoriam  anno  in- 
tegro  cxercuissenl,  atque  omnes  cam  arlem  sunt 
jussi  excurrente  trimestri  abjicere  :  qno  evolutoni 
paruissent,  e  clericorum  numero  eradendi.  Sub- 


'  Ep.  fiir.  MS.  —  '  Caus.   tiini.   i.   aiiliq.  leol.   pag.  C23.   et 
lini.  iii.  Conc.  pasr.  2.  sub  Clem.  V. 


Hiijus  canon  xxviil  sjlicH  ul  de  csiero  anni  cxordiuiii  constituatur  in  )N'aiivi'ale  Domini.  prout  S.  Romana  EccleMa  seivot  Ecclesia  qui- 
dcii)  [lomana  annum  a  Circumciiione  Inihnabat;  sed  cum  Nalivitas  paru:ii  a  Ci'cumdsione  abesset,  nihil  erat  intcr  ulrumque  niorein  auni 
esoruiendi,  dijciiminis. 

Concilium  silvancclcnsc,  dc  quo  anna'isla  liic  ex  Hernardo,  a  collecloribus  inler  anni  hujus  Concilia  j  er  incuriam  oniissum  est. 

Ouod  vero  Eononi.t  i'j  Itaha  rclebratum  asserit  aunali-iia  num.  41  Coucilium,  non  Bononi*,  sod  RavennK  habitum  Rubeus,  unde  hoc 
pelitur,  aflinnal.  yuin.]uam  cnim  liaynildus  Ravennensis  pra'sul  i^lud  Bononiae  indixil;  postmodum  m'itao  coasilio  Ravennam  pro  Bononia 
suistiu.t.  Vilc  Rubeum  hislor.  Raveii.  lib.  Gal  liunc  annum.  Mansi. 


CLEMENTIS   V   ANNUS  G.  —  CHRISTI    1310. 


.'tiTi 


jecti  etiain  poenis^  atque  ab  adniiiiistratione  onini 
snbiiiovt'niii  proiiuntiati,  (lui  txcurrenlibiis  annis 
singulis  rationes  non  exLibuissent.  Beneilictinis 
et  Auguslinianis  abhalibus  1 1  pra,'positis  tiata  ini- 
peria,  nl  coniitiaOnlinis  iniliieicnt  singulis  lrit,'ii- 
niis,  in  quibns  cle  rtliyiosa  (Jisciplinu  retliiile- 
frranda  af^eient.  Sancila  etiaiii  noniiulla  iledeci- 
niis  Cleiiienti  persoiveiulis,  (iii;u  ab  eo  iii  reiii 
Cbristiaiiani  convertend;e  ad  Asialicas  terras  e  Sa- 
raceiioruiii  tyrannide  eripiindas  indjcl;e  fuerant. 
43  Uhi/das  ub  Uospitdlariis  ereptu  Turcis.  — 
Aucla  certe  non  paruni  iii  Oriente  Clirisliana  res 
Cleinentis  auspiciis  boc  aiino,  ciuo  a  crucesit^nalis 
Rbodus  iiisula  diice  Fulcone  Villareto  Ordinis 
Hospitalarioruni  priiicipe  bello  parta  est,  del)iUta- 
tisque  Turcariim  conalibus,  Cliristiano  adjiiiicla 
imperio  Hospitalariorum  dilioni  cess^it,  uiide  Rlio- 
doriim  eiiuitum  iionien  acccpere.  De  t|ua  felici 
victoria,  magnis  iaboribus  ac  fuso  saiiguine  relala 
ba?c  Jordanus'  :  a  in  fefto  As?umplionis  iiospila- 
larii  ceperunt  civitatein  Rbodi  caput  toliiis  in- 
sulai  »  ;  fjuai  accuratius  recenset  Bernardiis  '  : 
<  Anno  Domini  mcccx  ,  in  festo  Assumplionis 
B.  Mariae  virginis  exercitus  Cbristianoruiii  cum 
Hospitalariis  obtinuerunt  civitatem  Rliodi,  (|ii;e 
erat  caput  et  metropolis  totius  regionis  et  insula- 
rum  vicinarum  :  et  ex  tuiic  insula  lUiodi  et  aliLe 
insiilcB  circumvicintc  redactit!  sunl  siib  polestateet 
dominio  Christianorum ,  Turcis  penitus  subju- 
gatis.  Suiit  auleiii  ild  inulli  portus,  cl  patet  inde 
aptiis  traiisilus  Clirislianis  in  Terraui-Saiictam,  iii 
Aclion,  et  in  Cyprum  ».  Explicuisse  fertiir  '  iii  eo 
sacro  bello  egregiam  virlulem  mllitanm  Amedeiis 
Sabaudiae  dux  in  propulsandis  inrideliiini  coiiati- 
bus  ,  qui  ad  eaiii  recuperandam  clas^e  invecti 
erant  duce  Oitoiiiano  rege  Turcoruiii ,  indeiiiie 
Magni  cognomentuiii  adeplus  :  ad  cujus  triuinphi 
laudem  transfundendam  posteris  crucem  albam 
el  (luatuor  liaruni  litterarum  F.  E.  R.  T.  (lux-sub- 
jectarum  vocum  iiiitiales  sunt,  Furtititdo  ejiis 
Hhodiim  tenuit,  syinbolum  gentilitio  scuto  prae- 
ferri  voluit. 

M.  Redinlegrata  Granatensis  expeditioinSara- 
cenos.  —  Noii  ila  feliciter  adversus  Saracenos  His- 
pania;  gesta'  res  est  :  excitata  eniiii  in  regis  Cas- 
telhe  castris  dissensione  ,  Algezira;  primuin,  et 
Almeria;  postea,  ineunte  hoc  anno,  obsidio  ab 
Aragoniis  et  Castellanis  irrito  eventu  soluta  est. 
Ad  quam  ignominiam  eluendam  Fernandus  Cas- 
lellai  ac  Legionis  rex  rediiitegranda)  Granatensis 
expedilionis  coiisilia  perducere  agitavit,  reiiova- 
toiiue  cuin  Jacobo  rege  Aragonum  armorum  foe- 
dere,  oratorem  ad  Sedem  Apostolicam,  ut  auxilia 
Ecclesiai  deposceret,  legavit.  IUiim  placide  adnii- 
sil  Clemens  ^  quainvis  consislorii  juslitium  esset, 


'  Joril  Chr.  Ms  Vai.  bibl.  sign.  num.  IDfiO.  —  -  Rcrn.  Clir. 
Roiii.  Pont.  Ciesla  Clem.  V.  nbi  Mip.  Chr.  Ponl.  .Ms.  Vat  bil)l  sign. 
uuni.  lat;;.  hoc  m.  iii  Clfin  V.  _  a  Bos.  p.i;;.  i.  Illsl.  cil  llicir. 
I.  1.  —  '  Marian.  ile  ret<.  Hisp.  I.  xv.  c.  i).  —  »  Lih.  v.  Kp. 
com.  cccLxm. 


ac  pium  Fernandi  regis  ampliflcanda;  religionis 
ardoicm  coniinendavit  :  datisquc  ad  euiii  lilleris, 
nun(|iiaiii  pro  fide  diniicanli  Ecclesiam  defuluram 
est  pdllicitus  :  gravissiiiinm  se  dolorem  ex  eorum 
[lerlidia  liansisse,  (jui  Cdmniodis  siiis  ilkcti  alque 
a  diviiio  amore  alicni  susceplim  ab  ipso  expcdi- 
lioiiem  discussissent ;  ati|iie  ad  fiienandain  eoriim 
iinpiobitateiii  Hispalensi  et  Co  npostcllaiio  arcliie- 
liiscopis,  et  ei)ist(ipis  Lfgionensiel  S  igunlino  [no- 
viiiciam  demandasse,  iit  censiiris  Ecclesuislicis 
biijiisinodi  invidos  et  hostis  dctigereiit.  Missie 
siiiit  liac  de  n;  iis  pi"t'Siilibus  snbjtclic  lilterai  ' 
tiuibus  Jnamies  *  patruus  regis  Fernandi  et  Joan- 
iies  Maniiel,  suppressis  eoruiii  iiomiiiibus,  in  cri- 
inen  vocaiitur,  sensisse  cuiii  liosti;  ncininis  (;iiris- 
tiani,  aperuisse  Graiiatensibus  Feriiaiidi  coiisilia, 
averlisse  ab  eo  stipendioruin  subsitlia,  siibornasse 
niililes,  qui  sub  sigiiis  eraiit,  atque  caslris  pro- 
inissa  impunitate  elicui-^se. 

a  Cleinens,  etc.  venerabilibus  fratribus...  Com- 
postellano,  elc...  Ispalensi  arcliieidscopis,  etc... 
Legionensi,  ac...  Segiinlino  eiiiscopis. 

«  Prout  regis  querula  insiiiuatioiie  pervenit, 
nonnulli  filii  Belial,  tiuwreiites  qu;c  siia  sunt,  nou 
(1u;e  Jesu  Chrisli,  Deiiiii  noii  liineiitcs,  nec  bomi- 
nein  reverentes,  contra  ipsuiit  ngcm  personaliter 
liiijiisinodi  iicgoliiini  |)rose(|ueiiteiii,  iii  enoimem 
kvsioneiii  fulci  (  hristiana\  et  dicloruin  Saiaceno- 
riim  favorem  graves  lurbationcs  et  scandala  sus- 
citare  curarunt,  obsidioncin  dc  Algcziia  iiiipedire 
conantes,  ac  inducentcs  boinines  et  vassallos  rcgis 
ejusdem,  ne  eidein  regi,  sicut  onlinatuin  fueratet 
promissuin,  adjiitoriuni  iii  pecnnia  iiro  prosecu- 
lione  supradicti  ncgotii  exliibi  rent,  corruinpendo 
etiam  animosassislentium  regi  praidicto  in  nego- 
tio  inemoralo,  imiicdicndn  expugiiationein  castro- 
ruin,  t|uai  perSarracenos  dclincbantur  eosdein,  et 
revelando  eis  secreta  exercitus,  ac  pr;eniuiiiendo 
i|isos  de  iis,  t]u;e  in  ipsoruin  expugnationem  per 
ipsuin  regem  fuerant  ortiiiiala;  setliicendo  et  sub- 
verlendo   nihilominus  aiiimos  exercitualium,  ne 
in  exercitu  remanereiit,  nioram  in  eodeiii  exercitu 
eis  periculosissiinamasserendo,  siiadendo  t|uodde 
exercitu  secure  reccdercnt  ineinonito,  securitalein 
et  defensionem  recedeiitibiis  promittendo  :  prop- 
ter  qua;  dictus  exercitus   iu   non  levi  quantitate 
equituni  et  pedilumexlitil  nolorie  tliminutus,  iino 
;inniliilatus  oinnino,  el  nonniilla  alia  per  eosdem 
initiuitatis  filios  temere  praesuinpta  et  patrata  fue- 
riint,  (iu;e    in    Dci   conlempluin,   lidei    Catliolic;E 
dctriiiientum.  dicti  regis  et    regnorum   et   terra- 
rum  suarum  grave  scandalum,  grande  iiericulum 
etenorine  pr.TJudiciiiin  redinidare  nosciintur  ». 
Iiniionit '  provinciain  iisdeni  piaisiilibus,  (luibus 
anlea  promovendtE  Granalensis  expeditionis  par- 
tes  craiil  tradila',  ul  censuris  eos  percellerent,  qui 
sacra  illius  belli  consilia  dislurbaient  ;  ita  tainen, 
ut  sontiuin  pcenis  insontes  iioii  involverent.  «Dat. 

'  Ep.  cccLX.  —\,-  Mari;(n.  ubi  sup.—  ^I^P-  xxil. 


i68 


CLEMENTIS  V   ANNUS  G.    —   CHRISTl    1310. 


in  prioratu  de  Grausello   prope  Malausan.  Vasio- 
nensis  dicecesis  XVI  kal.  Aug.  an.  v  ». 

Jussi  etiani  sunt  '  Toletanusarchifpiscopus  el 
episcopus  Zamorcnsis  deciniarum  in  Graiiatensi 
expeditione  collectores  eam  parlem,  quam  a  clero 
exei;erant,  Ferdinando  erogare  :  ac  ne  tam  ardnum 
opus  teniere  susciperetur,  atciue  regio  nnniine  pro 
urgendo  Granatensi  Ijeilo  plura  ab  Hispano  clero 
sul)si(iia  in  militum  stipendia  expftita  essent,  ex- 
quirerel  in  provinciali  Synodo  a  praesulibus,  quid 
in  ea  re  statuemlum  foret  :  an  dilTerenda  ea  vide- 
relur  expeditio  Granalensis,  quove  loco  el  statu 
pra>suluni  CastelliB  res  essent,  quove  studia  verge- 
rent;  de  quibus  omnibus  Sedem  Apostolicam 
facerei  certioreni.  Repetita  ab  aliis  regibns  sa^pius 
est  Granatensis  expeiiitio,  donec  Castella  et  Arago- 
nia  conjunclis  a  Ferdinando  et  Isabella  regina,  ob 
auctum  Christianum  imperium  dictis  Calholicis 
Granalense  regnum.  ejecta  superstitione  Mahome- 
tica,  Christianaj  fidei  est  restitutum  :  qua  de  re 
suo  loco.  Jam  reliquas  hujus  anni  res  prose- 
quamur. 

45.  Constitutiode  observandis  interdictisEccle- 

siasticis  —  Edita  est  a  Clemente  papa  Constitutio' 

ad  severiorem  Ecclesiasticam  disciplinam  in  ser- 

Yandis  interdictis  adstringendam.quaja  nonniiUis 

\iris  religiosis,   atque  aliis  variis  artibus  dissol- 

vebatur  ;    unde    Pontificum   auctoritas   obsoles- 

cebat,  et  improborum,   quorum  culpa  jnstitinm 

sacrornm  iudictum  erat,  audacia  confirmabatur. 

«  Ad  perpetuam  rei  memoriam. 

a  Ex  frcquentibus  pra^latorum  querelis  acce- 

pimus,  et  nos  ipsi  experientia  certa  probavimus  in 

niinoribus  constituti,  quod  plerique  religiosi  nunc 

palenter  excusationibus  fncatis  et  frivolis  inuiten- 

tes,  nunc  latenter  Ecclesiarum  suarumjanuis  per- 

foratis,  aut  in  eis  tactis  fenestris,  seu  modis  aliis 

exquisilis,   non   absqne  damno  cathedralium   et 

parochialiuni  Ecclesiarum,  et  scandalo  plurimo- 

rum ,  et  aliorum  locorum  generalia  inteniicta 

prfesuniptione  damnabili  \iolare  prsesumunt.  Nos 

igitur  in  sancta  Dei  Ecclesia,  cum  dispoiiente  Do- 

mino  praesidemus,qu!Equidem  unicaest,  et  nnum 

Deum  praedicat  atque  colit,   unam   fidem  credit 

firmiter  et  simpliciter  confitetur,  uniformitatein, 

quantum  commode  possumus,  conservare  volen- 

les,  circa  interdiclorum   observantiam   praedicto- 

rum,  auctorilate  Sedis  Apostolicce  vel  a  Uicoruin 

ordinariis  ])ositorum,  de  fratruin  nostroruin  con- 

silio  districte  prsecipiendo  mandamus,  quatenus 

religiosi   (inicumque  ,   tam  exempti    quam   non 

exempti,  cuju<cnmque  ordinis  et  conditionis  exi- 

stant,  cum  calhedralem  vel  matricein  ioci  Eccle- 

siam  illa  viderint  aut  sciverint  observaie,   non 

obstantibus  quibusvis  a|ipellalionibus,  antea  etiam 

ad  eamdem  Sedem  vel  alium  seu  alios  interjectis, 

et  ahis  objectibus  quibuscumque  absque  dolo  et 


fraude,  cum  moderamine  tamen  Decretalis  Alma, 
inviolabiliter  ea  servent :  aliuquin  non  servantes 
exconimunicatlonis  sententi;e  hoc  ipso  volumus 
sulijacere  :  quoil  et  in  interiiictis  et  in  cessationi- 
bus  a  divinis,  indictis  pcr  provincialium  Concilio- 
rum  statnta  vel  ipsorum  auctoritate,  cum  majus 
sit  provinciale  Conciliuni,  quam  singulare  prxdati 
provincia;  ad  judicium  integrum  ,  quod  pluri- 
morum  sententiis  comprobatnr,  volumus  obser- 
vari. 

a  In  cessationibus  vero  generalibus  divinis 
civitalum,  terrarum  et  aiiorum  iocorum  ,  quas 
alii|uando  ex  consuetudine,  vel  alias  capitula,  col- 
legia,  vel  couventus  sajculirium,  aut  regularium 
Ecclesiarnin  sibi  vindicant,  quiahoc  unico  muni- 
niine,  ad  repellendas  injurias  eis  factas  ipsos  pri- 
vare  nolumus  nec  debemus;  idem  intelligimus 
observandum.  Ipsi  vero  sint  diligenter  atlenli,  ut 
statuta  Romanorum  Pontificum  prKdecessorum 
nostrorum  super  iis  edita  inviolabiliter  servenf. 
Porro  sanctionem  hanc  etiam  ad  pendentia  tra- 
himus,  non  obstantibus  privilegiis  ei  concessis, 
convenlionibus,  et  statutis  ac  consuetudinibus 
quibuslibet,  quae  contra  praemissa  seu  aliquod 
prffuiissorum  religiosis  ipsis  in  nullo  volumus 
suffragari.  Nulli  ergo,  etc.  Dat.  Avinioni  XII  kal. 
Aprilis  anno  v  ». 

46.  MinoritcB  in  factiones  divisi  compescim- 
tur. —  Convertit  etiam  Apostolicam  soUicitudinem 
ad  revocandum  primaevumsanctitatisflorem,  quaj 
lapsu  temporum,  atque  improba  naturae  propen- 
sione  emarcuisse  apud  Minoritas  fania  erat.  Di- 
scissi  certe  ii  coutrariis  studiis,  in  duas  partes  vel 
diversa  sodalitia  se  distraxerant ',  quorum  alii 
coenobilicam  vitam  colere,  alii  vero  ut  a  rebus 
humanis  magis  divnlsi  ,  addictique  ccelestibus, 
socios  violatce  disciplinae  a  S.  Francisco  inslitutee 
insimulare  ferebantur  :  recruduitque  postea  ex  iis 
initiis  inter  illius  religiosa;  familiae  viros  exitialis 
discordia,  quae  ipsam  admodnni  labefactavit ;  et 
qui  abdicationem  sui  et  iiistituta  sanctiora  sectari 
videbautur,  ut  a  coenobitarum  di^ciplina  abhor- 
rentes,  suique  tenaces  arbitrii,  damnati. 

47.  Cardinales  creati.  —  Auctum  esl  exennte 
hoc  anno  sacrum  cardinalium  collegium  a  Cle- 
mente,  de  quo  hxc  Rernardus  '  :  «  Anno  Domini 
Mcccx  ,  Clemens  papa  Pontificatus  sui  anno  sexto, 
in  sabbato  Quatuor-Temporum,  in  Adventu  scili- 
cet,  XIV  kal.  Jannarii,  m  Avmione  fecit  secundam 
ordinationim  quiuque  cardinalium  :  fuerunfque 
tunc  assumiiti  in  cardinales  Arnalilus  de  Fleugue- 
riis  archiepiscopus  Arelateiisis  in  episcopum  Sabi- 
nensem,  Rerlrandus  de  Rordis  episcopus  Albien- 
sis  et  cameiarius  pap«,  qni  obiit  infra  annum 
sequeuti  niense  Seplembris  ,  Arnaldus  Novelli 
abbas  Fontisfrigidi  Cisterciensis  Ordinis,  vicecan- 
cellarius,  in  presbyteros   caidmales;  Rainiundus 


1  Lib.  V.  Ep.  com.  cccuil.  —  -  Lib.  iv.  Kp.  com    x.  et  Cleiu. 
de  senl.  excom.  c.  Ex  frequenlibus. 


•  Clem.  L  V.  E|i.  mdccciv  Wand.  iu   .\nna-.  Miiior.   lioc  an.  — 
i  Bern.  Cbr.  Rom.  Ponl. 


CLEMENTIS  V   ANNUS  7. 


CHRISTI   1311, 


469 


vero  Guillelmi  de  Fargis  nepos  papu;  ex  sorore, 
Bernardus  de  Garvo  (Gavo)  de  S.  Liberaia  nepos 
papae  ex  consan^Miinua  geriiiiina  in  diaconos  car- 
dinales,  qni  noiidnin  eruiil  snbdiacoiii  onliiiali  ». 
Qiiibus  consentient  ea,  qua;  Felix  Cdntelorius  ex 
Libro  Obiigationum  decerpsit ',  ac  Maitiims  Polo- 
nus  ^et  alii  tradiint.  Et  (inidtm  i|nod  ad  titulns, 
quibns  sunt  insignili,  spectal;  yerlrandiis  SS.  Joan- 
nis  et  Pauli,  Arnaldus  Novelli  S.   PnsctU   lilnlos 


'  ContPl.  in  elench.  caril.  iii  Clem.    V.  secnnda   creat.  card.  — 
-  Mar.  ['ol.  I.  IV.  hoc.  aii.  Ci,iCi;   in  Clem   V.  ii.  trcal. 


accepere,  diaconi  vero  Raimundus  S.  Maria;-Nova3, 
et  Bernardus  S.  Agalhae  in  Suburia  Ecclesiis  pra3- 
fecti  suiit. 

Hoc  deniqiie  aiiiio  inigravit  ad  cceiestem  iin- 
mortalitatem  B.  Nicolaus  Ereinita  Neapoii  in 
Ecclesi,!,  cni  oriianda;  d;ibat  operaiii,  noctu  occi- 
sus  a  nelario  honiiiR',  qiii  oiilinnein  ipsi  impiain, 
ut  occideret  vel  occideretur  proposuerat.  At  diviiia 
iillio  ab  homicida  noii  altfnit,  ex  loto  eniin  iiun- 
qiiam  aufugcre  potuil,  qnaiiivis  a  nuUo  morta- 
lium  delinerelnr. 


CLEMENTIS    V    ANNUS    7.     —    CHRISTI    13  11. 


1.  Henricus  rex  Mediolani  ferream  coronam 
accipit.  —  Coeptum  est  anno  a  redempto  luimano 
genere  millesimo  supra  trecenlesimum  iindeci- 
mum  Viennense  in  Galliis  OEcumeniciiin  Conci- 
lium  :  instituti  ad  opprimendam  fcedam  hajresim 
in  Italia;  plerisqne  locis  enascentem,  quani  secta- 
rii  in  omnes  libidines  effiisi  lil)ertalis  spirituin 
appellabant,  fidei  censores  :  Bouifacii  Vlil  memo- 
ria  ,  discedentibus  e  judicio  ejiis  accusatoribus 
suo  splendori  restituta  :  evulsa  ex  omnibus  com- 
mentariis  adversus  regem  Galliarum  ab  eodem 
gesta  ;  decretique  ad  Henricnm  Romanorum  re- 
gem  imperialibus  infulis  Ronia!  exornandum  , 
legati  cardinales,  cum  jam  ferrea  corona  Medio- 
lani  fuisset  redimitus,  quam  ipsi  quidein  archi- 
episcopum  Mediolanensem  hoc  anno  contnlisse 
testatur  Bernardus  '  his  verbis  :  «  Ubi,  (Mediolani 
nimirum,  cujus  ingressum  sub  anno  superiori 
descripsit,)  in  Epiidiania  Domini  subsequenti,  re- 
cepit  coronam  ferream,  quain  eidem  archiepisco- 
pus  Mediolanensis  imposuit  ;  quain  tamen  acci- 
pere  debebal  in  Modoecia  ex  more  antiqno».  Et 
quidem  Henricum  vnlgasse  litteris,  coronam  fer- 
ream  die  Epiphaniae  sacro  sibi  a  legaiis  Poiitificiis 
Modoecia;  imipositum  iri,  teslatnr  Cortnosiornm  * 
historia ,  at  mutalain  desi^nationein  loci  addit 
Bernardus  :  «  Sed  ex  causa  ha;c  fecit  in  Mediolano 


et  in  festo  illius  coronationis  fecit  iiiilites  CC  e  di- 
versis  nalionibus».  Eadem  refert  Ptolemaeus  Lu- 
censis  '  his  cnncepta  verbis  :  «  Tunc  Ca;sarHenri- 
cus  anno  Doniiiii  mcccxi  Mudiolani,  iu  festo  Epi- 
phaniaj,  a  dioecesanis  unam  susceiiit  de  coronis 
imperii  :  quod  Moda;cia  aegre  tiilit,  ubi  id  fieri 
cousuevit  ».  Consenliunt  iis  Gesta  Mss.  Ciementis, 
ac  tradunt  similia  praeter  alios  Jordanus  *,  Joannes 
Villanus  ',  et  S.  Antoniiius  *  ;  sed  oninium  accu- 
ratissime  Alberliiuis  Mussalus  ^,  qui  a  l'alavinis 
ad  cohoiiestandam  celebritatem  oralor  missus  ' 
interfuit. 

«  Triumphans,  inquit,  in  Mediolano  rex  Hen- 
ricus  corona  ferrea  insigniri  juxta  legis  imperialis 
sanctionem  anliqnam  statuit,  evocarique  populos, 
dimissis  edictis  ad  diem  certam  in  ipsa  Mediolaui 
urbe  et  saiictissinii  Ambrosii  aede,  seu  oraculo  : 
quamquam  disceptatum  an  Modoecia  id  fieri  opor- 
tuerit,  ul  plurimiim  moris  antiqui  fuerat,  deci- 
sum  taiiien  et  illic  fieri  nihil  interesse.  Illud  ijuo- 
que  princi|ium,  baronum  ac  populorum  jani  sub- 
jectorum  frequenlia  et  latitiidine  etrectuni  est : 
ad  id  ex  iionduin  parentibus  invitali  vocatique  in- 
terfuere  Patavinoriim ,  Viceiitiiiornm(|ue  legali, 
regiam  coronationem  pnesentiis  honoranles,  seque 
iion  ex  fidelibus  imos  zelis  bonis  el  cum  se  ca|'ta- 
ret  temporis  opportuiiitas ,  operibus   offerentes  : 


1  inol.  Liic.  Hisl.   Eccl.  I.  XXIV.  c.  40.  —  -  Jord.  Ms.  Val.  sigii. 
•  Bern.  Clir.  Rom.  Pont.  Ms.  Val.  bibl.sign.  num.20i0    in  lleiir.      num.  1060.  —  ^  Jo.  Vill.  I.  ix.  c.  ix.  —  '  Anl.   ill.   p.    1,1.    x\i. 
pag.  40.  Gesta  Mss.  Clem.  V.  et  Chr.  Roiii  Pont.  Ms.  Vat.  bibl.  sipn.       c.  2.  §.  4.  Wec.  iii  H.'nr.  VI.  et  alii.  —  '  Albert.  Muss.  I.  i.  c.  10. 
uum.  3765.  et  alii.  —  '  Guil.  et  .\lbrig.  Cortusior.  Hist.  1.  i.  c.  12.      —  '^  GuiU.  et  Albrig.  Patav.  Hist.  1.  i.  c.  12. 


170 


CLEMENXrS  V   ANNUS  7,    —   CHRISTI    1311, 


quibiis  mite  responsum  gratificandi  ciini  sibi  itn- 
perio(]ne,  ut  decuerit,  se  ilevote  submiserint,  reil- 
didit.  Coronati  itaiiue  neiiricns  Ca^sar,  Angusta- 
que  Margarita  aiino  ab  orlu  Damini  nostri  Jesu 
Christi  uiide<  iino  trecentesimo  niillesimo  VIII  id. 
Januarii  ficrea  corona,  qnani  lanream  a|iiiellabant 
in  cquis  |ih  ilerati^;  rnl)ro  scarleto  cum  purpiireis 
teguiiientis  super  vertices  latls  se  populis  exliibiiere 
per  urbem,  rege  sceptrum  manu  dexlia  gestante, 
videlicetjScipionem  aureum  liliosuprarenitenteo. 
Nonnullisqne  interjectis  de  forina  corporis,  mo- 
res  ita  describit  :  «  Magnanimitatem  coinitari 
mansuetudo  videbatur,  el  divini  cultus  instans 
seduiilas,  cujns(|ua!ii  cnm  suiijcctis  paclionis  im- 
jiatiens,  Gibolengaj  Gelfaeve  partium  menliones 
abborrens,  cuncta  absoluto  amplectens  imperio  ». 

2.  Guelphorwn  et  Gibellinorum  factiones  re- 
criidescunt  obnitente  Henrico  concordiam  redu- 
cere.  —  Al  licet  Henricus  afleclaret,  tuin  ad  uni- 
versos  alliciendos  ad  obsequium,  in  nentram  jiar- 
tem  Gibellinam  Guelphamve  proniorem  videri  ; 
piures  tamen  Guelphi,  ne  prtetura  urbium  ac 
magistralu  pellerentur  a  Gibcllinis,  diffisi  sunt 
Henrico.  A  Florentinis  enim,  eornmqne  foederalis 
oralores  ad  Henrici  coronalionem  exornandam 
non  esse  legatos  Joannes  Villanus  et  S.  Antoninns 
tradnnt',  Henricunique  adducendis  in  niulnam 
concordiam  Mfdiolanensibus  studuisse:  Matthacum 
vicecomitem  ejnsqiie  seqnaces  restitnisse  patriaj  ; 
niox  tamen  inter  vicecomites  ac  Turrianos  fcrro 
flammaque  certatum.  Sedilionis  illins  Medio- 
lanensis  ,  quae  maximi  belli  faces  inlulit  toti 
Italia3  causas  derivat  Albertinus  Mussatus  *  in 
Henrici  extorsiones,  et  adversarum  faclionum  mu- 
tuas  siispiciones. 

Comparatis  ilaque  ad  seditionem  animis  , 
cum  magistratus  stipendinm  a  civibus  in  foro 
exigeret,  ab  uno  arma  conclamante  teniereemissa 
vox,  multitudiiiem  in  easdem  voces  exncuil,  et 
mox  coiirta  seditio.  Pr;vtoriae  cobortes  armis  in- 
structa;  ad  e;im  compriniendam  procnrrere,  factai 
plurimse  strages,  prtccipne  a  G.ileatio  Mattliaei  liiio 
ajmulosqniisque  opprimeiite:  Turriani  post  a-^per- 
riniam  pugnam  fusi,  Gnidoiiis  domus  direpta  ex- 
cisaque.  Dirempta  tenebris  pugna,  in  arniis  [)er- 
noctatum,  neque  illiicescenle  die,  quamvis  a  pra3- 
cone  cffidibus  temperare  jussum  esset,  restinctus 
civilis  cruor  ;  addit  enini  Albertinns  ' :  «  Teutho- 
nicorum  plerique,  quibus  se  et  Maphaei  Viceco- 
niitis  nonnnlli  complices  adjunxerant,  m  Turria- 
iios  eorunique  parlis  consortes  d(3s;evierunt  par- 
tiariis  nuncui^ationibus,  ut  si  se  Guelphos  ali(|ui 
piotitereutur,  animadversum  in  eos  :  si  quidem 
Gibeliinos,  illaesi  abirent,  (ler  colonias  Vicecoini- 
tum  fldos  :  aggressi  Turriani  noininis  plnrimos 
occidere,  donios  et  villas  incendere,  ut  iu  arden- 


tibus  victoriis  est  mos  victoribus,  idque  inultum 
pertransire  b. 

3.  Is  Gibellina!  faclionis  in  Guelpham  fnror 
Italiam  tuuuiltibus,  incendiis,  cajdibus,  rapinis 
coniplevil,  iisque  malis  dcmum  Hcnricus  et  ejus 
fraler  Gelerannus  involuti  i^erieriiiit.  Nascenlis 
hiijiis  civilis  pestis  exordia ,  secutasque  Il;iliae 
convcrsiones  pra?tcr  Jordanuiu  ',  Piolem;eum 
Lucensem  ^  Joanin-ni  Villanuin»,  S.  Antoninuin  *, 
Conraduin  Wecerium  ',  aliosquedescribit  Alberti- 
nns  Mussatus  \  a  E»,  iiiqnit,  favillaj  inlra  Urbis 
|)enetrali;i  sic  ferventcs  flanimas  extnleie,  ut 
omnis  Italia  novarum  rernm  jain  excisa  incaliierit, 
prodiilque  fauia;  ventilabro  mixtis  veris  falsisque 
proiiiiscuum  jam  regem  in  tyiannuin  versum 
facultates  populorum  dissipare  ,  partiarium  se 
palam  ostendere,  Thcutonicorum  rabies,  Franco- 
rumque  insolentias  iu  Lalinos  insoevire  :  verum 
divulgantium  pars  regem  non  corruptum ,  sed 
domesticis  suis  violatum  aiebat,  occisis  pulsatisque 
id  parum  prodesse.  Viciniores  perculsae  se  iis  ter- 
roribus  civitates  ,  et  pneserlim  partis  Ecclesiaj 
nomen  exanh(|uo  tenentes,  omni  potiundffi^iuietis 
spe  exutae  rebellaveie.  Crema,  Cremon;ique  vici- 
niores,  pulsis  vicariis  praesidiisque  regiis.  jugum 
excussere.  Rhegini,  plus  aequo  exultantes,  partis 
iinperii  faulores  se^iue  ob  vana  regi;e  militiaj  in 
parlem  detegentis  extollentes  expulere,  fuga;  re- 
medio  vicario  ccdente.  Iisque  talibus  Mediolani 
novis  elati  Macii,  Brixiaj  paulo  ante  dominatores, 
iu  Thebalduin  de  Briixadis  caeterosque,  qui  nuper 
jiissu  regis  Bii\i;e  civilatem  intraverant,  insuUum 
movere  :  sed  fortuna  eorum  diverteiis  affectus, 
populo  plebeque,  quos  jam  veteris  doniinii  per- 
taesum  fuerat,  nova  affeciantibus,  vices  nmtavit, 
ut  pluiibus  ciiesis  multisque  captis  Maphaeiis  de 
M  icis  et  Brixiensis  episcoj^us  cjusdem  nepos  vix 
fiigani  arripcrent,  ad  caslrum  Urctorum  se  prori- 
pientes  :  sicque  Thcbaldus,  qui  Caesaris  beneUcio 
impune  in  civitatein  restitutus  fuerat  ,  suique 
sequaccs,  fulciente  popiilo  primum  locum  obti- 
nens,  ut  caeteroruin  ejusdem  partis  principes 
exclusis  ad  libitum  M;iciorum  amicis  urbem 
Brixi;e  possedit,  Albertus  de  Roglogone,  quem  rex 
vicarium  ibidem  praefecenit,  nuUis  sulfultus  pa- 
tratis  cessit,  comiter  tamen  habitus  a  Tliebaldo  et 
snis  non  abscedit.  Cumarum  civitas  iis  tumuUibus 
paulis|)er  conimota,  Gebennensi  tamen  episcojio 
illo  jussu  Ctesaris  ad  rcconciliationem  properanti 
obediens  subsedit.  Rubeoruin  pars,  in  civitatem 
Parmensem  Caesaris  imperio  adducta,  pacem  cum 
Gibcrto  de  Corrigia  invita  rupit,  congressuque 
iiiipar  cnm  Giberto  victa  fugataque  cuni  strage 
multa  ciesorum  captorumque  ex  urbe  discessit  », 

4.  Tot  taiitique  seditionuin  fluctns  Henricuiii, 
aulanique  Ctesaream  curis  ingeutibus  iniplevere, 


'  Jo.  Vill.  et  Anlon.  ubi  sub.  —  '  Alb.  Muss.  I    i.  c   1. ^  Alli. 

Muss.  I.  u.  c.  2  Jord.  Ms.  Vat.  sign.   num.    19b0.   Ptal.   Luc.  Ilisl. 
Eccl.  Ms.  1.  XXIV.  c.  40. 


'  Jord.  Ms.  Vat  sign.  num.  lOtiO.  — '  Plol.  Luc.  .Ms.  Hi,!.  Eccl. 
I.  XXIV.  c.  40.  — 'Jo.  VilL  1.  IX.  c.  II,  14,  15.  etc.  —  *  Auton.  m. 
|i.  lit.  xsi.  c.  2.  §  4.  elc.  —  -^  Conrad.  Wec.  in  llenr.  VI[.  — 
'  Alb.  Muss.  I.  11.  c.  3. 


CLEMENTIS    V    ANNUS   7.    —    CHRISTI     1311. 


471 


miillisqtie  privalis  consiliis  saiiciliiiu,  explicaniliim 
clemenliam,  conciliaiiilo*  Mcdiolaneiises,  iiiii>osila 
vecligalia    mili^'anila.   Uliiue    prinnim    proceres 
CGCsarei  nionerenlur  offKii,  i|isos   in   concioncm 
vocalos  ol)  praterila  criuielilalis  exempla  ai)  Ileii- 
rico  veibis  caslifratos,  refert  menKiralus  auclor  ': 
a  lis  slahililis  snllicitus  Cfrsar  Aiiieileuin  S.ibainliiC 
comilem,   lielpliimim,   fiatres   {;ermanos  ducem 
Austriai,  Joannem  de  Calcia  Flaiuirensem  mare- 
scaicum  ciiri;c,  Flanilri;r  coinitem   aliosi|iie  Ger- 
m  inos  et  Francos  ex  iirincipilius  se  vocasse  (lictus 
esl,  in   eosque   vultu  verbisque   nunc  tristibus, 
niinc  borriilis,  arilenlibus  in  iram  ociilis,  sermone 
intcnilisse  sic  iiiquiens  :  Deum   meum,  coelum, 
sidera,  teslor,  o  Franci  Germanique  socii  commi- 
litones,  necessarii  mei,  fratres,  aiiiiati,  cognaliqiie, 
mea  caro  sanguisqne   meus ,    niilla  me  mundi 
gloria  nullique  morlalium  cupidinum  afTectus  ad 
bas  mundi  moliones  adducnnt.  Si  suisuin  aspi- 
ciam,  motorem  Deum,  si  infra,  Clemeiitem  pa[>am 
inlueor  :  iis  ducibus  vehor.  Et  quis  contra  me? 
iiisi  ipse  ignarus  ingratusque  facinoribus  assen- 
liain,  ut  caeciis  a  cxcis  ductus  delahar  in  fovenm  ? 
An  ille  supremus  justi  et  ,Tqui  pra;ceptor  Deus 
quidquam    sanclius   staluil,  (luaiii  ut  proximum 
(Jiligani  ul    nieipsum?  Ullane  discrctio  vel  diffe- 
rentia   inter  Cliristicolas  quis  ille  sil  proximns, 
Gcrmanus,  Francus,  Wandaius,  Suevus,  Longo- 
bardus,  an  Tuscus?  Et  qiiisqiiam  vestrnm  respoii- 
deat  Gibellinos.  Proh  facinusl  Ad  quid  veni?  Ad 
qiiid  missus?  Ut  praedecessorum  ciijiispiam   er- 
rores  impius  successor  cxeqnar?  Scbisniala  anli- 
quata  jam  suscilem  ?  Clemens   el  Dei  sedem  in 
terris  oblinens  noslrum  ad  id  progrcssum  movit, 
in   pliimbo   consculpens,  ut  Gibellinis  Guelpbos 
siibjiciam  ,   vel  e  contra  '   Qua;naiii   li;cc   pari- 
tas  ?  bi  imperii  ,  illi   Ecdesi;!;   vclaminibus  in- 
vidiosa  induere  nomina  ?  quibus  lia;c  suggessit? 
lucifiT  ille,  qui  cccidil.  Ergo  et  Clementis  pap;e 
nuntius,  cujus  sub  signaculo  in  me  Clirislicola;  ut 
in   alteruin   Dei   luniinare  conspiciunt,   alterum 
eoruni    genus    insecntus    progrcdiar,     alteruni 
perditurus?  Non  sic,  temerarii  nostrorumactuum 
perversores,  prssertim  quos  cx  vobis  illud  pne- 
cordiale  scelus  invasit.  Pnrmori  ir  ipse,  priusque 
hujus  corporis  com|)igiiie  quani  mente  dividar. 
Et  si    quos  ex  vobis  illa  prorsus  urgeat  cordis 
anxiclas,  vos  siquidem  mecum  progeniti  fratres 
(in  fratres  aspiciens)  abile  liinc,  relro  c;illem  appe 
lile,  soDvite  vobis  auctoribus,  non  me  duce,  non 
principe.  Per  Deuin  imniorlalein   nostras  evilale 
securcs,  quas  primus  linjusceniodi  concilalor  tu- 
multus  suo  sanguine  cru(;ntas  excipiel.  Ileu  jain 
Longobardi;e   U;ilia^qiie   civilatcs,  justissiiiiis   ;ic- 
censa'  iraciindiis,  si  vulg;ita  tiilein  leiie;int,  iios  ut 
lamosos  tyrannos  detestaiitur  et  fiigiunl.  Quidni  ? 
singiila  qua^que  aninialia  niortcm  iirriiicirmque 
devitanli).  K,.nuK  iii  Ileinici  oratioiicm  [lauciiui- 

'  Mussal.  I.  11.  c.  4. 


biis  collectam  verbis  Jordanus  ',  et  Ptoloma^iis 
Lucensis  -  reierunt. 

Porro  Guidonem  Turrianum,  qui  Cremonam 
licrlngerat ,  ac  socios  variis  cleim  nli;c  lenociniis 
ileinulcere  irrito  conatu  nisus  est,  et  Creinonenses 
illi  aperte  ba;c  praeler  acerbiores  extorsiones  obje- 
cere':  a  Ipsuiii  Ca,'saiem, quod  iiitolerabiliuserat, 
Ttieiitomcos  in  l.alinus  dinnssa  liccnlia  sinere 
insanire  :  jam  Gelfos  ubique  delendos,  ex  prae- 
sumptiiiiiiluis  iiiultcirnm  cMessiium  in  ipsoscom- 
missiirum  apiiarere,  cujus  et  C;csaris  jiartiariac 
mentis  indago  significal  iii  singulis  civitatibus  et 
locis  vicarins  Gibcllini  nominis  iiistilulos,  parti 
EcclcsiaB  jam  limijiidum  esse,  innovatum  Frede- 
rici  schisma  vetus  ;  demum  consilium  cipiendum 
ab  aiiiicis,  sociisque  Longobardis  ct  Tuscis  respectu 
babilo  respondendum  o. 

5.  Cremonenses  ,  Geniienses ,  Tarvisini  ad 
obseqiiium  Henrici  addncti.  —  Exinde  coitiones 
Giielphorum  multiiilicesfact;c,  ad  quas  obruendas 
Henricus  expedivit  arma,  et  Cremonenses  igni  et 
aqna  intenlixit.  Tum  Pontificiis  Diplomatibus , 
quibus  clienles  imperii  tlenrico  parere  jussi  erant, 
instructus,  eosdem  uti  bsreticos  est  insectatus,  ut 
referl  hisce  verbis  Albcrtinus  '  :  «  Annuntiatis 
ediclis  vicarios  populosqiie  in  dictam  diein  in 
Crcmonensium  agris  castra  posituros  invitavit, 
iinperialibus  monitis  papalia  subjungens  anathe- 
mata,  ut  tanqiiani  extra  Cbrislicolarum  commu- 
nionem  constitiiti  Cremonenses  loco  eorum  ha- 
beaiitur ;  quos  ab  ortbodoxae  fulei  scmita  devius 
error  abduxit.  Et  idcirco  perseculorcs  eorum 
dignis  Dei  obsequiis,  qiii  ad  ipsorum  damna  el 
pernicies  opes  el  operas  interponeient,  accepluri 
centnplicia  laborum  inerita  ad  abluenda  crimina 
divinitiis  pro  deliclis  ».  Fulciebat  ea  ratione  suani 
causam  Ilenricus,  ut  hostes  domaret,  quem  parto 
imperio  Aposlolica  Diplomata  sprevisse  visuri 
snnms.  Nec  dfcrant  Cremonensibus  conlraria  ar- 
gnmenta  :  a  Cremoneiises  »,  inqiiit  auctor,  o  in 
adversum  opinioiiibus  freli  snis,  quas  juslas  puta- 
b:int,  vallabant  ralionibus  :  liuiic  nnii  regem  sed 
tyrannum  diviilgabant,  cum  jam  tyraniiides  in 
urbibus  exercendas  decreverit,  antiquos  tyrannos 
litiilis  imperialibus  approbaiis,  alios  ad  libitum 
doiiiiiianliuiii  conslitiicns  dejici  populos  ,  quos 
introduci  feccrat  jubens,  el  pellentes  subsidiis 
fovens ;  toluiiuiiie  parti  Gibellin;e  deditnm,  Gel- 
pliam  in  Lombarili;e  parlibusopprimens,  adTuscos 
(jiisdem  partis  elevandos  ferventius  aspirans.  Haec 
diclabant  Cremonenses,  clc.  »  Fracli  deinum  illi ', 
ad  obsequiuni  paclis  legibus  se  dedidere. 

Iiiterea  GiMiuenses  '  fascibus  iniperialibus  se 
subiniscre,  Vicentia  Aymunis  Gibeniicnsis  episcopi 
ct  Canis  Scaligcri  opera  Palavino;  diliuni  erepta  : 

I  Jord  )\<.  Vat.  sign.  mim.  )9i)0.  —  «  Plol.  I  uc.  IIM  Ecd.  Ms. 
1.  x.'Civ.  c.  40.  —  3  Mb.  Muss.  1.  II.  c.  n.  Jor,l.  Ms  Vai.  Ptol.  Luc. 
ubi  suii.  —  *  Aib.  Miiss.  I.  II.  c.  e.  —  ^  Jo.  Vill.  I.  ix.  c  15.  P.ol. 
Luc.  1.  xxiv.  c.  40.  LuJ.  Cav.  in  Aiiml.  Cremon.  —  ^  Alberl.  1.  il. 
c.  5.  Jord.  ubi  sup. 


472 


CLEMENTIS   V    ANNUS   7.    —   CHRISTI    1311. 


quineliam  ipsummct  PalaTJum,  quod  jam  multo 
aiite  divulsum  fuurat  ab  iinperio,  inque  Rom. 
Ecclesias  clientilam  demigrarat,  Clenieniis  jussu 
HiMirico  cl  inipcrio  restihitum  ist,  ut  narrat  sub- 
j  'ctis  verbis  Aibertinus  '  :  o  Ab  rege  niissus  Aymo 
Gebennensis  episcopus  ,  ab  scnatu  singulisque 
renatoribus  ct  tribunis  juraineiita  fidcbtatis  sus- 
cepit ;  factaq!ie  est  civitas  Padua  imj^erio  fidelis, 
Henrico  VH  prjefato  regnante  anno  a  Jesu  Christi 
ortu  undecimotrecentesimo  niiHesimo,X[I  kalend. 
Julii.  El  si  ad  sideruni  constenationumque  revo- 
iutiones  aspectum  quisquam  direxerit,  notabilis 
liaec  dierum  identitas  ;  nam  et  hic  ipsa  die  posl 
annos  sex  et  quinqunginta,  qus  ab  imperio  ad 
Ecclesiam  Romanam  defecerat,  ad  imperium  re- 
diit.  Interea  duo  de  transmissis  a  Patavio  ad  Ro- 
manam  ciiriam  b-gatis  »,  et  infra  :  «  Paduam 
demum  appliciiere,  senatuique  papale  responsum 
relulere,  ut  scilicet  inclyto  regi  Ecclesiae  sancta; 
filio  Christi  inissimo  pareant  omnino;  nec  jirius 
cuiqnam  locum  supplicalioni  fore  .  tum  demum 
adniittrndas  Paduanorum  petitiones  Ponlificali 
eclementiEe,  regio  culmini  el  ipsoruin  slalui  con- 
gruentes  ». 

Exceptos  Tarvisii  -  etiam  Caesareos  orafores 
addit  auctor,  cum  prius  Petrum  Gradenitcum 
ducem  ac  senatum  Veiietum  non  ut  clienles  im- 
perii,  cujus  legibus  soluti  essent,  sed  socios  ad 
eblandiendam  |iro  imperiali  inunctione  promo- 
veiida  opem  pelilum  adiissent  ;  «  Aymo  Geben- 
nnisis  episcopus  ».  inquit  Albertinus  \  o  Grato 
dominus  Cleriaci.et  An  Ireas  judex  Gareti  Altensis, 
a  C^tsare  transm  ss  Venetias  se  transtulere  :  quns 
Petrus  Gradenico  dux  Venetorum,  cum  comitiva 
obviam  navigans,  comiterhonorificequeadmodum 
acce|iit,  in  ducalum  adducens.  Nec  ab  illo  seu 
Venetis  fidelitatis  vel  obedientiLecujusquam  foedus 
petitum  :  nam  el  maturius  cum  rex  prima  llaliuG 
oslia  contigisset,  legalos  illi  dux  ipse  direxerat 
cum  regalibus  xeniis  lionorificabilitatis,  nec  obse- 
quentise  ullius  causa  :  quibus  etiam  inhibitum 
pedes  osculari  regios.  Sic  aiebat,  indultum  Vene- 
tiarum  dignititi  communibus  Ecclesiae  imperiique 
largitionibus  antiquatis  :  munera  tamen  juvamen- 
taque  ad  coronatioiiis  progressum,  galeariimque 
coriiora  seu  vasa,  siquidem  navigio  in  quoquam 
niari  o|ius  iuerit,  qiiajsiisse  dicti  sunt  :  ad  qiifc 
dux  se  tanquam  amico  Heiirico  Romanorum  ngi, 
captaiis  opportunitatibus,  servitia  ct  bonores  jiixta 
priuialuiii  suoruin  capiuiida  consilia  impensurum 
despoiuiil  B.  Donalos  a  Veiielis  Casnreo?  oratores 
jugeiili  vi  auri,  refert  Joauiies  Villanus' ,  atque  ex 
ca  coronam  aurcim  iulertiiict  iii  gemmis,  se- 
demque  imperiaiiuni  ex  aigeulo  iiiauralo  consta- 
tas  fui^se. 

G.  L'(/ali  cardinnles  in  Ilalinm  fnissi,  coro- 
naturi  Ueiiricuni  nuiuiuc  Puntificii  cum  iiisirucCi- 


onibris  circa  ritum  coronalionis  servandtim.  — 
Secundis  liisce  successibus  usus  Henricus,  cum 
universi  ferme  Insubria  illius  jugum  accepisset, 
ac  tiiiii  Rrixiain  qnateret,  amplissimos  oratoies  ad 
CK'mcnt(  ni  misit,  qui  rogareiit.  ut  cuin  Vieimensi 
Coiicilio  celebrando  distinerctur,  ad  conferenda 
illi  festo  Pentccostes  imperialia  insigniacardinalcs 
dccerneret.  Uuibus  respondit  Clemeus'  celebritatis 
diem,ut  apparatum  ad  eam  pompam  necessarium 
instrueret,  tum  ob  gerendarum  rerum  magnitu- 
tudinem,  ad  aliud  festiim  prorngandum  videri  : 
reque  in  deliberationem  adducla,  Romanorum 
rex  assumpfae  in  ccelum  Virginis  diem  ad  acci- 
picnda  Roma;  in  principis  Apostolorum  Rasilica 
imperialia  ornamenta  elegit,  aliisque  oratoribiis, 
ut  cardinales  legati  in  cam  rem  mitterentur,  de- 
precatiis  est.  Cujus  preces  aduiittendas  ratus  Pon- 
tifex,  eam  piovinciam  quinque  cardinalibus,  ni- 
mirum  Arnaldo  e  Pelagrua  Sabinensi,  Leonardo 
Albanensi  ac  Nicolao  Ostiensi  episc.  tum  Francisco 
et  Lnca^  diaconis  cardinalibus  demandavit ' :  inter 
qnos  singula  munia  esf  parfifus.  Meminit  de  hac 
Cfcsarea  legatione  ad  Clemenfem,  deque  cardina- 
libus  a  Pontiflce  ad  Henricnm  imperialibus  insi- 
gnibus  exornandum  decretis  Albertinus  Mussatus, 
scripfor  accuratissimus,  his  verbis'  : 

o  Rasiliensis  episcopus,  uniis  ex  regia^  curiae 
principibus,  Avinionem  ubi  tunc  papalis  curia 
residebaf,  fransmissus  a  Caesare ,  benigne  a  papa 
snscepfus.  totiim  Ca^saris  progressum,  difficilesiiue 
vicissifudinnm  anfractus,  pertinaciamque  Rrixia- 
norum,  complicumque  ac  fa  dorum  seriatiin  dicta- 
vit  :  qnaliter  etiam  ob  Rononiensium,  Florentino- 
rnm.  Tuscorumqiie  factiones  resisfenfiae,  argu- 
menta  habeantur  statuta  die  R.  Mariae  Virginis 
jamjani  accedentis  Angusti  coronam,  pra^serfim 
in  Urbe,  assumi  non  posse,  prorogandum  fermi- 
nnm  liunc  quandocumque  se  capfaret  faculfas 
fore  :  idque  non  modo  ipsius  Rasiliensis  desiderio 
inslantis,  sed  eadem  opfantis  papae  pro  more  in- 
siinctu  obtentum  est,  decrefique  ab  latere  legati 
Arnaldus  de  Frangeriis  Sabinensis  epi^copus,  bic- 
que  principaliter  ad  coronam  caiiili  Crsaris  im])o- 
nendam  legitus;  Nicolaus  Ostiensis  et  Velefrensis 
cpiscopus,  Leonardus  deGuercino  episcopus  Alba- 
nensis,  Lucas  de  Flesco  S.  Maris  in  Via-Lafa  dia- 
conus ,  cardinalcs,  quos  inter,  ut  praediximus, 
constitutus  et  pra^latus  absenfis  papa;  loco  Sabi- 
nensis  e])isco|ius. 

0  Uisceplalionc  in  con?i?torio  liabifa  quisnam 
eoruin  ad  eam  dignitatem  prmfereudus  foret,  alle- 
ganfe  O.Hicusi,  quoii  cum  papam  coronare  suum 
e.-^sel,  sic  et  consequenter  imperatoiem ;  Sabi- 
nensis  cx  ariverso  dietabat,  certuni  e.«se  ut  im|ic- 
ratorum  cnronalionilius  Sabinensis  semiier  jiapae 
|iroximior  coroiiam,  erigat  officiusior  alits,  illic. 
jiriu.-ei  tiui.  Sicque    jiajia    ]>iu:Kinliaiile   obicnUMii 


'  .\iberl.  1.  ni.  c.  2.  —  s  hri.  Ms.  Val.  —  ^  Lib.  lu.  c.  13.  — 
*  Jo,  Vill.  1.  IX.  c.  14. 


>  Lib.   VI.   Ep.   cur.  L\v. 
2  Albcrt.  1.  IV.  c. 


Lib.   VI.  £[1.  com.  lccliv.  — 


CLEMKNTIS   V   ANNUS   7.    —  CTIRTSTI    ll^ll. 


/.73 


est,  ut  Sabinensis  illo  fnngatnr  officio,  caDlerisque 
praesit.  Jnssi  iKitur  in  Italiani  qnani  niatnre  profi- 
cisci,  illiiil  celcbre  coronationis  obsi'i|niuni  capla 
in  ejusiieni  regis  optione  leniporis  liabilitate  exe- 
culuri  celerrime  iter  arripuere.  Duo  lainen  faci- 
lioribus  ailitibus  Al[»es  transilientes,  scilicet  Sabi- 
iiensis  el  Albanensis,  in  regis  castra  circiter  Au- 
gusli  kalendas  aiiplicuere,  ibique  suinina  recepli 
laetitia  regem  reginam(|ue  jiapali  benediclione 
consalntantes,  inihiltiim  rcgi  annunliavere  coro- 
nalionis  terminum,  ob  justissimas  causas  proro- 
gatnm  ad  tempus  :  jamque  sancilum  totius  coro- 
iiatioiiis  offRium  iii  Uibe,  el  redaclnm  in  forniam 
cnm  oiniiium  priEordinatione  solemniuni ;  ipse- 
que  confidens  ad  solitam  virlutem  exsurgat,  vires 
animumqne  indeficienter  intendat;  seque  ac  con- 
fratres  alios  non  ad  aliuil  prieinissos,  iiisi  nt  se 
adjiivent,  foveant  temporalibus  et  spiritualibus 
fulcimentis  :  et  ipse  quidein  tantnui  circumspi- 
ciat,  si  poscat,  requisita  summoperc  impleturos.» 
7.  Quod  ad  formulam  illain  attinet,  cujus 
mentio  fit  ab  auctore,  qnacjue  sanciti  erant  onines 
ritns  in  imperiali  inunctione  et  corona  confereii- 
dis  a  cardinalibus  observandi,  illain  e  veteribus 
Romante  Ecclesiae  excerptam  Moniinieiitis,  al(|ue 
in  subjeclo  Diplomate'  repetitain,  in  lucem  addu- 
cere  rei  dignilas  persuasit : 

«  Venerabilibus  fratribus  Arnaldo  Sabineiisi 
ApostoIiciB  Sedis  legato,  ac  Leonardo  Albanensi  et 
Nicolao  Ostiensi  episcoiiis,  el  dilectis    filiis  Fran- 
cisco  S.  Luciae  in  Silice  et  Lucai  S.  Mariie  in  Via- 
Lata  diaconis  cardinalibus  nnntiis  ejusdein  SLdJs. 
«  Rex  regum  et  Domiiius  dominanlium,  Dei 
clemenlissimus  Filius  JesusCliristus,  lionore  niul- 
tiplici  reginam  praefulgidam,  sibi  in  vestitu  deau- 
ratocircuniamictam  varietaleassistentcmadextris, 
sanctain  videlicetEcclesiam  siionsam  suam.quam 
sno  pretiosissimo  sanguine  redimitam  clementer 
sibi  inseparabili  fcedere  coiijungi  voluil,  lionore 
prinialus  multiplicis,  ac  mullifaria!  [irKemiuentiLe 
insignivit,  Sed  ineo  potissime  i[isam  bonorabilem, 
et  felici  ac  iiriecellenti    rcddidit  dignitalis   statu 
fulgentem,  quod  eidem  tantam  tribnit  |deiiitudi- 
nem  [lolestalis,  ut  personis  (juantumcnmi|ne  con- 
S[)icuis,quantumcuin([ue  solemnitate  insignilins  et 
[iraiclaris,  iii  iis  possit,  sibique  coinpetat  adesse 
inagniQce,  per  qua;  ipsre   clari  nominis  tituiuni, 
et  famosa»  consequantur  potentiae  culinen  et  etiam 
incrementuni.   Doniiiiator  enini   coeli,  (|ui   solus 
altissimus  potestatem  babetinregno  liominuin,  et 
quaecumque  voluerit  suscitat,  su[ier  illud  [lotesta- 
tem  dedit  ei  et  honorein  et  regnum  ;  [lotcstalem, 
inquam,  aeternam,  qua;  non  aufertur,  et  regnuin 
quod  non  corrum[iitur,  ut  im|)eratores  et  reges  in 
i[isa  et  per  i[)sam  doclrina  salutari  iiitelligaiit,  et 
erudiantur  judices  orbis  terra;  eideni  servire  et 


1  Clem.  1.  VI.  Ep.  com.  dccliv.  Ext.  eliam  inserlnm  lit.  llciir. 
imp.  in  I..  Friv.  Rom.  Eccl.  luui.  iii.  pag.  142.  tl  .Ms.  Vall.  sign. 
.lit.  B.  uum.12.  p.  378. 

Ann.  —  Touus  XXlli.  —  Rayn.  IV. 


obse(|iii  in  timore,  (|ui  impcrat  ventis  et  mari. 
Ciincta  nam((iie,  (|ua;  in  ccclo  sunt  et  in  terra,  sua 
suiit,  sunin  est  rcgnum,  i|)se  est  super  omnes  prin- 
cipes  :  sikc  siint  divititc,  siia  gloria,  qiii  domiiiatur 
oniiiibiis  ;  et  in  manu  ejiis  virtus  et  [lotenlia,  nia- 
giiitiidoet  im|ierium  oinninni,  sub  quo  curvantur 
(|ui  jiortanl  orbeiii.  Per  eiim  eiiim  reges  regnant 
el  [irincipcs,  et  leguni  coiiditorcs  jiisla  decerniint: 
(|ni  iiabet  in  feniore  suo  scri()tnm  Rex  regum  et 
Doiiiiniis  dominanlinni ;  ad  cujiis  [)r;cccptuiii  ele- 
vabitur  a(|uila,  et  [lonet  iii  arduis  iiidiiin  suum. 

«  Saiie  dudum  [lost  electionem  charissimi  in 
Cliristo  filii  noslri  Ileiirici  rcgis  Romaiiorum  illus- 
tris,  celebratam  concorditer  [ler  regni  Alainaniiiac 
principes,  in  electione  Romanorum  regis  vocem 
liabciitcs,  cuin  imiiiinet  facienda  ;  solemiies  dicti 
regis  ambascialores  ac  nunlii  ad  nostram  pra;sen- 
tiam  accedentes,  et  nobis  ejusdem  eleclionis  [irae- 
sentato  decreto,  ad  eorum  instantem  et  devotam 
supplicationis  inslantiam,  coram  nobiset  fratribns 
nostris  iteratis  vicibus  et  per  interstitia  temporum 
repetitam,  [irtefatum  regem,(iiiia  [ler  decreti  prac- 
fati,  et  coiiditionis  (leisona!  {[isius,  non  ievi  notitia 
anlca  nobis  et  fralribus  nostris  notic,  examinatio- 
nein  corani  nobis  et  eisdem  fratribus  habilam  di- 
iigenter,  iii  quantum  fieri  [lotuit  eodem  absente; 
sulficientem  ipsum,  idoneum  et  habiiem  inveni- 
mus  ad  [ircEfatum  im|)eriuni  obtinendiim,  et  eie- 
ctionem  ipsam  canonicam  extitisse  :  de  eorumdem 
fratruin  nostroruni  consilio  i[)suni  re[)utavimus, 
noininavinius,  aiiprobavinius,  denuiitiaviiiius  et 
dcclaraviinus  Romanoruni  rcgeiii ,  justitia  exi- 
gcnle ;  ac  fore  idoneum,  sufQccntein  el  habileiii 
addignilatem  imjierialis  celsitudinis  obtinendani: 
pronuntianles  insuper,  ac  etiam  decernentes,  sibi 
[ler  uostras  maiius  luco  et  tempore  oiqiortnnis 
debere  concedi  unctioiiein,  et  ipsius  im[)erii  dia- 
deina,  certuin  ad  hoc  ei  terininum  assignanles. 

8.  «  Cninque  postinodiini  rex  [irajfatns,  italiae 
[larles  fuissct  [)otenter  ingressus,  et  a  Lombardiie 
civitatibus,  aiiisque  iocis  insignibus,  ad  qu£e  decli- 
naverat,  honorifice  ct  pacifice  jaiii  recc[)tiis,  alii 
[iriefali  regis  ambasciatores  et  nuntii  ad  Aposto- 
licieSedis  prasenliam  accesserunt,  qui  cum  niuita 
iiobis  instantia  inter  caetera  su|)iilicarunt,  quod 
cum  ipsi  pateiiter  adverlerent,  sicut  eis  jam  per 
nos  super  hoc  responsum  extiterat,  quod  propter 
generale  Concilinm,  (|uod  in  ical.  Octobris  proximo 
venturis  dis[)Osueranius,  dante  Domino,  et  dis|)0- 
hiiuus  ceiebrare,  aliaiiiie  miiita  et  ardua  pluri- 
niumque  urgentia,  ([ua;  necessario  in  cilramon- 
tanis  partibus  e\pedicnda  nobis  negotia  incum- 
Iiebant  tunc  teinporis  et  incunibunt,  pnediclam 
unctionem  el  iniperii  diadema,  alia  solemnia  [ler 
iiostras  manus  regi  iion  poterant  memorato  con- 
cedi;  teniiinuin  ipsum  sub  spatio  temporis  bre- 
vioris  concludere,  ipsani([ue  unctioneni  et  imperii 
diadeina,  Cceteraque  soleninia  per  aliquos  de  fra- 
tribus  siqiradictis  in  feslo  Peiilecostes,  tunc  prox- 
imo  secuturo,  impcndi  lacerc  dignareniur.  Nos 

60 


474 


CLEMENTIS  V   ANNUS   7.    —  CHRISTI    1311. 


vero  praedictis  iuinliis  receptis  inansuctudine  con- 
suetii,  et  iis  et  aliis,  qiine  corain  nobis  volnernnt 
jnYiponere,  ililigonter  audilis,  cis  certo  moiloduxi- 
mus  respondendum;  ejusdeni  rcgis,  sui^er  lioc 
cum  pracdictis  fratribiis  nostris  diligenti  delibera- 
lioiie  praliabita,  nihilominus  desideriis  annuere 
intendenles. 

«  Et  quia  propter  temporis  nimiam  brevita- 
tem  iii  diclo  fosto  Pentecostcs  solemnitatem  un- 
ctionis  et  coronatioiiis  liujnsmodi  non  posse  fieri 
credebamus,  nec  rcx  ijise  in  pra^fato  feslo  sibi,  ut 
ejns  decebat  lionorem,  de  apparatu  ad  linc  neces- 
sario  poluisset  forsitan  providisse,  siguificavimus 
ei  per  nostras  lilteras  speciales,  ut  tanii  arduitate 
negotii  diligenter  inspecfa,  el  considerata  pru- 
dentcr  temporis  qualilate,  aliquem  certnm  et  so- 
lemnem  diem,  prout  crederet  convenire,  post 
fcstuni  piacdictum  eligere,  ipsuiiKiue  nobis  signi- 
ficare  iilius  deliberatio  non  differret,  ut  infradiem 
ipsum,  aliquos  de  fratribus  supradictis,  de  quibus 
Apostolica  deliberafio  provideref,  qui  ei  unctioni 
ejnsdem  munus  impenderenl,  et  imponerenl  vice 
nostra  i)ra}fatum  diadema  imperii,  ac  alia  inibi 
agenda  solemnia  |ieragerent,  mitleremus;  dilectos 
filios  magistros  Roberlum  electuui  Saleruilanum, 
et  Ilugonem  Geraldi  cantorein  Petragoricensem 
capellaiios  nostros  ad  eumdem  regem  super  bis 
cum  eisdem  nostris  litteris  deslinaiites,  per  qiios 
sibi  palerna?  sinceritatis  affectum,  et  menlis  Apo- 
stolic;e  puritatem,  quos  ad  ?tatum  ipsius  et  exalta- 
tiouem  nuignificam  babebanuis,  mandavimus  cla- 
rius  aperiri. 

9.  «  Verum  rex  pra;fatus  super  hoc  matura 
deliberatione  pra^liabita,  festum  Assuniplionis 
B.  Virginis  proximo  venturum,  pro  termino  ad 
recipiendum  in  Basilica  principis  Apostolorum  de 
Urbe  more  solito  unctionem  bujusmodi,  et  ipsius 
imperii  diadema,  aliaqne  inibi  solemnia  pera- 
genda  recepit,  prout  iiobis  per  solemnes  suos 
ambasciatores ,  ac  nunlios,  et  speciales  litteras 
intimavit,  suo  regali  sigillo  peudenti  munitas; 
cum  mnlla  devotionis  instantia  sup|ilicans  per 
eosdem,  ut  ad  eum  aliquos  milteremus  de  fratri- 
bus  meinoralis  pro  impendeuda  unclione  hujus- 
modi,  et  imponendo  sibi  ejusdem  imperii  dia- 
dema,  aliisque  solemnibns  |icragendis.  Porro  si 
desuper  datum  esset,  ut  circa  tanti  cclebritateni 
negotii  exbibcri  [losset  nostra  pra;sentia  corpo- 
ralis,  ut  ibi  nienle  vigilanter  intendimns,  ibi  prae- 
sculiaHler  nostruni  desiderium  panderenius;  ad 
quod  etiain  ejusdem  regiscoiicurrunt,  ut  pro  certo 
novimus  eum  promptitudine  multiplicis  devo- 
tionis  atleclus;  gaudereinus  in  Doniino,  et  pluri- 
luuni  satisfierel  noslris  votis.  Veruni  quia  ex  causis 
pricdictis  non  possuinus  in  hac  parte  affectibus 
satibfacere  mentis  nostra;,  pr;edicti  regis  freqneii- 
tibus  et  devotis  sup|)licalioiiibus  inclinati,  et  ad 
personas  vestras  Apostolicte  meiilis  oculos  lidu- 
cialiterdirigentes;  vobis,  quorum  nobis  suntnotaj 
virlulcs,  quasque  in  maguis  ct  arduis  dicta  sedes 


divcrsis  vicibus  est  experta,  et  de  qnorum  operi- 
bus  fructus  iiberes  provenisse  conspicimiis,  super 
Iinc  nostrBC  soUicitudinis  onus  duximus  imponen- 
dum ;  siieraules,  quod  lanquam  viri  virfute  ina- 
gnifici ,  opus  hujnsniodi  virilifer  assumctis  ad 
divini  nomiiiis  laudem  et  gloriam  effectualiter 
exequendum. 

«  Quocirca  discretioni  vesfra;  per  Apostolica 
scripta  mandamus,  qnatenus  vos  ad  dictain  Urbem 
die  Assumptionis  praidickc  personaliter  coiiferen- 
tes,  ac  ibidein  convenientes  in  unum,  tu,  frater 
O^ticnsis  episcope,  missain  celebres ,  et  regem 
iniiiigas  eumdem  :  vosque  fratres  Albanensis , 
Ostiensis  et  Sabinensis  episcopi,  vosque,  Francisce 
et  Lucas  iliaconi  cardinales,  vel  illi  vestrum,  qui 
pra;senles  fuerint,  eisdem  regi  et  reginse  milras  et 
diademata  imperii,  regi  quoque  sceptrum,  po- 
mum,  et  gladium  et  alia  solemnia,  prout  infra 
|)atenlius  et  distiiictins  vobis  iiijuiigitur,  tribuatis, 
eoriimque  veitices  inclytos  reddatis  illorum  insi- 
guiis  cum  solitis  soleinnitatibus  decoratos ,  in 
noniine  ac  virtute  Altissimi,  prudenter,  honorifice 
ac  etiam  diligenfer,  prout  decet  tam  arduuin  el 
solenine  negolium,  qua;  vobis  committimus  ;  no- 
sfris  vice  et  iiomine  exequentes  in  dicto  festo  As- 
sumptionis,  si  poterifis  commode,  vel  alio  certo 
coiivenienti  die,  quem  ideni  rex  ad  hoc  pro  (|iiali- 
tate  negotiorum  imiiiinentiumduxeriteligendum. 
Qiiod  si  non  oinnes  iis  exeiiuendis  potueritisinter- 
esse ,  quatuor  ,  tres,  duo  aut  unus  ex  vobis,  ea 
nihilominus  exequatur.  Et  ne  quis  in  agendis 
solemnibus  antedictis  error,  quod  absit,  interve- 
nire  valeret,  moduni  et  formam  et  locum  agendo- 
rum,  et  iibi  et  per  quas  personas  agenda  fuerint, 
parliculariter  et  distincte  duximus  praesentibus 
inserenda,  prout  in  Archivio  Ecclesia?  et  in  Ponti- 
ficali  ordinario  contiuetur,  quornm  forma  talis 
est  : 

10.  «  Cum  rex  in  imperatorem  electus  perve- 
nerit  ad  portam  Colliiiam,qua3  est  juxta  casfelluni 
Crescenlii,  rccipiatur  honoritice  a  clero  Urbis  cum 
crucibus  ct  Ihuribulis,  et  processionaliter  deduca- 
tur  usque  ad  gradus  Basilicae  S.  Petri,  canfantibus 
universis  :  Ecce  mitto  Angehim  mewn,  etc.  came- 
rariis  ejus  missilia  spargenfibus  aute  ipsum,  et 
praefecto  Urbis  gladium  prffiferente.  Cum  autem 
pervenerit  ante  Basilicam  in  |)Iatea,  quae  Cortina 
vocatur,  dexlrandus  est  a  senatoribus  usque  ad 
gradus  pra;dictos  :  ubi,  eo  descendente  tradendus 
est  equus,  cui  rex  insederat,  illis.  Iiilerim  sninmus 
Pontifex  cuin  omnibus  ordinibus  suis  pra;paret  se 
iii  secretario  tanqnam  celebratums  divina,  et  pro- 
cessionaliter  exiens  nsque  ad  suggestum  areae 
superioris,  qu;c  est  in  ca|iite  graduiim,  super  fal- 
destoriuin  ibi  sedeat,  considentibus  super  gradus 
a  parte  dexlera  episcopis  et  prcsbyteris,  a  sinistra 
vero  diaconis  cardinalibns  ;  et  in  proximiori  gradu 
subdiacoiiis  et  acolythis,  primicerio  et  cantoribus 
adstantibus  circa  illos  cum  magnatibus  et  nobili- 
bus,  officialibus  et  ministerialibus  aulae  papalis. 


CLEMENTIS   V   ANNUS   7.    —  CIIRISTI    1311, 


475 


11.  a  Tunc  rex  cuni  archiepiscopis  et  episco- 
pis,  priiicipildis  et  niat,'iialibiis  suis  asceiulens  ad 
suinniuin  Ponlificem,  leverenter  osculeliir  pedcs 
ipsius,  et  offcreiis  ei  auruin,  (|uantuni  sibi  [ila- 
cucrit,  beiiif^iie  recipiatur  ab  eo  ad  osculuin  et 
amplexiini.  (Juo  (iemum  surgenle,  rex  ipse  a  paite 
dextera  et  prior  iliacoiioruin  a  parte  siiiislra  dedu- 
cant  eum  usque  in  Ecclesiam  S.  Mari;e  in  Turri- 
bus  :  ubi  ante  altare,  subdiacono  Evangulii  lexlum 
lenente,  rex  siiper  iUum  corporalitor  prajstet  bu- 
jusmodi  juraiiienlum  :  Ef,^o  Henricus  rex  Roma- 
norum  futurus,  annueiite  Domino,  imperator,  jiro- 
mitto,  spondeo  et  polliceor  coraiii  Deo  et  beato 
Petro,  1116  de  CBElero  protectorem  et  defensorem 
fore  sumini  Poiitificis  et  saiict;B  Homana)  Ecclesia? 
in  omnibus  necessitatibus  et  ulilitatibus  suis  cu- 
slodiendo  et  conservando  possessiones  ,  hoiiores 
et  juraejus,  (|uantum  divino  fultusadjutorio  fuero, 
secuiidum  scire  ac  posse  meuiii,  rectaet  i)iira  flde; 
sic  me  Deus  adjuvet  et  bsec  sancta,  etc.  Forma 
autciii  juiaiiienli  prKstiti  in  Aviuione  jier  procu- 
ratores  ut  nuiitios  piffidicti  regis  Romanorum, 
tempore  suae  coroiiationis  renovandi,  talis  est : 

«  Nos  Sifridus  Cui'iensis  episcopus,  Amadeus 
comes  Sabaiidiai,  Joamies  dcliiliinus  Vienneiisis  et 
Albonensis  comes,  Guido  de  Flaiidria,  Joannes 
conics  de  Sarapoiite,  et  Siiiion  de  Maruilla  tliesau- 
raiius  Meteusis,  nuntii  et  procuratores  serenissimi 
priiicipis  Henrici  Romanorum  regis,  liabentcs  ad 
oiiiiiia  infrascripta  pleiiam  et  generalem  ac  libe- 
ram  potestatem,  et  speciale  maiidatum  ab  eodem, 
prout  constat  per  |ir£edictas  patentes  lilteras  ipsius; 
vobis  sanclissimo  patri  et  doniino  Clementi  divina 
lirovideiite  clementia  papa;  V,  vice  et  noniine  dicli 
doniini  nostri  regis,  et  iii  animam  Ipsius  promilti- 
mus, etjuramus  iier  Patreiii  et  Filiuin  et  Spiritnm 
sanctum  et  per  baec  sancta  Dei  Evangelia  et  pcr 
boc  liguuiii  vivifica;  Crucis  et  per  bas  relifjuias 
sanctorum,  quod  nuiiquam  vitam,  aut  menibra, 
neque  i|isuni  Iioiiorem,  qiieiii  Iiabetis,  sua  volun- 
tate,  aut  suo  consensu,  aul  suo  consilio,  aut  sua 
exbortatioiie  perdetis  :  et  in  Roiiia  nulliim  placi- 
tuni  aut  ordinationein  faciet  de  omnibiis,  qua;  ad 
vos  pertiuent  aut  Romaiios,  sine  vestro  consilio  et 
consensu  :  et  quidquid  de  terra  Rom.  Ecclesiic 
pervenit  ad  ipsum  aut  perveniet,  vobis  rcdJet 
quain  citius  poterit.  Et  quandocumqiie  iii  Loiii- 
bardiam  et  Tusciam  aliiiuem  initlet  pro  terris  et 
juribus  suis  gubernandis,  quotiens  iiiiilet  euni, 
jurare  faciat  illuin,  ut  adjiilor  vesler  sit  ad  defeii- 
dendiim  terram  S.  Petri  et  Romaiiam  lijclesiain 
secundum  suum  possc.  Etsi,  permittente  Domino, 
dictus  dominus  noster  rex  Roiiiam  vcnerit  saii- 
ctam  Rom.  Ecclesiam  et  vos  reclorem  ipsius  et 
successores  vcstros  exallabit  secundum  suum 
posse.  Et  ciim  Roma;  vel  alibi  per  vos  in  impera- 
torem  coroiiaudus  fuerit  (lominus  noster  rex  praj- 
dictus  dictum  sacramenlum  et  aliud  fieri  con- 
suetuni  ad  requisitionem  vestram  tempore  coio- 
nationis  suoe  personalitcr  renovabit. 


12.  a  Deinde  summus  Pontifex  cum  ordinibus 
suis  ad  allare  procedit,  et  facta  ibi  oralione  ad 
sedeiii  ascendit,  rege  cum  suis  tribus  cpiscopis, 
videlicet  O^tieiisi  et  Porluensi  et  Albanensi  in 
Ecclesia  S.  Mariaj  in  Turribus  remanente,  ubi  a 
caiionicisS.  Pelri  receiitus  in  fratrem  imiierialibus 
iiuluatiir  insignibus,  dato  ipsius  paliio  caiiierario 
domini  [lapa;,  qui  pra^cedentibus  illis  canonicis  et 
cantaiitibus  :  Pctre,amas  me?  etc.  cuiii  ad  ostium 
Basilica)  principis  Aposlolorum  perveneril,  quaj 
porla  argentea  nuncupatur,  deducentibus  eum 
liinc  inde  comite  Laleraiiensispalalii,et  priiiiic(U'io 
judicum  Roiiianorum,  Albanciisis  eiiiscopus  aiite 
ipsam  porlam  argenteam  hanc  super  eum  bene- 
dictioiiem  effundat  :  Dens,  in  cujiis  mami  corcla 
sunt  regum,  etc.  Ciim  auteiii  iiitra  Ecclesiam  in 
medio  rotae  pervenerit,  Portuensis  episcopus  banc 
oratioiicm  super  eum  decantet  :  Deus,  iuenarra- 
bilis  auctor  tnundi,  etc.  Qiii  cum  ad  confessionem 
B.  Petri  pervenerit,  prosternat  se  pronus  in  ter- 
ram,  et  prior  diaconorum  super  cum  faciat  leta- 
niam  ;  qna  finita  prior  presbyterorum  dical  ora- 
tionem  Doiniiiicam  cum  capitiilis  istis  :  Salvum 
fac  servum  tuum,  Domine.  Mitte  ei  aiixilium  de 
sancto.  Domi/ie  salvum  fac  regem.  Ac  deiiide  dicat 
orationem  islam  :  Actiones  nostras,  qua^sumus, 
Domine,  etc.  Post  lia>c  procedant  ad  allare  Sancti- 
Mauritii,  ubi  Ostiensis  episcopus  iingat  ei  de  oleo 
exoicizato  bracbiuiii  dexterum  et  inter  scapulas, 
hanc  orationem  dicendo  :  Domine  Deus  omnipo- 
tens,  cujits  est  omnis  potestas,  etc.  Itein  aliam  ora- 
tioiiem  dicat  :  Deus  Dei  filius  Jesus  Cliristus,  etc. 

«  His  ita  peractis,  asceiidit  rex  ad  altare  beati 
Petri,  ubi  summus  Pontifex,  facta  coiifessioMC, 
recipiat  eum  ad  osculum  sicut  uniim  ex  diaconi- 
bus,  i[)seque  [irocinlat  ad  piilpituin  vel  ainbonein, 
ubi  thalamus  constructus  de  lignis  et  ornatus  dc 
[lalliis  debet  ei  esse  paratus,  cum  siiis  arcliiepi- 
sco[)is  et  episcopis,  princlpibus  et  magiiatibus  se- 
cunduni  capacitatem  loci  consistat.  Primiccrius 
auteni  et  stbola  cantorum  iii  clioro  anle  allare 
dtcantent  Introitum,  et  post  Kyrie  eleison  ,  et 
hymiium  Angelicum  decantatum  summus  Pon- 
tifex  (licit  orationem  pro  ipso  imiieratore  :  Deus 
rerjnorum  omnium,  etc.  Iteiii  aliain  orationem  : 
Suscipe,  Domine,  preces,  etc.  Item  aliam  oratio- 
nem  :  Deus  (pd  ad  proidicandum,  etc.  Cumque 
lecta  fuerit  Epistola,  et  Graduale  decaiitalum,  iin- 
perator  a^cendat  [irocessionaliter  ad  altare,  ubi 
siimmus  Poiitifex  iinpoiiitei  mitram  clericalein  in 
ca[iite,  ac  suiiL-r  iiiitram  imperatoriiim  diaiiema 
dicens  :  Accipe  signum  gloriui,  etc.  Deinde  sce- 
[itrum  et  pomiim  aureum  tradit  ei,  ct  post  caitera 
gladiuiii,,  ila  dicens  :  Accipe  gladium  ad  vindi- 
ctam,  ctc. 

13.  a  Qui  coronalus  iiiccdens,  portet  iii  dextera 
manu  [)omuiii,  in  sinistra  sceptrum,  et  sic  ad  tha- 
lamum  redeal.  Ipsoque  ibi  cum  |)rincii»ibiis  suis 
consistente,  prior  siibdiaconoriim  cum  snbdiaco- 
nilms  Romaiia;  curire  et  capellanisaukeimperialis 


^76 


CLEMENTIS  V   ANNUS  7. 


CHRISTI   1311. 


ad  pectorale  (lextrum  ante  Crucifixum  argenteum 
laudem  impcratori  alta  voce  decantent  lioc  modo  : 
Exandi ,  Christe  ;  scriiiiarii  vcrn  Urbis  sericis 
tappis  induli  ante  pectoraie  consistcntcs,  in  ciioro 
resiioiuieanl  r  Domino  Eenrico  invictissimo  R/nna- 
nnriim  imperatori,  et  semper  augnsto  saius  ct 
victoria.  Qua  laude  tertio  repetita,  prior  subdiaco- 
Doriini  cum  suis  tribus  vicibus  dicat  :  Salvator 
mu7idi  ;  et  scriniarii  vicissim  resiiondeanl  :  Tu 
illum  adjuva.  Dciiide  ifte  cum  suis  duabus  vicibus 
dicat  :  Sancta  Maria  ;  et  illi  vicissim  respondfant : 
Tu  Ulum  adjuva,  elsic  deinceps  :  Sancte  Michael, 
S.  Gabriel ,  5.  Raphael,  S.  Joannes  Baptista , 
5.  Petre,  S.  Paule ,  5.  Andrea ,  S.  Stephane , 
Saticle  Laurenti,  S.  Vincenti,  S.  Silvester,S.  Leo, 
S.  I>enedicte,S.  Basili,  S.  Saba,  S.  Agnes,  S.  Cceci- 
lia,  S.  Lucia.  Quibus  finitis,  isti  bis  dicant :  lOjrie 
eleison  ;  et  illi  vicissim  respondeant :  Christe  elei- 
son  ;  ac  deinde  simul  omnes  :  Kyrie  eleison. 

aPost  h;tc  Evangclio  decautato,imperalor  co- 
rona  et  manto  deposilis  accedat  ad  summum 
Pontificem,  et  offerat  ad  pedes  ejus  aurum  quan- 
tum  sibi  placuerit;  ipsoque  Pontifice  ilescendente 
pro  iierficiendis  missarum  mysteriis  ad  altare  , 
imperator  more  subdiaconi  otferat  ei  calicem  et 
ampullam,  et  stet  ibi  donec  Pontifex  ad  sedem 
reversus  communicet,  sacramque  commuuionem 
de  manu  ejus  suscipiat  cum  osculo  pacis,  et  sic  ad 
tlialamum  rediens  in  ambone  resumat  manlum 
p.iriter  et  coronam.  Missaque  finita  pontifioalem 
beuedictionem  reverenler  accipiat,  et  statim  pro- 
cedat  ad  locum,  ubi  debet  sunimus  Pontifex  equi- 
tare  :  et  cum  ipse  Ponlilex  equum  ascenderit, 
teneat  stapediuni  sellffi  e,us,  et  arrepto  frfpno,  ali- 
quantulum  ipsum  adextrct;  moxquesuum  equum 
ascendeus  procedat  juxta  summum  Pontificem 
usque  ad  Ecclesiam  S.  Marioj  in  Traspadina  (Trans- 
pontina)  :  ubi  dato  sibi  osculo  ad  invicem,  non 
coide,  sed  corpore  separenlur. 

0  Si  vero  regina  lueritcoronanda,  debet  snper 
lectorium  ex  opposito  tbalamus  iiiaqiarari,  ubi 
cum  duabus  ad  miuus  [luellis  et  aliquibus  ex 
principibus  imperii  tam  Ecclesiasticis  qiiam  mun- 
danis  residcat  :  et  post  coronationem  imperatoris 
deducatur  ad  allare  anle  summum  Pontificem 
amicla  regalibus  iiidumentis  :  cui  sninmus  Pon- 
tifex  milram  imponal,.  ila  quod  cornna  mitne  siiit 
a  dextris  et  a  sinistris,  et  super  mitram  imponat 
coronam,  ila  dicendo  :  Accipe  coronam  imperialis 
cxcellcntia;,  etc.  Coronala  vero  regina  rediicatur 
ad  tlialamum,  et  post  Evangelium  ducatur  ad 
oblationem  sumnio  Pontifici  exhibendam,  stetque 
in  gradibus  juxta  absidiam  (absidiem)  versus  al- 
tare  S.  Leonis,  donec  de  manu  summi  Pontificis, 
post  impcratorem,  sacram  communionem  acci- 
piat;  et  tunc  ad  thalaiiuim  reducta  permaneat 
usque  ad  finem  missa?. 

0  Consuevit  autem  imperalor  larga  presby- 
leria  omnibus  exhibere,  quibus  ea,  cum  corona- 
tur  ^ummus  Pontifex,  elargitur  :  videlicet  episco- 


pis,  presbyteris  et  diaconis  cardinalibtis,  primi- 
cerio  et  cantoribus,  subdiaconis  ,  basilicariis  el 
rcgionariis,  univcrsitati  cleri  Romani,  capellauis, 
et  ca?teris  oriicialibus  et  ministerialibus  cnriffi ; 
pra>fecto  Urhis,  seuatoribiis,  judicibus,  advocatis, 
et  scriniariis,  ac  praefectis  navalium.  Consuevit 
etiam  rex,  quando  descendit  de  monte  Gaudii  et 
venit  ad  poulicellum,  pra^stare  hoc  jurameulum 
Romaiiis  :  Ego  Henricus  rex,  futurus  impcrator, 
juro  me  servaturum  Romanisbonascousuetudines 
suas.  Sic  me  Deus  adjiivet,  et  haec  sancta,  etc. 

14.  «  Qnia  vero  propter  nostram  absentiam 
nonnuUa  solemnia  ex  prfediclis,  personam  no- 
slraui  tangentia,  expedit  intermitli,  volumus  at- 
qiie  decernimus,  quod  non  obstantibus  his,  quae 
superius  describuntur,  in  gradibus  scalarum 
dirtge  Dasilicap  priiicipis  Aiiostoloruni  idem  rex 
Romanorum  solemmtate  et  honorificentia  debitis 
recipiatur  ad  oscuium  per  vos  episcopos  et  diaco- 
nos  cardinales,  stantes  in  ordinibus  veslris,  indu- 
tos  tanien  omnes  pluvialibus ,  processionaliter 
obviantes  eidem,  cum  subdiaconis  et  acolythis, 
primicerio  et  cantoribus  adstantibus  circa  vos,  ma- 
gnatibus  et  nobilibus,  officialibus  et  mimsteria- 
libus  aulae  nostra.  Aurum  vero  quod  rex  in 
eisdem  gradibus  Apostolico  consuevit  offerrc  post 
genuflexionem  et  deosculationem  |iedum  omissis 
illis,  quas  nulli  vestrum  faciat  idem  rex,  quia  soli 
Romano  Pontifici  coinpetunt  et  debentur,  in 
eodem  loco  per  eumdem  regem  nobis  humiliter 
offeratur ,  ita  dicentem  :  Si  snnctissimus  pater 
dominus  noster,  dominus  Clemens  suinmus  Pon- 
tifex  esset  hic  praesens  sibi  olferrem  aurum  istiid 
pra?st'nlialiter  :  sed  propter  ejiis  absentiam  otrero 
sibi,  vobis  dominis  cardinalibns  ejusdem  domini 
papsE  vice  et  nomine  recipientibus,  aurum  istud. 
Quo  facto  idein  rex  existens  in  inedio  vestrum 
vobiscuin  veniat  ad  altare  Sanctffi-Mariae  in  Tur- 
ribus,  etcum  ibidcm  fuerit  publice  in  vestri  prae- 
scntia.  recipientium  nostro  et  Ecclesiae  Romanae 
nomine;  prastet  idein  rex  sacramentum  suo 
exi^resso  proprio  nomine  de  verbo  ad  verbum, 
prout  superiiis  continetur.  Rcnovet  autcm  sacra- 
nientum,  per  procuratores  suos  prsstitum  sua; 
approbationis  tempore  coram  nobis  sccundnm 
tenorem  snperius  descri]itum.  Et  si  in  advcntu 
siio  in  gradilius,  ubi  eidem  obviabitis,  renova- 
tionem  praedictam  facere  praeeligeret ,  conten- 
tamur. 

\d.  «  Tu  vero,  fratrer  Ostiensis,  ut  praeniittitur, 
missaiii  celebres,  et  regem  praedictum  inungas, 
prout  in  ordinario  continetur.  Quod  si  te  impctliri 
contiiigat,  hoc  tu  facias,  Albanensis;  et  si  ambo 
impediremini ,  hoc  facias ,  Sabinensis,  episcopi. 
Letanias  dicas  tu,  Francisce,  si  i>otes,  |)luviaii 
tanien  indutus.  Quod  si  te  impediri  contingat,  tu, 
Lucas,  hoc  in  eodeni  habitii  exequaris.  Oratiom  m 
autcm,  quam  dicere  debet  prior  |ircsbylerorum 
cardinalium,  tii  dicas,  episcope  Sahinensis.  Quod 
si  te  inipediri   contingat,   tu  facias,  Albanensis; 


CLEMENTIS   V   ANNXJS  7.    —   CHRISTI   13H. 


477 


qiiod  si  ambo  impedircmini,  tu  facias,  Osliensis, 
episcopi.  l'rirstit()  niitein  iii  capilla  prajdicta 
S.  Marius  de  Turribus  juramento,  oninesremanea- 
lis  cnm  rege  prajdicto,  pnter  illum,  qni  missa- 
rnm  solemnia  celelirabit.  Tn  vero,  Albanensis, 
orationem,  qua"  tibi  dicenda  compelit,  dicas  ioco 
et  tLinpore  debitis.  Orationem  vero,  quam  dcberet 
dicere  Portuensis  episcopus,  si  adesset,  dicas  tn, 
Sabinensis;  quod  si  te  impediri  contingat,  tn  snp- 
pleas,  Ostiensis.  Receptio  autem  ad  osculum  inler 
diaconos  cardinales  post  confessionem  in  altari 
beati  Petri  factam,  quia  soli  RomaiTo  Pontifici 
competil  et  concurrit  cum  osculo  pectoris,  omit- 
tatur.  Vos  autem  universi  imponatis  mitras  suo 
modo  regi,  suoque  regina;,  prout  in  dicto  Ordi- 
nario  de  sumino  Pontifice  continefur;  et  diade- 
mata  regi  et  reginse  pr;rdictis. 

16.  a  Verba  vcro  dicenda  in  impositione  dia- 
dematum,  scilicet  :  Accipe  signum  gloria? ;  quoad 
regera,  item  :  Accipe  coronam  imperialis  excel- 
lentife ;  quoad  reginam,  dicas  tu,  Sabinensis :  licet 
enim  ratioiie  prioratus  boc  tibi  non  compelat; 
quia  taiiiun  in  legatione  noslram  repraesenlas 
personaiii,  hoc  per  te  volumus  adimpleri.  Verba 
autem  prffiilicta  dicas  alte,  atque  soiiore  ita,  quod 
ab  assistenlibus  audiantur.  Omnes  vero  vos  aiii 
verba  eadem,  voce  subniissa  dicatis  sic,  ut  nequa- 
quam  audiri  possitis,  sicut  in  consecrationihus 
praelatorum  fieri  consuevit  per  coassistenles  prin- 
cipaliter  consecranti,  Verba  autem  competentia  in 
assignatione  gladii  post  sce|itrum  et  poinuin  aii- 
reum,  ipsumque  gladium  per  te,  Albanensis,  ac 
vos  alios  tradila,  scilicet  :  Accipe  gladium  ad 
vindictam  malefactorum  ,  etc.  Tu  idem  alta  et 
sonora  voce  dicas  et  proferas,  Albanensis,  reli(]uis 
submissa  voce  eadem  verba  dicentibus,  prout  in 
verbis  iinpositionum  mitraruin  et  diademalum 
superius  est  expressuin. 

17.  a  Decantato  autem  Evangelio,  rex  coro- 
nandus  offerat  aurum,  quod  ad  pedes  Roniani 
Pontificis  consuevit  otlerri ,  ad  pedem  majoris 
altaris,  quod  vos  omnes  nostro  recipiatis  nomine 
cardinales.  Caetera  vero  solemnia  i>eragentur  cum 
omni  solemnilale  et  lionorificentia,  [irout  in  mdi- 
nario  continetur.  Oblalio  vero  calicis  et  ampnll;e 
per  imperatorem  jam  coronatum,  decantaloEvan- 
gelio,  corona  et  manto  depcsitis  niore  subdiaconi 
Romano  flenda  Pontifici,  el  assislentia  eidem 
fienda  per  imperatorem  donec  Romanns  Pontifex 
ad  sedein  propriam  revertalnr,  quia  soli  Romaiio 
Pontiflci  competiiiit,  omitlantur.  liiein  tainen  iiii- 
perator,  si  voluerit,  sacram  communionem  de 
maiiu  recipiat  celebrantis,  osculo  tamen  omisso. 
Qiiibus  iitractis,  ad  tbalamum  rodiens  in  amboiie 
resumat  in;inluiii  pariter  et  coronam.  Processus 
autein  ejusdein  iiii|)eratons  ad  locum,  ubi  sum- 
nins  Pontifex  eqiiitare  deberet,  et  detentiostapedii 
sellajcjns,  et  arrepto  fra-no  equi,  cui  Romanus 
Puntifex  iiisideret,  adextratio,  otliciiqne  stratoris 
exbibitio,  quia  soli  Romano  Pontiflci  competimt, 


et  ]>ra;senliam  ipsius  exigunt  corporalem,  omit- 
tanUir  oinnino.  Reliqna  autem  solemnia,  imut 
expi  imunlur  in  Ordinario,  soiemniter  et  bonorifice 
comiilcantur. 

18.  a  Quia  autem,  ut  ex  pra?dictis  apparet, 
mnlta;  observantiie,  multaque  soleinnia,  multae- 
qne  ieverenli;T;  et  lionoriBcenliaj,  Roiiiano  Ponti- 
fici  competentia ,  propter  noslram  absentiam 
omiltuntur,  prolestamur  et  volumns,  et  A|)Ostolic;i 
ancloritate  decernimns,  niillum  ex  hocjnrisvel 
f;icti  Romanae  Ecclesise  ac  nobis  nostrisque  siicces- 
soribiis  pra;judicium  generari ,  qui  cum  casus 
rcgis  Romanornm  in  imperatorem  coronandi 
occurreret,  omnia  exhibeantur  et  Gant  per  coro- 
naniios  Romaiiis  Pontificibus,  sicut  in  forma,  qna; 
in  .\rciiivio  Ecclesis,  et  Pontificali  Ordinario  con- 
tinetur  superius  descripta,  seriosius  est  expressum. 
Ad  cjiijdem  autein  Ecclesiae  Roniana;  nostram  et 
succe^sorum  noslroruin  conservationem  juris 
atque  cautelam  volumus  per  vos  ab  eodem  tam 
rege  coroiiando  (juain  imperatore  coronato,  ex- 
presse,  liis  nostris  iirotestationi  et  decreto  consen- 
tiente,  recipi  jiatentes  lilteras  quadruplicatas,  de 
verbo  ad  verbnni  teiioiem  prsesentium  continen- 
tes,  <uo  regali  primiiin  sigillo,  ac  iinstmodiim  sua 
imperiali  BuUa  Aurea  communilas  :  quas  vos  Al- 
banensis.  Ostiensis  et  Lucas,  diio  aut  alter  ve.-lrum 
nobis  aut  camene  nostne  fideliter  assignetis.  I)  i- 
tum  iii  prioratu  de  Grausello  prope  Malausanam 
Vasionensis  dicEcesis  Xlll  kal.  Julii  anno  sextoo. 

19.  Sacramentum  prcestandnm  ab  Uenrico. 
Moniiit  aliis  litteris'  ea  de  re  Henricum  Romano- 
rum  regem,  ut  postquam  solemni  ritu  imjieratoria 
inunctioiie  fuisset  illitiis,  eadem  sacrameiili  fonna, 
qua  jam  anlea  anno  sniieriori  Balduino  aicliiejii- 
scopoTrevirensi  et  magistro  eMolans  obstrinxerat, 
fidcm  imperialem  ad  tnenda  Ecclesiae  jtira,  cardi- 
nalibiis  legato,  et  nuiitio  Apostohcis  devinciret : 

«  Clemens,  elc.  cliarissimo  in  Cliristo  tilio  Hen- 
rico  regi  Iioni;inorum  illustri. 

«  In  humilitatis  S])iritti,  qua;  virtutiim  com- 
probattir  origo,  sicut  inatris  Ecclesia;  fllius  a  Do- 
mino  benedictiis  luae  devotionis  ac  fidei  zelum 
nobu';  et  \\m'\  Ecclesiae  dtidtim  (^ifferens  reverenter, 
jiiraiiieiitiim,  (juod  teiior  iiifra  scri|rtarum  littera- 
ruiii  tuo  pendenti  munitarum  sigillo  continet  se- 
riose,  olim  in  manibus  dilecti  fllii  magistri  de 
Molaiis,  SLholastici  Tiillensis  ca|iellaiii  nostri,  de 
mandato  per  nos  ei  facto ,  nostro,  Ecclesiae  pi®- 
dictae,  et  Apostolicae  Se.lis  nomine  recipientis,  jier 
te  sacidsaiicfis  Evangeliis,  siciit  jier  easdeni  litle- 
ras  [ilene  constaf,  taclis  corjioraiiler  pra?stitisti ; 
)iroiiiitteiis  te^jiie  firmiter  obligans  cuni  (imni  cffi- 
cucia  et  etfectu,  quod  jiost  imjierialis  diadeinatis  a 
te  coronafionem  susceptam  omuia  in  juramenlo 
et  litteris  conteiita  praedictis  ralificares,  confir- 
mares,  recognosceies,  faceres,  servares  alqiie  ju- 
rares;  et  de  his  omuibus  infra  octo  dies  post  coro- 

'  Lib.  VI.  Ep.  com.  Dccuii. 


478 


CLEMENTIS   V    ANNUS   7.    —   CHRISTI    1311. 


nationem  luijiismodi  ad  perpetuam  rei  memoriam, 
ac  nostiam  et  suece^soriim  noslrorum.  etEcclesi* 
ac  Sedis  |)ra»diclorum  securitalem  atque  cautelam 
pateiites  quadnipiicatas,  iinperiaiis  majestatis  ty- 
pario  couimunitas,  concedens  litteras,  liujusinodi 
litterarum  tuarum  feriem  continentes. 

