Skip to main content

Full text of "Annales literarii, cura H.P.C. Henke [and others]. (Ian.) 1782-Ian. 1789"

See other formats


This  is  a  digital  copy  of  a  book  that  was  preserved  for  generations  on  library  shelves  before  it  was  carefully  scanned  by  Google  as  part  of  a  project 
to  make  the  world's  books  discoverable  online. 

It  has  survived  long  enough  for  the  copyright  to  expire  and  the  book  to  enter  the  public  domain.  A  public  domain  book  is  one  that  was  never  subject 
to  copyright  or  whose  legal  copyright  term  has  expired.  Whether  a  book  is  in  the  public  domain  may  vary  country  to  country.  Public  domain  books 
are  our  gateways  to  the  past,  representing  a  wealth  of  history,  culture  and  knowledge  that's  often  difficult  to  discover. 

Marks,  notations  and  other  marginalia  present  in  the  original  volume  will  appear  in  this  file  -  a  reminder  of  this  book's  long  journey  from  the 
publisher  to  a  library  and  finally  to  you. 

Usage  guidelines 

Google  is  proud  to  partner  with  libraries  to  digitize  public  domain  materials  and  make  them  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  the 
public  and  we  are  merely  their  custodians.  Nevertheless,  this  work  is  expensive,  so  in  order  to  keep  providing  this  resource,  we  have  taken  steps  to 
prevent  abuse  by  commercial  parties,  including  placing  technical  restrictions  on  automated  querying. 

We  also  ask  that  you: 

+  Make  non-commercial  use  ofthefiles  We  designed  Google  Book  Search  for  use  by  individuals,  and  we  request  that  you  use  these  files  for 
personal,  non-commercial  purposes. 

+  Refrainfrom  automated  querying  Do  not  send  automated  queries  of  any  sort  to  Google's  system:  If  you  are  conducting  research  on  machine 
translation,  optical  character  recognition  or  other  areas  where  access  to  a  large  amount  of  text  is  helpful,  please  contact  us.  We  encourage  the 
use  of  public  domain  materials  for  these  purposes  and  may  be  able  to  help. 

+  Maintain  attribution  The  Google  "watermark"  you  see  on  each  file  is  essential  for  informing  people  about  this  project  and  helping  them  find 
additional  materials  through  Google  Book  Search.  Please  do  not  remove  it. 

+  Keep  it  legal  Whatever  your  use,  remember  that  you  are  responsible  for  ensuring  that  what  you  are  doing  is  legal.  Do  not  assume  that  just 
because  we  believe  a  book  is  in  the  public  domain  for  users  in  the  United  States,  that  the  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 
countries.  Whether  a  book  is  still  in  copyright  varies  from  country  to  country,  and  we  can't  offer  guidance  on  whether  any  specific  use  of 
any  specific  book  is  allowed.  Please  do  not  assume  that  a  book's  appearance  in  Google  Book  Search  means  it  can  be  used  in  any  manner 
anywhere  in  the  world.  Copyright  infringement  liability  can  be  quite  severe. 

About  Google  Book  Search 

Google's  mission  is  to  organize  the  world's  information  and  to  make  it  universally  accessible  and  useful.  Google  Book  Search  helps  readers 
discover  the  world's  books  while  helping  authors  and  publishers  reach  new  audiences.  You  can  search  through  the  full  text  of  this  book  on  the  web 


at|http  :  //books  .  qooqle  .  com/ 


^ 


a 


^-^^ 


1    ( 


^> 


ANNALES 
LITERARII. 


CVRA 

HENR.    PHILIPP.   CONR. 
HENKE 

ET, 

PAVL.  lAC  BRVNS, 

('KOFESSPRVM  HKJ.H$TApt.es Siy Ui 

ANNI     MDCCLXXXIL 

VOLVMEN    II. 


HELMSTAI^Il 

9Y»IS  MXCH.  OVNTH.  LBVCICAKT; 


{ 


i 


ANNALES 
LITERARU 


CVRA 

HENR.    PHILIPP.   CONR» 
HENKE 

ET,    •      \    ,_ 

PAVL.  lAC  BRVNS, 

S^ROFESSORVM  HSLM$TADtX:KSZV24 

ANNI    MDCCLXXXIL 

VOLVMEN    IL 


HELMSTAdll 

'9Y»tS  MICH.  OVMTK.  tSVCKiiKTi 


"^ 


1 1 


,    «^    T   «r     1 
1    /.    «*  - 


•      1 


t  •'•7 


ANNALES    LITERARIl 


IVLIVS 
ANNi     MDCCLXXXII. 


/.   Anecdota. 

De  eodice  Euangeliorutn  Syriaco  j^ibHoihe* 
cae  Guelphtrbytanae. 

T  icet  noo  ignotum  (it  Gu^pherbyti  codicem 
Euangcliocuin  Syrkcuift  •^etunifliniurti 
nfTf^uari:  tatnen  neinq;.(}uantam  fciio  huiuf 
jeodicis  accuratam  proidit  dercriptionein.: 
quare  non  ingratum  fore  f|j(efamas  ledoribitt 
Syriacae  linguae  perkis^  qnod  hunc  codicem 
diligehdus  infpiciendum  nobis  fumfimus.  £x 
mdulgentia  enim  SERENISSIMI  PRIN- 
CIPIS  NOSTRI  eum  nunc  Hehnnadii 
perludramus.  Codex  formae  quam  vocant 
folio  min.  foliis  connan^  aso.  compleditur 
Euangelia  Matthdei,  Marci,  Lucae,  lohannis 
Syriace^  e  yerfione  Simplici,  charadere  vetu- 
Ho  EHrangelo  escarata.  Titiali  librorum  f/t 
ledHoQum ,  quibius  libri  diuifi  fimr,  item  nu* 
irejrus  ledionum,  minio  diflia£i;i  funu  Ex 
•     /^o/.//.  '  A  epii. 


2  !•  Amcdota. 

epigraphe  patet,  codicem  anno  (intell^e 
Graecorum)  ^45.  i.  e.  C  d34*  fcriptiim  efle, 
heque  £icies  codicis  huic  aetati  repugnat. 
Guelpberbyti^  igitur  codex  feruatur,  omnium 
in  Germanicis  bibliothecis  profbntium  prp« 
cul  dubio  longe  anciquiflimus^  neque  in 
/aliis  Europae  librorum  collecHonibus  proftat 
MStus  Syriacus  annum  ad  Sec^VL  pertinen- 
tem  prae  fe  ferens  (v.  brvnsii  Orat  in- 
augur.  p.  XVII.  not  ^).  Hunc  vero  thefau- 
jrum  in  fuo  genere  vnicum  ath  anasivs 
KiRCHERvs  AVGVSTO,^  Duci  Brun. 
fiiic.  donauit  Romae  a.  1666.  Epigraphe  in^ 
iiguram  crucis  circumdu(fhi  eft  pidurae  ne- 
fcio  cuius  fandi  vel  martyris.  Hanc  quia 
Syriads  literis  deAituta  eft  offidna  Leuckar» 
tiana,      Hebraice     expre&m    exhibemus. 

NDTasi  NiinopT3N  no  NNCjnDn  wva 
N3n  N3M3  [pnnN  canp  p  jsn  la  owp 
Nmiowa  pm^»  Npi^  oipno  ^noT  Nwnp 
NHNy  pn^DT  N3>ip  pT  Tu  nn  -Nna-) 
Njniivn  •N3-tfiN  NODBii  Nn3©a  nun 
noipi  NBoSajwa  x\Ta  nwn  vshtwo 
TJ  r^^in  Nyaoii  NSoNfln  ymn  nxi 
z>:un-ip  Nnno  p^Tmi  Nn^Nn  Njmya 
N^poiom  oiSn  rva  Ntpwp  nSh  mai 
nnS3i.N3nw  oy  Nnnwm  nS^n  njijn 


De  cod.  Euangtl  Syr.  biblGiulph.      3 

pnS  nin  Nto^ip  ncw  Siodt  in  Nn^NT 
{hn  ny  N313  nSjn  4nj  in  •Nf^iS-^oaNin 
'r^^«?D-i  no-^aa  in!?flT  Nj-ihNNSyi) 

UD^nnNT  •»?!  N-\33  pSyjJT  pJN  WW1 

r^Sp  ni3  •»{!  pi^to^  i^  •Nn^4iNflN3 

^y  N3D"»nDl  N3'iD  NiaV  1N1    •N^ONl 

IDN  •'HDn  nnnnS    ^«»0  ^54.  (i.  ^  c 

4J34.)  indiBtione  fqptima  {B^ojjaft)  ipfo  24  dit 
Canunif  prioris  conftruSlus  eft  liber  hicJanSfus 
Matthaei,  Marci,  Lucae,  Johannif,  cvra  ma» 
gna.  Infunt  ei  leSionec  omnium  fefloruim  an* 
nuorum  aliorumque  ordmtim,  et  diuerfafym* 
bola  Euangeliftarum.  Atque  hoc  volumenfo* 
'  liis  indicibuxque  conftans  nouum  eft.  FaStum 
gnim  eft  auxilioDei  etfanStorumieftiumBeth* 
Hetenjium,  fenioris  Mar  Alus  Damafceni  f;i- 
mtH  praefeSti  coenobii  et  retiquorumfeniorum 
it  miniftrorum  item  fororis  benediStae  Deoqui 
gratae  ante  diSti  Beth  Heti,quod  magnam  ca* 
rampropter  nomen  eiusfanStum  impenderintm 
Hic  dedit  praemia  bona  etiam  atiis  operatori^ 
bus,  qui  in  vinea  Meffiae  cperatijunt,  dignos» 
qut  iUos  habuit,  quibus  taikntum  iftud  concrem 
^et,  quod  manifefto  fdem  adhibuerunt,  quum 
A  »  audi^ 


4  1*  Anecdota^ 

audirent,  quae  dicmt;  ofmiebonettfidelu 
in  re  exigiia  fidelem  te  gfJJlfli,  multif  ego  tt 
prarficiam.  Intra  in  gaudium  Domini.  yimen. 
,  Alia  epigraphe  in  transuerfa  cruce  fdripta 
tradit  t^mpore  lohannis  Patriarchsrfe  Antior 
chcni  et  Thomae  Epifcopi  e  cocnobio  Raba- 
oenfi .  N331  n'»^!  N-^DIV  fO  (v.  dc  hoc 
cocnobio  as^emani  Biblioth.  Oriental. 
T.  JII.  P.  I.  p.  154.  2-55.)  codicem  hunc  4  Eu* 
angeliorum  exaratum  qSq  j  additque,  Martc- 
bant  praefedum  fuifle  coenobii  Beth  Hela  ia 
regiorie  Damafccna.  lohanncs  ille  procul 
dubio  idcm  cft,  qucm  assemanvsB. 
O.  T,  11.  p,  334.  inter  Patriarchas  lacobitarum 
reccnfet  ordinatum  anno  Graecorum  94*, 
mortuum  p6o,  quae  tempora  anno  fcriptio» 
nis  codicis  945  cgregic  conucniunt.  Dc  coe- 
nobio  Beth  Halenfi ,  quod  Arabice  Dair  at 
Tin  coenobium  iuti  appcliatof,  agit  a  s  s  e  M. 
T.  IIL  P.  I.  p.  205.  Situm  cft  in  vicinia  Ha- 
dithac^  quam  BiiscHiN^xvs  affert  in 
Gcogr.  P.  V.  p.  264.  Primum  totius  codids 
folium  aducrfum  (in  aucrfo  Eu^gelium  Mat» 
thaci  incipit)  commelidat  Thcclam  filiain 
Chorbafiiii  ob  varias  quibus  exornata  fuit  ^ar- 
tutcs,  quod  cgenosethofpitcs  liberalitcr  fufce» 
pit ,  templaquc  condidit.  Mortua  eft  anno 
14x7.  lc.  Chrifii  m6.     Haec  charatficre  ra- 

cH 


De  cod.  EumgeL  Syr.  bibl  Gtulpk       f 

di  et  fordido,  licet  Eftranghelo,  exprefEi  nar^ 

rantur.    Dignom  effe  codicem  qui  cum  editi* 

conferatur,  vel  antiquitas  eius  luculenter  de* 

monOnit.      No9  iftam   operam  fufcepturost 

cfle,  in  praefens  fponder^  nolumus.     Perctir- 

tendo  MStom  depreliendimus,  etiamfi  mcQ]^ 

▼ariarum  le^tionum  non  fperanda  fir,  tameit 

fpccilegiuoj  non  defuturitm  efle;  e.g.Matfh. 

V,  17.  MS.  N-^tllN1  n"»r>«  N^.  cdit.  omirf. 

J^^rw    quod  eft  in  Gracco.  m  $jhdcv  Kotrot^ 

hutroci.    ibid.  VI,  ii.  MS.  omittit  pariter  ae 

textus  Gr.  NoSyi  quod  reperitur  in  editis. 

loh.  II,  14.  MS.  PMTD1,  quae  ie<3io  notata 

eft  in  Tom.  6.  Polygl;  Londin.     Id  quidem 

filentio  premerc  nec  poftumus  nec  debemus, 

a  codice  iHo  in  fufpicionenl  nos  induiftos  ef- 

£b,  in  Gutbiriana  Nw  T.  editione,  Schaafiana^ 

^sque  communibus   varia  reperiri  fupple- 

inenta  ct  gloiras,  quac  fortafle  in  nullo  MSto 

Syriaco  legnntur.     Res  eft  notifliraaj  Jocunl 

I  loli.  V,  7.  a  T  R  E  M  E  L  L 1  o  primuin  mari 

gini  adfcriptum  in  ipfum  textum  a  pofteriori^ 

bus  editoribus  inue^lum  efle.    Idem  aliis  lo.. 

cis  eoeniflc  videtur.     s  c  h  a^  a  f  i  v  sf  in  variis 

fedionibus  ad  Matth.  XXVII,  35:  monet,  vef* 

ba  tvoc  TrAii^dii  vsque  ad  TcXti^ov  in  marginfe 

editionis  tremellii,   in  Regia  Plantini, 

etc.  legt.     Quid  fi  haec  verba  a  t  r  e  m  e  l« 

A  -3  LIO 


d  JL  Anudota. 

t  X  O  fnaipni  edidonis  fuae  contra  fidem  codi- 
cumMStoruin  adfcripta,ab  aiiis  editoribus  ia 
contextum  recepta  funt?  Saltem  codicem  qui 
prarferat  oftendi,  eo  magis  neceifeeft,  quia 
margo  Syriacae  pofterioris  verba  in  verilone 
fimpiid  deiiderari  diferte  affirmat.     Abfunt 
etiam  codici  Guelpherbytano,  et  muItisGrae- 
ds  aliisque  codicibus.     lidem  MSti  Graeci» 
qui  liaec  verba  omittunt^faltem  maior  eorum 
pars,  confentiuQt  in  omifllone  verborum  vb^ 
7Cf8ff  iysifgte.  Matth.  X,  g.  Hos  coHatio  Scliaa- 
fiana  abefle  docetfoli  editioni  Viennenfi.  De- 
fiderantur  etiam  in  cod.Guelpherby tano.  Num 
ex  ingenio  editorum,  an  codicum  audoritate 
inferta  fint,  mihi  nondum  liquet  Luc.  XXII, 
I?.  18.  defunt  in  MSto  nbftro  et  editione  Vi- 
ennenii.      schaafivs  variam  leclionem 
praetermifit ;  fcd  cL  b  o  d  e  in  Pfeudo  -Crit. 
Mill.  BengeUana  ex  m  i  l  l  i  o  aflTert ,  t  r  e« 
if  ELLivM  verfus  textui  repofuifie.     Num 
in  his  coniedurae  fuae  indulfit,  an  codicum 
audoritatem  fecutus  eft,  dicere  non  babeo. 
Mihi,  vt  vno  verbo  dicani,    omnia   trb- 
M  E  L  L 1 1  fupplementa  interpolationum  fufpe- 
da  funt.    Sed  res  non  nifi  plurimisconfultis 
MStis  Syriacis  confid  poteft. 


11  Di 


Hedwigiihijl.mujcorum/rondof.       7 

//.  De  libris  nouif. 

D.  lOANNis  HED^wiGii  fimdamen' 
tum  hifloriae  naturalis  mufcorum  frondo^ 
forum  concernens  eorum  fiores ,  fruStus, 
feminatem  propagationem  adieSta  gene^, 
rum  (Ufpofitione  methodica,  ieonibus  iUu' 
Jlratis.  Lipfiae  fuaitibus  Crufii.  Pars 
Z  1782.  4*  18  plagg- 10  tabuL  aen. 

Vt  argumenti  huius  elaboratione  doda  et 
cliligenti  aequeacfubtili  et  laboriofa  magnam 
fibi  condliat  clar.  Audor  gloriae  famam,  fic 
bibtiopola  applaufum  quoque  meretur  ob 
iplendidam  huius  operis  editionem ,  nitidam- 
que  figuranim  aere  incifarum  ab  ipfo  Audlo- 
rc  pidarup. 

Res  tradtandae  capitibus  duodecim  conti« 
nentur,  quorum  Caput  7.  De  defnifione  mufci» 
£x  idea  Audoris  mufci  funt  plantae  fruQvt 
caiyptrato  infhruAae.  Lycopodia  e  mufco- 
rum  numero  excludit.  Spbagnum  calyptra 
non  carerecontra  alios  probat.  lungerman- 
iiias,  Marchantias  polymorpham  et  conicam 
al.  adiudicat  mufcorum  familiae.  Quum  vero 
Capfulae  praeprimis  apertura  maxime  difcre- 
pent,  in  doas  vel  qtiatuor  valuas  fecedendo; 
illos,  qui  operculumvelretinent  vel  deiiciunt, 
horum  rcfpc<au^ojidb/5x  nnncupat,  quo  Po- 
A  4  rellaro. 


f  i/«  DiUbris  nanii. 

reUam,  Spbagnum,  Pbafcum,  Sp!acbnum,Po« 
l)rtricbum,  Mnium,  Bryum,  Hypnum,  Fonti- 
wAQvci  et  Buxbaumiam ,  vt  genera  hadenus 
Tfitata ,  refcrt.  Cap,  II.  Lh  inftrummtis  tt 
meheirefi  in  his  obferuationibus  netejfariis,  vt 
co  certius  ab  aliis  experimenta  AuAoris  repeti 
ct  examinari  podint,  Ob  partium  mufcorum 
minutiem,  quam  ne  acutiUlmus  quidem  ocu« 
lus  aifequitur,  adbibendum  erat  mierofcopium 
eompoatum,euiu$  Ibntesad  meofuram  lineao 
Parif*  dxies,  to.  ao.  aa  6z.  170.  «^oies  obiedum 
•  diametro  auxerunt  .  Tenacula  mimita«  A« 
ms  ancipites  manubiolo  infixi.  CuIteUi  te* 
xuies^  acutiillmi,  quibus  fquamulaeyiloris  par- 
tes  intrapericbaiBtia  contegentes  conueliuntur» 
ne  florum  contempiationi  ob(lent«  -  Lamellao 
vitreae  piauae  et  eiccauatae  pro  fufcipienda 
tfquae  guttula,  cui  flofculus  aliaeque  particu» 
]^  mufci  immittuatur,  ne  iufto  citius  exare- 
icant  et  crifpentur)  microfcQpio  fubie£)L 
Cap»  111.  De  radia  mufcorupK  lo  quolibet 
g^nere  radices  adfunt.  Proueniunt  ad  bafia 
^qaulis^  ex  alis  fbtiorum  et  nonnumquam  eiC' 
finiifHficationis  loco*  Ramofo  fibrotae  finu 
plice^  quibuadam  paluHribua  repeutes,  Co* 
Iptisi  vt  pluripium  fiifci,  intefdum  nigricaotia 
pk  albidi.  Cap.  If^.  De  eauU  mu/corum. 
BMiGtfiiam  docft^  PluriausvalfU exiguus  fo. 

liisquo 


Hidttigiihifl.nmfcorumfifmdof.       $ 

litsque  obte<flus«    Mollior  et  fucculentior  aiu 
Duis  et  biennibus;    iblidior  et  ligneae  quafi 
oonfiftentiae  percnnibus»     Diredk>ne  ereiftu» 
aut  incuruatus  aut  inclinatus^     Aliie  fimplex» 
ramofus  aliis.      Perennes  imprimis  maturato 
fruiftu  nouas  vndique  progeniea  protrndunt 
ad  annum  ftiturum.     Alii  ad  bafi^  floris^  fub« 
inde  ex  fua  coronide  vnum,  duos  pluresuv 
furculos  florigeros  vnde  ramofi  apparent  aut 
fafeiculati  rel    Alii  in  caule  alii  in  ramis  flo* 
rem  et  fnu^uoi  gerunt.    Cauiis  fuperfide  tcw 
mentofus  ex  adhaerentibus  radiculis,  atit  gla^*^ 
ber,  villofus.     Teres^  angulofus.albliis  de<» 
currentibus.    Dtameter  caulis  afcendendo  ia- 
crefck.     Medulla  eius  cortexque  vafis  et  fi* 
brillis  paralielis  eeliulola  nexis  refmus,  epi. 
dertnidc  tethis.     Cap,  f^.  Defotiir.     Racfi. 
calia  minuta  lunt»  perm^nent.     Defunt  petio. 
lata,  compofita,profundius  lobataet  anguiata. 
SefHiia  adfunt,  decurrentia  et  ampiexicaulia: 
alterna,  adpreffa  itubricatin),  patentia,  ereiSa,, 
recuruata:  plana,  concaua,  fulcata,  flriata^- 
ratkme  ambitusdiuerfa,  integerrkna^levaque^^  \ 
crenata,  dentata,  ferrata^  vndulata,  cartilagi- 
x^ea:   Supet£cie  inaequalia,  fpinulis  obfe&^ 
aut  verrucis :  vagtnantia  quafl  fingularis^  for- 
mae  etduplicaturae:  rigida,  camofiora-  pluU 
luiia  Qi^i£braQ9€ea,     Pereleg^is  rete  vmxu 
A'  5  lofuQ^ 


lO  //•  Dt  tibrif  nom, 

lolum  in  his,  interiedKs  areolis,  ad  bann  am*' 
plioribus  plerumque,  parenchyma  praefertim 
drca  mediam  folii  partem  magis  aggregatuni' 
coioratum  vebentibus.     Folia  pernHunt  vel 
marceicunt      Cap.  Vl.  AnMorum  de  par^ 
tUnif /ruSHfieimtibux  in  mufcis  placita.     n  i  l« 

LENII,  MICHELII,  LINNAEI,  HALLE- 
RI,  ADANSONII,  HlLLtl,  SCHMIDE- 
LII9  MEESII,    KOELRBVTERI,   NEKE- 

Ri.  Cap.yiL  Deflor$itmufcorumquidtm 
in  genere.  Pars  plantae  generationis  organa 
continens  dtcitur  flos.  Mufcorum  plurimi 
flores  funt  dioici,  pauciores  monoid,  paucid 
fimi  hemu^hroditi,  non  defunt  polygami 
dioicL  Oriuntur  ad  bafin,  ab  extremitate  vel 
per  longitudinem  cauiis  et  in  ramis  eiusdem 
e  foliorum  aiis.  Mares  faepius  alium,  aiium- 
que  locum  feminae  occupant/  Extiiffimi, 
gemmulam  haud  raro  referentes.  Ob  flmi- 
litudinem  ma(cuius  et  femineus  faciie  confun* 
duntur.  In  femineo  diameter  longitudinalia 
transuer&iem  plus  excedit,  quam  in  mafculo 
plerumque,  nifi  femina  fummum  caulis  firfli- 
gium  tenet  et  mas  gemmifomis  ex  aiis  folio« 
rum  prouenit,  vbi  tunc  ratio  iiii  contraria. 
Atque  hoc  de  vero  florefcentiae  flatu  valet. 
Calyptra  enim  extra  inuohicrum  eminente, 
iapitttatur  iiaec  £icie8  comparatiua.     Fiores 

cmit. 


Hedwigsi  hi/l.  mujcorum  fronthp     1 1 

emittuntur  eo  tempore,  quo  capfula  <^>erculi 
detrufionem  parat  aut  perficit.  Cap.  FIIl. 
J)ejlaminibtts  mujcorum,  ceu  plantae  partibus 
mafculinis.  Nec  iigura  nec  colore  adeo  va« 
riant,'  ac  aliarum  plantarum  (lamina.  Cylin* 
drum  arcuatum  formant  obferuata  in  rofulis 
.Folytricborum  et  Mniorum  linn.  ac  ia 
gemmulis  Fontinalis  antipyreticae.  Forma 
plerumque  globofa.  Numero  odlo,  duode^ 
cim  plures.  Figiira  cordata,  ouali,  filo  fuc. 
culento  circumdato.  Colore  dilute  viridi  aut 
albicante.  Filamenta  breuiflima,  alia  quidem 
aliislongiora,  fucculenta  et  parenchymatica 
ante  praeOitum  antherarum  officium.  An- 
therac  filameniis  infident.  In  quibus  delite- 
fcens  granulofum  opus  vix  non  per  omnes 
fpecies  transparcre  ope  microfcopii  obferua« 
tur.  In  cylindricis  et  cordiformibus  antheris 
fuperficiem  acuminatam  occupat  particula 
pellucens,  hic  oinnibus  pollen  emittendi  Io« 
cus  eft.  Antherae  poliine  eiedo  marcefcunt 
cum  filamentis,  obfcuriu»  coloratae,  breui  fae« 
pins  euanefcentes  hiatum  relinquendo.  — 
Corpufcula  inMniipellucidiScyphulis  aliquid 
ad  confobolis  conferuationem  videntur  con« 
ferre.  Cap.  /X  De  pifiillis  mufcortmi,  Par^ 
tct  hae  muHebres  Aigmate,  ftylo  et  ouario 
confiantes  aeque  |n  mufds,  ac  aliis  planti^ 

depre- 


12    '  /i«  ZV  iibrif  nouif. 

deprehenduntur,  vt  comparattone  vtnusque 
{IrudVurae  et  ofHcii  patet.  Oaarium  iigura 
globofuin  oblongum  ad  baiin  anguudtum, 
colore  viricknte  per  omnem  inufcorum  fami- 
Ham  inuenitur.  ,  Frudus  femper  capfularis 
primo  tempofe  intra  calyptram  abfconditus. 
Ab  ouario  erigitur  flylus,  columnula  nmplex  . 
O  viridante  aibicans  cylindrica,  obtufo  acumi- 
ne  claufa.'  Maturitate  adepta  {]yli  acuimen 
aperitur  et  fonxiat  ftigma»  tubae  in  modum 
dmpliatoro,  veficulofum  aut  laciniatum.  Ce- 
lebrata  impraegnatione  Ityli  paullo  peilucidior 
fe£K  color  in  luteolum  mutatur  et  eiu&  du« 
^li  dtto  redi  fimplicesque  eo  obfcuriores 
apparent,  quo  propius  inediante  calyptra  ia^ 
fident  ouario,  verfus  nigma  amplificari  et  quafi 
euanefcentes.  Hos  laxe  inueftiens  membra- 
liuki  luteola  procedit  de  ipfa  calyptra.  Ger- 
itien  peradla  impraegnatiocie  in  conulum  abit^ 
dum  turge£:ere  incipit.  Stykis  in  detruia  ca« 
lyptra  fuperfles  eft,  aut  ipfe  decurfus  coliae. 
nonis  notam  in  fummitate  calyptrae  relin<» 

2uit.  —  Machinulae  aliae  adbuc  dantur,  pi« 
illa  referentes,  in  flore  femineo^veris  pifHllis 
«dftantes,  quoruni  officium  nondum  patet; 
Cap.  X.  De  Calypira.  Eius  ab  ortu  ad  de- 
ddinm  vsque  hifloria',  natura,  vfus  et  ncceffi^. 
Itts  optiiiie  monOratur^    Difiinda  iila  eft  ab 

ouario 


Hedwigii  hifl.  mufeorum  frondof.      1 3 

ousrio  eiusque  flylo,  Ucet  cum  hoc  immedia- 
te  connedatur,  et  ouarium  iaip  fru(^uni  in- 
terdum  maturum  phducat.  -  In  floris  vigore 
valde  exigua  efl  cum  contento  capfulae  rudi- 
mentp  arde  coniuncfta.  AueJlitur  de  fua  f«- 
de,  prpgredicnte  vegetatione,  et  impraegoa- 
tione  pera(fb,  retinquens  vefligium,  coronaa- 
tem  nempe  fummum  ambitum  vaginularum 
membranara.  Tunc  vltro  npn  crdfcit,  vndc 
magnitudini  capfulae  ad  maturitatem  accede^- 
tis  non  fufficit  eius  capacitas,  atque  hinc  paul- 
latim  yel  eleuatur  abfceditque  Integra,  vel  fin- 
ditur,  margine  laciniofa  app^rens,  tota,  vel 
cx  vno  latere ,  hinc  calyptrae  obliquae  Hyp- 
norum.  Caeterum  calyptra  cpnica  efl  v^ 
campanulata:  ratione  ad  capfuite  volumen 
magna  vei  parua:  fuperficie  externa  pilofa, 
flriata,  procefllbus  obieira,  aut  laeuis :  coloi^ 
/Cinte  folutionem  viddis,  poft  eam  albida,  Ip- 
teola,  fufcella,  rubelia:  flrudura  vafculofp 
membranofa.  Atque  illa  eflverum  |ioris  p9« 
talum.  Vnde  feminae  mufiborum  floreqt  m^» 
nopetalae,  petalo  cuculliformi  claufo,  ouarium 
tegenre  ftytumqpe  firmaqte.  Cap.  XI.  Di 
filis  fticculmtif.  Sunt  mufcis  propria  cprpm- 
cula  in  difco  rofularum  corpufculis  cylii^di^- 
cis  intcrpofita  e  minimo  diamctrp  lopgius  fiJi 
inAa^  prpdu^la  ct  liquprp  rcplQtli.      Qjioa^i 

infa- 


14  ii*  De  libris  nmt. 

inferiorem  partem  vbique  inter  fe  conueni- 
unt,  quoad  fummitatem  vero  acutiori  vel  ob- 
tufiori  apice,  fiue  clauato,  nodisue  interceptd 
duabus  aut  tribus  iphaerulis  iibi  fuperimpo- 
iitis  incrafTato  terminantur.  Longitudine  et 
quantitate  variant  pro  fpecierum  ratione. 
Sunt  vafcula  pellucida,  tenerrima  cuticula  ex^ 
flru(9a,limpidifnmum  humorem  vehentia  in- 
tra  fpatia,  feptulis  transuerfis  interfiin<fla. 
Venire  de  membranofis  concamerationibus 
videntur,  Vt  vtiii  humori  alias  nimis  cito  eua- 
'porabili  plus  morae  nedli  pofiit,  fadtis.  De- 
fenduntur  hoc  tenui  humore  tenerrimae  fru- 
<fUficationis  partes  contra  nimiam  exHccatio- 
nem,  roridusqne  fiatus  circa  vtriusque  organa 
fexus  proprio  fucco  magis,  quam  aliae  pten- 
tae  carentia,  conferuari  videtur.  Vnde  haec 
fila  foecundationi  profpiciunL  Cap.  XIL 
Dt  inuoturrif  jftorum  communibus,Jeu  de  peri^ 
ihaetio  mufcorum  frondoforum.  Quicquid 
mufcorum  vel  calyptratum  rudimentum  fr'u« 
6his,  vel  mafcula  vi  praeditos  folliculos  forin- 
fecus  cingit,hoc  nomine  venit,eoque  euiden- 
tius,  fi  ioem  habitu  etfigura  ab  illa  foliorum 
difcrepet.  A  figura,  coordinatione  et  dire- 
dione  partium  perichaetia  componentium 
pendet  externa  florum  forma  in  mafculis  prae« 
cipue.     Diuerfitas  hinc  nata  fuppeditat  mo- 

mea« 


Hedwigii  Ufi.  mufccrumfrondof.     i  ^ 

mentum,  ex  quo  in  genere  tiiufd  diflribuun* 
tur.  Ab  inido  plus  minus  globatum  oualem 
mafculi  flores  referunt.  Impraegnationis  au- 
tem  tempore  apices  foliorum  et  fquamarum 
pcrichoetii  difcedunt  et  pollini  egreffuro  ape- 
ritur  via,  vario  modo.  Vel  enim  patct  peri- 
chaetiuni  ita ,  vt  aperturae  limbi  diameter  il- 
lom  floris  aequet  autfuperet,  tunceritiioa 
difdformis  feu  Oallatusnominand^s;  vel  ita, 
vt  aperturae  diameter  minor  fit  illo  iloris, 
quo  cafu  eius  condidonis  flos  vel  de  fummi- 
tate  caulis  prouenit,  et  erit  capituliformis  vei 
ab  sdis  ibliorum  oritur,  et  gemmiformis  co- 
gnominandus  caet.  In  quibusdam  duo  ho- 
rum  modi  obdnentur  vt  inMnio  pellucido. 

£x  his  fads  fuperque  perfpicient  botano* 
phyli  huius  incoepd  operis  dignitatem,  cuius 
aiteram  promiflam  partem  de  frudu  agentem 
ct  muicorum  diipoudonem  fyflemadcam  fla- 
biliori  fimdamento  exflrudam  in  mediuta 
proferentem  lubendifime  acci^ient  Maiori 
cum  voluptate  legitur  tomus  hic  primus,  poil- 
quam  iconom  contemplatione  iibi  ideas  Clar. 
Audoris  nodores  reddidit  ledlor.  Errores 
typograpbici  hinc  inde  reititerunt. 

L**^n.  3. 


lOSEPH 


l6  //•  De  iibrir  nouif. 

lOSSTVi  pRisTLEY   Btiefi  m  tmm 

jjhilofophifchen  Zweifler;  h.  e.  ad  S^epti» 
tum  quemdam  daiae  epifiolat^  aduerfus 
u  V  M 1 1  dialogos,  aliosmu  eo  ex  genert 
libros  fcriptae^  et  ex  Anglico  in  patriuin 
fermonem  conuerfae.  LipHae,  apud 
Weygandum.  i^gx.  (pagg.  270.  o<fl.) 

St  qu6d  eft  genus  literarum,  in  quo  coer* 
cenda  paullo  diligentius  ec  coroprimenda  vi» 
detur  illa  noOrorum  hominum  peruerfa  libi* 
do,  transferendi  temere  in  linguam  vernacu* 
lam,  quicguid  vel  Angli,  vel  Francogallici  fcrl. 
ptores  effuderint:  debet  profedo  perrinere 
i(ta  feueritas  ad  libros  eos;  qui  ab  exteris  de 
phihfophia  fcribuntur.  Nam  induflria  grauif. 
iimorum  virorum.  qu!  hoc  fectilo  apud  nos 
philofophiam  fcriptis  illunrarunt,  tantopere 
creuenint  opes  nofirae,  vt  facile  careamus  fcri» 
ptis  exteforum  vuigaribus,  ec  habeamus  adeo^ 
quod  ifii  debeant,  ii  fapere  voluerint,  a  nobir 
petere.    Nec  putet  aliquis,  baec  a  nobis  arro> 

fantius  dici.  Manifenum  enim  ti\  grauicate» 
oiftrina,  fubtilitatc  ac  (iiiigentia  omni  tem* 
pore  philofophos  noflros  Anglis  fiiiife  pares, 
Francogallicam  vero  leuicatem  longe  fupera(l 
fe.  <^a  vero  laude  adhuc  carere  putabantur 
noflri,  et  exteris.cedere»  poHta  illa  in  artificio 
fcribendi,  et  elegantia  in  difputando:  eam 

recea* 


Priftliy  di  ^cepticisfno.  gy 

racentiores  haud  pauci  apud  nps  philofopU 
ita  funt  aflecuti,  vd  nec  hac  ex  parte  poHha^ 
bendi  (int  exceris.  Vnde  vituperandam  cecr* 
lemus  male  feduiam  eorum  indiiOriam,  qui^ 
nulio  deledu  tiabito,  arripiunt  peregrinos  li« 
Veilos  quoscunque  demum,  praefertim  fi  finf 
fcriptoris  paullo  nobilioris  nomine  inHgne^ 
eosque  in  linguam  noAram,  faepe  f^tis  negli« 
genter,  conuertunt.  Etenim  cum  iam  fic 
jipud  nos  ea  philofophiae  conditio ,  vt  iurti 
quodam  noHrb  paullo  diiEcitiores  eile  pofli* 
inus  in  admittendis  libellis  peregrinis^  ac  do^ 
nandis  quali  ciuitate  Germanioa:  redle  negli« 
guntur  a  nobis  ea  fcripta,  quorum  et  argu* 
snentum  eO  tritum^  et  oratio  nihil  habet,  qua 
ie  commender,  et  aiia  fuperet. 

Haec  difputamus  propterea,  quod  p  r  i  s  T-. 
LEYi  de  religione  naturaii  libellus,  cuiut 
verfionem  indicamus,  quamquam  a  nobili  fit 
atKflore  profedhis^  dignus  tamen  non  erat.  ea 
opera,  quam  in  vertendo  pofuit  interprea^ 
nobis  ignotQs.  Nihil  enim  luiec  fcriptio  con« 
tinet  noui^  nihil,  quod  non  a  noAris  phi1ofo« 
phii  loi^e  mclius,  multoque  copiofius  tfa<9a- 
tum  fit,  nibil  denique  ineO  in  diflferendi  mo«i* 
do  ac  vi^  quod  lYiagnppere  lauilandunEi  videa^ 
tur.  Hoc  feBfiflfe  videmr  tnterpres  ipfe,  qui. 
iQ  praefatiuncaln^  ^ip  |)rgQflpd6t»  iaOituti  ex- 

y^.ir.  B  cufa. 


Ig  //.  De  tibris  nomt. 

cufatione  vtitur  fatis  trita  ac  leui,  quae  poflSt 
iacile  traduci  ad  libruni  quemuis  vulgarem  ; 
ea  vero  commendatio,  quam  e  diario  GoeU 
tingenfi  petit,  in  quo  libellus  pristleyi 
non  iine  laude  quadam  commemoratus  fu^ 
rat,  plane  ridicula  eft,  cum  vanum  fit,  iflius 
diarii  veluti  oraculo  allicere  ledtores  velle,  qui, 
ii  fapiunt,  minime  egent  iflo  veluti  praeiudi* 
do.  Sed  vt  intelligatur ,  quid  infit  in  hoc 
libro,  breuiter  adumbrabimus  eius  argumen. 
tum,  quod  ipfum  documento  effe  poterit, 
nonnin  tralaticia  et  in  vulgus  nota  6ic  afferri. 
Praemifit  igitur  z\x&ot  epiftolis  fuis  difpu* 
tatiuncuiam,  qua  docet,  locos  philofophiae 
eos,  qui  fint  de  natura  Dei,  pVouidentia  et  ani« 
morum  immortalitate,  grauilfimos  eife,  atque 
digniffimos,  qui  cum  perpurgentur  accurat^ 
fum  cognofcantur  diligentiffime.  Qua  de  re, 
putamus,  fbre,  qui  dubitet,  neminem.  Ape« 
rit  deinde,  ad  rem  ipfam  progreffus,  epiflola 
pritna  fontem,a  qub  ingens  manet  opimonum 
t;an>/a<r^  quibus  difbrahatur  genus  humanum; 
eiim  inefle  putat  in  idearum  copulatione  \onge 
diuerfiffima,  ajfociationem  appellant  in  fchola; 
qua  efficiaturhoc,  vt  homo  quisque  habeat 
fentiendi  ac  videndi  verum  propriam  quam» 
dam  rationem.  Scilicet  in  hac  difputatione 
agnofcas  editorem  hartlsyi^  quem  phi. 

lofo- 


Priftly  de  Scepticifmo.  19 

lofophutn  faepe  laudat  ia  hoc  opufculo 
pRisTLEYivs,  ac  vehemcnter  comnien- 
dat.  Adiungit  paucula,  eaque  notidima,  de 
eo,  quid  in  cognitione  humana  certum  fit,  ejL 
obferuat,  fatis  bene  nobiscum  agi,  fi,  quae  de 
religione  jdicantnr,  diiputentur  probabiliter, 
geometricam  o^ttoJW^^v  in  hoc  genus  non  ca» 
dere.  rQjiae  iequuntur  epiflolae  duae,  de« 
monftrant,  effe  Deum;  altera  enim  ex  eo, 
quod  fine  cauffa  idonea  nihil  vnquam  oriatur 
ct  eueniat,  eificit  hoc,  effe  fummum,  qui  hanc 
rerum  vniuerfitatem  condiderit,  audorem; 
altera  diluit  crimiqationes,  quibus  obnoxia  vi« 
tieri  pofHt  haec  argumentatio.  Sed  ia  con- 
futandis  argumentis  aduerfariorum  et  breuis 
cflauc^or,  et  admifcet  nonnulla,  quae  fere 
funt  ad  commouendum  rifum  comparata. 
Oftendit  enim  argumentis,  ex  eo,  quod  ho« 
znines  Hne  cerebro  cogitare  npn  poflint,  mi« 
nime  confequi  hoc,  Deo,  qui  et  ipfe  cogi- 
landi  vim  habeat,  cerebrum,  vel,  vt  in  Hngen*- 
do  verbo  nouo  Vellcium  fequar  apud  Cice* 
ronem,  quoddam  quafi  cerebrum  tribuendum 
effe ;  atque  de  hac  re  per  aliquot  paginas  fa« 
ds  ferio  difputat.  Epiftola  quarta  de  attribu* 
iis  diuinis  praecipit,  et  oftendit,  Deum  omnia 
icire,  omnia  pofle,  praefentem  vbique  adefle, 
ac  Donnifi  vnum  efle  poffe»  Ceterum  exifli* 
B  ft  mat 


2^  IL  De  tibris  no^U. 

ijnat  PRiSTLEYivs,  qb  omni  acternitatQ 
vim  diuinam  m  producendis  rebus  crearis  ef^ 
iicacem  fuifTe.  Difputatioinfm  de  attributis 
diuinis  continuat  epiftola  j»/ii/a  ety<^jr/a,  qua^ 
ad  dcmonftrandamyfl)r7iMj//flitt  et  bewgnitatem 
cHuinam  confcripfit  audor.  Incft  autem  ii^ 
his  omnibus  noui  nihil  ^  plurima  leuicer  tan« 
tum  attigit ;  quae  fi  t um  wolfii,  rei:^ 
MARi,  lERvsALEMi  aiiorumquc  vber«» 
tate  et  copia  copparantur,  prorfus  ieiuna  funt, 
Quae  de  dotorif  vtititate  monct,  funt  illa  qui^ 
dem  non  iniucunda;  fed  illud  arguaientun^ 
svLZERVS  nofler  perfecutus  eft  multo  fub* 
tilius.  Trita  etiam  lut;it,  quac  epiftolayjp/^i 
wa  de  gttbernatione  diuina  et  cuttu  tr^dit  eq^ 
quo  fit  ^b  humano  gencre  profequcnda  na« 
tura  diuina.  Jwffiortatitatif  fpem  confirm^t 
epiflola  oSfana,  vbi  etiam  oftenditur,  inftaura* 
tipnem  generls  huniani  poft  mertem  a  legi- 
bus  naturae  minlme  abhorrere.  Sed  etiam 
in  hac  difputatione  pristleyivs  longp 
infepor  eft  s  vlzero,  qui,  cujp  jfun  eflet 
iple  mqrti  proximus,  eamdem  ren!i  ^t  cppiof 
iius  tradauit,  et  multo  fubtilius.  lam  epiftolii 
nona  difputare  inftituit  aduerfus  h  v  ^  1 1  diq* 
logdf  de  religione  naturali,  quorum  intcrpre- 
tationem  vernaculam  indic^uimus  nuper ;  et. 
obferuatiuACula^  qua$di^m  adipcrgit,  ^^  bf^; 

ues. 


Priftk^  de  Scepticimo.  41 

lie^,  et  fatis  iaunas,quas  minime  requir^,qiil 
yel  PL  AT  NER.I  dialoguin,  iflo  libro  adiuhL 
.<Sum,  cognouerit  Pugriat  etlam  epiflola  de^ 
oma  aduerfus  coimnentafiodem  h  v  m  1 1  eam; 
irt  qua  Epicurum  finxit  prouidentiam  Dei  {i- 
tis  Ipeciofe  tollentem,  ct  quae  inefl  in  opere 
eo ,  cuius  translationem  vernaculaHi  oliiii 
«vtZERvs  ediJit,  praefatione  et  obierua- 
tionibus'  fiiis  audarti.  Qjiae'deinde  delibal 
5e  femofilfimo  libroFrancogalHco,-qui5///?<«wi 
futturoit  infccihiiur^  epilloh  vndmma,  ea  funt 
leuia,  et  ab  aliis  redius  expofita.  Epiflold 
rfttdrf^ri>»a*  vcrfatur  in  reprehendendis  argtu 
■nteniif  parum  idomis,  q^ibus  alii  effici  volue* 
-runt,  efreDcum.  Carpit  igitur  eos,  qui  Ibnt 
ivfi  in  ea  rc  notibnif  cuiusdatii  in/i/ae,  feu  tt^q^ 
iAjf4/f(»^,  infirmo  praefidfoj  vituperat  cak« 
-T  E  s  I  r  a  notione  natbra^  perfedlifi^miae  pe- 
^itam  dcfinonflraticJnem ;  rtprehendit  denique 
C  L  A  R  K I V  M,  qui  cx  cb  effecerit,  Deum  eC 
ie,  quod,  fublata  vi  ac  natura  Dei,  repugnanti^ 
-fcquatur.  Sed  qui  legerunt  afgumentorum  ex 
4ioc  genefe  ex^men  ibultd  fubtilius  et  vberius^ 
quod  KA N N T,  acutifiiiiius  apudRegiomori^ 
tanos  philofophus,  inflituit,  ex  ieiuna  pliilo- 
fophi  AngH  difputatione  nihil  difcere  pote- 
€mt:  Vltfitiura  epiftblarum  par  adue^fus  aiios 
n  V  M 1 1  ctrdres, .  qtfo^  ^  paffictf  fpiflBti  eam 

B  3  ob 


ta  Ih  DiSbrUnomf. 

ob  cauflam  pugofle,  quod  funt  ifta  commenta 
KVMii  cum  placitisiis,  quae  de  religione 
naturali  apRisxLEYio  hic  defcnduntur, 
coniundiora.  Sed  praeter  iniquitacem  ali* 
auam  pristleyii,  et  acerbitatem  in  di- 
u>utando,  quam  nec  vernaculus  interpres  dif* 
umulat,  etiam  illud  reprehendendum  eft  ia 
hac  libri  parte,  quod  multa,  quae  afFeruntur» 
ne  funt  quidem  ad  tollenda  hvmii  placita 
fatis  idouea.  —  Atque  haec  funt,  quae  nouus 
liber  continet  Ad  intelligendum  nunc  puta- 
mus  facile  iIIudefre,quod  ab  initio  pofuimus; 
cum  habeamus  meliores  libros  de  religione 
naturali,  a  noflrisphilofophis  profedos,  bunc 
peregrinum  minime  dignum  fuifTe  translatio. 
nis  opera  5  qua  tamen  non  male  defundum 
efle  interpretem ,  res  ipfa  docet.  Ceterum 
pollicetur  pristleyivs  etiam  aliud  epi« 
flolarum  volumen,  in  quo  de  religione  reuelt^ 
ia  eodem  modo  agere  fecum  conflituerit; 
quod  vtrum  iam  prodierit,  ignoramus ;  hoc 
certiflimum  videtur,  ei,  fi  vel  tritiflima  rtco- 
^rit,  in  hac  infatiabili  verten^di  libidine  apud 
not  mtnime  defuturum  interpretem. 


Zttr  Gefchichte  und  Litteraiur  eie.  i.  e.  Ad 
bifloriam  et  bonas  literas,  fjrmbolae  e 

tbefau* 


Lefingu  JijnAolm  SUrariae.         3) 

Acraoris  bibliothecae  dacalis  Giielpher« 
bytanae    congeflae,    a  gotthold 

EPHR.   LBSSING,     et  .lO.    IOAC0. 

EscHBNBVRG.  Tom.  V^  et  VL 
pagg.  ^69.  od.  mai.  17^  Branou.  in  bi- 
bliop.  orphaootr. 

Vtriqae  tomo,  quo  finis  imponitar  vni* 
nerfo  huic  operi  celcberriino,  immortuus  eft 
primariusaudor;  vtrumque  enim  fimul  ope- 
ras  exercere  iufferat,  vnde  et  fiidhim ,  vt  fex^ 
ins,  cui  a  CL  L  E I  s  T I  o,  gymoafii  Guelpher- 
bytani  Redlore,  inferenda  erat,  lamque  infer- 
ta  legitur  notiffima  illa,  quae  leparaiim  quo- 
que  excula  profiat,  cvdenae  defcripth 
Atnerkae,  qna  I^Staniae  Regiparet,  prius 
lucem  adfpicerejt,  quam  quinttu.  In  hoc 
eniip,  quem  fuis  ipfius.  locupletare  decreuerat 
commentariis,  adhuc  occupatus  lessin- 
G I V  s  &tis  interceptus  ed.  Quare  ab  illo 
prima  tantum  commentatio  et  ^^rs  fecundae 
profi^ae  funt.  Illa  agit  defabulis,  vt  vocan- 
tur,  ex  aeno  poeiarum  Suemeorum  feu  eroticq^ 
'rum  aeui  medii  ( Minnefinger )  confcruatii^ 
quod  argumentum  valde  obfi:urum  olim  iam 
illuftrauerat  audor  difquifitione  ifta,  quae 
ftatim  in  limine  harum  fymbolarum  le^tur.' 
lam  autem  in  eo  verlatus  fiiit,  vt  primum  veri 
illarum  audoris  nomen  probaret  fuiffe  b  o- 

B  4  NB- 


MBiiiVM,  fecnsquam  gott»chb:Divs 
€t  poft  eum  Hehiitici  iliarum  fabtilarum  edio 
tores  putaraDt  Deinde  illas  eUatfni&  avia* 
Ni  tt  Anonymi,  x^vitm  nbveletvs  edi* 
£t,  &bulis.  translatas  elTe,  certe  quod  ^  ma- 
ximam  partem,  et  denique  antiquitate  illas 
non  excedere  finem  feculi  XIV,  verifimile^-fe- 
cit.  —  Sequitur  II.  abrupta  dc  anotiynio  fabiu 
tarUm  ekgiacarum,  quas  isaacvs  nevb^ 
t  B.T  V  s  in  mythologia  Aefopica  edidit  audore^ 
Qui  quod  nomen  gefTerit,  et  quo  tempore  vixe* 
rit, videtur difquirere voluifTe  ^ESsiNGivsi 
fed  non  vltra  variarum  bac  de  re  apinionum 
enumerationem  et  confutationem  proce/Iit, 
E^CHENB vRGi vs  V.  Cl.  hauc  difcljuifi. 
tionem  non  abfoluit  quidem;  fubiunxit  ta^ 
men  illi  obferuationes  quasdam  ibonae  frugis» 
in  quibus  haec  nobis  acutidima  et  veriflima 
videtur,  quafufpicatur,  romvli  feu  RjOt 
^fVLii  nomea,  quo  plerutnque  vocant  au« 
^orem  fabujarum  foluta  oj^attoue  compofita; 
r\im,  qqarum  ligatam  verfionem  idem  ifle 
Anonymus.ded;t,  fiditiuni,  et  vt  aliis  ingenio^ 
Cum  detatis  barbarae  foetibus,  ita  his  etiamfa* 
^ulis  inditqnv  Romuli  nomen  e0e,  vt  videren^ 
tqr  d  Rege  vei  Imperatore  qu$>dam  profedlae^ 

Smque  ob  caufam  tanto  maioris  effe  pretii, 
iiu:etiamili^/7affMxra/j/^o(Qauentr.i5px.) 

hae 


Le/^giijymbolai  W&aria$.         %%i 

faae  (abulae  a  Romulo  imperatore^  Homano  ad 
inftruendum  filmm  funm  (qiri  in  editione  lOj 
BR.  nilant;i  vocatnr  TiBERiNvs,  qua 
fbrte  pro  Tibtrio  fcripto,  pari  modo  indica^ 
re  volait  audor  priudpem  aliquem )  datae 
efle  dicontur.  Cetemtil  duorum  codd.  mdo^ 
cum,  qui  ligatas  Ananytni  fabulas^  coiitinent^ 
et  in  bibiiotheca  Guelpherbytana  feruantnr, 
notitiam  criticam  adiecit  Cl.  e  s  c  »e  n  b  v  r«« 
o  I  vs,  cum  ipecimitie  variantkitti  ledHonutn 
in  fab  XIL  et  L.  —  III.  Eiusdem  auAoris  ele«? 
gtfntiilimi  ti\  commentatio  critica  de  vtRi-* 
oi  A  TVRHEiM  Guilitbno  Narhomm^ 
lioc  eft,  de  illo  poetae  aetatis  mcdiae  carmi*. 
ne  beroico  f.  hi^orico  dialedi  Sueuicae,  cu^ 
ius  nuper  editioiiem,  e  cod.  CafleUano  ador-c 
aandatn,  promifit,  iamque  quoad  primrnu 
partem  foras  dedit  Cl.  caspar«o-n,  Pro£ 
Gafreilanus.  Hanc  vero  editionem  praema-> 
tave  deproperatam  efle  docenmtr,  quum  bi* 
bliotfa.  Guelpherbyt  apographum  iliius  car* 
minis  aiferuet  tnuko  et  antiquius,  et  plemuf 
etircdius  CaflfcUano;—  IV.  k  i  L  b:v  ica  ^rji^ 
mrrdtionemders  mertatoria  Rn^mm ,  a^S.; 
V*  BtVSCHii^^io  edttam  {\n promptaariiL 
Ittfi:  $igeograpki.  Tomi.  UL)  ecod;  mfta^ 
Uioihecae  Ga^e^k  embndatiorem  et  laiidHoid 
fem  fecit  UL  schwio^  nromi  rwia^sx;. 

B  5  DBCK, 


/ 


3tf  .     IL  D$  tibris  nomt. 

D  fiC  K.  — >  V.  Sententiaruro,  leporuro,  falitim- 
qae  farrago  ex  antiquioribus  poetis  Geroiani- 
cis,  colledaab  eschenbvrgio. —  VL 
Eiusdem  de  ^emzte  der  Freydank  commen. 
tatio.~  DeniqueVILcoNR.ARN.  schmx. 
Divs,  V.  Cl  locos  quosdam  berenga^ 
Rii  Turonmju,  inlibro  lessingii  per-. 
peram  defcriptos,  accurata  inflituta  reuifione, 
emendauit. 

Tomus  VL  exhibet  L  *  THEOPHiLi 
«RBSBYTERi  diuerfarufn  artiumfcheduUnn 
(p.  A89-4H*)  de  quo  pluraiam  commemorat 
LESsiNGivs  in  libello  d$  v$tuftate  arHr 
oteo  pingiudi,  quaedam  aliain  prad^tione  ad« 
iecit  CL  leiste.  Quod  autem  fcribit, 
nusquam  repertos  adhuc  efle  iflius  operis  co« 
dices,  praeter  Guelpherbytanum,  quem  l  e  8« 
81 N  G I V  s  defcripht,  et  Lipfienfem,  de  quo 
cf.  Adl.  erud.  1690.  m.  Aug.  p.  410.  fallitur. 
KASPivs  enim  V.  CL  inlibro:  Aeritical 
EJfay  on  Oil^Painting.  (Lond.  i^Sl)  eiusdem 
THEOPHiLi  lihrum deomnifcientiapittgenm 
di  e  oodice  Cantabrigienfi  iam  edidit  *VL 
PBTRi  cvDENAE  dejcriptiomm  Brafkae, 
liiipanice  et  germahice  editam  a  lbistio; 
cum  eius  vheriori  commenfario  et  l  e  s  s  i  n-. 
Gii  praefatione.  De  hoc  vero  libro  egregio 
dicere  amplius  oon  attinet 

For^ 


Eberhardi  tfuoh^  natur.  Vf 

Vorberntung  zur  naiurtkfun  Tfuotcgieetc. 

i.  e.    lOHANNIS    AV6VSTI    EBER. 

H  A  R  D I  praeparatio  ad  Theologiain 
naturalem,  in  vfum  praeledionum  aca- 
demicarum.  Halae  in  orphanotropheo, 
178».  8.  plagg.  108. 

Praemittuntur,  vt  fieri  folet,  generaliores 
quaedam  notiones  ad  nobiliflimam  banc  phi- 
lofophiae  partem  propius  pertinentes.  Cap.  L 
de  formanda  Dei  notione,  et  quidem  Se(^.  L 
de  interna  huius  notlonis  realitaie  feu  entis 
perfeSiJimi  poJJibilUate  agitur.  Paucis  expo- 
fuit^  quae  voci  Deus  vis  ac  poteHas  fit  fubie- 
ifb.  Deum  fcilicet  intelligit  ens  perfeBiffimum. 
Cum  definitio  nominaHs  fitarbitraria,  facile 
onmino  intelligis,  alias  ab  aliis  notas  pofie  al« 
legari,  fi  mooo  Deo  foli  et  femper  coropc. 
tant,  et  ex  eius  notione  cetera  attributa  Dei 
xiexu  perquam  facili  poffint  deduci.  Perinde 
igitur  eft,  fi  dixerisDeum  cum  wolvio  enr 
ab/btuie  necejfarium,  aut  cum  s  v  l  z  e  r  o  ens 
aeternum,  aut  cum  aliis:  ens  independens,  in- 
finitum,  feu  qwd  rationem  fufficientem  exiften^ 
iiaemundi  in  fe  continet.  —  Deinde  argumen- 
ta  quaedam  exiflentiae  Dei ,  et  primum  qui- 
dem  iila,  quae  a  priori,  dein  quae  a  pqfteriori 
vocantur,  dinumerantur.  Argumentutn  il^' 
ludperuulg^tum»  Cartejkmtfm  quod  vocant, 

fta 


%^  11.  De  Ut^s  notUf. 

ita  tTtuoHum  efle,  per ruafum  fibi  habet  A.,  vt 
quid  hab^ant  aduerfarii,  ^od  inonere  podint 
Vtx  intcllig^t^  Sed  nos  vix  inteUiginnis^  quo« 
xnodo  inde',  quod  naturae.ei,  quae  periedif- 
|ua  condpitur,  conceptus  quideoi  «ler^rMr^ 
et  aSfuatis  exijlentiae  tribui  debeat,  fequatur, 
yt  illa  Qece0arior  et  adki  etiam  extra  mentem 
cxiftat.  Ab  exifientia  ideali  ad  exi/fentiam 
completam  realem  non  rede  concludi  poteft. 
£t  vt  ingenue  fatear,  quod  fentio :  plane  fieri 
^on  pofle  videtur,  vt  cauffam  quandam  vere 
fideire  confirmem,  de  cuius  effe^ibus  non- 
dum  mihi  conilat.  Qijare  etiam  multo  ma-^ 
ius  pretium  argumentis  Oatuamus  illis,  quae 
iiatura  rerum  nobis  didlitat,  et  quibus  tant^; 
inefl  cum  perfpicuitas  tum  grauitas,  vt  homi- 
nem,  il'  fanae  rationis  fit  compos ,  non  am-- 
plius  repugnare  deceat^  neque  eidem  firmior. 
effe  poiHt  alius  cuiuscunque  rei  demonHra- 
tio,  vel  mathematicorum  praeceptis  inftituta.. 
Pertinet  huc  argumentum  a  contingentia  mun- 
di  defumtum.  Quicquid  enim  hac  altera  ex- 
perientiae  via  ad  naruram  Dei  affirmandam 
cxcogitauerunt ,  omne  referri  poffe  videtur 
ad  illam  efiedus  demonflrationem  a  caufTa 
{ua  prolati  et  ad  notionem  rei  contingentis» 
Cum  hoc  vero  illud.argumentum,  quod  iSo*. 
itaiicum  vocant,  a  {nirifico  rerum  ordine  et^ 

mondi 


Eb^bardi  tiUGtogia  fiUur.  29 

iBitddi  pulcritudine  ^&uni^zv&iS&nt  cobaN 
ret.  Qaare  eriacn  Cl.  A.  bis  ipfis^gumentis 
pl^riiimai  tdhuit,  fimulque  Theolegtam  txpe* 
rmetUjalem  quara  maxime  comn;>endat.  Et« 
enim  bac  idemonOratios^  ncm  modo  qmifit 
Deus,  intelligere,  fed  fimulipudis  fit^  fentiriai 
difcimus^  ArgumeiUo,  i^o^MConfenjugm^ 
iium  petitur,  et  quod  plim  poti/!imum  mukif 
ita  placuit,  vt  ad  esjnentiam  Dei  probandaai 
nihii  eo  validius  e&  anbitrarentur,  rede  CLAi 
nullam  vim  atque  digniiatem  inefle,  docuit; 
iisdem  de  cauns,  quibus  tnm  alii  iam  antet 
tum  ipfe  potifHmum  incpoli^a  Spcrfitit  yfua 
fberat  —  Se(ft.  IL  de  erroribu?  verae  reU- 
gioBi  oppoHtis  agitur,  et  quidem  primp  d# 
atfuisfiio^  vbi  varia  ilia  atb^orum  genei^a  co* 
gnita  iatis  atque  vulgata  emimeramur,  eatsflap 
deinde  huius  erroris  pef}i&ri  cum  internae  tum 
exiernae  exponuntur,  et  tandem  ipfa  opinio 
rdicitur.  Sedl.  IIL  de  polptmsipo.  Firm|£t 
firoA.atque  grauifBma  pro  vnicitate  Dei  argu« 
menta  i)  notion^  fuoimaepi^i^<9ioni%  %)  ne. 
xu  verorum  et  3)  vnitate  mundi,  niti,  CL  A. 
comendttj  fed  cauflae  verkatc  mag^iireius^ 
quam  argumeiitorum  fubtilitate  permptus,  vic 
bibtilifnmus  baec  protdi^e  videtur.  Nifi 
eniiii.grauiora  accedant  argumenta,  in  illia 
p|iilo£oi|)buaju>nredle9C^ia&t(4  Vimpo- 
■j  "teruat 


3Q  •    //•  De  Ubris  fiomr. 

terunt  opponi,dubiuni  tvAm  eft  illud  sndi/ier^ 
nibitium  pffneipium,  ex  quo  tamquain  limpido 
fonte  demonftratio  deducitur,  ideoque  illcy 
^ui  diio  aeque  perfediffima  et  infinita  con- 
tendir,  nulla  rationis  re<flae  principia  transgre* 
ditun  IUi  etiara  argumento,  quod  prineipio 
r atioms  fufficientis  mtxtaVy  non  tantam  vim  in* 
effe,  &cile  inteliigimus,  vt  certae  demonflra- 
tionis  locum  obtineat,  nec  aliud  quidquam 
hac  ratione  probari,  quam  vt  pluribus  Diis 
non  opus  effe  videatur.  Sed.  IV.  Superftitio^ 
nem,  ipfiusque  errores  peflilentiffimos^in  pri. 
tnis  eos,  qui  moraies  Dei  perfediones  attin- 
gunt,  depingit,  fimulque  eftentiam  atquepro- 
prietates  diuinas  more  confueto  explicat. 
Se(k.V.Hiftoriam  naturalem  religionis  pauci£. 
fimis  delineauit.  Caputll.  viamac  rationem, 
qua  adcognitionemDei  bomoperuenire  pot- 
dd,  et  quidem  (Sed.  I.)  ope  fenluum  et  (Sedbr 
IL)  ope  rationis,  breuius  abfoluit 

F. 


fferrn  Thouvenets  —  AbhandU  von  der 
Befchaffenheit,  dem  Nutzen  und  denfVtr^ 
kungen  der  Lufi  undLvftarten  etc.  b.  e< 
THouvENELii  commentatio  coro» 
aata  denatura,  vtilitate  et  efficada  aeris^ 
f  eiusque 


Thouvend  de  am.  31 

eiu^quevarioramgeneram,  ad  alendum 
curandumque  corpus  animale.  Verrit 
e  Franc  bm.  gottl.  (^vant,  et 
praefatus  eft  III.  g  r  v  N  e  r.  hnae  vend, 
Cunonis  heredes.  1782.  8.  147  p^gg. 

'  In  tanta  quosuis  exterorum  libcllos  ver- 
tendi  malefana  cupiditate  mirum  profedo  vi« 
detur,  neminem  adhuc  hunc  praeclarum  et 
perutllem  ad  cognofcendas  penitius  aeris  fixi 
nuperrime  adeo  celebrati  formas  et  dotes  ap<« 
paraffe  Germanis,  talium  exoticarum  cupedia- 
rum,  praefifcine  dixerim  cupidiflimis.  Sed 
arduus  profe<9o  labor  erat,  grauem  in  graui 
arduaque  re  virum  fequi,  beneque  lingua  no- 
Ara  exprimere:  Id  quod,  ni  omnis  fallor, 
dextre  fecit  interpres  nofter,  vfus,  vt  videtur, 
eius  viri,  qui  praefatus  eft,  manu  auxiliatrice. 
Agit  ergo  audlpr  in  parte  prima  de  aere  eius- 
que  fbrmis,  quibus  continetur  aer  atmofphae- 
ricus,  fixu!s  et  indefinitus,  i.  e.  alcalinus,  aci- 
dus,  nitrofus,  et,  qui  qualisque  quisque  fit, 
qnas  qualitates  habeat,  docet,  inprimis  vero 

5|uid  conferat  aer  nobis  circumfufus  ad  vitam 
uftentandam,  quatenus  veneni  indolem  in- 
duat,  variosque  morbos  pariat,  denique  quo- 
modo  poffit  medicinae  loco  vfurpari  atque 
adhiberi  ~  apte  folideque  omnia,  et  concin- 
niuSy  ac  apud  firanco-gallicos  fcriptores  mo- 

V  ris 


3S  U.  De  Sbrit  muis. 

ps  eft,  et  fine  vUo  bomiflufn  QpinsoriitnHpie 
celebrataruiB  refpe^lu,  quippe  aeris  fm  tot 
^ififerentias  et  tam  inukiplicein  vfum ,  .vt  fa- 
^re  folent  Angli,  dari  efferrique  poile,  can« 
dide  proiitetur.     In  altera  parte  legitur,  quid 
audor  de  «aiimentis  et  medicamentis  feotiat, 
in  qua,  et(i  multa  bona  leduque  digna  infunt» 
tamen  longe  poflponenda  parti  priori  vide* 
tur*     Mihi  vero  ledio  libelli  magnam  volu. 
ptatem  attulit,  ideoque  in  fpem  certidimam 
ingredior,  fore,  vt  mecum  leduri  eum  pror* 
ium  confentiant   —     Reftat  praefatio    UL 
GRVNERi,  in  qua  breuiter  v.^rias  aeris  iixi 
formas,  indeque  habendam  medicinam  multi- 
plicem  recenfet,    at  vero  mafcule  odendit; 
non  tanti  habenda  efie  eius  artificia,  quanta 
inuentores  et  imitatores  nobis  perfuadere  vo- 
luerunt.     Opinionum  enim  commenta  deiet 
dies^ 


Vnomaiohgiameduo-pri^fha.  EncychpS* 
difthes  tiandbuch  fUr  aufiihtnde  Atrztt. 
h.  e.  manuaie  medicorum,  ordine  al. 
phabet  concinnatum  a  fociefate  quadam 
medicorum.  Norimb.  vend.Rafpe.  Tom. 
I.  P.I,  178*.  S.  ^54  pagg. 

Non  inutiliter  ftudium  et  tempus  collocaflc 

•    putan- 


Otumaiologid  medico-pfaSliea.       n 

putandut  is  eft,  <]Ui  huncce  libellum  fibi  con* 

kribrnduiii  futiifit.     Non  defunt  quidem  ex 

hac  familia,  (|ui  tali  ppopqfito  apti  e0e  dice« 

baatur^  fed  re  vera  non  erant,  eamque  ob 

caufTmn  optaodum  ed,  vt,  quam  fieri  po/Iit 

breuiOlme,  hocce  opus  arduum  ad  finem  per. 

ducatur.      Hoc  pnim  fibi  propofitum  efle 

putabat  audlor,  primum  vt  fic  eorum  vtilitati 

profpiperetur,  qui  fine  bibliothecis  funt,  de* 

iude  vt  termini  artis  rite  explicarentur,  poft 

vt  res  fcitu  dignr^e  et  ad  medicinam  forenfem 

yel  politi9m,mb,dicam  pertinentes  huc  quafi^ 

cplligerentur ,  4enique  vt  formulae  praeAan* 

tiores  fubiicerentur.     Accedit  et  illud,  quod 

ex  elegantiori  veterique  medicina  defumtae 

ii(K  atque  definitae  voces  plurimae.      Haec 

yero  omoia  ita  praeOitit,  vt  de  operae  im- 

peofae  praefTantia  et  vtilit^te  dubitare  amplius 

npo  liceat.     Datur  hic prima  alphabe ti  (itera ; 

cpcorandus  ergo  etiam  aucflor  efT,  vt  hinc  indc 

io  pofterum  refecet,  quqe  facile  abefle  pote- 

rant.    Vbi  eoim  a^er  bonus  cplendus  eft^  ibi. 

loUa  fierilesque  a^ienae  ferri  non  poffuot 


THOMAS  RjEip's  UnUrfucbungubir  diri 
mnfifdUhm  Geift;  h.  e.  de  humanq  men^. 
te  ma^iQ^  adfenfus  commu^is  normam 

rc/.7/7     ■  C  "       infii-' 


34  JJ»  O^  ^^^  nouif. 

in/lituta,et  exAngticb  in  lingaam  tr2^$^ 
lata  Germanicdm  i  Lipfiae  apud  Schwi* 
ckertum.  178».  pagg.  397.  o<ft. 

In  Iibris  exterorum  philofophorum  iis, 
quorum  nuper  Lipfiae  prodicrunt  verfioncs 
vernaculae,  is,  de  quo  hic  inAituimus  pauds^ 
difputare,inprimis  dignus  vldctur,  cuius  a  nb-' 
bis  mentio  fiat.  Ac  primo  quidem  audor 
ipfe  non  eft  ex  illa  minutonim  philofopho» 
rum  clafie  tenui,  quorum  paupertas  nihil  ha*' 
bet,  quo  poffit  aliis  prodefTe.  Nam  habet 
i  E I D I V  s  praeter  fingularem  in  difputanda 
(ubtilitatem ,  et  orationis  natiuam  quamdaoi' 
puicritudinem,  etiam  videndi  multa  praeclare, 
et  commode  obferuandi  follertiam  infigncniy 
quae  per  hunc  librum  fparfit  rerum  vtili/fi. 
maruni  copiam  fatis  beatam.  Accedit  argu* 
menti  grauitas;  nam  au(flor  pugnat  aduerfus 
rivMivM)  et  quae  funt  ab hoc  viro  de  hZm 
tura  mentis  humanae  omnisque  vcri  fontibus 
acute  quidem,  fed  perperam  ac  perniciofe 
fcripta,iniis  labeiadandis  italaborat,vt  oflea« 
dere  inflituat,  qua  veluti  luce  diifipandae  fint 
tenebrae,  quibus  hvmii  perpctua  dubitatio 
ledores,  vt  notum  c(\,y0ftTevet  Koi  cpafiAocT» 
Tih  Optanduiti  d^nique  erat,  vt  hic  libec 
interpretem  inueniret;  quodfinceo  nonpof* 
funt  latis  intelligi  alu,  quos  iam  ante  aliquot 

annos 


Reiiius  de  menie  huntima.  3  ^ 

annos  Germanice  fadlos  accepimus.  Conftat 
enim,  hvmivm,  cum  de  natura  humana 
lcripnfTet  librum  illum  famofuin ,  quo  otnne 
yerum  toUitur,  omnisque  lux  eripitur  rebus 
humanis,  expertum  eue  frium  popularium 
vim  et  impetum,  reidii,  beattii  et 
o  s  ^  A  L  D I ,  qui  confulto  ad  euertenda  viri 
placita  fcripferunt.  Atcjue  beattii  qui- 
dem,  et  os^taldi  libri  lam  per  aliquot 
annos  a  noflris  hominibus  Jeguntur  in  pa« 
trium  translati  lermonem,  et  experti  funt  apud 
nos  iudicia^  fatis  benigna.  Superarat  haec 
ipfa  R  E I  d  1 1  fcriptio ,  qua  vel  propterea  ca« 
rebamus  aegre,  quod  reliqui  difputationetu 
iuam  aduerfus  hvmivm  fuperHruxeranc 
pofitis  a  REiDio  in  hoc libro veluti  fundau 
mentis.  Probamus  igitur  ac  laudamus  trans« 
lationis  confilium,  praefertim  cum  interpres 
haud  vulgarem  induflriam ,  et  vtriusque  fer« 
monis  facultatem  demonftrauerit  laudabilem* 
Sed  praeter  eas  laudes,  quas  iam  commemo- 
rauimus,  pofitas*  illas  infubtUitate  ingenii,  bo* 
narumque  obferuationum  farragine,  nihil  ineft 
in  hoc  libro,  quod  magnopere  commendan- 
dum  putemus.  Nam  via  ipfa,  quam  ingreflt 
fiiot  hi  triumuiri ,  a  r  e  i  d  i  o  munita  quafi.- 
hoc  libro,  abducere  videtur  a  vero,  vt,  qui 
H  v  M 1 1  vtatur  artibus ,  is  non  modo  elabi 
Q  %  pollk 


3tf  iL  D$  Ubris  nottis. 

poflit  feciIlimCjVerom  ctlam  aducrfarfos  varie 
et  gt*auiter  prenierc.  Qnod  vt*  accuraTios  in- 
telltg^tur,  primo  quidem  i^evit^r  pnj?quafjitir 
Ubri  argtu.tentum;  deindc  adiiciemus  non- 
pulla ,  quae  ad  iudicium  di  plaeiiis  r  e  i  d  i  x 
tidcnnir  periinerc. 

Praemitdt  igitur  difpufatiunctikm,  qua 
oHendit,  mcniis  humanae  contcmpbtioncin 
grauiflimam  eiTe  et  vtiiiflimam.  Sed  qui  vo- 
luerint  indagare  abditos  humanac  naturae  re» 
ceflfus,  cos,  cohibita  fingendi  libidinc,  pcrpc- 
tua  obferuatione  difcere  deberc,  quid  agat 
humana  mens,  et  quoinodo  vires  luas  exle^ 
fat.  Exponit  etiam  difficultates,  quibus  im* 
pedita  fit  haec  pracdantinima  philofophiae 
pars,  ct  queritur,  eam  nondum  fatii  efTc  cuU 
tam.  Nam  quac  cartesivs,  male- 
BRANCHivs  ct  LoCKivs  icripferint,  ea 
inaltis ,  ait,  Jaborare  vitiis,  a  temeraria  qoa-. 
dam  fingendi  libidinc  profedti^  Exiftimat 
enim,  hos  viros  dcf^ruifTe,  cum  de  humana 
mente  quacrcrent,  publicuni  illutn  tt  commu^ 
kemfenfum  omnis  veri,  ab  ipfa  natura  homi- 
ntbos  tribotum ;    eumque  errbrem  effecifle, 

tt    BERKELEYIVS     et    HVMIVS     pTOtru- 

dere  poflent  opinionom  portenta  ilta,  quibus 
jiomiciis  fint  iamain  confecuti.  Ncc  tamea 
fiiioerfum  locum  de  biimanae  mentis  nBtori» 


R^idhw  de  mtnte  humana.  9^ 

«t  viribus  tra<5andum  fibi  funiit  r  e  i  D 1  v  s,' 

quod,  vl  re<3e  indicat,  infiniti  propemoduni 

laboris  efict,  ct  vnius  hominis  vircs  longe  AiJ 

peraret:  fed  it piiJHms,  ^uos  dicimt,  exteruU 

tlifputat,  ac  totus  in  eo  eft,  vt  oflendat,  cfk 

tsertum  quemdam  et  communem  veri  fen- 

fum,  cuius  ncinincm  voluerit  expertem  efft 

natura;  per  hunc,  fine  vUa  ane  aut  ratione, 

tmim  pertipere  hominis  animum  rcs  externas, 

num  credere,  eas  efie;   nec  vim  aliquam  ha* 

bere  aduerfus  hanc  ab  fpfa  natura  profec^am 

^^.rfuafionem  ratiunculasf  temere  excogitatas, 

-vel  ingenii  male  feduli  dubitationes,  in  qui* 

1)us,  cum  aduerfus  ipfam  natnrae  vckrem  pu* 

■gnent,  nihil  efle  pofllt,  quod  fanum  qucra* 

<|uam  mouere  debeat.    Efle  autem  bunc  fen« 

ium  communem,  et  in  hominum  vita  verfari, 

lia  oftendit,  vt  deinceps  dc  olfaSfu,  gufiu,  «r- 

liitu,  iaSlu  ac  vijy  difputetj    qua  in  re  hanfc 

-fere  viam  modumque  tenet.     Defcribit  brcf- 

iiiicr  partes  corporis  cas,   quac  funt  inflru- 

mtnfa  fenfuum,  ac  defiiiit  reruiil  cxtcmarunfi 

'n?taram,  qua  corpus  fcriant ,  vt  rerum  ideafe 

inuehantur  in  animum.    Quod  quomodo  fiaf, 

negat  accurate  a  nobis  ollendi  pofle.     Naiii 

qui  exifiimcnt,  imogines  quasdam  rertlm  pei: 

•oculos  et  reliquos  aditus,  qups  natura  peffo*. 

rauerk  ad  aaimum,  «d  mentem^dfeferrl  y  tik 

'  I  C  3  vchc- 


^  II.  'De  ttbrirwmit. 

vehementer  falli,arbitratur,cuin  in  fenfq  ip(b 
nulla  plane  inelTe  poflit  cum  rebus,  quaeper- 
cipiantur,nmilitudob     Hoc  etiam  fubtiliter  et 
accurate   berkeleyivm  vidifle,    putar^ 
qui  rede  negauerit,  ideam  ab  vlla  re  corpo« 
rea  in  mente  effici  pofTe,  cum  non  intelliga- 
tur,  quomodo  motus,  quo  res  circumiedlae 
pulfent  innrumenta  fenfuum,  quamdam  pro- 
ducere  pofCt  earum  imaginem,     Igitur  reu 
oio  videtur  repudianda  difficilis  et  obfcura 
quaeflio  de  animi  et  corporis  commercio,  ac 
tenendum  hoc  vnum,  motus  ac  mutationes,  a 
rebus  circumiecSis  in  corpore  fa(3as,  effejgna 
quaedam,  ac  veluti  ^otaf,  quibus  admpneatur 
animus  de  rerum  externarum  indole ;  atque 
hanc  totam  rem  a  natura  ita  conflitutam  eile^ 
vt  vanum  iit,  vel  dubitare  de  esi  velle,  vel  mo- 
dum  anquirere,  quo  animus  per  haec  ngna 
,  xerum  ideas  adipiicatur.     Cum  his  iignis,  pu« 
tat,  fimulatque  ab  animo  percipianrar,  con- 
iundam  efle  p$rfuafionem,  res,  quae  percipian- 
tur,  extra  mentem  adefle.    Iflum  aflenfum 
immme  rattocinando  eflici  in  mente,.fed  ita 
cum  fenfu  ipfo  flatim  efle  coniundum,  vt 
«b  eo  diflrabi  non  poflit,   fed  fit  communis- 
illius  et  naturalis  fenfus  pars  quaedam  praecU 
pua,  aduerfus  quam  Derperam  difputet  ber* 
XStSYivs  cum  iuis.      Inde  ridet  etiam 

UVMIl 


Heiditu  de  msnie  hmana.  ^9 

HVMii  opinionero,  qui  perfuafionem  tum 
in  animoNputat  oriri,  cum  magnam  Itum  ha- 
beat  notioquaedam,eaquemientem  quaii  per«^ 
cellat;  aduerfus  quam  iententidm  afierl  reU 
J>  I V  s  conclufiunculas  quasdam  parum  ido- 
neas.  Ip(as  illas  enuniiationes  primas,  quas  in 
ratiocinando  et  inuenieado  vero  fequimur,  et 
quafi  fundamenti  loco  ponimus,  ad  illam  na- 
furae  fenfiim  pertinere  putat,  adeoque  a  ra' 
tione,  quam  iRifenfui  opponit,  nec  vocari  in 
dubium,  nec  examinari  poffe.  Hunc  natur^ 
/enfum  qui  fequantur,  atque  in  omni  re  ob- 
temperent  dus  veluti  voci,  eos,  arbitratur, 
non  moueri  berkeleyii  et  hvmii  fo- 
pbismatibus  aculeatis,  et  captionibus  dialedli- 
ds,  et  habere  etiam,  auo  poflint  iftorum  vi^ 
rorum  opioiones  laberadare  ac^minuere.  Ce« 
terum  copiofiflime  diflerit  de  vifu,  et,  hac 
vfus  opportunitate,  omneni  fere  jC^^am  fub- 
tiliter  quideni  et  accnrate  exponit;  fed  ifta 
difpntatio,  quae  maximam  libri  partem  exple^ 
a  confilio  audoris,  et  opinionibus  hvmii, 
in  quibus  confutandis  laborat,  alienior  eft. 
Fafiim  adfperfit  etiam  obferuatiunculas,  e% 
biftoriapUlofophiea  petitas,  idque  feciteo  cotf- 
fiHo,-  vt  oflenderet»  qui  defemeritit  eum  n^ 
turae  fenfmii,  quem  vnice  fequendum  cenfet^ 
eo8  ad  vanasde  mentehum^aa  opiniones  d«. 
C  41  lapfoa 


40  11  D$ebriinomr/ 

Idpfos  eflfe,  multorotnque  altorum  »forufti 
fontem  aperuifle. 

(^ae  iam  bheuiter  dtximus  de  reidii 
fententia,  ea  funt  per  vniuerfum  librum  ipaF* 
ia,  vt  legentt,  obferuattonum  aliarum  ferragt* 
'ne  impedito,  non  ftatim  pateat,  ^uid  potUG- 
mum  agat  auAor,  nifi  voluerir  inregrum  li« 
trum  diligenter  ac  ftudiofe  perlegere,  Stfd 
ex  his  ipds  argumenti,  quas  (Jutimus,  lineis» 
^felligitur,  illud  ipfum,  in  quo  ili^t  difpnta- 
tionis  Reidianae  vis  maxima,  feprefaenden- 
dutn  eflfe,  et  disfe^o  boc  vetutUu^fidamentb 
labf,  quae  fo^erftruifta  fint,  onmia.  Eteniiti 
tffe'  aliqdem  nh  ipfa  natura  infitum  in  homi- 
-nis  animo  veri  fgnftHn ,  de  eo  nemo  dobita* 
uerit.  Sed  qorhQnc  fenfum  t9iiom  oppomUp 
et  *hoc  modo  natklcinandi  ^c  fubtiKter  exami- 
-nandi  omnialibertatem  cohibet  atqpe  coercet, 
-l^t  eo  faciiius  excludantur  BeRKELEvii  et 
^ti  V  M 1 1  ratiunculae :  is  prefefto  triukis  de 
fCauftis  errat,  et  ifto  naturae  beneikio  abutitur. 
Acprimo  q^idem  trah}  potoA  iftefc^nfus  cotn- 
•tnuriis,  R  ita  dKputare  volueris^  ad  vani0iii\as 
<>piniones,  et  a  quonis  homine  iniperilo  vfur- 
-^ari  dd  defendenda  phantafiae  Judibria,  vel 
-tKa'  fomnia  quaeeutique  demuni.  Neqiie 
«enirn  licet,  ft  k  fi  i  d  i  v  m  dfxlimus,  aduems 
ta^^  ^nao  (bnfii  percepknui,  tttidaibus  vti; 
f  vnde 


RMiut  di  mMeJtthhana.  4f 

mie  mhB  relin<juitor,  (|^d  poffis,  vt  ei^emf 
plo  vtar,  aduerfus  eos  aairrre,  qui  {blem,  €xU 
ftimant,  circa  terrain  votat,  vd  qtto  retunp 
ikntur  hominum  fupeffiitiofDrum  £iBsitscj9» 
rumque  fomnia  aique  portenta.  Deinde  ilf 
hid  ipfum  in  vitio <eO,  quod  itsi^ivrs  fen^ 
iiim  communem  rdtioni  oppmitf  ct  exifiimal^ 
has  duas  res,  quae  natura  conisnxtt,  xliiserliia 
elfe,  et  cogitando  f^iparandas.  fittniMiK^ 
non  videt,  no$,  cum  radocinamur^  et  {vh^ 
teraliquid  exauiinamos,  (tMm  fi/pii  lati^nfl^ 
m/tfritf /Sn/am,  eaque  oatume  vooe  hoii  mfii 
ttatum  rebus  moft^i,  quae  Hnt  per  fe  clara<( 
vt  argumentis  non  egeant;  vertuii  etjam^it 
bis,  quae  contemplando  et  fubtiliter  conch^ 
dendo  inueuiantur.  iam  fi  ea^  <|uae  raiioc^ 
aandD  inuenta  limt,  pugnare  videnttor  aam 
liis,  quae  flatim,  cum  percepta  funt^  jtfTenfum 
extorquent:  ea  pugnaalia  modo  conttUamia 
effty  tc  potdl  etiam  cosiciliari ,  cum  ftt  pla$^ 
idem  naturae  fefkfuf,cnixcix\  fequimofvvbinnta- 
tlnainur,  et  cpm  nes  extermis  percspiiitii^. 
Quod  igitur  extltimfit  jtctDiv9,  B£«ric^« 
CEVii  opiniones,  et  hvmh  praeA^giis 
non  fcffe  depelli,  ntfi  Jioc  mo4o ,  quo  jpfe 
^v&s;  in  eoifaUktsr  veheili^mr^  Q^ 
^nJm  nefdt ,  <|uam  felicitcr  b  o  n  n  p  fu^ 
-s  VL2BRV8,  ?Ri.&rr.LaY;tvs,  alii^  aduoc*. 
-       .  i  C  i  fus 


4S  I^*  De  Ubris  nomr. 

ius  inos*philorophos  depugnauerint,  ratiomi, 
quam  reidivs  contemnit,  vfi  beneficio. 
Ipfe  aduerfus  h  v  m  i  v  m  paflim  et  inique,  e€ 
maie  pugnat.  Eo  enim  vitio,  quod  rede  re. 
prehenditur  in  beattio,  qui  non  tam 
ierio  et  grauiter  diflerit,  quam  exemplorum 
et  confecutionum  ridicularum  infinita  fere 
multitudine  aduerfarium  enecat  et  obruit, 
it  E I D I V  8  etiam  fubinde  contaminauit  fuam 
iMTationem.  Vbi  fententiam  hvmii  de  ail 
fenfus  et  perfuafionis  origine,  quam,  vt  fupra 
bbferuauimus,  in  luce  idearum  et  perfpicui* 
tateineife  putabat,  confiitare  indituit  rci^ 
pivs,  malis  adeo  artibus  vtitur,et  hvmii 
opinionem,  in  qua,  firecSe  inteliigitur,  ali* 
quid  veri  ineft,  mifere  torquet,  vt  habeat, 
quod  videre  poflit;  vid.  p.  38  et  3^.  Ac  pof* 
femus  etiam  alia  proferre ,  in  quibus  parum 
flccurate  philofophatur  rbidivs,  niii  ia 
libro  peregrino  cohibendus  eifet  oratidnis  im* 
petus.  Duo  fuperfiint,  de  quibus  monendi 
Jedores  videntur,  Prhno  quidem  ipfa  iibri 
ledio  docet;  quam  parum/^i  conftart  potue« 
rit  philofophusHibernus^  -Qtuimquam  enim 
tiegauerat,  de  fenfu  ijlb  nattirae  fut>tiiiter  di« 
iputanduih  eile,  vel  rationem  de  eo  iudicare 
|)o(]k;  tamen  de  i;^  ipfe  difTerit  tam  acute 
«c  tam  fubtititer,  vt  mireris,  cur  in  tot  diffi- 

cultates 


Seidius  ie  menie  humana.  49 

coltates  fe  induat.  cum  potuiflet  breuiter 
omnia  reuocare  ad  fenfum  illum  natnralem, 
aduerfus  quem  rationis  concluiiunculae,  et 
difficultates,  ab  ea  animaduerfae,  nihil  effi« 
ciunt.  Deinde  canendum  eft,  ne  r  c  i  d  1 1 
nuiSoritati  quicquam  tribuatur  lo  Qbferuatio» 
nibus ,  e:^  Mftoria  phihjophita  petitis ,  quibus 
voiuit  fuam  didinguere  orationeni.     Nam 

Juae  ex  eo  genere  habet,  maximam  partem 
ilfa  funt;  veluti  ea,  quaep.  151.  de  demo- 
CRiTO  et  EPicvRo;  p.  374.  de  natura 

animi  ex  mente  platonis;  p.  yi6.  de 
ARiSTOTELE  et  Scholafticif  afifert.   Quam 

^  vitiofe  haec  et  alia  a  r  e  i  d  i  o  ditfla  fint,  fa* 
cile  poifemus  oflendere,  H  in  re  mani&flg 
argumentis  opus  eflet.      Ceterum  prist^ 
1.EYIV8  aduerfus  hos  triumuiros,  quorum 
^ucem  diximus  efle  r  e  i  d  i  v  m^  librum  lin* 
gularem  fcripfit,  in  quo  oflendir,  quam  tp2* 
Je  vtantur  iflo,  quem  feniper  in  ore  habent, 
iommunifinfu;  qui  liber,  quod  fciamus,  npn- 
dnm   efl    in  linguam   noflram    conuerfus. 
Optamus  igitur,  vt,  poflquam  reidii,  be» 
ATTii  et   oswALDi   libros  accepimus, 
etiam  pristleyii  commentatio  accedat; 
ita  enim  fperamus,  fore,  vt  ledores  redius 
de  ho€  genere  diflerendiiudicent}  praeferti|n 
ciom  nollri  philofophi »  inprious  x  a  k  n  t, 

ia 


i^^  II.  De  Kbrif  nouif. 

In  lihro  pracclaro,  querti  nuper  edidit,  h^bel 
«nt  \w\\\x%  qnde  in  haccaulTa  pluriiuum  procU 
tAe  vtdeantur. 


Ekmens  dt  Chtfwif,  ^  ndigis  d*  aprls  ies  dir 

couvertes  tnodenies;  i.  e.  Elen^nta  cbe»> 

niiae;  aigefta  fecundum  inuenta  nouiC 

iima;  feu  compendium  prdeledionuiia 

publicaru^ii  Societaiis  regiaeScientiaruiti 

et  artium   Diuiodor.    a    m  i  c  h.    d  v 

TENNETAR,     Diuiod.  «p.  Gerlactu 

1779.  p.  »Si. 

Si  noua  et  plane  irtmidita  cupitis,  Lecflore^, 

'•mplam  hatfcbitis  ih  nodro  libro  materiani. 

-Omnia  enlm  direiflc  oppofita  non  folum  itf- 

tlcnietis  iis,  quac  vulgo  iri  fyflematibus  chd- 

luicfs  (raduntur;   f^'+ quod  magi$  adhuc  ml- 

Teiiilfti,  qiwe  rcpctitis  tontradicunt  obfemd- 

'tionibus^  et   irtucntis  optimurum    chemico- 

Tum,    quibus  iure  meritoque  fides  habenda 

cfi     Specftaoiftis  forfan  olim  magnam  illain 

iiouatut^erKll  audaciam  cl.  s  a  g  1 1,  qui,  quiie 

nemo  obfcruarat,  vidit,   quae  omnes  vidc 

nint,  •bnogauit;  fed  quahtum  in  hoc  nobTli 

omnla  fnbuertebdi  ftudio  difiat  adhuc  sA- 

Givs  a  tBNNBTARio  noftro ,  hic  lic*t 

illhis  ^rinpipik  ianucritQS  videatur!    fie-^o 

vcro 


TenUarii  elmittia  chtmiae.  4( 

vtfo  lie  propria  vobis  cfefit  iodicandf  oppnr- 
funitas,  depromamus  quaedam  ex  eius  iibro, 
fine  omni  deleiflu  *,  pleaa  enim  Aint  omnia 
docQrinis  ipfi  proprris/  „Lapides  et  metaUa 
pertinent  ad  corpora  compoiita  falina:  (ter« 
rae  itaque  llliceae,  auri,  argent],  platinae  rtt; 
falia  quts  nefcit  ?  aut  potius,  queui  fagtQDt ! ) 
Sal  alcalinus  vegetabilis  coinponitur  ex  acido 
elementitio,  et  terra  elementina;  illiusqut 
diflferentia  ab  alcalino  minerali  pendet  a  mif 
tiori  copia  materiae  pinguis.  (Ergone  omnii 
vana  funt,  quae  demonflrauerunt  marg* 
GRAFivs  noflras  et  wicglebivs?) 
Quod  vitris,  repletis  acidovitriolico  e  fulphui 
re  eruto,  adliaeret,  efl  tartarus  vitriolams! 
Qnae  ex  combinationeaquae  regiae  cum  ter- 
fis  et  metallis  oriuntur,  produda  ignota  ad« 
fauc  funt.  Terra  animalis  in  puram  calcariain 
^ranfit,  fi  acidum  pho/phoricum  animafe  mu« 
.fatur  in  aerem  fixum:  terra  fali?  amari  ab  illa- 
eo  difftrt,  quod  haec  acidum  primitiuum  ae- 
reum  non  in  flatu  fixo  contin^af.  Ftuo^r  pul« 
herMatus,  carbonibuS  ardentibus  adfperfus^ 
lurnen  emittit.  Metalla,  praetcr  phiogifton  ct 
ttrrBttt  metalUcaiTi ,  acidum  etiam  necefl&rio 
rtujuirunl.  Omifes  pyriiae  hsnrfialfes  vltra^ 
zinci  continent.  Lapis-  caliiavinaris  Co^^lto, 
£iepe  ^etttfi^  lepro^  ivKi^ixui^^Magm^m  Mergm. 

coafti* 


45  JL  DeUbrit  notUf. 

conflituit  Smaragdus  et  Chryfopras  a  Co-, 
balto  ^tindti  funt.  Antimonium  calcioatuin,  in 
niaiTam  brunam  fufum,  hepar  antiinonii  effi- 
cit.  Hematites  optimi  (pemmi)  chalybis  mi« 
nc^ra  eft.  Minera  cupri  caidformis  caerulea, 
ope  falb  alcalini,  volatilis!  mmtralifata  efb 
Mercurius  et  argentum,  quae  oorneae  confi. 
ftentiae  dicuntur,  non  falis  acidum  continent; 
fed  ille  ab  acido  aereo,  hoc  ab  acido  primiti. 
no  aereo,  a  materia  pingui  modificato,  mi. 
neraeformaminduerunt  Omniaolea  nil  funt 
nifi  phofphori  volatiles;  atque  fuccinum  et 
«mbra  accenfentur  refinis  mineralibus  pholl 
phoreis,,,  —  An  fat  prata  bibcrunt  ? 


lOHANN    DAVIO    MICHAELIS    cUuU 

fche  Ueberfetzung  des  A,  T.  etc.  i.  e, 
verfio  Gcrmanica  Vet  Teft.  cum  notis 
in  vfum  illiteratorum.  Pars  l^L  con* 
tinens  Pi^lmos.  Editio  altera  emenda* 
tior  et  aucflior.  Gottingae  ap.  vid.  Van- 
denhoeck.  1782.  4-  verfio  confiat  pag. 
%l6.  notae  pag.  %^6. 

Dk  Pfalmen  etc.  l  e.  Pfalmi,  verfi  et  illu- 
firati  a  OBaRG.  christ.  knapp, 
Profefibre  Theologiae  in  Regia  Boruf* 
fica  Frideriipi^Aa.   Editio  altera  emen* 

data 


MichaetU  et  Knappii  Pfatmi  vtrfi.     47 

^ata  et  aoc^  Halae  ap.  1. 1.  Curt.  17S2; 
%.  pag.  3XO. 

Decem  ante  annis  primum  prodiit  verfio 
Pfalmorum  Michaelifiana  y  <]uatuor  vero  ela- 
pfi  funt,  ex  quo  Knappiana  publicam  lucem 
adfpexit.  Noua  vtriust^ue  verfionis  editio  iub . 
idem  fere  tempus  exii^  quod  et  Hebraicis  li. 
teris  incremento  fore  auguramur,  et  duumui- 
ris  dodiifiimis  in  honorem  haud  exiguum  cef^ 
forum.     Laudes  vero  meriti  funt,  quod  Ia« 
bores  fuos  fub  incudem  reuocarunt^  verfio- 
nem  multis  in  locis  limarunt,  notas  auxerunf, 
iisque  fubfidiis  criticis  vG  funt,  quae  nuperri* 
me  demum  nd  manus  hominumperuenerunt. 
In  Michaelifianam  verfionem  celeberrimus 
Poeta  noftras,  v  2 1  v  s ,  flricSuras  fcripferat, 
quas  aui^or  partim  probauit,  partim  grauibus^ 
vt  ipfi  videbatur,  argumentis  indu(^us  reiecit. 
Textus  etiam  hic  illic  emendatus  eO,  e.  g.  Pf. 
XIV,  4-  XXXV,  15.  XXXVI,  I.  LVIII,  4.  licet 
remanferint  loci,  quos  fi  quid  pracfagire  mens 
valet,  virgula  cenforia  notandos  eue  iudicet 
vel  ipfe  vzivs,  elg.  Pf.  XXIV, 4. XXXII, 8. 
Hic  enim,  vt  alibi,  ingratiis  indolis  linguae 
vemaculae  vertiffe  videtur.    Notae  Michaeli- 
fianae  pluribus  accefiionibus  ditatae  fiintj  ita« 
vt  editio,  quae  258  paginas  efficeret,  vsque  ad 
%^  crcucrit.    Vidc  e.  g,  P£  IV, «.  V,  4.  X,  8. 

XII, 


0  Jl.  De  librif  ^ii.        \ 

Xil»  9*  eta  '  Quae  feciiiidam  hane  cdttionem 

ornaat  etnendationes  et  fupplementa,' vidua 

>  Vandeohoeck,  cuius  fumtibus  liber  prodiit, 

feorfiin  edi  curabit,  fi  400  emtores  fe  ob^ 

tulerint.     Primarium  fubfidium,  quo  vterque 

)iic  pfahnorum  ioterpres   ad  pcrpoliendaai 

iiouam  fuam  editi<>nem  vfus  efi ,  Sibiia  funC 

Kennicottiana ,  quorum  alter  tomus  ante  hoi 

paucos  annos  prodiit.    michaecis  etiatn 

emend^tionum  fuarum  omnium  rationem  red^ 

didit  in  bibliotheca  prientali  etexegettca;  la^ 

hor  itaque^  quehi  praellanti/nmus  ilte  philo- 

logus  Pfalmis  per  multos  annos  inipendit,  aa 

vijnbilicum  tandem  pcrdudus  eft.  Ci.  k  n  a  p^ 

i»ivs  pariter  verfionem  magis  comtam  et 

nitidam  reddere  nodui;,  xjuae^  iam  antea  elpbf 

eantla  fe  eruditis  commendauerat.     Breue  cii^ 

lysque  Pfalmi  argumentum  praemifium  efl  ^ 

notaeque  noa  textum  ^antum  emendant,  {cd> 

pafltm,  accita.  ex  Arabum  lingua  fignificatitv» 

fie,  illudrant.     Hae  cqmmode  textui  fubie-^ 

^ae  funt.     In  critica  arte  exercenda,  vitiisqu^ 

textus  concedendis  verecu^dior  ell,    quaa^ 

olim  fuit.  e.g.  PiiXVI,  *.3.  XXW,6.  LXVHI^ 

5.  etc.  non  ita  eorrupta  putat,  ac  s^itea  opina^ 

tu^  fuerat*  .  Keonicottiaao  appsifatti  variarui]^ 

ki^ionupi  inde  a  Pf.  VIIL  vius  efij  verfionk 

yjt  iadiomfmaMtk£iiQmfik  iudc  defuni^ 

tamui»'^ 


Q.  Hqratii  Flaed  cpera,  fd.  lam.    ^ 

t^ruoa,  quibus,^uoad  pnorcn^  Ffalinorutii,  pacu 
ieia  aiuiotacioocs  eius  critici*^  meadaAtur,  «t 
^uftraotur.    ' 


q.  HORATii  pLACCi  Optro.  Rcceii- 
fuic,  varietateledionis  et  perpetua  ad- 
notatione  illufbauit  M.  chbistia*- 
TJvs  DAviD  lANi.  Tomus fecunduf. 
Xipfiac  luiniibus  Crufii.  17S2.  pagg.  53^. 
€Xc.  praef!  q&.  niai. 