20.  0  Quare  niai;i)ificentiain  re.iiiam  paterno 
rogamus  el  liorlainur  affi.'ctu,  (jiiateiius  ut  devotio- 
nis  etfidei  ac  reverentiie  fervorem  hujusmodi  cum 
tuae  promotionis  et  exaltationis  augnieiito  per 
clara  tn.e  celsiludinis  gusta  erga  nos  el  pr:vfatain 
Eccfesiam  crevisse  demoustres,  iu  maiiibus  vene- 
rabilium  fralrum  no^troruni  Arnaldi  Saliinensis 
leg.ili  et  Nicolai  Ostieiisis  episcoitorum  nuntii  Aiio- 
stolicffi  Sedis,  vel  alterius  eorumdem,  quos  ad  tui 
prBesentiani  diiximus  destiuaudos  quibusve  ct  cui- 
tibet  eoruindrin  in  soliduin  juramenti,  et  aliorum 
prgpdiclorum  omiiiuni  et  siugulorum  receptionem 
per  nostras  litteras  speciales  coinmisimus,  post 
susceptuin  jier  te,  ut  prieinitlitur  ipsius  imperii 
diadema  oiiiuia  injurauienlo  et  lilleris  conlenta 
praedictis  ratilices,  confirmes,  recognoscas,  facias, 
serves  ac  |)raestes  de  novo  simile  juramentum, 
nobisque  suprr  his  omuibus  et  singulis,  juxla 
tuain  promissioiiein  et  obligationem  easdem,  prae- 
dictas  litleras  (juadruplicatas  ejiisdem  imperialis 
majestalis  typaiio  cominunitas,  in  eis  teuore  prm- 
dictarum  tuarum  litterarum  inserto,  concedas  ; 
illasque  nobis  per  eosdern  episcopos,  vel  alteruin 
eorumdem  transmittas,  elc. »  AdnextB  sunt  lilterac 
regis  Romanorain  ad  CUiinenfem  dataj,  quaj  ab 
his  verbis  duciint  cxordinm  :  Ferventi  deside- 
rio,  etc,  (|uas  cum  nos  superius  ediderimns,  su- 
pervacaneum  foret  iterum  exscribere.  Aildemus 
tantummodo  adscriptam  iu  iis  dieni,  quse  in  allero 
Regesto  non  extahat.  «  Dat.  Lansana?  V  idus  Octo- 
bris,  anno  [)ouiii)i  mcccx.  regni  vero  nostri  anno 
secundo.  »  Pontifex  autem  suis  diem  huuc  appo- 
siiit.  0  Dat.  in  prioralii  de  Grausello  prope  Malaii- 
sanam  Vasioneiisis(li(T;ci'S.X  kal.  Julii  annosexlo». 

21.  Ler/atus  Apostolicus  compoimidis  Italioe 
motibns  intenlus.  —  Injunxit  |irailerea  Arnaldo 
Sabinensi  legato  et  Nicolao  Osliensi  nunlio  Apo- 
stolicffi  Sedis,  ut  ab  Ileiirico,  postqiiam  imperiali- 
bus  infiilis  redimitns  esset ,  exigerent  ut  lilteras 
hujnsmodi  publice  edeiet,  ratasque  haberet,  ac 
pnestita  sacrainenta  de  tuenda  Sedis  Aposlolic;c 
dignitale  coufirmaret  ,  ob  exploralam  ipsorum 
fidem  lantte  rei  curain  in  eos  transfudisse  :  pari- 
tcrque  ad  eos  litterarum,  qu.is  ab  Henrico  iuipe- 
riali  inunctione  delibnto  repelituri  esseul,  exem- 
pium  transmisit.  Cuin  vero  Florentini  atque  alii 
partium  Guelpharuin  duces  iinperidem  Heniici 
cousecrationeiu  disturliaie  molueiilur,  Pontifex 
Arnaldum  episcopum  Sabinensuin  Aposlolicae  Se- 
(lis  legatum  in  Etruria,  Liguria,  Iiisiibria,  inar- 
chia  Tarvisina,  pluribii.sque  aliis  [irovinciis,  quas 
in  litteris  ad  euin  dalis  designat,  ad  componendos 
UaliLOs  iiiotus,  ac  muiiieudum  inungendo  impe- 
ralori  iter,  creavit. 


«  Clemens,  etc.  venerabili  fratri  Arnaldo  epi- 
scopo  Sabinensi,  Aiiostolica}  Sedis  legato. 

«  Delectatur  »,  et  infra   :    «  Te  tanquam  pacis 
Angelum,  commisso  tibi  in  Lombardiic  el  Tusciai 
parlibus,  terris  Ecclesiae  Romanffi  subjeclis  tein- 
porali  dominio  ubicumque  positis  [irorsus  excep- 
tis,  neciion  et  in  marcliiaTervisina,  Aquileiensi  et 
Gradensi    patriarcliatibus  ,    Januensi  ,   Pisana   et 
Jadiensi,  patriarcbcB  Gradeiisi  inetropofitico  jure 
siibjectis  provinciis,  ac  Sardinia!  et  Corsicffi  Insu- 
lif,  el  in  illa  parte  provinciffi  Ravennatis,  qute  in 
terra  im|ierii  dignoscilur  coustituta,  et  Placentina, 
ac  Papiensi  civitatibus  et  dioecesibus  plenaj  lega- 
tionis  officio,  ut  evellas  et  destruas,  disperdas  et 
dissijies,  aidilices  et  plantes  iii  nomine  Doiiiini , 
prout  graliaj  coelestis  infusio,   et  tua    providenlia 
miiiistrabit ;  de  fratruin  nostrorum  consilio  desti- 
namus  :  tibi  niliiloininus   faciendi   et  exercendi 
auctoritate  no3tia  qnaecumqiie  ad  Dei  et  Aposto- 
licae  Sedis  bonorem  ,  cultumqiie  divini  nominis 
anipliandum,  ac  fldelium  partium  earuiiidem  sta- 
tum   prosperuni   et  traniiuillum  ,   observantiam 
Ecclesiasticaesanctionis,  integritatem  Ecclesiasticee 
liberlatis,  relevationem  pauperum,  aiiiinarum  sa- 
luteiii,  et  traiiqiiillitatem  corporum  pertinebunt, 
facullatem  plenariam  tribuentes.  Praitereaad  mis- 
sionem  lnijusniodi,  illa  pra^cipue  ratio  nos  indu- 
cit,  qiiod   duuum    post  electioiiem  charissimi   in 
Cliristo  fllii  nostri  Henrici  regis  Romauoruin  il- 
lustris  celebratam  concorditerper  regni  Alemaniae 
liriucipes,  in  eiectione  Rouianorum  regum  vocem 
habentes  ciim  imminet  facieuda,  solemuibus  dicti 
regis  ambasciatoribus  et  nuntiis  ad  nostram  prae- 
sentiam  acceilentibus,  el  nobis  ejusdem  electionis 
pnesentato  decreto,  ad  eorum  instantem  et  devo- 
tam  sup|ilicatioiiis  inslanliam  coram  iiobis  et  fra- 
tribiis  nostris  iteratis  vicibus,  el  divcrsis  tempori- 
bus  rejielitam,  praefalum  regem,  (luia  per  decreti 
proedicli  et  conditionis  personae  ipsius  non   levi 
notilia  anlea  nobis  et  fratribus  nostris  iiotae,  exa- 
niiiiationein  coram  nobis  et  eisdem  fiatribus  ha- 
bilain  diligenter,  in  quanlum  fleri   potuit,   eodem 
absente,  sufficientem  ipsum,  idoneum  et  habilem 
inveniinus  ad  prafatuiu  imperium  obtinendum, 
ac  eleclionem  prsediclam  canonicam  extilisse  ;  de 
ipsorum  fratruni   consilio  ipsum   uominavimus, 
approbaviinus,   denuntiavimus,   ut  declaravinuis 
Ronianorum  regeni,  justitia  exigente,  ac  fore  ido- 
neuni,  sufQcientem  et  habilem  ad  dignilatein  im- 
perialis  celsitudinis  obtinendain   :    pronunliantcs 
insuper  ac  eliain    ducernenles  sibi    per   nostras 
nianus  loco  et  tempore  opportuiiis  debere  concedi 
unctionom  et  ipsius  imperii  diadema,  certum  ad 
hoc  ei  terminum  assignaiites. 

«  Cuinque  postmodum  rex  prajfatus  Italia;  par- 
tes  fuisset  polenter  ingressus ,  et  a  Loinbardiae 
Civitatibusaliisque  locisiusigmbus,  ad  quaideclina- 
verat  honoriflce  et  pacifice  jain  receptus,  alii  prae- 
f.ili  regis  ambasciatores  et  nuntii  ad  Apostolicaj 
Sedis  prajsenliam  accesserunt  :   qui  cum   mulla 


CLEMENTIS  V   ANNUS   7. 


CIIRISTI    1311. 


/i79 


nobis  instantia  intor  crctera  siippiicarnnt,  qnod 
cuni  ipsi  iialcnter  advprteront,  sicut  cis  jain  per 
nos  super  lioc  responsum  exliterat,  qiiod  propter 
pencrale  Concilium,  ([uod  in  kalendis  Octoi)ris 
proxiino  vcnturi  clisposueiainns  (dantu  Doiiiiiio) 
et  disponiinus  cidcl)iare,  aliaque  niulta  ct  ardua 
pliirinium(|ue  uri,'entia,  qua;  nccessario  in  citra- 
monliini-i  partibns  expedienda  nobis  ncf^otia  in- 
cumliebant  lunc  temporis  et  inciiinbiinf,  [)i;cdic- 
tani  unctionem  ot  iniperii  diadema  ,  alia()iie 
solcmnia  pcr  nostras  rnaiius  ve^i  non  polerant 
memorato  concedi,  terminum  ipsnm  sub  s|)aiio 
tem|)oris  brcvioris  concludere,  ipsamque  uiictio- 
nein  et  imperii  diadema  cfelera(|ue  soleninia  per 
ali(|iios  de  fralribus  supradictis  in  fosto  Peiite- 
cosles  tunc  proxinio  sccuturo  impendi  facere  di- 
gnaremur. 

«  Nos  vero,  pra?diclis  nnntiis  receptis  ntan- 
sueludine  consueta,  et  his  et  aliis,  qua  corain  nobis 
voluerunt  proponere,  diligenter  auditis,  eis  certo 
modo  duximus  respondeiidnm,  cjusdeni  re^is  (sii- 
per  hoc  cum  prajdictis  fratribus  nostris  diligenti 
deliberalione  prtehabita)  nihiloininus  desideriis 
annuere  intendeiites.  Et  quia  propler  lemporis 
niiniam  brevitatem  iii  dicto  fcsto  Penlecosles  so- 
lemnitatem  unclionis  et  coronationis  hujusmodi 
non  posse  fieri  credebamus,  nec  rex  ipse  in  festo 
prtcfalo  sibi,  ut  ejus  decebat  bonorem,  de  appa- 
ratu  ad  hoc  necessario  potuisset  forsitan  provi- 
disse,  sij^nificavimus  et  per  noslras  litleras  spe- 
ciales,  ut  tanti  arduitate  negolii  diligenter  ins|ie- 
cta,  et  considerata  prudenter  temporis  (lualitate, 
aliquem  certum  et  sulemnem  diem,  jiroulcrederet 
convenire,  post  festum  piffdictum  eligere,  ipsuni- 
que  nobis  significare  illius  deliberatio  non  differ- 
ret  ,  ut  infra  diem  ipsum  aliquos  de  fratribus 
supradictis,  de  (juibus  Apo' lolica  deliberalio  pro- 
■videret,  qui  ei  unctionis  ejusdem  niunus  iiiipen- 
derent,  et  imponerent  viee  nostra  iir;Efalum  dia- 
dema  iniperii  ,  ac  alia  inibi  agciida  soleninia 
peragerent,  mittcremiis ;  dilectos  filios  magislros 
Robertnm  electnm  Salernit;iiium,  et  Iliigonem 
Geraldi  cantorein  Ecclesiie  Petrugoricensis,  capel- 
lanos  nostros,  ad  euiiideni  regem  snper  liis  cuin 
eisdem  nostris  litleris  destinantes,  per  (pios  lihi 
paterna;  sinceritatis  alleclum,  et  mentis  Apostolicie 
puritatem,  quos  ad  slalus  ipsius  exallalionem  ina- 
gnilicam  habebamus,  inandavimusclariusaperiri. 

a  Verum  rex  praefatus,  super  hoc  matura  de- 
liberaliont!  pra^liabila,  festum  Afsiiiiiptionis  bc;il;c 
Virgiiiis  proximo  veiitura3  pro  terinino  ad  reei- 
piendnm  in  Basilica  principis  Aposlolorum  de  Urbe 
niore  solilo  unclionem  liiijiisniodi  et  ipsiiis  iinpe- 
rii  di;ulciiia ,  aliatjue  inibi  solemnia  perageiida 
recepit,  prout  nobis  per  solenmes  suos  ambascia- 
tores  et  nnntios,  et  specialcs  liltcras  iiitiniavit  siio 
regali  sigillo  pendenti  innnilas  ;  cum  iiuilta  de- 
votionis  instantia  supplicans  per  easdein  ut  ad 
euiii  aliijnos  dc  fralriluis  iiiemondis  jiro  iinpen- 
denda    uuctioiie    bujusmodi  et  imponendo  sibi 


ejusdem  impeiii  diademale,  aliisque  peragendis 
soleniiiiis  niittereniiis.  Vcrum  (jiiia  cx  cansis  pr;c- 
dictis  non  jiossumus  in  hac  parle  ^iffcclibiis  satis- 
facere  nicnlis  nostiaj,  pra^dicti  regis  freqiienlibiis 
et  devotis  sujiplicationibns  inciinati,  et  ad  le  ac 
vcner;ibiles  fratres  Loonardiini  Aibaneiisein  et  Ni- 
colaiim  Ostiensem  episcojios,  et  dilectos  filios  no- 
stros  Fninciscum  S.  LiiciiX-in-Silice  ct  Liicani 
S.  iM;iri;i'-in-Via-Lata  diaconos  cardinalcs  .\poslo- 
licffi  mentis  oculos  liducialitcrdirigentes,  le  et  eos 
ad  inipendendam  eideiii  regi  sacram  unclionem, 
et  imponeiidum  imperii  diadenia,  et  alia  iiisigiiia 
iinpeiialia  tradendiim  eideni,  duximiis  diistinan- 
dos  sub  certis  modis  et  teiioribus,  qui  in  litteris 
conimissioiiis  nostrte  siijier  lioc  tibi  et  ijisis  taclw 
jileiiius  et  scriosius  contineiitur.  Dat.  in  prioiMlii 
de  Grausello  projie  Malausanam  Vasionensis  dioe- 
ccsis  Xlll  kal.  .lulii  aniio  sexlo  ». 

Exlant  ad  eiimdcm  legatum  alia)  liltera!  ', 
qnibus  omiiem  curam  in  sopiendis  Guelphorum 
Gibellinoruniqiie  tiimultibus  ipsum  dcfigcre  ju- 
bet :  utque  advers;is  parles  in  inuliiam  jiaccm 
jiossit  adducere,  afliiiitates  inler  dissentienles  con- 
ciliare  atijue  eos  coiinubiorum  iiexu  devincire 
coiicedit.  Ul  etiam  ea  odia  exscindere  facilius  le- 
gatus  posset,  Ponlifex  plurima  ipsuni  anctorilate 
instrnxit  %  ac  Privilegiis  amplissimis  orn;ivit. 
Tuin  jKitriarchas,  archiepiscojios,  ejiiscopos.  mar- 
cbiones,  duces,  aliosque  viros  principes  in  decre- 
tis  legato  provinciis  constitulos,  cjusdeni  Arnaldi 
cardinalis  jiissis  ac  monitis  obsequi  imiieravit '. 

22.  Brixia  el  Geiiua  ad  Benrici  obsequium 
adductce.  —  Qiia)  porro  post  traditain  Arnaldo  et 
aliis  cardinalibus  pacand;e  Ilalia?,  Ileiiricique  im- 
periali  diademate  exornandi  provinciam  (neque 
enim  hoc  aniio  ob  pojinlorum  dcfectioneiii  Ro- 
inam  iter  intendere  rex  jiotuit)  gesla  sint,  enarrat 
Slussatus  '  :  Sollicili  igiliir,  iiiquit,  iidem  duo 
(iiempe  Sabinensis  et  Ostiensis  cpiscopi  cardiiia- 
les),  ad  iiortasOrixiie  [nvTmissis  iiuiitiisacccdentcs, 
allo([iiia  |)etnnt.  Ingressos  Brixianus  popnlns  suis 
([uibiisqiie  ordinibus  vocibus  altis  ai)|ilaiisibiis(|ue 
lirosequnntnr,  vociferantes  :  Vivat  iiiatcr  Ecclesia. 
Vivat,  vivat  doniinus  [)a[)a,  s;incliqiie  [latres  cardi- 
nalcs.  Sicque  ad  |ir;etorium  adducti  reverenlissi- 
iiiis  inclinationibus,  aggregata  concione  fie(|uenli, 
eoriim  alter  Ostiensis  jiisso  silenlio  criicis  signa- 
culo  sic  infit  :  0  devola  semper  Dco  etsacrosancLc 
Ecclesia)  Biixiana  commniiitas,  quis  vos  ab  iiiijie- 
riis  Ecclesia)  veslr;c  nialris,  veraseniila  tam  crecus, 
t;im  perliiiax  error  abduxit,  ut  veiiientem  iii  no- 
miiie  Domini  benedictum  ejusdem  Ecclesia;  filiiim 
Ilcniiciini  Iloinaiioriim  regeiii  Augustnm  neglexe- 
ritis  ,  vosque  coiilra  oiiini(K)teiitis  Dei  niitum, 
contraque  sanctissinii  Clementis  |)a|);c  inoiiita  in- 
fcliceserexerilis?  Noiine  scitis  i|isiusFilii  Dei  vocis 
oraculo  responsuni, Ciesaris  imagiiiem  leddendam 

1  E|i.  cur.  Lsvi.  —  -  Ep.  cur.  lxviii.  ad  Ep.  sciv.  —  3  Post 
Eji.  cur.  Lxv.  —  *  Muss.  1.  iv.  c.  2. 


480 


CLEMENTIS   V   ANNUS    7.    —    CHRISTI    1311 


Cacsiui  ?  0  imbecilles  :  o  niiscri,  lam  iuunana  di- 
vinaque  censuia  damnali,  (|Uiciiam  hiEc  veslra 
caecitas  ,  (juaeve  calaniitas  ?  Pergitisne  alterum 
mundo  lumiuiue  conslitutuin  olislruereliac  clansi 
rupe,  laterunique  slrue,  (|uam  Deus  ii>se  su|ierna 
auiuuidversione,  ut  olim  Sodomam  et  Gomorram, 
evertel?  Tdllile  ecce  vos,  infausla  inridelium  secta, 
et  ad  pedes  lienedicli  reyis  in  ciliciis  el  cineribus 
vos  sternite  luuniles,  et  peccata  deflete  :  nos(|ue 
Dei  nc  Trinitiitis,  necnon  el  jialris  nostri  Clemen- 
lis  jiapic  saiiclissiiiii  cunteiiiiilalione  freti  pro  vo- 
bis  assistemus,  ut  parcat,  et  in  vos,  quamquam 
immeritos,  regia  benigiiitate  coiispiciat  ».  Cum 
ita  cardiuiilis  Ostiensis  perorasset,  Brixianorum 
prailor  popuii  jussu  respondit,  agiiosci  quidem 
summam  Romano  Ponlilici  a  Ueo  tributam  pote- 
statem,  et  inqieralorein  offlcii  iiomine  singularem 
niundi  ministrum  :  sed  Henricum  non  imperato- 
rem  esse,  sed  expilatorem,  Guelphos  ab  eo  pelli 
in  exilium,  popuiorum  sanguinem  exsugi,  Gibel- 
linos  vero  ad  tyrannidem  exiMceniiam  excoli,  Fri- 
derici  scliisma  accendi  :  tesles  liujus  rei  Mediola- 
num,  Parmam,  Veronam,  Maniuam,  Tarvisium. 
Ila  cardiiiales  re  inlecta  abiere. 

23.  ExliactaobsidioneGolerannus  Henrici  fra- 
ter  telo  Iranflxus  ',  pestisque  ex  cgesorum  equorum 
cadaveriiius  diftlata  quatuor  et  septuaginta  duces 
insigues  ,  septein  niillia  supra  septingenlos  liasta- 
toruin  militum,  el  e  plebe  numerum  iufinitum 
absuiiipsil  -.  In  Brixiain  etiam  proserpens  niise- 
ros  tives  fmde  depasla  est.  Iiiter  (juas  anguslias 
Lucas  Fliscus  cardinalis  iiiterprelem  coucordiee 
opportune  se  exhibuit,  quamquam  postea  Hen- 
ricus,  qui  appelentis  coronationis  pri.EDxo  lem- 
pore  urgebatur,  nonnulla  cardinali  pollicita  data 
violavit.  Brixiam  cardinalis  Flisci  opera  in  Hen- 
rici  adduclani  ubsequium  Jordanus  ',  PloIem;eus 
Lucensis ',  Joanues  Villanus  \  et  alii  °  consentiunt. 
Praeterea  venienti  poslea  Henrico  Placentiam  cla- 
ves  urbis  detulisse,  paulo  post  tamen  pristinos 
motus  recruduisse,  narral  Jordanus '  :  a  Audiens, 
in(|uil,  imperalor  faclioues  et  rebelliones  niulti- 
plices  Lombardorum  ,  Guarnerum  de  Hoembrucli 
fecil  prasidem  Lombardiic,  ut  emergenlia  bujus- 
modi  coercerel:  sed  vixcum  centum  intra  Placen- 
tiam  receplus,  audivit  Guelphos  per  vicarios  ubi- 
que  gravari,  et  hoc  impatientiffi  causam  esse :  et 
hac  cum  repulsa  ad  Ca^sarem  Guarnerus  redil  ». 
Acceiulisse  plurium  populorum  odia  Henricum 
ob  Guelplios  oppressos,  eorunique  iiatrocinium 
Roberlum  susceiiisse,  unde  auctabelloruin  moles, 
visuri  sumus. 

Porro  Henricus  iuaefectis' Mediolano  Mattlueo 
Viceconnle,  Verona;  Cane  Scaligero,  Mantua;  Pas- 
seriuo,  Parniai  Guiberto  Corrigiano,  Genuam  se 
contulit,  atque  a  civibus  magnis  honoribus,  resi- 

'  I  iti.  lil.  c.  IG.  —  2  Lib.  IV.  c.  8.  —  '  Ibid.  c.  9.  —  *  Jord. 
Ms.  Vat.  sisii.  "iiiii-  lOliO.  —  «innl.  Liir.  Hist.  Eccl.  Ms.  1.  x.xiv. 
c.  411.—  6  Jo  Vill.  1.  IX.  c.  19.—  "  Ms.  Vat.  bibl.  sigu.  num.iOiO, 
in  Henr.  VU.  —  »  Jord.  ubi  sup. 


stente  neinine  mense  Octobri  exceptus  esf '  :  Spi- 
nolam  illiusque  studiusos  in  urbem  revocavit,  et 
inter  Oriae  et  Spinolae  stirpes  clarissimas  concor- 
diam  rediutegravil.  Versuin  est  Heiirico  magno 
gloriiJD,  terrestribus  ac  maritimis  viribiis  tldren- 
lem  illam  rempublicam  se  ipsius  imperio  subje- 
cisse.  Sed  ad  iil  Clementis  monita,  necnon  cardi- 
nalis  Nicolai  Ostiensis  eiiiscupi,  (]uem  Genuaj  cum' 
Henrico  versatuin  refert  Jo.  Villanus"^,  non  jiarum 
valuisse  inagno  argumento  est.  Imoquatuor  card. 
legatos,  atque  inler  alios  Fliscum  Henrico  comites 
se  addidisse,  narrat  Augustinus  Justinianus'.  Se- 
cuta  Henricum  regina  |)ra:'claris  perpolila  mori- 
bus,  non  miillo  post  Genuai  defuncta,  iuMiiiorila- 
rum  wde  tiimulo  condita  est  *  feslo  S.  Luciffi,  ul 
narrat  Jordanus  "  :  «  Quam  fuisse  »,  ait  Mussatus, 
«  cerimoiiiarum  diviuique  cultus  tantae  assiduita- 
tis,  ut  soleninium  festivitatum  dicla  sil  pernoctare 
vigiliis  ».  Admisso  porro  a  Genuensibus  Henrico, 
Florentini  ut  iter  ipsi  versus  Pisas  abrumperent, 
copias  siibmisere  '.  Hujus  Etruriic  atque  sociorum 
Guelphorum  motus  causa  attiugit  anonymus  au- 
clor  de  gestis  Henrici  :  «  Res,  inquit  ',  nova  et 
dura  videbalur  quibusdam  Italicis  atiiiie  Tuscis,  et 
iis  maxime  qui  po|iuluin  regere  videbantur,  cum 
a  sexaginta  quinque  annis  etampliusadeposilione 
ab  imperio  ullimi  Friderici  sine  imperatoris  do- 
minio  denuo  suljjicerentur,  quo  se  aestimabant  in 
periietuum  liberatos  ».  Exeunte  '  anno,  Brixienses 
Guelphi  cum  urbeiii  recuperare  moliti  esseiit,  a 
Cane  Scaligero  magna  elade  prufligali  sunt.  Regi- 
nenses  ac  Parmenses  ab  Henrico  descivere  :  in 
quorum  auxilium  Bononienses  et  Florenlini  pro- 
ciirrere. 

24.  Excitatce  in  Ecclesiastica  ditione  sedi- 
tiones.  —  Diffiiderat  se  illius  niali  labes  in  ditionis 
Ecclesiaslica;  luca,  pari(|ue  scelere  nonnulli  Pon- 
lificium  excusserant  jugum,  aeqne  atque  alii  im- 
periale  e  suis  cervicibus  depuleranl  ;  ex  quo 
quanta  einerserint  inala,  e  litteris  '  ad  Arnaldum 
Apost.  Sedis  legalum  datis  elicilur,  quibus  defor- 
matam  iis  seditionibus  Ponlificiic  ditionis  faciem 
ita  deiiingit  Clemens  '"  :  a  Jamdudum  hosle  pacis 
nonnullas  terras  Ecclesisc  Romaiiic  subjectas,  in 
partibus  Italiae  constitutas,  suic  nequiliic  stimulis 
imiietente  ,  status  earum  pacificus  dissidiorum 
scandala  jirotulit  :  ac  dissensioiiibus  variis  susci- 
tatis  ibidem  quies  periit,  bellicus  furor  invaluit, 
multis  sub  hoslili  clade  peremptis  ;  et  nonnullis 
ejectis  a  laribus  propriis,  violenter  armavit  iin- 
pietas  patrem  in  filiuin,  et  liliiis  in  parentem  : 
frater  fratri  non  detulit,  et  cognalus  proximo  non 
pepercit».  Crudele  tunc  bellum  aPerusinis  elFul- 
giiiatibus  gestum  atlversus  Spoletanos,  quod  aegre 
Clementis  imperio  coiiipositum  est  ». 


'  Jo.  Vill.  I.  IX.  c.  19.  —  2  m\.  c.  23.  .\ug.  Jiist.  nis!.  G,n.  1.  iv. 
B.zar.  I.  y  et  vi.—  '  Jo.  Vil  1.  ik.  c.  21.  —  *  Aii<;.  .Iii-t  I.  iv.  — 
^  Jo.  Vill.  1.  IX.  c.  27.  —  «  Jord.  Ms.  Vat.  sigii.  nuiu.  VMU.  —'  Vill. 
c.  2G.  —  '  Ms.  Vat.  bibl.  sigu.  nuiii.  2040.  pag.  i9.  iu  llenr.  VIL 
—  3  Jo.  Vill.  1.  li.  c.  31,—  '»  Lib.  VI.  Ep.  cur,  lxvi. 


CLEMEXTrs   V   ANNUS   7.    —   CHRISTI    13  M. 


m 


25.  De  memoria  Bonifacii  Diploma  Po7itifi- 
ciwn  in  gratiam  Philippi  emisstim.  —  Sedaiidte 
allerius  giavissimae  controvcrsiae,  (\ux  inter  Pbi- 
li|il)uni  regeiii  Francoruni  et  Bonifacium  exarse- 
ral,  slu<lio  Clemens  latas  iii  eum  a  Boiiifacio  cen- 
siiras  ita  deleri  voluit,  ut  publica  in  regem  Acta 
edila  Commentariis  Pontificiis  eradi  jusserit,  pro- 
nuiiliavitque  eum  omiiirio  purum  fuisse  ab  eo 
crimine,  cujus  labe  aspersus  ferebatur,  dedisse 
nimirum  suis  administris  imj^eria,  ul  Boiiif;icium 
in  custddiam  compingerent.  Qiiod  vero  altinebat 
ad  intentatum  ab  eodem  rege  adversus  illius  me- 
moriam  juijiciuni,  quo  pseudopoiitilicatus  b;cre- 
seos,  ac  plurium  fia^itiorum  notam  illi  impegerat, 
atque  apud  Benedictum  XII  et  Clementem  insli- 
terat,  ut  sententiam  ferrent ,  aii  ille  legitimus 
sedissel  PontifeXj  an  e  Pontificum  Albo  eradendus 
esset ;  declaravit  non  incitatum  odio  regein,  sed 
bono  adductum  zelo,  ex  sapientum  ac  doctorum 
virorum  coiifilio  hujusmodi  judicium  intendisse  : 
Pontificiisque  sollicitatum  precibus,  cum  adver- 
sarii  ab  intentando  ilii  conjurationis  in  Bonifa- 
cium  ac  direpti  Ecclesiae  thesauri  judicio  rogali 
discederent,  totani  conlroversiam  Sedi  Apostolicae 
atque  Ecclesise  permisisse.  De  quihns  h;cc  Ber- 
iiardus  ' :  «  Anuo  Doiiiini  mcccxi,  quartadieexitus 
mensis  Aprilis,  scilicet  V  kal.  Maii  in  Avinione  per 
Clementem  papam  fuil  in  consistorio  publice  ex- 
cusatus  Philipiius  rex  Francorum  de  bis,  quoe 
egerat  contra  memoriam  Boiiifacii  quondam  papa) ; 
et  pronuntiatum  ad  excusatioiieiii  regis,  quod  ea 
egerat  bona  inientione,  et  boiio  animo  atqiie  zelo, 
praesentibus  ibidem  regis  nuntiis  :  et  ha^c  fuerunt 
conse(|uenter  Bullce  papalis  testimonioconfirmata. 
Fuitque  ibidem  Clementi  papaecommissuiii  totum 
negotium,  totusque  processus  habitiis  Bonifacii 
niemorati  ab  utraque  parte,  scilicet  accusante  et 
defendente,  et  renuntiatum  atque  conclusum  per 
viam  pacis  tractatae.  Papavero  suscepitsiiper  se  ne- 
gotium  examinandum  etfinaliter  terminandum». 

26.  Usum  ea  industriainconciliandisadversis 
partibus  Clemenlein,  ne  gravioramala,  qiuT  antea 
ex  hujusmodi  conlentionibus  emerseraiit,  recrii- 
descerent,  atque  alia  majora  consilia,  qure  ad  am- 
])lificandam  Dei  gloriam  cogitabat  disturbarentur, 
ipse  testatur.  Suscepta  igitiir  dirimeiidae  lotius 
causa;  provincia,  detersit  a  Francorum  rege  om- 
nem  maculam  ac  notam,  qua  ob  gestas  cum  Bo- 
nifacio  simultatesinustus  fuisset :  quibus  de  rebus 
hoc  Diploma  am[)lissimiim  edidit  %  cujus  exor- 
dium  a  Francorum  regni  praeclaris  encomiis  au- 
siticatusest :  nil  vero  graviuscoiisuluit  in  Bonifacii 
inemoriam,quam  paulatiiii  consenescente  inviilia 
in  suum  spleiidorem  restitutum  iri  arhitrabaliir. 

a  Clemens,  etc.  ad  certitudinem    pr;eseiitium 
et  memoriam  futurorum. 

a  Ex  parte  charissimi  in  Christo  filii  iiostri 


'  Bern.   Clir.  Roin.  Poiil.   el  Ms.  \j\.  biljl.  sifn.  niim.  3765.  in 
Clem.  V.  —  -  l,ib.  vi.  lip.  cui.  x.\xii. 

Ann.  —  ToMUS  XXlll.  —  Bav.n.  IV. 


Pliilippi  regis  Francorum  illustris  fuit  expositum 
coram  nobis,  (|Uod  significantibus  oliin  sibi  fre- 
quenter  et  pluries  nonniillis  siiblimibuset  magn-t> 
aiictorilatis  personis,  Bonifaciiim  papam  VIII, 
prwdecessorem  nostrum,  non  per  ostium,  sed 
aliuiide  iiitrasse  ovile  Dominicum,  Ecclesiam  vi- 
delicet  sponsiun  Christi,  ipsumque  fore  crimine 
pravilatis  haeretica;  irretitum  ;  qnihusdain  ex  per- 
sonis  ipsis  ipsum  super  lioc  impetere  seu  denun- 
tiare  volentibus,  ac  requirentihus  regem  ipsum, 
t.in(|uam  fidei  i)iigilem  et  Ecclesia;  defensorem,  ut 
cum  ex  vitioso  et  illegitimo  ingressu  damnabili, 
P''rversis  aclibiis,  deteslandis  operibus,  et  perni- 
ciosis  exemplis  dicti  Bonifacii  status  fidei  et  Eccle- 
siffi  miserabilibiisdispendiisetaerumnis,  gravisque 
niinae  periculis  siibjaceret;  ac  iibi  de  h;T!resi  agi- 
tur,  fidei  et  Ecclesi;e  defensatrix  ?emper  extiterit 
inclyta  domus  sua,  per  declarationem  veritatis 
hujiismodi  procuraret  generale  Concilium  convo- 
cari ;  rex  ipse,  (luia  piidenda  patris  proprio  liben- 
ter  pallio  coiitexisset,  denuntialoruiu  et  objecto- 
rum  ipsorum  frequenlibus  pulsatus  instantiis,  et 
assiduis  cLimoribus  excitatus ;  ejusque  conscien- 
tiatam  per  nonniillas  sublimes,  graves  et  digiias 
personas,  videlicet  dilectos  filios  nobiles  viros  Lu- 
dovicum  Ebroicensem  et  Guidonem  Sancti-Pauli 
ac  quondam  Jnannem  Drocensem  coniites,  asse- 
rentes  prfestitis  ad  saucta  Dei  Evangelia  ab  eis 
tacta  corporaliter  juramentis,  se  prsemissacredere 
esse  vera,  et  ea  legitime  posse  probari,  quam  per 
alias  qiiamplures  sublimes  et  ficJe  digiuispersonas. 
status  tam  Ecclesiastici  quam  mundani,  eumdem 
Bonif;icium  diversis  liaeresum  speciebusinfectum, 
ac  in  profuudo  maloruiii  posilum,  ac  omnino  in- 
corrigibilem,  affirmantes,  super  his,  ut  decuit, 
informata  negotiumconvocationis  hujusmodiCon- 
cilii  generalis  pro  declaratione  veritatis,  ut  vide- 
licet  dicli  Bonifacii  innocentia  in  Lac  parte  clare- 
sceret,  sicut  tesle  conscienfia  exoptabat,  aut  ipso 
Bonifacio,  si  deiiuntiata  et  objecta  contra  eum 
forent  veritate  subni.Ka,  tanquam  illegitimo  pror- 
sus  amoto,  et  cunctis  erroribus,  iiiiquitatibus,  et 
spurcitiis  a  doinu  Doiniui  procul  pulsis  de  vero  et 
legitimo  pastore  provideretur  Ecclesiae  sanctae  Dei ; 
una  cum  pr.Tlatis,  baronibus,  collegiis,  universi- 
tatibus,  commiinitatibiis  ,  civitatum  et  aliarum 
villarum  ac  eleio  et  populo  regnisui,  necnon  aliis 
regibuset  i^rincipibiis,  pr.Tlalis  et  aliis  prajcellen- 
tibus  et  maguK  aiictoritatis  personis  status  tam 
Ecclesiastici  (juain  inundaiii,  ac  communitatibus 
et  universitatibus  civilatum,  et  aliarum  villarutn 
diversorum  regnorum  et  climatum  orbis  lerra;, 
aliisque  sibi  adh;ereiitibus;ex  fervore  fidei  et  zelo 
jiislitiae,  ac  pro  retormatione  stalus  Ecclesia»,  ac 
generali  bono  tolius  reipublicae  Christiana;,  assum- 
jisit  deliberato  consilio  ad  laiidem  diviiii  nominis 
et  exaltationem  CatholiciB  fidei  proiiiovendum , 
ipsiusque  promotionem  couvocationis  Concilii  ge- 
neralis,  ut  ipsius  provisione  salubri  memoratis 
objecloribus  audicutia  pra;bcretur,  ac  super  obje- 

01 


AS2 


CLEMENTIS    V   ANNUS   7.    —    CHRISTI    1311, 


cti?  snretiir  vcritns,  nc  stalnerpiiir  et  ficrcl,  f]iiod 
juslilia  snaderot,  apiid  eiimdem  Bonifacinni,diim 
■viveret,  per  solomiies  niintios  rcgios,  et  post  ejus 
obitum  apiid  hona)  memoriae  Beneilictnm  papam  XI 
pr?Dilece=5orcni  nostrnm  ,  el  eo  sublato  de  me- 
dio,  apud  nos  ad  EcclesinR  pr.T[atse  redmen,  licet 
insnfCcientibus  mcritis,  divina  dispositione  voca- 
tos,  dnni  paulo  post  nostra;  promotionis  auspicia 
Lugdnni  nobiscnm  pro  linjnsmodi  ct  Terra)-San- 
ctaj,  et  aliis  negotiis  arduis  persoiialiter  convenis- 
sct,  ac  Piclavis  iiostmodnm  iteratis  instantiis,  nt 
videlicet  per  eumdem  Benedictum  praedecessorem 
nostriim,  duni  in  hnmanis  agebat,  et  post  ejus 
decessum  per  nos  etiam  de  praefati  deliberatione 
Goncilii  convocamli,  si  e\pediens  viderrtur,  super 
denuntiatis  et  objeclis  iiujusmodi  discuterelnr  ve- 
ritas,  ac  decerneretur  el  fieret  quod  censent  et 
statuunt  canonicje  sanciiones  ;  oiierosis  studiis,  ac 
sollicitndinibiis  institit  indefcssis.  Qnare  i^ncfatns 
rex  nobis  humiliter  supplicavit,  ut  cum  sicut  de- 
nuntiatorum  et  objectorum  prfedictornm  habebat 
assertio,  ex  cerlis  cansis  exliibilionis  jusliti;e  in 
hac  parte  niorosa  protractio  negotio  fidei  ac  eisdom 
denuntialoribus  et  olijectoribus  dispendiosa  foret 
et  periculosa  qiiamphirimuin,  in  negotio  memo- 
rato  procedere  ac  exhibere  super  eo  justitiae  pleni- 
tudinem  dignareinur. 

27.  «  Proponebatur  autem  in  contrariiim  ex 
parte  quorumdam  se  ofTereniium  defensioni  me- 
moriae  et  staiusBonifacii  memorali,  dictum  regem 
ex  malignitatis  et  odii  fomile  potius,  qnam  cbari- 
taiis  ant  fidei  vel  jnsiitiae  zelo,  procedere  ad  requi- 
sitiones  hnjnsmodi  faciendas,  ipsumque  denuntia- 
tiones  et  objectiones  et  asserliones  prcxdiclas  ca- 
lumniose  fieri  procurasse,  ac  regem  eumdem  et 
quosdani  ex  denuniiatoribus  et  objectoribus  su- 
pradictis  ausu  sacrilego  capi  iecisse  Bonifacium 
niemoratum  :  ac  denuntiaiorcs  ei  objeciores  et 
assertores  eosdein  conspiratores  fuisse  ,  ei  esse 
dicti  Bonifacii  inimicos  etiam  capilaies  :  quibus 
prsemissis  et  aliis  muitis  rationibus,  dicebatur 
diclum  regeni  super  requisitioue  preedicia  nulla- 
tenus  audiendum,  ac  denuntiatores  et  objectores 
praedictos  ad  denuntiationes  et  objectiones  hujus- 
modi  non  fore  aliquatenus  admittendos. 

28.  «  Sed  respondebatur  e  contia  pro  jjarle 
regis,  denuntiaiorum,  et  olijectorum  et  asserto- 
rum  ipsornm,  quod  ab  ipso  primordio  promotio- 
nis  dicti  Bonifacii  ad  sumini  Pontificaius  a|.icein 
memorato  regi  per  nonnullas  siiblimes  et  praee- 
miuentis  excelJeniiap,  aliasque  lide  dignas  perso- 
nas  Ecclesiasticas  et  mundanas  insiimatuin  nuilto- 
iiens  fiierat,  et  divcrsis  snccessive  temporibus  au- 
ribus  regiis  piuries  incnlcatnm,  (|uod  |)i-,Tfalus 
Bonifacius  per  osliuin  non  inirasset,  quodque  vi- 
tio  labis  hajreticae  et  aliis  ncfaiidis  ciiminibus  ir- 
rctiiuf,  ac  posilus  in  fundo  malorum  oinmno  in- 
conigibiiis  existebat  ;  ipsuinquo  rcgem,  nt  tan- 
quam  fidei  pugil  Ecclesia-que  defcnsor  immineu- 
tibus    malis    ct    scandalis    remediib    occurreret 


opportnnis,  fnisse  cnm  instantia  requisitnm.  Sed 
rox  ipso  ut  filins  iiudoratus  illins,  (incm  loco 
pairis  habebai,  pudenda  cernere  veritns,  avertens 
pr£e  lictis  insinuationibus  et  denuntiationibns  au- 
res  suas,ipsuin  diutius  propter  lionorom  Ecclesiae 
ioleravit,  ei  venerabainr  ut  patrem,  donec  perso- 
narum  praedictarum  freqnentibus  et  continuatis 
instantiis  el  demum  in  publico  parlamenlo  Pari- 
siis  pracseniiluis  praelatis,  haronibu?,  cniiitiili?, 
convontibns,  cojlegiis,  et  communitatihus  et  uni- 
versitatibus  villarum  regni  praedicii  opporiune  et 
importnne  piilsatns,  cnm  ulterins  urgcnte  con- 
scientia  de  praemissis,  nt  praemittitur,  informata, 
absqne  Dei  offensa  dissimulare  non  posset,  nec 
sine  gravibus  scandalis  et  periculis  tolerare  ;  de 
pnTlatornm,  baronum  ac  capitulornm,  conven- 
tuiim,  collegiorum,  communitaium  et  universita- 
tniii  villarum  regni  praefati.  necnon  masistrornm 
in  tlioologia  ac  professorum  ntriusqne  jnris,  et 
aliarum  sapientum  et  gravium  personarnm  di- 
versornm  regnornm  et  parfiuin  delibcrato  consi- 
lio,  non  ex  odii  fiuniie,  non  typo  malitiae,  sed 
zelo  fidei  .  nccessitate  cogente  ,  promoiionem  , 
nt  prTdicitur,  assnmpsit  negotii  supradicti,  nec 
praefatnm  Bonifacium  capi,  nec  aggrossionem  vel 
iiisnltum  in  eum,  vel  ejns  domum  fieri  mandavit, 
ani  fecit  ;  sed  donuntiaiiones  et  objectionos  prs- 
dictas  sibi  per  Guiilelmum  deNogareto  militem  et 
alios  nuiitios  suos,  ad  hoc  ab  eo  cuin  iiatentibus 
ot  oxpressis  litieris  regiis  destinatos,  duntaxat  in- 
sinnari  pr;vcepit,  et  ab  eo  supor  his  geiierale  Con- 
cilium  convocari  ;  et  si  dicins  Guillelnius  circa 
personam  vel  domum  dicii  Bonifacii,  vel  alias  in 
pra?missis  aliqua  commisit  illiciia,  displicuernnt 
et  displicent  dicto  regi,  nec  ea  rata  vol  graia  un- 
quam  habuit  neque  habel.  Adjiciobatur  etiam  de- 
nuntiatores  et  objeclores  praedictos,  de  luTresi,  il- 
legitimo  ingressu,  et  alias  criminibus  supradiclis 
a  longe  reiro  lapsis  temporibus  per  nonnullas 
graves  et  fide  dignas  personas  instructos  ei  infor- 
matos  fnisse  ;  ipsosque  ad  denuntiaiiones  ei  ob- 
jectiones  easdem  apud  prfcfalum  regoni,  cum  ad 
praElibatum  Bonilacium  tunc  adituin  commode 
habere  non  |>osseiit,  in  publicnm  dofendendas  non 
ex  odio  praeconcepto,  cuin  tunc  ipsos  in  nullo  di- 
ctus  Bonifacius  offendisset,  non  ex  fermento  nia- 
liiiae,  sed  potius  ex  fervore  fidei  et  zelo  justitiae 
processisse,  ot  carum  prosecutioni  etiam  nunc 
instare,  [laratos  eas  secundum  formam  juris  legi- 
time  prosequi  ol  probare. 

29.  a  iNos  uutoin  ciim  frairibus  nostris  malura 
et  frequeuti  super  hoc  deliberatione  praehabita, 
coosidorantes  attentius  et  infra  claustra  pectoris 
meditatione  soUieita  revolvenles,  quod  praeiacti 
negotii  prosecutio  rigoi'Osa  imiieditiva  iiiinis  pr;E- 
dicti  nogotii  Terra^-Sanciae  et  aliis  gravioribus 
onusta  dispondiis  et  diversis  undique  plona  peri- 
culis  existebat,  sicut  jam  tacti  exordia  indicabaiit; 
ac  voieutes  tot  et  taulis  malis  et  periculis,  ne  in 
segetem   periciilofe  succiesceient ,  sed  praecisis 


CLEMENTIS   V   ANNUS   7.   —  CHRISTI    1311. 


483 


radicibiis,  suo  prsefocarenfur  in  ortii,  ex  debito 
pnstoralis  officii  soiliciliiis  |irovidere  ;  apiid  eum- 
dem  regem  de  fratrum  noslrornm  consilio,  et  ad 
eorum  supplicationem  inslantem  salutarilnis  mo- 
nitis,  e\!iorlalionibu?(|ue  paternis  inslitimus,  ut 
rejeclis  anfniclibus  denuiitiationum  et  objeclio- 
iium  hujusmodi,  cnm  jier  alias  conf.'ruas  ct  lejri- 
timas  vias  pi;ctacluni  neiiolium  tractari  commo- 
dins  et  facilius  posset  et  breviiis  lerminari,  ipsius 
neiiotii  [irosecutionem  no>triu  et  Ecciesiae  ordina- 
tioni  relinqueret,  et  ut  deiiunlialores  et  objectores 
prtcfati  iii  ideni  facerenl,  intcrponcret  parlessuas, 
ila  quod  nos  et  eadem  Ecclesia,  causarum  vitatis 
anfiactibus,  et  prccdictis  malis  et  periculis  ob- 
viando,  ex  officii  noslri  debilo  ad  ipsius  negotii 
cognitioiiem,  examinationem  et  totalem  decisio- 
nem  procedere,  statuere  et  ordinare  de  ipso,  ac 
finem  congruum  eidem  imponere  deberemus  , 
prout  Catliolicae  fidei  ac  universalis  Ecclesi;i;  slatui 
et  bonori  conveniens,  ac  Terrae-Sancta!  negolio  et 
alias  seciindnm  Deum  expedieiis  viderelur. 

a  Sed  licet  requisiUonuni  bujiismodi  apud 
eumdem  regem  pliiries  diversis  successive  tem- 
poribus  atque  locis  duxerimus  repelendam,  ipso 
tannn  rege  ad  denuuliatoriim  et  objeclorum  prai- 
dictorum  instantiam  requisitioiii  iiraedictx'  ut  prius 
niliilominns  insislente  ;  iios  iiitur  lot  diversa  et 
adversa  iu  inedio  super  justitirc  solium  constituti 
in  taiito  negolio  non  prieciiiitaiiter  aut  irruptive, 
sed  cuiu  debita  cautela  et  maturitate  [irocedere 
cupientes,  diversos  et  varios  in  negotio  ipso  per 
legitima  iiitervalia  dierum  et  temporuni  continua- 
iis  lerminis  fccinius,  juslitia  medianfe,  processus. 
Et  ne  vel  maiignis  aut  falsis  delationibns  aditum 
niniis  facilem  pandere,  aut  dciuintiatoribus  el  ob- 
jectoribus  supradictis,  si  spiritii  Dei  aguntur,  in 
dispendium  fidei  viaiii  pra-cludere  vel  negare  ju- 
stitia;  videremur  ;  non  inleiideiites  tamen  denuii- 
tialores  et  olijeclores  i^riedictos,  vel  alterum  eo- 
rumdem,  aut  denunliationes  vel  objectiones,  vel 
aliijua  proposita  per  eosdem  diiriiffere,  nisi,  iiroiit 
et  inquantum  coiilra  summos  Fontifices  vivos  vel 
mortuos  adinittendi  forent,  el  etiam  adinillenda 
juxta  sanctorum  patruiu  dtcrela  et  canonica  insti- 
luta  ;  de  motu  el  zeio  regis  pi;i'fali  circa  requisi- 
lionem  hujusmodi  et  assertorum  et  deuunliato- 
runi  et  objeclorum  pr;vdiclorum  circaassertiones, 
deuuntialiones  et  objectioiies  prajmistas  duxiiiius 
inquireiidum. 

«Eldemuiii  com|)eteiili  super  liis  intiuisitione 
prseliabita  coiiiperinius,  quiid  elsi  etiam  asseito- 
res,  denuntiatores  et  objectorcs  pradictos  ad  as- 
serlioiics  ,  dcnuutialioncs  el  objectiones  bujus- 
modi,  ac  dictum  regem  ad  requisitioiiem  piacdi- 
claiii,  ut  pr;cmillitur,  lacieiKiuS  ubjectorum  veritas 
de  quibus  certi  non  sumus,  forsitan  iion  movisset; 
ipsos  tamen  ad  boc  piacconcepta  maligiiilas  aut 
uiabi  causa  non  iinpulil,  sed  buiius,  sincerus  ct 
justus  zelus  induxit  :  unde  assertores,  denuntia- 
tores  et  objectores  eosdem,  et  dictum  regem,  (iiii 


ad  eoruni,  necnon  aiiarum  snblimium  et  gravium 
pcrsonarum  frequentem  et  saeidus  repi'titnm  in- 
slanliam  ad   rcquisitionem  pradictam  al)  initio 
piocesserat,  et  nunc  etiam  procedebat,  exlra  om- 
nem  calumniam  fnisse  et  esse,  ac  bono,  sinccro  et 
juslo  zclo,  ex  fervore  Calholic;c  fidei  jirocessisse, 
de  fratrum  nostrorum  consilio  auctoritate  Aiiosto- 
lica  pronuntiamus,  dicimus,  atque  decernimus, 
et  teiiore  pra^senlium  declaramus,  elc,  »  Interje- 
ctis  dein  variis  cxcusalioiiuni  fucis,  quibus  Guil- 
lelmus  Nogarelns  palrali    in  Bonifaciiim  sceleris 
turpiludinem  coloral)at,  dum  suam  in  sacro  car- 
diiialiuiu  senatu  causam  agebat,  addebatciue  inler 
alia  servalam  a  se  vitam  fuisse  Bonifacio,  ne  ab 
Iiostibiis  trucidaretur,  ipsumque  a  IMiilippo  tan- 
tuiuiiiodo  iiiissuiii,  ut  ilii  conccptam  provocatio- 
nemad  Concilium  deuuntiaret,  addit :  «Unde  nos 
de  sajpefati  regis  innocentia  in  hac  parte  taiii  per 
confessioneiii  prtBfali  Guilleliiii,  quam  alias  sulfi- 
cieiiler  instrucli   pronuntiamns,   dicimus  atque 
decernimus,  el  auctorilate  pndicta  de  fratruin 
pncfatoruiii  consilio  tenore  pra3sentium  doclara- 
nius,  regem  ipsuiii  super  caplione,  aggressione  et 
iiisultu  pra'dictis,  ac  dispersione  et  amissione  the- 
sauri  ct  aliis,  qu;e  in  conflictu  vel  facto  captionis  dicli 
Bonifacii,autaggressione  vcl  insultu  pra>dictis  ipsi 
Guillelmo    imposilis  quomodolibet  conligeruut, 
innocentem  penituset  inculpabilem  fuisse  ac  esse. 
30.  a  Quibus  pronuntiatiouibus,  declarationi- 
bus  et  decrelis  per  nos,  ut  prtBiiiitlitiir,  factis  et 
habitis,  cum  in  negotio  memoralo  vellemus  ulte- 
rius  juslilia  mediante  procedere,  ne  causa  fidei 
iiidisciissa  diutius  remaneret ;  illi  qui  defensioni 
memoriae  et  stalui  dicti  Bonifacii  se,  ut  prjemitli- 
tur  otfercbaot,  negolium  defensioiiis  bujusmodi 
iii  olficii  nostri  mcra  et  libera  polestjte  sponle  ac 
libere  dimiscrunt  :  ac  demiim  praefatus  rex,  praj- 
missa  pericula  consideranter  altcndens,  lan(|uam 
benedictionis  et  gratia)  filius  progeiiitorum  suo- 
ruui,  qui  se  seiuper  ipsius  Ecclesiae  beneplacitis 
coaplaruiil,  vesliyia  clara  sequens,  pro  so  ac  uiii- 
veisis  regniculis  regni  sui,  cujuscuiuque  status 
vel  conditionis  existaut,  nostris  in  hac  parte  re(|ui- 
siiiouibus  de  abundantia  regalis  clementiae  peref- 
fecluiii  operis  acquievit  ». 

Destitit  Pbilippus  a  persequenda  Bonifacii 
memoria,  ciim  veluli  manifeslus  calumnialor 
duUiuandus  esset,  eaque  oneraiidus  infamia,  qua 
sceptris  eum  indignum  redditura  erat.  Neque  ob 
Clcmentis  sentenliam  ad  ipsius  regisgratiam  com- 
posilaiii  ignomiiii;e  dcdccus  eluil  :  si(|ui(leiii  tanta 
apud  Gallos  ipsos  Philippus  exinde  arsit  invidia  ', 
ul  illiiis  frater  Carolus  dux  Valesiorum  coram 
Pbilippi  cjusdem  filio  Ludovico  Hiilino  objeccrit 
Engucriano  Marinio,  quem  poscebat  ad  su|)|)li- 
ciuiii,  illuiii  controversiie  Pbilippmu  iiilcr  et  Do- 
nifaciuin  exercit;e  foiitem  fuisse,  et  inussisse,  quae 
nunquam  eluerelur  innocenti  superioris  rcgis  me- 
mori;c  nolam.  Scd  ad  Ponlificiuiii  DJploma  redea. 
>  Faul.  £m:\.  iu  Lutl.  Uutliiio. 


484 


CLEMENTIS  V   ANNUS   7.    —   CHRISTI    1311. 


inus  :  a  Praefali  quoque  denunliatores  et  objecto- 
res,  ad  inductionem  dicti  regis  factam  cisdeni  ad 
preces  uostras  [)er  nos,  ut  piaemittilur,  ipsi  regi 
porrectas,  auctoritate  noslra  inlervenienle,  nostris 
circa  id  beneplacitis  finaliter  assenserunt,  nego- 
tium  hujusmodi  et  proseculionem  ipsius  nostra^et 
Lcclesi.x'  cognilioni,  decisioni,  ordiualioni  et  dis- 
positioni  libere  reliuquentes,  prout  per  pateiites 
regias  ac  denuntiatorum,  objectorum  et  asserlo- 
rum  priediclorum  lilteras,  quas  ad  cautelam  et 
memoriam  rei  gestjE  in  ipsius  Ecclesiae  Archivio 
reposilas  servari  facimus,  pleue  constat. 

31.  «  Nos  itaque  mansuetudinem  regiam,  ac 
expertam  in  his  devotiouis  et  reverentia?  fihalis 
gratiludiuem,  quas  pro  tot  et  tantis  malis  et  peri- 
cuhs  evitandis  dicto  regidivinituscredimus  inspi- 
ratas,  plenis  in  Domino  laudibus  comineudantes, 
regi  coelesli,  in  cujus  mauu  corda  sunl  princi- 
pum,  et  a  quo  tantum  bonum  non  ambigimus 
j]rocessisse,  cuni  ab  i|iso  bona  cuncta  procedant, 
laudes  et  gratias  profundte  Lumilitatis  spiritu,  to- 
toiiue  devotionis  animo  exhibemus  :  ac  motum  et 
zelum  dicti  regis  iu  hac  parte  ex  fervore  fidei, 
quem  rex  i[)se  a  progenitoribus  suis  haereditario 
quasi  jure  Iraxisse  dignoscitur,  (jrodeuntem  non 
immerito  approbanles,  et  sonoris  laudum  efferen- 
tes  praeconiis  ;  ac  volentes  iirafato  regi  et  suis  ad- 
versus  futura  pericula  sic  pleneprospicere,  etaiias 
in  hac  parte  ad  honorem  Dei  et  Ecclesia;  sic  uliii- 
ter  et  salubriter  providere,  quod  iiiclytee  domus  et 
regni  Franciaj  fauia  celebris,  suique  nominis  cla- 
ritas,  ubique  divulgata  per  orbem,  nullis  obb> 
quentium  morsibus,  vei  ulloruin  caniuis  latiati- 
bus,  qui  vel  ex  ignoiantia  veritatis,  aut  [iroprise 
maligiiitatis  astutia,  vel  invidiaj  stimulis  concitati 
iiiaUim  in  bono  pncsumunt  et  iiriedicant,  in  jjo- 
steruin  paleat ;  sed  iu  sui  splendore  luminis  sem- 
[ler  illibala  peisistat,  vitentur  jain  experta  peri- 
cula,  ac  tot  et  tantis  malis  et  scaudalis  jam  prs- 
visis,  quae  ex  prajteritorum  commenioratioiie , 
refricatione,  vel  recidiva  iteratione  quacumque 
verisimiliter  sequi  possent  in  |)osterum,  via  prae- 
cludatur  omnino,  ac  charitatis  unitas  et  pacis 
fcedera,  quie  inter  prafatam  Ecclesiam  ac  reges 
et  regnum  Francia;  hactenus,  divina  favente  cle- 
mentia,  viguerunl  et  vigent,  in  sui  vigoris  et  ro- 
boris  firmitate  de  bono  semper  in  nielius  iliibata 
perpetuis  temporibus  observentur  ;  omnessenten- 
tias  lalas  ab  honiine  vel  a  jure,  Coiistituliones, 
declaratioiies  non-iiiclusas  in  Sexto  libro  Decrela- 
lium,  in  quantuin  jiraejudicant  vel  possent  i)ra'ju- 
dicare  honori ,  slatui ,  juribus,  et  libertalibus 
dictorum  regis  et  regni,  regnicolis,  assertoribus, 
denuntiatoribus,  delatoribus,  fautoribus,  adha^- 
rentibus  ac  valitoribus  antedictis,  duabus  Consti- 
tutionibus,  quae  non  siint  in  eodem  bbro  iiicluste, 
quarum  una  iucipit  ;  Uiiarii  sanctam,  et  alia  : 
Rem  non  novam;  quas  secuiidum  inoderationes 
easdem,  alias  per  nos  factas,  et  iion  aliter  intelligi 
volumus,  el  secundum  moderationes  ipsas  volu- 


miis  in  suo  robore  remanere,  exceptis;  necnon 
privilegiorum  revocationes,  suspensiones,  ac  quo- 
libet  processus  suspensioiium,  excommunicatio- 
num,  intenlictorum,  |)iivationuiii,  disjiositiouuin, 
et  alios  quoscumque  [irocessus  juris  vel  facti, 
verbo  vel  litteris,  iii  scri[itis  vel  sine  scriptis,  di- 
recle  vel  indirecte,  priiicipaliter  vel  incidenter, 
iiii[ilicite  vel  explicite,  publice  vel  occulte  conlra 
diclum  regem,  liberos,  et  fratres  i|isius  et  regnum 
Fiaiicia;,  statum,  jura,  et  libertates  cjusdem  pro 
quibuscumque  factis,  causis,  vel  occasionibus,  aut 
exquisitis  coloribus,  vel  figmentis  quibiiscumque 
prffiterilis  temiioribus;  necnon  conlra  denuntiato- 
res,  objeclores  et  assertores  pricdictos,  ac  pr<Ela- 
tos,  barones,  et  alios  incolas  et  hahitatores  regni 
tjusdem,  quibuscumque  temporibus,  causa,  vel 
occasione  piaidictarum  assertionum,  denuntiatio- 
niim,  pro|iositionum,oi:)jectionuin,appellalionuiii, 
|)elilionum  ,  seu  requisitionum  ,  convocatiouis 
Concilii  geueralis,  blas|ihemiaruiii,  injuriarum 
dictarum  vel  factaruiii  contra  diclum  Bonifacium 
quoquo  niodo;  vel  cajitionis,  aggressionis,  vel 
invasionis  doinus,  persona>ve  sua?,  dispersionis  et 
aiuissionis  Ihesauri  et  aliorum,  quaj  in  facto 
Anagniffi  vei  alibi  ubicumque  occasione  prEemis- 
soruin  quonuKlolibet  coiitigerunt ;  vel  causa  seu 
occasiones  dicti  regis,  aut  occasione  discordiae, 
quani  habuit  contra  ipsum  regem  Bonifacius  prae- 
ilictus,  seu  causa  vel  occasione  aliquoruni  emer- 
geiilium,  seu  qiifecontingere  potueruiitexeisdeni; 
ac  eliain  conlra  adjutores,  valitores  in  praemissis, 
seu  ea  tangentibusipsius  regis,  vel  sibi  quomodo- 
libet  adbaerentes,  vivosvel  mortuos,  ciijuscumque 
ualionis,  praceminentia;,  honoris,  ordinis,  dignita- 
tis,  aut  status  Ecclesiaslici  vel  mumiani  existaut ; 
etiamsi  cardinalatus,  archiepiscopali,  ejiiscopali, 
iiii|)eiiali,  vei  regali  dignilate  praefulgeant,  lam 
per  diclum  Bonifaciuni,  quam  quoscumque  alios 
in  vita,vel  [lostmorteniipsiusauctoritalesua.quam 
per  menioratum  Benedictuin  immedialum  succes- 
sorem  suum  pro  factis,  causis,  vel  occasionibus 
antedictis  factos  et  babitos  a  festo  Sanctorum 
Oinniuin,  quod  fuit  aniio  Nativitatis  Dominicae 
niiilesimo  trtcentesimo  citra,  si  qui  sint  vel  fne- 
rint ;  ad  cauteiam  relaxamus,  revocamus,  irrita- 
nius,  aiinullamus,  cassamns  et  ex  nunc  nuUos, 
cassos  et  irrilos  nuntiamus  ex  cerla  scientia,  de 
fratrum  nostrorum  consilio  et  de  Apostolicae  [de- 
niluiliiie  [lotestatis. 

B  El  si  quis  caiumnia,  macula,  sive  nota  ex 
pnemissis  denunliationibus,  objectionibiis,  asser- 
tionibus,  aut  quibuscumque  contunitliis,  blasplie- 
miis,  iiijuiiis,  verbisvel  faclisinscriptuiis  privatis 
vel  famosis  libeilis,  occulle  vel  |)ublice  eidem 
Bonifacio  iii  vila  ejus  vel  post  mortem  illatis  ;  aul 
earuin  publitatioiie,  assuin[)lione,  vel  [)rosecu- 
tione,  aut  cui[)a,  offensa  aut  injuria  qualibet,  seu 
iiifamia  juris  vel  facti,  [ira:fato  regi,  posteritati 
suo),  assertoribiis,  et  denuntiatoribus  acobje^tori- 
bus,  piffilalis,  baronibus,  vel  aliis  indigenis,  inco- 


CLEMENTIS   V   ANNtrs   7.    —   CHRISTI    1311 


/i85 


lis  ct  haliitatoribus  dicti  regni ;  necnon  et  adjnlo- 
ril)us,  valilorihus  et  adliareiitibns  |irx>diclis  aut 
aliciuibus  ex  eis,  aut  aliis  consenlienlihus,  inau- 
dantil)ns,  \el  raluin  liabenlihus,  oiuiui,  consilinni, 
auxiliiini,  vel  favoieni  pnel)eiilibns(iiio(|uonuj(io, 
\ivis  ,  vi-l  iiiorlnis  pcrsonis  ,  iiifra  nouiiiiatis 
cxceplis,  ex  ca|itioiie,  iiisiilln,  et  a^gressione  prac- 
dictis,  aiit  ex  lapiiia  seu  perditione  lliesaiiri  Eccle- 
sioe,  aut  ex  aliis  quibuscuii;(|iie,  quae  in  contliclu 
vel  faclo  captionis,  insnltus,  aggressionis  pracdi- 
ctoruui,  vel  alias  ipsornin  occasione,  ul  prajinitti- 
tur,  contigerunt  impingi,  imponi,  vel  iniiuiiari 
popsent  in  posternni  quoquo  iiiodo ;  liiijnsinodi 
calumnias,  notas,  maculas,  injnrias,  iiilamiani, 
actiones,  querelas  et  ollensas,  si  qiuc  forsan  sint 
vel  csse  possinl  in  poslcrum,  totaliter  abolemus 
et  tollimus  et  etiain  ad  cauteiain  penitns  aniove- 
mus;  et  seiitentias,  emendas,  innlctaset  pcenas,  si 
quae  sinl,  [iro  eis  impositas  vel  infliclas  ab  hoinine 
vel  a  jure  et  quae  imponi  vel  intligi  possent  in 
posteruni;  etiamsi  supponerentnr  vel  dicerentnr 
caplio  prccdicla  vel  aliqua  de  pnvinissis  facta  no- 
mine  dicti  regis,  valilorum,  adjutorum,  vel  adbae- 
rentinni  piaedictorum,  aut  ipsis  mandantibus,  vel 
procuiaiitibns,  vei  ratuiii  habentibus,  aiit  sub 
vexillo  suo,  aut  insigniis  armoruni  snormn  ;  pror- 
sus  aniovemus  et  tollimus,  et  etiaiii  ad  caulelam 
oninino  remittimus  et  quittamus  :  ac  regein 
ipsum  et  regnum  praBdictuni,  assertores,  denun- 
tiatores,  et  objectore.s  preelatos,  barones,  et  clerum 
et  populnin  dicti  regni,  neciion  valitores  et  adhie- 
rentes,  et  alios  supradictos,  in  euin  slalum  in 
omnibiis  et  per  omnia,  si  forsan  ipsi  vel  eorum 
aliqui  quomodolibet  egeant,  persoiiis  inferius  iio- 
minandis  duntaxat  exceplis,  repoiiimus,  restilui- 
miis,  et  plene  reducimus,  in  quo  rex  ipse  et  alii 
supradicti  erant  ante  omnia  supradicla  jiixla 
distinctiones  personarum,  factorum,  causarnm, 
et  temporum  su|ierius  assignatas  :  ita  qiiod  rex 
ipse,  posleritas  sua,  et  regnuni  pra-dictum,  asser- 
lores,  deiiuntiatores  et  objectorcs,  barones  et  alii 
supradicti,  ant  aliqui  seu  quivis  ex  eis,  exceplis 
duntaxat  infra  nominatis  personis,  ex  caluniiiia, 
nolis,  inaculis,  captione,  aggressione,  insiillu, 
rapina,  seu  deperditione  thesauri,  culpis,  injuriis 
vel  oQensis,  blasphemiis,  sententiis  vel  processi- 
bus,  vel  qiiihuscumque  aliis  supradictis  deinceps 
nolari  vel  iinpcti  nequeanl,  nec  sententiaj  aut 
processus  hujusmodi  contra  ipsos,  vei  quemvisex 
eis  aiiquem  possint  habere  vigorem,  effcctnm  aut 
roboris  tirmitcitem,  etc.  » 

32.  Subdit,  cum  rerum  experienlia  doceat, 
iminineiilia  peiicnla  discutere,  sui  esse  consilii 
pia  tcnloiiim  mcmoriam  pcnitns  extingiiere,  iie 
foite  niMliiiii  aliquando  recrudesceiel  :  atiiue  adeo 
memoralus  (jonstilutiunes,  privilegioruin  declara- 
tidiics,  revocalioiics ,  sus|)eiisioiie!-  analiicnialis, 
interdicli  Ecclcsiastici,  abrogcata^ve  dignilatis  sen- 
tenlias,  aliasve  piiblicas  Tabulas  e  Pontificurn 
Regestis  legumve  Codicibus  ex  sacri  cardiiialiuiu 


senatusconsilio  evulsisse  ;  atque  intentato  Eccle- 
siastico   fnlmine  ah  omibiis  cujiiscnmqne  Eccle- 
siasticae,  eliam  cardinaliticC  vcl  regiae  digiiilalis, 
S(;xiis,  condilionis,  intra  inenscs  quatiior  illarnm 
exempla  flaminis  dari,  vcl  e  liliris  suis  abradi  ju- 
bcrc,  iic(|ue  cuii|uain  niias  pncrogativas  iu  ea  rc 
ad  eludeiidum  hoc  l-ontificium  imperium  suffia- 
gatnias.  «   Dat.  Aviii.   V   kal.   Maii,   Ponlificatus 
noslri  anni)  vi  ».  Ma!(;  iicct  a  Clenicnlc  miigiia  re- 
ligione  decrela  sint,  haiid  lamcn  (nnncs  paiuere  : 
nam  iii  primis  Galli  provocalionis  a  Bonifacio  ad 
Concilium  concepl.e  a  Philippo  forinulam,  in  qua 
teterrima;  illai  alllatie  a  fiiriis  calnmniie  adversus 
Poiitificem  purissimum  ab  h;eresi,  iino  religionis 
perspicuum  asserlorem  descriptai  eraiil,  ul  maxi- 
tiiiiin  tehim  adversns  auctoritalem  Pontilicum  in 
suis  scriniis  condiderunt ' ;  quod   postea,    cum  a 
suo  [iseudopontifice  1'etro  e  Luna  piovocarunt  ad 
Concilium,  iii  puhliccasTahulas  retnlerc.  Atcontra 
Bonifacii  memoriaecultores,  indignati  Clementem, 
plus  cTquo  in  regem  pronum  sludio,  earum  lilte- 
rarum   Bonifacii    exem|da  clain  asservarunl,   ut 
illius  innocentia  a|iud  posleros  enilcsceret,  et  pa- 
terent  causa;,  oh  (|uas  lanto  furore  Phili|ipus  |)er- 
citus  fiiil,  inflaiiimalnsque  a  suis  senaturibus,  ut 
Poutificis,   a  quo  censnia    Apo^tolica  percussus 
fuerat,  memoriam  insectaretur,  trisliaque  extincti 
Sj)olia  flammis  exureiida  (ic[iosceret.  Cum   aulem 
jam  illoruiii  tein|ioruni  invidia,  ob  quam  Bonifa- 
ciana  in  Philippuiu  DqdomataClemens  e  Rcgestis 
Pontiliciis  aholeii  jussit,  vctuitqne  retinere,  jani 
contabuerit  ;    iiiaximi(|ue    pro    Sedis  Apostolica! 
assereuda  majeslale  rcferat  illustrare,  in  Bonifacia- 
nis  gestis  nil  a  religioiu;  dissounm  conlineri,  el  ob 
justitiain  ac  dislrictas  iii  elatum  regcin  censuras 
Bonifacium  calnmniis  atrocissime  a[i|ietituin,  ea 
i[isa,  quse  in  Regestis  obliterata  fuerunl,  ut  hicre- 
seus,  magiffi,  alioruinque    flagitioriiiii  ah   impiis 
objectoruni  Bonifacio  causie  inspiciantur  ;  cx  aliis 
authcnticis  Mss.  resarcire,  et  |)ro|)agare  historiae 
visum  est.  Qufc  germana  (|iiidein  esse  noii  conficta 
constat,  si  cum  iis,  (jiia;  in  Regeslo  *  supersunt 
cuiiferantur;  tuiii  [)ers[)icaciter  litlerae  ipscB  inspi- 
ciantur,  quas  hac  eadem  referre  innotescet. 

33.  Actu  toni/aci/.  ht  Philip/nim  per  integrum 
relata.  —  In  [irimis  Diploma  Laterani  nonis 
Decemhris  aiino  vii  cxaiatnm  ,  maxima  ex  parle 
erasun: ,  |ialernis  monilis  Philiiqio  datis  a  Boni- 
facio  [ilenuin  est ,  quae  seductus  nefariis  iin[)os- 
torum  assentalionibus  |irince|is  tolerare  noii  potuil. 
Exordiuni  esl  iis  litlcris  ab  his  verhis  :  Aiisculta, 
fili  charissime,  prcecepta  patris,  quce  sequuntur 
tyiiis  cusa  siml  usque  ad  vocem  " ,  adimplere. 
Proxima  vero  seiitenlia  luec,  (|ua  rex  puiigebatur, 
Clementis  jiissu  deleta  est,  subjectis  concepta  ver- 
bis:  «  Ut  in  curde  contrito  ad  Dcum  reverenler 
ledeas,  a  quo  [ler  dcsidiam  ,  vel  dc|iravatus  con- 


'  Exl.  in  1.  9.  (le  scliismate  iMs.  ardi.  Vat.  p.  12.  —  a  irjt.  in  Ms_ 
Aicli.  Valic.  —  ■'  Aiia.  Mccci.  miin.  31. 


AS6 


CLEMEXTIS   V    ANNUS   7.    —   CHRISTI    1311, 


silio  nosceris  reccssi?se,  accjus  etnostris  benepla- 
citis  te  (levoteconforines  ».  Deindo  nonnnllis  inler- 
jectis,  i|iiibns  Boiiifncius  riii!ippo  denionstrabat, 
sibi  illius  aninia'  ciirain  n  Ueo  (leinand.itam  esse, 
quae  in  snperiore  tomo  allata  a  iiobis  sunt '  Apo- 
stolicas  adliorlationts  repetiil,  ne  Ecclesiaslici  ordi- 
nis  iiiiniiinitates  ac  di^nitatein  ol/tereret,  sacras 
opes  dissiparet,  vel  nefarios  impostores,  sua  coin- 
inoda,  ex  pnMicis  calainilatibnsaiicnpaiitcs,  rcgia 
auctoritale  ad  palianda  scelera  armarcl:  qure  mo- 
nita  execratns  Philippus  Clenientem  ad  ea  e  Boni- 
faciano  Rciioslo  delciuia  iinpnlit  :  quir  uos  ad 
Bonilacii  piiim  zclum  iilustraniluiu  ex  Ms.  Arcliivi 
Vaticani  ^  restitiienda  exislimamus. 

0  Sanc,  fili,  cur  ista  diximus  (Bonifacii  verba 
sunt  expuncta  a  Clcmeiitc),  iiinniuente  necessitate 
et  urgente  coiisciimtia  expressius  aperimus.  Con- 
stituit  enim  nos  Deus,  licet  insufficientibus  meritis, 
super  rcgcs  et  ngna,  iniposilo  nobis  jugo  Aposto- 
lica;  servitutis,  ad  evellcinluiu,  destruenduui,  dis- 
sipandum,  rc;pdificaiiduni.  atipie  pbintandum  sub 
ejus  iiomiiie  et  doLtriiia:  nt  grcgem  Doiniiiicuiii 
pascainuSjCOMsolidcmus  infirma,sanemu5  aegrola, 
alligcmus  fracta,  et  ieducaniu<  iibjecta  ;  vinuniqiie 
infuiidamns  et  oicum  vulnerilius  sauciati.  Quare, 
lili  cbarisfime,  nemo  libi  suadcat ,  qiiod  supe- 
riorem  iion  habes,  ct  quod  noii  siibsis  siimmo 
Ecclesiffi  bierarcba} :  nam  desipit  qiii  sic  sapit,  et 
pertinaciler  hoc  affirmans  convincitur  infidclis; 
nec  est  infrapastoris  boni  ovile,  Et  licet  desingiilis 
regibus  et  priiicipibus,  sub  fide  militautibus  Chris- 
tiana,  pro  ('onim  saliitc  sollicitc  cogitemns ;  erga 
te  tainen  (itlicii  iioslii  dchiliim  eo  ainplius  coque 
cbariuset  attentins  dirigere  dcbcmiis  ct  exeijui, 
(pio  iuajori  persoiKim  tuaiu  patcriia  et  materna 
charitate  complcctiiiiur;  ac  iimi  soluin  te,  s.'d  ct 
progenitores,  domuiu  et  rcgiium  tuos  in  diveisis 
iiostris  statibtis  plena  et  pura  siiiuiis  beuexoleiitia 
prosecuti.  Nec  possumiis,  ciiin  uon  dcbcaiuus,  siib 
sileiitio  pra?terire,  qiiin  ea,  jier  qiiceoculosdivinre 
iuajcstatis  oflendis,  nos  pcrturbas.  giavas  subli- 
tos,  Ecdesias  et  Ecclcsiaslicas  stucularesve  perso- 
iias  oiiprimis  et  affligis  ;  nccnon  pares,  comites, 
barones,  alios(|ue  nobilcs,  et  universitates  ac  |io- 
pulos  dicli  regni  luuUis  ac  diversis  angusliis,  ut 
iiovimus,  licet  miniis  aperlius  exprimanius,  scau- 
dalizas. 

34.  «  Profccto  erga  te  hactenus  lihi  charitatis 
intuilu,  iiitcrdiiin  scilicet  pra?sentialiler  jicr  nos 
ipsos,  dum  nus  ininor  status  haberet,  ac  post(|iiain 
nos  Domiuus  pervexit  ad  apicem  ,\postolica'  digiii- 
tatis,  per  multipiicilas  iioslras  litteras,  solemnes 
iiostros  el  tuos  nuntios,  piirlatos  et  alios  doiuesti- 
cos  nostros  et  tuos,  te  opporlunis  studiis  etteiupo- 
ribus  induceudo,  scripsiinus  ul  eirata  corrigeres, 
emendares  excessus,  rcgiium  tuum  iu  jiacis  dulce- 
dine  ac  tranqiiillilatc  dispoiieres,  a  cleri  ac  populi 
gravamiiiibiis  abstiiiercs,  tiioque  jurecoutentus  in 

•'    1  Eod.  uum.  —  ^Ms.  arcb.  Vat. 


aliorum  injuriam  occupatus  non  extenderes  manus 
tuas.  Scd  quod  te  correxeris  et  in  le  semina  sata 
frnclificaveriiit ,  non  videmus:  quinimo  delin- 
(|iiendi  licentiam,  et  muitiplicandi  pcccata  videris, 
proh  dolor  1  in  consuetudines  deduxisse. 

«  Et  ut  aliqua  ex|)licabililer  iiiserauins,  ecce 
qiiod  licct  pateat  maiiifcste,  ct  cxplorali  juris  exi- 
s!al,  quod  in  Ecclesiasticis  dignitatibus,  persona- 
tibiis  ac  bcncficiis  ,  canonicatilius  ac  pia-bendis 
vacaiitibiis  intra  vel  extra  curiam  Komanus 
Poiitifex  sumniam  et  potiorem  obtinet  potestatem; 
ad  fe  taiiiem  hujusmodi  Ecclesiastica  dignitatum, 
]jer.sonatuum ,  canonicatuum  ,  beneficiorum  et 
prffibendarum  coUatio  nou  potest  quomodolibet 
pertinere,  nec  pertinet  nec  jier  tuam  collationem 
in  ipsis  vel  eorum  aliquo  potesl  alicui  jus  acquiri 
siiie  auctoritate  vel  consensu  Sedis  Apostolicae 
tacilis  vel  cxpressis  ;  quse  qni  accipit  et  se  deuegat 
accepisse,  eis  propter  iiigratitudiiiem  est  privan- 
dus,  et  eliam  ille,  qui  concessa  vel  permissa  abu- 
titur  potestate,  et  qui  contrariiim  tibi  suadet,  est 
coiitrarius  veritati ;  nibilominus  tii,melas  et  posi- 
tos  tibi  terminos  irreverenter  excedeus,  et  factus 
inipatiens  super  hoc  injuriose  obvias  ipsi  Sedi, 
ejusque  collationes  canonice  factas  executioni 
maudari  non  sustiues  ;  sed  impugnas,  quamvis 
tii*  qualiterciimque  fact;c  proccdere  dignoscaiitur. 
El  cuni  in  judicio  debeat  esse  distinclio  peisona- 
ruiii,  tu  lainen  in  propriis  causis  vis  jiis  tibi  red- 
dere  vel  dicere  ut  non  in  coiiimuni,  scd  improprio 
jiidicio  vuleiicet  partes  acloris  et  jiidicis  sorliaris  : 
etsi  per  qiicm(|uani  injiiriari  tibi  reputes,  conqueri 
dc  ipso  coulemiiis  coram  judice  conqietenti,  seu 
etiaiii  corain  uobis,  quanlumcuuique  injurians  sit 
per.^^ona  Ecclcsiastica  vel  mundana,  de  rcgno  tuo 
vel  extra;  ct  de  iilatis  iier  le  vei  tiios  injuriisatque 
damnis,  ac  de  tuis  et  tuorum  excessibiis  recusas 
per  aliquem  jndicari,  ct  ad  snrripienda  et  ad  occu- 
paiida  Kcclesiastica  bona  ct  juia  pro  iihito  volun- 
tatis  occupatrices  mauus  tuas  extendis  in  casibus 
libi  non  concessis  ab  hoiuine,  vcl  a  jure. 

«  Priclatos  insuper  et  alias  jiersonas  Eccle- 
siasticas,  tam  regulares  quam  saeculares,  tui  regui, 
etiam  super  (lersoualibus  actionibns,  juribus  et 
iinmobilibus  honis,  qu;e  a  te  iion  leneutur  iu  feu- 
duiii,  ad  tuiim  judicium  protrahis  el  coarclas,  ac 
iuquaestas  facis  fieri,  el  detiueri  lales;  licel  in  cle- 
ricos  et  personas  Ecclesiaslicas  nuUa  sit  laicis 
attributa  potestas.  Pra^lerea  contra  injurialores  ac 
niole.<tatoi'espra'laloruiuetEcclesiaslicaruiii  perso- 
narum  eos  uti  spirituali  gladio,  quibiis  competit,  li- 
bere  noii  permittis;  uec  jurisdiclioneni  sihi  compe- 
teutcni  iii  nionasteriis  seu  locis  Ecclesiasticis,  quo- 
rumrecipisguardiamvelcuslodiani,autapraBdeces- 
soribus  tiiis  receptam  supponis,  pateris  cxerccre: 
quinpotiiis  sentcntias  scii  processus  per  diclos 
pnelatos  el  pcrsouas  Ecclesiasticas  licite  proinul- 
galoi  et  lalos,  si  tilii  non  placeant,  direcle  vel  iiidi- 
recte  ruvocare  compcllis  :  et ,  quod  taccre  nolii- 
mus,  Luguuncnseiii  Ecclesiam  lani  nobilem,  taui 


CLEMENTIS   V   AXyUS    7.    —   CHRISTI    1311 


487 


famosam,  tnm  charnm,  in  prrrliclae  Sedis  pectore 
constilutim,  (|ua'  in  «[)ititii;i!ibus  et  lempdralibus 
hactenus  n  tlorebat,  tu  el  lui  injuriosis  gravami- 
nibiis  et  excessibus  ad  lanlani  inopiani  et  oppres- 
sioiiis  angiistias  deduvistis,  quod  vix  adjict-re  pote- 
rit,  ut  resurgat,  quam  constal  non  esse  infra 
liniites  tiii  reL'ni  :  nosijue  qui  (|nando(|iie  fnimus 
canonicus  in  eadem  Ecclesia,  ejiisqne  libeitatnni, 
privilegiorum  et  jnrium  notitiam  plenam  habe- 
nius,  non  revocanius  in  dnbiuin,  quod  injuriose 
nimis  traclas  eamdem.  » 

35.  De  eadem  controversia  Lugdunensis  Eccle- 
sia^,  ciijus  clientelam  susceperat  Bonifacius  adver- 
sus  regiam  poteiitiam,  hrpc  posteainler  alia  capita, 
qua?  Joanni  tit.  SS.  Marcellini  et  Pelri  cardinali 
legato  pro  paciscenda  cum  Philippo  concordia  tra- 
didis?e  vidimus  ',  sanxit  :  «  Item  '  (juod  nos  testa- 
mur  non  tantum  iit  privata  persona,  sed  etiam 
papaliter,  et  decernimus  hujusmodi  nostro  dicto 
et  testinionio  esse  standiini,  quod  civitas  Lnirdu- 
nen^is  ejusque  suburbia  et  contingentia.  sdificia, 
sive  horti  non  sunt infra  terminos,  fines,  sen  limiles 
regni  Frnnciae  constituta:  nec  etiam  Ecclesia  el  villa 
S.  Irenrei  etEcclesia  sen  locus,  qui  dicitur  S.  Justus 
supra  seu  prope  Lugdunum:  et  qnod  prfedicta 
civilas  et  castra,  terra.  possessiones  et  bona  ad 
dictam  Lngdunensem  Ecclesiam  pertinentia,  me- 
rum  et  mixtumim()eriuin,  et  jurisdictio  in  eisdem 
sunt  juris  et  proprietatis  pra^fatai  Ecclesias  Lugdu- 
nensis,  et  pertineiil  ad  eamdem  :  quodque  res  ipse 
et  quivis  alii  reges  Francise  non  habeiit  ,  nec 
habere  debentinipsis  veleorum  aliqnojusaliquod 
vel  resortum  :  et  quod  dictae  civitats  universitas, 
conimunilas,  sive  cives  singulares  vel  speciales 
personae  ipsius.  nec  nierum  et  mixtum  imperium, 
nec  jurisilictionem  habent  in  civitate,  subiirbiis, 
hortis,  vel  sedificiis  contineentibtis,  aut  in  castris, 
bonis  et  pessessionilius  prajdictis,  nec  etiam  in 
Ecclesiis seu  villis  vel  locis Sancli-Irena^i  vel  Sincli- 
Jusli  pra?f.ilis;  et  qnod  fier  concessioneni  vel 
commissionnem,  qiialitercumque  ipsis  vel  eorum 
aliqui  a  prsfato  rege  Franciai  factain,  sub  quavis 
forma  vel  conceptione  verbornm,  autetiam  facien- 
dam  mero  aut  mixto  imperio  ac  jurisdictione  in 
praidiclis  civitate,  suburbiis,  a?dificiis,  coiitinenti- 
bus,  territorio  seudistrictu,  castris,  villis,  pontibus, 
terris  seii  bonis,  aut  in  ipsorum  aliquo,  nullalenus 
uti  possunt;  ipsosque  universitateni,  commuiiita- 
tem,  cives,  singulares  vel  speciales  personas  Ln- 
gdunenses  coinmlssione  vel  concessione  Iiujus- 
modi,  vel  quavis  alia  non  posse  ipsa,  vel  ipsorum 
aliqua,  vel  aliquod  exercere.  Quibus  et  omne  jus, 
omnemque  potcstalem  condendi  ordinaliones  et 
statiita  nuinicipalid  nos  penilus  inteidicimus  , 
maxime  dum  speciales  personai  civitatis  ejus  sunt 
excommiinicationis  sententia  innodnti,  et  civitas 
ipsa  Ecclesiaslico   supposila   inlerdiclo;   el  quod 

<  To.  Annal.  xiv,  hccci.  nnm,  —  i  Eit  in  Ms.  Arch.  Vat.  Alliil, 
Aveiiione. 


arcliiepiscopo  et  capitiilo  Lngdunensi  clericis  et 
v;issallis,  seii  hominibus  ip.-orum  de  damnis  et 
injuriis  eis  illalis  sitisfaclio  plena  fiat,  nec  impe- 
diiiieiitum  praesletnr,  qno  miinis  ancloritale  Ln- 
gdunensis  Ecclesia;  meium  et  mixluin  iinperium 
et  jurisdictio  in  diclis  civilale,  snbnrbiis,  villis, 
caslris,  lerris,  pontibns,  bonis  et  locis  vale  it  exer- 
ceri.  »  Qua;  sequuntur,  in  superiore  tomo  de- 
scripta  sunt  '.  Ilis  et  aliis  effiMatus  Philippus 
cardinalem  legatnm  liberali  adlixerat  ciistodia>, 
furorique  in  Bonif.icinm  haben;iseffuderat:  cxam- 
bitum  vero  Lugduni  imperium  Clementis  V  opera 
sihi  asseruit*:  sed  de  Lugdunensi  cnnlroversia 
hactenus.  Ad  alia  qua;  Bonifacius  Philippum 
emendare  jnssit,  redeamus. 

36.  (jVacantium  etiim  reuni  tui  Ecclesiariim 
cathidnilium  reditus  ct  proventus,  quos  tu  et  tui 
appcllatis  regalia,  per  abusum,  tu  et  ijisi  non  ira- 
moderate  percipitis,  sed  immoderate  consumitis  : 
sicqiie  fit  ut  qiiorum  custodia  fuil  ab  inilio  regi- 
bus  pro  conservatione  permis?a,  nunc  ad  con- 
sumptionis  notam  discriminose  deveniant,  et  dis- 
criininosis  abnsibns  exponantur :  qiiod  autem 
custodiendiim  est  rapitur,  et  quod  conservandum, 
illicite  devoratur.  el  custoiles  sunt  lupi  rapaces  ef- 
fecti,  et  sub  prcBtextu  custodiae  status  Ecclesiarnm 
et  personarum  Ecclesiasticarum  dispendia  per- 
fei  t,  damna  sustinet,  et  miserabiles  sorlitur  even- 
tus,  promeritse  conservationis  sjie  ulique  defrau- 
datur.  Etquidem  praelati  EccIesiasticaBi|ue  peisonae 
neduin  his,  quos  regni  tui  continet  incolatus,  sed 
propterillud  alienigenae  etiam  transeuntes  propria 
bona  mobilia  de  regno  ipso  neqna  junm  extrahere 
permittiiiitiir  :  ex  quo  diversa  patiuntur  incom- 
moda,  et  qui  super  hoc  libero  debent  uti  arbitrio, 
scrvjtutis  quasi  jugo  premuntiir.  .\tque  iit  de  inii- 
tatione  monett-p,  aliisqiie  gravaminihns  et  irijurio- 
sis  processibus,  per  te  ac  tuos  m.ignis  ac  parvis 
ejusdem  regni  incolis  irrog.^tis  et  habilis  contra 
eos,  quas  iirocessu  tempori>  explicari  poterunt  , 
taceamus  ad  pracsens  ;  qualiler  in  praemissis  et 
aliis  libertas  Ecclesiastica  et  iiiimnnit;is  luis  sint 
enervatiu  temuuribus,  qualiter  tu  a  sacris  et  piis, 
providis  el  matuiis  progenitoruin  tnorum  vesti- 
giis,  quibus  per  universa  mundi  climata  emitte- 
bant  illustrissinios  radios  charilatuin,  degenerare 
noscaris,  nempe  mullornm  ad  nos  insinuatio  cla- 
mosa  perduxit ;  ;ic  nednm  in  regno  ijiso  sed  in 
universis  mundi  partihiis  innotescil.  Et  Ecclcsiae 
dicti  regni,  qua-  solebant  hi.clenus  libere  etqiiiete 
vivere,  nunc  factae  siint  sub  tributo,  sicut  luctuo- 
sus  clamor  earum  sub  intolerabili  persecutione 
testatur. 

«  Nec  ignoras,  quod  super  his  et  cousimili- 
bus  de  te  ad  Deum,  necnon  ad  te  saepius  nedum 
sa>|)e  clamavimus  et  exallavimus  vocem  nostram  : 


'  loiu.  Aiinal.  S!V.  MC.    ;.    .  —  s  Bero.  io  Chr.  Rom, 

Pont.  iu  Cleni.  Geuebrar.  e  Cbroo.  comilis  e  Mooleforl.  ei  Chron, 
Bursund. 


488 


CLEMENTIS   V    ANNUS   7.     —   CHRISTI    1311, 


annuntiavimus  scelera,  delicta  detexinius,  speran- 
tes  te  ad  iioenitentiam  salnbriter  revocare  ;  ac 
adeo  laboraviinns  in  clainando,  qiiod  raucfe  sint 
facla!  fauces  luistrae  :  sed  fu  veliit  aspis  surila  ob- 
turasli  aures  Uias.  et  noslra  saiubria  nionita  non 
audisti,  nec  rccepisti  ea  velut  mcdicamenla  cu- 
rantis.  Verum  licel  ex  pra^missis  suinere  contra 
te  pliaretram,  atqiie  arciini  non  indigne  nec  in- 
juste  i>ossciiius,  ut  te  a  tanto  revocaremus  invio, 
ad  seinitani  reducendo  salutis  ;  adliuc  nihilonii- 
nus,  dum  tamen  filialiter  metuas,  hfec  tibi  praesi- 
gnificare  decrevimus  ;  ut  saniori  ductus  consilio 
a  facie  arcus  inflexibilis  sententiaB  potius  imo 
prorsus  efTugias,  quain  e\specfes  debif.-B  judiciura 
ultionis  ;  cum  tulius  dignoscatur  ante  casum 
occurrere,  quam  remetiinm  qusrere  post  ruinain. 
37.  «  Cum  autem  nos  debitum  pastoralis  offi- 
cii  urgeat,  et  publicas  ulilitatis  intersit,  ut  qui  nec 
Deum  timent,  nec  deferunt  Ecclesife,  neque  cen- 
suram  canonum  reverentur,  et  quasi  descenden- 
tes  in  profnnduin  maloriim  contemnunt,  quam- 
vis  displiceat  eis,  ad  salutem  etiam  frahamus  in- 
vitos  ;  nos  nolentes  ex  dissimulatione  tam  longa, 
ne  nos  tuaculpa  reddat  obnoxios,  ne  si  nos  vel  te, 
quod  absit,  incorrectum  Deus  de  hac  vita  subtra- 
heret,  aniina  tua  de  nostris  manibus  requiratur  ; 
neve  tua  custodia,  quam  suscepimns  in  commisso 
nobis  ofQcio  A[)OstolicfB  servitulis,  in  nostrum 
cadat  pHricuIum  et  discrimen  ac  perdilionem  , 
muUorum  taliadissimulando  ac  diutius  tolerando; 
ecce  amore  paterno  commoti,  qui  omnem  vincit 
afTcctum,  et  ex  afflucntia  maternae  sollicitudinis 
excilati  ad  providendiini,  ne  iierdat  cuin  impiis 
Deus  aniinam  tnan,  iieve  tua  et  tam  aniiTni 
repni  clarifns  malis  aclibus  et  detestandis  insolen- 
tiis  denigretur  ;  deliberatione  cum  fratribus  no- 
stris  super  hoc  habita  pleniori,  venerandos  fratres 
nostros  archiepiscopos  et  episcopos,  ac  dilectos 
filios  nostr-os  electos,  et  Cisterciensem,  Cluniacen- 
sem,  Prsemonstratensem,  necnon  S.  Dionysii  in 
Francia  Parisiensis  dicecesis,  et  majoris  monaste- 
rii  OrdinisS.  Benedicti  monnsteriorum  abbates,  el 
capitula  cathedralium  regni  tui,  ac  magistros  in 
theologia  ac  in  jure  canonico  ac  civili,  et  nonnul- 
las  personasaliasEccIesiasticas,  oriundas  dereguo 
praedicto,  per  alias  nostras  patenles  Iitteras  certo 
modo  ad  prasenliam  nostram  evocavimus  ;  inan- 
dantes  eisdem,  quod  111  kal.  Novembris,  quas  eis 
pereinptorie  pro  termino  assignavimus,  nostro  se 
conspectui  reprBEsentent,  ut  apnd  te  et  alios,  sub- 
lata  repentina  exce|itione  consilii  ;  quinimo  ma- 
turiore  cautela  servata,  et  frustiatoriis  objeclioui- 
bus  am[)utatis,  suiier  [ircEinissis  et  aliis  deliberate 
consulamus  eosdem,  cum  quibus  sicut  cum  per- 
sonis  apud  te  suspicioiie  carenlibus,  quinpotius 
acceptis  et  gratis,  ac  diligentibus  iiomen  tuuiii  et 
affectantibus  slatnm  prosperum  regni ,  tractare 
consultius  et  ordinare  saUibiius  valeamus,  quaj 
ad  praeinissoruni  ordiuationem,  tnanique  directio- 
nem,  quietem  ,    atque  salutem  ,  ac  bonum  ac 


prosperum  ipsius  regni  regimen  videbimus  ex- 
pedire. 

a  Si  tuam  itaque  rem  agi  putaveris,  eodem 
iempore  per  te,  et  per  fideles  viros  et  providos 
fuae  conscios  voluntatis,  ac  diligenter  instructos, 
de  quibus  plenam  habere  valeas  Qdnciam,  iis  po- 
teris  intiresse.  Alioqui  tuain  vel  ipsorum  absen- 
tiam  divina  replente  prsesentia  in  prsemissis  et  eara 
contingentibus  ac  aliis,  prout  Spiritus  nobis  mini- 
straverit  gratia  et  expedire  videbitur,  procedemus: 
tu  autem  audies  quid  loquetur  in  nobis  Dominus 
Deus  noster.  In  qiiibus  tamen  sine  offensa  Dei, 
scandalo  et  periculo  Ecciesiae,  oflensione  justitiae, 
ac  utilitatis  publicai  laesioiie  et  honoris  tui  pote- 
rimus  minorationis  vitare  dispeudia,  deterre  tibi 
dis[)oniinus,  et  tui  etiam  culminis  salubria  com- 
moda  promovere,  si  te  correxeris  et  habililaveris 
ad  graliam  promerendam. 

38.  «  Caeterum,  licet  super  praemissis  et  simi- 
libus  ad  excusandas  excusaUones  in  peccatis  te 
aliqui  excusare  nitantur,  non  tantura  ea  tibi , 
quautum  et  tuis  pravis  consiliariis  imputando  ;  in 
hoc  tamen  inexcusabilis  comprobaris,  quod  tales 
consiliarios,  honoris  tui  uUque  destructores,  tuae- 
que  salutis  et  famfe  falsos  et  impios  consumptores 
assumis  et  retines,  eisque  regium  praebes  assen- 
sum,  qui  ad  tam  enormia  et  tam  detestabilia  te 
inducunt.  Hi  sunt  quasi  falsi  proplietae  videntes 
tibi  falsa  et  stulta,  quia  nou  viderunl  a  Doniino  vi- 
sionem.  Ergo  fraudnlentis  subversiouibus  et  de- 
tractionibns  talium,  sub  adulationis  et  falsi  consi- 
lii  utique  velameiitoconflclis,  minime  qua?sumus, 
acijuiescas,  quia  iu  vastitate  qnadam  hostili  devo- 
rant  incolas  regni  tui,  et  non  tibi,  sed  eis  melUfi- 
caverunt  apes.  Isti  sunt  secretiora  osUa  illa,  per 
quaj  ministri  Bel  sacrificia,  qux  superimponebau- 
tur  a  rege,  clanculo  asportabant.  Hi  sub  umbra 
tui  el  longa  maun,  tua  et  aliorum  bona  diripiunt ; 
et  obtentu  justitia;  palliatae  subditos  opprimuut, 
Ecclesias  gravant,  et  redditus  alienns  violenter  in- 
vadunt :  pupiUo  et  viduae  non  intenduut,  sed  la- 
crymis  pauiierum  impinguautur,  et  divitum  op- 
pressorum  discordias  suscitiut,  atque  fovent  : 
guerras,  nutriunt,  et  pacem  de  regno  pravis  ope- 
raUonibns  expellere  non  verentnr.  Verumtamen 
cadil  in  hoc  illa  prava  dissimulatio  Juda?orum, 
qui  cumUnguiscrucifigebantDomiuum,  dicebaut, 
eis  non  Ucere  interficere  quemquam  ;  tradebant 
tamen  enm  occidendnm  militihus,  ut  ab  eis  culpa 
inaUostransferretur.Tautam  namque  prudentiam 
Deus  Ubi  ministravit  ex  alto,  tanta  vides  et  audis 
in  aliis,  quorura  potes  exemplo  doceri  ;  totque 
tibi  memiuimus  salubria  nos  cousilia  destinasse, 
quod  si  tua  studia  converteres  solerter  ad  bonum, 
taUuin  te  curares  consiliariorum  juvamiue  com- 
muiiire,  qui  te  in  stultum  tinem  nequaquam  im- 
pingerent,  sed  ad  incrementa  saluUs  et  utilitatis 
[lublicffi  prudentius  animarent  :  sed  timemus  ne 
apud  te,  cujus  interiores  oculi  pulantur  illicitis 
exciDcati,  vilescat  sermo  Dominicus  ct  verba  aedi- 


CLEMENTIS   V   ANNUS  7.   —  CHRISTI    1311, 


489 


licantia  vitani  per  (iiiritiem  similis  amoris  lieloctiii 
adscribantur. 

a  A(l  iircc;  ne  Terraj-Sanctic ,  cfc.  »  Ilis  an- 
nexuit  lioniracius  ani|ilissimam  iiortaloriam  ora- 
tionem  ad  Pliiiipiium  ',  ut  in  arma  ad  recuperan- 
dam  Terram-Sanctam  consurgeret  ,  et  ('assano 
regi  Tartaroruni  cgregie  animalo  adversus  Sara- 
cenos  exercituin  conjuiigeret.  Scd  cum  Boiiifacius 
dum  hosce  pios  stiinulos  iiddidit,  eam  injecisset 
sententiam,  Pliilippi  maxime  et  aliorum  regum 
desidia  Palestinam  in  barbarorum  redaclam  ser- 
vitulem,  Philippus,  ijuem  non  pudebat  turpia 
agere  sed  sibi  olijici,  Clemcntem  perpulit,  ut  vo.x, 
maxime,  obiiteraretur.  Morem  vero  regiis  cupidi- 
tatibus  gessit  Cleineiis,  cum  amplissima  mulcere- 
turspe,  Philippum  expeditionem  Syriacam  obitu- 
rum  :  sed  omnia  ea  promissa  tandem  dissipata 
visuri  sumus. 

39.  Expunclffi  prajterea  ex  Regeslo  anni  vii 
Bonifacii  ducu  alia;  litterae,  tiuarum  prima  ab  liis 
verbis  ducit  exordium  :  Siiper  stalic  terrarum  ; 
altera  ab  his  :  Nuper  ex  rationabilibm ;  (juarum 
exempla  nondum  in  manus  nostras  pervenere.  Ex 
Regesto  vero  anni  noiii  Pontificatus  Bonifacii  era- 
sas  litteras  mihi  humanissime  communicavit 
Joannes  Rubeus  Anglus  monachus  Benedictinus  : 
ac  prima;  occurrunt  ea;,  qua  Bonifacius  ultinia 
Aprilis  extremo  Pontificatus  ad  Joannem  cardina- 
lein  tit.  SS.  Joannis  v\  MarcLdlini,  (luibus  Pliili|i- 
puin  regem  obfirmatuiii  in  pertiaacia,  obiataiiuiue 
ex^piationem  censurarum  ,  quas  ob  interclusos  ad 
Sedem  Apostolicam  aditiis  contraxerat,  aspernan- 
tem,  fidelium  consortio  segregatum  prumulgari 
jussit '  : 

a  Bouifacius  dilecto  filio  Joanni  tit.  SS.  Mar- 
cellini  et  Petri  presbytero  cardinali. 

«  Per  processus  nostros  diversis  praeterilis 
diebus  solemnibus  secundum  morem  laudabilem 
S.  Romanai  Ecclesia;  publice  factos,  et  pncsente 
copiosa  fldelium  miiltiludine  solemiiiter  publica- 
tos,  inter  alia  anathematis  et  exconimunicalioiiis 
sententias  coutinentes,  qui  in  Archiviis  ejusdem 
Ecclesia;  conservantur,  non  revocamus  in  dubiuni 
sicut  non  potest  nec  debet  aliquatenus  revocari, 
quin  magniflcus  princeps  Pliilippiis  Francorum 
rex  dictis  anathematis  et  excommunicationis  sen- 
tentiis  sit  ligatus,  quantumvis  regali  pncfulgeat 
dignitate  ;  iioii  obstantibus  quibuscuiiique  privi- 
legiis  et  indulgentiis,  sub  quavis  forma  vel  tunore 
concessis,  quod  interdici,suspendi,  vel  excommu- 
nicari  non  possit,  quiu  omnia  duximus  revocaiula 
ad  hoc,  quod  contra  liujusmodi  nostras  suiitentias 
el  processus  per  ea  nequeal  se  tueri,  qiio  miiius 
includalur  in  iis  ex  eo,  quod  ad  Sedem  Apostoli- 
cam  venientes  et  redeuntes  ab  ea  fecit,  ordinavil, 
mandavit  et  staluit  multipliciter  impediri  :  et 
specialiter  nonnullos  Ecclesiarum  prtclatos  et  per- 


'  Ext.  Aimal.tom.  xtv.  aii.  1301.  nuiii.  .^2.  —  '  F.xl.  in  Ms.  pro- 
cesiu  lloiiif.  pag.  ^23. 


soiias  Ecclesiaslicas  rcgni  sui  ad  nostram  pntscn- 
tiam  vcnirc  prohibiiit  sub  gravibus  poenis  et  lian- 
nis,  (iiios  pro  reformalione  (iicli  regiii,  utilitatc 
poiMili,  aiigniento  Calliolic;c  lidei,  coiiservalione 
Ecclesiastica!  libertatis,  corrcctionc  dictorum  ex- 
ce^siiiiiti,  subsidio  Terric-Saiicta;,  ct  ux  aliis  ratio- 
nabililius  caiisis  iiioti  feccramiis  ad  nostram  pr.x- 
scnham  cvocari,  sicut  pa,'iie  lotus  orbis  ad  eam- 
deiii  et  lieatoruiu  Pclri  et  Paiili  Aiiostolorum  li- 
niina  conlluens  aflirmavit ,  ct  iioiiiiuUi  archiepi- 
scopi  et  episcopi  regni  pra;lali  lucc  et  iis  similia 
per  suas  nobis  littcras  iiitimaruiit,  et  per  procura- 
tores  suos  ad  corum  cxciisationeiii  propoiii  fece- 
runt,  quasi  ex  hoc  lcgitimam  causam  haberent 
noii  comparendi  in  pia;lixo  iis  termiiio  coram  no- 
bis  :  qiiainvis  niiiiniilii  archiepiscopi  et  e|)iscopi  et 
alia;  persoiuc  Ecclcsiasticie  propter  lioc  comparcre 
Moii  omiserint,  quasi  obedientitc  filii  et  zelo  devo- 
tioiiis  accensi,  ad  nos  cl  diclaiii  Ecclesiam  malrcin 
suam.Quas  quidem  excusatioiies  per  proeuralores 
ipsos  propositas  lanquam  frivolas  iion  admisimus, 
sed  repiilimus  publice  et  repclliiniis,  ul  debemus. 

«  Uiide  regcin  ipsum  sic  ligatum  a  conimu- 
nioiie  lidelium  et  sacrameiitorum  perceptione 
iiuntiamus  exclusum,  et  per  te,  seu  aliuni,  vel 
alios  pra;cipimus  nuntiari.  Nain  ctii  Romaniis 
Poiitife.\,  vicarius  Jesu  Christi ,  Petriiiue  successor 
noii  communicat,  nullus  coinmunicare  debet,  aut 
ei  sacrameiita  Ecclesiastica  miiiistiarc.  Eos  vero 
cujiiscuni(|ue  fuerint  pra;eiiiiiieiitii.c,  dignitatis, 
ordinis,  conditionis,  aut  status,  eliamsi  archiepi- 
scoiKili  aiit  episco|)ali  dignilale  piicfulgeaiit,  (lui 
hiijusmodi  saciainenta  aut  eorum  aliqua  diclo 
rcgi  ligato  taliter  ministrare  ,  aut  coram  eo 
missam  celebrare  |iublice  pra;sumpseriiit,  excoin- 
nuinicalionis  seiiteiitia  iiinodamus,  ipsisijuc  iiiter- 
dicinius  lectionis,  prajdicationis,  adininistrationis 
sacramentonim,  audiendi  confessiones  officiam; 
intimantes  aperle  nos  gravius  contra  cos  spiritua- 
liter  et  teiiiporaliter  processuros  ,  prout  expedire 
viderinius:  pncserlim  ciini  rcx  ipse  oblatuiii  per 
te  iinpeiidendum  absoiulioiiis  bcncQcium  juxta 
forinam  Ecclesi;c  auctoritate  nostra  recipere  cou- 
teiiipserit;  ex  quo  videtur,  (juod  dolenter  refe- 
rimus,  in  sua  malitia  induratus.  Quaresibi  eadem 
auctorilate  priccipias  ct  iiijungas,  ut  quidquid 
fccit,  mandavit,  ordinavit  et  statuit  ad  impedi- 
incntum  adcuntiiini  ad  dictani  Sedem,  vel  redeun- 
tium  ab  eadem,  revocare  jirocuret  ac  cfflcaciter 
corrigat  ct  emcndet.  Pra;sentiuiii  autemlitterarum 
nostrarum  tenorem  deducas  ad  pra;fali  rcgis  noti- 
tiani,  el  iii  locis,  in  (juibus  expedire  videris  ,  seu 
jirovinciis  facias  solcmiiiter  |)ublicari,  ne  ijuis  (ler 
igiiorantiam  de  contentis  in  i[)sis  lilteris  se  valeat 
cxciisare,  quod  ad  ejiis  nolitiam  noii  jiervenerif, 
(juod  taiu  solemuiter  publicatuiii  fuerit. 

0  Ca;teruiii  fratri  Nicolao  Ordinis  Pra;dica- 
torum  oliiii  confussori  rcgis  cjusdeiii  cx  jiarte  no- 
stra  districle  prtccipias,  ut  iiida  trium  niensium 
sjiatium  hujusmodi  pra;ceptuni  iminediatesequen- 


Ann.  —  TOMUS  XXIII.  —  Ravn.  IV. 


62 


490 


CLEMENTIS   V   ANNUS  7.    —  CHRISTI    1311, 


tiiim,  quod  sihi  pro  peremptorio  termino  sludeas 
assignare,  personaliter  nostro  se  conspectui  reprrc- 
sentet,  acceplurus  pro  meritis,  aut  suam,  ?i  pote- 
rit,  innocentiam  ostensurns,  ac  pariturus  noslris 
beneplacili?  ac  mandatis.  Alioquin  contra  cum 
spirilualiter  ac  temporaliter,  prout  expedire  vide- 
rimus,  iirocedemus.  Dat.  J.aterani  dieultimo  Apri- 
lis,  Pontificatus  anno  ix  ». 

40.  Praeterea  jussu  Ciementis  e  Regesto  erasa 
est  ad  Philippi  regis  gratiam  Bonifacii  sanclio  ', 
qua  ubi  audierat  Pliiiippum  indignantem  sua 
errata  a  Cliristi  vicario  corrigi  ,  conciliabulum 
Parisiis  congregasse,  in  eoque  post  immanes  con- 
ficlas  calumnias,  provocasse  ad  Concilium,  pro- 
fessum  ea  omnia  futura  irrita,  quaj  adversus  se 
decernerentur  ,  ac  prohibuisse  ,  ne  Apostolicis 
imperiis  quis  pareret ;  mox  promulgavit  ha;c 
omnia  ideo  gesta  ab  rege,  quod  ex  impotenlia 
animi  censura  Apostolica  corrigi  non  ferret: 
nulium  tanti  sceleris  exemplum  extare :  im- 
peratores  non  modo  summorum  Pontificum  , 
sed  etiam  aliorum  episcoporum  censuram  perlu- 
lisse:  CEcumenicum  Concilium,  ad  quod  provo- 
catum  est,  suo  nulu  congregandum  ;  nec  ob  illam 
inutilem  provocationem  Pontificiam  coerceri  auc- 
toritatem,  quin  Philippum  regem  niale  agentem 
castigare  possit. 

a  Bonifacius  episcopus,  servus  servorum  Dei, 
ad  perpetuam  rei  memoriam. 

«  Nuper  ad  audientiam  nostram  vulgatus 
rumor  attulit,  quod  in  festo  Nativitatis  B.  Joan- 
nis  Baptistaj  prceterito  proximo  ,  Philippo  regi 
Francoruin  in  prajsentia  multorum  parium  ,  in 
jardino  ejusdem  regis  congregatorum,  contra  nos 
diversa  criminadenuntiatafuerunt ;  quodque  sup- 
plicatum  eidem  regi  extitit,  quod  ipse  hujusmodi 
denuntiationibus  consentiret,  consilium  super  hoc 
apponeret,  dando  ad  convocandum  seu  convocari 
faciendum  Concilium  generale  opem  et  operam 
efficaces  ;  et  quod  hujusmodi  denuntialioni  et 
requisitioni  rcx  idem  et  pr^lati,  qui  ibidem  eranl, 
assenserunt ,  et  ne  nos  conlra  ipsos  regem  et 
regnum  suum,  prselatos  (duces),  nobiles,  comites, 
barones,  nobiles  et  alios  piocederemus  in  aliquo 
ad  ipsuin  generale  Concilium,  aut  ad  papam  no- 
strum  successorem  legitimum,  vel  ad  sanclam 
Romanam  Ecclesiam  extitit  appellatum ;  et  quod 
multi  appellationi  hujusmodi  adlu-cserunt ,  inter 
regem  et  pr;rlatos  et  adlK-crentes  eisdem  initis 
confoederationibus  et  colligationibus  factis  ,  di- 
stricte  mandando  (ler  regem  eumdem,  ut  nulius 
niintios  aut  nosttas  litteras  reciperet,vel  nobis  in 
aliquo  obediret,  ac  Stephano  de  Columnanostroet 
Romanffi  Ecclesise  hostc  in  regno  suo,  non  sine 
incursu  gravium  senlentiarum,  rece|ito. 

«  Sane  quantum  ad  lioc  conventiculum,  mi- 
nister  hujus  qua  charitate,  quo  zelo  processerit, 
quautave  temeritate  id  asserit,  qui  veritatem  con- 

'  Ext.  ia  Ms.  arcli,  Vat. 


siderant  id  evidenter  intelligunt,  et  qui  sapiunt 
maniieste  cognoscent.  Inliieantur  blaspliemias  , 
miiledictorum  fenores  inspiciaiit  ,  videant  regii 
mandati  justitiam,  legant,  optamus,  colligationem 
el  confcederationem  ;  ipsius  receptionem  Stephani 
prudenter  advertant,  et  nutantem  Ecclesiam  sum- 
morumque  Poiitificum  statum ,  nisi  causa  fatua 
causaque  superba  eorumdem,  quo  processerunt, 
comprimnntur  impetu,  et  occidant  intus  orba. 
Attendant  nihilominus  diligeuter  ut  nos,  hujus- 
modi  (homines)  os  suum  iionentes  in  coelum  et 
Imgua  corum  transeunte  supcr  terram  ,  liKresis 
inauditis  mendaciler  blasphemarunt  blasphemiis 
aliisque  confictis,  quantum  in  eis  fuit,  criminibus 
lacerarunt.  Sed  ubi  auditum  a  Scccuio  et  quod  hae- 
rctica  fuerimus  labe  respersi?  quis?  nedum  de 
cognatione  nostra;  imo  de  tota  Campania,  unde 
originem  ducimus,  notatur  hoc  noniine? 

Al .  «  Certe  heri  et  nudiustertius  apud  eumdem 
regem,  dum  eum  beneficiis  mulcebaiiuis,  Catho- 
lici  fuimus:  hodie  vero  ab  i|iso  taliter  blaspliema- 
mur.  Sed  quaj  causa  mulalionis  tam  subilae?  Quoe 
irreverenfiae  causa  filialis  ?  Vere  sciaiit  cuncti,  quod 
interpretalionis  unius  (pharmacum)  quo  peccato- 
riim  suoruin  (sordes)  purgare  volebamus,  et  poeni- 
tentise  acrimonia ,  qua  crimina  tergerentur  pur- 
gata,  eum  ad  concinnandum  armaverunt  dolos,  et 
ad  faisas  insanias  provocaverunt.  Majores  Medio- 
lanensi  opiscopo  sumus,  et  clara;  memoria?  Valen- 
tinianus  Augustus,  etFrancorum  (rex)  minor  :  iile 
sicut  humilis  et  Calhoiicus  princeps  non  erubuit 
profiteri,  se  Mediolancnsi  episcopo  ,  cum  ut  homo 
delinqueret,  submissurum,  et  necessario  subitu- 
rum  medicamenta  curantis :  hic  autem  sicut  Senna- 
clierib  in  superbiam  datusest:  nos,  quieum  salu- 
bribus  corripiebamus  monitis,  sprevit :  nos  sub- 
sannavit,  et  post  tergum  nostrum  caput  movit. 
Sed  paveat  quod  contra  eiimdem  Sennacherib 
dicitur :  Cui  exprobrasti,  et  quem  blasphemasti? 
contra  quem  exailasti  vocem  tuain,  et  eievasti  in 
excelsum  oculos  tuos?  conlra  sanctum  Israel;  et 
ccce  sanclus  israel,  id  est,  Dei  vicarius,  hic  est 
i^etri  successor,  cui  dictum  csl ;  Pasce  oves  meas; 
etc.  Tu  es  Pelrus  et  super  hanc  pefram  adiflcabo 
Ecclesiam  meam,  et  portiB  inferi  non  praevalebunt 
adversuseam.  Et  quodcumque  ligaverissuper  ter- 
ram,  erit  hgatum  et  in  ccelis.  Et  propter  hoc,  qui 
in  navi  Petri  non  est,  peribit  naiifragio :  et  qui  in 
ea  est,  oportet  quod  gubernatoris  gubernationi 
subsit.  Cum  ergo  de  calumnia  objectoris  propter 
falsifatem  hujus  objecti  criminis  pateat,  per  con- 
sequens  quod  calumnietur  in  objectis  aliis  dicitur 
patere.  Maledictorum  primo  consideremus  ex  legi- 
timis  causis  excommunicatum  publice  nuntiari, 
ex  hoc  contextu  et  celeritate  actuuni  quisnon  jure 
pra-sumat  ejusmodi  non  charitatis,  sed  ad  vindic- 
tam  zelum  ?  Quis  uon  cogitabit  ad  corrcctionis 
fngam  ipsum  ad  tanla?  teuieritatis  audaciam  per- 
venisse.  Praiteriti  temporis  roborat  conjectura. 

42.  «  Oiim  itaquc  dum  capitula,  in  quibuseX- 


CLEMENTIS   V   ANNUS  7.   —  CHRISTI    13H. 


494 


cedebat,  noslris  compreliensa  litteris  |ier  (lilccliim 
filium  Jacobum  de  Normanius  notariuin  noslruiu 
transinisimus,  eegre  tulit,  indignatus  extilit  et  in 
furiam  versus ,  maledicere  coepit  ,  noii  veritus , 
quod  scriiituni  est:  1'rincipein  po[)uli  lui  uon  ma- 
ledices.  Cum  autem  cessare  nos  credidit,  paulo  anlc 
nos  in  Cbristo  patrem  sanctissimuin  liabuit,  et  sic 
nos  suisliltcrisappellavil.  Nunc  veio,quiaurgeiite 
conscientia  ex  debito  pasloralis  olficii  ipsiuscorrec- 
tioneiii  omittere  non  valemus,  im|)inguatus,  dila- 
tatus  el  incrassatus  recalcitravit  dileclus,  et  pejora 
prioribus  addidit  nialedicta.  Ex  quibus  ejus  iii  iis 
malum  convincimus  zelum  et  iniquitatis  in  ipso 
foniitem  comprobamus  et  dicerc  illud  propiiela; 
possuinus:  Numquid  redditur  pro  bono  maluin, 
quia  foderunt  foveam  animie  mea;?  Sed  raciente 
Doinino,  incidet  in  foveam  quam  fecit ,  et  dolor 
ejus  animi  mandati  prEemissi  perversitatem  appro- 
bat.  Directa  sunt  enim  verba  canonum  ,  euin  qui 
ab  episcopo  suo  ante  sententia;  tempus  dubia  su- 
spicionediscesserit,  manifestammanerecensuram; 
quam  clerici  Symmachi  papa; ,  qui  ab  eo  etiain  de 
haeresi  accusato  contra  regulas  ante  teinpus  dis- 
cesserant,  incurrissent ,   nisi   providentia  Synodi 
actuni  fuisset  misericorditer  cum  eisdein.  Eum- 
dem  zelum  et  aniinum  praedicta  colligatio  pateiecit. 
»  Ad  liaic  receptatio  Stephani  memorata  non 
soluni  malum  indicat  zelum,  sed  regem  ipsum 
inimicuin  detegit  et  princi[)is  Ai)Ostoloruin   man- 
dati  tiansgressorem,  cuin  ait  de  Clemenle  :  Si  ini- 
micus  est  isle  Clemens  alicui   pro  aclibus  suis, 
cum  illo  nolite  ainici  esse;  sed  avertite  vos  ab  eo, 
cui  ipsum  sentitis  adversum.  Si  quis  vero  amicus 
fiierit  iis,  quibus  ipse  nunc  loquilur,  unus  est  ex 
his,  qui  exterininare  Ecclesiam  Dei  volunt:  qui 
enim  inimicis  alicujus  suas  amicitias  copulant , 
ejus  inimici  censentur,  et  ideo  facile  meutiuntur. 
Nonne  insuper  Ecclesia;  nutabit  status,  et  Roma- 
norum  Pontificum  vilescetauctoritas,  sitaiis  regi- 
bus  et  principibus  aliis  potentibus  ai^eriatur  via, 
aditusque    pandatur?   confestim  eniin  llomanus 
Pontifex  Petri  successor,  qui  clara  ii^sius  Petri  voce 
omnibus  praeest,  cum  circa  aliciijus  principis,  vel 
poteiitis  volet  correctionem  inteiidere  et  miltere 
nianus  ad  fortia,  dicetur  ba;reticus ,  vel  notorie 
et  in  scandalum  criminosus,  ut  sic  fugiatur  cor- 
rectio,  et  suprema  potestas  penitus  conlundalur. 
Absit  a  scriplura  nostrorum  temporum  hoc  per- 
niciosum  exemplum  :  absit  a  nobis  tanta  socordia: 
absit   tam   damnabilis   negligeiitia,   (|uod   taleiii 
errorem  sinamus  subcrescere,  quin  ipsius  sui  ortu 
succindamus  euindem. 

43.  «Nuuiquid  ergo,  si  siiiiradictis  contra  nos 
peccatis  a  nobis,  sine  quo  Concilium  congregari 
generale  non  potest,  illud  in  exemplum  tam  de- 
testabile  inaxime,  ut  omittamus  ad  prx>seiis  de 
excommunicalione  iiiulliplici,  qua  rex  idem  tene- 
turadstrictuscalumniatormalo,  ut  exsuperioribus 
patel,  pi-Lccedenti  zelo,  ac  etiam  inimico  ac  sibi 
confoederatis,  quibus  coUigatus  est,  eliam  conce- 


datur  laliter,  (luod  firinamentum  dabiinus  huic 
pesti?  neinpe  (|uod  in  aliorum  pra>latorum  per- 
soiiam  <!x  iincdictis  causis  secundum  scila  cano- 
niim  repellere  deberemus,  illiid  in  nostram  sine 
alicujiis  injuria,  si  nobis  ct  fratribus  nostris  vide- 
bitur,  polerimiis  inerito  refularo,  ul  nemo  dein- 
ceps  rex,  aiit  iirinceps,  velalius  poteiis  Francorum 
regum  exemplo  coiilra  Romanuin  Pontificem  sic 
prorumpat  in  verba  blasphemiic,  nullus  sic  cor» 
rcctionem  uvitet.  An  sic,  ut  taceamus  de  rege 
Franciaj  a  Zacharia  regno  privato,  digna;  recorda- 
tionis  Tlieodosius  magnus,  ab  Ainbrosi»  Mediola- 
nensi  e|iiscopo  exlra  Ecciesiam  factus,  contra 
eum  exarsit?  An  Lotharius  gloriosus  rex  contra 
Nicolaum  papam  sic  ercxit  calcancum?  An  contra 
Innocentiuin  Fredericus?  Aii  rex  Francia;  his 
major  est?  Sed  an  minores  sumus  pra;decessori- 
bus  nostris,  aut  minus  juste  procedimiis?  Quippe 
horum  aliquid  veruin  non  cst?  Sed  hi  ut  debue- 
runt,  suslinuerunt  humiliter.  Ille  autem  ut  Ado- 
nias  cum  diis  terra;  contra  Deuni  Abrabam,  qui 
contra  nos  vices  ejus  in  terris  gerentes,  ut  sic, 
quod  absit,  post  Christi  justo  ruat  judicio  gravius 
elevatus  est. 

a  Per  hoc  autem  non  credat  aliquis,  quod 
contenti  simus,  quin  non  obstante  frivola;  appel- 
lationis  objectu,  quee  ad  minorem  vel  parem,  sive 
mortalem   aliquem   non   potuit  interponi,  super 
praedictis  et  aliis  notabilibus  ipsiiis  regis  ejusque 
sequacium  excessibus  prout  expedierit,  suis  loco 
et  lempore,  iiisi  se  corrigant  ct  satisfactionem 
impendant  debitani,  iie  eorum  sanguis  de  noslris 
requiralur  manibus ,   procedamus.   Datum  Ana- 
gnicc  XVIII  kal.  Septembris,  Pontificatus    nostri 
annoixo.Ex  his  perspicue   conslat,  jure  latain 
Constitutionem  hanc  a  Donifacio,  et  sumina  cum 
laude  ab  eo  Apostolicam  auctoritatem  defensam, 
quam  adversus  hujusmodi  nefarias  ad  Concilium 
provocationes,  pro  Ecclesiastica  disciplina  labefa- 
ctanda  dolo  conceptas,  tutati  sunt  successores  : 
inter  quos  Pium  II  in  Mantuana  Synodo,  deinde 
alios  analhenia  id  ausuris  objecisse  visuri  sumus. 
U.  Expuncta  esl  etiam  Clementis    imperio 
concepta  a  Boiiifacio  sentenlia',  qua  fcrebatur 
PhiUppum  regem  anatliemate  inustum,  Gallosque 
ab  ilUus  imperio  liberos  et  solutos  renuntiarat. 
Causas  liujus  decroti  afferebat,  indigne  habitum  a 
Philippo  nunlium  Apostolicum,  qui  ad  ipsum  de- 
tulerat  singula  capita,  in  quibus  ille  clerum  popu- 
lumque  Gallicanuin  oppresserat,  eaque  emendare 
jubebatur  :  Joamiem  card.  legatum  ad  sopicndam 
nascentem  discordiain  missum  custodia  cinxisse: 
infandas  calumnias  adversus  suic  anima;  patrem 
et  eiiiscopuni  fudisse  :  vini  attulisse  clero  Galli- 
cano,  ut  nefariae  sua;  provocatioiii  adlia;rcsceret, 
rcluctantcs  compcgisse  invincula;  Columnenses 
schismalicos  recepisse  :  luin  etiam  ilinera  ad  Ro- 
manam  curiain  inlerciusisse. 

'  lixl.  iii  Ms.  Aicli.  Vit. 


492 


CLEMENTIS  V  ANNUS  7.   —  CHRISTI    1311, 


0  Bonifacius,  etc. 

«  Suiier  Pelri  solio,  excelso  llirono,  diviaa 
(lispositioiio  sedenles,  illius  vices  gerimiis,  cui  per 
Palreni  dicilur' :  Filius  meus  es  tu,  e{;o  hodie 
genui  te.  Posluia  a  nie,  et  dabo  tibi  gentes  btpre- 
ditaleni  luam,  el  possessioneni  tuam  terminos 
terriE.  Reges  eos  in  virga  ferrea,  et  tanquam  vas 
figuli  confringcs  eos.  Quo  nionenlur,  ut  inlelli- 
gant  reges,  disci|iliiiam  apprelieiidant,  erudiantur 
judicaiites  terram,  (|uod  serviant  Doinino  in  ti- 
more  et  exuitent  ei  cum  tremore,  ne  si  irascatur, 
aliquando  pereant,  cum  exarserit  ira  ejus.  Ideo- 
que  niagnum  judicamus,  ut  parvum,  quia  ejus 
sumus  vicarii,  apud  quem  personarum  acceptio 
indigne  reperilur.  Hoc  veteris  et  novi  Teslameiiti 
veritas  babet  :  lioc  venerandoruiu  Conciliorum 
probat  aiiclorilas  :  id  sanctorum  Patrum  tenet 
sententia  ;  id  cliam  naturalis  ratio  manifeslat.  Sed 
licet  tanla  poteslate  sit  pncdita  Petri  Sedes  tanla- 
que  poileat  dignitale;  tamen  ut  pius  pater  severi- 
tatem  mansuetudine  temperantes,  ac  lenientes 
ffiquitate  rigoreni,  non  ad  confringendum,  quaii- 
quam  jusle  possemus,  ferream,  sed  ad  dirigeiidum 
in  viam  salulis  directionis  virgam  in  pr;psenlia- 
rum  assumimus,  et  eorreclionisferulam  amplexa- 
mur.  Novum  ad  hoc  nihil,  prout  neque  grana  de 
spicis  excuti  fecimus,  nenipe  simpliciter  judican- 
tis  opera  iungimur  :  quinimo  utentes  denunliato- 
rum  officio  nullas  pcenas  Philippo  Francorum 
regi  imponimus,  sed  ci  propler  excessus  suos  jam 
excommunicato  nolorie  infliclas  poliusa  jure  iiili- 
mamus. 

«  Bonus  itaque  medicus,  si  quibusdam  medi- 
camenta  morbis  officiant,  se  de  gratia  vertil,  non 
eis  statim  duriora  subjiciens,  sed  leniora,  nisi 
morborum  aliud  exposcat  acuilas,  administrans. 
Sic  peccatorum  ejusdem  sauciati  regis  vuliiera 
prius  palpavimup,  exactis  lenitatibiis  mulsimus, 
ipsumque  pielate  iiaterna  fuvimus :  imo  lenimenta 
hujusmodi  seminarium  contiiniacise  fuerunt  et 
odiorum,  eum  erexerunt  in  superbiam,  et  ad  con- 
tentum  perlinaciler  provocaverunt.  Unde  nos  ad 
alias,  non  graves  tamen,  medelas  convertimus,  ut 
saltem  experiamur,  utrum  taclus  leniter,  non 
confraclus  se  corrigat  :  fructuosam  {sicut  Nabu- 
chodonosor  pra;  CEEterls  terraB  rex  inclylus,  quod 
optamus,  ne  obstinalus  in  quem  transfixit  videat, 
et  cogamur  ferro  abscindere  vulnera,  qucE  fomen- 
torum  medicinam  non  sentiunt)  poenitenliam  agal: 
an,  quod  absit,  in  profunduiii  maloriim  demer- 
sus  sordidus  sordescal  amplius,  et  velutPharao  in- 
durescat. 

45.  «  Olim  siquidem  dum  idem  rex  peccaret 
graviler  in  diversis  arliculis  in  cierum  et  Eccle- 
siam  Gallicanos,  primo  per  ejusdcm  regis  nuntios 
ad  nos  missos  ipsum  super  hujusmodi  salubribus 
monuimus  nionitis,  deinde  ad  eiiiii  dilectum  fi- 
lium  Jacobum  de  Normannis  notarium  nostrum 

1  Psal.  II.  .      ••■ 


ei  nostras  deferentem  litteras,  in  quibus  excedeMt 
capitula  continentes,  transmisimus  :  quanquam 
impudenter,  quanquam  infrunito  aninio  et  irre- 
verenter  traclaverit ;  non  advertens,  quod  secun- 
dum  Evangelicam  veritatem,  qui  spernit  missuin, 
spernit  mittentem,  ideo  dignus  sententia,  quam 
dudum  Conslantiniis  papa  in  .histinum  imperato- 
rem  Justiniani  filium  ex  siinili  causa  tulit,  qui 
in  vicino  erant,  manifesto  cognoscunt,  ac  idem 
paluit  de  longinquo;  nec  considerans,  quod  an- 
tiqiiis  est  sancitum  a  sanctis  Patribus  promul- 
gatis  canonibus,  quod  si  quis  Romam  petentes 
rebus,  quas  ferunt,  spoliare  praesumpserit,  com- 
munione  careat  Cliristiana,  quodque  ii,  qui  acce- 
dunt  ad  pra;seiitiani  Bomani  Pontiflcis  cum  rebus 
suis,  debeant  esse  sub  Apostolica  protectione  se- 
curi;  et  parvipendens  excommunicationis  senten- 
tiam,  quam  inbaerentes  vestigiis  Romanorum  et 
prcPcipue  Nicolai  IV  papa',  preedecessorum  nostro- 
rum,  qui  dictorum  canonum  auctoritate  suffulti 
cuiitra  lalia  facientes  ad  excommunicationem  hac- 
teiius  processerunt,  addilo  per  Nicolaum  eumdem 
processibus  ipsis,  etiamsi  connitentes  imperiali, 
aut  regali  dignitate  radient;  nos  etiam  eodem  pri- 
vilegio  excluso,  in  omnes  etiam  si  prajdicla  ful- 
geant  dignitate,  qui  ad  Sedem  Apostolicam  ve- 
nientes  vel  recedentes  ab  ea  capiunt,  spoliant,  vel 
delinere  praesumunt,  aut  impedimentum  aliiiuod 
exbibeiit,  quominus  ad  eamdem  Sedem  libere  cum 
propriis  bonis  et  rebus  suis  veniant  et  recedant  ab 
ea,  in  die  Coena3  Domini  proximo  pncterito  tali 
modo  declarantes,  etiam  illos,  qui  per  se  vel  suos 
officiales,  vel  ministros,  aut  aliis  incolis  imperii, 
regiioriim  seu  tcrrarum  suarum,  vel  transeunti- 
bus  per  ea  undecumque  oriundis,  ad  Sedem  ve- 
nientibus  memoratam,  vel  redeuntibus  ab  eadein 
equitaturas  limitant  vel  subtrahunt,  qutc  deferunt 
seu  reporlanl  pro  suis  opporlunitatibus  vel  expen- 
sis,  aut  quasvis  alias  res  et  bona;  sive  aperiunt 
litteras  vel  auferunt,  seu  taxant  numerum  per- 
sonarum  aut  evectionum,  vel  ahas  direcle  vel  indi- 
recte  talibus  venientibus  vel  redeuntibus  impedi- 
nientum  vel  obstaculum  praestare  prffisumunt; 
impeditores  fore  ad  diclam  Sedem  venientium  et 
redeuntiiim,  et  excommunicationis  sentenliam 
incurrere  supradictam  ;  adeo  nostris  temporibus, 
siciit  alias  fecerat,  notorie  suiregni  fines,  in  trans- 
gressores  gravissimis  interminalis  pcenis  et  nos 
jaclatis  blaspliemiis,  arctae  custodiae  deputat,  abla- 
tis  conlia  dictam  sententiam  nostram  non  solum 
indigenis,  sed  etiam  ad  eamdem  Sedem  per  re- 
gnum  ipsius  aliunde  venientibus  rebus  suis,  vel  in- 
juriose  taxatis,  imo  autem  omnino  sublractis;  ac 
litleris,  (luas  deferunt,  apertis  per  custodes  pas- 
suum,  aut  retentis,  quod  nuUus  libere  ad  sacpedi- 
clam  Sedem  potest  accedere  :  nec  prailati  Franciae 
per  iios,  ut  super  diclis  deliberaremus  cum  eis,  ad 
nostram  prajsentiam  evocari  poluerunt,  sicut 
eorum  hujusmodi  per  litteras  constat,  quas  in 
Aichivio  Romanai  Ecclesiae  conservari  facimus. 


CLEMENTIS   V   ANNUS  7.    —   CHRISTl    1311. 


493. 


Sic  et  Novioinen.  Constanlien.  et  nilnricen.  epi- 
scopi  ipsoruni  (  nuntiuruni )  nunlios  excusalio, 
eodeni  iinpetlienle  rege,  venire  (non  posse)  qua 
cansa  eliainsi  priiiceps  (|uisquain  fueril,  (ini  hoc 
prohibuerit,  iliuni  ceiiset  caiion  coinmunioiie  pri- 
vaiKlum.  Quis  euni  libere  ad  memoralam  Sedem 
proticisci  dicet,  qiii  sic  liuclalur  et  (|U()(I  retinea- 
tur,  vcl  regnuin  perniillatur  exire  siib  aitcrius 
potestale  consistit?  certe  niillus,  qui  sane  intelligat, 
et  qui  scripli  jiiris  (viin)  in  hoc  cognoscat  habet 
aliquam  veritaleni. 

i6.  Sed  volentes  secundum  sacrorum  doctrl- 
nam  canonum  pacis  servare  vinculiim,  eum  ajqui- 
tate  et  fiimitate  portare,  nec  sic  inoti  sunuis.  Imo 
Evangelicadicta  pensantesconati  sumus  errantem 
ovem  tam  charani,  tanquam  nobis  dilectum  quasi 
propriis  huineris,  ne  periret,  ad  ovile  reducere, 
in  uberibus  collocare  pascuis,  et  dulccdinis  pa- 
bulo  confovere.  Nam  cogitantes  secuiiduin  Evan- 
gelii  parabolain,  quod  qui  notarium  spreverat, 
saltem  noslrum  vereretur  filium,  ad  reducendum 
eum  dileclum  filiuin  nostrum  Joannem  SS.  Mar- 
cellini  et  Pelri  piesbyleriiiu  caidinalein  de  regno 
oriundiim  ipsius,  qui  taniiuam  amicus  suus  ejus 
relabat  saliitem,  curaviinus  destinare,  offerentem 
inter  caetera  sibi  ex  parte  nostra  absolutionem  ab 
excommunicatiouuni  sententiis,  quibus  erat  nota- 
biliter  irretitus. 

a  Verum  frnstra  nos  talis  cogitatus  arripuil, 
quia  si  erga  pnedictum  notarium  se,  ut  pra;mit- 
tilur,  gessit,  filium  nostrum  magis  ignominiose 
compescuit,  quia  sicut  ipse  nobis  cardinalis  re- 
tulit  oblatam  absolutioneiu  contempsil,  eique  de- 
putatis  cuslodiis,  ne  libere  posset  ire  quo  vellet, 
nec  recipere,  qui  venirent  ad  eum  de  regno  suo, 
non  reversuriim  sine  sua  licentia  :  et  sic  qundain- 
modo,  ut  ejusdeni  cardinalis  vcibo  utamiir,  regio 
banno  supposilum  protulit  et  efflavit  eumdem.  Et 
etiain  iiltra  parabnlam  ipse  tandcm  nos  iiatrem 
familias  iion  (iimisit  intactos,  sed  iteruni  laceravit 
blasphemiis  et  injuriis  lacessivit,  oblilus  quod  le- 
gitur  :  Honora  patrem  tuuin  et  malrem  tuain,  ut 
sis  longaivus  super  terram  ;  el  quoil  filio  seinper 
honesta  et  sancta  patris  querela  deberet  videri,  et 
taliter  ejus  non  effici  castigator  :  confoeilerationi- 
busqiie  et  coUigatioiiibiis  factis  cuiii  iioiiiiullis 
pra^latis  et  persoiiis  aliis  regni  sui,  pacis  viiicu- 
lum,  quod  salvum  esse  totis  affeclibus  iiitebamur, 
rupit,  perturbavit  iinitatem  Ecclesiaslicain  et  in- 
consutilein  Dnmini  liiiiicam  scindere  iion  expavit; 
ac  siiae  appcllationi  frivolaj,  contra  nos  iiiierpo- 
sitae,  adhaercre  [lerperam  coegit  elcogit  invitos,  et 
in  riiinam  seciim  perniciose  deducit.  Saiie  para- 
bolain  timeal,  ne  vinea  aliis  locetur  agricolis,  ijui 
suis  tcmporibus  fructus  reddant.  l*aveatcensuram 
canonum,  (|iKi' conlra  (ales  dignnscitiir  pra-parata; 
et  neexhiijusmodi  slricta  custodia  canlinalis  prae- 
dicti  canonem  latae  sententia;,  qui  ad  eos  per  inter- 
pretationcm  transit,(]ui  clericos  sine  laesione  deti- 
nenl  in  custodia   publica  vel   privata,  cuni  non 


mulluni  a  specie  verlmrum  differant,  quibiis  ipio 
voiuiit  laciillas  rccedendi  non  dalur,  incurral  dili- 
genler  attendat. 

47.  (J  Ad  Iioc,  oiniltamiis  de  dilecto  filio  I... 
abbale  Cistercieiisi  detento,  et  aliis  niuitis  icligio- 
sis,  maxiine  llalicis,  quia  jussio  regis  urgcbat, 
recedentibns  regiio  caplis  de  ipsius  coiiiiiveiilia, 
et  aliquo  tempore  in  casloUeto  servatis,  eo  quod 
adhaerere  nollent,  appellationi  pifedictae;  ac  de 
eo  qiiod  in  iiersona  venerabilis  fialris  iio>tri  15... 
Appamiarum  episcopi  actiini  exlitil  iiuper  etNico- 
laiim  de  Bonfractii  capellaniim  cardinalis  jam 
dicti  nostras  ad  eum  portantem  litlcras,  (|uibiis 
rcgem  excomniunicalum  per  cardinaleni  eumdeni 
mandamus  publice  nuntiari,  capi  fecit,  et  repeti- 
tum  a  cardinali  eodeiii  a  carccre  noliiit  reiaxare, 
jirout  idem  cardinalis  nobis  id  per  proprias  lit- 
teras  notum  fecit  :  unde  perinde  dicitiir  habere, 
cum  i[ise  rex  impedimenlum  illud  piiestiterit, 
siciit  si  mandata  rcnuntiatio  pra'cessisset. 

«  Stephanum  insuper  deCoIumna  iiostrum  et 
Ecclesia;  liostem  in  suo  legno  receptavit  patenter, 
non  veritus  excommunicationissentenliam,  quam 
post  Columnensium  fugam  de  Tyburo  promulga- 
viiiius  publice,  quibuscumque  privilegiis  non  ob- 
stantibus,  in  oiiines,  etiainsi  imperiali  aut  regali 
prtctulgeaiit  digiiitate,  qiii  (liclum  Stcplianuiii  et 
alios  (juondam  (ilios  Joannis  de  Colimina,  et  Jaco- 
bum  fratrem  dicli  Joaniiis,  Ricchardum  etPelrum 
de  monte  Vig.  dicli  Jacobi  nepotes  reciperent, 
conducerent,  receptarent,  receptari  vel  recepi  fa- 
cerent  seu  conduci,  aut  eis  vel  ipsorum  alicui 
publice  vel  occulte  auxilium,  favorem,  vel  consi- 
lium  exhiberent;  quodijue  contra  adjutores,  fau- 
tores,  et  receptores  piicdictorum  Jacobi  et  (ilio- 
rum  (licli  Joaiinis  ab  olim  per  nostras  litteras 
(iiocedi  maiulavimus,  ut  conlra  haereticos,  rece- 
pfatores,  fautores  et  adjutores  eorum;  nequa- 
(juam  in  his  servit  Deo  rex  Fraiicoriim  iii  timore, 
aiit  ei  cuni  tremore  exultat,  ne  iratus  in  eum  per 
suum  vicarium  exardescat  :  nempe  fanto  offendit 
graviiis,  iiuanlo  iHjriiiciosiiis  peccat,  suee  perditio- 
nis  ad  alios  exciiipla  transmittens. 

48.  a  Heu  ipsum  consilia  prava  commaculant : 
eum  syrenes  ne':non  usque  iii  exitiiim  diilces 
damnose  iiermulcent,  periculoseregaleni  meiitem 
exagitant,  et  decipiiint  incessanter.  Non  eniiii  pro- 
pter  eas  liberare  (lossumus  nec  debemus  :  linini- 
nem  nam((ue  priiiiiim  non  a  (leccato  dialioii  cxcn- 
savit  siiggestio,  ((uin  diviiii  mandati  transgressor 
solverct  poeiiam  mortis :  et  sileiilium  iiostrum 
nihil  aliud  forct,  ((uam  delimjiiciidi  occasio,  et 
dissolutio  univcrsaj  Ecclcsiasticfe  disciplina-.  Cuiii 
enim  notoriuin  etiain  facli  continui  sit,  ((und  i()so 
faciente,  et  conlra  diclain  nostram  vcnieiile  sen- 
tcntiam,  libertas  non  cst  per  regiium  ipsius  ve- 
nicndi  ad  A[iostoIicarn  Sedciii  ;  et  ([uod,  si  dictus 
Nicolaus  est  caplus  et  prffifatus  Slcpliaims  rece()ta- 
tiir  in  regno  ;  nostrKqiie  sententi;e  supradicfai 
latic  firniatae  sint  ut  pra;dica(a;,  publice,  sit  quod 


494 


CLEMENTIS  V   ANNUS    /, 


CHRISTI   1311, 


canonum  excouiimiiiicatio  iu  apcilo  liquetex  pne- 
missis  (ut  laceanuis  ad  prassens  ile  custodia  jam 
dicto  cardinali  impnsita,  delentione  abljalis,  ca- 
ptione  reiigiosorum  diclorum,  et  temerariis  acti- 
bus  in  jani  dictos  comniissis)  ipsum  eumdem 
regem  manifestis  excommunic.itiouibus  esse  liga- 
tum,  et  per  consequens  Ijenelicia  Ecclesiastica, 
personatus  et  dignitates ,  si  eorum  aliquo  legi- 
timo  tilulo  quamloque  ad  eum  collatio  pertinet, 
de  jure  interini  non  posse  conferre,  iniperiuni  sive 
jurisdictionem  aliquam  pcr  se  vel  alios,  aut  com- 
munesactusseu  legitimosexercere,  el  collationcm 
et  exercilium  i|)funi  nuUius  exislere  dignitalis,  ac 
fldeles  ac  \assallos  ipsius  esse  a  fidelitate,  et  etiam 
juramentis,  (juibus  adstringuntur  eidem,  et  hujus- 
modi  debilo  totius  obsequii  auctoritate  canonum 
absolulos  ;  hoc  omnibus,  tiis  pra^cipue  qui  de  ejus 
sunt  regno,  vel  iu  eo  moram  faciunt,  nuntiantes 
eum  excommunicatum,  comilari  poenas  hujus- 
modi  declaramus  :  et  more  periti  medici,  cum 
non  profuerint  monita,  a  levioribus  incipientes, 
ac  sanclorum  Patrum  nostrorum  statuta  tenentes, 
omnes  fideles  et  vassallos  ejus,  eique  juratos  a 
fidelitate  et  juramentis,  quousque  idem  rex  in  ex- 
comuiunicatione  permauserit  ,  Aposlolica  nibil- 
on.inus  auctoritate  absolvimus  ;  el  neeidem  fideli- 
tatem  observent  vel  servent,  modis  onuiibus,  et 
sub  interininatioue  anathematis,  quia  magis  Deo 
quam  buminibus  servire  oportet,  et  fldelitatem 
Christiano  princi|ii  Deo  adversauti  ejusque  priece- 
pta  calcauti  nulla  cohibentur  auctoritate  persoi- 
vere,  prohibeuius. 

49.«  Et  quia  rex  ipse  aliquosforsitau  inveniret, 
qui  beniUcia  hujusmodi,  Uei  tiuiore  poslposito, 
ab  ipso  reciperent,  districte  praBcipimus  sub  ex- 
commuuicationis,  amissionis  beneficiorum,  quai 
alias  habereut,  et  iuhabilitatis  perpetuae  ad  Eccle- 
siastica  beneficia  de  ca;tero  oblineiuia,  poena  (ciuam 
ipso  lacto  incurrant,  si  coutrarium  agaut)  ne  ab 
eo,  sic  excommuuicato  manente,  ilia  recipiaut 
quoquo  modo  :  districte  sub  hujusmodi  a  uobis 
infligcudis  poenis  inhibentes  capitulis  Ecclesiarum, 
in  quibus  beneficia  ijisa  per  regem,  exconfmuni- 
catione  duraule,  couferuatur  eumdem,  ne  eos, 
quibus  conceduntur  ab  ipso,  rccipiant  vel  admit- 
tant.  Porro  cum  scrijitum  sit  :  Dissoive  coliiga- 
liones  impietatis,  soive  fasciculos  depriiuentes ; 
nos  couloederationes  praedictas,  eliaui  cum  qui- 
busvis  terrai  regibus  aut  pruicipibus,  quod  non 
credimus,  initas  dissolvimus,  et  juramenta,  si  qua 
SLint  iirsstita ,  aunullauius  :  etiam  nunti.mtes 
ipsi  regi,  ut  a  facie  arcus  fugiat,  resi|>iscat,  ad 
obedientiam  redeat,  el  ad  Domiuum  convertatur 
ne,  quod  prieterire  nou  valebiums,  justo  iii  eum 
judicio  animadvertere  compeilamur. 

«  Ut  autcm  bujusmodi  noster  processus,  quem 
de  consilio  fratrum  nostrorum  facinuis,  ad  om- 
niuiii  nolitiam  deducatur,  chartas  sive  membra- 
nas,  processumcoutinenteseumdeiu,  in  cathedrali 
Ecclesia  Auagnina  appendi  vei  affigi  ostiis  seu  su- 


perliminaribus  faciemus,  qua;  processum  nostrum 
suo  quasi  sonoro  picEconio  et  patuio  indicio  pubii- 
cabuut  ita,  qiiod  idem  rex  et  alii,  quos  processus 
ipse  contingit,  nuUam  postea  [lossint  excusationem 
praetendere,  quod  ad  eos  taiis  processus  non  per- 
venerit,  vel  (juod  ignoraverinteumdem  ;  cuinnon 
sit  verisimiie  reuianere  quoad  ipsos  incognitum 
vel  occuitum,  quod  tam  patenter  omnibus  pu- 
blicatur.  Aclum  Anagniae  iu  aula  nostri  palatii 
Vi  idiis  Septembris,  Pontificatus  nostri  anuo  ix  ». 

Pronuntiatum  non  est  hoc  edictum  a  Bonifa- 
cio,  siquidem  ab  liostibus  pridie  ejus  diei,  quo 
Philippum  anatbemate  danmatuiu  erat  promulga- 
tiirus,  interceptus  iu  custodia  est  liabitus  :  «  Pri- 
die  »,  inquiunt  Acta  judiciaria  ',  «  quo  statuerat 
Pontifex  publicare  processus  contra  regem  Fran- 
cia;,  VII  videlicet  idibus  Septembris  ».  Enitescit 
vero  ex  iis  litteris,  Bonifacium,  quamvis  atrocis- 
sime  lajsum  a  Pbilippo,  iiroscissumque  calumniis 
infandis  adeo,  ut  nequiores  vix  dannon  fingere 
potuisset,  clementia  potius  usum  quam  severitate, 
regemque  contumacem  ad  officium  flectere  ex 
Apostolico  munere  perteutasse  :  fretum  autem 
sua  innocentia  liujusinodi  calumniasgenerosema- 
gis  quam  caute  coulempsisse. 

50.  Quomodo  actiun  cum  Bonifacii  violatori- 
bus  et  calumniatoribus.  —  Porro  Clemens  cum  ad 
redintegraudum  inter  Romanam  Ecclesiam  re- 
giamque  Gallicam  iirisliuum  foedus,  hgec  et  aiia 
in  iis  disseusionum  fluclibus  gesta  aboienda  san- 
xisset ,  demum  ad  depellandam  veritatis  luce 
aspersani  Bonilacii  memorice  infamiam  coufecta 
in  ea  lite  documenta,  qu;r  Philippuiu  ac  filios  uon 
tangerent,  salva  esse  jussit ;  tum  etiam  pronuntia- 
vit,  non  comprehendi  superiori  sententia  Guillel- 
mum  e  Nogareto,  Reginaldum  e  Supiuo,  Tliomam 
e  llorolo,  Robertum  IPetrum  e  Genezano,  Stepha- 
nuin  Ademulphum,  Nicolauiu  GifTredum  Bussa, 
Orlaudum  et  Petrum  e  Luparia,  nec  pariter  Sciar- 
raui  e  Columna,  Joannem  Landuiphi,  Gotifredum 
Joannem  de  Ceccano,  Maximum  e  Trebis,  necnon 
Auagninos,  qui  iuvadendo  paiatio  Pontificio  ac 
thesauro  expilando  operam  praibuere,  cum  de- 
creverit  de  iis  aiia  ratione  statuere. 

Expiicuit  vero  in  eos  clemeiitiain  Apostoli- 
cam  %  dum  omuibus  vincuiis,  quibus  erant  irre- 
titi,  exsoivit  :  ob  suum  euim  in  regem  ac  regnum 
Fraucorum  studium  Auagninos,  qui  illi  adhajse- 
raut,  accepto  ab  ipsis  sacrameuto,  se  in  iis,  quaj 
gesta  fueraiit,  nuilo  sinistro,  ut  iliis  videbatur, 
cousilio  adductos,  omnibus  pceuis  exemit.  liainai- 
dum  pariter  e  Supino,  Petrum  e  Genezano,  et  Ste- 
phaiuim  Picalottum,  quaiuvis  offerrent  se  multis 
argunientis  probaturos,  quse  in  Bonifacium  ten- 
tata  eraut  justis  de  causis  egisse,  neque  a  Bene- 
dicto  vibratis  censuris  teueri  irretitos  ;  cum  tamen 
ad  cautelam  excipiendis  pcenis  se  submitterent,  a 
Berengario  Tuscuiano  episcopo  absoivi  jussit,  at- 

i  Exl.  in  Ms.  ArcU.  Vat.  —  '  Lib.  vi.  Ep.  cur.  xsxiii. 


CLEMENTIS    V   AXNUS  7.    —   CHRISTI    1:311 


495 


que  eamdem  noxje  pcenam,  quam  Nogareto  in- 
junxit'.  Qure  vero  poeDaB  Nognrelo  conjuralionis 
in  Boiiifacium  auclori  ad  scelus  expiandum  im- 
positce,  indical  Bornardus  ',  de  ipso  in  irratiam 
cum  Ecclcsia  restiluto  agens  his  verbis  :  a  Papa 
Cleuiens  absolvit  Guillelmum  de  Nogareto  prse- 
sentem  et  petenteiu  absolvi  a  senlentia  excommu- 
nicationis,  qua  tenebatur  propter  Bonifacii  papa? 
captionem  :  fueruntque  sibi  ibidem  per  ipsum 
impositaj  et  injunctae  in  poenitentiam  peregrina- 
tiones  aliqua;  faciendae.  et  insuper  quod  in  primo 
generali  passagio  transmarino  trauseat  ipse  mare, 
ibidem  (jnauKJiu  viveret  moraturus,  nisi  secum 
per  Sedeni  Apostolicam  fueritdispeusatum  ».  Quac 
Bernardi  verba  Pontificio  Diplomali  ad  fideles  dato 
consentiunt,  quo  ese  peregrinationes  a  Nogareto 
obeundcB,  nimiruui  Compostellana,  ac  plurium  in 
Galliis  sacrarum  aedium  in  quibus  singularis  vi- 
gebat  religio,  describuntur  '.  Ad  quas  etiam  Cie- 
mens  Nogareti  hseredem  obstrinxit,  si  antequam 
ea  religione  se  exsolvisset,  e  vivis  excedere  contin- 
geref. 

0  Clemens,  etc.  universis  Chrislifidelibus  prae- 
sentes  htteras  inspecturis. 

a  Licet  Guillelmus  de  Nogareto  regis  miles  a 
pluribus  contentis  in  praedictis  litteiis  et  eorura 
effectu  specialiter,  ut  preemittitur,  excludatur  sive 
excipiatur  ;  nos  considerantes,  quod  licet  ipse  as- 
serat  ex  liis,  quod  in  personam  vel  erga  personam 
Bonifacii  praedecessoris  nostri,  et  ingressu  domus 
suae  cum  multitudine  armatorum,  et  occupatione 
ac  rapina  thesauri  Ecclesiae  Anagniae  facta  fuerunt 
se  plunbus  rationibus,  quas  se  probaturum  offe- 
rebat,  non  teneri  ;  nec  propter  praemissa  vel  illa, 
ad  quae  idem  Benedictus  pradecessor  nosler  ra- 
tione  praemissonim  contra  eum  processit,  escom- 
municationis  seu  excomir.iiiiicationum  sententiis 
se  fore  ligatum  ;  qui  tamen  cum  inslanti  instantia 
humiliter  et  devote  a  nobis  impertiri  sibi  super 
hujusmodi  petiitabsolutionis  beneficium  ad  caute- 
lam,  offerens  ob  divinam,  Ecclesiae  et  nostram  re- 
verentiam  poenitentiam  quam  ei  duxerimus  injun- 
gendam  super  praediclis  se  ad  cautelam  receptu- 
rnm,  ac  etiam  completuruni  ;  nos  volentcs  saluti 
suae  animae  jirovidere,  nec  non  et  consideralione 
ipsius  regis,  pro  ipso  in  liac  parte  cum  instantia 
supplicanlis,  ipsum  ab  onmibus  sententiis  supra- 
dictis  absolvimus  ad  caulelam,  et  injungimns  sibi 
poenitentiam  ad  cautelam  :  videlicet  quod  iu 
proximo  passagio  generali  fransfretet  personaliter 
cum  equis  et  armis  in  subsidium  Terrac-Sanctae, 
ibidem  in  dictae  Terrac  sub<iJium  perpetuo  mora- 
turus,  nisi  a  nobis  vel  successoribus  nostris  super 
abbreviatione  temporis  gratiara  raeruerit  obli- 
nere. 

a  Yolumus  etiam  quod  interim  peregrinatio- 
nes  personaliter  facial  infrascriptas:  videlicetquod 


»  Ep.  car.  XXXIX.  —  -  Bern.  Chr.  Rom.  Pont.  el  5b.  Vat.  bibl. 
sign.  nam.  3765.  in  Clem.  V.  hocan.  —  =  Lib.  vi.  Ep.  cnr.xxxiv. 


Tisitet  B.  Maris  de  Valle-Viridi,  de  Rnpe  Amato- 
ria,  Aniciensis  de  Bolonia  supcr  mare,  Carnoten- 
sis  S.  iEgidii,  et  de  Monlemajori  Ecclesias  ;  ac  li- 
mini  B.  Jacobi  Composleliani  :  ipsumque  dum- 
modo  pccnitentiam  hujusmodi  devote  susceperit 
ct  peregerit  cum  effectu,  dum  vitam  duxerit  in 
hiimanis,  vel  eo  mortuo  haeres  ejus  prsdictarum 
relnxationum,  revocationum,  irritationum,  annul- 
lationum,  cassationum,  denuntiationum,  abolitio- 
num  .  amotionum  ,  sublationum,  remissionum, 
quitationum,  restitutionum,  reposilionum,  redu- 
ctionum  et  aliorum  omnium  et  singulorum  effe- 
ctuum.  provisionum.et  securitatum  praedictarum 
secundum  distinctiones  personarum ,  factorum, 
causarum,  et  temponim  in  pra^dictis  nostris  litle- 
ris  comprehensas,  de  fralrum  noslrorum  consilio, 
et  de  plenituiline  .\postolicac  potestalis  participem 
efficimus  et  consortem,  elc.  »  Denuntiat  Nogareto, 
si  inflictas  illi  eas  poenas  ipse  haeresve  respuerint, 
ipsum  irrogalis  antea  ceusuris,  sententiisque  ir- 
retitum  fore.  oDat.  Avinione  V  kal.  Maii  anno 
sexto  D. 

51.  Cum  ii,  qui  Bonifacio  haereseos  crimen 
objecerant,  ac  jurejurando  se  id  probari  posse 
affirmaverant,  non  tamen  ita,  ut  in  judicio  adver- 
sarios  agerent,  sed  ut  rei  veritas  illustraretur  ; 
atque  alii,  qui  vindicandam  ab  ea  labe  Bonifacii 
memoriam  susceperant,  coeptis  destitissent,  rem- 
que  totam  contulissent  in  Sedis  Apostolicac  ar- 
bitrium  ut  ex  regis  denuntiaforum  ,  defenso- 
runique  litteris  patebat ;  Clemens  tamen  fideli- 
bus  omnibus  denuntiavit ',  ita  se  admisisse  illos  a 
persequenda  lite  discedere,  ut  omnibus,  qui  ali- 
qiiid  adversus  Bonifacium  vel  pro  eo  defendendo 
vellent  afferre,  ipsorum  dicta  benigne  ab  Aposto- 
lica  Sede  exceptuni  iri  :  «  Quia,  inquit,  nobis,  qui 
successores  sumus  illius,  licet  immerili,  in  quo 
Christus  fidei  posuit  fundamentum,  incumbit  ne- 
cessilas,  quam  libenler  ampleclimur,  quod  de  iis, 
quae  contra  fidem  essent,  nihil  prout  possumus 
relinquamus  penitus  indiscussum  ;  declaramus, 
et  nostrcB  intenlionis  extitit  et  existit,  quod  praedi- 
ctas  demissionemet  iinposilionem  in  officio  noslro 
juxta  formas,  ut  praemittitur,,  ila  recipimus,  quod 
quicumque  fideles  et  Calholici,  qui  admitlendi 
fuerint,  possint  nos  instrueie  et  inforuiare,  ac 
testes  nominare  in  negotiosupradiclo  tam  pro  his 
quae  proposita  sunt  vel  proponentur  ad  defensio- 
nem  et  excusationem  ipsius  Bonifacii  et  memoria; 
ejufdem,  quam  conlra  eum  et  memoriam  ipsius  : 
et  ita  iu  ipsa  dimissione  et  ante  diximus  et  expres- 
simus,  elc.  Dat.  Aven.  V  kal.  Maii  Pont.  nostri 
an.  viD.  Reservabat  Clemens  Viennensi  Concilio 
OEcumenico  illius  controversia;  cognitionem,  aa 
Bunifacius  legitiimis  Pontifex  extitisset :  sed  cum 
ea,  qua;  ipsi  objecta  erant,  vel  frivola  aut  calum- 
niis  plena  essent,  ab  improborum  injuriis  et  ca- 
lumuiis  Bonifacii  memoria  vindicala  est. 

'  Lib.  VI.  Ep.  cur.  xxxvi. 


496 


CLEMENTIS  V   ANNUS   7.    —  CHRISTl    1311. 


52.  Sollicitantur  episcopi  ad  Concilium  Vien- 
nense.  —  Defluxil  ad  Vieiineiisis  Concilii  historiam 
oratio,  ad  (|iio(l  iil  conflueront,  fre^jucnles  antisli- 
tes,  ail  (juos  id  unus  incuniljcljat,  operani  dedit. 
Exlant  eniin  plures  Aposlolicai  liltera;,  (|uilKis  se- 
gniores  at(|ue  inler  c;eleros  Rothomaj;ensem  ar- 
chiepiscopum  ,  liajocensem  ,  Constanliensem  •, 
Nivernensem,  el  Carnolenscm  episcopos,  ut  iter 
Vieunam  intenilerent,  soUicilavit.  Cum  vero  Du- 
nelmensis  anceps  hicreret,  au  ad  Synodum  conve- 
niret,  in  (jua  ipsius  jiriedecessor  Antoninus  idem- 
(jue  palriarcha  Jeiosolymilaiuis  et  iiatriarclia;  et 
episcopi  dignilatem  in  Concilio  gessisset,  illum 
monuit  ^  Pontifex,  ut  aljjecla  omni  mora  accinge- 
ret  se  itineri,  euin  pauciores  ex  Anglia  exciti  es- 
senl  :  «  Fraternitali  tua;  mandamus  ,  quatenus 
hinc  ad  kal.Octobris  |uoximeventuri,  si  cummode 
jioleris,  vel  saltem  usque  ad  kal.  Decemhris 
tunc  immediatesequentis  prajsentiam  tuam,  quam 
in  eodemConcilio  S|ieranuis  mullii»liciler  fructuo- 
sam ,  in  ijiso  Concilio  sludeas  cxhibere.  Dat.  in 
prioratu  de  Grausello  XVllI  kal.  Sept.  amio  vi  ». 
Verum  postea  datis  Vienmxj  III  kal.  Decembris  lit- 
teris  %  cum  ejus  |)ra;senlia  adeo  Anglire  necessaria 
videretur,  ut  siue  leruni  Anglicanarum  discri- 
mine  discedere  non  posset,  flagitante  rege  in  An- 
glia  subsislere  permissiis  est  :  pariterque  episco- 
pum  Wigorniensem,  regio  sigillo  praefectum  ab 
Eduardo,  ab  adeiinda  Synodo  exemit '  Clemeiis  : 
ea  tanieii  lege,  ut  uomine  suo  |irocuratores  milte- 
ret.  Mogunlinum  "  quocjue  archiepiscopum,  quein 
Henrici  Romanorum  regis  precibus  adductus  libe- 
rum  a  Vieniiensi  itinere  pronuntiarat,  oratores 
suo  nomine  ad  Conciliuin  legare  jussit.  Interces- 
sisse  vero  ideo  Henricum  apud  Ponlificem,  ut  ar- 
chiepiscopus  majoii  natu  filio  regi  Boemi;e  ad  re- 
giium  probe  iiistitucndum  temperandumque  ope- 
ram  explicaret,  lilterae  scriptae  ad  eumdem  regein 
docent  :  cum  enim  alias  adjecisset  preces  ,  ut 
BLilduinum  archiepiscojium  Tievirensem  fratrem 
suum,  cujus  opera  sibi  admoduin  erat  necessaria, 
excusatum  haberet,  respondit  Trevirensein  i|isum 
archiepisco|ium  ob  eximias  virtules,  qiiibus  erat 
instructus,  Coucilio  utilem  admodum  futurum, 
cum  maxime  nullos  nisi  scientia  et  auctoritate 
conspicuos  evocaret  ;  lanta  tamen  apud  se  jiolleie 
gratia,  ut  quamvis  jam  antea,  ipso  flagitante,  Mo- 
guntinum  archiepiscopum  regi  Boemiae  perinise- 
rit,  seque  Arnaldi  Sabinensis,  Leonardi  Albanen- 
sis,  et  Nicolai  Ostiensis  episcoporum,  ac  Lucae 
S.  Mariae  diaconi  cardinalium  pra^sentia  etconsilio 
orbarit,  ut  im|ierialis  consecrationis  celebritali 
pra;essent  ;  Trevirensem  etiain  archiei)iscopum 
atque  ei>iscopuin  Tridentinum,  cujus  industriam 
ob  regii  sigilli  pra;fecturain  necessariain  illi  puta- 
ret,  quo  ipsius  insistant  obsequiis,  adeunda;  Sy- 
nodi  religione  ac  labore  liberarit. 


'   Lib.  VI.  Ep.  cur.  L.  —  -^  Ep.  cur.  cx.w.  —  3  I.jh.  vil.  Ep. 
com.  VI.  —  *  Lib.  vi.  Ep.  cur.  cxviii.  —  s  Ep.  cur.  cxix. 


53.  Qucestiones  habitce  de  Templariis.  — Cum 
vero  inter  alia  praecipua  agitanda  esset  in  Concilio 
Vieniiensi  de  Templariorum  extinguendo  Ordine 
causa,  niaxinnim  defixit  studiuin  Ponlifex  ita  cir- 
cumslantiis  oinnibus  ac  probationibus  inslruere 
aclioiiem  judiciariam,  ut  illius  dirimenda;  exigua 
(litliciillas  patribus  relinquerelur  :  atque  adeo 
Terraconensem,  Toletanum  et  Conipostellanum 
archiepiscopos,  atque  episcopos  Valentinum,  Se- 
gmitinum,  Elborensem  et  alios  plures  antistites, 
(jui  in  Templarios  quaestionem  exercuerant,  appe- 
tente  jam  Concilii  tempore,  quas  ab  iis  expresse- 
rant  confessiones  ad  Sedem  Aposlolicam  transmit- 
tere  jussit  '.  Cum  vero  nonnuUoruin  reorum 
pertinacia  inquisitorum  diligcntiam  elusisset  , 
criminuni  objectorum  veritatem  tormentis  extor- 
quendam  sauxit.  Qua  de  re  pluribusantistitibus,ut 
Constantinopolitano  ^  partriarcha;  et  Nigropontis 
episcopo,  Famaugustano  et  Nicosiensi  in  Oriente', 
in  Hispania  Ilerdensi  et  Vicensi  episcopis  *  inter 
cieteros ,  liaec  imperia  dedit  :  «  Per  Apostolica 
scripta  praicipiendo  mandamus,  quatenus  fratres 
ipsos,  qui  sunt  in  dicto  regno  Aragonia;  et  terris 
charissiino  in  Cliristo  fllio  nostro  Jacobo  regi  Ara- 
gonuiii  subjeclis,  ad  habendum  ab  eis  veritatis 
plenitudinem  promptiorem  tormentis  et  qua'stio- 
nibus,  si  si)onle  coiifiteri  noluerint,  experiri  pro- 
curetis,  confessiones  et  depositiones  eorum  non 
tain  celeriter  quam  fideliter  transmissuri.  Dal.  in 
prioratudeGrausello  IV  kal.  Septembris  annovi». 
De  quibus  '  etiam  ad  Jacobum  ipsum  regein,  tum 
ad  Castelhc,  Lusitania;  et  Cypri'  reges  scripsit,  ut 
regia  potentia  prasules  ad  rein  pdrflciendam  ful- 
cirent.  Adhibita  est  ea  a  regibus  ac  pra^sulibus  in 
eriienda  objectorum  Templariis  scelerum  veritate 
diligentia,  ut  foedissimis  haeresibus  ac  vitiis  ordi- 
nein  illuin  equestrem  duobus  testium  '  millibus 
et  eo  amplius  contaminari  compertum  sit :  ex- 
tanlque  *  in  Vaticaua  bibliotheca  judiciaria  Acta 
adversus  Templarios  tuni  confccta  suis  consignata 
sigillis.  Sed  de  eo  Ordine  funditus  sublato  se- 
quenti  anno  agetur  :  nunc  quid  de  iis  Albertinus 
Mussatus  referat  adjungimus. 

«  Coiivicti ,  inquit,  confessique  pra;ceptores, 
magistri  et  iniUtes  domus  militia;  Teinpli  Jeroso- 
lymitani  septuaginta  duo  circifer  numero  ple- 
ctendi  Apostolicis  instabant  censuris,  et  proli  pu- 
dor  !  quamquam  nec  haec  nostri  thematis  nefanda 
relatu,  sed  fanda  quidem  in  singulorum  transgres- 
soruin,  quod  absit,  exitiuin,  ut  quae  nostra  vidit 
aitas  cautior  fiat,  sciat  evitare  posteritas  ;  abomi- 
nanda  fenc  formam  humanam  induta;,  fratres  imo 
Iiostes  illi,crucis  armati  signaculo,  in  sua;  cominu- 
nionis  fratruin  receptioiie  cum  abnegalione  Chrisli 
et  spuitione  super  crucem  aliisque  subticendis  ut 
verecundia;  parcalur  huinana',  erroribus  suis  de- 

<  Lib.  VI.  post  Ep.  cur.  xxvi.  et  Ep.  xxviii.  —  =  Fp.  i.viu  et 
cxvi.  —  ^  Ep.  cvii  et  cxiv.  —  '  Ep.  cxx.  —  =  Ep.  xxvii  et  post 
camd.  Ep.  —  «  Ep.  cxxvii  et  cxiv.  —  '  Libcll.  Ms.  bibl.  Vat.  sii'n. 
uum.  4177.  —  *  Ext.  ia  Ms.  Vat.  bibL  sign.  num.  4011. 


CLEMRNTIS   V   ANNUS   7.    —   CHRISTI    1 1V1  1 


407 


spomlerant  SalhanJL' 0.  Et  infra  :  «  (irnmiia  li;ec 
niirandainie,  vixque  crediti  anteqnam  (ierinl  nio- 
tns  iii,  qni  nec  c;elestil)ns  carneri!  i^iodijziis.  In 
ipsis  qiiidem  tanlornin  siiccessnuin  priiicipiis  de 
caelo  apparitiones  Parisiis,  penjue  contignas  Fran- 
coruin  terras  conspeclai  sunt  soiis  et  luiiic  par 
eclipsis  ex  lellnris  umbra,  per  bidniim  novnin 
ign()tnm(|ue  visum  sidus  iriadians,  Innoe  imago 
tripKx,  el  in  a^there  circnli  qiiiilam  cnm  incliisa 
crucis  effigie,  novnque  fornue  ac  variic  per  aera  : 
insuperque  ex  teilure  advolantes  in  caelum  faces 
in  pirtes  Italioe  contlagrare,  poloniiii  axes  iiicre- 
pitantes  sereno  ccclo  autlili  veluli  loiiilrna  edentes 
absqne  proinicintibus  fulgoribus.  Sic  de  Gallicis 
enuiitiatum  est  terris,  ri'pletai(|ue  IlaliiC  civitales 
miindo(|iie  faiiia  iiisidenle  paleiis  liabilnm  est ». 
Hactenns  Mussatus. 

54.  Coeptum  Viemiense  Concilium.  —  Inslrn- 
ctis  ita(]iie  iis,  (jiiGe  ad  rem  tiiriniendam  prffmit- 
tenda  erant,  obqneead  kalend.  Oclobris  Concilium 
proiogalum  vidimus,  Vieniiam  se  contnlit  Ponti- 
fex,  prajtixoque  teni[)ore  Synoduiii  iiichoavit.  Ue 
cujus  Aclis  habet  Ms.  Vatitanum  '  :  «  Actum  est 
de  stalu  militiaj  Teniplariornin,  de  facto  Boni- 
facii  VIll,  de  expeditioiie  coiilra  Saraceiios,  de  re- 
formatione  Ecclesia'  :  pra'cipue  aiitem  actnni  est 
de  Templariis,  de  quoruin  extinctione  videtur 
modeste  loquendum,  ila  ut  non  conferatur  cnlpa 
in  Poiitiliceni,  cum  constel  ipsum  et  Concilinm 
fecisse  judiciiim  secundum  allegata  et  prohata  ». 
His  Beriiardus  consentil*,  quamvis  Bonifacianam 
litem  sileiitio  pra;tereat.  «  Anno  Domini  Mcccxi,  iii 
kal.  Octobris  fuit  per  Ciemeiitem  papaiii  V  apud 
Viennam  super  Rhodanum  generale  praelatorum 
Concilium  convocatiim  :  fintqiie  prima  sessio  Con- 
cilii  inchoala  XVU  kal.  i\'ov(_'mbiis  sahliato  aiile 
feslum  B.  Lncai».  Etinfia  :  aPost  prtEdictam  vero 
sessioneiii  inter  colloquia  et  trattatns  deduclum 
est  teinpus  per  totani  hyemensubsequentein».Iis, 

'  Ms.  Vat.  sign.  num.  6418.  de  Conc.  Vien.  pag.  143.  —  ^  [Jcrn. 
Clirou.  Roin.  fjnt.  et  iu  I.  de  Conc.  Ms.  Vat.  ligu.  num.  204 1. 
Gesta  Mss.  Clem.  V.  Vall.  bibl.  Ptol.  Luc.  liist,  Eccl.  Ms.  I.  x.\iv. 
c.  39.  Ms.  Vat.  bibl.  sign.  aum.  3163.  in  Clem.  V.  koc  aii. 


quaide  lemporo  inchoahncSynodi  relerl  Bernanlns, 
adslipiilaiitiir,  i)ra'ler  IMoleiiKeum  Lucensem  in 
hi>toiia  Ecclesiaslica,  Clemeiilis  Iitter;e  '  Xli  kal. 
Novembr,  iiiijus  anni  die  consigiial;c,  (luibiis  Leo- 
diensem  episc.  adversam  valeludinein  obtenden- 
tcm,  ni  canimico  iinjiedimcMilo  dislinerelur,  se 
tiansferie  ad  Cdncilium  jussit  :«Qiiod  jam,  iiKjuit, 
disponente  Uomino  coepimus  celebrare  d.  Quodad 
Palruiii  numeriim,  (|ui  ad  illud  ex  variis  orbis 
partibus  confluere,  attinet  ;  trecimtos  et  eo  ani- 
plius  e|)iscopos  iiiterfuisse  refert  S.  Antoninus  *  : 
((  Prffisentes  fneriiiit,  (verba  sunt  auctoris,)  plus- 
quain  treceiiti  cpiscopi,  tiitra  alios  |ir;elatos  de 
diversis  partibiis  orliis  ».  (luin  vero  a  Clemente 
excilos  niiniero  lectissimos  dignitate  ,  scientia , 
virtutibns,  al^iiu!  auctorit;ite  iiisignes  viderimus 
ex  ipsius  litteris  ',  caeteris  OEciiinenicis  Conciliis 
jiire  aniiumenitiim,  plurimof|ue  fulsisse  splen- 
dore,  noii  csl  ambigiiiidiiin.  Extat  porro  in  Vati- 
cana  Bit)liotheca  de  rebus  in  eo  gestis  Ms.  in  qno 
liabit;Ea  Pontifice  coram  Patribus  coact;e  Synodi 
caiisas  exponente  oralionis  argumentuin  subjectis 
"verbis  delibalur  *. 

«  In  nomine  Domini.  Amen.  Anno  Do- 
mini  .mcccsi,  congregato  Concilio  generali  Viennai 
per  sanctissimiiiii  domiiium  Clementein  papam  V, 
nieiise  Octoliri,  iii  |>riina  sessione  sua,  qna;  fuit 
decima  sexta  die  ipsiiis  mensis,  primo  proposito 
verlio  Doniiiii ,  assiinipto  theinate  :  In  Coiiciio 
justoruin  el  congregatione  magiia  opera  Uomiiii  ; 
in  oiiini  verbo  ejus  exposiiit  dictns  papa  tres 
caiisas,  propler  (|uas  ipse  duxerat  Coiicilinin  con- 
gregandum.  Priina  fuil  pro  negotio  Teinplario- 
rum  et  Ordiiie  eorum,  qui  super  variis  hseresibus 
et  iiefandis  erioiibus  fiierunt  graviter  et  multipli- 
citer  infamali,  et  multi  |irocessus  et  uuiuisitiones 
coiitra  <;os  facti.  Secunda  |)ropler  succursum  et 
subsiiliun  Terrae-Sancl;e.  Tertia  [)ro  reforma- 
tione  1.1'jruin,  el  reforinatioiie  st;itus  Ecclesia- 
stici  il)  ». 


'  Lib.  IV.  Ep.  cur.  c.xxviii.  —  2  ^nt.  iii.  p.  lit.  x.xi.  c.  3.  init. 
-  '  Lib.  VI.  K[).  cx.^vi.  —  '  Ms.  bibl.  Vat.  sign.  num.  4177. 


(1)  Indictum  anle  quadriennium  generale  Conciliuin  a  Clemeiite  boc  anno  celebrari  cajptum.  De  tempore  apud  omaes  convenit.  Causae 
eJHS  cogeudi  tres  assignantur,  Teiuplariorum  judicium  inslitulum,  Tcrra;-Sancla!  expeditio,  ac  deui(|ue  licclesiii!  reformatio.  Natalis  Alexander 
in  bistoria  Ecclesiasiica  s;eculo  xiv  quariam  iudicat  eausjm,  ba^iesuui  neuipc,  piiesertim  BegUiirdoruiii  et  lieguinarum,  damnalionem.  .\t 
qujuquum  non  nego  in  bos  ba;reticos  Concdiari  seulentia  auimadvcrsum  fuisse ;  nemo  lauicn  velcnim  iuler  causas,  quibus  Couciliura  indi- 
ctu  II  fuit,  hanc  parier  recenseudjm  ccn-uit;  iiieo  forte,  quod  seluctnres  isii  ha;reses  sustinerenl  jam  damnalas,  ct  dogmati  adeo  perspicue 
abjur.inda,  ut  uulla  Conciliari  discussione  ad  eorum  faUitalem  eruendam  opus  esset.  Alii  vero  inler  causas  babendi  Concilii  rcferunt  de 
Uohifdcio  Vlll  controveisiain.  At  Pasiiis  in  Breviario  pluribus  eviuccre  niiilur  caiisam  illam  liimifacii  aute  Concilium  vel  absolutam  fuisse, 
vel  potius  tulaiu  ad  se  revocasse  Clementeui,  ul  niliil  de  'WU  in  Concilio  Iraclalum  fiieiii.  Nostram  in  b^c  re  senlentiam  in  Nola  ad  sequen- 
lem  aniiumdabimus.  Autcquam  Patics  coircnt,  vel  polius  iii  lilteris  lincyclicis,  quibus  Pitres  accivii  Clemens,  horlatiir,  quidquid  rcforma- 
tiiine  dignum  in  tcclesia  oUendis  eut,  illid  scriptis  redigerent,  scripluinque  ad  Courilium  referrent.  Notat  id  Guillelaius  Uurandus,  episcopus 
Mimalensis,  Guil  eiuii,  Speculaloiis  dicti,  ex  fratre  ueiios,  et  iu  episcopatu  suc>  es-or,  iu  Pia;latiiine  operis,  quod  ea  occasioue  el  argumenlo 
comjio  uit  iU3i-ri|isilque,  Truciatus  de  modo  tjerienilis  Concilii  liiiheuili,  quod  S|ilcinlidis  Parisicusibus  typis  primo  edituin  a  Philippo 
Piobo  Bilurico,  et  Patribus  Trideutum  vocatis  oldatiim  anno  md.xi.v,  dein  iterum  minoris  fnrma  prodiit  Vcneliis  anuo  mdlxi.  In  eo  vero 
Duraiulus  siiigula,  quae  refonnalione  indigeie  a'bitral)atur  e.\pendit.  simuique  e.\  jure  canonico,  quod  appriuie  callt-b.it,  apta  singulis  remedia 
pioferl.  Mulia  in  eo  singulaiia  et  uova  prqioiiit,  qua;  sciie  lccioribus  erudiiis  utilc  erit.  In  tilulo  x.wiii  parlis  secunda;,  disculienduui 
pro|ionil  num  pr;eslet  clericos  minores  beneliciarios,  cum  annos  piiberlalis  altigerint,  cogcre  ut  alterulrum  eligant,  sive  caslitateiu  perpe- 
tuam,  sive  conjugium.  Laicis  ler  iii  anno  Euchari?tia'  perceplioiiem  injuiigi,  prout  a  Conciiis  quibusdam  sancilum  est,  opporlunum  judirat 
til.  XLViii  partis  secunda; ;  monacbos  episcopis  suiijici  pro  veteri  inore  subbito  exemptionum  privilegio,  mandat  :  lit.  xxiii.  Serio  Palrum 
examni  comraitlit  til.  xlvi  parli-  secuiida;,  num  expediat  in  Occidenlali  Ecclesia  servari  Orientalis  Ecclcsia;  discipliiiam,  «  qua;  castitalem 
in  Allaris  iBinislris  non  suscipit ;  ut  Ecclesiastico  slauii,  ait,  providcatur  ».  lu  tit.  xxxiil  secunda;  parl.  seponi  suadet  deciman)  «  omnium 
beneliciorum  Ecclesiaslicorum  secularium  ct  rcgulaiiuiii,  assigiiaudam  pauperibu    scbolaribus  studeotibus  in  studio  generali  » ;  ut  tandem 


Ann.  —  Touis  XXllI.  —  Bayn.  IV, 


498 


CLEMENTIS  V   ANNUS  7.    —  CHRISTl   1311. 


bo.  Sermo  Prcesidis  conspicuus  de  relms  in 
Concilio  pertraclandis.  —  De  his  Iribiis  cont^ulli 
suiil  I'atros  a  Ptinlifice,  et  niulla  in  niedinm  ad- 
ducla  el  |iriuiciitia!  Irulina,  diviiio  iis  alflaiite 
spirilu,  librala.  Circa  (|ua3  inter  alios  prccsul  rcli- 
gione  et  scientia  cons|)icuus  senlcnliam  suani  his 
verbis  dciaoniiisil  : 

«  De  priino,  scilicet  de  arliculo  Teinplario- 
rum,  \aiiis  varia  sentiLnlibus,  aliis  dicenlibus  et 
assereiitibus,i|uud  ilicloOrdini  dandaerat  defeiisio, 
nec  debcre  lam  nobile  niembrum  Ecclesia;  a  cor- 
liore  ejiifdcm  absque  juris  rigore  et  magna  dis- 
cussione  Iruiicari  :  aiiis  peropinantibus  diclum 
Ordinem  deslruendum  sine  aliqua  tarditate,  tuiu 
pro|iler  grave  scandalum  contra  dictum  Ordiiiem 
iii  tola  Cbristianitate  exortum,  tum  quiacontia 
ipsum  multi  errores  el  bajreses  per  dictos  pro- 
Ctssus  et  inquisitiones  pUisquam  per  duo  millia 
testium  rcperiebantur  esse  probali.  Quid  autem 
senserim  circa  dictum  articulum,  sequitur  in  hsec 

verlia  : 

«  Quantuin  ad  negolium  Templarioruin  et 
Ordinis  Tea.pli  atlinet ;  Ecclcsia;  Dei  el  loli  fidei 
Cliristiana;  mirabililer  expediret,  quod  ideiii  do- 
miiuis  noster  sive  de  vigore  juris,  sive  de  plenitu- 
dinepoleslalis  istum  Ordiiiemditramaliisimum,  qui 
ut  ila  dicamus,  odorem  nomiiiis  Cbristiani,  quan- 
tum  in  se  fuil,  apud  incredulos  et  inlldeles  icBtere 
jam  fecil,  et  noniiullos  fideles  in  slabilitale  fidei 
titubare,  siue  tarditale  aiiqua,  rejectis  frivoiis  et 
calumniosis  aiicgationibus  super  defensione  toi- 
lenda,  ex  officio  suo  oinnino  tolleret,  bouis  ejiis 
Ordiiiis  disposilioni  Sedis  Aposlolicae  reservalis  : 
et  sine  tardilate  dico,  etiamsi  a  iirima  sua  institu- 
tione  fueril  bonus  Ordo,  cum  dicatur  LXiii  dis. 
cap.  Vcrum:  Quod  sinonnulli  ex  iirmdecessoribus 
nostris  fccerunl  aiiqua,  qua;  iiio  lempore  potue- 
ruut  esse  siue  cuipa,  et  poslea  vcrluntur  in  erro- 
rcni  et  suiierstitionem  (sicut  dc  dicto  Ordiiie  ap- 
paret)  sine  tardilate  aliqua  et  ejus  magna  auc'ori- 
tate  a  postcris  dcslruaiitur  ;  sicul  taiii  ibi,(i::im 
IV  Reguin,  xviu  cap.  de  Ezcchia  Icgilur,  quod 
coufregit  a;neum  scrpenlem,  quem  Moyses,  Do- 
niino  jubente,  conslruxil.  Et   iteruni  beae   dico 


siiie  tarditale,  ne  ex  tarditate  morosa  scintilia 
liujus  erroris  prorumpat  in  Hammam,  quae  posset 
iiicendere  totuin  orbem  et  fldem  Catlioiicam  non 
iiiodicuiii  denigrare,  ut  accidat,  quod  dicit  iliero- 
11  ymus,  quod  Arins  unascintiiia  fuit  in  Alexandria  ; 
sed  quia  slatim  oppressusnon  extitit,  flamma  ejus 
totuni  orbem  popuiata  esl,  xxiv.  q.  ui.  Se- 
cundee. 

«  Nec  muituin  movere  debet  dominum  no- 
slrum  quod  dicunt  aiiqui,  pra;dictuni  Ordinem, 
qui  Ecciesi;r;  videtur  esse  menibrum  tam  nobiie, 
iioii  dcljcri  sine  juris  ordine  et  piena  discufsione 
liuncari ;  cuiii  s;ilva  pace  dicendum  et  propter 
grave  scandaium,  quod  in  Ecclesia  Dei  ex  hoc 
Ordinejam  est  ortum,  et  semper  ubique  terra- 
ruin  ex  morosa  dilatione  crebrescit,  non  videtur 
tanta  discussio  requireiida,  Veritate  dicente  Mat- 
tha>i  VI,  et  etiam  xviii  :  Si  ocuius  tuus  dexter  vel 
brachiuin  dexlrum  scandaniizant  te,  erue  eos  et 
projiceabste  :  expedit  enim  ut  unum  niembro- 
rum  tuoruin  pereat,  quani  totum  corpus,  etc. 
Item  etiam  expedit  dictum  Ordinem  tolii  alia  ra- 
tione,  videiicel  ne  eo  reiiianente  semper  indigna 
facti  memoria  lefricetur  ;  unde  super  iilud  Levi- 
tici  XX  :  Muiier,  quae  accesserit  ad  omne  pecus 
asceudi  ab  eo,  mulierem  inlerficietis  et  pecus 
niorle  morialur  ;  dicit  Augustinus  :  Inde  creden- 
diim  est  pecora  jussi  interfici,  non  quia  pecca- 
veriiit,  cum  sint  irrationalia  ;  sed  quia  taii  flagitio 
contaminata  iiidignam  refricant  facti  memoriam  : 
elest  decretum  xv.  q.  i.  c.  Mulier. 

oC.  «  De  secundo,  videiicet  de  subsidio  Terra;- 
Sanctie,  elc  ».  Digreditur  is  praesui  ad  expedilio- 
neiii  Syriacam,  de  qua  comparanda  decernendum 
crat,  sensitque  vix  illiusconficiendae  oli  discordias 
principum  spcin  afluigere.  Nec  vana  fuitopinio: 
ex  Galiorum  enim  regis  ac  Pontificis  obitu,  lum 
cardiiialium  faclionibus  pr,T?clara  ea  consilia  ex- 
tiiicla  fuisse  visuri  sumus.  De  perpolieiidis  autem 
cleri  ac  populi  nioribus,  tum  castigandis  vitiis, 
qu;e  fusius  recenset,  baec  sulijicit  : 

«  Terliusarticulus  est,  scilicetde  reformandis 
in  Ecclesia  Dei  moribus  aitiorem  et  proiixiorem 
rcquirit  tractatum,  cum  sint  iiifinila  adeo,  quod 


B  (lc  emililis,  ctnutritis  erdinari  possent,  qui  in  civitatibus,  et  diccccsibus,  et  monasteriis  Doniino  famularentur  ».  Ea  prima  rudimenta  illius 
Ooens  (luod  postca  Concilium  Tridenlinum  niagno  Ecclesiii;  comuiodo  perfecii,  inslitutis  ad  formandos  juriiores  paupercsqiic  clericos  colle- 
"us  (luic  seuiiuaria  vocamus.  Il;cc  et  alia  raulta  Durandus  Viennensibus  Fairibus  disculienda  prnposuil,  qui  nec  silet  abusus  corrcctione 
di^nos  ili  sanc  abusus  cuin  ab  iis  nou  dillcrant,  quos  auoiiyiuus  ille  antistcs  aiiud  ttaynaldum  bic  pro  concione  Patrilius  Viennensibus 
cxDOSuit  apuJ  queui  pariter  eadeiu  l'atruui  loca,  ipuc  apud  Uurandum  occurruut ;  liiuc  nou  inani  coujectura  suspicor  aiiouyiiium  hunc 
nrffisulum  (jalluni  Ipsum  luisse  Dmaudum,  (pii  ea  ipuu  latius  iu  suo  libro  exposuerat,  eadem  viva  voce  brevi  couiplcxu  perstrinxeril  et 

inculcarit. 

Patrum  eoUcctorum  numenis  incertus ;  quamvis  enim  Joaimes  Villanus  pjusque  perpetiuis  exscnptor  S.  Antoninns  ultra  tercenlos 
eniseopos  adluisse  tradnut;  cuntiiuutor  tamcu  Naugii  multo  arclius  buuc  Pjtrum  iiumernm  cogit,  nam  iuterfuisse  ait  :  «  cenlum  quatuoi- 
decun  pra;latos  cuui  uutnsj).  Asseitum  boc  auclorls  coa;vi  teslimonium  nulla  circumvcnticiue  eludi  posse  censeo ;  ideoque  vi.\  dubito  quiu 
ulures  adiuerint.  Cum  lameu  ex  uuiversi  Chnstiani  orbis  paitilms  pra;sulesccnveueriut;  nam  ex  Hispania,  Theutonia.  Dacia  (Dania  nempe), 
Au^lia   Stotia,  Uibernia,  llalia  »,  pr;esules  Ptulea.aeus  Luceusls  commemurat ;  liuic   Renerble  totius  orbis  Concilium  merito  agnoscitur.  Eo 

cro  accurr.t  et  B.  Uaymuuuus  Lulius,  creimticie  vitffi  professor  insignis,  cujus  vivfudi  formam  ab  impacta  superstitionum  magicarnm  nota 
BoUandisla;  ad  diem  x.X-'^  Jumi  egrtgie  vindiiaut.  !n  ea  quam  de  viro  sanclo  et  mariyre  descripsit  Vita  Bovillius,  lependa  apud  eosdem 
Bollandibtas  ibidem  cap.  1,  lcgimus  illum  audlla  Concilii  Vienneusis  fania  eo  se  contulisse,  ac  trii  Palribus  ^iropcsuisse.  «  Primum  per 
indum  varia  exstrui  jubereutur  uiouasteria,  in  quibus  vin  saucti,  ac  devoti  varios  sermones  (locerentur;  ut  in  omnem  terrain  exirel  souus 
e  nun  SecunUo  ul  Ue  cuuciis  Keligiosis  mitititius  lieret  uiius  Ordo  qui  traus  inare  assiduis  bellis  Saraceuos  lacesjcret.  Tertio  ut  auctoritate 
s"nclis'siuii  patris   llumaui  Poutilicis  cunciorumque   cardiiialium  iuhibeieulnr  lcgi  scripta   Avcrrois  iu  scholis  Christiauorum,  eo  (piod  ia 

luribus  lidelium  meules  a  siuceriiate  et  veniate  lidei  uutarc  cuguut,  el  ad  impiciateui  perducunt  ».  Nihil  taracn  vir  sanclus  impetravit. 
Keliqua  qu;c  ad  Coneilium  istud  pcrliiicut  auuo  sequculi  cxpeiidam,  WAnsi, 


CLEMENTIS   V  ANNUS  7."   —  CHRISTI   13<1. 


499 


earum   non   est  nuinerns  nec  finis,   circa  quaj 
aliqua  «cripsi,  qua)  videri  et  legi  poteruiit  locis  et 
leniporibus  opportunis;  et  circa  qua;  si  apponcre- 
tur  remediuni  congruum,  muituni  judicio  meo 
reforniaretur,  et  rectificarelur  stalus  universalis 
Ecclesiaj  et    honestaretur    Cliristianae    religionis 
cullus  et  totius  fidei  orthodoxa;.  Et  licet  isfe  ter- 
tius  articulus  sil  ultimus  in  ordine,  tamen  prsece- 
dere  debet  secundum   in  executione,  quia  prius 
exstirpanda  sunt  vitia,  quam  inserendae  virtules  ;  et 
prius  piacandus  esset  Deus  et  postea  ejus  auxilium 
implorandum,  quia  scimus,  quia  Deus  peccatores 
non  exaudit.  Zelus  domus  Dei,  parilerque  Cliristi 
charitas,  manilalique  Apostolici,  cui  suMunopere 
obediendum  est,  urgens  necessitas  qujedam  sub- 
annexa  ,   quae  judicio   mco  in   Ecclesia  Dei  per 
orbem  terrarum  longelateque  diffusa  correctionis 
et  reformationis,  ut  domini  summi  Pontificis  ver- 
bis  utar,  limam  exposcunt,  rudi  stylo,  sed   fideli 
juxta  modulum   scieiitia?,   et   ingenii   parvitatem 
scribere  me  compellunt,  ut  eadem  domini  summi 
Pontificis  providentia,  sacro  approbante  Concilio, 
correctionem  et  directionem  rtcipiaiil  opportu- 
nam.  Si  autem  in  scribendis  aliqua  errore,  seu 
erronee,   vel  minus   perfecte,   seu  insufficienter 
reperiantur  esse  dicta,  siinplicitale  et  ignoranfia 
scribentis,  bonum  zelum  (novit  Deus)  sed    forte 
non  secundum  scientiam  habentis,  noii  infidelitati 
\el  malitiaj  adscribitur;  quia  in  omnibus  et  per 
omnia  fldei  Catholicae,  quam  sancti  Roinana  tenet, 
docet,  et  proedicat  Ecclesia,  etiam  usqueadsangui- 
nis  effusionem  assentiens,  correctioni  et  mandato 
i|isorum  dicti  domini  summi  Ponfilicis  etConcilii, 
tanquamfilius  obedientiae,  me  subjicio  reverenter. 
57.  o  In  plerisque  regni  Francorum  partibus 
irreligiosa  consuetudo,  quin  reprotiandus  inolevit 
abusus,  videlicet  quod  in  diebus  Doiiiiniciset  aliis 
praecipuis  anni  festivitatibus  majestati    Alfissimi 
dedicalis,  in  quibus  populi  Christiani  deberent  ab 
operibus  serviiibuscessare,  ad  Ecclesiasconvenire, 
servitio  Doiiiini  vacare,  pabulum  Dei  permaxime 
sibi  necessarium  a  prfelafis  et  nliis  quibus  conces- 
sum  est,  purcipere,  meicala  ef  nundinrc,  placifa  et 
assisia;  celebrantur ;  ex  quo  accidit,  quod  fideles 
populi,  magis  carnalia  quam  spiritualia  sapienles, 
relictis  Ecclesiiset  divinis  serviliis,  ibidem  conve- 
niunt,  sua  mercimonia  et  litigia  exercentes.  Ex 
quo  fit,  quod  illis  sacris  diebus,  in  quibus  praeci- 
pue  colendus  esset  Deus,  colitur  diabolus,  Eccle- 
s\iB   remanent  vacuae ;   pra^foria,  tabernae   rixis, 
contunieliis,   tumultibus,    blasphemiis,  perjuriis 
resonant,  ibidemque  fere  oniiiium  genfium  scelera 
perpetrantur.  Ex  quibus  sequitur  qiiod  lex  fidci, 
articuli    Udei ,   et  alia  qua>   ad    religionem   fidei 
Christianae  et  salutem  animaruin  pertinent,  afide- 
libiis   quasi   folaliter  ignorantur  :  ux   hoc    Deus 
blasphematur,  diabolus  reveretur,   pereunt   ani- 
mae,  fides  Catholica  saucialur;  unde  super  tantis 
eriore  et  abiisu  pernecessarium  esset  salubre  re- 
medium  adhibere. 


58.  a  In  nonnuUis  etiam  ejiisdem  regni  regio; 
nibus  alia  non  minus  damnabilis  inolet  con- 
suetudo,  imo  potius  corruptela,  videlicet  qiiod 
archidiaconi  nirales,  ;irchipresbyteri ,  et  decani 
jurisdictioiiem  Ecclesiasticam  exercentes,  tam  per 
se  quam  per  quosdam  subslitutos  vlles,  inscios, 
ignaros,  regni  ca?leslisclavibus  enormiter  abuten- 
tes,  homines  pro  parvis  et  levibus  causis,  imo 
multoties  sine  causa,  sententiaexcommunicationis 
percellunt,  qua;  secundum  canones  sit  Klerna; 
mortis  damnatio,  tt  qua  poona  nulla  est  major  in 
Ecclesia,  ncc  iiisi  pro  mortali  crimine  eta  majori 
judice  nutu  episcopi  promulgari  deheret.  Ex  qua 
erronea  corrupleli  tantnm  excommunicationum 
inundat  diluvium,  (luod  communiter  in  una  pa- 
rochia  trecenti  vel  quadringcnti,  ut  non  dicamus 
septingenti,  sicut  ociilata  fide  vidi,  reperiunfur  per 
t  iles  judicfis,  potestatem  clavium  ignorantes,  variis 
el  ut  phirimum  inju?tisexcommunicationum  sea- 
tentiis  irretiti.  Ex  quo  accipitur,  quod  homines 
cum  effraenata  et  monstruosa  sententiarum  multi- 
tudine  assueti  tales  senten  tia?  omnino  conternnunt, 
potestatem  clavium  vilipendunt,  verba  blaspheiria 
et  scandalosa  contra  Ecclesiam  et  ministros  ejus 
proferunt  :  unde  judices,  quod  graviter  est  feren- 
dum  et  cum  cordis  amaritudine  referendum  , 
innunerabiles  populos  cafervatiin  ad  barathrnm 
secum  trahunt.  Siiperquo  nihilominus  ad  obvian- 
dum  blasphemiis  et  scandalis  et  animarum  peri- 
cnlis  esset  per  Ecclesiam  remedium  adhibendum, 
cum  secundum  Aposfolum  non  sit  manus  cilo 
alicui  imponenda. 

«  Ex  fransgressione  hnjus  vcrbi  magnus  error 
hodie  r-perilur  in  Ecclesia,  dum  numerosae  pcr- 
sonae  contemplibiles  et  abjecta?,  vita,  scientia  et 
moribus  omnino  indigna; ,  ad  sacros  ordines  et 
maxime  ad  sacerdolium  promoveiifur.  Ex  quo  fit, 
quod  totus  ordo  Ecclesiasticiis  dehonestatur,  mi- 
nisterium  Fcclesiasticum  vituperatur,  Ecclesia 
scandaiizatur,  dnm  effra^nata  multitudo  sacerdo- 
tum,  maxime  indignorum,  in  Ecclesia  a  laicis 
populis  considerafur.  Ex  qiiorum  execrabili  vifaet 
perniciosa  ignornntia  infinita  scandala  oriuntur, 
sncramenta  Ecclesiasfica  a  laicis  contemnuntur  : 
unde  in  plerisque  partibus  apud  laicos  sacerdotes 
Judteis  viliores  et  conteuiptiores  habentur.  Et  licet 
circa  tam  levem  manuum  impositionem  multa 
jura  providerint,  judicio  meo  adhuc  provisione 
opus  est,  quia  dicta  jura  pessime  obseivantur. 

0  Cum  socundiini  canones,  quibus  etiam  in 
hac  parte  civilia  jura  concordnnt,  monachi  mundo 
mortui,  Deo  autem  viventes  nullatenus  se  debcant 
juxta  Apostolum  sa>tularil)us  negotiis  implicare ; 
sed  claustro  suo  contenti,  sicul  enim  piscis  sine 
aqua,  sic  sine  clauslro  monachus  care!  vitn,  juxta 
sui  nominis  interpretationem ,  ibidem  soli  et 
tristes  debeant  sedere,  etofficio  suo  vacare;  iiiulti, 
proh  dolor !  nomine  et  habitu  monachi  tantum, 
de  ri!  ef  vit.i  inonacliali  in  se  nihil  habenles, 
niagis  cum  seeculo  mori,  quam  cum  Christo  in 


500 


CLEMENTIS   V   ANNUS  7.    —    CHRISTl   131  I. 


clauslro  vivere  cupientes,  in  prioratibus  rnraliluis 
et  alibi  bini  vel  Irini  nialunt,  (|uain  in  conj^rej^a- 
ti()ne  siii  monasterii  conversari.  Qui  posili  juxla 
claustra  sicut  equus  effVa?nis,  alijecta  observantia 
rei;ulari  et  divinis  officiis  penilus  pra>lerniissis, 
per  niercata  et  nundinas  discurrentes  et  nego- 
tiantes  et  inercationes  sicut  laici  inercalores  exer- 
cent,  niultaque  alia  enorniia,  de  quiljus  lo(]ui 
verecundum  est  et  turpe,  in  detestationem  sui 
Ordinis,  et  grave  scandalum  poiiulorurn  conimit- 
tere  non  verentur  :  quare  Ecclesi.Te  Dei  et  eorum 
religioni  perutile  judicarem,  ut  onines  lales  mo- 
nacbi,  sic  [ler  orbem  dispersi  et  vaganles  revoca- 
rentur  ad  claustruni  :  vel  salteni  de  parvis  priora- 
tibus  dicti  monacbi  vel  piures  congregarentur  in 
unum,  in  quo  juxla  illud  :  Ecce  quam  bonuni  el 
quani  jucundum  babilare  fratres  in  unum  ;  siciit 
in  priiicipali  nionasterio  regulariter  pussenl  Do- 
mino  famulari  redditibus  illorum  parvorum  prio- 
ratuum  principali  monasterio,  vel  illi  loco  in  quo 
adunarentur,  ut  iira?millitur ,  applicatis.  Sed 
unum  iiraemissis  obviaus  proeuhlubio  impedit 
tantum  bonuui  :  cuin  enim  |irselati  tales  moiia- 
chos,  vel  monachas  in  quibus  adhuc  niajus  ])eri- 
culuni  vertilur,  ad  claustrum  revocare  aut  in 
unum,  ut  dicfum  est,  congregare  nituntur,  funda- 
tores  illorum  iiarvorum  ])rioratuum  eorum  boiia 
in  manu  sua  capiuuf,  occui>ant,  ef  invadunf,  asse- 
rentes  se  et  prEcdecessores  suos,  qui  dicta  loca  ob 
animarum  snarum  salutem  et  remedium  funda- 
verunt,  nolle  servifiis  ef  suflragiis  debifis  defrau- 
dari.  Circa  quod  est  salubri  remedio  jiroviden- 
dum  ». 