;     OptioHun  intier  JczcejijtQjs  j)Qetae  Venu£nti, 

Jioa  tlX^  iioi^ifluiuim  ekgaotifriaiumque  in^ 

terpretQtn  et  editoceoi  ahtigy^Q  npflrateifi 

:]iuacce,€l  a  A  iB  vMt  nenuui  pi^o4is  ^^lfi|S 

jobicoruin,  ^  iiioneis  arintris  in  i;onfeiro  ef& 

^ooaaibu^    Neque  coim  vereinur/  oe  quis  il- 

.{ornin,   qui  iptl  poilult  iudicar^  tX  expecid 

4neiixic,  oioueatur  inepta  ccnffefa  i0ai  qua  lui- 

^per  oafuluius  /quidam  iibUoiktxam  wlicanip 

.^ttte  Amftelodaini  editur,  ioquinauit  ^  ^inii- 

,r»in  «^N«..WA:GNP^v^j^  (yiem,  gui^al|. 

i^aodo  in  ^l  o  xjz:  1 1  tuiel^n  ,rQceptus.  H  9- 

.B.ATii  carxnina  e  icniptp^us  Qraeqs  illu* 

-flMrefibi  iumfit,  j)iieriliter.de{jwltHS  cpna^ 

jfuo^  (iilejeAiHv^iuc  )^miMa  io  |(raef.  tt 

aliuade  ^soipv^rti^iiabemu&caifurain  if^p 

peperit)  quum  haberet,  cur  luccenleret  ingra- 

i  y^oLJJ.  D  tis 


^O  II.  Db  Rbrif  nottii,  '  , 

tls  aduerlus  ipiias  praeclara  inerita  Germanis, 
irideretque  adeo  opufculum  iHud  fuum  (quod 
ipfe  fine  dubio  pro  claffico  Iiaberi  cupic,) 
plane  praetermtilum  efle  in  libroruni  ad  h  o- 
K  A  T 1 V  M  illuArandum  fpedantium  cnume- 
ratione,  quam  ch  iani  primo  volumini 
praefixerat^  benignam  fibi  yidebatur  orcafio- 
nem  nadlus  efTe,  inuidiae  fuae  e.t  indignaticv 
nis,  diu  fatis  tacito  fub  pedore  preffae,  tefli^ 
ficandae^  exercendaeque  arlis  iriticae  eius, 
aua  pollet,  hoc  efi,  argutiae  et  petulantiae 
-jcurrilis,  xjuam,  Iiodie  exhbilatam  ab  omnibus 
boniSyille  vnus  pmniiim  a  masifiro  fuo^taro* 
quam  heres  ex  afle,  occupaue  videtiir.  B€ 
'eo  impudentiu$  infultauit  nofli^ti,  quo  magia 
*a  tergo  fecurum  fefe  putabat,  palladio  fcilicet 
jHo,  quod  bibliothecae  eritiiae  audores  putaD* 
tur  tenere,  tedhis.  Scimus,  hos  iam  ipfos  in« 
iuriam  fuae  exiftimatiQni  fadam  ifia  w  a  o- 
NBRi  commentatiuncula  ^grauiter  feotire^ 
dtquelTperamus  fore,  vt  proxime  libere  pro* 
fiteantur.  Quarevelimus^  miflum  fadat  CL 
lANi  cenforem  iflum  fuum,  nec  dienas  ha. 
beat  calumnias  ehis  et  lites,  quae  difpidciaii. 
iur  et  rjBtundantur.  Ledores  enim,  cuios 
lllae  farinae  fintjam  fatis  cognofcent  ex  prae» 
&tioae  9  luuc  fecundo  volamiiu  pracmiua. 

W    '  ■  '■■'..  '-  '    ^Sed 


Q.  HbrfltU  Flacd  cpira,  td,  lam,      5  f 

Sed  mittamus  illas  et  nos,'  atque  propii^ 
^cedamus  ad  propofitum  noHrum.  Qudd 
ad  vniuerfam  rationem  tum  crifeos  tnm  in- 
terpretationis  attinet,  conflidt  fibi  yir  dodif- 
fimus  in  hoc  quoque  aaornando  volumine, 
quod  carmipum  h  o  r  a  t  1 1  librum  tirtium 
et  qua^tum  comprehendit,  etquod,  quatuor 
'annorum  fpatip  pof)  primi  volumiois  editio* 
nem  elapfo,  demum  ita  expolitum  prpcedit, 
vt  moram  iflam  ledores,  quamquam  impa* 
jtientiflimi,  non  aegre  laturi  fint.  Quas  verp 
ia  conatu  fuo  leges  V.  Cl  fibi  fcripferit,  quaiu 
rationem  fecutus,  et  qnibus  praefidiis  vfus  fit; 
son  opus  iain  efl,  vt  lufius  narremusr  Igitur 
ita  faltim  fungeniur  munere  noOro,  vt  par« 
tiro,auam  feliciter  in^pcis  impediiioribus  ver- 
jata  ht  editoris  doiflrina  et  diiigentia,  exem^ 
plis  quibusdam  patefaciamus,  partiin,  vbi  no*  ^ 
bis  certe  limam  videatur  defiderare  hoc  opus, 
modefle  indicemus.  ^ 

Lib.  IIL  od.  f.  elegantiflmia  /latiin  praemi(^ 
litur  obferuatio  de  caniiinis  nobiliflimi  ai^u« 
mento ,  quod  muhi  male  intellexenuit ,  vt 
HOMiv.s,  qui  omncm  ei^  dexutn  deeife  iiif : 
fhmque  defcriptipnem  iudicabat.  Quod  au- 
|em  V.CL  primum  tetraHichon  non  vuit  cum 
inultis  pro  prae&tione  Kbri  tartit  habere,  e«* 
leaus  quidem.  cpnfeatimus  onrnino,  quo^ 
D  %  ncc 


ija  ii.  Dt  kbrU  tumit. 

^ec  difcerpendtiin  a  reliquis  verfibus,  nec  dl- 
ccnduin  fir  male  cohaererc ;  at  vidctur  ccrtc 
nobis  eodem  modo  proiogi  inftar  eile,  cpio 
-illud:  Exrgi  mdnumfntnm  etc.  epilogus  eft 
libri  tcrtii,  ct  illud:  Non  v/itata,  non  trnuife^ 
rar  penna,  epildgu^  tjuafi  libri  fecundi.  Hiiic 
et  primum  libros  carminum  duo  priores  iun- 
-ftim,  dcin  tcrtium  ab  h  o  r  at i  o  fcpafratim, 
editos  effc,  fufpican)ur,  cui  opinioni  non  r^. 
-pugnac  8VETONIVS,  qui  tantotn  iribirs 
tamitnum  librir  tx  longo  interuallo  quartum 
dddttum  effe,  refert,  nec  vero  illos  tres  iun» 
•flSf m  ( vt  placet  Cl.  iani)  ab  horatio 
vulgatos  effe,  difcrtc  air.  —  Verf  4.  quod 
^pwi^\Hrgmib»f  fnitriTque  eantare  vdit,  p^o. 
^^rea  cum  velle  docemur:  quia  in  tantnjae^ 
^tidifui  corruptela  vtretur,  vt  mlgur  oMtum, 
-iim  obftinatum  et  ohfirmatum  ad  vitia,  ad  rr- 
fhs  ftnfus  reduci  ^eitt,  imteHSem  attatem,  fn- 
tfgram  adhue,  mouem,  docHem,  a  cuius  tnfliHh 
-fione  faecuii  fecnturi  mnres  pmdent,  his  preu* 
ipeptis  vntt  initiari.  SotrtiKtcr  forte  nimis  baec 
>di6ta  fent.  Nblimus  vero  caufam  diAi  illiiii 
-operofe  quacrere  j  hcc  poeta  amplius  qui<|- 
-^ciam  dtccre  vidctur,  ac  fe  maxime  popula» 
rem  forepoetam,  et  praccepta  dafturum  ia 
condmune  vtiHa,  vtrique  fcxui,  aetati  etiaiti^ 
-^patfi  alk»  fedtrdm  dc  ^moribds  inQnitorcrfi 
^  '  vix 


Q.  Horntii  Macci  opira»  ^d.  lani,      f  ^ 

ihc  ferat^  iucunda  fufura.  —  V^rfp.  recflc 
amouec  frigi^am  conic^luram  bent le ii» 
ab  aliis  valde  laudiitam,  pro  Efi  vt  viro  etc. 
corrigentis  Efto,  h.e,  conc-damus.  —  Af  yerC 
Bi.  recipi  auda<fier  vcliinus  agro,  quod  pro 
qgros  ingeniofiflune  volebat  gesner.  — 
Verf.  35.  camUnta  de  infornu  ad  expleridun) 
fpatium  materia  (ScknttJ  intelligi  dubjto; 
inaiiin  demateriaaedificii.  —  Ibidemy^v^^^ii/, 
quod  doda  inuerfione  pro  cum  frtqmnfibut 
Jamulif  /pQxii  dicitur,  nobis  nihil  aliud  eft, 
quam  adfiduus ,  n  gotiofus,  ex  confuetudine 
poetarum  in  prin\is  5  addit  enim  ipfc  poeta 
tum  famnlis.  —  Laudanius  curam,  qua  V.Cl. 
Jn  minutis  etiam,qu3e  faliim  putantur  multi^, 
egit,  quod  v.  c.  verf.  17.  d  flriSus  non  di/lri' 
'8ur;  verf.  37.  TmGr  et  Minae  maiufculis  Ix- 
teris;  verf  43.  drkjiit^  non  delinit;  yerf.  44. 
Achaemtmnmue  non  Athamtniumque  dederit, 
vbi  bene  obferuat,  cum  aliis  ppetis  tum  h  o- 
RATio  (forte  aniiquis  pn^inibus)  follemne 
elfe,  pro  mc  ieu  »011  repetendo  ponerc  aut 
feu  m. 

Od.  2.  argumentum,  a  permultis  hauain'- 
tellednm,  ita  dclLTibitur:  de  educandis  pueris, 
ad  Romams,  iii  primif  principes  viros,  Si  vul" 
iis,  ciuts,  nts  ad  niaiorwn  nojirorum^^iqgni^ 
iudimm  reuertif  ifioraui  difcipHnam  ineducaiu 
t)  5      *  t^x 


54  li'  De  Wnis  noms. 

dis  puerif  feqmmini,  iflorum  exempto  hos  ad 
fortitudinem  bellicam  (verf.  i.i^.)  ad  viita- 
tedi  (v.  17*14.)  a^  pietatem  aduerfus  Doos 
(v. »5 - 3»)  formate.  —  Vcrf.  i.  lecSiorttm do- 
diflimam  reflituit:   Augujlam  amice  paupe^ 
riem  pati,  ec  amice  (aduefbium,  falfo  multis 
pro  vocat^  acceptum)  770/1  e  Graeco  ^/Aa?^  £ 
ecyxTrijroof  (fiefeaf  explicat  non  Jolum  aequo 
animo,  fed  libenter,  vt  quaj  famUiaris  eipau* 
peries  fit,  bene  ei  eum  ipfa  conueniat.     At  ne« 
fcio  tamen ,  quid  offendat  in  di<flione  amiee 
pati  pro  elementer.    Non  enim  folum  infolita 
eft,  fed  et  in  hoc  orationis  nexu  ferc  fupcr. 
fluum  Iiabet  illnd  amice.     Malim  igituf  vul« 
gatum  amiei.    Cum  illis, quas  bentleivs 
ad  hanc  ledionem  tuendam  attulit,  infcriptio* 
nibus  facit'  etiam  illa,  quae  in  cod.  Helmft» 
legitur:   ^  amico»  svos,   quod  puefi 
debeant  ajfwjim  pati  patiperiem  et  atios  labom 
res.    Sed  forte  comiptus  cft  locus,  gnod  &• 
cile  potuit  fieri  propter  duplicatam  (ytlabam 
AM  in  Angu/IAM  AMiei  —  Verf  z.elc^ 
ganter  coniicit  legendum  effe:  Rohn/Ius  acri 
militiAE  puer,  cafu  commodi  f.  fcopi,  non 
miUtia;  Acron  enim  ad  h.  I.  fic:  Suadet,  ita 
'injtitui  debere,  vt  pauperiate  et  exercitio  a  h 
'MXLtTiAM  firnientur.  —   Ad  verf.  C'\%. 
optime  dedarauit  editor  vini  et  magnificen^ 

tsam 


Q.  Horatii  FlfuH  opera,  td.  lam.      f  ^ 

tiam  piiS^rae,  inter  confurotnatifnmas  tx 
oam  antiquitate  referendae ;  itemque  quid  iie 
virias,  rqmlfae  nefcia  fordidae  (v.  i6.)  plani(fiv 
mmn  (ecit  Quum  alii  hoc  ita  explicent,  yJK 
nmi  virtute  ornatum  numquam  omnino  iiiia-  ^ 
giftratum  petere,  ideoque  nec  repelli  po(Ie$ 
obiicit  meritOy  neutnim  perfe  Romae  bono, 
viro  tui^itudini  (uifTe,  et  phrafin  idam  accipit 
(loice  (fe  maginratu  ac  dignitate  fapientis, 
'^uam  is  numquam  non  capit  et  obtinet,  eu 
iamfi  a  populo  nulii  honores  obtingant.  -^ 
Ver£  17.  le^onem  intaminatis  de(endit  con» 
(ra  multos,  qui  duriufcule  fcribunt  in-eontm^ 
mnatif,  diuifq  inter  duo  verfus  vocabuld* 
Quid  (1  legas:  Non  taminatis?  Hoc  enim 
non  infolentius  e(fct,  quam  intammatif,  et  ak. 
e^Tet  ambiguitas.  -^  Haerebant  interpret^ 
plerique  in  tande  fUentii ;  (verf  a^.  fqq.)  no* 
(ler  docet,  religiofutii  (ilentium^  myfleriis  4 
fatrii  deHtttm  inteMigi ,  et  poetanl  hac  quafi 
tertia  adhortatione  ad  fandhim  etiam  cultum 
'^  Deonim  velle  iuuentutem  in(titui,  ac  deinde 
pro  homine  fceleflidimo  ponei^e  qui  Cererk 
facrum  Pulgarit  arcanae.  Hoc  modo  totuni 
omnino  carmen  optime  cohaeret. 

Od.  3.  verf.  I.  (ic  dedit:  luftum  ae  tenauwh 

^  verf.  64  Nee  fulminaiitis  magna  matms  l4)^ 

uis,  mdiuS)  fi  quid  audio,  quam  yxA^Juft^ee 

D  4  iin. 


I 
fC  iA  DiBriimmt. 

Mn.  tc  m0gna  l0ms  mmmsi    Laudftvero  e^ 
^m  ledioDem  magna  domus  louis,  in  qup 
fiobis  fiiioys  viui  videtur  iamgp  eflk     Nol^ 
j^ius  etiaiu  ma^amamis  iouerfam  |>utarepro 
mamis  magm  Jouis ,  fed  mogna  pro  vulgm, 
grauif,  timtnia^  vt  Gr.  fifycu  perfaepe.  -*— 
.Ver£  p.  A^i^  nrli;  explicat :  oHimi  virtute^  et  act- 
^if:  velJimpticiUr:  boc  modo  ^  Jiu  vt  bodie 
lUfifi/,  medio,  /;Gr.  iju%cufn.     Ke^e^  fed  pi^ 
tarim,  refpici'/imul  ad  or/m  firaiege^eam,  tfi 
iea Aim  efie:  haee  nat  illa  ars  vniea,  qoa  eoa^ 
Jum  et  diuinos  bonores  expugnanint  viri  im" 
Mortales.  —  Ad  verf.  i».  calamo  erranit  edf- 
.tdr,  cjuod  duplicem  ledioncm  ia  eodcm  yo- 
jcabulo  cx  Hdiiiflad.  codice  laudat  bibit  et  Af. 
J)f//  babet  ille  f<}l||m  Aifr^/.    Cetmim  vrrfuiji 
;]ittBc  ita  ^nteUigH:    Purpureo  ore  (h.  e.  puj- 
j0bro  vultU'  inGgiiis)  bibit  neSar^  vt  os  noa 
^proprie  accipiatur,  quia  leuicis  eflet  labra  pur- 
^purea  moBKMrai^  Jn  Deo^  nec  or#  iungatur 
;(rom  bibit.   ,  Prooocat  propterea  ad  Stat.  Tb. 
IIL  44<^  ^mrora  purpureo  vehit  ore  diem,  Fer. 
%fi  poteA  bap^explicatio,  oec  magni  interefl  ; 
/tt  poteft  etiafn  falua  fententiae  venufiate  ox 
|)roprie  injKejIigi  et  iungi  cum  bibit,   imo^o 
.^ia  Ai6^,^  didli4r,:aptius  eA.ita.     fi\h  ratio, 
.  vbi  ori  tribttitur  adio  quaedam,  quae  oon  eft 
'  iabroram^  ^fH  ia  iAo  Stdtii  vekre.    Qptime 

vcro 


Q.  Horaiii  FJacti  operaf  ed.  lam.      yf 

VfTO  reiicit  V..C1*  ai^utias  iiUerprettfn  in  b.l| 
^ultiplices  et  mirificas,  nec  onendere  dcber^ 
oftendit,  quod  non  forte  promittatur  Auguflo 
locus  iater  Deos,  fed  iani  buiy:  qccupafie  vi^ 
Bus  dicatur;  vati  enim  licere^  exquifitiori 
meotis  nifu  ia  coelo  accumbenteqs.  ian  non^ 
cernere  euni ,  cui  viuo  adbiic  et  praefenti  di^ 
uini  honores  decreti  efTent ;  et  prilco  fermoot 
poetico  epulit Deorum  a£eumbtri6k.\fto  fim^ 
pUct  Dewu  ejfe,  etimn  de  terreAri  Deo,  vt  df 
Aeolo  Virgil.  Aen.  L  ^%  Ha%de  cnifa  ef 
longe  omatius  er^tt  bibit  quam  bmU  -^  Ma- 
iduoe  autem  nobis  placet  illa.  ratio,.  cpja  tun) 
in  arguro.  tum  in  notis  confilium,  quod  poC| 
la  in  hoc  carmine  hs>buit,  dcclacatum  eft,  ia^ 
^o  fape  genere  editor.doi^iflifnus^.  9^PP9 
melior  poaticae  artis ,  in^eniique  fecundi ,  et 
lyricae  potiflTimum  audaciae  iu^e^,  ceteros 
cGfmmentatores  omne^  egr^ie.&perat.  Ulos 
cruciauit  magoopere  lunonis  de  apotheoii 
Romuli  habita  in  Deorum  condlio  oratio» 
(verf.  iS.)  Plerique  fubodorati  eranl  certum 
4)ooddam  pot^e.conlilium  •ad^atoco^politi^ 
com  eius  temporis  fpedans^  aiii  aliud,  quam- 
jouam  illorum  opinto ,  qqi  Hor^tiqip  AugDr 
.Ao  transierendae  Itiua)  fedis  iisp^m,  d^uadmp 
voluifle  putarant,  regnare  fere  coepif&t.  MiU 
fis  hif  tt  reliquis  eruditis  ineptp^  p)«  \*  nibil 
D  5  depre- 


^t  11.  De  Ubru  nomr. 

idepreheiidk  ia  toto  carmine,  ic  laudetn  coa*  / 
ftmtiae,  Ijrrica  radone  trtdatam,  et  exdnpUs 
heroum^quibiis  iila  diuinos  honores  concilia* 
rat,firmatain.  Eithis  veroRomuluminprimis  , 
$virtateet  eoollantia  eum  in  modum  laudari, 
flt  ipfii  luno,  inimiciflima  quamquam  Troia« 
^orum  n^odbiK,immortalitatemetapoAeo- 
fin  ei  oratione  in  fenatu  Deorum  didta  con« 
cdfittc^  imperiique  a^  illo  fundandi  aetemi« 
tatem  ae  magnitudinem  imiidendam  promi* 
J^efingatur. 

Eadem  facilitate  felice  od.  4.  mellidffimi 
carminis  enarrauit  argumentum.  Singularet 
ctiam  locos,  in  quibus  vel  interpretatio  difli* 
iilis,  vel  deprauata  le^lio  videbatur,  ^gc^ic 
expediuit  Verf.  p-  retinuit  Jedlionem  vulg»; 
tamyo6fi/i^f,idque  idoneis  de  cau(is,et  ro^ 
cum  t  A  M  B I N  o  fabulofae  palumbes  coniun* 
git,  nec  tamen  hoc  eo  refert,  quod  currum 
Veneris  traherent  columbae,fed  quod  deau^ 
eurio  a  columbis  dato  multae  exftarent  fiibnr 
lae,  iHique  augurio,  vt  laeto  et  fando,  plurw 
mum  andquitas  tribuarec  -^- Ver£  10.  recepk 
jftirkU  pr6  Nnirkis,  quod  fine  dubio  ex  in* 
terpretamento  eflillorum,  qui  de  muliercula 
quadam,  poetae  nutrice»  fermonem  efle»  nu- 
tarent  «^  lbid.£eruauit  quidem  vulgatum  iilud 
.^MHa&khoc  tamea  certi(finuim  eife  cenfet, 

>  ia 


Q.  HordtH  Fkcti  cpera,  $d.  limL     f  ^ 

in  hac  viode  joornxpttlsm  efle^  qid^  fieri  non 
potuille  fcntit,  vt  pocta  tam  elegans  flatim 
port  Appulus  (verf.  9.)  poneret  iterum  -^^tm^ 
iw^.  ';;Credere  poflis,  in^it,  poetam  fcri- 
pfiffe  Ahrfcis  extra  timina  patriae,  vt  a!trix 
pairia  (ficut  yirgil.  Aen.  IIL  275.  ferra  attrix% 
/^/wfi)  fit  vel  Apulia,  vel,  quod  ma^s  placero* 
poilit,  ager  VenuOnus,  extra  cuius /ifiim  lu 
tefritorium,  quale  cuiois  coloniae  cffet,  exer- 
raffet  piier.  Faciie  a  ex  tiniina  voci  iq.  adw 
hacrere  et  ex  /iwin  APATRIAE  fieri  p6- 
tuit  Aputiae.  Facile  et  potuit  quis  ad  patriae 
ad&ribere  fchotion  Apuliae  et  hoc  poft  ia 
textum  inferre  libmritls ,  cui  etiam  in  animo 
et  ciculis  effet  praecedens  Apputo.^^  Haec 
ccrte  cmendatio  ceteris  omnibus  facilc  prae- 
(lat  interprcttim  conieduris;  fed  vti  viro  cl. 
indignum  poeta  fuauifiimo  videtur  fcripfill^ 
Apputo  et  flatim  ppft  Aputiae,  ita  nobis  pa- 
rom  cleganter  dicfhim ,  infolenter  et  otiofe 
oBritif  patriae.  ^  Vertiu  tucto  faiigat&tnqtte 
fimno,  verba,  quae  homiVs  obfairitatiii 
accufarat,  de  eo  intelligtt,  qui  ludcnsfomnd 
obrepente  vincitur,  opprimitur,  ei  tandem 
fuccumbit,  et  tt  Homcr.  U.  k.  9%.  mfmrf 
ii^wrss  KUi  vTtiw  fumtum  putat. 

Sed  longum  foret,  hunc  in  modum  j>hira 
profequi  carmina.    Etftiffidunt  baecv^^oflie 

dclcri* 


^      :        II.  De  Ubm  nouh. 

^cripfitniM»  noftro  prcpofito.  Hoc  vn^m 
ijdderc  liccat»  vidcri  nobis  virum  docniffiiimm 
amori  et  admirationi  poetacfui  nonnomquain 
nimium  dcdiflc,  ao(|ue  adJucflum  fui(rc/-vt  ct 
nuUum  in  illo  negligentiac  obrcpentisque  fo-' 
mfli  veftigium  .agnoiceret,  et  fi  quod  fponte  fe 
ofFerrct  in  lc(fliQnc  vulgari,illud  deterere  fluJ 
deret.  Cuiiis  quidein  ftudii  aliquor  lam  dedi- 
nius  exeinpU;  longe  plura  in  meJium  afferr^ 
IKjfluut  Ita  Lib.  III,  carin.  ii.  verf.  17.  et  ig. 
y^BCbis :  quamuisfuriak  centum  muntant  ang  uies 
^aput  eius^atque  —  ita  offenditur,  ita  volgare^ 
|ai  Unguidum,  ^t  huipile  illud  fiUfS  effe  cenfeta^ 
yt  Horatio  ig^nofci  prope  non  pofTit,  qui  hoG 
in  primis  in  carmine  eo  fit  vfus.  Optimum 
e  rationc  critica,  fenluquc  lyrico,  videtur  ipfi 
erfc  Bientlclanum ;  Mmiant  anguer  caput,  exl 
iotqueSpiritus  etc,  nec  tamen  difplicet  emu 
fitque,  vpl  atque  mo^jlr^  Tandem  vero  in. 
Xlitus  cogitur  fateri,  nos,  fi  putes,  Horatiutn, 
quum  eUet  homo,  efle  hoc  loco  lapfum,  omni- 
bus  conie^uris  carere  pofle.  —  Lib.  IIlL 
^arm*  J4».  vcrf  .10  et  11.  librorum  omnium  le-* 
dioncm :  J^os,  0  pueri  et  puellae  lam  virum 
j^pertae,  reiecit,  ct  in  textum  afluaiX^ 
iiudacem  quidem/et  .ingeniofam  fatis  c  y- 
.KiNPAMi  cineudationem  lam  vifum  {vt^ 
.rorum)^aprt^.   Sed  hoc,  quamquam  g  b  s* 


Q  HeriOn  PJmi  opera^td.  lanL      6g 

to  excufattus  cft,  ({uatn  <)uod  LibJlL  ctrm.i^^ 
•^uatuor  vcrfus  integroi  a-s-  J>t*o  interpolatli 
habct.  Cuius  quidetn  fufpicinnis  c^Qfas  in 
murju  11.  ad  liS.  IB.  copiofe  enmticraiiil; 
(p.  32i.B2.(S.)  omiies  veix>  eb  redetidt,  quod 
ifldigni  Horatio  ini  verfus  Vfdeantur.  Quidai 
igitur  dormitauerit  interdum,  mi  poetamm 
priftcipem  quan^oque  dormitaflc  arbirrat«r> 
Ceterutn  bic  tdinus  quoque  felcgantcf  culi. 
tus  et  ornatus  procedk^cum  lyporum  ct  ckar. 
tartim  vennnate,  tum  imaguncniis  :a  Rott. 
'MAESLEKO  acri  inciiis.  In  fronte  OR« 
PHEvs  apparet;  ab  initio  Mbri  lcrtii  a-A^f* 
raoj  quard  piNDARva. 


MOBNASSEH    AEN     ISRAEL     JRift^tf^ 

der  Ivdm;  i.  ,e.  Pefen^o.lMdaeorufB. 
£]c  Anglico  vertit  et  praeiktu^  ei\  asx»^ 
«ES  M£^D£i5oiirNj'  inAar  ^« 
|>endicis  ad  cl.  dokm^l  libp^q;!  ^ 
ciuili  emeddatione  Judaeonimi  JSerc)^ 
lini  et  Stemoi  ap.  Frtd.  Nimki.  tft|b 
%  prae£  pagg.  UI.  libell.p.4i^     y     ,. 

De  Dohmiano  l%f  o  fine  dutHO  tcW)3W« 
tQm  iam  habent  ledVores  noOri  6cmK»«  Dl^ 
'Iqoi  MMdM  Mft  fib%Uttt  i<»KkftetiiRnUEUb. 

bifli 


4J2  II.  J}i  libris  wuis. 

bioi  MSHASSis  B^N  isRAEL,  qut  I|^ 
.fempore  inter  noflrates  magis  innotefcer^ 
Scriptus  eft  a.  1^55.  in  Anglia,  quom  de  refli* 
fuendis  ludaeis,  qui  regnante  Eduardo  L  es^ 
pulfi  erant^  confilium  iniretur.  Prima  fedio« 
ne  argumeotis  gramfiimis  demooftrat  auiflor, 
ludaeosChriflianorum  fanguine  in^celebratid- 
ne  Pafchatos  aliorumque  feflonim  certiflline 
nonvtij  iuramentumque  addit  maxime  (o^ 
lemne,  quo  in  praefatione  etiam  m  b  n  n  e  l- 
SoHNivs  fe  adflrinxit,  fibi  tales  ritus  Iti- 
daicos  plane  igootos  efle.  Pergit  reliquis  fe- 
dionibus  ludaeot  defendere  contra  nimiaai 
Tenfratiooem  Pentateuchi,  cuius  accufad  fue- 
runt,  item  contr^  maledidiQnes,  qua  ChH« 
flianos  aificere  dicuntur,  blafphcmias,  fludiuna- 
quealios  ad  religionem  fuam  pelliciendi;  Pre« 
bat  tandem,  Angliae  emolumentofore,  fl^oh 

'amplitisaqua  et  igmludads  in  \yoc  rej^no  in- 
terdiiftum  fit  mendelidbs  in  praefiu 
tibne  felicem  fcfpraedicat,quod  fenitim  fuum 
in  temporfl  Indd^t,  ouibus  ipfi  Chriflianj, 
quorum  etiam  mdximt  mterefl,  de  emendan- 

•  dis^ ludaeis  cogitani,  -l E s  s i n g  r v m  d o h* 
3SI  vMque  laudat,  qui  bumana  iura  ad  lu^^ 
dtieOB  ^xiendi  voluerkit.  Mi&ram  ch|ium 
fuorum  fprtem  lugft»  quibu9  modo.haec.  199* 
do  illa  vttii,e3(probnKftiii^f  ied  vtrvmi^, 

.    >  ne 


jie  nitnis  abie<^m  fibi  fuorum  condieionem 
&igat.  Ab  omnibus  artibus^  fcientiis,  ytilibus* 
.i^ue  negotiis  fedufos  effe  dolet.  At  nemo 
Xbrinianotism  principum ,  in  regionibus  vbi 
.4egunt,  vnquam  prohibuit,  quo  minu$,  fi  ve« 
Jint,  etiam  artes  liberaliores  excolant,  vel  di*' 
iciplinis  aperam  nauent.  Scholae  ipfis  Chri« 
.flianorum  praeceptorum  f»tent,  qu^s  intrent, 
fi  quid  cognitiooe  dignum  ibi  tradi  putent; 
Gradus  etiam  academicos  in  eos  conferri  no- 
tum,efl}  medicosque  accitum  iri  ad  aegroto- 
jum  cubiKa  fatk  yeirifimlle  efl,  fi  modo  Chr^* 
flianis  medicis  eniditione  et  dexteritate  ante- 
^c^llere  fludeant  Nouimus  adeo  ciuitates,  iti 
quibus  ludaeis  ficile  efl,  incolarum  adfequi 
iora,  non  item  alienae  fedae  Chri/lianae  ad- 
didis.  -Liberali  eruditiffinu  philofophi  inge* 
nioindignus  videtur  farcafmus  ille,  quodlu* 
daei  etiam  hodicnum  hic  illicnodu  vrbe  exu- 
Jare  iubentuf,  quia  confuetudo,  quae  eo^  ia* 
ter  et  malos  fpiritus  intercedit,  fatis  nota  efl^ 
^p.  XU.  Acd^ment  etiam  ludaei  nobis,  quod 
tefle  ipfb  MBNDEi.sti>c  nos  iUis  dis;!* 
nius:  SmUf  aniMi/haecqueinprimis  opprp- 
bria  filentio  tegantur^  quae  pudet  et  dici  po« 
luifle  et  non  pqtuiffe  refelli.  Aliis  multis  in 
lods  httiu$  diijputatioois  ae^uitatis  leges,  quas 
a  Qtfiftiaoii  coniemm^  aegerriaie  q^erityc» 

trans* 


£4  J^-  UrfiAHifiKiiBir. 

transgre<ras  ct  ipfc  tffe  n^  »Kfc*uf    DiMH 

cnim  omnino  mfomcs  eiffe  ludaeos  praedicflil 
criminum,  -qoorum  olim  infimulati  fuerunt, 

Mri  Chrinianos  accrhiDrei  crudeliratis  coniic^t  .- 
accufadones-     Parum  abeft,  quin  ab  iflis  mhil 

•vmquamTa6lJtet  admiflTurti  mt,  qnodpodfa 
dignum  fuerit,  ab  his  verofemper  hihumanik, 
inhidis,  cmfemisquc  conffiliis  a(ftum  efle,  p^cU 

•nunciet.  Vtromque,  et  a /rcro  alicnifli40unl, 
et  Inbricum  eft  didu,  maxitneqec  hidignuA 

'viro,  qui  pacificum  fe  gercre  cupir,  acpaim. 

'nom  agc?re  homitiiim ,  vt^pfi^vidtto',  infeli. 
ciflSmorum.  Hic  enim  potins  amfuifiraiik^ 
nnh,  qiiam  pnddrem  cxcitape  d  Acbat,  et  eoriun, 
ouae  ab  vtraque  parte  otim  peccata  fijiit  (lunn 

^^hhodif-  ncirtrf  parti  vitio  verti  par  efty)  ft*. 

'tHofius  dclerc  memori^m,  quatn  VcfocitJaw 

'fif,  vt  onuiis  cuipain  altmxtram  vniccpartem 

^rccid^.     Qtt^d  airtcm  ad  ipfa  aatftoris  ico». 

•fiiia  pertinet  ^  ^bfidcria,  nort  modo  fefH 
tudaeos  in  ciuitatibDS  Ghriflianis,  nec  tantm 

'  ciuhim  priuilegiis  omttlbus^onari,  fed  mufe 

•  etiam  ciuile  difcrimenf  Intef  vftfiusque  rcligio. 

*  nis  cultores  «uferri ,  omnem  feparatae  fociB. 
tatis  formam  vtrisque  «dhni,  cupit.     Verfe. 

^  nrar,  ne  fomriia  fint.  jQiwmdm  enim  Chri- 
fkani  Ciri^ttwwiii  et  ludaei  Judmtam  rcl^^ 
nem  tcndbimt,  taindiu  nm  «odo  ^Jicra-pars 
-    -M  aktri 


idceri  vldebitur  capitales  quo^dam  errores  te« 
nere,  fed  re  vera  ludaei  et  Chrifliani  in  fum* 
ma  religionis  eontrariaf  onmino  fouebunt 
fententias^quae  nuUopaiSo  reticeri,  multoque 
mious  reconciliari  po0ufit,  fedquae  femper 
fadenty  vt  altera  pars  alteram  pro  oppofita 
fibi  et  inimica  babeat.  Hinc  igitur  vltta  mu* 
tua  humanitatis  actolerantiaeciuilis  officia  ex« 
teadi  non  poleric  fperata  recoaciliatio.  Eo  et- 
iam  tendit  grauis  adhortado,  qua  caufam  fuara 
p^orat  celeberrimus  pbilofopbus,  cjuesque 
Mos  ad  amorem  in  nationes,  quibuscum  vi- 
iMint^aceendit..— T  De  ftudio^externapartium 
ad  vnam  religionem  peninentiuin  diffidia  ioU 
l^di,  iniquius  iudicat  cl.  Editor:  (pag.  4a£|. 
Qot.)  namquejllud  redam  viam  eflecontea« 
$t  adiOam  odii  plenam  intderantiam ;  aua» 
r^  eos  vitiiperat,  qui  principum  animes  addu« 
cpre,  feu  corrumpere  potius  (vt  ipfi  videtur) 
tfatant,  .vt  tollendis  diifidiis  operam  dent. 
Sed  non  perpendit,  ehrifiiii9am  veritat^oi, 
^uae  fufpicionum  inimicitiarum<{ue  nuite* 
riam  de  medio  tolli  cupit,  eandem  non  fo* 
\im  tolerandorum,  fea  etiam  diligendonun 
ac  veneranddrum  ludaeornm  itiifie  aodo- 
rcsu 


roLJL     ,  E  D. 


^g  IL  Dt  tibris  noms. 

D.      CHKIST.     GO^TFR.     G1BIVNER5 

Ankitung  Arzneim  zu  Virfchreiben  ete. 

feu  artis  medicamenta  praefcribendi  in^ 

ftitutio,  in  vfum  le<5ionum  acad.  Hei- 

delb.  et  LipHae,  ap.  fratresPfaliier.  178A4 

8.  3*7  pagg-  i 

Notiffimus  libellos  latinus  111.  grvnbrI^ 

eft,  ante  aliquot  annos  editus,  cuius  hanc 

Terfionem  teutonicam,   eamque  &tisfidamv 

dedit  vir  quidem  clarindmus,  vt  rumor  fert, 

z  w  i  E  R  L  E I N ,  Prof.  Fuldanus,  neqiie  opus 

eft  multis  de  eius  vel  praedanti^  vel  vtilitate 

differere.      Id  vnum  dolcmus ,   interpretem 

non  adiifle  cl.  audorem  et  propofituuvape- 

ruifre  prius^  quam  ad  vertendum  fe  accinge^ 

ret.    Hac  enim  via  potuiiTent  quaedam  addi 

meliora,  quae  vfus  diesque  aocuit,  quaedam 

demi,  vel  aiio  loco  collocari,  falua  breuitat&^ 

Scd  contenti  fimus  hoc  Catone,   qui  eorum 

maxime  plaufus  feret,  qui  fine  literis  latims 

niedicinalem  artem  amplexi  ftint. 


JDet  Ritteri  Cart  von  Linni  Lehrbueh  uber 
das  Natur"  Syftem,  fo  weit  es  das  Thier^ 
reich  angehet  etc.  li.  e.  l  i  n  n  a  e  i  Sy^ ; 
flema  regni  animalis,  in  epitomen  reck. 
<9uai  ^  c^i^one  MUlIeriaaa.  Norimb^ 


Linnaei /yftma  ngitt  onimaRt»      67 

^.  Rafpium,  7*.  1.  i^iu  pagg.  6tt  iigg. 
ao.  T*.  ii.  pagg*  ^3^.  praeter  indicem  et 
figg.  ai, 

Habes  hic,  ledlor,  plenam,  dodam  et  ap- 
priine  fadam  epitomen  regni  animalis,  ia 
Qua  nihil  defideres,  quod  ad  penitius  cogno- 
iceadam  naturae  oeconomiam  pertinere  vi- 
deatur,videasque  in  figuris  nitidis  et  eleganter 
coloratis  potiora  animalia,  aues^  pifces,  infe- 
tfb,  conchylia  exprefTa.  Optandum  ergo  id 
vnum  eft,  vt  quique  hiftoriae  naturalis  fludio- 
fi  hane  ftbi  coemant  editioneiit,  in  qua,  tan* 
qoam  in  nuce,  continentur  hac  in  parte^fcitu 
lcdluque  necefTaria* 


Grmdrl(S  der  Gefchichte  der  chrijllichen  Kir* 
che  —  l  e.  L,  T,  spiTTLERi  deli- 
neatio  hifloriae  ecclefiae  Chriflianae. 
Gottingae  ap.  Vandenhoekii  vid.  i?8x* 
pagg.  488.  8. 

.  Librum  hunc  eo  fe  confilio  eumque  in  mo« 
*  dum  fcripfifTe  ait  audor,  vt  et  ledionem  prae- 
b^et  vtiiein  his,  quorum  interfit  cognofcere 
m.vniuerrum  ecclefiaeChriflianae  fata,et  bre« 
uiarium  fimul  exhiberet,  quo  yti  commode 
Pafliut  in  acroafxbus  fuis  dodorcs  academicL 
Nobis  qui4Qixl  .tt^rque  hic  fini$  vno  eo^emp 
;  '    E  a  quo' 


6Z  11.  De  tibris  noidf. 

que  libro  vix  pofle  obtineri  videtur.  Et  bene 
vidit  ipfe  rufcepti  fui  difiicultatem  audor,  nec 
fiiperauit  oinnino.  Dum  eniin  alteri  fuo  pro« 
polito  diligentius  inhaereret,  altermn  fere  ne- 
gle:dt.  Vt  fatisfaceret  illis,  qui  legendo  fibi 
aliquain  buius  billoriae  fcientiain  quaerere 
cupiunt,  omnem  quidem  eruditionis  fpeciem 
abiecit,  atque  expiicatiorem  de  rebus  inemo« 
ratu  digniflimis  narrationem  inftituit ,  quam 
opus  erat  in  primis  lineis ,  a  magiftro  acade« 
mico  fudus  diducendis.  Ad  hunc  vero  vfum 
nobis  eius  modi  liber  aptius  videtur  compo* 
fkns,qui  brenem  ac  fimplicem  tantum  rtrum, 
vberius  viua  voce  ediiferendarumy  fummam 
comprehendit,  qua  memoriae  faltim  relegen- 
tium  bene  coofulitur ,  longe  vero  iocupletio* 
rem  fontium,  e  quibus  hiftoria  haec  tum 
vniuerfa,  tum  praecipuae  quaeque  iliius 
partes  hauriri  debeant^  lubfidiorumque ,  qui* 
bus  augeri  illa  podit  et  amplificari^  notitiam 
fiippeditat.  Patrunn  autem ,  do(5lorumque  et 
fcfiptorum  princi]putn  omnis  aeui  ecclefiaAi. 
corum,  quorum  nonnulli  tantum  obir^r  com* 
memorantur  ab  audore  noflro,  in  tali  libro 
potiilimum  defideramuis  recenfionem  litera* 
riam,  fuccindam  quidem  fed  accuratam. 

*  Interim  iniquum  foret,negare,librum  hunc 
praeclaras  haberc  dotes,  q^ae  multis  aliis  em 

'".  generia 


*    Spittleri  Jnfloria  eccU/kJl.  €9 

geueris  treuwiriis  defua^  Praqmatice,  vt 
aiunt,  hiftoriam  fcribendi,  quam  multi  teme- 
re  fibi  vindicant  hodie,  arteru  probe  callet 
spiTTLBRvs.  Cui  laudi,  quara  aliis  iam 
fcriptis  egregiis,  veluti  hiJloriQ  iuris  tawmci 
^  comnientatione  dc  fatis  cahcis  euchariflici 
iibi  conciliautt,  nouo  boc  amplioris  argumen* 
ti  opufculo  cumulum  adiecit.  Quatu  viuas 
renmi  hontinumque  deCcriptiones,  vel  pid:u- 
ras  potius  gcaphicas,  dare,  <)uam(]ue  fcite  in« 
uefligare  et  concife  tradere  pofllt  rerum  ge-J 
Oarum  caufas,  occadones,  effedus,  coniilia, 
iru(3us^  adminicula,  impedimenta,  nemo  noi^ 
magna  cum  voluptate  perfpiciet.  Legas  mi« 
lii  vel  propagationis  Cicrorum.Chrifliaiiorun* 
per  varias  aetates  hiftoriam  (p,  a^.75.  i($i^€ic.) 
yel  hierarcbiae  prima^  origines,  (p.  asO  et  in« 
crementa,  (p.  81.)  ac  dominationis  Epifcopo- 
nim  Romanorum  prGgreflTus,  (p.  171-  aiij.). 
vel  de  controuerfiis  Nenoriana,  Eutychiana, 
aliisque  narrationem,  vel,  quia  difficilis  efl  de- 
ledus,  omnem  poiius  librum  perlegas;  et 
•gnofccs  fcriptoreiu,  qui  rebus  etiam  notifll- 
mis  nouam  lucem  et  gratiam  dare,  omnem« 
<iue  hinoriam  hancce  ita  pertradare  didicit, 
vtnonmodo  memoriae  temp<M:um,  fed  ia 
primis  veritatis  magiArae  vicem  fuflineat. 
£t  biac  fummo  iure  bic  lib^  h^hria  eccl^^ 
'  E  3  Chri', 


fo  /i*  Di  ttbris  nouif* 

Chriftianae  vocm  mttctvLt^  quum  pleriqiie  aHi, ' 
Hlo  nomine  infignes,  partes  tantum  quasdam 
male  disfciflfas,  veluti  hiftoriam  doclorum, 
rituum,  fedlarum,  opinionum,  etc.  continf  ant. 
Haec  vero  omnia  coniurrdim  ita  fub  vno 
qua(i  obtuitu  poHta  funt  ab  auiHore ,  vt  per- 
petuo  ob  oculos  habeas  vniuerfam  ecclefiam, 
ct  vt  nibil  fere  refefatur,  nifi  quod  aliquo 
modo  ad  ecclefiae  huius  fortunam ,  gloriam, 
ignominiaro,  incrementa  et  damna  efficax  fu- 
iffe,  apparcat. 

Quod  igitur  ad  ordinem  attinet,  quem  lu- 
eidifnmum  haec  hiftoria  tanto  m^gis  pofcit, 
quo  amplior  iliius  eftcampns  et  quo  diifufior 
varietas  rerum ,  quas  illa  comprchendit  $  du« 
plicis  generis  claues  audor  conftitDit,  in  quas 
vniuerfam  narrationem  diflribueret.  Pri-» 
tnum  enim  intuitu  tmporir  merito  ^quidem 
acHROECKHii  exemplum  in  eo  fecutus 
efl,  qubd  ab  ifla  permolefla  per  centurias  an« 
norum  diducendi  hifloriam  Chriflianam  con- 
fuetudine  recefTit,  fed  in-hoc  diuerfus  ab  illo 
td,  quod  non  per  quaiuor,  fed  noua  fibi  via 
flrata,  ^qv  fex periodos  hifloriam  fuam  defcrt-^ 
pfit.  Harum  I.  vsque  ad  Conflantinum  M. 
JL  ad  Muhammedem;  III.  ad  GregoriumVII. 
IV;  ad  Lutherum ;  V.  ad  fundationem  acade- 
miaQ  Halenfi^j  Vi  vsque  ad  noflra  pertiagit 

tem» 


Spittteri  hiftoria  ecckjiajl.         •  ^t 

lempora.  Siagulis  hisce /epochis  accedunt 
liotationes  rerutn  in  illis  niemorabih*ter  geda- 
Tum  chronologicae.  Pcrplacet  nobis  haec 
diflributio ,  niH  quod  fbrte  prinmn  tenipora 
a  Gregorio  VII.  vsque  ad  Lutherum  commo- 
diu$  difpefciin  duasperiodospoflent,quarum 
terminus  intermedius  connitueretur  Clementis 
V.  ct  reliquorum  Paparum  Auenionenfium, 
lioc  eft,  inclinatae  dominationis  pontificiae 
aetas;  ddnde  vero  quintam  periodum  malim 
definiri  vsqtie  ad  Thomct/ium,  feu  potius  vsque 
ai  Petrum  Baitium;  ille  enim  cum  fuaaca- 
demiafere  folam  Germaniam,  vel  ecclefiam 
faltim  Lutheranam ,  hic  vniuerfam  Eurojpam 
exercuit  et  follicitauit.  Sed  optimum  foref, 
hifioriam  inde  a  Luthero  ysque  ad  nofiram 
aetatem  plane  non  dilTecari  amp{ius,"  quia  peir 
lioc  temporis  fpatium  ipfa  tripartita  ecclefi^ 
(occidentalis  nempe)  hiftoriam  partitur.  De* 
inceps  vero  fingularum  ecclefiarum  hiftoria 
in  fuas  iterum  periodos  difiribui  poiTet,  eo 
modo^  quo  ipfe  audor  inftituit,  Abire  eniiii 
in  fua  cnarratione  coa<5lus  cft  ab  illo  ordinc, 
quem  femel  fibi  praefcripferat,  —  Intuito  rf- 
rum  ita  potifCmum  ia  fingulis  hisce  periodis 
vcrfatus  eft  audor,  vt  hiftoriim  i)  propaga- 
tae  Chr.  religionis,  2)  externi  ecclefiae  ftatus 
£  hierarchlae,  3)  dodtrinae  theologicac.  nar- 
E  4  rarct. 


^%  IL  D$  libris  nwit. 

rartt  In  doabus  vero  poflremis  periodh  pri« 
mum  de  Lutheranae,  dein  de  Reform«itae^ 
pofl  Romanae  ecclefiae  rebus  expofuit.  Beae 
omnino  in  periodo  quinta  iterum  feparatim 
tracftauitLutheranorum  hifloriam,  ante  etpoft 
fermulam  concdrdiae;  Reformatorum^  ante 
iet  pofl  concilium  Dordracenum ;  Romanen- 
iium,  ante  et  pofl  concih'um  Tridentinutxu 
Periodo  nouimmae  addidit  hifloriam  irreli^ 
0onif  et  Socinianismi.  Reformatorum  autem 
m  illa  non  amplius  mentionem  fecit,  tam- 
quam  illi  exfpiralTenty  fcd  hifloriam  eiusno* 
uijdimam  verbis  paucifliipis  delineauit,  addi» 
lis  periodo  qiiihtae.  Hinc  iterum  pate^ 
quam  incommoda  fit  inatemporum  pdALu- 
therum  defcriptio  in  periodos  duas.  Immo 
vniuerfa  periodus  fexta  cum  quinta  fere  con« 
cre(cit,flc  nulio  plane  iigno  difcernitur.  Chri- 
ftianos  Graecos  et  Orientalcs  poft  Lmheri 
tempbra  ne  verbo  quidem  commemorauit. 
Nefcimus,  qiiidni ;  confnlto  quidem  omnino» 
Caufam  enim  (p.  aaf )  afTcrt  hanc,  quia  viiitm 
tominif  iamiam  mo^ibundi  hi/toricuf  nuUui 
'firiptftruf  jit :  id  quod  vel  omni  caret  fenfu^ 
vel  argute  magis,  quam  apte  didum  eft,  No. 
bis  vero  propofiti  fui  valde  immemor  efTe  vi. 
detur,  qui  hiftoriam  tiuitatif  alicuius  magnae 
ppllicitus»  origine  ^uidcm  et  inci^ementis  illiiis 

memo* 


SpiUkrihifioria  iccUfiaft.  73 

memoriae  manclatis,  filum  iiibito  abrumpit,et 
incertum  plane  relinqiiit  lecflorem,  qnae  eiui 
ciuitatis  conditio  fuerit  decrefcente  iam  priOi- 
na  potentia  et  viribus  propemodum  exhau« 
ftiSk  Fraeterea  autem  non  omnino  nullius 
moraenti  funt  eccledae  Graecae  fata  qunedam, 
ac  digna,  quae  in  enchiridio  qupuis  hifloriae 
eccledafticae  memorentur,  v.  c.  adla  de  Grae.* 
cis  cum  eccleiia  vel  Romanenfium,  vel  PrQi. 
tenantium  conciliandis y  cyrilli.  lvca« 
Ris  ingenteSy  quamquam  infaufli,  conati  s; 
.  fiorentior  flatusRuthenicae  ecclefiae  pofl  Pe* 
mim  M.  etc  r 

.  In  ipHs  vero  rebus  ab  audore  relatis,  me* 
rito  agnofcimus  fagacinimuiii  deiecfhim*  Non 
modo  enim  nihil  hic  offendas  vel  planeiaj. 
fum,  velambiguum  ihccrtuipque,  fed  etiaiiji 
nlhil,  quod  non  in  primis  memoratii  dignuiij 
fuerit,  nihil,  quod  ignorare  poflit,  qui  vni^ 
tierfae  huius  hifloriae  primaslineas  d.enderet; 
adeoque  magis  deefle  quaedaip,  quam  fuper- 
effe  dixeris,  Nam  per  tomm  librutii  vberior 
efl  iudiciorum,  fenteptiarum,  obferqationup>» 
que  tirca  res  ^/?^/^  quam  ipfarum  reriin^ 
geflarum  copia.  Hinc  et  illi  taDtuai  cun| 
vtilitate  et  voluptate  eximja  lecSuri  funt,  qui 
iam  imbuti  funt,  idque  ^noa  leuiter,  Wus 
Ivfbriae  notitia.  —     .    - 

E«  Scri. 


ty4  ^^*  ^^  ''^^'^  nouif. 

Scribendt  genus  veneres  multas  habet^  flo* 
fculis  omnis  generis  refertum,  falibus  con(U« 
tum,  comparationibus,  acute  lepideque  et  io« 
cofe  didis  vehementer  diftindum.  In  ipfis 
tabulis  chronologicis  temperare  fibi  non  po<* 
tuit  ab  ibgenio  luxuriante.  Fuit,  vbi  fimpli- 
ciorem  narrationem,  ftilumque  magis  cani- 
gatum  optaffchi.  Occurrunt  etiam  didiones, 
quae  patriae  auAoris  dialedo,  Sueuicae  nimir 
inuDi  vnice  propriae  funt. 


Icones  plantarum  medjcinalium.  AbbiU 
dmgen  von  Arzmygewachjm.  S.  No- 
rimb.  vend.  Rafpe. 

Prodiit  prima  ceniuria  1779.  Jecunda  1780. 
iertiae  prior  pars  1781.  pofterior  1782.  Edi- 
tor  praeflantiilimi  huius  libelli  efl  Cl.  z  o  r  k, 
pharmacopoeus  haud  ipernendae  fcientiae, 
cui  hoc  erat  potiflimum  propofitum,  vt 
plantae  fecundum  linnbvm  viuis  expri- 
merentur  coloribus,  magnitudine,  quoad  eius 
fieri  poterat,  naturali,  cum  totae,  tum  eius  par- 
tes  nobiliores,  praefertim  frudificationis,  v.  c. 
radix,.  firudu^,  lemina,  folia,  praeuia  quadam 
tabularum  explicatione  germanica  et  latina, 
ideoque  cuiuis  naturae  indagatori  liceret,  ex 
habitucognofcere^  quo  ordine  quaeque  coU 

locan* 


lcoms  plantarum  medicinaU  7  f 

locanda  fit     Arduum  profeiflo  opus  et  mul- 
tis  implicitum  difficultatibus,  quas  nifi  omnes, 
certe  plurimas ,  quam  felicidime  fuperauit  et 
cditor,  fi  dele<9um»  et  pi<3or»  fi  artem  fpc- 
(kts.     Naturam  enim  coram  te  intucri  iura- 
res,   non  imitatione  expreflam  imaginem. 
Sed  mittamus  laudes  vnaque  centuriam  pri- 
inaip  et  alteram,  nosque  in  indicanda  centuria 
tertia  contineamus.      Contioentur  ea  Arifi(h 
tochia  tonga,  l^eronica  beccabunga,  Rliamnm 
iothariicus,  Trifolium  melilotus  o^.  Anthemis 
pyreihrum,  J^grimonia  eupoiaria,  Acorus  ca- 
lamus,  Airopa  mandragora,  Glycyrrhiza  gla^ 
brft,  Linum  caiharSficum  et  vfitatiljimum,  Gen* 
fiana  purpurea,  Gatega  off,  Atisma  plantago, 
Connoluulus  Scammonea,    Anthericum  ramo* 
fum,  Saiureia  hortenfis,  Myricagate,  Hyofcia' 
mus  albus,  Malua  alcea  et  rotundifotia,  Feftu^ 
eafluitans,  Geum  vrbanum,  Artemifia  vulgaris, 
Eruum  iruilia,  Spariium  fcoparium,  Chenopo^ 
dhm  botrys ,  Ocymum  bafilicum,  Doronicum 
pardalianehes,  Corylus  auellana,  Iberis  vnibet' 
taia,  Plantago  maior,  Ammimaius,  Nepeta 
eaiaria,  Liguflicum  leuifticum,  Pkyfatis  atke^ 
lengi,  Lyfimacbia  vutgaris,  Aleea  rofea,  Cuf 
(uia  europaea,  et  Epithymum,  Artemifla,  San-- 
ionica,  MirabiUs  idlappa  ei  tongiflora,  Loni- 
iera  perictt/menumM  Sahia  horminum^  SanioU^ 

na 


7^  IL  Db  tibris  nauU.    - 

nachamae-cyparijfus,  Tanaatum  vulg.  Cueu^ 
wif  fatiuusiet  anguria.    Tropaeolum  maius, 
Monarda  didijma,  Hedera  hrJix,   Nicotiana 
tabacum,  Cucnrbita  citrullus,  Curcuma  rotun- 
<la,  Rheum  palmatum ,  Sifon  ammi ,  Gtntiana 
lutea  et  pneumonant/ie,  Salfola  kali,  Selinum  pa- 
tujlre,  Rhamnus  Jrangtda,  Rumex  alpinus, 
Vigitalis  purpurea,  JUelawpijrum  nemorofim, 
Salicornia  herbacea,  ^JcIrpias  Fincetoxicum^ 
BaUota  nigra,  Orchis  moria  et  bfclia,  Xanl 
ihium  Strumarium,  Punica  granatum,  Htjpo-^ 
ihaeris  maculata,  Inula  cLjfenierica»  Angelica 
archangelica,  Antirrhinum  orontium,  i^itis  vi* 
nifera,  Tordylium  off,  AchiUea  nobilis,  Rubus 
fruticofus,  Tilia  ewopaea,  AmijgdQlus  perfca^ 
Aloe  perfoliata  vulg.  Aloe  perfol.  fuccotrina, 
LaSIuca  virofa,  Datura  Stramonium,  Areca 
eatecha,  Epidendrum  vanifla,  Acnnitum  lucO' 
Btonum  et  cammarum,  t^tola  tricolor,   Tama- 
rindus  indica,  Cinchona  off.  Cuprtffus  femper- 
virens,  Dracoctphalum  Moldauica,  l^eratrum 
atbum,  Scorzonera  humilts,  Artemifia  dracun. 
culus,  Goffjpium  herbaceum,  Capfimm  annuum. 
Traditur  vtiliflinius  artisque  peritis  commcn- 
dabilis  liber  per  fafciculos,  quorum  quisquc 
50  figuris  et  textu  breui  conftat,   et  quatuor 
Jmpirialibusvenditur.   Hac  via  cfl:  parabilior/ 
ct  inftar  bibliothcqac  botanica.e  habcri  ac  cirl 

cum* 


Plenkii  etem.  med.  ei  chir./or.       fj 

^umfcrri  poteft.  Qnare  m  votis  eft,  vt  cm- 
toruin  copia  animum  et  biblopolae,  et  edito- 
ris  ad  pergendiim  excitet^  neque  illos  numo* 
rufu,  hos  fumtuum  et  opcrae  poehiteat. 


10 s.  lAC.  PLENK  —  Pro£  BudcnC 
Elenienta  medicinae  et  chirurgiae  forenjii. 
Viennae  ap.  Graeffer.  i^fiu  t.  pagg.  184* 

Notidimus  eft  plenkivs  TtoXxff^ctCpoff^ 
et  omnes  eius  Ubelli  fibi  tam  fimiles  funt,  ni« 
liil  vt  fimilius  efle  poftit.  Ecce  iterum  ndl 
uum  depropefati  ftudii  documehtum!  SiftU 
tur  medicina  forenfis,  tanquam  in  tabula  ex- 
prcifa.  Conftat  quaeftionibus  ex  foro  crimi" 
nali,  exforo  ciuili,  ex  foro  canonico,  ex  ford 
politico  ;  vbique  ^vjtgna  proceditur.  Hirie 
Icguntur^gfM  homicidiiper  imlnus,  per  eon* 
iufionem,fer  foxicationem  cet.  fgna  infantici^ 
iiis  procurdti  abortus ,  fubitSti  pro  tortura  ei 
fufferenda  poena,  tapacitatit  haereditariae  m* 
faniir  viui ,  fuperfetati  cet.  fgna  fterilitatif, 
monftri,  daemoniae,  magiae,  fpeffri,  miraeuM 
tet.  in  quibus  firmitatem  iudicii,  defcriptionis 
prajeftantiam ,  veri  vim  atqoe  of dinem  tuci- 
duin,  quin  ipfam  fermonis  latini  elegantiam 
defideres.  Ecquis  vero  daemoniam,  magiam 
#t  id  £c^ui  ali^  hdic  medicicLae  prti^  itiferfltf 
^  Ind« 


7S  m*  De  tibeUU  academicis 

lode  enim  quod  commodum  in  artem  medi- 
cinalem  redundet,  nefcio.  Ex  quo  fequilur, 
vt  iOa  elementa  praele<5lionibus  apta  nullo 
modo  fint,  cum  ralia  ridicula  et  abfurda  nec 
Lutheri  adfecla,  nec  PontificisRomani  cultor 
prudens  amplius  credat. 


///.  Di  libttlis  academtcis  tt  fchotajiicir. 

Duisburgi  prodiit  Jibellus  eleganti(nmu% 
quem  De  virtutibus  Epiflolae  lacobi  catholicae 

II^SAM.  FR.  NATH.  MORVM,   Prof.  Ltpf. 

incbjtum  Jcripjit  thboph.  erdmann, 
GiERiG>  fcholnrum  Lenn^pp,  in  MontanU 
ReStor.  pagg.  40.  gnis.  Duplicisgeneris  vir. 
tutes  epiflolae  huic,  quam  iniquifHma  faepe 
iudicia  expertam  effe  conHat,  nunc  vindican« 
das  libi  fumiit  A.  quarum  aiterum  ab  ipfa  asm 
gumenti  6om/a/^alterum  vero  ab  eius  tra&an* 
di  ratione  eft  petitum.  Qnoad  ipfum  cnim 
argumentum  eam  Paulinis  quibusdat:n  multuin* 

Sraeflare  dicit,  cum  non,  vt  in  illis  fieri  vi* 
eas,  fingularum  ecclefiarum  rixas  componat^ 
itA,  tota  omnium  locorum,  temporum  ac  ge- 
nerum  hominibus  attemperata  reperiatur,  et 
omnis  in  eo  fit:  vt  vniuerfum  homini^  ani« 
tnuui  ialuberrimis  praeceptis^  imbuati  et  ad 
\-  .  tairi- 


UJcholafiicit.  y9 

:Chri(tianismi  perfedionemcoDformet ;  qood, 
poAquam  vniuerfa  epiAolae  fumma  propo« 
nenda  praeclare  oftendit  A.  poft  etiam  docet; 
tsm  neceo  nomine  improbandamelfe^quod^ 
omiflis  fidei  dogmatis,  de  moribus  tantum  et 
vitae  faniflitate  praecipiat.  Quibus  pertrada* 
tisea  etiam  loca  tangit,  quae  noftros  male 
dlim  habuerunt,  inprimis  e  cap.  U.  vbi  v.  18. 
lacobum  mutato  verborum  ordine  ita  fcripfif-* 
fe  putat:  av  l^oc  i%w,  xaya  ttiw  I%»,  et 
in  (equentibus  cum  grotio  et  B£NGE« 
II o  ledionem  %a>^is  pradert;  quod  vtrum* 
que  etil  non  incommodum  nobis  videtur,  ta« 
men  vt  certo  flatuatur,  non  neceflarium  efTe 
arbitramur.  Vbi  vero  ad  virtutes  in  argii« 
menti  traiftatione  cdnfpicuas  delatus  eft  A.  re« 
<3e  primum  negat,  eas  in  ordine  praecepto* 
rum  et  epiflolae  difpofitione  quaerendas  efle^ 
cum  Apoflolum  faepe  ad  alia  effe  digreffum^ 
mox  vero  ad  propofitum  rediiffe  adpareat.' 
Nihilominus  tamen  eorum  etiam  fententiae 
repi^nat,  qui  ex  laceris  et  piis  meditationibiis 
^m  compofitam  et  quafi  confutam  efle  pro» 
iiuntiarunt,.docetque,plefaqua  beae  cohaere* 
re,  digrefSonesque  fatis  commode  adfperfas 
efle.  ^raeterea  yeto  fifnilitudinibur  etiami^ 
quibus  referta  efl  haec  epiflola,  multum  ei  or* 
luitus  atque  peri^icuitatis  ^ondliari  oflendit^ 

neque 


7S  m*  De  tibeUif  aeademicif 

Inde  enim  quod  commodum  in  artem  medi- 
cinalem  redundet,  nefcio.  Ex  quo  fequiiur, 
vt  iHa  elementa  praeleiflionibus  apta  nullo 
modo  fint,  cum  ralia  rjdicula  et  abfurda  nec 
Lutheri  adfecla,  nec  PontificisRomani  cultor 
prudens  amplius  credat. 


///.  Di  libetlis  academtcis  tt  fchotajlicix. 

Duisburgi  prodiit  libellus  elegantinimu% 
quem  De  virtutibus  Epi/iotae  lacobi  catholicae 

ll^  S  A  M.  F  R.  N  A  f  H.  M  O  R  VM,   Pfof,  Ltpf. 

imlijtum  JcripJIt  thboph.  erdmann, 
GiERiG>  fchotarum  Lenmpp,  in  Montanis 
i^eStor.  pagg.  40.  gnis.  Duplicis  generis  vir» 
tutes  epiflolae  huic,  quam  iniquifHma.faepe 
iudicia  expertam  effe  conHat,  nunc  vindican« 
das  fibi  fumHt  A.  quarum  alterum  ab  ipfa  ar^ 
gtmenti iom/a/i?>aIterum  vero  ab  txw^traHan^ 
di  ratione  efl  petitum.  Quoad  ipfum  enim 
argumentum  eam  PauUnis  quibusdatTi  multum' 

Sraeflare  dicit,  cum  non,  vt  in  illis  fieri  vi* 
eas,  fingularum  ecclefiarum  rixas  componat^ 
itA,  tota  omnium  locorum,  temporum  ac  ge- 
nerum  hominibus  attemperata  reperiatur,  et 
omnis  in  eo  fit:  vt  vniuerfum  homini^  znu 
tnum  ialuberrimis  praecep tis^  imbuat|  et  ad 

.  ^Chri' 


tt  Jcholafikit.       ,  y9 

X!:hrifiianisiniperfedionemcODforinet;  quod, 
pcAquam  vniuerfa  epiflolae  fumma  propo« 
nenda  praeclare  oftendit  A.  poft  etiam  docet; 
eam  ueceo  nomine  improbandameire,quod^ 
omifns  fidei  dogtnatis,  de  moribus  tantum  et 
vitae  faniflitate  praecipiat.  Quibus  pertrada* 
tisea  etiam  loca  tangit,  quae  noftros  male 
blim  habuerunt,  inprimis  e  cap.  U.  vbi  v.  18. 
lacobum  mutato  verborum  ordine  ita  fcripfif^ 
fe  putat:  av  i^yoc  i%M^  '/Mya)  ttiw  I%»,  et 
in  fequentibus  cum  grotio  et  B£NGE« 
1 1  o  ledHonem  xoa^is  praefert ;  quod  vtrum* 
que  etll  non  incommodum  nobis  videtur,  ta« 
men  vt  certo  flatuatur,  non  necefTarium  efTe 
arbitramur.  Vbi  vero  ad  virtutes  in  argu* 
menti  traiftatione  cdnfpicuas  delatus  e(l  A.  re« 
<3e  primum  negat,  eas  in  ordine  praecepto«« 
rum  et  epiflolae  difpofitione  quaerendas  effe^ 
cum  Apoflolum  faepe  ad  alia  effe  digreffum^ 
mox  vero  ad  propofitum  rediiffe  adpareat«' 
Nihilominus  tamen  eorum  etiam  fententiao 
repugnat,  qui  ex  laceris  et  piis  meditationibus 
eam  compofitam  et  quafi  confutam  efle  pro» 
xuintiarunt,  docetque,pleraqua  beae  cohaere* 
re,  digrefSonesque  iatis  commode  adfperfas 
eife.  .  ^raeterea  veto  fimilitudimbus  etiam^ 
quibus  referta  efl  haec  epiOola,  multum  ei  qr* 
Qatus  atque  peri^icuitatis  ^ondliari  oftendit, 

neque 


%0  JIL  De  libelRf  aciuiimieif 

neque  tamen  dsfiitetur,  vix  Imdzndum  in  epi- 
floia  videri)   quod  oratio  nonauinquam  ad 
poeticum    propemodum  ornatum   aflurgaf. 
Otnnia  autein  haec  ita  perfecutus  eft  g  x  £  r  i. 
G  I  vs,  vt  eum  non  minus  dodum  literaruni 
iacr.  interpretem,  quam  rerum  etiam,  quab 
traduntur,  rationisque,  qua  re&c  m&entWy 
iudicem  acutum  et  fubtilem    eCCe  adpareat^ 
inprimis  vero  germanica,  quam  huic  iibelio 
^ihferuit ,  locorum  ibi  tradatorum  verfio  ita 
nobts  probata  fuit,  vt  imegram  epiflolae  ver« 
fioncm  ab  A.  nobis  exhibitam  fuifle,  vehemeh<ii 
ttr  optaremus,  eumque,  fi  ad  eundein  mo» 
dum  aiiorum  etiam  iibrorum  verfionem  ad« 
ohiare  aggredtis  fiierit,  non  infeltcem  inter- 
pretem  fore  f^atueremus.     Onmibus  enim  k^^ 
gitimae  veriionis  praeceptis  ita  refpondet,  vt 
pauciflima  tantum  deprehenderemus,   quae* 
nobis  limae  denuo  lubiiciienda   viderentur. 
Hnius  generis  id  v.  c.  effe  arbit^amur,  quod^ 
Cap.  I,  it.  verba:  hfj^^atou  tov  <;8(pccvov  rtic 
^wpfCj  fic  vcrtuntur:  JbB  er  mit  ewigem  Heil' 
gekrShet  uterden,  qubd,  ne  metaphofa  tabo- 
nrct,  faltem  fic  exprimendum  fuifTet:  foS  e^ 
die  Krme  det  ewigen  Heih  entpfangen      $!• 
miKtei^  etiam  Cap.  II,  14.  illud:  {xifi  iwocreu 
if  Vi^i^  irmou  mrtvi  potius  ita  redditum  fu* 
iiTe  maluifl^mtls:  kann  ikn  wM^det.  Gkeftbi 

gliick- 


*  ^  fcholafluif.    :    '  %% 

gKicklich  maehen,  quaii),  yt  hic  eR :  kann  ihn 
Wohi  i^  GlaubB  feelig  machen?  Cap.  V,  ^ 
tcro  iirorum:  idffcr^v^KrdtTe  h  hxocTcae  if* 
fuf»tffy  fenfum  non  retfle  fatis  nobis  afleco* 
tds  tffe  videtur  A.  cam  fic  ircrtit:  zu  fpaf 
fimmlet  ihr  eueh  Schatze;  fed  nmlto  magis  a 
graeci.  textus  verbis  abhorret^  qucd  v.  ^.  haos 
ibfr\fari  rous  ncc^iiccc  ^jjm  m  iv  iide(e$ 
epccyfjSj  fic  redduQtur :  ikr  mafid  eure  Lei* 
ber,  taie  dat  l^teh,  das  num  mr  Schlachibeenk 
fikrtn  wiU.  S^d  praet^  haec  perpauca  tt^ 
periauis  his  fimilia; 


Z^^apod  Cnifiumpiaodittlihellus^gn^ 
lalatoriu&t  De  mtihoclif  Jujit^nem  bcuhrum 
Aranir  n  CASA  amAta  c^  simonb  r«A 
iU  auStare  ciritrsT.  aoTTJi.  FMtBiti 
17S1.  gvaferma  pUg.  ^^  cimi  fig.  aere  ind^ 
Methodum  catara<^m  extrahendi  Cafinma* 
tanam  accitfate  defcribere,  defcrlptiooiem  pm 
Vtid  iuris  £K«re  oif>erae  pretinm  erat,  quum 
fxp^cfiii  hoitis  clururci  infbumenta  et  eneheb ; 
ttfes  ad  operationis  ]»cilitafeem  et  emeodatiOb 
tiem  pkarimum  conferant  Vel  qnadraginta 
aegrods  vsfiim  qoam  feliciffime  L^fiae  refU^ 
lair.  SufficietJi«G  l^dpcaec^nioiix  ac  peoi»- 
Htce  methodi  indicare.     Sub  praeparatione 

yot.JJ.  F  et 


gS  Ili*  Di  UbeVu  acadmieis 

et  ia  curatione,  pera<9a  operadone,  tnfllepe'^ 
des  exhibere  confueuerat  In  cpnclaui  lud-. 
do,  quod  feneflras  tamen  velia  obtendenda 
£idle  obfcurari  poterat,  men(a  mediocris  al-> 
titi^dinis  infidens,  pedes  duabus  ieUis,  fellae 
aegroto  occupatae  feneflris  auerfae  ad  vtrum«* 
qne  latus  appofitis,  fulciens  operationem  in« 
flituebat.  Superiorem  palpebram  vulgari 
ipeculo  Chefeldiano  eleuabat,  quae  alterutra 
manu  cuiusdam  adminiflri  in  hoc  fitu  con- 
tinebatur,  reclinato  limul  pauUadm  capite; 
Inferiori  autem  palpebrae  immittebat  minus 
fpeculum  argenteam  pro  ratione  genarum 
protuberanriae  fledendum,  ex  cuius  inferiori 
vnco clauiculaponderis caufla dependens  pal. 
pebram  deprimebat.  In  operadonis  prioio 
iladio,  fedUone  nimirum  corneae,  vtebatur 
proprio.  vnco^  proprioque  fcalpello.  Hoc 
Berehgariano  iimile  quoad  fuperficies ;  cra£. 
fitie  tamen  maiori  et  conuexa  acumine  di£&« 
rebat  ab  illo  Richerlano  et  ,WenzeIiano.  Vq. 
cos,  ad  figuram  S  Romani  flexus,  connabaf 
ex  manubrio,iuperficiebus  (taill^  a  pans)  in* 
flrudo,  vnco  ipfo  ct  fpina  terminali,  ad  quaoi 
dnae  alae  elimatae  jmpediebant , .  .quo  minus 
fi>ina  vlterius  ocuTum  penettaret  iddemque  lae* 
wret.  Iadicemnaaiorifle?niraeYodiincumbe.« 


itfchotafticit.  8} 

bat,  reliquis  digitis  manubrium  firmiter  pre- 
iendens.  Spinani  vnci  imn»itrebat  in  cor- 
neae  interiorem  marginem  ad  lineam  dimi. 
diam  ab  albaginea.  Eodemque  tempore  e 
regione  aueria  mucrone  fcalpelli  perfbrabat 
corneam^  eoque  per  diametrum  corneae  pro- 
pulfo  pundlum  attingebat  vnci  fpina  i^dhim^ 
vt  hoc  cx  Ipco  fcalpelli  cuspis  eraergeret, 
Tunc  vncum  remouebat  et  ita  inuertebat,  vt 
gibbera  fcalpelli  fuperficies  fuper  vnci  inino- 
rem  coruaturam  glifcere,  uec  lua  acie  profun- 
dius  coniundiuam  vsque  fecare  pofTet.  Reli- 
qua  operatio  nihil  proprii  habebat,  praeter 
quod  velis  feneflras  obtendi  iuberet,  dum  per 
pupillam  egredi  cogeret  cataraflamy  et  quod, 
b  in  coiiiquatis  cataradis  cafeofae  materitii 
grumi  pupillae  adhuc  inhaerebant,  hos  aqua 
tepida  cum  tantillo.fpiritus  vi&i  perSyringam 
Annellianam  cum  pauUo  latiori  cannula  elu- 
ebat.  Ac  deligationem  vtebatur  fafcia,  cui  ad 
poUidfii  diflaottam  duae  fpongiae  affutae  erant, 
^  quas  aqua  cum  tcrtia  parte  fpiritus  vini  re- 
mizta  madefadas  oculis  impofuit  et  confir- 
mauit  fafcia,  quaeduobusforamintbus  exfeda 
concedebat,  yt  per  fyringam  nouus  humoc 
fpongiis  adiici  poffet.  Sed  loco  fpongiarum 
etiam  lintea  carpta  adhibebat;  —  s  i  m  o  n  i  s, 
imperiti  plaxirac  negligentis  chirui^iymetho- 
V  %  dus 


84  I^^-  Oi  UbeUis  academicis 

dus  nullo  modo  lecommendauit.  ;^etihacul 
lo  etiam  ocuium  firmabat  re^Ho,  vtilius  ad 
fcarificandum  oculum  jparacentbefinque  ad- 
mifliftrandam  forfitan  vfurpando ,  quam  lan- 
deolae  emplaftro   inuolutac,    acus  triqueter 

^AVCHARTII,  aut  WOOLHOVSII  kn- 

,ceola. 


Lipfiae  pro  licentia  Aimmos  in  theol.  ho- 
*nores  capeflendi  &  Ven.  sam.  frid.  na. 
T  H  A  N.  M  0  R  V  s  d.  20  et  21.  ^art.  h.  a.  de- 
fendit:  .Difputationem  in  tocum  PauHnum  i 
Corinth.  Xt^,  35  "55-  (V  pl.)     Antc  omnb» 
auo  modo  fibi  quidem  hic  locus  in  vniuer- 
fum  interpretandus  videatur,   verfione  eius 
propofita  accurata  ^t  elegante  oftendit ,  et  e 
regiohe  eiuf  edfdit  vetuftifnmam  translatio- 
nem  Latinam,  vulgata  verfione  antiquiorem, 
e  cod.  Boerneriaho ,  qui  Dresdae  ih  bibiiotlu 
.elecflorali  feruatur.    Tum  vero  diale<fHce  fpc* 
^auit  locum,  et  quasnam  propofitiones  con« 
tineat;  et  quo  npxu  eas  P.  tradet,  fubtiliffimc 
demonftrauit.     Conftare  eum  oftendit  qua* 
tuor  hisce  fententiis:  i)  fitrxpoteft,  vtolim 
nbbis  corpora,  ab  his,  quae  iam  geftamus,  di«. 
uerfa  tribuantur ;   %)  fic  etiam  fieri  debit »  vt 
haeo  ab  iUis  re  ?era  diuerfa  ^;  jj)  jta  quo^ 


et  fcholafikif.  Jf 

fie  eertefuiurum  eR ;  4)  corpora  haec  no 
Ba  fjc  diuerfa  erunt  a  prininis,  vt  intmlus  ix* 
pertia  (tt^p^M^oc)  iint.  Delnde  in  re)i<]uo« 
rmii  verborum,  qnibus  Pdultis  corporum  vi» 
tae  no/lrae  futurae  deflinatoruiu  notionein 
ampiius  declarauit,  fenfum  ieduio  inquirit^ 
dum  antitheton  aiter uin  ex  altero  expiicat  et 
jlluOrat,  eaqueomnia  fub  vnam  cc(pdoc^teoff 
notionen^,  aUa  modo  atque  alia  parte  fpeda* 
tam,  reduci  poffe  demonArat. 

Idcm  vir  dodiffimus  pro  loco  in  drdini 
thcologorum  Lipfienll  occupando  d.  XVIII 
lun.  dilputauit:  Denotionibusvnmerfisifhtheo- 
hgia,  refpond.  M.  car.  avg.  itheoph. 
K  E I L  t  o.  (V  pl.)  Vniuerfas  in  religibnc  no- 
tioncs  dicjf  eas,  qfiae  opus  iSnd,  quod  Dei$s 
fer  Chrijfufh  nofira  caufa  exfequi,  nobisque  te^ 
udatione  innotrfcere  volwt, '  vel  nofirnm  miji^ 
riam,  noftra  emolumenta,  iiojlra  ojkia  ita  co^ 
iun&im  fignijicant,  vt  genus  mt  tofum  inteUi^ 
gatur,  quala  propterea  in  do&rlna  cbriftiana 
propriae^  rcctae  acfixae,  ceterarunique  dd&ri^ 
nae  chr,  pariiim  fumTna  et  fundantentum  fi^f', 
ideoque  in  religkme  vetut  dominaniuf^;  V.  c. 
Chriftus  Dominm,  gratia  Def,  falus,  voltifYtal 
iDc»,  regnuinDei  etc  ,§ip  eni.m,quidqp|4  in 
<IodnQa  rehgionls  de  betieuQjentia  Dei  ergt 
homiiies,  ipfoque  ben^oio  repenm^a,»  i4 
F  3  omnc 


giS  IIL  Di  HbeUis  aeademms 

omad  fobeft  %eefm  et  amtfi^fec,  tamqtmn 
ipecies  generibus,  ideoque  %ocftf  et  aoorij^M 
nomiaatur.  Vim  et  naturam  illanim  nocio- 
iram  defcripfit  vberius ,  ac  de  modo  earum 
confHtuendarum  praecepit.  Ille  pro  diuerfi* 
tate  rei,  quam  quaeque  notio  vniuerfa  expri- 
mit,  diuerfus  eft.  Sunt  enim  notirnes  aUaev 
quae  omnind  indicant  illud  opus  Chrifli,  fere 
mixtae  e  dogmatibus  et  hiftoria ,  ideoque  ex 
hiftoriae  potiflimum  partibus  qu^uscumqoc^ 
per  facros  libros  praedicendo,  euentu  demon- 
Arando,  narrandoque  fparHs,  euoluendae^  ^ 
notiones  domini,  regni,  dtbellatorum  hoftium; 
aliae  vero  mece  dogmaticae ,  noOram  miie- 
riam,  emolumentum  aut  ofEcium,  conditio- 
nem  felicem,  ad  quam  peroenire  poflumus^ 
defcribunt,  nec  tamen  vbiuis  verbis  iisdem 
expreffae.  In  his  ieitur  inuefligandis  quid 
potifTtmum  fpedari  debeat,  exemplo  quodam 
lediflEJmo  declarauit  CoUegic  nimirum  plu. 
res  loquendi  modos,  qui  de  hominum  eum  Deo 
eoniunffione  agunt;  quidnam  ad  interpretan- 
/dum  praefldii  in  Jiocis  fingulis  ofFeratur,  o- 
Oendit;  ddnde  ex  omnium  fimilitudine  no» 
Itioaem  vniuerfam  conflituit 

'  Alio  libello,  quo  ^i  audiendam  orationem 
fiiam  aditialeni  inuitauit,  V.  Ch  dif&ruit:  ek 
vtilitati  fMionum  vnmerforfm  jn  theohgim. 

(pagg. 


et  ftholaJHrir.    '  ST 

(pagg.  20.)    Habent  illae  hoc,  Vt  ailiitius  mtr 

iufe  iis  adfuetus  diicat,  ambitum  dodrinaruoa^ 

.et /ingularuin  et  nexarum  mutuo,  perfpicere; 

vtfimpjicitatem  doclrinae  teligionis  inprimis 

conrpicuam  reddant^  vt  viam  difcendi  pate» 

£ici$nt  et  breuem  ct  certam ;  vt  denique,  vbi 

graues  aguo^qr  .cQutrpu^ilii^e  aut  magna  fair 

tim  eA  reatentiarum  diu^rfit^s,  intelUgatur^ 

non  tam  de  re,  quam  de  modo  difTenlionem 

j^.  —  laeft  his.  tribus  llbcllis  tnagna  prae- 

^ptorum  obferuadonumque  non  modo  do»- 

diilimarum  et  acutiflimarum ,  fed  etiam  vti- 

JiiHmarum  copia.      Academiae  Lipnenfi  ex 

^nimo  gratulamur,  quod  tandem  denuo  theo» 

logum  nadd  iit  liberaliffimi^  ingeoii ,  fciea* 

iiaeque  politiflifnae. 


////.  Nona  tittraria. 

Londini  Cei  kir^anvs  le^ione  pu« 
blica  coram  Societate  regia  Scientiarum  Lon- 
dinenfi  babita^euidty  (vti  GRSiijLiyif  xkOm 
Arum  literis  certiorem  £Kit)  pFificipium  Ui« 
flammabile,  im  phlogij^on,  oil.eir^nifi  acrem 
^fjamipabilemj  ;CprabinatiQn5,*p^  WctaU^ 
&(atum,  vti  aer  fixus  in  terra  calcaria  cR^  ^^ 
Jttoi^ue  p9nMm  ^s  qu^titati^  «otfiaere^ 


II  JIll  Noua  tamrla. 

il  Vero  iiHitaHurtv  ib  acidis  dilOkliistitr,  hm^ 
partem  ignis^  in  ipfis  contemi,  phlogiflo  imu 
pertiri,  quod  nuncforinam  aeream  aiTumai; 
iet  aer  innamindbflis  vocetur.   Plllogidon  ittf- 

2ue  et  aerem  inflammabilem  eMidem^fafau 
antiam  eile,  tn  doabu^  modo  <ftuerfis  condi* 
tiOnibus }  qui  e^dem  plane  iriodo  i  vt  aer  ^* 
JCOs  in  caice^  et  ex  ea  expdfu»  differat.  la 
tmiorem  huius  rei  probationem  cd.  tiiiST* 
t.EYva  calces  variorum  metaHorum,  vti  liu 
tliargyrii,  in  prifliiiam  fermam  redtixit,  cum 
iUa  ope  fpeculi  ardentis  in  aere  inflammabfli 
funderer,  c}ui  ab  il(ts  nu)do  vtiibMi  abforbeba. 
tor:  cuius  refiduutn  aeoue  ^ole  lAfiattiimri 
tfoieft,  ac  ^ntca.  Eadem  ratlone  acidum 
phofphoricum  in  verum  phofi^horutB  permiiu 
tatur.  Idem  cel.  KiR\rAj<ivs  etiam  de« 
monHrauit,  aerem  fixum  eife  compofitum  ex 
aere  dephtogifimUo^  eodemqvc  phlegifticato: 
proporrionemque  harum  partium  conflitu»* 
tUlm  «xa^^deteniHnauit. 


^^^lnMo  buiiii»  «nni^Loiklkii^^iKHiik  firo]^^ 
'Maginsine  k  Jtiui^,  magno  cum  ptauni, 
ih^rtmis  ob  vafiii,  quae  vit«s  fpeAant  aa<flo- 
l«m^  {bi  ^relata^  -^  Ceieb.  i  d  n  fi  a  edidit  li^ 
gtStMtihamm^ifias  de  ibccelfio^e  ab  inte« 
Vat6,i»tA^aeii^eleg^er^iiid£is.  Pr^ 
«•*  >    •-  ifi. 


IJIL  NauaUttPana.  %$ 

ieniQt  eaedem  l^eg  liagua  Arahka  cborsk 
Aere  Angiico,  cura  eiusdem  vid  do(jlifriaii| 
Ijui  verfiooem  Anglicaaam  cum  paucis  anno« 
tationibus  adiecit.  -^  Noua  editio  et^audior 
conie(flurarttm  in  N.  T«  quas  tjrpographui 
Anglus  B  o  w  y  E  R  collegerat,  nuper  in  Anglia 
prodik  typis  Nicboliii.  —  Apud  Paysium 
prodiitnuper:  Propgrtii  fxo\e^J^hjos  \  orjhat 
Book  oftheElegief  ofPropertiuf^titledCyn" 
Ahia;  translated  into  EngUfh  F^erje:  with 
eJaJical  Notes.  8»  Speciminis  loco  Attonymus 
lianc  libri  pritni  ele^arum  Propertii  Terfioiiem 
dedit,  daturus  et  reliquos,  fi  ille  placuerit.  Sa* 
tis  fidus  interpres  <ift,  fnepe  anxitis^itniumj 
at,  vt  leueni  ipfe  poeta  ingenii  gloriam  habtf^ 
ka  vix  aliquam  eius  interprctatio  feret  laudeim 
Praecipuam  huius  iibclli  partem.notae  effidunt 
iflae,  quas  interpres  adiunxit,  et  quae  teAan- 
tur,  itlum  poetaefuo  optime  explicando  omni- 
no  parem  effc.  —  Dodsley  yendit:  Poetical 
parisofthe  Old  Tefament,  newly  tranflated 
frofa  the  Hebrew.  Jf^ith  Notes  critical  and 
ixpJoMatory^  By  .^illiam  ,green.M.A. 
4»  Carmina  funt  Lamechi^  Noachi,  ifaaci, 
Jbcobi,  Mpfis,  fiileami,  Beborae^  lamentatio 
fHmdis  de  Saulo^  pofirema  yerba  Dauidi^, 
Salomoois  canticum^  variae  pericdpaelefaiae, 
precatia  Uab^uci  etc.  Nonn^Il^e  huius  coU 
F  5  '       leflfej- 


90  IUT.  NouaSUraria. 

Ie<9ionis  partes  feparadm  iani  prodiefaM  aiu 
tea.  Aodor  in  prirois  fedultis  eft  obrerndtor 
ards  metricae  Hebraeorutn^de  qua  fecundum 
H  ARii  praecepta  fentit»  ceterutn  feliciHinias 
in  reddenda  proprietateHebraicae  linguae,  et 
ledu  apprime fuauis. —  richard  hole, 
LL.  B.  Cereris  hyfnnum,  nuper  dete^him,  ct 
cditum  a  rvhnkenio,  Anglice  verti^ 
perelcganter. 

HL  MONBODDO  edidit  partem  alteraoi 
MetaphyGces  andquae,  ne^tonii  Prin* 
dpia  Aftronomica  debellaturus.  Famaniy 
Quam  fibi  peperit  nobilis  ille  audlor  ingenio^ 
u>  opere  die  origine  et  pcQgreifu  linguae,  re- 
centiiluno  hoc  perdet. 

Augujlae  (^indelicerum  magno  perfuHis  eft 
gaudio  celeberrimus  ifte  P.  m  e  r  z  i  v  s,  ac- 
ceptis  a  Ponti£  Romano  Iiteris,  quibus  pro- 
lixas  laudes  tulit  oh  con/uetudinem  Jahitorem, 
conciones  potemicas  habendi,  et  incUatus  efi,  vt 
in  ea  confianter  perfeueret,  nec  repeilife  paiia- 
iur  hominim  mate  animatorum  et  ignorantia$ 
tenebris  laborantium,  catumniis.  —  Vereii- 
dum  ed,  ne  quis  nequiti^rum  artifex  bonum 
M  B  R  55 1  y  M  deceperit  fiflitiis  literis,  Poti- 
tiHcem  enim  Roraanum,  quem  pacis  aman* 
tiil^nHim  e([e  fciinus,   quis  credat  dele(9aci 

coiu 


IIIL  Noua  Uteraria.  91 

controuerfiis  depagniandis  ?  Simul  vero  opta- 
mus,  vt,  qui  nomine  tam  faoe^o  ad  hunc  lu« 
dum  ludeadum  abufus  eft,  ne  impune  fecerit 

Berolsni  academiafcient.regia  quaefliooem 

propofuit  in  claife  philologicahaoc:  Quifa" 

Slum  ,  vt  lingua  Gallica  vniuerfaUf  feret  per 

Europam?    Quasnam  ilia  dotes  habet,  qtdbus 

honorem  huncce  demereatur?   Num  exfpeStan' 

dum  fore,  vt  illum  tueatur?   itemque  aliam 

philofophicam :     Quaenam  optima  eft  ratio, 

populos  vel  plane  rudes,  vet,  cultos  quamquam, 

fed  erroribus  ac  Juperftitionibur  variis  infeBtos 

ad  fanam  raiionem  vel  primum  vet  denuo  in- 

formandi?    Qui  de  praemio  L  numor.  aur. 

concertare  volunt  iflis  quaeflionibus  folueo» 

dis,  commentationes  fuas  ante  cal  lanu  1784* 

ad  m.  F  o  R  M  E  Y  transmittent. 

Jf^irceburgi  prodiit  de  Aoui  operis  patriflici 
'editione,  quam  St^elius,  bibliopola,  curabit; 
relatio,  huios  tenoris :  „Noua  quidem  non  funt, 
quae  nouum  hoc  opus  promittit,  ac  certe  in- 
«gniter  vtilia,  virisqiibTheologis  exfpiecftata. 
Quis  fllorum  enim  non  confitetur,  poft  S. 
Scripturae  fludium  nullibi  tantum  ad  difdpli- 
nas  theologicas  praefidii ,  quam  io  Fatbim 
cruditione,  deprehendfi?  Vbinam  vero  haec 
Hmpidius  fluit,  quam  in  praefiantiffimis  illis 

differ- 


ff%  JIIL  Nom  tUeraritt. 

diflfertftttonilmSvq^ia^  Viri  ex  Renedidint  S. 
Mauri  familia  longe  celebrati/limi ,  et  ani:iis 
^bhinc  9lk|ttot  Vir  in  CongregationeOratorii^ 
dum  vixit,  clariffimus  gallandivs,  fuis 
lHue  in  coHedioilibus  ediderunt ,  Jiue  nouis 
Patrum  cditionibus  praefliluerunt?  eiusmodt 
autem  opera  pretiofiora  funt,  quam  vt  ea 
compararc  res  priiiatorum  familiaris  pafiim 
finat.  Opcrac  igitur  pretium  erit,  fi  praelum 
Stahetianum  Herbipoli  thefauros  hos  Sn  volu- 
niina  fotte'  o<S^o  aut  decem  bono  felcdu,  iu- 
{lo<]ue  «irdine  digerat,  atque  in  forma,  vt 
aiunt,  quarta  iuris  publici  faciat.  Certe  fi  ni* 
hil  aliud  cgiflet,  quam  vt  rariftimus  ille  ia 
Gcrmania  Kber,  dotftrffimisque  lucubrationi- 
bus  rcfcrtus:  niColai  le  nourry  ad- 
paratcts  ad  BibHothecam  maximam  vetcrum 
Patrum  ct  antiquorum  fcriptorum  ecclefiafti- 
corum,  lAigduni  editam,  in  quo,  quidquid  ad 
eorum  fcripra  et  dQdrii^m  varioscuie  fcri- 
bcndi  et  docendi  modbs  pertinet,  diuertatiQ- 
nibu$  criticis  examinatur  atque  illuflratur,  no- 
lus  typjs  defcribrretjurj^^prbis  literati  gratiam 
fine  dublp  promcruiflet.  lam  vcro  nqa  cjc 
his.tantum  Ie<f)i(lima  prpferuniur,  fed  quac 
in  poilerioribus  novrrio  audVoribds  ap 
praefertim  inoALLANDii  noua  Biblioth^- 
ca^q^ua^ad  i^  in  folib  maiore  tomos  iatn  e^ 

*      '  "crtuit. 


II II.  ifouaUterarui.  93 

xrcuH,  meliora  occurrunt,  praefcruntur.  Ti- 
tuluni  coUedlioni  huic  iftum  damus :  Thrfaf^^ 
rus  rei  patrifiicae,  continens  dtffirtationef  prae^ 
Hantiores  ex  ratijftneo  D.  njcolai  le 
-VovRRY  adparatii^,  gallandii  noua 
JSibHotkeca  Patrum,  aliifque  celebrieribus  «0- 
rum  editionibus  depromtas,  et  in<xta  feritm  Pc^ 
trum  etjcriptomm  ectlefajlic^rtm  chrbmologft 
€am  dijjpojitas ,  qdofnatus,  atque  adie^is  pro^ 
oemiis,  notis,  et  rejlexionibus  ad  hifioriam  theo^ 
logide pertinentibus infiru&ns aP.  p l aci d o 
SPRENGER,  monaeho BenediBlino  et  Biblio- 
thecario  inBanz.  HiftbriaTheoIogiae,  quam 
^d  calcem  cuiusque  faeculi  adiecimus,  au<9o- 
rem  habet  Virum  editori  amicifHmum  Domi- 
num  THADDAEVM  K R A V s, modo Prio- 
rem  meritiflimum  in  Langhcim,  qui  mano- 
(criptum  fuum  cum  eo  communicauir.  vQu6 
tnagis  vero  pateat,.  quid  praeflituri  Rmui^  cc- 
cc  confpc(n;um  faeculi  aerae  ChriAianae  prir 
^i.  Triplex  fcriptorum  ecclenanicorum  ge- 
nus  ad  hoc  facculum  pertinet,  qui  expcnducu 
tur  et  ordine  operum  chronoiogico  rcccn- 
lcntur.  Piffertatio  I.  De  omriibu^  gcncratim 
primi  Eccle(iae  faecuii  Scriptoribus,  au^loc^ 

D.    NIG.     IB     NOVRRY.        Diff.  II.     Dc  S. 

Clcmcnte  Romano ,    cx  D.   a  n  d  r.   c  a  i;- 

fcANate.    DiCHLDc  aaonyvD»  viio^po^ 

^  ftolic^ 


94  ^m»  NbuaUterarku 

ftolicQ,  epiftolae  ad  Diognetum  ^u<9ore,  ex 
epdem.  DKE  IV.  la  tres  libros  Paftoris  fea 
Hermae,  ex  le  no  vrry.  Diff.  V.  DeS. 
Barnaba,  eiusque  epiftola  ex  gallanoio. 
DifC  VI.  De  operibus  S.  Dionyfii  Areopagi- 
tae,  ex  n  o  v  r  R  i  o.  DiflC  VII.  De  adis  pri- 
morum  (andorum  Martyrum  in  genere,  ex 
prae&ione generali D.  theod.rvinart. 
Di£  VIII.  De  epiftola  Presbytcrorum  et  Dia- 
conorum  Achaiae,  de  mart)rrio  S.  Andreae, 
ex  oallandio.  Difl!  IX.  De a(Ais  PaulU 
et  Tlieclae,  ex  eod.  DiflT.  X.  De  liturgiis  et 
MiflTisIacobi^Marci  etPetri,  ex  novrrio. 
JDiflT.  XL  De  tcftamentis  duodecim  Patriarcha- 
rum,  cx  GALLANDio.  Diflf.  XIL  Inhi- 
ftoriam  Prochori,  Chrifli  difcipuli ;  de  vita,  mi- 
raculis  et  adfumtionc  B.  loannis  Apofloli,  ex 
N  o  v  R  R I  o.  Diflf.  XUL  In  duos  hbros  B. 
Lini  Rom.  Pont.  de  pafliione  Petri  ct  Paulli, 
cx  eod.  Diir.  XIV.  De  duabus  epiftolis  S. 
MartiaUs,  Apofloli  ct  EpiTcopi  Lemouicenli^^ 
ex  eod.  Rcflexiones  in  hifloriam  thcologiae 
£ieculi  primi.  Eundcm  ad  modum  reliqua 
ctiam  faecula  comparcbunt,  finchique  impo. 
sietS.Bcrnardus^  lcd  hifloriam  theologiae  ad 
noflram  vsque  aetatem  profequcmur.  Poflfe. 
xnus  bic  in  laudcm  operis,quod  moiimur,  coau 
paiuiuoiieniaire  cuoi  i^AXAi^ia  Atf  x4ni>ri 

.  dilfcr. 


11  IL  Nouaiiteraria.  5^. 

diD^rtationibus,  cni  pro  faecuUfui  genio  me. 
thodus  fcholaflica,  Htibus  procreandis,  alen- 
dis  et  perennandis  in  diiciplinis  praefertim 
hiftoricis  nata,  placuit ;  at  operi  relinquimus; 
Tt  feipfum  commendet.  Qui  nomen  fuum 
operis  huius  molitioni  fubfcribit,  exemplar 
pretio  minori  accipiet  eo,  qui  non  fubfcribit. 

Gijfae  d.  Vni  lul.  diem  fupremum  obut  ce- 
leb.  BENNBR,  theologus  in  illa  academia 
primarius,  fenex  plus  quam  odogenarius. 

Vitebergae  medicae  artis  profitendae  mu- 
nus  ordinarium  nadus  eft  Cl.  l  b  o  n  h  a  r  d  i^ 
adhuc  Prof  extr.  Lipiienfis. 

Gryphiswaldae  theologiae  Pro£  ord.  deno« 
mioatus  efl  Ven.  D.  schlegel,  hucusque 
Paftor  Rigenfis. 

Error.  typpgr.  M.  lun.  p.  $74. 1.  ^.  h  CXCC 

M.  lul.  p.  6. 1.  II.  pro  hof  1.  haec^ 

■  — — p— iMi^»» 

INDEX. 
i.  Amdota. 
De  cod.   euangeL  Syriaco  bibliotfa.  Guel- 
pherbyt.  p.  I 

11.  De  iibrif  nouis. 
l.  D./a.ir«^i^iihiftarianatar#mufcoruiRi 
IrondoC  Tonu  L  7 


9tf  Index. 

'    2.  Tof.  PHfltey  Brieft  an  einen  phHofoph. 

3.  Gottk.  Epkr.  Lejfing  zur  Gefchickk  mtd 
JJUeratur  etc.  Tom.  V.  et  VL  ai^ 

4«  Je.  4ng.  Eberhards  Forbereit.  zur  nor 
tiirl.  Theotogie.  zj 

5.  ThQUvenePs  AbhandU  von  der  Luft  und 
den  Luftarten  etc.  30 

6«  Onomatologia  medlco-praftica.  Tom.  L 

3» 

7.  Thom.Rdd^sUHterfuch.Ub$rdenmenfckk 

Gi0  3» 

8.  mich.  du  Teitnetar  elemens  de  chymie 
etc.  44 

^   lo.  ^Dav.  Michaelis  Ueberf  des  A.  T. 

Tom.  VL  et  Die  Pfatmen  von  Georg.  Chnft. 