Tum  de  aliis,  quos  Pontiticia  auctoiitas  prfesu- 
lum  iniperio  liberavit,  subdit  damnatos  anafbe- 
mate  in  sacrorum  communionem  ab  iis  admitti  : 
vefifa  matriinouia  in  eoruiii  Ecclesiis  iniri  : 
sfipendia  debita  ex  jure  vel  pacfione  negare 
praesulibus ;  sensimque  jura  episcopum  exsoles- 
cere,  cum  ipsos  fa<deat  quotidie  judicio  cum  iis 
apudSedem  A|iostolicani  exjieriri.  Declericis  vero, 
qui  nnllis  virtutuiii  scienliffique  dotibus  pra^dili  ir- 
repuntad  sacerdofia,  hiec  addidit  : 

b9.  «  Quia  miilti  vita  et  moribus  detestabiles, 
de  diversis  mundi  paifibus  ad  Sedem  xVposfolicam 
concurrenfes,  tain  iii  fornia  jiau]ierum  quaiii  alias 
beneficia  cuiii  cura,  vel  sine  cura  quofidie  imjie- 
trare  noscuntur,  niaxiine  in  locis,  in  quibus  de 
vita  eorum  et  moribus  non  habetur  (cognitio),  et 
a  prffilatis ,  tanquam  niiis  obedientiffi  niandato 
Sedis  Aposlolicae  obtemperunfibus ,  veneraiiter 
institufivel  admissi  ifa  detesfabilem  vel  deformem 
vifain  ducniil,  quod  ob  hoc  Ecclesiai  dej^truuntiir, 
populi  scandalizanfur,  Dei  Ecclesia  bldspiiemafur; 
prtelafi  non  possunt  hodie  bonis  iiersoiiis  de  bene- 
ficiis,  nec  beiieficiis  de  bonis  personis,  obstante 
nunierosa  multifudine  clericorum  imiiefraiilium, 
providere  :  ex  quo  fit,  (luod  dicli  ])ra'lafi,  dum  non 
halianf  quid  pro  meritis  refribuant  litleratis 
nersuiiis,  non  inveniunt  servilores ,  sine  quibus 


prfflationes  suas  reete  adminisfrare  non  possunl. 
Scio  cathedralem  I']cclesiam  taiitiim  triginta  prae- 
bendas  babentem  ,  in  qua  tiiginta  quinque  vel 
pluies  a  viginti  annis  cifra  vacaveriiiif,  de  quibus 
episcopus,  qui  (lictis  viginfi  aniiis  et  ainiilius  non 
absque  magnis  laboiibiis  angustiis  et  fribulatio- 
nibus  episcopatuin  rexerat,  obslante  iinpetranfium 
a  Sede  Aiiostolica  mulfifudiiie,  conlulit  taiitum 
duas  ;ef  adliuc  suntin  dicta  Ecclesia  exs|  ecfantes. 
Iiisuper  omiies  dignifales,  quie  in  dicta  Ecclesia 
dicto  tempore  vacaverunt,  coiifulit  dicfa  Sedes 
maxinie  personis  absentihus,  qui  nunqnam  ipsam 
Ecclesiam  iiitraverunt  :  et  adliuc  sunf  duo  exs])e- 
ctantes  dignitates.  Quid  plura  ?  Parvae  Ecclesiae 
collegiata:;  i]isiusdioecesis,  iii  (]uibusa(l  episcojium 
collafio  perlinet  praebeiidaruin,  qninetiam  Eccle- 
sia;  parocbiales  impetranfibus  adeo  sunt,  quod 
bonis  clericis  patriae  ]ierilis  iii  diversis  faculfalibus, 
non  ]iofest  idem  episcoiius  de  beneficiis,  nec 
magiiis,  nec  mediis,  nec  niiniinis  providere  :  et 
cum  sint  jiaiqieres,  nec  sulisidium  ab  Ecciesia 
habere  valeanf  post  prolixa  studiorum  exercitia, 
immensosque  labores ,  et  qui  aiiiore  scientiae 
atiquando  sua  patiiinonia  destruxerunt,  iirgente 
necessifatis  arficulo  et  |iau]ieifatis  ergastulo  spe 
fraudati,  des|ierati  aut  matriinonia  contrahere, 
aut  ad  curias  sapculaies  et  consiiia  principum  in 
grave  Ecclesiae  defrimentum  se  transferre  cogun- 
tur;  et  isli  siint,  qui  Ecclesias  et  Ecclesiaslicas 
liberlates,  quasi  coiifempti  ab  eis,  acrius  perse- 
quuntur. 

60.  Heu  !  iiiittuntur  ad  Ecclesias  vel  persona? 
iiiufiles,  peregiiiiae  linguffi ,  barbarre  nationis ; 
vel  si  sunt  bouse  personae  et  uliles,  nunquam  iii 
eisdeiii  residenf  Ecclesiis,  sed  iii  Romana  curia, 
aut  regis  auf  ]iriucipuiii  curiis  coinmorantes,  per 
pnvilegia  frucfus  beneficiorum  iiercijiiunf,  qui 
eisiiem  Ecclesiis  de  niliilo  serviunf;  sed  frustra 
panem  doloris  comedenfes  exquisitis  coloribus  ab 
ipsis  Eccksiis  se  absenlant  :  de  quoruin  numero 
sunt  (]uam  jilures,  qiii  iiunquaiii  viderunt  Eccle- 
siarum,  in  quibus  obtinent  beneficia,  crucifixum. 
Unde  hodie,  juxta  illud,  quod  scriptum  est,  relin- 
quifur  sola  Sion  sicut  uiubraculum  in  vinea,  et 
sicut  tuguriuin  in  cucuiiierario  ;  et  rursuin  :  Po- 
suerunt  Jerusalein  in  pomorum  custodiam.  Qua 
de  causa  ipsse  Ecclesiae  rurales,  riiin;e,  periciilis, 
et  desolafionis  exfrenue  dispendiis,  omni  consilio 
et  auxilio  destitufae,  lupis  rapacibus  exponuntur  : 
a  filiis  vi[)ereis  decimaj,  boiia,jnra  eorum  diri- 
piuntur,  invaduntur,  occLi|)antur  :  privilegia, 
immunitates  et  autiquae  consuetudines  violantiir, 
enervanfur,  aunihilaiitur  :  nec  est,  qui  ascendat 
exadverso,  etopponat  se  niuruin  pro  doino  Israel. 
Quin  efiam  modernis  temporibus  iu  Ecclesia  Dei, 
suorum  absentia  mulilata,  diviiii  cultiis  periit  of- 
ficium  et  juxfa  ScripUiram  senes  de  portis  defi- 
ciunt,  et  juvenes  de  choro  psallentium ;  unde 
versus  est  in  luctum  el  carmen  fugubre  chorus 
ejus,  paupiribus  |iatrioe  Ecclesiaruni  largitio  con- 


CLEMENTIS  V  ANNU8   7. 


CHRISTI    'fSlI. 


501 


siieta  siibtraliitur,  pratcr  liindanliuni  seu  donan- 
tiuin  volunlales  propulso  [)iulalis  officio  dcfrau- 
(lantur. 

61.«  A(l  hoc  non  est  qn.Tdam  incoiivcnicns  ab- 
surditas,  tju.c  luiiversalis  Ecclesi;c  robur  ct  forli- 
tudinem  aniiihilat,  ejus(]ue  decorem  et  pulchri- 
tiidinem  exlcrinin.it  ct  encrvat,  cainque  niutilat 
ct  dctruncat,  sub  silentio  trunsennda.  Cuni  eniin 
lam  secundum  jura  divina,  quam  huinana,  sin- 
gula  Ecclesiastici  jiiris  dfficia  sint  sinfriliatiin  sin- 
gulis  coininiltenda  i^ersoiiis  (siciit  cniin  iii  uno 
corpore  physico  mulla  menibra  non  eunidetn 
acluni  Labent,  ita  in  corpore  (Ihiisli  myslico, 
(luod  est  Ecclesia,  multa  membra  sunt  secundum 
veridicam  sententiam  Pauli,  unde  in  eodem  uno- 
que  corporc  spiriluali  coinmitteiKlum  est  hoc 
officiiiin  uni,  alii  alias  confcrendum  ct  conimit- 
tendum  illud,  nec  quantiiinlibet  exercitataj  uni 
persona;,  uno  tempore  duarum  rerum  sunt  offi- 
cia  committenda ;  quia  si  totiim  coipus  ociilus, 
ubi  auditus,  etc,  unde  lex  civilis  prwmissis  assen- 
tiens  et  concordaiis  hoc  testatur  dicens ,  quod 
eodem  tempore  non  sunt  homues  in  diiabus  civi- 
tatibus  ab  eisdem  gerendi)  hoiiie,  quod  cum  do- 
lore  referendiim  est,  una  persona  ali(juaiido  nii- 
nus  idonea  quatuor  vel  quinque  in  diversis  Eccle- 
siis  obtinet  bcneficia,  id  est  quinque  vel  (juatuor 
dignitates,  aiiiinando  tres  vel  duas;  quinimo , 
quod  non  est  minimum  inconveniens  vel  absur- 
diim,  una  persona,  cui  sccunduni  statum  suuin 
abunde  una  sufficeret  canonica  vel  prffibenda, 
decem  vel  duodecim  in  diversis  Ecclesiis  obtinet 
dignitatcs,  personatus,  vel  officia,  quod  ex  eis 
posset  quinquaginta  vel  sexaginla  cxercilatis  et 
litteratis  personis  sufficientissime  provideri.  Ex 
quo  pernicioso  abiisu  sequitur  destriictio  Ecclesia- 
riiin,  defecliis  seivitiorum  Ecclesiasticorum,  eiier- 
vatio  et  dissipatio  studioiuni,  qufe  modernis  tem- 
poribus  ubiqtie  terrarum  depcreunt,  propter  hoc 
quod  bonis  scbolaribus,  excrcitatum  ingenium 
habentibus,  provideri  non  polest  per  praelatos. 

C2.  «  Qiiid  autein  de  iiueris,  qui  oinni  discre- 
tione  carenles,  et  quorum  jctas  quid  videat  igno- 
rat,  tot  obtineut  dignitaies  et  beneficia,  refcram 
nescio,  nisi  quod  impletum  esse  videtiir  Isai;e  va- 
ticinium  sic  diceiis  :  Ecce  doininator  Dominus 
exercituum  aufert  a  Jeru^aleni  et  a  Juda  validuin 
et  fortem  consiliarium  el  sa|iienteiii  de  architec- 
lis,  et  prudenteni  eloquii  mystici ;  et  sequitur  : 
Et  dabo  pueros  principes  eorum  ,  et  ellemioati 
dabuntur  eis,  etc.  Ulrum  tales  lantani  beneUcio- 
rum  pluralitatem  habentes,  periLulum  damnatio- 
nis  evadere  valeaut,  noii  deteriiiiiio  :  sed  a  sapieii- 
tissimis  el  peritissimis  theologis,  i|uorum  opmio 
celebrior  non  ignoralur  a  pluribus,  reiiuiratur. 

a  Ut  cum  reverentia  S.  Komanie  Ecclesiaj  et 
Sedis  Aposlolicte  loquamur,  mullffi  EcclesiX'  in 
diversis  mundi  partibus  hodie  graviler  desolantur 
propler  hoc ,  quod  dignitates  uc  personatus  et 
eoruiu  ufUcia  a  comniuraalibus  iii  Koniuiia  curia 


delinenliir,  ibidcm  perpetuo  rcmansuris,  qiiod 
dum  iiiibi  iterum  at(]iie  iterum,  et  (juotics  vacant, 
aliis  curialibiis  conferuntur  :  et  sic  tandem  Ecde- 
sia'  ob  siiarum  abscnli.un  perpon.aruni  et  curcn- 
tiam  (iefensoruin  extcrminio  (^t  ruina!  iriepaiabili, 
subj.icebunt.  Quod  utiiiam  doininus  summus 
Poiitiffx,  etjsaier  ca-tns  cariiinulinni,  (|ui  sunt  ani- 
malia  pennata  plena  oculis  ante  et  retro,  diligen- 
ter  aspicerent,  ac  novissima  providerent, 

C.T.  «  Proh  dolor !  Hodic  in  tali  stalu  sunt  Ec- 
clesi.ai  constitiiUe,  (juod  in  cis  vacaiitibus  vix  rc- 
pcriuntiir  persona;  eligibiles  :  et  si  quandoqiie , 
qiiod  raro  nuiic  accidit,  bona  pcrsona  ct  idotnja 
in  eisdem  reperialur  bitens  sicut  liliiim  inter  S|ii- 
nas,  tantum  excedit  numerus  niaiornm  et  inuti- 
liuin  [lersonarum,  qnoil  non  perniilterent  [icrso- 
natii  bonam  ad  [iricl.ilionem  assuini  :  sed  similes 
similibus  applaudentes  eligunt  sibi  virum  jiixta 
cor  suuin  ad  destructionem  Ecclesia;  et  [ilcbinm 
subjectarum.  Olim  enim  (juaiido  [dures  erunt 
boni  quam  niali  in  Ecclesia,  tunc  electio,  quae  est 
quasi  secundum  [duralitatcm  punctorum,  bona 
erat,  et  canoiiica  :  pliires  enim  erant,  qui  elige- 
bant  Deo,  illis  qui  eligebunt  diubolo.  Sed  modo  sit 
e  conlrario,  qiiia  [)lures  suiit  mali,  quam  boni 
regulariter  :  et  sic  freqnenlius  est  electio  diabo- 
lica  quaui  canonica;  non  celehrata  per  saiicti  S|)i- 
ritus  inspirationem,  sed  per  dolosam  et  machino- 
sam  conspirationem.  Multi  eniin  hodie  introdu- 
cuntur  iu  Ecclesiis  insidiose  el  dolosc,  alii  per 
impressionem  tt  importunitatem  potentia;  sacu- 
laris,  alii  [ler  ambitionem  et  fictionein  hypocritae 
simulationis,  ulii  affectione  sanguinis  et  cogna- 
tioiiis,  contra  llieronymum  dicenlem,  princi|ia- 
tuin  in  populos  non  sanguini  deferendiim  esse, 
sed  vitLc  et  sequitiir  :  Nunc  autem  ccrnimiis  plu- 
rimos  hanc  rem  bencticio  habere,  noii  ut  (juaeraiit 
eos  in  Ecclesia  columnas  erigere,  quos  plus  co- 
gnosciinl  EccIesiiE  [irodesse  ;  sed  quos  vel  i|>si 
amant,  vcl  quorum  siint  obse(|uiis  delinili,  vel 
pro  (|uibus  majorum  qiiis|iiam  rogavcrit.  Qui 
taliter  inliu?i  vix  uiit  iin((uaiii  in  [iriclatioiie  bo- 
nuin  fuciiint  :  non  aiditicant,  sed  deslrnunt  :  non 
proficiunt,  sed  corrum[)unt ;  difficile  est  enim,  ut 
bono  peragnntur  exitu,  qua3  malo  siint  inchoata 
pi'inci|)io.  Tales  ambiliosi  mcrilo  siint  repellcndi 
quia  secundum  Gregorium  :  Sicut  locus  regiminis 
desidcrantibus  est  negandus ,  ita  fugientibus  est 
ollcrendiis.  Et  rursus  :  Sicut  invitatus  rcnuit , 
qircsitus  refugit,  sacris  estallaiibtisadmoveiidus; 
sic  qiii  ultro  auibit,  vcl  importunum  se  iiigcrit, 
est  [iroculdubio  repcllendus. 

«  Hodic  jiixta  iiaiabolam,  qux  hubetur  Judi- 
ctini  xt,  oliva,  Ucus,  ct  vinea  [irincipatum  refu- 
giunt,  secundum  illtid  Joannis  t;hrysostotni  :  Qui- 
cumquc  desideruvciit  [irimutum  in  terra,  inveniet 
confusione;n  in  ca;lo ;  rhamnus  veto,  qui  secun- 
dum  iiiagislrum  in  historiis  est  getius  rubi  asper- 
rimi,  nitnis  aculeutttm  sicut  sentes,  et  secundnni 
Joseiiliuin  ad  nutuni  vcnti  de  se  naturalitcr  igucm 


502 


CLEMENTIS   V    ANNUS   7. 


CHRISTI   1311. 


producit ;  primatum  iion  refiigit,  sed  desiderat  et 
ambit,  tiicens  ;  Si  vere  me  regem  constituitis,  ve- 
nite  el  siib  uml)ra  mea  quiescite,  et  caetera  (|ua; 
contiiienlur  ibidein.  Utinam  eligentes  vel  coniir- 
mantes  indignos  ad  praelationem  punirenlur  poena 
canonica,  cliain  cuin  aiii^menlo,  iit  poena  docente 
cognoscereut  i]uantum  crimen  sit  (|uibusque  et 
longe  extra  sacerdotale  meritum  constitiitis  pasto- 
rale  fastigium  et  gubernationem  Ecclesi.-e  credere. 
Non  est  lioc  consulere  populo,  sed  nocere  ;  non 
parare  regimen,  sed  augere  discrimen.  Integritas 
enim  prffisidentium  salus  est  subdiloruin,  ut  Leo 
papa,  et  sequitur  :  Quod  si  in  quibuslibet  Ecclesiae 
gradibus  providenter  scienterque  curandum  est, 
ut  in  doiiio  Doiiiini  nibil  sit  inordinatum,  nihil 
praiposterum,  quanto  magis  curandiim  est,  ut  in 
electione  ejus,  qui  super  omnes  gradus  constitui- 
tur,  non  erretur?  Nam  totiiis  f,unilii.e  Doiiiini  sta- 
tus  et  ordo  nulabit,  si  quod  requiratur  in  corpore, 
non  inveniatur  in  capite. 

64.  «  Oh  !  nihil  est  (juod  magis  Ecclesiaj  no- 
ceal,  quam  quoii  iiuiigni  assumantur  prailati  ad 
regimeii  aniiiiaruin  !  cuui  eniin  per  ignorantiam 
Cfficati  aliis  ducalum  parare  coeperint,  ambo  in  fo- 
veam  cadunt;  unde  dicitur  in  psalmis:  Obscuren- 
tur  ocuii  eornm  ne  videant,  et  dorsum  eorum 
semi>er  incurva.  Cum  enim  obscurantur  illi,  qui 
prJEeunt  ad  ferendiim  onera  peccatorum  ,  facile 
inclinantur  sequentes.  Pia?lati  tamen  debent  esse 
lux  mundi,  oculi  Ecclesiae,  arietes  gregis  Domini, 
qui  debent  ingredi  et  egredi  ante  gregem,  et  ovi- 
bus  pascua  procurare;  unde  dixit  ille  snpientissi- 
mus  clericus,  loquens  prtelalis  :  Vos  eslis  Citho- 
lici  gregis  procuratores,  sal  terne,  hix  hominum, 
ovium  pastores.  muri  domiis  Israel,  gentlum  doc- 
tores,  judices  Ecclesite,  moriim  correctores.  Et 
sequitur  :  Si  desit  proteclio  legis,  lex  labetur.  Si 
sal  evanuerit,  in  quo  salietur?  Nisi  lux  appaieat, 
via  nescietur.  Nisi  pastor  vigilet,  caula  confriu- 
getur. 

M  De  donis  et  muneribus,  quiB  exctecant  ocu- 
los  juiiicum,  et  pervertunt  corda  jiistorum,  dico 
prout  ait  quidain  sanctus,  scilicet  B.  Edmundus 
Cantuorientis  archiepiscopus,  inquiens  sic  :  Per 
dona,  quffi  uec  data  nec  accepla  sunt  secundum 
Deum,  corrupta  est  Christiauitas  hodie.  Deficiet 
priusquam  hoc  advertant  Christiani,  nisi  se  curare 
studu(irint  ab  hac  peste;  cupidilas  euim,  quae  est 
radix  omniuin  malorum,  adeo  hodie  ranios  suos 
et  palmiles  ampliavit,  el  maxiine  in  Ecclesia  Dei, 
quod  fere  lotum  mundum  obumbravit  :  unde 
multi.  maxinie  clerici,  auruin  quasi  solein  gratius 
intuentur  :  eorum  oratio  et  supplicatio  ad  Dorni- 
num  aiirum  quaerit.  Ergo  aiirum  bibant  juxta 
illud  :  Crassus  aiirum  sitivil,  et  aurum  bibit. 

03.  «  De  monstruosa  el  inlionesta  vita  clerico- 
rum  modernorum,  maxiine  beneficialorum,  expe- 
dit  iacere  mentionem.  Quain  euim  hodie  defor- 
miter  vivant  quamiilurimi  in  transformatioae 
habituum,  nutrilura  comarum,  unguium  et  bar- 


bariim,  indisciplinatione  gestuum,  nemo  possit 
suflkienter  admirari.  Leva  oculos  tuos  et  vide 
qualiter  se  gerunl  in  forina,  imo  in  deformatiira 
vestium,  lousura  crinium,  ajiparatu  mensarum, 
ferculorum  el  ciborum.  Quaj  omnia  signa  sunt 
detormitatis  mentium  ,  juxta  illud  :  Iiicompositio 
corporis  qualitatem  indicat  inentis.  Unde  juxta 
Bernardum  clericialiud  esseetaliud  videri  volunt, 
habitu  milites,  quaestu  clerici ,  actu  neutrum 
exbibentes  :  nec  enim  pugnant  ut  niilites,  nec 
evangelizanl  ut  clerici,  ventri  suo,  non  Christo 
domino  servientes. 

«  Sx\)e  vidi  iuEccIesiis,  quiestfrequensapud 
clericos  execrabilis  et  exstirpandus  abusiis,  quod 
canonici  et  alii  clerici  ad  horas  nummarias  cur- 
reutes,  et  juxta  desideria  cordis  sui  per  loca  varia 
evagantes,  tandem  in  fiiie  horae,  qiiando  diceba- 
tur  :  Benedi camus  Domhio ;  ad  chorum  rever- 
tentes,  stipendium  horae  perci[iere  absque  con- 
scientia  miiiiine  forinidabant.  Undehsc  occasione 
perversa  in  cathedralibus  et  aliis  soleinnibus 
Ecclesiis  saepe  accidit,  quod  dum  dicuntur  horae, 
cliorus  remanet  vacuus,  vix  duohus  vel  tribus 
clericisad  lioras  remanentibus,  aliis  extra  chorum 
evagautibus,  ut  dictum  esl,  in  grave  scandalum 
spectaiitiiim  populoriim  ;  alii,  quod  non  est  minus 
inconveniens  vel  absurdum,  iii  choro  existentes, 
nou  vacant  psalmodiis,  sed  bini  et  trini  confabu- 
lantur  verbis  inanibus,  risibus,  et  cachinnis  et 
rumoribus  recitandis  se  irreverenter  occupantes; 
divinumservitiiim  cum  multorum  scandalo  im- 
pediunt  et  perlurbaiit.  Et  licet  contra  praeiiiissos 
abusus  mulla  jura  iirodierunt,  tamen  judicio  meo 
essent  poenarum  adjectione  jnvanda  cuni  poenae 
exacerbari  debeant,  quoties  mnltis  grassantibus 
opus  esl  exemplo. 

«  Haec  ettot  alia,  quae  vix  sermonibus  possent 
explicari,  videnturin  Viei  Ecclesia  reformanda,  su- 
per  (juorum  singulis  diflicile,  vel  quasi  impossi- 
bile  foret  de  singulis  remediis  providere.  Unum 
tamen  reinedium  generale  ad  praesens  sufficere 
videretur,  videlicel  quod  dicta  sanctoriim  Patrum 
statuta,  Concilioriim  qualuor  principalium,  vide- 
Iicet  Nicaeni,  Constantinopolitani,  Ephesini,  Chal- 
cedonensis,  necnon  etiam  Lateranensis,  maxime 
quantum  ad  capituium,  quod  est  de  concessione 
praBbendarum  (iiecnon)  nuUadecreta  Romanorum 
Poutilicum  tam  iu  capite  (|uam  in  membrisabomni- 
bus  iiitegre  servarentnr  et  hoc  faciendo  videretur 
satis  status  Ecclesia;  reformatus,  quia  Spiritu  san- 
clo  inspirati  locuti  sunt  sancti  Dei  hoinlnes,  qui 
ornavtiruiit  (ordiiiaveruiit)  tenipora  Cbristi  bono 
odore  usque  ad  consummatioiiem  vitae.  Et  bene 
dico  iu  capite  :  nam  hcet  princeps  legibus  sit  so- 
Iiitiis,  nihil  taniensibi  tam  proprium  qiiam  legi- 
biis  vinciri ;  et  digna  vox  est  majestate  regnantis, 
se  legibiis  alligatum  principem  proflteri.  Et  rur- 
suin,  dicit  Leo  papa,  (|Uod  totius  fainiiiae  Domini 
status  et  ordo  miilabit.  si  (]iioil  requiritur  in  cor- 
pore,  uoii  iuvenilur  iii  ca|)ilc  ». 


CLEMENTIS  V  ANNUS   7.    —  CHRrSTI    1311, 


503 


GG.  IJttera  Apostolica  coiitra  fuidas  Bulcini 
hwreses.  —  Haclcnus  proGsul  anonyiuus  a  Cle- 
inente  de  constiluendis  in  Synodo  ad  reslituen- 
daiu  prislino  spiendori  Ecclesiain  consultus.  Ile- 
ferebantur  ad  lioc  caput  exscindendie  ex  agro 
foedissimaj  hajreses,  qucE  reeenter  ex  inferis  eru- 
perant.  Quidain  enini  ex  intanda  ,  ul  videtiir, 
Dulciui  propagine  voluptatuiu  iliccLbris  irretiti, 
vesanain  doclrinain  in  lnsul)ria  diffundere  coe|ie- 
rant;at(]ue  adeo  liumanis  seiisilius  l)laudiel)an- 
tur,  ut  effra;natam  et  cffusani  in  oiiine  luxuria) 
geniis  licentiani  siiiritum  libertatis  Evangelica; 
appellarent.  Ad  quani  delendam  iiestem,  ne  illiiis 
contagio  latius  serperet,  Poiitilex  llainerio  epi- 
scopo  Cremonensi  provinciam  imposnit ',  iit  ad- 
versus  ejusmodi  hominum  fa^ceni  leguin  canoni- 
carum  severitatem  exeiceret. 

«  Venerabili  fratri  Rainerio  episcopo  Crenio- 
nensi. 

0  Nuper,  sicut  dolenter  audivimus,  et  grandi 
mentis  punclura  referiiiius,  in  nonnullis  Ilaliae 
partibus  tam  Spoletaiiae  provincia',  quam  etiam 
aliarum  circumjacentium  rogioiuim  nonnulli 
Ecclesiastici  et  mundani  religiosi  et  saiciilarcs 
utriusque  sexus  viri  pestiferi,  qiii  alieuati  ab  utero 
matris  Ecclesiae,  ac  pra;clar;e  lidei,  fiindata;  super 
fuiidamcntum  Apostoloriimet  prophetaruiii,  ijiso 
siimino  angulari  lapide  Cbristo  Jesu  :  in  quo  om- 
nis  ajdificatio  construcla  crescit  in  teinplum  san- 
ctum  in  Domino,  qui  est  salus,  vita  et  resurreclio 
nostra  molientes,  heu  1  obnubilare  nitorein,  novaiu 
sectara,  novumque  rilum,  a  via  salutis  omnino  de- 
geiierem,  etiam  ipsis  paganis  et  animaliter  om- 
niiio  viventibus  odiosuin,  ct  ab  A|JOstolica  et 
prophetica  doctrina  et  Evangelica  vcritale  remo- 
tum,  quem  libertatis  spiritum  nominaiit,  lioc  est, 
ut  quiilquid  eis  libet  liceat,  assumpserunt ;  ut  qui 
quandoque  per  fldein  sancturum  cives  fuerant  et 
doinestici  Dei,  flant  nunc  hospiles  et  advenie  ab- 
jecti  de  doino  Douiini  suis  ctilpis  et  pciiiiciosis 
erroribus  et  doctrinis;  sed  ut  et  ipsi  dumtaxat 
non  contcnti,  nisi  ca;ci  cajcorum  ductores  poena- 
rum  socios  habeaiit  a^ternaruiii,  simul  cadentes 
in  foveas,  simplices  auiinas  astute  dccipiuiit,  et 
eas  in  hujusmodi  pestis  mortifcra;  profcssionem 
adducunt. 

«  Nos  autem  more  patris  benevoli,  quem  non 
praBtereunt  incommoda  nliorum,  ut  reducaiiius 
abjccta,  revocemus  errata ,  vinuuKiue  iiifuiida- 
mus  et  oleuin  vulneribus  sauciati,  (juod  iufir- 
muin  est  solidantes,  et  quod  tegrotum  sanaiilcs, 
et  quod  conlractum  est  alligantes,  et  quod  perie- 
ral  retiuircntes ;  noslia;  con^idcrationis  coiiver- 
tentes  inluitum,  solliciti  reddiiiiur,  non  iiiimerito, 
anxii  Scriidurarum  sacrarum  arcana  scrutantes, 
quoniam  cuiii  nos  simus,  iii  quos  liiics  sa'culorum 
juxla  Apostolum  devenerunt,  sicut  ideiu  vas  cle- 
clionis  et  doctor  gentium  qui  in  ccelis  didicil,  quiJB 


pra'dicalurus  erat  iii  lcrris,  annuiitiat  loijuens  ad 
Tiinolbeum  ',  el  statum  novissiiiiorum  tempo- 
rum  aperte  dcscribens  :  Scilo,  iuquit  quod  in  no- 
vissimis  dicbiis  instahiint  tempora  iiericulosa,  et 
eriiiit  liomines  scipsos  ainaiiles,  ciijiidi,  elati,  su- 
perbi,  blasplicmi,  pareiitibiis  non  obedientes  :  in- 
grati,  scclesli,  siiie  affeclione,  sine  pace  :  crimi- 
natores,  incontincntes,  immites,  sine  benignitate, 
proditores,  protervi,  timidi,  caeci,  voluplatum  ama- 
tons  iiiagis  quam  Dci,  habentcs  speciem  qiiidein 
idctatis,  viiiuteiii  auteiii  ejiis  abncgantes.  Et  post 
jiauca  subjungit ;  Qiiemadmodum  Jannes  etMam- 
bres;  niagi  iilii|ue  ct  arioli  Pharaonis,  suh  servi- 
tute  /Egyptiaca  popiiliim  Doiiiini  opiirinieiitis,  et 
figuranlis  ferocem  illiini  leoneni  gentiiim,  et  dra- 
coiicm  maris ,  leoncm  rugienlein,  advcrsarium 
huuiani  generis,sub  scrvilute  tencntem  damiiatio- 
nis  £eterna3  ex  protoplasti  peccato  gcnus  humanum, 
restiterunt  Moysi ;  in  qiio  et  per  qiicm  lex  Domini 
immaculata  convcrtens  aniinas  mystice  dcsigna- 
tur  :  ita  et  hi  resistunt  vcritati  ,  hoiiiincs  cor- 
rupti  mente  et  reprobi  circa  fldem,  et  ultra  non 
proflcient. 

67.  «  Magis  igilur  et  magis  timendum  nobis 
est  et  populo  Domini,  cujus  nobis  est  cura  com- 
missa,  et  nobis  in  ipso,  ne  tam  aboiiiiiiabilis  Deo 
et  hominibus  pestis,  qua;  latenler  videtur  subre- 
pere  niinis  periculose  succn  scat.  Timcndum  uti- 
que  ac  toto  animo  formidandum,  quoniam  sicut 
princeps  Apostolorum  Pelrusin  Canonicasua  scri- 
hit  ^  :  Quasi  liberi,  el  non  (luasi  velamen  habentes 
malitiae  lilierlalem  ;  sed  sicut  servi  Dei.  Et  idem  ': 
Novit  Domiiius  pios  detcnlalioiie  eripere  :  iniijuos 
vero  in  diem  judicii  cruciandos  servare  :  niagis 
autem  eos,  qui  post  carnem  in  concufiisccntia  im- 
iiiunditia!  ambiilant,  d(iniii)alioneiii(|ue  contem- 
nunt,  audaces,  sibi  placcnles,  seclas  noii  metuunt 
facere  blaspliemantes.  Statimi|ue  subjungil  :  Hi 
vero  velut  irratioiiabilia  pccora,  naturaliter  in 
ca[itioucin  et  in  perniciem  in  his,  qutc  ignorant 
blasphem  intes,  in  siiacorruptione  peribunt,  per- 
cipientes  inercidem,  iiijuslitiLC  voluutatcm  existi- 
manles  Dei  delicias,  coinqiiinatioiiis  et  macula;  : 
deliciis  affluentes,  in  conviviis  suis  luxuriantes 
oculos  habentes  plcnos  aduUerii  et  incessabilis  de- 
licli  :  pellicientcs  animas  instabiles,  cor  exercila- 
tuiu  avarilia  habentes,  maledictionis  filii  :  derelin- 
quentes  reclam  viam  erraverunt.  Expressiusque 
talium  hffiieticornm  iiiiquuriiiu  reatuni,  el  exe- 
crubilis  pestis  hujusmodi  aperte  subjungit  :  Su- 
pcrba  vanitatis  lo(|uentes,  pelliciunt  in  desideriis 
cariiis  luxuri:e  eos  (|ui  pauluium  effugiunt,  qui  in 
errore  conversantiir  libeiiatein  illis  proinittenles, 
cum  ipsi  servisinlcoriuptionis  :  a  quo  enim  quis- 
que  superatus,  hujus  etservus  est. 

08.  0  0  libertas  omni  durior  servitutel  0  li- 
bertas  nec  nominanila  liberlas  !  Libeiias  vero  uti- 
que    illa  summa  libertas ,  in  qua  ejus  servitus 


'  Lib.  VI.  £p.  cur.  xxxviJ. 


'  2  Tim.  III.  —  ■  1  Pct.  II.  —  3  2  Pct.  ii. 


504 


CLEMENTIS  V   ANNUS   7.    —  CHRISTI    ISII. 


comprobatur,  cui  servire  regnare  est.  Cur  non 
attenditur?  ciir  non  pensatur?  cur  non  disculilur 
quod  Apostolus  de  lioc  exclaniat,  ad  Galatas?(li- 
cens  '  :  Ulinaiu  aliscindalur  qiii  vos  coiilurbanl. 
Vos  eniiu  in  iibertatuin  vocati  eslis,  fralres  :  tan- 
tum  iie  liberlateni  in  occasionem  carnis  detis.  Ex 
vestigio(]iie  sulijuiijiit  :  Spiiitu  ambuiate  et  desi- 
deria  cainis  non  perfiLietis.  Caro  enim  concupiscit 
adversus  spirilum  :  spiritus  autem  adversus  car- 
nem  :  haec  enim  sibi  invicem  adversanlur,  ut  non 
qua^cumiiue  vullis,  illa  faciatis.  Nunne  tuba  Evaii- 
gelica,  filius  tonitrui,  qui  tlueiita  Evangelii,elevatus 
ut  aquila  grandisalarum  magiiarum  plenaplumis 
el  varietale,  de  ipso  sacri  Dnminici  pecloris  fonte 
polavil,  (le  liujusmodi  apud  nos  erroribus  futuris, 
jiroh  liolor!  lanqiiain  de  jaiu  factis  in  Canonica 
sua  loquitur  manifeste,  dicens  -  :  Qui  babet  spem 
in  Deo,  sanctifical  se,  sicut  et  ille  sanclus  est. 
Omnis  qui  facit  peccatum,  iniquilatem  facit  :  jiec- 
catum  eniiu  est  ini(|uilas.  Scitis  aiitem  quod  Deus 
apparuit,  ul  peccatatolleietet  peccatiim  in  eo  non 
est  .Oninis  igitur  qui  in  eo  manel,  non  peccat  : 
omiiis  (|ni  peccat,  non  videt  emii,  nec  cognoscit 
eum.  Qui  facit  jusliliain,  jnstus  esl.  Qni  lacit  pec- 
catum  ex  diabolo  est  quoniam  ab  inilio  diabolus 
pcccal.  Atip:iruit  autem  in  hocFilius  Dei,  ul  opera 
diaboli  dissolvat. 

B  Nonne  hunc  ipsum  spernendum  errorem 
et  abon.inandum,  imo  vesaniam  Judas  fiater  Ja- 
cobi  in  siia  Canonica  expresse  designat?  ponens 
more  proplielico  fntura  tanquam  prajterita,  di- 
cens  :  Subinlroierunt  hoinines  impii,  qui  olim 
pra^scripti  suut  in  lioc  judicium,  Dei  uostri  gra- 
tiam  transferenles  in  liixuriam.  Stalimque  subjun- 
git  :  Sicut  Soiloma,  el  Goinorrha  et  finitima;  civila- 
tes  simili  modo  exfurnicalae,  etabeuntes  post  car- 
nem  alleraiu  facLe  sunt  exeniplum,  ignis  aeterni 
pa?nam  snstmenles.  Siiniliter  isti,  qui  carnem  qui- 
dem  maculant,  dominationem  spernunt,  maje- 
stotem  blasphemant  ».  Et  iiifra  :  a  Vs  illis,  qui  in 
via  Cain  abierunt  ,  et  errore  Balaam  eflusi  sunt, 
et  iii  contradictioneChore  perierunt.  Hi  sunt,  qui 
in  epulis  suis  maculanlse  convivaiiles  sine  timore, 
semetipsos  pascentes,  niibes  sine  aqua,  ciicumfe- 
ruiilur  avenlis;  arbores  autumnales,  infructuosaj, 
mortuic,  eradicats,  sideia  errantia,  quibus  pro- 
cella  tenebrarum  reservatur. 

«  09,  Cur  igitur  contristant  spiritum  sanctum 
Domini?  Cur  blasphemant  [ler  tam  borreudas 
insanias?  Cur  dis^imulant  quod  scriptum  est '  ? 
Qui  peccaverunt  inSpiritum  santtuni,  uon  remit- 
telur  eis  neque  in  boc  ScCculo,  neqiie  in  futuro. 
Cum  Jub  ipse  lestetur*  :  Vidi  eos  qni  operanlur 
iniquitatem,  staiile  Deo  periisse,  et  spirilu  ira; 
sua;  esse  consuniplus.  Cur  caruis  illecebnis  sub 
spiritus  regimine  pallianl,  quas  constat  iii  eodem 
spiriln  coiidemnari  ?  Cum  enim  Apostolus  forni- 
calorem  Corinlhium  excommunicandum  scribe- 


ret,  ait  '  ;  Ego  quidem  absens  corpore,  praesens 
aiitem  spirilu,  jam  judicavi,  ut  praesens,  eum  qui 
sic  operatus  est.  In  nomine  Domini  nostri  Jesu 
Cliristi,  congre^iatis  vubiscnm  meo  S|iirilu,  etcuin 
virtute  Doniini  noslri  J^sli  Chrisli,  tradcre  hujus- 
modiSataua;  in  inleritum  carnis,  ut  spiritus  sal- 
vus  fiat.  Non  est  igitur  a  Spiritu  Doniini  talis 
libertas,  nam  incoinquinatns  Spiritns  Domini  et 
snavis,  humanus,  benignus,  amans  bonuiu  et  qui 
nibil  benefacere  velet  :  in  Spiritu  enim  Doinini 
peccatum  dimittitur,  non  peccatur.  Sed  talis  liber- 
tas  est  a  spiritu  tenebrarum,  a  spiritu  nialo,  qui 
vexabat  Saul,  spiritu  immundo,  qui  egrediens  ab 
hoiiiine  imielliteum  assumeie  septem  alios  spi- 
rilus  neqniores  se  :  colnbro  torluoso,  et  qui  tor- 
tiiose  incedil,  et  tortuose  suadet  incedere  suos  : 
sjiiritu,  cnjus  invidia  murs  introivit  in  orbem  ter- 
rarum  :  sjiirilu  diaboli,  qui  nunc  ut  aspis  ,  nunc 
ut  basilisciis  veneiia  diCfundit,  ut  leo  devorat,  iu- 
sidialnr  ut  draco  :  spiritu  iniquo  illius,  qui  pro- 
jectus  est,  draco  magiius  et  serpens  antiquus,  qui 
vocatur  diabolus  et  Satanas,  qui  seducit  orbem 
siiis  seductionibus  universuin  :  spiritu,  inquam, 
illius,  qui  perseculus  est  mulierem,  Dei  Eccle- 
siain,  quae  peperit  masculum  operis  virtuosi,  post 
quaiii  mulierem  ex  ore  suo  aquain  magnain  tan- 
quam  fluvium  immittil,  ut  ad  flumine  attrahat  : 
spirilu  erroris,  cui  divino  judicio  acquiescere  per- 
miltuntur,  qui  non  crediderunt  Spiritui  veritatis. 
Uic  est  ille  spiritus,  qui  libertalem  male  agendi 
siiis  satellitibus  et  sei|uacibus  repromittit,  sed  de- 
^iclusest  et  vincelur  in  sanguine  agni,  quia  vicit 
leo  de  tribu  Juda  aperire  libruni,et  solvere  signa- 
cula  ejus  :  de  quo  triumpho  tres  pueri,  tres  ordi- 
nes  in  unitate  fidelium  denolanles,  benedicuut  et 
laudant  et  superexaltaut  ipsum  ins;ccula,  quiaeri- 
piiil  nos  ab  inferis  suo  sanguiiie  redimeudo,  et 
salvos  fecil  de  umbra  mortis,  et  liberat  nos  (de 
medio)  ardentis  flammae  devorantium  ha^resum, 
etde  medio  ignis  viliorumcorrumpentium  eripuit 
nos. 

70.  «  Ex  picediclis  igitur,  nec  immerito,  solli- 
citamur  ex  intimis  sollicitudine  indefessa,  quod 
pestis  hujusmodi  de  Dei  Ecclesia  penitus  abscin- 
dattir  et  pereal,  exterminetur  radicitus,  nec  nomi- 
nelur  in  populo  Cbrisliano.  Te  igitnr,  de  cujus 
prudentia  et  ciicunispeclione  conhdimus,  ut  evel- 
las  et  deslruas,  et  aeditices  et  plantes,  ac  omnia 
facias,  qnae  ad  eradicationem  erroris  hujiisiuodi, 
et  ledificationem  salutileras  fidei  expedire  putave- 
ris,  ad  partes  illas  decrevimus  deslinandum.  Quo- 
circa  fraternilatein  tuam  obsecramus  iu  Filio  Dei 
Patris,  el  nihilominus  tibi  per  Ajiostolica  scripta 
mandamus,  in  remissionem  peccaminum  injun- 
gentes,  quatenus  ad  |>ra'dictas  partes  in  Dei  nomine 
proficisceiis,  auctoritale  nostra  suffiiltus,  nec  di- 
gnitali,  nec  slatui,  nec  n  ligioni,  nec  sexui,  nec 
a;tati  deferens  plusquam  Deo  de  prffiniissis  inqiii- 


'  Gal.  v.  —  -  Jo.  J.  3.  —  3  Jiait.  xn.  —  *  Job.  iv. 


'  1  Cor.  V. 


CLEMENTIS   V   ANNfS  7.    —   CHRISTI    1?11. 


505 


ras  cnm  siimma  dilicrentia  veritalem  :  el  si  qiios 
ciijuscumque  dijj;iiilatis,  onlini^,  reli^;ioiiis  ,  coii- 
dilioiiis  aul  status  extiterint,  hujus  erroris  labe 
respersos  inveneris,  jiixta  tlataiii  lilii  a  Douiino 
gratiain,  ut  ad  cor  redeant  oiulos  i|isoruiii  ape- 
rias,  et  ne  in  umbra  ambulent  incrcpando  corri- 
gas  et  corrigendo  reducas;  et  alijuiata  prorsiis 
ha?resi  ab  eisiluin,  et  imposita  ipsis  saliitari  pffiui- 
tenlia  jiixta  morem  reconciliatis  Ecclesi.TD,  secuii- 
dum  forniam  ejusdem  beneQcium  absolulionisim- 
penilas. 

«  Quod  si  eos,  quod  absit,  vel  eorum  aliquos 
peccatorum  moles  pracponderaus  in  laijueum  de- 
sperationis  adduxerit.  nec  proficerc  te  senserisapud 
eos,  tunc  fretus  Cliristi  potentia  Vflut  ad  commune 
restinguendum  iucuuilium  le  accingas  et  conlra 
eos  et  ipsorum  quemlibet  sub  modis  et  forma 
justitia  mediante  procedas,  qiiibus  procedi  in  casi- 
bus  hujusmodi  consuevit  :  non  obslantibus  (iiii- 
busvis  privilegiis,  indulgentiis  et  lilteris,  personis 
vel  ordinibus  ipsis,  aut  ipsorum  ali(|uilius  siib 
quacumque  forina  aut  exprcssione  veiboium  ab 
Apostolica  Sede  concessis,  qu<c  cujuscumqiie  le- 
noris  existant,  quomodolibel  conlra  lenorem  pise- 
senlium  ciiiquam  nolnmus  suffragari;  invocalo 
ad  id,  si  opus  fuerit,  auxilio  biachii  sfficularis, 
contradictores  per  censuram  Aposlolicam  compis- 
cendo.  Cieterum  ad  prosequemluni  viriliter  cau- 
sam  Dei  ad  sui  iaudem  nominis  et  exaltalionem 
CalholiciP  Ddei  sic  te  gerere  studcas  iii  [iriumissis, 
quod  in  fuluro  dignam  tibi  pra'paies  pro  labore 
mercedem,  ac  noslram  et  Apostolicte  Sedis  bcne- 
dictionem  et  gratiam  uberius  [iromeiearis.  Dat. 
A\en.  kal.  April.  anuo  sexlo  ». 

71.  NuvcE  ftcBiesis  origo  et  progressus.  —  Memi- 
nil  de  impuris  ejusmoili  leiionibushicrelicis  Joan- 
nes  cardinalis  Turrecremala  ',  ac  Geraldi  Segarelli 
ejus([ue  discipuli  Dulcini,  [laucis  anteannis  affecli 
su|)[ilicio,  sei|iiaces  ait;  pervertebant  eiiiin  [iliires 
illecebra  liujus  dognialis  sordidissiiiii,  niiiiiium 
fornicationes  et  adulteria  coinmissa  ad  sedandam 
tentationem  non  esse  peccatum.  lidein  vero  ha^re- 
tici  hanc  blasiiliemam  vocein  in  Komanam  Eccie- 
siaiii  vometimt  :  «  Ecclesia  Roniana  est  illa  iiieie- 
trix,  qujE  a  lide  Clirisli  aposlalavit,  de  qua  scribit 
Joannes  in  A[iocalyiisi  ».  Addebaut  plura  alia  cou- 
vicia  in  Poiitificem,  cardinales  ac  pr;csules  Ro- 
mancEEcclesi;c,  qiios  a  Cliristo  exaucloratos  ellu- 
liebant.  Ex  quibus  sapiens  lector  [lerpendere  jiole- 
rit,  quam  inijiuri  fucrint  novatdruiii  sigiiiferi,  qiii 
in  Romanam  Ecclesiam  furorem  effiideruul.  Sii- 
periora  vero  ex  publicis  judiciariis  Actis  a  fidei 
censoribus  lioc  temjiore  conscri|itis  pelita  testatur 
Turrecrcmala,  (|iii  [ilures  alios  urrores  liis  afliiies 
enumerat,  cui  eliam  consentil  Eyinencus  '. 

Desciverat  iii  h.TC  focilissima  flagilia  simulata 
sanclilas  quurunulam  hypocritarum  lanaticoruiu, 


'  Turrec.  Sumra.  de  Eccl.  p.  ii.  I.  iv.  c.  .37.  —   '  liyincr.  ii.  p. 
diiecl.  q.  XII. 

Amn.  —  ToMts  X.Mll.  —  Rayn.  IV, 


qiii  s|iirilii  mendncii  ducli  legem  spiritiis  et  liber- 
tatis  successiir.im  Ev.ingelio,  quod  t'ii([iiaiii  im|ier- 
fectum  abolendum  cum  Romana  Ecclesia  cflutie- 
liaiit,  iil  Miisaica  lex  oriente  Evaiigdio  txiincia 
est :  qiiaiii  ha;risiiii  in  ipso  ixordio  Alexandri  IV 
diligeiilia  ,  ([iii  libriim  sub  speciosa  Evangelii 
icteini  inscriptionc  blasphema  lia-c  deliria  conti- 
nentciii  cxuii  jussit,  rc|)iessMm  vidiinus  '.  Ilanc 
aulem  tiim  [iro|iagatam  auctore  Joanne  Parmensi 
monacho  refcit  Eymericus,  cjusquc  f(Tlidos  erro- 
res  perccnsct  ',  ac  notat  liaiic  [lesliferam  doctri. 
nam  suam  liausisse  ex  abbale  Joachimo,  quem 
etiaiii  eo  nomiiie  Ptolcin.x-iis  *  Lncensis,  el  Guido* 
episcojius  Elnensis  Ordiiiis  Carmelitariim  accu- 
sant,  ul  qiii  dum  Ires  stalus,  primum  carnalium, 
alteruin  iiarliiii  secuiidum  carnciii  partim  secun- 
dum  spiritum  vivenlium,  tertium  [lerfecte  spiri- 
tiialium  confiuxcrit  ;  aliis  dclirandi  occasionem 
dederit  :  nam  |)scU(lo|iro|ilieta  '  Geraldus  Segarel- 
lus  Ecclesiam  aniio  mcclx  interituram  dixit,  et 
novam  legeiii  saiicli  S[iiriliis  et  libertalis  in  orbe 
radiaturam,  in  suis  iicmpe  seclariis.  At  Petrus 
Joannis  Olivi  invidens  Joachimo,  dicenti  staturn 
perfecle  S|iiiitualium  florcre  in  S.  Benedicto 
ccepisse,  somniavit  illum  in  S.  Francisco  [irimum 
emicuisse  :  et  iie  vivus  arguerelur  pseudopro[ihe- 
li.e  ,  clericalem  ordinem  aiino  mccc  desiturum 
inentitus  est. 

His  [isendoprophelis  aucloribus  propagatam 
h.Tre-im  de  lcge  nova  S[)iritus  sive  liberlatis  refert 
Guido  '  Carmelita,  de  quo  [laulo  ante  mcmoravi, 
quio[)era  deConcordia  Evangeliorum  JoanniXXII 
et  Summam  dc  ha-resibus  Clementi  IV,  cardi- 
nalitios  a|iices  lum  gereuti  dicavit  :  idcmque 
conlra  hosce  hncreticos  legem  Evangelicam  legeni 
esse  saiicli  S[iiritiis  et  liberlatis  ostcndit:  «  Dxunt, 
iii(|uit,  quod  in  teitio  slatu  crit  lex  libertitis,  quia 
Evaiigelium  Christi  non  fuit  Iibeitalis ;  et  quod 
S[iiritus  sanctus  pleniiis  dabilur  in  terlio  statu, 
quia  iii  secuiulo  statii  non  tiiit  pleiie  datus;  ol  ([uod 
Lcclesia  in  terlio  statu  [lurgabitur  quasi  fruuien- 
tiiiii  a  paleis  et  zizaniis,  quia  tunc  fiel  se^iaratio 
iiialoriim  a  boiiis,  et  tunc  [iricdicabiiur  Evange- 
lium  regni.  Ilaec  dicta  |ilinesunt  harelica,  priino 
quia  negaiit  Evangeliuin  Ctinsti  fuisse  libcrlalis, 
nam  in  secundo  slalu  fuit  Spirilus  sanctus  datus 
(Act.f2):ul)i  auteiii  spiritus,  ilii  libcrtas  (-2.  Cor.  3.) 
Igilur  secundum  slatiim  iiegare  libcrtalis  fuisse 
est  ha;reticuin  contra  doctrinam  Apostolorum  ; 
imo  expresse  contra  doctiiiiam  ChrL-ti,  qui  Apo- 
stolis  ait :  (Joan.  XV.)  Jam  nou  dicam  vos  servos, 
(|iiia  serviis  nescit  quid  faciat  douiinus  suus  ; 
vos  aulcm  dixi  amicos,  ([iiia  omnia,  (|nae  au- 
divi  a  Piilre  iiico,  nola  fcci  vobis;  ct  (Juan.  8), 
in   sccuudo  slatu   doceus   Evangelium    ait   cre- 

•  Annal.  lom.  x<\.  an.  Chr.  1256.  mim.  20.  —  «  Eyir.er.  ii.  p. 
direit.  q.  n.  —  »  Fl.il.  Luc.  Ulsi.  tctl.  .Ms.  1.  xxii.  c.  13.  — 
*  (iuiilo  car.  Sum.  ile  tiires.  —  '  Kjroer.  ubi  sup.  —  6  Guido  Car. 
episc.  Eliien.  de  baresilius  abb.  lonch.  et  Pelr.  Jo.  comm.  cuiu, 
pscudoapoil,  c.  11. 

G4 


506 


CLEMENTIS    V    ANNUS   7.    —   CHRISTl    1311. 


dentibus  ex  Jiula^is  :  Si  vos  iiiaiiserilis  in  sei- 
inone  meo,  scilicet  Evanj,'elico ,  vere  mei  disci- 
|)uli  eritis  ,  cl  veritas  lihcrabit  vos  ;  ifl  est  > 
si  filius  liberabit  vos,  vere  liberi  erilis.  llaque  in 
secundo  statu  Chrislus  Dei  (ilius,  per  quem  gratia 
el  chiritas  facta  est  (Joan.  i),  nos  librravil;  et 
(Gal.  iv)  Apostolus  dicit,  quod  rejocta  synngoga, 
qua;  in  servitutem  generabat,  mater  nostra  Eccle- 
sia  in  secundo  slatu  vero  libera  general  filios  liber- 
talis,  qna  libertate  Clnistus  nos  iu  secundo  slatu 
Jiberavit  b.  Et  iufra  :  «  Ait  enim  Aposlolus  :  Per 
Evangelium  ego  vos  genui,  quod  non  est  ex  san- 
guinibus,  ueque  cx  voluntate  carnis,  aut  viri  ;  sed 
ex  Deo  nasci  per  Evangelicam  veritatem,  qua 
Christum  Dei  fiiium  recipimus  et  cridimus  :  ct 
sic  dal  nobis  |)Oleslatem  filios  Dei  fieri  (Joau.  i), 
ergo  sumus  liberi,  quia  (Matlh.  xvii),  liberi  sunt 
filii.  Secundo  errant  fabulosi  hsrelici  illi  dicen- 
tes,  quod  S|)iritus  sanctus  i^lenius  dabilur  aliis, 
quam  fuerit  instalusecuudodatus,  quoJ  est  liaere- 
ticum  propter  Apostolos  et  alios  sanctos,  qui  re- 
pleli  fuerunt  sauclo  Spirilu  ». 

Hicc  veroinfania  de  nova  iegeaSpiritu  sancto 
danda,  et  eo  plenius  comuiunicandoadeo  nunnul- 
los  fascinaveral,  ul  jam  antea  '  reperla  fuerit  mu- 
liercuia,  quaj  Spirituui  sauctum  iui|)sa  muiiebres 
artus  iuduisse  eHutiret :  sed  ea  anientia  flan)mis 
coercila  fuit  ;  qua  de  re  etiain  inferius  recurret 
mentio  ;  nunc  aliorum  imposlorum  faciuora 
impia  conjunginuis.  Reperti  sunt  in  Germauia 
nonnulli,  qui  cum  sacris  Ponlificalibus  initiali 
non  essent,  agebant  episcopos,  seseque  sacris  mu- 
ueribus  ingerebant  :  de  quibus  graves  querelas 
afTereule  apud  Sedem  Aposlolicam  Friderico  Ri- 
gensi  archiepiscopo,  Clemeus  Joanni  Breinensi  et 
Magdeburgeusi  archiepiscoi)is,  alque  Alberto  ca- 
l)eIlano  Ponlificio  partes  demandavit  *,  ut  temera- 
riis  hominibus,  qui  uon  elecli,  non  confirmali  a 
Sede  Apostolica,  nou  consecrali  ej)iscopate  muuus 
sibi  arrogarent  ,  juilicium  inteuderent  ,  atque 
excurrente  quaiuor  mensium  spalio  in  Romana 
aula  ad  causaui  diceudam  se  sislere  juberent :  ad 
pietutein  vero  in  Livonia  amplificandam,  quam 
illi  iinposlores  exlinguere  moliebanlur,  eidera 
Friderico  Rigensi  arcbiepiscopo  egregie  in  viros 
religiosos ,  qiiorum  con^ueludo  ad  infideles  ad 
Christum  [lelliciendos  et  fideles  bonis  moribus 
excolendos  plurimum  valebat,  afiecto  ac  successo- 
ribus  aucloiitatem  coucessit ',  ut  Praidicatoribus, 
ac  Mmorilis  in  siugulis  urbibus  ades  construere 
permitteret. 

72.  Lithunni  grassantes  in  Chrisiianos  pu- 
niunlur.  —  Hoc  iiorro  auno  fiuUimi  iufideles 
Lithuaui  duce  Victene  in  Prussiam  inagno  fu- 
rore  irruperunt,  eauKpie  late  populati  barbariem 
in  sacra  praicipue  Lffudere,  atque  sacrosanctam 
Eucharistiam  iinpii  pcdibus  iu  religionis  oppro- 


brium  protriverunt.  Onusti  deindespoliis,  adducta 
iu  servilutem  ingenti  Qdelium  muililudine,  in 
Litlmauiam  abibant,  cum  Victenes  corain  virgi- 
nibus  Cliristianis  Eucliaristi;i?  sacramenlum  evec- 
lum  e  Prussia  adjectis  blasphemis  vocibus  concul- 
cavit.  Sed  divina  justilia  facinus  atrox  die  proximo 
ulta  est  iusigni  Liltiuanorum  slrage,  ut  relVrtsub- 
jectis  verbis  Michovias  ' :  «  Duin  in  limitibus  in 
una  sylvariim  caplivos  inter  suos  divisurus  slaiet 
(dux  ueinpe  Litliuanorum),  et  corain  virginibus, 
quae  absque  viris  et  caeteris  mulieribus  iuille  qua- 
diigenta  (qiiadrigenlarum)  numerum  explebant, 
sacrainentuin  Eucharistiae,  ex  terris  Prussia;  in 
sacrario  allatum,  profaua  manu  exertum  ante 
pedes  virginum  (^rojiciens,  spurcissimo  ore  con- 
spuens,  et  pedibus  conculcans,  interrogabat  ubi 
esset  Deus  earum,  qui  ei  resislere  non  valeret, 
neque  suis  cultoribus  auxiliari.  Non  autem  divina 
inajestas  blasiihemiam  tulit;  allera  siquidem  die 
in  diluculo,  quae  fuit  dies  Martis  VIII  idus  Aprilis, 
Henricus  de  Ploszk,  magister  Prussiae,  cumoctua- 
ginta  fratribus  cruciferiset  forti  aliarum  gentium 
exercitii  ducem  el  exercituiii  Litbuanicum  in  eis- 
deui  stativis  consecutum  couUixit,  et  adextremum 
vicit,  siiigulos  victos  in  patibuluin  agens,  aut  undis 
suffocans.  Ex  tanto  autem  Lilhuanorum  exercitu 
nemo  praeler  ducem  et  duos  ejus  comites,  qui  et 
ipse  in  capite  vulneratus  aufugit.  In  memoriam 
tain  famosi  triumphi  cruciferi,  domum  reversi, 
monasterium  sanctimouialium  inThorun  fabrica- 
ruiit  et  dotarunl. 

73.  Venetorum  dissensio  et  infelix  Grcecce 
Ecclesice  status. —  Exarsit  eodem  anno  gravis  dis- 
cordia  inler  Venetos  el  Caroium  regem  Ungaria;, 
cum  Jadertini  ,  qui  diu  Veneti  juris  fuerant,  ad 
Uugarum  descivissent,  ac  [lermovissent,  ut  Vene- 
tos  de  solvenda  Jaderae  oppugnatione  postularel; 
cui  Petrus  Gradenicus  dux,  de  perduellium  cor- 
repta  clientela  questus,  Veueti  iii  eam  iirbem  juris 
velustatem  firmilatemque  hisce  verbis  proposuit-: 
«  Puteiitiae,  inquil,  regali  rescribinuis,  quod  ipsa 
civilas  (uimiruui  Jadera),  sicut  est  ubu|ue  noto- 
riuui,  fuit  nostra,  el  legitime  ipsain  possedimus 
mullissimo  et  aiitiquissiino  tempore,  cujus  non 
extat  memoria,  et  plenum  elsufflcieus  jusetjuris- 
dictionem  acquisivimus,  et  habuimus  elhabemus. 
Per  consequens  in  eadem  et  jus  vestri  regni  Unga- 
riae  expressum  et  notorium  in  ipsacivilatesem|)er 
voluimus  et  fecimus  ob  reverentiam  et  amorem 
regium  praedecessoruni  vestrorum,  tanquani  qui 
iuteiidimus  non  turbare  in  aliquo  jura  regia,  sed 
ad  conservatiuuem  eoruiii  dare  polius  auxilium  et 
favorem  :  et  eral  jus  ipsuiii  aliqua  pars  datii  poilae 
civitatis  ,  quod  sulvebalur  per  homines  vestros 
regui  Un^ariffi  ad  introitum  soluin  civitalis  prae- 
dictae,  quui  pars  exhibebatur,  ut  dictuiii  esl ,  qui 
per  reges  Uiigaria;  ordinatum  fuerat.  El  sic  per 


'  Annal.tom.xiv.  an.  1301.  Dum.  15.  —  -  Lib- vi,  Ep,  cur,  ccvil. 
—  3  Ep.  ccviii. 


«  Michov.  1.  IV.  c.  13.  ■ 
Aud.  Daud, 


ExU  ejus  lit.  iu  AppcnJ.  ad  Hist,  Ms. 


CLEMENTIS   V   ANNUS  7. 


CHRISTI    1311, 


507 


praedicta  potcstis  eviclenter  aspicere  et  cognosccre 
inaiiifeslum  jiis  nostriim,  et  qiiod  vol)is  aliiid 
quam  ventas  fiieril  iiitinialiini,  etc.  »  NonnuUa 
alia  addidit,  Jadertinos  siiie  causa  rebellionein 
movisse:  (lemiim  a  Venetis  obtritum  iri  ».  Dat. 
die  IV,  Octob.  x.  Indict.  mcccxi  ». 

Haud  levi  imi)edimtnto  fiiil  nova  illa  Vene- 
torum  cuni  rege  Ungaria)  dissensio,  ne  Veiieti  ine- 
ditatam  expeditionem  cnin  Carolo  Valesiorum  duce 
ad  eripiendum  Aiulronico  Constantinopoiitanum 
imperium  suscii)erent.  In  tantam  porro  servitutem 
sub  schismatico  imperatorc  redacta  erat  Gra>corum 
Ecclesia,  iit  patiiarchas  vel-iti  theatralesimponeret 
deponeretque.  Hoc  enim  ipso  anno  dcturbato 
Allianasio  Niphonem  Cysicenum  ad  patriarchalc 
soliuin  evexit ',  cui  ejecto  successit.Ioannes  Glycos, 
idemque  Theodoro  Metocliiti  locnm  dedit.  Hic  de- 
inde  pulsus  infulas  reliquit  Gerasimo ,  qui  iis 
parum  potitus,  monasteriumque  repetere  coactus 
transfiisos  in  Isaiam  honores  indoluil.  Haic  fere- 
ban  t  quotidie  ludibria  patriarchEE  Grseci,  indignique 
ab  imlignis  trndebantnr,  qui  in  Romana>  Ecclesiae 
obsequio  et  veram  hbeilatem  et  honorum  firmi- 
tatemessentconsecuti.Quam  vero  miseresset  alia- 
riim  Graecarum  Ecclesiarum  status,  facile  colligi- 
tur ,  cum  earum  princeps  lot  ludibriis  quoti- 
die  exposita  esset;  unde  juste  exauctorati  impe- 
rio  Giffici,  qui  sacerdotiuin  manciparant  servituti. 

74.  Exorla  inter  Gemienses  et  Hnspilalarios 
discordia.  —  Obsolescente  ita  apud  GraGcos  schi- 
smaticos  religionis  dignitate,  divina  providentia 
iliam  apnd  Tartaros  am|difiiabat.  Quae  res  Ponti- 
Bcem  impulit,  ut  nonnullos  Minoritas  crearet 
episcopos  ,  attiue  in  Tartaiiam  ad  colluslrandos 
Evangelii  luce  barbaros  legaret.  Joannes  enim  e 
Monte  Corvino  a  Clemente  ex  ea  familia  in  archi- 
episcopum  Cambaliensem  adlectus  strenuam  adeo 
opeiam  in  Tartaris  Chrisliano  cultu  imbiiendis 
collocarat,  ut  piGCclara  divina^  augendse  glori;c 
spes  utfulgeiet:  ac  ne  colligend;c  albescenti  jam 
messi  opere  deessent,  snffraganeos  ipsi  episcopos 
Thomarn,  Hieronymum  ac  Pitrnm  Florentinos 
laboris  ac  glonee  socios  adjunxil  ',  piurimisque 
auxit  privilegiis,  ut  ea  de  re  Di|doma  Pontifictum 
XI  kal.  Martii  anno  vi  exaratum  edocet  ^. 

Admovendi  etiain  Tharsensi  Ecclesiae  alterius 
MinorilaeDanielisZerdonensis,  acleroarchiepiscopi 
designati  ,  provinciam  imposuit  Poiitifex'  Petro 
Ruthenensi  episcopo  Aposlolicae  Sedis  in  Orienle 
legalo,  si  e  caiionicis  legibus  electuin  comperiret. 
Cumquejam  lapsis  inultis  ab  hiiic  annis  Antio- 
chena  Ecclesia  patriarclia  legitimo  caruisset,  pos- 
tremus  enim  sedent;;  Bdnilacio  VIII  e  vivis  exces- 
serat,  atqne  ab  eodem  Pontilice  Sedi  Apostolicae 
praericieiuiorum  sedibus  Gonstaiitinopolitan;c  , 
Anliocliena; ,  AU;xaiidrin£e,  et  llierosolymitana;, 
duin  sub  Saracenorum  vel  schismaticorum  jngo 

'  Niccph.  6reg.  1.  vii.  —  -  VAs.  vi.  Ep.  cur.  xvi.  —  ^  Kad.  Ep. 
cur.  XVI,  —  *  Lib.  vi.  Ep.  DCCLXXi. 


ingemiscerent,  patriarchariim  cura  reservata  csset; 
ac  decrelo  Poiitificio  sancilum  ,  ne  earurn  Eccle- 
siarum  canonici  iiiconsulta  Sede  Apostolica  ad 
palriarchatiiin  tiadnxit  *  :  tum  ad  snslinendam 
dignitatem,  donec  barbaroruin  tyrannide  Antio- 
chia  opprimeretur,  Papiensis  Ecclesiae  admiiiistfa- 
tioncm  ei  commisit '  :  quo  postea  gradu  a  Joanne 
ob  insignem  perduellionem  dejectum  visuri 
sumus.  Nunc  reliquas  res  Orientalcs  prosequiinur. 

Perverterat  adeo  nonniillosmercatorescnmu- 
landarum  per  fas  nefasque  opum  cupiditas,  ut 
Saracenis  vetitas  merces  invelierent :  cumque 
Genuensis  mercatoris  triremis  iis  mercibus  veti- 
tis  onusla  ab  Hospilalariis  ,  quorum  id  muneris 
erat,  intercepta  fuisset,  respublica  Genuensis  An- 
toniiim  Spinularn  ad  repelendam  triremem  orato- 
remmisit:  cui  cum  ab  Hospitalariis  nsponsum 
esset,  ejus  rei  jus  sine  Apostolicaj  Sedis,  qua?  inter- 
cipiendarum  vetilarum  mercium  provinciam  ipsis 
demandarat,  faciillale  integrum  sibi  non  esse,  ora- 
tor  nna  cum  Simone  Auria  aliisque  Genucnsibus 
proceribus  ad  Turcas  se  contulit,  atque  adeo  .Mada- 
chiam  Saracenum  principcm  iii  Christianos  conci- 
tavit,  ut  ducentas  et  quinquaginta  naves  Rhodias, 
qua3  in  diversis  Turcice  portubus  ad  pcrmutandas 
merces,  commeatusqiie  et  animalia  ad  insulam 
avehenda   in  anchoris  stabant,   intercipi   jusserlt. 

Tulit  etiam  constaiis  fama,  promisisse  illos 
Madachiae  Genuensis  reipublic;e  nomine  quinqua- 
ginta  millia  florenorum  auri  ad  conducendum 
niilitcm  Turcicnm,  deqnefcederecum  schisinaticis 
Graecis  tiactasse  ad  Rlioduin  in  potestatem  inflde- 
lium  redigendam,  atque  Hospitalarios  ex  ea  peni- 
tus  exscindendos;  neque  his  contentos,  Iriremium 
Genuensiuin  prajfectos  in  Ilospitalarios  fecisse  im- 
petum,  plures  conjecisse  in  vincula,  alque  eos, 
qui  ad  tuendam  eam  insulam,  recenler  ex  impio- 
rum  manibus  ereptam  commeatus  aliaqiie  neces- 
saria  invehebant,  ad  redimenda  corpora  adegisse  : 
jecisse  etiam  minas,  tamdiu  in  Rhodio  niari  gras- 
saturos,  totque  illaturos  clades,  donec  Hospitala- 
rios  ex  ea  insula  eviilsissent.  Etquamvis  principes 
urbis  et  Iiisiibria;  e(|uites  apud  Genuensein  sena- 
tum  ac  populum  institissent,  ut  Chrisliano  nomini, 
Terrae-Sancta?aSaracenis  conculcalae  recuperandae, 
atquc  Hospitalariis  ea  in  re  consulerent;  nullura 
ab  ipsis  post  uniiis  mensis  flexuin  responsum  eli- 
ci;re  potuisse  atque  ita  ad  Sedem  Apostolicani 
confugere  co;ictos.  l*ontifex  igitur  ,  gravissiinis 
hisce  querelis  permotus ,  Genuensis  reipublicae 
magistralus  Apostolicis  inonitis  ad  pacem  revocare 
est  conatus  '. 

75.  «  Clemens,  etc. 

a  Nos  ,  qui  vos  inter  alios  dcvotos  matris 
Ecclesiae  tanquam  peculiaresfilios  brachiis  palernoe 
dilectionis  adstringimus,  nolentes  pro  vestroetve- 
strae  civitatis  honore  tam  detestandos  errores,  si 
pra^dictis  veritas  sufl^ragatur,  prout  etiam  nec  de- 

'  Ep.  CDLViii.  —  '  Ep.  CDLVii.  —  3  Lib.  vn.  Ep.  com.  x. 


508 


CLEMENTIS   V   ANNUS   7. 


CHRISTI    1311. 


bemus,  siib  dissimulatione  transire,  qnin  ocnlis 
veslris  insiiinlia  paternac  solliciludinis  et  hortaiio- 
uis  aperlis,  vos  ab  inviis  ad  viam  rectitudinis  re- 
ducamus;  el  circa  prremissa,  prout  tani  horrendo- 
ruin  excessuuni  ,  t]UiE  gravia  trahuiit  secnm 
pericnla ,  (|ualitas  oxigit ,  adhiheanius  remedia 
opporiuiia  ;  univcrsitalem  vestram  alleiite  recjui- 
riiiius  et  hortaimir  in  Fiiio  Dei  Patris  ,  quatenus 
prcsuniplores  linjusniodisic  oppnrtunnm  et  salu- 
bre  remedium,  proul  expedil,  praMlielis  fralribus 
el  hominibus  ahis  lihere  ac  sine  redrmptioue  et 
exaclioiie  i|ualiliet  relaxalis,  oniiiihnsfine  rehus  et 
bonis  integrahter  restitntis  eisdem,  celrrilerappo- 
natis,  qnod  Salvatoris  nostri  ei  ejnsdem  Calholica; 
Odei,  ac  dictai  Setlis  et  nostra;  reverentiae  salisfiat, 
dictiqiie  transgressores  ex  hujnsmodi  enormiia- 
tihiis  debile  corrigantur,  a  similibus  in  fulurum 
prorsus  al)slineant,  et  agere  talia  non  pr;esuiiiaiil; 
el  hujusmodi  corieclionls  exeinplo  omiiibus  tol- 
latur  audacia,  et  via  prfficludatur  onmimode  simi- 
lia  proesumendi:  et  nihiloininus  contra  omiies  et 
singulos  de  civitate  vestra  ,  cnjnscumque  condi- 
tionis  exislant,  super  confcederatione  seu  conju- 
ratione  cum  eisdem  scliismalicis ,  vel  qnibus- 
cumque  aliis  inimicis  ejusdem  fidei  facienda 
verbum  movere  prffisumpserunt  ((|uod  solnm  di- 
cere  summum  nefas  est  et  auditn  leiribile)  ialiter 
procedatis  ,  qnod  ejusdeiii  fidei  vos  ostendatis 
zelalorts  fervidos  per  effeclum,  nosque  ac  Sedem 
prtcdictam  non  oporteat  super  his  alia  cogitare 
remedia,  qui  tam  detestahiles  enormitaies  facino- 
runi  lainqiie  perniciosnm  tetius  Christianitatis 
oiiprobriuin  sub  dissimulatione  transire  aliqua- 
tenus  non  possemiis. 

«  ReC(diinus  insuper,  (juod  dudum  in  priiiiis 
nostrae  prdmolionis  aiis|iiciisad  culmen  Apd^tolica; 
digmtalis  nonnuila  licila  ei  lauilainla  staiuta,  qiia; 
in  ve^tns  asscriliatis  Cnpilnlaiiis  coiilincri,  a  \obis 
pro  divini  iioniinis,  ac  fidei  et  Sedls  pia^diclas  re- 
verentia  et  hoiiore  facta  provide  conlra  eos,  qui 
in  Altxaiulriaiu  et  lerras  j^yypti  |ira'dlclas  cum 
vetitis  antedictis  accederent,  noslro  A|)oslolatni 
transmisistis.  Qnibiis  coram  nobis  et  fralribus 
nostris  leclls,  non  absque  gratificalioius  et  devo- 
tionis  mnltic  praconiis  ea  coiislderaviniiis  diligen- 
ter  :  (luac  dnni  ad  pia;sens  in  animo  recensemus, 
non  indigne  cogimur  admirari,  si  adversus  trans- 
gressores  staiiiloium  hujusmodi  dehilo  niodo 
juxta  formam  ipsorum  et  canonicas  procedere 
negligitis  sancliones  ;  cum  parum  sii  comlere  in 
civilate  slalnta,  nisi  sit  qiii  ea  per  execiitionem 
debitam  tueatnr,  etc.  Datum  Viennae  VI  kalend. 
Decembris  anno  vn  ». 

76.  Scripsit  eodem  argumento  Clemens  ad 
Henricum  regem  Romanornm  ',  ut  iii  extinguendo 
imminente  bullo,  ac  (kfendeiida  fide  CUrisiiana 
regiam  auctoritatem  adhiberet,  cum  ex  insula 
Rliodo  in    TerramSanctam    ad   eam   Christiano 


cnliui  restitiiendam  excurri  posset ;  tum  Genuen- 
ses  adducerel,  ui  illatas  llospiialariis  iiijurias  sar- 
cirent :  «Qiii,  inqnit,  dileclissiiiie  fili,  ahsque  du- 
bitaiioiie  confidimus  et  speramus,  quod  pra^cor- 
diis  regiis  cadestis  benedictionis  rore  perfusis,  ad 
ulcisceiidim  iioslri  Redempioris  injuriam  in  ejus- 
dem  Teriaj-SaiKlffi  parlibns  tuos  coiiverlis  saipius 
cogilatus  ,  et  dirigis  desideria  mentis  lua;  ,  ac 
ipsliis  Terrae  commoda  [irovomere  uliliier  te  de- 
lectat  ». 

77.  Armenice  et  Cypri  teges  conciliati  el  pri- 
vilegia  collala.  —  Qnod  ad  alias  res  Asiatlcas 
spectat ;  Armenise  ei  Cy|iii  reges,  qui  discordiis 
snis  |>otenliani  barharornm  anxrraiit,  Pontificiis 
monills  atqiie  inslruendic  in  Occideute  pro  recu- 
perauda  Syria  expediiiunis  faina  excitali,  in  mu- 
iuam  concordlam  descendere,  ut  felicius  in  Sara- 
cenos  ariiia  verterent ;  atque  in  Pontificem  com- 
munem  paeis  arbilrum  consensere.  Mlsii  itaque 
ad  Clementem  Osinius  Armenia;  rex  oratores 
suos,  qui  ab  ipso  magnis  honoribns  excepti  sunt : 
sed  cum  nondum  Cypri  rex  suos  misissei,  monuit 
Pontifex  exaratis  XV  kal.  Seplembris  litteris  '  Osi- 
nium  ut  alios  imminente  proximo  Dominicce  Re- 
surreciionis  festo  die  ad  Sedem  Apostolicam  le- 
garet,  quo  ex  Armenorum  Cyprioruiiique  orato- 
rum  congressu  rem  consiituere,  omnes  discor- 
diarum  cau.-as  exsclndere,  ac  pacem  firmisslmam 
inter  eos  adslringere  posset.  Piis  ejusdem  Osinii 
regis  desideriis  iudulsit  allis  litteris  "  I*oiitifex,  ut 
alierius  regis  Armenis,  cui  relinendorum  in  fa- 
millari  usu  sex  religiosornm  Fraiiciscanai  familiae 
virorum  facultasaSedeAposlolica  concessa  fnerat, 
exemplo  sex  eliam  ejus  Ordinis,  quos  designasset 
is,  qui  in  Cypro  sodalibus  prseessei,  in  aula  regia 
ad  aleiuiam  pielatein,  cujns  eximlo  sensu  dtiibu- 
tiim  esse  prai  se  ferebat,  ul  eoruin  cousuetudine 
frnerciur,  iciinere  possel. 

Conjuiigenda  lils  nonnulla  videntur  beneficia 
Aposiolica  Chrislianis  regibus  a  Clementecoucessa 
hoc  aiino:  iiiter  qiue  non  iiraiermittendum  illiid, 
quod  Ai|uiiio  regi  Noiwcglae  coneessit ',  ul  regio- 
rnm  sacellanoriim  dignitate  praecipuns  milhra 
coraiii  rege  uteretur  :  tnm  Robertum  regem  Si- 
ciliaMlivinis  mysi(  riis  ante  solis  orium  celcbran- 
dls  inleresse  flagilaniem,  ne  ob  ingruenlium 
diurno  tempore  negoliorum  inolem  a  sacro  illo 
opere  distrahereiur,  voti  compoiem  fecit  :  «  Ut 
missam,  iiuiiiit,  antequam  illncescat  dies,  circa 
tamen  dinrnam  lucein,  ciim  qualitas  negotiorum 
jiro  tempore  ingruenlium  id  exegerit,  libi  possis 
etlam  cum  caiilu  licite  facere  celebiari  »,  et 
infra  :  «  Aucloriiate  libi  prffiseniiiim  de  speciali 
gratia  iiidulgemus  :  proviso  ul  parce  hujusmodi 
conees^ione  iiiaris  ,  qnla  cnm  in  altaris  olficio 
immoletur  Dei  filius  Jesus  Clirisius,  qui  candor 
est  lucis  aiternae,  congruit  istud  non  in  noclis  te- 


'  LiL).  vii.  K[i.  roai.  ."s. 


'  Lib.  VII.  Ep.  DCCLXXXVii.  —  ^  Ep.  dcclxxiii  et  dcclihv.  — 
'  Ep.  cccxvi. 


CLEMENTIS  V  ANNUS   8. 


CHRISTI    1312. 


500 


nebris  fieri,  sed  in  luce.  Dat.  in  prioratu  de  Grau- 
sello  pro|i(;  Malaiisanain  Vasionensis  dicecesis 
IV  kal.  Jiiiii  aiino  vi  «.  Mon  m  eliain  ge.^sit  aliis 
ejusdem  regis  votis,  ut  niminiin  sacra  lipsana  ad  ea 
veneranda  asservaret  :  «  Ul  sanctorum,  iiu|uit, 
reliquias  in  tua  domo  lial)ei'e  vahas,  in  ioco  ta- 
men  decenti  cum  lietiita  revcrcnlia  conscrvand.is; 
prapserlim  cum  ex  Apostolicae  Sedis  indulgcntia 
allare  portatile  liaboas,  in  quo  libi  facis  per  jiro- 
piium  capellaiium  tciiipdiiliiis  coiii^ruis  divina 
officia  celehrari,  aiictorilate  |ii!Esenlium  duxinuis 
concedendum  »,  His  de  sacraruiu  reliquiaruin 


cuitu  adnectimus,  qu<B  refert  Joannes  Villanus ', 
Arn.ildum  e  IVdijjriia  cardinalem,  de  (lun  superius 
[duriiiiiis  sermo  illatusest,  cuni  iiosselFlori-ntinos 
singiilari  veneratioiie  bealiim  Barnal)am  Apo!.to- 
luin  prosequi,  illiiis  reliqiiias  Floreiiliam  Irans- 
niisisse,  eas()ue  ingenti  poinpa  a  populo  non  vul- 
}:ari  jiiidilis  scnsii  delit)Uloexci'iita<,  atqiie  iii  allari 
liiiMci|iis  Ecclesiic  S.  Joanni  B.iplistae  sacio  magna 
reliyione  collocatas. 

•  Jo.  Vill.  1.  IX.  c.  13. 


CLEMENTIS    V    ANNUS    8.    —    CHRISTI    1312. 


i.Templariorum  Ordo  extinctus,  eorum  dona 
addita  Bnspitalariis.  —  Redimitus  esl  ornamentis 
imperialibus  in  Lateranensi  Ecclesia  a  cardinali- 
bus  legatis  Henricus  anno  a  Viiginis  partu  inille- 
simo  Irecentesimo  duodecimo,  indictione  decima  : 
instruclus  ad  abrunipendos  in  Oiiente  Turcarum 
progressiis  duce,  Tarentino  priiKi|ie,  exercilus  : 
decreta  ad  recuperandam  Syriam  in  Concilio 
Viennensi  expedilio  :  tcedic  liscreses  censura 
Apostolica  dainiiata;  ac  Tenijilariorum  equesler 
Ordo,  cuin  a  prislina  sanclit  tis  laude  in  ini- 
pietatem  difecisset  ,  extinclus.  Uti)iie  ab  extremo 
ducamus  iiiilium  ,  cuiii  in  Coiicilio  Tiinpla- 
rioriim  causa  '  agitarelur ,  qiiie  in  prima  ses- 
sione  discuti  exlrumo  siiperiore  anno  coeperat, 
iniit  eam  rationem  in  iis  abolemlis  Ponlifex,  quam 
describil  B^nardus "  :  a  Minse  Mariii,  feiia  vi  in 
bebdomada  sancla,  XI  kal.  Apiilis,  summus  Pon- 
lifex,  mullis  praelatis  cum  cardinalibus  coram  se 
in  privalo  consistorio  convocatis,  per  provisionis 
polius  quam  condeiimalionis  viain  Ordiiiem  Tem- 
plariorum  cassavil  et  penilus  annullavit,  personis 
ac  bonis  ejnsdem  Oidinis  ordinationi  sua;  et  Ec- 
clesia?  reservatis  ».  Ha)c  ille,  qua;  exscripsisse  vide- 
lur  anonvnius  Clemeiitis  V  gestorum  auctor  ', 
atque  eis  consenlanea  Ptolemccus  Lucensis  ',  Mar- 
tinus  Polonus  ^,  el  alii  tiadunt. 


'  Ms.  biblioth.  Val.  si?n.  num.  1477.  Bern.  in  Chron  Rnm.  Pnnl. 
hoc  au.  —  -  Ibid.  Plol.  Luc.  I.  .xxiv.  c.  39.  et  Ms.  Vat.  bibl.  sign. 
num.  3765.  —  3  Ext.  Ms.  in  nostr.  bibl.  Vall.  sign.  lit.  C.  num.  •ir-,. 
—  '  Plol.  Luc.  Hist.  Eccl.  Ms.  I,  xxlv.  c.  39.  Ms.  Vat.  bibl.  sign. 
num.  3765.  ubi  sup.  —  *  Mart.  Pol.  I.  iv. 


2.  Habita  estpaucis  diebus  secundasessio,  in 
qua  Ponlifex  OrdinisTemplariorum  abrogationem 
in  consistorio  edilam  promulgavit,  ut  Bernardus 
proseqiiitur  :  «  Mense,  inqiiit,  Aprilis,  lerlia  die 
inlroitus  ejusdem  mensis,  anno  Incarnalionis  Do- 
minicce  jam  notato  mcccxii,  fuit  sicnnda  scssio 
Concilii  celebiata,  iii  qiia  |ira;(.'iclacassatio  Oidinis 
Templariorum  extitit  per  sumnium  Pontificem, 
Concilio  niediante  piiblice  promulgata,  projsente 
rege  Franciaj  Pliilippo,  cui  negolium  erat  cordi, 
ac  (loiiiino  Caiolo  Iralre  sno,  et  tiibus  eJMsdem 
regis  filiis,  scilicet  Ludovico  primogenito  rege 
Navarra^,  Philippo  et  Carolo  :  sicque  anniliilatus 
est  Ordd  Templi  po4  aiinos  circiter  ceiitniii  octo- 
ginta  (|iialuoi-,  (luibiis  niililaverat  iiiipiiigualiisel 
dllalatiisdivitiis,  multis  liberlatibus  el  privilegiis 
Sedis  Apiistolica'  coiiininnitns  ». 

3.  E(!idit  poslmodiim  Clemens  Apostolicam  ea 
de  re  Constilutionem  ',  qua  universo  orbi,  ac  fu- 
turis  sa'culis  Iransmillere  voliiit,  (iiuc  ipsiim 
causaj  ad  equestrem  illiimOrdineiii  extinguendum 
impulissent. 

«  Clemens,  etc.  ad  certitudinem  pricseiitinm 
ct  memoriam  fuliiroriim. 

«  Considerantes  dudum  inquisitiones  et  pro- 
cessus  vaiios,  de  mandato  Sedis  Ajioslolica;  per 
universas  partes  Cliristianitalis  coiilra  Oidinem 
quoiidam  niililia;  Templi  et  ipsius  singulares  per- 
sonas  habilos,  sive  factos  super  hi-cresibiis,  de 
quibus  ipsi  erant  graviler  iufamati  ;  et  specialiter 

'  Lib.  vil.  Ep.  cur.  xixi. 


510 


CLEMENTIS   V   ANNUS   8.    —   CHRISTl   1312. 


siiper  eo,  quod  fratres  ejusdem  quoiiilain  Ordinis, 
duin  iii  ipso  reci|)iebaiitiir  Ordiiie,  ac  interdnm 
post  receptionein  eorum  Clirislum  negare,  et  ia 
ejus  oii|irol)riuin  stiper  crucem  sibi  ostensain 
spiicre.  et  eam  inteidu;n  conculcare  petiibus  di- 
cebantur,  quodque  i,'eneralis  magister  ipsius  Or- 
dinis,  visitalor  Franci;e,  ac  niajores  iiisius  Ordinis 
pifficeplores,  necnon  et  quampliires  fralres  ejus- 
dem  iii  judicio  coiifessi  fueruiit  de  bceresibus  su- 
pradictis,  quodque  ipsjecoufessiones  dictum  Ordi- 
nem  valde  suspectum  reddebant  ;  attendentes 
insiiper  infainiam  diviilgatam,  suspicioncm  vehe- 
nientem,  necnon  pra;latorum,  ducum,  comitum, 
baronum,  ac  communitalum  regni  Franciae  insi- 
nuationem  clamosani,  grave  quoque  scandalum 
ex  prsEdictiscontraOrdincmprKlibatumsubortiim, 
quod  non  videbaiur  posse  sedari  eodem  Ordine 
remanente  ;  aniinadverleiitesque  nuiltas  alias 
justas  rationes  et  causas,  quae  ad  id  nostrum  mo- 
verunt  animum,  de  quibus  in  processu  super  hoc 
habito  conlinetur  ;  cuin  giavi  cordis  amariludine 
et  dolore  iion  per  modum  diffiiiilivae  seiitentiie, 
cum  eam  siipcr  hoc  secundum  inquisitiones  et 
processus  prffidiclos  uon  possemus  ferre  de  jure  ; 
sed  per  viam  provisionis  et  ordinalionis  Aposto- 
lica;  praefatum  quondam  Templi  Ordinem  ac  ejus 
statum,  habitum,  atque  nomen  sustulimus,  re- 
movimus  et  ca?savimus  ;  ac  perpetu;B  prohibi- 
tioni  subjecimus,  sacro  Concilio  appnbante,  per- 
sonas  et  bona  ejusdem  Ordinis  ordinationi  et 
dispositioni  Sedis  Apostolicae  reservantes,  etc.  Dat. 
Viennae  II  non.  Maii  an.  vii  b. 

4.  Qnod  ad  ea  verba  spectat,  quibus  Ponlifex 
Temi)larioriim  Ordineni  ex  juris  et  judiciorum 
forina  damnari  non  ])()tuisse  [)roritetur,  causaiu 
affcrt  Walsmghainus  his  vcrbis  '  :  «  Cum  in  Con- 
cilio  Vienncnsi  traclaictur,  an  proplcr  vocationem 
sinyularum  personariim  Ordinis  Tcmplaiiornm, 
vel  |)roptcr  acta  coiitra  eosdcm  possct  totus  Ortlo 
damnari  propler  siiigularium  delmquentium  vo- 
cationes,  cum  const;iret  quod  diclns  Ordo  non 
fncrat  VDcatns,  deruiiluin  fuit  per  dicUim  Coiici- 
liuin,  (|uod  non  de  jure.  Ideo  papa  Clemens  in 
Llulla  sua  condemnatoria  Ordinis  adjecit  hanc 
clausubim  :  Qiianiqiiam  de  jure  non  possuiiius, 
tamen  ad  plenitiuiinein  [lotestatisdictum  Oidinein 
reiirobamus  ».  Ihec  ille  :  vcruiii  princiiii  Ordinis 
ejusi|ue  |iroceril)Us  diem  indictain  vidiinus.subes- 
seque  alia  ratio  potuit,  plures  nempe  constanter 
object;i  [lerncgasse,  et  insontes  |)ronuntiatos  in 
aliquibiis  Syiiodis  [irovincialibus;  [ilurcs  eliam, 
cum  objecta  confessi  essent,  iii  equuleo,  postea 
revocasse  dicta,  el  in  extremae  illius  vocis  con- 
stantia  flammas  pertulisse. 

5.  Disceptatuni  iii  Concilio  est'  acecrime  quid 
de  [lossessiouibus  Teiiqilanorum  anqilissimis  con- 


'  Walsing.  Ilisl.  Angl.  et  ei  eo  toin.  iii.  Conc.  p.  2.  in  Not.  ad 
Oiiiifil.  Vieu.  —  -  E\).  com.  ccxLiv.  Ext.  tom.  iii.  Couc.  p.  ii.  ia 
Conc.  Vieu. 


stitueretnr,  cum  plerique  censerent  creandum 
novum  religiosum  Ordinem  eqiiestrem,  qui  in  Sa- 
racenos  pro  am|ilit]canda  fide  bellum  gereret,  ac 
Templarioiiim  opes  in  eum  derivandas  :  urgibant 
vero  aiii  Hnspilabirios  rei  militaris  ac  pielatis  glo- 
ria  floreie,  potiusijue  allerins  Ordinis  boiia  illi 
conjungenda.  Altior  alia  ratio  [lerpendcbatur,  mi- 
litarium  Ordinum  varietatem,  qiii  assiduis  p;Bne 
(iissensionibus  inter  se  certarent,  exitinm  rei  Chri- 
sliaiiae  attulisse,  quibus  eliani  Ptolemaidis  clades 
fuerat  attributa  :  quocirca  a  Nicolao  IV  ea  excisa 
agitatum  vidinms,  ut  Temphiriorum  et  Hospita- 
liorum  Ordines  in  unum  coalescerent.  Favebat 
huic  caiisae  Pontilex,  ac  recenter  e  Barbarorum 
manibus  erepta  Rhodus,  ac  magna  clade  Mada- 
chias  propiilsatus,  ipsis  gratiam  apud  omnes  pe- 
pererant.  Vicit  itaque  Poiitificia  sententia,  ut 
Tem[ilariorum  bona,  quibns  [lotitosanno  mcccviii, 
mcnse  Octobri,  quo  veluti  signo  dato  conjecti  in 
ciistodiam  fuerant ,  constaret,  ad  Hosiiitalarios 
transferrentur,  ut  iis  aiicti  divitiis  rem  Christia- 
nam  latius  profcnent.  Excepta  '  tamen  ea  bono- 
rum  pars,  quae  in  Hispania  consisteret,  tum  Ara- 
goniae,  C:!stell;r,  Lusitania;,  ac  Balearium  reges, 
quibus  fcrmecontinua  cum  Saracenisqui  extremo 
ipsorum  insidebant  limiti,  bella  erant,  Templa- 
riorum  bona  i[)sorum  regnis  constituta  in  sacri 
adversiis  infideles  bcUi  sumiitiis  vertenda  conten- 
derent.  Promulgavit  niox  Clemens  quae  assen- 
tieiite  Synodo  OEciimcnica  a  se  decreta  fuissent, 
et  iis  omnibiis,  quibus  bonorum  extincti  Teni|ila- 
riorum  Ordinis  administratio  et  custodia  credita 
erat,  haec  iinjieria  dedit  ^  : 

6.  «  Cleinens,  etc.  administratoribus  et  cura- 
toribus  bonorum  militiae  Temiili. 

«  Nu|)er  in  Geneiali  Concilio  [ler  nos  Vieniiae, 
dis[ionente  Domino,  celebrato,  post  loiigam  deli- 
berationem  praeliabitam  ctmatnram,  acceptabilius 
fore  credeiites  .-Vllissimo,  m;igis  bonorabile  liilei 
orthodoxae  cultoribus,  ac  subventioni  Terrae- 
Sanctae  ntilius  astimantcs,  bona  quoiidam  doinus 
et  Ordiiiis  iniliti;e  Teiiqili  Ordini  Hos[iitalisS.  Joan- 
nis  Jerosolymitani  concedere,  quam  Ordini  de 
novo  creando  iinire,  aut  eliam  applicare,  consi- 
lium  deliberationis  nostrae  providit.  Sed  quia  ttinc 
aliquibus  asserentibus,  utilius  fore  bona  ipsa  Or- 
dini  novitcr  creando  coiiferre,  quam  dicti  Hospi- 
talis  Ordini  aiqilicare,  tuiic  noster  alTectus  spera- 
tiim  effectum  su|ier  hocobtinere  nequivit ;  tandem 
vero,  sicut  per  Dei  gratiam  actum  fore  dignosci- 
tur,  VI  iion.  pra'sentis  mensis  Maii,  eodem  sacro 
a[iprobanle  Concilio,  Hospitali  scu  Hospitalis  Or- 
dini  supradictis  praefata  boua  concedeiida  duximus 
et  etiam  unienda,  bonis  ejiisdem  Ordiiiis  militiae 
Tcmpli  in  regnisetterris  charissimorum  in  Christo 
fllidrum  no>tiorum  Castellae,  Aragonuin,  Portu- 
galliae   et  Majoricarum  regum  illustrium    extra 


'  Lib.  vii.  Ep.  cur.  cvi.  et  Reg.  post  ejiml.  E\i.  llcrn.  Chr.  Roin. 
Pont.  —  '  lib.  vii.  Ep.  com.  cccvii. 


CLEAIENTIS   V  ANNUS   8. 


CHRISTI    1312. 


511 


regmim  FrancinPConsisten1ibns(liimf:'xatrxc('i>tis, 
qusc  iib  nnion(%  conceFsion(;et a|i|ili<;ilioiu!  luijus- 
niodi  ex  cerlis  causis  excipienda  diiximus  et  eliam 
exduilenila,  ipsa  dispositioni  iioslra;  et  Sedis  Apo- 
stolicffi  spccialiter  rescrvanles,  etc.  »  pra;cipit  ut 
Teinplariorum  bona  Ilospitalariis  attribula  uiia 
cum  omnibus  juribus  et  obventionibus  in  eos, 
quibus  ab  Ilospilalariorum  equitem  inai^istris  pro- 
\incia  data  fuerit,  sine  mora  Iransfundant.  «  Dat. 
Liveron.  ValentinoD  dioecesis  XVII  kal.  Junii 
anno  vu  ». 

7.  Nim  parum  laboris  et  studii  in  ea  Ponlili- 
cia  sententia  mandanda  operi,  ac  pnedaamplis- 
sinia  ex  potenliorum,  qui  avariliffi  stimulis  incilati 
Templariorum  spoliainvaserant,faucibuseripii  nda 
collocatum  est,  eaque  muneruin  lenociniis  exlor- 
queri  oporluit,  in  quibus  offerendis  exbanstas  Ho- 
spitalariorum  opcs  refert  subjectis  verbis  S.  An- 
toninus  '  :  «  Quia  jam  fuerant  occupata  a  diversis 
dominis  laicis,  oportuit  quod  illi  de  Hospitali 
maKniim  tbesauriim  exponerent  in  daiiclo  repi, 
(de  Pbilippo  Gallo  loquitur,)  ct  aliis,  qui  occiipa- 
verant  dicta  bona  :  unde  depauperata  est  mansio 
Hospitalis,  qiioe  se  eMstimabat  inde  opiileiitain 
tieri  ».  Extant  eo  argumeiitii  litteia}  '  l'oiitilicia3 
ad  Francorum  regem,  quibus  rogat,  ui  regia  aii- 
ctoritate  prasules  fiilciiet,  qui  lldspitalarios  in 
bonoium  ad  Teinplarios  oliiii  attinenlium  posses- 
sionem  inducere  jussi  erant :  licetenim  jam  olim 
coram  se,  antequam  ea  attribuerentur  Hospitala- 
riis  equitibus,  manus  ab  illi»  boiiis  auiovere  [iro- 
fessus  esset,  alqiie  etiam  sanxissetut  proceres  pon- 
tiQciis  procuraloribus  ipsa  tra^lerent ;  tamen  nou- 
nullos  adliuc  iis  boiiis  nefarie  incubare  queriliir  , 
quae  restilui  quamprimum  movel,  cum  non  levein 
ex  60  jacluiam  divina  res  patiatur '. 

8.  At  iie  Rliodii  equilcs  iugentes  illas  opes  in 
vitiorum  pompam  verterent,  ac  Templarioruin 
exemplo,  abjeclo  armorum  usu,  iu  delicias  se  dis- 
solverent,  l>ontifex  inclinanle  anno  edixit  *,  ut 
omnium  eoruin  boiiorum  vectigaliaaniiuarcdige- 
renlur  ad  calculos,  ac  slatueretur  quot  religiosi 
equites  egregie  armis  instructi  iu  transmarinis 
parlibus  ad  loca  sancta  recuperanda  sustenlari 
poiseut. 

«  Clemens ,  etc.  ad  perpetuam  rei  meino- 
riam. 

a  Bona  praefati  Ordinis  (nimirum  Hospifala- 
riorum),tam  antiqua  quam  nova,  et  ipsorum  valo- 
rem  annuum  exacta  exquiri  diligeiilia  faciemiis, 
solllcite  inquirentus  et  oninino  scire  volontes, 
quautum  qnaelibet  ipsius  Ordinis  domus  sive  anli- 
qua  sne  nova  valeaf  annuatmi,  et  de  (|uaiito  pos- 
sit  quulibet  anno  TericK-Sahcla!  snbsidio  respon- 
dere:  quo  facto  juxta  estimationem  et  valorem 
bonorum  i[>soruni,  et  liabita  ralione  de  expensis 


1  Ant.  iiF.  p.  tit.  XXI.  c.  3.  antp  g  i.  —  2  j  ji,_  viii.  Ep.  com. 
Lxxvi.  et  post  camd.  Ep.  —  ^  Beru.  Chr.  Rom.  l*oul.  —  *  Lib.  VI. 
til.  cur.  LXXVlU. 


in  locis  et  proptcr  loca  ipsiiis  Ordinis  necessario 
faciendis,  ad  teneiidiiiii  perpctno  in  Teria-S incla 
cerliim  fratruin  et  inilitiim  numerum  eiimilem 
Ordinem  adstringcmns.  Qui  qnideni  fratres  et 
inilites  ad  acquireiidam  Terram  eamdem  et 
acquisitam  etiam  conservandam  ,  quanlum  Deus 
deilerit,  laboreiit  efficaciler  et  infendant :  ordi- 
nato  per  nos  ef  proviso,  quod  cifra  inare  fra- 
Ires  ejufdem  Ordinis  paucissinii  niorabuntur,  vi- 
delicet  soli  ad  regenda  loca  ipsius  Ordinis  neces- 
sarii,  et  alii  senes  et  valiludinarii  et  inbabiles  ad 
bellandiim.  Jiivenes  autem  el  fortes,  ad  bellan- 
dumque  habiles  mittenlur  et  tenebuntur  necessa- 
rio  ultra  uiare  :  ut  sic  Terra-Sancta  recipiat  quod 
sibi  debclur,  ipseque  Ordo  id  ad  quoil  institutiis 
est,  sicut  decel  ct  expedit,  prosequatur;  non  relicta 
sibi  secundum  lurc  ex  diviliis,  aut  personarum 
qiialilate  vel  miillitiidine,  sed  adempta  polius  su- 
perbieiidi  licenfia,  vel  oliosa  o|)era  prosequendi: 
cum  longe  pauciores  ipsius  Ordinis  fratres  et  nii- 
lites  sint  citra  mare  iiioram  tracturi ,  quam  hac- 
teiius  morabantnr,  boiiaijue  pradicta  mulfuin  et 
longc  plussolitoonerata  sinteis  juxta  provisionem, 
de  (|iia  [iraeniittilur,  remansiira,  etc.  Dat.  Aven. 
111  kal.  Januarii,  [>oiit.  uostri  aii.  viii  ». 