Knapp.  .     ^  4* 

10.  Horatii  opera,  ed.  Chr.  Dav.  lani.  Tom. 

U.  .49 

.11.  Menaffeh  Ben  Ifrael  Rettung  der  ludek 

etc.  '61 

la.  Chr.  Gottfr.  Gruners  Anteit.  Arzneifm 

zu  wrfckreiben.  66 

13.  Linnfs  Uhrhucb' AAex  das  Thienrekik 
etr.  Tom.  L  et  IL  66 

14.  L.  T.  Sptttters  Qrundriji  der  chriftl. 
Kirchengefch.  fyj 

l^.  Ipones  plantarum  medicinalkim.   Geo^ 

turia  III.  74 

l6.  lof.  lac.  Plenk  elem.  medicinae  et  chi- 

rurg.  forenfis.  '77 

111.  EhliMlkaeademkis^^^eolq/Ucit^  pi7g 

JIIL  Noua  titeraria. 'P«87 


9f 

^    A54NALES    LITERARIl 

■  AVGVSTVS 

ANNi     MDCCLXXXIL 


9EORG.  s^fKPAHPLi,  Prof!  Budeo^ 
fis,  ^pi/iola  apohgrtica  fro  lefuitis  Hun^ 
gari/s  aduerfus  epi(lolaii)^iafertam  Am^ 
lit.  M^t.  pag.  %%u 

fTY^alunimaiji  vcritati  gcatiqtie  fncffle  iniuricv 
iain  bab|uit  iil^e  quet^l^e,;  laudo  tamei^ 
lliiod  verba  au^oris,  vt  efant  fcripta,  fideliter 
^bibueris.  Sed  nnas  iam  tne  ponnihil  ^u 
ccre,  vt  iade,  qu^e  illis  jfides  h^benda  fit/  -?r 
iudicare^ipo^s»  ac^falfitatemi^GCufiitipnis  iHiu^ 
f«roideria.  .       t 

Q^is  rei  lit^rariae  Aatus  in  Uungaria  prii;^ 
ifiierit,  quiim  lefuitae  ia^ampcruenere,!  afti 
peiTe  ell  geoerMiqi  etexconip^ndsoadu(nbc%- 
jQB.  Secuto  Xli^eligio  Chrifliana  vna  oim  ^* 
Wis  per  bonuaes  JUligioibs,  impi;iinis  Beoc^ 
iiuflinQs,  inuc^la  eA  Hu9gariae«     ^is  finf 

4>mai  duW^gfimgi /gb<)tl^4^;«^ 

^oLH.  G  graphus 


9g  i«  Amtdota. 

graphus  S.  Gerardi,  temporibus  illis  vicinus^ 
Quinque-Ecclefiis;  et  Albae  Regiae  inftitutas 
refert.  Ex  iisdem  Benedicflinis  primi  fere  E- 
pifcopi,  et  collegia  Sacerdotum  connitueban- 
tur;  hinc  tot  fenfim  fcholae,  quot  Epifcopa- 
tus,  eredae,  quarum  numerum  deinde  magis 
auc^um  fuifle  illud  perfpicuo  documento  efi^ 
auod  Abbatiae  et  Praepofiturae  non  in  hunc 
lolum  finem,  vt  Monachi  pro  publica  felici- 
tate  Deum  exorarent,  fed  iuuentutem  quoque 
llteris  imbuerent,  conditae  fint.,  Haec  apud 
nos  fcholarum  initia. —  Inflitutio,  vt  plurimum 
legendo  et  fcribendo  abfoluebatur;  me|ipres 
e  difcipulis  pfalmodiae  difcendae  funt  adpli- 
dti ;  ita  Monachorum  numerus  magis  ^rat 
amplificatus  tam  ad  literaruni,  quam  religio. 
nis  propagatiqnem ;  quod  in  gente,  quae  haud 
ita  dudum  ex  Afia  erupit,  et  ad  facra.Chri. 
flJana  recens  tradu(f)a  fuit,  paene  necefiarium 
erat'  Principio  fere  Prifcianus  in  his  icholis 
audiebatur;  huius  exemplum  Fulbertus,  Car. 
notenfis  Epifeopus,  Boniperto,  Quinque-Eccle- 
iiarum  Antifiiti,  ad  erudiendum  Clerum  anno 
i!oo7.  transmifit;  hunc  Carthuitius  feculi  XII 
^riptbrfeitidem  triuiiTe  tefiatun  Anonymua^ 
Belae  Regis  Notaribs,  etiam  Daretls,  quod  eO 
teiiiporfe  mirum  videri  potuit,  meminit.  Ac» 
tefTere  ^x  aliqoi  a  claificis.  Certe  S.  Ludis^ 
'"-['  'r'  ^  -  -'^^    ,  taus 


Apotogia  pro  lejiutis  Hungarif.      pf 

tm  irtter  donaria,  quae  coenobio  S.  Martinl 
inmonte  Fannoniae  fecerat,  diferte  receniet 
Inue&iuas  Ciehronir,  tres  Catones,  Lueanum^ 
4uos  Donaios,  Sedulium,  et  Pfatterium  Hebrai'^ 
eum;  quodindicio  eiTe  poteft,  praeter  Lati« 
nam^facram  quoquelinguamfaltem  interMo* 
nachos  feculo^  XI  locum  habuifle.  —  Eadeiu 
paene  infiitutionis  ratio  ad  feculum  XIV  ob« 
tinebat ,  ftudlu,  vt  videtur,  non  poenitendo* 
Quis  crederct^poft  exinanitam  per  Tartaros 
Hungariain.  ex  hac  fcHptorem  Siculis  fubmi* 
niftratum  effe?  fuit  is^«rfm/,BelaeIV.  etSte- 
phaniV*  regum  Capellanus,  qui  res  Carolf 
Andegauenils  aduerfus  Monfredonum  geflas 
literis  complexuseft,  fed  ftilo,  vt  illius  aeul 
Chroniftae  folebant,  Legmdariis  proprio,  qul 
per  id  tempus  toti  Europae,  ne  ipfa  quidjem 
Itaha  excepta,  communis  eriat^  fola,  quod  fcio^ 
Dania  Saxomm  Grammaticum  produxit  ^  cu* 
ius  fcribendi  rationem  Erasmus,  quantus  lo* 

Juutionis  iatinae  magifter!  nonindignamlau*' 
B  putauit.  Si  quis  vcro  ex  nofiris  fublimio- 
res  difciplinas,  vt  thcologicas  et  philofophi- 
cas,  vellet  condifcere ,  ei  ex  Hiingaria  in  Ita« 
kara ,  Germaniam ,  vcl  Galliam  migrandum 
fuit.  Stephanus,  S.  Genouefac  Abbas,  dati^antd 
an.ii9f.  ad  BelamllLIiteris,  i^^//r/m^  Clericum 
cx  Hungaria  rariftis  ftudentem  obiiife  ftgni- 
G  %  ficat. 


lOO  1.  J^fucdota. 

ficat.  Scrius  poftea  ipfi  etiam  Epifcopi,  par. 
tim  iam  eledi,  partini  eligendi,  ad  cxterasA- 
cademias  proficifci  folcbant,  vt  maiores  in 
his  fcientiis  progrefius  facerent;  cuiusmodi, 
vt  ceteros  mifTos  faciam,  fuereStephanusCo- 
tocenfis  an.  ii66'y  Dionyjius  de  Ziuh,  poftca. 
Strigonienfis  Archiepifcopus  an.  142(^5  loannu 
Varadinenfi^  Antiftes  an.  1451.  guorum  exctn- 
ploAbbates  et  Praepofiti,  vt  Cafparus  Backy 
Sceputienfis  i47i«  aliique,  fi  quid  vltra  mona* 
ftica  ftudia  vellent  proficere,  ad  exteros  ita- 
bant.  .  '       , 

Huic  extra  regnum  tnigrationi  primus  o- 
mnium  Ludouicus  Magnus  confultum  ibat 
condita  Quinque-Ecclehis  Academia,  de  qua 
id  vnum  fcimus,  900  ex  Academicis,  fi  tamen 
ad  hoc  tempus  illa  perdurauit,  in  clade  Mo« 
hacfiana  occubuifte,  Mufis,quam  Marti,aptio. 
res.  Sigismundus  item  Academiam  Budae 
fundarat,  fed  quae  ab  eius  obitu  mox  defiit.^ 
Itaquc  rurfus  literarum  culrus  interccptus.  SciJ* 
paene  optanda  haec  barbaries  fuit,  atioqui  /a-* 
no  Pannonio,  Quinque-Ecclefienfi  pofteaEpi- 
fcopo,  quem  riobis  Italia  magiftro  fuo  prae- 
ftantiorem  rcmifit,  gloriari  non  pofleaHis; 
nec  Nicotanm  de  Bathor ,  qui  Vacicnfis  Epi* 
fcopus  deinde  fadlus,nifi^iriii«xnos  monuif^ 
fet,  Thcologiam  publice  in  Italia  profcftumr 

fuiOe 


jfpohgia  pro  lefuHis  Hmgaris.     IQI 

fuiiTe,  fciremus.  Col l^pfam  Budae  Academiam 
Matthias  l  ominuf  vel  iirftaurauit,  vel  nouam 
condidit,  briWiothecaqne  conq^iifitis  vndique 
fclediffimis  in  omni  Jcicntiarum  genere  libris 
copiofe  inflruxif,  viris  do^flimis  ex  Gerina- 
nia  et  Italia  iiberali  flipendio  ad  tradendas 
fcientras  condu<%s.  Huius  tamen,  ct  priorum 
Acadcmiarum  vtilitatcm  magis  ad  exteros, 
quam  domefKcos  pcrtinuifle  liacile  fibiperfaa- 
dcbit,  qui  Bonfinium  et  ITiuroczium,  eiusckm 
teniporis  fcriptores,  inter  fe  conferre  volel. 
Dc  cctcris  in  profana  rcpublica  viris,  <juid  dl- 
cam?  quibus  tantum  latine  didicifTe  fatis  erat, 
quantum  ad  obeunda  variorum  tribunalium 
innnia  necefle  fuit,  tametfi  nonnullos  reperi- 
am,  vt  Joannem  de  Ro2yon,  ludlcem  Curiaie, 
qui  quod  honiinem  latinae  linguae  gnarum  ki 
promtu  non  haberet ,  literas  de  iudicata  lite 
an.i47i.Htingaricc  exarare  coa<fhjs  eft;  qoos- 
dam  ctiam  litcrarum  rudes  fiiHIeexemplo  fiht 
Stephanuf  de  i?fl/Aor,  WajuodaTransfiluanus, 
Ladirlai  de  Gu/h,  et  de  Rozyon,  ih  quorum 
loco  tabulas  concordiae,  iriter  FiridericumlH. 
Imp.  Maximiliannnt  I.  Romanonim,  et  Wla- 
&laum  IL  Hungariae  Reges  anno  i^srr.  initae» 
aHi  fubfcfipferimt.  Erexerat  quoqoe  ante 
Cormnum  Acadeiiiiam  Fofonii  loannes^  Strl- 
gonicnfis  Arcbicpifcopus,  a  praetcrfluenteDa- 
G  a  nubio 


S0>  J^  AnudoUu 

nubio  Mropolitanam  diAam ;  verum  vtraque 
nb  illorutn  ex^eiTu  ita  defiuxit^vt  neceiTefuerit 
Hungaris  fub  Wladislao  II,  qui  fe^  regnum,  et 
omnia  paene  negligenter  habuit,  eiusque  filio 
Ludouico,  rurius  ad  exteros  literarum  caufla 
proficifci,  Qgod  id  fru<au  fadum,  l^trboc^ 
fsi^s,  Olahur^  fliranzku,  Daskovichius,  Sam* 
bucus,  Iftvnnjius,  et  cetcri,  quos  longum  eCi 
fet  referre,  exemplo  effe  poilunt,  Sed  hi,  et 
qui  deinceps  fequuti  funt,  diuitias  bas  litera- 
rias  in  fuum,  non  item  patriae,  vfum  aliundo 
adferebant,  quum  ob  occupatam  per  Turcaa 
.maxiniam  regni  partem  fere  in  prininam  bar^ 
bariem  relabi  nece0e  fuerit 

Haec  eratHungariae  facies  ad  annunri^dou 
quo  lefuitab,  Otaho,  Arcbiepilcopo  Strigo* 
oienfi  imprimis  curante,  domicilium  Tima* 
uiae  obtinuerunt;  decem  illuc,  velut  colonia, 
e  Viennenfi  Collegio  miflii  ex  quibus  Thea^ 
dorieus  Cani/ius,  Nouiomagenfis,  philofophl. 
cas  difciplinas,  Gtrardus,  HoIIandus,  politiorea 
literas,  et  Thontas,  ex  Sclauonia,  Rhetoricen, 
.Graecamque  lingyam  profitebantur.  Nqq 
eft  huius  loci  referre,  quibus  vicifrttudinibus 
coUegium  Tirnauiei^e,  donec  in  Academiam 
conuerteretur,  adum  fuerit.}  nam  id  vtcuiu 

3ue  habuerit,  lefuitae  e  tenuibus  his  initiis  pis- 
etentim  per  reliquam  Hungariaai,  Trans(U« 


Jlpotogia  pro  lejkitif  Hmgarif.     1 03 

Qamam^  et  Croatiam,  erScIauoniam  Dropagati 

funt,  vfi  beneficio  Regum,  qui  Ordinum  ro* 

gatione  decretis  anni  154S.  et  1550.  fiindos  ab 

Religiofis   defertos  in  vfus  fcholarum  publi- , 

canim  conuertendos  fanxeranf.     Quanquam^ 

autem  numero  fenfini  augerentur,  exantlan- 

dis  tamen  laboribus  pro  amplitudine  prouin- 

fiarum  vix  fufFecere.     Itaque  feculo  poft  in* 

tegro  Patres  Piarum  Scholarum  in  partem  la- 

feoris  venerunt,  qui,  vtut  iis  vi  inflituti  fui  ru- 

des  et  egenij  folum  pueri  in  legendo  et  fcri« 

bendo  imbuendi  effent,  tamen  commodi  pu- 

biici  cauffa  obtinuerunt^  vt  politiores  etiam 

literas  cum  philofophia  profiteri  poifent.'  His 

tanqaam  duobus  humeris  fcbolae  latinae  apud 

Catholicos  per  Hqhgariam.ab  anno  is6o.  ad 

1773.  nitebantur.  —  Reftat,  vt,  quae  traden- 

darum  difciplinarum  ratio  fuerit,  paucis  expe- 

diam.     Tbeologia  partim  fchplanicis,  partioi 

dogmaticis  quaefiionibus  abfoluebatur ;  plus 

tamen  illis,  quam  ifii^  ex  feculi  more  datum, 

In  Philofophia  regnabat  Arifloteles,  fed  Ara-» 

bum  et  Hi^anorum  commentariis  partim  in-p 

quinatus,  partim  obfcuratus;  Mathefeos  flu« 

^a  in  iecundis  curis  ponebantur;  fi  quos  ta- 

men,  vt  complures  erant,  naturpe  du(5lus  illq 

ferebat,  amplus  iltis  campus  datus  e{{.     PoHr 

.tioc  literatura  pofl  grammaticac|  crepnndi^ 

.    .  .**  G  4  bifto* 


94  mi*  NwaUteraria. 

ftoHco,  cpiftolae  ad  Diognctum  s^u(9orc,  C3C 
codem.  DUC  IV,  la  tres  libros  Paftoris  (eu 
Hermae,  cx  l  e  n  o  v  r  r  y.  DiflT.  V.  De  S. 
Barnaba,  eiusque  epiftola  ex  G  a  l  l  a  n  i>  i  o. 
DifE  VI.  De  operibus  S.  Dionyfii  Areopagi- 
tae,  ex  n  o  v  r  R  i  o.  Diff.  VII.  De  a<3is  pri- 
morum  fandlorum  Martyrum  in  genere,  ex 
j)rae&tionegOTeraliD.  theod.  rvinart. 
DifT.  VIII.  De  epiftola  Presbyterorum  et  Dia- 
cononim  Achaiae,  de  martyrio  S.  Andreae, 
cx  G  A  L  L  A  N  D I  o.  Diff,  IX.  Dc  adis  PaulU 
ct  Theclae,  ex  eod.  Diff.  X.  De  liturgiis  et 
Miffis  lacobi,  Marci  et  Petri,  cx  novrrio. 
t)iff.  XL  De  teftamentis  duodecim  Patriarcha- 
nim,  ex  gallandio.  Diff.  XII.  In  hi- 
floriam  Prochori,  Chrifli  difcipuli ;  de  vita,  mi- 
racuUs  ct  ^dfumtione  B.  loannis  Apoftoh,  ex 
NOVRRio.  Diff.  XIII.  In  duos  hbros  B. 
Lini  Rom.  Pont.  de  paffione  Petri  et  Paulli, 
cx  eod.  Diir.  XIV.  De  duabus  epiftoHs  S. 
MartiaUs,  Apoftoli  et  Epifcopi  Lemouicenfi^^ 
cx  eod.  Reikxiones  in  hiftoriam  theologiae 
£ieculi  primi.  Eundem  ad  modum  reliqua 
ctiam  faccula  comparcbunt,  finertique  impo- 
iietS.Beraardus^  fed  hiftoriam  theolcagiae  ad 
noftram  vsque  aetatem  profequcmur.  Poflc- 
mus  bicinlaudem  operis,quod  molimur,com- 
pMiiUQiiea^JAice  cuotijc^AXAx^ia  al^ x^ndri 
.t  .  diflier- 


1111.  Nbua  Jiieraria.  5  ^  - 

dii&rtationibus,  cui  pro  faeculi  fui  genio  me. 
thodus  fcholaflica,  Htjbus  procreandis,  alen- 
dis  et  perennandis  in  difcipiinis  praefertim 
bifloricis  nata,  placuit;  at  operi  relinquimus, 
vt  feipfum  commendet.  Qui  nomen  fuum 
operis  buius  molitioni  fubfcribit,  exemplar 
pretio  minori  accipiet  eo,  qui  non  fubfcribit. 

Giffae  d.  Vni  lul.  diem  fupremum  obiit  ce^ 
leb.  6ENNBR9  theologus  in  illa  academia 
primarius,  fenex  plus  quam  odogenarius. 

Vitebergae  medicae  artis  profitendae  mu- 
Dus  ordinarium  nacflus  efl  Cl.  l  e  0  n  h  a  r  d  i^ 
adhuc  Prof  extr.  Lipfienfis. 

Gryphiswaldae  theologiae  Pro£  ord.  deno- 
minatus  efl  Ven.  D.  schlegel,  hucusque 
Paftor  RigenCs. 

Error.  typpgr.  M.  lun.  p.  574. 1.  ^.  1.  CXIX» 
M.  lul.  p.  6. 1.  II.  ^to  hos  1.  haec. 

INDEX. 
J.  Amdota. 
De  cod,   eoangel.  S^rriaco  biblioth.  Guel- 
pherbyt.  p.  I 

11.  De  librif  nouis. 
j.  D.  lo.  Sedwigii  hiftorift  natar«  mufcorum 
frondoi:  Tonu  L  7 


9tf  Index. 

"    5.  Tof.  Prifttey  Brieft  an  einen  pkihfopft. 

Zwe^er,  l6 

3.  GoUh.  Efhr.  Lejfing  zur  Gefchickk  und 

LUUratur  etc.  Tom.  V.  et  VI.  2W 

4«  U.  Aug.  Eberhards  ForbereU.  zur  nor 

tUrl.  Theotogie.  zj 

5.  ThouveneFs  AbhandL  von  der  Luft  und 
den  Luffarten  etc.  30 

6.  Onomatologia  medico-praftica.  Tom.L 

3? 

7.  Tkom*Rdd^sUnterfuch.Uberdenmenfchk 
Oei/t  3> 

8.  mkh.  du  Tennetar  elemens  de  chymie 
etc.  44 

9.  lo.  ^Dav.  Michaelis  Ueberf  des  A.  T, 
Tom.  VI.  et  Dle  Pfatmen  von  Georg.  Chrijt. 

^         Knapp.  t     ^  4^ 

10.  Horatii  opera,  ed.  Ckr.  Dav.  lani.  Tom. 
•'       n.  .49 

.11.  Menaffeh  Ben  IfraH  Rettung  der  ludek 

etc.  61 

1%.  Chr.  Gottfr.  Grwms  Anleit.  Arznei^ 

zu  mrfchreiben.  66 

13.  Dnnfs  UhrbucbMiex  dast  Thierreid 
etc  Tom.  h  et  IL  66 

14.  L.   T.  SpUtlers  ^rundriji  der  chriftl. 
Kirchengefch.  (u 

l^.  Ipones  plantarum  medicinali^nn.   Geit- 

turia  III.  74 

l6.  lof.  lac.  Plenk  elem.  medicinae  et  chi- 

rurg.  forenfis.  '77 

///.  D&lihemsaeadmkis^^^eok^lkii.  jk^g 

JIIL  Noua  literaria.  'P«  87 


9f 

^    ANNALES    LITERARIL 

1  »  '  I      ■    ■    ■      I  11»  »1  ■■!      II         ■  l^ 

i'  AVGVSTVS 

ANNi     MDCCLXXXIL 


7.   Aifkecdota^ 

pEOKO.  sffEPAHPx;,  Prof!  Bude|i^ 
fis,  0pi/lol(f.  apologf^tica  pro  lefuitis  Hun* 
garis,  aclueriuscpiftolam^iQfcrtam-^wf^ 
lit.  M^t.  pag.  a8i. 

fT^/^uinniam  vcritati  gcQtiqiie  tnie^e  iniuricv 
iam  hal:^t  iil^^  quccelae;  laudo  tamei^ 
i^nod  verba  au^oris,  vt  erane  fcripta,  fideliter 
xix(iibueri3.  Sed  (loas  iam  me  aonnihil  ^u 
cere,  vt  iade,  qu^e  ilKs  jBde?  hpbenda  fit,  — 
judicareipoifi^s,  aofalfitatemi^Gcufationis  ifUu^ 
{«rqidcri».  t 

Qjiis  rei  lit^rari^  Aatus  in  Hut^aria  priuf 
£ierit ,  qumn  ikfuitae  in  ^m^  peruenere  ^  n^ 
i^^fle  tjX  geaeratiqi  etexconipendioadu(nbr%- 
j».  Secub  Xli^ligio  Chriniana  vna  cum  i^ 
icris  per  ^iomiaes  JKeligiofos,  Jmpt;iiBis  Iteiu^ 
4i^inQs,  .inue(^  eA  Huiiga^ae.  |ii$  finjp 
M^mm  dui^.pf imjtt  ich<>i%^ jdi^l^eNW  %m  ^^ 

yoLll.  G  graphua 


5a  ////.  Noua  Uteraria. 

diflertfttfoniktis,.  qtiais  Vici  ex  Renedidint  S. 
Mauri  familia  ionge  celebrati/limi ,  et  antus 
^bhinc  9lk{^  Vir  in  CongregationeOratorii, 
dum  vixit,  clarifliirms  gallandivs,  fuis 
fiue  in  colledlioArbus  ^diderunt ,  Jiue  nouis 
Patrum  editionibus  praeflituerunt  ?  eiusmodi 
autem  opera  pretiofiora  funt,  quarn  vt  ea 
comparare  res  priiiatorum  familiarJs  paflim 
finat.  Opcrae  igitur  pretium  erit,  fi  praelum 
Staheiianum  Herbipoli  thefauros  hos  in  volu- 
niina  fbrte'  oifl^o  aut  decem  bono  felcdu,  iu- 
ftpque  ordine  digcrat,  atque  in  forma,  vt 
aiunt,  quarta  iuris  pubJici  faciat  Certe  fi  ni- 
hil  aliud  egiflet,  quam  vt  rariflimus  ille  ia 
Gtrmanta  Kbcr,  dotftrffimisque  lucubrationi- 
bus  refertus:  niColai  le  nourry  ad- 
paratas  ad  Bibliothecam  maxiinam  veterura 
Patrum  ct  antiquorum  fcriptorum  ccclefiafii. 
corum»  l^ugduni  editam,  in  quo,  quidquid  ad 
corum  fcripra  et  dQdrir^m  variosque  fcri- 
bcndi  et  docendi  modbs  pertinet,  dilTertatio- 
nibus  criticis  examinatur  atque  illuflratur,  no- 
]uis  tjrpis  dcfcribcretiiitj^.prbis  literati  gratiam 
fine  dubip  promcruiflet.  lam  vcro  non  c^ 
his.tantum  le<3illima  prpferuntur,  fed  qpac 
in  poikrioribus  novrrio  audVoribus  s^ 
praefertim  in  g  a  l  l  a  n  d  i  i  noua  Biblioth^ 
cs^quaead  i3r  in  folio  maiore  tomos  iam  ej^ 
*    '      *     ^  'crtuit. 


Illh  ifcuaUterarui.  ^3 

'crcuit,  roeliora  occurrunt,  praeferuQtvn  Ti- 
tulum  colledlioni  huid  iftum  datiiu^:  Thtfat^ 
rus  rd  patrifiicae,  continenf  dijfertaiiones  prae^ 
fiantiores  $x  rarijim)  D.  njcoiai  le 
>KOVRRY  adparatn^,  gallandii  noua 
JBibHoiheca  Patrum,  aliisque  celebrieribus  eo^ 
rum  editionibus  depromtas,et  ittocta  feriemPch 
Irum  etjiriptomm  ectlejhjlic^rum  ckronoiogit 
eamdijpofias,  qdornatus,  atque  adieSlis  pro^ 
oemiis,  notis,  et  rrjlexionibus  ad  hifioriam  theo^ 
logiOe pertMientibus mllru^us aP.  vlacido 
SPRENGER,  monacho  BenediSlino  et  Biblio- 
thecarioinBanz.  HindriaTheologiae,  quam 
4id  calcem  cuiusque  faeculi  adiecimus,  au<fku 
rem  habet  Virum  editori  amiciffimufti  Domi- 
num  THADDABVM  KR Avs, modoPrib- 
rem  meritidimum  inLangheim,  qui  mano- 
icriptum  fuum  cum  eo  communicauir.  <i^6 
magis  vero  pateat,^  quid  praeJIituri  fimus,  cc- 
ce  confpedum  faecuii  aerae  Chriflianae  pri^ 
^i.  Triplex  fcriptorum  ecclenanicorum  g^ 
nus  ad  hoc  faeculum  pertinet,  qui  expendim* 
tur  et  ordine  operum  chronologico  recen- 
fentur.  Diifertatio  I.  De  omriibu^  generatim 
pricni  Ecclefiae  faecufi  Scriptoribus,  auAoi» 

U,    NIC.     LB    NOVRRY.        Di{f.  II.     De  & 

Clemente  Romano,    ex  D.   andr.   gail* 
$,AtfiUtf.    DiiSfiLldtdndftyiM^^Apo^ 

^  ftolic^ 


94  mi'  Nwatteraria. 

ftoHco,  cpiftolae  ad  Diognetum  ^utSore,  et 
epdem.  DiS.  IV.  In  tres  libros  Paftoris  fea 
Hermae,  ex  le  novrry.  Diff.  V.  DeS. 
Barnaba,  eiusque  epiftola  ex  gallandio. 
DifE  VI.  De  operibus  S.  Dionyfii  Areopagi- 
tae,  ex  n  o  v  r  r  i  o.  Difl!  VII.  De  a<3is  pri- 
morum  (aadlorum  Martyrum  in  genere,  ex 
j)rae&donegOTeraliD.  theod.  rvinart. 
DiflC  VIII.  De  epiftola  Presbyterorum  ctDia- 
cononim  Achaiae,  de  martyrio  S.  Andreae, 
ex  GALLANDio.  DKT.  IX.  De adis  Paulli 
ct  Theclae,  ex  eod.  DifT.  X.  De  liturgiis  et 
Miffis  lacobi,  Marci  et  Petri,  ex  n  o  v  r  r  i  o. 
JDiff.  XL  De  teftamentis  duodecim  Patriarcha- 
rum,  ex  gallandio.  Difl!  XIL  Inhi- 
floriam  Prochori,  Chrifli  difcipuli ;  de  vita,  mi- 
raculis  et  ^dfumtione  B.  loannis  Apoftoli,  ex 
NOVRRio.  Difl*.  XUL  In  duos  hbros  B. 
Lini  Rom.  Pont.  de  paflione  Petri  et  PauUi, 
ex  eod.  DilF.  XIV.  De  duabus  epiftolis  S. 
MardaUs,  Apoftoli  et  Epifcopi  Lemcuiceniis^ 
m  eod.  Reflexiones  in  hiftoriam  theologiae 
£ieculi  primL  Eundem  ad  modum  reliqua 
ctiam  faecula  comparebunt,  flnehtique  impo- 
iietS.Beruardus^  fed  hiftoriam  theoio^aead 
noftram  vsque  aetatetn  profequemur.  Pofle* 
naus  bicinlaudem  operis,quod  molimur,coin« 
pamiuQiieniAire  cumJc^AXAx^is  al^xandri 
.£  di^r» 


1111.  Noua  Jiteraria.  5  ^ . 

diilertationibus,  cui  pro  faeculi  fui  genio  me- 
thodus  fcholaflica,  litjbus  procreandis,  alen- 
dis  et  perennandis  in  difcipllnis  pruefertim 
hiAoricis  nata,  piacuit ;  at  operi  relinquinius, 
vt  feipfum  commendet.  Qui  nomen  fuum 
operis  buius  molitioni  fubfcribit,  exemplar 
pretio  minori  accipiet  eo,  qui  non  fubfcribit. 

Giffae  d.  Vni  lul.  diem  fupremum  obiit  ce« 
leb.  BENNBR,  theologus  in  illa  academia 
primarius,  fenex  plus  quam  odogenarius. 

Vitebergae  medicae  artis  profitendae  mu- 
nus  ordinarium  nacflus  eft  Cl.  l  £  0  n  h  a  r  D  i^ 
adhuc  Prof  extr.  Lipfienfis. 

Gryphiswaldae  theologiae  Pro£  ord.  deno- 
minatus  efl  Ven. D.  schlegel,  hucusque 
Paftor  Rigenfis. 

Error.  typpgr.  M.  lun.  p.  574. 1.  ^.  1.  CXIX» 
M.  lul.  p.  6. 1.  II.  j^ro  iu)f  I.  haec^ 

INDEX. 
J.  Anecdota. 

De  cod.   eoangel.  S}rriaco  biblioth.  Guel- 
pherbyt.  p.  I 

IL  De  librif  nouis. 

%.  D. Io.IIedwigiilM(ymn2LtaumxScorxmi 
firondoi:  Tonu  L  7 


9tf  Index. 

"    5.  lof.  Pfifltey  Brieft  an  einen  pkHofopfi. 
Zwe^er,  l6 

3.  GoUh.  Efhr.  Lejfing  zur  Gefchickk  und 
LUUratur  etc.  Tom.  V.  et  VI.  a» 

4.  U.  Aug.  Eberhards  Forbereit.  zur  nor 
turU  Theotogie.  zj 

5.  Thouveners  AbhandU  von  der  Lufl  und 
den  Luftarten  etc.  30 

6.  Onomatologia  medico-pradtica.  Toni.L 

3? 

f.   Tkom.Rdd^sUnterfuch.UberdennmfchL 
.   QiiA  3> 

8.  mich.  du  Temutar  elemens  de  chymie 
etc.  44 

9.  lo.  ^Dav.  Michaelis  Ueberf  des  A.  T. 
Tom.  VI.  et  l>\e  Pfatm^n  von  Georg.  Chrijt. 

^         Knapp.  .        '  4^ 

10.  Horatli  opera,  ed.  Chr.  Dav.  lani.  Tom. 
*        n.  .49 

.II.  Menaffeh  Ben  Ifrael  Eettung  der  ludek 
etc.  61 

12.  Chr.  Gottfr.  Grusms  AnUit.  Arznejfm 
zu  «erfchreiben.  66 

13.  Unni^s  Uhrbucb'Ubex  das  ThkrrHA 
'etc.  Tom.  t  et  IL  66 

14.  L.   T.  Spittlers  ^ndriji  der  chriJlL 
Kirchengefch.  fyf 

X^.  Ipones  plantarum  medicinaliwm.   Geft- 

turialll.  74 

l6.  lof  lac.  Plenk  elem.  medicinae  et  chi- 

rurg.  forenfis.  ^  '77 

///.  D&liMitaeadmku^fikolq/ikif,  jk^g 

JIIl.  Noua  literaria.  —  P-S? 


} 


9f 

ANNALES    LITERARIl 


AVGVSTVS 
ANNi     MDCCLXXXIL 


pEOKO.  sjz^epahpl;,  Prof!  BuideOf 
fis,  ^pi/iola  apologrticapro  lefuitis  fftm* 
garis,  aduerfus  epi/lolani^iQfertaai  Am^ 
/i/.  M^rt.  pag.  ajBi. 

j5T/^ialmnni^ui  vcritati  geatiqiie  iniEae  iniuricv 
iaiu  babmit  iil^^  quetel^e;  laudo  tamei^ 
l|aod  verba  au^oris,  vt  erane  fcripta,  fideliter 
xpcbibueri^.  Sed  (loas  iam  ine  aonnihil  ^u 
cere,  vt  iade,  qujfie  illis  jfide?  hpbenda  fit,  — 
iudicare|Ki)fiis,  aofaliitatemi^ccuiiitiQnis  ifliu^ 
pcraideria.  •  .       t 

Qjiis  rei  literari^  Aatus  jn  Hut^aria  priuf 
iSierit,  qu^ikfuitae  iaje^perueaere,t  n^ 
i^ede  eil  geaer^um  etexconipeadiaadu(nbr%- 
p^  Secuio  Xli^ligio  Chrifliana  vna  aim  ^- 
jearis  per  j^oaiia^s  Keiigiofos,  impr^imis  BefOQr 
^uSlinps,  .inue^la  eA  Hujiga^ae.     jHUs  iiajp 

i^nuii  duW^gf ira  jtt  igb<>i^*^^VP¥»>^^      ?^ 
VoLIL  O  graphua 


9S  .        1.  Anetdoia. 

graphus  S.  Gcrardi,  temporibui  illis  vicinus, 
Quinque-Ecclefiis;  et^lbae  Regiae  inftitutas 
refert.  Ex  iisdem  Benedidinis  primi  fere  E. 
pifcopi,  et  collegia  Sacerdotum  conriitueban. 
tur;  hinc  tot  fenfim  fcholae,  quot  Epifcopa- 
tus,  eredae,  quarum  numerum  deindc  magis 
auc^um  fuifle  illud  perfpicuo  documento  eft, 

Siuod  Abbatiae  et  Praepofiturae  non  in  hunc 
olum  finem,  vt  Monachi  pro  publica  feiici- 
tate  Deum  exorarent,  fed  iuuentutem  quoque 
literis  imbuerent,  conditae  fint.,  Haec  apud 
lios  fcholarum  initia. —  Infiitutio,  vtplurimum 
lcgendo  et  fcribendo  abfoluebatur;  melipres 
e  difcipulis  pfalmodiae  difcendae  funt  adpli* 
citi ;  ita  Monachorum  numerus  magis  ^rat 
dmplificatus  tam  ad  literaruui,  quam  religio- 
nis  propagatianem ;  quod  in  gentt,  quae  haud 
ita  dudum  ex  Afia  erupit,  et  ad  facra  Chri« 
fliana  recens  tradu<f)a  fuit,  paene  neceiTariuin 
erat.  -  Principio  fere  Prifcianus  in  his  fcholis 
audiebatur;  huius  exemplum  Fulbertus,  Car«» 
notenfis  Epifeopus^  Boniperto,  Qu!nque.Eccle- 
iiarum  Antifiiti,ad  erudiendum  Clerom  anno 
1007.  transmifit;  hunc  Carihuitius  feculi  Xll 
icriptbr  fe  itidem  triuiffe  teflatur.  Anonymus^ 
Belae  Regis  Notarius,  etiam  Daretis,  quod  eO 
tempor6  mirum  videri  potuit,  menlinit.  Ac*- 
teflere  mc^2c  ftliqni  a  claflici&  CerteS.  Ludi^ 
'"-':  -T'  ^  -  •'■*     ,  t€ius 


Apohgta  pro  lejmtis  Hungarif.      $$ 

iaus  inter  donaria,  quae  coenobio  S.  Martinl 

in  monte  Pannoniae  fecerat,  diferte  receniet 

JnueSliuas  Ciceronis,  tres  Catones^  Lucanunu 

duos  Donatos,  Sedulium,  et  Pfalterium  Hebrai* 

tum;  quodjndicio  efle  poted»  praeter  Lati- 

nam,facram  quoquelinguamfalteni  interMo- 

naclios  feculo,  XI  locum  habuiile.  —  Eadem 

paene  inflitutionis  ratio  ad  feculum  XIV  ob« 

tinebat ,  fru(Su,  vt  videtur,  non  poenitendo. 

Quis  crederct,.poft  exinanitam  per  Tartaros 

Hungariam^  ex  hac  fcriptorem  Siculis  fubmi- 

niftratum  effe?  fuit  is^«rff^a/,BelaeIV.etSte- 

phani  V.  regum  Capellanus,  qui  res  Caroli 

Andegauenlis  aduerfus  Monfredooum  geHas 

liceris  complexuseft,  fed  flilo,  vt  ilHus  aeui 

Cbroniftae  folebant^  Legtndariis  proprio,  qul 

per  id  tempus  toti  Europae,  ne  ipfa  q(iid|em 

Italia  excepta,  communis  erat;  fola,  quod  fcio, 

Dania  Saxoiuni  Gramwaticum  produxit,  cu* 

ius  fcribendi  rationem  Erasmus,  quantus  lo. 

ouutionis  latinae  magider!  nonindignamlau** 

de  putauit.    Si  quis  vcro  cx  noflris  fubliniio- 

res  di(ciplinas,  vt  thcologicas  et  philofophi- 

cas,  vellet  condifcere ,  ei  ex  Hungaria  in  Ita-« 

liatn ,  Gennaniam ,  vcl  Galliam  migrandum 

fuit.  Stephanqs,  S.  Genouefae  Abbas,dati$antd 

an.  iipf.  ad  BelamllLIiteris,  jS^/A/m»  Clericum 

cx  Hungaria  Pariliis  fludentem  obiiffe  figni* 

G  %  ficat. 


lOO  1.  jfnecdota. 

ficat.  Scrius  poftca  ipfi  etiaiTi  Eptfcopi,  par. 
tim  iam  eledi,par(im  eligendi,  ad  cxterasA- 
cademias  proficifci  folebant,  vt  maiores  in 
his  fcientiis  progrefius  facerent;  cuioscnodi, 
vt  ceteros  mifTos  faciam,  fuere  StephannsCo* 
tocenfis  an.  ti66^  Umiyjius  de  Zeuh,  poftca. 
Strigonienfis  Archiepifcopus  an.  141^;  Joanmf 
Varadinenfi?  Antiftes  an.1451.  ouorum  cxcnii* 
ploAbbatcs  ct  Praepofiti,  vt  Cafparus  Back, 
Sceputicnfis  1471.  aliique,  fi  quid  vltra  motia- 
flica  ftudia  vellent  proficere,  ad  cxteros  ita- 
bant.  '       , 

Huic  cxtra  rcgnum  migrationi  primos  o- 
mnium  Ludouicuf  Magnus  confultam  ibat 
condita  Quinquc-Ecclefiis  Academia,  de  qoa 
id  vnum  fcimus,  300  cx  Academids,  fi  tamcd 
ad  hoc  tempus  illa  perdurauit,  in  cladc  Mo* 
hacfiana  occubuifTc,  Mufis,quamMarti,aptio- 
rcs.  Sigimundus  item  Acadcmiam  Budae 
fundarat,  fcd  quac  ab  eius  obitu  mox  dc{iit.v 
Itaquc  rurfus  literarum  cuhus  intcrccptus.  Sc4* 
paene  optanda  haec  barbarics  fiiit,  alioqui  la^ 
no  Pannonio,  Quincjuc-Ecclefienfi  poftcaEpU 
fcopo,  qucm  riobis  Italia  magiftro  fuo  prae- 
ftantiorem  rcmifit,  gioriari  non  pofteaMu; 
ncc  Nicolaum  de  BcUhor ,  qui  Vacicnfis  Epi- 
fcopus  deindc  fa(flus,nifi^i>/ii«/nos  monuid 
fet,  Thcologiam  publice  in  Italia  profcftumr 

fuiOo 


j^potogia  pro  lefuitis  Hungaris.     loi 

fiuffe,  fciremus.  Collapfatn  fiudae  Academiam 
Matthias  tormnus  vel  irrflaurauit,  vel  nouam 
condidit,  bribliothecacjne  conq^iifitis  vndicjue 
'  fclediffimis  ih  omnijcicntfarum  genere  Jibris 
copiofe  inflruxit,  viris  doiSlflimis  ex  Germa- 
nia  et  Italia  liberali  (lipendio  ad  tradendas 
•  fcientias  conduftis.  Huius  tamen,  et  pridrura 
Academiarum  vtilitatem  magis  ad  exteros, 
quam  domcfticos  pertinuHfe  facile  fibi  perfiia- 
dcbit,  qui  Bontittium  et  ITiurdcziufn,  eiusdem 
temporis  fcriptores,  inter  fe  conferre  voldt. 
De  ceteris  in  profana  republica  viris,  quid  di- 
cam  ?  quibus  tantum  latine  didiciffe  fatis  eraf, 
quantum  ad  obeunda  variorum  tribunalium 
tnimia  necefle  fuit,  tametfi  nonniillos  reperi- 
am,  vt  Joannem  de  Hozyon,  ludicem  Curiafe, 
qui  quod  hbminem  latinae  linguae  gnarum  ki 
promtu  non  haberet ,  literas  de  iudicata  lite 
an.  1471.  Hungarjce  exarare  coaftus  eft;  quoS- 
dam  etiam  fiterarum  rudes  fiJiffeexempld  fifit 
Stephanus  de  iff^Aor,  WajuodaTransfiluanus, 
Ladirlai  de  Guffo,  et  de  Rozyon,  ih  quorum 
loco  tabulas  concdrdiae,  iiiter  Fridericutn  IH. 
Imp.  Maximilianmii  I.  Romanorum,  et  Wla- 
dislaum  R  Hungariae  Reges  anno  i^pr.  initae, 
aKi  fubfcripferunt.  Erexerat  quoqoe  aiitc 
Cormnnm  Acadeiniam  Fofonii  Kannesy  Strl. 
gonicnfis  Archiepifcopus,  a  pfaeterfluenteDa- 
G  3  nubio 


lOt  i-  Anuiota. 

nubio  Iflcopolitanam  diAam ;  venim  vtraque 
nb  iliorum  excefTu  ita  defluxir,vt  necefTefuerit 
Hungaris  fub  Wladislao  II,  qui  fe,;  regaum,  et 
omnia  paene  negligenter  habuit,  eiusque  filio 
Ludouico,  ruriiis  ad  exteros  literarum  caufla 
prolicifci,  Q^od  id  frudu  facftum,  f^erboc* 
m^p  OlahuT^  f^iranzms,  Daskovickius,  Sam* 
bucus,  JJlunnJius,  et  ceteri ,  quos  longum  ef« 
fet  roferre,  exemplo  effe  poiiunt,  Sed  hi,  et 
qui  deinceps  fequuti  funt,  diuitias  bas  litera- 
rias  in  fuum,  non  item  patriae,  vfum  aliunde 
adferebant,  quum  ob  occupatam  per  Turcaa 
maxtmam  regni  partem  fere  ia  prininam  bar-> 
bariem  relabi  neceffe  fuerit 

Haec  eratHungariae  facies  ad  annunTi^d:». 
quo  lefuita^,  Otaho,  Arcbiepifcopo  Strigo* 
nienfi  imprimiscurante,  domicilium  Tirna* 
uiae  obtinuerunt;  decem  illuc,  velut  coionia^ 
c  Viennenfi  Collegio  miffi,  ex  quibus  TTieon 
doneus  Canifius»  Nouiomagenils,  philofophi- 
cas  difcjplinas,  Gerardus,  HoUandus,  politiores 
literas,  et  Thomas,  ex  Sclauonia,  Rhetoriceny 
Graecamque.  lingpam  profitebantur.  Nqn 
efl  huius  loci  referre,  quibus  vicifCtudinibua 
collegium  Tirnauieqfe,  donec  in  Academiam 
conuerteretur,  adum  fuerit,;  nam  id  vtcuo* 

3ue  habuerit,  lefuitae  e  tenuibus  his  initiis  pp- 
etentim  per  reliquam  Hungariaoi,  TransiU* 

uaniam^ 


jfyotogia  pro  hfiuHt  Hmgaris.     1 03 

uaniam^  et  Croatiam,  er Sclauoniam  Dropagati 
funt,  vfi  beneficio  Regum,  qui  Ordinum  ro- 
gatione  decretis  anni  154S.  et  1550.  fiindos  ab 
Ileligiofis  defertos  in  vAis  fcholarum  publi- 
carum  conuertendos  fanxeranf.  Quanquam 
^utem  numero  fenfim  augerentur,  exantlan- 
dis  tamen  laboribus  pro  amplitudine  prouin- 
fiarum  vix  fufiTecere.  Itaque  feculo  poft  in- 
tegro  Patres  Piarum  Scholarum  in  partem  la- 
feoris  venerunt,  qui,  vtut  iis  vi  inflituti  fui  ru- 
des  et  egenij  folum  pueri  in  legendo  et  fcri« 
bendo  imbuendi  effent,  tamen  commodi  pu-. 
blici  cauda  obtinuerunt,  vt  politiores  ctiam 
literas  cum  philofophia  profiteri  poffent.'  His 
tanqaam  duobus  humeris  fcholae  latinae  apud 
Cathohcos  per  Hurlgariam.ab  anno  15^0.  ad. 
1773.  nitebantur.  —  Reftat,  vt,  quae  traden- 
darum  difciplinarum  ratio  fuerit,  paucis  expe^ 
diam.  Tbeologia  partim  fcIiQlafiicis,  partioi 
dogmaticis  quaefiionibus  abfoluebatur ;  plus 
tamen  illis,  quam  ifii^  ex  feculi  more  datum, 
In  Pbilofophia  regnabat  Arifloteles,  fed  Ara* 
.bum  etHi^norum  commentariis  partim  in^ 

3uinatus,  partim  obicuratus;  Mathefeos  fiu« 
ia  in  lecundis  curis  ponebantur;  fi  quos  ta* 
.men,  vt  complures  erant,  natur^e  dudus  illq 
.ferebat,  amplus  illis  campus  datus  eft.  Poli* 
.tior  literatura  pgfi  grammaticae]  crcpnndi^ 
,    .  n**  G  4  bifto* 


ft 


i#/  hUu  Ifungarii,     i  cf 

s  CKCgit  j  luinc  riirfus 
rincipio  peracgre  du- 
iJJunris  Gerarditi  van 
aomine  pcrenni  ine* 
ines  Aundacas  primu* 
tnintjs  efio. 

ilTimej  qucmadmodurn 

3 1 ,  c  u  r  /jf  0  f  f  f  //*  ?j  i  ia  l  tu 

'^g^  fi  occiikrg  in  Hun-i 

ndi  ccipitis  parium  pri- 

Hm\  pra^focari,     Vix 

lUS  eff;  Jiberrimus  cui- 

,  in  quo  fe  exerceren 

>  eft  practer  lefuitas,  qui 

norma  informaret;   iti 

Hungaria  Mako,  et  /tj^, 

I  icubrationes  faepc  iam 

d  Germanos ,    Itdosque 

1  ^d  lioc  f empus  cx  Hun- 

huc  liudid'  aufus  decur- 

im  aJios  a  conitnentatio- 

fed  quod  ii,  qui  impedi- 

ingeri  queruntur,  vix  vU 

j  progreJli,    ipfa  rerutn 

jledeterriti  animosdemit- ' 

in  nouo  hoc  tlieatro  non 

le  videri  votebant,  fuam- 

norantiam?)  occulcre,  le- 

G  5  fuita^ 


^4  -^*  AtucSia. 

binbriarum  €1  geographiae  cognidoii^,  Biiw 
^tiae  etiam  Graecae  exercitatioffibus,  tum  pod^ 
tice  et  eloquentia  abfolui  folebat ;  flilus  verd 
Vtrobique  ad  da/ncorum  audlorum  normani 
cAtigi  frudu,  vt  cgo  quidem  reor,  et,  fi  eueR« 
tura  fpecSes,  perexiguo;  Quod  enim  oper<|i 
ie  in  fcholis  comparatum  erat^  id,'vbi  ad  fiv 
renfia  munia  vfentum  efl,  ruriu$  dedifcenduii) 
fuit;  tametfi  fuerint  complures,  qut  extra  fti- 
rum|culte  loquer6ntur  et  fcriberent  Ex  ilkj 
natum  credo  apud  exteros  prouer^bium,  Huii^ 
garos  ffifo  equeflri  fHnfaren  -  LateinJ\  fol^ri. 
vtL  Scd  cultiornfc  extcris  in  fbt^nfibus  caiift 
fis  ftilus  ?  (^ec  theologia ,  rfut  philofophii 
ipeliore  per  idcm  tempus  apud  extcros  Ibcd. 
Confule|  librds  Jst  thefes  aliarum  nationunn^, 

?*u^e)  typis  ext^nt;  videbis  tfieofogiam  apud 
^athoficos^Philofophidm  et  srpudho8,et  eos, 
Aiiij  religionc  a  nobis  diflfentiunt,  ^adem  pae- 
ne  orbita  oib^rrafle.  De  cctcris  difcipUflif, 
fiuarum  profeflio  pencs  lefiiJtas  non  erat,  ni- 
Bil  (attihet  fiic  dicere.  Sed  vti  fcientiarum  funt 
ptriodi,  ita  fenfim  quoqiie  fcx  Ms  tenebHs 
cmerfimui  In  thcologia  primus,  vt  puto, 
PetatuUf  viam  niortflrauit,  plus  fcrutindis  dcu 
|matibii^,  ^usfm  fchoidflicorunii  triti»  daiu 
dum  cflfe ;  mrtafTel  locis  tbcolbgicis  Melekh^ 
if'1/  Gifti  ad  id  5iciendum  sr3m6mnil  Artfl^ 

telera 


Apotogia  fro  lefmtis  Hungarit*     lOf 

lelem  CarUfius  e  fchoKs  ^egit ;  bunc  Hirrul 
Newtonus,  tainetn  ih  principio  peraegre  elu- 
ftari  potuerit.  Hunc  illofh-is  Oerardus  vnn 
Swieten,  vel  vno  hoe  nomine  pereni^i  me- 
Ihoria  dignos,  in  ditiones  Aunriacas  pritnut 
inuexit.     Hic  mihf  terminus  elio. 

MuQc  vide,  Virdodiflime,  queinadmodum 
lefuitae  in  caufl^  fuerint,  cuv  praeceUeniia  ifu 
genia  durf,  et  afpera  lege  fe  occulere  \n  Hun- 
garia  debucrint^  itfeciindi  capiiis*parfuin pru 
ns,  quam  in  lueem  ederetur,  praf-/bcari.  Vix 
Newtonus  fcholis^  iliatus  efl;  lib^rrimusicui* 
ique  campus  eft  datus,  in  quo  fe  exerceret^ 
Neoio  tamen  inuentus  eft  praeter  fefuitas,  qni 
philofophiam  e?i  itliusnorma  tnfo^mar^t}  in 
Auflria  Scherfftrus,  in  Hungarid  Mako,  et  loa. 
Horvaih,  quorum  lucubrationes  faepe  iam 
^ela  fatigarunt,  apud  Germanos ,  Kalosqoe 
luntin  pretio.  Nemo  ad  hoctempn^txHun^ 
garis  praeter  itfos  in  hoc  ftudrGrayfa^decur- 
rere,  non  qucd  lefuit^e  alios  a  cdnimMtatiou 
nibus  impediuerint,  fed  quod  ii,  qOi  hii]»e(fi- 
mertta  fibi  ab  iHis  congeri  queruBtu^,  ^  vl- 
fra  mathefeos  limina  progrcffi,  i{)fe  rerum 
sntricatiflfimarummoledeterriti  aftimosdemit- 
fcrent;  qura  tameh  in  nouo  hoc  theairo  non 
otiofi  fpe<Satores  iffe  videri  volebant,  fuam- 
^ot  defidiam  (an  ignorantiam  T)  pccidtre,  !<• 
G  $  fmta. 


lOff  /•  ^netdota. 

fuhflrum  eallidUatm,  duram  et  ajperam  Ugm, 
^uo  minus  in  lucem  prodire  auderent ,  fpe- 
ciofe  praetexebant.  Profedo  nulla  magis 
dura  et  afpera  l^x  efl,  quam  ignoratio.  Haec 
td  philofophiam  attinent ;  nec,  cur  aliae  fci- 
ehtiae  non  maiora  incrementa  in  Hungaria 
fumerent,Iefuitae  obftacula  pofuerunt.  Lege 
hic  Ci.  Horanyi  memoriam  Hungarorum  et 
Frouincialium;  in  hac,  (etd  cuperem,  vt  is 
maiorem  in  deledu,  quam  numero,  curam 
pofuerit)^  fi  rationem  ab  anno  1550.  ad  1775. 
quibus  fcbolarum  adiuinifti^atio  lefuitis  man- 
data  erat,  fubducas,  in  hac,  inquam,  vjrorum 
omnis  ordinis,  et  religionis  iucubrationes  tan- 
ta  farragine  congeftas  reperies,  vt  iiuplendis 
aliquot  plauflris  fufficiant.  Bona  horum  pars 
duAu  lefuitarum  profecit ;  in  alios  illis  nihil 
luris  erat.  Hinccerne  inanitatem  querelarum^ 
quas  aliqui  ad  k  purgandos  inepite  mouent. 
Quid.eiiim  optts  erat  de  impedimentis  litera* 
rum  apud  exteros  quiritari,  quando  remedium 
domi  quaerendum  fuit  ? 

Atque  in  hunc  quidem  modum  res  litera- 
ria  prius  babuit,  quam  lefuitae  iufto  percuffi, 
iUjteSfi,  proftrati  fint  fulmine,  monopolium- 
que  fcieotiapum  apud  illos  fuiffe  inuidiofe  is^- 
(ftabant.  Qaod  fi  autem  in  vnum  corpus  coa- 
fl^ti  Hihil  pofuer^  impediu^eati  liter^rnm  ia- 

cre- 


\^potogia  pro  Xefuitis^Hungmt,    107 

.cremento,  et  aliorum  IuciibrationibiU|VtpauI« 
lo  ante  onendi,  quis  fibi  perfuadebit»  poiie  id 
fecere,  aut  re  ipla  (zctx^^  percujfos ,  disieElor, 
prdftratos?  —  Vin  fcire,  quos  vlri  abhinc, 

Juam  lefuitaep^Of^,  disieSii,  proftrati  iuro 
mt,  in  re  publica  literaria  inclaruerint  ?  Ali« 
quot,  fed  demtis  lefuitis  (nec  enim  id  hoc  lo« 
co  agitur,  vt,  quid  illi  difieSti  proftratique  in 
literis  praeftiterint,tamctii  multa  praefliterin^; 

5|uam  quos,  vt  id  ne  praeftarent,  impedierint, 
damus)  aliquot,  inquam ,  ne  modum  exce* 
dam,  indicabo.  £x  OrdineEccIefiaftico:  Co« 
mes  Batthyan,  Epifcppus  Transfiluanus,  Gd^ 
wczi»  KoUer,  Nagy,  Szalagyi,  ^tfer,  Cano. ' 
nici ;  K^Iichael  Horvdth,  Handerta,  Zuoreny, 
Sebqftianovich,  Ex  Religiofis :  Ckryfoftomus, 
Abbas  Bakonbelienfis,  Perczeh  Dugonics» 
Poor,  Palya,  Schafrafh,  Cetto,  Hordnyi,  JR^ 
wai  et  HaniiUk,  Piariflae;  cum  ouibusPaulini 
ct  Francifirani  de  palma  cdntenount,  vereor, 
iie  etinm  praeripiant,  Ex  ordine  profano 
Winterl,  Trnka,PUnk,  Lakics^  Rdcs,  Miiller, 
jnter  Catbolicosj  Auguflanae  Confeifionia: 
Cornides,  Seiwert,  Seuerini,  Benczur,  /^i^- 
iiifch,  C;s/>3^x;HeIueticae:  f^essspremy,  Benk^, 
Pap,  aliique.  Nemo  ex  his  queritur,  f^  ab  le- 
fuitis  iam  profratis  et  disieSiis  impeditum, 
jjuo  mvm  ivA  ^dere  poiTet  Qjn  igitur  fu^t^ 


I08       •  /.  Anecdotcu 

qui  icJ  qucrurttur?  nempe  qui  in  re  litcraria 
'aut  tiWnV  prae/lant,  aut  praeffant  leui  manu, 
•putantqoc,  fi  ab  fefuitis,  in  atenam  prodrrc  co- 
'adtis,  iua$  hallucinafiones  illunrari  vident,  fe 
Idb  illis  defpicarui  haberi;  qnafl  vero  lefuitac, 
fl  viciiTiin,  vt  fif,  errorcs  conirtiiflc)5,  quodhu- 
manum  efl,  (rbi  palam  In  ferlptis  exponimt, 
xion  tam  pubiici  bonirationem,  quatii  fe  ipfos 
H^dio  habeanf.  Quod  fi  fit  allquando,  vt  alid- 
Tum  petulcam  dicacitaceiii,c^uae  in  vnJuerfurh 
corpu^  oliui  boheflum  et  vtile  redundet,  et- 
'\^\\\  fulmine  perci({li  pro  merfto  cafifgare  vi- 
'doantar ;  prouocari  id  ficidnt,  fic  tamen,  Vt 
Inodnm,  fixmn  aduerfariis  conferantur,  non 
txcedant,  reddant  res  pro  vcrbis,  pro  cala- 
timiis  Mes,  certe  rationibus  femper  vincant. 
An  vero,quod  vir  rlle  humanifllmus  queritur, 
fint  e  tcfoitis  nonnulli,  qui  fe  folos  omnem 
fcientmritm  Hioletti  cum  nomtae  om  exforbpi^e 
'putenf,  fiefeio;  id  fcio,  maite  illos  ouuni  fo^- 
t)ere,  quam,  quod  alic]ui  faciuht,  putamina  in 
*forde(n  temere  proieda  aitidc?  colligere ,  rati 
'tbefatjrttttr-fe  Teperiffe/  'Satis  fit  deniqoe, 
■quod  rcS  ipfa  docet,  Tibi  dicere,  lefuitas,  fi 
•pbft  fulmf^it  €x\m\\\\tiA^Qt\o  fe  aliqui  fortaflfh 
"adflari  ciip^rpnt,  aliquiu  in  Ktcras  acceflionis 
fiio  conatd  facerc  pergant,  folere  via  plana 
ingredi,  nec,vt  afliquibus  in  more  pofitumeft» 
^  *  de 


de  impacflis  ah  aliis  (fbi  cdumniis  in  praefa- 
tione  queri,  aut  poliireri  etiam,  fe  ita  eile 
comparatos,  vt,  fi  vires  integrae  aduerfui.in- 
uidorum  et  n^aleuolorum  hotninum  (kfuitas 
indicant)  moUmina  fuperfuerint,  plura  aufu* 
ros.  Quaii  calumnia  iic,  (i  (}uem  leiLkae  ia- 
Aa  reprehenfione  caOigent ,  aut  inuidere  ve- 
linty  quod  inuidiae  obiioxlum  effe  non  poteA. 

Sed  fatis  e(l,VirClarilIItne!  Qjxcrimo^iac 
fcriptoris  illius,  cuius  ea  eQ  epiOola,  querimp. 
iiiam,  falHtati  ver^atem,  maledicentiap  modo- 
Hiam  opponere  volui,  Oro  Te,  obtcnorqu^ 
per  iilud,  quod  nuilo  non  tempore  demonr 
ilratis,  fludium  iuflitiae,  vt  hunc  meum  fe,r- 
monem,  qui,  vt  vides,  no/i  accufationem  im- 
|>etitorum,  fed  purgation^m  innocentum,  be* 
neque  meritorum  cpntinet,  in  Jucem  publir 
cam  producas.  Hoc  iaefa  ionocentia,  hop 
veritas,  boc  Annales  Venri  depofcunt.  £mol 
lumentum  erit  ifiud ,  quod  orbis  eniditus  ia 
Vobis  fidem  fincepiflimatn,in  lefuitis  Hunga* 
ris  merita  literaria  confpedurus  fit:  Benefi,- 
.ctum  veritati  vtrlnque  magaum.  —  Palu 
fiudae  ad  diem  vj  lunii  anni  y^ 


I  lo  li*  Di  Ubrif  noulf. 

IL  De  libris  nouif, 

Naehrichten  von  Marokof  und  Fef  ete^  ne» 
Reladones  de  Mauritania,  in  ipfa  regio* 
ne  colledbe  annis  if  ^o .  17^^.  a  o  e  o  r* 
Gio  HosT,  Regi  a  confiliis  lunidae: 
ex  lingua  Danica^  verfae.  Hafniae  i^tu 
ap.  C.  G»  Proft,  bibliopolam  Vniuerflta* 
tis.  4to  pag.  3ia.  tabul.  aen.  XXXIV» 

C^anquam  non  inter  primos  fumus,  qul 
de  hoc  libro  retulerunt ;  tamen^anti  momenrf 
librum  ki  annalibusnonrispraetermittere  pia* 
culum  foret  grauiflimum.     Primo  ftatim  ob* 
tutu  id  omnino  pperi  audloritatem  et  fidem 
conciliat,  quod  non  a  peregrinatore,  vt  id 
'  genus  hominum  effe  folet,  feflinante,  fed  ab 
homine  feptem  et  vltra  ibi  annos  commora- 
to»  pubiicoque  munefe  defun<9o  confcriptum 
ilt.     Deinde  ea  edam  virtute  Gallorum  An» 
glonimque  peregrinarionibus  opus  hoc  prae- 
ftat,  quod  nomina  locorum  rerumque,  dc 
quibus  agitur,   charadere  Arabico  exprefla 
funt.    Tand?m  nitor  chartaQ  typorumque  et 
tabiilarum  aeri  incifarum  non  potefl  non  lc* 
gendum  animbs  iucunde  percellcre.      Sed 
age  argumenta  decem  capitum ,  quibus  liber 
diuifus  efl,  paucis  enarrabimus, 

Cap.L 


Hofl  reiat.  de  Maurtfimia.        i  Vi 

Cdp.  I.  hinoriam  tradat  veteruro  recentio- 
ramque  domioorum.  Statim  in  limine  libri 
haefimus  in  etymologia.  minime  probabili, 
cuiusmodi  etiam  aliae  funt  ab  audore  paf« 
fim  prolatae,  quae  populum  D^n^^DD  6cn. 
X,  14.  pro  maioribus  Breberorum  habere  fua- 
det,  quia  hi  aMauris  Schlah  appellantur*  HaeC 
duo  nomina  nimium  a  fe  difierunt ;  ipfe  au- 
dor  fuae  coniedlurae  non  multum  fidere  vi- 
detur.  AfFcrt  deinde,  quae  Salluflius  et  Pro- 
copius  de  origine  huius  gentis  fcribunt ^QuatH 
faciem  terra  fiib  Arabum  imperio  induerit, 
qui  ibi  principes  et  quibus  virtutibus  vel  vitiis 
clari  vel  infames  dominati  fuerint,  ex  c  a  lu 

DONNO  LEONEAfi-icanOjBOULET^SCHLS- 

ZERO,  aliisque  accurate  narratur.  Cap.II.  ifk' 
fcribitur  noua  Geographia  Mauritaniae  (Ma- 
r6kos.)  Haec  regio  nouem  partita  eft  bodie 
prouinciis,  1)  Sus,  4)  Haha,  3)  Gezula,.4)  Ec- 
hamoa,  5)  Dukala,  6)  Abda,  7)  Tedla,  8)Zer- 
rara,  ^)  Siedma.  Vrbes  harum  prouinciarum 
praecipuae  enumerantur ;  earumque  defcriptio 
adiedlis  iconibus  iiluHratur.  Diflantiae  loco- 
rum  adiiciuntur/  Cap.  UL  de  hodiernis  iiv«- 
celis  Mauritaniae,  qui  funt  1)  Mauri,  2)  Ara» 
bcs,  3)  Breberi,  4)  Aethiopes,  5)  Renegati,  6) 
ludaei,  7)  ChriftianL  Mauri  non  tam  z  ve- 
teribus  Mauris  ortum  ducunt»  quam  pofteri 

Ara- 


»1»  n.  Db  Hbriiaouis:: 

Arabum .  hdbeftdi  funt,  qut  Saracenae  v)^. 
bantur.  -  Ab  ipiis  tamea  Arabibus  moribus  et 
ingeoio  valde  diiFerunt,  '  Coniugia  imer  iu» 
^iiores  frequentia  «funt.  Vidus  c(*ltn  parabi» 
Jis/et  parcus.  Feniinae  a  patre ,  fratribus  vel 
^ognatis  in  matriinoniuin  fponfis  loc^ntun 
^upciae  magna  pompa  celebrantur.  Signum 
wginitatis  requiritur  ^  Aragula,  cui  fignum 
jneft,  teflibus  adliibitis  patri  tradituf.  Uafic 
tronfuetudo  lucem  afiundit  I>eut  XXH,  i^  •  19. 
Iramo  tota  Maurorum  vitae  ratio  illuflra^uiis 
«inoribttS,  quos  Pentateucbus  repraefentat» 
^regie  inieruit :  quod  ^  ipfo  audoirc  hioc 
^Uinc  animaduerfum  a  Bibliorum  interpreti* 
'bus  faciie  augeri  poteO.  Mulierem  repudtane 
^licet,  etianili  nulla  adtil  ciaufa  fontica.  i>c 
icAo  furgunt  ante  folis  ortum»  precesque  fun« 
4unt  in  ioco  conuentus,  (Sluame,J  po/Wa  tt$ 
•fuasagunt,  fi  quae  agendae  funt,  Maxiim 
-^m  eorum  pars  nihii  agendo  bonas  hornf 
perdunt.  Cibi,  potiones,  conuiuia,  fpedaco- 
cula,  mufica,  faltadones  eis  parum  curae  eoiv 
•dique  funt.  Sads  diuitiarum  habere  putant,  fi 
iiiulieFem,  equum  et  fclopetum  pofCdent. 
^Cetera  non  curat  Maurus  fciiicet.  Ludo 
jfcliacqhico  in  primis  deledljantur.  In  yeflicu 
varias  tK>naffecVant  formas^  fimplex  eft  4X 
vnus  jdcm^e,    PaIhum;i£Uii^  quod  vefii* 

moatis 


H(ill  rMat,  tk  Slauritmia.         1 1 } 

meatis  fuperinduitur,  pauperi.flragulae  ioflar 
eft,  cui  dormiturus  incuiDbit      Femioae  eU 
iam  vtuntur  ifliusmodi  palliis,    Oculis  ia  oris 
palpebrarum  iliiaunt  colorem  nigrum,  Kahql 
vocatum.     Piqgues  et  fqfFufae  ob  formoHts^ 
tem  laudanc^     Praeter  comtum  et  lotioqem 
nihil  curant.     Proflibula  nulla  funt,  quod  ia 
gente  ad  libidinem   procliui  mirandum  eft. 
iudaicae  feminae  corpore  fuo  quaeflum  ia^ 
.cere  dicunmr.     Polygamia  illis^  licita  efl ,  et 
praeter  cjuatuor  mulieres>   quas  ducere  lice^ 
•etiam  co^cubinas  in  thori  fodalitium  fumere* 
Jeges  non  prohibent.       Eadem   polygamifi 
procreandae  foboli  nocet.      Cadauera  mor- 
jtuorum  die,  quo  obeunt,  in  coemeterio  extra 
.>qrbem  humi   conduntur.      Feminae,    non 
^ares,  iugent.      Vti  Mauri  in  vrbibds,  ita 
^abts  campis^  difperii  in  tentoriis  degunt 
J^igiq  et  lingna  vtrisque  communis  efl.  Ten* 
toria,  nigro,  colore  oblica)  ad  numerum  vsque 
ii)jcentorum  ium^im  poflta  fpeciem  referuiijt 
pagorumnoflrprum.     Non  pafloritiam  tan« 
tum  vitam  agunt,  fed  terram  colunt.     Arant 
jnennbusDecenibri  et  lanuar.  metuntque  hor- 
deum  Aprili,  tridcum  Maio.  — jBr^Z>m,  (quod 
/ortafTe  npmen  e  Barbari  ortum  efl)  yeteres 
iiint  inpolaeJV|auritaniaea  peregrinis  gentibus 
ia  inontanas  re^iones  depulfi.      Mauri  eos 
yol.U.       "^  '^        H  *  noa 


114  ii"  Db  librisnouif. 

non  folum  Berber,  fed  etiam  Sckilcha  appd- 
lant.  (Atquehocpoftremo  nomine  adducicre- 
do  a  s H  A^i  o,  qoi  in  Travelf4(o  p.223. ait; 
linguam  hominum  montana  Occijggtalis  Bar- 
bariae  incolentium  vocari  ^AifliflA.)  jtJe  hac 
gente  aliquid  certi  cognofcere  difficile  eft» 
quia  Chriflianos  odio  habent,  locaque,  ad  quae 
vix  aditus  patet,  nempe  montana  Atlantica, 
Incolunt.  Horum  pauci  imperio  regisMau. 
ritani  fubiedi  funt ;  ceteri  fuo  parcnt  regi. 
Domibus  vtutitur  in  figuram  quadratam  flnii. 
dis,  feparatim  pofitis.  Sunt  ^am  inter 
iilos  oppida.  Religio  eorum  efl  Muhamme- 
dica;  fed-Mauros  ignorantia  et  furore  lupe- 
rant.  Quum  pauci  linguam  Arabicam  calle- 
ant,  qua  Koranus  confignatus  efl ;  toti  a  fci- 
tis  et  opinionibus  cleri  fui  pendei^t.  Lingua 
enim  ipfis  vernacula  praeter  literarum  du^us 
nihil  commune  habet  cuni  Maurica  yel  Ara- 
bica.  Fortafle  ex  muTtis  aliis,  e.  g.  antiqua 
Getulica,  Numidica,  Phoenicia,  Turcica,  Ac- 
gyptiaca  aliisque  confarcinata  efl.  Huius  lin- 
guae  vocabula  fat  multa  protulit  H  o  e  s  x  i  v  9. 
Numeri  ab  vnitate  ad  den^rium  toto  caelo 
difFcrunt  a  Mauricis.  Sed  10,  3©,  40,  50,  60y 
70,  So,  90, 100,  eadem  funt  vocabulain  lingua 
Brcbrica  et  Maurica.  Brebri  fc  ipfos  appel- 
lant  Amazirg,  nomine  Geographis  haifleniis 

editis 


Hojl  reliU.  dt  MauriUinia.        jiif 

cditis  ignoto. —  AethioptJ  (vxAgoNigriJ  hodie 

Mauritaniatn  incolentes,  vel  ex  Guinea  aduene« 

runt,  vei  inde  oriundi  funt.     Horpm  alii  fer- 

ui  funt^  aiii  liberL      Diirities  et  crudelitas  iis 

propria  eft.  —  ludmi  partim  inter  Breberos  vi- 

uunr,  et  fem^t  ipfos  Philijiin  appellant,  quia 

maiores  eorum  e  Palaeftina  buc  adnenerCy 

partim  interMauros,  eorumque  maiores  ex 

variis  Europae  nationibus  inde  a  feculo  XIV. 

huc  migrauere.    M^uris  fummo  funt  coa« 

temtui  ludibrioque;   ceterum  ab  aliis  ludaeis 

moribus  et  ingenio  non  differunt.     (ludaeos 

Palaeftina  orJundos  accuratius  nofcere  ecquis 

non  cqperfet?)  —  Rentgati,  f.  homines,  qui  a 

Chriftiana  vel  ludaica  religibne  ad  Mubame* 

^icam  defecere,  Aethiopum  vel  Renegatonim 

filias  ducunt,  et  vix  tertia  vel  quarta  genera* 

tione  pro  Mauris  habentur.    Horum  maxima 

pars  Hifpani  funt,  dein  Galli,  tuiD  Itall,  tan- 

-dem  Lulitani,  Germani,  Helueti  et  Angli. 

Danos  abhacinfamiavindicatauiflor.—  Qn- 

fiiani  in  Mauritania  degentes  funt  confules^ 

mercatores ,  artifices  et  ferui.     Hi  poftremi 

'iion  tam  iniqua  forte  inMauritania  fruuntur, 

quam  in  aiiis  Afiricae  regionibus,  quip()e  regis 

peculium  funt,  ab  illoque  contra  ^niurias  in- 

colarum  defenduntur.      Labor  iis  Impontnt 

verfatur  in  expurgandis  hortis,  alendis  equis, 

H  %  'ftruen- 


It6  IL  De  Ubris  nomt. 

ftruendis  aediiiciis  etc.  Maior  feruonifn  pars 
meliori  gaudent  conditione,  qumi  in  ipfa  patria 
gauid  funt.  Quare  fpfi  nonnunquam  Galii, 
omni  exuta  humanitate,  ferociter  fe  gerunt 
contra  fe  inuicem  et  ludaeos.  Cap.  IV.  De 
imperio  auiaque.  Imperium  efl  defpoticum^ 
nullisque  limitibus  potentia  regis  circumfcri* 
bitur.  Mauri  regem  appellant  Ssban,  Sidm, 
Sidi,  Sidi  etkebir,  Regnum  haereditarium 
eft,  ex  quoSheri&e  rerum  potiti  funt  Filitts 
natu  maximus  patremfatis  deftmdhiin  excipit. 
Nulioconcilio  intimo,qualeTurcicusZ^a8:» 
(lipatus  eft  rex.  Bis  iingnlis  hebdomadibtts 
fub  dio  conueniri  potefl  a  quocunque  fuoruai 
fubditorum,  vei  aliquid  dEQagitante,  vel  de 
.iniuria  fibi  illata  conquerente.  Redituum  re. 
gionum  fummam  aefKmat  andor  dedes  ceo« 
tena  millia  Piaflr.expenfarum  300000,  ita  vt 
ingens  fuperdt  pecuniae  vis,  .quae  quotannis 
cumulatur.  Cap.  V.  De  re  militarl  Exer. 
citus  tempore  pacis  conftat  dooo  Aethiopibus 
totidemque  Arabibus.  Cap.  IV.  De  Piratica. 
Ctaifis  raro  fuperat  numerum  1%  nauium,  qua- 
rum  forti/fima  45  tormentis  militaribus  in- 
nruda  eO.  Naues  Amuntur  in  vrbibus  Sala 
et  ^etuan  a  Renegatis  et  Algerenfibus,  fumtj. 
bus  regiis.  Nifi  ab  hominibus  lucri  fangui» 
nisque  auidis  inipelieretur  rex,  vix  piratfcam 

exerca- 


Hojl  retat.  de  Mauritania.        1 1 7 

exerceret.  C^VII;  De  religione.  Oumet 
Mauritaniae  incolae  Muhamedicae  religioni 
addidli  fiint;  omnisque  cuitus  diuinus  abfoU 
vitur  lotione,  precibus,  ieiuniis,  eleemofynis, 
pcregrinatione  Meccana.  Cap.  VII.  De  fci- 
entiis.  Hae,  quatenus  a  Mauris  excoluntur, 
contiaentur  lingua,  Theologia,  lurisprudcntia^ 
Mediclna,  Aflronomia,  Poeli  et  Mufica,  Ar- 
chite(5)ura  et  opiHciis.  Scribunt  loquuntur- 
que  Mauri  Arabice,  quae  licet  lingua  noa 
plane  eadem  fit  cnm  ea,  quam  Koranus  prae- 
&rt :  tameh  niliil  vel  parum  di0ert  a  lingua 
Arabjca  in  aliis  regionibus  vernacula.  Inoi- 
cem  verborum  Arabicorum  LXXXVII  in  le- 
men,  et  Kahirae  vfitatorum,  quem'  n  i  e  b  v  h-  ' 
R I V  s  dedit  ia  defcriptione  iua  Arabiae,con- 
fiderans  h  o  e  s  t  i  v  s,  vix  feptem  inuenit  ab 
iis,  quae  in  Mauritania  adhiberi  folent,  diuer« 
ia.  Lingua  Mauritano  -  Arabica  a  Koranica 
paulqm  diftat.  Quod  ad  pronunciationon^ 
literarum  attinet,  contendit  hoestivs,  li- 
teram  Gain  Germanice  optime  efFerri  per  rg, 
quod  tenendiiip  e(l,  quia  haec.  orthographia 
per  totum  librum  obtinct,  (Ceterum  hoe- 
BTi.i  teAimQnio  lubenter  acqqiefcimus,  in« 
deque  expHcamus,  quod  ex  Gazcil  Arab.  for* 
matum  fit  Chaldaicuin  S^i  ^W  inferto  nempe 
"^  ob  pronunciationem  r&  Gain :  et  ita  fit  \w 
H  3  aliis 


Ilg  II.  De  libris  wms. 

aliis  vocibus.)  Idem  putar,  Iiteram  Gim  a  Gef- 
ni9Qis  (ni(i  forte  hic  et  quoad  literam  Gnifi  in* 
terpres,  qui  hic  illic  non  fatis  accurate  mune- 
re  fuo  fundus  videtur,  Germanicam  linguam 
£ibftituit  Danicae,  quae  ab  ipfo  h  o e s ti  0^ 
eredo,  memorabatur)  per  Sgh  efferendam  ef* 
fe;  quare  fcribit  Sghibrakar,  quod  a  noftra* 
tibus  communitericribitbr  DfMbratiar.  Cap. 
IX,  De  commercio.  Hoc  caput  mercatori- 
bus  commendandum  eft.  Agitur  etiam  do 
monetis.  C.  X.  De  hiftoria  naturali.  —  Quan* 
topere  hic  liber  ab  iis  magna  cum  attentione 

geriegendus  et  in  vfus  conuertendus  fit,  qui 
iblia  Hebraicn  explicant ,  vno  exemplo  de- 
clarabimus.  Narrat  hoestivs,  in  vrbibiis 
Meknes  et  Marokos  leonibus,  qui  in  cauernis 
luflu  regis  feruantur,  a  ludaeis  alimenta  por* 
r^i,  qui  virgam  manu  tenentes  in  pprtis  ca* 
nernarum  fedent,  neque  a  leonibus  laeduntur. 
In  has  cauernas  nonnunquam  homines,  in« 
primis  ludaei,  deiiciuntur.  ludaei  illaefi  in  ca« 
uernis  no^H^em  tranfigunt;  proximo  die  prius« 
quam  fames  leones  inceiferit,  populares  to% 
a  rege  foluta  pecunia  redimunt  Quae  qui- 
dem  relatio  egregiam  ^  niii  £iliimur »  luceuEi 
capiti  Danielis  fexto  affundit. 

Non  pofrumus  librum  huncce  reponere, 

quin  gratidima  roente  immortalia  Danicae 

y  gcntis 


Hqfi  ntat.  de  Mauritama.        ij  9 . 

g^tis  merita  de  IiterisOrientalibu8,intra  pau^ 
cos  annos  part^,  recolamus  et  fufpicianius. 
Eodem tempore, quo  niebvhrivjs  Ailam. 
Afncamque  fumtibus  regisDaniae  peragrauit, 
H  o  E  s  T I V  s  ;ab  eodem  Rege  fuftcntatus  de« 
icriptionem  Mauritaniae  parauit  cum  orbe* 
crudito  aliquando  communicandam.  Atque 
Aunc  docfliiUmi  viri,  adler  et  molden- 
HAWER,  pariter  Daniae  regis  patroctnio 
iufiulti,Bibliothecaruin  inEuropa  pluteos  per* 
icrutantur,  vt  Orientalium  literarum  thefau- 
ros  ibi  reconditos  ab  interitu  et  obfcuritate 
vindicent. 

Semper  hQWS  nomenque  iuum  taudesqu^ 
manebunt. 


!WiLHEtM  falconer's  Bemerkungin 
iiber  den  Einflu/Sdes  Himmelsftrichs  ;  h* 
e.  obferuationes  de  vi  caeli,  fitus,  regio- 
num,  multimdinis  incolanim,  alimento-^ 
rum,  et  vitae  generi.s  in  hominum  mo« 
res,  ingenia,  leges,  rerumpublicarum  for- 
inaset  religionem;  exAnglico  fcrmonc 
translatae^  et  additamentis  ab  interprete 
audae.  Lipjiae  apud  Weygandum  178*. 
pagg.  (^PS.  oa. 

DifHnailitudlnem  locorumdifCmiles  haberc 
H  4  homi- 


190  li.  Db  libris  nouU.   ^ 

hominaQ)  procredtiones^et  inultii,^a8e  in^ 
ueriitate  ingeniorum,  morum^  rerum  publtca- 
nim,  et  ipfius  religionis  ;animaduerii  pofTunt; 
fieri  tx  caeii  varietate ,  ac  difparili  terrarum 
ddTpiratione,  cum  veteres  multi  viderunt^tum 
recentiores  docuerunt  varie,  multafumque  ob« 
fisruationum  copia  luculenter  demonnrarunt. 
Sed  quae  ad  tlluftrandum  hoc  argumentuni 
pertinent,  ea  fparfa  funt  per  libros  multos,  et 
prolata  faepe  ab  audoribus  iis^  qui,  cum  aiiod 
ag^ren^  impetu  orationis,  vt  fit,  ad  eam  rem 
^elati,  multa  ^x  eo  genere  monerent  apte»  tt 
fubtiliter  obferuarent      Has  difHpatas  opes» 
quae  funt  profedjD  iam  iatis  magnae,  nemo 
adhuc  fuit ,  qui  (ludiofe  colligeret,  et  conge* 
fias  ita  difponeret,  vt,  quid  et  quantum  res 
externae  valeant  ad  mutanda  hpminum  inge- 
riia,et  inores  cohf6rmandos,commode  poUet 
intelligi.     Etd  enim  fuere,  qui  vel  de  varie- 
tate  terrarum  ac  caeli ,  vel  de  vidtu  et  genere 
vluendi,  vel  de  aliis  rebus,  extra  nos  pofitis^ 
figiUatim  agerent,   earumque  vim  in  homi- 
num  animos  fubtiliter  indagarent :  nemo  ta- 
meniOarum  rerum  vun  et  efiicaciam  omnem 
ita  demonfirauit».  vt  cauflas  cxternas  omner 
legitima   difputatlone  perfequeretur.     Cuius 
rei  periculum  cum  fecerit  falConer,  meu 
dicus  Anglus,  in  boc  libro:  nos  vehementep 

laudan. 


Faken&i  ob/iruat.  de  vi  taeU.       f  21 

kudafndum  cenfentius  interpretis  conniium, 
Gui  eam  fibi  coiiuertendam  fcriptionem  funu 
nt,  quam  liibenter  arripient  homines  noftri 
tcl  propterea ,  quod  ex  ilio  geuere  nihil  ha- 
bemuS,  quod  hisco  commentariis  pofHt  pme. 
ferri.  Scd  vt  intelKgatur,  quae  fint  libri  do- 
tes,  breuiter  difputabimus  cum  de  his,  quae 
in  ipfo  F  A  L  c  o  N  c  R  o  vei  laudanda  puta. 
mus,  vel  vicuperanda ;  tum  illa  memorabiiuus 
dmamenta,  quae  adiecit  interpretis  Gcrma- 
aici  diligentia.' 

•  Igitur  non  hoc  egtt  f  a  l  c  d  n  e  r,  vt  vim 
et  efiicaciam  rerurh  extem^m,  quam  exfe. 
Fodt  in  mutanda  hominum  natur^ ,  fubtiliter 
exponeret,  ^t  in  ea  re  adhiberet  d7c^l0€iu¥  il- 
bm,  quam  pbDuiat  iartis  ac  diiciplinarum  ac- 
iterata  defcriptio ;  iftam  enim  fiibtilitatem  in 
hoc  argumento,  fatetur,  nimis  arduam  efle, 
nee  aufum  fe,  infinitas  propemodum  cum 
iuas,  cum  aliorum  obferuafiones  ifa  coniun* 
gwc  atque  tra<ftare,  vti  poflulet  artis  lcgitima^ 
ieueritas.  Sed  hoc,  ait,  efficere  fe  voluiiTe,  vt 
fearfae  pafHm  ac  diffipatae  ex  hoc  genere  ob- 
/eruatioheS'  iti  corpus  aliquod  coalefcerent, 
qnod  luflrantibus  cuin  integrum  videri  poflfer 
ac  perfedhim,  tum  aliqua  partium  venufld^ 
confpiratione  ptacere.  Atque  hoc  conflHun^^ 
de  quo  modefle  difjHitat  audlori  (eft  enin^  ab 
H  s  omni 


lai  11.  Di  Ubris  muis. 

omni  vanUate  alienifliinus)  perfepit  ita,  vt  fci- 
entiam  variainque  dodrinam  inireris ,  inge* 
nUim  facile  agnofcas.  Habet  igitur  hpc  vo- 
lumen  Ubros  fex,  quorum  primus  ett  de  vl 
caeli  in  mentes  hominum;  alier  opportuni- 
tates  et  damna  ea  exponit,  quae  afitu  et  ma- 
gfiitudine  terrarum  repetenda  funt;  tertius: 
perfequitur  grnera  terrarum  earumque  natu-x 
ram,  quarum  aliae  peflilentes,  aliae  falubres 
funt,  et  vei  acuta  ingenia  gignunt,  vel  retuia 
tardaque  protrudunt;  quartus  demonllrat,- 
quid.  incolarum  copia  efEciat ,  liominumque 
vna  habitantium  mulcitudo;  quintus  docet^. 
quid  viSfus  et  ciborum  varia  genera  poflint^^ 

2uae  vel  acquirendi  inodo  ac  via,  vel  natura 
la  et  indole  varie  conformant  hominuni  in«; 
genia,  varieque  corrumpunt;  Jexius  denique 
habet  dodam  et  copiofam  difputationem  de 
vitae  gmeribus  et  animorum  vario  cidtu ,  qui 
vulgo  folet  cum  externae  conditionis  diuerfi. 
tate  coniun<9:us  efle.  Liber  quisque  magnam- 
habet  cppiam  obferuationum,quas  vel  aucflo- 
ris  ingenium  peperit,  vel  eius  diligentia  ^ 
aliorum  librjs  decerpHt.  ^ec  amplei^itiir^ 
audor  recentiores  tantum  fcriptores,  eorutn. 
que  inonita  profert;  fed  vagatus  per  omnium, 
paene  aetatum  fpatia,etiamantiquorum  audo- 
rum  fubtiles  profedlo,  et  elegantes  pbferua. 
*  t  tiones 


FdUimm  obferuat.  d$  vi  iaeB.      133. 

tiones  larga  nianu  depromfit.      Sed  in  tanta 
copia  rerum  inueniri  pafHm  nonnulla,  quae. 
vd  incerta  fint,  vei  parum  fubtiliter  conclufa,- 
vel  nimis  audader  pronuntiata;    nenimi  mi- 
rum  videbitur,  qui  cogitauerit,  quam  ambi^- 
gua  faepe  fit  omnis  illa  difputatio  de  rerum. 
externarum  efficacia,  in  qua  vel  acutifiimi  viri 
faepe  funt  ac  varie  lapfi.   Ea  tamen  haud  po^. 
firema  falconeri  laus  efi,  quod  et  eo« 
rum  temeritatem  fugere  ftuduit,  qui  omnia  fe-  - 
re  referunt  ad  caeli  rcrumque  externarum  vini,. 
atque  exiOimant,  humanae  naturae  conforma-r 
tionem  paene  totam  ex  ea  pendere;  quod  e 
Francogallis  fecerunt  du  b  o  s  i  v  $  et  m  o  n« 
T E s  cj^v  lE  v s  —  et  alienus  eft  ab  eorum  va* 
oitate,  qui  cauifis  externis  vim  onmm  adiarant, 
et,  quod  vfus  rerum  manirefte  docet,  id  ra- 
tiunculis tolluilt ; , quae  fuit  helvetii  opi- 
nio.     Nofter  hoc  egit,  vt,  quantum  fieri  pof- 
fet^  vtrumque  vitium  caueret,  teneretque  viam 
qtiandatn  mediam;  a  qua  vbi  interdum  defie- 
dit,  propius  accedit  ad  eorum  fententiam,  qui 
rebus  externis  nimium  tribuunt.     Vnde  noa- 
nuUa  illuflrat  e  caufiis  externis,  quae  videntur: 
ab  alio  fonte  manare;   et  lapfus  eft  in  ea  ra, 
maxime  propterea,  quod  incautius  fecutus  efl 
xoNTEsq^viEi  audoritatem, e  cuius  libro 
de  vi  it^natwra  tegum  haufit  plurima.     Quas^ 

dam 


dam  tibri  partes  trac^it  ieiaoius^  quod  ma* 
xitue  did  potefl.de  his,quonim  argumentuin 
cjl  i^  arte  audoris  reuiotius.'  Sic,  vt  exem- 
plo  vtar,  lihro  primo,  fed.  XXIL  de  religiom 
difputat,  qute  et  ipfa  vi  caeli  mutatur  varie 
atquc  corrumpitur ;  fed  iOa  commentatio,  fi 
vbertatem  argumenti  et  grauitatem  fpedes^ 
nec  fatis  accurate  fcripta  efl,  nec  apte  fatis  et 
copio(e.  In  defcribendisfi/ofgmfrite/^quae 
folent  fedari  geotes  variae,  quamquam  et  re- 
nmi  copiam,et  fubiilitatem  in  diflerendo  lau« 
dabilem  demonnrauit  pfailofophus  Anglus: 
tamen  {iiperari  videtur  ab  i  ^  e  l  i  n  o,  noftro 
philofopbo^  qui  in  hifioria  generif  htmam 
eundem  locum  ita  pertradauit,  vt  ex  grauifG- 
marum  obferuationum  farragine,et  recondita. 
exquifitaque  naturae  humanae  cognitioneAn- 
glo  facile  anitecellat.  Praetermittin)us  locos 
alios,  in  quibus  hi,  qui  voloerint  boc  totutn 
argumentum  nouo  modo  iiluflrare,  facile  in. 
uenient^  quao  vel  vituperari  poffint,  vel  redius 
do(fliusque  conflitui. 

Maximum  vero  libri,  ceteroquin  pr^eflan- 
tiflimi,  vitium  inefl  in  eo,  quod  audor  in 
vfuirp€mdis  libris  aliis^  cum  recontioribus,  tum 
vetuflis,  verfaius  ejl  negiigcntius,  ac  faepe  te- 
ftimonia  attalit,  in  quibus,  fi  diiigentius  exa« 
BEiinentury  vis  inefl  nuUa.    Qua  de  re  vei  pro. 

pterea 


Fakoneriolferuat.dibicaeli,       la^ 

pterea  qaaedam  dicenda  fufit,  quod  vtilitati 
eorum,  quae  ab  audore  traduntur,  non  pa* 
nim  detrahit  illa  incuria,  et  efficit,  vt  ledoret 
nonnifi  difHculter  po/fint  de  obferuationibus 
fingulis  iudicare^  Ac  primo  quidera  libri 
molti^e  quibus  teftimonia  penintur,ejrrf/a»^ffr 
negtigentiuf ,  nonnifi  indice  breuiter  indicato. 
km  vbi  volueriot  le<5lores  explorare  tenimo- 
nii  fidem  et  vim:  perlegenda  fiint  fpifla  vo* 
lumina,  etingensmolefiiadeuoranda  inquae- 
jrendo  loco,  quo  au<9or  vfiis  eft.  Deindele* 
gentibus,  fi  non  prorfiis  rudes  fuerin^  obfcu* 
rum  efle  nonpoteO,  iocosmultosab  audore 
perperam  excitari,  et  peccari  vel  in  numeri^ 
librisque  accurate  defignandis,  vel  locos  ipfo^ 
parum  rede  explicari,  et  ad  rem  trahi  a^  ipfo« 
rum  ai^umento  faepe  prorfus  alienam.  Ex 
vtroque  genere  vel  inter  iegendum  obferua^ 
uimus  errores  plurimos,  quamquam  animus 
a  confilio,  lexamioandi  audloris  ceKfl^s^y  ki 
excitaadis  atiorum  fcriptorum  libcis,  abhorrec 
ret,  ^  rebus  ipfis  eflk  intentus.  Sed  profe«i 
ramus  quaedam  fx  eo  genere,  vt  intelligatur, 
nos  non  temere  ea  de  re  conqueri. .  Docet 
audor  p.  14.  gentes  eas,  quae  magnum  pa« 
dantur  iolis  calorem,  ad  iram  et  vindidam 
procliuiores  efie,etexcitat  /Z^nim  (^IL  Cyrth 
poMae  XenophonUae;  bt  (fiQ  MirQ  mbil  ia* 


M26  II.  De  libriinouif. 

efl,quodad  demonftrandatneamrem  aliquam 
polfit  habere  vim  —  P,  39.  obferuat  cx  a  r  i. 

'  6  T  o  T  E  L  E ,  Graecos  ab  ipfa  natura  ita  for* 
inatos  fuifle,vt  orbis  terrarum  domini,  et  re- 
liquarum  gentium  optimum  efTe  poifent  ex. 

'eiiiplarj  quem  locum  in  Hhetoricis  efle  a^. 
Sed  eft  apud  ARisTOTELEM  de  Rtpubi. 
I.  VII.  c.  7.  nec  illud  habet,  quod  falco- 
K  EK  de  Graecis  perhibct,  eos  a  natura  genti- 
buf  reliquif  ad  imitandum  propojitof  ejje;  ro 
roiv  'EAXnvft>v  yevo^^    inquit   aristoti- 

'  L  E  S,    SV^VIAOV  >CaJ  ^tUVOfJTSKOV  hi  —    KOc)  Ju- 

'  voiyLBvov  oi^%€iv  Tfokvrm^  lAtois  rvYXfcvoov  iftf^ 
XtrelciS.  Et  In  hac  re  bis  lapfus  eft  audtor  j  * 
"rcpetit  cnim  hunc  errbrem  p.  9^.  —  P.  43. 
loci  duo  afFeruntur  e  l  i  v  i  o,  ad  deihonflran- 
dam  fraudem  Punicam,  quorum  neuter  rite 
excitatus  e(l ;  videtur  in  animo  habuifle  ver- 
ba  Livii  1.  XXIII.  c.  5.  Poenuf  hoftif. —  ex^ 
pertem  omnif  iurif,  et  conditionifj  et  lingua$ 
prope  humahae  mititem  trahit.  •—  P.44.  fcri- 
bendum  eft:  li  v.  I.  XXXVI.  c  17.  -7  Locus 
D-iODORi  Siculi,  qui  affertur  p.  Si.  e  H- 
bro  I.  c.  17.  defumtus  eft  j  in  quo  non  vide» 
mus ,  cur  d  i  o  d  o  r  i  audoritate  vtatur  ao- 
'dor,'ad  demonftrandum  hoc,  Aegyptios  gcn- 
tes  reliquas  docuiflfe  agriculturam;  fed  in  eo, 
quod  ideni  fcriptof  etiam  inuenti  vini  gloriaoi 

ad 


Fatebneri  objeruat.  de  vi  caeVt.     *  1 27 

ad  Aegyptios  eodem  loco  transfert,  eum  de« 
ferat.      Redlius  feciflet  auiftor,  fi  has  dio- 
D  o  R I  fabulat  nc  tetigiflet  quidem.  —  Locus 
'AR I  s T o T E L 1  s,  p.  95.  allatus,  eft  Probtem, 
Sea.  XIV.  —  P.  153.  vtitur  audor  libro  Vlf. 
hiftoriae,  quam  de  Cyro  iuniore  fcripdt  x£» 
K  o  p  H  0  N ;  fe^  nihil  ineft  in  toto  libro,  quod 
eius  fententiae  faueat.  —   Prorfus  ofcitantec 
laudauit  plvtarchvm  p.  i^i.  e  quo  de- 
monflrare  voluit,   apud  Romanos  de  rebus 
.  capitaiibus  interdum  ad  portas  vthis  iudicfa 
habita  effe.  Quam  con&etudinem,  inuitis  aa« 
ifloribns vetuftis, inuito etiam  plvtarcho, 
temerc  finxit  auctor.    Locus  enim,  quem  ih 
animo  habuit,  eft  apud  plvtarchvm  ftt 
Camilto,  Opp.  Tom.  L  p.  148.  vbi  traditur,  quo- 
modo  capitis  damnatus  fit  Manlius  iile,  qut 
Gailos  de  capitolio  deiecerat.     Hfb  accufatus 
in  foro,  homioum  animos  ad  mifericordiaifa 
'flcderc  folebat,  oflendens  Capitolium,  ad 
qpod  e«foro  profpertus  patcbat,  et  priftini  de- 
coris  memoriam  renouans.     Ne  igitur  iudi- 
cum  animi  ea  re  perturbarentur  diutius,  Ca« 
millus,  didator,  /txrrjf/ci^Fv  fja?  TtvKvi^  ro  Sh 
Kec^fioy  eh  ro  llsrfiXivov  u\(rGff'    I9^ev  8Z 
ovroff  rS  KxTTsra^hls  KocruCPccvScj  3,  re  fJ/oM 
KOffv  rxi^ocro  r Jf  Kocrnyo^icc  i/c  A.     Haec  igl. 
tor  rcSy  vt  facilc  intelligitur,'  nonnifi  fetnel  ac. 

cidit. 


XH8  IL  De  libris  fmii.  ^^ 

cidit,  nec  potuit  accidere  iaq>ius  j  aique  ;iif9! 
M^olius  quideiD  aif7<^/am  daiiinatus  efl,  fed 
i' ^utf  ^uAwr,  in  nemore  Petelinp.  —  Diemon. 
flrat  p;  2Sp.  ex  aliquo  m  a  x  i  m  i  Tyrii  locp^ 
qui  eU  in  Dijftrt.  XIIL  Aegyptios  veteres  fu- 
iife  ignauos  et  tiuiiJos.  Sed  hiQlpcus  nuliam 
prorfus  habet  vim ,  cum  m  a  x  i  m  v  &  ipfe 
.cauffam.  addat  paruin  idopeam,  Aegyptios 
medculofos  fuifle,  quoniam  agricolae  fa^rinf, 
JJec  loquitur  de  veUiftis  Aegypriis,  ad  quos  . 
FALCONER  locum  trqxit ^  e(l  etiam  huiu^ 
viri  audoritas  in  ea  re  fere  nulla,  cum  Sophi* 
llarum  more  in  ea  oratione  difputet,  in  ea 
vero  declamatione,  quae  fequitur,  contrariai|i 
fententiam  exornet.  P.  471.  ia  laudanda  a^ 
RisTOTELis  fententia,  ei  falconeil 

!)eccauit,/et,  qui  eum  errorem  emendare  vq« 
ebat ,  interpres  vemaculus.  Etenim  a  r  v 
STOTELES  Politicor.  I.  IL  c.  5.  aduerfus 
PLATONis  opinionem  de  communiooe 
bonorum  iarepublica  difTerit;  eosvero,  qqi 
ieitularias/artesexercent,  ciuium  dignitate  prv- 
uandos  effe,  mifnime  fuadet.  ,P.  517»  Uud^ 
librum  VIII  operis,  quod  daCyro  iuniire  c.qo- 
icripfit  XENOPHON,  cum  tomen  ifta  fc^i^ 
ptio.xxonniny^j7/m  iibros  habeat,  locus  vero, 
quem  auiflor  excitare  volebat,  manifene  Cit  ^i 
froomio  lOyropaecUat.  '^  §ed  fM^iant  hatc. 

pauc»/ 


JF)4eoneri  cbfifua^>d$  t$  catU.      t9^ 

{Atica,  quae  ftdtk  podemus,  fi  hta  boc  agltf- 
remus,  augerfe  multis  aliis;  iam  ehim  mtaJL 
feflam  effe  |)utamus,  eos,  <}ui  ^  a  l  c  o  n  e  r< 
voluerint  libro  vti,  cautos  efTe  debere,  ne  quid 
teinere  credant  Diligenter  enim  examinan* 
dam  eft  vbique,  vtnim  allata  ab  ipfo  teflimo^ 
nia  (int  fatis  idonea. 

Jic  inUrprete  Germantco  rtR^ty  vtadiicia* 
mus  nonnulla.  Quis  vertendi  laborem  fufce* 
peric,  ignoramus;  fed  vehementer  laiidanda 
nobis  videtur  interpretis  dilleentia,  fi  diiTceire- 
risa  negligentia  in  excitandis  alibruni  libris 
et  vfurpandis,  quam  reprehendimus  in  f  a  l« 
(foNbRO,  et  rh  Cuius  culpae  ibdetatem  in« 
terprei  proipterek  venit,  i^uod  non  fuflulit  illi 
vitia.  Omamenta  vero,  quibui  verfloneitt 
Vemaculam  inflruxit,  cerntHitlir  in  adiedM 
proifatkme,  tt  adfperfis  anmmhur/lonibus  va^ 
rii  generis.  Atque  illa  quidem  fatis  cop)o6l 
cA,  et  cmtUnKS  exponit,  quas  locus  philofb^ 
riiiae,  sT  FALCONBRO  perpurgatus,  habet< 
Quae  fuper  hac  re  fcripfit  audor,  ddda  fim^ 
(6t  fubtiliter  obfei^iara,  vt  haec  praefatk>  fii 
llon  cohtemnenda  ad  vtilitatem  wri  accefiio.' 
h  animaduerfionibus  autem  multa  cafligani 
ttor  ac  refinguntur,  quae  a  I^ALCONERd 
v^  non  fatis  acute  obieruata  enant,  vel  teme^ 
re  et  auda<9tir  ptomnitiM^     Ik^duntur  dt^ 

^o/.//.  I  iam 


I3jO  IL  De  W)ris  wmis. 

iam  pa/nm  notw  vberions,  in  quibus  traifiaR^ 
tur  nonnuUa  copiofius,  quae  ad  illunrandam 
^ALCONERi  difputationem  pertinere  vi- 
debantur. 


MATTH.  DOBSON  Abhandlutig  iiber  dk 
medicinifchen  Krafte  der  fxen  Luft ;  u  e. 
D  o  R-s  o  N I,  M.  D.  Soc.  Reg.  Lond.  So« 
cii,  liber  de  ui  aeris  fixi  medica;  ex  ani 
glicoverfus,  annotatfonibus  et  addita* 
mentis  audus.  Lipf.  redemt.  Reichio. 
i78t.  8.  pag.  208. 

Qui  haud  ita  pridem  ab  halesio  dete-^ 
dus,  et  recentifrinjis  temporibus  magna  expe- 
rimentorum  copia  vberius  demonftratus  efl; 
aer  iixus  in  vfus  medicos  felici  euentu  iam 
adtiiberi  coepit;  idcjuod  exemplis  iam  pluri* 
mis  probat  CI.  o  o  b  s  o  n.  Sed.  L  De  diuer* 
fis  modis,  aerem  fixim  extricandi  et  adhibendi 
agit,  et  modum  Dacis  de  chavlnes,  et 
V  £  N  E  L 1 1  prae  ceteris  commendat,  additque 
illum  etiam  fub  forma  clyneris»  et  ad  fuperfi. 
fiem  corporis  varia  ratione  poife  applicari, 
Ex  inftitutis  experimentis  colligit,  duabus 
drachmis  falis  alcalini  volatilis  iiiefie  aeris  Rm 
ad  grana  48,  in  eadem  quantitatecretae  gr.41^ 
et  falis  alcalini  vegetabilis  gr.  %t.     Sed.  IL 

I>e 


Dohfon  di  vi  aerisfixi  medica.      131 

De  aerit  fixi  a  fanis  ajfumti  effeSiibus  fenfi$ 

percipiendis.     Si  fali  alcaiino  fixo  vel  volatill^ 

in  aqua  foluto,  fuperbibatur  fuccus  citri ;  aec 

fixus  ia  ventriculo  extricatus,  vt  aquae  inioe* 

rales,  fere  agit,  lenis  irritantis  ad  inftar  ven« 

triculum  aificit,   cuius  elFedlus  ad  cerebruoi 

neruosque  ipfos  penetrat,  et  cordis  arteria* 

rumque  vim  adauget:    eiusque  aeris  modo 

|rana8-io  absque  fenfibili  naufea  afFumi  pof^ 

lunt.    Seifl.  UL  EffeEtus  noftri  aeris  in  morbit 

putridis;     eiusmodi  febre  petechiis   flipata 

detenti  aegri  quatuor,  fanitati  reflituebantur 

opepotionis  alcalinac,  cui  fuperbibebatur  fuc« 

cus  citri ;  eadem  methodus  fucceffu  haud  de^ 

flituebatur  in  4  aegris,  varioliset  morbillis  ma« 

ligoi  indolis  af!li£lis.      S^l  alcalinus  volatilis 

etibin  in  infufo  peruuiani  cortici^  frigido  Ci^ 

fufum  peruianum  ntephiticHm  cdcalinum)  folue* 

batur,  et  febris  fecundaria  variolarum  con«  ; 

fluentium  ia  totum  fere  videbatur  iuppreffai 

Gi&ngraena  in  pede,  coniun^Va  cum  hydrope 

contextus  pulmonum  c^llulofi,  eadem  rationo 

fttblata  eft.     Anginam,  quam  vocant  vlcero- 

,  &n,  fanauit  fimiiis  methodus  adhibita,  vna 

j.  Qun  infpiratione  aeris  fixi :    et  quae  illam  in 

i)io  fequebantur  mala,  aflhma,  diarrhoea  et 

^e([\ushydropici,  eisde;ivpotionibus  alx^linis 

^acidis,  etkfufo.  rnaUi  fermentantis profli^ 

.     I*  gaban- 


Ijl  IL  De  Ubris  notdf. 

gabantur.  In  phthiH,  vbi  pus  in  pulmonibi^ 
effufum  cft,  infpiratio  aeris  fixi,  et  mixtura 
mvERii,  bis  auxilio  fuit  CL  dobsono: 
nec  eiusdem  obferuationes  in  (corbuto  mari- 
timo  defunt,  de  quo  etiam  afferuntur  nouac, 
caeque  infignes  a  Cel.  m  a  c  b  ri  d  i  o  inHittt* 
tae.  Sedl.  IV.  Deputredine,  exkalationibuf 
puiridis,  et  remediis  corrigentibus,  Illae  oriim- 
tur  ab  animalibus  viuis  et  mortuis ,  et  gene. 
runtur  in  primis  in  nofocomiis,  orpbanotro. 
pheis,  ptochiis,  carceribus,  denique  in  coeme. 
teriis ;  quarum  vero  noxa  imminuitur  a  dtf. 
pernone<  partium  putridarumin  aere,  a  plan. 
tarum  vegetatione,  (cuius  vtilitatem  poA  au« 
<9:orem  vberius  docuit  Ui.  i  n  g  e  n  h  o  v  s,) 
et  putredinis  tandem  peradla  euolutione  ccil 
fat.  SedV.  V.  De  effeku  aerisfixi  in  putreeU. 
nem,  et  exhalationes putridas :  illa  maxime  im. 
minuitur  noftro  ab  aere ;  fed  minime  ab  exba,» 
lationibus  putridis^vti  perhibet  cl.  ALEXANDEiCy 
qui  ab  audore,  e}q>erinientis  inflitutis,  refuta^ 
tur.  Licet  vero  aer  fixus  cohibeat  putrefadHo* 
nem ;  tamen  aer,  vaporibus  putridis  refcrtc», 
eo  non  meiior  redditur.  Sed.  VL  De  vtUi^ 
tate  aeris  fixi  ad  cachexias  et  vkera  phagedae» 
niea.  Ci.  Audor  noftro  aere  vlcera  cancrofk 
non  fanauit ;  fed  horum  dolores  modo  im- 
minuit;  eaimiiero  in  vlceribos  antiquis  ier« 

pootibus 


Dobjon  dt  vi  aerhfixi  m$dica.      i  J  3 

pentibns  mali  nioris  maxime  efEc^cem  fe 
praeftitit  dolorum  imminutione,  puris  corre- 
dione,  viceris  emenJata  conditione,  quin  et 
integra  eorum  fanatione  3  quorum  elFecfluum 
quatuor  hiOoriae  fufius  enarrantur,  quibus 
adiunguntur  duae  perfanatamm  cachexiarum. 
Sc<S.  VIL  yjus  a^rtsfixi  in  quibusdam  ventri^ 
fuli  morbis,  vt :  cius  debilitate  et  nimia  irrita- 
bilitate,  anorexia,  naufea  et  vomitu  habituali, 
quatuor  exemplis  probatur.  In  genere  CL 
POBSON  omnes,  quas  adduxit,  morborum 
fanationes,  partim  propriis,  quas  fuHus  defcri. 
bit,  partim  obferuatiooibus  cl.  virorum,  h  a  y- 

GARTH,    SANDBACH,   HENRY,    PERCI- 
VAL,     WITHERING,     HVLM£,      DA\0^- 

$  0  ]* ,  demondrat.  Sed,  VIIL  jiirisfixi  vis 
in  ealcuios  renum  et  veficae,  qui  niinirum  hos 
foioit,et  doloresfimul  fopit;  humorum  maf- 
£ie  aduehitur  per  aquam  mephiticam  alcali- 
nam,  fuccum  citri,  per  potupi  quemcumque 
aeratum,  mel,  et  cetera.  Sed.  IX.  De  maiori 
ffoptnfione  ad  affeSius  calcuhfos  incotarum  fa- 
tvm  in  ^nglia  regionum ,  in  qitibus  hydrome^ 
hm  in  vfu  efi,  prae  eeteris,  Collatis  inter  fe 
oofbcomiorum,  in  13  vrbibus  valde  diflitis  ex- 
flandum ,.  in(|icihus,  per  plures  annos  fubfe-  , 
quentes  £i<9is,  apparet,  calculos  varii  generis 
iwltp  frequentiores  ef&  in  iis  regionibus,  qui- 
I  3  bus 


134  ^^'  ^^  ^^^  nouif. 

bus  vinum  pomatum,  idque  in  priniis  aci* 
dum,  pro  potu  efl.  Ratio  autem  dirpontio* 
nis  calculofae  nondum  penitus  nota  cl.audVori 
videtur,  qui  calculum  efTe  produ6lum  anima- 
le ,  non  a  materie  peregrina  in  corpus  allata 
ortnm,  cenfet:  ilhmqueitaque  a  flrudurit 
corporis  pendere,  atque  hoc  modo  pofTe  he- 
feditariam  efle.  Sed.  X.  De  fffe&ibus  na* 
xHsaeriffixi:  qui  nimiumaccumuIatus,pro- 
dnus  necat,  et  quidem  non  fu0bcatione,  fed 
mediata  in  fyflema  neruofum,  cuius  vim  pe- 
nitus  fufflaminat,  adlione ;  in  cuius  rei  docu« 
mentum  fex  hiftoriae  fumme  noxii  efFedhia' 
adiiciuntur^  quem  calcamae  fornaces  edebant; 
ex  quibus  vnicam  modo  perfonam  feruatam 
cfle  apparet.  —  —  Sequuntur  nunc  addita« 
menta  cl.  interpretis,  (qui  et  notulas  non 
fpernendas  paflim  adiecerat)  t)  de  rffeSlibur 
noxiis  aerisjixi  et  aliorum  vaporum  aereorvm, 
defumta  praeprimis  ex  c).  leonhardi 
Hotis,  M A c qv E R 1 1  lexico  chemico  adfper» 
iis ,  et  ex  cl.  b  v  c  <^v  e  t  o.  2)  De  vi  ams 
varii  generis  medica :  vt  aerc  alcalino,  hepati« 
tOy   depblogiflicato  cet;     ad  mentem  ceL 

FRISTLEYl,  MACQVERII,  BERGMAN. 
'NI,   ACHARDI,    rONTANAE.     i)  De  tffe* 

Stufaluiari  aerisfxi,  in  febribus  putridis,  vt 
Ct  intermittendbus,  gangracna»  f^tthifi »  hy« 

dropc» 


Dobjbn  de  vi  amtfixi  medica.     13.^ 

3rope,  fcorbuto,  podagra,  calculis  biliofis,  ii8« 
3emque  veficae,  morbis  ventriculi,  tympani- 
"ide,  vermibus,  niorbis  ipaflicisi  paralyfi,  in- 
Bammatione  mammarum,  tinea  capitis,  vlce- 
nbus,ozaena;  de  quibus  omnibus  teftesfide 
dignos afFert 3  vt.  cl.  vithering,ians- 

SENS,  PERCIVAL,  HBY,  WARREN^ 
ROTHERAM,  L  £  £,  COLLIN,  MAGEL- 
LAN,  POWER,  HVLME,  FALCONER, 
AASKOW,  BADENOCK,  SAVNOERS^ 
SELLE,  lASSOY,  CORVINVM,  RVSH, 
CHAMPEAVX,        IVSTAMONO,        L  A- 

touETTE,  et  alios.  Denique  4)  cL  In- 
terprcs  aifert  animaduerfiones  quorundam  me^ 
dkorum  in  v/iim  aerisfixifalutarem,  e.gr.  cL 

LETTSOM,    et   THOUVFNEL.    —     Licet 

nobis  videatur,  ihedicum  aeri  iixo  poiTeiii 
omnibus  allatis  morbis  nondum  plane  fide- 
re;  negandum  tamen  haud  efl,  illumadre- 
media  valde  efficacia  pertinere.  Itaque  nec 
fperni  plane,nec  in  morbisi  quibuscunque  ad- 
Uberi,  fed  rite  formatis  iodiciis  in  vfum  vo^ 
cari  optime  meretur. 


Von  der  fVirkung  det  Mohnfafis  in  der 

Luftfmehe;  i.  e.  De  effedu  opii  in  lue 

veaerea^  acceduntaliaobieruatamedic. 

1  4  ct 


^f^  11.  Ditibris  nouiu 

et  phyf.  in'  America  feptentr.  inflituti^ 
audore  io«  bav.  sch5pfio,  me- 
dico  diftrenn  Onoldmo  in  America; 
edidit  et  praefatus  eft  p  e  l  i  v  s,  Confil, 
auL  intim.  et  ProfefT.  Erlang.  ap.  L  l, 
Palm»  iTgi.  s»  plag.  4  et  dim. 

Nouum  nunc  exflat  in  lue  venerea  remediuai^ 
quod  quidem  cafu  detedum  eH.  Aegro  eniiii 
boc  malo  pefltme  affedlo,  et  pertinaciflimia 
vlceribus  torto,  opium  propinabatur  ad  fo^ 
piendos  ddlores,  fomnumque  arceifendum. 
Sumto  et  per  aliquot  dies  continuato  medu 
camine,  omnia  meliorem  aiTumebant  faciem, 
et  aeger^  mercuridibus  omnis  generis  reme- 
diis  miftra  olim  vexatus,  fanitatem  recupera. 
bat.  Permouit  hoe  noothivm,  fum^ 
iBum  nofocomiorum  militarium  infpedorem 
in  America,  vt  contra  vlcera  venerea,  mercu^ 
rio  diu  refiflentia ,  adhiberet  opium  in  aliis,- 
in  aliis  continuaret  mercurium;  quo  fa^niy 
vt  hi  in  fuo  flatu  manerent,  illi  paucis  diebus 
poft  magnam  in  melius  mutationem  experi* 
rentur,  ac  breuiori,  quam  exfpe<9are  fas  eflety 
tempore  falui  eflent.  Minim  fane  in  hacce 
metbodo  eft,  opium  aluum  obflipatam,  qucd 
iklias  folet,  non  reddere.  Gangraenam  m 
membro-  genitali  pro  parte  fphacelato  tdem 
fiAebats  ^usque  reltquias  cito^  confolidabat 

Narrat 


Sehopfdf^  effeSiu  cpu  in  tue  vemr.    1 37 

Narrat  schopfivs,  fe  multos vlceribus  ve- 
nereis  pluribus  vexatos,  boc  vno  remedio  h* 
\  nauiire,et  intra  decem  menfes,nulli  venereo  ne 
vnicmn  quidem  mercurii  granum  propipafTe, 
nec  tamen  adfuiile  minimam  rationem ,  cur 
opii  vfum  cum  ilJo  commutaflet;  teflem  fc 
fue  pculatum,  et  a  medicis  Anglicis  audiuilTe, 
idem  opiura  folum  in  nofocomiis  regiis  mor- 
Bis  Venercis  quibuscunque  opponi;  fycofes 
illud  breui  toHere,  eademque  cfEcacia  in  fexu 
fequiori  effe.  Cuius  fanationis  rationem  ali^ 
quam  cl.  audlor  ponit  in  vi  opii  fedatiua,  an- 
tifpasmodica,  irritabilitatem  imminuente ;  fed 
ei  videtur  tamen ,  ineffe  etiam  vis  quaedam 
^ecifica  antiuenerea,  quia  partim  aegri, 
quamuis.cito  et  iucunde  curati,  tamen  in  pri. 
flinummorbumnonrelabantur;  partimTur- 
ci  Perfaeque,  opii  amantiffimi,  a  morbo  ve- 
nereo  prorfus  fere  immunes  fint.  Accedit 
9d  laude^  kuius^medicamenti,  quod  ab  illo 
npn  aeque  pertimefcenda  fint  damna  quae* 
dam,  ac  a  mercurio.  —  Adiedae  funt  obfer- 
uationes  phyficae  de  cltmate  et  tempeftatibur^ 
jinjericaefeptmirionalis:  illud  multo.  durius 
^fl ,  quam  in  aliis  regionibus  fub  eadem  lati^ 
tudine  fttis;  frigus  enim  »^-15^  latit.  fortius 
efl ;  calor  in  aeflate  maxime  feruidus,  faepe  ad 
y»o.^5^  Th^Fahr.j,in  hycmc  frigustherma. 
l  i  mctruni 


J38  ^Z-  Ot  EbritmomT. 

mctmm  EiepHfime  infra  o,  el  qnidem  4^-12^ 
grada%  deprimk.      Caloris  et  frigoris  bnius 
Ticiflitudiiies  maxime  fubitaaeae  fuat;   et  fbli 
meofes  Septea:ber  atque  Odober  cetcris  funt 
foauiores.    Fr^oris  praedpuae  cauflae  viden- 
tur  iinmen£i  fere  contineatis  exteafio,  vsqoe 
ad  polum  direda,  et  venti  coadaui  fere  et 
vebemeates,  imprimis  ex  occidentalibus,  bo- 
realibusqne  rcgionibus  prouenisntcs.  —  Li- 
bello  fiaem  iinpoaunt  annotata  de  worbisA' 
nifricae  ffptaUrionalif.      Incolas  multo  debL 
liores  Europads  iudicat  audor,  quod  maxi. 
mae  tempefiatum   mutabilitati  tribuit;    eos 
quoque  minus  fbecundos  efie,  illorumque  in- 
fantes  multo  copiofius  mori,  quam  in  noflris 
tcrris.      Negat,  Americaais  iadolem  aaimi 
propriara    omaiumque    commuaem     eflc, 
Sliusque  fbrtitndiaem    fiagularem  e   belio, 
quem  in  priflinos  dominos  gerant,  fatis  ap. 
parere.      Inter  morbos  iflius  regionis  refert 
iiibitancam  mortcm  in  calidiflimis  diebus,  cui 
inprimis  expofiti  fuat  vehemeatius  commoti, 
Videtur  apopiexiac  genus  cfle.    la  vaa  pugna 
(d.  28.  lun.  1771.)  59  protinus  decidcbant  mor« 
tui,  absqufe  omni  vuinere,  foloque  calorc  et 
motu  cac(fli.     Siagularc  quoque  graffatur  cx- 
aathematis   gcaus;    (prickling-heat  vocaat) 
cutis    maculis    rubellis    valdc   pruritatibus 

tegiturj 


-  Schopfde  effeSu  cpH  in  tue  vtmr.    1 3sf 

tegitur;  qaae  tion  eleuantur,  et  nuhc  erum- 
punt,  nunc  euanefcunt,  prout  calor  magis  vel 
ininus  viget;  tandem  fquamarum  inflar  cutis 
decidit;  oriuntur  a  maiori  appulfu  fanguinis 
ad  vafa  cutanea,  a  magno  calore  relaxata. 
Catarrhi  et  Coryzae  in  ipfa  caliiTiffima  tem* 
peftate  valde  frequentes  funt.  iDter  morbos 
autumnales  eminent  dyfenteriae,  cholerae,  fe« 
bres  reinittentes  et  intermittentes,  fymptoma- 
ttbus  biliofis  flipatae,  febribus  Indiae  occi* 
dentaiis  valde  iimiles.  Numquam  vero  adhuc 
morbi  contagioii  milites  inuaferunt,  qui  a 
fcorbuto  quoque  raro  vexantur.  Frequentior 
eft  angina  membranofa,  et  tumor  glandula- 
rum  colli  et  teniculorum  (Mumps.J  Singu- 
larls  eil  obferuatio  plurium  poI)rporum  in  | 
demortuorum,  ab  audore.diiledorum ;  quos 
vero  nimio  potuum  fpirituoforum  vfui  tri- 
buit.  Variolarum  infitio  feliciffime  cedit,  et 
inter  3000-4000  ne  vnus  quidem  m^ri  dici- 
tur.  N .  Noui  aduenae  aut  diarrhoea  aut  febre 
vtplurimum  afficiuntur. 


Vom  Geiji  der  Hebriifchen  Peejie  etc.  j.  e. 
De  indolePoefeos  Hebraicae,  diifertatio 
in  vfum  admiratorum  eius  et  antiquiAl- 
mae  mentis  humanae)  audore   i*  g.; 

HBK- 


I40 


//•  DtUkrii  mmr. 


HERDER.    P.  L    Deflau.  itSx.  S.  im<* 

peQiis  aerarii  impriinendis  libris  dcfli. 

nad,  venaL  ia  hibliopolio  eruditonmi» 

pagg-  374- 
Qui  ritulo  libn  induAi  celeberrimum  l  o  v^ 
THivM  ab  audore  noflro  exfcriptum  pu. 
tont,  nae  illi  egregie  falluntur.  Quantaecun. 
que  laudes  fuerint,  c|uas  lowthivs  flbi 
in  hoc  difciplinarum  genere  peperit :  h  e  r« 
B  E  R  V  s  tamen  documento  efl ,  fuperfutfle 
hac  de  re  fcribendi  materiaoi  ampliilitiiani, 
fiue  potius  Poefin  Hebraicam  aho  plane  mo^ 
6oy  ac  LOVTHivs  fecit,  tra<^andam  efle» 
Ifle  enim  .vir  dodifllmus,  quo  propius  abflnt 
Hebraicorum  carminum  pulchritudines  a 
Graecis  Latinisque,  eo  m^gis  praeflantiae  lau* 
des  iis  tribuit.  Graeca  igitur  et  Latina  car- 
mina  ei  canonis  inflarhabentur^ad  quem  ce« 
terarum  gcntium  pbemata  exigenda  flnt. 
Noflrastvero  in  ipfam  rerum  naturam  magis* 
inquirit ,  et  primaeuorum  hominum  flatum, 
cogitan^^J  percipiendiqiie  uiodum,  viuendira^' 
tioaem,  mores,  et  linguaui  riuiatur,  indeque 
virtutes  et  laudes  Hebraicorum  carnnnum  ae. 
ducit.  Dfalogis  X  liber  diuifus  efl,  magna 
eum  elegantia  confcriptis,  quorum  argumen- 
ttim  breuiter  perflringemus.  De  tndole  ipflus 
litiguae  Hebraicae  primttm  acudflune^agit} 

htnc 


H&dir  de  Pot/ffebr.  141 

hanc  qoia  vcrbis  inprimis  conftaf,  nominaque 
vcrborum  forma  faepe  induuntur,  pingenteoi, 
adiones  ipfas  repraefentantem,  ideoque  poefi 
aptiirunam  rede  appellat.  Vcrba  ex  radici^ 
bus,  res  fub  fenfus  cadentes  referentibus,  le> 
niter  dcriuantur.  Tcmpora  licet  Aoridi  po- 
tiflimum  habenda  fint,  pocfis,  quae  tota  vita' 
ct  adio  eft,  non  refpuit :  et  ob  hanc  tempo^ 
rom  indolem  ipfa Hebraeorum  hiftoriiinoa 
tamnarrat  quam  pingit.  Paralleltsmus  etiam 
in  caFmioibus  Graecis  obtinet ;  argomentaqut 
*  carminum  eum  requirunt.  Hebraei  numeri 
rytfamique^  qualis  apud  Graecos  Latinosque 
cfle  folct^  ignari  pauca  verba  orc  fuo  profei 
rUDt,  quae  ob  mutuam  inter  fe  relationem 
fitnilia  iibi  funt,  ct  fono  locoque  rythmi  fpe« 
oein  prae  fe  ferunt»  Dial.II.  Creatorem  fibt 
repraefentant  Hebraei  potenriflimum  et  for» 
tiflimum.  Quod  ex  lob,  IX.  et  Pf.  CXXXIX. 
eleganter  ab  auAore  verfis  (atque  eiusmodi 
verfionibus  tanquam  gemn^is  aoreus  ille  liber 
paflim  diilinifius  ett)  prpbatur.  Solent  auteiu 
paraltdismum  caeli  et  tcrrae  inducere^  i.  «f 
oaelum  terramque  inter  fe  conferre,  hnmen» 
fumque  ei,  quod  infimum  ed,  opponerci 
Quarum  quidem  rerum  comparatione  quid 
magnum,  redum,  fapiens  ilt,  cognofcebantf 
tc  imadi  ppe  r^cum  fuperiorum  dcfiniebant|, 

mctie- 


i42  .  II.  Dt  Ubfis  itomt^ 

fnetiebaotur  et  niuperabaiit.  Dial.  HL  Locir 
nondutn  natonim,  nox,  aurora,  ex  Poetarum 
HebraeorMm  mente  delineantur.      In.folem 

et  reliqua  obiedla  naturae  hj^mni  Hebraid 
Donex(laDt,vtidololatriae  quaeuis  occafio  au- 
feratur.  Animaiia  accurate  defcribuntur,  ipfe- 
X|UeDeiiS  in  librolobi  de  equo  et  leone  aliis. 
jque  animalibus  creatis  laetatur.  DiahlV.etV. 
in  iliunrando  libro  lobi  verfantur.  Ihducilk 
audor  primumdefcriptiones  quasdam  de  Deo^ 
ilellarum  iudice,  orbis^  conditore,  tempenatis*. 
que  moderatore.  Deinde  tempeHatem,  ma. 
ria,  bmen,  nodtem,  mortem,  interitum,  vno 
yerbo,  quicquid  naturae  proprium  eA,  perfo* 
narum  fpeciem  in  hoc  libroreferre  demon* 
flrat:  quare  de  hoc  poefeos  genere,  quod 
naturain  tradat,  quatenus.fi^nfus  fenc,/ufe  agit 
eiusque  venuflatem  exponit,  et  exemplis  qui. 
busdam  ex  o  s  s  i  a  n  o  petitis  iliuftrat.  Iphiui 
lobtim  in  Idumaea  vixifle  putat^  librum  eius 
Qomine  infcriptum  Mofis  effenegat,  fed  in 
Idumaea  concinnatum  in  hohorem  cuiusdam 
ex  Emiris  huius  regni  antiquioribus  fortnlTe 
Dauidis  temporibus  ludaeis  primum  inQpcuif. 
fe,putat.  HiHoricam  introdudionetii  poemati 
coaeuam  cenfet,  ipiumque  poema  non  drama 
ippellandutn  effe  fenfu,  quo  nos  hac  voce  vti- 
mur,  fed  confeiTufn  potius  fapientum,  qui  <ie' 

.    ,  I  caufa 


H^rder  di  Poifi  Hebr.  1 4  J 

caula  iupreml  rerum  .moderatoris  in  vtram- 
^ue  partem  difputent.  DiaL  VI.  de  ParadiT^ 
agit^  huius  totam  hidoriam  ex  traditioue  an« 
tiqua ,  quae  euentu  quodam  ad  humanum 
genus  pertinente  nititur,  hauftam  efTe  arbitra- 
lur  audor.  Arborcm  cognitionis  boni  malu 
que  ita  explicat.  Homini  oificia  iniupcfla 
erant,  animali  nulla.  Illi  arboris  fru(f)u  vefci 
vetitum  erat,  huic  licitum..  Sequitur  tamen 
animalis  exemplum  homo;  itaque  primum 
crrare,  et  peruerfe  imitari  didicit.  '  Serpens 
animal  erat  ad  hominem  feducendum  aptiiH* 
mum;  promittit  vero  fapientiam  Elohim, 
quia  hae  creaturae  habebantur  fuperioris  ordi-* 
nis,  quae  in  fecreta  naturae  feliciter  penetra- 
bant  Cherubim  cl.  herdero  non  equi 
tonantes  funt,fed  aliquid  exvariis  animalibus, 
inter  quae  tamen  nulli  equi,  compoiitum. 
Hoc  ab  Ezech.  XXVIII,  14.  in  Eden^  in  mon- 
te  famflo  collocatur,  inter  igneos  lapides  am« 
bulans.  Atque  hinc  recehtiores  figmenta  fua 
dedraconibus,gryphibus  aliisque  thefaurorun^ 
cuftodibus  fumfifle  videntur.  DialrVIL  lo^ 
cum  infernum,  Scheol,  viuidis  coloribus  de^ 
pingit.  luftorum  animae  ab  prco  redimun* 
tur  P£  XLIX,  16.  XVI,  10.  Dial  vni,  ofteri- 
dit,  qualem  fibi  formauerint  Poetae  Hebraici 
notionem  de  prouidentia  diuina  ex  antiquis 

^adi* 


jj^  II.  Di  Ubrls  fmix: 

traditionibas  defumtam.     Hinc  agftar  de  faol 
micidio  Abelis,  diluuio^aliisqueeuentibus^me- 
moriae  poflerorum  proditis.    Hifloria  de  iri- 
de,  finito  diluuio  a  Deo  hominibusque  faila^ 
rlter  confpeifla,  ad  (eptentrionales  aliasqoe 
nationes  trandit.     Quae  de  turre  Babylonica 
nnrrantur ,  in  contumbliam  conditorum  eiui 
dida  eflfe  putat  HBRDBkvs,  et  cum  Pf. It 
confert.   Dial.  IX.  ludaicam  nationem  a  vitiis 
vindicat  ingenii  illiberatis  et  inhumani,  quod 
carmihibus  fingendis  minime  aptum  eO.   Pa- 
triarcharum  igitur  charaderes  et  res  geftas 
defendit,  et  poefeos  Hebraicae  proprium  effi^ 
"probat,   quod  Deum  introducat  hominibu^ 
perquam  familiariter  vtentem,  et  Palaeftinani 
quauis  data  occaHone  impenfe  laudet.    Dial; 
X.  in  origihem  linguae  Hebraic^ae,  quam  Phoe- 
niciam  negat  au^or,  fcd  tribus  Eberi^  propriani 
contendit^  inquirit     Illuftrat  fimul  Gen.  X; 
quod  non  pro  mappa  ^eographica  Mofli 
habet,  fed  catalogo  tribuum  poderorumquc;, 
huc  illuc  migrantium,  cui  feriotlbus  tempbri* 
bus  gloifae  acceffere.       Finitis  his  dialogi^ 
ipfum  opus  a  Mofe  exorditur,  cuius  et  r^  ge<« 
.  fiae  et  nierita  de  Poefi  Hebraica  magna  cum 
vbertiite  et  facundia  enumerantur.      Poefla 
autem  gentis  fuae  Mofes  optime  demei*uit; 
quod  jet  res  eius  geflaecdpionf&mamcarmiAit 

fcri. 


Ihri&r  dt  Pmfi  H^.  14^^ 

£;djbfiiidi'  matjeriain  &ppeditarDot,  et  ^fe  car<- 
iiiina  condidit  et  alips  excitatiit,  Prophetaa 
fcilicet»  qui  eum  fequ^rentur  et  imit^rentur. 
Eiegaritem  hunc  )i  e  r  d  e  r  i  librum  vt  omnc;^ 
et  antiquitatum  et  Bibliorum  amantes  aflidue 
legant  et  manibus  terant,  cum  maxime  opta- 
mus  'j  iuniores  vero ,  qui  theologicis  fludiis 
operam  nauaut,  grauioribus  argumentis  ad 
eius  le(flionem  excitari  non  pofTunt,  quam  his 
ab  H  E  R  D  £  R  o  ipfo  iti  praefatione  prolatfs : 
,^Fundamentum  tneologiae  Biblia  funt,  No- 
uique  Te^amenti  iundamentum  vetus  t(L 
Neque  fieri  potefi,  vt  illud  intelligamus,  nifi 
hoc  cognitum  habemus.  ChriAiana  enim 
religio  exludaica  exorta  efl;  indolesqucf  lin- 
guae  in  vtroque  libro  eadem.  Indoles  lin- 
guae  optime  ex  poeticis  libris  liac  confcriptia 
eruitur.  Errant,  imponuntque  iunioribua 
Theologis,  qui  N.  T.  exclufo  veteri  praedi- 
cant. .  Absque  hoc  ne  illud  quidem  eruifituav 
ia  DK>duai  Intelligi  potefl.^ 


Hehettms  beruhmfe  MStmer  in  Bildniffin; 
i  e.  PiniacQtheca  Heluetica ;  concinnata 

9b     KENR.    PFEFFINGER,    pidlorf. 

Adiecit  cominentariosbiograpbicos  ls^ 

ONH.  itfsxsTs;^.   i^oll.    Turicet 

VcLII.  K  Win. 


1^6  11.  Di  Tibrit  nouis. 

terthur.  in  commiiE  ap.  Fiifsli  1782.  8. 

^84pagg. 
Magnum  profedlo  et  omn!  laude,  plaufu, 
imitatione  dignum  conamen.  Solus  enim 
FFEPFiNGER^  virin  arte  fiia  dexterrimns, 
aufus  eft,  ad  fumofas  maiorum  imagines  vei 
ad  viua  exempla  exprimere  magna  Helueto- 
rum  ora,  qui  toga  fagoue  clati  aliquot  abhinc 
feculis  patriae  ramam  et  decus  conferuarunt^ 
remque  ita  perfecit,  vt,  qui  talia  artis  docu- 
menta  penitius  norunt,  non  pofGnt  non  boni 
viri  operam  magni  aef)imare,  vnde  vei  in 
ipfani  rem  literariam  haud  leue  commodum 
redundare  debeat.  Vt  enim  meistervs, 
vir  cl,  vitam  cuiusque  caelo  exprefli  viri  bre- 
uiter  adumbrauit ,  ita  voluptate  maxima  per- 
funditur  animus,  cum  coram  intueri  licet,  qui 
feculis  tnbus  meritbrum  et  praeclare  fa<flo« 
rum  gloria,  patriae  amore,  literarnm  fludio 
ceteris  longidime  anteceiluerunt,  famamque 
nominis  cum  pofteritate  adaequarunt  Velle« 
mus  tamen,  cl.  meistervm  in  confcri- 
benda  audorum  vita  minus  parcum  et  tena- 
cem  fuiffe;  quippe  talium  cupediarum  anian« 
les  faepius  plura  iam  cognita  habebant,  ante- 
quam  ad  ledionem  libelH  accederent,  neque^ 
cum  defit  praefatio,  tantae  breuitatis  ratiohem 
reddere  poflumos,     CbntiQeotur  hoc  voliu 

mine 


Pinaeotheea  HetuetUa.  147 

miae  vitae  ac  imagines  XXX  virorum  clari/n. 
fnorum»  qaos  fi  nominari  audias,  hocarti« 
'ficis  honore  digniflimos  facile,  reputabis. 
Sunc  enim  ordine,  quem  fcriptor  fecutus  eft: 
Vlr.  Zwingliuf.  loaeh.  von  IVatt,  lo.  Holr 
bein,  lo.  Oporinus,  Conr.  GefSnefus,  LtuL 
Pfyfety  Frane.  Le  Fort,  Sam.  ff^erenfelf, 
Jo.  BemouUi,  lo.  Atph.  Turrefinuf,  lo.  lae. 
Seheuchzer,  lo.  Car.  Hetttinger,  Henr.  But* 
Hngery  lo.  FV»  Ofterwald,  lo.  lae.  Bodmer, 
p.Iae.  Breitinger,  Ih.  Cajp.  FujSti,'  Alb.  atr 
Haller,  lo.  Ge^ner,  lo.  lae.  Rouffiau,  Lud. 
Pfijffer,  lo.  Gee.  Sutzer,  Car.  Bonnet,  lo. 
Cajp,  Hirzelr  lo.  Geo.  Zimmermann^  Ifaac 
Jfetin,  Nectier,  Sat.GejSner ,  lo.CaJp.  Laua* 
ter  ct  lae.  HejS.  Pofl  tam  praeclarum  im- 
menii  operis  initium  quis  «ft,  qui  iecundum 
volumen  noA  auide  defideret? 


,  ErtUarung  def  drei  und  fuf^zigflen  Kap. 
lefmae  ete.  h.  e.  lefaiae  capuf  LIU.  expli. 
cauit  M.  lO.^DAV.  KiEPJCE,  Diac 
Schieugngenfis.  Schleufing.  ap.  Gua* 
therum.  1781.  8.  XII  pl. 

Sibi  nec  datum  efle,  nec  propofitum,  vt  no^ 

ui  quidquam  audeat^  fcriptor  hic|noh  tam  mo- 

defte,  quam  audader^  ac  quafi  nulla  amplius 

K  %  noua 


14$  a*  De  Rbrir  noalr. 

noua  luce  indigcaimis  in  facris  literis  expli. 
candis,  profitetur.  Et  nas,  perledo  libeJlo, 
contedamur,  niiiil  Iiic  depreliendi,  nifi  quod 
centies  didum  et  repetitum  fit  E  poli 
lynopn^  c  A  L  o  V 1 1  bibliis  Jlluflratis,  et  eius 
generis  libris  omnia  liaufit  interpretationis 
luae  fubfidia}  ipfe  anguOam  domi  rem  ha* 
bet  Recentiores  interpretes  vel  ignorare  vel 
contemnere  temerario  faflu  videtur^  ne  da« 
THivM  quidem  et  doederlinvm  ia 
vfum  fuum  vocauit  Fufior  eft  in  demon« 
firanda  vicariafatisfaSione  Chrifii,  quam  ia 
expediendo  rite  et  grammatice  loco  ifto, 
quem  fibi  fumferat.  ylnalogiam  Jidei  vbique 
ipfum  ob  oculos  babuificy.quod  multis  gio- 
ijatur,  nemo  negauerit.  Socinianos,  anti-^ 
quiores  et  rccenti^es,  quo  nomine  per  to» 
tum  libellum  omnes  defiguauit,  qui  a)m  ipfo. 
noH  confentiunt  in  omnibus,  bene  depexos 
rediddiffe  fibi  videtur.  Sed  permoiena  eft 
arrogantia^  garrulitas  et  impotens  fine  viribus 
iracundia,  qua  Iiomo  nofter  lianc  declania- 
tiunculam  fuam  confcripfit,  ac  defperandum» 
melioris  frugis  quidquam  prouenturum  vm- 
4{uam  eife  ab  ilio,  qui  tantopere  fibi  plaoeC 
iafuis  laciaiis. 


Jreid9 


Promtaar.  iur.  MagJeb.  ed  Diez.  149 

Archiv  Magdeburgijcher  Reehii;  h.  c  Proau 
tuartum    iuris    Mi^gdeburgici ,     edidit 

H  E  N  R.    F  R  I  D,    D  !  R  Z.    ^o/.  I.    I  Alph. 

7  pl.  odon.  Magcleburgi  1781.  fumtibus 
editoris. 

Cum  iurium  Germaniae  prouijicialtum  et 
flatutariorum  nec  plenam  notitiam  habcauius» 
nec  iuftam  eorum  conipilationem ;  confoltiil 
fimus  au<flor,  nonnullorum  exemplo,  qui  in« 
dicem  eormn  dederunt,    cxcitatus,  Ducatus 
Magdeburgicl  leges,  ac  potiflimum  vrbis  Mag- 
jdeburgi  Aatutorum  hiftoriam  ac  fata,  oppor- 
tune  exhibet  et  recenfet.     Occafionem  ci  de- 
dit  mandatuni  Rcgis  Borufliae  d.  XIV  Aprilis 
1780.  quo  cuiuslibet  prouinciae,  quae  impcrio 
eius  fubiedae  funt,  iura,  flatuta  et  coniuetu- 
dines  in  vnum  corpus  colligi  iubentur.      Ini 
hac  prima  parte  A.  hifloriam  rei  iudiciariac 
in  Ducatu  Magdeburgico  tradidit.    Nobis  res  ^ 
notatu  digniflimas  ex  hac  prima  parte  iaiu 
proferre  liceat. 

Magdeburgum,  hodie  florentifllma  .vrbs, 
vicus  temporc  Caroli  M.  iam  fuit,  vbi  iam  A. 
805.  Gommercia  floruerunt,  vt  ex  capitirfari- 
bos  Regum  Francorum  apud  qALVzivM 
T.  I.  p.  425.  videre  licet,  vbi  inter  emporia  ce- 
lebrantur  Bardenwicb,  Schesla,  Magadabutch, 
Erpesfuri,  Forachim,  Bremberg  et  Ragins- 
K  3  burg. 


IfO  II.  Db  tibrU  nomf. 

burg,  et  qQamuis  A.  P3»«  ab  Hunuis  vicusjffe 
deuaflatus  fucrit»  tamen  A.940.  OttoL  Impe- 
rator  eum  reflaur ault,  ac  mpenibus  non  folum 
cinxit^fed  etiam  ibi  A.  96^.  Archiepifcopatum 
fundauit,  et  A.  p66.  Adelbertum,  antea  mona- . 
cbum,  primum  Archiepifcopum  conflituit;* 
quem  lohannesXI.  P.R.  in  concilioRauennaQ 
A.970.  habito  confinnauit,  fimulque  honor^ 
primatus,  feu  infpediohe  in  omnes  Gertna« 
niae  Archiepifcopos  nouum  Archiepifcopatum 
Magdeburgicum  ornauit,  quo  pofl  reiorma- 
tionem  Archiepiicopatus  Salisburgenfis  iam 
gaudet.  CaroIusM.Saxonibus  iuribus  fuis  pa- 
triis  vti  permiiit,  quae  Otto  M.  emendauit. 
Poflea  inclaruerunt  iudicia  Magdeburgcnfe  et 
Halenfe,  quonim  Scabini  non  iobm  ius  dixe- 
runt  et  reddiderunt  aucfloritate  Burggrauio- 
rum  Magdeburgenfium ,  verum  etiam  aliis 
interrogantibus  de  iure  refponderunt ,  atque 
hoc  modo  tantam  fibi  concilijirunt  au<Sori- 
tatem,  vt  extcri  quoque,  Poloni,  Bohemi,  Si- 
lcfii,  Lufati,  horuni  iudiciorum  refponfa  pe- 
terent,  et  normam  haberent  litium  flnienda- 
rum,  ita,  vt  Magdeburgum  folum  natale  iuris 
nntiqui  Saxonici  iure  meritoque  appellari  poC» 
fit.  Seculo  XII  cxeunte  iu^  luflinianeum  et 
initio  feculi  XIII  ius  p.ontificium  in  Ducato 
Magdeburgico  innotpitj   vtriusque  receptio. 

Dem 


PronOuat,  ktr.  Magdiib.id.DiiZ,  ifi 

flcm  vcro  defecHiis  legum  protiiouit  Scabini 
Magdebui^ici  vlterius  adbuc  progrefll  fuot,  et 
cum  circa  annum  r^pa.  Archiepifcopus  Ericus 
iura  Burggrauiorum  fibi  acquireret,  ciuitas 
autem  Magdeburg.  etiam  nonnulla  iura  Burg- 
grauii  in  coniHtution^  Scultefii  et  Scabino* 
rom  ad  fe  trahere  Auderet,  aliud  iudiciura 
formare  coeperunt,  atque  audoritatem,  quam 
hadenus  nadli  iuerant,  in  dies  adauxerunt, 
adeo ,  vt  iura  huius  Scabinatus  Magdeburgici 
tandem  circa  annum  1394-  ^cl  1400.  vt  Audor 
confult.  coniidt,  priuata  quoque  induftria  fub 
nomine  iuris  Wmhbilditi  coUeda  fuerint. 
Q^  vero  in  hac  coUedione  vituperari  me- 
rentur,  Audor  confult.  optime  annotauit 
Cum  vero  poAea  maxima  iurium  jconfufio 
orta  eflet ;  faepius  de  iuribus  prouinciaJibus 
coUigendis  atque  in  ordinem  redigendis  agi- 
tatum  fuit,  quae  tamen  res  ob  lites.de  coim- 
perio  inter  Archiepifcopum  ef  Capitulum  or- 
tas  felici  euentu  caruit.  Interea  d.  15  Februa* 
lii  A.  15^^  imperame  Sigismundo,  Archiepifco- 
poyordinatio  iudiciaiis,  quae  antea  perfici  nph 
potuit,  pubiicata  fuit.  Pendente  autem  tem- 
pore ,  quo  Ducatus  Magdeburgicus  fub  Sue- 
cocum  imperio  fuit,^  ordinatio  cancellaria 
prodiit,  quam  poflea  noua  ordinatio  procef- 
£1$  iudiciarii  fequebatur ;  vtraque  vero  nomi- 
K  4  ne 


IfS  11.  De  Rbris  nMf. 

he  Axelii  A  Oxenftien^  Regni  Saeei^e  Sena^ 
tori^  et  Cancellarii,  d.  24  Aprilis  1^34-  promul* 
gata  fuit.  Tandem  A.  i6^%.  fub  Augufto,  Du« 
ee  et  Arcliiepircopatus  Magdeburgici  adiDini* 
flratore,  qrdinatio  poUtica,  deflituto  iure  Sa- 
xonico  omni  aucloritate,  adornata*fuit,ac  de« 
inde  omnes  con/Uturiones  fauius  Ducatus  du« 
plici  colledione  compilatae  funt^  quarum  al« 
tera  omnia  edicfla  et  leges,  quae  fupra  lauda* 
tum  Principein  audorem  agnofeunt,  comple- 
dimr,  Lipfiae  1(^73.  prodiit;  altera  vero  San« 
Aiones  Brandenburgioas  continet,atque  ad  A. 
1717.  pertingit  Cuiii  vero  poft  obitum  Au- 
gufti  Adminiftratoris  d.  4.  Idnii  i6%o.  Ducatus 
Magdeburgicus  ad  domum  Brdndenburgicam 
tranfiret;  petittone  flatuum  proyincialium  d. 
15.  Martii  iC%^.  noua  ordinatio  proceffusiudicia- 
rii  euukata  tl\\  quae  d.  i^Maii  i6^6n  emen- 
datior  lub  titulo :  verbeffirte  Proee/S-  Ordmng 
prodiit.  A.  1713.  in  terris  Brandenburgicis 
noua  reuiiio  ac  emendatiO  ordinationum  ,cu» 
iusiibet  prouinciae  inflituta,  fiinulque  de  cor- 
pore  iuris  prouincialis  Braiidenburgici  con* 
cinnando  deiiberatum  fuit;  quod  tamen  per« 
fici  non  potuit.  Interea  A.  1737.  et  J738.  de  1!« 
tibus  praecidendis  et  tollendis  abufibus ,  qui 
f  rocraftinationem  iitium  promouerent,  va« 
riaie  prcMxnilgatae  funr  fandione»,  Immo  d. 


Promtumr.  iur.  Magdeb.  id.  Diez.  t  f  } 

3.  Mait  1739.  decretum  regium  publicatum  fui?/ 
quod  eniendationem  ordinis  iudiciarii  in  Du* 
catu  Magdeburgico  et  Prindp^tu  Halberfla.- 
dienfi  pro  fine  habuit.  Variae  1740.  fub  aa* 
fpiciis  regni  Auguftidimi  «c  Potentiffimi  Re- 
gis  Boruflbruin  et  Eledoris  Brandenburgici 
FRIDERICI  Maximi  de  re  iudiciaria  re-» 
fingenda  editae  funt  fan(fliones ,  et  A.  1749; 
norma  iuris  communis  prouincialis  in  vfoin 
terrarum  Borudidarum  adornata  >  atqiie  fub 
titolo :  Projeff  der  corporis  iuris  Fridericiani, 
cuius  Pars  II.  1751.  pnblici  iuris  fadta  efl  5  fci 
opus  hoc  neque  abfolutum  neque  vim  legit 
obtimiit.  '  Tandem  d.  14.  Aprilis  1780.  regium 
mandatum  exiit  de  houa  J^roceflus  iudiciari! 
ferma  cotwponenda,  qua  in  pofterum  quae** 
libet  prouincia  proprium  fuum  corpus  iurii 
habere,  ac  deinde  corpus  iuris  vniuerfale  iit 
vfum  terrarum  Borufficarum  adornari  debeat, 
fecundum  quod  in  defedo  legum  prouihcia- 
litim  lites  decidantur,  adhibito  in  fubiidium 
iure  naturali  et  luftinianeo. 

riis  praemiflis  fequitur  p.  60.  breuis  hifto-» 
rid  veteris  iuris  municipalis  Magdeburgici,  el 
priuilegiorum ,  quibus  ab  Imperatoribu^  Lo^ 
thario  IU.  Friderico  I.  Ludouico  Bauaro,  Ca- 
rolo  IV.  Sigismmido,  Friderico  III.  Carolo  V* 
Ferdinando  L  MaximilianoL  haec  vrbs  exor<^ 
K  5 '  o*ta 


nata  fuit,  ac  quibus  vrbis  lura  conHrmata 
funt.  Ad  ius  niuaicipale  Magdeburgenfe  re- 
centius  pertinent  der  Stadt  Magdeburg  refoT' 
mirte  ff^Hlkiihr  und  Statuten  de  A.  i6%6.  cui 
addenda  ordinatio  rd  iudiciariae,  die  Gtrichtf" 
ordnung,  quae  cum  flatutis  A.  i66i.  emenda- 
tior  prodiit.  Sed  hodie  non  amplius  obfer- 
uatur,  poftquam  d.  18.  Maii  1749.  a  PotentiHi* 
mo  Borufforum  Rege  Senatui  Magdeburgenfi 
nouus  et  accuratior  lites  decidendi  modus 
praefcriptus  fuit.  Quod  ad  reliqua  municipia 
in  DucatuMdgdeburgico  fitaattihet,  nonnuUa 
quidem  propriis.flatutis  inftruda  funt;  fed 
hodie  in  illis  ius  commune  et  leges  prouin- 
dales  recentiores,  poti/Iimum  vero  ordinatio 
politica  vigenty  et  norma  funt,  fecundum  quam 
controuerfiae  in  iudiciis  dirimi  folent.  £x 
quo  etiam  magna  Gallorum  pars  religionis 
caufa  poft  fubiatum  edidium  Nannetenfe  e 
Galiia  extorris  Magdeburgi  domicilium  con« 
ilituit,  in  gratiam  coloniarum  Gallicarum  d. 
ftp.  Februar.  1720.  lex  ppblicata  fuit,  qua  fan« 
dtum^vt  fecundum  iur^confuetudinariajjuae  e 
patria  fua  attulerant,  lites  eorum  deciderentur, 
his  vero  deficientibus  ius  prouinciale.obfer- 
varetur.  Aduenae  vero  e  Palatinatu»  qui  re- 
]igidnis  caufa  patrios  lares  relinquere  coadi 
funt,  fecundum  ieges  prouinciales  iudicantur, 

ita 


Promtnar.iur.Magdeb.td.DUz»  Iff 

ka  tamen,  vt  lis  ratione  fucctfnonis  pada  nu« 
ptialia  fecundnm  mores  1'alatinos  ineundi  ii* 
bertas  datafuerit.  TandemAudorconfultinu 
mus  de  iudiciis  Magdeburgenfibus  noAnuIla 
memoratu  digna  tradit.  lurisdidionem  me« 
dio  aeuo  Burggrauius  et  Scultetus,  qui  eius 
vicarius  fuit,  cum  Scabinis,  Senatoribus  et 
tribunis  plebis  adminiHrarunt ,  ita  tamen ,  vt 
cura  rerum,  quae  ad  politiam  per^inent,  Se« 
natoribus  feparatim  demandata  fuerit.  Sed 
liodie  alia  eH  iurisdidionis  vrbanae  facies. 
Siqtiidem  quaedam  municipia  plane  Amtfaf* 
iia  funt,  V.  c.  Schufa:  Galli  profugi  propria 
fua  iudicia  habent,a  qnibus  ad  tribunal  GaIIi« 
cum  fuperius,  quod  Berolini  viget,  prouoca- 
tur.  Palatini  exfules  vi  conflitutionis  de  i$. 
Maii  1689.  propVium  fuum  magiftratum  ha- 
bent,  a  quo  ad  Commiffarium  regium  appel- 
lationes  fiunt.  Capitula  et  monafleria,  quae 
olim  vi  vnionis  cleri  MagdeburgenHs  A« 
13S0.  erecflae,  fingularem  ordinem  iudiciariuui 
obferuarunt,  qui  A.  1660.  e;nendatus  fuit,  ho* 
die  iurisdidione  patrimoniali  gaudent.  Su- 
ptemam  iurisdrdionem  per  totum  Ducatum 
Magdeburgicum  exercet  collegium  regiminis, 
quod  initio  Halae  conflitutum ,  A.  1714.  verq 
Magdeburgum  translocatum  fuit.  Quaenam 
res  ad  illud  pertineant,  et  quaenam  perfonae 

ei 


156  II*  De  Uhrit  nouis. 

t\  fubieSae  fint,  p,  pp.  traditur  5  ab  eo  vera 
«d  futninum  regiuni  tribunal,  quod  Berolini 
floret,  reriicdiuin  reuifionis  interponi  poteft. 
Nouam  formam  aiitem  hoc  iiluflre  collegium 
A.  1748.  accepit,  ac  in  duos  fenatus  diftribu- 
tufn  fuit.  —  Addidit  denique  Au(flor  cap; 
XLIV.  drdinationis  politicae  Magdeburgcnfis, 
qnod  de  fucceffionc  tam  tenamentifria  quam 
ab  inteHato  agit,  idque  annotationibus  fuis^  " 
quibus  et  variae  de  ifiones  felcifloruin  cafuum 
infertae  funt,  illudrauit. 


D.    CAROLI    GODOFR.    HAGEN,     ten" 

tamen  hi/loriae  Lichenum  et  praejertitn 
Prujjicorum ,  cum  iconibus  aeri  inci/.  et 
ad  viuum  coloratis.  1782.  8.  9  pl^gg«  Ke« 
giomonti  fumtu  Hartungi. 

Cryptogamiae  f  cryptoflemonum  claflis 
plantarUiiv  perfe<5ior  minusque  ainbigua  in 
ordincs  generaque  et  fpecies  difpofitio  huc 
vsq^uc  defideratur.  Quod  quidem  defideriuin 
leniri,  laborque  ipfe  curae  plenus  ac  operac 
mclius  fuccedere  nunquam  poterit,  nifi  ordi- 
nes  gener^que  di<Sae  claflis  feorfim  diligentia 
omni  fingulari  et  egregia  botanici  comple* 
Aantur.  Rerum  enim  inuefligandarum  latiH. 
fimus  oimpus,  fumitiaqQe,  qua  premitur,  ob* 

fcrua- 


Hagem  hifioria  LichenurtU        157 

feruationi^  difficultas,  h^nc  lentsm  quidem, 
tutiorera  tan^en  methodum ,  vt  maxime  ne- 
cefTariatn  commendat.  Acccptiflimus  itaque 
nobis  erat  de  algarum  genere,  Lich/nilmf, 
Ciar.  HAGENii  liber,  in  quo.lpeciesLiche- 
num  obferuatas  exadius  in  commodum'  fy« 
(lema  difpontas  eoarrauit,  praecipuas  botani- 
corum  obferuationes  diligenter  coUegit,  pro- 
priis  experime^tis  confirmauit  vel  emendauit, 
ac  praecipue  fpecies  nouas  depegendo  hido- 
riam  naturalem  amplificauit  SeSfio  prima 
de  Lichenibus  in  genere  agit.  PraemiiTa  re- 
cenfione  librorum  de  plantis  PruiTicis  §.  L  et 
innituti  ratione  $.  II.  et  etymologia  nominis 
§.  III.  circa  hifloriam  naturalem  Lichenum 
verfatur,  ex  onmibus,  quofquot  exftant,  de  ea 
fcriptis  hauHam*  Alg^s  deiinire  afErmatiue^ 
nec  Lichenes  cum  ant^ceiforibus  botanicis 
conatur  ob  flrudurae  fubHantiaeque  illorum 
magnam  ditierfitatem,  f  IV.  V.  VI.  cruflam, 
^Vn.  radicem,  §.  VIjI.  fru<Hificationem  $.IX. 
demonnnit.  An  iure  plantas  lichenibus  &m 
miUimas  faitim  ob  defisjiSum  corpufculorum 
pro  mafculis  femineisque  orgjanis  habitorum ' 
ab  horuip  familia  excluferit  l  i  n  n  a  e  v  s,  it^ 
fufpenfo  relinquitur.  Domicilia  §.X.  VU 
gefufi  tempus.  §.  XL  Varietates.  .  Aliae  ea« 
tfim  dfe  acm  pofjfuat,  nifi  qua^  £atis  ad  cpn« 

fpicuann 


I  ^g        *     /i.  De  libris  nouit. 

ipicaain  idicuius  fpeciei  fimilitudinem  prope 
accedunt.  lam  leuifllmae  cauflae  lichenum 
formam  exteroam  in  aliam  mutare  poffunt. 
Hinc  non  rarae  varietate^.  §.  XII.  Fan^ilias 
recenfet  $.  XIIL  in  quas  lichenum  genus  fub* 
diuiferunt  dillenivs,  hallbr,  sco- 
p o Li ,  L 1 N N *A  F V  s  ,  quorum  exempla  fe- 
quitur,  conftruendo  tamen  propriam  fubdi-^ 
ninonem.  Arboribus  non  detrimento  efle 
lichenes,^  XIV.  non  nutriri  a  fuccis  arborum 
praeparatis,  fed  aeris  bumiditate;  non  efle 
veras  paradticas  plantas ;  frigus  ab  arboribu$ 
arcere  hieme  praecipue  vigentei  et  latus  arbo- 
rum  feptentrionem  fpedans  poti/Iimum  oc- 
cupantesjhinc  arboribus  apprime  vtiles.  Fer- 
tilitatem  et  vegctationem  promouent  §.  XV. 
Vfum  in  arte  tincfloria,  medica,  varium^f 
XVI.  ad  XIX.  enumerat. 

SeSfio  Jetusida.  De  Lichenibus  Pruflicis, 
NumerOs  ante  hagenivm  defcriptarum 
fpecienim  b<^.  et  in  boc  tentamine  80.  absque 
varietatibus.  §.  XX.  In  enumeratione  earum 
§.  XXI.  praeponit  Auiflor  nomina  et  chara* 
deres  l  i  n  n  a  e  i,  nifl  deiunr,  quos  fequun- 
tur.  fynonyma  dillenii,  halleri, 
8  c  o  p  o  L  i  aL  Species  vero  nouas  proprils 
nominibus  infignit,  earumque  characfleres 
conflruit    Nec  owiSk  funt  nomina  pharma* 

ceuticay 


Hagsmi  /dfloria  Liehmum.        j  f  9 

ceatica,  et  drca  locum  natale  vfuinque  anno- 
tata  vtilia.     Solum  genus  Lichenum  in  ordi- 
nes  feu  &niilias  decem  fubdiuidit,  nimirum 
ordo  I.  Lichenef pukurutetiti,  a^DiLLSNio 
et  LiNNAEO  adnumerati  Byffis,  quibus  ta- 
men  filamentofa  et  fibrofa  firudura  propria 
e(t,  cum  e  contrario  hi  lichenes  puluerulentae 
globofae  fint.   '  Strudurae  fimilaris  lichenibut 
reliquis  eisque  optime  refpondcntis,  vt  pul« 
uerulenti  hi  absque  dubio  reliquorum  liche- 
num  prima  flamina  effe  videantur,    quae  ia 
veros  lichenes  adolefcant,  quum  cruflam  ex« 
9&e  referant  lichenofam.    Species:  i.Lichea 
laAeus  scHREBERl,   Byflus  ladea  Linfh 
%.  L.  incanus  Schreb.    Byflus  incanus  Linn. 
3.  L.  cindreus^  ByfTusSaxatilisXfflffi.  4.  L.I0- 
lithus  Hagen.  Byffus  lolithus  Lim.   5.  L.  fla- 
'.  uus  Schreb,  Byffus  candelaris  Linn.  6.  L.  bo« 
tryoides  Hagen.  Byfliis  botryoides-Liiiii.    7« 
L.  cinnabarinus  Hagen.   8.  L.  (variegaius,J 
pnlnerulentus,  crufla  rubro  et  albo  colore  va- 
riegata^Sagfn.  (noua  fjpedes  depida)    9.  JU 
antiquitatis  Schreb.  Byflus  antiquitatis  Littn.  — 
Ordo  n.  Lichenes  leprofi  tuberculati,  quorum 
crufla  habitacnlo  ardius  adhaeret,  infidentque 
huic  corpora  plerumque  globofa,  aut  tnber- 
cuhu    Spedes:  1«  L.  fcriptus  Lfim.    o.  geo- 
graphicus  Linn.  ^.  rugofus  Z.M»,  4.  L.  Cg^fl- 

mfor^ 


UO 

Mffwwuij.  iCff uiut  crofKi  anriBicMPt^grwMMNiy 
ttifaercniis  aerb^  Ha^m^  (pan  ^rcc  dq»d.) 
^l^  URigmiMiiis/jBnL  4.  L> .  iui  ■  f|^a>rifm/J 
icpromSy  Inceicefls,  Bi&ciuutt  nnnrcrfis  atris 
foIick/^fgA  (oooa^cc}  lu  L.  fiilco  aior 
Xinu  1  L  pcng&»  f  ■■■      Varkcas  (novii 
dcpidi)  L.  cmfia  dBcnlccaic  kabn»  qoafi 
caicc  olwtw^iy  tiifccfcuiTt  pcrparani  cmiiiciiti» 
Bftty  nnnifrou^  ooTpgwg  iiwiuiiiiiptc  pcrtHf 
fis»  Hagm^  ^  L.  caicarciK  iJaHi  lo.  L.  nipc^ 
fim  Scyp-jlL    ti.  L.  acn^^ooios  &9poiL  (de^ 
pid:)  12.  L.  ^iiiciis  jLjml  c  3  nackcat.  /^^ 
^owL  t^  L.  caqnnosLanL  14.  L  cricctonioi 
Ub/u  —  OrdoUL  Licbcncs  lcprofi  £wcll^ 
tL     Corpidciila  fiipra  cmflain  clcoata  fant 
rotoada  lco  ooalia,  ^oonun  diCnis  in  ni^dia 
dcpreflbs,  coios  pcriphcria  inarginc  alio  co* 
lorc  tin^o  drcomdatnr.     Spccicsi.L.candcr 
larios  Lim.   %.  L  tartarcos  Lmm.   a.  L.  (cot^ 
rnkfcensj  croflaccos,  cx  albido  cocrolefccQi^ 
ioitcllis  concoloribos,  margine  albo.  Hag$9^ 
^oooa  fpec.  dcpida)    4.  L.  pallefccos  Limm^ 
5.  L»  pallidus  ScopoU.  (dq>ida.)    6.  L.  f^inth 
tiffitmfj  cniiiaceiis  flauclcens»  fcoteUis  vix  pro^ 
fninentibuSy  fufcis,  margine  albo  cmfliori  cin^ 
£i\$,Hagcn  (noua  depida  fp»)  7,  Lfubfpfcm 
Lvm*  c.  %  variet  L  rofus  ^t  L  luteus  H^e^p 
t  L  m^fv^nNickar.  — -  QrdglV*  Licbnnei 

imbri* 


Hagmi  kaSaria  luhtmm.       t£g 

Mlbricari;  flruAufafoKaccamagitcoctipo&A 
eorpttiihtau  Jipecids:  i.  L.  ptaluerulentii^ 
imhricacus  Sckrib.  (depid.)  ak.  L.  ceotrifugut 
Idnn.  3'  L.  laciaiams  ff^eif.  c.  9  Tariet  L.  £^ 
aEarilis  et  arboreus  ff^ei/S,  L.  tubulofuaZbgm 
4.  L.'ompfaaIodtt  LimL  ^.  L.  oliuaoeus  L^m» 
4.  L.  pullus  ^ScAr^.  7.  L.  parieQaus  Linn.  1» 
L  phy^fodes  Liim.  p.  fkllaris  Zinii.  -^  Orda 
V.  Licbcnes  foliacei;  cx  ampUoribus  £iiii^ 
^ttsie  tu^is  vei  oiinus  ladniAia  fuot,  compci- 
mntuf.  Species:  i.  L.  feneUus  SeopoH-  a.  l^ 
dlisrisXnM.  9.  L.  idaodici» Xmh.  ^  Xupiil^ 
«oBsrius  Lbm.  5.  L  £irfiiftGeus  Ximi.  d.  L. 
Iiripiaceiia  Li$m.  -c  3  variet.  7.  L.  eulkarna 
Ziwfi.  c  9  vtfiet.  §  L.  iSrasiiHis  jLsiiii.  ^  L. 
pruQaflri  Limm:  -^  Ordo  VL  Uchenes  eoria» 
eri;  ibliis  kderibus  et  maioribiis,  minusfl 
m9fL  lam  pro&nde  lacintatis,  ^am  praediiS^ 
feroper  repentibus ,  terrae  ^wicoBs  iibrofia 
adaiai&.  S{>ecies :  i.  L.  refupinatus  Z.iiiff.  a. 
L  caninus  Liim.  .3.  L.  apluofus  Zrf/m.  4.  L. 
vcrnicofus  Wfber.  —  Ordo  VII.  Lichenes 
«miiHtcatL  •  lioiidMni  copia  ob&ruandi  'data 
^.  %edfes*t.L.deidb8JL/J0a.  *^  OrdoVIIL 
U0bentst£:jrpU£^  %ecies:.i.  L.cornutus 
iJm.  e.^i^  «tiieiat;  vL.^gmilisJ^Miii.^  ^  L. 
yjrsidatas  jHa^m.  ^e.  airailetat  4«  L.  ftnbria- 
ttf  JkOHi.  iS.4.nfai4itlK.  5^L.  dalimiisLfffii. 
•*^a/.//:  L  <S.U 


i6fi       .    Xh  DeUbrif  nouU.  - 

niforfnis)  leprofus  crnfla  albcfcente^grnimlat^, 
tuberculis  atris,  Hagen,  (noua  fpec.  depi<3,) 
5,L* faEiguinariusJLtiiii.  6.L.(hamifpluitriciksJ 
leprofus,  lutefcens,  tuberculis  innirerfis  atris 
politis  H^gen.  (noua  fpec.)   7.  L.  fufco  at^ 
J^inn.  8.  L.  pertufus  Lfiifi,      Varietas  (novp 
depiifla)  L.  cruHa  ciaerafcente  fcabra,  quafi 
calcc  obdudla,  tuberculis  perparum  eminenti- 
bus,  numeroHsy  omnibus  minuti/nmc  perty^ 
fis,  Hagen.  p.  L.  calcareus  Liim.  10.  L.  rupe^ 
ilris  ScopoH,    ti.  L.  acruginofus  Scopoti.  (der 
pid.)  i:^.  L.  f^gincus  llinn,  c.  3  varietat.  Hc^ 

feniL  13^  L.  carpinus  Linn.  14.  L.  ericetoruni 
finn.  —  OrdolII.  Lichcne^  leprofi  fcutella^ 
tl  Corpufcula  fupra  cruHam  eleuata  funC 
rotund^  leu  oualia,  quorum  difcus  in  mcdio 
dcpreffus ,  cuius  peripheria  margine  alio  co* 
lore  tin^o  circumdatur^  Species  i.L.  candcr 
lajrius  Linn.  2.  L.  t^rtareus  Lifiii.  3.  L.  fcoe^ 
rulefcensj  cruflaceus ,  cx  albido  coerulefcen^ 
fcntellis  concoloribus,  margine  albo.  Hag$^» 
( fioya  fpec.  dcpida )  4.  L.  pallefceos  Lfnn» 
5.  L.  pallidus  Scopoli,  (depida»)  6.  L.  CminUr 
tijjimnsj  crufiaceus  flauefcens»  fcutcHis  vix  pro^ 
pinentibus,  fufcis,  margine  albo  cra0iori  cinr 
£ii%  Hagcn.  (noua  depida  fp»)  ?•  Lfubfpfcm 
Linp.  jc  %  variet.  L.  rufus  ct  L.  luteus  tVe^l 
t.  L  lix^pi^nNechar.  — -  QrdglV.  Licbcjne^ 

imJbri» 


Hagmi  kiSatia  tichtmm.       i£t 

toibric^;  flruAu^a  foKaccamagHcompd&A 
e  orgtnifata»  jipecids:  i.  L.  pttluerulentii^ 
'  imbricactts  Stir^b,  (depid.)  %.  L.  ceotrifbgiit 
Idnn,  3<  L.  laciatams  /f^fi/?  cl  9  variet.  L.  £^ 
^^tiiis  etarboreus  ff^eifii,  L.  tubulofu6^,gm 
4.  L/ompbalod^  Linn.  ^.  L.  oliuaceus  Limi. 
A  L.  pullus  ScAreb.  7.  L.  parietiaus  Lim.  4^ 
L  phy^rodcs  Liim.  9-  fbUaris  Zinii.  ^  Ordo 
V.  Licbcnes  foliacei;  ex  ampUoribiis  £iiii^ 
^uae  magis  vei  oiinus  laciiiiAia  funt,  compo- 
imnt^.  ^ecies:  i.  L.  teneUui  SecpoH-  a.  U 
ctliaiis '  Lf Mi.  9.  L.  idaodieua  Xmh.  -4.  L.  piiU 
fBoairius  Lim.  $.  L  £irfiiraGtua  Limn.  d.  |U 
lanaacem  Limn.  «c.  3  miet.  7.  L.  eulkanta 
Xifl9^.  cji  vtfiet..  t  L.  ^axiMs  jEiiMi.  ^  L. 
pruQaflri  Liwn:  -^  Ordo  VI.  Uchenes  eona^ 
«ei;  ibli^  kddiJbus  et  iimofibiit,  minutfl 
M|B  tam  ppo&nde^lacintatis,  ^am  praedii^ 
feraper  repentibus ,  terrae  iradicotis  fibrofit 
adiaitti&.  S{>ecies :  i.  L.  refupinatus  Z.iiiii.  a. 
L.  caninus  Liim.  J»  L.  apluofus  Linn.  4.  L. 
vernicofus  IVeber,  —  Ordo  VII.  Lichenes 
«liiiMicatL  HofldMni  copia  ob&ruandi  'data 
^.  $fa€leiit.L.deidb8jLJ0ii.  ^  OrdoVIIL 
Lfehenes*£:fpU£iri.  ^^«cies:.  i.  L.cornutus 
iAtm.  e^i^  mriesat;  %.\j^^^malik^Linin^  i.  L. 
ffnidstms  Shgen,  ^e.  a^vartetat.  4«  L.^fimbria- 
IM  LoHi.  iS.4virai4itlK.  5.4L.  dalimijiZ.fmi. 
.    .f^a/.//.  L  <S.U 


162        *    //.  DtUbris  mms.  \ 

6.  L.  radiatus  Sehreber.  7.  L.  tuhercolatus  Ha' 
gen.^  pyxidatus  Linn.  c.  5  varietat.  t  L.  coc* 
ciferus  Liim.  c  6  varietat.  9.  L.  digitatus  LiniL 
10.  L.  botrytcs  Hagen.  (depidla  fpcc.)  —  Or- 
do  IX.  Lichenes  firuticulofi,  ramofo  habito, 
Iiinc  fruticulos  vel  corailia  aemulantes,  absque 
£:yphis.  Species:  s.  L.  ceratoides  ^fib^^.  c^ 
S  varietat  2.  L.  vncialis  Lina.  3.  1h  fubulatus 
Linn.  4*  L.  furcatus  Hudfon.  5^  L.  fpinofus 
Neeker.  6.  L.  rangiferinus  Linn.  c.  2  varietat 

7.  L.  pafchalis  Linn.  J.  L.  fragilis  Linn.  — 
Ordo  X;  Lichenes  filamentofi  ^  barbas  de  ra* 
ttXs  arborum  dependentes .  ob  ftruduram  re* 
praefentant.  Species:  i.  L.  barbatus  /«Mni, 
SL.  L.  plicatus  Lrnn.  3.  L.  floridus  Unn.  4.  L. 
hirtus  Linn.  ^  L.  chalybeiformis  Linn.  6.  L. 
iubatus  Lim  7.  L.  articulatus  Zriim.  8.  U  nu 
«dkHbrmis  JVdjer.  —  Liber  fane  magnope» 
re.commendandus. 

.:  ♦♦♦n.  4. 


Des  P.  Labai  —  RAftn  nacb  WefimOm 

ete.  Ke.  peregrinationes  in  Indiam  oru 

;.entakm,:£  iafulas .in mari Ameriamo 

/  fitas;  fecundum  oouiifimam  cditioneiii 

.  Parifienfem  traoslatae^  notis  etindice 

ao^  a  as,  JFitiX).  CAfb  sxrHAB, 


LcAat  peregrimt  in  Indiam  orimi.  i^| 

cummuldsfigg.etchartisgeograph.  No« 
rimbergae  ap.  Raipe  1782.  8.  psgg.  458. 

^  Erat  hoc  itmerarium,  etfi  praeterito  feculo 
confcriptutn ,  noa  indignum  verfione  teuto* 
nica,  praefertim  hac  noOra  aetate,  qua  bellum 
nauticum  hisce  in  terris  quam  crudeliflime 
geritur.  Quare  fi  quis  eas  rite  cognofcere 
cupiat,  adeat  nofirum  audorem,  neque  eum 
ledionis  tam  gratae  poenitebit.  In  calce  fub« 
iecfta  eft  mappa  ^wHae  occidentalir ,  quae  no-^ 
uellas  publicas  leduris  plurimum  prodeik 
poterit.adlocorum,  dequibus  fermoeft,  fi« 
tum  perfpiciendum  &dorumque  magnitudi* 
nem  rite  diiudicandam. 


ANT.  MiCHELiTZ,  M  D.  Confil.  et 
Prof.  Inftitut.Prag.  —  Scrutinium  hypom 
thefeof  fpirituum  animalium.  Pragae  ap, 
Gerle.  1781.  8.  pagg.  55. 

Ardua  profedo  et  perdifEcilis  ifia  tieruo* 
rum  inuefiigatio  efi,  vtrumelafiicitate  quadam 
agant,  an  fucco  quodam.  Pofierius  inde  ab 
vetufiiffimis  temporibus  docuerunt  et  medici, 
et  philofophi;  prius  fiatuunt  plurimi  recen* 
tiorumu  Veritas  fine  dubio  in  medio  pofita 
efi.  Quarelaudandum  cenfemus  viri  cl.  (hi« 
dium,  qub  hanc  grauem  quaeflionem  iterum 
L  4  fibi 


164  -^^*  ^^  ''^^''  nouif. 

fibi  examinandam  fumOt.  Res  vero  omnis 
eo  redit,  vt  primum  potiora,  non  oiDoia  ar- 
gumenta,  quibus,  talem  Kquorem  nerueum 
dari,  comprobari  lolct,  in  vnum  velufi  colli- 
'gat,  deinde  tam  cnuncijJtionem  prewariaiii 
hort  fati^  conformem  fenfus  motusque  pfaae- 
nomenis  ^flfe  dcmonftret.  Hinc  ftattiit,  co- 
piam  fanguinis  ad  cerebrum  delati  non  do- 
cere  fucci  nef  uei  fecretionein,  neque  fangui- 
'nis  huius  dinerfam  naturam,  neque  adeo 
"aptum  huic  fcctctioni  ccrebrum  elfc,  neque 
iferri  poflfe  cefebri  incremcntum,  neque  valere 
dliquhl  anaiogiam  a  &oCRHAAvto  im- 
*J>eYifius  htid^tam,  neque  probare  aliquid  ner- 
uorum  vincula,  contra  tcnfioncm  rigidae  fi- 
brae  beruis  qutdem  denegHfKlam  cfle,  atta* 
mm  tremores  aliquos  pulpaemolli.dandos, 
ct  fallacem  eflTe  hanc  fpirituum  animaliuti)  hy- 
pothcfin^^nagis  adoptandam  quandam  fibril- 
he  nerucae  lenfibilitatem,  ideoque  nec  ele» 
tHricam  quandam  indolem  fufpicandam.  Ha- 
"bes  trgo,  leAdr,  potior»,  qu^  ad  infringen- 
dam  Kqnfdi  nefuofi  praefemiam  aoc^or  na^ 
^ftef  adhibiiit.  Quam  benc  irque  ajccurate,  vl- 
^rferitit  alii.    ^olendum  pfbfedo  ^ft,  viriim 

"d:   ptdCWr    lO^I^HAAVtVM,      ttALLS^ 
IflVM,   MAtattBRVM,    in  AMllgttOIKR  VH, 

'^"ROc)! A^icAid  et 'iroRKxvM,  iklducert 

*   tiemfi 


If^risbergii  iXfHTi,  ei  ckfiru.  anatom.  i6^ 

nem\nt\n^nte  vlio  loco  memonire  primarios' 
hiic  m  areiia  gla<}wtores,  goilickivm  ct 
B  V  R  G  GU  A  V I V  M ,  (^iik  ifidd  niultum  Iuci$' 
huio  difceptationi  inierri  pottiiflfe  videtur. 
Excit;)ndus  ergo  etiamnum  nouus  fpirituum 
anini^iium  inquiCtor  e(l,  isque  noc  ab  philo<- 
ibphia  rudi),  nne  qiia  tenebrae  nobis  circuni^ 
£ilae  vix  ap  ne  v\t  quidem  difpelluntur. 


K&NH.     AVG.     WRIS9ERGII,      Pro£, 

Gott.  Experiinenta  et  obferua^iones  a- 
nat.  jde  v^erp  grauido,  tubi$,  ouarijs  et 
corpore  Juteo  quorundam  asimaliun^ 
cum  iisdem  partibus  in  boiDine  coilatis, 
Gotting.  ap,  Dietericb,  ^^gi.  4.  pagg.  40^.^ 

Redux  ab  itiaere,  qnod  anirai  rdaxandi^ 
eorporisqne  firmandi  cauila  &£ceperat,  Cl.' 
"«r  R  1 8  B  £ it<?,  e  re  fua  efle  putauit,  libellum' 
inole  panium  in  vulgus  edere ,  atque  viris 
quibusdam,  qni  eum  non' tantuni  Jiumaniter:' 
exceperant,  (id  enim  plores  fetenaiit)  fed  tm'-^' 
te  coma  exhilararant,  puta,    w  a  l  t  e  r  o, 

lAHN,    GERRBSHBIM,    GfiHLERO,    L  O- 
DERO,      HVFLAND,       BVCHHOLZ.et 

STOELLERO,  pTofler  mmamta  infe eoUata 

hneuoliniiae  et  amoris  teftimoma  dmota  me$Ui 

ioufurare.    Fdiciter !  Ipie  verd  tibellus  dua- 

*  N  L  3  bus 


l6S  II.  Di  Ubrif  nom. 

tnis  pdrdbos  conflat,  quarum  prior  a.  d.  13.  Ifiu 
tTti.  ponerior  a.  d  19.  lan.  itSx.  ia  fodetate 
Gotdngenfi  redtata  eft.  Muka  infunt  nota 
Kppis  et  tonforibuSy  quaedam  propria  vel  me* 
]fU8  explicata ;  at  etiam  vel  in  iplo  limite  in« 
senue  profiMur  vir  cL  nondum  dari  certam 
tt  condantem  legem,  quam  in  producenda 
Aoua .  prole  natura  fequatur.  Ait  ergo  audor, 
fuilla  ouaria  fcalam  inter  ouaria  animalium 
ouiparorum  et  viuiparorum  veluti   efficerey 

Jmlcram  ouariorum ,  tubarum  et  fimiculi  va- 
brum  fpermaticorum  (irudiiram  habere,  oua- 
ria  haec  ab  humanls,  caprilHs,  eqninis  differre, 
veficulas  faepe  ad  infignem  magnitudinem 
increfcere  vel  indurari,  corpora  lutea  difcre- 
pare^  fcropfaarum  efle  nitidiifima,  aliter  conu 
parata  efle  equina  et  humana,  tubas  fuillas 
ceteris  longe  antifiare,  alam  vefpertilionum 
dfe  affabre  fiidamy  et  fub  congreffii  referre 
omamentum  capitis|femineum,  quod  Carcaf. 
£^n  dicunt,  dari  aninialia  vtero  fimplici  vel 
bicorni,  cornua  pro  parte  tubarumiallopia^ 
narum  in  maiorem  amplitudinem  ^xpanfa* 
rum  habenda  efie,  rarius  reperiri  vternm  hu^ 
manum  bicornem,  qualem  obferuationem 
ipfe  narrat»  vterum  variis  tunicis  conflare ,  ef 
ipfam  mufcularem  adeffe,  quam,  etiamfi  ne« 
gante  cK  VAtTCROt  nouit  argumentia 
t  eOrror 


JFrisbergi  exper.  et  obferu.  anatm.   167 

corroborarc  annifus  eft.  Quam  bcnc  ac  vc- 
rc, ipfe viderit  wALTERvs.  Ccrtc ihagnus 
liic  vir  ainico ,  cfai  dHputaticnein  quandactf 
t  o  D  E  R  r ,  ProF.  Icncnf.  ei  transmittcndam 
putarat,  candidc  rcfpondit,  fe  in  ducentif  ca^ 
dotteribus  fefninarum  grauidarum,  parientium 
tt  enixarum  taks  fibras  mufculares  nunqucm 
reperiffe  ;  hine  nolle  fe  easfciie  depiStas  adjpicere. 
Vtcr  horum  cl.  virorum  rcm  acu  tctigcriti 
iam  non  attinei  multis  anquirerc.  Irritabilc 
ac  mutabile  icmpcr  anatomicorum  gcnus  eft 
fdlicct 


.  Verfuch  uber  die  Phyfiocratii;  b.  c.  Dc  phy- 
fiocratia,  eius  hiAp.rta,  iitoraCura,  raiio^ 
nc  ct  pretio^  audore  ge.  andr» 
^iLL,  Prof.  A)tor£  Accedit  libellus 
celd>errimus  •  Sercnifltmi  MarchioniiB 
Badenfis:  jibrdg/ des  primipef  de  r£eo^ 
nomie  PoBiujue.  Norimb.  ap.  RafpA . 
«tS».  S^  pagg.  1^6. 

Mirifice  adhuc  de  phyfiocratico  fyficmate, 
quod  aiunt,  difccptatum  efi  intcr  rci  pcritos 
et  impcritos.  Laudatur  ab  his,  culpatur  ab 
illis,  ct,  vf  in  re^rdua,  atqiie  futili  fieri  folet, 
iaepc  ex  ira,  ambitione,  partium  findio  vd 
ioiatia.  Scribebaimif  mmti  libeUi  buc  Xpe^ 
-  L  4  dantcs. 


l€t  /A  D^  Sbris  nom. 

dantM;  at  nemdera^  qui  litiraifarmn  pk^Sa^ 
iratiae  fcriberct.  Ecceergo  peropportune  CL 
wiLiiVH,  qui  primordia  duxit,  et  prao- 
lediones  hanc  in  artem  nouam  habuit !  Cu- 
ius  libelius  etd  perfe<flu8  non  eO,  et  hinc  indc 
quaedam  lacuna,  laudanda  tamen  et  voluntas 
t(\j  et  libertas  fentiendi,  qua  hoc  fjrflemy 
diwecro¥  et  in  Germania  nequaquam  intrcv 
4ncendum  publice  prnfitetur.  Ordo ,  quem 
vir  ci  fequitiir,  ita  le  habet  Praeuia  phyfio» 
pratiae  notiom,  adumbratur  eius  h^aria  $t  &• 
iiratura\  adferunturque  au<ftbre9,  vna  cum  U- 
brorum  enumeratione,  Quo  pertinent^prae* 
ter  inuentorem  f  r  a  n  c.  <^v  b  s  n  a  v,  me- 
dfeum  regiAy  ^^ti^ot.  le  irt09NB,LA 
iitactiR  nfi  la  tivit^t^  mira. 
ttfAiTt  Dt;  pd49if,  co^dillAg  inGaU 
Jta;  taiLtN,  tOHLiTTVE^N,  apRiK. 
♦  itt,  llA.UV!LLON,  WitCNRLIN,   FllR- 

•ITBNAV  et  tE^^tcilMAN  in  Oermania^ 
f  rotedore  Marehione  Badenfi ,  C  A  R  O  L  O 
FRIPERICO;  non  deB'cientil)k)0i  VK  in  re 
lioua  fdtet  ^eeidefb,  ad^eri^^iic.  Seqiritur 
idonea  kmus  Jgftematif  adufHbratio ,  et  aefii^ 
matio^  vera  qoidim  illa,  at  vero  amicis  p«r- 
klgrata.  Pinil  opuiculiHH  praeclara Jtfor^ iUeK 
IM/  Badenfis  Jihgraphia,  quam  velim  ad^ 
4A  ^^iMH    tatered,^   flittM  perfpitcrt. 


De  poenif  daffi^orum,  tt  dm^.  iUor.  i6S^ 

(}tto  deinum  cnnnis  reav   ^^  ^ns^  Ikigatur^ 
redeat. 


Ueber  die  Straftn  der  yerdammten  und  /fr- 
ren  Dauer;  h.  c.  .Dc  poenis  damnato^ 
rum ,  ac  durationc  illaruin.  LlpC  ap. 
Crufium  1782.  pagg.  102.  oi^. 

Fatetur  au6lor,  magni  (ibi  pondcris  videri 
dubia  1(19  philofopliica,  quibus  oeterna  dur^r 
tio  poenaruiu  in&rnalium  follicitatur,  nec  ta« 
nicn  fcire  fe,  quomodo  ills|  cum  apenis  li^ 
broruiD  facrorum  effatis  conciliari  poflint* 
Verum  nec  dubia  iHa^nec  effata  haec  diligen* 
ter  faiis  aeilimauit^  ncque  adeatotius  quae* 
dionis  niomenta  ab  vtraque  p^fte  rit^  expo* 
fuic  Interim  eo  fuam  fententiam  ipclinare; 
narrat:  homines.malos  in  vita  futura  maligr 
sitatis  fuae  poenas  daturos  effe,  noa.taniea 
fic,  vt  miferia  iJlprum  vel  fxtenjm  vel  inttn- 
fim  infinita  iit,  nec  vero  iic,  vt  aliq^ando  ab 
omnibus  poenis  liberentur,  vel  in  tujn  iflatum^ 
peroenianty.quo  infeda  videantur  e£[f,  msi« 
le&da  illorum;  ied  infclicitatem  eorum  vcre 
•eternam  effe  futuram  eo«  quod.ratiooe  per^ 
fedionis  fuae  et  ^ultatis  fentiendi '  gaudi^ 
caelenia  longis  interuallis  relinquendi  unt  abt 
homimbus  iUis,  ^ui  in  hac  vita  rcdle  amn)0 
L  5  re<ac^ 


I^g         •     II.  De  tibris  nouif. 

ipicuam  alicuius  fpeciei  fimilitudinem  prope 
accedunt.  lam  leuiflimae  caufTae  lichenum 
formam  externani  in  aliam  mutare  pofTunt. 
Hinc  non  rarac  varietate^.  §.  Xil.  Familias 
recenfet  $.  XIIL  in  quas  lichenum  genus  fub* 
diuiferunt  dillenivs,  haller,  sco- 
p o Li ,  l I N N *A F V s  ,  quorum  cxempla  fe- 
quitur,  conftruendo  tamen  propriam  fubdi-' 
•oifionem.  Arboribus  non  detrimento  eflc 
lichenes,f  XIV.  non  nutriri  a  fuccis  arborum 
praeparatis,  fed  aeris  humiditate;  non  efle 
veras  parafiticas  plantas ;.  frigus  ab  arboribua 
arcere  hieme  praecipue  vigentes  er  latus  arbo- 
rum  fcptentrionem  fpedans  potiflimum  oc- 
cupantes,.hinc  arboribus  apprime  vtiles.  Fer- 
tilitatcin  et  vegctationem  promouent  §.  XV. 
Vfum  in  arte  tincfloria,  medica,  varium  $$• 
XVI.  ad  XIX.  enumerat. 

SeStio  Jetunda.  De  Lichenibus  Pruflids. 
Numeras  ante  hagbnivm  defcriptarum 
ipecierum  36.  et  in  boc  tentamine  80.  absque 
varietatibus.  §.  XX.  In  enumeratione  earum 
§.  XXI.  praeponit  Audor  nomina  et  chara* 
<fleres  l  i  n  n  a  e  i,  nifi  defunr,  quos  fequun- 
tur.  fynonyma  dillenii,  halleri, 
s  c  o  p  o  l  i  al.  Species  vero  nouas  proprifs 
nominibus  infignit,  earumque  chara<n:eres 
conflruit.    Nec  omifla  funt  nomixia  pharma- 

ceutic% 


Hagsnii  fnftoria  Liefunum.        i  f  9 

centipa,  et  circa  locum  natale  vfumque  anno- 
tata  vtilia.     Solum  genus  Lichenum  in  ordi- 
nes  feu  familias  decem  fubdiuidit,  nimirum 
ordo  I.  Lichenes pnherutenti,  a^DiLLENio 
et  LiNNAEO  adnumerati Byflis,  quibus  ta« 
ipen  filamentofa  et  fibrofa  flrudura  propria 
e(l,  cum  e  contrario  hi  lichenes  puluerulentae 
globofae  fint.   '  Strudurae  finiilaris  lichenibus 
reliquis  eisque  optime  refpondcntis,  vt  pul- 
ueniienti  hi  absque  dubio  reliquorum  iiche- 
num  prima  flamina  effe  videantur,    quae  ia 
veros  lichenes  adolefcant,  quum  cruflam  ex«> 
ade  referant  lichenofam.    Species:  i.Lichea 
la(fleus  scHREBERi,   Byfius  ladea  Linn. 
%.  L.  incanus  Schreb.    Byffus  incanus  Linn. 
3.  L.  cinereus^  Byffus  Saxatilis  Liis».  4.  L.Io- 
lithus  Hagen,  Byffus  lolithus  Lim.   5.  L.  fla- 
'uus  Schreb.  Byffus  candelaris  Linn.  6.  L.  bo- 
tryoides  Hagm.  ByiTus  botryoides-Lfn».    7, 
L.  cinnabarinus  Hagen.   8.  L.  (variegaius,) 
puluerulentus,  crufla  rubro  et  albo  colore  va- 
Tieg2ta"  Hagen.  (noua  fpecies  depida)    p.  L. 
mtiquitatis  Sckreb.  Byflus  antiquitatis  Linn.  — 
Ordo  IL  Lichenes  leprofi  tuberculati,  quorum 
cnifla  habitaculo  ardius  adhaeret,  infiaentque 
haic  corpora  plerumque  ^lobofa,  aut  teberi- 
cula.    Spedes:   i.  L.  fcriptus  Linn.    %.  geo- 
graplucos  Linn.  3*  rugofus>L^ii,  4.  L.  Cg^fl* 

nifor^ 


i6p       .    V»  VrUbrh  nouU.  - 

niforntisj  leprofuscrpOa  ^lbe£:ente,grnnulat€9 
tuberculis  atris ,  Hagen.  (noua  fpcc.  depid,) 
5,L.  fanguinarius Liiiifc  6,h.(hatmifpbMiricusJ 
leprofus,  lutefcens,  tuberculis  imirerfis  atris 
politis  H^gen.  (nouafpec.)   7.  L.  fufco  atcr 
J^inn.  8.  L.  percufus  Lmfi,      Varietas  (novp 
depi<9a)  L.  cruda  cinerafcente  fcabra,  quaii 
calce  obdudla,  tuberculis  perparuin  eminenti. 
bu3,  numerofis,  omnibus  minutilliqie  perty^ 
jfis,  Hagrn.  y,  L.  calcareus  Liwn.  10,  L.  ruper 
i\v\s  Scopoli,    ti.  L.  aeruginofus  ScopoH.  (dep 
pid.)  la-.  L.  ffigineus  llinn.  c.  3  varietat.  Hc^- 
genii.  13^  L.  carpinus  Linn.  14.  L.  ericetoruni 
Linn.  — •  Ordo  III.  Lichenes  leprofi  icutellar 
ti.     Corpufcula  fupra  crufiam  eleuata  fui^ 
rotund^  feu  oualia,  quorum  difcus  in  m^dio 
ideprefius,  cuius  peripheria  margine  alio  cop> 
lore  tin<^o  circumdatur^     Species  i.  L.  candcr 
iarius  Linn,   %.  L.  t^rtareus  Linn.   3.  L.  C^oer 
rulefcens)  cryflaceus,  ex  albido  coerulefceQS^ 
fcutellrs  concoloribus,  inargine  albo.  HagtfH^ 
(fioqa  fpec.  depida)    4.  L.  pajlefcens  Linm^ 
5.  L.  pallidus  Scopoli.  (depida.)    6.  L.  CminUf 
tiffimusj  cru()aceus  fiauefcens,  lcut^llis  vix  pro^ 
pinentibus,  fufcis,  margine  albo  cr^^iori  cinr 
Ai$^Hagen.  (noua  depida  fp»)  ?•  Lfubfpfcm 
Linp.  .c  1  variet.  L.  rufus  ^t  L.  luteus  ff^^ 
t  U  fiiippansiVe^,  —  QrdoIV.  Lictntpei 

knbri^ 


Hagadf  kiSaHa  JLickemm.       t£t 

imlric^';  (budui^a|bKaccaiiiagMt<Miipo&« 
«  organifata»  Species:  i.  L.  ptiluerulentu^ 
'  jnibricaciis  Scknb.  (depii^.)  %.  L.  ceotiifugui 
Idnn,  3.  L-  laciniartis  ff^eijl  a  i  variet  L.  ia- 
^Eitilis  etarboreus  ^i^»  L.  tubulofus  i^giifl^ 
4.  L^oinphalod^ Z.Mm.  5. L.  oliuaoetis  jLimi. 
^  L.  pullus  «S^^.  7.  L.  parietiaus  Linn.  & 
L.  phyrodes  Linu.  %  {leliaris  Zimi.  -^  Ord^ 
V.  Liciiencs  foliacei;  ex  ampUofibtis  ^iiiii^ 
i|iiae  magis  vei  minus  laciniata  fiuit^  cotnpo* 
iranmr.  Spedes:  i.  L.  teneNua  Seopo/i.  a.  U 
cittaris.Liwi.  9.  L^  idaiulieua  XiM»  ^  L.puU 
«loairius  Zimr.  5.  L.  fiir&facaua  Linn.  d.  jU 
faioacaiia  /*j»m».  *c.  a  yariet.  7.  L.  eulkana 
Xfflii^.  c.f  vmet^  9  L.  Iraxiinis  Unm.  ^  L. 
pruoa(ki  /Jm.'  -^  Onio  VI.  UcJieaes  Gcda* 
«ei ;  ibliis  ktieiMms  et  inaiofib«f ,  minugit 
mofk  tani  pro&nde^lacimatis,  ^am  praediiSk^ 
leiTiper  repentibus,  terrae  radicolis  iibrofia 
admaia^  Sf^ecies :  i.  L.  refupinatus  Linn.  a. 
L.  caninus  Linu.  a*  L.  aphtofus  Linn.  4.  L. 
vemicofus  If^eber.  —  Ordo  VII.  Lichenes 
awWlicatL  'iioiidMm  copia  ob&ruandi  'data 
^.  ^Speiiesi.L.dei^8Z/teii.  ^OidoVIIL 
LicfaeMSi£:fpU£^.  ^eciesr.  •.  L.cornutus 
iAtm^  e«.^vaiieeat  %.  Ij^^gmi^  Linn^  i.  L. 
ffMAa^Hogm.  €.  a  vartetat.  4.  L.  Anbria- 
imLum.  ci^^mj^mm.  s^h.  4$Ssmm  Linn. 
.    ^o/.//.  L  6.L, 


I6a         '    //.  De  Sbris  noms.  \ 

6.  h.  radiatus  Seknber.  7.  L.  tuhercolatos  ^- 
gen.^  pjrxidatus  Linn.  c  5  varietat.  8.  L.  coc- 
ciferus  Lim.  c  6  varietat.  9.  L.  digitatus  Linn. 
10.  L.  botrytes  Hagen.  (depidb  fpcc.)  —  Or- 
do  IX*  Lichenes  firuticulofi,  raaiofo  habito^ 
liinc  fruticulos  vel  corallia  aemuiantes,  absque 
fcypbis.  Species:  s.  L.  ceratoides^agm.  a 
3  varietat  %.  L.  vncialis  Lina.  3.  Ih  fubulatua 
Linn.  4*  L.  furcatus  Hudfon.  5^  L.  fpinofiis 
Neeier.  6.  L.  rangiferinus  Linn.  c.  %  varietai^ 

7.  L.  pafchalis  Ltnn.  .%.  L.  fragilis  Linn.  — 
Ordo  X;  Lichenes  filamentofi ;  barbas  de  ra« 
ntiis  arborum  dependentes  ob  firuduram  re* 
praefentant.  Species:  i.  L.  barbatus  Z.itfm 
A.  I<.  pUcatus  Linn.  3.  L.  floridus  Liim.  4.  L. 
birtus  Linn.  5*  L.  chalybeiformis  Xiniv.  6.  L. 
jubatus  Liiy».  7.  L.  articuiatus  Zrmn.  8.  L.  ra» 
.dkUbrmis  IVeber.  —  Liber  fane  magnope- 
re.commenddndus. 

:  ♦♦♦n.4- 


Iks  P.  LnbcA  —  Reiftn  nacb  WeftnuBm 

etc.  b.e.  peregrinationes  in  Indiam  ori. 

:  .entakm ,:  £  iofulas  .in  mari  Americaho 

r  iitas ;  iccundum  iu)uiifimam  editionem 

.  Parifienfem  translatae,  notis  etindice 

audae  a  a&,  isfiXS>.  cai^  stiHAD^ 


LcAat  peregrinat  in  Indiam  arient.  i^| 

cum  multis  figg.  et  chartisgeogr^pli.  No- 
rimbergae  ap.  Rafpe  17S2.  8.  pagg.  458. 

^  Erat  hoc  itiaerarium,  etfl  praeterito  feculo 
coofcriptum ,  noa  indignum  verilone  teuto* 
nica, praefertim hac  noftraaetate, qua  bellum 
nauticum  hisce  in  terris  quam  crudeliflime 
geritur.  C^are  il  quis  eas  rite  cognolcere 
cupiat,  adeat  noftrum  audorem,  neque  eum 
ledioQis  tam  gratae  poenitebit.  In  calce  fub- 
ie(fta  eft  mappa  ^ndiae  occidentcUis ,  quae  no* 
ueilas  publicas  leduris  plurimum  prodeilb 
poterit.ad  locorum,  de  quibus  fermo  eft,  fi« 
tum  perfpiciendum  ^dorumque  magnitudi* 
nem  riie  diiudicandam. 


ANT.  MICHEL1T2,  M.  D.  Confil.  et 
Prof.  Inftitut.Prag.  —  Scrutinium  hypo^ 
thefeos  fpirituum  ammatiUm.  Pragae  ap. 
Gerle.  178^.  %.  pagg.  55. 

Ardua  profedo  et  perdifHcilis  ifla  neruo- 
rum  inuefligatio  efl,  vtrum  elaflicitate  quadam 
agant,  an  fucco  quodam.  Poflerius  inde  ab 
vetuflifHmis  temporibus  docuerunt  et  medic], 
et  phiiofophi;  prius  flatuunt  plurimi  recen* 
tiorunL  Veritas  fine  dubio  in  medio  pofita 
eil.  Quare  laudandum  cenfemus  viri  cl.  (hi- 
4ium,  qub  hanc  grauem  quaefiioncm  iterum 
h  %  fibi 


164  ^^*  ^^  ^^^  nouif. 

fibi  examinandam  funiGt.  Res  vero  omois 
eo  redit,  vt  primum  potiora,  non  omnia  ar- 
gumenta,  quibu.%  talem  Kquorem  nerueum 
dari,  comprobari  folet,  in  vnum  velu»i  colli- 
'gat,  deinde  tam  enunciationem  pre.ariatti 
hort  fi^tts  conformtm  fenfus  motusque  phac- 
nomenis  tfft  dcmonftrct.  Hinc  Oatiiit,  co* 
pram  fanguinis  ad  cerebruai  deJati  non  do- 
cerc  fucci  neruei  fecretionem,  neque  fangui- 
nis  huius  dioerfam  naturam,  neque  adeo 
aptum  huic  fecTctioni  cerebrum  effc,  nequc 
Yerri  poflfe  cerebri  ineremcntum,  neque  valere 
dHquid  anaiogfam  a  fiOERHAAvto  im- 
"pctifius  htid^tatrt,  ncque  probare  alrquid  ncr- 
uorum  vincula,  contra  tcnfioncm  rigidae  fL 
brae  beruis  quidcm  dencg-tndam  efle,  atta- 
uven  tremores  aliquos  pulpaemollidandos, 
ct  (^iacem  efic  hanc  fpirituum  animaliun)  hy- 
pothciin^magis  adoptandam  quandam  fibril« 
he  nerueae  fenfibilitatem,  ideoque  nec  cle« 
«fhicam  quandam  indoiem  fufpicandam«  Ha- 
"bes  trgo,  leAo^r,  potior»,  quac  ad  infringcn- 
dam  ttqmdi  nefuoH  praefemiam  aac^or  na- 
'ftcf  adhrbiiit  Q«ai«  benc  itCjuc  a^ccuratc,  vi- 
^d^eritit  alii.    I>olendum  prbfedo  ^ft,  vimm 

"d.   pt^JCr^r    lCEtlHAAVfVM,      ttALCSl 
tlVM,   TllAKttEllVM,    HAMB£)CO%ttVM, 

>lROctiA«*:AW  tt  iroitiiivM,  ikiduccre 

*   ttetnii 


JVrisbergiiixpir^  it  obfiru.  anatom.  i6^ 

ii0niinem,nec  vlio  loco  tnemomre  primarios' 
hac  \n  aKcna  gl(di<)tores,  ooslickivm  et 
BVRQGiiAVivM,  cjiik  inde  niultum  lum- 
huio  difceptationi  inferrl  pottuflTe  videtur. 
Excit;)ndus  ergo  etiamnum  iiouus  fpirituum 
anifiKiiium  kiQuiGtor  t{\  icque  nec  ab  philo<- 
ibphia  rudi^,  nne  qua  tenebrae  ncibis  circum^ 
&lae  vfx  ap  ne  vix  quidem  difpelluntur. 

KBNR.     AVG.      WRISBgRGll,      Pro£, 

Gott.  Experimenta  et  obferuationes  a- 
nat.  xie  v^ero  grauido,  tubis,  ouarijs  et 
corpore  Juteo  quorundam  a8imalium« 
cum  iisdem  partibus  in  bomine  collatis. 
Gottip^  ap.  Dicterich,  1781.  4.  pagg.  40,, 

Redux  ab  itioere,  qood  animi  rdaxandi 
eorporisque  firmandi  caufla  fufceperat,  CX^ 
V  R  1 8  B  £  RG^  e  re  fua  efle  putauit,  libellum' 
mole  paruum  in  vulgos  edere,  atque  viris 
quibusdam ,  qm  eum  non'  tantuni  iiumaniter: 
exceperant,  (id  enim  plures  fec^smnt)  fed  tm'-' 
ta  coma  exhilararant,  pt^^9    vz^  a  l  t  e  r  o, 

lAHM,    GERRBSHBIM,'  GEHLERO,    L  O- 
BCRO,       HVFLAND,       IVCHHOLZ.et 

STaELLERO,  pTOf^er  inmimira  inft coUata 

btneuotintiai  et  amorii  Uftimoma  diuota  mtnti 

im^arare.    Feficster !  Ipie  vero  libellus  dua-^ 

*  N  L  3  bus 


itf  IL  D$  Ubrit  wuis. 

bus  pardbus  conflat,  quaram  prior  a.  d.  13.  htu 
17S1.  ponerior  a.  d  19.  lan.  vfiu  ia  focietate 
Gottingenfi  redtata  eft.  Muka  infunt-  nota 
lippis  et  tonforibus,  quaedam  propria  vel  me« 
]iu8  explicata ;  at  etiam  vel  in  ipio  limite  in- 
cenue  profitMar  vir  cl.  nondum  dari  oertam 
et  confiantem  legem,  quam  in  producenda 
Boua  prole  natura  fequatur.  Ait  ergo  aucflor, 
fuilla  ouaria  fcalam  inter  ouaria  animalium 
ouiparorum  et  viuiparorum  veluti  efficere, 
pulcram  ouariorum,  tubarum  et  fiiniculi  va- 
lorum  fpermaticorum  firu<9uram  habere,  oua. 
ria  haec  ab  humanls,caprillis,equinisdtfrerrey 
veficulas  faepe  ad  infignem  magniiudinem 
increfcere  vei  indurari,  corpora  lutta  difcre* 
pare,  fcropharum  effe  nitidifiima,  aliter  conu 
parata  efle  equina  et  humana,  tubas  fuillas 
ceteris  longe  antiftare,  alam  vefpertilionum 
ofie  affabre  fii<flam,  et  fub  congreflu  referre 
omamentum  capitisffemineum,  quod  CarcaC 
ien  dicunt,  dari  animalia  vtero  fimplici  vel 
bicorni,  cornua  pro  parte  tubanim  ialiopia^ 
oarum  in  maiorem  amplitudinem  ^xpanfa* 
rum  babenda  effe,  rarius  repcriri  vternm  liu^ 
manum  bicornem,  qualem  obferuationem 
ipfe  narrat,  vterum  variis  tunicis  conOare ,  ef 
ipfam  mufcularem  adefie,  quam,  etiamfi  nc« 
gante  cL  VALTCROt    ^ouis  argumentJa 

eOrnK 


fTrisbergi  exper.  et  obferu.  anafom.   1^7 

corroborarc  annifus  cft.  Quam  bcne  ac  vc- 
rc, ipfe viderlt  waltervs.  Certcmagnos 
"hic  vir  amico ,  cjfui  difputationcm  quandani 
X  0  D  E  R  t ,  Pf of.  fencnf  ei  transmittcndam 
putarat,  candide  rcfpondit,  fe  m  ducentis  cor 
dttueribus  fetninarum  grauidarum,  parientium 
tt  enixarum  taks  fibras  mufculares  nunquam 
reperijje  ;  hhu  nolle  fe  easfcite  depiEfas  adjpicere. 
Vtcr  horum  cl.  virorum  rem  acu  tctigcrit, 
iam  non  aftinet  multis  ahquircrc.  Irritabilfc' 
ac  mutabile  icmpcr  anatomiconim  genus  cft 
fcilicct. 