9.  Ha!c  de  Templariornm  possessionibus  et 
opibus  partim  in  Vienncnsi  Concilio,  partimetiam 
lapso  aliquo  ab  eo  peifccto  tempore  constituta: 
quse  nostra  oratioiie  conjungendo  duximus,  ne 
res  saepius  rcpcfifa  f.istidium  parerel.  Qnid  verode 
e(|iiiiil)us  ipsis  sancitum  sil,  ut(|iie  parfim  soutes 
afTecti  supplicio  vel  ad  explanda  lacrymis  crimina 
relrusi  in  nionastcria,  tuni  fiigifivi  incussa  censu- 
rarnm  religione  iii  judicium  [lublico  edicto  accer- 
siti,  describit  accuialiiis  Bcrnardus  ' :  «  De  perso- 
nis,  iniiuit,  Tcmplariorum  sic  extifit  ordiiiatum, 
ut  iii  quibusdam  nomiiialim  cxpressis  dispositioni 
Sedi  Aposlolica!  roervatis,  caiteri  omnes  judicio 
et  dispositioni  Conciliorum  provincialium  in  sin- 
giilis  provinciis  suiit  relicli ,  quanlumvis  juxta 
divcrsitafem  condilionum  ipsornm  cum  eis  per 
eadem  Concilia  prucedatiir:  ita  videlicel,  (|iiod  vel 
qni  super  erroribus, exigeafejiistitia,  fiierint  abso- 
luti,  de  bonis  pra;fali  quondam  Ordinis,  unde 
juxta  sfatussui  dccenliain  snstentari  valeanl ,  mi- 
nistretur ;  circa  eos  autem,  qui  de  proefatis  erro- 
ribus  fuerunt  coufessi,  considerafis  eoruin  coiidi- 
tionibus  ,  niodoque  cunfessiouis  pensato  ,  rigor 
jusfitiaj  cum  afiluenli  misericordia  iiiitigetur : 
circa  impanitentcs  vero  ef  relapsos,  si  qui  invenli 
fueriuf,  jusfitia  aut  censura  caiionica  observetur. 

a  Quoad  illos  vero,  qui  etiam  suppositi  ques- 
tionibiis  se  j)ia;diclis  esse  involufos  erroribus 
negaverunt,  per  eadem  Cuncilia  reservaicfur  et 
lierel  qnod  jnsluiii  loret,  el  iE(|uitas  canonum  sua- 
deret  ef  collucarentur  siiiguli  in  (luinibtis  ipsius 
qiiondam  Oidinis  Templi,  anl  in  rcligiosoruin 
alioium  iiiuiiasteiiis,  ad  expensasUrdinisqnoiidam 
Templi ;  ifa  fauieii,  quod  iii  una  doino,  unove  mo- 
uasferio,  mulli  simul  uullatcnus  pouereutur.  lili 


512 


CLEMENTIS   V    ANNUS    8.    —    CHRISTI    1312. 


autem  cum  quilius  nnndiim  fiierat  inqnisilum,  et 
qni  sub  poti-slale  EcclesitE  niinime  lenfbantur,  ct 
qui  crant  fiif^ilivi  fiieruiil  citati  cnm  edictn  pnhlico 
in  Concilio  Generali ,  ut  pra'cise  et  pcrem|ttorie 
infra  annnm  coram  dioecesanis  suis  pursonabter 
comparerrnt, snl)itnri  (;oium  exainen  et secundum 
Conciiiornm  jiidicium  pro  mentis  recepturi :  qiii 
vero  infra  annum  minime  comparerent,  excom- 
municationis  senlentiam  iucurrerent  ipso  facto : 
quam  si  per  anniiin  snslinerent  animo  pertinaci, 
tunc  veliil  h;pretici  daninarentur.  »  Hactenns  de 
Templariis,  ad  qnorum  dirimcndam  causam  pri- 
nium  fuisse  indictnm  Viennense  Concilium  vidi- 
mus. 

■10.  Bonifacii  memoria  a  cabimniis  vindicata 
in  Concil/o  et  restanrata.  —  Jam  quid  de  Bonifacii 
memoria,  quam  Philippns  Francorum  rex  haere- 
seos  labe  aspergebat,  deliuitum  sit,  videamus  :  ob 
hanc  etenim  etiam  cansam  indiclam  Synodum 
vidimns,  remnue  iii  Concilio  agitatam  testatur 
Ms.  Vaticamun  '.  Susteperat  jam  ante  superiori 
anno,  ut  diximus,  Clemens,  cum  adversas  partes 
composuiss:'t,  illius  dirimenda;  controveisiffi  pro- 
vinciam,  at(]ue  in  Concilio  OEcuinenico  eam  expo- 
nere  decreverattum  obrei  gravitatem,lumutinvi- 
diam  omnem  a  se  ainovuret.  Enm  sane  non 
assentatioiie,  ul  regis  nicisceniii  cupiditali  obse- 
cundaiet,  vel  pusillaniniitate  dnctum  probabile 
est,  sed  |)otius  cum  apud  plures  Bjiiifacii  fama 
laboraret ,  framle  nimirum  ipsuin  irrepsisse  iu 
Petri  Sedem,  eamque  injuste  teniiisse,  tum  male 
de  Enchaiislia,  Ciirislianorum  mornm  puritate, 
iminortalitale  aiiiiiKE  ,  coipDrum  resuiiectione 
sensisse,  illi  objt-ctum  erat:  ad  vindicandum  ab 
omni  iiifamia  i^ranlecessoris  nomen  ,  obslrnenda 
calnnniiatorum  ora,  reique  veritalem  iu  luce  col- 
locandam  permotum  oflicii  religione  Concilii  auc- 
toritalem  ea  in  re  accersivisse. 

ll.Etprimumi|uidem,quodad  BonifaciiPonti- 
ficatum  speclat,  plnres  viri  docti  illum  in  dubium 
revocarant,  ciim  disceptarenl,  Coelestinum  V  ab- 
dicare  se  suinmo  sacerdotio  nou  potuisse,  fude- 
rantijue  ea  de  re  |)lura  verba  Jacobus  et  Pelrus 
cardinalesCoIumnenses  jcumqueaBonifacio  arniis 
urgerentur ,  pubiicis  docnmentis  *  vulgarant, 
ipsuin  fraude  in  Petri  Sedem  irrepsisse,  neque  a 
Coeleslino  deniandala  a  Christo  Ecclesiae  guberna- 
cula  abjici  potuisse,  jiluraque  argumenta  multis 
subornariiiil  coloribus,  (|iKe  li:m  Romae,  tum  in 
Philippi  Francoriim  principis  regia  pervulgata 
magnos  animoruni  motiis  peiierere  :  adeo  utPlii- 
lippus  pluribus  litteris  objecerit  Bonifacio,  mullo- 

>  Jls.  Vat.  Arrb.  —  =  E\l.  in  Ms.  Aich.  Vat. 


rnmtama  Pontilicalum  ab  illo  inituin  legibus  non 
fiiifsi'.  Cunn^ue  Bonifacii  memoriae  defensores, 
(pioi  iim  pra'cipiiiirant  RichanliisSenensis,  Pitrus 
Hispanus,  Franciscns  Cajrtanus  cardiiiales  coram 
Clcmentis  tribnnali  Philippo  exceptionein  hanc 
valiilissimam  objicerent,  reuem  ipsum  ad  accu- 
s.indum  Bonifacium  capitali  odio  ob  censuras  sibi 
ab  illo,  qiiem  antea  ut  Ponlificem  orthodoxum 
coliierat,  incussas  adduci  :  proinde  nnn  audien- 
duni,  quipjie  infeiicissima  foret  Pnntificum  sors, 
si  quoties  reges  ob  eorum  scelera  anathemale  per- 
cellerent,  deinde  vivi  vitave  functi  ab  iis  judicio 
haereseos  postulandi  essent ;  respondebat  Philip- 
pus ',  jamdiii  ante  contractas  cnm  Bonifacio  ini- 
micitias  sibi  per  conspicuos  sacra  profanaque 
dignitate  viros  fide  dignissimos  indicatuni,  Boni- 
facium  vitio  non  legibus  Pontificatum  corripuisse. 
Et  quidem  jndiciaria  Instrumenta  litis  Bonifacium 
inter  ac  Philippum  corain  Clemente  disceptatae 
referunt  ',  ineunte  Pontificatu  Bonifacii  plures 
Sorbonicos  doctores  in  controversiam  adduxisse, 
an  Ccelestinus  V  Pontificatu  se  abdicare  potuisset, 
eosqiie  in  eam  abiisse  sententiam,  cessionem  ab 
eo  editam  non  tenere,  proiude  Bonifacium  legibus 
creatum  non  esse.  Deinde  recrudescente  ea  con- 
trovLTsia,  cum  meniorati  C'iluinnenses  cardinales 
litteras  '  XV  Juiiii  anni  mccxcvii  ad  Parisiensein 
Academiam  Penestre  dedissent,  quibus  Bonifacii 
Pontiflcatiii  detrahebaiit,  majores  inter  Sorbonicos 
contenUones  de  illo  obortae  sunt. 

I"2.PriPcipuus  difflcultatiscardo  in  eo  verteba- 
tur,utex  Coluiiinensiuin  cardinilium  litteris  con- 
slat:  aPapalus  a  solo  Deoest,  etquaea  Deovelabalio 
sn|ieriuii  committuntur,  a  nullo  possunt  inferiori 
reinoveri  B.  Provocabantque  ad  Concilium  OEcu- 
menicum  ,  ut  in  eo  controversia  ilirimeretur. 
Cuini|ue  Bonifacius  Concilium  non  coegisset,  ratus 
cardinalinm  decretum  ad  id  suffecisse,  demum  in 
Viennen^i  Concilio  controversia  definita  estmagno 
rei  Christianae  bono,  cum  altero  pusl  saeculo  ma- 
jores  turbas ,  ubi  de  exscin  lemio  via  cessionis 
schismate  agebatur,  paritura  fuis^et. 

13.  Auxerat  hanc  in  Bonifacium  litem  Philippus 
rex  Francornm,  cumulatis  foedissimis  in  eumdein 
multiplicium  hxTesum  calumniis.  Quam  ob  rem 
judicii  illius  molem  Clemente  in  se,  ut  duximus, 
suscipiente,  post  varios  anfractns  judiciarios,  in- 
terrogatos  Roma;,  lum  in  Campania,  Etruria  et 
Gailiis  idoneorum  quaesitorum  opera  tesles,  com- 
perlum  est  nolandas  calumnias  a  inalevolis  con- 
fictas  fuisse  (i) ;  quin  etiain  ipsa  formula  accnsa- 


'  Afiud  Cleni.  1.  vi.  Ep.  cur.  xxxii.  —  *  Acta  judiciajia  in  causa 
Bouif.  Ms.  —  3  Ms.  Vat.  Arcbiv. 


(!)  P.  Franciscus  Pagius  in  Breviario  Ponlilicnra  Roraanorum  res  a  Clemente  V  gestas  descriljens,  mnltis  adductis  argumentis  probare 
nititur,  causaiii  Bouifacii  anle  i.om  ilimn  lr.iclalam  et  absHJitain,  oinni  eju-  cognitione  sibi  a  Cb^mente  reserv.ta.  Nec  saue  negari  potest 
inter  causas  coacli  Concilii,  boc  Bo  ifaci.  judicium  ntqua.iuaiii  i-t-ferii  ab  aiioiiymo  illo  eidscopo,  qui  de  siui;ulis  tribus  cau-is,  qus  discu- 
liendffi  m  concilio  fuerant  verba  coiam  Panibus  fecit.  Vide  aniialistam  ai  anuum  uci.cx  ,  num.  34  :  sed  vix  credo  oinitti  a  Pontilice 
potuifse  rem  tantam,  quain  sumuio  animi  ni-u  urgebat  Philippu-i  res  et  Columuenses,  quajque  ad  publicam  Ecclesise  causam  ei  obliquo 
referebatur,  cum  non  defuerint  inter  Catbolieos,  qui  ceasuerint  Bonifaciuui  lcijuimum  PoutiUcatum  baudquaquam  gessisse,  quod  illud  jure 


CLEMENTfS   V   ANNUS   8.    —  CHRISTI    1312. 


tionis  '  conceplo  a  Guillelrno  Plassiono  satis 
arpfnebat,  illiini  |ir.iVO  aniino  et  calinnniandi  slu- 
dio  iiiHaninialuni  fuifse  :  cum  enini  objecisset 
Bonifacio,  illum  de  iinmoilalitale  animiE  male 
sensisse,  pntulnm  hoc  et  nu^ax  arfiumentnin  al- 
tulit  :  a  Priedicare  non  erubuit,  se  nia^'is  velle 
esse  canem  vel  asinuni  qnam  Gallicum,  quodnon 
dixisset,  si  credidisset  Gallienm  babnisseaniinam: 
crgo  non  cred.dit  ininiorliiiitalein  aniiiKC,  nec 
vitam  ffiternam  »  .  Sat  prudentes  intcllexere,  pre- 
niissas  arguinenti  ab  liomine  malevolentia  in  Bo- 
nifacium  snffuso  conficlas,  ut  Gallos  in  illum 
incenderet,  cum  ex  publicis  Bonifacianis  monu- 
mentis  constet,  tot  in  eain  iialioiiem,  quam  in 
quamvis  aliam  laudum  ornamenla  congessisse, 
nec  graviori  verbo  ipsam  perstriiixisse,  (|uain  eum 
sea  senalu  regio  m aledictis  hisce  laiiiari  audivit. 
lllatio  vero  ex  prajmissis  aHjue  nugax  est,  quanivis 
inepta  ea  verba  protulisset. 

Cicterum  potiora  erant  argumenta  contraria, 
quibus  ostendebatur  Bonifacium  recte  de  anima- 
rum  segregatarum  stulu  sensisse,  cum  B.  Ludo- 
vicum  Pbilippi  avuni  sanctoruin  Catalugo  adscri- 
psissel,  deque  miracuhs  ab  eo  editis  panegyrim 
habuisset:  cum  pro  sahite  animae  suae  Basilicae 
Vaticana;  praedia  amplissiina  quadraginla  tribus 
circiter  millibus  aureorum  empta  donasset%  pra;- 
ter  pretiosissima  varii  generis  ornamenta  :  cum 
plura  decreta  animae  immortalitatem,  iiecessario 
statuenUa  edidisset  :  cum  etiam  constantissime 
hostibus  irrumpenlibus,  striclosque  enses  inten- 
tantibus  dixisset  '  :  Cupio  pro  Christi  fide  et 
Ecclesia  tnori  ;  cum  in  exlremo  vitaj  (iiscrimine 
pronuntiassel ',  ut  Acla  referunt,  a  Omnes  arti- 
culos  Qdei  more  sumii.orum  aliornm  Ponlificum 
recognoscens,  et  confessus  coram  oclo  cardina- 
libus,  de  quo  extant  litterae  fratris  Gentilis  cardi- 
nalis  s. 

14.  .^que  ineplum  et  improbum  cst  aliud  argu- 
nicnluni,  quo  Bonitaciani  calumniatores  astrue- 
bant,  illum  magicisartibus  imbulnm,  additumque 
dicmoni ;  ferel)aiit  enim  illum  jactasse  :  a  Qnod  si 
oiiincs  liomines  in  mundo  essenl  ab  una  parle  el 

>  Exl.  lom.  IX.  de  schism.  Ms.  arcli.  Val.  pag  12.  iii  processu 
Bonif.  Ms.  arcli  Vat.  —  ^  Axt.  tib.  aiinivcrs.  tiasil.  Vat-  |iag.  144. 
—  3  Ex  process.  Ms.  arch  Vat.  pag.  37.  —  *  Jac.  cjrd.  ad  Vel. 
Aur.  el  cx  process.  sup.  pag. 


ipse  ab  alia,  iion  possent  eum  decipere,  nec  in 
jure,  nec  iii  facto;  (juod  non  posset  fieri  nisi  arte 
diabidica  nteretur:  ergo  habuit  diDinonein,  cujus 
consilio  in  omnibus  utebatur  ».  Siniilibnsqnc  nu- 
gis  pleiiiiin  est  illnd,  qtio  accnsatores  conlendere 
Bonifaciuin  sensisse,  Cbristum  in  Eucbarislia  non 
existere.  Sed  quo  arguniLnto  ?  non  alio,  quam 
quoii  addidere,  ipsuin  diviiiis  mysteriis,  duin  pe- 
ragebantur,  tergum  obverlisse  :  cnin  polius  con- 
Iraritimdemonstrarent  sacra  ab  co  toties  singulari 
pietalis  sensu  manantibus  snavissime  cx  oculis 
lacryinis  peracla,  pluraiiue  altaria  ab  ipso  pretio- 
sissimis  inuneribus  exoriiata.  At  exinde  etlam  iin- 
pingendi  criminis  idololalriae  occasionem  sum- 
psere,  quod  effigiem  suam  sacris  iis  muueribus 
insculpendam  curaret,  abjue  ita  iii  aris  coli  a 
Chrislianis  vellet,  alque  apud  poslcros  memo- 
riam  propagari. 

15.  Hccc  sane  deliria,  ut  etiain  et  alia3  calum- 
niae  Philip|)0,  qui  [larnm  valebat  prudentia,  quo- 
circa  regni  administrationemalieno  nutui  permil- 
tebat,  persLiaderi  potuerunt,  et  in  circulis  regio- 
ruin  assentatornm  niussitari  :  sed  in  Concilio 
Viennensi  coram  trecentis  Patribus,  qai  totius  or- 
bis  Cbristiani  erant  lumina,  discussae  sunt  ejus- 
modi  calumiiiarnni  tenebne  asserta  Bonifacio  re- 
hgionis,  cujus  tot  monuincnta  extabant ,  fama  ; 
lirotiuiitiataqne  demum  decretoria  sententia,  se- 
disse  justum  Ponlilicetn  Bomfacium,  et  recte  de 
Dde  ortbodoxa  sensisse,  ut  S.  Aiitoninus  hisce 
verbis  lestatur  '  :  «  Ctiin  Clenicns  »,  et  iiifra,  ce  de 
delenda  memoria  Bonifacii  ex  Ecclesia,  cuin  prae- 
latis  Concilii  Iractaret,  qnia  rex  illnm  ba)reticnm 
fuisse  probare  intendebat,  Concilium  niiilo  modo 
assentiri  voluit,  sed  contrariuin  declaravit,  scili- 
cet  ipsum  fuisse  Calholicum  el  indubitalum  Pon- 
tiQcem  ». 

16.  Confirmat  Joannes  Villanus  ',  Bonifacium 
a  Coi.cilio  Vienneiisi  oinni  suspicione  htcreseos, 
etcalumaiis  ei  a  rege  Francorum  i  posilis  libe- 
ratum  idque  pluribus  argumentis,  ex  imperiali 
jure  petitis,  coram  IMiilippo  rege  ejusque  senatu 
a  Richardo  Sencnsi  cardinaie  insigni  jnris  perito, 
tuin  aliis  e  sacra  tbeologia  depromptis  a  Joannc 


'  Ant.  III.  p.  tit.  XXI.  c.  3.  in  princ. 
et  ex  eo  Masson.  iu  Phil.  Pulc. 


—  -  Jo.  Vill.  1.  IX.  c.  22. 


abdicare  a  se  Caelestinus  minime  polucrit;cx  quo  id  conscquebatur,  omnia  ejus  Acta  cxscindi,  ac  pro  infectis  liaberi  oporlere.  His  crgo  stan- 
tibu^,  vixcredo  detrahi  fidem  posse  Joaini  Villani,  qui  causan  lionifacii  cognitain  a  Concilio  aflirinat,  qui  cohairet  aiionymus  Vaticauus  in 
fragmeiito  legendo  apud  aniialistaiu  an.  Mcccxi,  nuin.  54  Cou^onat  his  P.  Franciscus  ('ippiuus  iioruin  teiuporuiu  scriptor  m  Chr.mici,  qui 
lib.  4,  cap.  49  sciibit:  «  l^uit  prffiterea  in  eodcm  i.oncilio  ex  parte  regis  iMauciae  Philippi  hujus  noinini»  V,  per  ipsius  solemnes  ounlios 
requisiium,  ut  o.-sa  quondam  Bonifacii  exhuinarentur,  et  etiam  cremarentur  lanquain  lisieiici.  .Non  laineu  re  lUiMtio  fuit  admissa,  etc.  »  Ha;c 
rippuius,  qui  anno  Mcccxiv  Clir.micon  suum  abso  vit,  quemque  ex  prajfaliuue  .Mu.atorii  ad  h'ic  .qius  Ker.  Iiaiic  tom-  ix  discimus  anno 
uccc.vx  aiit  cin'iter  libris  scribendis  opcram,  in  Italia  forte,  uam  Bo.ioniam  hab  iit  patnam,  Uedisse.  Eadem  mcmoria;  inaiidanlur  a  couti- 
nuatore  Mar'ini  Poloni  ex  editioue  Eccaidi.  Vix  credo  tain  mulDs  el  coxvos  auctores  iu  ic  hac  eirare  pntui-se.  Uor.an  vcro  teslim  .uium 
niulto  validius  existimandnm  est,  quiui  sil^ntium  Actorum  omiiium  pub  icorum,  quoruin  nulluin  in  ea  causa  in  Con-ilio  edit  in  superest. 
Hoc  silentium  urgei  eag'us,  sed  cum  veleia  uujus  Coucilii  Acta  uulla  sivpeiaut,  nul.uui  ex  eo  sUentio  validuni  argumeiuuin  ueJuci 
potest. 

Auctor  Chronici  Mersemburgici,  qui  opus  illud  ad  annum  mdccxxh  perduxit,  vulgatumque  legitur  apud  Ludewig  Reliquiar.  tom.  rv, 
tradit  Burghardum  Mersemburgensem  archiepiscopuin  Concilio  liuic  inlerfuisse,  et  a  Clemeute  V  impjlrasse,  ul  vicariura  s.bi  epis:opum  in 
Pouiilical bus  exerccnJi;  eli^iret,  et  ab  co  Joaimem  qucmdam  Ordinis  Eremitarum  S.  Augujliai  in  episcopum  Soionaceasem,  et  vicaiium 
suum  clec  um  et  consecralum  fuisse.  Mansi. 


AHN.  —  TOMUS  XXill.  —  iUv.N.  iV. 


05 


5U 


CLEMENXrS   V   ANNTTS   8.    —  CHRISTI    1312. 


Murrensi  itidem  cardinale,  luiii  etiam  aliis  ex  De- 
cretalibus  et  jnre  canonico  delibalis  a  Gentili  car- 
dinale  com|irobatiini  :  neciion  iluos  auralos  eijui- 
tes  Ciitalanos  adversariis  Boiiifacii  provocatioiiem 
adcerlameiisingulare  (ex  nobiliuiu  more  improbo) 
objecisse  :  indeiiue  Pbilipiium  ac  suos  pudore  suf- 
fusosconticuisse.  Addit  itiain  placandi  regiscausa 
decretum  a  Concilio  editum,  quo  promulgatum 
sit,  nullam  unquam  labem  Pbilipjio  posterisve  ob 
gesta  in  Bonifacium  aillursuram,  quod  eliam  re- 
petit  S.  Antoninus  :  n  Quia,  inquil,  ipse,  (nempe 
Bonifacius,)  fecerat  processus  toiitra  repem  Fian- 
ciae,  adquietaudum  ipsuiii,  non  valentem  obtinere 
quod  cupiebat  injustum,  declaravit  et  firniavit 
decreto  Conciliuni,  quod  quacumque  de  causa  rex 
offendisset  Bonifacium  papam  seu  Ecclesiam  , 
nullo  unquam  lempore  posset  ipsi  regi,  vel  ejus 
filiis  et  hffiivdibus  aliquid  damni  inferri  vel 
piEiiae  »,  ita  quod  jam  ante  sanxerat  Clemens,  a 
Conciliu  repetitum  est. 

17.  Beijuardi  damnati  hmretici  quorum  sin- 
guli  errores  refdlunlur.  —  Ut  detersa  est  a  Bo- 
nifacio  (pro  quo  nunc  eruditam  apologiam  typis 
mandat  Joanncs  Rulieus  monachus  Bentdictinus) 
omnis  hcEreseos  suspicio  et  macula  a  Viennensi 
Concilio,  ita  ab  eodem  damuali  sunt  nonnullorum 
impurissimorum  bypocntaium,  qui  Germaniam 
suo  vene.no  inlecerant,  foedissimi  eriores,  qui  adeo 
cum  omni  ratione  atque  hoiiestate  pugnant,  ut 
mirum  sit  homines  in  taulam  vesaniam  actos,  ut 
colerent  vitia  sauctitatis  specie  atque  humanis 
sen^ibus  Eeternam  melirentur  felicilatem.  Begui- 
norum  et  B  gardorum  iis  nomeu  erat  (4)  :  an 
illud  a  peslifcrae  sectae  auctore,  an  ab  alia  causa 
derivatum,  parum  exploratum  e>t,  de  quibus  liaec 
Heuricus  Stero   :    «  Hic  papa  sectani  Begardorum 


et  Begardarum  baerelicorum  utriusquc  sexus  re- 
probavit,  iiui  Alemanniaiii  in  (iier)  pliires  provin- 
cias  pervoisis  d;)gmatilius  suis  iiifeceranl  :  dixe- 
ruiiteniui  iiiterca>tera,  liomiiiem  euiido  de  virtute 
in  virtutem  perfectiorem  Cbristo  pnsse  fieri  et  im- 
peccabilem  :  negavere  eiiam  se  subesse  prajlatis 
et  summo  PontiGci  ».  Afflabant  alia  venena  sim- 
plicioribus,  erroresque  disseminabaiit,  qiios  re- 
censet  Ciemens  ac  damnat  in  Apnslolica  Constitu- 
tione  in  Coneilio  proniulgata  '  ;  ex  qiia  etiam 
Alvarus  Pelagius  Minorita  episcopns  Silvensis, 
qui  adversus  lios  hcPreticos  sa^iiius  sculo  fidei  et 
gladio  spiritiis  se  concertasse  testatur,  eosdem 
errores  enumerat  confiitatque,  educlis  in  aciem 
divinis  oraculis  et  sanctorum  Patrum  auctoritati- 
biis  :  cujus  narratio  et  doclrina  etsi  prolixior  afle- 
renda  visa  est,  cum  is  testis  fide  dignissimus  sit, 
atque  impietas  pure  dctecta  ob  sui  horrorem 
niinus  noceat,  et  iit  videanl  novatores,  qiios  ha- 
buerint  antesignatos  :  «  Unus ,  inquit  %  error 
eoruiii  est :  bomo  in  prapsenti  vita  taiitiim  et  talein 
gradum  perfectionis  potcst  acquirere,  tiuod  red- 
detur  penitus  impeccabilis  et  ampliiis  in  gratia 
proficere  non  valebil ;  nam,  ut  dicuiit,  si  quis  pos- 
set  semper  proficere,  posset  aliquis  Chrislo  per- 
fectior  inveniri.  Isti  moveri  videntur  ex  aiictori- 
tate  Joannis  (iii  Ep.  i,  cap.  ni,)  ibi  :  Oinnis,  qui 
natus  esl  ex  Deo  peccatum  non  facit,  De  Poeui. 
di.  II.  §.  Opponitur  vers.  iteni  secundum  hanc. 
Seil  Hieroiiymus  conlra  Jovinianum  pracdictac  au- 
ctoritati  respoudet,  probans  homiuum  in  hac  vita 
posse  peccare  et  peccato  esse  subjecliim,  niultis 


'  Clem.  adnoslrum  delisrel.  —  2  .\ivar.  Pel  Ep  Silv.  de  planct, 
Eccl.  til.  11.  c.  62.  Jo.  Turrec.  de  Ec.l.  p.  11. 1.  iv.  c.  36.  S.  Ant.  in. 
p.  tit.  sxi.  c.  '6.  §  2.  Bin.  in  Not.  a<l  Cooc.  Vien. 


(1)  Apit  hic  annalista  de  Beguardis  et  Bcguinis,  qiiorum  condemnatio  in  Concilio  a  Patribus  innovata.  Nominis  liujus  elynion  sunt  qui 
derivatum  censenla  Saxonico  Beygfn  uieudicire.  .Nec  sane  aliler  accepisse  videntur  auctores  Annalium  Colmaneusium,  qui  ad  A.  Mt;ccil 
scribebant  :  u  In  hoc  Capitulo  (Fratruui  Pra-dicatorum)  fuerunt  conversi,  stu  Uegihardi,  lioc  est,  Fratres  uon  habentes  'lo.nicilia,  Lsxs  ». 
iEgiJius  vero  Aurea;-Vailis,  qui  medio  sivcuto  xiii  historiam  episcoporum  Leodiensium  scritiebit  ad  A.  mclxxx  narrat  :  religiosum 
queuidam  sacerdoiem  nomine  Ludovicum  a  Jierjwi  (Balbum  sciticet)  instituisse  genus  quoddam  puellarum,  quffi  castam  et  religiosam  vitam 
in  ssculo  agerenl ;  uude,  a.t,  factum  csl,  «  ut  mulieres  et  puellie,  qua;  raste  vivere  pro|ionunt,  Beguines  Gallice  cognominan  ur  ».  Id  vero 
dtsumpsissc  .'tgidrum  iiolat  Nangiusin  oiossario  V.  Beghmue  c\  anliquiori  scriptore  Vita;  S.  OtUli*,  et  ex  Joaiine  Abbatulo  lib.  l.  cap.  i. 
Ouffi  sane  post  ema  nommis  origo  mihi  probalur,  cum  testiuiouio  autiquoium  fulciatur  ;  quo  carelprius  illud  elymon  a  receulibus  nonnullis 
scriplonbus  apiid  iS'an:ium  oscogitatum.  Furle  tamen  accidit  ut  ualuin  lu  Gallia  nomen  cum  iu  vicinam  'jermanidm  tiansirol;  aflinem  ibi 
signiliCdtionem  ex  verbo  Saxouico  tieqgm  obtineret.  Ex  lioc  vero  deducas,  priino  qnidem  illud  obtinuisse  mulieres  sinceram  pietatcm 
colen.es ;  dein  eo  passim  abusi  ha;ielici  illi,  qui  supenori  s.eculo  sub  emeniita  religionis  larva  ha;resim  occutebant.  Nam  Valdenses  ea 
appellatione  nou  semel  douat  Godefridus  mouacnus  in  eo  Chronico  quod  sa;culo  xiii  prscedunte  scripsit,  Non  ita  taiiicn  illud  liaTelicis 
alfixum  cst;  i.uin  simul  viris  ac  nuilieribus  |iiis  probisquc  tribueretur.  Hinc  faclum  est  ut  sorores  et  fratres  tertii  Ordinis  S.  Francisci, 
et  S.  Dominic.,  qui  reli:ionis  induli  veslibus  vitain  in  sa;culo  casiam,  et  ad  normam  regiila;  sibi  tradit»  piam  traducebant,  Beguardi  ct 
Beguins  app,llari'utur.  niiare  cum  primum  Ctcmentinarum  liber  proJiit  iu  publicum  et  in  eo  adversus  Beguaidos  et  Heguiuas  Coiistitutio 
prodiit,  lanla  per  Gorir.a  ,iam  co  iunoiio  111  seclat  ■res  professionis  illius  facia  est,  ut  v  1  eain  descrere,  vet  exidare  cogerei.lur,  lestc  oculato 
Joanne  ^itodiirano  .Miuiniia  in  Ciiroiiico  ab  EccarJo  Histiric.  med  a;vi  vulg.ito.  Cum  vero  iJe  sectaiu  haiic  Beguinarum  ccB  isse  asseiat  cx 
quo  Joannes  .\M1  rieuientims  prouiu  gavit,  hiuc  discimus  Beguirdorum  lUm  .alionem  pcci  liareiu  nulaiii  factam  iu  CoiiCilio  (cur  eniin  alio- 
quin  non  slatiui  ilta  ..roinu  ga  a  fuissel  ?)  Sed  ciim  in  Con  .lio  CleinentiuE  rccitatic,  et  a  Patnbus  permis^um  fuerit  r.iementi,  ul  illas 
reformaias  suo  et  Concitii  omine  ederet;  liinc  aConcilio  iiamutio  illa  piOL-e>sisse  reclissime  dicitiir.  I.icet  vero  uulta  ab  Ecclesia  eilita  in 
Be^iiiuos  anle  pro  ulg.iuon  in  Clementinarum  ■  onstiiu  io  prodierit;  episcnp  rum  tauieii  quorumitam  Constilutiones  illos  jam  proscrip-e- 
rant.  In  Spicnegio  Eccl.sia-tico  Lunigii  p..g.  399,  occurrunt  staluti  ^ynodalia  llenrici  C  Joniensis  archiepiscopi,  edita  auno  mccc>i,  i]Uoriin 
primuni  cst  diuinatio  lieguardorum,  qiii  jubeninr  vc.-tem  religi.isim,  quain  inco  isu  to  Poniitice  susceperant,  dimillere,  et  viclum  sibi  .i»n 
cmi;n  icando,  sel  ane  n  aliquam  e^ercendo  procnrare.  I  cm  sta  uta  Synolatia  Joanuis  IV  Leodiensis  episcopi  apud  eumdem  Lunig.  i.  6'j.'t 
cdiia  anno  mcr.LXX-xvii-  tit.  xxix,  cap.  1,  h.ec  de  Beguiuis  saneiunt  :  «  Omue>  Begiiiiia;  priviegio  Rtgliinali  g.iud,'re  voient.yj  intrent 
curiam  (monasterium  scilicel),  liegtiimrum  ;  et  si  aliqua  Beghina  extra  curiam  accesS' rit  mnratura,  vel  ejecia  fuerit  propter  in-outinen- 
liam,  vel  aliud  det  clum,  habitum  iion  ilef.-ral  Begbinarum  ».  Ex  hoc  cauone  discimus  Beghinarum  geaera  fuisse  duo  ;  aii;c  quidem  erant 
in  m.inastenum  collectffi ;  al  a;  vaga; ;  quanun  posiremas,  et  Leodienses  Palrcs  liic  damuant,  et  in  Clementinis,  quai  quam  n.in  sine  discri- 
minealiquo,  reprotianlur ;  nam  quicumiue  ex  BeguarJis  ttiam  va;;is  et  privatam  in  sa;culo  vitam  agenlibus,  regulam  prolitebautur  appro 
bMamS.  Francisci  vel  S.  Dominici,  Tertii  ut  vocant,  Ordinis,  illos  Clemens  admisit,  reliquos  ad  arbitrium  viventes  suppressit.    Mansi. 


CLEMENTIS   V   ANNUS   8.    —  CHRISTI    1312. 


515 


hoc  probans  exemplis.  Isle  etiam  error  ab  illo 
videliir  traliere  orliiiii,  (]iii  dic  it  nniliiin  impiitari 
peccatiim  m  (ide  inanentium,  xxiv.  q.  iii.  Unidain 
vers.  Ewiomiani.  Si  ad  impeccabililatem  in  hac 
vita  veiiire  possenius,  frustra  oraremiis  :  Dimilte 
nobis  dLbila  nostia,  de  pcen.  d.  iii.  De  quotidianis 
et  prae.  c.  Si  enim,  ver.  si  non  peccamiis,  et  dist.  i. 
Tres  autem,  et  de  conse.  dist.  ii.  Ileralnr,  et 
Maltli.  VI,  et  Luc.  xi.  ubi  Cy|irianns  :  Quam  ne- 
cessarie  aiitem  et  salnbriter  adinonemur,  qui  \kc- 
calores  sumus,  (|ui  |iro  peccatis  rof,Mre  compelli- 
mur  :  et  ne  quis  sibi  ([uasi  innoceiis  |)lac(!at,  et  se 
extollendo  plus  pereat,  instniilur  se  jieccare  (juo- 
tidie,  diim  pro  peccatis  quolidie  jubelnr  orare. 
Itein  Augnstinus  de  bono  iKMseveranticB  :  Hoc 
autem  telo  Pelaj,'iani  coiifodiunlur  lueietici,  qui 
audent  dicere,  liuminem  justum  in  liac  vila  lia- 
bere  nullum  oinnino  peccatum  :  el  in  talibus 
liominilius  noii  est  jam  videre  in  iirirseiili  tem- 
pore  Ecclesiam  non  liabeiitem  maculam  aut  ru- 
gam,a(l  E|ibes.  V,  24.)  di,  Quamvis.  Cbrysoslomus 
in  liomilia  :  Qiiuniam  vero  fidelibiis  b;ec  oratio 
convenit,  leges  Ecclesiie  docent  et  oratioiiis  [irin- 
cipium,quod  docetDeum  palrem  vocare.  Qui  ergo 
fidelibus  jubet  remissionem  peccaloruiii  petere, 
demoMslrat  (]uod  ])ost  ba|)tisinum  conlingit  pec- 
cata  diiuitti  contra  Novatianum  ».  Et  pluribus 
int(_ijeclis  adducit  Joannem  Cassianum  in  lib.  Col- 
lationumadveisusiiiipeccabililatemsibiaflingentes 
el  dicta  Apostoli :  Qiiod  nolo  mnlum  hoc  ago ;  et : 
Infelix  efjo  homo,  quis  me  liberabit  de  corpore 
mortis  hujns  ?  (Uom.  vii)  et  xsxii  i].  v.  Si  Paulus, 
et  de  consec.  di.  iv.  c.  ii.  et  illud  :  (Rom.  vii.) 
Video  aliam  legemrepuijyiantem  lerji  mentis  meoe. 
Tuin  isliid  :  Sidera  ipsa  non  sunt  munda  in  cow 
spectu  ejus.  Siibdil  :  Nostra  translatio  habet :  Cceli 
uon  iniindi  :  (Job  xv.) 

M  Quia  etiam  dicunt  dicti  Begardi,  quod  tan- 
tum  |)olcst  bomo  crescere  non  valebit,  falsuin  esse 
non  dubium  est,  quiascriptuni  est  in  psalmo  lxxiii. 
et  de  poeii.  di.  ii.  bum  sanctam  :  Ibunt  de  virtiile 
in  viitutem,  usiiuequo,  videatur  Dtais  deorum 
in  Sion  ;  id  est,  iii  giuria  sempiterna,  ubi  Doiiii- 
num  speculabimur  faciead  faciem.(Joan.  ca|),  17.) 
Coiitra  etiam  verbuiii  Ambrosii  iii  sernione  resur- 
rectiunis  de  sanctis  dicentis  :  Quis  enim  in  bac 
vita  larn  mundqs,  qui  amplius  inundari  non  pos- 
sit,  inagis  magisi]ue  muiidandus  nun  sit  ?  el  seijui- 
tur  [)Ost  :  Ut  tanlo  sinl  fircundiores;  (|uaiilo  lue- 
rint  mundiores.  Et  contra  boc  etiam  est  istud 
A[)0c.  cap.  ultimo  :  Et  (]iii  justus  est  justilictjtur 
adbuc.  XLVu.  di.  Quantumlibet ;  ei  illud  Salo- 
monis  Proverb.  iv.  Justorum  semita  (]uasi  lux 
splendens  procedit  et  crescit  us(|ue  in  iierfecluin 
diein,  (le  ]ioeii.  d.  ii.  Justorum  semila,  [losl  c. 
Nonrevertcbantur ;\ocaii  autem  perfectum  diem, 
scilicet  gloria;  sem|)iternae  d.  Et  infra  :  «  Quis  iii 
bac  vila  ad  tantiim  gradum  (lerfcctioiiis  perveiiit, 
ad  qiiaiitum  peiveiiit  mater  Dei?  eltameu  seiii]»^' 
in  ea  crevit  gratia  et  meritum  usque  ad  inortem. 


quia  semper  gralia  utebalur  recte  et  virtuose  vi- 
vendo  :  et  ciedo,  salva  Ecclesia;  veritate,  (juod  si 
domina  cenliim  niillibiis  annorum  vixissct  in  liac 
vita,  in  Dne  illorum  dieruin  perfectior  extilisset, 
qiiia  niilla  crealura  sic  esl  pieiia  gialia,  (|uin  am- 
[)lius  rcpleri  valeat,  excc()lo  illo  bomiiic  iii  Cliristo 
Dco  unito,  qui  ab  instanli  coiice[)tionis  oninibus 
cbrismalibus  divinis  el  S(iirilu  sanclo  (ilenissime 
(ileiius  fuit,  quia  non  liiit  sibi  datus  Spiritus  ad 
inens'iraiii  (Joan.  iii),  el  ibi  :  Di;  [)lcnitudiiie  cjus 
oinnes  acccpinius  (Joan.  i),  et  ibi  :  jilenum  gratiae 
et  verilalis  B.  El  nuiltis  interjectis  de  ]ileiiitudine 
gratiarum  in  Cbristo,  siibdit  :  a  ili  ergo  miseri 
Begardi,  qui  se  jiislificant  et  pleniludinem  S]iiri- 
tus  sancti  se  liabere  credunt,  similes  aliis  bare- 
licis  suiit,  et  de  eadem  infecla  stirpe  desceiidunt, 
qiii  Catapbrygii  dicuntur,  de  (]uibus  xxiv,  q.  iii. 
Quidam,  veri.  Cataphryqiis  :  muiidos  enim  se 
facientes  ,  immundissimi  sunt  ;  immundus  est 
eiiiiii  apud  Deum  omiiis,  qui  exaltatcor  suuni,  de 
poen.  di.  ii.  Sienim.  Ille  enim  vere  est  iminundus 
qui  se  videt  mundum,  et  ille  rnundus  (jiii  se  videt 
immundum  ».  Et  iiifra  :  «  Isaias  cum  vidit  Dunii- 
num  exercituum,  tunc  se  inimundum  vidit,  et 
dixit :  Vae  inilii  (]uia  vir  labiis  [lollutusego  suin  et 
vidi  Dominum  exercituum.  Isai.  vi.  Isli  ergo  mi- 
seri  Begardi,  sicutdicil  Gregorius,  quo  peccatores 
se  esse  non  credunt,  eo  deteriores  peccaloresfiunt. 
XLV.  di.  Vera  justitia,  etc. 

«  Secundus  error  Begardorum  est,  quod  jeju- 
nare  non  oportet  bomiiiem  vel  orare  poslquam 
gradum  ultimum  (lerfectionis  fuerit  assecutus, 
(|iiia  tunc  sensualilas  est  ita  perfecte  spiritui  et 
rationi  subjticta,  quod  potest  homo  libere  corpori 
concedere  quidquid  [ilacet.  Sed  iste  error  funda- 
lus  in  errore  s])iritus  libcrtatis  (de  eo  superiori 
aniio  a  Clemente  confutato  ])lura  dicta  sunt)  facile 
exstirpalur,  si  veritasattendatur  :  nam  certum  est, 
quod  quaiiidiu  quisque  iii  hac  vita  est,  quantum- 
cumque  jierfectus  sit,  caro  contra  s]iiritum  coiicu- 
piscit.  (Galat.  v,  et  Roin.  vii).  Video  autcm  aliain 
legeiii  iii  inembiis  meis,  elc.  et  it,_rum  ibi  :  Non 
eiiim  (]uod  vulo  bonuiii  boc  ficio,  etc.  xxxii.  q.  V. 
Si  Paulus.  Ergo  seinper  necessaria  cst  abstiiientia 
et  jejunium  imiiclum  caniis  rerra.'naiis  ,  iinde 
(I  Corinlb.  ix)  :  Castigo  corpus  meum,  etc.  etiam 
II  Corintb.  xi  :ln  jejuniis  multiset  vigiliis  inultis  ; 
uiide  Bernaidiis  :  Velis  nolis,  intra  fines  tuos  ha- 
bitat  Jebusffius  ».  Nonnullisque  interjectis  de 
duobus  hujiismodi  liypocritis  Minoritis  hoc  nar- 
rat  :  «  Vidi  diios  fiatres  nostros  sanctitatis 
iiimiae  famani  babentes,  dicentus  se  gustum  in 
comedendo  perdidisse,  el  in  cibis  sa[)orem  nou 
inveiiire  :  i|iii  tainen  revera  somula  by^iuciisi  [>Ius 
de  bonu  vino,  ()iiam  de  inalo  bibebant,  et  pro  eis 
spccialiter  qna;rebatur  et  emebatur  ;  et  qui  plus 
de  buna  coqiiiiia,  carnihuset  ])iscibus  et  fructibus, 
(luam  de  inalis  :  imo  nec  communibus  conleiiti 
erant,  sed  S]iecialia  qu;erebant  et  habcbanl,  facta 
verbis  contraria  ostendentes,  in  verbis  niendaci- 


516 


CLEMENTIS  V   ANNUS    8.    —    CHRISTI    1312. 


bus  gloriantes.  Vere  malus  sj.iritus  cst  siiiritiis 
gastrimargiED  el   periculosus  ,  quia  jainia   \ilio- 
ruiii  B.  Et  iiifra  :   «   Isti  eliam   Begardi   tacite  iii 
aliuiii  erroieiii  viileiilur  iiiciJere  Joviiiiaiiislaiuin, 
nulluin  (iisciiincii   facientes   iiiter  alistinentes  el 
laule   cpulantcs,   (xxiv.  q.   iii.    Quidarn,   veisic. 
JovinianistcB).  Et  itleo  noii  dicant  quidain  :  Per- 
fecti  siinius,  cliinittaiimsabstiiienlias  et  jejunia,  et 
teneanuis  vitaiii  cominiinein  alionim,  qui  gulam 
vicimus.  Vere  tales  nou  viclores  gula?,  sed  victi  a 
gula  suiit,  quia  etsi  qiiod  intiat  per  os  noii  coin- 
quinat  liomiiiem  (ut  Mnlth.  xv),    et  omnis  crca- 
tura  Dei  bona  est,  et  iiiliil  rejicien(iuiii,quod  ciim 
gialiarum  actionc  recipilur  (1  ad  Timoth.  iv),  et 
quod  dictum  est  Petro  :  Quod  Deiis  punfuavit,  tu 
ne  coiiiinune  dixeris  (Act.  x),  ab  omni  tamen  spe- 
cie  mala  et  occasione  abstinendum  est  (1.  ad  Thes- 
sal.  iilt.  Extr.  de  Simon.   Audivimiis).  Et  iteruui 
Paulus  (I.  ad  Cor.  ix)  :  Qui  in  agone  contendit,  ab 
omnibiis  se  abslinet.  Et  quis  est  iste  ehitus,  qui  se 
agonem  isluin  credal  vicisse?  ciiin  vas  electionis 
dicat  ad  Rom.  VII :  Qiiis  ine  liberabit  de  corpore 
mortis  hujus  (xxxii.  q.v.  Si  Paulus)  ».  Et  infra  : 

«  Isti  niiseri  Begardi  qnoinodo  sibi  sint  contra- 
rii,  attendat  qiiisque  fidelis.  Dicunl  se  continue 
orare  et  dehere  orare,  et  ideo  non  possuiit  nec  de- 
bent  nianibus  laborare  :  et  iidem  dicnnl,  qiiod 
perfectus  vir  orare  non  tenetnr.  Vere  Deo  et  sibi 
contrariisunt,  etideo  non  sunt  audiendi  (xni.(|.  ii. 
Quam  prajjostvrHm  xxiii.  q.  vii.  Quud  autem. 
Exlr.  de  appell.  Sollicitudinem  in  fi.  ubi  de  hoc.) 
Mendaces  sunt,  et  de  spiritu  Ubertatis  carnalis  sunt, 
quia  qnanto  quis  perfectior,  taiito  cogcnle  Spiritu 
sancto,  ut  ita  loquar,  orationaliter,  et  ad  Deuin 
meiite  ct  corpore  devotior  et  illuininatior».  Et  in- 
fra  :  «  Isti  eliain  dicentes  sibi  liccre  coiicedere  cor- 
pori  qiiidquid  placet,  non  viderunt  texlum  eos 
exiiresse  confiindcntein.  (iv,  di.  Denique  in  fi.  ubi 
dicitur  :  Viniim  ergo  ita  bibere  pennittitur,  ut 
ebrietatein  omiiino  fiigiamus  ;)  alioquin  restat;  ut 
et  omiiia  quffi  ciirporibus  libeiit,  similiter  facia- 
nius,  unde  et  Alexander  ad  Didyinum  :  Ea  quaj 
volunlas  sibi  viudicat  lioneslate,  plerumque  ne- 
gaiinis  admittere  :  dedit  nobis  muitas  natura 
blandilias,  qiias  plerum(|ue  virtus  cohibet. 

a  Tertins  error  Begardorum  est,  qui  dicunt, 
quod  illi  qiii  sunt  in  pr;cdicto  gradu  perfectioiiis 
et  spintu  libertatis,  non  siint  humanae  subjecti 
obedientiae.  Contraisluinerroreiii(Extra.derenunt. 
Nisi  de  §.  Sed  dices  de  reg.  licet,  de  elect.  Gene- 
rali  §.  lllos  1.  vi.)  et  quia  Ecclesia  isla  ordinata  ad 
instiir  Ecclesia;  triumiihantis,  iibi  esl  unus  ino- 
narcha,  cui  omnesobediunt,  A|iocal.xxi.  Exod.  xxv 
in  fine  Extr.  de  sent.  exc.  c.  i.  iii  Ciem.  de  elect. 
Sirjnificasli.  )  Nec  ad  aliqua  piaecepta  Ecclesi;e 
obligaiitur,  qiiia,  ut  dicuiil,  ubi  Spiritiis  Domiiii, 
ibi  Iibertas,  (Gal.  xix.  q.  ii.  Duoe.  IlCor.  lu) ».  El 
infra:  «iQuod  autem  iste  sit  error,  palet  per  Testa- 
mentuni  vetus  et  novuin  :  in  lege  eniin  veteri 
prajcipiuntur  occidi,  qui  imperio  sacerdotis,  vel 


principi^,  vel  parenlum   inobedientes    sunt.   De 
primo  Deut.  xvii  :  Qui  supererit  nolens  obedire  sa- 
cerdolis  impcrio  morietur.  (Extr.  Qui  fl.sinl  legit. 
Per  veiierabilem  §.  Halioiiibus)  ».  Et  iiifra  :  «  Piffi- 
terea  constat,  qiiod  Christus  voluit  esse  loco  sui 
(Apostnlos),  ejiis  et  vicem  ejiis  gerere.  (  Matlli.  x, 
et  Liic.  X.)  Qiii  vos  audit,  me  audit,  elc.  Et  :  Qui 
vos  recepit,  ine  recepit.  (xxi.  dist.  In  novo  Testam. 
et  VIII.  q.  I.  Qui  vos  spernit.)  Obediendu  "  ergo 
fiiit  Apostolis  sicut  Chiisto  tanquaiii  ejus  vicariis, 
niaxinie  Pelro  primo  et  praecipuo,  ut  prae.  c.  In 
nova.)  A  simili  et  eorum  siiccessoribus  obedien- 
dum  esl,  unde  siquisdiceret,  obedienduin  Christo 
sed  noii  ejus  vicariis,  ergo  Christus  non  sufficien- 
ter  Ecclesiic  providisset  :  postquam  cxdos  ascen- 
dit,  quod  falsum  est.  (Extra.  de  honiicid.  Pro  hu- 
niani  li.  vi.  iibi  de  hoc  :)  non  enim  remansit  Ec- 
clesia  sine  cnpite  loco  Chrisli,  ut  ubi,  quia  cor|Mis 
Chiisti  mysticum  Ecclesia  est,  (xxiii.  q.  v.  De  li- 
guribus  ;  qnod  siue  capite  uon  est.  Extr.  de  off. 
ord.  Quoniam  inplerisque.)  Si  qiiis  aulem  diceret 
obediendum  esse  bonis  praelalis,  non  malis,  falsum 
diceret  coiitra  illiid  Matth.  xxiii:  Supra  cathedram 
Moysi,  etc.  (i.  q.  i.  Non  quales  xix.  disl.  Secun- 
dum)  et  I  Pelr.  ii  :  Servi  subditi  estote,  etc.  non 
tanlum  boiiis,  sed  eliam  discolis  (xi.  q.  iii.  Jidia- 
nuswni.  q.  i.  Quid  culpatur.)Si   enim  taiitum 
bonis  esset  obediendum,  jurisdictio  Ecclesiae  nihil 
haberet  certitiidinis,  nescitur  enim  qiiis  esset  bo- 
nus  vel  malus,  Eccles.  ix  :  Nescit  homo  utruin 
amore  vel  odio  sit  dignus.  Item  jiirisdictio  Eccle- 
siai  niliil  haberet  staliilitatis,  ille  enim  qiii  est  bo- 
nus  in  mouiento  fit  inalus,  et  e  converso  ;  qiiia 
seeundum  Job.  xiv,  mutatur  homo,  et  nunquam 
in  eodein  slatu  permanet,  (de  con.  di.  v.  Netales.) 
Practerea  siciitpictor  fcediis  facit  pulcliram  iinagi- 
nem,  sic  malus  pr;Elatus  bonum  prieceptum ,  si 
autein  praecipiat  quod  maluin  est  ut  peccalum, 
obediendum    non   est  ;   unde   Auguslinus  suiira 
illud  Rom.  XIII  :  Qui  poteslati  resistunl,  ipsi  dam- 
nalionein  acqiiiruiit ;  Si  ille  jubeat  quod  non  de- 
bet  facere,  hic  sane  contemne  poteslatem  timendo 
potestatem  majorein  ».  Et  infra  : 

«  Quod  vero  dicunt  dicti  Begardi,  quod  post- 
quam  perfectus  est  quis,  ad  nulla  praecepta  Eccle- 
siae  obligatur  ;  certuin  est  esse  errontum  mani- 
feste  sicut  apjiaret  (xiv.  q.  i  Quod  prcecipitur.) 
Itein  canones  ab  Ecclesia  editi  Spiritu  saiicto  di- 
claiite  edili  siiiit  (xxv.c.  i.  Violatores)  II  adTinioth. 
III.  ibi :  Oinnis  Scriptiira  divinitus  inspirala,  etc. 
Et  II  Petr.  I.  c.  in  fl.  ibi  :  Sed  Spiritu  sancto 
iuspirali  locuti  sunt  sancti  Dei  homines.  Ergo 
quilibet  est  obligatus  ad  eos  servandos  sicut 
praecepta  Dei.  (Ad  hoc.  xxv.  q.  i  Nulli  fas,  et  c. 
Prima  salus,  et  c.  Generali  decreto)  ».  Et  infra  : 
0  Quia  Deus  |ier  Ecclesiam  nobis  loquitur  secun- 
diiin  illiid  Math.  x  :  Non  enim  vos  estis  qui  loqui- 
inini,  sed  Spiritus  Patris  vestri,  qui  loquitur  in 
vobis  ;  et  Hierem.  i  :  Ego  ero  in  oie  tuo,  et  si  se- 
paraveris  preliosum  a  vili,  quasi  os  meum  eris, 


CLEMENTIS   V   ANNUS   8.    —  CHRISTI    1312. 


517 


Ilier.  XV.)  Rursiis  qnod  dicunl  Bugardi  ol  ailegant 
pro  se  verbuni  Pauli  11  ati  Cor.  iu  :  Ubi  Spirilus 
Domini,  ibi  libertas  ;  el  Galat.  v.  ibi  :  Quia  si  Spi- 
ritus  DtM  duciinini,  non  eslis-  sub  lege,  (et  xix.  i).  ii. 
Dua:  sunt.)  Sed  ipsi  Cttci  et  carnales  Eetiuivoiant 
libertutein,  isti  enim  carnales  totaliler,  qui  sunt 
pro|)rie  de  illis  biTjrelicis  de  spirilu  libertalis,  de 
peccalo    sibi   conscientiain    noii   faciunt  ;  dicunt 
enim  :  Modo  est  tenipus  tertium  Spiritus  sancli  ; 
dislinguuiitenim  totuiii  teni|)usacreatitine  niiintli 
usque  ad  consuiniiiatinnem  sa;culi  iii   tria  leni- 
pora,  et  dicuiit  quod  priniuin  teiniius  creationis 
usque  ad  Cliristum  fuit  tenipus  Patris,  secuiidiim 
teinpus  ab  IiKariiatione  Cbiisti  usi|ue  ad  adven- 
tum  Spirilus  sancti,  fiiit  tempus  Filii  et  temiius 
Redemplioois,  a  missioiie  Spiritus  sancli  usqne  atl 
linein  mundiest  leinpus  Spiritus  sancli  ettiinpus 
libertalisad  faciendum  quidiiuid  homini  libel,  iiec 
reputant  liic  aliquid  uiaiuin  esse.  Sed   isle  error 
eorum  est  periculosior  omniuin,  quia  alium  erro- 
rem  includit,  qui  ab  anliquis  bcTieticis  originem 
traxit,  et  m  islis  temporibus  novissiine  prt)i)iiiquis 
perditionis  lilio  Antichristo  multum  invaluitet  in- 
valescit  el  invalescet.  Unns  enim  ex  eis  dixit,  non 
est  diu,  tjui  erat  ex  episcopalu  Tudertino,  sicut 
fuit  probatuin  per  testes  me  ibi  existente,  quod 
nihilaliud  erat  iiifernus,  nisi  non  facere  pro|)riain 
voluutatem  ;  et  paradisus  noii  erat  aliud,  msi  fa- 
cere  in  omnibus  propriain  voluntatem,  et  uti  in 
oninibiis  propria  libertate.  De  peccato  ergo  aliquo 
conscientiam  aliquam  sibi  non   faciunt,  maxime 
de  peccato  carnis,  (sicut  patet  Extr.  de  hBPret,  Ad 
nostrum,  in  vii.  errore,  et  dicam  infra  in  §  se- 
ptiino  :)  propter  quod  omnes  suut  immundi,sicut 
manifestum  est  per  eorum  proprias  confessiones 
et  lideles  attestationes   liabitas  in  diebus    meis, 
maxiine  in  partibus  Loinbardiae,  et  in  proviacia 
Ducatana,  qua;  est  provincia  B.  Francisci.  Caput 
autem  istius  sectae  spiritus  libertatis  istis  teinpori- 
bus  fuit  Dulcinus  Lombarilus,  qui  fiiil  combustus 
cum  quadain  sua  meretrice  in  Loinbardia  prope 
Vercellensem  civitatem  ».   Fuisse   instauralorem 
sectcK  illiuset  propagalorem  Dulcinuin,  magistrum 
autein    habuisse   Sagarellum   (Segnerelluin)  Par- 
mensem  pseudomonacluim ,   qui   legein   spiritiis 
antiquaturam  Christi  Evangelium  vaticinalusfue- 
rat,  atque  ad  conflrmandaiu  hreresim  jilura  ex  ab- 
batis  Joachimi  scriptis  detorserat,  ex  quo  etiain 
Petrus  Joaiinis  Olivi  sua  deliria  mutuatus  sit,  su- 
periori  anno  exGuidone'  Elneiisi  episct)po,  Eyme- 
rico  '  et  Joanne  card.  Turrecremata  '  observalum 
est.  Ex  quo  facile  colligas  hosce  Bizochos,  Begar- 
dos,  pseudoapostolos,  Dulcinislas  seu  Libertinos, 
et  alios  plura  fuisse  unius  bydra!  capitaex  eodein 
nempe  Waldensis  inipietatis  monstro   progermi- 
nasse  ;  quamvis  singulares  quique  errores  confin- 
xerint.  Pergit  Alvarus  : 


'  Guid.  Sum.  tle  lia;res.  — 
&um.  p.  II.  1.  IV.  c.  37. 


Eym.  II.  p.  liirect.  ij.  xii.  —  '  Turr. 


«Isti  siint  quos  littera  sacraj  Scriplura;  occi- 
dit  (II  Ci>riiitli.  III.)  inalc  et  cariialiter  per  eos  in- 
tellet  ta,  et  sjiirilus,  ctijus  libertatem  allegant,  non 
vivifical,  <inia  atl  litleram  intelligere  volunt  verba 
Scri|iturai  tie  liiiert.ile  loquentia  ad  suas  toeditates 
nefarias  confovendas  ».  El  infra  :    «  Circa  istum 
erroreiu  sciendum  est,  quod  duplex   servitus  in 
Scriiitura  iiivenilur.Una  est  servilus  legis,  qua;  ex 
tiuiore  poenae  operatur,  de  qua  Galat.  v  in  tine  : 
Itaqne,  fratres,  jam  non  suniiis  fllii  ancillae,  sed 
liberae.  E4  alia  ^ervitns  peccati,  de  qua  (Jo.  vm.) 
dicit  Dominus  :  Qui   facit   peccatiim,   servus  est 
peccati  ;  et  (iMatlh.  vi.)  non  potestis  servire  Deo  ct 
mainmonae  ;   quicumi|ue  enim    passioni   obedit , 
serviis  est  passionis,  tiuia  cum  gratia  pra!cedente 
potest   lioino   pasr-ionibus   dominari   et  subjicere 
obedienlia;  rationis  ;  iinde  Genes.  iv  :  snb  te  erit 
appetitus  tuus,et  tu  dominaberis  illius;  et  Act.  xx; 
Non  facio  animam  iiieain,  id  est,  animaliialem, 
id  est,  sensualitatem,  (dequa  Extr.  de  hcereticis  ad 
nostriim,  in  Clemeiit.)priitiosiorem  quam  me  scili- 
cet  ralioiiem  el  inlellfcctuin  ;  quasi  dicat:  Possura 
per  rationem  sensualitaii  tlominari.  Vera  ergo  et 
prima  libertas  estsecundum  Augustinuin,  carere 
criminibus  :  verus  liber,  quem  Dei  Filius  libera- 
vit,  (Ps.  XXXVII.)  quia  iiiler  mortuos,  scilicet  pec- 
cato,  liber  Christus  a  peccato  liberos  tacit,  quod 
peccatum    ipse    portavil    sujier    lignum    crucis. 
(I  Petr.  II.)  Ut  peccatis  inortui  justitiae  vivamus  ; 
et  liberando  nos  a  peccato,  servos  fecit  justiliffi  et 
viitutis.  Servi  eramus  cupiditalis,  libeiati   servi 
eftjcinuircharitatis.  Non  ergo,  ut  dicit  Angustinus 
in  dicta  homilia,  dicat  Ciiristianus  :  liber  sum,  in 
libertatem   vocalus  sum  :   servus  eram,  sed   re- 
demptus  sum  et  in  ipsa  redemptione  liber  factus 
suin  :  faciam  quod  volo,  nenio  me  prohibeat  a 
volunlale  mea,  si  liber  suin.  Sed  si  ista  vohuitate 
et  libertate  peccatum  facis,  servus  es  peccati  :  Noli 
ergo  libertate  uti  ad  peccandum  libere,  seil  utere 
ad  noii  peccandum,  erit  enim  voliiutas  tua  libera, 
si  fuerit  pia ;  eris  liber,  si  fueris  servus,  lihtr  pec- 
cati,  servus  justitiffi,  dicente  Apostolo  atl  Rom.  vi. 
Cuin  servi  essetis,  etc. »  Et  iiifia  :  «  Quia  ergo  spi- 
rituales,  quantum   est   possibile,   peccata  cavent 
non  sunt  sub  lege  puniciite  scelera,  sed  sub  gratia 
eos  ut  virtuosos  coronante.  Sic  etiam  intelligitur 
illud  Apostoli  (I  Tiinotli.  i.)  Justo  non  est  lex  po- 
sita,  et  Galat.  v.  Quia  si  spiritu  Dei  ducimini,  non 
cstis  sub  lege ;  id  est,  sub  timore  legis,  quia  sicut 
dicilur  (Galat.  iii.)  lex  posita  est  contra  transgies- 
sioneiu  prohibendam  et  etiam  puniendam  :  justus 
vero  potius  servit  amore  justitiae,  qnani  timore 
poena;;  unde  super  praetiicto  \erbo  :  Juslo  non  est 
lex  i)Osita,  dicit  Bernanlus  :  Alia  est  lex  promul- 
gata  a  spiritu  servitutis  in  tiinore,  alia  a  Sjiiritu 
lilnrtatis  data  in  suavitate;  nec  snb  illa  coguntur 
fllii,  iiec  sine  ista  vivere  patiuntur.  Vis  audire,  quia 
justis  non  est  lex  posita?  Non  accepistis,  ail,  spiri- 
tuni   servitiitis  iterum  in  tiniore  (Rom.  viii.)  Vis 
audire,  quod  sine  cbaritatis  lege  non  sunt?  Sed 


518 


CLEMENTIS   V   ANNUS    8.    —   CHRISTI    1312. 


accepistis,  inqiiit,  Spiritnin  ailoiitionis  lilinnim 
(xxxiii.  (|.  IV.  §.  Ex  iis.)  Aperlo  iiori  dicitur,  jusli 
non  habcnt  legfiii,  aut  justi  suiit  siiiu  lej^c  ;  sed 
juslis  non  est  posita  lex,  lioc  est,  iioii  tan^iuain 
invitis  poi^iti,  sed  voluntariis,  eo  iiberaliler  dala 
quo  suaviter  iiispiratn,  quia  i[)si  liabeiites  lcgein 
naturalein  et  Evangelieain  in  coniibus  eoiuiu 
scriptam  (Roin.  ii.),  pra^cepta  Doinini  et  consilia 
observant.»  Kt  iiifra  :  «Uiule  dicebal  saiieta  Aga- 
Iha  :  Siimina  ingcnuilas  h;EC  est,  ia  qua  Cliristi 
servitus  comprcibatiir,  etc.  »  Pliira  adduiitur  iii 
haiic  seiitentiani,  ex  ipiibus  confirinatur  Apnsloli 
oraculiiui  :  «  Ubi  S|iiritus  Uomini,  ibi  llberta? ;  » 
et  ubi  Spiritiis  Domini  non  est,  ibi  infelicissiina 
servitiis,  qnamvis  libertatis  involucro  suboriiata». 
Tum  snlidil  auctor  : 

a  Begardi  ergo  isti,  conlra  quos  superius  dis- 
piilavi,  redeant  ad  Spiritum  Domini,  et  non  car- 
nis,  si  veram  liabere  desideiant  lihertatem  :  sed 
spiritu  fornicationis  decepli  siinl  ipsi  et  eoriiin 
consimiles,  sicut  expresse  dicitiir  (Osete  vi).  Spiri- 
lus  furnicalionis  in  mcdio  eoritm,  el  Duminuin  non 
co(/n'>veriait ;  mivA  sicut  experti  sumus  his  tem- 
poribus,  flnis  talis  spiritu!.  libertatis ,  qui  hodie 
currit,  caio  esl  et  noii  spiritus.  Tempore  meo  in 
provincia  B.  Francisci  mulli  sajculares  et  fratres 
Minores  pro  istocarn  ili  spiritu  libertatis  iierinqiii- 
sitores  ha3retic;e  pravitatis  incarcerati  fueruiit : 
inter  qnos  fuit  qnidani  frater  iioster,  (|ui  propter 
perfectionem.  quam  ostentabat,  Apostoliis  dice- 
batur,  (iiii  ibi  caput  fuit  istius  erroris;  qui,  ciim 
essein  novilius  et  consulerem  euiii,  credens  eum 
virum  peifeclum,  super  quadain  mea  Iribiili- 
tione  subrideiis  dixit  inihi,  quod  ipse  tribulari 
non  polerat.  Quod  verbiim  iion  inlelligens,  i|)sum 
mirabilem  homineni  reputavi  :  std  cuiii  captus 
esset  pro  islo  spiritu  libertatis,  inlellexi  vuibuin 
suum  occultuni,  i|uod  ideo  noii  polerat  Iribulari, 
quia  faciebat  (jiiidiiuid  sibi  caroel  seiisualilas  sug- 
gerebat,  servus  carnis,  libt-r  a  justitia.  Isle  in  car- 
cere  fralriim  inortuns  fiiit  Floreiitiai,  si  vere  poe- 
niteiis,  nescio.  Tales  valde  spiritudes  videbautur, 
in  lucis  Aiigeluin  traiisforinati  (II  Cor.  xi.) 

a  Quartus  error  istorum  Begariloruni  est, 
quod  hoino  potest  linalem  be  itiliullnem  secuii- 
dum  omneiii  gradum  perfectionis  iii  praesenti  vita 
consequi,  sicut  eam  in  vita  oblinebit  beata.  Error 
iste,  nulluni  colorem  liabeus  a  Scriplura  divina, 
destruiturexpressea  Doiniuo,cuiii  dicil(Matth.xi.): 
Ameu  (lico  vobis,  non  surrexit  inter  natus  mulie- 
ruin  inajor  Joanne  Baplista  :  (jui  autem  ininor  est 
iii  regiio  C(Tloruin,  inajor  est  illo  ;  ubi  Augustinus : 
Regiium  coeloium  appellavit  hic,  qiiod  noiidum 
accepiinus, dequo  in  tine  dicturus  est  (Malth.xxv.): 
Venite  beiiedicti  Patris  mei,  percipite  regnum; 
quia  ibi  sunt  Angeli,  (luorum  ininor  major  esl 
quolibet  justo  portante  corpus,  (juod  corrumpitur 
et  aggravat  aniniam;  et  depriinit  teriena  inhabi- 
tatio  sensuin  inulta  cogitantem  (Sap.  ix.)  Item  ibi 
Hieronymus  :  nos  autem  simphciler  iuteiligauius, 


qnod  omnis  sanctus,  qui  jam  est  cum  Domino, 
inajor  sit  illo,  qiii  adhuc  coiisistil  in  pra;lio  :  aliud 
est  enim  coronam  victoriae  possidere,  aliud  adhuc 
iii  acie  dimicare.  Noii  potest  ergo  clarius,  quam 
per  Ikcc  verba  textus  et  Angustini  et  HuM-onyini 
tolli  isle  error,  qiiia  cuni  Joaunes  perfi  clissimus 
essrt,etiain  ab  utero  Spiritu  sanclo  repletus  (Luc.i.), 
noii  taiiien  heatitiidinem  ininimi  beati  in  patria 
potint  altingere.o  Et  infra  :  «  Pr;cterea  secundum 
Aposlolnin  (I  ad  Cor.  xiii.)  Videmus  nunc  per  spe- 
culnm  et  in  ajiiigmate,  id  est,  in  obscuritate  : 
aMiigina  est  vestigium  Trinitatis  in  creaturis 
{Roin.  I.)  Invisibila  eiiim  ipsius  a  creatura  mundi 
per  ea  i|uae  Tacta  sunt  inttllecta  consi  iciimlur 
(alia  gio.  id  esl,  in  h;ic  vit;i),  tuiic  scilicet  in  patria 
facie  ad  faciem;  sed  secundum  Gregoriuin  eliim 
ipsa  Dei  cognitio  aiiior  est,  qui  autein  chirius 
viilet,  piirins  diligit  (juem  purius  cognoscit.  Mer- 
ces  antem  secuiiduin  Angnstiniim  tota  visio  est 
(J(i.  XVII.)  H;ec  est  autem  vita  lelerna,  ut  cogno- 
scaiit  te  vernm  Deiim,  et  (|ueiii  misisli  Jesum 
Chiislum.  Nuii(|uam  ergo  tali  be;ititudiiie  potest 
perfrui  et  tanta,  qui  in  teniginate  Deuni  videt, 
sicut  qiii  facie  ;id  faciein;  uiule  Dominus  ad  Moy- 
sem  (Exod.  xxiii.)  :  Posteriora  inea  videbis,  scilicet 
in  hac  vila,  id  est,  in  seniginate  nie  cognosces, 
quia  qiii  retro  stat  noii  plene  hominem  cogno- 
scit,  etc.  Plura  non  addimus,  cum  inferius  mota 
in  Ecclesia  de  visioiie  beatifica  animarum  se|)ara- 
taruiii  controversia  a  nobis  amplissime  Iia3c  illu- 
stranda  sint.  Pergit  Alvarus  : 

«  Quintus  error  istorum  Begardorum  est, 
quod  (|utclibet  inlellectualis  natura  seipsa  iiatu- 
raliter  esl  beata,  quodque  anima  non  indiget  lu- 
miiie  gloriae  ipsam  elevante  ad  Deum  videndiim, 
et  eo  beate  fruendiim.  Error  auteni  isle  conncxus 
est  illi  alteri  errori  Pelngianorum  (de  quo  xxiv. 
q.  m.  Q>iid<tm  vers.  Pelagiani),  (licenliiim  siiffi- 
cere  voluiilatem  liommis  sine  ali(|ua  gralia  ad 
adiniplenda  jussa  divina,  contr;i  illiid  Joaniiis  xv: 
Siiie  ine  niliil  potestis  facer.'».  Et  iiifra  :  «  Si  au- 
tein  isti  Begardi  inlelligunt  de  nalura  intellectuali 
Angelica,  quod  seipsa  naturaliterest  beata,  falsnm 
est,  quia  nullus  natiiraliter  est  boiius  esseiilia- 
liter  et  beatus,  nisi  soliis  Deus,  qtii  essentialiter 
et  originaliter  et  perfecleet  eftective  et  naturaliter 
est  beatus  (Joan.  x)  :  Ego  suin  pastor  bnnus  (et 
Matth.  XIX.  illud  Marc.  x.  Luc.  xviii.)  Qiiid  me 
interrogas  de  bouo?  unus  est  bonus  Deus;  ubi 
Origenes  :  Quaiido  enim  declinamiis  a  malo  et 
facinius  bunuin,  (|iiaiiluin  ad  comparationeni  cs- 
terorum  hoininum  dicitur  bonum  quod  facimiis; 
quantum  aulem  ad  veritatem  ,  secuiulum  (|uod 
hic  dicitur:  Unusest  boiius;  boiium  nostrum  non 
est  boiiuiii  :  beatns  autem  quisipie  esse  iion  po- 
test,  iiisi  sit  boiius;  uiide  Boethius  :  Beatitudo  est 
status  oiiinium  bouorum  aggrcgatioiie  perfectus  : 
est  aiitem  Deus  solus  essenlialiler  bouus,  (|uia 
bonitas  siia  e?t  sua  essentia.  Oiigin;iliter,  quia  bo- 
nilatem  suam   iion   habut  ab  alio,  sed  a  seipso; 


CLEMENTIS  V    ANNUS   8.    —  CHRISTI    1312. 


519 


quia  ipse  non  esl  ab  nlio,  scd  a  se,  unde  (Psal.  ci) : 
Tu  autem  ideni  ipsi;  es.  Perfrcle  :  quia  nil  iiiali, 
■vel  defectus,  aul  diminutioiiis  coiisistit  in  illo. 
Eflective,  qiiia  oiiuie  lioiium  derivatur  ab  eo,  cuin 
sit  ipsc  fons  indcticieiis  omnis  bom  (dc  poen.  d.  t  §. 
Hoc  idem  Jacob.  I.  Omnc  daltim,  elc.)  Naturalitcr, 
quia  natuiM  cjus  suminect  plus(|uam  polcst  intel- 
ligi  lioiia  iiicommutaliilitcr,  et  incorrupta.  Nulla 
autem  crealura  iiotest  lial)ere,  nec  lialict  quiuque 
pnediclas  bonitatis  coiulitiones,  eliain  Anjielica 
crealura,  neduin  liuniaiia».  Et  infra  :  «  Cajtcruin 
qiiod  dicuntsecundario  in  istoerrore,  (|uod  anima 
noii  iiidigct  lumine  glorix',  ipsam  elcvaiitc  ad 
Deuin  \idcii(ium  ct  co  bcale  frucndum;  falsuin 
est  et  conlra  illud  expresse  (Psal.  xxv:)  El  in  lu- 
mine  tuo,  scilicct  r^ilii,  crgo  iioii  iiostro,  videbi- 
nius  lumen,  scilicet  Palris.  Pia}terea  eslo  quod 
anima  habeat  lumen  gratia;,  non  tamen  liabct  lii- 
men  gloriaj,  (|uia  tuiic  lumine  ;^lori:c  non  cgerct. 
«  Scxtus  error  isloruin  Higardorum  cst,  (|iioil 
se  excrcere  in  actibus  virtutum  cst,  lidininis  im- 
perfccti,  et  perfccla  ani  na  liceiitiat  a  st;  viilutes. 
Istum  errorcm,  qiii  ctiamsurgitdcspiritu  libertatis 
reprobal  et  confundil  tota  vita  Christi  et  sancto- 
rum  omniiim  perfectoriim,  qui  se  in  actil)us  vir- 
tuosis  contiiiiie  cxeicitaniiit. »  El  infra  :  «  llem 
Apostolus  (I  ad  Timoth.  iv.)  hortatiir  Timothcum 
virum  |ierfcctuui  ad  exeicitlum  virtulis,  diccns  : 
Excrce  tcipsmn  ad  pictalcm,  etc.  (xui.  in  lin.  iii 
eod.  cap.)  ut  prolectus  tuus  manifestus  sit  oiniii- 
bus.  Numquid  Paulus  perfcclus  erat?  qui  dicebat 
ad  Philipp.  (iv  :)  Qiiajcumquc  sunt  vcra,  quxcum- 
que  pudica,  qu;ecumque  jusla,  quaBCumque  ama- 
bilia,  quacumiiuc  bonffi  fam;c;  si  qua  virtns,  si 
qua  laus  discipliiuc,  ha;c  cogitalc,  qua'  accepistis, 
et  audislis,  et  vidisti»  iu  me,  ctc.  Quis  enim  scil  se 
esse  perfectum,  ul  licciiliare  possit  virtutum  actus? 
certe  nullus  (I  Cor.  iv  de  poen.  d.  U.Si  cniin, 
iiiqiiit,  vers.  nos  autcm  jtixta,  et  di.  til.  Adliuc 
instant  ad  fiii,  ct  dc  jiurg.  can.  c.  fi.)  Il,cm  quo- 
modo  liceiitiari  potcst  virtus,  quia  necessc  est, 
quod  sit  in  habilu  atit  in  actii,  iicc  cuin  cst  in  aclti 
hubilus  cjus  |ici(lilur  ?  Undc  Augustinus  dc  bono 
conjugali  :  Virlutes  aniini  aliquando  in  opere 
manifestauliir,  aliquando  iii  liabitu  latent  :  si 
autcm  non  cst  in  habilu  nec  in  actu,  vii  tus  iion 
est,  nain  virtus  est  habilus  menlis  bene  conslitu- 
tffi. »  Et  infra  :  «llcm  (|tiomodo  potcst  ficri  quod 
virtus  possit  liccntiari,  (luin  dcsiiiat  essevirtiis? 
quia  aut  virtus  excrccbitur  iiitcrius  per  de.-ideria 
illius  virttilis  cl  cogilatioiics  ct  mcditatinnes  saii- 
clas,  aut  cxtcrius  pcr  opcra  boiia.  Si  iieulro  isto- 
rum  modonim,  virtuhs  nomcn  amitlit,  et  sine 
virtute  remanct  aiiima;  virtutcs  cnim  suut  vcla- 
iiiina  aniin;c  (.lc  iiopii,  d.  ii.  Sapiciis  nuniiuaiii 
inanis  est,  sub  §.  liomanos,  ct  c,  Ul  cognoverunt, 
el  c.  IUa  aiiima,  el  c.  Similem.)  Uuomodo  crgo 
imago  Dei  el  similitudo  esl  in  aiiima  liccntiante 
virtutcs?  non  Dci  imago,  sed  diaboli  cst,  virtute 
vacua  cl  vilio  siiccedcntc,  ctc. 


«  Scplimus  error  Bcgardoriim  esl,  quod  oscu- 
Itim  miilieris,  cum  ad  lioc  noii  inclinct  natura,  cst 
niortalc  pcccalum;  actus  autein  cariialis,  cum  ad 
hoc  iialtira  iiiclinel,  peccatum  iioii  cst,  maxime 
cum  teiitattir  excrcens  ».  At  contia  Alvarus  :  «Os- 
ciila,  amplcxus  et  tactus  noii  suiit  inortalia  nec 
vcnialia  dc  sc,  cum  possint  fieri  bona  ititentioiic, 
ut  pro  pace  daiida,  vel  ratione  consuetudinis, 
maxiuic  inter  coiisanguiueos  juxla  mores  pro- 
viiicialiiim.  0  El  infra  :  «Si  vero  osciiltim  dctur 
ex  libidinoso  aiiiino,  vcl  tactiis  fiat,  mortalc  est, 
qiiia  etiain  iioii  goliiin  tactii  scd  aspectu  et 
affcctu,  etiani  sinc  a?peclu  appclil  ct  appetitur 
concupiscenlia  mulicrum  (Malth.  v.  xsxii.  (|,  v, 
Ncc  solo,  et  c.  Qui  viderit.)»  El  infra  :  ollem  in- 
clinatio  iion  facit  pcccatiim,  scd  pcrv^-rsa  voltintas 
et  iiiordinala,  commulans  bonum  incommutabile 
in  commulabilc,  et  prcBponensdclectationem  crea- 
tiiiiu  Ciealori,  (luod  esl  |)eccare  sccundiim  Augu- 
stinum  ;  ct  (itiia  inclinatio  nuii  coj;it  |)cc(  arc,  qnia 
Itinc  non  esscl  pcccatum  (xv.  (|.  i.  §  i.  Sed :)  et  si 
natura  inclinet,  inaximc  ad  pcccaliim  cariiis,  non 
miiiiis  peccaiis  suo  aibilrio  iioxius  csl  (de  poen. 
di  II. Si  enim,Tcrsic.  liberiarbitrii  post  iiii  colunin.) 
Qiiia  vero  dicuiif  isti  animales  Bcgardi,quod  actus 
carnalis  non  cst  pcccatum,  ctim  ad  hoc  natura 
inclinet,  hoc  dicunt  qtiia  sunt  de  spiritu  libertatis, 
ut  optis  exerceant  carnalitatis  c'  hcstialilatis :  iiam 
intcr  alia  pnccepta  nc^ativa  in  dtcalogo  mcecliia 
prohibclur,  cuin  dicit  Dominus  Exod.  xx.  Non 
moechaberis.  »  Et  iiifra  :  «  Ilcm  Apostoliis  I  ad  Thes- 
salon.  IV,  ibi  :  Ut  abslinealis  vus  a  fornicalione. 
Ilem  Aposlolus  ad  Galat.  v,  pra;missa  fornicalione 
ait :  Qui  aiitcm  talia  agunt,  rcgniim  Dci  non  pos- 
sidcbuiit.  Ad  idein  Tubiic  iv.  Attcndc  tibi  ab  omni 
fornicatione,  et  pra;ter  axorcm  tuatn  non  patiaris 
crimcn  scire;  crimen  aiitcm  mortale  importat. 
(xxv.  di.  §  Criminis  lxxxi.  di.  c.  i.  Extr.  de  poeni. 
el  remis.  Deus.)  Ilem  Deuteronom.  xviii  :  Non 
erit  tibi  mcrelrix;  I  Cor  vi.  Fugile  fornicatio- 
nem,  etc. 

B  Oclavus  errorBegardorum  esl,  qiiia  dicunt, 
qiiod  in  elcvatione  corporis  Jcsu  Cliristi  non  de- 
bent  assurgere,  nec  ei  rcverentiam  exhibere,  as- 
scicntcs  qiiod  cssct  imperfectionis  cisdem,  si  a 
ptiritate  ct  altiltidine  sua;  contcmplalioiiis  tanlum 
descenderent,  quod  circa  myslerium  seu  sacra- 
mculum  Euchanstia;  atit  circa  passioncm  huma- 
niialis  Cliristi  aliqua  cogitarenf.  Error  aiitcm  iste 
tollitur  per  iliud,  quod  scribitur  ad  Philipp.  ii  : 
Qiiod  iii  iiominc  Jesii  omne  gcnu  flcclatur,  (Exlra 
dc  iinmun.  Eccl.  Djcr.  lib.  vi,  Extr,  dc  celcb. 
miss,  Saiie,  deconsccr.di.il.  A^^/M.  11.  ().  i.  MnUi.) 
Ileiii  Chiisliis  illc  |)aiiis  cst,  (de  coiis.  di.  ii.  Chri- 
stus  panis  est  :)sed  Christus  Dominus  cst,  Jo.  xii  : 
Si  ego  Dominus  et  magister  ;  huic  autein  Domino 
geiuiflcclendum  est,  Michea;  vi  :  Quid  dignuin 
offciam  Doiniuo  ?  Curvabogeiiu  Deo  excelso.  Iino 
iicdtim  corpori  Christi,  sed  etiam  cum  legilur 
Evaugelium,  curvari  del)3inu5.   (de  ceus.  d.    i. 


520 


CLEMENTIS  V   ANNUS   8.    —  CHRISTI    1312. 


Aposfolica.)  Ttetn  in  Psal.  xcvin  :  Duiiiiniis  regna- 
vif,  irascantur  |)0|iuli,  il)i  :  Ailorate  scabellum 
Ijcduni  ejus,  quoniam  sanituni  esl;  ile  Cliiisli  hii- 
manitate  exponit  AiiLjustinus  (et  expressuin  de 
cons.  di.  II.  Accesserunt  vers.)  nenioautem  illam 
carnein  manducat,  nisi  prius  adoraverit.  Iteni  ad 
HebrEeos  i  :  Et  cum  introducit  prip  ogenitum  in 
orbem  terrse,  dicit :  Et  adorent  eum  omnes  An- 
geli  Dei;  et  in  P^al.  scvi  :  Adorate  eum,  scilicet 
Filium,  omnes  Angeli  ejus,  scilicet  Patris.  Item 
cum  quilibet  fidelis  leneatur  omni  anno  comnui- 
nicare,  Jo.  vi  :  Nisi  manducaveritis  carnem  filii 
hoiiiinis,  etc.  (de  con.  di.  ii.  Prima,  cum  cap. 
pifECed.  Extra  de  poeni.  Omnis;)  quia  et  Apostolis 
summa;  perfectionis  hoc  dixit  Dominus:Hoc  facite 
in  meam  commemorationem ;  (Luc.  xxii.  de 
cons.  disl.  ii.  Iteratnr  et  Ext.  de  reli(|uiis  Si 
Doininum  in  Cleni.)  Eadem  ratione  tenetur  ipsum 
adorare  etiam  adoratione  latrise,  iit  probat  Aug. 
in  prae.  vers.  Adorate  scabellum  jiedum  ejus,  (et 
prde  cap.  ylccesse?'?/»/;)  quiacaroChristi  conjuncta 
divinitati  adoratur  latria,  in  quaiitum  in  creatura, 
hyperdulia  :  (de  (|ua  latria  lcgitur  et  no.  de  cons. 
di  III.  Venerabiles.)  Item  inagi  procidentes  adora- 
verunt  eum,  Matth.  ii;  el  leprosus  Mattb.  viii.  ibi  ; 
Adorabat  euin,  ubi  Oiigenes  :  Aiitequam  peteret, 
adorare  coepit,  cultuin  ostendens  ;  et  Chrysosto- 
mus  super  Matthaeum  :  Non  enini  illum  petebat 
quasi  hominem  art'flcem,  sed  adorabat,  qiiasi 
Deum  ;  oiatioautem  perfecla  est  fides  et  confessio, 
unde  leprosus  fidei  opus  adorans  implevit  :  sed 
opus  confessionis  implevit  in  verbis,  uude  adora- 
bat  eum  dicens  :  Doniine  ;  et  ille  ca;cus  illumina- 
tus,  (Joan.  IX.  in  fine.) 

«  Quod  autem  dicuntislimaIedicti,quodcade- 
rent  a  perfeclionesusecontemplationis,  si  de  carne 
Christi  aut  depassionis  ejusaliquidcogitarent ;  in- 
sanum  est  manifesteet  diabolicee  arroganti;x?,  quia 
videndo  corpus  Christi  vident  Deiim  [ler  fidcm  et 
divinitatem  ejus,  qus  conjuiicta  est  carni  Cliristi ; 
Joa.  XVI  :  Qui  videl  me  videt  et  Patrem  ;  et  :  Beati 
oculi,  qui  vident  quae  vos  videtis,  (Luc.  x.  et 
Jo.  XVI.  Sicut  nos  unum  sumus  Extr.  de  summa 
Trin.  c.  n.  §.  Rursus.)  Et  quae  inajor  et  purior 
contemplatio,  quam  cogitare  Dcum  passum  in 
carne,  ad  cujus  memoriam  est  illud  sacranientum 
principaliter  institiitum  ?  iinde  Dominus  :  Hoc 
quotiescunique  feceritis,  in  meain  commemora- 
tiouem  facietis,  (Luc.  xxii.  decons.  di.  ii.  Ileratur, 
Ext.  de  reliq.  et  vener.  sanctorum,  Si  Domimim, 
in  Clem.  Unde.  I  Petr.  iv)  :  Christo  igitiir  passo  in 
carne,  et  vos  eadem  cogilationc  arniamini  ;  et  ad 
Hebr.  xii  :  Recogitate  eum  qui  talem  sustinnit  a 
peccaturibiis  adveisus  semetipsum  contradictio- 
nem  ;  etc.  Thren.  iii  :  Recordare  paiipiTlatis  et 
transgressionis  mece,  absyiithii  et  fellis.  Sed  quo- 
modi  hi  iinpii  possuiit  coiitem|ilari  diviuitatera, 
nisi  et  ibi  Filium  contemplentur,  qui  est  una  es- 
sentia  cum  Patre  ?  quia  est  id  quod  Pater,  Pater 
enim   Filio  dedit  id  quod  est;  uude  dicit  Filius 


Joan.  X.  (et  Extr.  de  suinma  Triii.  ii.  §.  Licet)  : 
Pater  nteus  qiiod  dcdit  milii,  majus  oiiinibus  est : 
si  auleiii  Filium  Dei  contempiantur,  Deuin  de  Deo, 
ut  in  symbolo  Nicitno,  quod  cantatur  in  missa, 
contemplari  eos  necesse  est,  si  recte  credunt, 
eumdem  Filium  hominem  de  Maria  natuni,  (xxii. 
di.  Qui  ei)isc.  de  cons.  dist.  iii.  c.  fin.  Extr.  de 
summa  Trin.  c.  i.)  etin  aliissymbolis  fldei  ortho- 
doxae,  sed  istius  Dei  et  homiuis  illa  vera  caro  sa- 
crosancta,  qiia;  conficitiir  in  altari,  uiule  Augusti- 
nus  :  De  carne  Maria;  carnem  accepit,  et  eamdem 
carnem  ad  manducandum  dedit  ad  salulem,  (de 
cons.  di.  II.  Accessertmt.)  Non  ergo  descendunta 
contemplatione  perfecta  adorando  carnem  illam 
unitam  inseparabiliter  Verbo.sed  ascendunt,  illum 
Deum  hominem  piissimum  contempiando,  nihil 
enim  sic  hominem  ad  Deum  traliit  et  ad  Deum 
allicit,  sicut  Deiim  liominem  contemplando  ^.  El 
infra  :  «  Nam  Filius  Dei,  cum  sit  Deus  |ierfectus, 
totiis,  nonconcisus,  ncn  divisus,quia  indivisibilis 
est,  incarnatus  est,  quain  incarnationem  tota  Tri- 
nilas  operata  est,  (ut  in  prae.  c.  Omnis  et  Extr.  de 
suinm.  Trin.  c.  i.  §.  Hcec  sancta  et  tota  in  hoc  al- 
tissimo.)  Per  comitantiam  trcs  etiam  persona?  ibi 
sunt  per  essentiam,  per  potentiain,  sicut  in  omiii 
creatura,  tanien  non  sunt  ibi  sub  sacramento  et 
ratioiie  sacramenti,  sed  sola  persona  Filii  incar- 
nati,  quia  nec  Pater  necSpiritus  sanctus  incarna- 
tus  est,  sed  Filius,  (de  cons.  iii.  c.  fin.)  et  hoc  sa- 
cranuntum  de  Filioest,  et  proincarnatione  et  pas- 
sionis  memoria  ejus  fil,  (de  cons.  dist.  ii.  Iteratur 
etc.  In  Christo  Pater,  el  Ext.  de  reli.  et  ven.  sanctor. 
Si  Dominum,  et  Cleni.)  Et  per  communionem  in- 
visibiieiii  veraciter  est,  et  per  unionein,  (ut  no.de 
cons.  dist,  ii.  Hoc  est  quod  dicimus  et  cap.  Com- 
perimus.)  Si  igitur  hi  Begardi  Christi  carncin  vere 
manducaie  desideiant,  ipsun  carnem  veraciter 
adorent,  quia  dicit  Aug.  in  Psal.  xxvii :  Nemo  au- 
tem  ipsam  carneni  manducat,  nisi  prius  adora- 
verit.  (De  coiis.  di.  ii.  Accesserunt.) 

0  In  Urbe  in  quodam  monasterio  sanctimo- 
nialium  S.  Laurentii  Panisperiice,  in  quo  illo  tem- 
pore  manebam,  erat  quidain  Theutonicus,  qui 
multuin  spiritualis  videbatur:  mihi  fuit  accusatus 
deipso  errore,  quod  corpus  Christi  non  adorabat, 
quando  elevabatur,  et  in  pnedicatione  tetigi  istum 
errorem  coiitra  Begardos,  de  quorum  nuinero 
ipse  erat,  et  tunc  aderat,  qucm  correxi  ad  partem 
de  illo  errore  ;  quinullam  pacem  habebat,  quando 
tangebara  in  meis  praedicationibus  illos  Begardos, 
quia  luims  eratin  fabiila,  nec  melibeiitervidebat : 
vili  habitu  se  tegebal,  el  lacrymas  haliebat.  S.epe 
diabolus  apparentes  lacrymas  administrat  et 
raptus  (scripsi  supra  §.  Feminaruni  c.  45.  in  ista 
secunda  parte)  et  se  contemplativum  etgustantem 
reputabat  ». 

liisignis  est  ea,  quara  memorat  historia,  et 
confirmat  plures  hoc  tempore  haereticos  inani 
saiictitatis  speciinine  a  daemone  delusos  :  «  Unam, 
inquit,   ego  cognovi  habeutem    raptum  ad  i^laci- 


CLEMKNTIS   V   ANNUS   8.    —   CHRISTI    1312. 


521 


tuin  el  fornicinlem  in  occullo  ad  lihiluiii,  cujus 
post  inortem  ijus  flliam  vidi  inonachani,  qiiani  lie 
foinicario  haljiierai,  qua;  niilii  illud  facinus  reve- 
lavil  nialris,  quain  iongo  lenipore  pio  sancla  de- 
ceplus  honoraver.in  el  niulla  illi  loca,  ubi  ipsa 
slahal  qiiaiulo  eram  in  saetulo,  dederam  pra;  de- 
votioiie  qiiani  ad  eam  haltfhiiin  :  in  i|iia  fui  dece- 
plus  cuiii  pluriiiiis  aliis  de  illa  provincia  ;  nec  ego 
solusetalii  inferiores,  sed  mulli  pra;lali  et  sancli 
reiigiosi,  el  multi  eliam  cardinales  :  in  qua  recle 
se  lran?figuravurat  Angelus  lciiebrarum  iii  Ange- 
lum  lucis.  (i(.  Cor.  xi.  xxvi.  q.  v.  Episcopi.) 
Ejusmodi  liypocritarum  illius  tiinporis  flagilia 
perslringil  Clemens,  duin  posl  receiisitos  superio- 
res  Begardorum  errores  sululit'  : 

a  Nonnulla   etiain  alia  siib  simnlala  qiiadam 
sanctilatis  specie  dicunt,  faciiint  et  commitlunt, 
quBB  oculos  divinae  majestatis  olTendunt,  et  grave 
in  se  conliiienl  periculum  animaruin  ».  Ad  qux 
exscindenda  mala  haec  decernil  :  a  Nos-sacro  ap- 
probante  Concilio  sectam  ipsain  cum  praemissis 
erroribus  damnamus  el  reprobamus  omnino,  in- 
liibentes  districtitis,  ne  quis  ipsos  de  ca-lero  leneat, 
approbet   vei   defendat  :   eos  autem ,   qui   secus 
egerint  ,   animadversione    canonica    decernimiis 
puniendos».   Addila  imperia,  ut  pra;sules  Begar- 
dos  ac  Beguinas  in  jus  vocarent,  fideique  censu- 
ram  in   eos   exercerenl  :  illam   vero   negligenter 
habilain   querifur  Alvarus  Pelagius   -.  Caiterum 
nonnulli  ex  hisaliisquenovi  errores  partim  inajori 
impuileiitiae  et  infamia;  apparatu   in   Lolbardis, 
qui  infecere  Geriiianiam,  partiin  sub   pietatis  or- 
natu  in  Fraticeliis  repullulirunt.  Cum  vero  einer- 
gerent  hoc  tempore  in  Lugdunensi   et  Bisuntina 
dioecesibus  nefandae   h;B,  aut  alia;  ex   Waldensi 
slirpe   monstroruin   feraci   haereses,  quae  multos 
sua  labe  infecerant  ;  Pontifex  ad  eas  exscindendas 
Geraldiim  de  Ausona  Dominicanae  familiareiigio- 
suin  viruin,  zelo   diviiia;  glorite  ardeiitem,  sacra} 
Gdei  censurem  creavit :  quicuin  muniisimpositum 
exequi  esset  aggressus,  nonnulli  ipsi  obstileie,  alii 
auxiliiim  flngitanli  operadefuere.  Qua  derecertior 
faclns  Cleinens  earuin  provinciarum  viris  princi- 
pibus,  ac  magistratibus  dedit  iinperia  ',  exaratis 
ViennaG  idibus   Marlii   litteris,  ut   publica  illum 
auctorilate  ad  ha-relicos  delendos  armarenl.  Porro 
ad  li:crelicorum  errores  di^sipandos,  tum  ad  ob- 
solescentem  sensini  fidelium  [lietatem  excilandam 
Clemens  Urbaai  IV  liltrias  de  servanda  ac  magna 
inslruenda   pompa    festi    Corporis  Domini    feria 
quiiila  ab  Octava  Pentecostes  rccurrenle  celebri- 
late  Diploma  reuovavit,  suisqiie  inseruil  lilleris  *. 
Ad  disculiendos  [pariler  oinnes  errores,  quos  h;e- 
relici  circa  humanilalein  Cbristi  olI'uiideienl,fidei 
C  illiolicte  vcrilas  illustrala  est, 

Tuiii   1'elrus  Joannes  Olivi  Minorita  %  qui 


jiiicici  ulios  ciTores  ex  aliis  hacresiarchis  pelilos 
male  circa  generalionem  Vurbi  sen-erat,  et  Cliri- 
stuiii  Doiiiinum  adbuc  \ivum  lancca  perfossum 
effuticral,  ac  Joinnem  Evangelislam  inverlisse  or- 
dincm  liisloriac,  dainnaliis.  Qua;  iu  Clernentina 
hisce  verbis  expressa  sunt '  : 

B  Fidei  Calholiiac  fiindaiiunlo,   prjeler  quod 
lesle  Apostolo  neiiio  polesl  aliud  ponere,  firmiter 
inliaerentcs,  aperlecum  sancta  iiialre  Ecclesia  con- 
fileiinir,  uuigciiilum  Dci  Filium  iii  iis  omnibus, 
in  quibiis  Deus  Paler  exislit,  una  cum  Patre  aeter- 
naiiter  subsistentein ,  parles  nostrae  naturte  simul 
unitas  (ex  quiljus  ipsi;  in  se  verus  Deus  exislens 
fieret  veruslionio)  liumanum  videlicet  corpus  pas- 
sibile  et  aniiiiani  intellectivam  seu   ralionalem , 
ipsiim  corpus  vere  et  |)er  se  et  essentialiter  iiilor- 
mantem,  assumpsisse  ex  lempore  in  virginali  tba- 
laiiio  ad  unitatem  sure  hypostasis  et  personae  :  et 
quod  in  hac  assumpta  iiatiira  ipsuin  Dci  Verbuin 
Iiroomuium  operanda  saliitenonsolum  affigi  cruci 
et  in  ea  mori  voluil,  sed  etiaui  emisso  jain  spiritu, 
perforari  lancea  suslinuit  lalus  siiuin,   ut  exinde 
profluenlibus  undis  aquae  et  sanguiiiis,  forinaretur 
unica  ac  immaculata  ac  virgo  sancta  mater  Ecclesia 
conjuxChrisli,  sicut  dflalere  primi  bominis  sopo- 
rali  Eva  sibi  in  conjtigium  est  foriiiala;  ut  sic  cer- 
ta;  figurae  priini  et  veteris  Adae  ((|ui  seciindum 
Apostolum  estet  forma  fuluri)  in  nostro  novissimo 
Ad.iin  in  Chrislo  verilas  responderet.  Haec  est,  in- 
quam,  veritas  illius  praegrandisaquilaivallata  testi- 
nionio,  quam  prophela  vidit  Ezecliiel  animalibus 
cffiteris  Evaniielicis  transvolantem  ,  B.  Joannis  vi- 
delicet  Apostoli  el  Evangelistae  ».  Detraliere  Petrus 
Joannis  Scri|)tura3  aucloritali  ex  libidine  mentiendi 
moliebalur,   quem   et   haerelicum  cxagitat  Giiido 
Carmelita  *  liis  verbis  :    a  Non  credeiis  ,  vel  dubi- 
tans  de  veritale  Evangelii  cerla,  et  qute  per  Evan- 
gelium  credenda  proponitur,  est  bffirelicus,  etquia 
diibius  in  fide  infidclis.   Sed  qiiod  Chrislus  fuerit 
morluus  lanceatus,  est  verilasEvangeliLaexpresse, 
quae  per  Evangelium  credeiida  pro|ionitur;   dicit 
enim  Joaiincs  :  lUe  scil,  quia  vera  dicit,  ut  et  vos 
credatis.  Igilur  boc  crrdere  nolens  vel  dubitans, 
vel  alia  exposilione  perverlens  lianc  veriiatem,  est 
iiifidelis  hffireticus ;   pricserliin  cum  huic  verilati 
nihil  eliam  apparet  obviuin,  imo  ei  concors  sanc- 
torumsentenliafamulalur.  Augiistimisenimsuper 
Jnan.  hoin.  xvii  dicil :  Ad  Jesum  aiitem  cum  venis- 
sent,  \id.runt  eum  niortuum,  et  noa  frcgerunt 
ejus    crura  ;    sed    unus    inilitiim    lancea    latus 
ejiis  aperuii,  et  coiitinuo  cxivit  sanguis  et  aqiia. 
Vigilanter  verbo  Evaiigelisla  u>us  est.  ul  non  di- 
ceiit,  ialus  ejus  percus-sil,  aut  vulneravii,  aut  ali- 
quid  aliud  ;    sed  aiiLruil,   ut  illic  qiio,Jaitiinodo 
panderelur^undesacramenlaiLCcles-iaMnanaverunl, 
siiie  quibus  ad  vilam,  quac:  vera  vila  erat,  non  iii- 


'  Clem.FideiCath.deSum.  Trin.  Guid.  car.  Sum.  de  crror   Pelri 
1   Cl>-ii,,  u ,  i!u^  1,11,1  us  cL'  iL   —   2  \Kar    s;ii,crii)r.   c.   la.   —      J..au.  Jo.  Tur.  Juiu.  de  Eccl.  p.  ii.  I.  iv.  c,  36.  E\mn.  ii.  p  direcl 
«  Lib.  VII.  Ep.  cur.  .\vi.  —  »  C.em  ai  Domir.um  do  reliq.  cl  vener.      q.  xv.  Pegna  Coinm  xl.  Aiit.  iii.  p.  lit.  xxi   c.  3,  §  l._  *  Guido 
sanclor.  —  ^  Wad.  in  Annal.  hoc  an.  num.  4.  de  nares.  c.  3.  de  hasr.  Pelri  Jj. 