.  Verfuch  uber  die  Phyfiocraiii;  h.  e.  Dc  phjr. 
fiocratia,  eius  hiflQria,  jitcratura,  rafiio^ 
nc  ct  prctio,  -audore  ge.  ani>iu 
wiLL,  Prof.  Altpr£  Accedit  libellus 
cclebcrrimiis  •  ScrQniflimi  Marchioni^ 
Badcnfis:  Abrig^  des  primipef  de  t-EcO' 
nomiePolUique.      Norimb.  ap.  RafpA. 

Mirificc  adhuc  de  phyfiocratico  fyftematCj 
quod  aiunt,  difceptatum  eft  intcr  rci  pcritos 
ct  impcritos.  '  Laudatur  ab  his,  dulpatur  ab 
illis,  et,  vf  in  re  ardua,  atqiie  futili  fieri  folet, 
fcepc  cx  ira,  ambitione,  partium  ftudio  vd 
Inicitia.  Scribebantur  itiidti  libcHi  buc  Sf^ 
^        ^  L  4  dantcs. 


.V 


if  g  JL  Di  Ubrii  nom.  ; 

jAanM;  tt  wm&  erat,  qui  liHraUarMm  pkg/hr 
iratiae  fcriberet.  Ecce«rgo  peropportune  CL 
viLtiVMy  qui  primordia  duxir ,  et  pmo- 
lediones  banc  in  artem  nouam  habuit !  Ca- 
ius  libellus  etd  perfe(flu8  non  eO,  et  hinc  indc 
quaedam  lacuna,  laudanda  tamen  et  voluntas 
t(ky  et  libertas  fentiendi,  qua  hoc  fyncni>| 
tcSvvxtev  tftin  Germania  nequa<]uam  introe» 
4ucendum  publice  proficetur.  Ordo ,  quem 
vir  ci  fequiti^r,  ita  ie  habet  Praeuia  pfuffio» 
fratiae  notiom,  adumbratur  eius  hyiaria  tt  /u 
iiratura],  adferunturque  audtbres,  vna  cum  1$- 
fcrorum  enumeratione,  Quo  pertinent^prae* 
ter  inuentorem  f  r  a  n  c.  <^v  e  s  n  a  y,  me« 
dicum  regily  4  VHdot.  tfi  rtosNE.LA 

<l#ftCttR    lifi     LA    «tlVIfi^E,      MIRA. 

t«Air,  DO  v&^^f^  condillAG  inGaU 

Jfcl;  {SettN,  SOfltBTT^IrEfN,  ft^RIN- 
♦  iR,  MAUVtttON,  ^ilfflRtl^N,   FllR- 

-ITfiNAV  et  np^icilMAN  in  <5ermania, 
f  rmed(5re  Mdr ^ione  Badenfi ,  0  A  R  O  L  O 
FRIPERICO;  non  defTcientife^^  vt  in  re 
noua  folet  ^ic^idef^,  ad^er£^is.  Seqiritur 
idonea  huius  fyft,matis  adumbratio ,  et  aifti- 
matio,  vera  quidem  illa^  at  vero  amicis  ptr- 
,  lAgrata.  Pinil  opufeulum  praeclara JlfAr^^ 
Hi/  Baden/u  Jiiigraphia,  quam  velim  ad^ 
«tf»  ^^iM    {atnreft,   ||«^  pcrfpiceri^ 

^uo 


De  poenis  dani^mm,  e^  dm^t  illor.  1 6^ 

quo  deiiijuin  ctnnk  rw^    de  qo^  Uugstur, 
redeat. 


,  UeBer  die  Straftn  der  Vfrdammten  und  dr^ 
ren  Dauer;  h.  e.  .Dc  poenis  daninaro- 
rum,  ac  duratione  ill^uin.  Llpf.  ap. 
CruGum  1782.  pagg.  loa.  o{\. 

Fatctur  auAor,  inagni  fibi  ponderis  videri 
dubia  \{\9  philofophica,  quibus  qeternadura' 
tio  poenarum  iniernaiium  follicitatur,  nec  ta« 
Bien  fcire  fe,  quomodo  ill^  cum  apertis  h\ 
broriun  facrorum  effatis  conciiiari  poflint. 
Vcrum  nec  dubla  ida^nec  effata  haec  aiHgen- 
ter  fatis  aeAiniauit,  ncque  adeatotius  quae» 
flionis  luomenta  ab  vtraque  p^fte  rite  expo- 
fuit.  Interim  eo  fuam  fententiam  ipchnarc^ 
narrat :  homines  malos  in  vita  futura  maligr 
mtatfe  fuae  pociias  daturos  eiTe,  aoa  tariiea 
fic^  vt  niiferia  illoruin  vel  extenjm  vel  intrn^ 
Jlue  infinita  fit,  nec  vero  fic,  vt  aliq^ando  ab 
omnibus  poenis  liberentur,  vel  in  9Ufn  llatuiii^ 

!)eraeniant,.quo  infeda  videantuc  e^.  ui?- 
eiada  illorum;  fed  infelicitatem  eorum  vere 
let^rnam  efle  futuram  eo*  quod.rationt  per-i 
fedionis  fuae  et  &cuhatfs  fent$endi '  gaudia 
caeleHia  longis  interuallis  rclinquendi  ;unt  abi 
homiaibus  iuiSy  qulin  hac  vitaredio  ammo 
L  5  re^ae^ 


170  i/.  De  tibrit  nouU. 

rcfleque  &&k  ad  felicitatcm  fijturam  conten- 
difTenty  et  quod  per  multorum  feculorum  fc^ 
liem  demum  animi  corruptidimi  fordes  ab- 
ieifhiri,  atque  ad  eam  conditionem  tardiori 
procefTu  cmerfuri,  qua  compotes  fiant  felici- 
tatis  alicuiu^vitamque  igitur  in  fempitemumy 
pro  ratione  improbitatis  fuae,  miferrimam 
9(fluri  fint,  fi  fiatus  ipforum  comparetur  cum 
Aatu  piorum,  quippe  qui  citatiflimo  greflii 
ad  altiores  gradus  perfedionis  ac  beatitatis 
eniti  poflint.  Satis  facunde  audlor  hanc  fuam 
fententiam  expofuit  et  exornauit;  modo  et 
profundids  vieritatam  eius  inuenigaflfet  et  foli- 
dius  demonflrafFct,  vindicafietque  aduerfus 
lllos,  quiforte  exiRiinzuerint  fdicUaiem  gra^ 
duminorefn,  quamquam  aeternam,  nondum 
appellandam  efTe  miferiam  aetemam,  aut  qui 
negauerint,  huic  poenarum  infernalium  no- 
tioni  conuenire  iliam,  quam  aucflor  in  iacris 
libris  reperiri  fatetur.  Cetcrum  poterat  au- 
dor  fpem  fuam  de  futura  damnatorum  ad 
meliorem  firugem  fenfim  redeundi  facultate 
i^um  cbldre  quodam  efferre,  ipfoque  confcn- 
(u  S.S.cprroborare,fi  prouocaffet  ad  parabo- 
lam  iftam  de  diuite  helluone,  inter  cruciatus 
tartari]vehementiiIimosde  falutc  quinque  fra- 
mim|  fubrum  curiofo,  et  cum  aegrimdine 
quadam  hum^na ,  cuius  in  Jiac  vit^  plane  «&- 
^    ^  pers 


Depoenis  dammtorwn,  ei  dnrat.  iUor^  171 

pers  fuerat^  follicieo.  --  Quod  autem  huncce 
modum  conciliandi  repugnantiam  (fi  qua  eA 
omnino)  oraculorum  diuinorum  cum  rationis 
aiTertiSy  plane  nouum  et  a  fe  inuentum  putat, 
egregie  fallitur.  Et  facile  poterat^  etiamfi 
nefciiflct,  fufpicari  certe,  fore,  vt  in  hanc  no* 
di  iftius  foluendi  rationem  alii  iatn  inciderint. 
Re  vera  enim  illorum  plerique,  qui  docuerunt 
futuras  poenas  non  duraturas  ei&  perpetuo, 
eodem  modo  prouide  circumfepferunt  fuam 
featentiam.  Ita  l  e  x  b  n  i  t  i  v  s,  et  in  primis 
B.BE  R  H  A  R  p  V  s ,  alijque.  Nec  poterant  fa* 
ne  fentire  aliter,  quicunque  et  de  Dei  iufiitia, 
etdenaturali  elFec^u  propenfionum  hominis,. 
dJutDrno  vfii  corruptarum,  cQgitarent  Cf, 
omntno  tESsiNo.ii  commentatio  hac  de 
re  fcripta,  itiSywbolis  ad  hi/l.  et  Ut.  i  biblioth. 
ITolftnbiat.  thefawris.  P.  I,  p.  i9St* 


THEOrHILI    CHRISTOpH.   HAKtE? 

Jntroduffio  in  notitian;  Hteraturae  Jloma* 
nat!,  in  primir  fcriptorum  RomanorunK 
Pars  11.  Norimbergae  In  ofHc.  FeU 
feckcriana  17?!.  i  Alph.  9  pl.  8  mai, 

Pergratum  Romanarum  literariim  cultorl*^ 
1h)s  facit  Auiflof  Celeb.  quod  opus  inceptunv 
flreawe^coptiQwrQ.  et  |ibrum  perfcribere  alla* 

borat, 


172  iA  Db  libfir^umir. 

borat,  quo  literaturae  Rom«ciae  opes  et  co^  ; 
piae  expoauntur,  et  fcriptoruin  Latinorum 
notitia,  quae  conrinua  fiudiis  eruditorom  inw 
cremeota  capit,  po(l  {imiles  aliorum  iabores^ : 
egregie  amplificatur.     Equidem  propofitnm  ' 
Audori  eft.,  nouam  veluti  BibUothaam  Lati* ; 
nam,  ad  exemplar  Fabricianae,  condere  5  £sd 
infpeSo  opere  apparet,  latius  eius  confiliom 
patere,  e^  poflqtiam  prima  parte  fcriptores  - 
omnes^  quiante  eum  infinfirli  argummto^ela*  ' 
borarum,  item  collediooes  plurium  eiusdem ' 
generis  fcriptopnm  Latinorum  enarrauit,  tum 
etiam  orlgiftes  iinguaeet  libnitarae  RofHanao^ 
expofuit }    fobiicit  commemorationem  icri- 
ptorum  Romanorum  omnium,  quorum  vel 
ipia  mbmimenta  ingenii^-vel  alia  bene  merito, 
a  veteribos  celebrata,  ad  noHram  nienioriam 
peruenerunt^  ita  quidem,  vt  non  folum  vit» 
audorum  et  librosV  coriimqne  varias  editio- 
nes  enarret,  fed  et  ingenia  eorum,  (iudia  et 
mores  (]lepingat,  argumenta  libroruin  et  cOn- 
Ibicuas  in  iis  animi  et  (Hli  virtutes  exponat, 
deniquealios  fcriptoresmultos  percenfeat,  qui 
in  aliqua  parte  vel  vitae  vel  libri  audoris  illu* 
(Iranda,  et  antiquitus,  et  noAra  memoria,  ela* 
boraruntv    Audoribus  otnfiicis,  quorum  fcri- 
pta  ho^  verfamus,  admiiccntur  complures 
'  tlii,  qQoruin  hodk  icripla  iiulla,£ed  firagnMD- 

ta 


Harkfn  notit.  IHeraturm  Rom.      \  73 

ta  tantuit),  aut  fola  iania  reOat.  Promdc  muU 
to.plura  hic  liber,  quaai  fabricii  Biblio* 
thectt,  exfequitur,  et  afErniari  poteil ,  quae  in 
ijiiulibus  iibris  vossii,   HANKij,  BOiu 

RICHII,  FABRICII,  ivNjCCU   legtatUT, 

liic  ferecoIleda,quoad  infHtuti.rano  p^uiiCty 
et  recentioribui  eruditorum  difquibtiQnibus 
multum  au(f)a  reperiri.     Praocipua  tibri  dos 
videtur  efTe  in  recenfione  editiooum ,   qiM 
i^ne,  faltem  in  claillcis  et  praecipuis  audlori- 
bus,  locupletiiCma  eft,  vetuOiores  niultas  et 
parilm  vifas,   nec  fabricio  mcittoratef, 
producit,-  nobiliorum  integro^  plerumqite  ti« 
tulos  ponit,  virtutes  earum  et  naeuos  iadicat» 
multas  denique  {ingulariuui  librorum  vnius 
audoris  feparatas  editiones,   quas  7A.8B.I» 
.  ci  v s  parcius  attingera  folet,  oiriole  recen» 
fet    Etiam  iliud  peculiare  huic  libro  eO,  quod 
diifertationes  et  minores  libelJi,  quabus  iiqgu- 
laria  argumenta,  ad  vitam,  ii^enium,  xiodri- 
nani  cuiusque  audoris  pertincatiap  vel  etiaai 
^loca  fcriptoruca  .memorabilta  .^expoaisntui;, 
quoromque  raagna  vis  prodit  aiHduje,-  loco 
opportuno  dil^enter  tneavoraotun     In  qui* 
bus  etii  funt  haud  raro  diilertaiiiiact^ae  iatis 
^cxiles,  et  imuiatura  rudisingeaiitentmnini^ 
.qulbus  alias  aetatem  et  diutiirxum  memoriaxa 
*vix  pcomiferis j  kiadanda  tameo  ^efi  tum  )Sh^ 
.    •       "  '  -    •  *  ralitas 


174  ^^-  De  tSffis  wmis. 

ralkas  CL  AoAoris,  qui  nec  bis  inuidere  fiium 
'locum  voluerit;  tutn  in  primis  follertia  in  coL 
ligendo,  qua  praecipuis  magnarum  biblio- 
thecaram  catalogis,  diariis,  et  relationibus 
cniditorum  quam  plurimis  excuflls ,  tantam 
niibem  editionum,  commentariorum,  difleN 
tationum  et  libellorum  ad  fingulos  fcriptords 
congefllit,  vt  his  in  confpecStu  pofitis  facife 
intelligi  queat«  quid  !n  fingulis  Romanis  fcri. 
ptoribus  edendis  et  illuftrandis  eruditorum 
cura  ad  noHra  vsque  tempora  tentatum  prae- 
'{Htumque  fit. 

Equidem  harle&ivs  ita  animo  con« 
ceperat  defcriptionem  fui  operis^  vt  putaret, 
vniuerfam  literaturae  Romanae  hiftoriam  com« 
mode  a  fe  pofle  duobus  voluminibus  exponL 
Sed  cum  procedente  labore  ita  fuccrefcere  fil« 
uam  rerum  dicendarum  (ehtirc^  vt,  quae  pri*^ 
mo  alteriue  tomo  deftinata  erat  materia,  nen- 
tiquam  eorum  limitibus  concludenda  videre- 
tur;  ftatuit  tertium  volumen  addere,  atqu6 
omnia,  quae  reftant,  in  vnum  hoc  fe  coadu* 
runi  iperat*  Nos  vero,  neque  hoc  fieri  fine 
detrimento  ipfanim  rerum  po0e,  credimus» 
heque,  vt  Itl.  Audor  tam  ardis  fe  finibus  con* 
ftringi  patiatur,  optamus.  Volumen  iecun- 
dum  in  fcriptoribus  Rom  enarrandis  non  vl- 
tra  iaeculum  Auguftcom  procedit»  et  reftaot 

jgituc 


Harkfo  notit.  liieratufd^  Rm.   ^7^ 

Jgitur  a  Hberii  imperio  ad  nouli/nma  latini. 
tads  tempora  enarifandi  fcriptores,  qui.lic^t 
4eaiores  fint,,neque  tam  ampla  defcriptione 
digui,  quam  illi  luperiores ,  numero  tamea 
ifios  longiflime  fuperant,  et  magnam,  partem 
etiamtot  eruditorum  curis  fre(}uentati  funt,vt 
eorum  luflratio  minime  videatur  in^vnum  vq- 
lumen  pofle  compiogi.  Videmur  exfpedaris 
a  follertia  literatiflimi  A.  poffe »  vt  telam  in- 
ceptam  aequali  labore  pertexat,  et  vberrimae 
materiae,  plurestomos  impleturae^  fuum  lo* 
cum  ne  deneget.  Quin  etiam  boc,  licet 
paulio  improbius  vetum,  addimus,  vt  operam^ 
qaao)  jbrnestvs  ad  fupplementum  Bj- 
bliothecaeLat.Fabncianae  promiferat,fed  &to 
praeueotus  deflitult,  exponendaoi  fcilicet  hi- 
(ioriam  latinitatis  nouae  et  eccledaflicae,  fu« 
mat,  quae  e  verCouibus  Sacri  Codicis  latinia 
nata,  et  per  Chriflianos  ad  gentiles  propagata, 
fcriptores  a  ^rifcis  Latinis,  multum  diuerfo$ 
dedit,  et  parum  adhuc  declarata  a  Pliilola- 
gis  e(l 

Sed  redimus  ad  librum  Harlefianum,  qui^' 
vbi  Pars  L  in  Cornelio  Nepote  defierat,  r^U^p 
quos  aureae  aet^s  fcriptores  perf/^itur ,  et 
a  Cicerone  incipiens  in  Caelare  Germaoico 
et  Veflritio  Spurinna ,  definit.  Vbi  quidem 
Hununur,  Spurinnam  additum  Caefari  Gerr 

oianico^ 


I7S  //.  Dt  Ubris  mmif^ 

-fnanico,  <fn  coni  Trsrimo  tinperante  xAntkitf 
totjntoriedis  nobiiibus  fmptoritms  aetatis  ar* 
genteae,  minime  refertcidi»  ad.aouitn  Augiu 
^leum  er^*  Caeterum  fcriptores,  qui  eo  tra^ 
fStu  teniporam  iloruerunr,  m:^na  cura  et  di- 
4igentia  peroeafentur,  et  audpribus  claificis  e( 
-^mariis,  quorum  fcripta  bodie  kguntof, 
taulti  iatet^Mnntur  alii,  <p]onmi  raoaumentii 
-perierunt.  ^  Sola  deX^idM^Ofie  eiuscjue  libris 
tmrado  paginas  f^j.  implet^  Hia  de  Vkgili» 
^4.  et  ftc  de  lulio  Caefaft»  SaUunio,  HoratiOy 
fjuio,-  Ouidio  diitgenti/Ilme-copiondiimqoe 
^itinr.  In  iecundarm  icriproribtis  vii  inniQ- 
•re  labore  perfiingi  Itcuit,  ita  Tcllemi&tffreeo, 

rie  ad  eofum  notitiam  et  feripea  cagoo£:ea» 
pertHitnt,  paulto  plenius  accuratiitsque  e^ 
4k  i^i^'  Valerium  CMonem,  ItdiumFkh 
Mm,  CailkKn  Parmenlem^  Aiphiuin  Aujtttm» 
l^betas,  U  ifieitani  Grammaticom ,  Antiftimii 
Labeonem,  Idutn  AugufUli  aeui,  in  £erie'  ai^ 
«€koram  plade  peae(eriCos,iiectamrnin(%noe 
memoria,  defideraiiius*  Quorundam  far^^ 
'imtiiTa»  aut  minus  aecurate  notate  videmus. 
iic  inter  Varrbnis  Atacini  iedpca ,  pag.  17^, 
liieiiio«i!li,  non  apparent  dm  Itifri  mmak$, 
^kw^  ^  UUorsiibuf^  (k  ora  mmriArm,  ct  ckar^ 
fg^mpkiug  ^i  tamcii  vel  praecipuieius.Mbr» 
fvm  iMt^^kf^nftm  mlkuUymmsif  wffm.ikiae 

Ouidio» 


Rar^  ^Ht  tiUrdtur^  Rom.    k^t 

Ouidio,  qu6sqae  Varroni  Atacino,  non  k(ft 

maao,  tribuendos  detnbnftrauit  VBRNdl^ 

1^0R?iv9  in  Prooemio  ad  Halieutica, To^ 

ino  L  Poet.  min*  —  P.  aii;  producitur  C  Cafl 

fius  Seuerus,  isqueParmenus,  et  vnus  percuE 

ferum  Caefaris,  et  verfifieator  fuifTe  didtur* 

Ih  quo,  nili  nos  omnia  fairnnt,  tres  omninfr 

t)ami  videntur  confundi.     VHt  quidem  defaN» 

tis  perCufTor,  ^ui  poft  aciem  Philippenfem 

liberto  fao  fe  occidendum  praebuit,  fiiit  @i 

Caffius  Longinus.    De  quo  fi  agere  hoc  locd^ 

it  par  erat^  volebat  CL  Audor,  niulto  phirli 

9e  eiiis  vitd  et  rebus  gi^ftts  ri^d  poteranf. 

Sed  is  neque  Parmenfis  erai^  neque  ver/ificii»' 

\clty  et  praeter  epiftolas,  quae  inter  Ckerohii^ 

oas  reperiuhtur,  nihil  eius  fcriptorum,  qjnod 

^et,  memorari  poteft.     AiHls  Qrflius  PaK 

itnenfis  poeta  fuit,  cuius  opufcula  Horadus  dk 

i^iro^tttm  in  fcribendo  qarminetngenium  n[i#- 

inorat     Qoi  easdem  quidenv  parte»  bello  dL 

Ifiif  fecutus  ^%  fed  alio  fato  periit,  Atbeni^ 

quo  fe  Caifio  et  Bruto  et  Antonid  vidlis  con- 

talerat,  Iei  <^Varo,  iuiTu  Augufti^  interemtui 

Deniqiie  T.  Carflias  Seuerds»  cdl^brisf  ora^ofV 

eittrettiis  Atigoflf  tcmporibus  yixit,  et  propWr 

leerbitatem  ^  nialedicehtiam  ih  ^Hdoi  ei^ 

iftos  i&fere  periit :  ^  qno  j^,  Seneca^  Quini* 

«HiianUsiTdcin^    Siijtii^^ftii^e^^Gfirter^ 


178  //.  De  Ubris  noms»  y 

jia  hodie  exfteat^in  CoUedipne  veterum  epi- 
gramm.  p  i  t  h  o  e  i  reperiunda ,  ea  quidem 
jion  alii,  quam  Cafl^o  Parmen(i,  poilunt  tri- 
bui;  fed  nulla  ibi  exHare  meminimus,  prae^ 
ter  idyllium  cU  Orpheo,  quod  ipfum  dubiuqpi 
efi.  .  MultQ  minus  ad  Cailium  pertinent,  quo8 
HARLESivs,  nefcimus  qua  ratione,  quoue 
jaudore  addudus,  ei  tribuit,verfus^i?am^igtti/ 
fiue  hubridis  ammalil^us,  qui  in  calce  Petronii 
^^i^  folent.  Certum  enim  eft,  illos  verfiis 
nmquam  Caflii  nomen  habere  praefcriptum^ 
c^Euantii,  recentiffimi  ^fcriptoris  eife.  —  Dc 
^Cornelii  Seuerivita  et  fbnptis  pag.4oa..paul]o 
.pienius  agi  poterat,  excums  Oui^i,  Senecae 
vtriqsque,  ct  Quindiliani.locis,  fi  quidem  ror- 
menfegale  ei  tribuit,  et  magnorum  regum  va* 
im/appellat  Ouidius,  quibus  quidem  verbis 
-tragoediarum  ^  fcriptorem  intelligere  volunt 
plurimi,  nos  fimpiiciter  res  geftas  magnonim 
xegum,  vt  Cyri,  Alexandri,  cet«  carmine  a  Sc- 
uerp  celebratas  putamus.  £t  declamationet 
jab-^o  fcriptas,  e  quibusdiam  Senecae  et  Pn- 
fa^i  locis  poteft  colligl  Contra  Aetna  car- 
ipen  an  ei  rede  tribuatur,  loco  Senecae,  c 
•quo  haec  opioio  duda  efl,  attendus  cpnfide-. 
j:atp,  valde  dubium  videri  potcA.  Editioni- 
Jbus  Aetnae  p.  2I1.  addi  ppteft,  quam  i.  ac- 
jCA.i^iAS  jq£  SEiiipNNEcimvemancQallic^ 
1.  i  s     '  nods 


Hart^notiUUteraturoiRom.  ^179 

notis  et  difTertationibus  criticis  et  hiflorlcfi^ 
Parifiis  1735.  8.  et  c  o  n  r.  a  r  n.  s  c  h  m  i- 
Di  vs  V.  C.  cum  Germanica  verfione  Brun* 
fiiigae  1759.  8.  dedit. —  Similiter  ad  editionea 
Virgilio  -  Centonum  Probae  Falconiae,  p.  330 
feq.  memoratas,  referri  mtttiwt  Henrici  Han-^ 
uerii  Stmeciani  in  Probae  l/atericu  Centonum 
opus  perquam  famUiaris  commentarius :  Brufi" 
fuici  imprejfum  aptid  diuum  Martinum  anno 
iSiif.  4.  duem  etiam  fabricivs  ignora« 
uit.  Eoaem  loco,  vbi  de  Centonibus  Virgi- 
lianis  agitur,  occafio  erat  infignis  fymbolae 
ad  fiipplendam  Bibliothecae  Fabricianae  rela« 
tionem  conferendae.  ^  In  hac  emm  p.  381.  vbi 
Tertulliani  locus  affertur,  quo  Hofidius  Geta 
dicitur  Medeam  tragoediam  ex  J^irgilio  ptenif' 
fme  exfuxij/i ,  in  iabiedla  annotatione  narra* 
tur,  fragmentum  infignc  eius  tragoediae  a  p« 
8CRIVJBR10  in  fragmentisTragicorum  vet. 
editum  efife;  fed  omitdtur,  quod  addi  in  re« 
centidima  Bibliothecae  iilius  editione  omnino 
debebat,  Medeam  tragoediam  nunc  integram 
a  p.  BVRMAKNo  Anthologiae  lat  libro  L 
^  {'78.  publicatam  effe.  Q^od  exempluin 
Ceatonis  antiquiiTTmi ,  quo  reperto  egregia 
acceflio  ad  .liifloriam  fcriptorum  Latinorum 
iada  eft,  fane  dignifllmum  erat,  quod  vel  cum 
ibfonii  et  Falconiae  Centonibus»  vel  alio  lo*^ 


rgO         ^  11.  De  tibris  nam. 

60,  occafione  Medeae  Ouidianae,  memorare- 
tur.  —  Aemilii  Macri  de  virtutibas  herbarum 
editidnibus,  quae  p.  350.  reccnfentur,  ncfci- 
mus,  an  addi  mereatur^    quae  ab  hbnr. 
^ANZOvio  LipHae  1590.   vulgata  prodiit, 
6t  ad  iiianus  eft.    Equidem  huius  titulus  idem 
eft,  qui Ranzouianae  editibnis  a  FAfiRicio 
iliemoratae,  quae  tamen,  quoniarn  Hamburgi 
i^^6.  imprefla  dicitur,  conferri  cum  altera,  fi 
fortc  rebus  nonnulUs  difFerat,  meretur.  —  Pof- 
fent  fortafle,  fi  quts  hoc  agere  curioHus  veliet^ 
obferuata  et  aflerta  III.  h  a  r  l  b  s  1 1  pluribus 
tbcis  vel  corrigi,  vel  locupletari,  vt  eft  eius« 
modi  liber  plurimarum  animadueriionum  et 
emeildationum  capax;     quaecunque  tamen 
errata  ^rte  inueniantur,    facile  ea  tot  aliis 
,  egregiis  et  accuratis  obferuationibus  penfan- 
tur,  quibus  notitiam  audorum  Ldtinorum  et 
Kteraturae  Romanae  fcientiam  auxit,  vt,  qui 
eam  inftrudUffimam  habere  cupiant,  praetor 
Bibliotliecam  Lat  Fabric.  hunc  in  primis  ^on» 
fulere  libram  debeant    Atque  his  IpHs  anmX 
poftquam  nbuinima  Biblicithecae  Fabridanae 
editio  prodiit,  plurium  eruditorum  cura  me- 
^orabiles  accemones  ad  hiftoriam  audoruoi» 
dui  hocvolnmine  recenfentur,  fa<flae  funt, 
quas  ab  harlesio  fuo  loco  expofitas  iu- 
fundum  eft  legere.    Referimus  hiic  commeiW 

tatio- 


Horkjii  twtif.  Jiieraittrm  Rom.      \%l 

{atioQes  et  operas^  quas  illuftrando  Cicetoni^ 
Virgilio,  Ouidio,  tum  maxime  Horatio  adbuc 
dicarunt  dodi  viri ,    quae  fane  apparent  nu* 
merofi/fiinae ,  vbi  cum  relatis  in  Bibl.  Fabric, 
comparentur.     Reierimus  in  primis  inuentos 
nuper  Faftos  a  Vcrrio  Flacco  ordinatos ,  gc- 
teaumque  eorum  difcrimci^  a  Faflis,  qui  Ca« 
pitolini  nominantur.     Quo^  cum  olim  o  n  v« 
FRivs  PANviNivs  fub  AVnii^ri  uo* 
inine  edidilfet,  plerique  eruditi  cos  ipfos  c05j 
crediderunt,  quos  a  Verrio  olim  compofitos 
Suetonius  memorat.     Nunc  Faflorum  Verrii 
Flacci  reliquiae  e  marmorearum  tabularum 
fragmentls,  Praenefte  nuper  cffofljs,  cdidit  ct 
jlluflrauit  f.  f.  f  o  g  g  i  n  i  v  s,  Romae  1779. 
cuius  libri  caufla   HARLtsivs   de  Verrio 
Flacco  et  dcFaflisCapitoIinis  fingu|aribus  ca. 
piiibus  egit.     Memorabilis  cUam  accefllo  aq 
Jibros  Liuii  adhuc  cognitos  fafla  cft,  frag* 
p)ento  libri  XCI  rcpcrto,  quod  b  r  v  n  s  i  v  s 
nofter  V..C.  primus  c  codicc  Vaticano  cruit. 
In  quo  cdendo,  illuflrando,  vcrtendo  cum 
paflim  ccrtaucrint  cruditorum  ftudia ,  h  a  r» 
jLEsivs  his  rcferendis  p.  428.  feq.  non  exi* 
guam  hiftQriae   Liuii  ornandae  occafioncm 
habuit.    Cum  noh  minorc  induftria  viri  dodi 
adhuc  ad  ornandos  icriptorcs  fcquioris  aeu| 
I^ioQs  incubuerint^  op.tamus  ^uam  ma^ime, 

k's '•  '-  ^^  '•■  'v* 


1 89  ii*  De  Ubrls  fiouit. 

vt  Cel.  HARLEsivs  in  iis  proidmo  toinp 
receafendis  parem  diligentiam  adhibeat,  atque 
opus  hoc  iiterarium,  quam  primum  id  caete« 
rae  eius  occupationes  permiferint^  abfolmum 
cmittat  in  publicum. 

W. 


Volumen  XII.  Openim  Pbtiarchi, 

quae  oUm  aRBiSKio  edi  coepta ,  poft 
eius  decefFum  copiis  et  fubfidiis  ab  eo  reli* 
Ois  inftrui  et  continuari^  curauit  Georpus, 
bibiiopola  Lipfienfis^  fuperioribus  nundinis 
LipfienCbus^  tandem  prodiit.  Qiiod  volu* 
men  folos^lndices  in  fcripta  Plutarchi  mora* 
lia  et  philofophica,  quemadniodum  prae* 
cedens  XL  invitas  paralielas,  eontinet,  et 
quidem  tres :  vnum  verborum  notabilionim 
vel  Graecitatis ,  alterum  rerum  in  iis  occur- 
rentium,  tertium  audorum  a  Plutarcho  d» 
tatorum.     Nomen  eius,  qui  confeqerit,  nus» 

Jiuam  editur,  neque  enim  praefatio  addita; 
ed  minime  dubitamus ,  au<^orem  eife  h  b  s« 
I.  E  R  v  M ,  iuuenem  induHrium  et  Graecarum 
literarOm  probe  peritum,  cui  reiskivs 
viuus  operam  fecundariam  in  edendis  Graecis 
fcriptoribus  ad  expurganda  paginarum  exem* 
pia  typographica  et  conficiendos  indices  de- 

leginie* 


FoLXIlOperamPttttareM,  ed.liaskii.  JtZi 

legafuerat,  et  pleraque  fubfidia  eo  fpeiSantia 

comnuCsrat.     Neque  vero   in  hls  indicibus- 

editoris  vel/eruditionem  vel  diligentianrdefi. 

deraraus.     Vberes  funt  et  accurati,  quales  ia 

prioribus  Plutarchi  edicionibus  non  inueniun- 

tur^  praefertim  illeGraecitatis  ad  ledioneul  et 

intelligentiam  auAoris  perquam  accommoda* 

tus,  qui  verbis  fere  omnibus  interpretationem 

^atinatn^et  varias  eorum  fignificationes,phrt- 

Jes  item  notabiliores,  a  Plutarcho  vfurpataSj 

rubiicit,     Sed  his  indicibus  fummopere  velle- 

mus  adiecftum  efTe  alium,  qui  titulos  et  ordi« 

nem  opufculorum  per  plures  tomos  diOribuA 

torum  exhiberet,    ne  fcilicet  vnum  eoriim 

iuoluere  cupientes  nec^ff^  haberent,  fingulos 

tomos  quaerendi  cauffa  perluflrare. '  Optan^ 

dum  et  illud  erat ,-  vt  ecHtor  fcripta  quaedam 

?lutarchi  recentius  edita,  nec  iikpriflinis  cdU 

tioDibus  inuenienda,  huic  nouae,  ad  meiio- 

rem  eius  perfedionem  et  commendationem, 

adiunxiffet,  quemadmodum  volumini  X.  duo 

i^agmenta  Plutarchi  dc  difFerentiis  quibusdam 

metri  heroici,  verfuumque  formis,  adiundla 

lunt,  e  codice  Regio  Parifienfi  a  Celeb,  v  j  l- 

L  0 1  s  o  N  o  defcripta.    Etenim  alia  Plutarchi' 

iragmenta,  eaque  maioris  momenti,  reflabant, 

feriptis  eius  philofophicis  adiidenda,    Qoald 

tft  opufdJum-Plutarchi  vttI^  IvymW,  fiue 

M  4  P^ 


|S4         -  Jl  D^  Ubrif  mmf. 

ffro  nobiHtaie^  cuias  partem  quidem  F  A  B  R  l* 
^i  vs  BM  Gr^  VoL  XIL  p.  268.  feqq*  intc* 
gniiii  vero,  quannjm  fctlicet  in  codice  mf.  ex« 
(labat,  tc.  CHRisTOPH.  wolfivsTo- 
iwo  IV.  Anecd.  Graec  p.  173.  feqq.  vulgauit. 
Referenda  huc  etiam  duo  fragmentaPlutarQhl 
tx  libris  de  anfma,  quae  primum  a  T  h  o  m  iv 
•rHiR^riTTO  Londini  177&.  poft  a  i.  g^ 
9QHNEIDER0  cum  Plutarchi  libro  ^f^i 
^ful^oop  elyosyriff  Ar^entorati  177$.  funt  edita, 
Caeterum  iubentes  latemur,  editione  hac  Plu^ 
tarcbi,  fci:ij)toris  primarii  et  inter  Graecoi 
dodiifimi,  pbrium  interpretum  annotatio* 
nibus  et  copiofls  indidbus  inftrudla,  fljudiofil 
Graecaruo^  literarum  haud  parum  coxiful* 
tum  eiTe* 


JDef  Hrn.  Aht  MiHot  —  Uhiverfathifiarii 
ete.  h.  e.  ^illoti  hiftoriae  vniuer« 
fah's,  additamentis  et  emendationibus 
inflruAae  a  g  v  1 1.  e  r  n.  c  h  r  i  s  r  i  a< 
N I  —  Tomus  FL  Lipf.  ap.  Cruliunu 
179%.  I  Afph.  10  pl.  od. 

Pergratan^  liiftoriae  amatorlbus  banc  librf 
et  curate  et  elqganter  admodum  fcripti  edi« 
tionem  efTe,  dubitare  noo  licet.  Nonduiit 
Cnim^fi  vervu;^  &teri  vdimus,  hHloricis  libris. 

:    •••  ^  ^  --  ^ti 


imilotitttJloriaxmairfttlis.Tm.Vl.  i%\ 

^uv  prodefTe  fimd  et  delcdare  poflent ,  di* 
gnainque  haberent  hifloriae  ipHus  dulcedine 
eloquentiam,  abundamus  GermanL  In  pri* 
niis  vero  libri  ifti,   qui  hifloriam  vvhurfcm 

.eomplexi  fuerant,  vel  nimiae  molis  vel  mo« 
duti  minoris  erant.  millotiani  autem 
operis  apta  cjuaedam  efl  magnitudo,  quae 
neq\]e  obruere  ac  deterrere  legentem,  nec  kV 

•  lere  polllt  et  inanem  reniittere  primis  rudi- 
mends  iam  inflrucAum.  —  Continet  hic  tom. 
VL  centuriae  annorum  a  Chriflo  vndecimae, 

;  a  Gregorio  F^IL  P.  R.  vsque  ad  decimam 
quartam  L  potius  Vsque  ad  Bafileenfe  conct- 
lium,.  hifloriam.  Epacha  quarta  enim^  aeid 
nimirum  medit,  ^x  difpontione^aiu^ori  rece- 
pta,  comprehendit  bellorum  in  primis  wier 
mperium  itfacerdqtium  a  ppnrificatuHildebran- 
dino  vsque  ad  medit^n  fec.  XIII.  inde  geflo- 
rum,  expeditionumque  cruciatarum,  narratio* 
nem,  non  praetermiflis,  quae  de  aliisEuropae 
regnis  memoratu  digna  fuerint.  Epocha  quin^ 
ia  vsque  ad  fec.  XII.  finem  procedlt,  inngnis 
maxime ,  eo,  quod  per  illam  fumma  fafligia 
adfecuta  efl  tyrannis  papalis.  Epochaftxta 
continuatur  ad  a.  1300.  nobilitata  mdxlme  PAi*- 
Tippi  pulchri,  et  BonifacH  i^lll.  difridHs,  aliis. 
que  euentibus,  qui  inclinandae  mbx  poteflatii 
Faparum,  fpem  facerent,  quam  deniijue  Epo* 
M  $  ^ha 


jgtf        *     //  De  tibrifnotuf. 

rAay?p/««fl  implctam  vidit^uropa.  —  Scri- 
ptoris  hiiius  fidem  et  curam  rarilllma  efl  co- 
pia  notandi,  et  iicubi  ed,  eam  occupauit  fel- 
lertia  editoris,  cui  debetur  quoque  fucdnda 
hinoria  regnorum  Europae  feptentrionalium 
medii  aeui,  inferta  p.  iig .  143.  et  appendix^ 
oua  hiftoria  ecclcfiae  Chrinianae  a  fec.  VI  -  XV 
fuppeditatur ,  c-moshemio  fere ,  vt  vi« 
detur,  excerpta. 


Neuefte  Religionsgffchiehte  etc.  i.  e.  Ad  no- 
uiffimam  religionis  hiftoriam  colleda- 
nea,  editore  c  h  r.  ^  i  lm,  f  r  a  n  c. 
w  A  L  c  H I  o  ctc.  Tom.  f^Iil.  Lemgou. 
1781.  I  Alph.  et  dimid. 

Infunt:  I.  Narratio  de  inquifitione,  aduer- 

fu6    I  O  H.   L  A  V  R.    I  S  E  N  B  I  E  H  L  I  V  M   fa£la. 

Sine  dubio  iilam  compofuit  ipfe  clariftunus 
editor,.  walchivs,  idque  ex  genuinae 
fidei  documentis,  luculento  ordine,  fine 
omni  partium  fludio,  —  Vtinam  haec  fiiil^ 
fet  poftrema  tragoedia,  quam  ignorantia,  fu- 
perftitio  et  inhumanitas  in  ecclefia  Komar 
nenfi  lufit!  II.  Narratio  de  controuerlia, 
quam  edvard.  gibbon  excitauit,  de 
prop^gatione  et  ftatu  religionis  Chriftianae 
intra  trecentos  fere  a  Chriito  nato  ahncs. 

Vidc. 


JFakhUeoB.adn(m.riiU/l.  T.VIll  187 

Vidctur  eiusdem  efle  autfloris.  Traditur  pri- 
mum  fumma  libri  celeberrimi ,  quo  multo« 
rum  odia  iibi  peperit  gibbonvs,  etin 
pritds  difputationis,  quam  ei  intexuit  de  cau- 
fis  propagat^ae  in  imperio  Romano  religionis 
Cbriftianae;  deinde  fcriptorum,  qui  aduer- 
fus  illum  infurrexerunt,  notiria  fuppeditatun 
Sapienter  iudicat  au^or,  quamquam  qib- 
BONi  fumta Chriflianae  veritati inimica  Cnt; 
controueriiis  taq;ien  cum  illo  agitandis  nihit 
effici,  optimamque  viam  illius  confutandi, 
aot  certe  aduerfus  illius  arma  praen)uniendl 
animos,  futuram  effe  fidam  eiusdem  hiflpriae, 
quam  gibbonvs  tantopere  deformauit, 
narrationem.  III.  Eiusdem  relatio  de  con- 
trouerfia  fuperlibello  sam.  lENYNSiide 
daritate  dodrinae  Chriflianae  interna,  (]ui  in 
fufpicionem  malae  fidei  atque  hoflilis  aduer- 
fus  religionem  confilii  vocatus  a  multis  efl. 
IV.  Narratio  de  vita  ct  fcriptis  dav.  h  Vp 
Mii.  V.  Ven.  sp a^genbcrgii  com- 
mentarii  de  fufceptis  Fratrum  euangelic.  inter 
Gentiles,  fufius  iam  a  nobis  recenfiti,m.Febr. 
p.  175.  VI.  Rev.  MVTZBNBBeHERi  origi- 
nes  ecclefiae  Lutheranae  in  promont.  Bonac 
Spei  erecflac.  VII.  Locuples  defcriptio  ho» 
dierni  ftatus  Baptiflanm  f.  Mennonifarum. 
Vm.  De  conciliatione  eccleiiarum  Proteflan* 

tium 


|gg  ///.  NotM  tU&raria. 

tlum  iaPoloRia  etc.  IX.  Spicilegium  alteratm 
|u(loriae  de  turbis  Febronianis.  , 


JIL  Noua  literaria, 

Romae  nunc  tandeni  quam  proxime  in  la. 
cem  pubjicam  prodibit  liber  criticae  facrae 
nudioiis  perquam  vtilis  futurus  atque  acceptu^ 
cuius  inlcriptio  erit  fere  haec :  Specimm  va^ 
riarum  kStiomm  facri  Uxius  et  Chaldaica  KJl^ 
heris  additamenta ,  ex  pontificio  codice  edldit, 
variisque  diJfertationiHf  iUuflrauit  i  o.  B  E  r  n. 
D  E  R  o  s  s  I.  Vniuerfa  libri  i)uius  ratio  haec 
cft.  Oput  I.  agit  de  codice  pontificio  eius- 
que  conditione  et  praefiantia,  IL  exfaibet  fpe- 
cimen  variarunrr  fedtionum  facri  textus  pontl- 
ficii  codicis,  hifloricb  criticis  obferuationibuil 
jiluftratum,  IIL  agit  de  Chaldaica  Faraplirad 
pontificii  codicis,  variisque  eius  lci^ionibuf 
et  vfu  in  explicando  pptiflimum  celeberrimo 
ioco  I  Sam.VI,i9.  IV.  dcEftheris  additamcn-. 
tis  eorumoue  fidc,  au(9orc  ac  prim^geniis  va- 
riisque  codicibus ,  V.  exhibet  baec  ipfa  ChaU 
^aica  Eflhcris  additamenta,  cum  latina  ver« 
iione  variisque  ledlionibus  codicis  Vaticani  et 
Ambrofiani,  quibus  VL  accedit  de  celeberri- 
mo  codice  Samaritano  tritaplo  bibliothecad 

Barbe- 


111.  Noua  Gterark.  ig9 

j^beriaae,  vbi  multa  de  fa6c  codice  eiusqde 
«etate  ab  aliis  antea  miniisredle  tradita  emen- 
xlantur.  lundlum  huic  opufculo  efl  aliud 
^,Cenroris  theologi  diatribe,  qua  bibliographi- 
ae  antiquariae  et  facrae  critices  aliquot  capitm 
illttflrantur;,,  cuius  pauca  aliquot  exempla 
amkis  potiflimum  diftribuenda  hoc  infigniun- 

turtitulo:    GABRlBLlS.FABRICr    S.  T, 

D.  ordinis  praedicatorum  collegii  Cafanaten- 
fit  theologi,  diatribe,  qua  bibliographiae  anii* 
*^uariae  et  Sacrae  Critices  capita  ali^uot  iUu^ 
ftrantttr.  Svo. 


Communicata  efl  cum  c  r  s  l  1 1  o  nodro 
ab  ilL  s  G  o  p  o  L  t  epiftola,  quam  perill.  Ctf- 
bes  DE  SALVCES  mifeirat  ad  ^eleberr.  vi« 
ros,  iiACc^vERVM,  et  ciGNA,  in  qua 
acidum  nitrofum,  (quod  antea,  analyfi  ihflitu- 
ta,  contenderat  compofltum  effe  ab  ^ddo 
empyreumatico  falealcalino  Yolatili,terracal«* 
brea,  et  filicea)  nuncper  fynthefin  compo* 
Here  docet.  Terra  nempe  metallica  deiiden* 
da  eft  ex  vitriolo  martiali  a  fale  alcalino  vo- 
latili  (qui  feparandus  efl  e  fale  ammoniacd 
ope  olei  tartari  (per  deliqnium)  vel  lixiuii  fa« 
{^nariorum,  vel  liquoris  I&om) :  omniaqucf 
poflea  combinanda  funt  eum^^ite  nlcalitio  B- 
to,  eti«|iide»i  euapwoiufa)  «Ut  4e(Hyanda^r 

Tofixm 


190  ^i/«  NomlUerariiL 

Totum  artificiuin^pcnderc  srfErmat  pcrilLCo- 
ines,  a  partium  accupatiilinia  quadam  propoF- 
tione,  quam^fcro  palam  indicare,  alii  occailo- 
nireimiat}  additque,  ex  tisdem  partibus^ 
mutata  folummodo  partium  relatione,  pofle 
quoque  falis  acidum  produci.  Noiia  certe 
en.haecce  nitrum  generandi  metbodus;  de 
cuius  vero  pretio,  tempus  vlteriorque  expe- 
tientia  ftatuent. 


Denuo  prpdiergn^  J?r^m^apud  Cramerum : 
<;  A  T  T I  meletemata  noua  de  ratione,  qua  va- 
rJolarum  infido  peragerida  eft,  in  Germani- 
cum  fermonem  e  Gallico  conuerfa  ab  e.  g. 
w  A  G  L  E  R  o.  (178X.  pagg.  2x4.)  Editio  noua 
eft,  fi  annum  fpedlcs^  vctus  fi  materiam.  Ex 
artc^nim  refpondet  editioni  Hamburgenfi  a, 
1772  —  Idem  "valet  de  libris  duobus  h  i  e  lu 
DAV.  GAVBii,  nimirum  injtiwtionihus pa^ 
thflogiat  medicinalif,  quae  Lipfiae  apud  Kratl- 
iiuni  prodierunt  (a.  1781.  pagg.  512.,  ttUbeUo 
de  metbodQ  concinnandi  formttlas  medicamento^ 
rum,  qui  Bafileae  apud  Schweighauferum  lu- 
cem  vidit  (a.  1782.  pagg.  43p.  8.) 

Clariif.  RB I  s K I A  vitam  mariti  fui,  quam 
tESSiNGivs  ex  fchedis  ipfius  REiSKti 
conciQnaad^mTeceperat,  nunc  ip£|  d^cribtaaa 

deuinat 


111.  Npualitifaria.  jji 

deflinat  edere,  eoqup  eruditos,  qui  memoriajn 
R  E I  s  K 1 1  «iusque  meritorum  caram  habent, 
volunique  libri  promidi  emtores  eiTe,  inuitat» 
vt  nomina  fua  apud  fe,  vel  apud  bibliopoiii 
Deflauienfis  curatores  profiteantur.  Ltbec 
ipfe  praeter  vitam  viri  continebit  recenfionem 
accuratam  commentationum,  quas  ille  noami 
fua  fcriptas  reliquit,  tum  feriem  epiAolarum, 
a  viris  dodliflimis,  videlicet  Reimayp,  Uoruil" 
lio,  Meermanno^  U^ejfelingio,  Abrefchio,  Schoe* 
pjlinoj,  Gwnfro,,  aliis,  ad  eumfcriptarum.  Sub- 
fcriptionis  tempus  ad  exitum  huius  anni  pro- 
rogatum  eft,  quod  qui  obleruauerint,  alpha- 
betum  quodque  libri  pretio  12  grofT.  rediment; 

BafUeae  d.  XV  lul.  e  vita  difceffit  celeberr. 

ISAAGVS   ISELINVS. 


HeJmftadii  Cl.  w  e  r  n  s  b  o  r  f,  A.  M.  de- 
nominatus  efl  a  Duce  noflro  Sereniflimo  ^d- 
iundlus  faculcatis  philofophicae.  —  Linguae 
Galiicae  pnblice  doceiidi  munus  etProfeuoris 
extraordinarii  honores  nadus  efl  lvdov. 
c  0  L  L  A  s ;  iedoris  linguae  Anglicanae  et  ItaL 

FRID.    THEOD.    KUHNE. 

INDEX. 
i,  Aneechta. 
Georg.  Szerdaheli  epift.  apolog.  pra  lefMtis 
Hungafis^  ju  ^ 

U.Ih 


jja  Inchx. 

11.  De  tibris  notiis. 

i.Ge.  Hdfl  Nachr.  von  Marokos  u.  fes.  jy,  t  fb 

•    2.  WUh.FalconerBemerkungenUberdenEifh 

fluji  des  Himmelsflrichs  ^bc.  119 

3.  Mattk.  Dobfon  Uberdie  medic.  KrHfte  der 
fbcen  Luft.  130 

4.  lo.  Dav.  Schopf  U^irkung  des  Mohnfqft^ 
etc.  135 

5.  lo.  Gottfr.  fferder  vom  Geifl  der  Hebr. 
Poefie.  i^ 

6.  Henr.    Pfeffinger    ffelvetiens  berUhmk 
MWnner.  Tom.I.  145 

7.  7a;  Dav.  Riephe  ErkiHr.  rf./j.  Cap.Ief.  14/ 
.    8.  Henr.  Frtd.  Dietz  Archw  Magdeburgf 

Rechte.  Vol.  I.  ^      ^  i^ 

9.  Car.  Godofr.  Hagen  hiftoria  Lichenum, 
>        praefertim  Praflic.  156 

1 0.  Des  P.  Labat  Reifen  nach  tf^efliniien.  i^f 

11.  Apt.   Michelitz   fcrutinium   hypothefl 
fpirituum  aniraal.  163 

12.  Henr.  Aug.  H^risberg  experimenta  et 
oliferu.  anat.  |6I  * 

;    13.  Ge.Andr.  frHlUber die  Phyfiocrcitie.  167 

14»  Ueber  die  Strafen  der  Ferdammten  m^ 

deren  Dauer.  i6a 

15.   Theoph.'  Chrifloph,  Hartefti  notitia  lit^- 

raturae  Rota.  P.  II.  I7t 

■rd.-©pmm  Plutarchi,  ed.  Reis^  Vbi  3QIi 

17.  Miltot  l/niverfathiflorie,  Tpm^VL'   i^ 
18.:  Neuefte Retigionsgefchichte,T.ynL  j%6 

flli  Noua  iiteraria.  f  •  '8S 


AJVNALES   LITERARU 


SEPTEMBER 
ANNi     MDCCLXXXIL 

Hdmfhdkp/h. 

papynim  it  c^rticom  iii9tat!ft&,  ifmlms  if^fm 
r^  libros  fuos  iniicribeh^,  apce|i&n^$iii 
cfleabi|adei39to0at  ex  MpNTf  AvgoNXji 
hktQgrdsjiim^t^^  et  Nw$mx  Tr^iti  4fi 
i)^lomMti4tte  T.  I.  p.s^ttc.  Peipaujpa  oph  ' 
wmi  la  ^temtra  hai^in  maleriamm  ipdftf^* 
<um  fragoEieatajaetatem  tDleaiiit,  dme&i  bl- 
ili(»heosu»m,  vbi  aiQCeniaatar,  iure  optimp^ 
'hki&u  Aaddpfc  vero  tts  eft,  <)u^us  %i}|s 
oodipes  {lapjiracei  a  corticeis  dklinguantur: 
^e  (pium  noa  &t!s  acounMCe  animadper^ 
'videret  MAif  FVa,  «ofrocefl^,  Yt  ch^ 
tim  coetioeam  vaquam  exkttiiEb  nc^et  S^ 
'iiterttdffimi  «odores  opesis  jdipiomatioi  aalie 
-^ti  p.fiajccimfuffatoMfto  Sah-German^isfi, 
%mi  ^ctiQeiigti  ksbm^  cOmipimyaceis^fSri- 
MlJ.  N  gie 


194  ^*  Aiucdota. 

gife  diiierfitates  nomiiillas  cxpi(cati  funt\  nd 
^uas  qui  attendunt,  vix  fallentui;  ludicium  'de 
buiuscemodiMflis  laturi.  His  viris  ducibus 
vfus,  fatis  tuloafBrmare  aufim^firagmenta  illa, 
de  quibus  in  praefens  ^o ,  in  cortice  fcripta 
eire.  Nam  et  facile  rumpitur  charta  haee 
corticea  (pa^yraceaverofolida  eftnequeadeb 
firagilb)  et,  prima  fuperficie  euulfa,  quod  reli- 
quum  eft  chartae,  literis  bic  illic  vacat,  et 
crafliQr  eft  atque  fordidior.  Snperfides  et« 
fadichartaniinhic^i!Iiceuanuit:  quodin^or* 
tice  pariter  acddit  Ipfa  haec  fi^gmenta, 
^uae  dudum.  Kbliothecam  Academicam  ou 
narunt,  Jicet,  vnde  iilata  fint,  ignoretur,  con- 
ilant  quatuor  tabulis  nnnc  conuohitis,  fi>rmae 
<><flonae  ab  vtraque  parte  infcriptis.  In  alte» 
-ra  enim  leguntur  vocabula  Graeca,  in  altera 
-Latina,  vt  haec  fragmenta  ad  Glofitfiani 
<jraeco .  Latinum  pertinere  videamur.  Vdb 
cabulaGraeca^charadere,  quemvocant  vnci»^ 
lem,  exarata  funt  Latina  ad  trharaderem  S» 
xonicum,  a  mabillonio  de  re  diplom. 
'*!>•  350.  ex  codice  Corbeienfi  no.  660.  prola- 
-tunHipiamprosnmeMcedunt  ^  Scriptura  tom 
Graeca  tum  Ladna  feculum  prodere  videtot 
odanum  vel  nonum.  Praeter  has  qaatuor 
t^las  fuht  dhi  minora  ffnfhih  etusifom  co- 
dids*      Omnia  fi-aipiienta  liett  argumenti 

. .     .  digcik» 


drgnitdte  fe  pafum  commendetit,  exlmia  ta» 
men  raf itate,  et  eo,  quod  in  fuo  geiiere  vnica 
fant,  vel  cekberrimis  codicibus  anteponcn& 
iimt 


IL  De  iibris  noutf.  ' 

D.    lOH»    8AL.     ^EMLER»    tkeotogifiki 

Briefn  Erfie  Sammlung.  i.  e.  theoiqgi* 
carum  epiflolarum  J&facuius  I.  Lipfiaev 
apudWeygand  1781.  fafcicIL  ibidiTta. 
fafc»  IIL  ibid*  eod. 

Midis  iis,  quae  contra  au<ftofem  obferua* 
tionum  ingenuarum  fdper  Cliriflianisnio  da 
audofitate  librorum  fymbolicorum  duplici* 
^uedodhlna,  quarum  altefa  docf^orum^  altera 
plebis  efl)  et  deinde  contra  cenforem  BerolU 
ftcnfenij  ad  purgandum  fe  in  controuerfia 
Bahrdtiana  diiputauit,  refefemus  tantum^quaa 
de  origine  Pfeudepigraphorum  VetTeft.  do* 
dte  et  fubtiliter  pfotulit*  Haec  cum  graeca 
V.T*  vicfipAe  nexum  quendam  habcrej  ne* 
^ari  nequit:  fed  num  eo  tempore^  quo  ver« 
loconcinnata  fuerit^  an  iam  antea  prodie* 
rint,  dubitari  poteft.  Deinde  quaefiio  oritur^ 
num  haec  fcripta  extiterint,  priusquam  hiflo* 
ria  lefii  Apoftolorumque  fcripta  iiota  fuerint* 
N  ii  Tan. 


iii 


196  II.  D$  Ubrii  notut. 

TTandem^nutn  dliquid  certi  de  aucfloribuf  ho- 
rum  librorum  connci  pofllt  s  b  m  l  e  r  6 
verifimile  non  videtur,  poHquain  verfio  BiJ 
bliorum'  diu  in  hominum  manibus  fuerit, 
pfeudepigrapha  fingi  et  au(floritatem  fidem* 
que  nancifci  potuille.  Quare  origo  vcrfio- 
nis  et  horum  fcriptoruni  in  eadem  tempora 
ipfi  in  idere  videtur.  Sed  vti  pfeudepigra- 
pha  NcTt  centum  vel  ducentis  anili^  pouge^ 
nuina.N.  T.  fcripta  plaufum  iptid  Chriftia- 
nos  ferre  potderunt ;  ita  non  video,  qutd  cao*' 
£ae  fit ,  quod  verfionem  Graecam  et  pfeude- 
pigrajpha  V.  T.  fub  idem  tempol^  iti  Vulgui 
exiifie  arbitremur.  Re(flius  audores  fufpica- 
tur  fuifie  ludaeos  Alexandrinos,  qui  coniiMi* 
dis  viribus  eiusmodi  fcripta  ediderunt,  vt  ho* 
i;um  ope  hidaeos  vbique  difperfps  a  comma* 
nione  cum  Etbnicis^  inter  quos  viuebant,  ar» 
qerent,  ct  fabulis  fanaticis  vaticiniifique  ardiuft 
inter  fe  coaiungere  ftuderenc.  Hoc  in  pri- 
inis  libri  Esdrae  quarci  propofitiim  fiiifle  vbaK 
rius  ofiendit.  Talibus  etiam  fcriptifi  odiucn 
ludaeorum  in  ^entiles  inunanem  ihr  modum 
augebatur;  et  quum  haec  ad  Chriftianoa  «x 
I}idaeis  tranfirent:  origo  multarum  opiaio^ 
num  et  exfpedauonum^  quas  ClirifUani  isfat 
Apafiolorum  temporibus  fouebant,  fiicile  pfTr 
ipicitun    ImmopttCat  ssHLBiLV9y  inepi* 

"      floiig 


Smtmiheel.  epifiolfafi.  7.  II.  111.   1J7 

Aolis  PaDl]\  Petri,  Iudae  et  lohannis  haec 
p/eudepigrapha  notari  atque  au(ftores  eorunpi 
taoquani  iinpoHores  ef  homines  fanaticos  vi» 
Cuperarl  QjioA  exemplis  varijs  ingcniofe  il- 
lu(lraiur. 

Inj^afcieuh  fectindo  p^aefertim  noua  Apo* 
ealyplcoB  defenHo  fub  examen  reuocatur, 
Axirea  autem  pergit  cel.  audor  contra  audo-^ 
reni  liberarum  obferuatioaum  fuper  rellgiooa 
Cfarifliana  difputare.  Pefendit  enim*  nunc; 
«EMLEKvs  au^oritatem  et  vtttitatem  libro- 
ruo)  fymbolicorum.  De  infpiratione  librorum 
iacrorum  ita  agit,  vt  monnret,  notionem  hu- 
ius  rei  recehtioribus  temporibus  magis  (jilata- 
tam  et  mulatam  fuifle.  Maxima  verd  epi- 
fiolarum  pars  verfatur  in  diiudicanda  apolo* 
gia  Apocalypfeos.  Quae  au<flor  apologiae 
ingeniofe  excogitauerat  ad  tuendam  Apoca^ 
lypdn,  parum  probabilia  efle  demonfh-at  s  £  m« 
L  E  R  V  8%  Fraecipue  quod  cap.  I .  XVJ.  pro-  , 
logi  loco  iiabenda  fint,  neque  ad  primariufn 
iibri  argumentum  pertineant.  Suniit  etiomr 
audor  apologiae,  Apocalypfin  Neronis  ten>- 
poribus  fcrtptam  efle :  qu^e  hypotl^efis  vete-* 
ribus  interpretibus  aduerfatur.  Fnfe  prQe^ 
terea  probat  semlervs,  euerfionem  lu^ 
daicae  regipnis,  et  propagationttn  regnrChri* 
fii  fpiritualis  p^  terrarum  x^i^m,  uunim^ 
,  N  3  prae. 


19%  11  De  Ubrif  wmh. 

praecipuum  libri  argumenmm  '  conficera, 
Tandem  demonflrat,  Caii  teftunonium  apud 
Eufebium ,  quod  Apocalypfin  quandam  Ce-» 
rintbo  tribuity  de  hao,  quam  hodie  Chriniani 
inter  canonlcos  libros  i^ipiunt,  Apocalypfi 
valere. 

FqfciatH  /^irepiflolae  priores  refutatio* 
nem  conciudunt .  noui  defenforis  Apocalyp^ 
ieoB,  oflenduntque  locos  ex  Caio,  Dionyfio, 
Eufebio  addudos,  qui  Apocalyplin  memo* 
rant,  minime  ita  interpretandos  efle,  vt  (la* 
tuit  defenfor  ille,  cui  ingenii  et  eruditionis 
laudem  non detrahit  SEMLEavs.  Caium 
de  noflra  ApocalypH  Ipcutum  effe  contendit 
8BMI.ERVS,  eamque  tanquam  Cerinthi 
foetum  fabularum  impietatumque  plenum  re« 
iecifle,  Deinde  ne  ipiius  quidem  Eufebii  iu* 
dicio  Apoflolumr  lohannem  Apocalypfeps 
dutflorem  habendum  effe  demonOrat  Tan"» 
dem  quicauid  veteres  de  loco  Caii,  qui  de 
Apocalypu  agit,  fenferint,  nobis  liberum  de 
eojudicium  relidum'  effe,  veterumque  fen^ 
tentiam  neutiquam  veram  et  firmam  haben« 
dapi,  Sequuntur  epiftolae  fuper  diuerfis  fon* 
tibus  religionis  Chriftianae  apud  diuerfas  fe* 
das.  Erant  horum  primarii  Epiftolae  Apo^ 
{)olQrum,data  quadam  occafione  confcriptae» 
^uae  tum  a  Cbrinianls  ex  rigidis  iudaeis  on- 

gUiem 


Smkri  thiol.  epiftol.fafe.  L II.  III.  J$9 

gmem  duoentibus,  tum  a  difcipidis^Pattli  coU 
Jigebaflttir.  Vtraqiie  vero  coUedio  priinuin 
faiae  tantum  eccleuae  f.  fedae  propria  erat 
Faulus  eoim  Chriflianis  non  fcripierat,  qui 
Fetruaa,  lacobum,  lohannem  duces  fuos  ve- 
nerabantur,  neque  hi  ad  difdpulos  Pauli  epi« 
flolas  miferant  Deinde  verifimile  eft,  iam 
ante  elapfum  feculum  primum  plures  iidfuiire 
hidoricas  nmrationes,.  titulo  Euangeliorum 
iofigoitas;  fortaffe  30 .  40  annis  poft  Chrifli 
mortem  exaratas.  Saltem  in  epiftolis  Apo* 
fiolorum  nulla  reperiuntur  indicia^  tum  tem- 
poris  iam  exflitiffe  Euangelia  noftra:  quo- 
mm  quidem  origo  et  occafio  a  patribus  Ec- 
defiallicis  plane  ignoratur.  Vix  ante  finem 
feculi  II.  haec  quatuor  in  manibus  doiSoris 
cmnsdam  iundfan  fuinta  aderant.  Cetero- 
rum  Euangeliorum  nonnulla  his*  quatuor  tem* 
pore  vel  prior^  fuerunt  vel  aequalia.  No- 
tonr\eft,ea  iam  feculo  II.  late  dimifa  fuiire,  e. 
g.  Marcionis  Euangelium  etc.    Scripta  vero, 

5|uae  iuxta  et  praeter  Nouum  Teflam.  inde  a 
eculo  fecundo  et  tertio  in  manibus  Chriflia. 
norum  fuerunt,  non  impofloribus  omnia  tri« 
bueada  funt;  neque  fuis  carent  meritis.  De 
ixiultis  tamen  fecus  fentiendum  efl.  Satis 
enim  aperte  fe  produnt  ab  hominibus  frau- 
dulcatis  confcripta.  Ab  vtroque  horum  fcri. 
N  4  ptorum 


900 

pfofum  ^n 
guitgenu^  )> 
nenttum,  tk% 
editomin,  \y 
boHs  et  (;.' i 
uebant  hon 
ligtonein  t 
bantiir.    1  - 
gttandon^ 
fijpcr  lil 
Agitur  di 
religionir'  i 
m%  ad  n<^ " 
nem  fiut 
ierioribai 
mvs  iteru.. 
Huac  recei 
Hbertaitein 


PET 

med.i 
tijralc» 
nacu 
rionif  11 
mutr 

M*    H 


I 


*ext 

.  ora 
:nct 
::orB 


-n 


---1 

-  -  i 
U 


909  //.  Dt  TMi  ntMtti. 

pfdmm  gfendrt  tSMiBitvi  terdttm  dinifw 
gmt  geniis  Itbrorufn,  fnuita  £il(a  et  fidfkia  conti* 
nentiuoi,  eom  tacnen  in  ftiem  ab  aodoribue' 
editorum^  vt  aequalea  fuds  emendent  Para- 
bolis  et  fabuUi.  comparari  podimt  Permo« 
Q^ant  liomifUim  animos  ad  Chriflianan]  re^ 
Iigi6nem ,  et  mytbologiae  ethnicae  aduerfa- 
bdntur.  Hic  non  de  arttficiisClericorum  co* 
gitandnm  eil  Claudit  fafcicuium  tradatio 
uiper  libera  or^ine  religionis  Chriftiaoae. 
Agitur  de  cognitfone,  qua  ludaei  ante  ortum 
reiigiOnisChdfliadae  imbuti  eraat,  quaque  adi^ 
tiis  ad  nouam  dochinam  patefiebat.  Cano«i 
lEiem  fiue  colle<flionem  fcriptOmm  iacrorum 
ierioribus  temporibus  fadam  efle  a  e  M  l  e* 
t  V  a  iterum  iticulcat  Tranfit  tandem  ad  ea, 
quae  recentiflimii  tempOribus  Ouriftianonim 
libertatem  cO«tuentm. 


Peier  Campers  kkinere  Schriften  efe.  i.  e. 
rET)ii  CAMFERi  opufculorum  ad 
itiedicinam  et  praefertim  binoriam  na« 
turalem  fpe(flantium  ex  holland.  in  ver- 
naculam  verforum  multis  9u<^oris  addi* 
tionibus  locupletatorum  Toirtum  pri« 
miim  cum  annotationibus  edidit  s.  f; 
M.  H  E  R  B  E  L  L.  Lipliae  ap.  Crunum^ 
ijiz.  pla^.  10.  forina  8ua  cum  4  tab.  aen. 

In 


CampiriqpffJhiliulUj/l.  iuit.JfuS        20t 

In  variis  vilriormn  fcriptonmi  cbUedio&i^ 
ba^  fibelli  hi  Camperiafii,  hoUandico  idiomalft 
confcripti^  diftributi  funt,  vt  plerisque  Gern)a.i 
niae  eruditis  hiftorjae  oatiiraKs  cuitoribus  la« 
tuiflent,  niii  ftudio  H^KBEtLi  coUt^i  el 
trandati  apud  not  introdncerentur.     Ob  ar» 

Smentonim  dignitatem  adeo  et  haec  opo» 
tla  maxime  aeOumanda  funt,  vt  Hne  n>agno 
damno  eis  carere  neqneamus.  Afque  haec 
verfio  antecellit  primas  tradatuum  editionea 
eo  magis,  quo  diligentius  ipfe  CAMPEKva 
eos  locupletari  curauit  variis  emendationibui 
€t  accefHonibus.  Praeter  clar.  editoris  lite» 
ns,  meietemata circapudoris  ideam  apud  di*. 
uerfas  nationes  proferentes,  comple<9itur  Iiie 
tomus  I.  ex€irpta  $  duabur  c  a  m  p  e  a  i  prae^ 
kSUonibus  ift  acadeinia  pidh>rum  Amfleloda^ 
mi  habkis,  Je  regmHr  tapita  humema  pro  elu 
vmfitate  aetatis  ft  nationum  ping€ikli  it  de  eo^ 
rum  pul^hritttdine.  Ex  diligenti  obferuatione 
anatomica  has  regnlas  inuenit,  quae  muJto 
&cilius  docent,  ims^ines  capitum  pifiger^  na* 
turae  longemagis  conuenientes,  quani  illae 
hucusque  in  arte  piAoria  aflumtae  Cfrca  hane 
rem  ieges  plane  arbitrariae  ac  &lfae.  -^  It 
Orationem  de  origine  et  njtgritie  Afrom^»  i<l 
theatro  anatotnaco  Groningend  habitam.  Yx 
BJgraai  Affum  et  album  Europotfum  ^b  vno 
N  s  Adamo 


302  IL  Dethrii  nom.     '  ^ 

Adamoori^aem  duxifle,  nec  ob  coloretn  cii» 
tis  diuerfum  hisdiQerfumgeoitorem  fingi  de«: 
bere,  demonflratur,  quoniam  omnibus  natsoni^ 
buf  eommunif  /U  nigredo,  licet  apud  reliquaa 
non  aeque  confpicua,  ac  apud  Arricae  inco- 
ks,  quorum  quidem  infantes  neonati  nullani. 
gride  tindi  fint  Amttelodami  tali  neonato 
tertioa  natiuitate  die  partes genitales  et  arco- 
la  circa  papillas  mammarum,  cutisque  ad  vn> 
gues  nigreicebant.  QuintQ  autem  fextoue  die 
totum  corpus  nigredine  obducebatur,  licet 
inians  iemper  fafciis  inuolutus  fuiHet,  folique 
nondum  expofitus.  —  Epidermidi  decolori 
pellucenti  fubiacet  reticiilum  nigrum,  fufcuiu, 
aut  flauum,  cuti  albae  impofitum.  Quod  in 
qualicunquc  homine  praefens  cauifam  coioris 
exhibet  nigri  Afi^orum,  fufci  Itiili  nautici  cu. 
iusdam^  imo  albiifimae  mulieris  particulacu- 
tis  ex  mamma  feda  reticulum  fufcum  moo* 
flrabat  Rariffime  ceticulo  color  dceft.  PIu. 
rimorum  Europaeorum  loca  obfcoena.  fem- 
per  conteda  vefiibus  ex  nigro  flifca  funt  ob 
huius  coloris  ibi  latens  reticulum.  Colormi 
vero  hunc  adcps  in  cellulofa  copiofe  coUe- 
Aus  extendendo  reticulum  diluit  valde,vt  co« 
lor  abefle  videatur,  et  nullus  ceu  albut  ce- 
flet  — -  m*  SeStiomm  elephantis  morit  ismio* 
rif.    Errores  multos  aUorum  Au(9;or  emcn^ 

dat, 


Cmpirtopiiftid.adlUft.nat.Jpe&        a03 

^*  obferuationes  confinnat  et  contradiAioi» . 
nes  coadliat.     Ore  elephas  fugit,  nec  pro* 
bofcide.  ^  Neque  mas  retro  mingit,  neque  re« 
tro  coit*     In  vrethra  Veromontanum  non 
deeft,     Probofcidls  tota  fubftaqtia  carnofa, 
jQu(culis  mouetur  frond  infertiset  ofli  iugali, 
vaftis  latisque.     In  corde  neque  ofla,  neque 
cartilagines/  quae  erant  exfpedandae,  quodfi 
ex  naturae  lege  o0a  cordi  innalci  deberent 
Nulla  perfcardii  foramina.    Vedca  fellea  non 
talis,  qualis  quadnipedibus  aliis  in  hepate  fi* 
ta;  fed  vltimo  in  fine  du<^us  hepatlci  intra 
dttodenum  t(\  faccus  fatis  amplus,  figura  oua* 
tus,  valuulis  transuerfis  in  quatuor  cauitates 
diflindbs,  interne  rugofus,  glandulisque  ob» 
i]b(rus,  ad  axin  per  omnes  valuulas  perforatus, 
Vt  cauitates  inter  fe  et  cum  duAu  hepatico  et 
tandem  cum  duodcni  cauo  communicent,  vbi 
in  duodeno  illam  notabilem  papiliam  magni« 
tudine  nucis  iuglandis  Perautii  format,  quani 
hic  vero  non  diligenter  fatis  inquifiuit,  ne 
diflecauit  quidem.      In  totum  inteftinonmi 
tradhiiD  cibus  deglutitus  dinribuitur}  in  crafHs 
adhuc  erat  foenu  integrum.     Renes  in  o^o 
vel  decem  partes  diuifi ,    quarum  dut^ihus 
combinatis  peluis  formatur  in  vreterem  angu-» 
^-  Aatus.      Cerebrum  paruum  ratione  capitis, 
cmus  magaum  ambitum  finu^  efficiuht  intra 

t^buUs 


a04  •'^-  H^tibirU  iom: 

ttlHilai  ofleaa  fiti,  fupra  cercbnsm  tntierius  et- 
ad  latera  tj^nCi^  aerem  probofadc  hauflimi 
fufcipient^s.  Ligamentmn  capitis  eleuMs  8 
£piois  vertebraruin  dorfi  coliique  orieni  sd 
fpioam  capitis  inferitur;  Cerebrum  per  /e^ 
maius^  quamalii  aeftumarunt,cuius  teatorium 
perpcfidiculari  fitu  pofitum  eft,  Partei  cere- 
bri  apprime  (tmiles  humanis.  cet  IV.  D^ 
formatione  offium  magnorum  iorummi  dimer^ 
Jiiat0  iu  diuttfis  anium  gmeribut.  Auium 
multum  diiK^ue  voiitantium  ofla  maiora  fiftu- 
lofa^inaniact  foraminibus  perforata  Aint,  quaa 
intrat  ac  r^plet  ipfe  aer  per  pulmones  in- 
^ratus,  et  refpiratione  renouatus.  Eadem' 
contra  ofiaauium  nunquam  vel  raro  et  di/HcuU 
ter  volantium  praedidis  minus  capacia  funt, 
nec  perforata,  et  mednlla  fcatent,  vt  femorii, 
brachii,  Oerni  et  clauicblarnm  olTa.  Vnde 
iiiis  tnagna  facilitas  volatus,  bisque  difficulias. 
V.  Qna  tamdem  rem  Utteras  ad  editorei 
epbemarsdum  Hedendaagfehe  Vaderlandfche 
Lcttcrod&ntngen  infcript.  Se  tres  annos 
ante  HVKTERVM  cauitates  aereas  in  ofli* 
bus  auiiitn  detexiCIe,  campsavs  compro-^ 
bat  Uli  autem  coniradicit,  easdem  cauitares 
pro  aeris  receptaimlis  et  pulmonum  appendi^ 
ctbus  habendas  efle,  contendenti,  Per  cellu<* 
ki£un  ad  o!D&  aer  penetrat    3^.  Dt  duratiO' 

ne 


CiwipmopuJiui,aiJu/Lnat./pe8ant.  «of 

mih§hfbit.    £x  robro  candens  dialybs  in  o« 
Jeo  coquente  cxflindus  iuftaoi  duritiem  et 
eiaHidtatem  nancifintur;  in  aqua  vero  frigida 
Bimiam  duricieiiu  eaque  coda,  noliain.     VIL 
})$  generAthne  Pipke ,    Imfimu  Amerieam. 
Partes  eeneratiom  dicatae  Pipae  adeo  fimiles 
funt  illis  bufonis  Europaei,  vt  genera^onis 
ouorum  et  exclufionis  ratione  nullum  diGrrir 
.  mea  probabile  concipiponlt.     Pipae  fakitn 
oua  exclufa  in  dorfo  iuo  rugofo,  twoyaia 
nido,  fecum  fer)ant,qaQ  foetus  etiam  holpitfl^ 
tur/  vsque  dum  ad  nutrimentum  fponte  csr 
piendum  ^doleuit.     VIII.  Obferuationes  d^ 
cantu  rat^arum   mqfcuhrum.      AccucatilEiiM 
defcriptio  veficularutp  aerearum  9  qMae,  rana 
coaxante,  ex  vtroque  latere  maxillarum .  retro 
tyinpanum  in  conlpec^m  veniunt,  a  s  ir  a  m>- 
Herpamio   baud  re<fle  delineatae.  .  JX^ 
Additionem  ad  tra<9a^um  de  offibus  auium  cefm  ' 
Percriptio  feuioris  Strutbiocaineli,  OtisLinB« 
i^ec  I.  Qolumbae  fpec  i?.  Plataleae  ij^c.  i. 
maxillae  inferioris  Struthiocameli,    fiucero^ 
ipec  3.  et  4.  Cornidis.fpec»  5.  Ardeae  ;fpec^ 
is.  (edit.  X  Syflem.  Linn.)     Recapitulatio 
viarum  aeri  in  ofl*a'totius  corporis  transeuf]^ 
paratarum.    Conti,^,tiQnem  huius|.  cpUei^f 
his  quilibet  natur^e  curiofus  npbiapum  vehe^ 
taenter  exfo^iaabjj.  "  ♦♦♦n.  »• , 

Ueber. 


206  IL  De  Ubris  w>m* 

Vdjir  dtn  juhgjlm  tpidem^chm  KatHrft 
L  e*  de  nouiilimo  Catarrbo  «pkbmko^ 
Budore  D.  philippo  LVBovtco 
viirTVER»  Aca<]eai.  Caefar.  Nacun 
CurioC  Socio»  Noriinberg;  redeint.  E» 
Chr.  Grattenaoer.  1781.  8  min.  pag.  8& 

Ordinem  eorum,  qui  morbi  illius  hifloriam 
et  naturam  absqucdubio  gregatim  defcribent^ 
dticit  liocfuo  elegantlflimo  Ubellocl.  \iriTT« 
>rcKVS.  Natales  ille  videLatur  m.  Pebruai 
rio  K  a.  de  improuifo  ducere  Petropoli ;  in« 
de  migrabat,  Uttora  maris  baltici  profeqoeii* 
do,  in  Poloniam  et  Daniam;  Gernianlanl 
pbflea  vnhierfam  m.  Aprili,  Maio  et  lunio,  a 
Viadro  ad  Rhenum,  ab  Albi  ad  Danubium 
vsque  permeabat,  eodemque  tempore  pef 
Hollandiam  transibat  in  Angliam,  mira  fane 
ceteritsilie^  pefli  vix  cedens;  ceterum  fibi  fem* 
per  fere  mnilis)  mitis,  rariusque  letifer.  CL 
Au\Bx>rprimo  de  tempeftatis  ratione»  quae 
Ndrimb«rgae  erat,  agit  Mirae  erant,  ficuti  in 
vnii^fa  fere  Europa/  fii*goris  cum  calore  et 
pluuiis  viciffitudines ;  calor  tamen  firigore  ple* 
rumque  fuperior^  ventisex  occideixte  et  me» 
ridie  faepius  quam  ex  feptentrione  et  oriente 
fpirantibos.  Inde  igttur  morbl  rheumatid  et 
vniuerfal^  et  topici,  febresque  interinittehtes, 
quae  iIHe  admoduni  rarae  funt;.     Vterque 

mor. 


Witiwir  iU  fumjf.  catdrrho  $pidm.  267 

morbus  fub  ingteflam  cihtstrrhi  ep^mici  et 
poftea  perdurabat.     Illorum  inddles  rheuma. 
tica,  fbmite  in  primis  vlis  impuro  iundla,  ex» 
dtabat  quoque  pleuritidem ,  minime  inilam- 
matoriam,  vt  et  iimiles  anginas,  catarrhof, 
diarrhoeas;  et  fertus  eadem  cum  febre  inter- 
mittente    fimplici  duplici   complicata  erat 
Scarlatina  et  variolae.»  quae  iam  per  menfds 
fere  XVIII.  in  vrbe  graiTabantur,  nunc  atrocitls 
fa^ebant,    magnamque    flragem  edebant. 
Haec  eratvrbis  conftitutio  motbofa,cum  epi» 
demi^  eam  circa  d.  it.  12.  Maii,  vti  videtur, 
inuaderet,  paifimque  fe  proderet)  hebdomade 
aatem  fequente  tam  celerrime  per  vrbem  vah 
gabatur  et  quotidie  fere  vlterius  progredieba* 
tur,  perXlV  diesgraffabatur,  nuncfenfim, 
Xed  tardius,«bibat,  quam  acceiTerat.  Ne  quai^ 
tae  quidem  incolarum  parti,  nulli  fexui,  aetat^ 
vitae  generi,  faoitatis  conditioni  perpercerat^ 
umen  iuuentutiy  aetati  confiftenti,  et  fexd 
(equiori  praecipue  inimlca ;  infantibus  autem 
propitia;  fenibus  et  morbo  chronico  laborao» 
tibus  periculum ,  atque,  vti  e  maiori  in  hac 
^idemiae  regnantis  periodo  mortuorum  diii- 
fnero  concludere  licet,  etiam  letum  afierebaf* 
MorU  decurfus  in  pluribus  fibi  fmiiHs  eraf» 
.maiori  v$l  minori  fehris,  interdum  plime  de* 
«ficientis ,  grada  £Qltimmodp  diffqrebat )  ex» 

^  ceptis 


S08  IJU  D$  Bris  lUmb. 

cepds  quibusdam  fymptomitibus  ranonbiii, 
jih  illiiis  laruata  indole  proccdeotibus.     Etui 
adu^ntum  ounriabat  verdgifio(a  .capitis  graui* 
.tas,  eiuique  dolor,  oblk)ue  fuper  ocuiis  fitus; 
fubftum  virium  decretneagtuoiy  it^»  vt  artu^ 
^raecipue  pedei,  fubtud  vfdereotur ;  dolores 
•d  fpinaai  dorfi,  iograiaeque  in  furis  teiffie^ 
nis ;  quibus  praegr^Iis  ingruebaot  borri|Mlap 
;tione8»  ardores  volatici,  praecipue  v^eram 
yerfusj   tuffis  ficca,  vdcoryza,   vefaemrati 
iiemutatiooi  iunda;  vel  vtraqu^  fociota^  io. 
terdutn  quoque  ^ucium  aderat  inflammati# 
^m  raucedine.     Accedcbaot  In  piurioiis  &. 
j^ies  rd>icunda,  tumida,  vel  pailida  cum  ^ 
jiarum  rubore  circumicriDto;  oouli  protubfik 
raotes,  vel  eollapfi,  vitrei;  nafiisvel  os  oufli»- 
Jis  obfitum;   appetitus  aut  plene  prDUraai^ 
^  iinminutus,  r^iriifime  adaudus;   os  ams^ 
1:1101,  ficcitfn,ftbsquemagnafitij  punduraein 
fe<9K>rc  ft^  accedente  tuffi,.  m  veram  pleura* 
lideiii  in  ^uibusdam  ti^anaeuntcs;  in  aiiis  fya^ 
ium  modo  fanguinolenlum  «rat;   prefiio  in 
llj^iKbandriis,  naufea^aliAUf  obfiruda,  cariua 
Jdxa^maniisficcae  cali^  cum^^dis  akemaB» 
pa :  Qo^les  aut  irrequietse»  aut  phaotamatis 
^rbaiae^  prdrumpeote  iniercbm  fudoneioffu- 
^uofo.;  pulfus  moUis^  pltaus^  ceier;  vrinn 
dwlor*  felibla^  caciits  iatucata^  numqoam 

venun 


ff^iUwerdi  nouif.  catMttf^epidem.  aqp 

Terom  Iktimentam  edt lu ;  lingua  crufta  e^e 
^auo  albo  teda.  Quae  quidem  omnia  fep 
tres  ad  (juatugr  dier  perftabant;  poftea  aut 
protinus  aut  fuccefTu  difparebant,  aut  diebujs 
aliquot  interiedis  recurrebant.  In  plurimia 
iicet  haec  eilet  rerum  facies;  multi  tamen^ex 
amprouifo  corripiebantur  horrore  concutien- 
te,  vehementi  vomitu  aut  aluo  fluid^  nipato; 
^uem  fe^uebatur  calor  ardens,  cephalaea  vix 
tpleranda^  leuis  fomnus  phantadis  cqntufbatus ; 
prorumpens  vero  fortis  fudor  omnia,  praettr 
tufllm^tollebat:  inierdum  tamen  tertio  die  ea- 
jdem\  fed  ieuiora  recurtebant  fymptomata. 
Pauciilimi  a  morbo  noflro  nil  patiebantur, 
nifi  cephalalgiam  obtufam ,  aut  Ismicudinem, 
ousim  iafequebatur  modo  leuis  coryza  aut  tuf* 
m.  la  infantibus  morbus  fubito  ingruebat^ 
(eodem  modo,  vt  fuperius  def<;riptus ) ;  fole* 
mnis  veto  quo^ue  iis  erat  epiftaxis  et  fomno:* 
lentia,  quae  autem  faepe  admodum  leuis  erat 
Senibus  ille  periculoius  erat,  ob  maximam  vi- ' 
rium  proflrationem,  et  febrem  lentam  veJper* 
tinam  cum  pulfu  intermittenteyinaeauali^pat- 
i]0  firigore,  extremitafes  folummoclo  minoli 
^radu  a^iciente.  Stibfequebatur  vero  magnos 
calpr,  deliria  excitans.  Cetalem  videbat  cI.Auv 
Aoc  modo  in  vmco  aegro  phthifico.  pi^fi^. 
rentem  adbuc  j^iem  a{fumebat  mor|)us  in 
f^oLll  O  qui- 


210  *  Jl.  De  libris  nomr. 

quibusdam,  quum  a  difpofitione  cor poris  an» 
tepedente  varias  mutaciones  pati  videretur: 
cu!  itaque  haemorrboides  protubefantes,  di« 
'arrhoeae  cum  tenesmo,  dolores  rbeumatidi 
topici,  oculorum  afFe(f)iones,  peripneumoniae, 
i:r>iicae,  iungebantur;  aut  absque  morbi 
fuetis  fymptomatibus  incedebant.  Ilie  etiam 
complicatuserat  cum  aflediibus  connitutionis 
morbofae,  antea  in  vrbe  regnantis,  praecipue 
cum  febribus  intennittentibus ,  aut  rheumati- 
cis;,  aut  vtrisque.  Simplici  morbo  natura  fola 
faepe  medebatur;  aegris  nimirum,  qui  fub 
initium  vomitu  iterato  affidebantur,  aut  aluo 

'  laxabantur,  fubiundis  fudoribiis,  cito  et  tuto 
fanitas  redibat:  leuioris  (norbi  prodromis 
'transfpiratio,  vino,  thea,  motu  adaudta,  6bf- 
cem  ^onebat.  Tardidtme  omnium  iUi  ad 
ianitatem  redibant,  qui  lcntius  a  morbo»  (vt 
in  primi  illius  generis  defcriptione, )  affide^ 

'banmr  et  frequentius  in  illum  relabbbantur; 
^fiue  natura  aut  plane  non,  aut  peruerfo  mp^ 
do,  ab  arte  adiuuaretur.  —  Multi  quidem 
iwic  morbo  oppphebant  remedia  domeflica 
fudorem  promouentia,  jAilueres  abforbentei^ 
(pecies  pedlorales,  ilores  et  roob  fambuci,  ni- 
trum  et  oxymel  feiliiticum;  omiffis  venaeie- 
dlione  nociua,  et  euapuamibus,  hac  occadono 
maxime  vtilibot;   l^.  NriTt^%£Kvs  vero» 

nollQ 


tf^twer  de  iumjl  iatofrho  ^idem.  aii 

nuUo  prfleiudicio,  nec  audoritate  decef^us^ 
animum  ad  ^  potifliinufn  vmebat,  quae  a 
natura  ipfa  indicari  yidebantur.  Febris  itaque 
doinandae  caufla  propinabat  mixturas  cum 
nitro  aut  alio  fale  medio,  cremore  tartarf, 
Foob  fambuci^  fpiritu  nitri  dulci,  oxymellej 
aut  pulueres  praefcribebat  e  magnefia,  nitro 
tel  alio  fale^  adiedo  extradh>  liquiritiae  ^r« 
gente  tnfCu  Appetitus  imminutus,  os  amarum^ 
Ungua  impura^  aluus  inordinata,  interdum 
prefllonis  in  epigaflrio  fenfus,tndicabant  eua« 
cuationes,  quae  excitabantur  altero  mane  aut 
per  infiifum  iaxatiuum  Viennenfe  ^  aut  aliud 
inaanatum,  cum  fale  Seign.  et  nitro :  aut  per 
falem  G/ot^^.  velSeign.fblds^aut  perRheum 
cum  cremore  tartarL  Emetids  vix  opus  erat: 
et  in  aliqiiot  modo  cafibus  ipecacuanha,  aut 
per  fe^  aut  emetico  tartaro  adiuta,  adhibeba- 
tur,  quae  citiflime  leuamen  afferebat.  >  Tufli 
opponebantur  pulutrese  fulpjiure  aurato  an^ 
timonii,  vel  A^m.  ntiner.,  liquiritia,  iride 
Flor.  et  oleofaccharo  foeniculi  aut  anifi;  aut 
mixturae  ex  oxymelle  fciilitico,  Syr.  Alth.  vel 
Diacod.:  autfpectes  pedorales  cum  arnica; 
fuperftes  denique  tuffis  ficca»  et  debilitata  di« 
geflio  profiigabantura  folutione  ^tradlorum 
amarorum  cum  laudatio  Sydetih.^  aut  ^ortico 
cafcariilae  cum  op^i  tantilio.  Euacuationes 
t       '  O  %  infaa* 


ai3  lU  I^i  iibrif  noitu. 

iBmitum  affe(9ibu$  GOmdtofis  mox  finem  im* 
pooebtnt)  et  fenibus  conducebant,  fuffultis 
&aiul  remediis  roboi^ntibus,  C.  P.  et  ceten 
qua«  quidetti  euacudntia  Iijrnericae  qucquo. 
bene  ferebant)  tuprimis  (1  remedia  n^ruina, 
cattipbora,  valeriana  bis  rodarentur.    Hac  ra- 
tione  cK  audor  morbum  cito^  et  tuto,  et  abs- 
que  dus  rei^urfii  fanabat,  cum  e  contrario,  ilie 
qiiiius  bene  tradatus,  in  i  •  4  bebdomadetn 
protraharetuf ;  qui  tunc  flipatus  erat  magna 
viriom  debtUtate^  ^cie  pallida,  jMreflione  ia 
etrdia,  tenfiombus  in  alnlomtne»  naufea,  co' 
ftata  vomendiy  vomttuque  ipfb  fruftraneo,  al« 
ito  obftruda^  lingua  impura,  pulfu  cderi  par. 
00.     Qua  qutdem  rerum  facie,  praemiflb  re- 
medio  digefliuO)  propinabatur  emeticum,  bts 
vei  tef  repetenduiti;  cortex  chinae  morbum 
denique  fuperabat    <^od  ad  morbi  caudam 
Mtin^)  videtur  itla  d.  audori  pendere  noa 
ab  vniuerfali  aeris  in  omn^us  regionibtts  mv^ 
Mtlone,  ftsd  a  fpecifica  quadam,  ia  borealibua- 
ertay  et  inde  peT  ventos^  hoitiines,  naues,  m«r. 
ifttdes  vkerius  propagata^  curattus  a^re  dcfi^ 
Itteftda:  cuiu»  nodua  inc^rpusa^o  oimifai 
ifla  mala  productban     Impygoat  d«  vir  hmt 
Moafione  opintonem  inpnun,^  qui  otlmia' 
iiiOrbbs  catarthdes  a  fupprefia  modo  irai» 
lip^tioat  dtduoara  dlaborMt.    #rOa«dk  4i^ 

niqiir 


"  U^Mwa^  ik  nmtiff.  catmrrho  epidem.   fti^ 

bique  ad  defdriptiones  epidemiarum  omnium 
Inorbi  nonri,  qu^e  ab  anno  1510.  in  fcriptil 
medicis  bbferuatae  proflant,  quarum  genium 
nobis  ex  ipfis  fiudoribus  bene  notum  reddit 

* Nbn  po/Tumus  non  maxime  probare 

rttionem,  qua  dc  hocce  catarrho  epidemico 
Bobis  retulit  cl.  vittwervs,  plurimis 
inodis  de  rt  medica  pracclare  mel-itus ,  tius- 
que  medendi  methodb  calculum  noHrum  ad- 
iicere.  Sed  plura  hac  de  re  addcrc  limhum, 
quibus  ei^cbmrcripti  fumus,  vetat  anguflia; 
in  primis  ctim  nobis  animus  ilt,  vberius  de 
eodem  morbo  epidemico  ajio  loco  verba 
£icere. 


Bibluahfca  hifiorJcOy  indru&^  a  B.  bv^^ 

CAHDO  OOTTHBI.y  STRVVl©» 

audla  a  B.  CHRisT^.  eoTTLiti 
B  V ivBR o,  nync  vero  a  1  o.  g  b  o r g. 
j«  E  V  a  s  L I  o  ita  dige(br  amplificata  et 
emendata,  vt  paeoe  nouam  opus  videri 
pofllt.  l^okmmf  I,  Ptnrs  I.  Lip£ap. 
heredes  Weidmanni  et  Rdcbium.  \i%u 
o&.  mai. 

'    Vchemcnter  exfpe^bant  hune  Rbrum  li. 

tirarurae  hifloricae  amatoree.    Neque  imme* 

'ttto;  ab  illo  enipi  viro,  qui  minc  inanttm 

O  0  admo- 


214  ^^*  Di  tibfif  nouir^ 

admouit  ad  perlequendum  eC  conficiendom 
propofitum,  quod  bvoervs  conceperat 
tantum  animo  de  bibliotheca  biAorica  Stru* 
uiana,  fperare  &s  erat  vbertatem  pariter  au 
que  curam  et  mqi^etetv  maiorem  in  hpc  ge* 
cere,  quam  nec  strvvivs  nec  rvde* 
R  V  s  probauerant  Vterque  enim  alias  iite* 
raturae  hinoricae  partes  penitus  neglexerant  $ 
alias  tantum  attigerant ;  alias  fine  omni  ordi* 
ne  elaborarant;  praetermiffi  etiam  faepius 
alto  filentio  libri  praeOantifllmi,  ouili  vero 
atque  inutiles  ^unw  adfcripti,  quid?  quod 
praeconiis  con(|BCQrati  erant  iinmeritis.  lam 
vero  ita  fibi  difiimilis  fadla  eft  haec  biblio* 
tbeca  hifiprica,  vt  modede  inagts  quam  vere 
ab  III.  MEVSELio  in  titulo  dicatur paene 
funmm  opufvideripoffi.  Eft  enhn  plahe  no*. 
uum  potlus,  in  quo  vix  adhue  agnofcitur 
iTRvvii  ac  BVDBRi  diligentia. 

V  Ordinem  in  digerenda  infinita  librorunfx 
hiftorieorum  copia  percommodum  feruauit^ 
Caput  prinnm  icfiptores  tomprehendit  de ' 
hiftoria  hiftoria^,  bifloriographia,  hifiorio» 
mathia,  bibliothecis  htftoricts,  vitis  hiftorico* 
rum  celeberrimorum  etc.  (Pag.  n.  legitur: 
pAv.  Hvisivs. quoqm  de  hijhtiai Jtudio 
dijjtrmt  in  —  nec  additur,  vbi.  Pag.  14« 
1.ACKMANNI  icriptum» quod laudatur^ non 
t  .  Riliae^ 


Mm/ttU  bibliothica  tUfiarUa.       s  I  ^ . 

Riluie,  fed  Haniburgi  prodiit  Pag.  35.  valde 
manca  cft  reiatio  de  vitis  binoricorum  cele-*^ 
bridrum }  e  Graecis  antiquis,  praeter  Plutar-^ 
clium,  nullus  adducitnr;  recentiorum  etiam 
^uain  plurhni  praetermifli  funt.  Pag.  37^ 
8EMLER0  tribuitur  laus  vyfionis  Theoti- 
fcae  NiCEKONi,  quae  praeter  duumuiros 
b..  L  nominatos  RAMBACHiO  debetur. 
Sed  haec  parua  funt.)  Capite  fetundo  enuine- 
rantur  fcriptores  hi(}oriae  voiuerfalis,  et  qui- 
dem  fed.t  fcriptores  de  cultura  hift.vniuerC 
ie&.  IL  vetufliores  hift.  vniu.  fcriptores,  fed.' 
m.  fcriptores  hift.  vniu.  ex  primis  feculis  fex 
poft  C.N.  feA.  IV.  fcriptores  hift.  vniu.  fec 
Vfl.XI.  fea  V.XL  fcriptores  hift.  vniu.  fec 
Xn.XVm.  ica.Xn.  fcrlptores  hift.  vniu.  fui 
certique  tantum  temporis,  fed.XIIL  compeii- 
dia  hift.  vntq.  fe(9.  XIV.  iabulae  chronolog, 
fyncnronifticae  et  fynopticae  hift.  yniu.  fe<9'« 
XV.  Kalendaria  f.  diaria  hift.  vniu.  fe(ft.  XVL 
Lexica  Iiiftorica  vniuerfalia.  G^ite  teriio  re^ 
cenfentur  hiftoriae  vniuerfalis  mifcellanea,  coL 
lediones,  diftertationes,  opera  et  opufcula 
hiftoricaiundimedita;  eapite  ^^ltarto  fcripto- 
res  de  originib«s  et  migrationibus  gencium, 
Hadlenus  haec  prima  pars  procedit»  hiflorito 
nimirum  literaturamgeneralem  cornpledens) 
fpedalia  partibus  fequemibus  referuata  funt, 
O  4  to 


%\$  11.  D$1$MsmmU. 

In  hk  verft  enumerandis  fcriptoriliui  eurata 

ajntiodum  verfttus  eft  MBvtSLXvt.  Natiw» 

que  et  tu<9orum  et  librorum  fttis  ampltnE» 

pro  operk  huius  cbnfiiio   nodtitm   oedit^ 

Au<9orum  nomina  in  margine  apppfita  tan* 

tum  non  vbiqu^  funt;  in  contntu  fimid,  fae« 

pidime  eene,  dignitates  Ulorum  ttanniemor-» 

tjiales  notantur.     Librorum  infcriptiones  f»* 

lis  plene  fuppeditantur*    diuerfae  editiones 

edumeranturj  praeftantiora  opera  diiudican^: 

tur;  vt  plurimum  etiam  docetur,  vbi  vberioff 

spueniaturde  iUis  relatio.  *^   In  taata  ver^ 

filua  librorum  diuerfiflimi  pretii  quls  taleoi 

&ciat  de)e(9um ,  vt  omnium  omnino  leAo^^ 

rum  defideriis  fatisfiat?  Ipfe  praeuidit  Cl.  M. 

fyre^  qui  velint,bibliotbecam  hancmagis  critice 

inflru3d0et  et  fckSam  fi^iflet;  quamquam  no^ 

luifiet  vocabulum  hoc  e  bibliotfa.  Struv.  ia 

fironte .  libri  {m  retinere.    Qiri  ita  tndicauerint, 

bk  ka  refpondet;  ,,Dele£h]s  inlibris  hifiori» 

cii  cum  per  fe  diiSciKs,  paucaque  difciplinao 

npfirae  fcripta  tam  praua  fint,  quin  aliqua  n^ 

tione  iis  vtt  poffis;   id  praecipue  cauendum 

videtur,  ne  plane  abie<flos  pffitnu^sque  librot, 

ptperi  veodendo  deflinatos,  etciMnus.    Htt 

igttur  exceptii,  omnes  ajios  fcriptoret  biflorjU 

oos,  quantem  fieri  poterit,  cpnfignare  atqoo 

eaumertre  Jicftt.      Rtrum  eaim  ^opeino* 

dum 


MmfiBhibRoiheca  hijhrUa.      Att 

ksm  fuerk,  oflendere  in  illo  genere  anAo^ 

lem,  qui  errores,  nonnumquam  fads  graueS 

itque  pecoata  hinc  inde  commiflTa ,  non  infi- 

goiore  quadam  dote  compenfet.      In  poitifi 

ait  Cicero,  ^on  Homero  foli  loeut  efi^  aut  5(v 

phodi  tttU  Pindaro;  fed  horum  vel  ficundtf, 

ijd  eiiam  kifrafectmdof,     Tanto  mimis  hifto^ 

ricae  literae  dedecoris  confeqtientur,  quod 

viris  confpicuis  et  in  orchenra  eminenfibui 

humiles.  ex  vltima  cauea  nonnulli  hominei 

kiterponumur ;  querelae  potiqs  et  accufatio- 

t&B  non  poteris  tion  plurimum  excitare,  fi  in 

eontfariuiti  tuopte  arbitratu  iueris.     Neqqi 

enim  in  (ilxAs  arbores  natura  kat  ad  eamdent 

proceritatem  excrcfcerc;  quid?  quod  eamm» 

dem  fub  vmbra  luxutiantes  pcrfaepe  fruticea 

virgultaque  internata,  et  myricae  humiles  ob* 

ieruantur.     Facit  ad  hortorum  amoenitatem» 

duod  non  idem  vbique  nitor  confpidatur  ifl 

ooribus,  quippe  quorbm  multiplex  varieta$ 

diuerflque  pulchritudinis  gradus  multo  magb 

Klandiuntur  oculis.    Ne  piuribus  mbrer;  ea* 

dem  librorum  hiftoricorum  rati6  ac  metaHo- 

rum  eft  numorumque.-  Quis  enim  vel  plum* 

bum  abiioeret/ tanti  in  aedificiis  etad  variie 

io  vita  communi  indruniienta  vfus  i  qiiis  fiu^ 

morum  auidus,  etiamfi  ex  auro  fabricatiis  ptu» 

ri^  sefiimatt  idcirco  noh  aereos  fuo  relinq^ek 

O  5  pretlo 


aig  IL  De  librif  nouU^ 

pretio  aut  carere  iliis  veHt  gratuito?    Libn 

adeo  interdum  peiores,  cutn  adulterini  etiam 

numi,  Jis(jue  iure  fuo,  notentur,  curioGust 

^pauUo  atque  apertius  notandi  omnino  funt^ 

monendique  iedores,  vt  fibi  ab  eorum  leifiion 

he  aut.vfu  caues^t,  vel  faltem  iis  caute  vtan- 

tuf.,y     Sed  nmilitudinibus  his  nos  auidem 

non  mouemiir,  vt  credainus,  non  valde  pro^ 

uido  et  follicito  dele(ftu  in  huius  generis  enu<^ 

tneratione  librorum  opus  eife.      Praedaret 

enim  fine  dubio,  exiles  plane  libellos  omitte-': 

re,  quam  indicare  et  obelo  notare.     Nanif 

quis  finis  effet,  et  quae  vtilita$,fi  quis  tot  cpi^ 

tomas  biAx)ricas,  quod  nofira  in  primis  gens 

protulit,tot  fcriptiunculas  adolefcen|ibus  poe- 

risque  defiinatas,  tot  differtationes,  prograni. 

m^ia,  declamatiunculas,  quae  intra  vnius  (ae^ 

pe  menfi^  fpatiumnafcuntur  et  pereunt,  re- 

cenfere  atque  in  vitatn  quafi  reducere  vetit? 