AnN.  —  TOMLS  XXIII. 


K.VYN.  IV. 


66 


522 


CLEMEXXrS   V   ANNUS    8.    —    CHRISTI    1:^12. 


tratur.  Ille  sanguis  in  romissioneui  offiisus  est 
peccatorum.  Aqua  illasaIutarcleuiperal|ioculuui  : 
hoc  lavacrutn  pr<Tfigural)at,  et  poculuni  lioc  prse- 
nunliabat,  quod  Noe  iii  latere  arca?  osliuni  facere 
jussus  esl,  quo  iutrarent  animal'a,  quai  non  eraut 
diluvio  i)erilura,  quil)us  praefigurabatur  Ecclesia. 
Propter  Loc  prima  niulier  facta  est  de  lalere  dor- 
mieiitis,  et  apjiellata  est  Eva  et  vila  per  matrimo- 
nium  vivorum  :  majjnuni  quippe  significavit  bo- 
num  ante  magnuni  pra;varicationis  malum.  Hic 
secunJus  Ailain  incluiatocapiie  in  cruce  (lormivil, 
ut  imle  formaretur  ei  conjux,  qua;  a  latere  dor- 
mientiseffluxit.  0  mors,  undemortui  reviviscunt! 
Quid  istosanginne  mundius?  quid  isto  vulnere 
saiubrius?Elqui  vidit,  ait,  teslimoiiiuui  perliibuit, 
et  verum  est  lestimoniuin  cjns,  et  ille  scit  quia 
\era  dicit  ut  et  vo?  credatis.  El  Ambrosius  lib.  de 
sacramenlis  :  Diilicisli  urgo  iioc  ?  acci|ie  aliud.  In 
tempore  item  Dominicae  passionis,  cum  sabbatuni 
magnum  iiitraret,  (juia  vivebal  Dominus  noster 
Jesus  Christus  inter  latrones,  uiissi  sunt  qui  jier- 
cuterent  eos  :  venientesautem  invenerunt  defun- 
ctum  Doiiiinum  noslrum  Jesuni  Chiistum.  Tuuc 
uniis  de  militibus  laiicca  teligit  liiusejus,  ei  de 
laiere  ejus  aqiia  etfliixit  ut  eiuundaret,  et  sanguis 
ui  redimerei.  Theo|dul.  super  Joannem  dicit  :  Mi- 
htes  geniiles,  ut  JudiCis  placeant,  lanceant  Chri- 
stum,circa  corpus  exaniineconiumelias  iiiferunt; 
sed  coniumelia  in  signum  prodiit  :  sanguinem 
enim  et  aquaiu  de  corpore  extincto  nianare  mira- 
culosum  esi  ».  Cum  ergo  ila  Patres  cum  Evange- 
lislaconseniiani,  impia  fuit  icmeritas  Petri  Joan- 
nis,  pscudopro|ilietainageiiiio,  lia^c  negare.  Aiejus 
seqnaces  illum  excusare  nisi  suiit  hoc  mendacio, 
scilicet  qiiod  in  textii  B.  MittlisEi  secundum  corre- 
ciionem  S.  HieroMymi  repiriaiur,  Cbrisium  adhiic 
vivum  fuisse  laiicea  trajeclum.  Scd  a  Guidone  ar- 
guuntur  meudacii :  v  Isli,  inquit,  hisretici  patenier 
dicunt  falsum,  quodHieronymus  iu  boc  correxerii 
EvangL-lium  MaitlKei,  quia  secunduiii  Hieroiiymuin 
Matlhffius  non  est  locutus  de  lanceatione  Christi, 
sedtantumJoannes.»  Hunc  tamenerrorem,  quam- 
vis  sola  fingendi  libidine  uileretur,  a  Petro  Joanne 
hausi^se  Fraticellos,  refcrt  Eymericus'. 

•19.  Errores  Petn  Joannis  Olivi  damnati.  — 
Jactalum  eliam  fuerat  a  Pelro  Joanne  Olivi,  ani- 
mam  rationalem  forinani  humaiii  corpoiis  uon 
esse.  Qui  error,  cum  veriiaiiCatholicae  adversare- 
tur,  diseilis  hisce  verbis  sublatusaPoutiQce.  atque 
omnesillius  quiestionis  nodiabscissi  :aDoctrinani' 
omnem,  seu  posilionem  iemere  assereniem,  aiii 
verlentem  in  dubiuui,  quod  sub^lantia  anima3  ra- 
tionalis  aut  inlellectivae  vere  ac  per  se  huinani 
corporis  non  sit  forma,  velut  erroneam  ac  veritati 
Calliolic;e  fidei  inijiiicain,  sacro  approbante  Con- 
cilio,  reprobamusdefinienles,  utsiquisquamdein- 
ceps  asserere,  defendere,  seu  lenere  periinaciter 


lira^sump^eril,  (]nod  anima  raiionalis  seu  iulelle- 
cliva  non  sit  form  tcorporisliumani  per  seetessen- 
tialitcr.  tanquam  haGreticus  sit  censendus )).  Re- 
fellii  pluribus  Guido  Carmelita '  hunc  errorem 
Petri  Jiiannis  sumptum  exAverroe  Saraceno  philo- 
sopbo,  neganteauimam  intelleclivam  esse  formain 
corporis,  ac  tetrius  venenum,  quam  externa  spe- 
cie  videatur  in  eo  coiitineri,  colligit;  neque  vero 
agi  de  anima  rationali  sub  reduplicalione  nugaci, 
et  distinciioiie  secundum  potentiam,  sed  quod  se- 
cuiidum  essentiam  sit  foruia  corporis  :  «  Negare, 
ini|uit,  auimam  rationalemesse  partemesseiiiialem 
ei  formam  corporis,  est  hEereiicum,  quia  tunc 
houio  nonesset  formaliter  peraliquid  siii  diviui  ca- 
pax  pra^cepii,  nec  esset  iraiisgressor  iiec  observa- 
tor,  nec  justus  nec  peccator,  nec  merereinr  nec  de- 
mereretur,  nec  praemiarelnr  nec  damnarelnr,  cum 
baec  conveniant  boiniui  per  animam  rationalem, 
qii;e  habet  intelleclum.  et  voluntateiu,  ei  liberum 
arbitrium;  quia  non  possunt  coiivenire  homini, 
qui  non  est  formaliter  homo  per  animam  rationa- 
lem,  si  non  sii  forma  corporis  ».  Elinfra:  «  Per 
hoc,  inquit,  negaiur  meritum  et  demeritum  in  ho- 
mine,  necessilas  sacramentorum,  li  peccatum  ei 
virtus  :  uegaiur  iolale  fundamentum  fidei  ei  fides 
ipsa,  qufE  priecipitnr  habenda  boniiiiibus,  et  vita 
aeterna,  et  salutaris  adveiilus  Chrisli  in  carnem,  et 
adveutus  in  judicium  ,  et  missuni  Spirilum  san- 
ctumad  sanclificandnm  homiues,etcseleraquaefide 
creduntur,  si  honio  non  babeai  lanquain  veram 
ei  essentialem  formam  animam  rationalem  per  es- 
seniiain  :  unde  perniciosissima  est  haec  ha;resis». 
20.  Disceptaiitibus  etiain  nonnuliis  tbeologis, 
an  infantibus,  cum  baptisuio  lustrareiitur,  iiifun- 
dereniur  virtntes  babiiuales  ,  cum  nullo  fructui 
fore  viderentur,  contendereni  alii  futuras  anima- 
rum  ornamento  ;  in  eani  parlem  descendit  Conci- 
lium,  ut  rationisusum  in  iiifanlibus,  quoeasDeus 
influeret,  non  exspeciari  [irofiieretur,  dum  bapii- 
sina  unicum  esse  defiuivii  :  «  Baptisma  unicum 
baplizatos  omnes  in  Cbristo  regeneraus,  esi  sicut 
unus  Deus  ac  fides  unica  ab  omnibus  fideliter  con- 
filendum  ,  quod  celebraium  in  aqua  in  nomine 
Patris,  ei  Filii,  et  Spiritus  sancti  credimiis  esse  tam 
aduliis  quam  parvulis  communiier  perfectum  re- 
mediumad  salulem.  Verum  quia  quantuni  adeff^e- 
cium  baptismi  reperiuniur  doetores  quidaui  tbeo- 
logi  opiniones  coutrarias  habuisse,  quibusdam  ex 
ipsis  dicentibus  per  virlutem  baptisini  parvulis 
quidem  culpaiu  remilii,  sed  graliam  noii  coiiferri; 
aliis  e  conlra  asserenlibus,  quod  et  culpa  eisdem 
in  baidisnio  reuiittilnr  et  virtutes  ac  informans 
gralia  inlundiiiitiir  quoad  habitum,  etsi  non  pro 
illo  tempore  quoadusum  ;  nos  attendentes  genera- 
lem  efficaciain  niortis  Christi,  quae  per  baptisma 
applicaiur  |iariler  omnibus  baptizatis,  opinioiiem 
secuudam,  quae  dicit  iam  parvulis  quain  adultis 
conferri  in  baptismo  informanlem  gratiam  et  vir- 


•  Eym.  11.  p.  direcl.  q.  .xv.  emr  39.  Pcgna  Com.  iv.  —  '  Eail. 
C'ciu.  Si  Domiuiiiii. 


'  (iuiJaiii  Siiin.  de  li.Tres.  PetriJi.  Oliv. 


CLEMENTIS   V  ANNUS   8.    —   CHRISTI    t3l2. 


523 


tutes,  tanquam  probabiliorem  et  dictissanctorutii, 
ac  doctoruin  niodernorum  tlieolngia;  magis  conso- 
nam  et  concordem  ,  sacro  approbante  Concilio, 
duxliniis  elijreiidaiD,  Ad  asserendnm  lianc  senten- 
liam  contra  Pelri  Joannisseclarios  pliiribus  dispn- 
lat  Guido .  ac  licet  actusfidei.  spei  et  charitalis 
infanles  elicere  non  possint,  infundi  tamen  liabitus 
ostendil,  eosqiie  omnibus  baidismi  effictibiis  po- 
tiri,  cuni  illi  non  ponant  obicem,  et  commiuiissit 
in  parvulis  et  adiillisbaptismi  elQcacia  :  aPrimus, 
inquit,  etTtctus  bnpti<mi  est  remissio  peccati,  quia 
per  baptismiim  baptizatus  morilur  peccato  et  vivit 
Deo  per  novitatem  vitae  :  unde  Rom.  vi :  Quiciim- 
que  baptizati  sunuis  in  Chrislo  Jesu,  in  morte  ejus 
baptizati  sumus».  Et  iofia  :  a  Ergo  cum  dicat, 
Quicumque  dapdzali,  patetquod  generaliler  loqui- 
tur  de  efficacia  baptismi  respeclu  cujuscumque, 
sive  parvi  sive  matini,  qui  oLiceni  non  ponit :  et 
ita  effectum  quem  baptismushabetinadulloquoad 
mortem  culpae  et  novitatem  vit»,  habet  etiam  in 
parvuln.  S-^d  in  adultn  habet  remissinnem  et  effe- 
ctum  remissionis  peccali,  et  habet  novitatem  vifcE 
per  graliam  et  fiilem  et  charilatem  qua  Dde  jnstus 
vivit.  Eigo  liiinc  eftectum  hahet  in  [larviilo  ».  Et 
infra  :  «  Item  effectus  baptismi,  tam  in  paiviilis 
quam  inadultisest,  ut  ba|)tizati  induant  Christuni, 
quia  Apojtoius  generaliter  (Gal.  ui.)  dieit  :  Qui- 
cumque  in  ChrJsto  baptizati  estis,  Christum  iiidui- 
stis;  quod  non  solum  convenit  adultis;  sed  etiam 
parvulis.  Et  hac  eadem  ratione  et  modo  loqiiendi 
Auguslinus  illu  I  Apostoli  accipit  (Rom.  vi)  :  Qui- 
cunKjue  baptizati  sumus,  etc.  convenire  parvulis 
et  adultis ;  ut  patet  Enchirid  c.  43.  ergo  qui  negat 
in  bapiismo  parvulis  conferri  gratiam  el  fidera 
quoad  liabitum,  negat,  qiiod  iiarvuli  ba|itizati  in- 
duant  Chiistum,  quia  Christura  nemo  induit  nisi 
per  giatiam  et  fidein  taiii|iiani  bonus.  Liccteiiiin 
ut  glossa  dicit  et  est  sumijlum  ab  Augustinn  libro 
de  Baptismo  parvulorum.  aliqui  habent  sacrainenti 
perceptionem,  quod  coininune  est  bonis  et  malis, 
aliqui  vilae  sanclilicatiouem,  quod  proprium  est 
bonis;  sanctificatio  autera  vilae  est  per  gratiam  et 
fideni.  Et  buiic  sensum  taogil  Apo^toli  ibi,  dieens: 
Omnes  liiii  Dei  estis  per  lidem  in  Cliristo  Jesu  ; 
glossa,  et  vere  fiiii  Dei  estis,  nam  quicumque  bap- 
tizati  estis,  Chriftniii  induislis.  Ergo  iii  baptismo, 
si  parvuli  non  induunl  Chri<tum  per  giatiaiii  et 
vitaesanctificationein,  per  baptismumnon  induunt 
Christum  ut  boiii,  quod  est  haereticum  dicereo. 
Preeter  memoralos  autem  eirores,  a  Petri  Joannis 
sequacibus  propugnatos,  flexu  teinporum  com- 
pertum  esl  plures  alios  ab  eodem  conflatos,  vel  ex 
alioi  iim  hsresiarcharuuiofficinaeduclosinlucem : 
de  quibus  quando  gliscenti  maio  obviam  itiim 
est  a  Clemeiitis  successore,  agendum  eiit  inferiiis, 
exustaque  ejus  ossa  et  opera  decretoria  seiitentia 
videbimus.  Nunc  reliqua  Concilii  Viennensis  gesla 
percurriinus. 

21.  Damnati  fcbneratores  et  alia    salutaria 
sancita.  —  Pamuatus  in  eo  est  error  nefarius, 


(|ui  adeo  favebat  avaritia",  ut  usuras  puras  esse  a 
peccato  coutenderet  :  ne  autem  latius  in  exitium 
fnrlunarum  et  aniinarum  serperet,  hoc  itecreto 
excisus  '  :  0  Si  quis  in  illum  errorem  iiiciderit,  ut 
perlinaciter  ;iffirmare  pra?sumat,  exercere  usuras 
nonesse  peccatum,  decerniiiius  eum  vehit  han'e- 
ticum  puniendum;  loccrum  uihilominus  ordina- 
riis  et  ha?retii  a3  pravitatis  inquisitoribus  dislrictius 
injungentes,  ut  conlra  eos,  quos  de  errore  hnjus- 
niodi  diffamalos  invenerint  aut  suspectos ,  tan- 
qiiam  coiitra  diffamalos  vel  suspectos  de  ha;resi 
procedere  non  oiiiittnnt ». 

Ad  delendas  reliquas  hsereseon  veterum  pe- 
stes,  vel  novas  quas  emergere  contingeret,  extin- 
guendas,  sacrac  fidei  censoribus  al(|ue  episcopis 
collata  a  Concilio  plurima  aucloritas  ',  ut  in  nota- 
tos  ea  labe  aniinadverterent,  et  carceres  ad  eos 
tenendos  in  vinculis  conslrui  jussum  est.  Re- 
pressi  etiam  Saraceni,  qui  in  Christianorum  locis, 
prsesertiin  in  Hispaiiia,  Mahoinetisnomen  execran- 
dum  certis  horis  e  locis  celsiorihus  inclamabant : 
ac  principes  Calholici  scandalum  adeo  atrox  lol- 
iere,  et  peregrinationessuperstitiosasadMahometis 
se|iiilchruni ,  incusso  pa^narum  metu  prohibere 
jiissi  '.  Quo  vero  Christiana  religio  inter  innJeles 
lalius  propagarelur,  at()ue  in  Ecdesia  Dei  viri 
docti,  qni  Hebraicam  et  Chaldaicam  linguas  ad 
convincendos  Juilaeos,  Arahicam  ad  Saraeenos 
erudiendos  callerent,  versarentur,  sancilum  est  *, 
ut  publica  earum  linguarnm  gymnasia  in  omni- 
bus  locis,  in  quibus  aula  Pontificia  versaretur; 
tum  in  florenlissimis  Academiis  Bononiensi  in 
Italia,  in  Galliis  Parisiensi,  Oxoniensi  iu  Anglia, 
in  Hisfiania  Salinanticensi,  aperireniur. 

2-2.  Jndicta  expeditio  in  Saracenos.  — Atcuni 
non  veibis  modo,  sed  etiam  ferro  defendenda 
essel  religio,  ah|ue  infideiiiim  Christianos  oppri- 
mentium  retundenda  perfidia  ,  incliuarentque 
omiiinm  vota  ul  Terra-Sancta  e  Saracenoruin 
potestale  eri|)eretnr  ;  affulgereut  etiaui  pneclarae 
spes,  ex  insiila  Rhodo  receiiter  suhacta  in  Syriam 
magno  fructu  rei  Christianae  bellum  illalum  iri, 
indicla  esl '  expedilio  sacra  ;  decretceque  '  a  patri- 
bus  fexenuales  decimffi  ex  omnibus  Ecclesiasticis 
vectigalibus  in  sacri  belli  suniplus  redigendae. 
Alebant  sane  ingeiitia  recnperandai  Palestinae  con- 
silia  reges,  atque  inter  cwteros  Henricus  '  Roiua- 
norum  imperator  magnas  dabat  spes;  Philippus 
vero  Francorum,  Eduardus  Anglorum.  Ludovicus 
Navirronim  reges,  ut  lestatur  Pontifex,  in  Cou- 
cilio  coram  Palribus  post  sexennium  iii  Syriain 
ducluros  exercitum  se  obstriuxere*  :quod  publico 
Edictopromiilgalum  :' 

<i  Cleniens,  etc.  ad  perpetuam  rei  memoriam. 

«  lo  Concilio  Viennensi ,  eodem    approbanle 

1  Clem.  ex  gravi  de  «suris  Ant.  iii.  p.  tit.  xxi-  c.  3.  §  I.  — 
3  Clem.  MuUorum  de  bsr.  —  '  Cleai.  ccdit.  de  Judsis  et  Sarae.  — 
»  Cleiii.  Interii  inagislris.—  »  Lib.  Vlii.  Ep.  cur.  cxil  C-CXiV.— 
6  Lib.  VII.  Ep.  com  xxxil.  —  '  lleDric.  in  lit  apud  Rebdorf.  .\ut.  ili. 
p.  tit.  XXI.  c  2.  §  8.  —  '  Lib.  viii.  post  Ep.  cxsv.  et  Ep.  comi 
Lxxvni.  —  '.Lib.  viii.  post  Ep.  cur.  cssvii. 


CLEMENTIS    V    ANNUS   8.    —   CHRISTI    131  "2. 


Coiicilio,  iii  ipsitis  Terriu  (t|ua!  pectiliaris  [^raclara 
noslri  Salvaloris  iiicreditas  est,  iii  qiia  coeli  Regem 
Viigo  piierpcia  gt  iiiiit,  qviaiii  ctiam  Redciiiploris 
nostri  pretiosissinnis  cnior  pro  lnimani  generis 
redemptione  peifudit,  in  qiia  poni  nieruit  sepul- 
cliri  Doniinici  fiindanieiilum,  et  (]uaiii  resiirgens 
Cliristus  a  morliii^  resurreclioiiis  gloria  miiltipli- 
citcr  ilhistravit)  succursiim,  generale  passagium 
duxiiiius  ordinandum  :  ad  (|Uod,  cum  nostris 
(opeiante  illo,  cujiis  negotium  agebatur,  qui  ani- 
mos  regum  et  jirincipum,  prout  et  quando  vult, 
devotionis  igne  succenditad  saiubrium  exercitium 
actiouiim)  cliarissinioniin  in  Cln'isio  tlliorum  no- 
strorum  Pliilipiii  Francoruin,  Eduardi  Anglioe,  Lu- 
dovici  Navarrse  regum  illustrium,  et  dicti  regis 
Franciae  et  alioruni  filiorum  et  fratrum  coucur- 
renlihus  volis  et  animis,  ipsi  et  qiiamplures  alii 
duccs,  comites  et  barones ,  nobiles  et  poteiites  ad 
vindicaiidasnostri  Rcdemi)toris  injurias,  ad  hhe- 
randam  Terrain-Sanctam  de  Agarenorum  mani- 
bus,  quge  peccatis  exigcntibus  nunc  eorumdem 
poUutispedibiis  coiiculcatur  :  necnon  et  pro  suo- 
rum  reniissione  peccatorumsetransiturosin  dictae 
Terrae  subsidium  in  eodein  passagio  per  votum 
assumptse  crucis  specialiter  obligarunt,  etc.  » 
Affulgeliat  Orieiiti  novaspei  hix  :  sed  cum  paucis 
post  annis  tum  Cliineiis,  qui  ea  promovebat  ma- 
gnoardore  consilia,  tum  Hcnricus  imperalor  ac 
Phihppus  Francorum  rex  e  vivis  cxcessissent  et 
alios  principes  implicuissent.  mutuae  (iiscordi;e, 
illius  expeditionis  apparatus  discussus  est,exac- 
ta?que  a  clero  decinue,  nec  tamen  Syria  e  Sara- 
cenorum  polestate  erepta  :  at  de  bis  suo  loco.  Jam 
csetera  in  Conciliogesta  iiersequamur. 

23.  Discipllna  Ecclesiastica  et  Regularium 
restanrata.  —  Ad  restituendam  Ecciesiaslicam 
disciplinaiii  plura  a  Patribus  decrela,  et  qiii  c;e- 
teros  censura  notarent,  omnium  prinii  a  se  ipsis 
ea,  (luae  aliorum  ofTeiiderent  oculos  ,  aniovere 
iussi.  Cashgati  itaque  pra'sulum  excessus  ',  atque 
ii  rciiressi  antistili  s  %  qui  religiosos  viros  0|)pri- 
merciit.  Glerici  ah  indignis  muneribus,  gereudis- 
que  arinis  abducti ',  jussi  decoro  vestilu  ince- 
dere  *.  Revocati  etiain  ad  sanctioris  vitae  genus 
monachi  '. 

Exorta  inler  Franciscanos  controversia  tum 
dircnipla  ^i  ipsi=  enim  iu  conlrarias  jiartes  divi- 
sis  cum  alii  asp^rius  vilai  genus  amplecleren- 
tur,  ac  sodales  violata;  prffiscriplae  a  S.  Francisco 
vivendi  torn.uke  arguerent;  de  quibus  ha!c  Ber- 
nardus  "^  :  «  Pars  una  fralrum  Minoruin,  qui  s[)i- 
riluales  dicebantur,  coiilra  alteram  tiiinultuaiis 
et  altercans  privatim  et  publice  conlcndebat,  et 
iudicium  Sedis  Apostolica?  poslulavit  ».  Ea  itaijiie 
dubia   senteutia   Aiiostoiica  diremit  ' ,    ne    ali- 


'  C.ciii.  /'/■(■y !":•".<  Ji;  cxccss.  prulat   —  -  luid.  et  Clem.  Ad  no- 
stvum  de  teiisdKis,  elc    —  =  Clum.  Dia;ccs(,„is  i.  de  v,t.  el  hoa. 

^Ig|,_ i  cieiii.  Quoninm  lit.  col.  —  ^  i^li-in  Sc  m  wjm  de  stalu 

monaLli    —  "^  l-ib-  \'"-  1^1'-  '^"'■-  csvn.—  ''  Bein   Clii.  Rom.  Poiit. 
—  8  Clein.  Exwi  de  vcrb.  sigii.  et  super.  Ep.  t.wii.  Slero  in  Aiiiial. 


qnorum  anima;  niniia  religione  torquerenlur  : 

B  Cleniens,  etc. 

((  Cuui  in  [irimis  ex  eo  quia  in  regulae  praedi- 
clpe  princijiio  habetur  :  Regula  et  vita  fratrum 
Minorum    haec  est,   scilicct    Domini   nostri    Jesu 
Christi   s.mctum  Evangelium  observare,  vivendo 
in  obedientia  fine  pro|irio  et  in  cashtate».  Item 
infra  :  «  Finito  vero  aiino  probitionis   recipiantur 
ad  obedi(  nliain,  promittentes  vitam  istam  semper 
et  regulam  observaie  ».  Item  circa  fineni  regultp: 
«  Paupertatem  et  hiimilitatem  ac  sanctiim  Evan- 
gelium  Doinini  nostri  Jesu  Christi,(|Uod  flrmiter 
promisimus,   observemus.    Fuit   hiKsitatum    an 
fratres  ejusdem  Ordinis  ad  omnia  tam  picTcepta 
quam  consilia  Evangelii  ex  professione  suae  re- 
gulffi   teneantur,  quibusdam   dicentibus  quod  ad 
sola  Iria  illa  consilia  ,  vidL-licet  vivere  in  obedien- 
lia,  in  caslitate  et  sine  pro[irio,  et  ab  ea  qua;  sub 
verbisobligatoriis  jionuntur  in  regula,  obligantur; 
nos  circa  hunc  arliculum  praedecessorum  nostro- 
rum  vesligiis    inh.Treiites,  iiisumque  articulum 
quoad    aliquid   clarius  prosequentes ,  dictai  hae- 
sitationi    duxinius    resjiondendum  ,    qiiod    cum 
votiim    delerminatum   cujuslibet   habeat    cadere 
super  cerlo,  ^ovens  regulam  non   potcst  dici  te- 
neri  ex  vi  voti  hujusinodi   ad  ea   consilia  Evan- 
gelica,  quae  in  legula  non  ponuntur.  Et  qiiidem 
beati  Francisci  conditoris   regulae   haec    probatur 
fuisse   inteiitio  ,  ex   hoc ,    quod   quaedam    Evan- 
gelica  consilia  in  regula  posuit,  aliis  jiraelermis- 
sis.  Si  enim   per  illud  verbum  ■.Regula  et  vita 
fratrum  Minorum  hcec  est,  etc.  intendisset  eos  ad 
omnia  consilia  Esaiigelica  obligare,  su|ierflue  et 
nugatorie  quaedam  eorum,  suppressis  caeteris,  in 
regula  expressisset  etc.  »  Pluribus  eaindem  sen- 
lentiam  illustrat,  atque  alia  de  servandffi  a  Mino- 
ritis  paupertatis  modo,  de  quo  graves  dissensio- 
nes  erant  exorta},  definit.  «  Dat.  Viennae  II  non. 
Maii,  Pontificatus  nostri  anno  vn  ». 

Observanduni  est,  sanciioiiem  hanc  a  Cle- 
mente  editam  eo  flexu  temporis,  quo  Concilium 
celebrabatur,  non  tamen  latam  in  Concilio,  seu  a 
Concilio  conflrniatam,  ul  aliqui  perperam  tradi- 
dere',  imo  nequidem  in  ea  ferenda  rogatam  car- 
dinalium  sententiam,  ut  Joannem  papam  promul- 
gasse  -  visuri  suinus,  dum  mendacia  Michaclis 
CfEsenatis  erroresque  refellit :  is  enim  pro  consta- 
bilienda  haeresi  circa  Evangelicam  paupertalem, 
qua  negabat  Christum  et  Apostolos  jus  ullum  in 
coiiimuni  vel  in  siieciali  in  iis,  quibus  usi  sunt 
obtinuisse,  menliebatur  id  a  Nicolao  defluitum. 
Hoc  mendacium  cumulabat  alio,  eamdem  defini- 
honem  a  Coneilio  Viennensi  confiniialaiii.  His 
errorem  ahum  adstruebat,  ea  (]ua2  iii  Conciliis  sta- 
tula  .-unt,  ab  alio  Pontilice  solvi  noii  [losse,  atque 
liis  m<'iidaciis  et  erroiibus  calumniain  ha;reseos 


'  Alvar  Pcl.  de  Pla.  Ecc 
NiieUe  Erjn.  (|  xvii.  c<-iisnr. 
reprobus  3".  Chr.  l.<i!9. 


I.  II.  c.  55    et  li  eo   et  a  iis  aiict. 
.'.  —  -  i>.  xwi  in  Coiistit.  Quiu  vir 


CLEMENTIS   V   ANNUS   8.    —   CHRISTI    1312. 


525 


Joanni  XXII  imponebat.  Kjus  vero  Constilutioiiis 
hisce  verhisaiiuleb.Unr  :  Sanctum  livangeliiDn  ob- 
servare  sine  proprio  ;  quasi  vita  Evaiificliea  seu  per- 
tectio  in  eo  constaret,  iit  nil  pro(inum,  sive  jus 
ullnm  in  conimuni  vel  in  speciaii  in  relius,  etiam 
ad  vitam  necessariis,  haberetur.  Ad  cnjiis  argutias 
refellendas  responsum  u  Jnaiinc  XXII  nil  lale  pro- 
nnntiatuni  a  Nicolao  ;  ne(]ue  Constitutionein  ejus, 
Exiit,  confirmatam  a  Concilio  Viennensi  ;  neque 
Clenuintinam,  Exivi  de  Para'liso,  in  Palriim  cce- 
tibiis  latam  :  lum  Conslitnlioiies  Synoilales  solvi  a 
Pontiflcibus  posse,  eas  nimirum  quee  fidei  deere- 
tiiiii  non  continent :  impiideiitissiimim  anteni  csse 
mendaciuiii,  Synoduiii  Viennensem  coiitiarium 
decretum  sanctioni,  Cum  inter  nonmdios,  edi- 
disse.  De  (]uibus  iterum  fusiiis  suis  locis  agi^tur. 
Alia  uune  Clementis  decrelum  percurranuis. 

24.  De  exemptione  Regularitcm  conspicua  tra- 
ctatio.  —  Moniales  etiam,  qiuc  coiidilionis  sna; 
oblitx  in  vestibus  (hdicias,  in  comis  lenocinia 
seclabantnr,  abjue  admodum  a  saiictitatis  ciiltu 
deflexerant,  ad  regularem  discipliuaiii  ci)iislrict;c  '. 
Coercita  ^  nonnullarum  femiiiarum  teiiieritas,  (|i;;c 
vita;  saiictioris  genus,  non  tamen  ab  Ecclesia  a]!- 
probatiim,  professcC,  de  rebus  diviiiis  discept;ire 
ad  insaiii;im  rion  verebaiitur.  Xenodocbia  ut  ]i;(ii- 
jieres  bumauiter  exciperent  nec  eornm  dissipa- 
rentur  bona,  constituUim  '.  Laici,  qui  ejiiscopos 
capere,  caedere,  aut  jHJlere  in  exiiium  aiiderenl, 
gravissimis  pcenis  deterriti  '.  Censnris  eli;im  alii 
impliciti  ^,  (]ui  Ecclesiasticos  inferioris  digiiitalis 
viros  insigni  aliqua  injiiria  afficerent.  Ne  censiiriB 
Ecclesiaslica;  teniere  iiifringerentiir,  ab  iiii(iiolio- 
rum  coiitem]itu  vindicala!'.  Ut  poeniteiitia;  sacni- 
mentuiii  extremo  afficiendis  su(i]ilicio  ministrare- 
tiir  jiissum  ^,  ;it(|ue  criidelis  abiisus,  (]uo  judices 
necare  eti;mi  aiiimas  in  nonniillis  provinciis  iiite- 
bantur,  sublalus.  Editce  eliam  in  eodem  Concilio 
jilures  ali«  Conslitutiones,  e  quibus  siijieriora  de- 
libasse  suUecerit. 

Agitatum  '  iii  eodem  Concilio  est  de  revocan- 
dis  exemptionibus,  restilueiidoqnc  episcopis  ve- 
tere  jure  in  religiosas  familias,  qua;  in  ijisorum 
dioecesibus  agerent.  Magnum  ex  intando  Templa- 
riorum  in  vitia  turpissima  et  idololatriam  l;i|isu 
argumentum  petebatur^cum  ii  epJsco]ioriim  im- 
jiei  io  el  auctoritate  soluti,  agenle  longe  Ponlifice, 
nullius  ceiisuram  jiertimuissent,  ac  (ira;rog;ilivas 
et  exemptioiies,  (]iiibus  muiiiti  fueranl,  iii  audaci* 
argumeiita  flngitioriniHjue  munimenta  convertis- 
senl.  Affereb;itur  etiaiii  ab  e]iiscopis  vari;c  que- 
relae  in  exeiniitos,  a  qiiibus  ejiiscopalis  Drdinis 
aiictdritatem  contemni,  ]iluraiiue  coiitra  fas  sub 
cxemptionum  clypeo  iiertentari  expdstiilabant. 
Iiiler  alios  insignis  iiraesul  in  suo  libello  Ciementi  V 

•  Clcin.  Attendentes  de  statu  monac.  —  -  Glcin.  Cum  ile  rclig. 
duai.  —  3  Clem.  Quia  til.  eoJ.  —  4  Clem  Si  //uis  sumkute  de 
pociiis.  —  '■  f.lein  Mulltjrum  lit.  eo'i.—  c  (.leiii,  Ex  fmq.  ile  seiil. 
excom.  el  Clein.  Gruvis,  el  cum  ex  eo  lit.  eod.  —  '  Cleni.  Cum 
secundum  de  pucuit.  el  remissi.  —  »  Ms.  Vat.  sign.  nuni.  4109. 
pag.  2G0.  —  « In  eod.  Ms.  pag.  257. 


porrecto,  ex  (|iio  pliira  antea  a  nobis  allata  ',  Ii.tc 
adversus  exemjilos  in  Coiicilio  discutienda  pro- 
])0suit " : 

«  l)e  excessibiis  exem]il(irum ,  et  injiiriis  et 
jnMJudiciis,  (Iikc  et  (|uas  (irajlalis  et  iiersonis  Ec- 
clesiasticis  et  aliis  inferunt  in  grave  periculum 
animarum,  non  est  siib  silentid  tivinstiindum  ; 
i('Si  eniiii  (licet  su(ier  lioc  per  s;iiictissiiiium  [la- 
Irem  dominuin  Bonilacium  suiiiiiiiini  Pontificem 
(iro  p;irle  sit  |irovisiiiii)  piiblicr  excommiinicalos  a 
siiis  ordiiiariis  ad  sacramenta  et  sacr;inieiilalia  ad- 
mittunt  in  suis  Ecclesiis  et  capellis.  In  eisdem 
eliam  dis(ieiisatidiies  clamlestinas  et  benedictio- 
ncs,  (|uanquaiii  iiiler  |)crsdn;is  excomnuinicatas, 
aut  consanguinitate  vel  alfinitale  conjunclas,  seu 
alias  persoiias  malrimoniali  vinculo  confa-deratas 
celebiare  noii  vereiiles.  Uiiod  sa']ie  vidi  referre : 
dum  enim  caiisa  malrimonialis  inler  aliquas  per- 
sonas  coram  ordiiiario  vcrteretur  ,  causa  recle 
examinata  el  disciissa.  jam(|ue  iii  jaiiuis  sententia 
existeiite,  uiia(]ue  ]iersoiia  pro  conslaiili  alteri  ad- 
juilicari  deberet,  illa  ciii  matrinioiiii  cenditio  non 
placebiit,  ciim  alia  |ieisona  ilumnabililer conlralie- 
b;it,  et  in  capellis  ;iliquorum  exemjitorum  bene- 
dictioiiem  nii[)lialein  clandesliiie  licri  jirocurabat, 
Et  diim  a  talibiis  excessibus  et  aliis  enormibus 
flagitiis,  de  quibiis  iion  esl  dicendum  per  singula, 
ab  ordinariis  arguiiiilur,  de  sua  exeiiqitioiie  con- 
fisi  reddunt  pro  vcrbis  bumilibus  verba  tumid;i  et 
superba  ;  ct  person.T  sic  coiijmicta?  (ut  est  (lictiim) 
cuiii  gravi  aniniarum  (lerieulo  et  scandalo  (iluri- 
nioriim,  iii  incesluoso  adulterio  vel  adiilterino 
conciibinatu  jiermanenles,  landein  ad  barathrum 
dilabuntiir.  Et  ul  breviter  cdncludam,  non  est  qui 
eos  corrigere  valeat,  confidenter  delinquuiit,  et  ad 
niulta  f;i(:iiiora  fnena  laxant. 

«  lleni  pensiones  et  (irocurationes  anliquas, 
quas  ex  antiqua  consuetudine,  vel  inita  conven- 
lione  ciim  jnaelatis,  exliibere  teiientnr  ( isdem, 
contumaciter  solverc  coiitiadiciM  L  Ilcm  ic-  et 
jura  Ecclesiarum,  etaliariim  iiersonarum  maxime 
Ecclesiasticariim,  quolidie  occiipant,  usurpant  et 
invaduiit  :  ct  (iuin  dicti  pradati  ali;eque  porsonaj, 
maxime  Ecclesiastica?,  qnod  agant  non  habeant, 
diim  |)er  censuram  Ecclesiasticam  cos  coercere 
non  possunt,  jnra  sua  aiiiitlere  conqielluiitur, 
cum  toediosum  sit  el  onerosum  quotidie  contra 
i]isos  ad  Sedeiii  Aiioslolicam  h;ibere  recursum. 

a  Item  cum  jiriores  ni;ij(iris  iiionasterii  pcr 
diversas  provincias  et  dia^ceses  constituti  de  anti- 
qua  et  iiiveterat;i  consmdudine,  cujus  meinoria 
non  existit,  pr;elatis  ordinariis  locorum  procura- 
tiones  scu  iieiisiones  loco  jirocurationum  exbibere 
consueverunt,  denuo  pr;i'lexln  ejusdem  privilegii 
a  domiiio  Bomfacio  (ut  asserebant)  coiicessi,  cum 
tacila  verilate  et  falsitate  subjecta,  ut  a  multis 
credilur  iiiterpretari  ,  easdein  solvere  contradi- 
cunt ,  et  pra;Iatis  ad  prioratus  suos  accedentibus 

'  An.  Cbr.  13H.  num.  55.  —  -  Ms.  bibl.  Vat.  sigu.  nuni.  1177. 


526 


CLEMENTIS   V   ANN  OS   8.    —   CHRTSTI    1312. 


juxta  morem  vi  armata  et  armati  ciim  suis  coni- 
plicibns  resisleotes,  eisdein  jiriTlalis  ct  snis  sequa- 
cibus  ausu  temeraiio,  iuio  furioso,  uiorteui  iu- 
ferre  conanlur,  sicut  in  pluribus  est  compertum  : 
quoil  scio  dictuin  suminuni  PonliOcem  non  lalcre, 
qui  duin  iu  niinori  statu  ageiet,  talia  sopjie  viciit, 
et  quid  boiue  memorite  ddminns  Bonifacius  super 
hoc  senseritet  dedaraverit,  mat;is  novJ  b. 

Coiiquesli  sunt  vicissiin  monaclii  de  e|iiscopis, 
ac  perlinniere  reli^iosiE  fainiliGe,  ne  si  comniuni 
episcoporum  juri  subjicerentur,  inonastica  disci- 
plina  collal>erelur  :  iiec  spes  affulgere  videbalur 
eam  restitutum  iri  ab  episcopis ,  quoruin  dili- 
genlia  emendandis  sacerdoluin  ssecularium  iiiori- 
bus  deluisset.  Ad  tuendaiu  igitur  causae  suaeBequi- 
talem  religiosi  viri  Coiiinientarios  ad  conrutanda 
adversarioruin  ar^umenta  coniposuere  :  inter  (|uus 
Jacobus  abbas  Cistercieiisis  insignem  edidit  rede- 
gitque  in  hocCoinpeiulium. 

0  Incipit  Conipendiuin  '  tractatus  fratris  Ja- 
cobi  abbatis  Cisterciensis  Ordinis,  Silvanectensis 
dioecesis,  contra  inipiij;nantes  exemptionem,  ab 
eodeni  editum  in  Vieiuia  tempore  generalis  Con- 
cilii. 

a  Quia  in  paucioribus  verilas  magis  (enitit), 
ut  exemptiduum  niateria,  eani  breviter  perstrin- 
gendo,  plenius  elucescat,  per  iiiodum  eiiilogi  seii 
Compendii  (|uapdain  alibi  (liffusius  peilraclata  in- 
tendo  probabiliter  ostemlere,  quod  txemptiones  et 
libertates  privilegioriim  cuin  magna  maturitate, 
et  deliberalioni!  provida  a  sanctis  Patribus  suiumis 
Poiilificibus  coiicessas  religiouilius  apfirobatis,  iu 
quibus  vigent  et  regiint  homines  litteraii,  decetet 
expedit  ad  promolionem  observantiae  regularis, 
ac  profectum  et  hoiioreiu  sacrosanctae  Romanae  et 
universalis  Ecclesife  inviolabiliter  conservari  :  et 
quod  earum  revocatio  praediclae  Sedi  Romanae 
utque  counexioni  universalis  Ecclesiae  •mulliplici- 
ter  derogaret.  Ad  cujus  intelligentiain  pleniorem 
consideranduiu  occnrrit,  quod  cum  ununniuod- 
que  ex  eisdeni  causis,  ex  quibus  suani  entitatem 
sortilur,  trahere  debeat  suaiii  boiiitatom  et  nubili- 
tatem,  expedieiitiam  et  coniiiientlabilitatem,  ex 
quatuor  causis  potest  exemptionum  et  privilegio- 
nim  modo  luicfalo  bouitas,  nobililas,  expedientia 
et  commeiidabilitas  rationabiiiler  declarari.  Uiii- 
cuique  finis  est  causa  causarum,  ideoque  est  im- 
possibile  agens  absolvi  ab  intentione  flnis :  ideo 
primoosteiidetur  propositum  ex  rationecausaefina- 
lis,  secundo  ex  habitudine  causae  efficientis  et  ori- 
ginalis,  tertio  ex  decenlia  et  pulchritudine  caus;e 
formalis,  et  quarto  ex  convenientia  et  necessi- 
tate  causa3  materialis.  Prima  via  sumpta  ex  impe- 
dimeiiloru!!!  et  giavaniinum  amotioue.  Secuiida 
ex  cultus  divini  et  u|ierum  ad  vilam  contem- 
plativam  et  achvam  spectantium  fervenli  ani- 
jiliatione.  Tertia  via  sumitur  ex  putestate  summi 
Pontilicis,  ac  sacrosanclae  Romanai  Ecclesiaj  coa- 

1  Ms.  bibl.  Val.  siga.  uuni.  2i09.  pag.  200. 


servatione  et  elucidatione.  Quarla  via  sumpta  ex 
niiiltiplicis  fructus  quantum  ad  iiniversali  m  Ec- 
cleHam,  et  totuin  pupulum  Christianum,  evideiiti 
coiisecutione. 

B  Prima  igitiir  via  sumpta  ex  parte  causae 
finalis,  sic  patet,  quia  unicuiijue  rei  onlinalaj  ad 
ali(iuem  finem  cxpedit  removere  impedimenta, 
per  qua;  posset  a  consecutione  sui  finis  alH|ualiter 
inipediri:  religiosi  auteni  ad  observantiam  trium 
voturum  regiilarium  generaliter  et  singulariter 
obligantur,  a  quorum  observantia  per  mulliplices 
vexationes,  injnrias,  violenlias,  expoliationes,  mo- 
nasleriurum  gravamina,  forenses  citaliones,  ap- 
pellalionum  indebilarum  ad  fugam  disciplinae  re- 
gularis,  frivolas  acceptationes  sententiarum,  in- 
justas  et  imiebitas  fiilminationes,  intrusionum  et 
simoniarum  multimodas  pravitates,  quas  a  suis 
ordinariis  ante  eorum  exemptiones  etprivilegia- 
tiones  sustinebant,  erant  niodis  imiunieris  et  into- 
lerabilibus  impediti,  sicul  adliuc  in  non  exemptis 
et  non  privilegialis  rei  evidentia  manifestal.  Ex 
quibiis  umnibus  sequitur,  (luod  ad  modum  remo- 
ventis  prohibens,  formam  cuntrariam  expelleiido, 
exemptiones  et  privilegia  expediunt  observantiae 
regnlari. 

«  Secunda  via  sumpla  ex  parte  causae  flnalis 
sic  patet ,  quia  illud  ex|iedit  statui  perfeclionis  re- 
ligiosoruni ,  per  qucd  devotius,  convenienlius, 
frequenlius  el  perfeclius  possinl  vacare  divinoser- 
vitio  pro  vivis  el  mortuis  persolvendo,  operibus 
vitae  aetivae  et  conttmplativac  sine  interruptione 
perseverantius  insisteiites  :  ad  hos  autem  fratres 
exemptiones  et  privilegia  religiosoruni  principa- 
liter  ordinantur.  Ex  quo  sequilur,  quod  exjiedit 
exenipliones  et  privilegia  inviulabiliter  observari. 
El  has  duas  vias  tangil  Gregorius  sumnius  Pon- 
tifex  et  doctor  egregius,  qui  et  mouachus  religio- 
sus  fuit,  et  Vitam  B.  Benedicti  scripsit,  pluraque 
monasteria  religiosorum  de  suo  proprio  palrinio- 
nio  lundavit,  scribens  Caslorio  Ariminensi  epi- 
scopo,  ut  habetur  xvui,  q.  ii.  c.  Luminoso,  ubi 
dicitur  sic  :  Luminoso  abliate  relerenle,  plurimis 
in  monasteriis  a  praesulibus  pra^judicia  atqiie  gra- 
vaiiiina  monachos  pertulisse  cognovimiis:  oportet 
ergo,  ut  tuie  IVaternitatis  provisio  lie  futura  quiete 
salubri  disponal  oidinatione,  gratia  illius  siiflra- 
gante,  niente  libera  perseverent.  Uiide  perseverat 
in  illo,  (]uud  episcopus  non  polest  ibidem  ali(|uain 
potestatein  exercere  in^perandi,  nec  aliquam  ordi- 
nationein  quamvis  levissimam  faciendo  ;  et  sequi- 
tur  in  fliie :  Ul,  semotis  vexationibus  ac  cunclis 
gravamimbus,  divinum  opus  cum  suiiima  devo- 
tione  perflciatnr.  Nec  suppouitur  quod  his  diebus 
sint  e|iiscupi  niajuris  saiutitatis  et  perfeclioiiis, 
nec  majoris  ztli  pro  divino  cultu  conservaiidu  et 
anipliando,  quam  fuerunt  tempore  B.  Gregorii, 
qui  eoriim  abiisus  et  oppressiones  pracvidens,  di- 
ctas  exemptiunes  insliluit  et  indulsit. 

«  Tertia  via  sumpta  ex  polestate  summi  Pon- 
tiflcis,  ac  sacrosanctte  Romanae  Ecclesiae  conserva- 


CLEMEXTIS   V   AXXUS   8.    —   CHRISTI    1312. 


527 


tione  el  elucidatione,  de  levi  patet  ;  quia  in  hoc, 
quod  sumnui-:  Ponlilex,  Chrisli  vicariu^,  monar- 
cha  in  Ecclesia  Dei  militante,  in  qiialiiiet  dioeLesi 
vel  pro^incia  etiam  habel  aliquos  ext-mijtos  et  pri- 
vilegialos  alios  sibi  inimediale  subjeclos  ,  lucide 
declaratiir  suae  plenitudo  potestatis  :  el  quod  non 
solum  est  niedialus  et  generalis,  sed  etiam  imme- 
diatusel  proprius  ordinarius  cujuslibelChri^liani. 
Ex  qiio  patel  solidilas.  suiilimitas,  et  perficlio  po- 
teslalis  summi  Ponlificis  super  omnes  alios  prai- 
latos  Ecclesiae  mihtanlis  juxla  illud  xsiv,  q.  i.  c. 
Esl  Aliiid  apostolicum  (liscandi  genns.  quo  genere 
solum  Petrum  pi>cari  jubel  Doniiiius.  Yalent 
exempliones  ad  conservalionem  poteslalis  et  aucto- 
rilatis  siimmi  Ponlificis.  (]uia  per  illas  muita  ?chi- 
smata  et  mullffi  schismalicae  concatenalioiies  pra;- 
cavenlur;  etsi  orirentur  (quod  absit)  per  prom- 
ptam  obedientiam  exemplorum.  et  per  temporale 
subsiJium,  quod  ab  eis  pronipte  et  volnntarie 
prseslarelur,  possenl  hnjusmodi  schismatafacilius 
et  etlicaciusexstirpari,  quam  si  essent  (quod  absil) 
per  machinalionem  subduiam  aiiquonim  praelato- 
rum  annullatae  vel  in  aliquo  delruncalce. 

a  Quarla  via  ex  jiarte  causae  fnrmaiis,  quae 
sumitur  ex  mulliplicis  fruLlus  iii  ordine  ad  uni- 
versalem  Ecclesiam  consecutione,  sicut  ostendi- 
tur,  quia  religionibus  exemptis,  et  maxime  com- 
niunibus  et  habenlibus  connexionem  ad  invicem, 
cujusmodi  sunt  Cislercienses,  Cluniacenses,  Prae- 
monstratenses ,  et  etiam  aiii  meiulicanles,  sicut 
Praedicatures,  Minores,  Carmelitae,  Augnslinienses, 
ordinant  el  injungunt  in  suis  capitulis  generali- 
bus  multas  missas  et  orationes  pro  vivis  et  de- 
fuiictis,  et  pro  universali  statu  Eccle.-iae  conser- 
vando  in  slatu  saiicto,  paciflco  et  quiito  :  et  haec 
faciunt  suo  modo  aliae  exemptae  abbaticE  in  suis 
capilulis ,  in  quibus  priores  et  subdili  generali- 
ter  couvocanlur,  sicut  abbalia  majoris  Ordiiiis 
S.  Dionysii ,  et  sic  de  aliis  consimilibus.  Itein 
niulli  religiosi  exempti ,  tam  non  mendicantes 
quam  mendicantes,  virtute  exem[.tioiiis  et  con- 
uexionis,  quani  habent  ad  se  invicum,  jam  de 
facto  ordinaverunl,  et  alii  simililer  exempti  ordi- 
nare  possunt  sokmnia  sludia  in  theolugica  fiicul- 
tale  ad  infornialionem  el  illuminationem  Ddelium 
in  iis,  qiia:  pertinent  ad  salutein,  necnon  ad  exal- 
talionem  fidei  Christiaoae  :  sicut  liquide  Parisiis 
quantum  ad  Cislerciensus,  Cluuiacences,  el  illos 
de  S.  Dionysio,  et  quantum  ad  Praedicatores  el 
Minoies  ,  Cariiielitas  et  Augusliniensts,  Adhuc 
autem  non  videmus,  qiiod  ila  regulariter  iion 
exempti,  qui  sunl  sub  episcopis,  nec  ipsimet  epi- 
scopi  talia  studia  vel  collegia  ordinarint  :  imo 
episcoi)i,  ut  in  pluribus  plus  inipediuiit  quaiii 
pronioveaiit :  non  enim  nutriunl  clericos  nec  |iro- 
videut  Ecclesiis  nieliures  piomovendo  :  sed  nepotes 
et  cognalos,  iiiscios  et  idiotas  et  dissoiulos,  po- 
nentes  servos  in  equis,  et  permitlenles  ambulare 
principes  super  terram,  facientes  monstra  in  Ec- 
clesia,  ponenles  pedes  sursnm  et  caput  deoisum, 


ordiiiera  Ecclesiaslicum  perverlendo  ».  Utinani 
pia'terito  saeculo  jilures  episcopi  transalpiui  eo 
vilio  non  fuissent  conlaminali,  non  eiiim  haeresis 
rapido  adeo  incendio  tol  provincias  ac  regna  de- 
pasta  esset.  Al  eliam  plures  religiosam  discipli- 
nam  professi,  exciisso  episcoporum  jugo,  Ponli- 
ficinm  quoque  rebellibus  cervicibus  depellere 
ausi  sunt.  Pergit  Jacobus  abbas:  a  In  religionibus 
autem  privilegialis  el  exemptis  ordinanlur  niulta 
ad  opera  misericordiae  perlinentia,  fidei  eleemo- 
synae  ad  sustentalionem  panperum,  et  iniilta  alia 
ad  liospilalitalem  medioriiuiii  el  magnarum  per- 
sonarum,  ciijuseiiinque  staUis  existant  :  patet  in 
Ordine  Cisterciensi ,  Cluniaceiisi  ,  Pnemonstra- 
tensi  et  majuris  monaslerii,  et  in  S.  Dionysio  rei 
evidenlia  inanifLSt.it.  Prcclati  autem  mulli  licet 
habeant  mullos  reddilus  et  magnos,  adhuc  aliena 
requirunt,  et  qiiserentes  qua?  siia  sunt,  non  qua; 
Jesu  Cliri.-ti,  sua  et  aliena  plus  expendunt  in  pom- 
pis,  quam  iii  Chrisli  pauperibus  nutriendis. 

»  Quare  secundo  priucipaliter,  ostendo  pro- 
positionem,  quod  exemptiones  eX(iediaut  ex  habi- 
ludine  causae  efficientis  el  originalis,  causam  for- 
malein  nihilominus  re[iIicando  :  nam  causa  prin- 
cipalis  efflciens  exeni|)lionis  e^t  tuta  Trinitas,  et  a 
proprietate  est  S[iirilus  sanclus  :  patet,  ex|)resse 
habelur  Ezechielis  xxxiv,  ubi  loquens  Dominus 
per  Ezecliielem  de  iiialis  pasturibus,  sic  dicit  :  Pro 
eo,  quod  facti  sunt  greges  mei  in  rapinam,  et  oves 
meae  in  devorationem  omiiium  besliarum  agri,  eo 
quod  non  esset  paslor  :  neque  eniin  quaesierunt 
pastores  gregem  meuni.  sed  pa^cebant  propterea 
pastores  semetipsos,  et  greges  meos  non  pasce- 
bant:  propterea,  pastores,  audite  verbum  Domini. 
Ha;c  dicit  Dominus  Deus :  Ecce  ego  i()se  super  pa- 
stores  requiram  gregein  meum  de  inanu  eorum, 
et  cessare  faciam  eos,  ut  ultra  non  pascant  gregem 
meum,  nec  pascant  am[iiiiis  [lastores  semetipsos  : 
et  liberabo  gregem  meum  de  ore  eorum,  et  non 
erit  ultra  eis  in  escam.  Ex  quo  sequitur,  quod  illi 
pra?Iatj,qui  sohiin  qussluin  teni()Oraleni  qnierunl, 
de  victual.bus  coiiquereutes,  petentes  procuratio- 
nes,  nihil  seminantes  quod  ad  salulem  pertineat 
aniiiiaruin  ;  et  specialiter  petenles  esum  carniura 
in  Ordine  Cistercien^i  coiitra  indulla  a  Sede  Apo- 
stolica  iii  favorem  puritatis  et  asperitalis  vitae, 
quae  in  eodem  Ordine  vigere  consuevit  ;  quod 
eliain  ad  solutioneiii  |irocuralionum  ordinariis 
vel  aliis  miniine  teneantur,  prout  eidem  Ordini 
per  Sedem  A[jostoIicam  est  piovi>um.  Nec  praj- 
scribitur  coiitra  Cistercienses  ralione  consiietudi- 
nis  ex  eo,  quia  suis  ordinariis  et  aliis  in  hospitali- 
tale  se  exhibere  consueverunt  liberales,  prout  per 
eamdem  Sedem  est  pleniiis  et  specialiter  provi- 
sum,  cum  Cistercienses  communiter  noii  habeant 
parochi  ;Ies  Ecclesias,  siciit  multi  alii  religiosi,  ra- 
tioiie  quarum  ad  procurationum  ou-ra  teneantur: 
et  tales,  inquam,  pra;iali,  irrationabililer  pelentes 
hoc,  de  numero  pncdicloruin  paslorum  se  consli- 
tucrunt  manifeste  :  quibus  etiam  dicitur  in  capite 


528 


CLEMEXTIS   V   ANNUS    8. 


CHRISTI    1312. 


prgB.illegalo  Ezocliielis  xxxiv  :  Vae  pastoribns  Is- 
rael,  (|ui  pascebaiit  semeti|isos  :  nonne  greges  a 
pastoribiis  pascutitur?  Lac  comedebatis.  et  laiiis 
cooperiebainini,  et  quod  crassuin  est  occidebatis  : 
gregein  autem  meum  non  pascebatis.  Qiiod  iiifir- 
inum  fuit  non  coiisiderabatis,  et  quod  a^grotum 
nou  sanastis,  et  (|U(Hi  fractum  est  non  alli^astis  ; 
et  seiiiiitur  ibidcin  :  Liberabo  gregem  de  pianibus 
pastorum  bujusniodi  perversorum.  Secundo  boc 
idem  patet  ex  habitudine  causa;  efficientis  instru- 
ineiitalis.  quia  fuerunt  a  viris  saiiclissimis  etdo- 
etoribus  exceilenlissimis  sumniis  Poutitic;bus  exe- 
cutioni  deinandata',  qui  maximum  et  ardenlissi- 
mum  zelum  pro  statu  Ecclesiae  babuerunt  :  quo- 
ruin  unus  praBcipuns  fuit  B.  Gregorius  iit  patet  in 
cap.  pra\illegato  xviii.  q.  ii.  c.  Luininoso.  Beatus 
etiam  Gernianus  Parisiensis  episcopus  ad  obvian- 
dum  calllditali  qu(U'unulam  et  piopter  locl  reve- 
renliam  ac  regis  FrancuT  Childeberti  inemoriam, 
consenliente  metropolitano  ef  ejus  suffraganeis, 
monaslerium  S.  Germani  de  Pratis  prope  Parisids, 
a  praedicto  rege  fundatum  ,  exiini  procuravit  : 
quod  etiam  per  inductionem  posset  de  miiltisaliis 
exemptis  inon  isteriis  declarari.  Et  quia  facla  Dei 
et  sanctorum  iiatrum  sunt  iinitanda  et  non  de- 
struenda,  ideo  ex  parte  causK  efflcientis  patet 
f|uod  exemptiones  expedit  conservari. 

a  Terlio  |)rincipaliter  declaratur  proposilum 
ex  decenti  pulchrituiline,  qua;  in  ordinata  con- 
uexione  exemptoriim  pulchrius  elucescit.Primuin 
quia  exempta;  et  privilegiat»  persona?  sunt  sicut 
quidam  nervi  totum  corpus  Ecclesiae  in  ordine  ad 
suinmum  Pontiflcem  conni_ctentes  ;  nani  per  lui- 
jusmodi  exemptioncs  statim  habetur  jirae  oculis 
reductio  cujuslibet  Cliristiani  ad  sunimum  Ponti- 
ficem,et  abs(|ue  pra>judicio  cujuscumque  allerius 
est  immediatus  ordinarius  cnjiislibet  Christiani. 
Ex  hoc  aiitein  specialiter  prajservatur  unitas  Ec- 
clesiae  contra  scliismaticam  pravitatem  :  si  enim 
nulli  religiosi  essent  exempti,  citius  et  facilius 
possent  pnelati  discedere,  et  se  siibtrahere  defaclo 
a  jurisdictione  summi  Pontificis  :  (]uie  tamen 
discessio  futiira  est  antequam  reveletur  filius  per- 
ditionis,  scilicet  Aiilichrislus,  sicut  dicil  A[iosloIus 
ad  Thessalonicenses.  El  (juia  unitas  et  ratio  con- 
nexionis  consistit  in  ordine  ad  summiim  PontiQ- 
ceni  vicariuir.  Christi,  cui  in  persona  Pelii  dictuni 
est  :  Pasce  oves  meas,  et  tii  aliiiuando  coiiversus 
confirma  fratres  luos  ;  et  alibi  :  Tibi  dabo  cla- 
vesregni  coelorum  ;  et  ad  hnc  multuin  faciuiit 
exeniptiones, sequiliir  quod  expediunt  foruiali  pul- 
chritudini  connexionis  universalis  Ecclesiae.  quae 
in  d(diito  connexionis  ordine  potissime  d-jclaiatur, 
Secuiido  declaialur  hoc  idein  specialiler  ordiiia- 
tione  coinmuiiiumetgeneralium  ubique  terrarum 
ubi  credilur  et  colitur  Deus,  diffdsonim  debita 
connexione,  et  insumnmiii  Poiitificem  coiiveiiienli 
reductione,  cujusmodi  Ordines  sunt  Ordo  Cister- 
ciensis,  Cluniacensis,  Prieinonslratensis,  Praedica- 
tores,  Miaores,  Carmeiitae,  Augustiuienscs  :  quod 


sic  patet,  quia  non  potest  esse  perfecta  connexio 
rdicujus  multitudinis  seu  principatus  ;  nisi  per 
reductionem  ad  unum  :  et  tanto  debent  esse  pau- 
ciora  mcdia,  quinto  sunt  propinqiiiora  illi  uni. 
El  istn  dprobat  Philosophus  xii  Mela  hysica?,  con- 
nexiouein  universi  reducciulo,  corpora  iiiferiora 
in  corpora  caeleslia,  et  snperiora  et  piima  iii  intel- 
ligeiitias  motrices,  et  illas  in  unain  intelligenliam 
pnmam,  a  (jua  dependet  caduiii  et  terra.  Et  in  fine 
concludit,  nnuin  principem  esse,  dicens  :  Unus 
ergo  piinceps.  Ex  quo  sequitur,  quod  quando- 
ciinHpie  naluraliseu  rcgulari  rediictione  inferiora 
reducuntur  per  inedia  in  suprema,  semper  me- 
dium  debet  ilkul  inferius,  qiiod  per  ipsum  redu- 
cilur,  quautum  ad  ejus  tolam  latiludinem  natura- 
liter  per  iuoduui  emiiienliffi  regulariter  continere. 
Hoc  eniin  apparet  ex  naturali  reductione  universi 
in  ipsnin  Deuin,  quia  unum  eleinentum  superius 
regulanter  contiuit  totum  inferius  elementum, 
excepta  terra,  quaj  secunduin  se  totam  non  con- 
titietiir  ab  aqua  jiropter  necessitatem  generis  hu- 
mani.  Infima  etiam  sphaera  coelestis  coiitinet  om- 
nia  elementa,  et  sphaeia  sphaeram  ascendendo  ;  et 
intelliiientia  virtualitcr  continet  quidi|uid  perfe- 
ctionis  est  in  inferiori.  Et  eodem  modo  videmus 
in  homine,  quod  poteiifia  superior  apiireheiisiva 
continet  quidquid  petfectionis  iii  inferioribus  re- 
|ieritur,  iit  patet  de  sensu  conimuni  respectu  sen- 
suum  particularium  ;  et  de  intellectu  respectu 
sensationum  apprehensivarum.  Constat  autem 
qiiod  tiullus  est  episcopiis  vel  archieitiscopus , 
primas  seu  patriarcha  pra'ter  suinnium  Pontifi- 
cem,  cujus  jurisdictio  ad  unum  totum  talem  or- 
dinem  secutuium  tolalem  ejus  latitudinem  se  ex- 
tendat.  Scd  jier  viain  exemptionis  et  privilegiatio- 
nis  in  quolibet  tali  ordine  ponitur  unum  caput, 
cujusjurisdictio  mediate  vel  immediate  ad  oinnes, 
qui  sunt  illiusordinis,  quodam  ordine  se  extendit. 
Ex  qno  sequitur,  quod  mediante  tali  uuo  inedio 
possibilius,  decentius,  facilius  et  ordinalius,  pos- 
sunt  onines  tales  unius  Ordinis  rcduci  in  sum- 
muin  Pontificcm  ,  quam  medianlibus  cpiscopis, 
quia  facilior  ac  ordinatior  cst  reductio  uno  medio 
sive  plurilius  connexioncm  ad  unum  habentibus, 
quam  iiiediantibus  niullis  et  diversis  quornm 
unus  ab  aliero  miniine  continetiir  :  licet  enim 
])riiiuis,  vcl  palriarclia  contiiieal  illos,  (|ui  siint 
suai  multitudiuis  ;  iinns  tamen  iiatiiarcha  ab  alio 
nou  continelur  :  quare  sequitur,  qiiod  exemplio 
seu  jiiivilegiato  in  Oidiiiibus  sic  commiinibus 
causal  iirimo  in  ipsis  exemptis  et  privilegiatis  for- 
titudincm,  eo  quod  virtus  unita  fortior  est  seipsa 
disjiersa,  iil  dicit  auctor  de  causis  :  et  cum  hoc  in 
ordiue  rediictionis  uliornm  religiosoruin  in  sum- 
mum  Pontificem  multipticiter  causat  pnlchritu- 
diiietn  et  decorem,  ratione  cujus  coniiexionis  dici 
potesl,  quod  rcligio  sic  communis,  in  qua  praeci- 
pue  vigent  et  prajsunt  homines  litlerali,  dicilur 
suavis,  decora  et  forinosa  sicut  Jerusalem,  terri- 
bilis  ut  casliorum  acics  ordiuata.  (Caiitic.  vi.) 


I 


CLKMENTIS   V    ANNUS    8. 


CHRI.STI    1312. 


529 


0  Quarlo  principnlitcr  probatur  iiitentum  ex 
convenientiu  et  neccssilale  caiisui  niaterialis,  et 
hoc  tain  ex  paite  exem|iloru:n  (iiiam  ex  parte 
illorum,  qui  exeni|iliones  iininifiiiare  niluntur. 
Prinuiin  |>atel  ,  quia  leligiosi  exempti  vitnm 
ducunlAngtlicani  |ioliusqu.im  liuinanam,  vacando 
continue  servitio  iliviuo  et  divims  laudibns  de- 
cantandis,  quasi  pra-libando  ciclestcm  melodiani 
spintuuni  beatoruin,  sicut  patet  in  Ecclesiis  prin- 
cipalibusexemplorumet  |)rivilefj;iat(iruin.  Striclius 
etiain  et  perfectius  vivunt  comniuniter  loqiiendo. 
quara  alii  quoad  observantias  regulares.  Plura 
etiain  bona  spiritualia  conferunt  cominunitali 
Ecclesiae,  ut  dictum  est  supra.  Religiones  etiam 
exemptorum  et  privilegiatoruin  in  charitate  radi- 
catae  et  fundata;  in  puritate  et  eminentia  sauctitatis 
et  perfcctiunis  iu  tanluin  tlorent  ct  lloruerunl  et 
in  allum  creverunt,  quod  jani  multos  ramos  ex- 
tenderunl  et  emiscrunt  in  cielum,  et  ornaverunt 
et  ketiflcavtrunt  de  suis  raiiiis  et  spiritualibus 
foliis  Ecclesiain  triuinpbantem  ;  et  direxerunt 
et  dingunt  in  viam  veritatis  et  fidei  Christiana; 
multos  filios  EccIesiK  inilitantis,  de  quibus  ra- 
mis  per  inductioneni  exemptoium  patet  de  mul- 
tis  sicut  de  B.  Gregorio,  B.  Benedicto,  beatis  Ma- 
jolo,  Odone,  Odilone  atque  Hugone  Cluniacensi- 
bus  ahbatibus.  Et  quantuin  ad  Cistercienses,  de 
B.  Roberto,  quiCisterciensium  Ordinem  inchoavit: 
de  B.  Bernardo  doctore  egregio  primo  abbate 
Claiaevallis  :  de  B.  Guillelmo  sefitimo  abbate  Bel- 
liloci,  et  posl  archiepiscopo  Bituricensi,  de  quo 
etiam  natio  Franciae  in  universitate  Parisiensi  fa- 
cit  festum  suum  speciale  :  Ue  B.  Petro  Taranta- 
siensi  archiepiscopo,  cujus  corpus  in  Bella-Valle 
requiescit  :  et  de  niultis  aliis,  quorum  nomina 
scripta  sunt  in  hbro  vitge.  IIH  auteni  probati  sunt 
quos  Ueus  cominendat  et  debeiit  ab  hominibus 
favorabiliter  ctimniendari,  quos  Deus  remunera- 
tione  praeniii  et  operatione  iniraculorum  multi- 
pliciter  approbavit.  Sunl  etiani  spiciales  et  pecu- 
liares  filii  Rnmanhe  Ecclesi.ne  :  et  qiiia  filius  natu- 
raliter  debel  diligi,  propter  hoc  et  iniilta  alia  tales 
debent  exemptionuni  et  privilegiorum  libertatibus 
praeniuniri,  et  a  strepitu  saecularinm  penilus  se- 
questrari.  El  hanc  causam  assignai  B.  Laudericus 
in  exeniptione  abbatise  S.  Dionysii  in  Fiancia  al- 
legans  B.  Augustinum,  dicens  sic  :  Libri  Aiigustini 
de  Ecclesiasticis  gradibus  docent,  nionachos  sub 
quiete  regulariter  viventes,  sub  singuiari  lege  de- 
bere  quiescere,  et  ab  oiimi  infestatione  clerico- 
rum  intrepidos  pernianere,  ne  saecularis  streiiittis 
eos  laedat,  quos  dislricta  regula  servitutis  Dumini 
moderatur. 

«  Secundo  hoc  idem  patet  ex  parte  materiae 
impugnantis,  quae  quidein  materia  sunt  praelati 
ipsi  :  num  priclati  non  videnlur  intendere  zeliim 
auimarum,  iu  pttcndo  ex/^mptiones  revocari ,  vd 
iii  ahquo  detruncari  :  noii  habent  enim  zeluin,  ut 
in  pluribus,  nec  circa  seipsos  neccirca  sihi  subdi- 
tos  exerceiit ;   soi!    niagis  videntur  intenderc  sua: 

Ann.  —  loMiis  XXIH.  —  Rayn.  IV. 


polestalis  doniinium  ampliare,  sunimi  Poiitificis 
potestalis  pienitud  ntiin  aliquantulum  obfu-cando. 
Magi<;  eli  im,  ut  jiatit  in  eoruin  petitionibus,  quae- 
runl  qurestiim  lcniporalein  qoaiii   animarum  sa- 
Iiilein ;  jiixta  illiid    R.   Bcrnardi   snper  (>antica  : 
Qiiem  d  ibis  uiihi,  inqiiit,  de  praepositis,  qui  non 
magis  intfnd.it  lioilicinarsupiis  evacuandis,  quam 
viliis  exstir|iaiiilis  ?  Quasi  dicat :  Niillum,  vel  valde 
paucos  respechve.  Nec  repugnant  pra;dictis  dicta 
Beniardi    in   Epistola  ad  Henricuni   Senonensem 
aichiepisco|»iiin,  et  in  libro  de  Ctinsideratioiie  ad 
Eugenium  pa|)am;  quia  ibi  loquitur  per  conipa- 
rationem  ad  fiiiem  per  accidens  in  ordinc  ad  abu- 
tentes,  et  snppusito  honu  regimiiie  pra^lalorum  : 
beatus  antem  Gregorius  et  alii   sancti  loqiuiiitur 
per  comparationem  ad  finem  principaliler  et  per 
se  intfiituin,  quod   est   vacare  divino  servitio  et 
contemplationi ,  et   supposito  malo  regiinine  et 
inexperientia  praDlatorum  quantum  ud  ohservan- 
tias  regulares.   Iterum  etiani  dato,  quod  aliqui 
zelum  animarum  intenderent ;  hoc  tamen  tutum 
non  esset  eis,  qui  causain  et  onus  su|)er  se  aggra- 
varent ;  et  maxiine  cum  ad  regimen  sui  ipsorum 
ac  residui  popiili  eis  siihjecti  sine  adjutorio  exem- 
ptorum   in   praetlicationibus  et  aliis  siifficere  mi- 
nime  videantur.  Non  etiam  obstant  praedictac  veri- 
tati  illa,  quae  scribit  ^^gydius  iii  quodim  tractatu 
contra  exemptos ;  quia  suae  rationes  suut  in  pluri- 
biis  defectuosae.  et  multas  impertinentes  et  trans- 
cedentes  siniililudines  adt^ucit,  iiuae  plus  liabent 
dissimilitudinis  qiiam  similitudinis,  sicut  in  quo- 
dam  tractatu  contra  ini|)ugnatores  exemptionum, 
qui  incipit :  Salvabo  gret/em  meum,  etc.  |)Ienius 
est  ostensum  :  in  quo  omnes  rationes  dicti  tracta- 
tus  fratris  ^Egidii  per  evidentiam  rationum  effica- 
citer  iiiiprobaiitur.   Cum   ergo  valeat  sancta  Ro- 
niana  Ecclesia  vel  ub  religioiiis,  vel  necessilatis, 
vel  exhibiti  beneflcii  gratiam  quoslibet  privilegiis 
suis  miinire,  et  extra  generalia  decreta  quaedain 
specialia  benelicia  iudulgeie,  ut  habetur  xxv.  q.  i. 
Piivilegia ,   qu;e  Ecclesiarum  et   nionasteriorum 
saiictoruiii  patrum  auctoritale  inslituta  nulla  pos- 
sint  impriibitate  evelli,  nulla  novitate  nuilari,  ut 
habetiir  xi,  q.  ii,  c.  i.  et  u.   consideret  summus 
Pontifex  suum  honorans  ininisterium,  quod  revo- 
catio  seu  detruiicatio  exeinptionum  esset  damnosa 
niultipliciter  qiia  et  suae  potestatis  |)Ieiiitudinem 
non  niodicuni  obfuscaret,  et  Seili  Apostolica;  mul- 
tipliciter  derogaret.   Videat  nilulominus  exislens 
in  apice  regimiiiis  Ecclesiaslici  principatus,   per 
privilegiatos  et  exemptos  sacrosanctae  Rtunauae  ac 
universalis  Ecclesia?  bona  quamplurima  tain  spi- 
ritiialia  quam  temporalia  multipliciter  provenire; 
et  suos  exemplos  et   privilegiatus    filios  quanto 
videt  eos  per  ordinarios  in  Sedis  Roinanae  piiejudi- 
ciuni  acrius  et  avitlins  impugnan,  tanlo  in  codem 
protcctioiie  per   conservaliunein  suaruni  lihcrla- 
tuin,  quas  a  Sede  Apt)stolica  hal)uerunl,  a  qua  tota 
vera  religio  liubet  ortum,  vigilanhus  et  sollicitius 
imiiioliililer  perseveict  ud  houorein  sponsi  Ecclc- 

67 


530 


CLEMENTIS    V   ANNUS    8.    —   CHRISTI    1312. 


siae  Jesu  Chrisli,  qui  esl  Deus  benedictusin  saecula 
s?eciiloriim.  Aiiieii  ».  Exlal  in  eodein  M.  Biblio- 
thecae  VatiLan.i!  '  iiirignis  alins  Cdinnicnlarius  pro 
exem|)tis  conscnplus,  in  ciijus  prima  parte  auctor 
fnsc  agit  tle  jnnsdiclioiie  Eccle-iastica  :  in  secunda 
exeiii|itioncs  nligiosis  sodalitiis  congniere  pluri- 
bus  argiimentis  illustrat,  qua;  postrema  a  nobis 
delilianda  visa  snnt. 

a  l'nma  qna^stio  est  de  exemptione  quanlum  ad 

ejus  possibilitatem,  utrum  scilicet  sit  possibilis. 

Ad  quam   rcspondeo,   quod  cum  excmptio  nihil 

aliud  sit,  quam  subtiactio  alicujus  a  jmisdictione 

altcrius,  cui  subest,  riisi  essetcxcmptio,  secundum 

distinctionem  de  jurisdictione  diversimode  est  re- 

spondendum.  Scieudum  crgo  quod  in  gencrali  di- 

cenduin  est,  junsdictio  Ecclcsiastica  una  est  prima 

et  supienia,  scilicet  jurisdictio  papcB  :  alia  secun- 

daria  ct  sub  ista,  scilicct  qua.'cuinque  alia  jiiris- 

dictio  Ecclcsiastica.  Loqueiidocigo  de  prima  juris- 

dictione  ,   iiiipussibile  est  aliquem   exiini  ab  ea 

saltem  pe.-  homincm,  quia  ab  illa  jiirisdictione, 

qiKc  persoliiin  Ueum  in~litula,  nulliis  polest  exi- 

mere  iiisi  Deiis.  Scd  jurisdictio  i.apalis,  utex  dictis 

patet,  et  quantuin  ad  statum  et  qiianliim  ad  potes- 

tatcni  jurisdictioiiis  cst  instituta  a  Deo.  Ergo,  etc. 

Major  patcl,  qiiia  ad  illum  solum  pertiiiet  talem 

poleslatem  iiistitucre.Sed  sublrahcrealiquid  juris- 

dictioiii  vel  sup|ionere  pertinet   ad  Innilationcm 

tcrminoruiii  ejus.  Ergo  ad  illum  solum  pertinet 

eximere  et  subtrahere  potestali,  ad  quem  perlinet 

talem  potestalem  inslituere  :  et  liaec  fuit  major. 

Minor  autem  probata  est  ex  sui^erionbus,  scilicet 

quod  poiestas  papa;  sit  instituta  a  solo  Christo, 

unde  nullus  lioino  potcst  diininnere  vel  augere. 

Secnndo  potesl  probari  ex  suprcmitate  potenticB 

papac,  quia  scilicet  aliquis  ex  iis  de  populo  non 

possit  esse  exeinptus  a  potestate  siia,  quia  iinpos- 

sibile  est  aliquem  esse  de  aliquo  collcgio,  qui  non 

subsit  snprema;    potestati   illius    colkgii  ,    quja 

unius  collegii,   est  unuiii  caput  et  uiia  suprema 

potestas  ,  a  qua  qui  est  alienus,  ab  ipso  colle- 

gio  est  alienus.  Sed  jiotcstas  papae  est  su|»rema 

in  toto  collegio  Christiaiio.  Ergo,   etc.  Nec  solum 

potest  aliquis  iion  cximi  a  statu  papali  nec  etiama 

personaexistcnte  in  statu,  nisi  ille,  qui  est  supe- 

rior  eo,  vel  qui  institnit  statum,  hoc  lecerit. 

«  Si  autem  loquamur  dc  alia  potestate,  scili- 
cet  de  quacumque  potestale  alia  sub  potestate 
papffi,  dico  quod  exemptio  a  tali  pofestate  cst  pos- 
sibilis  et  de  jure,  quia  de  tali  polcstate  loquiinur, 
scilicet  dc  potcstalc  juris  :  quia  quicumqne  potest 
aliam  potcstatcm  nstringeie  quantum  ad  popu- 
luin  et  quantum  ad  casus,  potest  illi  potcstati  ali- 
qnem,  vel  aliquos  subtrahere,  qnia  hoc  est  re- 
stiingcre  potestalem  (iiianlum  ad  pdpiilum,  sub- 
trah.re  aliquem  vel  aliquos  de  populo  subjecto 
illi  I).  tesiati.  Scd,  sicut  palet  e\  pra;niissis,  papa 
polcst   pro   arbitrio  suo   restringere  et  ampliare 

'  rnd.  Ms.  bibl.  Vat.  sign.  num.  il09.  pa;;.  2oU,  252   elc. 


potestatem  episcopalem,  loquendo  de  potestate 
jurisdictionis,  ct  qnanicumque  aliam  potestatem 
existentem  sub  sc.  Ergo  papa  jiotest  snbtrahere 
cuicumqiie  potestati  inferiori  se  aliquem  vcl  ali- 
qiios  de  jure.  Sed  sic  sublrahere  alii|uain  vel  ali- 
qiios  est  cximere  ab  illo.  Ergo,  etc.  ii.  Ad  id,  qui- 
cumque  sic  concedit  alicui  aliquam  jurisdictionem, 
et  penes  ipsum  sinipliciler  et  principaliter  illa 
jnrisdictio  sempcr  rcmanet,  potest  illam  potesta- 
tein  revocare  vel  in  parte  vel  in  toto,  sicut  patet 
de  rege  el  ballivo.  Sed  isto  modo  papa  coiicedit 
infcrioribus  jurisdictionein  Ecclcsiasticam.  Ergo, 
etc.  Et  ista  major  satis  patct  ex  praemissis.  Sic 
ergo  dico  quod  exemptio  ab  infcriori  jiirisdi- 
ctioiie  sub  potestate  pa[ia;  per  ipsuin  papam  est 
lios^ibilis. 

«  Nunc  restat  agendum  de  expedientia  sive  uti- 
litate  exemptionis  :  et  primo  iii  gcncr  ili,  secuiido 
in  speciali  descendendo  ad  divcrsos  slatus  homi- 
nuin  velconditiones.  Ad  evidentiam  hujns,  utrum 
scilicet  exemptio  possit  esse  cxpedieiis  vcl  ntilis  ; 
primo  distinguendum  cst  de  multiplici  excmp- 
tione  :  secundo  videndnm  cst  a  quo  exemptio 
habet ,  quod  sit  ex|iediins  ,  superflua  ,  vel 
nociva.  Tertio  desccndendum  est  ad  propositum. 
«  Quantum  est  ad  priinum  ;  scienduin  quod 
exemptio  potest  dupliciter  fieri  :  uno  modo  ab 
aliqua  potestate  :  alio  modo  a  pirsona  existente  in 
statu  piopter  aliqtiam  causam.  Ilerum  utraque 
exemptio  potest  fieri  vel  simplicitcr,  vel  qiioad 
aliquem  casum  :  et  similitcr  etiaiii  potest  fieri 
oiiini  tempore,  vel  ad  tempus  deterniinalum.  Hoc 
sit  dictum  quantum  ad  prinium. 

«  Quantnm  ad  secnndum  ;  sciendum  quod 
judicium  de  aliquo  ,  utrum  sit  expedicns,  sive 
superflunm,  vel  novicuin  :  ad  finem  expcdiens 
dicitur  qiiod  impetiit  nocivum  ;  finis  aiitcm,  ad 
quein  ordinatur  jiiiisdiclio,  sicut  patet  ex  iiraedic- 
tis,  est  boiium  reipubiicae  sive  bonum  subdilorum 
in  repubiica,  et  iiiipcdire  mala  in  ipsa  republica. 
Ulterius  sciendum,  quod  iii  boiiis  id  (|Uod  est  me- 
lius  eligendum ;  et  in  malis  qnod  est  pcjus,  est 
magis  fugiendum,  in  carentiaautcm  istorum  eli- 
gendum  est  carere  minus  bono,  ut  sic  possit  quis 
consequi  magis  bonum,  si  altero  oportet  carere  : 
in  malis  autem  incurrendis  eligendum  est  incur- 
rere  minus  malum,  ut  evitetur  majus,  si  alterum 
oportet  incurrere.  His  prsemissis,  sciendum  quod 
jurisdictiotripliciter  se  habeie  potest  ad  bonum  rei- 
publica;  sive  commune,  iino  modo  quod  nullum 
malum  infcrat,  et  bona  promoveat  el  mala  impe- 
diat;  ct  ista  jurisdictio  est  bona,  et  exemplio  oppo- 
sitaest  mala.Secundo  inodo  potcst  se  haberejuris- 
dictio  ad  bonuin  commune,  cum  malum  non  in- 
ferat,  nec  impediat,  nec  bonuin  promoveat,  et  ista 
essct  superflua.  Tertio  modo  potcst  se  habere  sic, 
qiiod  quajdam  bona  inferat  et  impeiliat  qiiaedam, 
et  |)ropter  correctionem  humanam  isle  est  minor 
cuisus,  quia  licet  jurisdiclio  ordinatur  (|uantum 
est   de  se  ad   bunum,  taiiien  est  frequcntior  et 


CLEMENTIS   V  ANNUS   8.    —   CHRISTl   1312. 


331 


qiiantum  ad  plurps  occasio  mali,  quia  est  occasio 
extoniueiiili  piciiniam,  pro  qua  peciinia  cxlor- 
quenda  tiiinl  iniilta!  vex:itiones,  et  inulta  alia,  quai 
impedinnt  nuilla  bona,  et  instruunt  mala  :  niliilo- 
minus  confcit  ali(]iiod  boiiuiii,  et  iinpcdit  ali(|ua 
mala.  Et  tuiic,  si  coiifeiat  niiijora  bona  iinain  iin- 
pediat,  et  impeiiat  majora  mala  (|uam  iiiferat, 
adhuc  est  i^xpedieiis,  et  opfiosita  exemptio  mala, 
qiiia  nielius  est  carere  parvo  boiio  ad  obtinendum 
magnum  bonuin,  et  incurrere  parvum  malum  ad 
evitanduiii  niajiis  :  si  auleni  e  contrario  esset , 
tuiic  jurisdictio  esse-t  mala  et  exuiiiptio  bona.  Sic 
igitur  viso,  adduco  lationes  ad  propositum. 

0  Circa  qiiod  sciendum,  qiiod  exemptio  ex 
statu  noii  dfbei  isse  nisi  iiropterdefectiini  personae 
existentis  in  statu  evidenlem,  vel  praesuniptum. 
Evidentem  defectiim  dico,  puta  quia  manifeste 
gravat :  vel  prfusninptum,  (juando  ex  alia  conje- 
ctura  probabiliter  potist  existiniare  quod  sit  pii- 
mus  ad  gravandum,  quia  nullus  debet  eximi  a 
persona  exislente  in  statu,  nisi  propter  defectnm 
status  vel  peisonaj  existentis  in  statu,  non  exime- 
tur  propler  defectum  (status),  (luiasupponilurnon 
debere  eximi  a  statii.  Ergo,  elc.  Si  autein  aliqiiis 
talis  defectus  sit  in  persona  existente  in  statii, 
exemptio  a  tali  persona  est  rationabilis  et  expe- 
diens,  vei  quantuin  ad  casum  deterniinatum,  sicut 
fit  (juotidie  per  appellationes  ligitinias  :  vel  quan- 
tum  ad  omnem  casuni,  quando  probabile  est, 
quod  inter  personam  exiinendam  et  personamexi- 
stenteiii  in  statu  suiit,  vel  prccsuniuntiir  esse  ini- 
micitisB  capitales.  Quia  exemplio,  qiia  aliqnis  sub- 
trahitur  malo  regimini,  est  bona.  Sed  tale  prcTsu- 
milur  regimen  personae  existentis  iii  statu  iii 
comparatione  ad  istam  vel  siiiipliciter,  velincasu. 
Quod  autem  dictum  est  nuiic  deexeniptionea  per- 
sona  exislente  in  statu,  intelligendum  est  de  statu 
inferiori  conteiito  sub  potestate  paps,  quia  a  papa 
vel  a  potestate  ejus  nullus  potest  vel  debet  eximi. 
Nec  obest  si  aliqui  dicuntur  aliquando  appellare  a 
papa,  quia  appellatio  ista  non  propiie  appellatio 
est  a  potestate  ejus,  a  quo  appellatur,  sedest  magis 
vel  debet  esse  quaedam  supplicatio  pro correctione 
vel  niitigatione  seiitentiae  latai. 

«  De  aliis  auteiu  potestatibus  inferioribus 
dico,  qiiod  ali^jui  ab  iis  eximiintur  velsiinpliciler, 
vel  ad  tenipus  secunduiii  diversas  coiiditiones  sta- 
tuum  et  subditoruin  et  prajsidentiuin  :  etquantum 
ad  personam  dictum  est.  Quantuni  autem  ad  sta- 
tum,  quod  scilicet  aliqui  eximantur  a  potestate 
episcopali,  vel  ab  aliqua  alia  consimili,  dicendum 
est  nunc. 

«  Circa  quod  scienduin  quod  non  est  intentio 
mea  dicere,  quod  aliquod  collegium  vel  aliqua 
coniniuiiitas  sic  eximatur,  quud  iion  liabeat  pro- 
pinquumcorrectorem,  yeIepiscopuni,veIabbateui, 
vel  priorem,  vel  decanum,  vel  aliquem  coiisiini- 
lem  :  sed  inlentio  iiiea  est  dicere,  quod  quando 
suiit  duae  potestates  respectu  ejusdem  collegii, 
quarum  una  est  sub  alia,  sicut  de  p^^^state  abba- 


tis  et  episcopi  respectu  claustri,  expeditquandoque 
ad  teiiipus  vel  simpliciter,  quod  exiinaliir  potcstas 
iiiferior  cuiii  tolo  siio  collegio  a  poles-tale  snpe- 
riori.  Et  quod  expediat  talcm  potestatem  eximi  a 
potestate  episcopali,  iioii  desccndi-iido  ad  detrrnii- 
iiatuni  collegiuin,  prolio  lationibus,  quaium  iina 
sumitur  ex  variabilitate  materia>,  circa  quam  sunt 
tales  jurisdictioncs,  qua;  est  talis.  Omnis  rcgiila 
exislens  circa  matcriaiii  variabilcni,  ct  piu'cipue 
loquendo  de  regula  immediate  applicata  ad  talem 
materiam  maxime  de  regula  edit  i  ah  hoinine,  iiata 
est  recipere  excmiitionem ,  et  per  conscqiiens 
exceptionem,  quia  talis  excefitio  fit  per  excmptio- 
nem.  Major  patet  pcr  illiid,  (|uod  accidit  in  diver- 
sis  artibus,  qiiod  (iiiaiito  icgula' iii  igisapplicautur 
ad  varia,  taiito  magis  reci(iiuiit  exceptioiies  :  uiide 
vix  in  jure  posilivo  reperitur  rcgiila,  qiNc  non  re- 
cipiat  exceptionem  ctiam  iii  granimalica;  vix  inve- 
nitur  regula,  propter  diversas  variatioiies  (iiue 
sunt  in  ipsa,  quae  iion  rccipiat  similiter  cxeniptio- 
nem.  Dixi  aulciii  dc  juie  positivo  ab  lioiniiie  iiisti- 
luto,  quia  propter  dcfcctum  iiitellectiis  humani 
vix  potest  Iiomo  iii  talibus  variabilibiis  atlingeie 
infallibilem  regulam,  non  rccipiendo  cxceplionem. 
Miiior  autein  de  se  palet,  quia  scilicet  jurisdictio 
episcopalis  et  regiilae  datae  ile  ea  sunt  circa  mate- 
riani  variabikin  ;  nain  aliter  se  habet  regularis, 
aliter  laicus,  aliter  clericus,  et  ita  de  aliis  :  et  se- 
cundum  diversas  caiisas  potest  contingere,  quod 
potestas  episcopalis  esset  aliquibus  eorum  nociva 
magisquam  proflcua,  sicuti  infia  magis  patebit, 
quando  desceiidetiir  ad  status  spcciales. 

a  Sed  contra  hoc  potest  objici,  dicendo  quod 
status  papalis  est  similiter  circa  variabilia.  Ergo 
similiter  recipiet  exemptionem  etexceptioiiem.  Ad 
boc  dicendum,  quod  sicut  in  rcgulis  inveuilur 
quidam  superior  et  geiierulis,  a  quo,  nonobstuite 
quacumque  variabilitate,noii  potcstesscexeinptio, 
sicut  liajc  quod  est  ju^te  vivendum,  qnae  nullaiu 
excefitioncm  patilnr  ;  alia  veio  magis  parlicularis 
et  magis  applicala  coiitra  agibilia,  ijiue  frcquenter 
exemptiones  patitur,  sicut  de  non  portando  arma 
in  aliquo  loco  determinato,  vel  de  reddendo  ilepo- 
situin  deponenti  ;  ita  etiam  de  potestatibiis,  (quia) 
quod  estqiiaBdam  potestas  universalis,  extraquam 
quicumque  esset,  esset  extra  collegium  Cliristia- 
num,  quod  est  pcjiis  esse  quam  (|uaiiicuiiK|iie  ve- 
xationeiii  sustinere  :  et  est  alia  polestas  paiticula- 
ris,  extra  quam  quaiidoque  expedit  alicui  generi 
homiiium  esse.  Non  esse  de  ovili  Cbrisii  et  bene 
vivere  non  potest  esse  :  sed  potest  stare  cuiii  hoc, 
quod  est  esse  extra  talem  potcstatem  et  beiie  vi- 
vere  :  et  lalis  esl  potestas  episcopaiis  ;  uude  non 
est  simile.  Ergo,  etc. 

«  Secunda  ratio  sumitur  ex  manifestatione 
status  papalis,  et  est  talis.  lllud  quod  perlinet  ad 
maiiiteslaiioiieiu  el  coiiHrmatioiiciu  uiiiveisalis 
polestatis  pa,  ae  est  expedieus  toli  Eccle  iae  unner- 
sali.  Sed  aliquos  cximi  per  pa|iani  a  poteslate  epi- 
scopali  maxiiiie  iiiauileslal  et  coiitiruiat  uuiversu- 


CLE.MENTIS  V   ANNUS   8.    —   CHRISTI    1312. 


lcm  poteftati'in.  Ergo,  elc.  Major  faciliter  patet, 
quia  siout  suprema  potestas  potior  est  omni  pote- 
st  ite  infenori,  qnia  ab  ea  majxis  dependet  bouum 
reifiuhlicae  ;  iia  etiam  illud,  quod  eam  confirmat 
et  uianifestat,  confirmat  et  manifistat  potestates 
inferiores  secundum  id,  (luo.l  confirmat  i^oteslates 
inferiores,  sine  tanien  praejiKlicio  pote4atis  supe- 
rioris,  est  boniim.  Ergo  illiid,  quod  confirmat  et 
manifestat  potesfatem  stipremam.  quae esl  polislas 
papa;  est  valde  bonuni.  Minor  etiam  faciliter  jiro- 
batur,  qiiia  illiid  manifestat  et  conflrmat  potesta- 
iem  papa;,  perquod  manifestatur,  quod  ejusarlii- 
trio  subest  omnis  potestas  inferior,  per  quain  sci- 
licet  secundum  quod  videlur,  sibi  eximit  quos 
vull  a  potestatibus  inferioribus.  Manifeste  apparet 
quod  ejus  arbilrio  subest  omnis  potestas  interior. 
Ergo,  etc. 

«  Tertia  ratio  sumilur  ex  similitudine  exemp- 
tionis  personae  alicujus  a  persona  existente  in  statu  ; 
quia  .siciit  peisona  ad  personam,  ila  eliam  statiis 
ad  statum,  vel  potestas  ad  polestatem.  Sed,  sicut 
dictuiij  est  supra,  expedit  aliquam  personam  exi- 
mere  a  persona  existente  in  statu,  sicut  patet  per 
appellatiouem,  quic  frequenter  flt.  Ergo,  etc.  Unde 
illi,  qiii  voluiit  omnem  exemptioneiii,  qua  aliquis 
eximitur  a  potestate  episcopali  exclutiere,  deberent 
petere,  quod  oinnis  appellatio  siniiliter  excliidere- 
tur,  et  quod  papa  nibil  posset  super  populum  sibi 
subjectum. 

«  Quarla  ratio  sumilur  ex  similitudine,  qu;e 
fit  a  potestale  terrena  :  quia  decens  est,  quod  illi 
qiii  deputantur  ad  cultum  divinum  eximantur  a 
terrena  polestate  :  ila  deciiis  est,  aliquosinter  cle- 
ricos  ex  speciali  prffirogativa  exiini  a  potestate  eiii- 
scopali.  Ergo,  etc.  Et  confinnalur  ratio,  quia  ob 
reverentiaui  clericalem  noii  solum  illi,  qm  deser- 
viunl  culiui  divino,  sed  ttiam  Iaici,quideserviunt 
mundo.  sunt  exempti  a  tali  poteslate,  scilicettem- 
porali.  Sed  aliquis  modus  vivendiinfra  putestatem 
episcopalem  invemtur  excedere  tales  clencos  con- 
jugatos  plus  quam  tales  clerici  excedant  laicos. 
Ergo  qua  ratione  eximuntur  a  potestate  tem[io- 
rali,  eadem  latione  et  fortiori  isti,  qui  sic  inve- 
niuntur  in  tali  statu,  deberent  eximi  a  tali  pote- 
state  episcopaii. 

a  Quinta  ratio  sumitur  ex  simiiitudine  natu- 
ralium  ;  quia  baec  omnia  inferiora  subdunturmo- 
tui  corporum  coelestium,  tamen  expedit  uliqua  in- 
feriora  subtrabi  a  talibus,  et  ideo  provisum  est  eis 
de  latibulis  contra  talia.  Ergo  a  simili  licet  omnes 
subsint  potestati  diimiui  papae,  tamen  expedit  ali- 
quibus  subtrabi  ab  aliquibus  putestatibus  mediis, 
el  protegi  perdominiini  papam  abeis,  qua>quaiido 
sunt  graves  et  tempestuosae  vel  personis  vel  stati- 
bus  :  et  salva  reverentia  eoriim,  qui  simpliciter 
exeniplionem  reprohant,  |.rius  debeient  inqiiirtre 
(liligenter,  vel  conferendo  secunuum  conditioiies 
statuum,  vel  bab«ndo  experientiam  ex  factis  longi 
temporis  invesligare,  utrum  tales  poteslates  me- 
di;e,  a  quibus  possent,  vel  sunt  nocivie  vel  magis 


proficuae  aniequam  sic  universaliler  improbent 
fieri  exemptionem. 

a  Niinc  lestat  iirosequi  in  speciali,  descen- 
dendo  ad  diversos  status  hominum  :  et  primo  os- 
tenditiir,quod  religiosiscoiiipetitexemptio:dtinde 
agetur  de  aliis.  Quantiim  aulem  ad  religiosos,  ad 
majorem  eviilentiam  dicciidum  de  exemplione 
eoriim.  Cum  exemptio,  de  qua  loquimur,  sit  sub- 
tractio  aliciijus  a  jurisdictione  alterius,  jurisdictio 
aufemordineturad  bonum  cominune  subditorum, 
quatuor  videnda  sunt  praeambula  de  religiosis. 
Primum  est,  quid  est  illud  bonum,  ad  quod  reli- 
gio  ordinatur.  Si-cundum,  qua;  sunt  qnae  ad  illud 
bonum  promoveant,  vel  impediant.  Tertium  est, 
quis  niodus  vivendi  competat  religiosis.  Quartum 
est,  quam  jurisdictionem  debet  babere  caput  mo- 
nasterii  sive  prEelatus  religiosorum  super  ipsos. 

«  Qiiantum  ad  primum  ;  sciendum  quod  reli- 
gio  potest  accipi  tri|)Iiciter :  uno  modo  iiro  cultu  di- 
vino,  sive  si  dicalur,  quod  religio  Christiana  est 
adorare  et  offerre  sacnficinm  missa3  etconsimilia. 
Alio  modo  dicitur  religio  virtiis  inentis,  inclinans 
mentem  ad  impendenduni  cultum  l>eo.  Tertio 
modo  dicitur  religio  ipse  statiis.  (|ui  ad  talem  cul- 
tum  est  depiitatus  :  et  hoc  dupliciter,  scilicet  ge- 
neraliter.  siciit  si  dicamiis  statuni  Christianitatis 
e<se  quamdam  religionem,  prout  accipitur  in  libro 
Augustiiii  qui  intitulatur,  De  religione  Christiana  ; 
vel  ppecialiter  ;  quando  scilicet  accipitur  pio  statu 
illorum,  qiii  siiper  ea,  quae  pertinent  ad  religio- 
nem  generaliter,  addunt  specialem  moiium  co- 
lendi  Deiim,  et  specialia  cerimomalia  et  totam  vi- 
tam  suam  dedicant  ciiltui  diviuo,  addeiido  speciales 
ob.servantias  ad  cultum  communem  omnibusChri- 
stianis. 