£t  veremur  fai\e,  ne  in  perlufiranda  hac  pri- 

sna  parte,  multi  facilius  magnam  copianv  li« 

brorum,  quos  non  exfpedaUent,  inueniri  mi« 

rentur,  qiiam  quosdam  iure  fuo  defiderent. 

In  primis  v^o,  fi  onines,  qui  de  eodem  ar« 

gumento  proftarsnt,  libros  commemorandi 

toiflTent,  opus  erac,  vt  fignis  quibusdam  lacu- 

lentis  vbique  dignofcerentur  claffici  a  prole. 

tari|s,  praeftantiores  a  vilioribus,  fontes  a  ri. 

uulis* 


Mnv^tB  iibtkHfuea  hiftorica.       319 

uulis.  Quis  enim  fenit,  ^os  omnes  interdum 
promifcua  ferie  recenferi,  ratione  tantum  ha^ 
bita  temporiS)  qtio  prodierint  imprefli }  Neo 
fieri  poteft,  quin  in  taiita  vbertate  fcriptorum 
defiderentur  quoque  non  pauci,  qui  vel  eius*^ 
dem  vel  maioris  dignitatis  eife  videantur, 
qnim  illi,  qui  in  hunc  catalogum  relati  funt, 
Huttc  vero  defe^im  aliquo  modo  explebunt 
JnakSia^  quae  accedent  operi  abfoluto.  Qua*  . 
re  et  rogat  atque  obteflatur  mevselivs 
oinnes  Mufarum  iacerdotes,  extra  Germani* 
am  noftram  etiam  viuentes,  vt,  quae  manca 
aut  ininus  redte  fcripta  viderint,  fecum  con> 
municent,  vt  ea  impoflerum  ad  maiorem  bU 
bliothecae  huius  ^ erfedlionem  publieo  vfui 
offi^re  podit.  Nec  dubitamus,  quin  futuri 
fint,  qui  hoc  modo  bene  mereantur  ^  libro 
boc  vtilifTimo.  Et  fupereflc  quidem  omnkio 
accedionum  et  emendationum  muhamm  co* 
piam,  quis  male  ferat,  nec  potius  admiremr 
iflam  nptitiae  literariae  et  librariae  fertiRta*> 
tem ,  quam  in  audore  efie  liber  la^  lucufen*^ 
limme  t0flatqr.> 


/^0»  dm  EinfiuM  des  Mdnchswefent  auf 
Staat  md  Smgion;  h,  e.  dc  efficacij», 
quam  res  monafliea  habet  in  re  publicsi 

et  rcligione  t^%%.  pagg.  ^4- 

Non 


lao        *     Ih  Di  Uhfit  Uditif. 

Non  cmtemnefida '  «fl  hat^  JcielamatiQ. 
Nondum  eniin  veritas  fuum  iut  obtinuit,  quam^ 
diu  fuperfuntjqui  illait;i  vel  non  agnofcunt  vel 
fupprimum.  Inter  noftros  qujdem  dgdum 
conuenit  de  illis  omnibus,  qu«e  nonymof 
fuA6r  liberalieer  doeet  Nos  enim  vfu  ex* 
pcrti  fumus,  Deum  nobis  non  iratum  e(S^ 
quum  otiofos  et  fan<9alos  non  alamus  homi- 
iies,  immo  fcliciorem  et  florenilorem  efle 
ftatum  noflnmi,  ex  quo  denituti  iilit  fufnui ) 
ct  reliqua  omma»  quae  ab  au<ffore  commrafio. 
rantur,  incemmoda  et  inah,  quoram  fomes 
tA  monaeborum  difciplfna,  abefft  a  nobis 
laeranmr  —*  etc  quid  cnim  opu9,  Vt  centies 
A&^  repetaatur !  At  vereor,  ne,  quamquam 
hae:  in  aprico  fint  omnia,  quae  difputat  aeri- 
ter  et  facunde,  nihilo  minus  furdis.  quam  plu» 
jrimis  locutus  fit.  Vellemus  tamen ,  quo  lu« 
euleQttos  pateat,  quam  ptmkiofa  ciuitatibus 
inftituts  unt  monaOica,  fcdptores,  qiri  boe 
iibi  probart  fumunt  ti  quorum  numerus  in- 
dies  maipr  euadit,  rem  illom  in  primis  kififf^ 
ria  duce  ae  iffit  exploratam  6oere  fludt^tot. 
Argumentis  enim  a  j^rfori,  vt  aiunt,  in  huiul 
gcneris  quaefllone  viz  fatis  magoa  ineft  per- 
mdendl  tt  conuinceodi  poteftas» 


SafurdeM^umm.Uulkiofttfitrrekckr.  5121 

fj^ar  hiiiU  MohamtHid  i;on  der  thri/Ukken 
Meligionf  ete,  Lc.<^idiudicaiicritMcK 
hamraedes  do  religione  Cbriiiiflm  eiu»» 
qucconditore?  £;^  archetypo  refpooddc 

M.  GEQRd.  LAVRENT.  tAVtf^ 

Norimbe^ae  ia  typogr.  Stiebn.  17IV 

P«g.  94.  tVo. 

Vtilcni  fane  opcram  nauauit  cl.  i  a  v  1 1, 

quod  ex  Corano  omnes  locos  dil]|etiter  col- 

lcgerit,  qui  ad  CbrifHanam  religloncm  fp^ 

dant,  germanico  idiomote  donauerit,  ct  do« 

di&  obferuatiotiibtis  illuflfauerit.  Neque  eiya- 

modi  labor  ab  aliis  nondum  tentatus  fult. 

Confef,  vt  alios  taccamus,  xxavi6.  MtLV 

Lt  VM,  qui.in  Differc.  decimsf  inter  dif^efttt. 

eius  fclcifias  Trai.  ad  Rhen.  i'?^.  cdiras,  d* 

MobaiiimedismO  atlte  Mofaammedem  (ludia« 

fe  annotauit^  quae  impoftor  ille  eX  NiT.  fb* 

ratoa  eft.    In  primis,  quantum  Mohammedcs 

debeat  ludaicis  traditionibus,  idoneis  cxemplls 

defDonftrat  te  1 1 1 1  v  s,  inter  quac,  niii  egrc* 

^e  fallimur,   illud  etiam  deprehetidercmui» 

quod  cl  ^avbk  in  dilfert.  fua  inaugurali 

expofitum  effe  afTerit.    Quum  dilTertat.  Bau» 

eriananobis  ad  manusiion  (it;  ipfe  stui^ 

£mm  opus  cum  Ivtilliano  cotiiefiit.  —  Lor» 

cos  ipfos  au<ter  nofter  ita  congerit,  vt  pr^ 

t&am  cosf   qd  dt  ^  «$«111^  fip^t». 

Hune 


22Z  11.  De  Ubrif  nouit. 

Hunc  et  legetn  Moraicam  confirmajfle  et  £0. 
angelium  praedicaiTe,  et  de  Mohammede  va- 
•ticinatum  efTe,  neque  ipfum  cnici  affixum  ef- 
fe,  fed  pbantasma  ipfius,  et  tandem  die  refiic» 
redionis  in  terram  rediturum  efiie^  Mbftanu 
medes  contcndit.  Deinde  quid  de  iS*  Scri» 
ptujra  Chrifiianorum  doouerir,  .cL  bavbk 
animaduertit;  fc9tcet  vetus  houumc|ueTefta. 
.mentum  a  Deo  aeque  ac  Coranum  reuelata 
efle,  fed  a  ludaeis  et  Chrifiianis  corcupta»  prae» 
.dpee  in  locis,  qui  Mohammedem  praedice- 
rent.  Tertia  feiflio  fiflit  Chrinianonuh  do« 
drinas»  quas  Mohammedes  approbabat,  fuo- 

3ue  fidei  fyfiemati  inferebat     Hic  occurrunt 
odhinae  de  Deo  et  prouidentta,  creatione 
^nundi,  hipfu  hominis,  dngelis  bonis  malisque 
(quorum  dux  in  Corano  modo  Satan  mooo 
Mbtif  vocatur,  nomine  vtrpque,  vt  putamo^ 
^biblico.    Scilicet  Eblis  ex  dicioluf  corruptupi 
.eft)   poenitentia  refurredione  mortuoruin, 
-judicio  extremo,  ylta.fiituira»  quae  0t  pios  et 
impios  man^t     Quarta  iedione  iudicia  Mou 
:bammedis  de  Chrinianis  hominibusque  noa- 
.ni^liis  iater  Chrifiianos  celebribus  enarrantur« 
Corollaria  hinc  quaedahr  diducuntur,  inter 
^quae.illud  eminet,  Mohammedismum,  cuios 
placita  plus  ieptiet  centena  millia  hominuin 
ample(Stuntur,adCImfiiaaam  rdi^oneai  fbr. 
,       •  tafle 


BauerdiMoh(mm.ittdicioJuperrit.ehr.  si} 

lafle  v!am  firuere^  neque  ab  ea  tantopere  diT. 
cr^pare,  quam  vulgu^  arbitratur.  Mohamme- 
dani  certe  ad  vnumomnesIefamlegatumDei 
vcnerantur.  —  Initib  libelli  fui  refert  audor, 
fe  animum  induxiffe,  Abulpharagii  hinoriam 
dynafliarum  Germanice  vertere,  locumque  de 
^Mohammede  agentem  ex  verfione  fua  defcri. 
pfit  Videtur  cl.  b'a  v  e  R  ad  corrigenda  et 
addenda,  quae  pocockivs  operi  fuo  ad« 
iecit,  animum  non  aduertiife.  Haec  ne 
praetereat  in  verfione  fua  adornanda,  omnino 
au(9ores  fuaforesque  fumus.  Sed  ingenud 
fatemur,  nobis  non  patefcere,  quem  in  vfuih 
*haec  verfio  Germanica  conficiatur.  Qui  enim 
cx  hoc  opere  proficere  volunt,  fine  dubib 
linguam  Lattnam  callent.  Quare  fi  opps  de« 
fideratur,  egregia  pocockii  editio  potiui 
repetenda  videtur,  quam  verfio^  vernaculi 
conficienda.  Optamuk  omliipo,  vt  d.  B  a  vl 
E  R  X  labor  in  vertendo  quodam  au<flore  Arai 
bico  necdum  edito  verfetur.  Ceterum  qtiuili 
quae  ad  Mohammedis  vitam  fpedant,  ex  A« 
bulpharagio  Germanice  defcripferit  cl.  B  a  v* 
SR,  ledtori  fortafle  non  iniucundum  eri^ 
icire,  quae  idem  dut9:or  in  ^hronico  fuo  Sy« 
nacoMfto,quod'penesDOseft,  de  cekbri  ho^ 
Jiomine  narrat.  En  igitur  fragmentum  de.^ 
Jlf<7^(a»imafir  tri^a  fideliter  a  nobis  verfum. 


jU4  JJ.  DiJibris  wnds^   / 

^Qjium  Mohamed  adhuc  ionenis.  e&^ 
mortuitt  eft  pater  eius  j^bdaUuh,  et  jilmtakb^ 
patnius  etus,  educauit  euiti.    Vxoretn^uxit 
viduam  quandam  notnint  Chadijdh,  cjuia  di* 
ties  erat     Huius  &cultatibus  et  camelis  nlet» 
caturam  exefcuit,  at^ue  Tathnbo  (Medina) 
patiia  fua  in  Palaeninam  ablit.    Quum  vero 
videret  Palaeftinam  variis  bonis  praeditaui  ef« 
le,  et  ex  ludaeis,  quibuscum  conucrfabatut; 
difceret,  potentio  vnius  Dei,  et  reiedo  idolo* 
Itim  cultu  terram  hanc  promi£&m  iis  obtigil^ 
fe:  etiam  ipfe  eandem  do<^rinam  deliderauit 
et  popularibus  fuis  perfuaHt.     Quum  annos 
40  natus.eifet,  et  principibusMeccani^  alJa» 
tum  fuiflet,  nouam  ab  eo  dodrinam  fpargi; 
^^rfecuti  eum  funt,  quin  n[iortem  minati,  nifi 
ab  ea  defifteret.    Aiifugit  igitur  illinc  alianfw 
^qe  Vrbem  petiit  nommtTathrebum,  cuius 
quidetn  incplae  ei  obuiam  fadi  et  recepenu^ 
tum,  et  auxiiium  in  quacunque  r^  promife- 
tunt    Qjiare  appellati  funt  Anzar  Uue  auxi^ 
iiatores.,    Hos  dodrinam  vnius  Dei  edocuit; 
Kprtatusquc  eft,  vt  vanos  i)eos  relinquerent; 
fimulque  puritatem  corporum  praeoepit  et 
Idturam,  quia  tuncArabesabominabiles  erant 
E^  iUis  auxilium  iibi  parauiti  et  exploratores 
Sn  Palaedinam  mint.     Quumque  aliquoties 
eo  du^  fu^ores  euafiflent,  et  (tiuitiis  facol. 

tatlbus^ 


Btmr de Mohmm.iuiUcioJupfrrelekr.  a^f 

tli^ttsiqtie  onufii  feliciter  mifrHel&m;  into- 
gro  cprde  ^  ^dhaeferunt.  Etiain  mglti  alij, 
qbi  de  vif^oria  et  diuitiis  audiuerant,  Juben- 
ter  fefe  ei  fubiecerunt.  Quum  vero  multi 
cmn  eo  cdnitindi  eflent,  non  ipfe  ampliod  ad 
praedandum  eg^efliis  ^{\  fed  alios  copiarum 
^raefedos  mim,  ipfo  tionorifice  in  vfbe  fua 
^ommorante.  Qui  vero  dodrinam  eibs  non 
recipJebat,  iUum  npn  argumento  fed  vi  addu* 
ccbar.  Aflcdii  iautem  ipfius  non  folum  cupi^ 
dkates  camaleret.polygamiara'  cum  muliert* 
'bus  ingenuis  et  concubinis.  et  libertatein  vxo» 
mix  fiopudiiHixli»  qppriescunque  velientt  9li^m«» 
^  ducendi,  et  ieiuntam  vei\is  diei  vno  xm- 
Ittin  anai'  ineiife:»  ita,  vt  tojtftm  no<^«m  cpmA* 
^rem,  aaacefliC)  fed  eriaitl  afEnnauic;  in  imiii. 
il»,  poft  rt(urrfi%Qneiii  fiiturp^Deuip  iis^qui 
iWlfin^iu  ems  amplf (Iterent^,  parauiiTe  iia» 
«naa melHs^la^Sis  et  vini  fieM«  iM^bares  Ifu- 
^ufr  defidecabilibus  dnulMs,  H^Q^bitas  fu* 
MT  kAWtmm  et  Arati^  aeMss^ Mjur  cyprftf- 
iiBis^  et  conii^a  cum  in^liQrtbusv  quia^  hkr 
ietn  ip(iim  pslcritudine  (upfnu^i^nt  QiiOIm 
fero  Xaanos  et  H  menlfes,  pi^qu^m  v«ttcf« 
aatus  eflet^  vuiit&tf  regnuin  ipfiuic  ab  elio  ad 
4diuni\trsM^it  cneitie^  extedfotik  Mt^  et  coni^ 
pcehcmdsc  inuk^  re^onet  Gratcoirufii ,  tq* 


a26  li.  De  Ubris  nouit. 

tumque  regnum  Perficum.     Orti  funt  in  illi 
Philofophi,  Mathematici,  Medici  ctc.„ 


p.    MARC.   ELIES.   BLOCH^S,    ArZt  pSa 

Berlin  — ,  jibhafidL  von  dff-  Jir:^eugung 

der  Eingeweidewiirmer ;  h*  c,  Commen- 

tacio  de.  genccatione  vermium  inteflioa- 

lium  acremediis  aducrfus  illos,  a  Soc 

reg.  fcient.  Hafnienfi  coronata.  Cum  X 

tabb.  aea   Berolin.  afuid  Hefllum,  17S1. 

.45paggp54.      ^  * 

^    Tandetii  trlitifttando  incipiunt  naturae  fcnv 

tiitores  a  iudicris  ad  feria  defledtere,  atqu^ 

lufus  ingenii  fui  nouaturientis  ad-vfmn  vitae 

•iccjHwno^are.   '  Quam  bene  in  naturae  (li^i 

■^  verfatQS  iit  Cl.  bloch,   conftat  intcr 

ottines.'   Pbudimus  ergo  ei  ob  taqi  praeclaif 

-collocatam  opm>am««wVermesenimimefliM 

hominum  etanimantium  infeftifHmi  nec  £itt8 

tioti  fent,  nec  retnedia  apta  tantis  tamque  vtf 

•riis  ind^  oriundiS' nYalis  inuentai,  Tribus  par* 

tibus  opufcQhmt  ^ddHiTimutn  conftat    Priofc 

fefe  horum  ^vermium  faiiiiliara  et  naturam 

^ofl^ndit,  cpiiet */i?/i,  et  rotundl  ixmu    Ad  ilios 

refert  ligmdfttfifii^^  et  mium  i  fa^iohm  hh 

-paticam  et  f.-eoUo  eiflindfuco.produSUori,  t^u-^ 

'^Myi^  .quam  iterum  efTe  dicit  aut  marmatanr, 

con- 


Btoch  de  Vemibus  hte/linaUbtts.    227 

cofrftantem  XVL  fpedebus,  dut  armatam,  UII 
^^ecies  compl^dentem }  ad  rotundos  vero  peN 
fenerit  vernies  v^Jiculares,  (J.  IpJ  echinorynchi, 
X%.  fp.)  afcaris  inttftinalis,  (4.)  trichuris,  (i.> 
gordius,  (5.)  chariophyttus,  (t.)  eutuianus,  (t.) 
ri^d/  inteJlinaRs,  {%)  qubs  omnmo  omnes  ct 
figuris  nitidis  exprefllt,  et  vberiorf  defcriptio- 
ne  explicauit,  in  qua,  dubium  eH^  vtrum  in« 
geoii  vim  et  diligentiam  ^  aii  veritatis  amo« 
rera  plurls  habeas.  —  Altera  libelli  pars  in  ge^ 
iieraiione  vermium  inteftinniium  verfatur,  cjua 
onendere  annidtur,  eosdem  illos  efTe  non 
ttliuiide  illat^s,  fed  codgenitos,  hisce  quideitl 
drgumentisvfus!  qUia  nunquam  extra  corpo* 
ta  animantium  reperiurituf,  ipmo  verb  iil 
{'ecens  vel  iiohdum  natis  iii!ifantibus,  quidain 
Ib  abdomine,  bepate ,  quo  noi\  facile  perue* 
blre  pofTent;  quia  a  digeflione  non  deflruunf 
tur;  fed  ladle  viuunt  ibique  adgentur,  contri 
bxtra  corpus  ililco  moriuntur)  quia  (ingula 
aniriiantia  {>ropr!um  quoddam  vernlium  ge« 
hiis  alunt ;  qufafine  oculis  alHsque  inflrumen* 
tir  tat^us^rabrtfa^i  fdht,  ifieredlbitfem  ouuid^ 
rum  copiam  continent,  plures  feminas  quani 
mares  referunt^Tteque  in  alta^imantla  fe  pro« 
p^rliiount,  neque  femper  morbos  infenuit. 
Ex  his  coHigitur,  bbsce  vermes  inteflin^les 
propriaar 'quaridain  regn!  animalifi  clafTem 
P  %  con^ 


«sr  r^jrrsKia  ct3»  -^»  ^  »1  hbppae  co* 
^CTLLUg  t:aaiB3n  ip^uk  ohi  «inAico  ixAt 

sc!twAX3(  crirA3:.EBLi  arcm»  paruoi 
W  at!:I  ^jficmt  Boms  crgo  QOSZit 
MecunocC-  mtocH  eft»  cmpie  libcr  f 
Mb^otbcds  fn^KoonHi  abcflc  nulo  fppdo 
poiefL 


M.  vAx  ractsvM  NiKtmrg^ihkkU  tUr 
SfrmffribrwBr  iTr.  i.  e.  Iuflori«  /Ucad» 


PMJimt  tdft.  AfcMrkttm.         ii^ 

duffl,  eiita  0  1 6  H.  ^E i  s B,  D.  mcdicQ 
Altertborg.  c  figg.  J.Tofh.  Gotl^t  ap, 
E<ringeriM».  17^1.  g.  pagg.  158,  i^  Towf. 
I78X.  pagg.  330. 

iJota  eft  t  fed  rarior ,  hifioria  phyjiiihgtea 
Jtfiatidum  (c.  lig.  aen.)  auft.  ^.  t;mi  PM/hm; 
Med.  DoSf.  Leouard.  1^61.  g.  Ei.  hifforia  Af 
turidum  paihohgiea,  aad.  M,  v.  Ph,  Leov. 
i7<^^  hito  verfid  vdlininii  libelK  ntqoaquaai 
fuperflua.  Id  vituni  dolemus,  vcrfionerti  hanc 
iitc  vbiiiis  fiddm,  nec  l^a  facilem,  et  bine 
inde  opdrtrum  vitiii  plenam  e0e,'  (id  quod 
tfiuen  tt  parte  et  obfcuro  fcribendi  gencrl, 

3U0  au<flor  vfus  efl,  et  ^gumenti  grauictfti 
ebetur)  deinde  nuspiam  fubie<fla  eflfe  recen* 
dorum  inuenta  et  corre^rones,  quas  et  natn^ 
ralis  ar(edridi/m  hinoria,  et  pathologica  \\\& 
ibhinc  tempore  certifliine  requirit.  Mati» 
etim  ergo  et  imperfedlum  opu*  eft,  cui  fup» 
plementa  quaeras.  Deiinat  vero  in  potierum 
Sofiorum  noflrorutn  vulgu6  fibi  foli  fapere, 
et  /ex  naturae  prudentibus  dnte  fcifritentur, 
f|uam  tale  opus  aggrediantnr,  quid  fa6u  opus 
iit. 


FAAKC.  MiLMAN    Bennrkungitt  ub0r 

die  Natur  und  Heilart  der  J^affarfueht ; 

P  3  h.  e. 


%%$  IL  De  bbtis  nmr. 

connituere,  et  ita  ad^uatniooeai  propoil- 
tam  fatis  re<f}e  refpQacictur,  ijuia  puula  feiar 
per  ibi  inueaiaotqr ,  vbi  nutritioiii^  materia 
luppetit ,  ct  animantia  ^  (juae  vno  cibioienta 
veicuntur,  diuerfa  vernuuin  genera  onende- 
re.  -*  ReHat  tertia  par$,  qua  rmtdia  vermibus 
prpfligandis  et  pccidendifi  accouimodata  do^ 
centur.  Haec  fere  eo  redeunt,  priiiio  vt  vi- 
tent  homipe$  pimis  calidum  pptup),  cibaj 
pituitofos  et  di/ficilis  luateriaei  et  acorcm^ 
deinde/vt  iteratp  dentur  euacuantia  nec  dra- 
{lica,  nec  iufio  leniora.  Hinc  ad  incidendam 
pituitam  commeodantur  falta^  inprimis  f%i 
ammoniacus  cuip  rheo  vel  rad*  lalappae  co» 
pnlatus  et  cppiofas  aquae  pptu$,  adabigendpf 
yerme$  nannum  anglicunv  cum  draflico  xxAf 
Hum,  contra  0c  dicla  fpecifica  remedim  mer* 
curium  dulce.m  vel  eius  decodlam  aquam,  fer 
pien  fabadjl)a^^  KVfPERTI,  HPRtBNY 
scHWANDi  et  ^ACri,£Ki  arcgua,  p^ruoi 
vel  niliil  proKcerc.  Konus  ergp  qq tzii 
praecurfor  Q\,  B  i.  p  c  H  eft,  emsijuc  libcr  ^ 
bibliprhecis  pra^icprum  abcifllc  QuUo  modQ 
po(efl  , 


M.  vAN  pHfii^svM  ^ifturgifchichii  dtr 
Springmrmcr  $fc.  l  c  hiflpria  Afcarj. 

dum. 


PMJim  hift.  AfeMridnm.         ii^ 

dutift^  cJitf  g  1 0  tt.  ^TE i  s B,  D.  mcdicQ 
Altertborg.  c.  figg.  /.  Tom.  GothKc  ap, 
EftingcriM».  1781.  g.  pagg.  158,  II  Tom. 
I78X.  pagg.  330. 

Kota  cft »  fed  r arior ,  kiflorh  phyjiohgua 
Jlfcaridum  {c.  fig.  aen.)  auA  ^.  vmi  Pketfim, 
Med.  UoSt.  Lcouard.  i^6%.  g.  Elhi/loria  Af 
earidum  pmkohgica,  aut^.  M,  v.  Ph.  Lcov, 
176^.  \Afk6  verfid  vciliflinii  llbelli  neqodqnam 
fupcrflua.  Id  vituni  dolemus,  vcrnoneiii  hanc 
l^c  vbibis  fiddm ,  nec  \^o  factlcm ,  et  bhtc 
indc  opcrarum  vitiii  plenam  eflTe,'  (id  CpoA 
tamcn  cx  partc  ct  obfcuro  fcribcndi  gencri, 

3U0  auiftor  vfus  cH,  et  drgumenti  grauitafti 
cbctur)  deinde  nuspiam  fubieifla  efle  rccen- 
tiorum  inuCnta  et  corrc^rones,  quas  et  natn* 
ra!is  afc^aridt^m  hifforia,  et  pathologica  illo 
fbhinc  tempore  cCrtilTune  requirit.  Man* 
cum  ergo  ct  imperfe^um  opu*  feft,  cui  fup* 
pleinenta  quacras.  Definat  vero  in  poflerum 
Sofiorum  noflrorum  vulgu6  fibi  foli  fapere, 
ct«ex  naturac  prudentibu»  dntc  fcifritentur, 
(|uani  tale  opus  aggrcdiantur,  quid  fa<f)u  optis 
fit. 


• 


FftAiMc.  MiLMAN    BiHiirkungm  iiber 

dii  Natur  und  Hiilart  dar  fFaJjerfucht; 

P  3  h.  e* 


•90  //•  Dfi  libfis  noms.    . 

Ii.  «^  obferuata  de  natura  et  medefai  by- 

dropis;  vertiteLat.  l,  c.  segeh,  A. 

M.  D.    Brunouici  ex  Q&  orphanotroolu 

178».  «.  134  pagg. 
Latine  prodiit  ifle  do(f)us  ac  vtilis  libellus 
praeterito  anno,  nec  indignus  erat  verfione. 
theotifca,  Eft  enim  audor  nofter,  fi  quis 
ajiius,  praeco  non  vltimus  medendi  viae,quata 
hydropi  aptifilmam  discerat  bachervs,  i. 
e.  per  potulenta  attenuantia  et  copiofe  data 
cum  diureticis  et  pilulis  tonicis  copulata.  In« 
penient  ergo  ledores,  quae  cum  ad  naturam. 
niorbi  diri  perfpiciendain,  tum  ad  caufaruoi* 
recenfum  rite  aeflimandum  et  ad  curationeiu: 
dextre  abfoluendam  vllo  modo  pertinere  vi^. 
deantur.  Praeter  baec  vero  dodle  ofiendit' 
audor  noOer,  quam  male  au<f)ores  noflri 
HiPPOCRATEM  explicarint,  quafi  vero  is 
bumedlantibus  prorfum  interdixiflet.  So^ 
lebat  enim  diuus  fenex  hydropi  mederi  du- 
plici  via;  aut  medicamentis^  aut  vi(%.  Hic 
exGccantia  fuadet ;  ibi  attenuantia  et  ptifanaa 
iubet,  vt  corpus  bene  praeparatum  ad  medi* 
cinae  potionem  fit.  £x  his  intelligitur,  noa 
male.agere  noftros  medicos^  fi  vel  ipfuiti 
fenem  eiusque  fequaces  adeant,  quia  ifta  ie. 
^io,  (expertus  dico)  multum  vtilitatis  parero 
iblct,  certeacuereiudicium,  fine  quo  felb? 

ibriiK 


Mitman  de  hydrope,  %  3 1. 

fortunatusque  pradicus  nemo  efle  potcfh' 
^ub  finem  addita  ell  formula  pilularum  toni^ 
tantm  bachbri,  quae  extrado  hcllcbbri 
nigri,  myrrha  et  carduo  beacdido  puluerif. 
conrtant,  et  falutares  'efFecfltis  hoc  in  morbo 
debellando  edidifTe  dicuntur.  > 


Verfuch  iiber  den  Plan,  den  der  Stifter  der 
chrifiUchen  Hdigion.  zum  Bejlm  derMenm 
fchenmtwarf;  h.  e.  de  confilio,  quod 
pro  falute  humani  generis  audor  reli- 
gipois  Chriflianae  cepit.  Wittebergae 
etSerueftae,fumtu  Zimmermanni,  pagg. 
167;  8.  i7ga. 

Audop  l%ri  Jiuius  memorabtlis  efl  V.  Ck 

FRANC.    VOLKM.     REINHARD,     Philof, 

Prof.  apud  Witebergenfes ,  qui  ante  annum 
bdc  argumentum  libello  academico,  ktine 
fcripto,  traclauit,  quod  nunc,  prccibus  mu!to* 
runi  commotus,  maiorisvtiiitatis  gratia  lingua 
patria  donauit.  Nouum  plane  gena^;  apglo- 
gtae  pro  chrifliana  religione  eft,  quod  audoc 
tradit,  et  quia  quodlibet  verum,  quo  magis  iU 
iuflratur,  eo  certius  perfpicitur,  non  tenue 
profedo  medtam  videri  dcbet,  quod  flbi  ad- 
quifiuit.  Quum  enim  peruulgata  effet  hucus- 
que  ratio,  audloritatem  religionis  Chrif  lianae, 
P  4  vel 


9)1  Jl.  Db  libris  nxmis. 

it\  t%  iodok  ftnimi,  qud  lefus-  erat,  vel  A 
dperibus,  quaecfBciebat;  vel  ex  vlilitate  d<s 
ifirinae  ipllua, .  qu^i^)  proponf bat,  vel  ex  feli- 
0]taie,  quae  inde  in  orbem  terraruiti' reckm- 
dauit,  dettionftcandi ;  A.  noHer  atiud  tngrenus  ^ 
eft  irer  oflendendo,  ^n^m  illum,.  queiu  Jefua 
intenderet,  eum  a  Dco  nulTuni,  Deique  inter 
homines  eOe  interprctem,  teAarL  Namque 
31le  6nis  n6n  vntnTi  ^  alterut^  hoinitiem» 
vel  vnum  aut  dlterum  ordincm  bomiflum,  vcl 
vnicnm  terrae  tradum,  vel  hoc  et  aliud  tem« 
twz  rped^bat ;  fed  erat,  fi  quis  alius,  genera* 
iis  ct  infinitus;  homines oiDnino  dmnes com- 
J>le<Sebatur,  et  felicitati  6moium  per  omnia 
iecula  promouendae  profpiciebat.  Atque  taie 
^didem  cohfiHum  quum  ingenii  vim  plane 
infinitam,  eximiam  antmi  iftiagnttudinem  ct 
japientian>,  b^neuolcntiam  vere  diuinam,  ad- 
snirandam  ibrticudinem  et  confiantiam  in  illo 
iuifie,  tcfietur :  lefum  fane  hominum  maxi* 
>mum  et  vere  diuinum  babendum  efle,  planid 
fimum  efi.  -^  Au(flor  multa  mentia  peripicacit, 
ftiultaquc  interdum  eloquentia  boc  argmnen- 
tnm  pcrfequitur.  Dcitt^nfirat  printo,  qualis 
*fuerit  fcopus  ille  vAiuerfalis,  quem  lefus  fibi 
propoAierit ,  fcilicet  liomines  ovintes  virtiHe 
•ab  ipfi^  exercenda  ad  fummatn  fclicitatetn 
perducendi,  atque  proptcrea  meotem  illorum 

dodlri- 


jReinhard  d$  iMfiiahfu  QiriftL     ti% 

it&nm  diuina,  de  Deo,eiuKHie  proofdenri% 

ie  vica  fMtura  cet.,  illuminanai,  tt&\  nudiuin 

jficulcandi,  et  mutuuni  imer  ilios  amoreoi 

accendendl     Docet  porro,  nett>inem  ante  le- 

fum  tale  quid  fibi  eYcogitane;   omnes  enim 

fopulos  tuiii  aut  rudes  et  barbarot  fuifle,  aiic 

patriae  tantuni  amore  aifedos,  verae  humani*^ 

vtatis  autcm  plane  ignaros  et  expertes,  odeoque 

et  viros  ilios  magnos,  qui  inter  e09  Bomitl 

feoi  pitieclare  meritorum  gloria,  de  popula- 

ribus  tantum  fuis  bcnc  mercri  fluduifle  aut 

vtcumque  mcritos  efle.     Recenfet  hic  figilla* 

tim  antiquos  ciuitatum  flatores,  legumldtores, 

*patriac  vindices,  imperatores,  reges  et  philo» 

lopltos,  quorum  nuHus  tam  vniuerfitil,  tam 

benigne,,tamque  e  Jonginquo  prodefle  flu» 

"dttit,  qu^m  lefui      Cotiiparat  igitur  ctim  eo 

onines  hos  nominatim,  atque  faaee  fete  libri 

pars  praecipua  eft^   eruditioneiRqiie  pariter 

•atque  acutnen  et  aequitatem  amabil<^m  Audoi» 

ris  comprobat.   Perleda  autem  h^  indudtio- 

ne  nihil  apertius  efl,  quam  quod  ilide  itifer- 

tur,Iefutn  nempe  virum  fine  eitemplo^  et  If- 

gatum  coelirus  mtflum  efle.     Namque  illud 

cenfiiiumeius,qubd  mUi  mprtalium  inmed- 

tem  venit,  non  cogitatione  modo  conceptinii, 

-fed  etiam  re  vera  incboamtti,  et  magna  fiii 

parie  iam  perfieclmn  cft;.  anin^  etiam  virtu- 

P  5  ^«« 


22t  iL  De  iibrir  fWuU. 

Hunc  et  legem  Mofaicam  confirmajde  et  Etu 
flngelium  praedicafle,  et  de  Mohammede  va- 
•ticinatum  efle,  neque  ipfum  cruci  affixum  ef- 
fe,  fed  pbantasma  ipfius,  et  tandem  die  refiic- 
redionis  in  terram  rediturum  e0c^  Moham«> 
medes  contcndit.  Deinde  quid  de  3.  Scri» 
ptura  Chriflianorum  docQerir,  .  cL  b  a  v  b  r 
animaduertit;  icdicet  vetus  nouum^ueTefta. 
.mentum  a  Deo  aeque  ac  Coranum  reuelata 
efle»  fed  a  ludaeis  et  Chrinianis  corcupta,  prae- 
.dpee  in  locis,  qui  Mohammedem  praedice* 
rent.  Tertia  fe(3io  fiflit  Chriftianorum  do« 
drinas,  quas  Mohammedes  approbabat,  fiio* 

3ue  fidei  fyfiemati  inferebat     Hic  occummt 
OjArinae  de  Deo  et  prouidentta,  creatione 
<mundi,  lapfu  hominis,  ftngelis  bonis  malisque 
(quorum  du^  in  Corano  modo  Satan  modo 
^btif  vocatur,  nomine  vtroque,  vt  putamq% 
v^biblico.    Sdlicet  Eblis  ex  diMui  corruptuq:i 
.eft)   poenitentia  refurreifUone  mortuorumt^ 
<,iudicio  extremo,  vlta  futuca»  quae  et  pios  et 
impios  man^t.     Qjiarta  fedtione  iudicia  Mo* 
;bammedis  de  Chrinianis  hominibusque  noa- 
.n^llis  inter  Chriflianos  celebribus  enarrantur« 
Corollaria  hinc  quaedabr  diducuntur,  inter 
^quae  illud  emmet,  Mohammedismum,  cuius 
placita  plus  ieptiet  centena  millia  hominuni 
ampIedluQtur,  ad  Chrifliaiiam  religloneai  fi>r* 
V.       '  tafle 


BaiurdeMohtmm.wdicioJuparreUchr.  st) 

^afTe  viam  flruere^  neque  ab  ea  tantopere  dif. 
cr^pare,  quam  vutgui  arbitratur.  Mohamme- 
'dani  certe  ad  vnumOmnesIefumlegatumDd 
vcnerantur.  —  Initib  libelli  fui  refert  audor, 
fe  animum  induxiffe,  Abulpharagii  hinoriam 
dynafliarum  Germanice  vertere,  locumque  de 
'Mohammedeagentem  ex  verHone  fua  defcri- 
pGt    Videtur  cl.  b'a  v  e  r  ad  corrigenda  et 
addenda,  quae  pocockivs  operi  fuo  ad* 
iecit,  animum  non  aduertifle.       Haec  nc 
praetereat  in  verfione  fuaadornanda,  omnino 
auSores  fuaforesque  fumus.      Sed  ingenud 
fatemur,  nobis  non  patefcere,  quem  in  vfum 
•haec  verfio  Germanica  conficiatur.  Qyi  enim 
ex  hoc  opere  proficere  volunt,   fine  dubio 
linguam  Latinam  callent.    Quare  fi  opqs  de- 
iideratur,  egrcgia  p.o  c  o  c  k  1 1  editio  potiui 
repetenda  videtur,    quam  verfio'  vernacufi 
conficicnda.     Optamuk  omtiipo,  vtd.  ba  v- 
E  R I  labor  in  vertendo  quodam  audore  Ara- 
bico  necdum  edito  verfetur.     Ceterum  qaudd 
quae  ad  Mohammedis  vitam  fpedanf,  ex  A- 
bulpharagio  Germanice  defcripferit  cl.  b  A  v* 
CR,   ledlori  fortaffe  non  iniucundum  eri^ 
icire,  qyae  idem  au(^or  in  ^hronico  fuo  Sy« 
riacoMflo,quod'penesDOseft,  de  celebri  ho^ 
'homine  narrat.     En  igitur  fragmentum  t/^^ 
JltoAammedis  vUa  fidelicer  a  nobis  verfum. 

^Quum 


&2S  ilf  De  Ubrif  nouit. 

Hunc  et  legem  Mofaicam  confitTnaJQe  et  £it. 
flngelium  praedicaile,  et  de  Mohammede  va- 
•ticinatum  efTe,  neque  ipfum  cruci  affixum  ef- 
fe,  fed  pbantasma  ipfius,  et  tandem  die  refbr- 
redionis  in  terram  rediturum  efic^  Mohani«- 
medes  contcndit.  Deinde  qmd  de  S.  Scd* 
ptura  Chrifiianorum  dociierir,  cL  bavbr 
animaduertit;  icdtcet  vetus  houumqueTefta. 
.mentum  a  Deo  aeque  ac  Coranum  reuelata 
efl[e,  fed  a  ludaeis  et  Cbrifiianis  corcupta,  prae- 
.dpee  in  locis,  qui  Mohammedem  praedice- 
rent.  Tertia  feifUo  fiflit  Chrifiianorum  dp« 
drinas,  quas  Mohammedes  approbabat,  fuo- 

3ue  fidei  fyfiemati  inferebat     Hic  occurrunt 
Ojftrinae  de  Deo  et  prouidentta,  crcatione 
^nundi,  lapfu  hominis,  ftngelis  bonss  malisque 
(quorum  dux  in  Corano  modo  Satan  moao 
Mbtif  vocatur,  nomine  vtroque,  vt  putamq^ 
^biblico.    Sdlicet  Eblis  ex  cUMtu  corruptufn 
•eft)   poenitentia  refurreifUone  mortuoruuiy 
Jqdicio  extremo,  vlta  futmra»  quae  0t  pios  et 
impios  man^t.     Qtiarta  fedtione  iudicia  Mo* 
bammedis  de  Chriflianis  hominibusque  noa- 
.n^llis  inter  Chriflianos  celebribus  enarrantur. 
Corollaria  hinc  quaedabr  diducuntur,   intor 
^quae.illud  eminet»  Mohammedismum,  cuius 
placita  plus  ieptiet  centena  millia  hominum 
«mpIeauQtur,  ad  Chrifliaiiam  religlQnem  fi>r- 
.       .       '  tafle 


BauerdeMohtmm.wdidoJuparreUchr.  st) 

^tafle  viam  flruere^  neque  ab  ea  tantopere  diT- 
cr^pare,  quam  vutgui  arbitratur.  Mohamme- 
'-dani  certe  ad  vnumomnesIefcimlegatumDd 
vcnerantur.  —  Initib  Hbelli  fui  refert  audor, 
fe  animum  induxiflTe,  Abulpharagii  hiftoriam 
dynafliarum  Germanice  vertere,  locumque  de 
*M6hammedeagentem  ex  verfione  fua  defcri- 
pfit    Videtur  cl.  b'a  v  e  R  ad  corrigenda  et 
addenda,  quae  pococki  vs  operi  fuo  ad* 
iecit,  animum  non  aduertifie.       Haec  ne 
praetereat  in  verfione  fuaadornanda,  omnino 
audores  fuaforesque  fumus.      Sed  ingenud 
fatemur,  nobis  non  patefcere,  quem  in  vfum 
haec  verfio  Germanica  conficiatur.  Qui  eninl 
ex  hoc  opere  proficere  volunt,   fine  dubib 
linguam  Latinam  callent.    Quare  fi  opqs  de- 
'fideratur,  egregia  p.ocockii  editio  pdtiui 
repetenda  videtur,    quam  vcrfio  vernacuf4 
conficienda.     Optamuk  Omfiicio,  vt  d.  B  a  v- 
E  R I  labor  in  vertendo  quodam  auiflore  Ara- 
bico  necdum  edito  verfetur.     Ceterum  qauiti 
quae  ad  Mohammedis  vitam  fpedant,  ex  A« 
bulpharagio  Germanice  defcripferit  cl.  B  A  v* 
CR,   ledlori  fortafle  non  iniucundum  eri^ 
fcire,  quae  idem  au<9:or  in  ^hronico  fuo  Sy- 
riacoMfio,quod*penesDOseft,  de  cekbri  ho^ 
homine  narrat.     En  igitur  fragmentum  dt.^ 
JIfo/kii»ifffiiiurt^afideliter  anobis^verfum. 

^Quum 


014  11.  Di  libris  nomj\   ^ 

^Quum  Mobamed  adliuc  iimenis.edi^ 
mortuitf  eft  pater  eius  AbdaHah,  ct  AbuUdib, 
patruus  etus,  cducauit  euiti.    Vxorein  >jujqt 
viduam  quandam  notninf  ChadijaA,  quia  di* 
ties  erat     Huius  iacultatibus  et  camelis  mer* 
caturatn  exefcuit,  at^e  Tathnbo  (Medina) 
patria  fua  in  Palae/linam  abiit.    Quum  vero 
videret  Palaeftinam  variis  boms  praeditam  eH 
fe,  et  ex  ludaeiS)  <}uibuscum  conucrfabatuc; 
difceret,  potentia  vnius  Dei,  et  reiedo  idoio* 
rum  cultu  terram  hanc  promii&m  lis  obtigiC 
fe:  etiam  ipfe  eandem  doi^rinam  defiderauit 
et  popularibus  fuis  perfualit.     Quum  annos 
40  natus.eifet,  ct  principibus  Meccani^  alia^ 
tum  fuiflet,  nouam  ab  .eo  dodrinam  fpargi^ 
j^rfecuti  eum  funt,  quin  mortem  minati,  niu 
ab  ea  defifleret.    Aiifugit  igitur  illinc  aliam* 
qqe  vrbem  petiit  nommtjrathrebum,  cuiu$ 
^uidem  incplae  ei  obuiam  fa^i  et  receperiu^ 
tum,  et  auxilium  in  qiiacunque  r^  promife- 
tmt    Q{iare  appellati  funt  Anzar  uue  auxl^ 
iiatores*.    lios  dodrinam  vnius  Dei  edocuit; 
Kprtatusque  eft,  vt  vanos  JQeos  relinquerent^ 
fimnlque  puritatem  corporum  praeoepit  et 
l^turam,  quia  tuncArabesabominabiles  erant 
Ex  illis  auxilium  iibi  parauiti  et  exploratoreia 
in  PalaeDinam  miHt.     Quumque  aliquotiea 
eo  dui^e  fujydriQres  euafifltnt,  et  diuitiis  facul* 

tatibus* 


BauerdeMohmmJu^kwJupA^rdchr.  ft^ 

Wllm^tte  onufli  feliciter  reiifF(i  «Hent;  into- 
gro  cprde  ei  sKiJ)9ercruiu.  Etiain  mqlti  aiij, 
qoi  de  vii>oria  et  diuitiis  audiuerant ,  luben- 
tor  fcfe  ci  fubiecerunt.  Quum  vero  multi 
cmn  eo  conitinc^  efrent,  non  ipfe  ampliod  ad 
praedandum  ^^eflus  e(l,  fed  alios  copiarum 
praefedlos  mim,  ipfo  hoaorifice  in  vrt>e  fua 
tQmmorante.  Qui  vero  dodrinam  eibs  non 
reciprebat,  iUifm  npn  argumento  fed  vi  addu- 
tebat.  A(rcdii  autem  ipiius  non  folum  cupi* 
ditates  camaler^et.polygatiiiam  cum  muiiert- 
'^us  ingenuis  et  concubinis,  et  libertatetn  vxo- 
wn  eepudiiottliyqpptiescunque  vcHent^  att^m^ 
tp^  ducendi^  et  ieiuniam  vaius  diei  voo  t^ 
tuin  aniii^iiienfev^ita,  vt  totam  nQ(^«m  cqhia* 
deren^  coQcedi^  fed  etiam  afEnixiuit;  ia  i^usi- 
ik»,  poft  re(brrf<%Qnrm  futurQ,Deuni  iis^qui 
d^f in^m  etus  ampifdVeremitf',  paraui^Te  Du* 
«ttRnaielHs^ :la<9iiet  vinif4eM,  fMrbaresif^ 
^iftua  defiderabilibus  dnuUdS,  a^cnbitus  fu- 
MT  JtffHi  aurei$  et  (Irafi^  seofts^  etque  cypr^ 
£a^^:  etoonii^i  cum  in&UerihtiSy  quee  hr 
ietn  ipfiim  pdcritudiite  (uperai^eot  ,  Qi^viii 
mio  X  annoa  er  H  meiifes,  poftquam  v^ticf^ 
iiatus  ^et^  viaiitlet)  regiiuin  ipiit]9>  ab  elio  9d 
4iKmnvtrilii^i^  xrentc,  extedAsiB  Mty  et  cow^ 
prehcmdit  imilt^  re^onet  Gfaec^rufii ,  t^ 


az8  li»  De  libtis  ntmr. 

coanitaere,  et  ita  ad  ^uaefUonem  propofi- 
tain  fads  re<fle  refpQndetur,  ^uia  oti^la  kmr 

f\tc  ibi  inueaia^tur,  vbi  nutritioni^  materia 
uppetit ,  et  animantia  y  (]uae  vno  cibimento 
vefcuntur,  diuerfa  verinium  genera  oflende- 
rc.  —  Reflat  tertia  pars,  qua  ritsitdia  vermibus 
prpfligandi^  et  occidendis  accommodata  dor 
cenmr.  Haec  fere  eo  redcunt,  primo  vt  vl- 
tent  hon)ipe$  mmis  caljdum  potum,  cibof 
pituitofps  et  di/ficijis  materiaCi  et  acorem|^ 
de!nde/vt  it^rato  dentur  euacuantja  nec  dra« 
llica,  nec  iuflo  leniora.  Hinc  ad  incidendan| 
pitiiitam  commeodantur  falta,  inprimis  f%l 
aminoniacys  cum  rheo  vel  rjid-  Jalappae  CQ* 
pnlatus  et  coptafu^  aquae  potus,  adaoigendpi 
vcnnes  liannuin  apglicunv  cutii  draflico  mi» 
fluin,  contra  fic  dicla  fpccifica  remedi^^mer* 
curiiim  dalL-eiii  vcl  eius  deco^lam  a^uam,  fo» 
inen  (abadiilpc,  NVfPBRTt,  HPRftS.N^ 
scH  WA  NDi  et  vAGi-£Ri  arcgna,  p^run» 
vel  nifiil  proficere.  Bopus  ei|(Q  0  P  1?  Z  i  X 
praecurfor  Q\.  b  l  Q  g  h  efl,  eius^ue  liber  ^ 
bibiiptheQis  prsadicpnim  a|)e0e  Diillo  tppdo 
potefl.  .    ^, 


M.  VAN  PHBi,s vM  Nt^turgifchichU  dtr 
Sprin^ipiitrmcr  etc.  L  e.  hiflpria  Afcir^ 

dum, 


PtUftJUm  hift.  A/cMridnm.  ii^ 

dutift^  cJiM  g  1 6  tt.  Ve i  s  B,  D.  mcdicQ 
Alteriborg.  c.  figg.  /.  Toih.  GotlMic  ap, 
ErtingCTiMn.  17^1.  g.  pagg.  15«,  11  Tom. 
I78X.  pagg.  330. 

JJota  cft»  fedfariof,  hiftaria  phyjiohgua 
Jlfiaridum  (c,  fig.  aen.)  auft.  ^.  f;«i  Pkelfim, 
Med.  UoS.  Lcouard.  i^6%.  %.  El  hi/loria  Jif 
eoridum  pathalagica,  aatl.  M.  v.  Ph.  Lcov, 
1^6%  hiA6  vttii^  vtilifllmi  libelH  neqoaqnam 
fupcrflua.  Id  viluni  dolenius,  vcrfioneili  hanc 
ilcc  vbibis  fiddm ,  nec  le<fta  facilcm ,  cr  liine 
inde  opcrafum  vitiii  plenam  effc,'  (id  quod 
ttfmen  e«  partc  et  obfcufo  fcribcndi  gencri, 
quo  auiftof  vfus  cH,  ct  drgumcnti  grauifati 
debetur)  dcinde  nuspiam  fubicifla  cfle  rccen- 
tiofum  inuCnta  et  corrertfoncs,  quas  et  natn* 
r^!is  afc^fidufm  hiOofia,  ct  pathologica  illo 
ibhinc  tcmpore  cCrtiiritne  rcquirit.  Man* 
cum  ergo  ct  imperfc^um  opuaf  feft,  cui  fup* 
pleinenta  quacfas,  Definat  vefo  in  pofietum 
Sonorum  noflfor uin  vulgus  ftbi  foii  fapere, 
et  /cx  naturac  prudentibus  ^t  fcifcitentur, 
ifuam  tale  opu$aggrediantur,quid  fa<f)u  optis 
fit. 


FttANC.  MiLMAN    BenierkungM  iiber 

die  Natur  und  Heitart  der  JVafttrftHhi; 

P  3  h.  e^ 


tJO  //•  D$  libfis  notds.    . 

Ii.  «^  obferaata  de  natura  et  medefai  by- 

dropis;  vertiteLat.  l,  c.  segeh,  A. 

M-  D.    Brunouici  ex  o&  oiphanotroDlu 

17«».  «.  134  pagg. 
Latine  prodiit  ifle  dodus  ac  vtilis  libellus 
praeterito  anno,  nec  indignus  erat  verfione. 
theotifca.  Eft  enim  audor  nofter,  fi  quis 
aUus,praeco  non  vltimus  medendi  viae,quatn 
hydropi  aptililmam  discerat  bachervs,  i. 
e.  per  potulenta  attenuantia  et  copiofis  data 
cum  diureticis  et  pilulis  tonicis  copulata.  In« 
uenient  ergo  ledores,  quae  cum  ad  naturam. 
morbi  diri  perfpiciendam,  tum  ad  caufarum* 
recenfum  rite  aeflimandum  et  ad  curationem. 
dextre  abfoluendam  vUo  modo  pertinere  vi^> 
deantur.  Praeter  baec  vero  dodle  ofiendit 
audor  noOer,  quam  male  audores  noflri 
HiPPOCRATEM  explicarint,  quafi  vero  is 
bumedlantibus  prorfum  interdixifiet.  So^ 
lebat  enim  diuus  fenex  hydropi  mederi  du- 
plici  via;  aut  medicamentis^  aut  vi(Jhi.  Hic 
exGccantia  fuadet ;  ibi  attenuantia  et  ptifanas 
iubet,  vt  corpus  bene  praeparatum  ad  medi* 
cinae  potionem  fit.  £x  his  intelligitur,  non 
male.agerc  noftros  medicos^  fi  vel  ipfuiti 
fenem  eiusque  fequaces  adeant,  quia  ifta  ie. 
Aio,  (expertus  dico)  muitum  vtilitatis  parcro 
iblet^  certe  acuere  iudicium,  fine  quo  feliic 

ibrto* 


Mitman  de  kydrope,  9  3 1^ 

fortunatusque  pradicus  ncmo  efle  potefh' 
^ub  finem  addita  ell  formula  pilularum  toni^ 
iartm  b  A  c^  H  b  r  i ,  quae  cxtrar^o  hcUcbbri 
liigri,  myrrha  et  c^rduo  bcAcdido  puluerif. 
conflant,  et  fahitarcs  'effc<fltis  hoc  in  morbo 
debellando  edidifTe  dicuntur. 


Verfueh  iiber  den  Plan,  den  der  Stifter  der 
chrifilichen  Religion.  zum  Bejltn  der  Menm 
fchenmtwarf;  h.  e.  de  confih*o,  quod 
pro  falute  humani  generis  audor  reli- 
gipois  Chriflianae  cepit,  Wittebergae 
etSerueftae,fumtu  Zunmermanni,  pagg. 
167.  8.  i7g2. 

Audop  libri  huius  memorabtlis  efl  V.  Ck 

TRANCVOLKM.     REINHARD,     Philofv 

Prof.  apud  Witebcrgenfes ,  qui  ante  annum 
hbc  argumentum  Hbello  academico,  ktine 
fcripto,  traclauit,  quod  nunc,  precibus  mu!to* 
rum  commotus,  maiorisvtiiitads  gratia  lingua 
patria  donauit.  Nouum  plane  genus  apglo- 
giae  pro  chriftsana  religfone  eft,  quod  audor 
tradit,  et  quia  quodlibet  verum,  quo  magis  iK 
ludratur,  eo  certius  perfpicitur,  non  tcnue 
profedto  mentam  videri  debet,  quod  fibi  ad* 
quifiuit.  Quum  enim  peruulgata  effet  hucus- 
quc  ratio,  audoritatem  religionis  ChriiUanae, 
P  4  vel 


*9)S  i^«  Di  tibrii  ntmit. 

it\  fx  iodole  ftnimi,  qud  Iefu&  erat,  vel  A 
i>peribu8,  quaecfSciebat,  vel  ex  vlilitate  d<K 
lilripae  iplius, .  qu^ni  proponf bat,  vel  ex  fe!i- 
^itaie,  quae  inde  in  orbem  terrarum.'  redufV* 
dauic,  dcDionftcandi;  A.  noHer  aiiud  iogreflus  ^ 
eft  iter  oAendendO, /tt^in  illum»  quem  lefus 
intenderet,  eum  a  Deo  nuiTum,  Dcique  inter 
homines  eiTe  interprctem,  teftari.  Namque 
Jlle  finis  n6n  vnum  et  altefuf|i  honiinem, 
vel  vnum  ant  alterum  ordincm  lioitiitium,  vcl 
vnicom  terrde  tradum,  vei  hoc  et  aliud  tem- 
tus  fpe.^ldbat ;  fed  erat,  fi  quis  alius,  genera* 
fls  et  infinitus;  homines  onmino  bmnes  com« 
ple<^ebatur,  ct  feJicitati  bmnium  per  omnta 
iecula  promouendae  profpiciebat.  Atque  talc 
i^didem  coiifiiiom  quum  ingenl}  vim  plane 
infinitam,  eximiam  animi  diagnttudinem  et 
lapientianY,  b^neuolcntiam  vere  diuinam,  ad- 
mirandam  fbrtitudinem  et  cdnfiantiam  in  illo 
«fiiifie,  tcfletur :  lefum  fane  honiimim  maxi- 
>tnum  et  vere  dioinum  habendum  efle,  planiC 
•fimum  eft.  —  Au(Aor  multa  mentis  peripicacit, 
Haultaquc  interdum  eloquentia  koc  argiimcn- 
tnm  pcrfequitur.  DemOnflrat  primo,  qualis 
-fuerit  fcopus  ille  vhiuerfalis,  quem  lefus  fibi 
propofuerit ,  fcilicet  homines  onmes  virtiHo 
•ab  ipfis  exercenda  ad  fuitimam  fclicitatcm 
perducendi,  atque  proptcrea  meotem  illorum 

doari. 


Reinhard  de  mJ!ihLfu  ChriftL     tl% 

d6ddiia  diuidOy  de  Deo,eiii9<Hie  ^ooidentifl^ 

jde  viia  fMtura  cet.,  illuininanai,  tt&\  nudiutn 

i|vctilc»ndi,   et  nnitttum  inter  illos  aaioreiti 

iGcendendl     Docet  porro,  nemin^m  antelto. 

fBm  tale  quid  fibi  excogitaiTe;   onines  eniiii 

fopulos  tuin  aut  rudes  et  barbarot  fuiile,  aut 

patriae  tantuni  aiiiore  aiFedos,  vcnie  humani«i 

Aatis  autcm  plane  igdaros  et  e.xpertes,  adeoque 

et  viros  illos  niagnos,  qui  inter  e09  ilonuf. 

feqf  pi^eclare  meritorurn  gloria,  de  popula^ 

ribus  tantum  fuis  bene  mereri  fluduifle  aut 

vtcumque  mcritos  effe.     Recenfet  hic  figilla. 

tim  andquos  ciuitatum  flatore^,  legumldtores, 

•patriae  vindices,  imperatores,  reges  et  philo* 

•lophps,  quorum  nuHus  tam  vniuerfim,  tam 

•benigne,,tamque  e  Jonginquo  prodefle  flii» 

•duit,  qu^m  lefus.      Comparat  igitur  ctim  eo 

omnes  hos  nominatim,  atque  h^ec  fere  libri 

.pars  praecipua  efl,   ernditionefnqut  pafiter 

^itque  acumen  et  aequitatem  amabili^m  Au<^cw 

ris  comprobat.   Perleda  autem  h^  irtducftio. 

•ne  nihil  apertius  efl,  quam  quod  indeinftr- 

tur^Iefum  nempc  virum  fine  eitemplo^  et  U» 

givtum  coelitus  miifum  efle«     Namque  illud 

C0nfiltumeius,quod  mitti  mprtalium  inii>ed- 

:tem  venit,  non  cogttttione  modo  concoptinii, 

(ed  etiam  re  vera  inchoamm,  et  magna  fui 

partc  iam  perfedum  efl;.  dninu  etiaiii  virtv- 


^34  ^^-  ^^  ^^^  nouis. 

its  fupponit/  qaae  humanam  facokatem  pla* 
ne  fuperant ;  neque  ab  vUo  vmquam  homi^ 
ne,  e  nulk  fapientiae  fchola  haur4r!,  vriice  t 
Dco  ipfo  proficifci  potuit  —  Ncn>o  facile  erit^ 
quin  magnam  ex  hoc  libro  capiat  vohiptatem, 
Kilicet  aptifHme  ac  venuAe  fcripto;  nemo 
etiam,  nili  plane  durus  et  pcrtinax  veri  ofor, 
quin  hoc  vno  libelio  perle^o  amare  difcat  et 
i^eoerari  Chrifti  difciplinam. 

RB. 


Symbola^  ad  interpreUUionem  faeri  codicir 
f^oL  1.  Fajcic.  L  qui  continet  obferua^ 
iiones  in  Cantic.  Cantic.  audlore  geo. 
ALEX.  RVFERTi^  Gyiun.  Stadenf^ 
Conr«  Gottingae  ap.  Io«  Chriih  Diete- 
rich.  I78X.  S.  p.  114« 

In  hac  penuria  iuuenum  acadetniooruro^ 
qui  grduioribus  literis  operam  nauant  ftre* 
nuam,  fumma  cum  animi  voluprate  incidimus 
in-egregium  hunc  et  excellentem  difciplinae 
Heynianae  alumnum ,  qui,  quantos  in  literis 
politioribus,  praecipueOrrentalibus,  progrefTus 
tecerit,  quot  et  quam  vtiles  libros  diligenti 
snanu  verfauerit,  quantum  ab  eo  ia  poflerum 
exfpedlandum  fit,  erudito  hoc  fpecimine  de- 
clarauit.      Syrum  interpretem,  quem  ceteri 

Cantici 


Xuperti  JifmMae  adFi  T.  mterpr.    2}^ 

Canttci  Canticon  comtnentatores  fere'negle<' 
xenmt,  folleiter  contulit;  atque  ex  ione* 
311,  dQ<9iiniBi  Angli,  nunquam  fatis  adini« 
randis  commentariis  Poen  Aiiat  tum  Arabuii^ 
tum  Periarum  poemata  ad  Hebraicum  hoQ 
Idyllium^vel  potius  Idylliorum  fyliogen  illu* 
Arandam  adhibet ;  vt  de  multis  aliis  Tubiidiis» 
quae  in  vfus  fuos  vocauit,!  taceamus«  Quam 
pag.  8S.  profert  pun(f)orum  emendatiooem  in 
voce  "^p^^aN,  pro  qua  efFerre  fuadet  ^p/£>?, 
fcafurigo  aquae  a  pSJ  egrejjus  ejl,  iam  inuo* 
nies  apud  fummum  michaelem  Orient 
BibL  T«  XH.  p.  150.  Bis  fpe  excidiire  fe,  quam 
de  Bibliis  Kennicottian.  conceperat,  queretur 
audor.  Nam  VI,  11.  pro  rUS  codicum  nuU 
lus  prae  fe  fert  7U ;  neque  id  mirum.  Quum 
%)1  nullibi  in  facro  codice  exOet;  TUN  et7U 
a  fcribis  permutari  non  potuerunt.  Deinde 
■iriOn  non  repertum  fuit  in  codicum  quo- 
piani  pro  inon,  licet  haec  varia  vocis  ledio 
in  Pentateucho  obtineat. 


D*ANviLLE  Handbuch der mitttern Eri* 

bejckreibung ;  i.  e. .  liber  manualis  Geo- 

Pl     graphiae  medii  aeui,  fiue  eorum  (la- 

tnum,  qui  poA  interitum  regni  Romani 

orti  funt,  cum  mappa  geograph,  Nq- 

rimbwi- 


%l$     .        tl.DiSbritmmi, 

rimbergae    in    tabema  Sdineiderianii 
itS».  S.  p.  »^o. 

Tttcmr  Norlinberga  kudem,  qtranr  liM 
dudum  apud  erndicos  peperit,  quod  nempe 
boitarum  msippitruni  librorumque  ad  Geogra- 

5)hiain  fpeclanrium  offtdnas  habet  inflrut^ir- 
imai  M^ppi^  Danuillianis,  orhis  antiqui  fa. 
ciem  defcriliencihus,  quas  vna  cum  commen- 
tariis  ibi  prddiitTe  cbnflat,  nunc  peroppor* 
tune  accefiit  hic,  in  quO,  quaiis  pofjea  fada  fft 
terrarum  conditio«  txliincflo  nempe  in^peria 
Komano,  cbndltio,  et  fermone  enarratcir  et 
Sn  tabttla  pitlb  ob  oculoa  ponttur.  Noh  oput 
eft  dotes  et  virtutes  libri  archeiypi  fufe  perfe^ 
qui;  ilbeenim  dudum  eruditis  innotucrunt, 
PrtMiierat  primum  a.  1771.  ita  infcriptus:  J?. 
taisforniif  en  Ettrope  ^prh  la  ehtife  de  teni^ 
pire  Romain  en  Oteidf^nt.  Qtfare  et  veriionis 
huhis  Germafticae  infcriptio  latior  cft,  ct  plu« 
Ta  pfomittit,  quam  ipfe  libcr  continet.  NoA 
edm  omnem  aeui  medii  geographiam ,  ne- 
que  adeo  omnium  regnoruini  quae  pofl  Ro- 
manum  orta  funt,  notitiam  dedit,  fed  pro« 
uinciae,  quarum  defcriptio  datur,  fcquentes 
funt:  Oermania,  Francia,  Italia,  Hifpania, 
Bri^tannia.  Hi^e  qMibos  fini!  ms  iridufa* ,  qui- 
bui  populis  cultae,  quos  rcdores  et  quam  rci 
publicae  ratiooem  nadae,  qoas  expertae  fint 

fucceflu 


fuQpe^  tf mporis  mui^iianf^  tt  (Ofmidiones 
rerum,  vt  haec,  quae  fiun^  eO,  itlmun  forma 
emergeret,  hgc  potjillimm,  ex  JblUWridis  illo* 
rum  temporum  difquinuir  aucflor.     Interpres 
officio  fuQ  bene  fati^feciife  vi^etur,  rii6  quod 
vellemus,  accuratius  paullo  laudaflQt  ifiripto- 
rum  teftiitionia^  quani  FrancogalUis  fecerat. 
Haec  enim  per  totum  Hbrum  vage  iadaiodnm. 
nominatis  iu  vniiierfum  fcriptoribus,  addu-   > 
cuQtar^    faepe  etiam  ad  iiionuhienta  ct  dK- 
plomata  prpuocatur,  et  incertus  r emittitur  lew 
dor,    vbidemum  illa  deprchendere  ppflit» 
Nec  inagni  momenti  funt  notuiae,  pamm  a^ 
interprete  adieidtae.     Bene  autem  fedt  ()uq9 
0  A  N  V  I L 1, 1 1   fcriptum :   CorifidtraHons  ^- 
ntrfii»f  d  fe^u^  H  kr  eofmoijfoHcet ,  me  d^ 
mafuii  ia  comppjkhn  def  &Uvraget  d$  Geogrc^ 
pkie  d  Paris  ijjji  in  cQmpendium  redegit,  ct 
ioftar  pirae&tiQnis  au^ris   lihfQ  praemHSt 
Prominit  tandem,  fe  duo  alia  eiusdem  fumml 
Geographi  Qpufi^la,  cjuae  de  T^urcico  et  Rult 
fico  regno  agunf,  etpariter  ad  Oto|rapbian^ 
mfd(i  %euip^(}nem,  tanouamidteramhuiQi 
(»perjldpartem,  editflrum  eue.    '  ' 


,  dii 


838     '  '^    11.  De  Bru  muit. 

diiSiltiUkrdteii;  h.  e.  de  tefludinibd, 
oMeruataphyfico-dnatotnica.  Norimb* 
ap^  R»%iufn;  1781;  4.  ps^-  3*. 

B I V  $  D  B  M  phy/.  anat.  Bmerkungm  nber 
den  Biber;  h.  c.  dc  caflorc,  obf.  phy£' 
anatom.  ib.  ap.  emi(i  vflz.  4.  p^gg*  31^ 

Gratiilunosfore  bosce  libellos  hiflbciae  ns^ 
Walis  %ut9toribus,  certiiGma  fpes  efl.  Etfi 
coim  ab  n^ico  Gedaoeixn  praeteriti  feculi 
rro^i  funt;  continent  tamen  multa  ct  ocui» 
m  fubiiciunt,  quae  ad  penitiojrem  borum  uit» 
^alium  iabricam  perfpiciefidam»  Sifluotut 
cnim  tcfludiois  ct  cafloris  partes  externac  ct 
jnternae,  vt  iacile  inde  coUigere  poiCs»  muU 
tgm  borum  libellorum  lec^ioAcm  figurarumt 
Que  perjuflrationem  confi^rre  deberc  ciim  ad 
iapientiam  crcatoris  admjrandam,  tum  ad 
laetiores.pi^c^efrin  ifiteUigfiidos,  quos  fecit 
mus  indfe  ab  obitu  au^oris  in  natufae  inu^ 
/ligatipn^  Keflant  reUquiae  conchyliologt« 
^  cae,  quae,  vt.breui  cum  cgpidis  talium  rerum 
commumcfijytur,  fiMtdubioaptwdum/pcfifi* 
^crtim  ii  Cl.  s  c.H  r  o^p,*?: Ji;K,  ? vt  fpes  ^l\  hac 
in  partc  recentiorum  inucnta  addiderit> 


^plr^  Jihi  fur  Litbhaber  *  der  SchhnKeit ; 
h.t.  MedicUs  femeUarum  pukbritudinl 

coofu* 


Medicusfemdlmr.  pukhriL  eonfuU    23^ 

confalefls.     Heidelberg.  ap.  PiahlerunL 
178^.8.  pagg»448.  '  / 

^  ftaculum  mefuKTe  *t!dtfrer,  fl  *ffeco,  quod 
fliunt,  pede  taiti  elegantem  ot)enam  tranfire 
vellein.  Ihfunt  enim  haud  (pernenda  prae^ 
i6pta  puIcKHtudinU  et  confeniaridae,  ct  reflii 
tuendae  medicinis  non  infalubribus,  ideoqud 
de  pulchritudinis  fenfu  generatim,  (fe  Oatura 
jufla,  cute,  piUs,  oculis  atque  fdper^iRo,  .nafo; 
ore  animaeque  jTokore,  dentibus,  habitu  cori 
poris  externo ,  vnguibus  manuum  et  pedum, 
tuauiter,  haud  raro  affedate,  difleritur.»  Qua6 
'medici  iunioris  (talis  enim  aucflor  effe  yiSei 
tur)  monira  fi  cognita  fibi  reddere  ac  fcqui 
velint  virgines  et  vxores,  iuuenes  asque  marji 
li,habebuntfoha(re,vnde  aliquando  fibi  plaii^ 
dant.  Nimis  enim  huius  ornamehti  vel  nel 
gligentes,  vel  curiofae  funt  femelfae,  etmai 
gis  illicit^  fanifatfqb^  adueffa  l^emecKa  adhii 
bere  gefliunt.  Ecquid  vero  n^agis  oremiinid 
tindto  et  dentium  carie  ridiculum  e(V.>         ^ 


Opera  omnia  SOnSforum  Patrum  Graeco^ 
rum  graeee  eilatine.  f^olumenXI.  Wir^ 
ceb.  ex>  offia  StaheL  tiS3^  pa^g.  4t2. 

Opera  omnia  SanStorum  Patrum  Latifiorvni. 
f^oluminlf^^h.iTp.  pigg.604, 

Prius 


Yritts  bonim  voIumlnuM  exhibet  (higims 
operum  tomum  qmntum^  oinuruciTiConiinen- 
fsiria,  SeleA^ ct. Hq»w1w  mCre0efin,-«  m 
pxoduin,  Imioe}  ^oH^rm  Qypmm  ppergi» 
tomumfmndm»  \n  qgo  priDiuo>  cQm^^rent 
reUqua,  jquae  huic  (priptQn  tfibuuntur,  clei% 
de  quntuor  appendices,    In  ijlis  te/limoni(fum 
librostm  excipit  e^chortfitio  ad pomitentiam/v^ 
Cypris»ni  eiitionibus  autea  nondum  r^pertui 
libcr,  buc  vero  relaegs  ex  j  q.  c  h  ny  s  o  s  t. 
TROMBisi,l.u    «necdotis  patrum  L^tinOr 
rum  Qpufculi?,  (Vol.  II.  Ppnoji.  1751.)    Vid^- 
fur.et  nobis  liaec  exhortQtiQ  Cypriani  eire,  ob 
infignem  cum  taftimonimim  libris  fimilitudi- 
x\tt\\  adeoque  cum  bis  plan^  vqum  opu$'e$ 
/jcere*    N^ue  illa  contemnenda  eft  prorfiii^ 
quipp^  yptuttae  verfionis'  portionQm   fiftcns 
pou  tpnueiw.  ~  Prima  ap^endix  ppmprebei{- 
ijit  ea,,.4a^fi  |iigai<tj^vs  ,et  m a r a.^ v ^ 
patn  Cypriani  opcribus  yul|aruntj    fecuncm 
CypriafM.-^ptiocheHi,  <ju^e  putaniur^  ..f^'^^|? 
Nouatiani  opufcula  duo  j  cjuarta  denlqueMi- 
nucii  Felicis  OclauiuTn.  ^  "flTdierta  eft  praeci* 
jnaiciftiaflHV-varictas.     .Piroxfme,  Vt  a^pi- 
ttm^  inieqoeamr  EurebtTct  Atb^fiafii  t  Grae* 
cis,  .4rnoJbir et  laadkiitil  eil^tinis  Patribus 
opera.  3pem  qu^ue  facH  cditor,  Ven.  omr. 
THiiR,  rc^udeiujae  Cowi//or«^ifi  CQlLJyfanUan. 

'  Dit 


Crellii  nouiffl  imunt  (hm;  TJVl  et  F.  Ji^t 

;-    Di^  niwfimc  EutdeckufigeH  m  der  Chmu; 
h.  e.  /Noui(ruiie  inuenta  chemicsi,  colle« 

d^   ft   D.    tAVRENTIO    CRELL    etC. 

T.UlJ.ity.    Lipfia^apud  Wcygaa- 
dttou  iTl^  cum  tabula  aienea. 

Continetit6r  in  f  ziar/a volumine  I.  k  o  c  s  9« 
'tiNt  defcri^ptio  lottlt  ad  ex^Mitienta  chemi* 
ca  vtiiis,  qnem  tabula  adiecfta  exhiber.  II. 
Cel.  LiCHTBNSTfiiKii  additameiita  ad 
"hifloriam  falTS^  ex  gummi  b^nzoino  parati. 
Enarratur,  oita  ratione  in  hoc  fal  agunt  ignis, 
aer,  aquflf^  iA  a^idum  vitrioii,  nitri,  falis  com- 
<iiiunis,  plamarMi,  ^idu^  {>kit|gt9edinis  et  fof- 
'micaruin»  (^l^fuecini,  aciiiium-fulphuris  vola- 
tile  ct  phofjifhoii,  fpiritus  tini,  fal  alcaJinum 
-fixuna  plontsiriufn  et  fofliie,  ^l  aJcalinam  vo* 
-feiliid^et  ^UeKhtodo  fal  benSOiW^fin agflt  in  ter- 
'ram  cald^  l^hfam  falis  aiiMi,  I»hli|)in4s,  fyru- 
-pCHn  vibliMiTl  ^et-  pigmentd<m  ^  <}uod  laccam 
%^dam  ^Aiti-m  ii«eKiAKNi  expe- 
tim^ntacdiiii-md^Aefia  vitriariorum  pura,  ra- 
•diatsi  et%^e<idente  Ilfeldenil  capei,  et  ex  ea 
-pjiraia  Wift^Klil  VHetdlica/  -Ett^i^^  Vttdis^ 
iuitis  magfienae  cum  vncia  ^  cttniidia  catcls 
•totidemdue  f|[Kid'  ignis  ope  in^trum  abeuif- 
tk^y'  ^^^  Vna^pytueris  carbonusi^  *et  quatito|: 
*VRciis  faK^eotivmunis  igne  forti  j^r  horam  ot 
^bmidiam  IEi|fi4  feptiiagima^^lefligrana  mcMiU 


ijl^  11.  Di  Sbrif  wmif» 

coloris  caprei,  (ex  grana  metaili  coloris  firrei, 

et  vtriusque  huius  maleritte  ttietanicae  ex  cen« 

tum  et  decem  libris  magnefiae^  libras  ^uamor 

et  dimidiam  obtinuit.     Maxima  pars  prioris 

metalli  cuprum  erat,  et  poderius  lemim  con* 

.tinebat.     IDL  V.  VL  h  e  y  i^  r  i  experimenta 

cum  Anemone  PulfatiUa  L    L^pidio  fatiuo 

.  L.  et  Teucrio  Maro  L.  capta.    Ex  priori  ptan- 

jta  materia  camphorae  fimiljs  ieparata  c^, 

.VII.  VBSTRVMivs,  pharmacopoeus  Ha« 

^melenfis,  ex  lale  communi»  magneha  vitriario* 

.rttm,fpiritu  vini  et  oleo  vitriol!  aliquot  guttaa 

.oaphthae  (alis  narauit.    Audor  fibi  perfuadet» 

-acidum  falis  Ideo  haud  facile  cum  Ipiritu  viqi 

in  naphtham  mtitari  poffe,     qoia  multum 

'<f>hoyi^ov  contineret.     At  enim  vero^  non 

^perpendet)  addurn  nitri  rauito  maiorcm  mo* 

.dum  iUius  contioere,  et  faciUime  cum  fpiritii 

/vini  in  naphtham  abire.    Npq  maior  ^Aey^ 

^ov,  fed  aqa^erm^di^  in  acidofaJii  comeatuii 

^ulfa  eft^.ciHr  difficile  c^m  fpiritu  vini  intim^ 

mifceri  queatt    V^L  HAasMANNi^  phar« 

iinacopoke  Bremenns,  obffruatimea  qc^ck^ 

Jore  caeruleo  gummi  guaiaci*     Piiluerem  hf^ 

ius  gummi  vitro  inclufum  et  luds  radiis  exm 

f^fituinaii  fis^I^um  coloreip  quodammodo 

lAQctffiSty  obferuauit*     Tota  obferuatio  de» 

:ilioiiftrat|  eiu$.auSorem  noc  in  ph)ffic%  ncc 

-•^  -*  '  *■  in 


CtelUi  notti/j^imtmt.  tkm.  T.llllet  K  M^ 

m  chemia  dfe  veriamiiis  et  plora  ad  chemi- 
cum  pertiacre»  quam  res  mikere^  et  ea,  qiiae 
feailbiisieohtuleruQt,  notarey  vti  fifai  hodie 
vHuilti  perfuadeot«    lam  non  lubet  ea  repete- 
.re,  quae  in  Commentariis  liierartis  anni  1781. 
pag.  $8S  feq^  expofui)  ex  qoibus  adparet,  cur 
bonum  et  acklo  nitri  caufltco  noninqoinatoai 
fpiritum  nitri  duk^m  obtinere  non  potoerit. 
Eiusmodi  puTos  fpiritus  nitri  dulds,  idquod 
.me  et  audkores  meos  eiqkecaentia  faepius  re» 
.petita  docutt,  a  refina  guatacaoa  noa  fit  cae- 
^dieuSk    .Colbritaque  caeruleus  admixto  B^u 
.ritu  nitd  dokd  exoriens  certe  teflatur,  acidmn 
jniui  cau(Hcom  di  inefle,  nam  de  hoc  foio» 
•non  de  quouis  nitri  acido  fermo  fuit,^id  quod 
.ex  experhnemo  in  Comaientariis  liter.  anni 
.1779.  p.  74^  et  in  diaHl  clwmict  parte^qu^ria 
^  248.  in  medium  promta,  cuiuis  cbemico 
.patebit . .  .ViIU«  t  t  l  s 6  j^i  k  t;v  s  in  aqua  de» 
-iteUata  £Eitiinls  Apii  Petrb£Blini  L.  pofi  quin^ 
-qu&  h^domades  cryftaUoi  virides  mmores 
«eperit»  f  a  J3  i/r  2  k  t  v  a  iam  aimo  vn^  eius^ 
'jnodi  coyflaUos  floribua^beoioes  fimiles  d«« 
jraote  deAiUattone  fubiimari.obferuauit.^    X» 
ilL  ABiCiiiva  e  doabns  vnciis  £inci,:ief 
ffer  aliquot^hotas  inigne.retqntis^  duas  vndaa 
cCt  dimidtam  cakis  eius  obtinuit. -^  Sequuntor 
«xce^a  ex^li^is  ad  Ilk  Ed^orem  da(is ,  ex 
Q^a  com» 


jm 


li:^Di  Ubris 


•comtnentari»  fodetatis  regtae  Soecioae,  H«r« 

lemeniis  et. mediconiin  larifieotitim ,  nec 
;iion  recenlioQOslibronimcbeinici  argutnend. 

Ad  cauflam  incrementi  ponderis.  nonnuUa- 
.rum  cakiom  metaQicaram  inquirendam  IH. 
'Editorzinci  calcem  acido  fajis^^^oyiw  pri- 

uato  foiuere,  *et  ea,  t)irae  duraate  iolutioiio 
.  adfcendunt;  cotligere  tuadct. . 
..  In^eiusdfim  libri  parte  ^ssto  occurrunt  L 
- V I G  L E  B  i li.iaqtttficio  dittBisa  iialofacfanes. 
•in  vncia  vna.  eius^  terrae  fdiqeae  drachmas 
•^quatuor  et  vigtnti  gcana ,  et  (juatuor  dracfa- 
itoMs  et  060  gramxerrae  foBsiimara  reperit. 
JL  Epitome  orationis  Cd.  istorrii  <]e 
.  c<Knti)odi%  qoae.ex  cbetnica  illuftratione  na* 
/rforae'ignis.fit:flcriain  medicioam.  redundant. 
*JiL  w«RMs:!rA^ii  inquifitlo  ebeinica  fae- 

clxari  ladis,  ^u(sd.«x  acidoifacohari,  pauqn 
^erca  |calcarea«t  Xffhoyasof  jnixtUm/e(rey  docct. 
.iUI^  Modui  nap^tttl  Wi  iniaidum  mk* 

sbotkm  FifcheriaQam>  feu  Biackiaaam  parap* 
•ill  '  C^HMMndat'  faBnc  metbodum  pfaanpa-i 
-dopoeis-  au^c^aHrioBTimu^  ^«-Seii^fcrociit 
.ibedicinam  fitcientQs,  aa  caitiAasivires,  qiii. 
"bus  altiera,  absque  aquae  admiflioiie  paratn 
«siaphtfaa'  nijaa^racdit^  eft,  liflfaeittj<  Ego  faqe 
'  dbferentlam .  ^&iflt^itatis,  in  pritnis  in  fpa^mia 
•ieQkadis^  ^piitt  ib^eniaui^  icuiur  cauffan 
-iir  j  *^  cfae- 


Creini  nomjf.  inuent.  ^hm.  T.  IW.  it  V.  %i^:^ 

^^mk\  facile  [Tcfrpicient  V.  binDhb*! 
w  I  V  s  nonnglJ;{  t?xperimenl%quae  cunv  wa-: 
gneiia  vitriarioruni  cum  nitro  igne  liquata 
cepit,  defcripfit.  VI.  b  e  r  n j  g  a  v  1 1,  con- 
cionatoris  Megapolitani,  cxpcrinienta  »d  aci- 
dum  inaere  repcriundum  ipe<nantia.  SoMi* 
^iuuni  plantarum  purum  in  aerc  cxpofuit,  ct 
ex  eo,  adfofo  olco  vitrioli  acidum  Icparauir, 
m  quo  ferrum  foluit,  et  hoc  admlfta  Hxiuia 
^lngdinis  caullica,  non  caeruleo  fid  Tufco 
colore  praecipitauit.  X\h  Eiusdrm  intjuifi» 
tio  lalismcdii,  quod  in  citTeribus  claucllatis 
rcperiri  folet.  Huc  fal  mediumboraci  fimilc 
cfle  putat,  cx  quo  adhibitis  acidis  fal  ferc  in- 
iipidum  cxtraxit,' quod  ^  nattrram  falisHom- 
bergiani  quodammodo  accedit.  VIII.  i  l  4  e- 
M  A  N  N  V  s  pyrophori>m  cx  alumine^  fale  tar-I 
tari  ct  pulucre  carbonum  parare  docct,  et  (1 
ignem  condperc  nolit,  aliquot  guttas  acidi 
nitri,  vd  florcs  fujphuris,  vcl  puluerem  py- 
rium  admifccre  fuadct  VIIII.  lil.  £ditori$ 
cxperunenta  cum  fpiritu  falis  dulci  w  e  s  t  r  v- 
M  1 1  capta.  Pericuti  expers  eflc  remcdiunv 
easdemque  vires  medicas  habere,  ptrhibet* 
Practer  exccrpta  ex  lit^ris  cben»icorum  cC 
tnon  Jincntis  locietaris  medicorum  t^arificn^ 
iluu)  atquc  acadcmiae  Parificnfis , .  dcc  nop 
r  Q,^^  -         ^     xeceoi 


recenfiones  librorum  chemicorum,  confifo 
oonoulla  ^  noua  ^emi^  adieda  fiint.  ^ 


VorfleUung  (kr  Gfftime  auf  XXXll^ 

Kupfnrtc^eln,  newh  der  Parifer  jiusgab$ 

des  JPIamJieadifc/ien  BimmeUatlas;  b.  e« 

Nooa  et  auifla  editio  Atlaotis  €oeleni$ 

Flamfteadiani,    audore  Cei  ^odio^ 

AHronomo  Berolinenii«       Berolini  et 

Stalfundii  redemtore  Langio.  XI  plago* 

l^e  forma  quaterna  oblonga  maiori,  tabb, , 

XXXiV  aeri  incifae ,  9  poUices  rbenoL» 

fere  longae,  7  fere  lataOf 

Atlas  coelenis  Flamneadianus,  qni  a.  tjzpk 

Jjdndtni  la  plagg.  formae  maximae  prodiit» 

^raonantidimos  qoidem  erat,  fed  ob  pretium 

non  omnibus  parabilis;   vnde  bono  confilio 

FORTiNvs  Parinis  a.  Mfj6.  nouam  editio^ 

oem  forma  minori  parauit,  in  qua  fimulloca 

fixarum  ad  a.  1780.  accommodauit,  et  deticeai» 

tionem  nellarum  aufiralium,  a  DEtACAL«» 

t«  I  o  obferuatarum,  aliamque  addtdit,  in  qus 

ilellae  praecipoae  itneis  coniundae  exbiben^ 

tur.     Has  tabuUs  omnes,  infigniter  corredat 

ft  auSas  iam  prodire  iuflit  foleniifimus  Bo# 

9  <  V  a«    Catato^us  Flamileadianus  continet 


Bodii  saks  coekfiif^f^laaiftead.     147; 

awflellas,.  Gr€»ouici  confpicuQs,     H^nmi 
nmiierum^x  obferuadoiiibus^^EVBLix,  t. 

SlAYERIy    BELACALLII,   MONNIERI, 
SfStSIBSI^  C.   MAVERI,    OAR(^VIER]: 

fim  quani  oioo  fldlis  auxit  editor  huius  At« 
Jantis.    SiHunt  nempe  bae  tabulae 

in  aflerismk  borealibus  ftelias    zoj^ 
.    in  Ziodiaco        .         -       •.      174^ 
in  aflerssmis  auflralibus,  vsque 

ad  37  ^  gradum  ckclin.  auflr,     9S9 
In  auflrallbus ,  infra  horizon- 
t^tn  Berolineufem  iatitantes      &80 

Summa    509 

Catalogus  Ptolemaei  continel^  tantum  flellas 
loz^  j  vnde  patet,  quanta  incremenfa  Aflrop 
gnofia  noflris  praefertim  temporibus  ceperitK 
btellarum,  ouae  fupra  horizontem  Berolineo^ 
fem  ndn  alTurgunt,  praecipuae  tantum  funt 
appodtae.  delacallivs  ad  caput  bo* 
nae  fpei  incredibili  labore  decem  mille.flellas 
in  catalogum  retulit.  Tabulae  manu  claTi, 
PAN.  BERGERi  nitidiflime  funt exfculptae^ 
in  aliquot  iiguris  accuratam  defcriptionem^ 
animalium  ad  iimilitudinem  naturae  deflde^ 
res;  excufandus  tamen  efl  artifex^  qui  figuras 
ilelHs  accoinmodare  coadlus  erat  Aflerismi 
maiores  tabulam  peculiarem  occupant,  mU 
0^4  nores 


14S  "^-  ^»  ti^  «•**• 

i^yres  vel  iflk  fodantDr,  vel  towmoSe  (ibf 
ionguntor.      Viclni  aflerismi  Hneii  cxprcfli 
funt,  illi,  quibcs  tabiila  quaeuis  dicara  ti\^  vm- 
bris  limt  diflinAl     Limites  cutusnis  aflerisnii 
Uneis    fubtiiibns    commodinHne    dertgn^uit 
B  0  D I V  s.     Idem  loca  6xarum  omniuni  in 
tabulis  Fortinianis  examinauir,  nouasque,<]ua8 
adiccit^.^ccurate  notauit      Addidit  ctiam  ta- 
bulas  quatuor,   quarum  duae  ethibeni  dcli- 
neationes  completas   Piejadum^    Hyadum^ 
Praefepis,  etc.  porro  flelhs  nebulofas  no|abi. 
liores   et  acefuulos  flellarum    (reperiuntur 
enim  plurin^is  locis  flellae  minimae  proxime 
fibi  iundiae,  nebula  faepe  inuQlutae,'  quenu 
didmodtim  etlam  maculae  ncbblofae  absque 
flellis),  denique  flellas  variabiles  et  dupliccs. 
Keliquae  duae  tabulae,  quod  gratifnmum  fo- 
fe  arbitramur,  fifhint  delincationem  planam 
fi)haerae  antiquae,    cuius  figurae  defumtae 
nint  c  globo  antiquo  marmoreo,   qui  hodie 
fo   palatio    Farndianb    Romae    afleruatur» 
B^T4TLEtVs  in  editione  fuaManilii  depin- 
gi  eum  curauit.    Horum  plan?globiorum  vfua 
rtitnius  efl  in  explicandis  locis  aflrononncis 
Veterum  fcHptilriim ,  nec  noh  io  coniparan* 
ijis  pofitionibus  flellarum  rcfpedu  aequatoris, 
iloflris  temporibus  et  ante  bis  mille  annos, 

^  Prae- 


Bodiiait^  mkflir  Ftmflead.     S49 

PraemiiTa  breui  expoiitione  conflrudibnis 
hartiffi  diartarutii  coeleflium,  b  OD  t  v  9  aOe- 
risnios  figillarim  ct  breuitcr  defcribit ,  et  po« 
fitionem  praecipuarum  flcllaruhi  irerpedu  vi- 
oindr^m  demonflrat,  ita  vt  hinc  tion  difficile 
{it,  eas  in  coeJo  inuenire,  dummodo  aliquot 
nbtaUiiorcs  rOgnif as  babets;  De  Origine  aile* 
risiDorum  pauca  tradtt,  fed  qua^  Aifficcve* 
pofTont;  additnmul,  quae  dcflellis  variabN 
libus,  macuiis  nebulofis  ctc.  memoranda  oc« 
currunt.  Hanc  defcriptionem  excipiunt  ta- 
bulae  aflronomicae  quaedam  vtiliores,  nec 
nori  manuduflio  ad  vfum  chartanim'  coelc* 
Hium,  in  refoluendis  problematibus  aflrono- 
liiicis,  e.  g.  flellas  muenire,  quae  fub  data  poli 
altitudine  nunquam  oriuntur,  vel  nunqu^m 
occidunt ;  lincam  meridianam  ope  flellarum 
ducfcre ;  folis  locum  in  cbartis  inuenirej  ctc, 
pr^cipue  autem,  quomodo  data  altitudine 
poli,  pro  momento  temporis  dato;  pofitio 
omnium  flellarum  refpedu  hoH^Ontis  iflius' 
Ittci,  teinpus,  ortus  culminationis  et  ocCafus* 
inuetiiri  poffit,  tum  in  planifphaeriis ,  quao^ 
iSoelum  noflro  aeuo  fpecflandum  exhibeiit, 
tum  in  lis,  quae,  vt  antea  didum  eft,  aeub' 
antiquo  acconimodata  funt.  ^ 

Haec  quidcm  iri  prima  parte  textus,  qul* 
cbartis  coelcOibus  adiun<ftus  eft.  -^*  Altcr^  pai*' 
'  -  0^5  conti. 


250r  U.  De  Ubrii  fumt. 

condnet  cacalogimi  fixaruoi  plenifluiinin ,  in 
qoo  eanimafcenfip  xeda  etoeclinatio  ad  ak^ 
sota  prima  ediibentur,  notata  iimul  earom 
nmnitudine  apparenti^  adiedssque  literia, 
quiDus  pliures  earum  ab  Aflronomif  defigmri. 
lolent  Gratiae  fingulares  agendae  funt  Edi- 
tori,  qui  in  vttliifimo  lioc  opere  incredilntcii» 
laboreoLesdiaufit. 


ChriJlUchiKirekmgefchkke;  h.e.Hiftoria 

^  ecclefiae    Chridianae,      auiflore    lo. 

HATTH.  SCHROECKH.     Lipfiae  a- 

pud  Scbvickertum.    Tom.FJiI.  vflu 

pagg.  489.  8- 

Opus  boc  ad  iliuftrationem  rerntn  Cfarifiia^ 

narom  inprimis  comparatuin«  atque  vbertate. 

rerum,  orationis  nitore,  iudicandi  desieritafte 

dudum  eruditis  conmiendatiffimum,  nemo 

erit,  quin  cum  voluptate  videat  i|  Celeb.  Au» 

dore  firenue  continuarL     Qtia  viaet  ratione 

xMrcandi  in  hifioria  ecclefiaflica  vtftur,  e  fu* 

perioribus  eius  libris  dudum  notum ,  neque 

jn  Jiac  Paite  uunus  confpicuum  efl.    In  qua* 

apt  temporis  periodo,  pofl  rei  publicae  eiust 

timporis  conditionem ,  et  ecclefiae^  fecunda 

W  advtrft  Smp  feMratitfi  defi:ripta^  fumit  fi- 

bi 


Schrotc%B  hijl.  eicUf.  ehrijl.  T,  Flll.  %^T 

bi  exfianHbres  rerum  euentus^  tamquatn  tor 
tidem  capita,  earum  praefertim,  a  quibns  ma«* 
gna  rerum  confecutio  pendet;  fin^larum  ab 
ortu  et  cauffis  fuis  enarrationem  dedudty 
quae^ue  ad  earum  vel  progreffionem  vel  au« 
xilia  et  impedimenta  inteliigenda  vim  aliquam 
liabent,  eorum  explanationem  coniungit:  qui 
denique  audores  cutusque  rei  praecipui^  ad> 
iQtores,  defenfores  fuerunt,  horum  non  mo* 
do  vitae  et  res  geftae,  fed  fcripta  etiam  recen* 
fentur,  ea  maxime,  in  quibus  fedes  dodrinao 
aot  rei  geOae  eft.  Quo  padb  quidem  ab  or- 
dine,  quo  alii  hiAoriam  ecclefiae  tradiderunt, 
difceditur,  neque  omntum  periodorum  vna 
ratio  tra(9andi,  vna  rerum  feries  eft;  fed  ta« 
men  methodi  a  C).  Viro  obferuatae  magna 
dos  et  vtilitas  eft,  quod  vniuscuiusque  rei  quafi 
perfedla  et  plena  facies  oflenditur,  et  ledor, 
omnibus  rei  geftae  cauffis  et  adiumentis  per« 
ceptis,  tanquam  in  reni  prae£^ntem,  vt  fjpe» 
dator  et  arbiter,  deducitur,  qui  rei  memora«t 
biiis  notitiam  ex  fontibus  haurire,  ab  ipfis  au^ 
iSoribus  capere,  et  veram  eius  fpeciem  animo 
informare  poffit.  Tomo VIIl  veffatur  adbuo' 
Cl.  A.  in  defcribenda  periodo  feptuaginta  £n 
re  annorum,  a  morf^  luliani  Imper.  ad  obiN 
tum  Auguflini.  In  qua  poflquam  fuperiora 
Toino  vniu^fe^^ttm  itBperU  Koauuu^  in  c^ 


que  rd  Bftrafiae  ct  enidirioDii  Dtttim,  tOfH 
ccckfiae  tkerius  progrcffao  incrcnienta  noti 
miiiiis,  qoam  pcricuU  et  •duerfarios  exporue* 
rat,  miQC  Toiiio  VUL  duo  praccipua  cuenyto* 
rum  capita  pertra<9at^  q«^>Fom  vnum  imrM^ 
fcfMttm  Clm  ueltfiaftm  aii8oriiaUm  ii-bierar^ 
Mam ,  alterum  progrfjfns  ei  incrrmmia  mo^ 
nachafm  fpei^at.  (^iae  eucnta  ncmo  negabtt 
hoc  diiertius  ct  accuratiui  cxponi  mcruifle^ 
qiio  certiiis  efl,  m^gnas  grauesque  conuci^fio- 
nes  rerum  in  eccklja ,  buim  ct  fcquentium 
femporum,  ab  bis  prindpiis  cHe  profe<9as. 
Vtraque  vero  r«t  tantam  amplitudineip  a* 
cauflarutn,  adiumeotorum^  audorum,  fbcid. 
rumnomcro  ctgrauitalrbabft,  timqueim.* 
piexa  aliis  rebus  in  ercieiia  geflis  cH,  vt  mi. 
rum  noQ  fit,  totum  Tomum  harum  duarum  * 
tra:tlatioM  Implcri.  In  pane  priure,  quae  de 
Claro  eiusque  mut^fiooibus  agit,  prinnim  do«  ^ 
cctur  ex  legibus  et  &<f)is  nodnuUis  Imperato* 
rum  httius  9et»tis,  quidnam  de  Clcricorum 
dignitatdy  immunitaiibus,  coniugto  padim 
praeceptum  et  dcfinitum  fit;  noui  quidam 
c»>rum  ordines  in  iis  occurentes  dccjarantur, 
lisdem  legibus  audoritfls  et  iurisdidio  Epi- 
iboporqm  niHgis  mflgisque  munita  eft:  ortus 
Hierarcbiae,  et  maiorum  ordinum  noui  gra* 
dus^  f4iiibriiueo  et  praerogsiiiia  Epifoopomm,' 
.'  Metro- 


Sfkroecmm  MtHi/.  thfift:  T.  VlU.  t^ 

.Mitrfoolifworwn;  ^^Kriarchtfum  boc  tem* 
*  pore  knfim  intrody<9^  ct  cgnfinnw.     iii. 
gillatiin  Romadi  Epifcopi  audoritas  k&sxtt^ 
rxif^  pro  <jiia<:Qftfirm«B<*4  qiiid' $  Dmiiefo,  Si. 
ricto,  Anaftafio,  .fopacantiQ  \  ^ofimo,  BonU 
6cto,Ca€leftino,  boc  tempofii  trjnaiv  geftuin 
-fir,  cxponitur.  Obittr  fingv^orufipt  vitee  ^iAt^ 
rantur,  fcriptt  et  cpiftojae  percenfwtyn  No- 
mihantur  deni^uf  fcriptores  prefci|mi,  ^ 
-de  vitis  Pomificum  Rpm.  et  geftlt  jUiiflriQci. 
bas  egcrunt,     Ad  ceoflas  crcfccatis  Epifco- 
porum*dignitiitit  hadtcnus  memQriti»  tdlifsc 
rcfenmtur.  tituli  ct  honorificac  appeUctiooei, 
mabus  olim  iahi,  et  nunc  m9xi6ic,  decowri 
iolcbant;  venerattQ  ct  hottor,  ab  ipfis  Prid. 
.^ibus  fubindc  ili  othibitus^   nttiones  GcT- 
imafliiiac  et  Cdticac  litoo  tcmpore.  ais)  Chriftic. 
.n«n  rcligionw  twdu^ae,  qutfi  futnmmn 
.honbrcm .  Ortit(£i  M  facerdotibtis  fiMs/  prat- 
ffiare  foiitae,  auhii  cmdcm  E^lco^islarbcuidQ 
^kferebaiit;  detiiquc^  concilia,  Uuc  congrcga- 
:tionesEpifco|Kjruih  ^oerjilesja  qutbus  cum 
•dccrcta  crlc^cs  hwi\,  ,abj>fut  Im^oribus 
cQnfirmatas,  ppiTctit^  noH  X^um  imperar^ 
dpfi  magis  adlucfcdbaot,  et  fuam  cnchcfaaot 
-pbtcntwm ,  fcd  ct  Pi«bytcrgs  iJjtttqiic  ordi. 
•neamagis-dqtrim^t-    CofQjjt^s  Joco  ad 
»o(atianc$,in  pdiMCifidcortm^ii^M,  rcfck 
•       "*  runtur 


^f4  II.  Di  Sbrit  wmK 

^untur  {Dtojcos  Chorepiicoponm),auda  Dti* 
cononim  dignitaS)  et  noua  ArchidiacoaonKa 
-^orta» 

Motiachatui  et  vitae  a(ceticae  amor,  qvm 

-fncreaienta  hoc  tetnpore,  et  quas  mutationes 

expertus  fit,  aitera  paite  hdus  Tomi  docetur. 

•Cum  aatiquitus  moiiadii  inter  laicos  cenfiu 

rentur,  hoc  tempore  propius  admoueri  Cle» 

ticis  coeperunt.   '  Nani  in  ecclcfiis  loco  a  Clc- 

-ro  et  popttlo  didindo  confiAebant:  vbi  oia* 

•fores  monachorum  coetus  erani,  presbjrteri 

ex  ipfis  ele6li  facra  facicbantt   Clerici  noi|. 

nullanim.eoclefiarnm»  congregati  inter  fe^  vi« 

^tam  monaftkam  cum  facerootio  coniung^ 

bant:  denique  mmlti  e  monafteriis  ad  iacer« 

•dotia  eodefiarum  proueidH  idtm  rettnebaQt 

iritae  genus.  Qpa  concifiatione  monachorum 

fCum  Oericis,  tum  etiam  frequenti  pi^edka- 

tione,  qua  dodores  eccMiae  muld  vitae^no- 

rtiaAicae  fanditatem  extollcbant ,  mirum  ih 

-modumf  creuit  eorum  audoritas<  eaque  me* 

<gna   exiOimatione  virtutis  et  fandHmoniae 

apud  vu^gum  fufFulta,  haud  mo  ad  aMHrt»- 

-uerfiaa  et  turbas  in  ecdefii&concitandasaleo» 

:dasque  valuit    Equideoip  leges  Imperatoruin 

•^  crebrae  Epifcoporum  reprehen^neainfoi» 

(lendam  coercere  monachorum,  d^diaoi,  «n^ 

iiitatem>  fu^erhiam  -otiaque  tnda  ciftteaoo 

iludue« 


Schrmmim,  wkf.  ihrijl.  T.  FIIl.%fi 

ikl3uerQiit,  nequetEimeif  {inpedire  potuertint; 
quin  multis  in  monafleriis  eaedem  corrupte» 
be,  ildem  mores  peruerfi  manerent,  etpro 
'diuer&  regionum  conditione  diu^fii  etiam 
<?itae  morisque  ratio  obtineret.  Quin  -tlH 
Mqoidam  nouum  et  infolen»  vitae  inmtutum 
«ommenti  oplnionem  faniftitatisincredibilem 
ct  audoritatem  apud  fpfo^  Imperatores  fibi 
pepererunt,  qno  pertinent  Simeonis  Stylttae  - 
et  aliorum  fimiles  infapiae.  -  Haec  tamcn  ex« 
iftimatio  eorum  baud  dubie  procedente  tem- 

5iore  multum  fuifiet  imminuta,  nifi  iis  afiuiCi 
ent  faepe  do^res  ccclefiae,  auAoritate  grt* 
nes,  qui  vitae  folitariae  inflittitt  laudare&t 
prolixe,  et  omni  ope  promouerent.  *Hi$ 
ornatoribus  vitae  monaflicae  tccenfet  GL  A. 
-Athanafium,  Bafyium  M.  GftgoHum  Naz., 
Annbrofium,  Chrjrfoflomum,  Hieronymum^ 
'Auguflinum,  quorum  omnium  fcripta  huc 
|ierttiientia  recenfentur,  argumeiitaque  R^ 
gulofum  cum  iudi<iio  exponuntur.  Poflhaec^ 
^  exemplis  quibusdam  illuflribus  intelligatur^ 
«qtnbosnam  in  rebus  pofita  fuerit  ndtae  mceti*^ 
cae,  tantopere  hoc  aeuo  celebratae^perfecSiOy 
^uae  hominum  eaotfedantium  viutodi  rado 
•iuerit^-  quaeque  eorum  &da  mirabilia  narrad 
iblita,  producuntui^  duo  veluti  prindpes  btiius 
iedae^  iidemque^eriptisclari^  dtloMacaiii^ 

fenior 


fenior ^«gyptio$,  et  ii)mor,  quorufHiftMil, 

iludiai  viiiaaes  adiooesque  mksibiles,  e  tefli- 
«moous  vecerum  etuta,  fufe  ^arrantur^  (cri- 
ptorutA4|tiai^i^  quae  iis.attritHitii,  furoma  y 
ratio  exponitur.  SubilcitHitur  duoruin  fcrK 
ptoram  (ibrj »  quibus  vJta^  et.  fadla  p',ariiiiQ. 
crum  ai^ftafmp,  in  QriMf^  ttiQentfuin «.  pro^ 
duntur,  Palladil /fi^cr/4  Lo&/fara»  eiTtite<v 
doreii  (piK^m  U^fio$^  .^<\w  eorum  fide  c^ 
it^<>,4i^^iiff?-  QijiJA  Occid^nte  vita» 
alceti^^&n  fccqxis  ful$  cdanDqadarunty  dop  i^ 
jprimis  ii(U^inmtur  ausflor!^^,,  Ambrotvos  qt 
ili€ronj^nq$t!}  Apibrpjius  boi;  egit  libris  ilf* 

,^4tu  aivirgwem  dm4m^)^^  d$  infiifutiot 
m  virginit$im  4f  virgiwffiU  p^petua  5»  -^4- 

4m  hmk  ^fiefolitariai,:y^9fi^ohad  PmHc  , 
^utli^  et  a^  Mi^amr  ^Kfe  depique  libcllRp 
^ib^  JQ^ijiMIP  i^uljefM^lU^i^nflrmVtaiAVf 
jia(litoti|(p  ipfo  audore  (e)|(ieqti^m^  vel  yi£ai^ 
kAru^tit,  ^i  nieiiioriaiD  hQC^auit,  yt.M^ 

F^ulae,iMni4^i$9  Leae  et  Afi^IIae,  Fatsjo^ 
MeUiniae)  Furiae,  $8^9¥M^  .  Q(«miwB.i9qr 
xym  libqtiqriw>.arguiii(i«^Jfcgtww;^t.J<»|i 
iiyV^i^ra^percenfent^r/etJiaip  muliernQi  m^ 
iaaraMr(t$n.  iqiiitofa  ft  j^^Qbiter  memrai»- 

tur. 


SchroetkMi  Bi/L  tctkf.thirifi.  .7.  Vlir.  »^7 

tir.  '  Ad  haec  ex  fcriptiV  Auguftini  notantur 
ca^.quibus  vitatn  tnonafltcflcn  commendauity 
tnt  euis  regulas  dedit,  qualesfuatliber  d$  ope* 
ffv  mmachornm,  et  Epift.  611.  ad  ScmSlmmia'- 
Us.  Hac  occafione ,  monafteriuin  clerico« 
rutn,  quod  Au^uOinus  domi  fuae  inAituit^ 
<]uaie  fiierit ,  e  iq-iptorum.  eius  locis  oflendi. 
tur»  et  propterea,  anaudpr  PanonicorumTe- 
guiariuu9  re<3e  llabeatur,  inqniritur.  Golor 
pfaonem  deoique  fuae  traSauoni  addit  A.  C^ 
Ieb.commemQiratione.fcriptoris  in  eo  geneff 
-primarii ,  qui  omnetn  vttae  mQnafticae  ratioy 
oem  fiugularibus  iibris  cpmplextfs  ef i,  et  CoCv 
nobitarum  innituta»  difctp|inam,  dodrinas^ 
vnus  omnipm  maxitne  etlQcnlentiflime  expo^ 
(iiit,  lownis^CaiCanL  Huius  igitur  lib.rQS  t^ 
infiituiic  Coenol^rwn^  &ic  rettuncianiiump  e| 
CoUationes  fatiMorvm  Pairum  or^ine  percen* 
let^  fingulorum  argumenta  et  res  (juasquf 
memorabiles,  difputationes,  fententias,  CtH 
gtnata  eniipleate  tradit,  et  illu(irat,  vt^^fi  qui^ 
velit,  hac  r^ceniione  edoifius,  veterum  mp^ 
Qadic^um  non  faciem^  &d  pe^bs  in^icere^ 
tptamque  eorum  dilcipijxMm  piane  cogoofte* 
Kpomt 

W. 

Fol.Il.  R  Ftr: 


9TS  /^*  ^^  ^^^  wmt. 

.  F^erjueh  iUter  dk  vornehmftm  VerheiJJungeft 
und  Weijfagungm  vom^  Meffw  etc.  h.  e« 
de  praecipuis  vaticiniis  ad  Mefliam  et 
tempora  N.  T.  fpedantibus.      Scripfit 

M.      lOANN.     CHRISTOPH.     ERB^ 

8  T  E I N.     Tom.  7.    Deffau.  et  Lipf.  ia 
bibliopolio  eruditor.  1781.  a^plagg.  ia&, 

"  Laude  dignam  operam  fufcepit  pl.  reu. 
CRfiSTEiNivs,  pador  eccleCae  Wehleni» 
iis  in  Saxcmia,  dum  thdologiam  prdpheticam 
fn  primis  fibi  fumfit  ornandiim,  in  gratiam 
eorum,  qui,  muneri  facro  admoti,  pro  con^ 
cione  dodrinam  deMeflla  praecipue  tradare 
in  animum  induxerunt^  nec  opufcula  minima 
iiue  fchediasmata  huc  perdnentia  comparare 
fibi  valent  fiue  amant.  Scopus  auAoris  non  - 
folum  eft,  commentarioliim  fuper  oracula 
V.T.,  quSbus  di  Meflia  et  temporibus  noui 
foederis  agitur,feu  vaticinia  continentur,ip(is 
fbppeditare,  fed  et  vindicare  haec  oracula  ab 
obiediionibus  recentiorum  quorumdam,  at 
afTenfum  redie  fentientium  haud  merentibus. 
Methodum  elegit  et  fecutus  hanc  eft,  vt  pri« 
mo  loco  textum  /acrum,  fecundo  argumentii 
ledori  ob  oculos  ponat,  ex  quibus  apparev 
de  Meflia  fiue  de  temporibus  N.  T.  explicari 
textum  debere^tertfo  comexionem  verborum 
iext«s  cum  antecedeptibus  adumbrct^  quarto 
'  '  *  l0C9 


tAJbHtin  de  vMie.  ad  Mt^m  fpe$f.    219* 

loco  porismata  dogmatica  et  pradfca  ex  textu 
ki  medium  proferat,  porro  occafionem  ora* 
tori  facf o  det^  aptum  lermonis  exofdium  eli* 
gendi,  tandem  fcfipta  minora  commemoref^ 
quibus  vfas  ipfe  eft  in  adornando  hocce  ope« 
r-ev  Pro  fcopo  fuo  inde  diludicari  audor 
vuir,  duas  partes  exfpedare  ledorem  hibens. 
Segmenta  XVIII»  prima  haec  pars  codtinef^ 
i|aibo8  au<fVof  totidem  V.  T»  vaticinia  expliea* 
uit  et  illunrauit.  Fecit  vero  id  ea  ratione^ 
vt  obferuationibus  VaHis  Iticem  accenderet 
thcologiae  propheticaew  Quafe  neminem 
poenitebit)  in  fubfidium  meletemata  ipfius  vo» 
^ttcy  in  ^bus  criticum  praeterea  agit  fanum, 
ibbfiumque» 


^handiungen  und  AuszUge  der  konigL  A^ 
kad.  der  Ipfchrifun^etc.  hvC»  Dilferta* 
tionesetExcerpta  commentariorum  Re« 
giae  Academiae  Infcrlption»  et  elegan*. 
tior.  literaf.  in  claHes  digefta;  ex  Gal«. 
lico  vertit  et  annotationes  adiecit  yiu 
CHABL  HissMANK.  Hiftofia  an* 
tiqua  et  chronologia  Afiatica.  ^o/.  /• 
Lipf.  ap.  iiaeredi  Weidmann.  et  Reich% 
1781.  gvq.  p,  4§o* 

R  A  -         C^ai 


^O  !!•  Dz  libris  wmii. 

Qjiae  hoc  Vol.  comprehendtintor  difTerta* 
tiones,  fequentea  funt :  t.  s  b  v  i  n  i  de  hUlor» 
AfTyr.    %.  FRERBTi  de  hHbr.  et  chrono* 
log.  AiTyriorum  Niniues.   a.  Etusdeo)  de  ae* 
rt,  qua  vtebantur  Babylone  ante  et  poft  ex« 
pugnationem  vrbis,  ab  Alexandro  fa<3am.    4.- 
DBBR08S69    dc  hifloria  diuifio^nis  Affy-' 
riaci  regni  et  epocha  prhnae  oppugnationis 
vrbis  Niniue.    s*  Eit^sdem  de  Monardiia  Ni*- 
niues,  hifioria  Bel-Nimrpdi,  eius  condito** 
ris.       6.    Boua AiN vii^Lii    conciliatio* 
Herodoti  ctKn  Ctefia^   quoad  mooarchiain^ 
Medorum.     7.  f  r  b  r  e  t  i  de  Canone  A*' 
flronomico,    qui  reperitur  in  manufcriptis  ^ 
Theonis  Alexandrini,  atque  fuccefBonem  re-i 
gum  Bab)rIoniae,  Perfiae,  Aegypti  et  impeilu 
tornm  Romanoram  fecundiitn  annos  Aegy» 
ptiacos  aerae  NabonafTaris  exhibet     8.  g  i* 
B6RTI   annotationei^  in  regna  quorundtm 
r^uin  Babylonieorurh  et  Perficorum.      ^ 
DBGUiQNHS    explicatio    infcriptionis    la 
fepulcro  Sardanapali.      Dudum  hae  diflerta- 
tiones  plaufum  et  laudes  apud  viros  eruditos 
tutere.     Qj^are  operae  pretium  erat  eas  coo- 
ian^ere,  licet  fortafle  excerpta  ex  quibuiidam 
fuftecifrent.     Docfiifn  editor  et  interpres  no. 
tiilas  adfjperfit  fub  inttium  libri.     In  extrems 
enim  ehis  parte  defiderantor.    HiAoricOs  In. 

daicot 


HilSmmniextirpiaefiripi.acad.Par.TJ.  tSl 

daicos  eum  Graects  in  concordiafn  vnqutin 
redigi  pofle,  iudice cL  hissmanno,  pia* 
ne  defperanduiD  e(h  Putat  eatm,  a  ludaeis 
Satrapas  rcgum  Airyriacorum^Babylonicorum, 
;aliQruiuque  pro  iplis  regibus  et  principibus 
•horum  regnorum  habitos  effe.  Quin  eo 
^rocedit,  vt  vix  vnquam  exAitiiTe  pronunciet 
populum  hiAoriaruin  magis  rudem  et  impe» 
rirum  ludaico.  Sed  quum  Afiatica  deiint  li^ 
terarum.  monumenta,  hiOoricorum  ludaico» 
^UiU  aequalia,  argumentaqde  contra  horupi 
£dem  ex  foiis  Graecis  fcriptoribus  defuman* 
4ur,  quos  ipfi  j^eteres  mendaciorum  et  erro^ 
mm  accufarunt :  erunt  tamen,  quibus  h  1 8  s* 
'^f  A  N  N  V  8  opinionem  fuam  non  facile  per* 
fuadebit 


Zur  I^unde  jrmdtr  VUktr  uncf  LHnder^ 
jliiT  franzofifihen  Ifiiffiomberichten ;  i.  e» 
Mifcellanea  ad  notitiam  populorum  et 
terrariimpertinentia.  Ex  relationibus 
Mirtionariorum  Galii^i$.  Vol.lL  Lipf. 
ap.  Weygand.  178^.  Svo.  pagg.  27^ 

'  yioc  volumine  quinque  tomi  nouae  edi« 
^onis  contiaentur,  fperatqUe  editor,  d.  r  b  i* 
•  c  H  A  R  fi  V  8 ,  fore  vt  inregrum  opus  quatuoc 
-voluoiinib^s  molis  exigi^e  ab£bluatur.  Sp&» 
R  3  flant 


26%  11.  De  Ubris  nomf. 

Aant  ad  Aegyptom  et  Americain ,  quae  hJc 
narrantar.  In&riorcm  Aegyptum  et  defer- 
tmn  Thebaicam  inniGt  8icardvs,  qni 
etiam  de  pifcibui,  auibos,  hippopotamis,  cro^ 
cpdilis,  ei  diaerfis  lapidum  ct  marroorum 
generibus  breuem  nctitiam,  quae  tamen  (li* 
lloriae  naturae  curiods  ieiuna  videbitur ,  ad« 
iedt,  In  defertum  Thebaicum  iter  cum  s  i« 
C A R B o  indituerat  io.  simon*  assd* 
iffANi,  ad  cbnquirendos  codices  Mftos  il- 
luc  profedus,  Maxima  pars  fed^onum  hi^ 
ius  libri  de  nadonibm  Americanis,  ad  iluuium 
MiflHflipi  et  in  Paraguay  fitis,  relationes  e3&* 
Jiibet,  quarum  fidem  non  femper  praefliteri- 
mus.  Sed  quis  quaefo  has  gentes  practmr 
Miflionarios  adiit?  Quare  fortalTe  tutius  erit, 
nITenfum  iis  nQu  plane  denegare.  Adiedla  e(l 
- mappa Cjcographica,  audore  DANViLi,ia^ 
egregiis  huiu$  immQrtali$  viri  annotationibua 
iUuflrata, 


///,  De  tihittU  academicU  et  fchotajlicis. 

WirHburgi  a  die  XIX  lul,  huius  annl  per 
vndecim  dies  feflo  ritu  a6la  funt  aeademim 
Juhae  hcrst  bii  fecularia,  aufpiojis  Reucren. 
*a:ctC«lfifl;PrincJpi$  FRANCISCI  LV. 

DOVICl, 


111.  DiSbeUii  aeadmiHs  afchotaftms.  ^Si 

DOVICI,  Epifcopi  Bambcrg.  ct  Wircebur- 

'^cnfis.     Exftat  numisma  aorcom  ct  argen- 

-tcum,  in  memoriam  horum  follemnium  fi* 

gnatum,  in  cuius  altera  parte  efEgfes  Principis 

opumiy  qui  liac  occanone  eximium,  quo  li« 

tcr^rum  liudia  liabeat^  lionorcm  poitcritati 

"teftatiflUnum  fecit  iiluftri  documento,  confpi- 

citur,  in  altera  Jiacc  verba,  inHgnibus  duode- 

uingenti  Epifcoporum,  qui  de  academia  bene 

*^criti  funt,  circumdata  leguntur:  Academia 

fVirceburgmJU  a  loanne  L  condita,  a  ItUio 

inftaurata,  aXf^fucceffbribus  auSfa  facrum 

faeeukre  IL  iuhente  lulii  abnepote  1k.  Ked. 

jiuguJiiMDCCLXXXn.celebrat.    Prod- 

Jcrunt  pfaetccca   fcripta  varia,     orationes» 

•carmina^    excrdtationcsque  aliae,'    quarum 

,nonnuUas,  iquae  ad  Aos  perucncrunt,  digiias 

tnemoratu  cenfemus.  Nam  praetcr /^rogranK 

nia^  quo  liaec  foUemnia  indicata,  et  epiftom 

tam,  qim  acadcmiacjGermankae  omncs,  Pro- 

teftantium  qiioque,ad  iubilorum  communio* 

nem  inuitatae  funt,  atque  cmfpe&mn  aSfmm 

JoUemnium  ctc.  proflat 

1.  Grundrifieiner  GefcKetae  von  d&  Vniver* 

Jitat  zu  fflrzburg.  JErfter  Thed.  h.  e,  De-^ 

iineaiio  hiftoriae  vniuerfttatif  JVirceb.  Toxxu  L 

Edidit   CHKI8TIAN.   BOENICKE,    hlflo-i 

iriac  unperli  Fro£  ord  (typis  Kitribitt  IX  pL 
R  ^  quat.) 


f^4        ^^^^  Di  SbOlif  afadmuif 

.«lunt.)  Acccdiifit  fiiniil  figurae  fcidptae»  vrUs 
.vniuerfae  Imeamtntfl,  templt  academici  £§• 
ciem»  et  numismatis  memorialis  form;nii  re- 
ipraefentantes.  Prima  fe(^iopeoarratur  fcho- 
hrum  et  gymdafiorum  Wirceburg.  vsque  ad 
fundatam  academiam.  hiftoria.  Burcardoi» 
AntiHitum  Wirceb.  primus^  fbholam  cathe* 
dralem  in  metropoli  et  alias  fcholas  in  coe^ 
Aobiis  dioecefeos  fuae  inftituit;  t  quibus  kAi 
funt^qui  iater  vicinas  gentes  euapgeUum  pro* 
pagarent.  Nec  defiierunt  inter  eiiia  fucceflo- 
TC»  viri  bonarum  literanim  amantiifimt »  Qui 
et  prininas  fchdlas  augerent  et  oouat  condf « 
rent.  Sed  Gerhardus  demum,  e  domo 
Sch^ir«^burgica ,  Epifcopus  LIV  Wircebue- 
genfis,  conOifuerat,  Imperatoris  Caroli  IV. 
primae  ia  Germa^ia  academine,  Pragenfia^ 
£indatoris,  apud  quem  ipfe  muhum  valebar^ 
eietTiplum  fequi,  et  Wirceburgum  fuom  viun 
.^rfitate  UtctmM^,  donare.,  .Sed  ma^nuoi 
Jioc  et  liberaleprobdfitum^  quma  ipfe&tjt 
4aterciperetur,  pemcit  demum.fucceltor  etes 
loannes  ab  Eglofnein,  atque  impetramt  a  P. 
M*  Boni&cioJX^.data  bulla  d.  XDec.  i^es. 
veniam  fludii  g^mralif,  ad  infiar  vniucrfitatis 
Bononienfis,  erig^ndi,  ipfe  vero  legibus  com- 
munitiit,  priuilcgus.  et  acre  JJberaliter  done« 
ttity  et  ^uamdiu  ipk  viueret,  (mortuus  a.  i4M«) 

laete 


ttiete  tfHbrcTcere  vklit  noihim  aeideiiiiAm. 
Jnfeciita  autemteiupora  placidis  Mufis  mini» 
me  fauebtot,  ciuilibus  turbis  et  Huflitarum 
inuafionibus  inquttfbta.  Primum  igitur  aca- 
jdemiae  B^edorem  lommm  Zanfurt,  a.  1411« 

a  mifiiAro  fuo  interfedum ,  nuUus  aliui  fc^ 
<utus  eA  in  hac  pronincia;  Profefibres  msk 
^nam  partem  Erfordiam  conceilerunt;  ft 
joumis  academia,  pofiquam  quatuordecim  fe- 

rc  axfnos  ftetiflct,  dtflipata  cfh  Habuit  au* 
•tcm  et  poftea  Wirceburgum   viros  dodiflj. 

moa,  vi/41btrt.abEyb,GregoriumtibHeim^ 
Jmrg,  DanitU  S^bar^m,  Erasmi  amicum, 
.Qmt.  Celttm,  Frid.  Nmfeam,  Mmi.  PolH' 
^hium,  primum  academiae  Viteberg.  ReSo* 
jtemy-Laur,  Frie/lum,  Trithemiwn^  alios,  -^ 

SeAioiie  altera  narratur  reftitutio  vniuer&e* 

tis,    quam  praeparaverat  iam  Fridericus  a 

Wrid)erg,  Ep,  Wire.  inftrudo  a.  156.  gymna* 
»fio,  et  Frofeflbribus  e  lefuitarum  ordine  ad- 

nocatis,  perfecit  autem  luHus,  e  Airpe  £cb< 
.terorum  de  Mefpelbrunn,  Princepsi  egregius. 

Curauit  ante  omhia,  vt  fundi  ac  reditu^  94- 
.cilent  iatis  diuites  et  folidi  ad  fuftinenduni 
.  fam  fummofum  opus.     Ad  priuatam  ii>iii««« 

tuti$  academicae  inftitutionem ,  quatucrt'  fim- 

dauit  eollegia ,  alterum  ,  fminarimn  vocaf)t« 
•  XL  candidatis  theologiae,   quortun  cpiqtie 


0(6        Jll.  De  UbdBs  aeademieif 

^aotannts  LXXX  flor.  erogantur,  inRruendK 
tt  exercltanclis ;  fecundum  X  nobilibus  edu- 
candis,  pari  beneficio  donatis;  tertium,  Ma^ 
fianom  dicitur,  XL  egenis  alendis,  femin». 
rium  quafi  clericorum  fecularium ,  et  quar- 
tum  XL  aliis  beneficipXXV  flor.  fuftentandis, 
qui  ciuiiibus  muneribus  praefici  poflent*  A 
Pondfice  et  Caefare  confirmatain  denuo  aca- 
demiam  ipfe  follemniter  ftabiliuit  et  inaugu- 
•rauit  inido  anni  1592^,  templo  academico  et 
bibliotbeca  donauit,  et  per  XXXIV  feliciter 
^ubernauit  Fioruit  illa  tum  et  nudioforum 
tnuldtudine  praegrandi,  et  dodorum  viro- 
rum  gloria ,  in  quibus  eminent  Frid.  Sckon^ 
kben,  jfdrianuf  Romemuf ,  Chriftoph.  Meh 
riannf,  NicoL  Serariur,  Mart.  Becanuf,  Ma* 
ximiL  Sandaeuf.  Poft  feculum  lulii  autem 
'inuidendam  academiae  famam  conciliarunt 
duo  immortales  polybiflores,  Athan,  Kircher, 
et  Cafp.  Schottuf.  Sed  incidebat  trifliffima 
belli  tricennalis  tempeflas.  Suecorum  Rex 
Guflauus  Adolpbus  a.  1^31.  vrbem  cepit,  fpo« 
Handamque  conceffit  militibus,  bibliotbecaiki 
fplehdidam  afportari  Vpfaliam  iufilt.  Anno 
fequenti,  Rege  interfedlo,  Bernardus^  Vina- 
rienfium  Dux,  Epifcopatu;  tamquam  fibi  do* 
.  nato  a  Suecis,  vius  eft,  ftudia  Wirceburgi  rc- 
ilgurari  et  Profeiroruro  cathedras  Proteftanu- 

bus 


'9t  fihotafticif.  %6^ 

bds  non  minus  quam  CathoHcis  patere  vo» 
luit«  Qaod  tamen  vere  fac^um  t(k,  noit  re« 
peritur.  Tandem  a.  16194«  hofles  abierunf, 
ac  fenfim  recuperaoit  academi^  prifcum  fu* 
uni  decus,  quod  et  vitra  pdmam  annorum 
ab  origine  fua  centuriam  lartum  teiVumque 
feruauit,  —  Hic  enim  fere  fubfiflit  audoris 
narratiQ,  quae  nobis  virum  probauit  hiflo» 
riae  patriae  et  literariae  peritiflfimum ,  viro» 
rum  dodlorum  temporis  ante  acHi  arbitrnm 
luQum  et  aequum,  ingenio  et  facundia  ama^ 
Hli  ornatum« 

II.  De  fchlis  et  qeactemiif  veitrum  Hebraeth 
fum  dijfertafio»  habiiq prasjide  o.   t.  wies» 

N  E  R  ,     S.  Th,    D.      a     P.     C  A  R.     D  V  M  O  R, 

Quutii  non  de  feholls  folum  poft  Mofis  ae- 
tatem  conditis,  fed  etiam  de  fcholis  ante  Ma« 
fem  agat  audor,  fieri  non  potuit,  quin  varia 
minus  certa  et  probabilia  prof<?rret.      Quae 
de  fcholis  Hebraeorum  a  Mofis  tempore  ad 
Esdram  vsque,  immo  ad  initta  Talmudica  a 
viris  dodis,    inprimis    CAi^MSTa,    re- 
I.ANPO,  XKENIO,  aliis;  literis  prodita funt, 
diligenter  collegit  et  in  vfus  fuos  cofiuertit. 
Agit  etiaip  de  diuerntate,  variis  nominihus 
lcbolaruiti  ludaicarum,  de  dodVorum  in  fcho- 
h  erudiendi  metbQdo ,  de  fclentiis  veterum 


•6|         III*  DiSbiBit  MulmicU 

Hebracoratn,  quo  reffrt  Theologfafn,  furit* 
prudeoriain,  Meaidoaqm  PJdiofophiaai,  Poe«> 
fia  et  Maficam  etc 

m  Side  bty  JUr  Erdjffmtng  der  Sliftungr^ 
feyHr  rfr,  h.  c.  Oratio  inchoandae  celebritati 
saralitiomm  academiae,  habita  a  bona^ 
VENT.  ANDREf,  bonaf.  lit  Prof.  Viris 
inagnis  quot  et  qoanta  plerumque  obiician* 
tur  inipcdimcnra  rcrum  gercndarum ,  docet, 
Sdque  apte  cpnfcrt  ad  adrnirationem  ingenii, 
Inagnae  mcntis,  foniuidifiis  et  connantjae, 
quam  in  acadcmiac  fuac  parentc  lulio  fuifle 
tot  ropaumenta  iminortalia  dcclarent. 

IV.  Idem  elcgantis  ingenii  ^ucflor  fefta  bii 
freularia  acad-  iul.  K^irceb.  earmine  Irtpliti  ce^ 
pbromt,  Latino  nempe.  Primum  cft  car. 
mcn  fecuiare,  alterum  ad  luliuip  Echteruro, 
tertium  ad  Fr^nc.  Ludouieum.  Ex  carmiae 
ibct  delibare  iuuat  hos  verficulos: 

f^na  fit  cmHii  meti9ra  fptiranf 
Mens ;  ad  afternar  relegetur  vmbras 
,  ^rgiimatir,  furiaie  monjimm, 
Tetra  fimultas  ! 

Veritar  claro  refdens  otympo^ 
Veritas  nojlris  reuehare  terris^ 
Veiritas  fummis  radios  et  imis 

Sparge  benignos* 

Fer 


M  JiholaJluU.  %i^ 

JRsr,  precor,  dignaT  merHir  ioronaf,    ' 
Stringi  ftuerum  in  flolidos  Jla^eUum^ 
Hun^  disijtljit  tenebrir  CQtentis !  ^ 

Tejint  virtut 

Exulqt  terris,  probita^Jidesque; 
Te  vigil  quaerit  fapiens,  et  vmbris 
Ingemit  catcis;  venias,  pi^ecamur, 
Rite  precanti! 

V.  Alio  libello  continetuf  iafciculas  po^ 
matum  Theotifcorum,  au^ore  Iosephj 
RiKaMvsLLEit^  Pocf.  ct  cloqu.  Profi 
ord.  Hi)bent'  et  ha^  fuam  gratiam  ct  lau« 
dem.  Sed  fubricfcndum  nobis  crat  in  his :  -^ 
If^oiri/i  du  PaUasftadtf  —  tVo.  Stoa,dut 
iVo  bift  du  Peripat?  etc.  —  De  reliquis  li^ 
(eliis  in  p(^fteruiii. 


Goettingae  meynii  V.  JIL  Hilo  «carat» 
doo  programmata  intra  breue  fpatium  prod« 
ierunt,  quorum  vilo  folienhia  nooi  Prore* 
Aorb  inauguraiidi ,  altero  anninerfaria  in* 
fiauratae  Academiae  facra  indicuntur.  Vw^ 
qiie  argumentum  tra^tqr  ex  tempote  ni»^ 
tum ,  et  duobus  huius  aimi  euentis  menaora*^ 
bilibus  rerum  fimiiiurti  ex  antiquitdte  tnemO* 
rift «pplitfi^*    l^  ifto  tgitor  defdHrHfutt^ 

dmi^is 


270       in.  Dt  tibUib  atademuif 

demuU  Romtit  falfb  tn  ptftinm  tenfum  tntatbt 
in  boc  dt  Leoue  M.  Ptmtifice  JRom.  jittUoB 
et  Genferitojupptite  fa&o.  Vtriusquc  titulos 
quos  aetatis  no()rae  eucntus  rerpiciat ,  vnui- 
quisque»  nobis  non  roonentibus^  intelligit» 
Sed  lucundum  pariter  ac  frudluofuin  videre 
cft)  quem  vfum  habeant  boaae  literae  la 
euentiis  rerum  dntiquis  et  fccentioribus  com* 
parandis,  quamque  mdgnis  lux  vel  praefen- 
tibus  nibus  e)c  antiquitatis  memoria)  Vel  Ve- 
tunis  ex  recentiorum  obferiiatione  afPundi 
pollit,  A  quidem  hoc  a  vifo^  qualis  e{l.H  c  y« 
N I V  s ,  agatur^  antiquitatis  omnis  fcienti» 
iuxta  atqu^  follertia  iudicii  praeckro%  Ne* 
mincm  in  Je<liiofte  vcterum  hiitoricorum^ 
LfuU  pntefertim ,  p^ullo  diligentius  verfatum 
fugit,  frequentes  admodum  penilcntias  Ro^ 
mae  coortas  memprari^  fed  pauci  fortafle  eo 
defcenderunt  cogitando,  vt  crederent,  fi  pe- 
fies  iUfc  ex  eagehere^  quod  nos  hoc  ho. 
mine  QppeU^^muS)  fuiflenl^  vix  tantam  popult 
Rom.  frequcmiam.B  tot  flragibus  fuperfutu» 
ram,  quae  ofbem  terrarum  vincerct.  hey*. 
N  i  V  s  contagione  febris,  quae  hpc  anno  to« 
tam  ftre  Eufopam  finc  clade  peruagata  eft,/ 
admonitus,  flatuit  non  alio  ferc  ex  geocrc, 
quiam  Cebrium  cpidcmicarunH  fuiffe  pcfles  a. 
RoiHQms  vocatasi  ^  natura  vcrac;  pcftilentMi» 
•^       *  cx 


ttjihotafticif.  Oiyt 

exJiodiernis  medlcorum  praeceptis  defcriptay 
nlillam  putat  in  Iiiftoria  Komana  veri  nomi<^ 
vis  peflilentiam  antc  faeculum  a  C  N.  IL 
memorari.      Quo  afTerto  non  id  conteddit, 
nuUam  omnino  Romae  ante  id  tempos  fuif^ 
ie :   hoc  potius  ipia  Te  fatis  probabile  fieri 
exiftimat,  cum  diuturnis  bellis  cumPoenis  ge# 
Ais,  etpopulorum  mutuis  perltaliam^  SidU 
liam  et  Africam  commerciis  peftilentiae  fe«^ 
mina  ex  Africa,  quae^  vt  zonae  torridae  pro«« 
pior^  pefti  gignendae  in  primis  opportuna^ 
per  alias  terras  ferri  fpargique  debuerint.  Sed 
hQC  tantum  afHrmat  A.  eruditinimus,  peHed 
ab  liiAoricis  Romanis  memoratas  nuUajpefti- 
lentiae  proprier  didae  figna  fatis  certa  babe«- 
re.    idpartim  fadum  efTe  dicit  per  ignonu 
tionem  et  indiligentiamfcriptorum,qui  quum. 
exilem  admodum  et  obfcuratn  piriorum  Ro«^ 
mae  faeculorum  notitiam/  per  primos  annay 
lium  fcriptorum  ad  fe  propagatam^    habei; 
rent,  resabhis  tenu^rer^emoratas  pro  fuo? 
quisque  ingenio  ornarunt,  atque  hincfaepe^ 
parum  conuenientia  et  explorata  dixeruntkT 
Alteracauifa  eft  in  exigua  naturae  reique  me^ 
dicae  notitia ,  quae  antiquis  temporibius  Ro** 
manorum  vigebat,  quae  praeterea  inueterata 
luperftitfone  impediebatur,   qua  morborunt» 
oamium  et  caeterae  calamitates  ad  inunDeo*^ 

rum 


37 1  ^     ItL  DiGBdUiacaiemiM 

x^  rel%iooesque  referebantor.  Qwimbb* 
wtm  <{uuai  illae  a  Pontifictbus  diligenter  qut«- 
dem  notari,  luisque  «dfcriba  annis  Ibierem^ 
Wt  tamen  ea  re  aiiud  quaereretur,  qudm  vt 
ira  Deorunt  c^tit  titibus  placarctur ,  et  pro- 
digiorum  procuratio  ficret,  nemo  interea  de 
cauffis  morborum  follertius  indagandis  cogK 
lauit^  et  fcriptores  de  prodigiorum  procura<« 
Itone  difertius,  quam  de  ipiis  morbis,  locuti 
iunt     Interim  prodigi^  ipfii ,  quae  plcnHu<* 

!|ue  com  morbis  vyigads  coniunda  leguntur, 
unt  eiusmodi,  vt  it\,  iis  poAint  vedigia  can£i 
iarum,  •  quibus  lues  orta  eft,  agnoici,  qnae 
iere  non  iunt  aiiae,  qusm  qi»e  febres  putri» 
das  vulgares  gignere  (olent,  vt  aeris  intempo» 
ries,  fr^oris  vel  calorisintolerabSis  vehemea-* 
tia,  agrorum  fleriiitas  cum  fiime,  terrae  mcM 
tus,  et  quae  funt  alia  dusmodL  His  accedit^ 
quod  plertinEiqtte  tnalum  intra  vrbem  ^et  tN 
grum.Romanum  fubftitiffirnarraturf  quo  ipfo 
peftibntiao  nodo  dreumfcribttur,  Addudie 
ms  rationibm,  e  quibus  indicium  de  peflibua 
inter  Romanas  graffantibus  fieri  pofTit,  hby- 
iiiva  ad  percenfendas  peflilendas  procedit^ 
q^t  in  luftoria  Romana  «b  exprdio  rei  putf 
Uicae  memorantur^  et  in  fiagulis  eos  omis 
ta  euenttts  potat,  qui  vwun  peftilentiam  «b« 
fiiifre  fn%icaci  iubeant^^     Pciaift  peflit  ver» 

nomine 


nomiiie  fic  &&t  a.  C  145^.  a  L  Veri  Imper. 
fxercitu  a  Parthis  reduce  in  Itjiliam  reportata 
e(l,  quae  Babylpne,  fpmite  peHilenti  ex  ab« 
^ito  Iqco  in  aereiii  protradlo ,  tabem  in  Par- 
thos  vulgauerat ,  et  a  lulio  papitol.  in  Vero 
cap.  8,  item  AmmianoMarcell.  XXUI^  6y  me^ 
rnoratuir.  Huic  addit  alias,  quae  a.  %$z.  Galr 
Ip  et  Voludano  Impp.  item  lufliniano  prin- 
cipe  ai  543«  Romanorum  imperium  peruaga- 
tae  funt. 

Nuperuin  her  fummi  Pbntifids  Rom.  Pii 
VI.  ad  luiperatorem  fufceptum  muhis  hiflo* 
narum  p^efitis  occaiionem  fimiHum  vel  difTi- 
luilium  rcryni  cucntus  cx  veteri  memoria  re- 
petcndi,  cum  inoque  comparaniljj  dedit,  IIK 
HEvi^ivs  pari  confilio  inuitatus  opportu- 
num  iudicauit^  de  duplici  legatione  Leoni» 
M.  ^ltera  ad  AtTildin,  altera  ad  Genfericuiiiy 
Vaiidalorum  regemj  fufcepta  agere,  cjuaruiu 
priorein  pidlura  raphaelis  Vrbinatis  no- 
^ilifluiia  ceiebr^tdni,  ex  eaque  cbaicographico 
Qpere  ad  tabulae  pid^e  fitiHlitudinem  fcitc  ex« 
prclTiimj  paullo  antc  oculis  vfurpauerat.  Le* 
gatio  Leonis  ad  Attihim,  Hunnorum  regem, 
^Q  tempore  et  pcriculo  rei  publicae  fadJa  di- 
citur,  quo  Atiila  in  campis  <^uideni  Catalauni- 
cis  viiflus,  fed  reparato  mox  exercitu  perPm* 
nonias  Italiam  rngrefliis,   Aquilcia}  Ticino. 

FolIL         ^  S         '  Me! 

.1 


274       ^  DtOMmt 

Medioboo  ▼!  cxpngaa/S^  ipfi  Roniae  immi. 
ndNtt,  nofp^  ValfnlinliDO  Imp.  tcI  coofifii 
£rtiSy  Tcl  copiarom  ad  aocrtcndom  hoAon,  cc 
tofanitmi  IcaBam,  adcrat,  Acdo  cdam  doce 
abfimtCyCt  ad  paranda  aoxilia  profirdo.  Pro- 
fper  in  Qirooico,  qd  de  lcgatiooe  ca  retofic, 
plos  aodoritatis  in  ea  dare  Pontifid  videtory 
qoam  ip(a  rcs  et  afiorom  lcriptorom  tcflimo*^ 
nia  permittunt  Qramquam  aliqoas  cios  par* 
lcs  fiofle  certom  ai,  rcliqoorom  tamen,  qoi 
vna  profedi  dicootoTy  virorom  Confblariom 
et  Pracfcdoriorom  oon  fixondaria  opera  fio^ 
et  plurcs  adfiicrint  caofiae  ncceffe  A^  qoae 
Attilam  moocrcnty  vt  preces  lcgaforom  ad- 
mittcret,  et  Italia  enrct  Quae  ijooniam  % 
icriptoribus  aut  reticentur  plane,  aut  parom 
idoneae  aiTcrontor,  H  E  y  n  i  y  a  igitor  de  his^ 
et  dc  confiliis  Attilae,  dcqoe  cooditionibas 

])acis  propofitis^  qoantum  com  aliqoa  veri 
pecic  licet,  inquirit  Quae  Idatios,  noUa  le« 
gationis  mentione  fa^a,  memorat,  Inirbarof 
morbo  et  fame  magnam  partcm  confumtoss 
praedatione  ct  vaflitate  vbique  &da  vidum 
fibi  ipfos  intcrcepiflc;  tum  ab  Aetii  copiit 
Mardanique  Imp.  auxiliis  appropinquantibus 
pallim  flragcm  barbarorum  editam  ipiasqoe 
Huiinorum  fedes  afflidai;  quibus  accdGt 
baud  dubie,  quod  onufli  praeda  et  militia 

feOi 


ttfcholaflicis.  Tf^ 

fcfH  AttiUe  miUtes  periculofe  obi!ci  nouis  bet. 
li  cafibus  viderentur;  hae  cauilae  fatis  graues 
permouere  Attitam  potuerunt,  yt  beilum  fi- 
nire  cuperet,  gratiffimamque  fib!  legatfonecn 
^e  pace  haberet.  In  conditlonibus  pads,pro« 
babile  e(l/  fuiile  et  mQoera  prommaf,  et  «i|« 
nuum  vtd^srf  exa^um »  et  Honoriae  reddi-. 
tionem  cum  pordone  opum  regalium  poftu- 
latam.  CumCadTas  faAae  pacis  idoneas  et' 
cnagis.probabilei  ipdagare  pigeret,  ad  mira- 
culum  confugerunt  icriptores,  et  praeter  Pon- 
tificis  dignitatem  oris  et  elotjuentiam  admira« 
-bilem,  (ingutari  Dei  nutu  territum  Attilam 
tiarranint,  yifumCiue  iuxta  Pontificem  ahum 
Virum,  vel^  vt  quidam  voludc,  duo  viros,  csh 
nitie  venerabiles  et  forma  angufKore,  quos 
Petrum  dt  Pauliom  interpretati  funt,  qui  gla- 
dio  edudo  morrem  Atdiae  minitarentufr,  nffi 
{K>(iulata  Pontificis  faceren  Commentum 
faoc  de  Apoftoli^  apparentibus,  quamuis  a 
flulio  eiusdem  vel  proximac  aetatis  fcriptore 
traditum ,  tamen  argumentum  pidlurae  fuae 
fecit  RAPHAEt,  in  qua  fummae  artis  ex« 
perimentum  feciffe  creditur.  Ad  tabulam 
iflani  defcribendam  pergit  A.  Cl.  de  eaque 
iudicium  partim  cxexemplis  opere  chalcogra- 
phico  propofitis,  partim  ex  aliordm  dbferua- 
tione  fert.  Adiicit  pra^terea,  idem  picHtira^ 
S  A  argu- 


2^6        III.  Di  UbelUf  oc^demiHt 

trguaieotuin  •  fummo  fculptore  a  t  o  a  r  d  t 
opere  auagljrpbo  dcpreiTum  elTe,  quod  cirqi 
appum  i6so.  Innocentii  X*  iuflu  elaboratum 
in  templo  S«  Petri  aiTeruatur,  nec  ntinus.cla» 
rum  tabulifl  Rapbae)is  babetur.  —  Alrera 
Leonis  le^tio  ad  Qenfericum , .  Vaadaloruoji 
regem,  de  qua  bri^uius  agitur,  mi^us  dubiuqfi 
fiteclum^  et  iqaiocea)  fere  vtilitatf^in  baboiflc 
videri  poted.  Nam  <{uod  aiias  plaae  mirum 
ct  incrpdibil^  vidcri  debet,  regem  vi£loreav 
vrbf  Roma  et  Italia  in  ditionem  redada,,  ti^ 
fiien  imperio  eiui  abflinere  et  in  Africam  rci- 
uerti,  ia  fupphcatione  Leonis  efFedum  vide» 
tur,  qui  Oenierico  vrbem  ingreffuro  obuiaaai 
iadus,  et  regem  deueneratus,  obtinuit»  vt  nf 
caedibus  et  incendiis  faeuiretuTf  fed  barbari 
direpta  vaflataque  vrbe  contenti^  et  magna 
fKTaeda  onufti  abirent.  Qpamqu^m  Leonf^ 
in  bac  caufFa  meritum  a  Profpero  et  aliis  fide 
dignis  traditur,  idem  tamen  Uatius  in  Cbrq« 
nico  et  Marcellipus  G>mes  tacent^  infigol 
idocumepto,qMam  parum  faepe  in  fummisre^ 
rum  momentis  laborare  foleaat  ign^ui  et  09^ 
gligentes  fcriptores* 

W. 

Ertapgae  ^d  orationem,  profeflionis  iurfi 
^dinariaf  adeuadae  caufa  d.  X^VI  lun.  b.  th 

Jiaben* 


it  fcholaftms.  »75? 

hiibeQd^ 'D^  1$  A le.  frxd^  tiACBCRtiN 
inuttaait  dif<|Qifitione  praemifrfl:  Ex  quibut 
enufif  tibera»  S,  R^  J.  eiuUates  knre  jlufirtu^ 
garmm  Ugalkim fint  exeinfie.  (pagg.»)  Aik 
fttaega^  legates,  h.  e.  kge  impei^ii  publica  ftflf. 
bilitos,  iam  ante  conditum  fupretnom  iudi-' 
cluin  cameraie  ofatinuiire,  re<fte  wionct,  ct 
cbntra  TAriWGERVM,  HIos  demum  ^ 
Imp.  MaTdmiL  L  inflitnto»  effe,  narrantem, 
exempKs  probat,  conftitutionmn  >  nempe  Al* 
berrt  IL  a.  i^^fc  er  Friderfct  Hl.  a.  t^6,  E» 
Msdem,  liberas  insperii  duitates  lfdu&  lurisiu* 
ifle  pMicipes,  ^clafat ;  c6hflittito  vero  iudL 
eidr  icameraii*ecif'  iUo  defHmti  feerint,  (di&$ 
canfas  afferenttims  obckhi^rro  et>7A« 
ri>96BRO  repugnat^  et  ciim  FRECHrii 
potius  fydt,  ^iOliente,  nti^am*  huius  ret  ra# 
tionem  eife  atiam^  qoam  quod  in  iiia  nimtiim 
£3cordes  fuei^nt  ciuitates,  id^e  cocfuimflt 
do<^e  ^dmb^m,  nec  dubium  effe  c^^ndit^ 
quin  facfle  confec[ui  potdiileht  'CJimtdtes  ius 
•uftf.  leg.  t(toperam  dare  voioiflent.  -*-  Er* 
hrngeniibos  meritd  eratpiaiiiur  «N^Uium  doiflo» 
rem^  quem.Pmris  lui  ilhifhirdifd^Ii€ia>t^i^ 
gie  infbrmaCum  etexcukum,b^cjCommenta* 
tio  pirabat,  er^  apud  nos  qtiAttd^m  cum 
vdtifeitettd^drM»^  iciieflttriiuridic^  habuit^ 

-^l  .'* u^- 

S  I  Hetm* 


S7t         ^^^*  Oi  SbeUis  McaJmkis 

^  iMw^ki^&SCVSept  DiemngOSJ&t- 
thoii  iaUgriMi,  intirpQbmdo  nou  eorrvpia, 
Cap.L  praofideD.  h.  r.  c.  hbnkb  difpu-^ 
ttmt  la  oTTo  THiESs,  Hamburgenfis. 
(\rpl  impreir.  Leuckart)  In  examen  voca- 
tur  cotnmencatio  4k  interpottaianilmi  in  euan^ 
getio  Maiihaii,  qu^e  in  Repiriorio  Utir.  orient. 
it  bibi  Tdau  K.  legimr.  Hanc.  auc^or  ia 
iuBM  partes  refoluit ,  quarumaberi  eft  in  fu« 
Ipiciooibas  neiQDendis  contra  integritatem  co» 
ongelii  Mattii.  in  vniuerfum,  altera  in  fingu^ 
lariam  quorundam  iocorum  ipuria  indolo 
denionftranda.  .  Totidem  igitur  enint  quo^ 
qa&faifliujtaram  euangelii  Matth^ei  vindicia^ 
rum  capita ,  quoram  ounc  primum  feparatim 
praeceflit^  alurwn  non  muko  pofl  fuccedet 
ki' vindiciiriintagrilietis  euaa|^Ui '  totios  iti| 
^it  audor,  vt  viam  illam  profequeretmv 
quam  in  di(pucatione  fua  fcrtptor.  anonymns 
pOBuparat,  etvt  eetorqueret  iUi  tcia  potifli*» 
mtim  intentaeinlibrumMattbaei  aAionis  ar^ 
guinenta.  Primmn  itaqne,  qoodfumit  ano« 
nymns,  in  ilibria.andqui$reperiripoire,  find 
cocbcum  Mfldrohi)fdiixiliD^:.ottinis  generia 
oorruptelas^  id  limitsindiini  eile.docet  prtim 
tntuituyrnjPlerfifff;  non  otimes  enim  paflbs 
efljB  easdem  aFtempdlcibw^^hfiiDijaU^us  iniuf 
r)as;  partim  iotuitu  mndorma,  quae  in  iliis 

repe- 


^     etfihotafiids.  VJ9 

^Mperiri  pqtentur^  nam  intefpotationes,  proli. 

xiqres  potiflimuca,    difficilius  multo,  quam 

.reljqua  corruptelarum  gencra,  potuifTe  fieri, 

«ac  difficilius  etiam  Hne  codicum  vfu  detegi 

poiTe.     Hinc  ad  exempla  proceditur  inter- 

polationum  iine  codicum  ope  detedarum,  ab 

aduerfario  allata,:  et  fufiUs  paullo,  quapn  fere 

,necefle  erarih  hac  quaeflione,  difputatur  de 

.cpiflolis  Ignalianis,  de  locis  lofephi  et  Lon- 

-^i  fufpqi^, ,  de  verbis  quibusdam  in  ep« 

iBarnabae  ;r  amnia  haec  vel  plane  falfo,  vel 

,non  fatis  certopro  interpolatis  haberi,  vel 

.faltim  flne  codlcib^us  Mflis  alienas  manus  in 

.his  deprehenfos  non  efle.  —  Deinde  librop 

N.  T.  praefertim  faluos  manfifle  ab.interpor 

latorum  au^acia, verifimile  fecit  ex  mukitudine 

appgrapborum,  verfionum  antiquaruni^  fcri- 

ptorum  ecclefiafiicorum ,  infigni  pretio  Ipfis 

habito  etc.  a^ue  in  tanta  audoritatum  copia 

de  puritate  horum  librorum  reflituenda  et 

conferuanda  deiperandom  non  efle,  probauit, 

Placantur  itaque  querimoniae  iflaq  dtf  libris 

omnisgencris,  apoftolicis  praefertim,  prima 

aetate  Chrifliana ,    fuppofatis ,    interpolatis, 

peflimeque^  pro  lubitu  cuiusque  transforroa. 

tis  5   difpiciuntur  teftimonia  pariter  atque  ex* 

mpla,  quibus  in  perfidiae  magnae  et  incuriap 

negHgentiflunae   circa  Jibros  facros  culpam 

S.4  P^^i 


^gO  ///.  Di  MiBif  aemfmicis  §t  fcholaftkis. 

'iprifci  Chrinkitil  Vocati  tmm^b  eriAt.  — 
Dmiqur»  Mdtthaei  ih  primis  ^aogelium ,  Vt 
\tl  Palaedina  fcridtum,  interpolationis  perU 
culo  obnoitium  iuiflfe,  cOntdndenti  Anony^ 
iho  ita  refponctetur,  vt  probetor  primo,  cil- 
ingelia  iOa  H^braica^  Nat^ren.  fet  EbioiiiL 
quoriim  et  meatio  fit  apt)d'V($teres  perfaep^ 
etfraginenta  ouaedam  fuperfunt,  liVos  fii- 
-ifle  ab  euang«  Matthaei  plane  ^derfos ,  noa 
^nterpobta  eius  exempla^  deinde  Maitbati 
tuangeliuili  lam  mature  6xtra^  Palaeflinaih 
graece  ledum  fuifle,  vt  in  Hto  neutiquam 
riiaius  e{&  poflbt,  quam  ii^  reliquis  libris  apo. 
Holicis,  deprauationis  et  interpol^onis  pe. 
riculum. 

Idem  iuui&brs  6ruditu8,  i.  0. 1*  A 1 1  s  s  paul. 
16  ante  edidit:  Cbmntentariorum  de  rebus  lu 
terariif  Hetmfladiefifibus  pdrticutain  L  (pagg. 
lo.  4.)  <Jna  H  fi  N  K 1 0  adminiftratum  acade- 
"ihiac  magiftfatum  grdtulatus  eft.  Siftit  fe* 
Wcm  Profefrorum  iri  acad.  noftra  ordinario- 
rum,  qui  ad  hanc  vsque  actatem  publice  do* 
cuerunt,  et  eft  quan  libelK  ChryfaQdcriani : 
tumina  acadeniiae  tutiae  Cardtinae,  altera  edr. 
^tio,  aucfla,  emendata  et  contiriuata.  Laudari- 
3a  ccrte  eft  diligcntia,  quam  in  hirtoriae  litc^- 
Variae  fludid  au(flor  coll6cit*e  coipit,  aliS 
iain  documijriti^  probataiii.    ~  .      * 

JJJl. 


illl  ATdM  Utiratk.  agl 

IIIl  NokdHteraHa.    ' 

Jtmoi  pfoiiieruiit  fragmmfa  uiSbrmi  S. 
ytcoluthij  dialei^o  Sahidicd  cdnf^rijlta.  Edl» 
dit  ea  p.  g  e  o^qit  ex  Ms.  Bibliothecae  Bor- 
fi^  Secret.  CoUeg.  de  propaganda.iidd  -^ 
*Q;iiRoiii&e  iam^^agitv.  cLBiftcjtj  I^o^ 
.edet  coilationem  celeberrimi  Mfti  Vtfiranl 
JBandem  forhKIe  eutn  emditis  communicabit 
.cx  iciiedis  bbn^tlbii  m  9rem;y  quae  iik 
mtoibus  cognatt  nunc  deprehendunt^;  <i. 

^OIDE, 


Oxtmii  O.  icEfJNicoYTv»  pai^at  re^ 
iponiionem  cohtra  omnes  obied^iones  in  fu« 
tm  bibliorum  V.  T.editionem  ftdas.  —  IM- 
dem  Ven.  RANbaLVHVff;  ThqoiogusO* 
konieniis,  in  vnimi  volumen  coUegit  citatio*' 
nes  in  N.  T.  ex  Vet.  fddas,  adievfHs  Hcbraicd 
textu  et  Onleco  jfm  o.  Atiiidta&>iies  e% 
commentatoribns  potiiHmum  ddimicae  funt; 
-*-  Cl.  FOHD,  ProfeflT.  L.  AriibJcae  Oironi^ 
^nf..do<Difl[imus,  Fi^biiiarum  Arabicatum  ver^ 
iionem;  a  OALtANi)0  ikdaim,  bliir  ipill 
Arcri>ico  textu  nuper  comparauit,  iiiuenit^e^ 
^uod: etiam  diuifde.notum  erar,  g  a^%  ak^ 
D  V  M  nimis  libere  interprctatum  eifc.  A» 
tica  fragmentaTere  icmper  iieglexit,  multa. 

S  5  qu« 


i2^  :1I1L  NoMaSiaariM. 

que  cdam-ia  ipfa  luaTadoae  omifit,  qoae 
Afiaticos  mores  ptilchce  depingunr.  Optan- 
dum  eft,  vt  baec  vitia  zdo^d  fokdio 
4iocarattuf ,  eafligentor. 


Londim  continuator:  trkiud  jlecmnd  cf 
iookf.  HatBt  operis  poflrema  pats  verfatnr 
*in  vindicando  vatidniorum  lefiiiae  or^fiae» 
qoem  podtis  poeticum  et  oratbrium  efle  po- 
tat  audor  anooymus,  qoam  cbi*onoiogi€um« 
~  Ibideni  ^vodievmtMmoirs  cf  Peter  Hm^ 
ty  Bruee,  Efq.  a  mUitary  officer  in  ihejiruicg 
ofPruffia,  Ruffia  and  Gr$aiBritain.ito.  Di- 
citur  Uber  primum  Ungua  Theotifca  icriptus 
efTe,  (ed  poflea  ab  ipio  atiiflore  in  linguan) 
Anglicam  verfus.  —  CL  tvhvhitt,  ce- 
leberrtittut  et.emditifnmus  Anglus,  edidit  vin«* 
dicias  appendicis,  quatn  nuper  emiferat  ad 
ROVLBYX  Poemata:  de.()uorumcsv^«yriflp 
snagfia  ]is.  futt  Jnter  Criticos  Anglicaoos.  -rr 
Ci.  WoiOB  in  locum  cl.  maty  cuftodiT 
btts  Mu£ei  Britannici  adfi:riptus  eft.  Eiusdem 
viri  doifU  cura  primum  fQliuni  N.  T.  MAi 
Alexandrini' tmpreflum  eft;  Perget  editor 
firenue.  Quaedam  exemplaria  in  cbarta  per» 
gament  imprimuntur ,  pretio  i%  yel  14  Ctii* 
iHfgf,    ......  •.  /  - 

<■  ini  ■■  ■! I  ■!■  m  ■'■■ 

\ 

MediO' 


UU.  N/ma  fiUrwiti.  «8  j 

-*^ .  M^dhtmi  Cl  M«.  B.  B  B  AN  c  a,  Bibliothe» 
oie  Anibrofianae  cuflos,  edidit  primura  vo<» 
•lumeii  operis  a  fe  exarati  i/?  Latmae  vulgaiai 
Miitumf  au(foritate,ix  pirpitua  inecckfiadis^ 
Totutn  opus  tribus-conflabit  voluminibus  for* 
inae  grandioris.  «^  Idem  edere  parat  adiutu$ 
9  Do^lore  b  v  ,g  a  t  i,  Mflum  Syro  -  Hexapla* 
rem  integirum  cuiii  v^one  Latina, 

Hafniae^re^SL  iocietas  fcient.  d.  XVII  Maii 
)i.  a«  propofuit  haec  problemata:  i.Mon{]ra« 
re  indolem  poefeoa  feptentrioi^silis  antiquae^ 
jiique  fius  a  (kaeea  Romai)aqi^e  dircrepan* 
tiam.  inquirere,  tum  in  quo  cum^Anglofaxo^ 
nica  priicaque  Germanica  conueniat  vel  fe» 
cus.  %.  Tradere  methQdum  praxi  accommo* 
dat^m^  ^m^fkiopRq  alii^uer.corporibu^ 
peregrinis  inquinQtum,  fubiidiis  chemicis  de» 
purandi  aut  corrigetidi.  3.  Quaeritur  de  Htfj 
^yeff&o^e^  l^i^^ftru^o,  yt^wo^^^itatji 
et  bumiditatis  pun<f>a  certius,  qu^m  adbuc  fa« 
i^mefl^poffint  inu^niri,vtque  gradus  jdiuer^ 
fqcup^  hygrometrorutp  correfpondcant  Li* 
J>eruinrerit  au<^ori,  yel  nouum  inAruQi^tum 
if^u^n^e,  vel.iam xognitum  ad defideratum 
tperfe^lionis  gradume^ere;  pri^cipiav^ro 
^mnia  conflrudiioois  et  diuiiionisj^^^p^  dUt|<> 
cide  eruot  defcribepda,  vt  «rUficc^  ^  tuto  ex- 


3t4  ^^^*  NmAirmrh. 

fcqm  vaWanl.  Dfefi*r*ir^dcnlqrte,irfitifior 
doo  hygroractri  cxemplarfeu  feconddiu  rcgfr* 
h$  a  fc  traditas  cooftni<9a,  fodctati  iniltat  — ' 
.  Optimae  coiusquc  hdrom  f roblematwn  fe* 
folutionis  awflor  praetttio  doDabifuf  nomi«- 
inatis  aurei,  C  imperiiile$-Dan.  valore  adqui- 
jwrantjs.  Mittcndae  fiAft  difputationes  ant^ 
fincm Scpt  rjtiM Muflrlff  * t  l li x  d o Rf  F, 
Rcgis  a  confil.  imim.  et  Praefid.  Societatis. 

F^meofuHUdt^ioirkni  A n ir  o n.  iTfe*  !#• 
fiAHD.   f  rttfiLB,    Pafldr  RatMlockicnfis^ 

fclituruScflK  ALEJt;   OdttLlEB   iAVM- 

<i  AiiTE>iii,  pMbfbpM  4"®ndam  a^lcBcr» 
limi,  mtdiiafkms  fuper  fihHonibuT  IrJH  in 
quatuot  eumgetiii.  Cotic^tfperat  illas  tfuaof», 
fiuUitt  gt^lmorbb  ifitra  annos  1751.  cif  i7(JaS. 
accumbcr^.  Editbr,  tiA  quac  fcripferat  6* 
innia  in  hiccm  emittcndd  tradidit,  redcmtb*- 
itm  oi^Vh  ilKlJS  adhuc  ndlum  ibu^nit,  itutft 
Vcro  timdttii  vbluntati  jlmi<Ji  fui  obfceiiturui;  - 
typisiHttd  commiftet,  fi  AixttwCx  adfim,  ^ 
pro  3ff-VHI  plagufe  (tbfidem  enim  vdtomeh 
quodquC  TiirbieMt)  rcpraefcrttai-e  non  ^fauettJ. 
tur  1  Intpei'.  XII gt.  -*  Totiuis  libri  fci#. 
graphfa,  citm  fpechnWfe,  rtonc  iam  profllrf: 
X)i^  tftdfnUU*'  Evm^Sflm  'mtkalte9ilt*9iUih 
"iffu  nichihMH  hAalte  mworfen  tm  A.  O. 

Bauftt'^ 


UIL  NomUtmrla.  ag{ 

Bminfgmrtm  etc,  (Fr£  a.  d.  Od.  1712.  X  pl.  4.) 

libellus  vel  in()e  ntilif,  qiiod  inflar  eA  baripQk^ 
piae,  ijuam  vo9aat>  euapgelin^in. 

R^iomqnfi  n\\mvis  Profefloiis  )^illoriaruii| 
et  eloqu.  na<flu9  eft  Cl  MAN6f  ^a|)qi^F|^ 
A.M.  qui  hucpfqqe  in  acad.  Hsl^^fx  ^a^m 
iitefas  cum  lai^i^  qi^pa  docuit  , 

ViUberga^  p^puin^iam  Profeflbris  thitoX^ 
prdin^ii,  et  quaitmn  in  ^ci^ltfii^  tbiQli  Ipmni 
lia^u^  cA  yir,  qiio  netpo  facil^  dignipr  c^rfifi 
C).  rsinhaM,  Prpf.  Philof.  extrai^^rd. 
.   ^    '  *  ■  f  ^  ■   ■ — :; ^         .     . 

fftlnifiadii  IIK  qj^E  f-.i  i  v  $  fdfcriptui  eft 
«ca4m>itie  fcien^. PaJMioae^  etfp^et^  EdiAtv 
bnfgcipii  philQfophif^^  fQd^lis. 

.      .  liiiji  1 1  ■    I  ■ 1      I    <   ■ 

^.  ^nacriJU. 

hi  BibiiQthecte  germanicae,  quae  RffoHiii. 
prpdiit,  volumii)is  quadragefiml  o^ui  parti 
priroa  pag.  131.  vbi  argumentum  partis  fecus^ 
dae  libeUi  Exper.  9eHL6QEi.11:  Meditinh' 
fthe  Litteri^tur  fur  practifche  AenOe^  reeenfor 
fur,  haec  vcrbi  reperiuntur:  tVmn  Heff- 
^eireit  Htrrn  MuBert  Al^andbmg  vom  Band'' 
§f4trm  itnnt$y  Jh  WiMk  Umfem  Mwd¥fwrjm 


mt  nnmK^fe  kemefo  ^uTeror4(^tliehe  Et^ 

Jhhehung  mehr  feyn.      Ib  iecunda  Iiac  p^^ 

libelliSchlegeliani  ne  verbqm  quidem  de  tae^ 

nia^  neque  infcriptio  dilTertationis  defebribut 

$t  varhlif  verminofif^  occurrit.    Huius  didTer^ 

tationis  pt  quidem  folius  eius  indicis  iam  paf-s 

te  prima^pag.  i^u  mentio  fiida  erat.     Quum 

illi,  qui  eam  differtationem'  non  viderunt,  fa'^ 

cile  ubi  perfuadere  poffent,  B  e  i  r  e  i  s  i  y  m 

noftfum,(quiiamperviginti  tres  annos  hiBo- 

riam  natufalem  docuit,  ideoqtie  fane^nott  opoi 

hab^t^  vtdemum  ex  recentioriMuIIeriano  fcrii 

pto  caput  laeniae  cogiuifcat;'  qliippe  qul  ianl 

dudum  ex  natura  etVALLtSNiERi,  lin- 

K  A  B  t  et  ft  o  H^  ^  fi  t'  t  fci^t^  vti  ipfa  di^r. 

tatio  tefiacttr^  ilhid  noueia!,)  taeniim  capiti^ 

gaudentem  pro  re  (ingulari  et  inau^ita  h^ibu» 

iife,  ipfa  verba  in  diuertatioae  adlata  pag.  6. 

in  notag)  reperiunda  huc  transfcribere  necefle 

crit :  f^di  etiam  taeniam^  ehganti  capite  ouaii  . 

jSifcr  tmtjiadhe^rentefedecimpedeslongam^  qupni 

Praefes  die  21  Nquembr.  an.  1777.  ex  intefiinip 

Augufii  Marnizii,  murorum  fabri  Helmfia^ 

dienjis,  ad^itflfoliUioner^me  ialappae  in.vini 

Jfiritu  eiecitj  quamque  Praefes  adkiic  injupel^ 

kSiiifua  rerftmnaturatiumadjeruat,  His  ver- 

bis  folum  docetur,  totam  taeniam  iimul  cuai. 

capite»  quoid  iaepiu&  io.iA(|^Unis,  cum  al^i^ot. 

f^gmeo^ 


y.AnacriJif.  ag^ 

fegmeotls  corporis  relinquitur  ct  dcinde  quafi 
renafcitur,  ciecftam  fuifle.  In  tota  reliqua  dif- 
fertatione,  nec  in  aliis  duabus  differtationibus 
ufe  debUitate  atquc  defebribus  biliofis  tertianif 
€lmtinttif,<fiQG  parte  iecunda  liWSchlcgclianl 
p.  %44  et245,  conimcroorantur,nevocabulutn 
quidem  de  capite  taeniae  lcclorcs  inucnitot. 
Ipdiccnt  igitur  acqui  rcrum  aenimdtorcs,  quo 
animo  vci  quibus  rationibus  du6!tu$  au4or 
anonym«$,quum  nulla  occafio  adcrat^ca  vcr- 
ba  fcripfcrit.  Si  vcro  is,qui  paneiiv  fecundam 
libri  Schlcgcliani  recenfuit,  putet,  fcquentibus 
verbis :  Eine  Entdeekmg  des  H.  Hofr.  Beireir 
p.  iS|.  de  capite  tacniae  fcrmonem  cflc,  facile 
ex  ipfo  fcripto  ftaldfngeriano  refciirc  potuif. 
fet,  de  hoc  non  agL 

INDEX 
If  Aneedota. 

De  fr^entis  eod.  corticei  blbL  Hdmftad* 

11.  De  librif  nouif. 
X.  I.  SaL  Semlers  tkeoL  Briefe.  t-^j  Saml.  , 

p.  1^5^ 
d.  P.  Campers  kteine  Schriften  Tom.  I.  aoo 

3.  P.  L.  Wittwer  Uber  den  jUngflen  epid^ 
Katarrh.  ^o6 

4.  /.  G.  MeufeB  bibliotheca  luftorica.  VoU* 
I,P.  L  i>i3 

5*  yomEinfluJfe  des  MlfnchsufefensaufStaai^ 
und  Religian. .  ^19 

6. 


290  h  Anecdota. 

tis  ibi  relatum  {uit.   y.  II.  cc.     Narrationeniy 

2uam  profert  Abulpharagtus,  ipfe  hwfiiTe  te- 
atur  ex  lohanne,  Epifcopo  Adae,  et  Zacha- 
ria.     De  vtroque  fcriptore  lufliniani  aequali 
refert  assemanvs  Tom.  II.  Bihlioth.  O- 
fientaL  p.  8$.  et  54.    lUius  Hue  lohannis  hifto- 
riam  huius  peftis    assemanvs   in  com* 
pendium  redegit  ^    et  quae  de  origine  pefH- 
lentiae  atque  regionibus  quas  deuaftauit,  ibt 
leguntur,  fere  totidem  verbis  apud  Abulpha» 
ragium  extant.      Praecipue  tamen,  ni  £iJlor, 
Abulpharagius  Zachariam  fecutus  efl,  quem 
pofleriori  loco  inter  duces  fuos  nominat,  et 
qui  fine  dubio  ille  Zacharias  efl,  qui  fuit  epi. 
icopus  Meletinae,  etcirca  annum  ^o  fcripfit 
hidoriam  ecclefiafticam  a  Conflantini  M.  lo^ 
perio  vsque  ad  annum  lufliniani  vigefimum. 
Quum  officina  Leuckartiana  careat  typis  Sy« 
riacis :  Hebraicos;  vt  iam  oiim  feci,  adhibere 
cbadus  fum ;  quae  quidem  typorum  mutatio 
lec^ionem  huius  fragmehti  viris  linguae  Sy- 
riacae  peritis  non  difficiiem  reddet.     Quoai 
runo  p"»ri  ct  ^a?Ji  njno  in  hoc  fragmcn* 
to  occurrant:  tlTVD  non  pro  plaga  orimtali 
fed  plaga  quacunque  quandoque  fumi  puto. 
0lJ^3UO,  licet  mendofe  fcriptum,  pro  bu* 
bonibut  poni  adieda  huius  vocis  verfio  mon- 
firat»    Mnino  ex  dialedo  Samaritana  vertf 

dolo 


De  ftfte,  tempore  IttJUmimfee.  VI.   ^i 

dohret.  Metropolis,  quae  a  malo  hoc  ve» 
scata  dicitur,  eft,  credo,  Connaotinopolk^' 
de  qua  etiam  Procopius  de  bello  Perd  i  4. 
c  21.  refert  initio  paucos,  deinde  fingulig 
diebus  quinque,  faepins  etiam  toooo  homines 
elatos  efle.  In  hiftoria  Dynafliarum  Arabice 
£:ripta  memorat  tantura  Abulpharagius  pe> 
fiem  regnante  knperatore  lufliniaao  fex  ao*' 
Qos  durauiife. 

^an  Nfflra  «jhn  nSD3  Nim  Njmo  Sy  • 
»jn  Kjmo  Sy  aro  n^N^na  n-iont  pni^ 
am  snDT  sn  -"Nijrn  nja  n3tt>3  N^m' 
Ijym  N^u  Noby  p  n^onp  '>-i«>"i  aro 
•NDnToiN^Tomi  W3-I1  n-iD  njm  njno 
NDoy'  NDTyoan  tvHv  NnTVwS  nodi 

•I*<^3S3N0N"I  r^iSNii  N^SO^NI  N^oni 
X^sh^  NWN  'ya  i;n  fnpsi  rpypnwi 
pDnoi  j^iidV  ppBJi  Nmna  *pD3d) 
TPiDi  NnnriNh  npd^d  pn  ntw.  •finn«;i3j 
•pnaoD  •n^;  [cn  foi  rnaon  NoinnDT 
•Noi'?  Sy  onanNi  Nn-uoohNS  "ipoi 
nsonNi  •ipnaNi  nidn^ni  Y^\ts\  ••jiooSai 

N^DVOJNl  N<J0">N1  N^nNSpi  N^IDNSwS 

n:iODn  Nooy  niSvNio-Ja  n-^D*?  "vna  "inDi 

msoi  Y^^^^  Nj^jp  N>n  Ninno   -idv 

Ny-ir  inoi  NnVpn  •wjdot  hiVi  Nnai 

T  3  n^bi 


j*NjaBpT  Jcnr  •osn  ^jotq  -wnn  ft*»*?! 
p  nm  •Ktcu^ia  isot  Sdp  •fiopi  h^Si 

c=3npi'7.  •r^N^npSo  NniiioS  H-apr^a 
i<i>ihh  noynnuj'?  Nonyi  'n^  WDOoa- 
W01  -ina^  'w^  Tin  ffsp  nn  «ova 
nT^riN  Sy  NjSano  nTs  io«w  •Nansi- 
Nmo  p  itpSanNT  p'j'wi  -isjnovoiNqSy 
•«jnT  Nn^^aiaSNT  Vn  Nmnoa  •niv^oi, 
,-iSDj  Npsjai  ^Noiynw  n^^aiN  ov^aiiia 
j^taib  ^N  N"'>TNn  Noaa  am  ^in  prnnoT 
•■nn  pn'>b  rnhci  -Nnpoy  Nom.  nbn 
pnitf  Noo-opoSn  fo  N«)iN  iSa^N  nsj, 
•puis  pw3  «nSv  nri 

JDe  pefiUeatia ,  qua$  hoetempore  Mam  orbem, 
pmifigttta  ejl. 

lohanmt,  Epiftopus  Afiae,  ithatptfit  M» 
firtefir^^  eam  aHtto  Gratemm  SJS'  {*-  «. 
Cs44-J  tonti^jfe.  Etitm  Zacharigf  mrr«t, 
tfim  ttuepijfe  a  gentibiu  iuteriorUmt  meridUfiuh 
lilms  Indiat;  nimrum  Aethiopiat,  HomtntO' 
rum  ( Jrabtat  felit,  trdnuj  ete.  perueaitqtu 
t^.loiof  fuperiortt  gentium  otcidintalium,  Ko' 
manorum,  Italorum,  QaUontm  et  Hifpanor^.m. 

Fama 


Db  peflHifapdirB  lufiUiiakljec.  f7.  ^«193 

Fama  eH,  fHkt^  ^j^iofnUu,  delirajfe,  in 
Ji  ipfos  f(H?i%jM,  inmontanafecejffijji,  et  Jemet 
ipfos  trucida£e.    Jmiafit  flagellum  tftudAethio^ 
fiim  in  eonftnio  Aegijpfi,  indeque  in  Aegypto 
ortum  ejl;    altigit  deinde  Akxandriam,   et 
Jparfum  eji  fuper  Libych  Palaejlina,  Phoenicia, 
Jlrctbid,  Africa^  eiperuenit  ad  Galatiam,  Cap^ 
padociam,  Armeniam,  Antiochiam  et  pedeten'- 
'iim  adfegmm  Per/arnm,  phpidosqne  inplaga 
Jepientriomti  fiiofi      SuBftantiae  comparebant 
^HStc^,  difffefjie  et  vagae,  neipte  quisquam  ech 
"^ioBigebdt;  agrifrugum  refertijjimi  erant,  fttil* 
'luf  tamen  eofmetebai;  vhieaf,  etiamji  tetupiif 
'vindemiae  transierat,  ffemo  vindemiabat,  qum 
'hbminef  deftderabdntut;  et  vix  vnuf  ex  miUe 
fapererat      ExaStif  tr&iif  annif  cejjmit  pe* 
\ftif.     Fertur,  qtmni  malum  hbcMetropolin  ifim 
feftaret,  primit^  patiper^ef  nggreffum  tjfe,  adh 
vt  iSoao  hominef  vno  die  Jepetirentur.    ^tlgi^ 
*hif  mortuif/mixnumjuain  torrwptricem  mecit 
pdientiBuf  et  celtbtibuf.     Qiii Xf&o  mortemjii» 
bitaftearH  effugerunt,  doloribuf  cum  tumoribus 
tirca  inguina  i.  e.bubonibm  Idborarmt:  tt 
'poftqiiath  ifi  voHfmanuurit  cii^cifef  trCf  gutte^ 
fanguineae  profandae  (i,  e.  vibicefj  apparu^ 
rant,  eonfeftim  mottni  fnfit.     Et  qnuf^  homi* 
'ises  difiterm  Jadr/ipeHendum:  cadauera  aceruo' 
timin  nmteprdkSfafunt. 

'        ^tI  II  De 


,^  IL  Di  Ubru  mmif^ 

11.  Detihrisimki 

V^Jtuh  eimr  Gefchichte  d$r  Cultur  dtt 
fnenfihlichitt  Gefchtechts;  h.  e.  Hinoria 
culturae  generis  humani,  tentata  ab  au- 
dore,  qui  perfcripiit  omnium  dodrina* 
rum  epitomen.  Lipjiae  apud  Herteliun 
178*.  od.  pagg.  472. 

In  exponendis  niagnorum  hminum  vitis  qui 
voluerit  hocagere,  vt  tradat  diligenter  acpi^r- 
fpicue,  qualis  quiscjue  fuerit  per  omnes  vi^o 
partes,  quibus  liteds  inftitutus  ac  formatus 
fit,  et  per  quos  veluti  gradus  ad  cultum  inge- 
nli^  animique  virtutes  produdus :  is  profe^o 
rem  aggreditur  arduam  atque  difficilem,  vt 
£icile  dabunt  pmnes,  qui  vel  ipd  eius  rei  pe* 
jriculum  fecerint,  vel  animaduerterint  pauci- 
tatem  eorum,  quibus  illud  conHlium  bene 
ceflit  ac  feliciter.  Sed  quae  difficultates  o\u 
(lant  his,  qui  fingulorum  hominum  res  per« 
fequuntur;  eae  mirifice  crefcunt  et  augentur 
oiagnopere,  fi  quis  inflituerit  alicuius /ioje;ii/s 
paullp  nobilioris  hin6riam  hoc  modoperfcri- 
bere,  ac  docere,  quibus  caufis  fenfim  fit  ex- 
cultus,  et  quomodo  fit  a  tenui  literarum  et 
omnis  omnino  conformationis  initio  ad  prae« 
xlara  quaeuis  in  on^ni  genere.fadla  progrefilo. 
Kam  cauilarum,  quarum  in  hac  re  habcnda 

ratio 


Hift.€uUurue  gemrif  ium.        ^9% 

^do  cA,  cixm  ingens  eft  muljJtudo,  et  i|iipli« 

catio  plaQ,e  tnirifica;  tum  occultae  iaepe  funt 

piurimae ;   vt  non  modo  hp<c  iit  ad  iudican» 

dum  difficile ,  quid>  caufa  quaeuis  effecerit  et 

<|uantura,  verum  etiatn  illud  incertum,  vtrum 

inuefligantis  diligentia  omnes  fint  inuentae  et 

fubtiliter  dete<9ae.    lam  fi  quis  ad  bunp  mo^ 

dum  vniuerji  generif  hmiani  hinoriam  trade* 

re  voluerit,  et  perfequi  per  aetates  omnes,  et 

nngulas  orbis  terrarum  partes,  omnium  do- 

c^rinarum  origines  etincrementa:  is  prbfeflo 

fufcipit  eani  difputationem ,  auae  vnius  ho« 

minis  ingenium  plane  videtur  fuperare;  cum^ 

quod  in  fingulis  vel  hominibus^  vel  gentibus^ 

vix  affequitur  acerrima  diligentia ,  id  in  infi" 

nita  propemodum  muUitudine populorum  mini- 

me  pofCt  compIe(^i  vel  acutiffimi  hominis 

cogitatio^     Atqui  hoc  ipfum  poUicetur  Hbri, 

Suem  indicamus  audtor,  qui  eft^  vt  fatis  con- 
at,  ADELVNGivs,  Vir  Clar.  multis  aliis 
libris  iam  fatis  fpedatus  et  nobilis  fcriptor. 
Qiiem  fi  in  re  tam  ardua  fucceffus  quoaam« 
modo  deftituerit,  id  quidem  nemini  miruni 
vidcbitur,  qui  confilii  grauitatcm,  et  immenfi 
laboris  magnitudinem  confiderauerit.  Ete- 
nim  ad  pertradandunx  argumejntum ,  in  quo 
voluit  elaborare  adelvngix  diligcntia, 
praeter  uccuratae  omnis  biftoriae  fcientiatn^ 
T  4  qiiam 


1^96  11  De  Biris  wttifi 

^oam  folam  vbe  capioiit  honHuuie  mentii  an* 
^oftiae^  requiritnr  magna  fubtiliias  ingemi, 
quae  perfpiciat  omoium  rerum  aoteceinone^ 
animi  humani  vires  iotelligat,  eios  vida,  late- 
bras  abditosque  receflus  nouerit,  et  fnulio  vfa 
comparauerit  nbi  de  rebus  hucrlanis  iudicandi 
fiicultatem  idoaeam.  Has  dotes  omnes  fibi 
vix  quisquam  arrogauerit ,  cum  Incermm  flt; 
vtrum  in  vno  homme  vnquam  vel  fuerint, 
vel  efTe  pofllint  Quare  nec  fcriptorem,  po* 
tamus,  vnquam  exAiturum,  qui  accurate  po(V 
fit  docere,  quomodo  fenfim  variis  artibus  ex* 
tultum  fit  genus  humanum,  et  per  quas  mtia» 
tationes  conuerfionesque  difcipiinae  omoe^ 
et  inftimta  ^el  efle  coeperint,  vel  na<fia  fint 
formam  et  indolem  eam,  quam  iam  habent; 
Sed  in  re  tam  dif&cili,  quae,  quantumois  im- 
t)erfe^a,  magnam  vtiHfatem  habet,  vel  con«> 
tiis  non  omnt  laude  caret,  praeferttm  fi  fit 
profedus  a  viro  do^o  atque  modeflo,  qui  et 
firauitatem  infllmti  fui  fentiat,  et  ab  omni  va- 
nitate  alienus  fit.  ^tfi  igitur  exinimamus,  ta- 
les  libros  non  pofle  ab  aliqua  parte  imperfe- 
Aos  non  dle,  ob  mentis  bumanae  imbecilli-. 
tatem,  et  hifloriae,  maximc  antiquae,  dcfp. 
'£lus  et  tenebfas:  tamen  hoc  bbenter  fate- 
taur,  AOBLVKoii  fcri|>tionem,  in  magna 
*breuitate>  quam  ftudio  iedhitm  eft,  continede 

molta 


^nlta ibfiF# oiy^to,  eifubtmuriMciulh;6t 
tebus  vero  multis  ea  tradere,  qoae  non  po« 
taerint  niii  ab  homine  profidfci,  varia  dodri» 
sacutfo^mukaque  ledKone  conibrmato;  Nos 
fam,  vt  omnis  tibri  defcriptio  penitbs  inteili«' 
gatuf ,  primo  quidem  de  mddo  difpmabimus^ 
quim  auStorfientns  ifl;  ac  deinde  di  locis  fia^ 
'gttlif  adiuAgemus  nonnuUa,  cum  preflfe  feqm 
mdoris  veftfgia,  et  omnia  ditigenter  excute. 
ft,  nobts  non  liceat  per  huius  Ibri^tionis  aiw 
guftias. 

Eft  igitur  omnisdifputatio  defcripta  in  par^ 
fif  o&o,  quae  continent  ac  definiant  gradtti^ 
^er  quos  genus  humanum,ab  humilidudhnii, 
^dori  fenfim  penieniflTe  yidetur  ad  fapieiib 
tlam  et  felicitatem,  qua  iam  fruitur;  Vt  vero 
•breuiterlQMare  poflet  au<flor,X|i}omodo  dif- 
feratU  aefates  fingulae,  et  quae  fit  ciiiusqu^ 
'^iuti  nota:  imaginem  a  vita  et  incrementis 
'^^inum  fingulorum  dtfxit,  ^que^iendity 
g^us  humanum  ita  fere  educafum  t/St  et  d- 
^oleuiife,  vti  foleant  homines  fingult  fefifiiti 
*«d  maiora  progiredi.  Prma  igiujc  Mas.'oa 
eO^  quae  ab  origine  generis  humani  vsque  aid 
diluuimn  illud  ingens,  a  Mofe  commdmirigi* 
*tutli,  pertinet.  Cdtnparat  audor  genul  iia«, 
-manum  per  haec  tempOra  camy^tf»  qui^fea- 
fim  vitafn  acc^lt  et  m6ium^  et  cuAi  ^lH^n, 


meinbroniiii  confbrmatione  colorem  diidt» 
Seqiutoc  tocem  in  hif ,  quae  de  hac  aetafe 
praedpic,  monimenta  Molaica,  in  quibos  niv 
]iil  inedie  /:enfet  a  prohabilttate  aUenum.  ^/* 
Ura  peciodus  compleditur  tempus,  quod  a 
jdiluuio  Tsque  ad  Mofis  aetatem  elapfum  e(L 
Genus  hunnoum  mfanti,  putat,  finUle  fiiUTc» 
qoiyfenfuumbeneficio  vfus^aliquam  fibicom* 
paret  rerum  extemarum  noiitiam,  fed  im» 
perfedam  et  obfcuram ;  ^rtes  et  paoca^  har 
beat,  et  rudes;  in  moribus  denique  feritatis 
multum,  eC  vix  incipiat  miteicere.  Ad  pucri 
aetatem  progreifum,  arbitratur,  genus  buma- 
jmm  periodo  ieriia,  quae  a  Mofe  porrigitmr 
vsque  ad  ea  tempora,  quibus  Graeci  coepe- 
runt  doiflrina  et  elegamia  florere.  Quae  fue- 
rint  infiitota  et  artes  hominum  per  hanc  aeta- 
tem,  vberius  doccUxtAeggpiiamm,  Phoemam 
et  IJirfieHianm  exemplis.  Inuemf  vim  eC  ala- 
critatem  aoc^i0e  exi(Umat  hominum  muki- 
tndinem  per  ea  teropora,  quae  a  coltis  per. 
Graecos  artibus  ac  difciplinis  effluxerunt  vs- 
^e  ad  Chfjftum.  Hic .  maxime  perfeqmtor 
Uraeeantm  dodrinam»  artes  et  infiituta,  ac 
docet,  cultum  eum ,  qui  ab  hac  gente  mana- 
oerit  ad  Romanos,  et  per  hos  jad  gentes  rels» 
^oas,  fimilem  eife  iuuenis  follertioris  icieii- 
ttaCi  ct  nnpjnic  cemiy  CPm  in  difdplinarum 

delcri- 


Hifi.  eultwae  generU  kml        299 

deicriptione  fubtiliori^quae  taroen  fit  coniun* 
£hi  cum  iuuenili  quadam  leuitate  atque  auda* 
cia ;  tum  in  bonarum  artium  amore,  qui  ma« 
xiine  cadat  in  aetatem  adolefcentis  iv^uvrcor 
cioiT^j  ad  concipiendum  TFocQoff  a^poi^cv  koA 
SvdwMf^tKov  paratiinmi.     Poftea  delacus  au- 
Aor  ad  aetatem  quintam,  quae  a  Cbriflo  a4 
ingentes  illos  populorum  motus  et  migratio» 
nem  pertinet,  docere  indituit,  genus  hum»* 
num  iam  ad  viri  quamdam  maturitatem  peru 
ueniffe,  et  vtitur  ad  firmandam  fententiam 
{u^m  Somannrmt  maxime  exemplo,  qufin 
rebus  et  inHitutis  omnibus  mafculam  oflen» 
derint  feueritatem,  et  penes  quos  eo  tempo« 
re  fuerit  orbis  terrarum  imperium.     Aetafe 
fixta  hunc  virum,  ait,  grauiilimis  oppreifum 
laboribus,  quaejuiffe /edem  Jabilem,  acmulta 
magnaque  corporis  contentione  efieciife,  vt 
commode  poflet  et  iucunde  habitare,     Inde 
fadum,  exidimat,  vt  genus  hnmanum  per  hoc 
tempus  iterum  delaberetur  ad  foedam  barba* 
riem,  cum  aliis  impeditum  laboribus,  variis- 
que  agitatum  turbis,   non  poil^t  Ikeris  opo- 
ram  dai^e,  quae  poflulent  pacem,  oiimiumque 
rerum  beatam  abundantiam,     Hanc  vero  ae« 
tatem  a  gentium  barbararum  migratione  vs- 

3ue  ad  expeditiones^  quasdicunt,  cniciatas 
uraife  exiAimat*     lam  ^modxmfiptimamw 


f  00  W«  Di  tiMs  ndkiir. 

'tfb  his  expedkionibus  vsqfie  ad  teniitds  Ifters^ 
progreflTam,  cffeciffe,  cenfet,  vt  genus  htimaf- 
«um  fimile  eflet  pairifainitias,  in  €onfiit\uhtid, 
augmda  et  exornanda  fe  fmiliafi  oett^tv^ 
Wnde  vtitiflimarQm  artlum  inueationefm  ih 
hoc  tempus  incidiflfe  demonftrat.  Eam  de»- 
nique  aetatem,  quae  a  reHitutis  literis  ad  re- 
«entiffima  femporSi  perueniat,  ita,  putat,  com* 
paratam  effe,  vt  inteiligatur,  genus  hufnanuiA 
iam  fnti  bonis,  multo  labore  parfis,  ecque  ir^ 
dies  ai^gere  et  amplificare,  Cum  vero  muka 
iuperTint,  quae  vt\  inueftiri  poffint,  vel  emcn- 
4ari  re<fHusque  coilftitui :  vehementer  riden- 
^am  cenfet  (upei^flitidnem  ebrum,  qiii  vere'- 
antur,  ne  infl^t  iam  ingcns  iHa  conuerfio,  quae 
icum  iiiteritu  orbis  generisque  humani  con* 
tiuii6a  effe  debeat.  Sj>erandum  potius,  arbi- 
tratur,  fore,  vtgenus  humanum  per  piures  ^e- 
rum  fuiWtim  conuerfiones  ad  maiorem  in  ct» 
nini  gi^nere  praeflantiam  pef^ducatur.  In  if. 
iuflrandi^  aetatibus  fingulis  hunc  fere  modum 
•tenet  aiSrtor,  vt,  pramfffh  qnadam  imagine 
-ftf^^iffi  in  qaa' expreffa  eflcuiusque  periodifor- 
•ma  et  tattquatti  facies,  hiftoriam  ipfant,  et  res 
ifto  tetlipote  per  6rbem  terrarum  geflas,  bre^ 
iiiter  expomf,  ac  deinde  demonftret,  quid  ab 
Kis  th&tattbnibus  dnm  nd  JtiMiae  incrementii, 
ium  Ad^^ifhi  eonformationem  penmerit.  Gi- 

nu8 


4m&  diceiKli  apertum  eA,'  terfuih  et  eleganst 
l^raeterquam  mf^ttjcis,  quae  feflioatio  adfp^ 
fit,  cuius  paffim  el  ^\]^  veftigia,  nifi  nos  om,$ 
sua  ^lunt,  obferuauiiDuj. 
-  Hanc  libri  d^mpiionm  habere  rouka^  qui* 
hu$  fe  commendet,  nemo  negauerit;  ttqut 
t^  audor  in  difputindo  huno  ordincm  ita 
^utus^vf  a|ferf!©l  et  vtilift  no«  pwca,  ct  maU 
ti  fukiltter  o^feciiaret.  Cogitaotabus  antein 
npbis  de  faoc  arg^mento  diutius^  tamen  in 
if^  via  modoqmdyfniimdit^  vef  {urae^ 

termiila  videhanlpr ,  qua^  yin  poi&iQt  abeflii 
ab  iAa  quaeAione,  vel  cfuaedam  redius  coiu 
^tuenda,  et  perfcriUenda  cQnquifitius.  Aa 
primo -qqidem  df^  wkUmf  hnmMn  nu^iir,  aor 
di  kgti)w,  quaa  in  agendo  fequltiM?,  mbil  mof 
nmt  ^iflar  j  qui  loc^^  in  hac  caq^Hi  vel  pro^ 
imea  non  .^t  j^r^termitteiMlus  penittsj 
^od  de  coi|foripatione  genena  bumaoi,  nifi 
.  tx  iA^  indole  accui?at^  perfpo^a,  tiidicari  nof| 
poteA.  Dqn^  4^  vi  ea^  qnm  m  Bxtema^^ 
t0cmnt  mimnm  et  wie  %el  exeiiant  ct  acu«« 
tmt,  ve!  eii)s  impetufn  repni^ttaii  «t  cQntenMi 
tbnem  remktvtm,et(i.di(p^fe  ija^iKim  aut^jOB 
quaedam,  tamen  idae  ob£seuationes,  in  hm 
qum  vnum  congeA^,  perfpieuiiat^  ipagimis 
pere  profiuiflreat.  M)ueverat  b^dejEepffaefi 
Qip«Mim;4ii)bdiui^  ssam^lQm^.G^  cstdiv 

tcrra. 


30S  n.  Di  Bbrit  mmir. 

lergafum  ad(piridoiie,  n^or^  fertilifate,  ^Sk^ 
qoereboseztraiisorigifieaitraliat  conKmuui 
cognUo  atqoe  (cientta^  tom  animi  monmi- 
quecoafbrmatio.     In uarratume rerum,  per 
•etatem  qoamqoe  geftarom,  breniseft  aodNK; 
^piod  minime  vitoperamos;  delibanda  enim 
cx  omni  biftoria  ncmnifi  ea  erant,  qoae  ad 
lianc  oaoi&m  maxime  videbantur  pertincre^ 
et  e  quibus  inteliigi  poterstt,  qoae  Ht  in  qua* 
iiis  re  omni  tempore  fada  progrefno.     Sed 
fciflet  ifla  rerom  geftarom  ezpofitio  accom* 
modatior  boic  qupeftioni>  fi  de  comtmEfum 
omnium  gtntmm  eammque  commercto  accora* 
tius  praecepiilet  audor.     Nam  ex  ilia  focie« 
tate  popuiorum  et  confuetudine  vel  maxiroe 
poteft  intelligi,  qnid  a  gente  qoauis  vei  potue- 
fit  proficifd  ad  generis  bumaoi  cdtum ,  vcl 
profeftum  fit      Ita  enim  plorimum  folet 
fcientia,  et  boneflate  morum  atque  eiegantia 
genus  humanum  augeri,  vti  funt  gentes  fin* 
gulae  ardKflime  copulatae,  et  ipfae  inter  ie 
aliae  aliis  profunt  officiorum  mutatione,  et  in 
medium  afFerendo  communes  vtilitates.     In 
exponenda  igitur  generis  bumani  biftoria  vel 
maxime  videtur  fpedanda  fuiffe  ifta  homimm^ 
Jheietaf,  quae  vti  fuit  variis  temporibus  varia, 
ita  quauis^  aetate  aiiam  babuit  ad  excolendoa 
hominesvimetefficaciam.  ^edcumvniuerfa 

quaefUo 


Hifi.  culturae  generit  hum.       J03 

qaaefKo  de  generis  humani  cultura,  guam* 
cumque  demum  viam  et  difptitandi  modum 
fequaris,  longe  difEcillima  fit:  roifla  hac  re, 
venfamus,  vt  propofuimus  fupra,  ad  locosjhh 
gutos,  de  quibus,  reftat,  vt  nonnuUa  mo« 
neamus. 

'  Primo  igitur  multi  mirabuntur,  audorem 
vim  aliquam  Dei  fiugulairm  non  pojuiffi  in 
cauffis  iis,  per  quas  tffeSiaJit  gemris  humani 
cottformatio,  fenfimque  creuerit.  Q^amquam 
enim  de  legibus,  per  Mofen  Ifraeliticae  gen* 
tis  datis,  diiputat,  et  de  commodis  non  indii* 
Bgenter  praecipit,  quae  per  Chriftianam  reli- 
gionem  ad  genus  bumanum  peruenerunt: 
famen  voramque  religionem  originem  haben 
diuinam ,  non  monet.  Obfcurum  igitur  efl; 
vtnim  aliquam  ipfiusDei  in  excolfndij  homini* 
bus  efficaciam  adinittat  audior,  nec  ne;  quam. 
quam,  ni  fallimur,  ad  eorum  fententiam  pro» 
ptus  accedere  videatur  eius  oratio,qui  e  men« 
tis  humanae  viribus  deriuantes  omnia,  mira» 
culum  excludunt.  Quomodo  autem  potue- 
rit  Mofes,  nulla  vi  diuina  adiutus,  religionem 
eam,  qua  conftituitlfraelitarum  rempublicam,- 
fuperfiruere  deDeo  vno,  omnis  corporeae 
labis  experte,cum  illa  notio  tantopere  fit  alie» 
na  ab  vltimavetuftate,vt  multo  ferius  vix  po- 
tuerit  ab  eruditis  philofophis  Graecit  inueniri. 

atque 


II.  Detibris^m{t4 

Vtrjiuh  einer  Gefchickte  dir  Culiur  def 
menfchtichm  Gefchkchts;  h.  e.  Hinoria 
culturae  generis  humani,  tentata  ab  au« 
Aore,  qui  perfcripiit  omnium  dodrina* 
rumepitomen.  Lfg^a^  apud  Herteliuoi 
178*.  od.  pagg.  472. 

In  exponendis  wagnorum  hminum  vitisqoi 
voluerit  hocagere,  vt  tradat  diligenter  acpfsr- 
fpicue,  qualis  quisque  fi^erit  per  omnes  vi^ao 
partes,  quibus  liteds  inftitutus  ac  formatus 
fit,  et  per  quos  veluti  gradus  ad  cultum  inge« 
tdiy  animlque  virtutes  produdus :  is  profedo 
rem  aggreditur  arduam  atque  difficilem,  vt 
£icile  dabunt  pmnes,  qui  vel  ipd  eius  rei  pe* 
jriculum  fecerint,  vel  animaduerterint  pauci- 
tatem  eorum,  quibus  illud  conHIium  bene 
ceflit  ac  feliciter.  Sed  quae  difficultates  ob. 
(lant  his,  qui  (ingulorum  hominum  res  per« 
fequuntur;  eae  mirifice  crefcunt  et  augentur 
oiagnopere,  (i  quis  inflituerit  alicuius/u)jE;ii/i 
paullp  nobilioris  hifl6riam  hoc  modoperfcri- 
bere,  ac  docere,  quibus  caufis  fenfim  fit  ex« 
cultus,  et  quomodo  fit  a  tenui  literarum  et 
omnis  omnino  conformationis  initio  ad  prae* 
xlara  quaeuis  in  Ofi^ni  genere/adla  progreffio. 
Kam  caufliuiuD,  quarum  in  hiac  re  habcnda 

ratio 


Hift.€ultur4ie  gemrif  ium.        ^9  f 

^tio  efly  cuin  ingens  eft  muljjtudo,  et  mp\U 
catio  plaQ,e  tnirifica;  tum  occultae  faepe  funt 
piurimae;  vt  non  niodo  haciit  ad  iudican* 
dum  difficile ,  quid.  caufa  quaeuis  effecerit  et 
<|uantum,  verum  etiam  illud  incertum,  vtrum 
inueftigantis  diligentia  omnes  fint  inuentae  et 
fubtiliter  detedae.  lam  fi  quis  ad  bunp  mo- 
ducn  vniuerji  gemris  huniani  hinoriam  trade* 
re  voluerit,  et  perfequi  per  aetates  omnes,  et 
nngnlas  orbis  terrarum  partes,  omnium  do- 
cSrinarum  origines  etincrementa:  is  prbfeflo 
fufcipit  eam  difputationem ,  auae  vnius  bo« 
.minis  ingeniun^  plane  videtur  fuperare;  cum^ 
.quod  in  fingulis  vel  hominibus^  vel  gentibuSf 
vix  affequitur  acerrima  diligentia ,  id  in  infi" 
nita  propemodum  multitudine  populorum  rnini* 
me  pofOt  comple(^i  vel  acutiflimi  hominis 
cogitatiou  Atqui  hoc  ipfum  poUic^tur  Hbri, 
quem  indicamus  audtor,  qui  eft,  vt  fatis  con- 
flat,  ADELVNGivs,  Vir  ClaV.  multis  aliis 
libris  iam  fatis  fpedatus  et  nobilis  fcriptor. 
Quem  fi  in  re  tam  ardua  fucceffus  quoaam- 
.modo  deftituerit,  id  quidem  nemini  miruni 
videbitur,  qui  confUii  grauitatem,  et  immenfi 
laboris  magnitudinem  confiderauerit.  Ete- 
nim  ad  pertradandum  argumentum ,  in  quo 
voluit  elaborare  adelvngii  diligentia, 
praeter  muratae  omnis  biftoriae  fcientiatn, 
T  4  qiiam 


%96  It  DiUbrisimiK 

qoam  folam  vbe  capiaiit  honHuuiefflttitii  an* 
^aftiae^  requiritnr  magna  fubtiSSkiT  mgefm, 
quae  perrpiciat  oinoium  renun  aotecefCones» 
animi  humani  vires  iotelligat,  eius  vitia,  late- 
bras  abditosque  receiTus  nouerit,  et  mulio  vjh 
comparauerit  f)bi  de  rebus  hucrlanis  iudicandi 
fiicultatem  idoneam.  Has  dotes  omnes  fibi 
vix  quisquam  arrogauerit,  cumlncercum  fh; 
vtrum  in  vno  homine  vnquam  vel  iuerint, 
vel  efTe  pofllnt  Quare  nec  fcriptorem,  pu* 
tamus,  vnquam  exfliturum,  qui  accurate  po& 
fit  docere,  quomodo  fenfim  variis  artibus  ex* 
tultum  fit  genus  humanum,  et  per  quas  mv^ 
tationes  conuer(ionesque  difcipiinae  omne^ 
et  inftimta  ^el  efle  coeperint,  vel  na<fia  fint 
formam  et  indolem  eam,  quam  iam  habent; 
Sed  in  re  tam  difficili,  quae,  quantumuis  im- 
t>erfeAa,  magnam  vtihfatem  habet,  vel  con«> 
tiis  non  omnt  laude  caret,  praefertim  fi  iit 
'profetSus  a  viro  do(^o  atqu^  mbdeflo,  qui  et 
crauitatem  inflltuti  fui  fentiat,  et  ab  omni  va* 
nitate  alienus  fin  %tR  igitur  exinimamus,  ta- 
les  libros  non  pofle  ab  aliqoa  parte  imperfe- 
Aos  non  dle,  ob  mentis  bumanae  imbecilli-, 
tatem,  et  hifloriae,  maxime  antiquae,  defp» 
*£lus  et  tenebras:  tamen  hoc  bbenter  fate- 
taur,  AOBLVKOii  fcci|>tionem,  in  magna 
*breuitate>  quam  ftudio  fe<fbtm  efi,  continede 

mtilta 


tM]htdi>tf0olferuata,  etfubHHUriMclufit,6€ 
irtbus  vero  mulHs  ea  tradere,  qoac  non  po- 
taeridt  aifi  ab  homine  proficifd,  varia  dodri.. 
nacuho^mukaque  ledKone  conibrmato;  No^ 
{am,  vt  omnis  libri  defcriptio  penitos  inteilit. 
gatuf,  primo  quidem  de  mddo  difpmabimus^ 
^m  auSforfeenttts  eft;  ac  deinde  de  lacUJRp' 
-gtttif  adiuAgemus  flonnuUa,  cum  preflfe  fequi 
ffu^oris  vcHigia,  et  omnia  ditigenter  excate. 
re,  nobis  non  liceat  per  huius  lcri^donis  aiw 
jguftias. 