«  Qu  intuni  ad  secundum  ;  sciendum  quod 
istud  boniim  maxime  impeditur  per  delectationes 
carnilesetsollicitudines temporalium,et  defectum 
propriae  voluntatis  ;  et  ista,  ut  in  pliiribus,sunlin 
conversatione  seculari  :  nam  conversatiosaecularis 
et  conversari  etiam  cum  conversantibus  saeculari- 
ter  iiiultum  impedit  tale  boniim,  quia  distractio 
mentis  ad  ista  et  per  ista  multuin  retrahit  mentem 
a  cultu  divino  et  maxime  a  perfecta  adhaesione  ad 
Deum,  (juam  requirit  perfectiocultusdivini :  pro- 
moveiitia  aiitem  ad  tale  bonum  diiplicia  sunt,  sci- 
licet  privative  et  per  modum  removentis  prohi- 
bens,  et  posilive  ul  sunt  monitiones  et  ordinatio- 
nes  siiperioris  circa  ista  ,  vel  annexa  eis.  Per 
modum  autem  removentis  prohibens  sunt  illa, 
qucE  praedicta  impedimenta  removent,  sicut  sunt 
tria  viita,  scilicet  paupertatis  vokmtaria?,  continen- 
tiae,  et  ubedientiae  :  quod  primum  soUicitudinem 
temporalium  tollit  :  secuudum  tollit  delectatio- 
nes  carnales  :  lertium  autem  iinpediuientum 
tullitur  per  vitain  solitariam  ,  scibcet  impedi- 
mentuin  saecularisconversationis  modo,  quo  expo- 
netnr. 

a  Ex  isto  secundo  patet  ad  propositum,  quis 
scilicet  modus  vivendi  competat  religiosis,  quia 


l 


CLEMENTIS  V  ANNUS   8.    —  CHRISTI    1312. 


533 


convenit  eis  aliqiio  modo  vita  soiilaria  :  hoc 
aiitem  polest  esse  dupliciler,  uno  inodo  qund  una 
sola  persiina  vival  per  se  sicut  t'ect!riiiit  iuitiqiiitus 
in  ereino  :  alio  modo,  quod  licet  sint  plures  sicut 
soli  religiosi  ab  aliis  in  claustio  seijuestrati  niodo, 
et  de  lioc  prosequendum  est. 

«  Qiiantuiii'  ad  quartum,  sciendum  ,  quod 
cum  unum  collefjfium  re(|uirit  unum  ca(iut,  opor- 
tet  iii  lali  collegio  relit^iosorum  ponere  aliquod 
ununi  caput:  istud  autein  caput  debet  priresse  toti 
collegio  tam  in  temporalibiis  quam  in  spintuali- 
bus.  Etde  temporalibus  ad  nunc  dimitto.  Quantum 
autem  ad  spiritualia,  primo  prol)(i  in  generali, 
scilicet  quod  liabent  alii|uain  jurisdictionem  spiri- 
tualem  supra  eos:  secundo  in  speciali,  scilicet 
quantum  ad  quoe.  Primuni  patet  diiplici  ratione, 
priiiia  talis  est:  qui  aut  abbas  aul  consimilis  ali- 
quid  influit  collegio,  aut  non  ;  si  non  ,  sequitur 
quod  in  claiistro  noii  esset  cajiut  nec  pra»idens,  si 
autem  aliquid  inlluit,  aiit  pertiiietad  temporalita- 
tem  tantum:  contra, quia  tale  caput  proEcst  tali  colle- 
gio  secundum  quod  est  tale  collegium  scilicet  lale 
colleifium  habetquod  sit  tale  collegium  secundiim 
spiritualitatemmagisquamseciindiimtemporalita- 
tem,quia  est  tale  collegiiim  divino  cultui  dedica- 
tum.  Ergo,  etc.  Secunda  ratio  talis  est,  caput  talis 
collegii  aut  liabet  aliquam  jnri^dictionein  super 
ipsum,  autnon:  non  potestdici  (iiiodnoii.quiatunc 
non  esselcaput,  Si  sic,  aut  habet  jurisdictionem  Ec- 
clesiaslicam  aut  non  :  si  liabet  jurisdictionem 
Ecclesiasticam,  habetur  propositum  :  si  non,  se- 
quitur  quod  prcesidentia  ejiis  non  differata  pree- 
sidentia  dominorum  terrenorum ,  quod  esl  in- 
conveniens. 

a  Secundo  probandum  est ,  quod  caput  mo- 
nasterii  habet  jurisdictionem  super  exislentes  in 
monasterio,  et  hoc  quantum  ad  spiritnalia,  et 
prima  probatio,  quod  debet  haberejurisdictionem 
quantumadobservantiasregula)  etconstitutionum, 
et  lioc  patet  triplici  ratione.  Prima  accipitur  ex 
parte  directionis,  quia  iUe  magis  debet  prasesse 
aliquibus,  qui  magis  inter  eos  novit  dirigere  et 
promoveiido  bona  ct  corrigendo  mala.  Sed  abbas 
vel  consimilis  sic  se  habet  rtspectu  monachorum 
vel  fratruin  quantum  ad  observantiis  speciales 
monasterii,  (]iiia  abbas  experimento  quotidiano  et 
non  sola  relatione  alterius  scit  ea.  Ergo,  etc.  unde 
propteristam  ign.irantiam,quam  saiculares  habent 
respectu  talium,  prohibetur  ne  clericus  stecularis 
flat  abbas. 

a  Secunda  ratio  sumitur  ex  continuatione 
regiminis,  quia  cuilibet  collegio  manenti  infra 
clausuram  debel  aliquis  conlinue  pi;eesse:  Aut 
ergo  iste  dL-bet  esse  episcopus,  aut  alius  saicularis, 
aut  aliquis  de  collegio  non  episcopus:  primum 
non,  quia  iion  dec(^rijt,  quod  moraretiir  cuntinue 
ciim  suis  luter  mouachos :  secundo  qiiia  nou 
posset    hoc    facere    propter    curam    aliorum  : 


nec  eliam  aliiis  clericus  ,  quia  ininiis  dece- 
ret  de  primo  ;  et  quia  ignoraret  qualiter  de- 
beret  haliere   eos  regere  ,  sicut    dictum   est. 

«  Tertia  ratio  sumitur  ex  hoc,  qiiod  religiosi 
adstrinxt^ruiit  se  ad  ista  voluntarie,  quia  in  illis 
homo  cum  essel  liber,  se  obligavit  volunturie, 
(Jebet  sibi  concedi  superior,  (]iii  debeat  magis 
esse  gratus.  Sed  cuilibet  religioso  debet  esse 
magis  gralus  supt;rior  siiae  religionis  quam  alius 
qiii  aliter  iion  videtur  diligere  statum  suum. 
Ergo,  etc. 

«  Quarta  ratio  sumilur  ,  ex  consuetiidine 
Ecclesia},  et  est  talis.  Secundum  commiinem 
Ecclesiae  censiietiidinem  religiosi  in  jirotessioiie 
promittunt  obedientiam  patri  monasterii.  Sed  ista 
obedientia  prrccipue  uttenditiir  penes  observantiain 
specialem  religionis.  Ergo,  etc. 

«  Qiiantum  etiain  ad  praiceptacommuniaom- 
nibiis  Cliristianis,  decet  (]iiod  leligiosi  subduiitur 
prailato  siut  religionis.  Prinioquia  dtcet  religiosos 
siibesse  abbatilnis  et  consimilibus  illis,  sine  qui- 
bus  speciales  observantiaj  non  possiint  observari. 
Sed  sine  obedientia  praeceptorum  couimunium 
noii  beiie  nec  fructuose  (tossunt  observari  obser- 
vantia;  S(ieciales.  Ergo,  etc.  Secundo  qiiia  in  illis 
debent  religiosi  subesse  abbatibiisetconsiinilibus, 
quae  aliter  habent  corrigi  vel  promoveri  tam  in 
religioso  quaiu  in  saiculari.  Sed  in  ()rieceptis  tali- 
bus  aliter  debet  ordiiiari  religiosus  ((iiam  aiius. 
Ergo,  etc.  Quia  si  iii  talibus  religiosi  deberent 
corrigi  [)er  (lotestatem  extrinsecam  ,  eorum  cor- 
rectio  posset  esse  scandalosa  ,  unde  magis  secrete 
corriguntur  in  ciaustro  et  sine  scandalo.  Ergo , 
etc.  Tertio  quia  praelatisclaustri  conceditursumma 
()oena,  qus  coinpetit  clcricis,  scilicet  poena  car- 
ceris:  el  hoc  non  esset  nisi  concederetur  cor- 
rectio  inajoruni  criminum,  Ergo  ,  etc.  His 
[ircemissis. 

«  Dico  '  quod  regulariter  et  cominuniter 
exemptio  religio^orum  est  expediins.  Primn  probo 
tali  rulione :  quia  ista  vel  illa  exi  inptio  est  bona 
per  qiiam  siibditi  exiinuntur  a  jurisilictione  ac 
(Kitestate,  qiiando  est  su(iei'flua,  vel  magis  nociva, 
quam  proficua.  Sed  secundum  conseqiientia  sic  se 
habet  ()ote<tas  episco^ialis  respectu  religiosorum. 
Ergo,  etc.  Major  patet.  Minor  probatiir:  et  (iriino 
quanlum  ad  su[ierUuitatem,  quia  (lotestas  e()isco- 
palis  res[)ectu  illoruin  est  sii()erflua,  quibus  suffl- 
cienter  provisum  est  de  jurisdictione  siiie  episco- 
[lali  potestate.  Ergo,  etc.  Major  videlur  probata. 
Miuor  patet  ex  dictisquia  provisionefacta  nligiosis 
de  jurisdictione  videlicet  pra-ceptorum  commu- 
nium  et  specialium  observuntiarum  ,  sulficienter 
est  eis  provisum  de  jurisdictione;  quia  non  requi- 
ritur  jurisdictio  quantum  ad  alia.  Sed  sine  pote- 
stute  episcopali  est  eis  sufflcienter  provisum  de 
jurlsdictione  in  istis,  ut  jam  ostensum  esl,  (]uia 
probatum  est  quod  abbales  et  consimiles  delient 


Pag.  253. 


» Pag.  •■iod. 


53^ 


CLEMEXTJS   V   ANXUS    8.    —   CHRISTI    1312. 


habere   jiirisdictionem  in  pr;rmip?is.   Ergo,   etc. 

8  Contra  lioc  arguitur  tnpliciter.  Pruno  quia 
melius  est  regi  per  plures  sapientes,  (luam  jier 
uniim.  Secnndo  nuia  ideui  sequentur  de  papa ,  si 
abbas  siifficit.  Tertio  quia  diceietur,  quod  ex 
natura  rei  una  est  sub  alia,  et  ideo  neutra  super- 
fluit.  Ad  primuiu  dicendiiin,  quod  illnd  liabet 
veritatem  per  moduiii  con^iiii,  non  per  nioduui 
jurisdiclionis,  quia  una  posset  impedire  aliam  , 
nisi  una  subjiceretur  alteri,  et  nata  essetex  natura 
rei  subesse  :  sicut  etiam  iu  aliquibus  religioiiibus 
inveniuntur  potestales  subordinatse,  et  etiam  in 
sa^cnlo;  etouinis  |iotcstas  subest  potestati  domini 
papa:',  a  quo  omnis  potestas  Ecclesiasticaalia  a  sua 
habet  institui,  sicut  ab  uno  capite  totius  Ecclesiae. 
Et  per  hoc  patet  ad  secundum,  (luia  non  est  simile 
de  poteslate  episcopali  et  pnpali,  (juia  episcopis,  ut 
sunt  ejii^copi.  non  debetur  nece-saiio  jurisdictiOj 
accipiendo  episcopum  prout  iniportat  pote>tatem 
ordiiiis:  nec  etiam  liabentibu?  jurisdictionem  de- 
betur  instituere  alias,  nisi  prout  eis  limitatur  a 
Papa.  Sed  potestali  pafiae  ex  natura  rei  secuudum 
decentiam  et  ex  institutione  Christi  quantum  ad 
exislentiam  subest  oiiinis  jiotestas  Ecclesiastica 
alia  ab  ea,  et  ab  ipso  papa  omuis  alia  potestas  in 
Ecciesia  habet  institui :  unde  uniuscujuscumque 
potestas  alterius  ab  ea  in  gradu  suo  non  excludit 
necessitatem  ejus,  nec  ostendit  eam  siiperfluam  : 
sicut  nec  sufficientia  potestatis  institutie  excludit 
necessitatem  vel  concludit  superfluitatem  (lote- 
statis  institiientis.  Ex  hoc  patet  ad  tertium,  quod 
ex  natura  rei  potestas  prselatorum  ,  qui  siint  in 
religione,  non  subjicitur  potestatiepisco|iali,  etiam 
jirout  potestas  episcoiialis  accipitur  etiain  pro 
potestate  jurisdictionis  collatasepiscopis:  necetiam 
secimdiim  decentiam,  cum  sufticienter,  utdictum 
est,  provisum  sit  lis,  et  provisio  ex  natura  rei 
debeat  esse  lalis.  Nec  oportet,  quod  secundum 
existentiam  subjiciatur  eis,  quia  hoc  dependet  ex 
arbitrio  pap».  El  si  objiciatur,  quod  cum  a  prin- 
cipio  religiosi  snbe<sent,  scilicet  episcopis ,  quare 
si  hoc  non  decebat  ex  natura  rei ,  fuit  ita ;  dicen- 
dum  quod  a  principio  non  fuit  animadversum 
sive  coiisideratum  quomodo  magis  decebat  reli- 
giosos  regi  per  prslalos  sui  oniinis,  qu.uii  per 
alios  quantuin  ad  praelatos  praesidentes  specialiter 
et  iiiimediale  ,  sicut  postea :  et  ideo  a  principio 
deciiit ,  qiiod  essent  sub  potestate  prslatorum 
quousque  per  experientiam  temporis  et  collationis, 
super  lioc  babitse,  sunt  a  saiictis  Patribus  et  expli- 
cite  tradita,  qufe  a  |iriiicipio  explicite  non  occur- 
rerunt. 

«  Secunda  autem  |iars  minoris  principalis,  et 
primae  rationis  (irnbaiitis  priiiciiialiter  prohatur  ex 
tribus  (duobus).  Primo  ex  propdrtione  [iraelati  ad 
subditum.  Secundo  ex  promoventibus  ad  bnnum, 
ad  quoU  religio  ordinatur  :  quantum  ad  priinum 
adducuutur  rationes.  Prima  sumiturex  iguorantia 
slatus,  et  est  talis :  quia  in  regimine  inultum  nucet 
ignorantia  vel  imperfecta  nutitia  eorum,qua;  ad 


regimen  pcrtinent  quando  scilicet  praplatus  ea 
ignorat,  vel  imperfecte  scit  ea,  qune  (lertinent  ad 
regimen  alterius.  Ergo  diversitas  (uuiformitas) 
convcr>ationis  inter  praelatum  el  siibdituni;  mul- 
tum  prodest  regimiiu  :  et  Ojipositum,  scilicet  lioc 
vel  illud  quod  diminuit,  nocet  regimini.  Secunda 
ratio  siimitur  ex  inuliia  benevolentia  [iraelati  ad 
subditiini,  et  e  coutr.irio  :  qiiia  ille,  qui  est  iiiagis 
benevolus,  debet  habere  regimen  csteris  paribus. 
Sed  disparitas  convirsationis  inter  prcelatum  et 
suliditum  diniinuit  talem  benevolentiam.  Ergo, 
etc.  Major  patet  ex  parte  praelati,  quia  cum  juris- 
dictio  ordinetur  ad  bonum  subditorum  ;  unde  et 
illi,  qui  ordinant  jurisdictioneiii  su.im  ad  commo- 
dum  suum  tem(ioraIe  su[ier  terram  (non)  diligunt 
alios,  velle  autem  boniim  alicui  est  amare  eum  ; 
amor  prslati  ad  subditiim  multum  facit  adboiium 
regimen.  Idem  etiam  (labt  ex  parte  siibditi,  quia 
qnanto  plus  diligit  (ira-latum  suiim,  taiito  liben- 
tius  obedit  sibietsuo  regiinini.  Minoretiam  patet. 
Disparitas  conversationis  diminuit  talem  benevo- 
lentiaiii,  quia  qui  sunt  e.jiisdem  conversationis 
magis  se  dilignnt,  nam  similitudo  est  causa  dile- 
ctionis,  nisi  per  accidens  coiitingat  conlrarium  :  et 
ideo  diversitas  conversationis  diininuit  benevolen- 
tiam. 

a  Tertia  ratio  sumpta  ex  benevolentia  ad  sta- 
tum,  et  est  talis.  Cuin  illt^,  qui  praeest,  magis  zelat 
pro  bono  regimine  aliquorum,  noii  est  ponendus 
alius,  qui  miiius  ztlat  el  possct  magis  zelantem 
impedire.  Sed  probabile  est,  ([uod  n^Iigiosus  prae- 
latus  magis  zelat  pro  bono  regimiiie  religiosorum 
siii  ordinis,  quam  alius,  sive  sit  seculiris,  sive  sit 
religiosus  allerius  religionis  :  et  alius  posset  peni- 
tus  impedire  eum.  Ergo,  etc.  Major  palet  quia 
magis  zelans,  caeteris  [laribus  meliiis  regit,  et  im- 
pedire  regimen  melius  r(  gentis  es^el  nocivum. 
Minor  etiam  [latet  facililer  ,  quia  unusquisque 
magis  afficitur  ad  suum  statiim,  qnam  alienus  a 
statu  ;  et  per  consequens  inagis  zelat  pro  bono 
regimine  existeiitium  iu  statu. 

a  Contra  prajinissa  argiiitur  multipliciter. 
Primo  contraprimamrationem,  quia  prfesumitur, 
qiiod  episcopus  ([ui  assumitur  ad  altiorem  statum, 
quaui  sit  status  |ir;vIalionis  religiosorum.  sitmagis 
s:i[iiensquam  pra;latusreligiosus.  Datoetiam,  quod 
minus  sciret  de  iis ,  qu;¥  (lertinent  ad  ouser- 
vantias  religionis ;  tamen  praesumitur  plus  scire 
de  iis  ,  qua?  pertinent  ad  prjecepta  ,  de  qui- 
bns  est  majus  periculum.  Secundo  arguitur 
contra  secundam  et  tertiam ,  quia  sa(i|ioiiitur, 
quod  episcopus  impedi;it  prcelatum  religionis  : 
quod  non  videtur,  quia  sup|ionendum  est  de  eo, 
quod  sit  boiius.  Tertio,  quia  dicitur,  quod  status 
episcupi  eminenter  contuiet  statiim  religionis.  et 
per  consequeiis  afUcieliir  ad  eos  sicut  aliu-  religio- 
sus.  Qiiarto  arguitur  coutra  quart.im  ralionem, 
quod  ovis  sequatiir  paslorem,  utcumque  sit  alte- 
rius  speciei.  Eigo,  elc. 

0  Arguitur  conlra  rationem  quia  secundum 


CLEMENTIS  V   ANNUS   8.    —  CHRISTI    1312. 


535 


istas  rationes  sequitur,  quod  papa   non  debeat 
prtDesse  n  ligiusis. 

0  Ad  priinum  islnnim  ilicenduni  est  primo, 
qnod  al)bas  i»ilfst  esse  iEque  sciens,  et  forte  de 
faclo  invenirentur  e|iisco|)i ,  vel  forte  plures  deli- 
cientes  in  hoc,  quani  praBlali  religiosi,  licet  nuilli 
sintsapientesintureiiiscopos.  Secundo,  (|iiiasalten) 
qna;  sunt  ini|ioneiula  religiosis  quiecunique  nie- 
liusnovitreligiosus,  quamalius.  Tertio,  quiadum 
adsit  bona  voliintas  ad  sul)ditc)S  qiuB  propsumitur 
propter  prEetticla  delectus  scientia;  posset  per 
consilium  subveniri  proborum  tam  circa  pra;- 
dicta,  quain  circa  alia.  Ad  secundiim  dicen- 
dum,  quod  licet  sil  pnrsuiMenduni  de  episcopo 
et  quociimqne  alio,  quodsitbonus,  donec  probetur 
conlrariiim  ;  ita  etiaiii  propter  affectioneni  incur- 
vam  cujuslibet  ad  seipsum  piffisumi  potest.  quod 
quilibet  jurisdictionem  suam  vellet  ampiiare,  et 
concurrentem  impeilire  :  etforlepnsset  ita  probari 
de  facto,  ita  esse  in  multis  visitationibus  iiuinaste- 
riorum  factis  per  episcopos  vel  episcojium  ;  ita 
quod  per  probationem  jam  de  f  icto  patenter  posset 
probiiri,  qiiod  suam  extendant  potestatem  episcopi 
super  religiosos,  el  regiinen  relifjiosoruin  impe- 
diunt  quandoque.  vel  forte  frequenter.  Ad  tertium 
dicenduin,  (luod  licet  slalusepiscopaiis  sitemiiien- 
tior  quantum  ad  dignitatem  status ;  non  tamen 
continet  statum  religionis  formalem,  nec  similem 
modum  vivendi,  qute  est  causa  majoris  affectionis 
prtelati  ad  subdilum.  Ad  (]uartuin  diceiidum 
quod  comparaiido  brntum  ad  brntiim  n<in  inveiii- 
tur,  quod  aliquod  bruluin  sequatur  sorietatem 
alterius,  quod  sit  allerius  sjieciei  nisi  propter  prse- 
dam.  Sed  bene  qu;edain  animalia  brula  magis 
sequuntiir  hominem  beneficum,  quain  sequantur 
aliiid  brutum  ejusdem  speciei  proplermulta  bene 
ficia  C(dlata,  qua'  si  non  Derent,  nec  illa  sequeren- 
tur.  Sic  puto  quod,  si  religiosi  essent  experti  plura 
beneficia  ab  episco|iis,  (|uam  a  pradatis  suae  reli- 
gionis,  quod  relijiidsi  libenter  sequereiitur  eos. 
Dices,  prcBsumitur,  quod  exliibeaiit.  Et  ego  dico, 
quod  ovis  non  setiueretur  beneficium  praesumptuni 
vel  beneQcia  praesumpta,  sed  exhibila  ,  et  adhuc 
minus  sequeretur  exhibentem  oppositum  benefi- 
ciorum.  Ad  quintum  de  papa  diclum  est  superius. 
oPostea'  probatur  idem  ,  scilicet  quod  po- 
testas  episcopalis  primosit  nociva  regimmireligio- 
soruni,  ralionibiissumptisex  partepromoventium 
ad  bonum  positiva;  religionis.  scilicet  qucE  sunt 
duo  quae  retiahunt  lidminem  a  malo,  et  pronio- 
venl  ad  bonum  po^itiviim  :  nnum  per  modum 
directioms,  sicut  piaecept.iet  monitiones  :  et  aliud 
per  modum  meiliciniilis  lemedii,  siciit  sunt  cor- 
rectiones.  Primo  ex  ulroque  potest  argui  ad  pro- 
positum  et  pi  iino  ex  priiiio  ducitur,  quia  episcopus 
novit  minus,  que  exiiediuiit  religiosis ,  et  ideo 
minus  potest  scire  beue  qua-  debeant  praecipi  vel 
nioneri  :  et  siconcurreretcumscicnte,  posseteum 

•  Pag.  25  i. 


inipedire,  sicul  jam  dictum  est.  Secundo  minus 
acceptarentiir  adiiKimtiones  sua;,  quam  ordinatio 
illius,  qui  esi  conformis  vitaj  :  et  quia  ista  tacta 
siint  superius,  ideo  transeo.  Quantum  aiiteni  ad 
correctionem  iilem  probatur,  scilicet  quod  juris- 
(liclio  episcopi  esset  nociva,  impediendo  scilicet 
meliorem  :  priino,  quia  in  correctioiiibus  maxime 
exiiuiritur  benevolentia  et  ainor  specialis,  iiui  ma- 
xime  est  inter  conviventes,  et  nnnus  inter  alios. 
Ihide  Augustinus  iii  regula  :  Propter  quod  in 
unum  estis  congregati,  ut  unanimes  liabiletis  iii 
domo,  et  sit  vobis  anima  una  et  cor  unum  in  Deo. 
Secundo  ,  quia  in  correctionibus  maxime  est  ne- 
cessaria  nolitiaconditioiiis  ejus,  qui  debet  conigi  : 
quae  major  vel  niagis  habetiir  a  conviventibus, 
(]uam  ab  aliis.  Tertio  quia  cum  in  coiieclionibus 
immineal  coiifusio  pers(in;e  et  status,  qu;im  pr;E- 
latus  alterius  status.  Qu;irto  ,  qiiia  cuin  (jx  debita 
correctioiie  conservetur  status  et  hoiior  ejus,  prae- 
sumendum  est,  quod  prael;itus  de  ipso  statu  magis 
sollicitetur,  qiiam  ad  teneiidumstatum  et  hoiiorem, 
qui  expedit  circa  ista.  Etsic|)alet,  qiiod  jurisdictio 
e|iiscopalis  magis  est  nociva  religioni  quain  pro- 
ficua,  atlendendoadea,  qiia;  promoventadbonum 
commuue  religionis  positive. 

«  iteni  probari  potest  ex  his,  quae  promovent 
bonuin  religionis  per  moduin  reinoventis  prohi- 
bens.  Sunt  auteni  in  universo  quatuor,  scilicet 
paupertas  voluntaria,  obedientia,  contiiientia  et 
separatio  secundum  locum  a  conversatioiiibus  sae- 
cularibus  :  et  ex  quolibet  istorum  potest  argui  ad 
propositum.  Primo  ex  obedientia  quia  illiid.  quod 
vel  impedit  vel  minuit  obedientiam  religiosonim 
ad  patrem  nion.isterii  est  nocivum  volo  obedientiae 
ab  eis  facto.  Sed  jurisdictio  episcopalis  est  hujus- 
niodi.  Ergo,  etc.  iM;ijor  patet.  Pmbalio  mimiris, 
scilicet  qiiia  illud,  quod  obedieiitiani  talein  (inipe- 
dit).  est  nocivum  voto  talis  obedieiitiae.  Sed  juris- 
dictio  episcopalis  iiata  est  im|)edire  talem  obedien- 
tiam,  quia  juri;-diclioiies  contendentesineamdeni 
personam  natae  sunt  impedire,  etiamsi  respiciant 
diversos  casus,  quia  quantumcumqiie  casus  siiit 
diversi  in  una  persona  non  possunt  siinul  exequi 
plures.  nam  exequendo  unam  impeditur  ab  execu- 
tione  alterius,  etc.  una  impedit  aliain,  elc.  Si  con- 
curreret  juiisdictio  episcopalis  cum  jurisdictione 
abbatis  super  mouachns,  impediret  jurisdittionem 
al)b;i1is  et  diminiieret,  qiiia  iiiii  snbditur  duohus, 
niilliusohedientitEad  |)leiiiiin  sulijicitur.  Ergo,etc. 
Secundo  arguitur  ex  eodein  sic,  quia  illud  ,  quod 
dat  occasionem  subditis  religiosis  minus  prompte 
obediendi  |iatn  monasterii  est  nocivum  bono  obe- 
dieiiti;Eilebiia}  illi  p;itri.  Sed  junsdictioepi-copalis 
est  liujusmodi.  Ergo,  etc.  Major  palet.  Probatio 
minoris,  quia  spes  propinqui  defensoris  redd  rel 
religiosis  subdilos  miniis  promiiios  obedire  palri 
moiKisterii,  quia  passiin  per  appellaliones  qiiales- 
cumque  possent  evadere  manus  ejus.  Sed  lioc  est 
reddere  religiosos  ad  obedientiam  eis  debitain  mi- 
nus  promptos. 


536 


CLEMENTIS   V  ANNUS   8. 


CHRISTI    1312. 


0  Sed  confra  hoc  posset  objici,  qiiia  dicitur 
quod  episc()|iiis  iion  (ovehil  injustaiii  eausain ,  et 
per  coiisequens  non  dabit  eis  occasionem  ad  appel- 
Jandnm.  Kt  ad  hoc  dico  primopropterfragilitatem 
liumanam  piobabile  est  episcopos  fovere  lales  ap- 
pellatioiies  ati  ampliandum  jurisdictionem  suam. 
Secuiido  qiiia  dato,  qiiod  episcopi  essent  boni, 
inullos  liaberent  ciica  sc,  qiii  de  f.icili  consiilerent 
facere  accepUoncm  appellatiimum  vel  propler  inu- 
iiera,  vel  |iropter  favores  personarum,  etexmultis 
aliis  caut^is.  Tertio,  quia  bonitas  episcoporum  iion 
tollerel  op|iositioiiem  malorum  monachorum  circa 
liossibilitatem  babendi  remcdium  per  appella- 
liones  :  imo  videliir  ,  quod  talis  possibilil.is  eva- 
deiidi  per  appellalionem  propler  spem  piopinqui 
defensoris  det  occasionem  suspeclis  religiosis  fu- 
giendi,  et  cootemnendi  correctionem  pra;lalorum 
suse  religionis. 

a  Ex  secundo,  scilicet  ex  voluntaria  pauper- 
tate  pulest  idem  argui,  scilicet  quod  jurisdictio 
episcopahs  tali  voto  est  nociva  :  quia  illiid  quod 
reddil  religiosuiii  magis  sollicituincirca  boiia  lem- 
lioralia  est  contrarium  voto  paupertatis,  velsaltem 
uucivum.  Sedjurisdiclioepiscopalisesthnjiismodi. 
Eigo,  elc.  Major  palel.  Piobatio  miuoris  :  quia 
lites  non  possunl  teneri  sme  niagnis  expensis,  et 
per  coiisequens  sollicitant  hoininbm  ad  procuratio- 
nem  teiiiporuliiim.  Sed  jurisdictio  episcopalis  nala 
est  reiigioni  inultiplicare  iiles  ,  quia  oporteret  eos 
respoiidere  in  curia  episcoporum  conquerentibus 
de  eis  quibuscumque  vel  juste  vel  injuste,  et  etiam 
ejiiscopi  episco|)0  impunenti.  Ergo,  etc.  Secundo 
prubalur  ideui  sic  :  quia  ijuod  dat  occasionem  nio- 
uacho  ad  hoc,  quod  habeal  aliquid  sine  scitu  sui 
piaelaii,  est  conliarium  voto  paupertatis.  Sed  ju- 
risdicliu  episcupalis  esl  hujiismndi.  Ergu,  elc.  Ma- 
jor  palet.  Probatio  minoris  :  qiiia  illud,  per  quod 
dalur  monachis  uccasio  trahendi  abbalcm  suum 
ia  causam  per  opposilionem  vel  aliter,  dat  sibi  oc- 
casiouem  piocurandi  et  quaerendi  aliquid  pro  se 
sine  scitu  sui  praelati.  Sed  jurisdictio  episcopalis 
daloccasiouein  hujusmodi.  Eigo,  etc.  elsidicatur, 
quod  episcopus  est  boDus,  diceuduui  sicut  prius. 
Idem  probari  protestex  lerlio,  scilicet  ex  conliueu- 
tia,  quia  scilicet  omnis  discursus  per  munduin,  et 
maxime  ad  conlrahendum  moram  cum  illis,  qui 
saBCUlariter  conversanlur  ,  est  nocivum  volo  cou- 
tiueuliai.  Sed  jurisdiclio  episcoporuiu  est  occasio 
talium  discursuuni.  Ergo,  elc.  Major  patet,  quia 
discursus  tales  vix  possunt  esse  sine  sucietate  mu- 
lieris.  Sedhocest  uocivum  volocontineiitiae.  Ergo, 
etc.  Tales  ergo  discursus  fiequentes  vix  possunt 
esse,  quia  multae  occasioiies  conlrari;e  immiscean- 
tur,  et  maxime  loqucndo  de  discursibus,  qiii  suut 
ad  lites,  ratioue  quoruin  opurtet  se  jungere  homi- 
Dibiis  niultum  sa;culo  dedilis,  el  eliam  levibus,  et 
posset  poiii  in  terris.  Etsidicalur,  quod  jtropter 
temporalilatem  nuuc  etiaiu  discurruut  religiosi, 
dicendum  quod  non  oiiortet,  primo  quia  iniillipli- 
care  inconvenieus,  nou  est  sulvere.  Secundo,  quia 


ad  hoc  pauci  electi  el  mapiis  caiiti  etexperli  mittiin- 
lur,  qui  possunt  sufflcere  :  sed  de  episco|iali  jiiiis- 
dictione  nou  est  ila,  cui  in  causis  personalibus 
subjiciuiitiir  monachi,  et  ijui  iinliffercnter  possunt 
habcre  occasionem  existeiidi  exlra  clauslrum  sive 
suspecti  sive  securi.  Ex  his  palet,  quod  jurisdictio 
episcopalis  nocet  qnanto  prius,  voto  scilicet  sepa- 
ratioiiis  a  coiiversationilius  sa^culariler  sine  solli- 
citudine  (sive  solliciludinis)  claustri,  quia  omnis 
evagatio  et  omnis  disciirsus  et  oiunis  citatio  extra 
claustrum  hiiic  contrariatur. 

«  Sed  contra  lioc  posset  objici  primo,  quia  po- 
terunt  inonacbi  comparere  per  procuratorem.  Se- 
cumlo  quia  diceietur,  quod  episcopus  non  trahe- 
ret  eos  extra  claustrum,  sed  in  visitatione  corrige- 
ret.  Tertio  quia  diceretur,  quod  mitteret  eis  visi- 
tatores.  Primum  non,  videlicetpropterduo,  primo 
quia  non  omni  casu  ijotest  hoiiio  decenter  coiiipa- 
rere  per  prociiratorem.  Secundo,  quia  multi  mo- 
nacbi  nollent  comparere  per  piocuratorem,  vo- 
lentes  discurrere  per  mundum.  Secundum  etiam 
nou  valet  propter  duo,  priiiio  quia  aut  visitatio 
episcopi  esset  diuturna  aut  transitoria :  si  diuturna, 
gravarentur  monasteria  :  si  transiloria,  tunc  epi- 
scopus  paruin  posset  scire  de  corrigendis  :  iiiio 
videtur  probabile,  quod  quia  monachi  suspecti  et 
saeculariter  volentes  vivere  maiorem  gratiam  fre- 
queiiter  habereut  apud  saeculares  praelatos  et  alios, 
et  praecipue  apud  advocatos,  possent  ex  mala  in- 
formatione  inducere  episcopum  ad  destruendum 
ouineui  informationem,  quam  faceret  unus  abbas 
per  totum  annuin.  Secundo,  qiiia  possetesse,  quod 
instaiitia  ageiitium  coiilra  monachos  requireret 
oppnsitum.  scilicet  ad  faciendum  citationem  extra 
claustriiiii.  Tertio,  quiafrequeuterepiscopi  habenl 
multos  tales  circa  sead  faciendum  tales  citatioiies, 
incitantes  eos.  Qiiarto  ut  dicunt  illi,  qui  experti 
sunt,  nou  apparet  experientia  facti  tantasoliicitudo 
episcoporum  circareIigiosos,quod  velinteiscavere, 
ne  citenlur  exlracbiustrum.  Ideiii  principale  patet 
ex  bono,  ad  qiiod  reiigio  est  ordinala,  quod  est  ex 
voto  vacare  divinocultiii.  Primo,  qiiia  intali  bono 
nocet  omnis  iuquietudo  iiientis.  Sed  juiisdiclio 
episcoporum  intert,  vel  polest  esse  occasio  infe- 
rendi  multas  inquietudines  reiigiosis.  Ergo,  etc. 
Secundo,  quia  rehgiosi  lali  cultui  se  dedicanl  se- 
curius,  ut  securius  quantum  ad  ea,  quae  pertinent 
ad  salulem,  vivaut.  Sed  jurisdiclio  episcoporum 
nocet  tali  securitati.  Ergo  ,  etc.  Probatio  minoris, 
quia  episcopo  praicipiente  contrarium  ei,  quod 
piceciperet  abbas,  reddereturreligiosus  magis  per- 
plexus,  quam  sa^cularis  .  qui  iion  habel  nisi  uiium 
isloruiii  praelalorum.  Sed  perplcxitas  est  contraria 
saluti.  Ergo,  etc. 

«  Si  dicatur,  quod  a  sapientibus  poternnt  di- 
rigi,  cui  debeaul  obedire  :  noii  valet,  quia  saltem 
alii  quanluiiiad  hoc  essenl  iu  majori  dubio,  quam 
sa?culares.Secundn,  quiacoiilradicenlibus  pariter, 
vei  qui  lales  putaiitur,  quod  polest  frcquciiler 
coulingere,  adhuc  manel  iu  dubio.Tertiu,  quia  ab 


CLEMENTIS    V    ANNUS    8.    —    CHRISTl    1312. 


537 


illo  cui  non  obodircnt,  posscnt  miiltis  moiiis  gra- 
\ari.  Si  dicatur,  (|uotl  lixc  ouuiia  pro|iter  corre- 
ctionem  abbatis  salteni  in  tali  casu  subjiccrentur 
episco|)is.  Ad  boc  dico,  (piod  adbiic  iiuii  vidcliir 
niilii,  (|uod  suhjcctio  cxpcdirol :  (|uia  licet  torle  in 
casu  et  raro  posset  expudire;  regulariter  tamen  et 
coniiiiunitcr  vidctiir,  (piod  csset  nociva  iiiagis 
quam  proliciia.  1'riino,  ([uia  daretur  saltem  mo- 
nachis  facultas  ad  appellandum,  (luod  est  maxima 
occasio  encrvandi  discipliiiam  et  destruendi  mo- 
nasteria,  ut  expcrientia  potest  doccrc.  Secuiido, 
quia  probabile  cst,  quod  regulariler  abbas  magis 
afficiatur  ad  statum  suum  et  iiionaclium,  qiiam 
quicuinque  priulatus  sjccularis ;  uiide  licet  ([uod 
posset  in  casii  propter  forte  inordinationem  abbatis 
hic  expedire  ;  tamen  regiilaritcr  non  est  conccden- 
dum,  quia  ad  haiic  parlem  plura  iuconvenientia 
sequerentur,  quain  ad  aliam. 

aPostqiiair.  universim  hic  ostcnsumest,  quod 
gencralilcr  religiosis  expedicns  est  exeuiplio,  nunc 
videndum  quibus  religiosis  magis  convenit  :  et 
dico  quautum  ad  lioc,  quod  niagis  couvenit  illis 
religiosis,  qui  suiit  dispersi  per  niundum,  existcn- 
tibusin  diversis  mundi  dio3cesibusctregnis,quam 
illis,  qui  non  suiit  dispersi  :  et  loquor  de  illis  di- 
spersis  qiii  suiit  sub  uno  capite.  Sccundo  dico 
quod  iiiagis  conveuit  illis,  in  qiiorum  religione 
est  ordinatum,  qiiod  omnes  taiii  iirailati  qiiain  alii 
habeant  corrcctioiiem  in  prima  religione,  quain 
aliis  qui  noii  siiiit  sic  ordinati.  Teitio  dico,  quod 
magis  compelil  mcndicantibus,  quam  non  mendi- 
cantibus.  Primum  patet  sic,  quia  uni  religioiii 
debenti  uniformiter  vivere  multum  esset  nocivum 
tot  diversis  voluntatibus  subjici,  sed  si  talis  religio 
subjiceretur  episcopis  una  religio  debens  unifor- 
iiiiter  vivere  subjiceretur  multis  et  diversis  volun- 
tatibus.  Ergo,  etc.  Major  patet,  quia  omnis  diver- 
sitas  nocet  unitati.  Minor  eliam  patet,  quia  tales 
subjicerentur  omnibus  episcopis  mundi.  Sccundo, 
qnia  diversa;  consuctudiiies  ct  divcrsi  inodi  vi- 
vendi  tam  prajlatorum  quam  aliorum  (inducerent 
divcrsitatem).  Ergo ,  etc.  Tertio,  quia  unuin  et 
eumdeiii  oporlcret  subjici  inllnitis  dominiis,  et 
jurisdictionibus,  (luia  capiit  totius  religionis  opor- 
terct  subjici  omnibus  episcopis  mundi.  Secundum 
etiain  patet  (|iiia  illi  quibus  provisum  est  de  suf- 
ficienti  corrcctione  quanlum  ad  omiies,  qui  sunt 
in  primo  ordine  ,  iiifra  ipsiiiu  ordinem  minus 
indigent  correctione  extrinseca.  Ergo,  elc.  Ter- 
tium  patct  quia  illis,  qui  miuus  habent  agere 
cum  seecularibiis  negotiis,  in  qiiibus  (lossunt  fieri 
injuria;  vcl  caluniniai  vcl  (|uercbe,  magis  convcnit 
quam  illis,  (]iii  in  talibus  |ilus  habeut  agcrc  cum 
saecularibus.  Scd  mciidicaiilcs  suiit  hujusmodi 
respectu  habeiitium  possessioneiu.  Ergo,  etc.  Majur 
patet,  quia  (]iianlo  aliqua  rcligio  miiius  baliet 
agere  cum  extrinsccis,  tanto  miuus  indiget  cor- 
rectione  extrinseca.  Minor  etiam  patet,  quia  illi, 
qui  niinus  babeiit  de  temporalitate,  iiiinus  habeiit 
agere  cum  extriusccis,  quia  iiiajor  fere  contro- 

Ann.  —  ToMUS  XXllI.  —  Rayn.  IV. 


versia  miindi  cst  circa  lemporalitatem.  Sed  men- 
dicaiitcs  siint  hiijusiiiodi.  Ergo,  etc.  Sccundo, 
qiiia  illi  iiiagis  (lcbciit  exiiiii  a  potcstale  |)ia'lato- 
riim,(iui  iiiiiius  habeiit  uiide  se  [lossiut  dcfeiidci-e 
contra  c|)isco|)os  gravantcs,  el  coiitra  iiialc  ajipel- 
lantes,  quia  in  omnibus  suljjiciunliir  [iropler  de- 
fcctiiiii  (lcfcnsidiiis.  Sed  mciulicantcs  suiit  liujiis- 
iiiodi.  Ergo,  clc.  lino  audeo  dicere;  quod  si  laxa- 
retur  habeiia  ad  apjiellandum,  quod  vix  pra;iati 
I)Osscnt  iiisolcntes  corrigerc,  (juia  iircclatis  uon 
potentibus  habcre  expcnsas  ad  se  defendcndum 
contra  rnale  appellantes,  insolentes  jirocurautes 
sibi  gratiam  apiid  judices  ct  alios  s;cculares,  face- 
rcnt  quidi|uid  vcllcnt  :  iinde  illi,  ()ui  voliint  tol- 
lere  a  lalibus  exemptiones,  videntur  tales  ordines 
dcstruere ;  quod  absit,  cum  eorum  utilitas  sit  in 
tota  Ecclesia  manifcsta. 

«  Sed  contra  istud  ultimum  potest  objici,  sci- 
licet  quod  non  meudicantes  magis  debcut  Iiabere 
excmptioncm,  quia  illis  religiosis ,  ut  videtur, 
magis  convenit  exemi^tio,  qui  liabent  jilura  agere 
cum  prailatis,  et  qiiibus  episcopi  in  majoribus 
possuiit  nocere.  Sed  rcligiosi  divitcs  respcctu  pau- 
peruin  isto  iiiodo  se  habent.  Ergo,  etc.  Major  |)atet. 
Probatio  miuoris,  quia  quaiito  plus  habcntdetem- 
porahbus,  tanto  plus  habent  agere  cuiii  episcopis, 
et  plus  iu  niajoribns  possent  eis  nocere  episcopi. 
Ad  hoc  dicendum,  quod  major  non  habet  verita- 
tem,  nisi  sic  addatur  :  Ncc  plus  possuiit  se  defen- 
dcre,  quam  alii ;  uiide  plus  posset  nocere  juris- 
dictio  episcoporum  minus  habentibus,  si  minus 
possent  se  jiivare,  (|uaiu  magis  habentibus  poteu- 
tibus  se  magis  defendere.  De  minore  potest  dici, 
quod  est  falsa,  quia  dainnificarentur  plus  in  bonis 
spiritualibus  quia  miniis  praelati  potcruut  se  de- 
feiiderc  contra  insolentcs  appellantes.  Et  quia  fre- 
(luenler  occurrit  objectio  de  papa  in  picEccdenti- 
bus  quinque  argumcntis  ex  disparitate  coiiversa- 
tionis  et  minore  affectione  ad  statum,  (|uia  sicut 
nec  episcopus,  ita  nec  papa  est  religiosus,  prout 
hic  loquitur  de  religiosis;  et  si  esset  religiosus 
non  taiiieii  essct,  nec  csse  possetdc  omni  religione, 
vidcntursequi  eadeiu  inconvcnientiade  papa  sicut 
de  episcopis;  ad  hoc  dicenduni,  quod  non  est  si- 
mile  propter  «luiuiiue.  Primo,  quia  cst  fundator 
oiiinis  religionis  in  spiritualibus,  (piod  est  plus 
quam  fundare  in  temporalibus  :  episcopi  autem 
non  sic.  Unde  verisiniile  est,  (jiiod  papa  habeat 
majorcm  allccliouiim  ad  cos,  quam  alii  episcopi  et 
quantum  ad  statum,  et  quantum  ad  unumquem- 
que  de  statii.  Secundo,  (luia  propter  iiuitatem 
Ecclesia3  oportct  prifcssc  uniiiii,  qiiod  impossibile 
est  esse  de  oiiini  religione  :  et  ideo  oportet,  quod 
oinncs  subdili  siii  non  sint  consiiiiilis  convcisa- 
tioiiis  cum  co.  In  speciali  est  irrcmcdiabile  (iiian- 
tum  ad  hoc,  quia  iion  potcst  poni  remeilium,  per 
(Iiiod  papa  sit  ejusdem  convcisationis  in  speciali 
cum  quolibct :  aliter  oportcret  esse  cxtra  Ecclcsiara. 
Qiiaiitum  autciii  ad  inferiorcs  episcopos,  i^otest 
remcdiari  pcr  ipsuiu,  dando  pradatos  religiosos. 

68 


538 


CLEMENTIS   V   ANNUS   8.    —   CHRISTI    1312. 


«  Si  dicatur,  qund  saUeni  seqiiitiir,  quod  iiie- 
lior  est  jurisdictio  abbatis  respectu  monachi,  quuui 
jurisdictio  paiiie;  diceiiduiu,  (]uod  non  seqiiitur. 
Primo,  (|uia  cxtra  jurisdictionem  iiapji!  nuUa  est 
bona.  Secundo  quia  major  affectio  ejus  habelur 
quaiii  per  alinm,  quia  omnis  religio  est  0|his  ejus 
sicut  fundatoris  sui;  unde  religiosi  videntur  filii 
ejus  speciales  quadam  speciali  filiatione.  Tertio, 
quia  siibtractio  a  potestale  epi^^coporum  aliorum  a 
papa  potest  stare  cum  hoc,  quod  est  manere  intra 
uuitatem  Ecclesise,  quia  hoc  facto  possunt  manere 
sub  primo  capite  supremo,  a  quo  est  omnis  unitas 
Ecciesiaj  (]uantum  ad  superioritatem  unitatis  Ec- 
clusiae  quantiim  nd  superioritatem  unitatis  Eccle- 
s\x.  Sed  sublralii  a  potestate  papae  est  poni  extra 
unitatem  Ecclesiffi  :  quod  est  nialum,  quia  per 
nullam  aliam  jiirisdictionem  posset  recuperari ; 
unde  exemptio  coiUraria  jurisdictioni  papae  est 
pejor  qnam  qiiodcuuKjue  maium,  quod  ista  juris- 
dictio  jiosset  iiiferre.  Quarto,  quia  iion  piopter  de- 
fectuiii  pofestatis  jnris  llctionis,  sed  proptc-r  impo- 
tentiam  huinana!  fragihtatis  papa  non  potest  reli- 
gioso  intendere,  et  per  se  ipsum  corrigere,  et 
emendas  dare,  sicut  faciunt  praelati,  sed  provi- 
dendo  de  rectore;  ideo  multo  melius  est,  quod 
provideat  eis  de  eo,  qui  sit  ejusdem  conversationis 
cum  eis,  quam  de  alio  :  cum  etiam,  regulariter 
loquendo,  propter  talem  conformitatem  non  de- 
ceat  religiosum  unius  religionis  prsefici  in  alia 
religione.Quinto',  qiiia  dominus  papa  sicut  gene- 
ralis  dispensator  bonorum  Ecclesise  potest  accipere 
a  religiosis  et  abbatibus  non  solum  per  modum 
emendae,  siciit  in  correctioiie  culparum,  vel  per 
modum  gratuitas  talis  collationis  dcpendenlis  a 
voluntate  dantis ;  sed  etiam  sicut  dispensalor 
generalis  Ecclesiae,  et  nullus  alius  episcopus  po- 
test  sic  accipere,  nisi  de  ejus  ordinatione  :  et  quia 
per  modum  emendoe  nou  potest  extrahi  nisi  pro- 
pter  culpam  existentem  vel  impositam,  vel  propler 
ahquam  vexationem  aquibus  oportet,  quod  reli- 
giosi  quandoque  se  redimant ;  non  est  simile  de 
episcopis  el  de  papa.  Et  si  dicatiir,  quod  episcopus 
sit  bonus,  dico  sive  sit  bonus  sive  alius,  tamen  ex 
dictis  oporlet,  quod  habeat  occasionem  alicujus 
inordinatae  pronitatis  ad  executiones  faciendas, 
(juam  non  habet  papa.  Nec  ciedo,  quod  episcopa- 
tus  toUat  ab  eis  oninem  pronitalem  inordinatam 
fragilitatis  humana}. 

«  Nunc  restat  agere  de  exemptione  capitulo- 
rum.  Ad  cu;us  evideiitiain  piaemitto  tria.  Primum 
est,  quod  necessilas  fuit,  quod  capitula  Ecclesia- 
runi  collegiatarum  canonicorum  sa?cularium  habe- 
rent  caput  aliud  ab  eiiiscopo  vicinius  eis.  Secun- 
dum  est  videre,  unde  debent  accipi  rationes  ad 
ostendendum  ulilitatem  vel  incommoditatem 
exemptionis.  Tertium  est  videre,  ad  quid  ordi- 
netur  collegium  canonicorum  saecularium.  Quan- 
tum  ad  primuiii;  sciendum  quod  in  omni  familia 

'  Pas;.  ^55. 


vel  congregatioiie  oporlet  ponere  aliquem  praeesse 
illi  cuugiugalioni,  qui  continuam  curam  gereret 
illius  congregationis  :  alioquiu  prima  congregatio 
esset  iiiordinata,  quia  ille,  qui  habet  generalem 
potestatem  non  posset,  saltem  per  seipsum,  circa 
tales  congregaliones  continue  intendere,  cuin 
tamen  oporteat,  quod  tales  congregationes  habeant 
semper  et  continue  aliquem  circa  se  gerentem 
curaiu  eorum  :  et  quia  collegia  canonicorum  non 
solum  quanlum  ad  collegia  distantia  a  sede,  sed 
etiam  quantum  ad  ipsum  coUegium,  quod  est  in 
sede,  non  potest  semper  habere  prffisentiam  epi- 
scopi,  qui  habet  curam  generalem  totius  Ecclesiae 
seu  i)opuli  dioecesis,  nisi  aUqui  eximantur,  ideo 
oportet  tale  collegium  haberequoddam  caput  con- 
tinuam  curam  exercens  circa  populum  collegii 
aliud  ab  episcopo.  Quod  quidem  collegium,  licet 
non  omnes  de  eo  semper  conversentur  in  eadera 
domo,  tamen  suut  unum  collegium  uni  Ecclesiae 
deservientes;  non  niinus  indigentes  aliquo  spe- 
cialiter  habente  curam  continuam  circa  ipsos, 
quain  fimilia  unius  domus  vel  aliqua  congregatio 
consimilis.  Nec  valet  si  dicatur,  quod  episcopus 
potest  regere  cos  per  aliquem  vicarium.  Priino 
quia  posset  sic  frequenter  mutare  illos  vicarios, 
quia  posset  capitulum  illud  per  tales  mutationes 
multum  laedi  :  unde  non  oportet,  quod  habeant 
praesidentem ,  cui  ordinare  haec  competat.  Unde 
etiam  et  in  quibusdam  Ecclesiis  ordinatum  est, 
quod  nullus  possit  esse  decanus  nisi  faciat  resi- 
dentiam  conlinuam  sic,  quod  non  notabiliter  se 
absentet.  Decens  etiam  est,  quod  per  electionem 
illorum  (cum  tamen  approbatione  siiperioris) 
instituatiir,  quibus  sic  continue  debet  praeesse, 
quia  melius  sciunl  quid  expediat,  quam  alius. 

«  Quantum  ad  secuudum ;  sciendum  quod 
exeniptio  sicut  diclum  est,  dicitur  esse  bona,  quo- 
niam  jurisdictio  opposila  magis  est  nociva  bono 
comiiiuni  subditorum  ,  quod  est  finis  juris- 
diclionis.  Unde  autem  accipiantur  rationes  ad 
ostendendum,  utrum  jurisdictio  sit  talis,  scilicet 
proficua  vel  nociva,  vel  magis  hoc  quam  illud  ; 
videtur  mihi  primum  ad  hoc,  quod  rationes  pro- 
babiles  possint  accipi  ex  conditione  statuum  prae- 
sidentis  et  coUegii  sibi  suhjecti,  ex  quibus  condi- 
tionibus  probabiliter  saltem  potest  conjecturari 
utrum  talis  jurisdictio  tali  collegio  sit  magis  pro- 
ficua  quam  nociva.  Licet  autem  ex  talibus  condi- 
tionibus  sic  probabilius  aliquEe  rationes  possint 
addiici  probabiles  ;  tamen  (saivo  meiiori  judicio) 
ex  talibiis  non  jiossunt  accipi  efficaces,  siicundum 
quas  debeat  procedi,  nisi  post  diutinam  experien- 
tiaiu  facti  :  quia  frequenter  secundum,  tales  per- 
suasiones  generales  videntur  aliqua  agenda,  quo- 
rum  contrarium  ostendit  et  probat  experienUa 
facli. 

«  Quantum  ad  tertium;  sciendum  quodcolle- 
gia  canonicorum  in  Ecclesiis  cathedralibus  non 
solum  ordiuantur  ad  hoc,  ut  cautent  vel  faciant 
officium  divinum  in  choro,  quia  ad  hoc  sufficiuut 


CLEMENTIS  V  ANNUS   8.   —  CHRISTI   1312. 


539 


clericl  chorales,  et  si  ad  lioc  esseiit  ordinati,  illi 
etiam  magis  deberent  fieri  canoiiici,  qui  meliiis 
cantareiit,  quod  falsum  est  ;  imo  etiain  iit  eorum 
consilio  Eeclesia  etbona  Ecclesia;  gubernarentur: 
propter  quod  aliqiia  sunt,  q\iK  episcopus  (non) 
[lotest  faceie  sine  consensu  capiliili,  et  quando^jue 
etiam  capitulum  sujiplet  negligentiam  episcnpo- 
rum,  et  punil  episcopum  peccaiitem  in  collatione 
beneficiorum. 

a  Modo  quantum  ad  quartum,  scilicet  ad  pro- 
po>itiim  ;  possunt  ndduci  aliqiia;  persuasiones  ad 
ostendeiidum,  quod  decens  esset  saltem  quando- 
que  el  in  aliquibus  locis,  cnpitula  eximi  ab  episco- 
pis.  Prima  sumitur  cx  pluralilale  discretorum  in 
colleffio  capituli  iu  coinparationead  episcopuni,  et 
est  talis  :  quia  confj;ruum  est  magis  eximi  sanum 
consilium  a  minus  sano.  Sed  probabile  est,  quod 
in  toto  capitulo  sunt  plures  sapieiites  quorum 
consilium  est  probabile  esse  sanius,  quam  consi- 
lium  episcopi,  qui  est  una  persona  :  et  ista  ratio 
est  probabilis  qunntuin  ad  insignia  coUegia  ,  in 
quibus  cominuniter  invenientur  solemnes  et  dis- 
crelfe  persona?,  sicut  capiluium  Parisiense,  vel 
consimile.  Contra  hoc  potest  objici  quia  dicetur, 
quod  episcopus  habet  secum  copiam  discretorum, 
a  quibus  potest  habere  ila  sanum  consilium  sicut 
capitulum,  velsanius.  Et  ad  hoc  dicendum  quod 
non  est  probabile,  caeteris  paribus,  qiiod  illi  dis- 
creti  ex  parte  episcopi  dent  ila  boiiuiii  consilium 
et  sanum,  sicut  illi  de  capitulo,  quia  csteris  pari- 
bus  ubi  major  est  diligenlia,  habetur  saniusconsi- 
lium.  Sed  probabile  est  quod  illi  de  capitulo,  ad 
quos  perlinet,  majorem  diligentiam  adhibeant, 
quam  consiliarii  episcopi,  ad  quosnon  ita  pertinet, 
ideo,  etc.  Seciindo,  qiiia  sicut  episcopus  dubet 
habere  consiliarios  alias  a  se,  itaetcapituIum.Sed 
aequalibus  totum  est  inae<|uale.  Ergoadditis  consi- 
liariis  episcopo  etiam  adhuc  non  est  aequale  sanum 
consilium  utrius(iiu;  partis.  Secunda  persuasio  ad 
id  sumpta  ex  hoc,  quod  ad  capitulum  quandoqiie 
pertinet  suppleie  negligentiain  episcopi,  et  puiiire 
et  reprehendere  defectum  ejus  in  debita  collatione 
beneficiorum,  et  est  talis  ralio.  Illos  eximi  ab  illa 
potestate,  cujus  defectum  habent  qiiandoiiue  sup- 
plere,  videlur  esse  expediens,  quia  per  hoc  libeii- 
tius  supplerent  vel  reprehenderent.  Sed  sic  se 
habel,  quandoque  saltem  capitulum  respectu  epi- 
scopi.  Ergo  vel  simpliciter  vel  saltein  ad  aliqiiid 
conveniens  est  capituliim  eximi  ab  episcopo.  Ter- 
tia  persuasio  sumitur  ex  hoc,  quod  frcqueiiter 
capitiilum  Iiabet  ali(|iia  commuiiia  ciiin  episcojio, 
in  quibus  oporlel,  qiiod  episcopus  sit  pars  contra 
eos,  el  6  contra,  et  est  lalis.  Nullus  debet  esse 
judex  in  causa  sua,  quia  probabile  cst  unumquod- 
que  seinper  magis  judicare  pro  se  (|iiaiii  pro  ;iIio. 
Sed  frequenler,  ut  diclumest,  coiitingitcapitulum 
habere  causam  contra  episcopuin,  et  e  contra. 
Ergo  saltem  quaiilumad  talia  decens  est  capitu- 
lum  non  subjici  episcopis  :  et  per  consequens  de- 
cens  est  quantum  ad  hoc  exinii  abipsis,  quia  tunc 


sicut  dixi,  ista;  persuasiones  non  habent  effica- 
ciaiii  tantam,  qiiod  ex  eis  possit  efficaciler  con- 
cluili  (|uid  ageiidum  projiter  muUas  particulares 
ciicuiiistantias,  ex  quibus  possunt  mullipliciter 
variari  ncgolia  ,  niaxime  in  istis  atlendendum  est 
quid  ex  diulina  faclorum  experientia  iuvenlum 
est. 

a  Quantum  aiitem  ad  exemptiones  jam  con- 
cossas  nou  revocandas;  possiint  adduci  ali(|ua>  ra- 
tioiies  ,  quaruni  priina  sumilur  ex  ampliatione 
bcncficiorum  |iriiiciiiuni  :  quia  cuni  beneficia 
priiicipum  magis  siiit  amplianda  quaiii  restrin- 
genda,  beneficia  principum  vcl  quonimcumque 
prajsidentium  vel  etiam  gratia;  non  sunt  revo- 
caiidaj  nisi  propter  notabilem  defectum  abuten- 
lium.  Sed  exemptiones  concessa;  a  domino  papa 
suiit  graliae  coiicessa;  a  principe  militantis  Eccle- 
sia;.  Eigo  non  decet  eas  revocari  nisi  propter  de- 
feclum  notabilem  abutentiuiii.  Seciinda  ratio  su- 
milur  ex  causa  concedendi  et  est  talis:  qiiiaiiuod 
est  causa  concedendi  et  ciiiii  inagna  diligeiitia 
coiiceditur  vel  concedi  debet,  iiou  decet  sine  iii.igna 
causa  et  magna  diligenlia  auferri.  Sed  exemptio- 
nes  non  nisi  ex  magna  causa  et  magna  diligenlia 
asaiictis  patribus  suiil  concessae.  Ergo,  elc.  Terlia 
ratio  siimitur  ex  auctoritate  concedentium,  et  est 
talis.  Quod  est  concessum  a  viris  maximae  aucto- 
ritatis,  debet  manere ;  quia  non  est  verisimile,  quod 
concessissent  sine  magna  ulilitate  vel  causa.  Ergo 
non  debet  revocari  non  solum  illud,  sed  nec  ali- 
quid  simile  et  concessum.  Sed  exemptiones  sunt 
concessa)  a  viris  iiiaximaB  auctoritatis  ,  sicut  a 
suinmo  principe,  sciliceta  papa;  et  maximae  sanc- 
titatis,  sicut  fuit  B.  Gregorius,  et  quidam  alii. 
Ergo,  etc.  Quarta  ralio  sumitur  ex  similitudine 
vicarii  generalis  Cliristi  ad  ipsum  Cliristum,  quia 
gratia  Christi  ab  illis,  quibus  confertur,  non  au- 
fertur  nisi  propter  culpam  eoruin,  quibus  sic  con- 
fertur.  Ergo  simililer  nec  gratia  vicarii  geiieralis, 
scilicet  papae,  debet  auferri  nisi  propter  culpam 
illorum,  quibus  confertur.  Et  ita  videtur,  quod 
exemptiones,  quae  sunt  quaedam  gratiae,  non  sunt 
de  facili  revocaiula;  pro  quibusdaiii  generalibiis 
persuasionibusqua-fieiiuenter,  quando  perveniunt 
ad  cx|ieiieiitiam  facti,  invcninnturdcficcre  :  unde 
diligens  et  longa  inquisitio  et  evideiis  probatio,  et 
non  assertio  parlis  contrarise  an  tales  exeniptio- 
nes  notabiliter  essent  nocivae  vel  utiles,  debeiit 
pra^cedere  revocatioiiem  talium  exemptionuin  : 
iicel  semper  in  arbitrio  domini  papa;  sit  abso- 
lule  eas  revocare,  secundum  quod  sibi  videtur 
expedire. 

«  Nunc  autem  dicendum  est  de  coiiservatione 
ipsarum.  Circa  (iiiod  sciendum,  quod  aliiiuid  du- 
pliciler  consei  vatiir  ab  aliquo,  uno  modo  sicut  a 
directe  influenle  sibi  esse,  et  ipsum  in  suo  esse 
tenentc,  sicut  creatura  conservatur  a  creatore,  et 
lumeii  a  sole  :  alio  modo  sicul  ab  imiiediente 
occasionem  nocivi  vel  contrarii,  sicut  ovis  dicitur 
conservari  a  pastore   conlra  lupum.  Primi  soli 


540 


CLEMENTIS   V   ANNUS   8.   —   CHRISTl   1312. 


papae  conveiiit  conservare  exemptiones  ,  sallem 
datiisab  co  inimediate,  quia  conservare  islo  modo 
nilnl  aliud  est,  quam  gratiani  continuale  collatam 
continnarc.  Sed  ad  ilium  perlinet  coiilinuare  , 
cujus  est  conferre.  Ergo,  eic.  Secundo  modo  papa 
et  alii,  quibus  vult  committere,  possunt  conser- 
vare,  qnia  conservareexemi^tioneni  secundo  modo 
nibil  aliud  est,  quam  impedirevel  repellere  impu- 
gnatores  exem|)tioiuim.  Sed  boc  polest  competere 
papse  et  aliis,  quil)us  committitur.  Ergo,  etc.  Ilis 
praemissis,  dico  primo,  quod  exemptio  debet  ha- 
iiere  conservationem  utroque  niodo  et  conservato- 
rem.  Secundo  dico,  quod  praeter  ipsum  papam 
debet  habere  conservatorem  magis  propinqnum. 
Tertio  dico,  quod  debet  babere  conservatorem 
perpetuum.  Primum  probo  quanlum  ad  ulrum- 
que.Primo  sic  ;  quia  in  tautum  conservatio  unius- 
cujusqueest  boua,  in  quaiitum  |)riuiaregula,  (jiiia 
boiiilas  conservatioiiis  debet  judicari  ex  bonitate 
rei  conservatffi.  Sed,  ut  jam  dictum  est,  in  talibus 
casiljus  exem|jtio  est  valde  bona,  quae  deberet 
habere  conservatorem.  Secundo  sic,  el  hoc  quan- 
tum  ad  secundum  niodum  conservandi  :  quia 
quanto  aliqua  res  boua  plura  habet  im[)Ugnantia, 
tanto  niagis  debet  habere  conservatorem.  Sed 
exemplio,  ut  patet  de  facto,  habet  niultos  impu- 
gnatores.  Ergo,  elc.  Tertio  ad  idem  ex  similitu- 
dine  in  naluralibus;  qiiia  sicut  cunditor  rerum 
naturaliiim  providet  eis  de  conservatore,  ila  con- 
ferens  exempliones  debet  eis  providere  de  coiiser- 
valore.  Ergo,  etc.  Major  patet.  Probatio  minoris, 
quia  videmus,  quod  in  animalibus  nalura  provi- 
detde  armis  naturalibus  ad  defendendum  se  con- 
tra  nociva,  sicut  de  corio  diiro  et  pilis  contra 
frigus,  et  de  cornibus  conlra  alia.  Ergo  similiter 
in  proposito. 

«  Secundo  dico,quod  debent  habere  conserva- 
lorem  propinquum  :  quod  taliter  probo.  Primo, 
contra  pro|iinquum  impugnatorem  providendiim 
est  de  propinquo  conservatore,  alioqui  res  conser- 
vanda  posset  frequeiiter  Iwdi.  Sed  exemplio,  ut  de 
se  patet,  babet  nuiltos  propinquos  impugnatores. 
Ergo,  etc.  Secundo  sic,  quia  exemplio  datur  iii 
commodum  exempti.  Sed  modicum  commodi  pos- 
set  babure  exemplus  de  siia  exemiitione,  si  iion 
haberet  conservatorem  propinquum.  Ergo,  elc. 
Probatio  minoris,  quia  si  in  quolibet  casu  oportet 
recurrere  ad  remotumconservatorem,  plus  expen- 
deret  in  talibus  discursibus  quam  componendo 
cum  adversariis  :  et  quaiitum  ad  religiosos  siiecia- 
liter  quia  occasio  majoris  (discursns)  iion  conveiiit 
religiosis.  Sed  exeinptio,  si  non  baberet  projiin- 
quum  conservatorem,  esset  occasio  religiosis  [ilu- 
riuni  discursuum,  iiuam  si  non  baberenl  exem- 
ptionem,  quia  oporterel  eos  discurrere  ad  remo- 
tum  conscrvatorem,  et  ad  inferiores  judices  ad 
delendendum  se  interim  contra  eos.  Ergo,  etc. 

a  Tertio  dico,  quod  etiain  deberent  babere 
conservatorem  perpetuum,  quod  taliter  patet,  vel 
probo.  Primo  sic  :  quia  illud  cujus  perpetuitas  est 


bona,  debet  habere  perpetuam  conservationem  vel 
perpetuum  conservatorem.  Sed  exemplio  saltem 
reIi;^iosorum  seinper  est  bona.  Ergo,  etc.  Major 
patct.  Probulio  minoris,  quia  servare  sive  tueri 
illos,  (jui  totam  vitain  suani  dedicantcuUuidivino, 
a  jurisiiictione,  qua;  potest  eos  a  tali  boiio  impe- 
dire,  cst  bonum.  Sed  exemplio  religiosorum  est 
bujusmodi,  quia  subtraliit  eos  a  jurisdictione  epi- 
scojiali,  qusE  nata  est  impedire  boc  bonuin.  Ergo, 
etc.  Secundo  sic  :  quia  unumquodque  ordinatum 
ad  fniem,  debet  conservari  (luousque  conseqnatur 
ullimate  suum  fuiem.  Sed  finis,  ad  qneiii  oidina- 
tur  exemptio,  est  quies  contemplatiouis  religioso- 
rum,  et  hoc  quantum  ad  exemptionein  religioso- 
rum.  Sed  iste  finis,  ultimate  babet  attingi  in  fine 
s;i'culi,  quia  crcdenduiii  est,  quod  nsque  tunciion 
deficient  religiosi,  qui  dedicant  divino  cultui  vitam 
siiain.  Tertio,  quia  tanidiu  debet  aliqna  res  habere 
coiiservatoiem,  quamdiu  probabile  est  quod  con- 
servatio  impuguatur.  Sed  probabile  est,  quod  con- 
servatio  semper  babebit  impugnatores,  praelalis 
existentibus  in  talibus  voluntatibus,  sicut  etiam 
modo  persistuiit.  Ergo.  etc. »  Subjicitauctormulta 
adversariorum  exemptiones  oppugnantium  argu- 
meiita,  quorum  plura  constant  similitndiiiibuspe- 
titis  ex  rerum  naturalium  in  aclionibns  suis,  et  in 
situ,  ordine  et  comparatione  Ecclesia;  cum  hie- 
rarcliia  angelica,  ex  suavitate  divinre  providentia?, 
quie  inflma  ad  suprema  per  media  adducit,  et  ex 
ordiiie  stationuni  in  arca  Noe,  quae  erat  typus 
Ecclesice  :  qu;e  aliaqne  similia  refellit,  cum  plus 
dissimilitudinis,  quam  similitudinis  babere  dicat. 
Validiora  sunt  hajc. 

a  Sicut '  fuit  in  primitiva  Ecclesia,  ita  debet 
esse  et  in  moderna.  Sed  in  priinitiva  Ecclesiainfe- 
riores  reducebantur  mediantibus  Apostolis  in 
Cbristum,  dicente  Apostolo,  quod  Dominus  primo 
posuit  Apostolos  gubernatores  aliornm.  Ergo  et 
ita  nunc  inferiores  deberent  reduci  in  summum 
Pontificem  mediantibus  episcopis,  qui  succedunt 
Apostolis  »  ;  ciijiis  argnmenti  vis  inferiiis  repeti- 
tur  '.  Et  infra  '  :  «  Decens  est,jurisdiclionem  con- 
sequi  potestatem  ordinis  episcopalis.  Sed  exemptio 
tollit  jurisdictionem  e[iisco|)oruin  super  exemptos. 
Ergo,  etc.  Si  dicatur,  quod  sufflcit  ad  istam  decen- 
tiaiii,  (luod  episcopus  habeat  jurisdictionem  super 
toliim  populum  suaj  dioecesis  ,  exceptis  paucis 
exemptis  :  conlra,  quia  decet  episcopum  exercere 
aclus  episcopales  circa  omnes  suae  dicecesis  qui 
tales  actus  suscipiniit,  et  prKcipue  quantum  ad 
actus  illos  quos  solus  episcopus  potest  exercere, 
nisi  in  casu,  quando  simplex  sacerdos  iion  episco- 
pus  de  mandato  pai^ae  conflrmat,  vel  confert  mi- 
nores  didines.  Eigo  decet  eum  liabere  jurisdictio- 
ncm  super  oinnes,  nullo  extnipto  ».  Et  inlra  '  : 
«  Ilhid,  per  quod  minus  possibilis  esl  correctio 
vitiorum,  est  nialum.  Sed  exemptio  est  bujiismodi. 


'  Paj  256.  arsum  XI.  —  -  IMil.  argum  XX.  —  '  Ibid.arj.  .\xill. 
—  '  fag.  207.  ai-guij).  XXVI. 


CLEMENTIS  V   AXNT'S   8.    —   CHRISTl    1312. 


541 


Ergo,  elc.  Major  palet  :  Probatio  minoris,  qiiia 
vitia  minus  possunt  corrigi  per  remotuin  corre- 
ctortin  (juaiii  per  propinquum.  Sed  exeniptio, 
obldto  propinquo  correctore,  deducit  subdilum  in 
correctorem  remoluin.  Ergo,  etc.  Sed  si  dicatur 
ad  hoc,  quod  exemptio  non  tollit  omnem  corre- 
ctorem  propinquum,  scilicet  decanum  el  coilegia 
religiosorum  abbates  et  priores  :  conlra,  quia 
quanto  plures  suut  ?ine  rectore  (correclore)  pro- 
pinquo  tanto  est  pejus.  Sed  per  exemptionem  plu- 
res  sunt  sine  rectore  (correctore)  propinquo,  quam 
si  non  esset  exemptio,  quia  si  exemptio  non  esset, 
abbates  ,  priores  et  decani  haberent  correctores 
propinquos  ».  Adjecta  alia  argumeiita  in  specie 
contra  exemptiones  canonicorum,  qui  eas  in  pro- 
pugnacuia  efTrenatw  licentia;  vertuiit  ;  tum  in  re- 
Jigiosos  Ordines,  ex  quibus  Templariorum  Ordo 
ciarissimus  ob  exemptionum  corruptelas  in  senti- 
nam  flagitiorum  erat  iapsiis.  Ad  quae  auctor  re- 
spondet,  in  primisque  exemplum  ex  primilivaEc- 
clesia  petitum  hac  ratione  infringit '  : 

a  In  principio  non  fuit  tanta  diversitassfatuum 
et  conditionum  sicut  posl.  Quod  autem  dicilur, 
quud  episcopi  succedunt  Apostoiis,  si  inteiligatur 
quantum  est  ad  potestalem  ordinis,  veruin  est 
quod  episcopi  etiam  soli  illi  succedunt  Apostolis  : 
si  autem  loquamur  de  potestate  jurisdictionis, 
tunc  non  soli  episcopi  succedunt  Apostolis,  sed 
etiam  illi,  qui  habent  jurisdictioiiem  perfectam, 
scilicet  in  foro  exteriori  et  inleriori  ;  el  quidquid 
aliud  a  quocumque  dicatur  secundum  quamdam 
adaptationem  dicitur  ».  Et  infra  '  :  «  Secundum 
conditiones  temporum,  locorum,  et  personarum, 
secundum  quod  videtursummo  Pontiflci,  expedire 
possunt  diversi  gradus  junsdiclionum  et  piaela- 
tionum  ».  Ad  illud  vero  quod  infertur,  decere  ut 
religiosi,  qui  ab  episcopis  sacrameutum  ordinis 
recipiunt,  iis  subdantur,  ac  demissionis  et  obe- 
dienticB  in  episco|)os  exemplo  preeluceant  clericis 
sa?cularibus,  quibus  antecellere  virtutum  extrci- 
tio  proDleutur  ;  ita  respondet '  :  «  Iliud  quod  re- 
pugnat  dectntiae  vel  decenti,  est  malum,  si  non 
recompensetur  per  aliquod  deceulius  vel  aeque  de- 
cens.  Si  autem  in  casu,  iu  quo  exemptio  aiiquo- 
rum  statuum  vel  collegiorum  est  bona  et  decens, 
in  episcopis,  quod  sequitur  poteslatem  ordinis,  se- 
cunduin  quanidam  decentiam  recompensatur  per 
aiiquod  a?que  vel  magis  deceiis,  quam  sit  decen- 
tia,  secuntlum  quam  jurisdictionem  decet  conse- 
qui  potestatem  ordinis  ;  et  in  hoc  in  comparalione 
ad  regimen  jurisdiclionis,  quia  decentius  est  il- 
lum,  qui  novit  modiim  regiminis,  vel  meliorem 
curam  habet  vel  probabiie  est  habere,  vel  qui  ma- 
gis  est  acceptus  subditi-;,  rei:ere  illos,  ad  quos  sic 
se  habet,  dato  quod  non  habeMt  poteslatem  ordinis 
episcopalis,  quam  qui  habeiis  ordiueni  episcopa- 
lem,  et  carens  talibus  conditionibus  regat  tales  ». 


Ad  objectioncm  ilecorreclorepropinquoexemptio- 
nibus  siiblato  liac  Iiabet. 

«  Dicendum,  quod  exemptio  non  tollit  corre- 
ctorem  propinquum  ipsius  collegii,  vel  etiam  ali- 
cujus  de  collegio,  si\e  sit  prrelatus  sive  subdilus 
quantum  ad  illos  ordines,  in  quibus  praelati  infe- 
riores  corriguiitur  per  superiore?,  et  per  unum 
supremum  ;  et  iste  supremus  per  capitulum  ge- 
nerale  sui  ordinis.  Si  autem  caput  aiicujus  colie- 
gii  particularis,  sicut  est  aiiquis  abbas  alicujus 
unius  monasterii  vel  decauus,  non  habet  correclo- 
rem  propinquum,  quia  non  habet  nisi  papam, 
posset  remediari  per  ejus  depositionem  iii  certis 
casibus,  vel  per  aliquem  judicem  de  sua  religione 
de  alia  abbatia,  si  sit  religiosus  ;  vel  per  aUquos 
de  collegio,  si  sit  decanus.  Et  si  pateat,  quod 
exemptio  esset  causa  notabilium  excessuum  et  ma- 
jorum,  quam  fierent  per  oppositam  jurisdictionem, 
posset  tunc  revocari  vel  etiam  imiiediri,  quia  seni- 
per  in  ommbus  atteiideiidum  est  quot  inconve- 
nientia  sequantur,  vel  per  quem  modiim  possunt 
melius  remediari  ».  Denique  objectio  de  Templa- 
riis  ab  auctore  ita  refellitur. 

«  Dicendum,  quod  antecedens  est  falsum  ra- 
tione  illius  implicationis,  qua  dicitur,  qiiod  ma- 
lum  Templariorum  fuit  propter  exemptionem  : 
imo  fuit  propter  eorum  malitiam  aliunde  prove- 
nieutem ,  nam  in  diversis  terris  multi  valde  non 
exempti  et  non  religiosi  inveniuntur  bceretici,  qui 
non  essent  :  si  exemptio  esset  causa  illius  maii, 
quia  inveniuntur  sine  exemplione.  Causa  ergo  fuit 
alia  quam  exemptio,  eoruni  malitia,  sicut  et  in 
aliis,  qui  non  sunt  exemjiti.  Et  si  dicatur,  ciuod  si 
pralati  visitassent  eos,  malitia  prima  fuisset  in- 
venta,  vel  remediata  :  et  ego  dico,  quod  aliter  po- 
test  remediari,  scilicet  si  fuissent  gubernati  per 
clericos  et  homiues  litteratos  :  unde  ista  ratio  ar- 
guit  magis  (de  malo)  regimine  laicorum,  quam 
exemptioiie,  quae  beiie  utenti  est  bona  ». 

25.  Finis  Concilii  Vienneusis.  —  Adscriptum 
in  eodem  Concilio  sanctorum  Catalogo  Ludovicum 
filium  Caroli  II  Siciliae  regis  et  Roberti  regis  fra- 
trem,  ufQrmat  S.  Antoninus  '  :  sed  rem  tantum- 
modo  agitatam,  demum  a  JoanneXXII  *  perfectam 
anno  mcccxvii,  suo  Ioco  videbimus  '.  Tum  vero 
magna  sanctitatis  fama  ac  miraculorum  gloria  il- 
lum  floruisse,  ex  eodem  auctore  '  constat,  qui  baec 
de  ipso  referl :  «  Ludovicus  cum  essel  [irimogeni- 
tus  Caioli,  (iiimirum  extincto  fratre  Carolo  Cala- 
briae  duce),  propter  quod  ad  eum  regnum  Apuliae 
spectabat,  mundum  coiitemnens,  habitum  Ordinis 
Minorum  assumpsil  ex  humilitate  et  devotione. 
Postea  archiepiscopus  Tolosanus  factus,  religio- 
sain  et  sanclam  conversatiouem  usque  ad  fmein 
servans  iu  Domino  requievit,  miraculis  clarens  ». 
Haclenus  de  geslis  rebus  in  Concilio  Viennensi, 


'  Pag.  238.  in  responsione  ad  argum.  xi.  —  '  Pag.  259.  arg.'sx. 
'  Ibid.  arg.  xxiii. 


'  Ani.   ill.  |p.  t    .  -\.\i.  c.  j.  aiii.-  j   j.    —    - 
secr.  cxss. —  '  .\un»l.  (om.  xv.  an.  1317.  uuu- 
cit. 


■.    -Wll.   I.    I.   l:p. 

9.  —  *  Aul.  lac. 


542 


CLEMENTIS   V  ANNUS   8.    —   CHRISTl    ]Z\'Z. 


qiiod  septem  mensibus  productum,  ac  tribus  tan- 
tuui  peifectuni  sessionibu^,  iiarrat  ideui  Beruanius 
his  verbis  :  «  Mense  Maii,  pridie  nonas  ejusdem 
mensis,  in  lesto  S.  Joaiinis  aute  porlam  Latiiiam, 
qiioii  fuit  in  sabbato  infra  octavas  Assumptionis 
Domini,  tertia  et  ultima  fuilyeneralis  Concilii  ses- 
sio  celibrata.  Fuit  Conciliuui  quod  septem  fere 
mensibus  protmctum  fuerat,  terminatum  anno 
Domini  piu'taxato,  (boc  scilicet),  praesidente  in 
Concilio  Cleinente  papa  V,  PontiLicatus  sui  anno 
septinio  in  Vienna  ». 

26.  Eptscopis  benemeritis  privilegium  et  inn- 
bedientibus  pcence.  —  Dissoluta  Viennensi  Synodo, 
Clemens  nonnuUis  privilegiis  Patres,  qui  ipsi  iu- 
terfuerant,  ornare  voluit,  atque  inter  c.Teteros 
Guilleimo  arcliiepiscopo  Eboracensi,  qui  cum  ad 
Coucilium  acceden  t,  atque  in  itiuere  per  Cantua- 
rieiisem  provinciam  habito  crucem  praeferendam 
sibi  curasset,  non  sine  injuria  eam  adjicere  fuerat 
a  Cantuariensi  compulsus  :  permisit  ,  ut  dum  ad 
Ecclesiam  rediret,  illam  sibi  praeire  juberet :  qua 
de  re  ad  arcliiepiscopiim  Cautuarieusem  scripsit, 
ut  rem  non  dislurbaret,  cujus  tamen  juri,  si  quod 
in  ea  re  obtineret,  postmodum  detrahi  noluit. 
Anianevo  auteiu  Auxitano  archiepiscopo  hsc  de 
pallii  usu  concessit :  «  Tuis  supplicationibus  iu- 
clinati,  ut  etiam  extra  provinciam  tuam,  de  licen- 
tia  tamen  metrojiolitani  locorum,  in  quibus  te 
esse  contigerit  ;  necnon  infra  ipsain  proviiiciam 
in  Conciliis  et  Synodis,  ac  diebus  anniversariis 
defunctoruiu  ,  et  in  solemnitatibus  omnibus  , 
quamvis  in  jure  aut  Ecclesiae  tuae  privilegiis 
expressae  neqnaquam  existaut,  p;;llio  uti  libere 
valeas,  auctoritate  pra;seiitium  indulgemus,  etc. 
Dat.  etc.  IV  non.  Angusti  anno  vn  ». 

DeCoratum  etiam  illum  una  cum  ^gidioRo- 
Ihomagensi,  ArnaUlo  Burdegalensi,  Ruberto  Rhe- 
mensi.  Petro  Lugdunensi,  Bituricensique  archiepi- 
scojiis  ac  pluribus  episcopis  aliis,  prserogativis  ob 
susceptos  itineris  labores,  factasque  iuipensas,  do- 
cent  exarata;  ea  de  re  litterae  ,  nimirum  ut  eonim 
quilibet  excurrente  triennio  tres  clericos  penes  se, 
qui  sacerdotiorum  vectigalibus,  ac  si  interessent, 
exceptis  quotidianis  distribulionibus  potirentur, 
retineret :  tabellionatus  olflcium  duobus  conce- 
deret  ;  eligeret  religiosum  vel  saecularem  sacer- 
dotem,  qui  Apostolica  ipsum  auctoritate  censura- 
rum  omnium  ,  si  quas  contraxisset  ,  religione 
exsolveret ;  Ecclesia  et  coemeteria  suae  dioecesis 
poiliita  presbyterorum  quos  mitteret,  opera,  aqua 
prius  ab  ipso  sacra  prece  luslrata  expiaret.  Ut 
vero  praesules,  qui  itineruiu  labores,  ut  parerent 
Ponlifici,  ad  Synoduni  conflnxerant,  honoribus; 
ita  alu,  qui  ineitia  vel  aliis  injustis  causis  non 
veneranl,  poenis  atfecti :  (|uosEcclesiaruiu  ingressu 
Cleiuens  interdixit,  donec  a  Sede  Apostolica  in 
gratiani  fuissent  reslituli ;  qua  de  re  subjectam 
sanctionem  edidit '. 

'  Lib.  vn.  E^.  cur.  iii.wui. 


27.  a  Clemens  etc.ad  futuram  rei  memoriam. 
«  Duduin  super  certis,  qux  veluti  contingeutia 

universalis  Ecclesiae ,  et  praesertim  CathoiicLC  fidei 
statuiu  suasil  nobis  pietas,  et  offlcii  necessitas  in- 
cuiiibentis  exegit,  generale  convocari  Concilium, 
deceriientes  ut  j)ra:latorum  parcereiuus  et  expen- 
sis,  et  remanerent  in  unaquaque  regione  pastores 
ad  ea,  quae  offlcium  pastorale  requirit,  inibi  exer- 
cenda  ;  paucos  ex  praelatis  eisdem,  consideratis 
evocationibus  retroactis,  ad  Concilium  ipsum  per- 
sonaliter  providinuis  evocandos».  Et  infra,  ubi 
eoruiu  diligentiain  commendavit,  qui  obedien- 
tiam  victimis  praistantiorem  rati  nuUis  laboribus 
sumptibusque  pepercerant,  ut  ad  Viennense  Con- 
ciliuiu  advolarent,  alios  qui  Apostolica  iniperia 
detrectarant,  percellit  :  «  Porro  nuilti  sectantes 
detestabilis  inobedientiae  vitiuiu,  et  in  contumaciae 
spiritii  se  quasi  puUos  onagri  liberosexistimantes, 
venire  ad  ipsum  Concilium  contempserunt,  non 
adducentes  in  rectae  considerationis  intuitum, 
quod  peccatum  paganitatis  incurrit,  qui  se  Chri- 
stianum  asserit  et  Sedi  Apostolicae  obedire  con- 
temiiit.  Hi  sunt,  qui  sacrosanctae  Romanae  Eccle- 
siffi,  quam  revereri  tenentur  ut  matrem  et  domi- 
nani,  ttrga  verterunt,  non  faciem,  dum  adeo  se 
inobedientes  exhibueruntin  vocatione  hujusmodi^ 
ut  modicum  possit  in  aliis  de  obedientia!  suae 
promiitiludine  devota  sperari. 

«  Quia  igitur  occurrendum  est  talibus,  ne 
tractu  temporis  convalescant,  ne  vires  iniquitati 
silentii  Aposiolici  conniventia  subministret ,  ne 
iinpunitas  ausum  iu  aliis  in  conteniptum  Aposto- 
licie  reverentiae  pariat,  ne  pro  teinpore,  quod  ab- 
sit,  inveniatur  qui  perire  magis  eligant  quam  pa- 
rere  ;  de  fratrum  nostrorum  consilio  omnesetsin- 
gulos  episco|)OS  et  superiores  praelalos,  ad  pra^- 
dictuni  generale  Concilium  personaliter  evocatos, 
qui  cilra  indulgentiam  Apostolicaj  Sedis  aut  im- 
pedimenti  justi  suffragium  a  pra^dicti  accessu 
Concilii  cessaverunt,  ne  desua  valeant  contumacia 
gloriari,  ab  Ecclesiae  ingressu  suspendimus;  tam- 
diuque  decernimus  subjacere  suspensione  iiujus- 
modi,  donec  relaxationem  a  nobis  meruerintobli- 
nere,  etc.  Dat.  in  prioratu  de  Grausello  XV  kal. 
Augusti  annovii».  Extat  aliud  Diploma  eodem 
argumento,  cui  eadem  dies  adjecta,  in  quo  haec 
atiduntur  :  «  Nec  mirandum,  si  censuram  nostri 
propositi ,  quod  de  procedendo  adversus  inobe- 
dientes  eosdem  expressimus  in  Concilii  dissolu- 
tione  praefati,  citius  nequivimus  in  effectum  ad- 
ducere  ;  cuni  arduae  sollicitudines  et  occupationes 
anxiic,  iu  nostri  cordis  alveum  undique  confluen- 
tes,  uon  praemiserint  antea  nos  ad  praGiuissa  va- 
care,  etc.  » 

28.  Inteslinas  in  Anglia  discordias  C07np07ut 
Cle77iens,  —  Implicituni  Pontificem  gravi  negotio- 
ruiii  mole,  demonstral  eorum  temporum  status, 
cuin  novae  iuter  principes  dissensiones  emerge- 
rent,  quos  mutuo  animorum  fffidere  ad  arma  in 
Saracenos  vertenda  conjiingere  satagebat.  Et  qui- 


CLEMENTIS  V   ANNUS  8. 


CHRISTI    1312. 


5A3 


dem  lapsis  post  solulam  Synotlnm  paucis  diebus, 
ad  Eduardum  Auf^liiC  regcm  el  Auglos  proceres 
in  concordiam  adducendos  legationem  ami^lissi- 
maiu  dccrevit  ,  qua  AriKiidus  tit.  S.  Prisca)  pre- 
sl)ytercar(linalisetAriiaidiisei)iscopus  1'ictaviensis 
Ponlificii  ierarii  summus  prajfectus  perfuucti,  qui- 
bus  lioc  Diplomate  ea  provincia  conunissa. 

a  Clemens ,  elc.  dilecto  filio  Arualdo  titulo 
S.  Priscae  presbytero  card.  et  Arnaido  episcopo 
Pictavieusi  camerario  uosiro  Apostolica)  Sedis 
nuutiis. 

a  Tuibationibus,  discordiis  et  susurris,  qua) 
inter  cbarissinuim  in  Cliristo  filiiim  nostrum 
Eduardum  regem  Anglia!  ilkisliem  ac  ccrtos  co- 
mites  et  barones  et  noiiiiuilos  aiios  de  regno  suo 
pullulare  noscuntur,  auditis,  eo  diirioris  concepi- 
mus  materiam  turbatioiiis  in  aniiiio,  quo  luajora, 
cum  de  rege  et  regiio  iiriefatis  nobis  prospera 
nuntiantur,  laBtitiae  suscipimus  increnienta.  Pro- 
fecto  duui  progenitorum  regis  ejusdem  sinceri- 
talem  exiuiiam  ,  operaque  foecunda  virtutibus, 
quibus  erga  Ueum  et  Eiclesiam  clarueruut  tum- 
poribus  retroactis,  suaviter  memoratur  ;  duin  ejus- 
deni  regni  fidelium  devotionem  feividam  et  con- 
stautem,  qiia  revereri  studuerunt  praifalaiii  Eccle- 
siam  sicut  matrem,  iiitra  nostra  pra^cordia  recen- 
semus;  et  dum  frequeiiter  iii  inente  revolvimus, 
quod  infra  ducatum  suum  Aquitania;  nobis  origi- 
nem  proprietas  naturae  donavit,  ad  personam  regis 
ipsius  zelo  muita;  dilectionis  afflcimur,  et  reguum 
ipsum  velut  recreationis  nostrae  iiomoerium  deie- 
ctabiiiter  intuemur».Et  infra,  ubi  suum  conci- 
iiandae  in  Anglia  pacis  revocaiulique  pristini 
spiendoris  sludiiim  exaggeravit,  de  imposita  nun- 
tiis  provincia  addit. 

«  Ad  regem  et  regnum  prajfalos  continnatis 
gressibus  vos  personaiiter  coiiferatis,  dictum  re- 
gem,  et  ipsius  regni  Angliae  praelalos,  comit.es,  et 
barones  eosdem,  ac  alios  quoscumque  de  ipso 
regno,  de  quibus  expedire  videritis ,  ad  pacem  et 
concordiam  juxta  gratiam  vobis  datam  a  Domino 
sollicitis  studiis  inducendo,  ac  instaiido  ferventius 
apud  eos,  ut  super  bujusmodi  negolio,  quod  spe- 
cialiter  cordi  gerimus  et  liabemus,  beneplacitis 
nostris  et  Apostolicae  Sedis,  quibusvis  omninosub- 
duclis  obstaculis,  efficaciter  acquiescant,  etc.  »  Ut 
vero  impositum  adducenda;  concordia;  munus 
obire  possent,  cardinalium  summa  iiistruxit  au- 
ctoritate  ad  coitioues  onuies  coiitrarias  dissolven- 
das,  resciudenda  foedera,  sacramenlorum  lollen- 
daiu  religionem,  ferendas  iuquoscumque  pra;siiles 
etiam  arcbiepiscopos  ac  primates  ceiisuras  ferien- 
das  Ecclesiastico  interdicto  provincias  ;  tuin  ad 
pacis  foedera  inter  disseiilientes  populos,  aut  viros 
principes  dignitate  floreiitissimos  coiiciliaiida :  si 
vero  casu  aiiquo  eam  exercere  auctoritalem  non 
posset,  illaiu  in  episcopiim  Pictaviunsem  transfu- 
dit;denique  adjicit:  o  Nec  quisquam  miretur,  si 
contra  morem  anliquitus  oLservatum  in  pra^senti 
salutatiouis  eioquio  tu,  i^raifate  cardinalis,  prtepo- 


neris,  lu(|ue,  episcope  pra;dicle,  postponeris  et 
propleiea  veuerabilis  frater  etiani  iioii  vocaris, 
quoniam  in  talibus  niodum  hujiismodi  modernis 
teiiiporibus  obscrvari  deecntius  re|iutaiiius.  Dat. 
Hoiiiaiiis  \ien.  dioec.  li  id.  I^)iit.  iiostii  :iiiiio  vii  ». 
Iiiterclusisse  nuntiis  Apostoiicis,  ne  in  Aiigliain 
trajicereut  ,  iter  perduelles  (lueritur  in  iitteris 
aniio  proximo  exaralis  Pontifex  '  :  quos  quidem 
adversus  regem  tum  ob  Gaverstonium  quemdam 
in  regiam  revocalum,  evectumque  ad  siimuios 
honoies  concitalos,  tuiu  etiani  ingeiitia  piivilegia 
ab  iiivito  principe  armis  extorquere  molitos,  Wal- 
singhanus  rcfirt ^. 

29.  Composita  conlroversia  i7iter  regem  Fran- 
corum  et  archie;nscoputn  Ltif/dimensem.  —  Quod 
ad  res  Gallicas  spectat  praetereiindum  non  cst , 
compositani  hoc  aiiuo  fuisse  veteremillam  de  Lu- 
gduni  doniinio  inter  Francoriim  reges  ac  Lugdu- 
nenses  archiepiscopos  controversiam ,  ejusdem- 
qiie  urbis  libcrum  impcriuiii  Philippo  cessisse. 
Qu.i  de  re  ba'c  Bernardus "  :  «  Eodem  auno,  teiii- 
|)ore  Concilii  ,  Pliilippus  rex  Franciae  Quartus 
liabuit  Lugilunum  integralitcr,  data  recompensa- 
tioue  in  reddilibiis  arcliiep.  Lugdunensi  pro  jure, 
quod  sibi  in  Lugduno  Ecclesia  vindicabat.  Super 
quo  prius  Clemens  papa  consultus  per  aichiepi- 
scopuin  couseiisuiii  nou  praebuit,  nec  dissensum; 
sed  reliquit  arcbiepiscopum  in  niauu  cousiiii  sui. 
Ipse  vero  papa  tunc  in  Vienna  Conciiium  ceiebra- 
bat.  Et  sic  deinceps  Lugdunum  ad  regem  et  re- 
gnum  Francia?  pertinet  tali  jure.  Post  celebratio- 
neiii  vero  Conciiii  generaiis  papa  cum  curia  ver- 
sus  Avenioneiii  revertitur  de  Vieuua  ».  Haec:  Ber- 
nardus:  qui  ciini  de  Pontificio  ab  urbe  Vicunensi 
ad  Venusinum  comitatum  discessu  mentionem 
fecerit,  adducenda  videntur  quae  iu  eo  itiuere  ad- 
versa  i[)si  accidcrint. 

30.  Tumultus  Valentini.  —  Iiitenderat  iter 
Valenliam,  cum  suborta  iuter  civem  Valeulinum 
ac  militem,  qui  aulam  Pontiliciam  seqnebatiir, 
contentione,  civis  a  milite  confossus  occubuit  : 
vulgata  ejusmodi  caedis  fama  adeo  Valentinos 
commovit,  ut  ciim  lege  agere  atque  a  Poiitificii 
a;rarii  summo  praefecto  vel  equitum  magislro  jus 
deberent  deposcere,  abjecta  Apostolica;  majestalis 
reverentia,  viudicta;  cupidine  furentes,  in  doiiiuiu 
in  qua  nonnulli,  qui  Vienna;,  duiii  celcbrabatiir 
Synodus  OEcumeiiica,  prasidiarii  niilites  versa- 
bantur,  iin|ietiis  crebros  iinpresseriiit,  repulsique 
et  ex  fuso  saiiguine  iii  furoiem  versi  seilitiouem 
gravissimam  concitariiit,  ac  prodilione  noiinullis 
ferro  coiicisis,  palatium,  quo  Poiitifex  erat  exce- 
ptiis,  oppiigiiare  non  iicihorrueriiit.  Ex(|ua  accepta 
injuna  juste  commolus  Cleineus,  legum  sevcrita- 
teiii  iii  Valenlinos  statuit  dislriugcre,  alqiic  Valen- 
tino  episcopo  nonnuliisque  abbatibus  VI  lial.  Juiias 


'  Lih.  vin.  E|i.  cur.  .vxxi,  xs.Kvi,  xxxvui.  —  a  Walsin.  Hisl. 
(le  reb.  Augl.  —  ^  Bern.  Cbr.  Hoin.  Pont.  et  Ms.  bibl.  sigu.  num. 
37ti5.  in  Cleni.  V. 


544 


CLEMENTIS   V   ANXUS   8.    —  CHRISTI   1312. 


detlit  iinperia  iit  ipsis  juclicimn  intentareiit.  Per- 
fuiutus  est  tlcinandato  sibi  uiiniere  e|>iscopiis  Va- 
lentinus,  civesque  comniissi  sceleris  couscientia 
perculsi  periiorrescere  coepere  :  ac  ne  Sedi  Aposto- 
licffi  se  sistereiit,  varias  caiisas  olitendere,  grave 
sibi  a  Pontiliciis  niinislris  eorunique  fatiuilitio 
discrimen  iniiniiiere,  iie  ii  acceplam  injuriani  ul- 
ciscereutur.  Al  Poutifex  Apostolico  Diplomate  Va- 
leutinorum  oratoribus  niittendis  et  aliis,  qui  ad 
judicium  accersiti  esseut,  securitati  cavit, 

31.  Gliscenlibm  discordiis  in  Italiae  iirbibiis, 
nenricus  coronalnr  Romw  imperator  et  dat  jura- 
menta.  —  Optandum  saiie  tuisset,  ut  Clemens 
hisce  stimulatus  injuriis  deseruisset  Gallias,  atque 
ad  Sedem  Apostolicam  Roma>,  pacemque  Ilalia; 
restiluendam  iii  Urbem  coiivertisset,  cuni  e.\  regis 
Romanoruni  adveutu  veteres  GuelplioruniGibelli- 
norum(|ue  factiones  recrudescerent ,  ac  plura, 
quffi  inde  secuta  sunt  mala,  f  icile  sopienda  ejus- 
dem  Pontiticis  i>r;esenlia  atque  aucloritate  vide- 
rentur:  neqiie  enim  Urbs,  Henrici  ac  Roberli  co- 
piis  certanlibus  ,  tot  iufecta  c;>!dibus  ac  ruinis  de- 
formata  fuisset.  Sed  allius  ex  Albertino  Mnssato 
historicB  seriem  petamiis.  Narrat  is  ut  Roberti  re- 
gis  orator  Ricciardiis  Gambacaesa  Henricum  Genua? 
adierit,  illum  de  foedere  et  aflinitate  juiigendo  po- 
stulaturus,  atque  ab  HenricoGibellinse  partisstu- 
dio  repulsam  tulerit. 

32.  Obfuit  Heiirico  non  junxisse  fcedus  cum 
Roberto  rege,  et  controversias  de  [.roviuci;B  Fol- 
kalquerii  Pedemontiique  comitalibiis  imperii  fidii- 
ciariis  non  com|)Osuisse  :  quin  potius  cuni  Frede- 
rico  rege  Trinacriae,  cujus  oratorem  Galvanum 
Lanceam  niagnis  Genuae  excepit  bonoribus,  so- 
cietateni  pepigisse,  meutemque  ad  Guelpbam  fa- 
ctioneni  atterendam  detixisse :  suspicatus  enim  Ro- 
bertus  sibi  ab  Henrico  parari  exitium,  ubi  Guel- 
phos  subegisset,  eorum  partes  tueudas  suscepit: 
tum  fratrein  suum  Joannem  Romam  succiuctuni 
multo  equitatu  siibmisit,  quo  Urbis  aditum  Ursi- 
norum  opcra  pra-dudendum  ,  celebiitatemque 
augustalis  inaugurationis  disturbandaui  curaret. 
Indeancipitiffistu  fluctuarunt  plures  urbes,  quam 
])otissiinuni  f-ictioncm  sequerentiir,  interque  alias 
Pataviuin,  cujus  cives  iii  Henrici  obseqiiio  confir- 
mare  nisus  est  Albertinus  Mussatus,  qui  Inbitam 
a  se  orationem  ea  de  re  afTerl,  ciijus  prfficipuum 
hoc  fuitargiimentum  :  tt  Ulumue  Ecclesia  Roinana 
coadjuvat?  fovet?subIevat?  Attestetur  hoc  Rolan- 
dus,  cujus  oculi  videre  assideutesa  latere  quatuor 
cardiiiales,  papa;  nioiiitu  pro  viribiis  obsequenles. 
Ad  hcEC  si  Franciaj  Apuliaeve  reges  desponsalibus, 
ut  accepimus,  iion  couvenere,  tractatus  si  quidem 
non  rejrcere.  Si  enim  regalia  quaedain  petita  niu- 
nera  conferre  velil  eisdein,  piita  regi  Franciae  re- 
gnum  Arelatense  tractumque  Rliodani  usque  in 
Aleniamiite  fines,  Roberto  ApulitE  rtgi  Tusciaj  et 
Longobardiae  praesidatum,  nonne  concessus  patet 
ad  Urbem  liiiies,  corona  neiiipe  conceditur  in 
Urbe  sumendu  ?  »  Rei^udialum  est  Mussati  cousi- 


lium  a  Patavinis  Rolando  Guelpho  auctore  Ganis 
Scaligeri  odio  queiu  Vicentiai  Henricus  pr;T?fecerat : 
Soncinum  pariter  et  Placentia  ad  Guelphos  de- 
scivere. 

Plures  etiam  adversarum  partium  stiulia  se- 
cut;i5  urbes,  narrat  idem  Mussatus  '  :  «  Astenses, 
in(|iiit,  ab  Cipsare,  pulso  imperii  vicario  factione 
priuKitum  Guelphorum,  ad  regem  Robertum,  seu 
ejus  marcscalcum,  qui  Albai  prKcrat,  defecere. 
Divisi  igitur  Loiigobardi  parlium  accensi  furori- 
bus,  quibus  poteraut  bellorum  studiis  alternisque 
pra'liis  lerroet  igne  sibi  populisque  acerbe  adver- 
sabantur.  Caesaris  quidein  partes  agcbant  Tauri- 
nuin,  Novaria,  Vercellae,  Philippo  e  Sabaudia 
principe  Acliaiae,  vicario  Mediolani,  Pergamum, 
Cumae,  Brixia,  Verona,  Viceiitia,  Mantui,  Mulina, 
Laudum,  Placentia.  At  contra  iu  fidem  partis 
Guelpli;!?,  quam  sanctae  Ecclcsi;x;  nuncupabant, 
Alba,  Asta,  Alexaudria,  Papia,  Parma,  Rtiegium, 
Cremona,  Padua,  Tarvisium  ».  lu  Etruria  porro 
Guelplia  factio  Meiione  Roberto  regis  prajfecto  am- 
plioribus  viribus  fulta,  coort;ique  in  arma  iu  agro 
Serezano  aditus  Henrico  intercludere  parabat,  cum 
ille  Genua  classe  instructa  scivit*  ac  Pisas  appli- 
cuit  :  deinde  littoreas  oras  legendo  Romani  jier- 
venit,  cujus  itinera  atque  in  Urbem  ingressum 
pr;t'ter  Jordanum  ',  Ptolemseum  *  Lucensem, 
Joannem  Villanum  ',  Albertinus  Mussatus  ita  de- 
scribit  *  : 

33.«Summa  spe  allectusexRomanorumfactio- 
nibus,  dies  uoclesque  perambulans  per  Ploinbi- 
num  ac  Maritiinain,  kalendanim  Maiarum  die, 
occidente  sole,  Viterbium  petiit.  coiniterapraefecto 
urbis  et  Anguillariai  comite  susceptus.  Hunc  car- 
dinales  cuni  c;Tteris  comitivis  multa  defessi  cele- 
rit;ite,  viaeque  gravedine  subsequebantur  :  ut(|ue 
pontem,  qui  Molis  dicitur,  quem  occupandum 
Joaiines  Roberti  regis  Apuliae  frater  statuerat,  quod 
et  C;esar  ipse  prffisenserat,  ipse  i)ra;occuparet,  iter 
nocle  maturavit  ».  Et  infra  :  «  Sabbato  autemsero 
nonas  Maias  ibidem  subsistens,  inDominicam  se- 
quentem  luce  prima  Romanoruni  cohortes  Colum- 
neusibus  praeviis  cum  multa  plebis  caterva,  horum 
scilicet,  qui  imperii  partes  agebant,  obviain  cum 
exultationibus  iiiultis  exivere,  clero  niulto  coiici- 
neiite,  per  Colunmensium  patentes  introitus  in- 
duxcre,  inquepapalipalatio  Laleranensilocavereo. 

Potitus  eaUrbis  parte  Henricus,  cumin  aliam, 
in  qua  Basilica  S.  Petri  assurgit,  ubi  augustali  in- 
signi  ornandus  et  sacrandus  erat  imperalor  per- 
meare  non  posset,  mollibus  verbis  hosles  inulcere 
pertentasse,  refert  memoratus  auctor'.  «Existens, 
inqiiit,  in  Roma  C;i;s;ir  omnia  tentare,  antequam 
belltim  cum  Roberto  rege  Apulioe  ineat,  praeme- 
ditans  sciscitavit,  quanquamet  ad  ipsuin  regemin 
Apuliam  Joaunem  Instiga,  et  religiosum  unum  ex 


'  Lib.  VI'.  c.  3.  —  -  Lib.  V.  c.  1.  —  3  Jord.  Ms.  Vat.  jigii.  iiUiT). 
1960.  —  »  Plol.  Luc.  Uist.  Eccl.  .Ms.  I.  sxiv.  c.  40.  —  ^  Jo.  Vill. 
1.  IX.  c.  39.  —  f^  Mu=s.  1.  VIII.  c.  1. 


CLEMENTIS   T   AXNUS    f^. 


CHRISTI    13  12. 


Prsedicatorum  Ordine  pr.Tmi=is?et.  ut  scilicet  Cre- 

sari  ad  coronamsuscipiemlam  auxilium  pripstarel, 

neve  contra  attentaret,  cum  id  in  Basilica  princi- 

pis  Apostolorum  Petri  et  Paul:   lieri,  et  antiquus 

mos  et  Apostolic;e  litteras  conlineant  ,  ac  pricQ- 

gant :   perquirique  ac  expeti  ad  hoc  fecil  llrsino- 

rnm    priiicipes  altaj   projnpiae.  Ad   qune  Cajsaris 

internuiitii,   nil  obtentum,  cum   diu   percunctati 

fuissent,  retulere  :  haec  praeter,  ut  omnia  in  solius 

ret:i5  Robeiti  voluntale  consistant,  illius  lioc  esse 

judicium,    bujus   velle   tuijusque    noUe;    ipsum 

adeanf  ;  niliil  ad  hos  atlinere  de  perquisifis  ».  Et 

infra:  a  Transmissi  legati  Cssaris  ad  regem  Ro- 

bfrtum  in  .\puliani  cum  responsis  ad  Joannem  et 

Ursinos  rediere  quee  ad  Caesarem  relata  sunt.quod 

videlicet  Tuscis  tidelibus  ac  Longobardis  dilectis- 

simis  defecturum  se  non  decreverat,  poscentibus 

in  se  suosque  prsdecessores  obsequiis  meritisque, 

ac  assentiente  emologantequePhilippoFrancorum 

rege,  assensuque  Apostolico  sponsalia  forsan  has 

niitigarentsedarentque  controversias  in  Italiaveri- 

siniiliter  eventuras,  tradita  Cesaris  filia  primoge- 

nito  Roberti  prtedicti,  eodemque  genero  in  Lom- 

bardiam    et    Tusciam    vicario     per    Romanum 

imperium  constiluto  o.  Excitarat  has  universas 

turbas  Henricus,  totque  hostes  sibi   consciverat, 

repudiatis  Clementis  monitis   '  et  hortationibus, 

qui  ipsi  primum  ad  Caesareos  apices  evecto  consu- 

luerat,  ut  filiam  Roberli  regis  filio  natu  maximo 

in  matrimonio  collocaret :  quod  cum  aspernatus 

esset  Henricus,  et  fcedus  cum  Friderico  regem  Tri- 

nacriae  Roberli  hoste  pepigisset,  prseviditRobertus 

Henricum  ipsi  moliri  exitium  :  quam  ob  rem  ad 

eum  deprimendum  vires  intendit,  ut  ad  jungen- 

dam  aftinitatem  cogeret  (i).  At  Henricus,  Neapo- 

lilano    inhians  regno  imperioque   Italiaj,  aleam 

jacere  maluit,  ut  subdit  Mussatus  '  : 

34.  0  Caesar,  inquit,  Tuscis  Longobardisque 
fidelibus,  quorum  subsidiis,  obsequiis  ac  dnctu  res 
magnas  progressumque  e  montibus  fecerat,  inde- 
ficiens  regia  constantia  ad  omnis  belli  fortunam 
tentandam  animum  erexit  :  primoque  proposito 
Urbisfortalitiascaiitare,  loca  munita  pro^occupare, 
ut  si  in  Urbe,  quae  caput  mundi  imperiique  Ro- 

>  Reperls  ea  de  re  Clem.  lit  in  Arch.  Aviii.  pal.  temp.  Leg. 
Octav.  card.  Aqaavivx  ao.  1394.  uum.  343.  —  '  Muss.  I.  vili.  c.  3. 
Plo!.  Luc.  Dist.  Eccl.  Ms.  I.  sxnr.  c.  40.  Jord.  Ms.  Vat.  sign. 
Dum.1960. 


iuani  est,  se  continuerit,  ca^teras  terras  fanquam 
appenditias  suum  veluti  caput  respectare.  Inslin- 
ctu  ita(|ue  suorum  et  praecipue  Columnensium, 
veluti  commensationem  cum  Romanis  facturus, 
absque  differentia  nobiles  in  convivium  vocavit  : 
ad  qiiod  hilaritatemulta  convenere  insignes  fidu- 
cialiter,  quos  inter  .\nib:ildiis  de  .\nibaldis,  Joan- 
nes  de  Sabello,  et  Thebaldiis  de  CampoQoris.  li 
quidem,  qui  Ursinis  affines  ejusdemque  prosapiae, 
imperatori  non  adhneserant,  qninimo  adventum 
renuerant,  ac  contra  pra^sumpserant,  et  se  in  tan- 
tas  res  novas  immiscuerant.  Gratulabundum  se 
Cresar  inter  hos  aliosque  convivas  exliibens,  de- 
mum  lectis  Fragmentis,  amotisque  tabulis,  inter 
eos  sic  fatus  est  :  Fari  mihi  inter  vos  tanto  in 
rerum  discrimine  causa  ratioqiie  movet,  o  Qui- 
rites.  vixque  stupor  atque  admiratio  loquendi  fa- 
cultatem  occupat,  cum  excogitem  quid  me  ex 
Augusta  urbe  regia  in  hanc  Italiam  eduxerit.quid 
nisi  jani  desueti  extollendi  amor  imperii,  utjam 
vix  notus  Romanus  a  Barbaris  mundo  imperetsub 
clypeo  tituloque  Cirsarea>  majestatis.  Quid  fre- 
qiientes  litteras,  quid  nuntii  celebres  toties  exop- 
tivere,  nisi  ut  meum  charum  visitem  senatum 
populumque  Romaniim,  quo  exultante  in  Capi- 
tolium  vehar?  Venione  violentus  invasor,  qui  ab 
Aposloli  Petri  limine  repellar  a  clenientissimo  et 
sanctissimo  papa  missus  ?  Testes  adduco  tres  a 
latere  cardinales.  Hi  duces ,  hi  nuntii  executo- 
resque  legum  canonumque  et  imperialiiim  san- 
ctionura.  Ad  vos  itaque  revertor,  vos  alloquor,  o 
Quirites,  an  frush-a  vocatus  venerim  tanquam 
nnindo  ludibrium.  Sciturus  sum  in  hujusmodi 
charitate  convivii  qua;  vos  vota  alliciunt,  quid 
geritis  in  arcanis,  quibus  ex  vobis  fulcientibus 
adjuver.  declaret  edatque  optio  singulorum.  Hoc 
sic  succincto  brevique  sermone,  paululum  vultu 
submisso,  substitit  metuendus. 

« Stephanus  de  Columna,  vir  insignis,  se 
suaque  et  suorum  despondit,  nec  defecturum 
quoad  posset,  morte  non  exclusa,  si  casus  fortu- 
naque  poposcerint.  Nicolaus  de  Comite  se  gratui- 
tum  decus  cingulumque  militi;e  ab  rege  Carolo 
Roberti  regis  genitore  suscepisse  ait,  adversos 
quem  vel  posteros  non  iturum  subnixe  propo- 
suerat.  Auibaldus  vero,  Joannes  de  Sabello,  et 
Thebaldus  de  Campofloris  regi  Romanor.  pari- 
turos  sese  obtulere  in  omnem  casum,  et  adversus 


(I)  Henricaoi  reprebeudit  annalista  eo  nomine,  quod  spretis  Clemeatis  monitis,  nuptias  Giii  sui  com  6Iia  Roberti  regis  conciliare 
negleieril,  cujus  rei  causa  infecta  ejusdem  Roberti  arma  in  se  provocaverit.  Verum  Nicolaus  episcopus  Botronlinensis,  qui  iter  llalicum 
Henrici  cui  sodalis  ipse  adslitit,  describit,  et  inter  amicos  intimos  fait,  teslatur  Oenricum  unquam  animum  ab  iis  nuptiis  alienum  "essisse 
qui  et  nuutios  snos  ea  de  re  ad  illum  misisset  Neapolim.  Sed  cum  Kobertus  nnpliis  illis  consensurum  se  nepret  nisi  ei  condilionibus 
quibusilam  Hearico  gravibus ;  ideo  traclationem  illam  rescissam  fuisse.  Quiu  et  addit  Heuricuiu  nunquam  repulasse  oilium  se  incurrisse 
Roberti  cum  prasertim  ei  litteris  fjusdem  certior  faclus  fuissel  Joannem  fratrem  ejusdem  regis  missum  venisse  cum  copiis,  ut  coronationi 
ejusdem  Henrici  honnris  gratia  ades.-et.  Id  vero  adeo  persuasit  lleuricum,  ut  Romam  securus  et  inermis  lelenderit,  nec  nisi  admonitns  ab 
eodem  Nicolao  B.-trontinensi  iliiieris  hujus  scriptore  substiiisse  ut  arma  sibi  suisque  provideret.  Narrat  insuper  iiineris  illius  scriptor  nuolios 
Roberti  regis  convenisie  Henricum  Geuua;  ageulem,  alque  nuptias  Dlia;  rcgis  sui  (um  tilio  Hcnrici  proposuisse;  sed  cum  Heuricus  nyptias 
se  non  respuere  afUrmaret,  optare  tanien,  ut  rcgis  Robeili  cupuc  de  Thuscia,  recederent,  vel  saltem  regis  nomiue  sponderet  per  regis  copias 
nibil  obstiturum  quominus  Heuricus  Romam  tulus  venirtt  et  imperii  coronam  reciperei.  «Sed,  ait,  illiid  facere  nolueront.  -Andivi  poslea  » 
prosequitur  auclor,  «a  fide  dignis,  quod  posteiqiam  rex  Robeitus  scivit  isla,  dicli  nunlii  non  fuemut  sibi  familiares  sicut  aole,  et  quod 
multum  fuil  turbatus  conlra  eos,  quoi  taUa,  quE  eranl  su^e  voIoDtalis  facere,  recusarhnt  ».  Ei  his  ergo  patere  arbilror  de  conjugii  illins 
abrupta  tractatione  nihil  invidiK  in  Henricum  creari  poluisse.  Mansi. 


AtiK.  —  ToBCs  XXIIl.  —  Rayn.  IV. 


69 


546 


CLEMENTfS    V    ANNUS   8.    —   CHRISTl   1312. 


onine?,  cognationis  suec  singulis  (liimtaxat  excc- 
plis.  Ca5sar*  exceptiones  bas  cpgre  adniillens,  i)0- 
tiusque  eis  tuilmliis,  cujus^iue  assislentium  in 
scriptis  (iictarcilii^i  imperavil  :  (louiinum  Steplia- 
uiim  suos(]ue,  oljsidil)us  lialis,  abire  concessit : 
ca^teros  deprelieiisos  privatim  tenuit,  Anibaldum- 
que  militiarum  palatia,  niunitioncsquc  ac  turrim 
S.  Marci  et  Colisa'um,  quorum  possessor  erat, 
reddere  coegit.  Jussil  etiam  invito  et  reluctanti 
Joanni  de  Sabello,  ut  subarras  ad  donios  vici- 
niamque  suam  firmet,  quarum  obstaeuio  Uisiuo- 
rum  genti  dempta  sit  migrandi  ad  Capitolium, 
quod  tunc  ipsi  tenebant,  facultas  seu  etiam  et  ad 

militias  turrimque  S et  Colisajum,  indeenim 

in  eas  forlalitias  erat  meatus  ;  bocque  volenle 
Cfesare  prorsus  factum  est  circiier  Xlllial.  Juuii ». 
Addit  auctor  eodem  dic  ac  proximo  feliciter, 
cruente  tamen,  certatum  a  Cresareis  adUrsinorum 
repagula. 

Asperrimum  omnium  priTlium  ilUul  fuisse 
narrat  Jo.  Vilkinus  %  ac  vigesinia  sexta  diemensis 
Maii  conimissum,  in  quo  impcriales  copia;  redacto 
iii  suam  [lotcslatem  Capitolio  ad  poutem  Tyberis 
jungeulem  riiias,  cui  S.  Angeli  uomen  est,  duce 
episcopo  Leodiensi  excurrere,  sed  regia;  ac  Floren- 
tiua;  turma}  viarum  compeudiis  tanlo  iuipetu  a 
latere  incurrere,  ut  cadaveribusc;t'Sorum  viic  cou- 
slralee  sint,  acLeodiensis  episcopus,  cum  a  victore 
abduceretur  ,  a  Catalauo  occisi  fratris  dolorem 
ulciscente  inlerfectus. 

35.  Perculsi  eo  sinislro  certamine  Henrici 
socii,  plures  eum  deseruere:  quocirca  ipse  ad  ma- 
turan(lam  iu  Lateranensi  Basilica  imperialem 
inunctionem  &ludiaconverlit,  utsubditMussatus': 
«  Decrescentes  videns  copiassuasCa^sar,  instinctu 
nobili  in  seipsum  compressus,  Deo  immortalifor- 
tunaque  repuguantibus ,  dum  Urbis  potiuuda; 
tempus  nccessitudoque  non  appelanl,  soli  corona- 
tioni  innitendum  conslituit,  superos  inferosque 
favores  alias  accepturus;  bonum  faustumque 
Deum  in  se  propitium  de  corde  non  abjiciens,  sed 
eventuros  successus  mente  usquequaque  cou- 
jectans.  Summissis  ilaque  qui  ab  Joanne  Roberti 
fratre  ac  Ursiuis  requirerint,  ut  concessa  principis 
Apostolorum  Basilica  prieordinata  per  papas  san- 
ctionem  coronam  accijiiat ;  mitigalioue  adversario- 
rum  nil  voto  consouum  assecutusest,  refereutibus 
iis  in  Roberti  regis  ba^c  assensu  consistere,  exspe- 
clatusquc  is  assensus  frustra  diuque  prsemissis  et 
remissis  ad  Robertum  regem  legatis^  laicis  ac  cle- 
ricis,  nullalenus  babitus  est  ».  Et  infra: 

36.  0  Cffsar ',  iis  pertentatis,  proposito  defi- 
ciens,  cardinales  ut  se  apud  Lateranum  corona- 
rent,  sollicitavit :  illis  asserentibus ,  nefas  esse  a 
payjali  constitutione  rescriplisque  discedere,  lit- 
terarum  contexlum  luoremque  longffivum  alle- 
gantes;  replicanteque  Caisare,  necessitatem  legcm 


1  Cap.  4.  —  -  Jo.  Vill.  1.  IX.  c.  42.  —  »  Muss.  I.  viii,  c.  7.  — 
Cap.  8. 


loiiere,  vimque  facti  vi  sacrarum  legum  pellendam; 
per  i|isum  non  deficere,  ad  Urbempapali  missione 
piofectum,  coronam  aceipere  ;  veritati  el  a;quitciti 
oliseqiiendum  fore,  nec  dubium  papam  eniologa- 
turum  etiam  ex  postfacto,  si  quid  inbabililatis  in 
tanli  consuminatione  negotii  fiierit;  eardinalibus 
vero  nou  asscntientibus,  Ca3sar  populum  Roma- 
num,  manum  illorum  videlicet,  qui  suas  partes 
fovebant,  in  Concilium  evocavit ,  bas  proponens 
facti  anguslifs,  quidque  expcdiat  eonsullans.  Ex 
jilebiscito  itaque  oblentum  est,  cardinales  Romani 
populi  suasionibus  precibusque  coronam  dare :  sin 
autem  ,  coercendos  per  tribunos  populumque 
Romanum. 

«  Reluctantibns  itaque  cardinalibus ,  plebs 
cominota  est,  in  illoscxcandescens:  jamquefurore 
accenso,  intra  militias  Csesarem  in  privata  aCfati 
sunt;  se  ad  papam  facli  tenorem  direxisse,  respon- 
sun,que  speratum  intra  Julias  kalendas  procsto- 
Iari:velit,  in  mansuetudine  persistens,  majesta- 
tem  Ca;saream  sacrosaucta;  Ecclesiae  monitis  insti- 
tutisque  oblemperare,  obsequi,  sic  omnia  prospe- 
rari.  Circumspectus  Coesar,  remisso  animo,  dictis 
acquievil  ,  coutentione  sedata  dimissaque.  Ac 
inter  bos  dies,  impensis  tanto  exerciluj  deficienti- 
bus,  ipsaque  regia  cauiera  exhausta  pecuniis,  con- 
tributionem  populo  Romano  decernit  ,  edicto 
emisso.  Plebs  impatieus  ad  scandalum  jain  nullis 
aliis  aucloribus  concilabatur  ,  exinanivit(|ue  illins 
contributionis  ediclum  ,  Judaeis  dumlaxat ,  qui 
Irans  et  ullra  Tyberim  morabantur,  obtemperan- 
tibus. 

«  Dum  igitur  dies  Vigilia;  principis  Apostolo- 
rum  instaret,  summa  luce  de  palatiis  militiarum 
egrediens  ,  multo  ccetu  in  montem  Aventinum 
eoncessit.  Postquam  autem  illuxit  sequens  diei 
feslum,  populo  comitante  ac  principibus  suarum 
partium  Lateranum  venit,  missarunique  solemni- 
bus  peraclis,  jirotestantibus  cardinalibus  scilicet 
legato  et  Luca  de  Flisco,  non  sua  spoute,  sed  ple- 
bis  regisque  impulsibus  coactos  parere  ,  coronam 
auream  capili  ei  imposuere  multis  cleri  populi(|ue 
applausibus,  inclyto  imperatori  Henrico  semper 
Augusto  vitam  vicloriamque  conclamautibus  uni- 
versis,  in  Aventinum  ad  parataconvivia  commen- 
sationesque  cum  nobilibus  et  plebe  ddatus  est 
anno  eodem  Domini  Jesu  Dei  nostri  duode- 
cimo  trecentesimo  millesimo  III  kalend.   Jul.  » 

3".  Consentiunt  Mussalo  Bernardus  ',  Jorda- 
nus  %  Plolemaius  Lucensis  \  Rebdorfius  %  qui 
Henricum  se  fidei  sacramento  Romana;  Ecclesiaj 
addixisse  observat :  «  Benedictionem,  inquit,  im- 
perialem  a  quibusdam  cardinalibus  de  inandato 
domini  Clemenlis  papffi  V  adeptus,  et  juramentuni 
fidelilatis  et  obedieiitiae  tunc  Ecclesia;  pr.Tstitit  »  ; 
quod  a  legaiis  cardinalibus  in  publicas  Tabulas  ' 

•  ncrn.  in  1.  de  Rom.  imp.  Ms.  Vat.  bibl.  sign.  mini.  20i3.  — 
«  Jord.  Ms.  Vat.  sign.  uum.  1900.  —  ^  ptol.  Luc.  Fiist.  Eccl.  Ms. 
1.  XXIV.  c.  40.  —  *  RebJof.  iu  Auiial.  Jo.  Viil.  1.  ix.  c.  42  et  alii. 
—  '  Clem.  Romaui  de  jur.  Jus, 


CLEMENTIS    V   ANNTIS   8.   —   CHRISTI    VMQ. 


547 


relalum  et  a  Clemente  piiblico  Diplomalo,  cum  iil 
negasset  Henricus  ,  confirmatum  visuri  sumus. 
Speclarunt  vero  praecipus  in  illo  iinperialibus 
insigniis  ornanclo  partesad  Arnaldum  Saliiiiensem 
episcopum,  ciim  ob  leffalionem  adjunclam  Ponli- 
ficem  reproesentaret,  qui  adco  diademalis  impo- 
nendi  muniis  datum  ut  ex  allatis  lilteris  Apost. 
conslat.  Jubebaliir  eliam  Lronardiis  Aibanensis 
episcopus  gladiuin  trailere  imperatori,  scd  Iioc  illi 
raunus  mors  eripuit:  ipsum  enim  et  Franciscum 
S.  Lucia;  diaconum  cardinalem  e  vivis  ereptos 
fuisse,  Henricus  imp.  in  litteris  '  ad  Joannem 
Waldsaiiensein  abbatem  datis  docet  his  verbis: 

a  Sanctissimum  in  Christo  patrem  dominum 
Clemcnteni  surnmum  Pontificemroi|uisivimiis,  ut 
ad  Urbemaccedens  pra;fala  solemnia  nobisibidcin 
tradere  dignaretur:  qui  cum  ex  cerlis  caiisis  juxta 
noslruin  immensumdcsidcrimii  interesse  iiequiret, 
ne  dicta  coronalio  ob  sui  absentiam  impediri  va- 
ieret ,  venerabilibus  patribiis  doiiiinis  Arnaldo 
S.  Scdis  Apostolicae  legato,  Leonardo  Albanensi,  et 
Nicolao  Ostiensi  ac  Velletrensi  episcopis,  ac  Fran- 
cisco  S.  Luciae,  necnon  Luc;e  S.  Maria;  in  Via-Lala 
diaconis  cardinalibus  commisit  in  hac  parte  ple- 
narie  vices  suas,  cum  clausula,  ut  si  non  omnes 
his  exequendis  interesse  valerent,  quatuor,  tres  , 
duo,  vel  unus  eorum  dictae  coronationis  nostrai 
negotium  expediret.  Veruin  dictis  Lconardo  et 
Franciscodehaclucesubtractis,  perdictosdominos 
cardinales  snperstites  die  festo  beatorum  Petri  et 
Pauli  Apostolorum,  quem  ad  hoc,  ut  potcranuis, 
virtnte  dicta;  commissionis  elegimiis,  in  Ecclcsia 
S.  Joannis  Lateranensis  praesente  archiepiscopo- 
rum,  episcoporum,  abbatum  et  aliorum  pi\Tlato- 
rum  Ecclesiaslicorum  ordinum  Urbis  ;  duciimque, 
comituin,  baronum,  nobilium,  ac  Roinani  populi 
innuiiicrosa  caterva,  oleo  sacro  uncti  fuiinus,  ncc- 
non  imperiali  diadcmate  coronati,  ac  aliis  dcbitis 
ac  consuetis  solemniis  insigniti ,  etc.  Dat.  Roma; 
rv  kal.  Julii ,  regni  nostri  an.  iv,  imperii  vcro 
an.  I  ». 

Auctus  impcriali  fastigio  Henricus,  ut  partac 
dignitatis  implcret  officium  ,  primas  ad  divini 
Nuininis  tuendum  cultum  curasconvertit,  sanctis- 
simaeque  Triados  mysteria  adoranda  professus, 
hffireticos  proscripsit  %  primatum  Romani  Pontifi- 
cis  reveritus  est,  illiusque  edicta  in  imjiios  fcrenda 
a  Caesareis  administris  operi  mandari  jussit. 

a  Henricus  VII,  divina  favente  clcmentia  Ro- 
manorum  imperator  seinper  Augustus,  ad  perpe- 
tuam  rei  memoriam. 

«  Reddentes  honorem  et  debilam  reveren- 
tiam  summae  et  individua;  Trinitati,  cujus  provi- 
dentia  et  miseratione  benigna  imperii  (liiidema 
suscepimus  et  gubernamus  imperiuin,  in  qua  spein 
noslram  pjecipue  ponimus  ,  credentes  firmiter, 
simpliciter  profltcinur,  Patrcm  ingenitum  et  Fi- 


liiiin  ex  Patre  genituiii  et  Spirilum  sanclum  ex 
ulro(|uc  inocedcntcm,  uiiam  deitatem  sub  pari 
majeslate  et  sub  pi.i  Trinitale,  secundum  Aposto- 
licam  disciplinain  Evangelicamque  doctrinam  esse 
colendam.  Hacc  est  fides  recta,  qua;  contra  omnes 
pncmuniliir  errores,  quam  divinos  Aposlolos  Pe- 
trnm  et  Paulum  doctorcm  gentium  novimustradi- 
disse,  qua  diva>  memori;c  Conslantinus  noster  in- 
clylus  pracdecessor  Rumanuiii  iimnivit  et  auxit 
imperium.  Cunctos  populos  nostro  subjectos  im- 
perio,  nosti\ne  ditioni  subjectos  in  ista  volumus 
religione  versari,  et  pra;senti  in  pcrpetuum  lege 
valilura,  quam  sancimus  omnes  Iiaireticos  utrius- 
que  sexus,  qiiocumqiie  nominecenseantnr,  perpe- 
tua  damnamus  infamia,  dilfidamus  et  bannimus; 
confirmantcs  iirffidecessorum  nostrorum  Constilu- 
tiones  et  pcenas,  quae  adversus  Iiajreticos,  cre- 
dentes,  fantores,  (lcfensorcs  et  receptatores,  sine 
quibus  diutius  nianere  non  possent,  Iiactcnussunt 
sialiit;e ;  mandantes  insuper  cunctis  saccularibus 
potestatibus,  ut  ConstituUones  Romanorum  Ponli- 
ficum  cnntra  pnedictos,  vel  in  causa  fldei  editas 
observent,  et  faciant  ab  aiiis  inviolabililer  obser- 
vari. 

«  Sanctam  Romanam  Ecclesiam  sicut  malrem, 
et  ipsius  SedisantislitemtaiKiuamChristivicarium 
et  B.  Petri  successorem  venerannir,  et  praecipimus 
cnnctis  ex  debito  venerari:  ipsam  enim  Ronianam 
Ecciesiam  in  spiritualibus  divime  providentiaealti- 
tndo  universis  dispositione  incommulabili  Eccle- 
siis  prretulit,  ct  totius  orbis  aurc^a  pra;sidentia 
insignivit;  et  ideo  hanc  esse  omnium  caput,  ut 
patrum  regula;  et  principiim  statuta  declarant, 
et  serenissimi   noslri   tcslantiir  afTatiis. 

«  Quapropter  Romaniim  Pontificem  et  ijisius 
Ecclesiae  cardinales,  qui  sunt  ejus  corporis  pars 
praeclara,  ab  oinni  injuria  cupiiiuis  esse  alienos; 
mandantes  pra>scnti  uoslra  Gonstittitione  ut  secu- 
lares  quaecumque  potestates  Conslituliones  tam 
Pontificum  quam  principum  Romanorum  conlra 
sacrilegos  editas  observcnt,  ct  faciant  arctius  ab 
aliis  observari.  Et  hanc  itaque  noslr;e  serenilatis 
Constitutionem  in  corpore  jnris  subdebita  rubrica 
volumus  inseri  et  mandamus.  Dat.  in  Urbe 
Mcccxii  B.  Pias  hujiismoili  sancliones  de  divini 
cullns  majestate  adversus  Iiacreticos  tuenda  ferri 
solilas  a  CLCsaribus  iu  \\)fa  P.asilica,  in  qua  orna- 
menta  imperialia  corripuerant,  jam  ante  vidi- 
mus  '. 

38.  Qui  porro  in  ea  celel)ritate  servati  ritus  e 
litleris  ad  cardinales  jam  anle  a  nobis  allatis  ', 
quibus  ii  accuratius  exprimuntur,  et  in  Heiirici 
litteris  insertis  inferius  colligitur,  tum  ex  iis  qua; 
in  xiii  Annalium  tomo  Othonis  ab  liinocentio  III 
veleri  more  ini[)eriali  inunctione  delibuti  e  Pon- 
tificiis  Coinmenlariis  descripsimus  ^  Cum  vero 
plura  ac  post  imperialem  inunctionem  Henricus 


'  Eit.  apud  Conr.  Vecer.  ia  Heni'.  VII. 
tom.  III.  pag.  408. 


Eit.  apuJ  Cioldast,  '  To;n.  Annal.  xin.   an.  1210.  num.  24.   —  -'  An.  Chr.  13tl. 

nuni.  7.  usque  ad  19.  —  ^  Tom.  \uu.  xm.  a,i,  i209.  num.  18. 


548 


CLEMEXTTS   V   A^TNUS    8.    —   CHRISTI    1312. 


officia,  qucc  soli  Clirisli  \icarioob  iilius  majustalis 
fastigium  exiiibtTi  ilebent,  prseslare  obstrictus 
esset,  quae  in  imperiali  consecralione  a  cardinali- 
bus  perfecta  sunt  praGterniissa,  Ckniens,  Roniaiia; 
Ecclesi»  juribus  consullnrus,  iitteris  ad  cardiuales 
datis  promulgarat  ',  ac  |)ublice  erat  conlestaliis, 
rem  juriiim  FontiQciorum  fraiidi  non  vertendani, 
quin  cajteri  iniperatores  Romanis  Pontificibns, 
cum  ab  iis  angustalibus  insigniis  ornarentur,  ob- 
sequia  et  ofQcia  deferrent  :  i\uw  lilteris  iisdem 
hcEC  fuisse  constat,  nimirnm  ut  Romanorum  rex 
ante  desuinptuni  imperiale  insigiie  Porta-Collina 
Roiiiam  ingressus  Pontilici  in  gradibus  Basilica? 
principis  Apostolorum  consistenti  aurum  oblatu- 
rus,  provolutus  in  genua  pedes  deoscularelur  ; 
tem|duinque  ingressns  post  confessionem,  ut  ait, 
in  altari  B.  Petri  factam,  (eam  vero  fuisse  fidei 
Christianx  professionem,  indicat  Ms.  Vaticaiiuiii  - 
in  quo  iilius  lorniula  edita  ab  Henrico  et  pnimul- 
gata  continetur)  receptus  ad  osculum  inler  diaco- 
nos  cardinales  Pontilicis  pectus  oscularetur  :  in- 
terque  missarum  solemnia  sacram  Eucharistiam 
excepturus,  osculum  Pontificis  oii  porrigeret  : 
peractisque  imperialis  consecralionis  ritibus,  tem- 
plo  egressus,  dum  assiliret  in  equum  Cliristi 
vicarius,  stapedem  paludamento  imperiali  et  dia- 
demate  decorus  teneret  :  tuin  arrepto  equi  fraeno, 
statoris  munus  exhiberet. 

Adjecerat  etiain  cardinalibus  provinciam  Cle- 
inens,  quo  Roman;e  Ecclesitc  juribus  caveret,  ut 
Henricum  ante  et  post  accepta  imperialia  orna- 
menta  adigerent,  ut  Poulificio  decreto  et  contes- 
talioni  assentiretur,  atque  ab  ijiso  Diploma  elice- 
rent  imperiale,  quo  hujusmodi  inungendorum 
imperatoriim  ritns  et  offlcia,  qua>  vicissim  Cbristi 
vicario  praislarent,  continerenlur. 

39.  Assensit  justis  Pontificis  et  cardinalium 
postulatis  Henricus,  uti  voverat,  divulgata  ea  de 
liac  imperiali  sanctione  '  : 

0  Henricus,  divina  favenle  clementia  Roma- 
noruin  imperator  seniper  Augustus,  adperpetuam 
rei  memoriam. 

a  Cum  sanctissimus  in  Cliristo  i»ater  dominus 
Clemens,  sacrosanctte  Romauie  ac  uiiiversalis  Ec- 
clfsice  summus  Pontifex,  reverendis  in  Cliristo 
palribus  dominis  Arnaldo  Sabiuensi  Apostolicai 
Sedis  legato,  Nicolao  Ostiensi  et  Velletrensi  episco- 
pis,  ac  Lucaj  S.  Maria;  in  Via  Lata  diacoiio  caidi- 
nali,  necnou  felicis  recordationis  Leonardo  Alba- 
nensi  episcopo  et  Francisco  S.  Lucite  diacoiiis 
cardinalibus,  qui  postmodum  ambo  diem  clause- 
ruut  extremum,  per  suas  litteras  duxerit  commit- 
tendum,  ut  nos  inungerentetimperiali  diademate 
coronareut,  ca;teraque  ipsius  corouationis  solem- 
nia  peragerent  ;  idemque  domiiius  Pontifexex  eo, 
quod   multaj  observanli;E,   mullaque  solemnia  , 

1  Lib.  VI.  Ep.  com.  dccliv.  el  Ms.  bibl.  Vall.  pag.  3S3.  — 
»  M>.  Val.  bibl.  sign.  num.  3977.  —  '  Ext.  iii  arce  S.  .\.ugeli  et  Lib. 
Priv.  Roni.  Eccl.  t)m.  iii.  p.  14.  et  p.  347.  et  inler  coll.  Plat,  1. 1. 
p.  357.  et  in  Ms.  bibl.  Vall.  sign.  lit.  B.  uum.  12.  pag.  378. 


multreque  reverentiai  et  lionorificentia^  Romano 
I*ontifici  competentia  jiropter  sui  absentiam  omit- 
tebant,  in  eisdem  fuerit  protestatus  litteris,  ac 
voluerit  et  Apostolica  auctoritate  decreverit,  nul- 
lum  ex  hoc  juris  vel  facti  Romanae  Ecclesiic,  ac 
sibi  suisque  successoribus  pnejudicium  generari, 
quin  cum  casus  regem  Romanorum  in  imperato- 
rem  coronandi  occurrat,  omnia  exbibeantur  et 
fiaiit  per  coronandos  a  Romanis  Pontificibus,  siciit 
iu  forma,  qua^  in  Archivio  Ecclesia}  et  PunliUcali 
ordinaria  continetur,  iu  praedictis  descripta  litte- 
riSj  seriosius  est  expressum. 

«  Quarum  quidein  litterarum  de  verbo  ad 
verbum  tenor  dignoscitur  esse  tahs  :  Cleiiiens  epi- 
scopus,  servus  servorum  Dei,  venerabilibus  fratri- 
bus  Arnaldo  Sabinensi  A.  S.  L.  ac  Leonardo  Alba- 
nensi  el  Nicolao  Ostieu^i  episcopis,  ac  dilectis  filiis 
Francisco  S.  Lucia;  in  Silice  et  Luca;  S.  Jlariae  in 
Via  Lata  diaconis  cardinalibus  nunliis  ejusdem 
Sedis  salutem.  Rex  regum  et  Doiuinus  dominan- 
tium,  etc.  »  Allatje  sunt  superius  a  nobis '  eae 
Clemeiilis  litterae,  quibus  cardinalibus  inungendi 
Henrici  imperatoris  data  iniperia,  ac  siuguli  ritus 
servandi  descripti.  Prajtermissis  igitur  iis,  quas 
repetere  cum  im()eratore  suiiervacaneum  foret, 
quiE  ipse  subjiciat,  aQeramus  : 

8  Nos  igitur  prasfatus  Henricus  Romanorum 
imperator,  qui  e.xaltationem  Romanae  Ecclesiae 
ubilibet  afTectamus,  et  ejusdem  jura  et  bonas  con- 
suetudinesdiminuerenoii  intendimus,  sedaugere, 
praedictis  protestationi  et  decreto  tenore  praesen- 
tium  consentinius  expresse,  danlesetconcedeutes, 
ad  ipjius  Romanae  Ecclesiae  et  ejusdem  doiuiui 
sumnn  Pontificis  et  successorum  suorum  couserr 
vatioiiem  juris  atque  cautelam,  has  nostras  litle- 
rus,  consensum  nostruiu  ejusdem  protestalionis 
ac  decreti  expressum  continenteSjimperialisBuIlee 
Aurea;  robore  communitas.  Dat.  Laterani  III,  kal. 
Jul.  anno  Doniiiio  sicccxii  ,  Indictione  x  ,  post 
nostri  susceptum  imperii  diadema  regni  nostri 
aniio  IV,  iniperii  vero  nostri  anno  i  o. 

40.  l't  animum  praeterea  fidci  rehgione  exsolve 
ret,  qua  seanteaobstrinxerat,  cum  ornamentaim- 
perialia  deposceret  a  Clemente,  sacramenla  olim 
praestita  repetivit,  eorumque  formam  suis  con- 
ceptam  verbis,  adeptif  jam  augustahbus  insigai- 
bus,  consignavit'  ; 

B  Saiictissimo  in  Cliristo  patri  et  domino  suo, 
doiiiino  Clementi,  sacrosaucta;  Romanae  ac  uni- 
versalis  Ecclesisesummo  Pontiflci  Henricus,  divina 
favente  cletiieutia,  Romanorum  imperator  semper 
Augustus,  cum  reverentia  debita  devota  pedum 
oscula  beatorum. 

«  Dudtim,  antequam  susciperemus  imperii 
diadema,  iu  huinililatis  spiritu,  quat  virtutum 
comprobatur  origo,  sicut  saucta  matris  Ecclesia; 


'  Ad.  Clir.  1311.  nam.  7  et  seq.  —  =  Exl.  in  arce  S.  Angeli  el  1. 
Priv.  Rom.  Eccl.  tom.  ii.  \<.  241.  el  inter  Coll.  Plal.  tom.  i.  p.  353. 
et  In  .Ms.  bibl.  Vall.  sign.  lit.  B.  num.  12.  p.  4?0. 


CLEMENTIS  V   ANXUS   8.   —  CHRISTI    1312. 


549 


filius  nostrac  devotionis  ac  fidei  zelum  vobis  et  ipsi 
EcciesiiE  ferveuli  desiderio  ostendere  cupieiiles, 
in  manibus  dijcreti  viri  Joanuis  de.Molariis  Eccle- 
siaslici  Tulleusis,  capellani  vestri,  de  mandato  per 
vos  ei  facto,  veslro,  Ecclesia;  prffidiclae,  et  Stdis 
Aposlolica;  notnine  recipicntis,  sacrosaiiclis  E\an- 
geliis  corporaliter  per  nostactis,  praestitimus  jura- 
menlum,  ciuod  tcnor  litterarum  vestrarum  super 
hoc  confei.tarum  nostro  regio  pendtiiti  muiiila- 
runi  sigillo  coiitinet  seriose  promitlenles,  nosque 
firmiter  obli^aiiles  cum  onini  ifficacia  et  eflectu, 
ijuod  post  impeiialis  diadetuatis  a  noLis  corona- 
tioiiem  susceptam  omnia  in  juraniLnto  el  litleris 
conteiita  praedictis  ralificaremus,  confirmaremus, 
recognosceremus ,  faceremus,  servaremus,  atque 
jurarenius,  tt  de  his  omnibus  iiifra  oclo  dies  post 
coronationem  bujusniodi  ad  perpttuam  rei  nie- 
moriam,  ac  vestram  et  successorum  vestrorum,  et 
Ecclesiae  ac  Sedis  praedictorum  securitatem  atque 
cautelam  vobis  patentes  quadruplicatas  imperialis 
majeslalis  typario  coinmunilas  concedimus  litte- 
ras  hujusmodi  lilterarum  vcstrarum  seriem  conti- 
nentes,  quae  talis  est  ;  Sanclissitiio  in  Cbristo  palri 
et  doraino  suo  domino  Clementi  sacrosanctae  Ro- 
raanffi  ac  universalis  Ecclesia;  summo  Pontifici 
Henricus,  Dei  gratia,  Romanorum  rcxsein[)er  Au- 
gustus  cum  reverentia  debila  pedum  oscula  beato- 
rum.  Ferventi  desiderio  cupientes,  etc.  » 

Adducit  litlerarum  iisdem  verbisconceptarum 
seriem,  quarum  formam  ipsi  Pontifex  piEPScripse- 
rat,  cum  imperialia  insignia  ab  Aposlohca  Sede 
deposcerel,  quas  jain  ante  suo  loco  altulimus  ' ;  ac 
sacramenti  ab  eo  nuncupandi  formulani,  ex  qua 
fidem  regiam  ad  religioncm  Christianam  tuen- 
dam,  exsciudendas  haereses,  schismata  tolleuda, 
nulla  cum  schismaticis  aut  Saracenis  foedera 
ineunda,  servanda  Romanae  Ecclesiae  jura,  con- 
cessa  illi  a  majoribus  Conslanlino,  Carolo,  Hen- 
rico,  Othone,  Friderico,  Rodulpho  privilcgia  con- 
firmanda,  Ecclesiasticam  dilioiiem,  cujus  provin- 
cias  ac  urbes  praecipuas  enumerat  ,  nunquam 
invadendam  ;  sed  polius  ab  hostium  vindicandam 
conatibus  Lausanae  duobus  jam  ante  annis,  cum 
Italiam  ingredi  pararet,  devinxerat;  ac  spoponde- 
ral  ,  etiam  post  susceptuiii  diadema  imperiale 
eodem  sacramunlo  se  obligaluruin,  atque  excur- 
rente  ab  ea  celebritate  octo  dierum  spatio  impe- 
rialem  syngraphain,  qua  gesta  ac  promissa  con- 
firmaret,  traditurutu.  Quibus  expositis  addit : 

41.  «  Tanto  ilaque  ferveiitius  ad  sanctilatem 
vestrara,sanclam  Romanam  Ecclesiam,  et  Apostoli- 
camSedera  zelo  fidei  et  dcvotionis  accensi,  quanto 
sumus  amplius  per  susceptioneiu  impeiialis  dia- 
dematis  divinoe  gratia'  muncre  sublimati ;  jura- 
mento  et  litteris  contenta  pr;cdictis  ratificaiiius, 
conflrmamus,  et  recognoscinius,  et  ea  servabiiiius 
et  etiam  faciemus ;  ac  [iraedicta  omnia  et  singula 
inviolabiliter  observari  lacere,  et  nuUo  unquam 


tempore  contravenire,  de  novo  juramus  ad  sacro- 
sancla  Dei  Evangelia  corporaliler,  taclo  libro  in 
maiiibus  venerabilium  dominoium  miseralione 
diviiia.\rnaldiSabinensisApostoIicae  Sedis  legati  et 
fratris  Nicolai  Ostiensis  el  Vtllelrensis  episco[io- 
porum,  nomiiie  Rom.  Ecclesia;,  Sedis  ApostoIicvT, 
ac  vtstio,  et  mandato  noslro  specialiter  recipien- 
tiuni  :  de  qua  receptione  tam  [ler  nostras  quam 
ipsorum  recipientiura  litteras  plene  constat.  Et  ad 
praediclorum  oniuium  per[ietuam  rei  menioriam, 
et  sancta)  Romana"  Ecclcsia;  ac  Sedis  A(ioslolica'  et 
Romanorum  Pontiflcum  securitalem  atque  caute- 
iam  [iiuseiites  litteras  quadru[ilicatas,  tenore  [uae- 
dictarum  litteraruiu  nostraruni  in  eis  inserto  im- 
perialis  majestatis  typario  communitas ,  juxta 
promissioncm  et  obligationera  noslras  prKdictas 
sanctit;.ti  vtsUae  concessinius,  et  eas  jicr  eosdeui 
venerabiles  dominos  Sabinensem  etOstiensem  epi- 
scopos  duxiu.us  Iransiiiittendas.  Dat.  Romi>  a|iud 
S.  Sabinam  II  nonas  Julii  aiino  Duraiui  jicccxii, 
regni  nostri  anno  iv,  imperii  vero  nostri  anno  i  d. 

-i2.  Acceplis  iis  imperialibus  litttris,  quibus 
Henricus  sacramentapost  asserlum  illi  a  Cleiiifnle 
Augustale  jus  nuncupata  Lausana;  coram  Aposto- 
lico  nuntio  repetivit,  cardinales  legali,  quibus 
munus  erat  den.andatum,utcas  litteras  ab  eodem 
principe  exigerent,  publicadocumenta  conficieuda 
curarunt,  quibus  lest;.tura  reliquere,  Henricum 
pristino  fidei  saciameiito  ad  ttifudum  dogma 
orlbodoxum,  asserenda  Ronianae  Ecclesia;  jura, 
ditionem  Ecclesiasticam  ac  Siciliam  non  invaden- 
das  se  devinxisse.  Quas  Tabulas  ad  Ponhficera 
hisce  coiiteiitas  lilteris  '  transniisere  : 

0  Sanclissiiuo  in  Christo  palri  el  domino  no- 
stro  doraiuo  Clementi,  divina  providtntia  sacro- 
sanctie  Romanre  ac  univeisalis  Eccltsiaj  sumino 
Pontifici,  miseratione  divina  Arnaidiis  Sabinensis 
Apostolicae  Sedis  legatus  ,  et  Nicolaus  Oslieiisis 
episcopi  Sedis  ejusdem  Apostolicae  nuntius,  devola 
pedum  oscuia  beatorum. 

a  Dudum  a  sanctitate  veslra  recepimus  lille- 
ras  iii  hac  fornia  :  Clemens  e|)i?co[ius  servus  ser- 
voruni  Dei  veiierabilibus  fratribus  Arnaldo  Sabi- 
nensi  legato  et  Nicolao  Osliensi  episcopis  .\poslolic£E 
Sedis  iiuntio  salutem,  et  A[iostoIicam  beiiediclio- 
nem.  In  bumiiitatis  s|iirilu,  quee  virtultim  coin- 
probatur  origo,  charissimus  in  Christo  filius  nosler 
Henricus  re\  Romanorum  illustris,  sictit  matris 
Ecclesiffi  filius  a  Doinino  benedictus,  devotionis  et 
fidei  zelum  nobis  et  ipsi  Ecclesia)  dudum  ofTerens 
revereiiter  juiamentum,  quod  tenor  infia  scri[ita- 
ruiu  litterarum  suo  pendeiiti  iiiunilarum  sigillo 
continet  seriose,  oliin  in  niauibus  dilecli  filii  ma- 
gistri  Joannis  de  Molano  scholasliti  Tuiltnsis 
ca[iellaui  nostri  de  luandato  [lur  nos  ei  facto 
noslro,  Ecclesiae  prajdicla),  et  Aposlolina;  Sedis  no- 
miue  recipienlis,  per  dictum  regem  sacrosanctis 
Evaigiliis,  sicut  pir  easdein  litteras  pleneconstat 


'  An.  Chr.  1310.  num.  3  et  S'iii|. 


>  txl.  m  arce  S.  ABgeli  et  1.  Priv.  lioiii.  tccl.  lom.  i.  p.  .iu. 


550 


CLEMENTIS  V   ANNUS   8.    —  CHRTSTI   1312. 


laclis  corporaliter,  prDcstitit;  promittensidem  rex, 
seque  firmiler  obliffans  cum  omni  efficacia  ct 
effectu,  <]iiO(l  po?t  iniperialis  diacleiiiatis  ab  ipso 
coronationem  susceplani  omnia  in  juramcnto  et 
litteris  contenta  praHiictis  ralificaret,  confirmarct, 
recognosceret,  faccret,  servaret  at^iue  jnraret :  et  do 
his  omnibus  infra  oclo  dies  post  coronalionem 
liujusmodi  ad  perptlnam  rei  memoriam  ,  ac 
noslram  et  successorum  nostrorum  etEcclesiic  ac 
Sedis  pra^diclarnm  sccuritatem  ati|ue  caulelam, 
patentes  quadruplicatas  imperiatis  majestatis  ty- 
pario  conimunitas  concederet  litteras,  hujusmodi 
liltcraruin  snarum  soriein  conlinentes:  propter 
quod  |)ritfaluni  regem  afleclu  palerno  per  alias 
nostras  litteras  rogandum  duximusetetiam  exhor- 
tandum,  ut  regitc  devotionis  et  fidei  ac  reverentia; 
turvoreni  hujusinodi  cuni  sute  promotionis  et 
exallationis  augmento  pra^clara  succ  celsitudinis 
gesta  erga  nos  et  pra^fatam  Ecclesiam  crevisse 
demonslrct ;  in  nianibus  veslris  vel  alterius  ve- 
strum,  quos  ad  ipsius  regis  prtcsentiam  duximus 
destinandos,  (]uibnsve  et  cuilibet  vestrum  in  soli- 
dum  jurameiiti  et  aliorum  prffidictorum  omiiium 
etsingulorum  receptioneni  i)cr  praesentes  iitteras 
commitlimus ;  post  susceplum  i)er  i])sum  regem, 
ut  prffimitlitiir,  ipsius  impcrii  diadema  iii  jura- 
mento  et  litteris  coiitenta  iira^dictis  ratificet,  con- 
flrmet,  rccognoscat,  facial,  servet  ac  pra?slet  de 
novo  simile  juramenlum;  nubisque  super  his  om- 
nibus  et  singulis,  juxla  siiam  i^romissionem  ct 
obligalionem,  easdem  ]ira:dictas  littcras  quadru- 
plicatas  ejusdem  imperialis  majeslalis  typario 
communilas,  in  eis  tenore  prffidictarum  littera- 
rum  suarum  inserlo,  concedat,  illasque  nobis  per 
vos  vel  alterum  vestrum  transmittat. 

«  Cuin  igitur  de  nostio  et  Ecciesiae  ac  Sedis 
piajdictorum  lionore  tan^iuam  ipsius  Ecclesiaj 
membra  nobilia,  sicut  procertotenemus,  credimus 
et  speramus,  vos  attentior  etconlinua  cura  sollici- 
lel,  nosquc  in  bis  cl  aliis,  quic  ipsiusEcclesiascon- 
tingunt  honorem,  in  vobis  ciim  securitate  plenis- 
sinia  quicscanius ;  volumus  et  discrctioni  vestra; 
per  Aposloiicascripta  mandaniu^,  qnateuus  vos  vel 
altur  vestrum  ralificationem  ,  conflrmationem,  re- 
cognilionein  ac  juranientum  praidicta,  etpraidicta 
onmia  et  singula  a  rege  ])ia;dicto  (i]uein  super  pvx- 
missis  et  quolibet  eorunidcm  re(]uirimus  ]ier  piir- 
sentes,  et  etiamexhortamurin  Filio  Dei  Palris)  jiost 
suscepluin  iiricdiclum  diadema  im|)erii  ab  eodeiii, 
el  quadriiplicatEis  litteras,  in  eis  tenore  praedicta- 
lum  lilterarum  inserto  imperialis  majestalis  ty- 
])ario,  ut  ])ra;dicilur,  communilas  nobis  per  euiii 
su]ier  procdictis  omnibus  concedendas,  prudenter 
jitere,  requirere,  recipere  el  habere  curetis  , 
ipsasque  nobis  vosvel  aller  veslrum  deferatis.  Nos 
enim  ralificalionem  ,  coiifirinalionem,  recognilio- 
nem,  juramenlum  et  pncdicla  omnia  et  singula 
petendi,  requirendi,  recipiendi  et  habendi  a  rege 
pra'diclocloiiiiiiaalia,  (]uaecir('a  pra>dictaet  quod- 
libet  prtedicloruui  agciida  fuerint  faciendi,  gerendi 


ct  exercendi,  plenam  vobis  ct  cuilibet  veslrnm  in 
solidum  concedimusauctoritate  prajsentium  facul- 
tatcm. 

43.  «  Tcnorem  autem  praHlictarum  liltciariim 
nobis  supcr  juramento  |)er  eum  in  manibus  dicti 
scliolastici,  ut  praemitlitur,  piajstito  concessarum, 
ut  dc  ipsis,  ]ilenam  cerlitudinem  babeatis,  el  |iro- 
ccdere  valealis  cautius  in  prffiuiissis,  de  verbo  ad 
verbum  pncsentibus  inseri  feciinus,  qui  talis  est  : 
Saiictissinio  in  Christo  patri  et  domiiio  siio,  domino 
Clemenli,  sacrosancta;  Romana"  ac  univcrsalis  Ec- 
clesicE  summo  Pontiflci ,  Henricus,  Dei  gratia,  Ro- 
maiiorum  rex  senijicr  Augustus,  cum  reverenlia 
debila  devota  pcdum  oscula  beatorum.  Ferventi, 
etc.  Dat.  Lausana;  V  idus  Octobris  anno  Domini 
millcsimo  trccentesimo  decimo,   regni  vero  nostri 
anno  secundo.  Dat.  in  prioratu  de  Grausello  prope 
Malausanain  Vasionensis  dicecesis   X   kal.    Julii, 
Ponlificatus  nostri  anno  sexto.  Volentes  igitur  ve- 
strisexcorde,  iirouttenebaimir,  obedire  inandatis, 
al)  eodem  doiiiino  imperatore  post  susceptum  im- 
jierii  diadcma  recepimus,  qu;p  in  ]ir;cdictissancti- 
talis  vcstraj  litleris  conlinentur,  ])rout  in  ipsius 
domiiii  imperatoris  quadruplicatis  littcrisimperia- 
iis   majcstatis  typario  comniunitis ,   quas  vestrae 
sanctilati  concessit,  vobis  per  nos  vel  nostrum  al- 
terum  dcferendas,  videbilis  plenaiic  contincri.  In 
quorum  omnium  testinioiiium,  has  scribi  litteras 
per  magistruni  Joannem  de  Hyvodio  capcllanum 
et  iiutariuin  nostrum...  Sabinen.  et  sigillorum  iio- 
slroriim  fecimus  appensioue  inuniri.  Acta  fucrunt 
pnrdicta  in  Urbe  apud  S.  Sabinam  in  palatio,  quod 
inhabitabal  ibi  dictus  dominus  iinperator,   aiino 
Domini  millesimo  trecentesiiiio  duodecimo,  Indi- 
clione  decima,  die  Jovis,  vr  Julii,  Pontiflcatus  san- 
ctissimi  in  Christo  patris  et  domini  Clemeiilis,  di- 
vina  proviiieiitia,  pap;e  Quinti  aniio  scplimo,  prae- 
sentibiis  reverend.   in  Christo   patribus  dominis 
Luca  S.  Maria;  in  Via-Lata  diacono  cardinali,   et 
llenrico  cpiscopo  Tridentino,  dicti  domini  inipe- 
ratoris  cancellario,  ac  niagniflcis  viris  Ainadeo  Sa- 
baudia;  et  JoanneForcnsi  coiiiitibus,  ac  Rubcrlode 
Flandria  milite,  etc.  »  Adjecla  sunt  alia  testium  ct 
tabellariorum  nomina,  qufe  brcvitatis  gralia  prai- 
termittimus.  Cuin  his  Heuricus  fecisse  satis  officio 
vidcretur,CIeiiieiisimperiaIisinunclionissoIemnia, 
quae  non  in  Basilica  S.  Petri,   nl  constitulum  fue- 
rat,  sed  Latcranensi ,  et  ab  invitis  ac  renilentibus 
cardinalibus  celebrata  fueraul ,  rata  firinaque  esse 
sanxit  '. 

-ii.  [Jenricus  imperator  fcedifragus  vexat 
ditionem  Ecclcsim,  in  lusciam  pergil.  — At  Hen- 
ricus,  pro  eo  bencficio  Ecclesiastica  dilione  Ponti- 
ficcm  cxiiere  molitus  est  %  ut  dicetur  inferius ;  pe- 
])eril(iue  sibi  violata  sanctissime  promissorum  re- 
ligioiii  exilium.  Qui  namque  antea  Poiitificis  gra- 
tiani  pro  adipiscendo  flrinandoque  imperio  stu- 
diose  coUegerat,  ac  non  sine  Cbristianffi  demissio- 

<  Alb.  Muss.  1.  XI.  c.  6.  —  2  Eod.  1.  c.  8. 


CLEMENTIS   V   ANNUS   8.    —   CHRISTI    1312. 


551 


nis  gloria  sacros  AposlolicxSeilis  apices  veneralus 
fuerat ;  jani  corropto  augus-lali  insigni  elatus  in 
superbiani  nuncupaluni  sacramentum  brevi  eju- 
ravit,  quasi  inania  tantum  vcrba  officii  gratia  fu- 
(iisset,  nulla  vera  religiuiie,  ut  parcrct  1'ontilici, 
aninium  devinxisset.  Cuni  enim  Pontifex,  sopiendi 
inter  Henricum  ct  Holicrlum  exorli  bclli  cnpidus, 
lilteras  cardinalibus,  qui  adhuc  rioni;c  pro  addu- 
cenda  inter  ipsos  concordia  versabantur,  transmi- 
sissel,  in  quiitus  praicipiebat,  ul  ambos  nionerent 
officii  iiisverbis  '  :  «Quod  cum  ipsi  reges,  ejusdem 
Ecclesia;  specialissimi  filii,  sibi  juramento  fidelita- 
tis  ct  alias  niultiplieiter  essent  adstricti,  ipsius  Ec- 
clesia!  debeant  essc  promptissimi  defcnsores  »  ; 
Henricus  ,  qui  jam  imperialibus  infulis  redimitus 
fuerat,  rogalus  a  cardinalibiis  ut  ad  Pontifieias  lit- 
teras,  quibus  de  conciliauda  cum  Roberto  [lace 
agebatur,  responderet;  jcgre  ferens  nuncupati  ab 
eo  in  iis  sacramenli  fidei  editam  menfioucm,  cum 
adducenda;  concordiairatio  posceret,  ut  familiariter 
ac  secrcte  ageret ;  pra^ceps  iracundia,  excitis  muitis 
tal)ellionibus,  publicis  Tabulis  consignari  jussit, 
nemini  sacramento  fidci  obstrictum  se  teneri , 
ipsumque  latere,  an  unquam  ulli  suorum  prade- 
cessorum  Ilomanis  Pontincibusfidem  jurejurando 
obligassent.  Sicque  temereadmodum  pntstita  ante 
et  post  acceptum  augustale  insigne  sacramenta 
oblivioni  dedit.  Sed  cum  illa  in  eum  sensum  de- 
lorqueret,  ut  fidei  vel  fidelilatis  sacramenta  appel- 
landa  negaret,  pra^stat  Hcnricnm  ipsum  suis  ver- 
bis  arguere.  Is  enim  a  Germanis  electoribus  rcx 
pronuntiatus,  cum  ad  Clementem  oratorcs  suos 
pro  imperio  et  angustalibus  insignibus  oblinendis 
misisset,  in  litteris  ad  Pontificem  ea  de  re  datis 
haec'  professus  est. 

«  Concedimus  eisdem  (vcrba  suntHenrici)  ge- 
neralem  et  liberam  potest;;t  m  ac  speciale  manda- 
tum».   Et  infra  :   «  seu  PRiESTANDi  in  animam  ,  et 

SUPER  ANIMAM  KOSTRAM  DEBITiE  VOBIS  ET  SANCTjE 
ROMANiE   ECCLESLE    FIDELITATIS   ET   CIJUSLIBET    ALTE- 

Rius  GENERis  JURAMENTiM  ».  Eos  veFO  oralores  hu- 
jusmodi  fidelitatis  juramentum  ,  ut  ipse  Henricus 
sui  parum  memor  vocat,  pr;estitisse  Romano  Pon- 
tifici ,  ex  Instrumento  ea  de  re  confecto  jam  anle 
suo  loco  allalo  constat^  :  (|uod  renovatum  postea 
antequam  a  cardinalibus  imperiali  consecralione 
liniretur,  ex  Pontificiis  litteris'  exploratum  est,  in 
quibus  inter  ca^tera  in  cclebritate  peragcnda  pro;- 
scrii)ta  nuncupatum  ab  Ilenrici  oratoribus  sacra- 
mentum  jubentur  exigere  ,  cujus  eliam  formulain 
inserit;  addilque  oratores  jurejurando  pollicitos, 
illud  ab  Henrico  iteruni  in  ijisa  imperatoriffi  inuu- 
ctionis  pompa  exhibitum  iri  :  «  Et  cum  RomK  vel 
alibi  (verba  suntoratorum  Ilenrici)  per  vos  in  im- 
peratorem  coronandus  fuerit  dominus  noster  rex 
prajdictus,  diclum  sacrameutumet  aliud  fieri  con- 


•  Clem.  Romani  de  iurcjurando.  —  '  Lib.  Privil.  Rom.Eccl.  t.  ni. 
p.  81.  exl.  in  Ms.  Vall.  sign.  lil.  B.  num.  12.  p.  47.  ilem  Ext.  An. 
Chr.  1309.  nnm.  10  et  scq.  —  '  An.  Chr.  13U9.  num.  12.  — 
*  Lib.  VI.  Ep.  com.  dccliv.  an.  Chr.  1311. 


suelum  ad  rcquisitionein  vcslram  tempore  coro- 
nationis  persoiialilcr  rcnovabit». 

45.  Hujusmodi  poiro  sacramenti,  vel  alterius 
prrrstili  genus  s[Kinsion('m  fidei  nuiicu|>andurn 
im[iciator  ncgare  non  poluit,  (iiim  i[isedisertisver- 
bisoratoressuos,  utdiximus,  amplissimisinandalis 
ad  id  instruxerat,  ac  prastitam  siioiisionem  Ponti- 
fex  fidei  sacraiiientum  in  iis  ad  cardinales  litleris, 
quaj  adeoi|)Sum  pupugere,  appellat';  quod  [lostea 
in  edita  Constitutione  comprobavit  sanxitque  his 
verbis  :  «  Pnelalis  iiuntiis  sufficiens  ad  Iioc  ab  eo, 
ut  praemittitur  (ac  jure  sufficiens  quidem  ,  duin 
exprcssis  verbis  juramenti  fidelitatis  [Ufestandi,  ut 
[)robatum  est,  aucloritalem  contuierat)  maudalum 
habentibus  secimdum  fonnam  in  decretis,  qiia)  in- 
cipit,  Tibi  domino,  com[)reliensam  fidclitatis  rece- 
piinus  juramentuni.  Postque  idem  Ilenricus  con- 
secrationis  su;e  tcni[iorcaliud  eisdem  cardinalibus, 
quos  ad  impcndcndum  sibi  hujusniodi  consecra- 
tionisetcoroiiationisinsigniamiseramusadUrbera, 
illiid  nostro  iiomine  recipicntibus,  jnramentum 
pra^stitit  cor|ioraIe  ,  quod  in  libro  Ponlificali ,  lio- 
mano  pra>standum  Pontifici  per  imperatorem  co- 
ronationis  sua3  tempore  ,  continetur ;  cujus  tenor 
dignoscitur  esso  talis  :  Ego  Ilenricus  Romanoruni 
rex,  annuente  Domino,  futuriis  imperator,  pro- 
mitto,  spondeo,  etpolliceor,  atijuejurocoram  Deo 
et  beatoPetro,  medecajteroprolectorem,  procura- 
torem  et  defensorem  fore  suniini  Pontificis  et  liu- 
jus  sancta;  Romaiiae  Ecclesia;  iii  omnibus  necessi- 
tatibus  et  utilitatibus  suis,  custodiendo  et  conser- 
vando  possessiones,  bonoreset  jura  ejiis,  quantum 
divino  suffullns  adjulorio  fueio,  secundum  sciro 
et  [losse  meum,  leclact  [lura  fide.  Sic  me  Deus 
adjuvet  et  ha;c  sancta  Dei  Evangelia. 

46.  « Cseterum  quin  jurainenta  bujnsmodi 
fidelitatis  existant,  a  retro  Ronianis  principibus 
non  fiiit  haclenus  ha?silatum  :  imo  tam  quondam 
Albertiis  rexRomanorum  immcdiatusprxdccessor 
memoratiHenricii  Donifacii  papa;  Vlllprasdecessori 
nostro  tempore  approbationis  ejusdem  Alberti, 
quam  Roduljihuspaler  ipsius,  etaIii[)ra'decessores 
ejusdcm  Romaiiorum  rege^  diversis  nostris  [ira;- 
decessoribus  juramentum  fidelitatis  et  obedieutiae 
|ira;stiteruiit  :  idenique  Bonifacins  niemoratum 
Albertum,  juraniento  hujusmodi  abeoreceiito,  de 
fratrum  suorum  consilio,  prssente  prajlatorum  et 
aIiorumiiiuItitudineco[iiosa,auctoritaleApostolica 
recepit  in  spccialciii  suuiii  filiuiii  etEccIesi;e  me- 
moraltc,  i[isumque  in  regeniRonianorum  assunqi- 
sil  in  imperatorem  poslmodum  promovenduiii  ». 

47.  At  Hcnriciim  ita  ira  et  viiidicl;e  aviditas 
commoverant,  ut  paruni  sacramentorum,  qiiibus 
se  devinxerat,  religionem  curaret ;  ac  Pontificis 
restinguere  satagenlis  exorienlem  fiainniam,  ne 
in  inccndium  excresceret,  paleriia  nionila  et  car- 
dinalium  prcces  respueret ;  Nea[)oIitanuin(|ne  re- 
gniim,  inio  totius  Italia;  iniperiuni  sibi  subjiccre 

1  Clem.  Komani  Je  jurejur. 


552 


CLEMENTIS   V   ANNUS   8,    —  CHRISTI    1312, 


moliretnr.  Nec  levibus  adversis  rebus  pressus  est 
post  accepta  augustalia  ornamenla,  nam  et  Ani- 
baldus  et  Joannes  Sabelius  lapsi  e  custodia  ad  fini- 
tinia  Llrbi  castra  perfugere  ',  (juibus  pra_>sidiarias 
Roberti  regis  copias  excepere,  quse  multis  excur- 
sionibus  imperiali  exercitui  gravissima  damna  in- 
tulere ;  ita  ut  Henricus  interclusis  cornmeatibns, 
Roma  XIII  kal.  Augusti  abscedere  et  Tybur  con- 
tendere  sit  coactus  -.  Qnailo  jiostdiedux  Bavaria?, 
DelphinusViennensis,  etUgo  ejus  frater  ex  Coesareis 
castris  cum  quadringentis  viris  nobilibus  domum 
repetiere.  Extenuatus  ita  admodum  est  Henrici 
exercitiis  :  cum  contraadJoannem  Roberti  fratrem 
in  Urbe  ex  Tuscia,  Apulia,  et  patrimonio  maxim;Ti 
confluerent  copi;o  :  adeo  ut  tria  equitum  millia, 
pedilesque  nunierosissiinos  recenseret.  AdditMus- 
satus  ' :  B  lisdem  diebus  circa  mensis  Jnlii  exitum 
ad  legatum  papales  liltenc  allataj  snnt,  ut  scilicet 
Urbe  Caesar  Robertusque  rexcum  universis  absce- 
dant  copiis,  qnodque  dispositis  in  pace  rebus  ipse 
Romam  proficiscatur  :  ha^cqne  praeconis  vocibus 
in  Urbe  et  Tybnre  conclamata  sunt, 

«  Arctatus  exfenuatnsqne  Tybure  omnibus 
copiis  Caesar,  spe  sublata  potiundoe  Urbis,  ad  mo- 
tus  alios  proniori  fortuna  laxavit  intentum,  sua- 
dentibus  agenlibusque  Etruria;  primatibus,  quos 
vetusta  quajrendorum  visendorumve  larium  sti- 
mulabat  anxietas,  in  amicas  terras  retrocedere 
constituit,  snbeunte  ratione,  si  Tnsciam  provin- 
ciam  prosperiores  largirentnr  eventus,  ibi  et  se- 
dem  futuram  IlaliEe,  tanquam  in  centro  positam, 
accommodamque  Ca;sarea>  mnjestati.  Provincire 
hujus  tanquam  sortilam  a  re  vocabulum  Floren- 
tiara  coeteris  civitalibus  ac  coloniis  ingenti  magni- 
tudine  praestare  constabat,  veluti  provincia;  dictse 
fastiginm  :  liujusque  subigenda^  cansae  siiberant 
regium  allicientes  animum,  nec  deerant  Iiii- 
jusceniodi  aggredicndse  vicis^itudinis  promotores 
Erant  Gibolenga;  partis  vetustissimi  imperium  uli 
signum  ca;Ieste  colentes  :  erant  Albi,  genus  ho- 
minum  superstitionis  novae,  qui  nati  ex  Guelphis 
ejusdem  faclionis  ex  civilibus  dissidiis  a  suorum 
communione  discesserant,  unitique  Gibolengis  ad 
omnia  Guelpliorum  irritamenta  perniciesque  ». 
Et  infra  :  «  Nec  Cassarem  fallebat  *,  hac  quaesita 
provincia  Longobardis  rebellandi  tacullatem  non 
fore,  multis  sua?  partis  potiores  urbes  constanter 
obtineiitibus,  sicque  ab  Tybere  usque  in  Aleman- 
niae  ostia  limen  patere  ». 

Suscepto  eo  consilio  Henricus,  cum  de  Ro- 
berto  rege  repetere  ullionein  non  posset,  Tybure 
digressus  ^  per  Sabiiios  el  Uinbros  in  Etruriam  se 
contulit,  ac  Perusinumagrum^qnamvis  Pontificiae 
ditionis  esset,  evastavil '  :  «  Demum  b,  inquit  AI- 
bertinus  Mussalus,  «  copias  omnes  in  .\retium 
conjunxit  ibique  tanquam  siionsus  in  thalamum 


suuni  snsceptus,  exeiinte  congratulanteque  om- 
nium  Gibolengorum  freqnentia  ,  moras  omnes 
snstulit,  trepidantibus  vicinarum  urbium  unde- 
cunique  Guelphis  :  coeptoque  illico  aucloritatis 
iniperatoriae  primordio,  Robertum  Apuliae  regem 
in  jndicium  citandum  jussit,  emissoedictoin  diem 
certam  mulctaque  indicta  si  sese  conlumacem 
reddiderit.  Nec  minus  extemplo  aquilas  auream- 
que  flaminam  explicansin  Florenti;c  fines  proces- 
sit,  exustis  irdibus,  et  singulis  ad  praedam  con- 
cessis  B,  Subdit  ut  circa  kal.  Septembris  anni 
Mcccxn,  potitus  oppidis  Urbarcbi  niontis  etS.  Joan- 
nis,  Florentias  obsessae  extremi  discriminis  terro- 
reni  incusserit.  Describunt  pluribus  Miissatus  ', 
Joannes  Villanus  ^  S.  Antoninus,  et  alii  varias 
Ilenrici  ac  Florentinorum  expeditiones  et  prirlia; 
tuin  Pisanorum  a  Megone  Roberti  regis  duce  cla- 
dem  acceptam  :  sed  haec  perstrinxisse  sulTecerit. 
Cnm  porro  versam  in  se  belli  molem  viderent 
Florentini,  crebrisque  excursionibus  vaslari  agruin 
reipnblicaj  gubernacula  ad  quinquennium  Ro- 
berlo  SiciliiB  regi  detulere  :  at  de  eo  anno  se- 
quenti.  Jain  ad  Philippum  ipsius  fratrem  Taren- 
tinuin  principem,  jnstiore  bello  pro  tuenda  Chri- 
stiana  religione  ac  schismaticorum  conatibus 
reprimendis  occupatum  in  Graecia  ,  sermonem 
convertamus , 

48.  Philippiis  princeps  Tarenlinus  ad  san- 
ctam  expeditionem  excitatus  ornatur  privilegiis. 
—  Addiictam  in  snmmum  discrimen  in  Graecia, 
ac  maximo  in  Achaia  a  schismaticis  rem  Catholi- 
cam  deplorat  Pontifex  in  lilteris,  quibus  Philip- 
pum  Tarentinnm  principem  ad  eas  provincias  ab 
imminenti  periculo  vindicandas  accendit '.  Certe 
adeo  fidelinm,  qui  hactenus  post  collapsum  Con- 
stantinopolitanum  imperium  in  Graecia  haeserant, 
fractEeres  fuere,  ut  expaverit  Pontifex,  ne  cogitata 
in  Syriam  expeditio  disturbaretur,  atque  ex  sexen- 
nalibns  decimis  in  Coiicilio  Viennensi  pro  recnpe- 
randa  Terra-Sancta  indictis  triennales  in  Sicilia 
citeriori,  Sardinia,  Corsica,  Crela  ac  provinciis 
Gra;ci;Tj  Latini  juris  eolligendas  in  Achaiaj  ac  fide- 
lium  finitimorum  subsidium  derivarit  * ;  quarum 
cxigendarum  provinciam  Arborensi  ^  archiepi- 
scopo  in  Sardinia,  Neapolitano  et  Brundusino  in 
Sicilia,  plnribusque  '  episcopis  demandavit :  cu- 
jus  decreti  causam  in  litteris  dalis  ad  Philippum 
principem  Tarenlinum,  cui  ese  decimee  ad  in- 
strnendas  copias  couferendaj  erant,  hisce  verbis 
exiiressit ',  ut  scilicet  Catholici  e  schisniaticorum 
conatibus  vindicarentur,  neve  expedilio  pro  recu- 
peranda  Pabestina  in  barbaros  comparanda,  dis- 
trahentibus   Latinorum  vires  Grfficis,  turbaretur. 

m.  Parare  meditatum  Philippum  priiicipem 
Tareulinum  ad  ferendam  Achaia;  Cliristi  fidelibus 
opem  duo  eiiuilum  millia,  quatuorque  millia  pe- 


<  Jo.  Vill.  1.  IX.  c.  4G.   —   5  Anl.  Iil.  p.  lil.  xxi.  c.  2.  §  (J.  — 
1  Alb.  Muss,  1.  VIII.  c.  9.  —  '  Cap.  10.  —  3  Cap.  11.  —   *  Id.       3  Lib.  Vii.  Ep.  com.  cxxxi.   —  »  lliid.  —   ^  lip.  com.  cxxxii.  tt 
Muss.  1.  IX.  c.  1.  .lo.  Vill.  I.  IX.  c.  43.  Anl.  iii.  p.  liL  xxr.  c.  2,       postcaiiid.  Ep.  —  '^  lip.  cxx.Klii,  cxxxiv,  csxxv,  cxxxvr.cxxxVii. 
S  7.  —  5  iMuss.  ubi  sup.  —  '  Alb.  Muss.  I.  ix.  c.  2,  ;i,  4,  5.  —  '  Ep.  com.  cxxxi. 


CLEMENTIS   V   ANNUS    8.    —  CURISTI    1312. 


553 


dilum,  ex  lilteris  Ponlificiis  ad  euin  datis  coUigi- 
tur,  (]uiL)us  iiiilitiain  leligiosain  acce|»lo  crucis 
symbolo  professuris  eo  nuniero,  pra;mia  indul- 
genliaruin  conceduntur. 

«  Dilecto  filio  nobili  viro  Philippo  principi 
Tarentino. 

0  Tuis  supplicationibus  inciinali,  duobus  mil- 
libus  equiluiii,  et  qualuur  inillibus  puditum  vere 
poenitenlibus  et  confessis,  quos  tecuiii  qiiaiulo- 
cuniqiie,  usqucad  triennium,  in  subsidiumTerrae- 
Sanclffi  ad  partes  Romanite  contra  scliisinaticos 
illarum  partium  personaiiler  tr,insfretaiitibiis  ad 
Ecclesia;  Romanifi  et  tiium  obsequiiim  profiiisci 
coiitigerit  coiitra  schismalicos  aiitedictos,  iilain 
indulgenliam  de  gralia  speciali  concedimus,  (|ua; 
transiretantibus  in  dictte  Terr.x-Sanctae  subsidium 
concedi  per  sedem  Aposlolicam  consuevit,  prae- 
senlibus  post  dictuin  Iriennium  minime  valiluris. 
Dat.  Vieniiaj  non.  Maii  aniio  seplinio  ». 

Ornavit  eumdem  principem  pluribns  sacris 
beneficiis,  atque  hoc  in  primis,  ut  iiiajori  ardore 
cum  schismalicis  belluin  iniret  :  «  Tibi,  qui  ad 
parles  Romaniae  contra  schismaticos  partium  ea- 
rumdem  transfrelare  proponis  ,  quod  confessor 
tuus,  cum  campuin  ad  congrediendum  cum  eis- 
dem  schismaticis  bellum  te  inlrare  conligeiit ;  et 
in  mari  eliam,  ubi  periculum  imminet,  te  vere 
contrilum  et  confessum  a  poena  et  culfia  ab^olvere 
valeat,  auctoritate  praesenlium  indulgemus.  Dat. 
Viennaj  VI  non.  Maii  an.  vii  b.  Denique  ne  ejus 
pietati  alendce  deessent.  pennisit,  ut  a  media  nocte 
ad  horain  nonam  divina  corain  secelebrari  jiibere 
posset.  Adjecit  tamen  ,  ut  parcius  ea  potestate 
uteretur  :  «  Proviso  quod  parce  hujusmodi  con- 
cessione  ularis  ;  quia  cum  in  altaris  officio  imino- 
latur  iioster  Dominus  Dei  filius  Jesus  Christus,  qui 
candor  est  lucis  aeternae,  congruit  hoc  non  in  no- 
clis  tenebris  fieri,  sed  in  luce  ». 

Auxit  postea  alio  eumdem  principem  insigni 
beneficio,  dissolutis  Apostoiica  auctoritate  non- 
nullis  iinpedimentis,  ut  Caroli  Valesiorum  ducis 
et  Catharinoe  imperatricis  Constantinopolitanae 
filiam,  abneptemque  Balduini  Secundi  imperato- 
ris,  ad  quam  ha;reditaria  imperii  jura  speclabant, 
uxorem  duceret  :  non  levis  enini  spes  aCfulgiibat 
eumdem  principem,  qui  eliam  ditionem  amplam 
oblinebat,  schismaticorum  limiti  contiguam,  uxo- 
ris  jura  e  schismaticorum  erepturum  maiiibus, 
Romanaeque  Ecclesiaj  terminos  propagaturuin  ; 
verum  cum  inita  jam  ante,  dum  mater  Catharina 
imperatrix  Balduini  filia  in  bumanis  erat,  cum 
duce  Burgundiae  sponsalia  essunt,  Clemens  Rotho- 
magensi  archiepiscopo  et  episcopo  Cunstantiensi 
parles  dedit,  ut  Carolo  duce  promissorum  reli- 
gione  exsoluto,  ea  sponsalia  rescinderent,  cujus 
decreti  hanc  causam  addidit  : 

«  Cicmens,  etc.  vener.  fratribus  ^gidio  arch. 
Rothomag.  et  Roberto  episc.  Con^tantiensi. 

« In  Apostolica;  mentis  cogitulione  revolvi- 
mus,  quod  Constautinopolilanuin  im|)erium,  in 

Ann.  —  ToMis  XXIIl.  —  Raym.  IV. 


cujus  eadem  puella  diclae  imperatrici  hajredilate 
succedere  dicilur,  a  fide  sanctae  iiiatiis  EcclesiaB 
ac  unione  fidei  orlhodoxaj  divisim,  et  in  gravem 
superni  Palris  offensam  ac  Christiana;  plebis  inju- 
riam  per  piavuni  geiius  gcnlis  schismalic;e  occu- 
paluiii  diutius  acsluavit;  el  quod  non  indigne  spe- 
ratur,  quod  eodein  principe  cum  eadem  puella 
matrimoiiialiter  copulatio,  ipse  factus  pruinde  ve- 
lut  in  sua;  rei  prosecutione  sollicilus  negotium 
ipsius  imperii  de  filioruin  alienorum  iiianibus 
liberandi  assumet  iiotentius,  et  tanquam  vir  pro- 
bitate  strenuus,  fidei  sinceritate  conspicuus,  de 
Christianissima  quippc  ortus  prosapia,  et  illiislri- 
bus  natalibus  procrealus,  magna  qiioque  stipalus 
poteulia  virilius  prose(|uetur;  quodi|ue  idcin  prin- 
ceps  terrain  non  modicam  habct  proxiinam  im- 
perio  supradicto,  etc.  Dat.  Aven.  XII  kal.  Jan. 
an.  VIII  D. 

Vergebat  interea  '  in  exitium  Orientale  impe- 
rium,  accepitque  hoc  anno  Andronicus  imperator 
gravissimam  cladem  aTurcis,  qui  cum  ad  prxdas 
agendas  in  Chersonam  irrupissent,  atque  a  Gra;cis 
imperiali  exercitu  circumfusi  essent,  collectis  ex 
desperatione  animis,  tanta  ferocia  impetum  fecere, 
ut  ipsum  in  turpem  fngam  verterint  :  potitique 
ejus  caslris,  inter  caetera  spolia  imperialis  orna- 
menta  dignitalis  repererint,  qua;  magno  Graeco- 
rum  dedecore  barbari  ludibrio  liabuerunt. 

50.  Philippiis  rex  Fr<mcorum  ad  Syrice  expe- 
ditionem  se  accingit.  —  Medilabatur  eodem  tem- 
pore  in  Syroset  Jilgyptios  Saracenos  expeditionem 
Philippus  alter  Francorum  rex.  Jam  ille,  ut  dictum 
est,  coram  Viennensis  Concilii  patribus  excurrente 
sexennio  in  Syriam  copias  traduclurum  pollicitus 
erat,  a  secunda  mensis  Aiirilis  die  intra  evolventis 
se  unius  anni  metas,  accepto  crucis  symboio,  re- 
ligiosam  militiam  profussurum  :  sed  cum  eo  coa- 
silio  majorem  natu  filium  Ludovicum  regem  Na- 
varrae,  atque  alios  fiiios  et  principes,  qui  pariter 
dandi  sacrae  illi  militiae  nominis  desiderio  arde- 
bant,  cingulo  militari  solemni  rilu  donare  cogita- 
ret,  ad  rem  majori  pom[ia  perficiendam,  crucis 
affigendae  sibi  tempus  prorogari  aliquantulum  a 
Clemente  flagitavit :  qui  cuin  ea  res  fraudi  rei 
Christianae  non  verteretur,  ejus  votis  est  obsecu- 
tus  -  : 

« Charissimo  in  Christo  filio  Philippo,  regi 
Francorum  illustri. 

«  Licet  in  generali  Concilio,  per  nos  Viennae 
auctore  Domino  celebrato,  Redemptoris  tui  in- 
trinsecus  tactus  injuriis,  et  accensus  zelo  devotio- 
nis  et  fidei,  in  te,  Uli  charissinie,  onus  passagii  in 
Terrae-Sanctae  subsidiuiii  faciendi  duxeris  assu- 
mere,  promittendo  quod  inde  ad  sex  annos,  a 
mense  Martii  iiroximo  inchoandos,  iter  versus 
Terram  ipsam  arriperes,  ipsum  passagium  in- 
coepturus ;  et  propterea  infra  annum,  a  secunda 
die  mensis  Aprilis  praeteriti  proximo  computan- 


'  Niceph.  Greg.  1.  v;i. 


Lib.  VIII.  Kp.  com.  LSXViii. 
70 


554 


CLEMEXTIS  V   ANXUS   8.    —   CHRISTI    1312. 


duin,  assumeres  vivificas  crucis  signum  ;  quia  ta- 
men  in  receptione  crucis  ejusdem,  sicut  accepi- 
mus,  ob  ipsius  Terra^'  subsidiuiii  Inlins  prwparan- 
dum  charlsiiiium  in  Clirislo  filinm  nostrum 
Ludovicum  regem  Navarrae  illnstrem  aliosque 
liberos  luos,  et  noimnllos  alios  nobiles  et  polen- 
tes,  qui  nna  tecnm  intendunt  ipsinscrucis  signum 
assumere  proponis  militari  cingnlodecorare,  alia- 
que  adbibere  solemnia,  (|na3  circa  festum  Pente- 
cosles  jiroximo  fnlnrnm  poternnt  connnfdius 
ordinari  ;  nos  linjnfimxli  landabile  proposilum 
tunm  mnlli[ilicitrr  in  Domino  commendantes,  ac 
volenles  illmt  ailbiiiere  remeiliiim,  per  quod  pro- 
positum  ipsuni  plenius  el  f.  licius,  dante  Domino, 
duci  valeal  ad  effectum  ;  praeserlim  cnm,  etsi 
hujusniodi  tempus  recipiendse  crucis  aliqnantu- 
lum  prorogelnr,  tempustamen  jiassagii  inclioandi 
propterea  non  differtur  ;  celsitndini  ture  ipsum 
tempus  dictae  crucis  Dominicre  assumendae  nsque 
ad  oclo  ilies  posl  dicluin  fe^tum  Penlecostes 
proximo  futuruni  tibi  tenore  praisenliuni  auclori- 
tate  Apostolica  prorogamus.  Dat.  Avin.  XII  kal. 
Januarii  anno  vui  o. 

51.  Ad  sustintndos  propterea  sacri  illius  belli 
sumptus  Pontifex  in  Viennensi  Synodo  decimas 
sexennales,  ut  dictum  fuit  superius,  indixerat  : 
qnarum  exigendarum  provinciam  in  Galliis  An- 
tissiodorensi  episcopo,  magistro  Ganfrido  e  Ple- 
seio  Ponlificio  nolaiio,  tum  abbali  monasterii 
S.  Dioiiysii  provinciam  injunxit '  :  univeisisque 
archiepiscopis,  episcopis  et  reliquo  clero  Galli- 
cano,  ut  pro  recuperanda  Terra  illa,  Cliristi  Do- 
mini  sanguine  atqne  bnmanaj  redenifitionis  mys- 
teriis  consecrala,  alacriler  vecligalinm  Ecclesiasti- 
corum  conferrent  partem,  qute  ipsos  tangeret, 
imperavit  ^  Exactte  eliam  ab  universo  Calliolico 
clero  decimae  :  quo  arguniento  ad  Coloniensem 
archiepiscopum  et  snfTraganeosscripsit  Clemens' : 
tum  etiam  prolixior  antistitum  in  Rtgeslo  Ponti- 
ficio  Catalogus  extat*,  ad  quos  de  solvendis  in 
omnibus  regnis  et  provinciis  decimis  data  im- 
peria.  Et  quidem  Germanos  principes,  ac  prae- 
cipue  Henricum  imperatorem  ztlo  sacro  recupe- 
randffi  Syriae  exarsisse,  ipse  Angiisfus,seu  vere  seu 
flcte,  conlestatur  in  ea  senlentia  ^,  quam  adver- 
su£  Robertnm  regem  sequenti  anno  ob  motum  sibi 
bellum  dislrinxit  ;  qnem  Syria;  eripiendae  e 
Saracenorum  manibus  consilia  retardasse  arguit : 
o  In  relardationem,  inquit,  negotii  Terrae-Sanctae, 
ad  quod  Deo  teste,  qui  omnia  novit,  totis  cordibus 
et  affectibus  anhelamus  d. 

52.  Civi/es  tiirbcc  in  Ungaria.  —  Hoc  anno  in 
Ungaria  civiles  lurbas  concilavit  adversns  Carolum 
regem  Maltbaens  Palatinus,  quem  Gentilis  cardi- 
nalis  A.  S.  L.  Ecclesiastito  anathemate  ob  patrata 
in  Deum,  alque  in  majeslatem  regiamet  populum 


Ungaricum  Qagilia  perculit  :  qua  de  re  extat  ejus- 
dem  eiliclum  ex  An  hivo  Avenionensi  Romani  de- 
latnm  '  gerente  Avenionensem  legationem  Octa- 
viano  Aquaviva  cardinale.  Porro  de  Matthaeo  hoc 
anno  insignem  divinilus  a  Carolo  rege  partam 
victoriam  refrrt  Thnrosius  %  cum  pius  rex  exer- 
citus  sui  milites  sacra  exhomolngesi  et  Eutha- 
risti.c  sacramento  muniri  jufsisset  :  nec  eventu 
irrilo,  cum  adeoatrox  praeliuin  ab  irruptionis  Tar- 
taricjB  tempore  commissum  non  sit  in  Ungaria. 
Fnsus  itaque  plurimus  utrinque  cruor,  et  hostinm 
duces  in  pugna;  ardore  trucidati  :  Carolus  rex, 
caeso  regio  vexillifero,  sub  cruciterorum  signo 
pugnam  conseruit,  ac  postremo  quamvis  plures  e 
suis  amiserit,  vicloriaest  polilus:  «Quod  factum», 
inqnit  Thurosius,  «  a  Deo  esse  credimus  et  fate- 
mnr».  Firmatnm  inde  ejus  esl  Ungaricum  so- 
hum  :  ut  vero  postea  in  Serviam  et  finitima  schi- 
smaticorum  regna  victorias  protulerit,  suo  loco 
dicetur. 

53.  Expedilio  in  Saracenos  Granatenses  Fer- 
dinandi  regis  morte  interrupta.  —  In  Hispania 
Saraceui  Alcaudetem  oppidum  Cbrislianis  eripue- 
rant,  qua  injnria  lacessiius  Ferdinandus  Castellae 
ac  Legionis  rex,  ingentium  princeps  animorura, 
communicatis  cum  Lusitania;  et  Aragouiae  regi- 
bus  delendi  Manrici  nominis  consiliis,  Pelrum 
fralrem  adulto  vere  praemisit,  ul  contraclis  copiis 
illud  circumsideret,  eoque  post  valido  cinctus 
exercitu  accurrit.  Vicli  sunt  barbari  ',  atque  oppi- 
dum  in  Christianorum  redactnm  potestatem.  Pon- 
tificiae  exlant  de  eo  bello  litlerae  ad  Toletanum 
arcliiepiscopum,  quibus  cructsignalos,  qui  regem 
Ferdinandum  anno  integro  contia  Granatenses 
seqnerentur,  criminum  venia  donare  jussit  *  : 
a  Fraternitali,  inquit,  tuae  per  Aposlolica  scripta 
mandamus,  quatenus  conlra  hujusmodi  Sarace- 
nos  praedicti  regui  Granatoe  in  ejiisdem  regis  Ca- 
stella;  subsidium  per  provinciam  tuam,  infra  dicti 
regis  dominium  consistentem,  per  te  ac  alios  tam 
sacculares  quam  regnlares,  quorumcumiiue  Ordi- 
num  fuerint,  quos  ad  hoc  idoneos  esse  noveris,  per 
eamdem  provinciam  coiistilulos,  proponas  juxta 
datam  tibi  a  Deo  providentiam  verbum  crucis,  et 
venerabile  signum  crucis  studeas  incolis  dictfe 
proviucioe,illam  reciperevolentibus,elargiri,elc.  o 
Additasunt  indulgeutiarum  prffiinia,  propositaque 
iis,  qui  triennio  excurrente  integroanno  arma  pro 
Dde  circumlulissent  ,  militemve  submisissent. 
«  Dat.  iu  prioratu  de  Grausello  prope  Malausan. 
Vasionensis  dioecesis  kal.  Augusti  anno  vii  ». 

AfTuIserant  ingentes  exscindenda;  ex  Hispa- 
niis  superslitionis  Mahumelicfc  spes  Ferdinandi 
auspiciis  felicibns.  Sed  dum  majora  in  hostem 
consilia  rex  moliebalur  formidabili  ut  creditum 
est  divinae  juslitia;  exemplo,  cum  a  duobus  fratri- 


«  EoJ.  I.  vm.  Ep.  com.  c.  —  ^  Ep.  com.  ci.  el  auuJ  Jo.  22.  1.  v.  '  .\n.  15-J4.  —   -  Tliuros.  Ciir.i.  p.  2.  c.  90   Bon.  dec.  ii.  1.  ix. 

Ep.  cur.  x.xxiii.  —  »  Lib.  vii.  En.  "uc  lxxmi.   ~   *  Reg.  post      —   ^  Jo.  Mari.n.   ile  reb.  His,..  I.  xv.  c.  U.   —   *  Lib.  vii.   Ep. 
eaind.  Ep.  —  '  Est.  apud  Henr.  Rebdor.  in  A:in;j|.  com.  DCCLXV. 


I 


CLEMENTIS  V  ANNUS   8. 


CHRISTI    1312. 


555 


bus,  qnos  injuste  erupe  pracipitcs  dejici  jiisserat, 
ad  Irigesinuiin  diem  coram  divino  tribunaii  in 
judicium  postulatus  esset ,  dicta  die  repentina 
morle  extinctusin  lecto  est  reperlns.  Reiii  ex  Ma- 
riana  rcferre  placuit'  :  a  Carvajalii,  inquit,  fratres 
Petrus  et  Joannes  regio  jussu  comprehensi,  e  vin- 
culis  niore  gentis  causam  dixere.  Cajsi  ad  Palen- 
tiam,  cum  regia  noctu  egrederetur,  Benavidii  viri 
primarii  lege  majestutis  postulati.  CiBdis  auctor 
cognosci  non  poterat,  suspicionihus  nuilli  exagi- 
tati  :  bi  oppressi,  neque  judicio  convicti,  neque 
crinien  fassi,  quae  maxima  judiciorum  labes  est  : 
de  vicina  rupe  pra;cipitcs  dari  jussi.  Rex  intracta- 
bilis  erat,  cum  reccns  injuria  provocabat,  neque 
in  ira  regi  valens  :  auiici,  ut  flt,  nobilibus  ever- 
tendis  ejus  oCfensas  acriter  speculabanlur.  Rapti 
ad  supplicium  divum  hominumque  fidem  testati 
se  innocentes  niori  quoniam  regijE  aures  obturataj 
essent,  ad  Deum  ajquissimum  judicem  provocare, 
regique  diem  dicere  ex  eo  die  trigesimum.  Eae 
Toces  in  praesenti  pro  vanis  habita;,  casu  fortasse 
esto,  at  nilrabili  cerle  eventu  confirmata!  sunt. 

a  Rex  nulla  periculi  cura  Alcaudetem  in 
castra  abiit  :  ibi  morbo  tentatus  gravissimo  Gien- 
nium  sese  retulit,  quo  tempore  de  oppido  a  Mauris 
mentlo  erat  illala.  Vis  morbi  in  dies  urgebatur. 
Rex  curis  gravioribus  impari  valetudine,  Itetus 
tamen  nuntio  oppidi  caplaj,  novffi  irruptionis  fa- 
ciendae  consilia  explicabat:  cum  die  Jovis,  septimo 
jdus  Septembrisaprandio  somno  sedans,  in  strato 
exanimatus  repertus  est.  Obiit  in  ipso  aitatis  flore 
annos  natus  quatuor  et  viginti,  menses  novem,  in 
maximo  cursu  rerum   suarum.  Regnavit  annis 

*  Marian.  sup.  c.  11. 


decem  et  septem,  quatuor  mensibus,diebusdecem 
et  novem.  Cil)i  et  potus  intemperantia  exilio  fuit : 
alii  divini  Nuniinis  vim  interprclabantur,  quod  a 
ca!de  patrata  magno  omnium  miraculo  diem  tri- 
gesimumpraicisenumerarent,  unde  inler  C.istellae 
reges  Ferdinandus  In  jus  vocatus  nuncupari  coe- 
pit  ».  Proclamatus  est  ab  obitu  Ferdinandi  Alfon- 
sus  '  illius  fdius,  in  cunis  adhuc  vagiens,  Castellae 
rex  :  ob  cujus  imbecillem  aetatatem  civiUbus  dissi- 
diis  regnum  fluctuavit. 

b4.  Cardinales  creati.  —  Auctum  est,  exeunte 
anno,  cardinalium  collegium  solemni  tertia  alio- 
rum  novem  adjectioneXkal.  Januarias,  recurren- 
tibus  nimirum  hjberna;  tempestatis  jijuniis,  a 
Clemente  inita,  quorum  nomina  percenset  Ber- 
nardus  '.  Guillelmum  e  Mandagoto  Aquensem  ar- 
chiepiscopum  ad  Prsnestinam,  Jacobum  de  Ossa 
episcopum  AvinionensemCiementis  in  Ponliflcatu 
successorem  futiirum  ad  Portuensem,  Anialdum 
de  Auxio '  Pictaviensem  prresulem  ad  Albanensem 
sedes  traduclos.  Reliqui  sex,  quoruin  tres  primi 
theologicae  scientiae  erant  professores,  Guillelmus 
Petri  de  Godino  Bajonensis  Ordinis  PrcPdicatorii 
alumnus  S.  Caciliae,  Vitalis  e  Furno  Vazatensis 
Minorita  S.  Martini  in  montibus,  Michael  e  Beco 
Normannus  S.  Quintinidecanus  S.  Stepbani  inCoe- 
lio  Monte,  Berengarius  Fredoli  junior  episco[>us 
Bitterrensis ,  SS.  Nerei  et  Achillei,  Raymundus 
S.  Severi  abbas  S.  Pudentianae,  Guiilelmus  Testa 
Condomiensis  S.  Cyriaci  presbyterales  titulos  ac- 
ceperunt. 

'  Marian.  c.  12.  —  'Bern.  Chron.  Rom.  Pont.  in  Cleni.  V.  Mart. 
Pol.  1.  IV.  Fel.  cont.  in  eleuch.  card.  in  Clem.  ereclione  3.  ex  lib. 
oblig.  Ciaccon.  in  eod.  Clem.  —  ^  Exl.  de  eo  Clein.  lit.  I.  viii.  Ep. 
cur.  xxsvi,  XXXVIII. 


FINIS   TOMI    VIGESIMI   TERTII. 


Biri-Diici'!.  —  Typis  Ludovici  GCEniN.