'SA  igitur  omnis  difputatio  defcripta  in  par^ 
tff  080,  quae  continent  ac  definiunt  ^ro^^ 
per  quos  genus  humaoum,ab  humilidudhmi, 
^udori  fenfim  perUenifle  yidetur  ad  fapieiib 
iiam  et  felicitatem»  qua  iam  fruitur;  Vt  vero 
•breuiterlQMare  poflet  au<flor,X|uomodo  «f^ 
feratU  ae^tates  fingutae,  et  quae  fk  diiusqu^ 
'^iuti  nota:  imaginem  a  vita  et  incrementis 
-^^inum  iiAgulannn  duxit,  ^que^iendity 
gebus  humanum  ita  fere  educafum  tSt  et  lU 
^oleuffre»  vti  foleant  homines  iinguH  ieiifiiti 
*«d  maiora  progiredi.  Prima  igiuir  Maroa 
eO«  quae  ab  origine  generis  human!  vsque  aid 
diluuimn  illud  ingens,  a  Moie  commdmirigi* 
*tutli5  pertinet.  Cdmparat  audor  genui  iio-, 
-manum  per  haec  tempdra  camy^t»»  qui^fea- 
fim  vitafn  ac(^lt  dt  mt^um^  et  cufti  ^ltqila 


membronim  conformatione  colorem  dbck» 
Sequitur  tncem  in  his,  quae  de  hac  aetate 
praecipit;  monimenta  Molaica,  in  quibus  n^ 
]iil  inedie  renfet  a  prohabilitate  aiienufn.  ^A 
tera  periodus  compiec^itur  tempus,  quod  a 
jdiluuio  Tsque  ad  Mofis  aetatem  elapfum  eft. 
Genus  humanum  iufanti,  putat,  fimile  iaiS^ 
qoi,  fenfuum  beoeficio  vfus,  aliquam  fibi  com* 
paret  rerum  externarum  noiitiam,  fed  iaw 
perfedam  et  obfcuram ;  ^rtes  et  pauca^  bar 
beat,  et  rudcs;  in  moribus  denique  feritatia 
multum,  et  vix  incipiat  mite£:ere.  Ad  pueri 
jietatem  progreifum,  arbitratur,  genus  bunui- 
imm  periodo  tiriia,  quae  a  Mofe  porrigitur 
vsque  ad  ea  tempora ,  quibus  Graeci  coepe* 
runt  doiflrina  et  elegamia  florere.  Quae  hie» 
rint  inflituta  et  artes  hominum  per  hanc  aeta* 
tem,  vberius  docttnc  Aegt/ptiorum»  Phoemcum 
et  IJr(ieHtarum  exemplis.  Juuenis  vim  et  ala- 
critatem  aocepi^e  exiflimat  jbominum  nuilti- 
tudinem  per  ea  teropora,  quae  a  coltis  per, 
Graecos  artibus  ac  difciplinis  effluxerunt  vs- 
que  ad  Chpftum.  Hic .  maxime  perfequitar 
uraeeorum  dodlrinam»  artes  etinfiitata,  ac 
docet,  cultum  eum ,  qui  ab  hac  gente  mana- 
uerit  ad  Romanos,  et  per  hos  .ad  gentes  relU 
quas,  fimilem  eife  iuuenis  follertioris  fcien- 
tiaei  ct  m«uaie  cenu»  cum  in  difciplinaruiu 

delcri- 


Hifi.  euUnroe  gmtris  kml       399 

defcriptione  fubtiliori^quae  taroen  fit  coniuiH 
&z  cum  iuuenili  quadam  leuitate  atque  auda* 
cia ;  tum  in  bonarum  artium  amore,  qui  msh 
xime  cadat  in  aetatem  adolefcentis  iv^uvre^ 
cioiTSy  ad  concipiendum  voidos  a^oS^cv  ml 
Sv^Wiect^tKov  paratiiHmi.     Pofiea  delatus  au- 
Aor  ad  aetatem  quintam,  quae  a  Cbrifto  a4 
iugentes  illos  populorum  motus  et  migratio» 
nem  pertinet»  docere  innituit,  genus  hums- 
num  iam  ad  viri  quamdam  inaturitatem  pe(w 
uenifle,  et  vtitur  ad  iirmandam  fententiam 
{u9m  Somanormt  maxime  exemplo,  qutin 
rebus  et  inftitutis  omnibus  mafculam  oflen- 
derint  feueritatem,  et  penes  quos  eo  tempo* 
re  fuerit  orbis  terrarum  imperium.     Aetate 
/exta  hunc  virum,  ait,  grauiHimis  opprefliun 
laboribus,  quaejiuiffe/edem  Jlabilem,  acmulta 
magnaque  corporis  contentione  effeciiTev  vt 
commode  poiTet  et  iucunde  habitare.     Inde 
fadum,  exiiiimat,  vt  genus  hnmanum  per  hoc 
tempus  iterum  delaberetur  ad  foedam  barba* 
riem,  cum  aliis  impeditum  laboribus,  variis- 
que  agitatum  turbis,   non  po0et  literis  opo- 
ram  dai^e,  quae  poflulent  pacem,  omniumque 
rerum  beatam  abundantiam,     Hanc  vero  ae« 
tatem  a  gentium  barbararum  migraiione  vs- 

3ue  ad  expeditiones,,  quasdicunt,  cniciatas 
uraife  exinimat»     lam  peripdumyrftfiif^f 


|00  '^*  De  liMs  noMif. 

•tfb  his  expedkionibus  vsqtie  ad  renatas  lltera^ 
^rogreflain,  efFeciffe,  cenfet,  vt  genus  htiraar- 
fium  fimile  cffet  patrifatniiias,  in  ^onftiftuftttd, 
migmda  et  exornanda  fe  familiari  oeet^tv; 
Wnde  vtitidiinarum  arthim  inuention^m  ih 
lioc  tempus  incidiffe  demonOrat.  Eam  de>- 
nique  aetatem,  quae  a  reflitutis  literis  ad  re. 
centiflima  tempord  perueniat,ita,putat,  cora- 
yaratam  effe,  vt  intelligatur,  genus  humanunh 
iam  frfti  bonis,  multo  labore  parfis,  eaque  inf- 
dies  angfire  et  arnplificare,  Cum  vero  multa 
fuperfint,  quae  vel  inueniri  pofl^nt,  vel  emcn- 
■dari  re<fliusqne  coriflitui:  vehementer  riden- 
-dam  cenfct  fiiperflitionem  eorum,  qni  vere'- 
«ntur,  ne  infl^  iam  ingens  illa  conuerfio,  qiiae 
cum  imeritu  orbis  generisquc  humani  con- 
»iurt(fta  effe  debeat.  Sperandum  potius,  arbi- 
tratur,  fore,  vtgcnus  humanum  per  plures  tt^ 
rum  fuafum  conuerflones  ad  maiorem  in  0*- 
nmi  g<^net?6  praeflantiam  pefdueatur.  In  i^. 
iuflrandis  aetatibus  flnguiis  hunc  fere  modum 
•tenet  ad(f^or,  vt,  pramiffh  qnadam  imagine 
'*r^ii  in<|8a-expreffa  eftcuiusque  periodi  for- 
•ma  et  tartqualn  facies,  hiftoriam  ipfam,  et  res 
iflo  teriipore  per  orbem  terrarom  geflas,  bre* 
Mtiter  expona',  ac  deinde  demonflret,  quid  db 
his  nnifaiibnibus  eum  ad  Jcientiae  incrementa, 
tum  ad^^i^  corfformationem  perteenerit.  G^- 

nu8 


mit.  tuf^ae  gmerif  bum.       |0| 

jaqft  d)ceiK]i  apenutn  efl,'  terfum  et  elegans^ 
^raeterquam  mpsuids,  quae  fe(lio9tio  adfpa> 
Gty  cuius  pafliui  et  ^l^  vefljgia,  nifi  hos  om* 
nia  ^lunt,  obferuauiiuu^. 
"  Hanc  libri  ckfcrtp^ionm  babere  tpuka,  qui* 
bus  fe  cooiniendet,  nenio  neg^uerit^    atquf 
i^  audor  in  difpqt^ndo  hunc  ordioem  its 
^uttt^vf  ^etm  et  vtiJia  noa  pwra,  et  muk 
t$  fubliliter  obfefparet.     Cogitaotibus  atiteqi 
Bpbis  de  faoc  ^rguuiento  dtutius  ^  tatnen  im 
if^  via  modoqmid{/fnif(mdiDo$imih  vel  praen 
tera:n0a  videbanlur,  quae  yiji  poifiiiu  abeffii 
ab  iAa  quaeAione,  vel  (fu^dam  redius  coiu 
(^tuenda,  et  perfcribenda  cQnquintius.    Aa 
primo/quidem  4$^  vkibu/  hnmnae  tnn^Hr,  aa 
de  iegUm,  quaa  in  agendo  fequkiir,  ntbil  mof 
nint  m&Qt\  qui  }ocu9  iu  hac  caq0a  vel  pro% 
l^ea  non  er^it  ^n^termitteindus  peniti»} 
^uqd  de  cot^ormatione  generia  bumaai,  nifi 
nx  iftfai  i^^^  accui^t^  perfpe^a,  ittdi<»ri  nQ|| 
pot^.     Dein^e  4&  vi  ea^  qm  m  ixtetmm 
ttjkiarU  tmimum  et  wie  %el  exeitant  et  acui^ 
uat,  vel  eu)s  impetum  repriomiui  «t  cont«i« 
tbnetn  remitt^itf,et(i  difp^fe  il^iMm  aucftoB 
quaedam,  tamen  idae  ob&eui^nes,  in  lom 
qum  vnum  coiigeft^^  perfpiauka^j.  msg<i«^ 
pere  profiuiireAt.    MqueL.eratbdEUS:daMp9ae«t 

tcrra- 


joa  //•  De  librif  nomr. 

terrarum  adfpiratione,  natura^  fertilieate,  alfi^ 
qne  rebusextrariisoriginemtrahat  curo  omnk 
cognitio  atque  fcientia^  tum  animi.  morum* 
que  cooformatio.     In  narratione  rerum,  per 
flctatem  quamque  geOarum,  breuiseA  audlor, 
quod  minime  vituperamus ;   delibanda  enim 
ex  onmi  biftoria  nonniG  ea  erant,  quae  ad 
hanc  cauf&m  maxime  videbantur  penincre^ 
et  e  quibus  intelligi  poterat,  quae  nt  in  qua* 
uis  re  omni  tempore  fada  progreflio.     Sed 
fciilet  ifta  rerum  geftarum  expofitio  acconw 
modatior  huic  qu(^eftioni,  fi  de  iomun&um$ 
cmniam  gentwm  eiurnmque  conmercio  accunu 
ttus  praecepiilet  audor.     Nam  ex  illa  fode* 
tate  popuiorum  et  confueiudine  vel  maxime 
poteft  intelli^  qiiid  a  gente  quauis  vel  potue- 
rit  profidfd  ad  generis  bumani  cultum ,  vel 
profeitum  fit      ka  enim  plurimum  foiet 
icientia,  et  honeflate  morum  atque  elegantia 
genus  humanum  augeri,  vti  funt  gentes  fia-i 
gulae  arAiffime  copnlatae,  et  ipfae  inter  fe 
aliae  aliis  profunt  offidorum  mutatione^et  ia 
medium  affisrendo  communes  vtilitates.     la 
exponenda  igitur  generis  humani  hifloria  vel 
maxime  videtur  fpedanda  fuiife  ijia  homimm 
Jbeieiar,  qoae  vti  fiiit  variis  temporibus  varia» 
jta  quauisL  aetate  aliam  habuir  ad  excolendot 
hoiiiines  vim  et  efficaciam>  Sedcamvniiierfs 

qaaeflK> 


JSjl.  iubmroi  gmtru  htm$.        303 

quaeflio  de  generis  hnmani  caltnra,  ^am* 
Gumqne  demnm  viam  et  difpntandi  modom 
fequaris,  longe  difficillima  fit:  mifla  hac  rc^ 
veniamus,  vt  propofuimus  fupia,  ad  hcosjh* 
gutof,  de  qdbus,  reflat,  vt  nonmitla  mo« 
neamus. 

'  Primo  igitur  multi  mirabuntur,  audorem 
vim  aHqaam  Dei  /mgtUarem  mom  foju^e  m 
cauffis  iis,  per  qnar  effe&aJU  generis  kmnam 
eonformatio,  ienfimque  creuerit.  Qpamquam 
enkn  de  legibus,  per  Mofen  Ifiraeliticae  gen* 
tis  datis,  dilputat,  et  de  commodts  non  indi« 
Bgenter  praecipit,  quae  per  Cbriflian»m  reli» 
gionem  ad  genus  faumanum  peruenerunt: 
famen  vnramque  religionem  originem  haber$ 
eSmnemt ,  non  monet  Obfcurum  igitur  efl; 
vtrum  aliquam  ^fiuiDei  in  excotrndis  homim-^ 
buf  efficaciam  admittat  audor,  nec  ne;  quam* 
quam,  nf  fiillimur,  ad  eorum  fententiam  pro» 
ptus  accedere  videatur  eius  oratio,qui  e  men« 
tis  humanae  vlribus  deriuantes  omniay  minu 
culum  excludunt.  Quoroodo  autem  potue» 
rit  Mofes,  nuUa  vi  diuioa  adiutus,  religionem 
eam,  qoa  conflituitlfiraelitarum  rempublicaaiy 
fuperftruere  deDeo  vno,  omnis  corporeao 
labis  experte^cum  illa  notio  tantopere  fit  alie. 
na  ab  vltiinavetuflate,vt  multo  ferius  vix  po« 
tuerit  ab  erudids  philofoplus  Graecis  inueniri^ 

atque 


3oa  -Wl  V^  ^'^*'^  '*^' 

tcrrarum  adfpiratione,  natura^  fcrtilii 
que  rcbuscxtrariisorigtncmtrahat  ct 
cognitio  atquc  fciemia,  tum  animi 
que  coaformatio,     In  narratiom  n 
flctatcm  quamque  genarumsbrcuisci 
quod  minimc  vituperamus;    delibar' 
exomni  biftoria  nonnifi  ea  erantj 
hanc  caufTam  maxime  videbantur  ^^ 
ete  quibus  intelligi  poterat,  quae  IJ 
uis  re  omni  tcmpore  fa^la  progrefll 
fciffct  ifla  rcrum  geftarum  expofiti 
modatiorhuic  qifl^eflioni,  fi  d€  o-: 
Ofnnium  gtntium  earnmque  commerL; 
tius  pracccpiffet  auctor.     Nam  ex 
tatc  popuiorum  et  confuetudine  vl 
poteft  intelligi,  quid  a  gente  quauis  vcl 
Htproficifci  ad  generis  humani  cuh» 
profeilum  fit.      Ita   enim  plurimur 
fcientia,  et  honefiatc  morum  atque  c 
genusbumanmn  augeri^  vti  funt  e  ^ 
gulae  ar^ffime  copnlatae,   et  ipf  k 
aiiae  aliis  profunt  officiorum  mutattof. 
medium  afferendo  communes  vtiK  - 
exponenda  igitur  gencris  humani  lii 
maxime  videtur  fpe^anda  fuilTc  i/la  ki 
Jbcietof,  quae  vti  fuit  variis  temporibu^ 
ita  quauis,  actate  aliam  habuit  ad  cxc*^ 
homiaes vim  et  eiHcaciaiii.  Sed  cum vn 


LM 


304  tl.Jklibritmif. 

8C<|Qe  in^eljigi ;    id  v^o  iipii  docQit'  tt^i^ 

Pe  Cbrinian^  reli^oe  id^   d|ci  poteA^ 

Quae  qMomocio  potueric  inter  ludaeos  naic^ 

quorum.  pkcitis  on^ubus^  aduerfatur  penitu^ 

dt  ipiA^wijih  homiiie  .iodo^o  atque  pbfcu* 

ro,  qui  per  eam  de  generis  humani  cultu  ve^ 

raque  eiisiejKfolipne  multo  mjBlius  eft  irer^s» 

^fiafp  ^uEm^  omnium  gefitiuni  phitofoplii} 

Id»  otx^ni  riemota  vi  diuiaa,  nemo  ipteltexe^ 

rit,  Qffp  a^or  diftincle  potuit  demonftrare, 

Atqui  ha^  minime  ^at  praetermiti^nda  ii| 

QOiilbrO),  m  qup  de  genws  hum^pi  cuHuta 

pr^fc^iHir»    Hqc  ipfum  ei)im  quaerityr,  t^r 

ifrpii^  om^m  fxfi  pqnrmnt  kmiim,  an  ac^ 

^erk  mqmedm  ^th\^ti4ii>  diuiniq,.  qi^qf 

^oftrflo  n<8que  a  natur^  reruoi  abho/r^  n^t^ 

que  a  vetufli  temporis  memoria.      Nani  4 

Reui»  ipC^«lwqfdln«rioij»odo,  aliquid  cQa^. 

t^a^  geof^is  Wjmni  iu  regrauimmaqil^ 

tifMP^  id^  «PA  iil^gjis  delift  videri  ^  I^jpi^ 

i»4pfe  ^lteaum,  qiwiiii  pr^eeeptPradiqum 

a«Mf^  tmellam,  ad  egpraRdum  propeo^im^ 

^As»^  ia^itHtioAje  pt^onna  fii^dia.  tapid^ 

Cf^t^  do^ec  poiSot  i^arere  ^iornm  opecia»  ^ 

wi^,  fui^  prudent^r  vii. 

HfiPW^  vjttuflifilfiiQS  iam  mp  ^vmm 
Ufikf^.j&mM^viiS^  noeii^m,  eamque  pofuig^ 

.     ,i  \  nire 


HifL  tullurae  geMtU  inm.        ^f 

4rtre  cdm  Siiciihi  honiinis  toturt;  qna  in  M 
eo  progreditnr,  p.  %%.  vt  contendat^  iam  w^. 
ii&mm  apud  homines  prorfas  barbaros  et  rudei 
Maiorem  adeo  iucem  habere,quam  apud  gente^^ 
iem  per  aliquoi  euUurae  gradus  progrrjjasj 
<^ae  opinio  qnomodo  poilit  conciliari  cuai 
modo  ac  via ,  quam  tenere  folet^  cum  cogi* 
tare  iticipit  et  rattodnart,  hiunana  mens,  m^ 
mo  dixertt.  Nihil  nobis,  <)tti  a  teneris^  vt 
fllun^  vnguictiiis  didicimus,  vmm  rjfe  Deuufy 
iMemr  et  rerum  omnium  naturae,  et  humdi> 
me  ratloni  accommoddtiuS)  ifta  notitia.  Stid 
€gregve61lan9ur^  <)ui  nofk-am  confuetudi% 
Aem,  puerili  contradlam  inflitutione,  nd  gen* 
ttt  barbanis  ut  incultas  traducunt,  et  e^i^ 
mant,  ab  hominibus  imperitis  et  ftupidis  t^ 
t^Kgi  p^ifle  et  inueniri  eam  rem,  in  ^ua, 
cihn  rationibus  iirmanda  ac  fubtiliter  demon*^ 
flranda  eft,  hderere  folent  fummi  philofopht 
No$  ouniitie  probamus  iliam  it  v  m  1 1  dil|)tt» 
tattonem,  <}ua  docuit,  gtmis  humanum,  na^^ 
tiMe  imbtcillitQte  lapfum,  ab  initio  debuifle 
sRttdere  in  'ie^kodeiTnTa,  quoniam  cam  li^ 
tris  jfidfateis  pugnat  iHa  opinio.  Sed  ^oi 
omnia  rtpemnt  a  viribus  mentis  humanae,  et 
Mchidunt  diulnam  inftitutipnem  omneiis 
^ood  feciiTe  videtur  AOitvNCtva,  i 
utafe^0  ts^ek  luibent^  auo  argumenta  Uif^ 
yM.lI.  V  (J^i 


'306  11.  De  libris  nottis. 

^  1 1 '  iiifiPtnent  Nota  fpnt,  *c[mt  fuper  boc 
argumento  nuper  fcripfit  meineksivs, 
'  nec  viin  contemnendam  habent  ad  confutaiu 
dani  eorum  opinionem,  qui  gentibus  vetuflis. 
tribuunt  notitiam  de  Deo  vno,  atque  exifli^ 
mant,  eam  etiam  in  gente  barbara  factie  lo* 
€um  Iiabere.  Quod  igitur  in  hac  re  incau« 
tius  fcripfit  ADELVNGivs,  cum  inde£i- 
dum  eft ,  quod  omnem  Dei  vim  in  excolen- 
do  genere  humano  tollere  VQhiit;  tum  quod 
praetermifit  praeceptionem  de  viribus  mentis 
humanae,  et  verum  videndi  quaerendique 
modo;  nam  fi  haec  diflin<n:e  perfecQtu$  e£> 
fet,  facile  inteliexifiet,  homines  incuitos,  omni 
carentes  inflitutione  diuina,  ad  dodrinam  de 
Deo  yno  vix  poiTe  peruenire. 

^  Ab  hoc  errore,  vt  fit,  manauitalius.  Opi» 
nioncm  de  Diis  pluribus  tum  demum  exor* 
tam  putat,  cum  homines,  infocietates  coa&i, 
et  feruitutis  oppreffi  malis,  non  amplius  aoi* 
roum  poffent  erigere  ad  contemplandam  fau** 
ius  vniuerfi  pukhritudinem.  Eos,  qui  incer* 
tis  fedibus  vagentur,  cum  femper  videant  in- 
finitam  rerum  bmnium  compagem,  eiusque 
adfpiciantmagnitudinem,  dmniumque  par« 
tium  perfedliffimum  confenfum,  fadle,  cen- 
iet,  e^  iRz  contemplatione  deceq)ere  notio* 
ixem  de  Deo  vno;    qvae  iterum  pereat,  vbi 


Hifi.  tulturat  gtnerit  hum.        307 

homines,in  focietatis  veluti  piftrinum  detrufiy 
dedifcant,  ad  infinita  illa  fp^tia  libere  euolare; 
et  in  anguHiis  vrbium  haerere  cogantur.  Sed 
faaec  efle  non  tam  fubtilrter  et  accurate  do* 
Centis,  quam  diuinantis  et  optantis,  quis  noa* 
videt?  Cauffae  omnes,  quarum  efncientiae 
tributt  audor  p.  41 -44*  errorem  de  multitu* 
dine  Deorum,  etiam  in  gtntibus  vagis  locum 
habent;  ac  dc^er  earum  vis  apudhos,  qui 
nondum  didicerunt  communi  iure  vti,  et  ia 
focietate  viuere,  eo  maioreffe,  quo  magis 
homines,  in  ifta  feritate  omniumque  i^eruni 
Inopia,  ad  ventrem  prole<f}i,.  minime  eurant 
iftam  rerum  omnium  contempJationem,  cui  tan^ 
tum  tribuitur  a  fcriptrfre  noHro.  Multo  re^ 
Aius  et  ad  fiaiuram  humanae  mentis  accom* 
modatius  praecepit  aristoteles  in  eo 
loco ,  quem  c  i  c  e  r  o  de  NtU,  Deor.  1.  IL 
c.  37.  protuKt.  Nam  ho<;,  qui  rcpente  terran} 
ct  maria  et  caelum  vidiflenr,  plures  De^s  effci 
ait,  facile  credituros,rerum  maximarum  muU 
titudme  mirabilique  narura  commotos.  Sct^ 
Mcet  menff  hominis  incultia  vim  et  naturam  diw 
ninam  tribuere  (blet  rebus  omnibtis,  qiiot  ma^ 
gnam  facitint  mirationm;  vnde  neceflario 
Deorum  exfiftit  ingens  mulritudo;  ad  notio^ 
nem  de  Deo  fupremo,  qui  cdmpiedatur  omnia* 
et  adminiflret,  nonnifi  fero,  u  (ibi  relidla  ii^ 
enititur.  V  %  Quae 


aot         n,Dt 


ioicDigL 


tcackrei 


■  EISiCmSITS, 


^A^AftnfAfrims:  oryicio  0000  modocs- 
pScat  DoAcr  pc  ^  Exiflimir  cniai,  coofi» 
nriincfn  mtroiu,  WIWwi—  ii^i*ji^|  ^mm^ 
hnA,  paraoicx  iolpm  bariMmm  geniiBdi 
vjj^uiD^e  oitini  cflc^<|Qae  Adb  twpimt  ttii« 
cidMGrint,  ne  inodii  iinpcdiaicnta  fccum 
tnbcre  cogemnr;  pmim  cmore^y^ppficji 
wm  ^f^Jkmai  pompm  JmmmfR  di  mud^ds^ 
qoae  rci.  fci^ai  ed  rctigionetn  trtdndc,  opi* 
akMicoi  cActrk,  Deoc  vidimis  homtnis  pu* 
CiiKloi  c0&     Not  non  ndcmns»  qoomodo 

faiff 


a/LaltinBgmmsimm.       39f 


Baee  coinaiaof  cata  is,  tfmt  icriplorcs  ^re. 
tufli  tradmtt,  ct  qoae  pofloot  a  cooliiccudiM 
barbaramui  geotiuiu  bodaope  diicL  Hooit- 
nes  improbos,  ob  icekn  capids  damnatoi; 
omnis  aQdqoitas  pr obe  lciuiixk  ab  bi%  qui  ia 
bonorein  Ueuiu  maclabaotur.  Vulgo  inw 
molabaotur  im/omUi,  ct  iaepe  bi,  qui  cifeot 
iUuflri  k)CO  uati;  quod  inprimis  £iduiu  eA 
apud  Phoemai.  Cuios  £idooris  iuuuaoita. 
tein  poftquam  feadre  oouooUi  coeperaot  et 
auerlari:  coq>cruot  p^iCm  capiiis  dammlBS 
deflinare  ei  rei,  et  aiioruoi  loco  madare^ 
^uod  Rhodios  fcciS^  porpuykivs  apud 
Evs£BxvK  aodor  eft  Proip.  EsumgtL  L 
IV.  c.  i^  Mos  iafantts  immolandi,  qui  oliio 
^t  muitas  r^iooes  peruagaius,  ooo  pocuiirel 
inualefcere,  fi  vera  elleot,  quae  icriptor  no» 
(ler  bac  de  re  tradidit.  Alia  plaoe  cauiTji 
commotos  Gallos,  iflis  vidiniis  vibs  tttc,  di* 
ferte  memorat  caesar  deJSdZ.  GoZIL  LVL 
^  i5.  Hodie({ue  folent  geotes  barbarae  eae, 
qoae  per  Americam  et  alibi  habitant,  bello 
captos  necarCy  eorumqtie  corporibos  foUemnt 
inodo  vefci ;  ied  nemo  dixerit,  in  ea  re  in« 
ede  aliquem  cultum  DeorunL  Aegre  etiam 
jsfficict  audlor,  capitis  damoatos  anti<)uiilimis 
temporibus  cum  poropa,qoae  adDeoniq\cu« 
lam  caerimooiamque  accedercit,  iote^i^qs 
«?e.  Va  Ex 


|IO  Jl.  De  Ubris  mmU. 

Eat  his»  quae  iam  de  paucis  monuimus  bre^ 
niter,  kitelligi  poteft»  non  fine  cauffa  inhoc 
libro  reprehencti  multa,  in  quibus  vel  ab  lii- 
{loriae  integritate  et  fide  videtur  aberrafie  a« 
p  E  L  V  N  G 1 V  s,  vel  non  fatis  caute  philofo* 
phatus.     In  promtu  eflent  etiam  alia^  quae 
poifemus  adiicere,  nifi  cohibendus  eflet  ora^ 
tionis  impetus.     Necpotuimus,  cum  perle- 
geremus  hunc^librum,  impedire,   quominus 
nobis  faepe  veniret  in  mentem  id,  quod  iam 
antea  obferuauimus,  auAorem  fcripnfle  f^i* 
flia»/i'ir;  quare  paifim  ei  nonnuila  exciderunt, 

2uae  fine  dubio  induxifFet  manus  emendatrix, 
[  libelliim  iterum  perluflrafiet      Sic  p.  2iu 
piODORVM  sicvLVM  ad  fcfiptores ^o* 
fliafio/ refert ;  p.  248.  socratem  dialeSti^ 
$m  doeuijp:  ait,  a  quo  inftituto  is  philofophus 
omni  tempore  fuit  alieniffimus;  p.  2^4.  de 
{criptoribus  antiquis  Graecis  et  Romanis  ita 
iudicat^  vt  mireris  interdum  vel  laudif,  quas 
jpfis  tribuit,  vel  adiedtam  repr^henjhmm.    In 
THiLONE  et  lOSEPHO  ineife,  ait,  erudi- 
tionem  ludaicamj     fed  elegantia  Graeca  v* 
tnimque  carcre.      c  v  r  t  i  v  m  habere  vetu- 
flae  virtutisRomanae  ignicutos;  qui  quomo- 
do  poffint  reperiri  in  fcriptore,  qui  res  Ro* 
snanas  nunquam  attigit^  vix  potdfl  inteliigL 
Verum  haec  omma  non  difputantur  a  nobis 

e^ 


Htfi.  cuHwrtu  gwrii  kam.        jjli 

eo  confilio/vt  laudibos  etexiflimationi  librl 
ceteroquia  do<fH,  et  bonamm  obfeniationum 
copia  pleniflSmi,  detrahamus;  fed  vt  docea- 
mus,  quot  et  quantae  difficultates  obflent  iis, 
qui  hunc  locom  ▼oluerint  diligenter  pertra* 
<fhire.  Optandum  eft,  vt,  cum  vnius  hominis 
vires  longe  fuperet  hoc  ai^meutum,  pkires 
ad  hunc  laborcm  accedant^  qui  fi  locos  ac 
diiciplinas  fingulas  fuerint  amplexi,  redUus 
poterunt  exponere,  quomodo  (cientiae  omnis« 
que  praeflantiae  humanae  partes,  natae  finf, 
incrementa  ceperint,  apud  gentes  fingulas 
Xonfenuerint,  reuocatae  denique  faepius  et 
inftauratae,aliquam  fint  adeptae  maturitatem. 


Bemtrktmgm  uber  die  Natut  unttHeilung 
der  JViUh  vom  BijS  toUer  Thiere  etc.  i 
.  c.  Obferuationes  de  natura  et  curatione 
hydrophobiae,  cum  indice  breui  litera» 
ria  fcriptorum  hac  de  re  librorum  et 
medicamentorum  huc  vsque  aduerfus 
morbum  illum  laudtatorumj  aud)ore 
FORTALio,  e Gall.  verC  Lipf.  apud 
Heinfium.  17S1.  8.  pagg.  206. 

Diriflimum  profe<2o  et-,  eheu!.  fere  infa* 

ndnle  malum  bydrophobia  efl,  cui  indeti 

vetoAifliims  temporibus  renaedia  opponer» 

V  4  aufi 


%%%  II  JJIeUbru  womt^ 

l^  fuiit  tnedici»  fed  fere  iQOQflam*  Rtpiiil 
diuritnos,  et  rapiest  in  poneruuciy  donec  mti^ 
Bora  reperiantur,  certa  natura  morbi  eiusqqt 
eauffa  proxima  melius  indagetur;  Id  quo4 
fere  ad  diuyecrx  pertinet.  Mu)ta  quidem 
fcripllt  et  collegit  roRTALlv$«  fed  fupciw 
lunt  adhuc  multa  vel  manqa  ^  vel  incertak 
Vid^amus  ergo,  quam  in  tradando  mprbo 
viam  fecutus  fit  Praeuia  int<:odudione  do 
C^nis  canis  rabidi,  incipit  pars  prima,  quao 
ob/ttruaiiottes  de  mtura  hydropkobiae  contioet» 
(lit^c  vero  referuntur  duae  formae,  fponta* 
H^,  quam  rariflStnam  efle  profiietur,  et  adU 
Ccititia,  quae  frequemior,^  fymptomata,  fedlio» 
nes  cadauerum,  indicia  ad  <[uaedam  fymptow 
mata  pertinentia,  contagio  et  fedes  hydro. 
phobiae;  In  poftferiori  parte  rifra^fo  docetur. 
Hic  ergo  aefttmantur  varia  remedia,  cauflica 
iH^ualia,  ctaues  ecctefianici,  £:arifatio,  hiru« 
ilines,  venaefeclio,  balnea^  fluidorum  potus, 
mepcunalia,  quae  ceteris  praeferenda  ei  vi« 
<ientur,  emerica  et  purgantia,  antifpafmodica. 
Quae  etfi  maximam  partem  noua  non  funt» 
^tum  iamen  efl,  hic  coHedla  reperire,  quae 
hinc  inde  fpar(a  latent,  deinirari  ledlionem 
«^uMplicem  d<vf)i  viri,  et  fiduciam  eiu$  lau* 
.d«^„  qua  nQ%  reinedium  ipfi  hydrophobi^ 

ftiH. 


PortaUus  (U  h^rifpipUa.        |i} 

lisSaic^^  inorbum  fpafinodicum  «fle  a^,  in  nee» 
t^s  refidere,  curationem  eo  fpe<ftare,  primuai 
^t  virus  ab  penetralibus  corporis  arceatup, 
deinde  vt  vis  mortifera  aut  debilitetur,  aut 
pefiitus  auferatur.  lodiculus  librorum  ad  hy^ 
4(|K>phQbiam  pertinentiuin  mancus  quidem 
^ft^  aitamen  magna  cum  diligentia  coqfedua 
#t  propria  ledione,  vt  videtur,  conflatus, 
quem  fine  dubio  et  poterat,  et  debebat  inter* 
pres  veluti  quodam  fpicilegio  augere»  quit 
jkripta  prorfum  defunt^  quae  Germania^nO» 
ilra  tulit.  Ecquis  vero  non  malit  perfedum 
^  omnibus  numeris  abfolutumi^  quam  de£e» 
jdum  opus  i 


MXCH.  SARCONE,  Prof.d.A.mNM* 
poli,  von  den.Kinebrpocken;  !.  e.  de  va- 
riolis  infantum,  ac  de  periculis  fadendis 
exOirpationis  illarum.  Exltal.  vertit  et 
notas  adfperfit  D.  l  e  b  r.  f  r  i  n.  b  b  n  i. 
i  B  N  T I N.  Gotting.  ap,  Dietei;fch.  i^tu 

Clafllcus  fuo  in  genere  liber  produt  Nea^^ 
p^li  1773.  fummis  encomiis  ab  havl51i,<> 
ornatus,  fpd  defuit  adhuc  in  Geroiani^^  do^ 
j^p:  hac  verGone  in  i^iotitiam  et  i^n>iliareia 
ftqaM>lacimq  nQlt|Nyi»m  igfum  v^«,,  IoquV 
'    ^      V  s  fiut 


314  ii*  De  tibris  nouif. 

fiuit  enitn  prae  ceteris  Cl.  t  a  r  c  o  n  e  in 
naturam  variolarum,  et  argumentis  haud  pro- 
ietariis  demonflf auit»  vanum  efTe  metum  con- 
nati  ftaminis,  falfam  fjc  di(3am  defpumatio- 
nem  fanguinis,  nullam  dari  euolutionem  va^ 
fculorum  minimorum ,  non ,  nifi  per  quan- 
dam  con^agionem  variolas  cum  corpore  fano 
communicari,    primam  earum  originem  et 
intimis  et  inacceffis  Africae  regionibus  repe- 
tendas  eiTe  cer.    Quamobrem  u  quis  velit  pe« 
nitius  nofre  naturam  morbi  huius  pe(Hferi, 
damna  ex  coadla  et  copiofa  eruptione  oriun* 
da/  mutationes  puftularum  fen(im  pedeten- 
timque  fa(3as,  metafiafin  materiae  variolofae, 
variolas  putridas  lymphaticas   et  ichorofas, 
vel  folitarias,  vel  cum  febre  pitijitofay  er}^- 
pelate,  peticulis  et  purpura,  cum  refolutione 
liumorqm  cet.  copulatas»  verrucofas  et  gan- 
graenofas,  vel  fpurias,  dubiam  aeris  anibientis 
vim,  magnum  contagir  ambitum^  eiusque  na* 
turam^  putridam  penetrabilem ,   multiplicati- 
uam,  volatiiem,  receptiuitatem,  vt  philofophi 
dicunt,  aut,  (i  mauis,  difpofitionem ,  varia 
fnedicorum  fyflemata  de  caufa  morbi  perni- 
cialis  principe,  potiores  epidemias  feculi  XVL 
XVII.  et  XVIII.     Si  quis  cupiat  tutam  ac  cer* 
tam  viam  variolarum  funditus  exfiirpanda- 
rum»  audorem  noflrum  adeaty  nequehabe^ 

bit. 


Sarcone  de  varioHs  infanium.      3 1  f 

bit,  cur  eutn  poeniteat  impenfae  le^ionis, 
Accedit  et  illud,  quod  hinoriam  et  priiras 
diriflimi  morbi  origines  clare  defcribat,  fed 
vSbre  antiquariorum  Italorum ,  qui  per  am* 
fcages  incedunt.  Nam  poft  multam  et  tae« 
diofam  profeflo  patientiam  non,  nifi  lioc  re* 
perimus,  fe  nihU  certi  fcire,  forte  Sinenfes 
auAores  tantae  luis  diffeminatae  eife,  ne(|ua« 
quam  Arabes.  Quod  vero  ad  verfionem  at- 
tinet,  ea  videtur  multis  in  locis  hiulca  efle  et 
prodere  interpretem,  linguae  Itab*cae  non  fa*» 
tis  peritum,  Ccrte  ctpoterant,  etdebebant 
talia  vitia  fcribentis  faciiecauerj,  mpdo  nec 
voluntas,  nec  vires  defuiffent  imerpreti. 


D.   10,    OEORG.   ROSBNMilLLERl  -^ 

Scholia  in  Nouum  Tejiamentum.  Tom. 
VL  continens  ipiftolas  catholieas  et  apo^ 
cahfp/in  /ocinnis.  Norimb.  ia  ofiicina 
Felfecker.  pagg.  446. 

Sic  tandem  finitur  opus  fefHnanter  fatis  et 
inceptum  et  perfe<Sum.  Tironum  in  gra» 
tiam  fcholia  haec  edituru^  erat  aui^or;  fed 
neque  hoc  fuo  munere  fatis  feliciter  perfiin- 
Aus  efi.  lam  enim  in  fex  volumina  excre* 
uerunt,  quae  pretio  conflant  maiori,  quam  vt 
ab  onuiibus  lacile  eomparari  qiieant,  quibus 

hac 


^tf  II.  Dt  Ubrif  nouif. 

hac  opera  fua  confultuin  iuit.     Si  lucro  {119 
kibliopola  non  confuluiiret  nimiuoi,    ^icile 

f»otuiUet  vniuerfum  opus  tribus  comprehend} 
omis  modicis.  At  ipie  aucflor  in  primis  pru* 
dentius  rem  fuam  innituere  debebat^  vt  voto 
fuo  potiretur.    Primum  enim  per  totum  opuB 
fiumanis  multitudo   diiperfa  eA  obferuatio* 
lium  tritiflimarum,  quae  ne  pueris  quidem,  ac' 
inulto  minus  literarufn  facrarum  nudioiis,  ad 
jnterpretationemN.T.  iam  adinotis,  ignoran- 
tur.     Saepiillme  vocabulisGreecis  audor  ap- 
pofuit  Latina,  vbi  in  illorum  fignification^ 
oihil  plane  infolens  eflfet.     Alibi  e  rudimea- 
tis  grammaticis  res  notifliQias  depromdt,  et; 
vt  paucis  dicam ,  tales  (ibi  lec^ores  cogitauit, 
qui  adhuc  hnerent  in  Knolliano  voc<tbulario, 
vei  Dekianis  fontibus  et  riuulis,  aut  aiiis  huius 
generis  libellis.      Quis  v.  c.  in  libro  tali  has 
cxfpec^aret  notulas :   lac.  I ,  i.   ruis  icoSeKCC 
^vha^  iv  rn  ^M^Tro^ocfi.  Wi  (mallem  ^(rous) 
%%i^Biv  fi.  Kryei  JaiuUiu  dicU., —  Ver£  3.  u- 
iTdfwwf  p*»jCttrratf /ia,  conSonSia.'. —    Ver£  4« 
i^oY  rehfiov  opus  perfcSfum,  —  luA  15.  gj^^ 
nocvrw  rm  ffxXiy^w  dc  omaibuf  duris.  —  id^ 
^(PfXims  x^^^iv  vtilitatis  grcUia.  — 14.  weu 
/Him.  Ikoirimviov  rris  So^kis  dvro  coram  ma^ 
U/lati  ipjius  vel  throno  fiw.  'fiy  oiyotMMffH 
in  Uufitia.  -—  Sed  nulla  fere  pagina  eiusmo^ 
.  "^  .        di 


XofenmiakrfihauimKT.  "Pm.FI.  317 

ia,  pueiiBbus  interpretamentis  caret,  amie  fini 

dBcnno  recidi  potuiflent«     Vcrum  alia  plurt 

prorfus  otiofa  funt  et  fuperuacanea.     Vbi* 

cumque  enim  eadem  di^ionis  alicuius  figni* . 

iicatio,  vel  fbrma  loquendi  folis  N.  T.  icri« 

ptoribus  vOtata,  occurrit,  ibi  obferuatur  ab 

au<9ore,  quod  femei  iterumque  monere  fu& 

fcciffet,  fi  frugalis  efie  voIuifTet.     V.  c  nus« 

quam  legitur  i^mi,  quin  addaturyi/rrim/,  feli^ 

Citas  Meierna,  «^^ww  pramnm,  tivi\^  nliquif^ 

i^ycc  ouTt&e$uc  pro  d^€0if ,  fretfeea/jio^  eata^ 

mitaUs,  et  innumera  talia.     Denique  etiani 

mbefle  poterant,  vt  faepius  iam  diAum  efi  au* 

Aori ,  quam  plurimae  animaduerfiones  piae 

magis,  quam  erudttae,   et  ilia  omnia,  quao 

nihii  conferum  lad  propofitum,  quod  ceperat 

au<fh>r ;  per  verbohim  exphratomjignijieatio^ 

nem  et  oreUiomsperJjiSfameompoJbionem  viam 

nperiendi  ad  fotid^  et  aecuratam  interpreta^ 

tionem.     Ifii$  omnibus  igitur  abiedis  Vtiliult 

fuiffet,  multa  magfs  explicite  tradbre,  plurei 

vniqs  loci  jnterprehitiones  aflPerre,  deleduiti 

opinionum  f^ere,  caufas  et  futidamenta  H^ 

lius,  quam  prae  ceterfs  probaffet,  fententiai 

fxponere.     Om^ino  autem  necefle  erat,  in 

fingulis  interpfetamentis  nominarc  au<noret 

illdrum',    ac  difHn^uere  propria  ab  alietii»; 

Quatnttk  tD&H  j^eta^ue  (chWit  deferi()ta  fint 

cx 


318  ti.  D$  UbfifMmr. 

tx  intcrpretam  celebrioram  libHs,  ooiiiiliflf» 

Siuam  tamen  et  ipfe  tentauit  aliqnid  «odof  ct 
uum,  vt  ait,  fecutus  eft  f^um.  Ita  v.  c  noa 
dubito  ^  (^uin  ipfe  primus  et  fblus  omnium 
audtorfit  notae  ad  Uc  1, 14«  adfcriptae:  JUu* 
lUresfoleni  diu  iahaereri  fpeeuto  >  vt  ad  id  Ji 
formeni.  Viri  vix  eonfpeQo  fpeeulo,  fokni 
obire ,  nee  curare  qualesJkU.  Pulchre !  hdec 
omnia  elicit  e  voce  civi^$.  —  Nec  defunt  alia 
'  huius  farinae  fcholia,  prorfus  noua,  v.  c  bc; 
I,  4.  ad  ypcc.  €fy^  r^wv  ixer^i  VuiHut 
aUudere  lacobus  ad  artem  fabriedm.  Vt  im^ 
perfeHum  aedificium  habitatioM  minimt  tom^ 
modum  ejl,  ita  et  deficiens  tolerantia  perptffo^ 
rum  mercede  exeidit.  Tokrantia  ergo  ,ucftra 
fuum  opus  perfeSfum  fifiat.  Ver£  j[.  h  <fe  — 
$ifentiat,fe  non  fatis  habere prudentiae  adxti^ 
iudicandum,quid  injinaulis  circumJlantUs  agmh 
dumjit.  Vcrf.  10.  0  oe  TsKaatos  —  Hcmo  dim 
ues  autenr  (fi  ita  veUt)  ghrieiur  de  vUi  fiatu 
fup^  i.  e.  defuis  diuitiis^  quae  funt  inflabUa  et 
iaducde.  Ironiee  haee  diSfa  effe  videniur. 
(Perfugium  confuetum^  bderari  jronias,  d 
quid  obfcurnm  eft.)  —  Sed  haec  et  alia  plu« 
ra  fibi  propria  efle,  ab  audore  monenduro». 
acceteriSy  quos  compilauit^  viris  dodtis  fua 
cuiquc  relinquenda  erant,  vt  fcirent  lUuenes^ 
apud  qaem  fingqlas   intcrpretatiQnta  vbo^ 

rius 


RofmmUUer.fchoUd  iii  N.  T.  Tom.  VI.  319 

rius  expofitas  et  confirmatas  deprehendere 
poiTent. 

Sed  in  his  etlam,  quae  ex  aliis  libris  decef- 
p(it,  bonum  faepe  dele(3um  defideramus.  Ifta 
enim  decerpendi  opera  Jaudanda  eflet  omni- 
nO)  et  fatis  magnam  audlori  gloriam  conci* 
liaret,  fi  bene  illam  adminiHrai&t,  quando« 
quideni  poft  tantam  interpretum  multitudi- 
nem  ad  intelligendos  et  explicandos  libros  N* 
T.  minus  indigcamus  nouis  interpretationi* 
bus,  quam  veterum  deledlu»  luuenes  autem 
praecipue,  qui  ad  cxegefin  horum  librorum 
praeparandi  funt)  acquiefcere  interim  ppfienC 
aliquo  commentariorum  optimacfrugis  com- 
pendio.  Neque  tam  facilis  profedo  labot 
^  quam  forte  horum  fcholiorum  editor  pu«> 
tauit,  bene  fecernere  complures  eiiisdem  di« 
0\  explicationes )  toto  coelo  faepe  diuerfas^ 
caufiis  omnium  ponderare,  et  quid  vbique 
s^ifllmum  fit,  difpicere ;  adeoque  difficilio^ 
mnlto  efi,  ac  iudicium  diuturniori  vfu  fub- 
adum  et  diligentiam  accuratiorem  pofiulat» 
quamfenfum  fcriptoris  profuo  gunatn.etlu- 
bitu  vtcumque  circumicribere.  —  lam  quU 
dem  operae  non^  eft  pretium,  inquirere  fiiuus, 
quas  audoritates  in  fingulis  tocis  fecutus  fit 
NoAer,  quum  ipfe  rarimme  tantum  eas  tndi- 
xaueri^  et  &re  femper  ita  icripferit^  ac  fi  ipfe 

innea« 


imientor  (ffel  cHnnium^qiaiie  ^l  btae  vd  Mfa 
le  fldaotauit*     Hoc  sutem  planiflimum  t^ 
tiunc  eum  ex  sltero  coinmMtatbre  attuliflc 
iliquid,  quum  in  dltero  baberet,  cpiod  multo 
nieiius  conueniret,  nunc&fius^  quam  opot 
erat  pro  inflituro  fiio,  defcripflfle  adnotatioa 
oes  intetpretfs  cuiusque,  hi  qaeni  forte  forto* 
iia  ihciditfct     Hinc  etiam  fit,  vt  nuUos  fit 
•equabilis  modui  in  his  (cboiiis,  et  nulla  pm 
Mtuitas.  -^  Iac«It,  t.  Mir  Ir  sr^^^D^oAn^ioMP 
\xrr$  m»  «•/^iv  tertit:  ^pirjoinaf  re/pidiisi 
ID  ^Jbpati^,  vos  non  ver$  ertdin  Domm  aw 
Jlro  UJu  Ckriflo  m  funmuM  ghriam  meSto^ 
'£%m  enim  effe  indicatiuum,  et  pi^  vfarpafi 
ficut  Matth.  I,  19.  III,  id.    Sed  flatim  recedil 
ab  his  argutiis,  et  circuinfcribit:  Nohu  m  n^ 
tigiom  ehriJHamfolius  ptffimae  refpeSfu  ab  t^ 
Jieio  et  ae^aie  reeedire.    Ncfque  bot  ttmcii 
inefl  verlsis  ApoflolL    Sufficeret  dicere,  iri^rif 
cfle  tuheim  Dei,  euiil<{ue,  vt  e  fequemftus  pt» 
t^,  jbaNiemn  feu  eommmum.     Mon«t  ^itut 
Apoflohis  genefatim,  quod  pofl  exemplo  qm^ 
dani  ilhiflrat  ~  Tfic  ik^  conftrui,  ittqull^ 
potefi  cum  TH  uvfm  et  euml.  X.  eodemjeu/k^ 
Sed  poteft  eriam  aliter,  nfinpe  eum  m^iri 
curn  '9r^ecmy\»n^ccg  eic.  et  quid  tptHIuiium 
etfet  h.  1.  tt  cur,  dicetidutil  erat  —  Verf.  u 
^mnYoirpp  redtquidikn<atdl^^#<a(iMiGlit» 


EofmmSUer  fsioUa  mJf.T^  T^.  f^I.  |^| 

Jlmwmp  ki  minus  redle  Iaud«t.  Ad.  XV,  i^ 
(ft  eoiti;!  hic  locus  lacobi  vnicus^  in  quo  ox^ 
ay.  lioc  feafu  occurrit.  —  Vcrf.  14.  multu% 
cft  in  recoi^ciliaada  do(flriaa  lacobi  et  Paali, 
i]e  fide  et  boais  operibus.  Nihil  iiorum  hicr 
bpus  crat,  fi  obferMaflet,  lacobo  TSi^iy  ejL  Sf^ 
ixgwiy  idem  efle.  Zcotrcci  vertit:  advitamae^ 
Umam  aiiquem  perducire;  fed  notio,  verbi 
ibagis  eft  ^geaeralis,  et  h.  1«  idem,  quod  pauU 
i^  ante  ifPMhM  moc^^  &  fjt^cctoy  hvcct,  vtxfe^/. 
hveti*  —  VerH  18.:  loqueatem  induci  ait  fipiiz- 
Uiriftiamm,  ^,  g-  Judatum;  fyd.  hpc  non  e(i 
ip  verbitr  ceA^'  ff^i  r^^.ne^  in^iJlis,  quae fc^u 
^untuf.  Certe  ludaeus  ita  loqui  non  pote^ 
X^t:  Tu  quidm  religioni  Cb^i/Uqnae  addiBus 
H'  ^goy^piii^operom  pUirfa^^-etfi  JudaeuSf^ 
His  enim  verbis,  quibus  C).  R,  itddit  illu4 
ov  sr^iv  e^^i^.  ^y^  TocJ^^  ^X^  nulia  iii«: 
euet  ^fQ^andi  vif.  Thw  eO  religipmsjii] 
v^iueruim,  j^ut  Chriflianae^  fiue  ludaicae^ 
fpueotia  ac  prcffeflio,  vel  etlam  Dei  eulius,  ec, 
rerus  qoidem  ac  redus :  iUa ,  ^  iaquit,  ApoOo^; 
lyjpy  vana eft omiiis, (i  lola ieftnec  bipae fadi^ 
monilratur^  oih}C  i^i$  rif^  immop  vtiadmvit^ 
dicere  quis  pdffet  etc.  illc  quidant  igitur  eA, 
yt  ex  verbis  fequentibus  patet,  homo  probus^ 
i^e  fiufloiyiin  Aadjoi^is  «t,  ^ onfdus  i^|» 
^mquamai^U  celigiom  ex|^B)raa  pf^&U^ona 
iV^M.  ;  X  addi. 


3|3a  11.  De  Bris  nom, 

addidas,  fed  religionurn  praeftantiamereiSle 
.fedis  vnice  aeftimans,  vnius  quamqnam  Dei 
cultor^  Nam  verba  av  m^ivfi^  ctc.  verf.j;^. 
videntur  eiusdem  e(k^  qui  verfu  iS.  locjueba- 
tur,  non  lacobi,  vt  pronunciat  NoHer.  Ita 
demum  omnia  ^cilia  funt  etbene  cohaerent, 
fiue  verfu  18.  legatur :  Jtc  roov  Ify^v,  iiue  %a)-' 
}ts  T«v  l^oov  w.  (Quid?  fi  EKT02  TilN 
/pyw,  velEKTOZ  EPmN?  Ita  xoopjg  ex 
interpretamento ,  hc  verd  ex  incuria  librarii 
potuHfet  nafcl)  Si  %6>^i^  legitur,  ironsce  in« 
telligenda  eife  yerba  putat.  Cur  demum, 
ilotivideo.  — '  At  fisis  non  t&ti$vre^ 
<fnfovriiosv  noftrarum.  Haec  faltem  ex  vna 
plagula  volumiois  deguflauimus.  —  Quam 
tpmultuarie  rem  fuam  egerit  audor,  vel  inde, 
stpparet,  quod  hciniam  emendandorufn  adiedt, 
ih  qtiibus  varia  fcholia  in  apocalypfin  praeci* 
|)tto  eSiifa  retradat.'  Peni(|uc  ne  quid  de^' 
efl*et,  quod  libro  potefl  dedecori  efle  et  in-' 
cbmmodum  facere  legentibuf,  (vt  praeteream 
(IHutp  barbarum }  tbtum  opus  iafinita  vitio-* 
rum  t)rpograpli],  forte  etiam  firibentis^  muU 
litndine  inquinatum  eft.  ^  ^ 


D,  lOH.  VLR.  BiLGVERS    Verfuchi 
mdErfahrmgenuberdieFatt^beriind 


Bilguer  de  fthr.  putric/if.  34  j 

Rnhrtn  etd  i  e.  tentamina  et  obferua* 
tiones  circa  febres  putridas  ct  dyfente- 
rias  ad  impedienduin ,  quominus  apud 
exercitus  et  in  nofodochiis  tanta  mili- 

i      tum  frcquentia  iis  exftinguatur.  Berolini ' 

-      apud  HelTe.  1782.  8.  plagg.  7. 

'  Tanti  ingenii  tantaeque  experientiae  yiri 
obferuationes  vere  augent  fcientiam  et  emen* 
4^nt  praxih  medicam.     Praefentia  ad  emen- 
d&tionem  methodi  fcbres  putridas  valde  acu» 
tas  et  pernicioGfiimas  atque  dyfentcrias  epu 
demica^,  praefertim  malignas,  curandi  mul* 
tum  pertihent,  niedicinam  facientibus  Valde 
cbmmcndanda.     Vt  nimirum  maxima  quan* 
titas  putredini  refiftentium  eanique  corrigen- 
tilihi  mecjicameritorum  ingeratur,  (non  luflS- ' 
cere  enim  videbaturclar.  aucflori  eorum  ore  at^ 
fnmfio)praejter  internum  antifepticonim  prae- 
primis  vini  aufteri  cuin  decodo  cort.  peruv. 
dibti  vfum,  praemifTis  euecuationibus,  adhi- 
bentur  feliciillino  cum  fucceflu  balnea  ex  in- 
fufo  florum  chaipomillae,.f;Qrtic4}in  iuniQrum 
quercus  libr.  IV.,  nitri  iibr.  II.  ad  p5  gr.  Fah- 
renH.  calida  per  qnadrantem  vsque  integram 
horam  tot;  corpori  quotidie  m^me  applicanda, 
porro  vapof  infufi  eitisdem  addito  aceto  vini 
idipiratione  pulmonum  hauriendus,  deinde 
vdperi  laaatid  totius  corporis  cum  aceto  te- 
••     *  X  »  pido 


324  ^^*  ^  ^i^  fums. 

pido,  deniqae  finAus  horraei  in  cibis  dandi 
et  pro  potu  aqua  aceto  vini  vel  fpiritu  vitrioli 
nppta,  rcconualefcentibus  autem  vimum,  tan* 
denique  vapore  didi  infufi,  fefnientauone 
vcgetabiliuru  aercm  fixum  emittente,  acceflu 
libero  aeris  externi  eiusciue  interrupta  reno. 
uatiooe  in  nofodochiis,  mutarione  indufiorum 
flraitinisque,  in  quo  aegroti  cubarunt,  exha-, 
latutti  et  in  aere  ambiente  colledum  miasma 
eliminandum  eft  et  obtundendum.  Eadem 
haec  methodus  et  externa  remediorum  appli- 
catio  fanauit  febres,  licet  petechiae  eruperint. 
Kadem  quoque  putridas  dyfenterias  vicit,  fl. 
niul  iniedi  futit  clyHeres  ex  vino  et  corticia 
peruuiani  decodo  ad  corrigendam  faburrani 
iriteninorum  putridam,  fed  ad  dolores  et  te- 
nesmum  fedandum  caute  opiata  danda. 

***n5. 


-D,    ERNST   ANTOM   NICOLAI    FoTt^ 

fdzmg  de¥  P(ahologie ;  f.  continuatio- 
nis  pathologiae  de  morbis  do<9ripae  to- 
mus  fecundtis.  Halae  fumt  Hemmer*» 
de.  17S2.  8.  aAlph.  7plag. 

De  vitiis  ex  loiflis  faUuae  et  bilis  fe-  et  ex- 
ci^etionibus  agit  cl.  audor  in  tribus  capitibus, 
^uorum  primum,   continuatipnls  nimirum 

quiN 


Nuotcu  fkahotogiai  eontin.  Tom.  IL  "i%^ 

iquartmnj  pmponit  pracprimis  tonltis  vcrMs 
ea ,  quae  hucusqiie  de  1»<%8  metaflafi  obf^t'- 
uara  lunt  tam  vera  <)uam  dubia  et  aperte  fsi* 
fa.  Hypoihcfin  lianc  valde  audor  defendit, 
ita  tamen  intelligendam,  vt  lac^  in  fe  fpe^a^ 
tum  neutiquam,  fed  quatenus  in  mammis  Ha- 
gn^ndo  corruptione  quadam  infediim  refor- 
bemr  inhumorum  maCTa,  et  ad  loca  midUs 
idonea  transfertur,  ibique  a  /an^uine  fecedtt, 
atque  colledum  haerct.  In  quinto  capifc 
continetur  <le  ptyalismo  fufior  tradatio,  et 
in  fexto  ea  de  idero  agens.  Acceduht  a4- 
denda  quaedam  de  febre  parturientium ,  de 
eiedione  amphibiorum  viuentium  aluina  et 
inteftinorum  vix  credibiiia.  Atque  Jn  hdc 
quoque  tomo  ad  naufea^n  vsoue  verbofus  cfft 
ec  cramben  centies  coclam  onert. 

L**n(5. 


Herrn  vonhorneZ?.  j^bhandlung  von 
dm  verfchiedenm  Meihoden,  das  Qtiek^ 
JHher  in  den  venfrijchen  Krankheiten  zu 
gebrauehen;  i.  e.  tra<flatio  de  variis  mc- 
thodis,  mercurium  in  morbis  venereis 
adhibendi.  £x  gallica  lingua  translata. 
Lipfiae  i^gi.  8.  i  Alph.  7plagg* 

Ob  diligenter  inflitutarum  obferuationum 
X  3  cnumc-» 


%i6  U.  Di  libris  wmf. 

mumerationem  circa  curam  morbormn  ve- 
.nereoram  maxime  commendandus  hic  liber, 
dignus  optimo  iure  eraL  qui  verfione  germa- 
nis  medicis  et  chirurgis  magis  innotefceret. 
Non  enim  hiftoriam  variorum  mercurialium 
praeparatorum,  etpropinandi  ea  methodos 
IblummodD  recenfet  in  primis  fedliooibus  aa« 
dor,  fed  applicationem  eorum  defcriptione 
obferuationum  et  cafuum  ad  praxin  optime 
applicanda  in  vltimis  libri  fedionibus  ad  ocu* 
lum  demqnflrat.  Vnde  pradicorum  fcri- 
ptorum  boc  facile  princeps  haberi  merito 
poteft.  Summis  encomiis  effert  fublimati 
corroHui  folutionem  fpirituofam  et  aquofam, 
reliquis  antiuenereis  longe  aot^ellentem ,  fi 
a  prudenti  medico  circumfpedte  adfaiberetur^ 
contra  vero  eandemforevenenum  lethiferum 
cpotendit,  fi  incautius  nuUa  habita  circum- 
Oantium  ratione  fumeretur. 

L**n.7. 


Epiflola  mtica  in  ApoUodorum  ad  V.  lU. 
Chr.  Gotii  Heyne.  Acceduut  nonnuUa 
in  Statium  et  Catullum,  au<flore  chr. 

G  V  I  L.   M  I  T  S  C  H  E  R  L  I  C  H  IJO.       Got* 

ting.  ap.  Vid.  Vandenhoeck.  1782.  duod 

Ad 


MifiherUch  tfifl.  cfitica.  3^7 

Ad  praeceptorem  futmi  has  audor  defcrt 

ftudioram  fuoruin  primitias,  paruum  quidemy 

fed  non  contemnendum  omnino  ingenii;  ve- 

terum    fcriptorum  lecfKone  adiidua  culd  et 

expoliti  documentum.      In  ufpoUodaro  non- 

nihil  ex  coniedura  tentauit.     Lib.  I.  cap.  IX. 

§,  16.  p.  48.  ed.  Gal.  yerba :  //  i\3ot  y.GCKoy 

.Mvi^eioc  Ilehtec  Apollodori  effe  dubitat  et  ab- 

effe  'mauult  a  textu,  praecipue  quia  in  illis 

eam  flruduram  orationisque  colorem  repe- 

ri^t,  quem  omnino  foluta  refpuat  oratio.  Pu- 

itat,  antiquioris  poetae  verfum  a  Grammadco 

.aliquo  margini  adnotatum  eflfe.      Pari  modo 

.de.aliis  quibusdam  locis  iudicat.     Sed  fefti- 

.nantius,  puto.     Quidni  enim  potius,  fi  qqid 

.omnino  alienum  ab  orationis  ferie  occurrit, 

.  Apoilodorum  ad  verfum  poetae  aliquem  re« 

fpexille  dicamus,  vt  mos  eft  mythographis?  -^ 

Felicior  ed  conie(9ura  ad  Lib.  I.  IX.  2,6.  f:6u 

vbi  pro :  ot  Ji?  TATPON  ocvtov  (np.  rovToc^ 

?^a)j  Cretae  infulae  cuflodem)  heystrt  fcribi 

vult  OTFON,  hocque  nomen  ei  fuiffe,  audo- 

ritate  poetarum  Graecorum  confirmat.    Mi» 

rum,hoc  neque  fabrvm  neque  galevm 

vidiife.     Bene  etiam  reflituit  nomina  quao- 

dam  alia  regionum  ac  populorum  propria, 

quae  in  ApoUodoro  deprauata  funt  —  Sed 

Aon  erat,  quod  valde  ofFenderetur  Lib«Il.IV. 

X  4  4« 


M  II.  tk  Ubrii  mt^. 

4^.  p.«.  hitvert)}s:  «ywvi^d/iin^dtf  JSp  (Ilf fwr) 

-fiaXoi^v,  ITAPAXPHMA  eineKreiyev  durov. 
^rgutius  difputdt,  non  efle  verofimile,  Acri- 
•fium  ex  vulnere  per  difcuin  in  eius  pedes  de- 
4apfum,  flatiin  exfpiralTe,  8c  mirum  efle,  nuU 
hin  occurrere  piirticuian) ,  qua^  Perfeus  AcrL 
^um  imprudenf  interemifTe  dicdtur;  hinc  A^ 
^oliodarutti  (cripfifle  iSaXw  AICilN  e^^fie- 
-ItmiY^  in  margtne  autem  ad  vocem  iKxoMf 
-glofTam  poiitam  gree^a  X^^l^^f  V^^  nonne- 
wo  indicare  voiuiiTet  oraculo  lam  monitum 
^uUTe,  Acrinum  a  Perfeo  Interenitum  iri,  (tum 
ifcribendum  fuinfet  Kocrcc  %f)  quam  vero  de- 
^ncept  librarii  m  nec^ecxfniJict  mutailent.  Ni* 
inis  longa  eft  haec  iine  teflibus  hifloria,  iN 
^uein  verbii  Apollodorj  nihil  eft,  quod  oC 
-feddat,  nifi  inferas  hoc  iHis,  Acrifium /a^im 
'i^J^rafftt.  Nam  eoirmirMHp  nvoc  generatim 
-£gnificat  auStanm  vel  ioufam  fjfe  neeif,  et  hoc 
ilbco  igitur  vulnttf  htale  infiigm.  —  Potuifltt 
^udor  et  pluree  et  grauiores  quasdam  Apol- 
•lodori  emendationes  aiFerre,  fi  diligenter  con- 
Culuiflet  fcriptorum  diuiquorum  de  re  tnythi* 
«  libros,  at()ue  in  his  pratfertim  Antonini 
fLiberiilis  nietamorphofes. 

SeoQuntur  nonnulla  iit  CaluUum,  cuioi 
^^i^  M  4kd  Thet  aUqttCttei  «neiidare  «t- 
•f  ^uc 


rqw  ilhiflnire  fluduit     Bene-  cotnpdfdt  cu*i 

«verf.  tz  •  17.  locum  ApoUonii  Rhodii  valde'  &• 

-tniiem,  I.  f  40  fqa.     Verf.  13.  Tortaque  tmi' 

gio  fputnis  incanduit  vnda  mauult  lcgere  m- 

YOfmi/,  quia  vf.  feq.  fiatim  recurrat  candmii^ 

^gwgitt!,      Nobis  videtur  haec  nmilitudo  V0« 

^um  incanduil  et  eatidtnli  non  negligentiae 

librariorum,  fed  confilio  poetae  tribuenda  ef- 

•fc.     A<1  vef f.  16.  V  o  s  8 1 X  conie^rdm,  pro ; 

Ma  atque  alia  viderunt  tuce,  legentis :  lUaqflB 

'htxttdqw  aliavid,  confirmari  putatverbis,  A- 

|>oUomi  fifzxn  sc^n^^.     Sed  nefcio,  quid-do- 

•rum  ineft  ^t  otiotum  huic  ledionl^     Quod 

outein  poeta  Nymphis  ftros  vultus  tribuit^  in 

•fneado  cubare  non  videtur.     Non  enim,  Vt 

•auAor  putat,  trotae  iinguntur,  quarum  fnri 

vultus  e  gurgite  emergunt;   fed  rei  tantum 

tiautts  vifae  infokntia  defcribitur.  —  Verf  106. 

l^xojudanti  corpore  mauult  nutmti  eorpore  f. 

vertice;  verf.  109,  Prona  f«rf/7, iateque  ct  co. 

-pimm  obuia  fiangenr,  i^:  Prona  cadit,  late, 

.^ae  cornibus  obuia ,  frangens.      Verf;  230. 

^ae  noftnm  genns  etjedes  defendere  fretis 

jfnnuit,  quia  omnesMfll/r«^f  exhibenr^vnde 

•s  c  A  L  t  G  fi  R  fecit  j^^ir,  (cdfretis  nuila»  nifi 

e  longinquo  petita,  ratione  explicari  poteft; 

fcribendum  putat  creti,  h,  e.  Thefei,  filii  mei 

regnttm»     Ferduni  emendatio}  rr ^  enim 

X^  ^o 


330  IL  De  Ubrii  udm. , 

ftoJiUo  non  folet,  nin.cum  cafu  fexto  patrig- 
vcL tnams  vfurparL  (Cf.  schraderi  ob0I 
lib.  L  p.  7oet7i.)  r—  Elcgantior  (}uidem  eua- 
dit  vf/345.  Qtfzim  Phrygit  Tiucro  manabutU 
/anguine  riui»  (i  com  au(5iore  legas:  Qfuum 
Phrygio  tipidi  manabmUjanguinecampi.  Sed 
miaus  neceffaria  atque  audacior  eft  iAhaec- 
corredio. 

.  In  recenfendo  Staiio  peculiarem  fuam  opeu 
ram  collocaturus  efl  dodiflio^us  iuuenis.  Et 
iperamus,  illum  fufcepto  huic  non  imparem 
dQfe  futurum,  nid  accelerauerit  Interim  pro-^ 
muUideqi  quamdam  criticam  nunc  iam  pro- 
pofuit.  Achitl.  1. 4.  fed  plura  vacant,  nos  ire; . 
praefert  ledionem  niagis  exquifitam:  fedplur 
ra  vocant,  h.  e.  plura,  quam  Homerus  cecinit; 
Achiilis  £i(5hi  meum  carmen  depofcunt  Du* 
rum  eile  et  inuntatum,  vocare  iine  nomine 
vel  pronomine,  fentimus.  Et  appoiltius  eft 
plura  vcuant  ad  id ,  quod  fequitur :  nos  ire 
per  omnem  etc.  ni(I  forte  fic,  fed  paullo  du- 
riufcule,  diHinguere  velis :  fed  piuravocant  nos, 
ki  per  —  VerC  6.  bcne  tuetur  vulgatam  le- 
dioneqi  traSo.  Theb.  UL  i(^.  madult  nu^ 
merandcf,  (quod  et  e  noftris  codd.  duo  ha« 
bent,  Lipf  et  MartipQiiit )  quam  miferanda. 
Ach.  L  9.  defendit  depkuimus,  pro  compkid' 
mus,   quod  vnus  Guclph«  et  fcholiaAes  a 

DOM* 


MtfiherUeh  epi/f.  cHfica.         331 

BOMMEiiiCHio  (non  Bninouicenfis ,  fed 
Guelpherbytanae  fcholae  quondam  Rec^orCy 
poft  Profeffore  Helmftadienli)  editus  habet. 
Verf.  10.    refle  tenet :    Scit  Dircaeus  ager. 
(quod  e  noftris  etiam  duo  feruaht  codd.  He* 
rel.  et  Heimft.)     Non  maioris  fere  momenti 
fuiit  reliquae  animadueHionas,  nili  quae  non* 
nihil  ad  illunrandas  didiones  fingutares  poc- 
tae  conferunt  '  Ingenionntma.autem  ^men* 
datio  eft«  quam  ad  Ach.  L  47(^.  (III.  80.)  Q»/f 
imm  Haemoniif  in  vallibus  alter  Chuerit,  ef^ 
fofja  reptans  niue?  attulit.      Quum  enim  rf" 
fodere  niuem  vix  quisquam  in  veteri  Latio  di- 
xerit,  prb  exierere,  calcare;  legendum  pro  ef^ 
foffa  niue  exiflimat  OJfaea  nm,  quam  loquen- 
di  rationem  exemplis  ex  aliis  et  ex  ipfa  Statio 
petitis  fuperflruxit.     Ex  Offaea  autem  efffja 
fadtum  e(fe  putat,  dum  grammaticus,  graece 
noii  indodus ,  OJfaeae  ninis  interpretationam 
alleuerat  eV  'Oa^ce.  —  Sed  antequam  hscc 
leflio  in  contextum  recipiatur,  infpiciendi  funt 
plures  codd.  mfli ;  e  noflris  Helmflad;  non 
ma1e  habet  fffufa,  ex  qup  in  aliis  primum  tf 
fofa  (cf.  Lindenbrog.)  poft  fffojfa  facillime 
oriri  potuit. 

Von  den  Leichen  der  MorgentSnder  ;  1.  c. 
defuneribus  Orientalium,  ex  iteneruin 

defcri» 


^yZ  '  /A  Di  tAHs  wmitl 

delcriptiooibtis  ad  iUuftrandos  loco^  S. 
Scripcorae;  obferuttiones  ex  LatiD^i 
¥cdae  et  cum  notis  audae.  Cobur^ 
ap.  R.  W.  A.  Ahl.  178^.  8.  pag.  84. 

Vertit  aftonymus  diflertarioncm  cl.  g  E  o. 
ritiD.  iTEBCKi,  quae  Argentorati  a.  1757« 
prudiit  hoctitulo:  ObfirvatiimfT  facrae  circa 
fiaura  popmorum  orienfir,  quibus  fecundual 
PAVLSENii  metbodum  primum  ex  pere- 

5;rin^tionibus  varii  loci  ritus  circa  funera  del 
crbentc^  citantur,  deinde  eorum  ope  di<fla 
Biblica  Vtriusque  Foederis  illunrantur.  Hu- 
ius  diirertationis  do<fJe  et  diligentcr  (criptae 
exemplaria  t\  diflr*cla  erant:  fortafle  meliuS 
de  re  literaria  meritus  luiflet  anonymus,  fi 
cam  typis  typogr;»phicis  defcribcndam  iterum 
curaflet,  quam  quod,  nefcimus  quorum  ia 
gratiam,  ihcotifce  verterit.  Animaduerflones 
quasdam  adiedt,  quae  hinc  illinc  ex  har- 
isERi  notilTimo  libro  obreruariones  in  ^. 
Scriptur.  ex  peregrinacione  fiflente,  quem 
nunqnam  citari  aegre  tulimus ,  augeri  et  e- 
mendari  potuiflent.  Qnae  circa  lef.  LIII,  ^ 
notat,  fere  eadem  fiint,  quae  dodlifl*.  kop* 
r I V 8  habet  in  fiipplementis  ad  lo^tbu 
V  M.    Hunc  tamen  non  legifle  videtur. 

i 

Ort. 


Andrii  chnfi^ntatk  C^kElii      3^3  ) 

rCknftonmthia  QtkinMiana.  (Qufn(nilianw) 

r       Scholaejkae  aiebmmociauit  mtasque  va^ 

fwrum  et  fuas  dnimaduer/tdnef  adiecit 

BONAV.   ANDRES,    fw  acad.' luHa 

ff^irceburg,  liier,  fmman  PrhfeJJbr.  Wir- 

•  ceb.  opud  Tob.  Goebhard.  1781. 1  Alph, 

•       VII  pl.  8.    "      - 

De  conflio  chre/lomathiae  Fabianae  profu- 

fionem  fcholafticam  ]egere  memini,  a  b.  M. 

ic>.  CttRiSTOPH.  ALBERO,  Ibannci Lu- 

neburgenfis  Recflore,  a.  17^9.  fcriptam.     Ne- 

qiie  indignum  Videba^ur  tale  confilium,  quod 

a  viro  do(Ho  perficeretur.     Inter  iilos  cnim 

veterisLatii  fcriptores,  qid  in  fcholis  ferc  per- 

uulgato  more  non  leguntur,  Qufncnilianus 

vtius  minimum  videtur  aetati  difcenti  ignotus 

ct  illibatus  efle  debere,  ille,  de  quo  l  v  t  h  b- 

R  v  s  noder,  adhuc  fraterculus  AuguHinianus 

ad  spALATiNVM  fuum  fcripfit:  QuinSi' 

tianuf  vnuf  eft,  ^ui  optimof  readat  adokfcen*  * 

tifj  immo  virof.     Hunc  rogo  anie  omnia  ne 

derelinquaf,  quifemelet  inftituit,  Jimul  quoqiu^ 

itoquentiam  monftraf,  id  eft,  verBa  et  ref  docet 

qUam  fdicijftme.      Quamqua^m  vdro  a  ROL-  ' 

LiNjO  iam  olim  ih  vfum  Icholarum  editae 

efT^rit  aureaie  fabh  inHitutiones  oratQriiae, 

recifis  iis,  quae  minus  videbstntur  necefTariaj, 

idter  npftrates  etiam  nuper  Uudio  b a rl  e* 

•  sii 


j|fi        ;    i/.  De  Sbris  muir.    • 

tur.     Haec  igttur  omQia,  quae  vel  ad  Latiaae^ 

linguae  proprietateni  et  oroatum,  vel  ad  £on^ 

rcorrmvuice  eloqueotiam  fpedlaot,  praece* 

pta,  vel  quaefalua  ioftitutioDis  oratoriae,qua» 

lcjn  hodie  defideramus,    integritate  abeide 

p^oteraifty  abeiTe  iudit,  Magis  igitur  initiorum, 

rhitoricorum  e  QuinSUiano  in  brenem  fomiam- 

iqnannatormn ,  quam  chrejlomathiae  Quin&i*\ 

Kaneae,  oomen  hic  liber  pieretur.     Indpit  $j 

rf  ip(a,  diuifiorie  operis^  finitioneque  r))eto» , 

rices..    Ex  libro  I.  nihil,  ex  libro  U«  perpau». 

e^  nempe-e  cap.  XV  etXVL  huc  rekta,  et- 

fic  ex  toto,,9pere  ea  t^tuQ%quae  potiilimuii^f 

ii^terefat,.  vt  ab  aetate  l|^erentur,  tino  difcer, 

rentur  peoitgs,  decerpt^  funt.     In  oOio  fc-^ 

dionef  totum  iibrum  digefnr^  et  iingulas  b^^ 

in  fua  capita.    Sed.L  de  ipfa  rhetorices  fub^/ 

(lantia,  II.  de  inuentiooe,  IQ.de  difpofiiioocn^ 

IV., de  elo|cutione,  V.  de^  memoria,  VI;  df : 

proAuociatione,  VIL  quae  oratoremj)erficir^ 

a^t,  VIII»  de  genere  dicendt*     Harum  vbcr^^ 

rifoa  eft  Qu^a,  de  eloi;utione,  librocurn  VIL : 

VIU.  j^  iummam,  libros  autem  X  etXt  pro|» . 

p^  lotegcos^  et  id  quideoi  fummo  iure,  cpn» 

tineos.    Apriilimam  e0e  vfui  Icholarum  edi^  . 

tQris  bapp  parfimoniaqf)  ia  difponecido,  ^oa/ 

di|bitan^u$;.  nam  quamquam  nos  amor  ille^ : 

qtfQ  fiMi^       F^biua|ii  duci^  vt  plura  hinQi 

;  '  '  *         '       '        "indc 


ia4i  delcribeajjb  foiiTe  creQkuQps^  i>Qlumuf 
tamenvlrpdQaiinino  fcrupulosmouere.  Fe^ 
tic^  iatls  iuuenes  praedicamus^  gyi  ha|ic  fo* 
Ittm  chreftomatbiatn  perl^rinti  perle(5laque 
iauit^  fuerint  sd  integrum  boc  opusFabi^ 
|itf)(|i^iii  £mae^m.eaU3  araiameatanumy  per« 
luflrandum  et  incogoofcendum. 
'^Cporextum  rc^ed  ab  eisemplo  Gesnerian6 
^tHt     Ledipnum  yarietati  non  iobaefit,  hifi 

Jpod  interdum,  vbi  vulgaris  Jedio  af&d)a  eA 
e  videbatur.  Notas  adiunxit  non  paucas,  ad 
i^es  cpa^is.  quam.  ad  verba  fpe<flantes.  In  his 
^c  hianme  egit,  vt  npmkitilbt  fcriptQrfif 
tmiquo3 ,  hd  mutto  plures  recemiores,  H  oi 

il-lVAl,  15V1-«»RV1«,  BATT««1VM,   9\\0(^ 

i^Prum  fententKs,  plerom^ueTeutoniceAd^ 
fcli(9b,^d  confirm«ret,  vel  in  Wimi^  i)iuflra«t 
tHraecepta  Qain.(3iUam,  £tnul  ^ro  etiam  ii^ 
porem  ei^itaret  iuuenibns  ftii»,  hc»  {ctip^0m$ 
fiuide  legendi. '  tn  enumerati^ne  fcriptoroni 
^'aecorum  ttRbmanorum  (lib. X  t)  repen^ 
it^it  fimul  praeftafltiore»  iH^toii^  ei^^ 
Kimium  autem  credidit^  k^  iudidis  ^e  ifdik 
feriptoribus^  a*£  H  l^  i  D  i  o ,  P^o£  GkffMfi^ 
euius  garrda  'fcripta  malim  iuuentuti  eiM^ 
^eri  manibus  qutfm  eommeiidari. 


^a:1i.-  r'  ----  -T-     .-^      JCma^ 


338  ^^*  ^  ^^  noms. 

V  Karzgtfi^  RtHgitmsgefchuhU  ier  Her^ 
ZogthSmer  Bremen  und  Verikn  etc.  \u 
e.  H^oria  rdigioDis  in  ducata  Brem.  et 
Verdenfi,  breuiter  concinnata  a  lo. 
HEN1U  PRATiE,  Superint  gen«  Se- 
dionis  m.  pars  altent  Stadae  vfiu  VII 
pl.  4- 
Ei  V  s  D  E  M  PafioralJi.hreiben  etc.  h.  e.  E. 
piftola  pafioralis  ad  vniuerrum  demai 
Brem.  et  Verd.  ibid.  1781.  VI  pL  cum 
dim.  4« 

Piori  libello  finem  impofiut  zu&or  daiiC 
fimus  ifli  fiiae  de  religionis  Chr.  per  oomes 
aetates  in  patria  fua  narrationi,  qoam  adhnc 
particaiatim  edidit  Nam  praeter  doauncota 
qoaedampiblica,  quae  ad  fedionei  antece- 
dentes  pertinent,  continaatur  biftorja  a  tcm- 
pore  fiadar^stiomf  terranim  Br.  et  V.  poft 
pacemOsnabrugenfem  peradae  vsqoe  ad  oo- 
ftra  tempora.  Ledu  vtilia  potiflimnm  fbiit; 
qme  dp  coQj^Peoerfiis,  inter  tfaeologos  iila. 
rum  prouindarBm,  feculo  fiiperiori  potiffi. 
mum,  fdlicet  pro  pugnad  dos  geniOy  adae 
fiierunt  £t  licet  maior  buius  commentatio* 
nis  pars  pptiflimum  fcri|M  fit  ciuibos  aodo. 
ris  venerandi;  intererit  taunen  oomiom  liu 
floriae  ecdefiadicae  recentioris  coltomm,  iU 
bm  euoloere.     Ntf^oe  enim  r^crieui  fidle 

comm 


Pfiitje  hlfl.iril.  duc, Br. et  f^;  etep.paff.  33^ 

commentarios  hac  de  re,magis  erudite  et  ac« 
curate  fcriptos* 

Epiftota  pafiorali  contihehtur  fcripta  quae^ 
dam  fynodalia,  inter  quae  praecipuum  eft 
oratioy-quam  in  memoriam  Oabilitae  antie 
CC  ^tmosformulae  concordiae  a.  1780.  ipfei  S. 
Ven.  ?RATiE  recitauit  Remouet  in  pri* 
niis  ab  ilia  culpam  ia Aurac  non  paruae,  quam 
Lutherana  ecclefia  experta  fit,  muhis  terris 
et  vrbibus  Reformatorum  facra  fedantibus; 
itemque  non  iilani,  fed  potius  Dordracenaoi 
fynoaum  vtramquc  Proteftantium  ecclefiam 
niagis  a  fe  inuicem  diflbciaire  bene  oftendif. 
Pe  vero  pretio  libri  magna  cum  moderatiooe 
iudicat 


Beytrage  zur  Bofanik;  !•  e.  Symboiafum 
ad  botanicam  Tom.  L  audlore  al]|» 
\riLH.  ROTH)  M.  D.     Bremae  apud 

Forfler.  1782.  8. 

Continet  hic  libellus  ceK  R  o  t  H 1 1,  cuiul 
erga  fiudium  botanic6s  amorem  et  in  eodem 
(ludio  laudabilem  diligentiam  ex  alio  librd 
circa  rationem  herbarium  vluum  conficiendt 
ct  ordine  fyflematico  difponendi  1778.  edito 
iam  intelleximus,  diuerfos  tradatus  botanict 
argumemi ,  in  qoorum  priuiO'  catalogui  plmh 
Y  %  tarum 


j40  U.  Dt  Sbrif  mmU. 

fprum  nomuUarum  m  dueatn  OkUnbtirgenJ 
Jponie  erefctntium.  Non  omncs  et  qualescim- 
que  plantarum  fpj^ies  receofentur/fed  eae, 

Jiuae  aliis  regionibus  germanicis  datae  ooi^ 
unt  et  mtnus  copiofae,  omifns  reliquis  tot^ 
Xjlermaniae  communibus.  Nudam  vero  noijL 
inteliigesxecenfionem  nominum  fterilem  vA- 
luisque  vtilem,  ied  fuppeditauic  potius  ceL 
Au(ftor  inHjtutas  obferuationes^ad  locum  na» 
lalem ,  vegetabilium  habitum  ct  differentiam 
ipecificam  a  qonfimilibus  (peciebus  fpedan* 
les,  quibus  £i  Orydograpliia  localis  indrudii 
cA,  omtiem  ea  xommendationem  hene  me- 
retur.  Numero  6i  plantarum  fpecies  in  hoe 
tradtatu  enumerantur,  quarum  nomina  lii< 
indicare  non  refert,  fed  eas,  quae  fuHus  de* 
fcriptae  funt.  Pinguicula  vulgarir  p.  2.  fq. 
Demonflratur  h.  l  i  n  n  a  e  v  m  maius  et  la. 
tUEti  {ligmatis  labium  p^o  fuperiori  aflumere 
«t  eiusdem  labium  anguni/nmum  pro  inferio- 
ri,  quum  illud  tamen  primum  labio  inleriori 
Ibdrollae  et  calycis  refpondeat^  hoc  aitcrum 
khio  eprum  fuperiori.  Scirpum  mariiinmm 
variare  vmbella  iimplici  conglobata  ct  com- 
pafita  gaudente  radiis  longi^,  fpicutas^.  4.  ^' 
conglofoatas^erentibus,  bm  inuolucratis,  di£^ 
vmbelluiis  lubfeflilibus.  Seirpum  nuicronaUH» 
Usu  a  luncp  t^fimo  maric.  cavle  ifiangiiio 

Maub. 


Rotfui^bQkat.  Sotaik  Tom.  L     $41 

.Satdf  ^iSktttJ  Plaotam  Badhin^iree  dt&ri* 
pdoni  velwmcntcr  conuenientem  audor  iflue- 
nit,  pra  miicrbnaeo  fcirpa  non  haben<Jdiii, 
.i^ua  c(iliiiu8.non>  tddurinatus  et  mucro  redai^ 
^on  ad  latus  refiexus ,  vti?  etiam  in  Kaahini 
•icone  exprimitur.  Dubium  audori  adhuc  r^- 
.flat,  vtrum  hanc  fpeciem  rc&efcirpi  triqitmi 
nomine  iniigniat,  quom  mucro  panicula  muU 
to  longior  iit  Poa  maritma  etiam  vb#rkis 
4k(crip|a  f,  6.  fq.  ab  ilk  c  i  n  kt  a  e  o  in  Sjr- 
flem.  Vegetabil.  omJiTa.  Planiago  fnaritinia, 
fingularis  fpecies  a  plahtagine  maritinia  Liin- 
jiaeo  iic  di(fta  longe  aberrans  ita,  vt  proprio 
nomine  digna  iit  pag.  p.  Comus  Sm$i^-^. 
xo.  fq.  bene  charadcres.  enumerantur.  Jlex 
a^t/oiium.  Planta  conftanter  poiygama  diol. 
.ca  a  Linijiaeo  ad  tetrandrias  tetragynias^  reliifa. 
Jtiienyanthtf  nympkoides.  Foiia  tripio  vel  qno- 
druplo  minora  fiDiiisNympfaeaeetquadrupIo 
.maiora  fbliis  Hydrocharis  Morfus  Ranae,  qui- 
has  quoad  iiguram  conueniunt.  Ad  baiia 
.germinis  quinque  corpora  nedarifera  etc.  in 
Ji^  fpecie  viridia  in  Me%.  irifijHata  flauefcew- 
tia,  a  Linnaeo  nec  in  generibus  nec  fpeciebus 
obferuata.  Alae  laciniarum  potius  tennifTime 
incifae  funt,  quam  fetis  obuallataef  ceu  ciliatae. 
Gentiamm  Teiragonam  pro  fpccie  a  Gent. 
ampBftrii^s&mvdxietsittm  haoaiepitLinnteui) 
Y  3  diuerfa 


34^   *         //•  Di  hbris  nouir. 

•  dhierfa  eSt  habendam  cum  cl.  o  c  b  b  r  o  con- 
fenditur  pag.  i^.  Gentiana  JHiformis  ran 
Gcrmaniac  planta  pag.  17.     Tordylium  nodth 

Jhm.  In  plantis  cblds  vmbellas  p]erumaue 
non  reflUes,  fed  pedunculatas  obreruari,  no« 
fculos  et  femina  fefTiiia.  j1ng$lua  archangi^ 
tica.  Anihericum  qffifragunu  Trigtochin  ««• 
ritimnm.  Petala  tria  inferiora,  cal^is  loco  a 
Linnaeo  retiquisque  botanicis  habita,  ordinis 
.inferlorls  ergo  petala  conueniunt  figora,  nni- 
dura,  et  colore  reliquis  tribus  petalis,  corol- 
lae  a  Linnaeo  tributis,  ita,  vt  nulla  intercedat 
di£^rentia.  lure  itacjue  tria  illa  catycis  petala 
Linnaei,  pro  partibus  corollae,  petalis  nimi- 
rum  affumere  debcmus,  inquit  au<Sor  pag.aJ. 
f^accinium  vliginofum.  Frutcx  ere6us  a-3  pe- 

'  .dum  altitudiije.  Erica  Tetralix  florc  albo. 
Bradeae  %  calyci  adpreffac  differont  loco  in- 
fenionis  et  figura  a  folioHs  calycis.  Elatine 
Jfydropiper.  Flores  rariHlmeaperti,  in  quiboB 
(ligmata  fimplicia  foium  nec  vllos  ftylos  ob- 
feruauit  cum  Otckro,  Sprrgtda  Sagihoidei* 
Siraiiotes  Aloid^s,  cfiius  flores  fchiper  dioici. 
ScuieUaria  minor,  habitu,  flrucfVura,  figura  et 
colore  haec  fpccies  a  congenerjbu&  diuerfilli- 
ma.  LimopUa  aquatiea ,  ob  corollam  non 
ringentem  fcd  regularem  ad  Tetrandriam  re- 
ferri  poffet,  nifi  iftaminibus  per  paria  appro- 

ximatis 


Rothnjymbolar.  boimk  Tom.I.    ^} 

ximatfs  gauderet,  etiam  nomerus  pardum  co* 

roUae  et  calycis  quinarius  in  CiafTelV.  non 

occurrit.     Bunias  Cakile  Silicula  gaudet,  neu« 

tiquam  Siliqua,  vnde  male  ad  fecundum  ot^ 

dinem  Claifis  XV  relata  eft.     Fkimaria  clauU 

'  culata^  planta  (pecionflima  et  rara  delcribitur 

'p.  94.  fq.      Gmifta  Anglica  fruticulus  bi  -  f« 

'tripedalis.     Stamina  monadelpha,  ob  coroU 

*  lam^apilionaceam  ad  dia<Jelphiam  retulit  Lio- 
'naeus  eam.  II.  Obferuationes  quaedam  planm 
''  tarum.     Curatiores  plantarhm  botanicae  de- 

fcriptiones,  quoad  omnes  earum  partes.  He« 
'dyfarum  caput  galii,  Hedyfarum  criOa  gallt 
Vicia  Narbonenfis.  Vicia  alia  a  Narbonenfi 
hirfutie,  flore,  legumjnibus^  feminibus  et  fti- 
pulis  diuerfa.  Hibiscus  Trionum.  Hibiwf» 
Africanus,  qui  ita  difFefrt  ab:Hibisco  Triono, . 
vt  propriae  fpeciei  locum  mereatur,  quem 
Trioni  varietatcm  effe  ftatuit  linnacvs. 
IIL  De  difcrimh^evarietates  hUer  a  veras^t^ 

•  cief  ptantarum.  Regulae  praefcribuntur  bene 
obfeniandae,  fi  inquiritur,  vtrum  varietas,  an 

'  fpecies  fil  data  plantae,  -^  Quae  docebuat 
oeconomorum  nonnullos  errore  deceptoe, 

'  auenae  certis  encheirefibus  optatam  et  pro 
fententia  liadam  in  fecale  mutationem  noa 

'^iSe  verani  tran^ihutationem,  fed  ai^ejiae  fal- 

tind  prolataaivarietatem,fttb  culdira  confiaota 

Y  4-  confuc* 


McitMmi  ateiae  fimiexi  ftohattiitem.  ^ 
IV.  /?^  irritabilitate  fi4iorum  Drojerae  roiwi^ 
4^oliae  it  longifoUae.  Nooa  aii(^oris  obler* 
4iacio,  ^ua  patet^  ratione  irrifabilicatis  hasDro- 
iikss  tnultum  cum  Dionaca  mufcipula  ab  ccjf^ 
•L  L I  sf  dqtatae  confienire.  InfeAa ,  quao 
h^et  folia  atrii^unt,  fucco  ineotum  ciliisgat- 
tatim  baereitte  tenaci  comprebenduntnr,  de 
M^ugiant ,  cilia  ^Jeinde  ipia  irritabilia  incur- 
«ntur  et  in(e(Sa  includunt,  quae  ardius  ad- 
Jl»c  ibliis  ipfla  ie  conuoluenti^  ad  necem 
m^w  iaearoerantur.  V.  Gmtinuatio  prima 
MahgipidfUarm  in  Ducafu  QUknburg.ff€tir 
U  crefeentium.  Citeam  l^uietianQ ,  variat  ra« 
^mis  pinribu^  et  caeemo  vnico,  fimplid,  loo- 
^.  Vnje  QrectBae  A^nae  racemum  vni- 
eum  non  effin  pro  eharaiflere  diflin^iuo  h 
liae  fpecie  faabeodum,  pro  eo  potius  folio- 
Iram  Imitura*  Orobm  tenu^fbUof»  vera  ipe- 
•et98^  nec  varj eig^  Orobi  tube^ofi*  TrifoUm 
J^eftr$  eC  Fm^ferUm  aijcuratiiis  deteripta. 
Mfperieum  fueidrcmgatare,  «bius  fblia  porii 
fieliuci^s  gandere^  contra^  Linntieum.  Hypf' 
rieum  pulekrunn  Myrica  GalL  Frutex  noa 
6mperuireiis  eonM  gbo^kgy*  VL  Epi^ 
/hla  ixtri0a  ^wnu^i  con/Uum  oA  florm 
Cerntameam^  pr(ffonem,  taol^  viro  digpa, 
VflL  QMmuiSo^JkmA^uil§il^  m 

Jkuatn 


RothilJ^qtcm^botan^  Tom.  L   ^m; 

J)u(at^.pld$iibt»g(nf^fpQnU€rtfcifUmm.  — 
SinapU  aruenjts,  orientatif,  alba»  nigra,  vbe- 
rius  notatae.  VIII.  TraS.  fuper  confeSlione 
herbarii  viuu  ^mendatra  fcrimi  Linnaeani 
.  pro  dirpofitione  et  conreruatione  {iccarucn 
plantaruni.  Ad  inTe(?[|s  aditum  praecluden» 
4uni,  camphora  vel  hepate  fulphiiris  vel  ca« 
}ida  folutione  SAk  «ismoniact  vrc.  k  hi  men- 
^ra  aquae  additis  vnc.  %.  mercurii  iiiblimati 
0d  methodum  elar.  el  1 1  s«  IX.  Ikfcriptio 
mouarnm  quarmmiam  plantarum  vt$  Sgfiemaie 
Linnaeflno  adhuc  onujfarum,  S^orsonara  Ta^ 
raxaci  fc^po  nuda  vnifloro^  foK  lanceolatis 
runcinato  •  dentatis  acuminatis.  Conuotuukt 
jprojlatus.  Caucalif  platycarpos.  Cujffea  f;/- 
jfcojiljlima.  X.  OiJerUaiiones  quaedam  planta'- 
frumjt.  vt  Ramincuu  paruifloris  (jeranii  gruinj, 
Campanulae  hybridae,  Canip^nulaq  erini, 
^Conuoluuli  Nil,  Lafcrpitii  Monieri,  Molb- 
ginis  verticillatae,  pteleae  trifbliatae^Ipomoeae 

Ses  Trigidis,  Verbenae  lamaiccnfis»  Verb.  iii- 
icae»(]uibus  diAindius  cognofcere  has  plan- 
.^^H,  et  ab  congBncribus  facilius  poteft  cliUin. 
g^ere«  Aliis  negotiis  ne  nimis  di^rahatQr  ce]. 
iROTH   valde  optamus,  vt  commodJus  per- 
gjn^c  poiCty  botanicam  fuis  obferuatiombus 


34(?  !!•  De  librif  nomf. 

Unterfuchung  ilber  daf  (aeheimnif  und  die 
Gebrauche  der  Tempelherren;  h.  c,  Dif- 
quindo  de  myfterio  et  ritibus  Tcmpla- 
rioruui,  aucftore  car.  gottl.  an- 
TON,  D.  Def&u,  ia  bibliop.. erudit 
«78»-  pagg.  64.  s. 

Verjuch  iiber  die  Befchaldigungen ,  wekhc 
dem  Tempelherrenorden  gemacht  wordem 
etc.  h.  fi.  De  criiDioationibus  Tcmpla^. 
riorum etc.  aurlore  frid.  nicolai* 
Tom.  II.  pagg.  24p.         .  . 

Non  defuturos  efle,  qui  in  examcn  voca- 
rent  et  confutarent  Cl.  n  i  c  o  l  a  i  deTem- 
plariorum  criminibus  opiniones,  fupra  a  no- 
t>is  recenfitas^  (Vol.  I.  m.  April.  p.  ^63.)  facilo 
fperari  poterat.  Inter  plurcs.,  qui  nunc  lam 
illam  quaeftioncm  hiftoricam  denuo  difcu- 
tiendam  fufceperunt,  eminet  recentifllmae 
Templariorum  hiHoriae  alidor,  CI.  a  n  t  0  n. 
Is  igitur  libello  elegantiflimo  cam  fententiaixi, 
quam  in  hifloria  iam  defeiiderat,  Templarios 
nempe  nullius  criminisinflo  accufatos  ct  con« 
uidos,  fed  aS  inuidia  ct  auaritia  Philippi, 
Rcgis  Galliarum,  vnice  exflin(Jos,  poenisac 
fuppliciis  afFcdos  cfle,  confirmare^  fludaif, 
p<r  fingdas  cundo  criminationes,  in  illds 
coniedas.    Quod  omnino  fcelerumquorum. 

dam 


Anton  ei  Nieotai  de  TempUarus.  r.347 

dam  slrgQerentur,  id  fadum  efTe  aie  propter- 

ea,  quod  clanculutn  conuentus  fuos  agerent. 

Hinc  enim,  vt  fit,  j&cile  fufpedlos  fieri  potu- 

ifie.    Tres  autem  gradus  receptionis  in  more 

fuifle  pcrnegati  quia  pugnet  Iioc  cum  acflis 

.iudicialithis,  nec  nifivnam  initiationem  ex  liis  ' 

certo  demonftrari  pofle  docet,  alteram  quam- 

dam  incertam  <effe.     Crimiita  autem  omnia, 

quorum  iniimuiati  funt,  vel  praua  interpro* 

t2itione  illis  obiefla,  vel  illis,  qui  in  ius  vocati 

confitebantur,  extorta  efle.    Ipfam  abfoluendi 

poenitentes  licentiam ,   quam  fibi  fumferinf, 

criminis  aduerfus  Jiierarchiam  nomen  haud 

mereri  5  fuifle  enim  illam  partcm  difciplinae 

Ordinis,  ab  ipfis  Papis  conceflam.     De  idol! 

autem  alicuius  adoratione  nihil  certi  pofle  di« 

ci ;  fi  quod  autem  habuerint  in  fuis  coetibus, 

co  minime  denotatum   fuifle  tinEturam  fa* 

pieniiat^,  kdfphingem  ;  nomen  vtto  Baffomtti, 

huic  idolo  inditum,  nullum  aliud  efle,  quam 

Mahomedis.  —  Haec  et  alia  multa  rede,  vt 

putamus,   atque  tam  firmiter  adflruuntur  ab 

.  audore,  quam  fieri  pote(l  in  hac  re  obfcura, 

et  perplexa. 

Cl.  K I  c  o  L  A I  in  libri  fui  altera  parte 
defenfionem  potiflimum  primae  partis  egif, 
flc  nonnulla  capita  eius  vberius  iUuflrauit. 
Frimuin  difputat  com  €!•  a  n  t  o  n  1  o ,  fed 

paucis« 


•04S    *        f^-  ^^  ^^^  *^^« 

paucTS.  Nam  ie  re  ipfa  integram  relicpik  b- 
Aoribus  arbitrHun*  Vberritiie  autem  c<m* 
&tauit  ea,quae  fcriptor  anonyiiius  (CL  utt* 
D  E  r)  ia  AUrcurio  Teutonuo  non  modo  pfo 
Templariorum  innoccBtia,  fed  in  primis  et- 
iam  aduerfus  nicolavm  fcripferat  Mal- 
tis  baoc  difcepiatioaem  ibphismatibos  iinpK- 
cari,  manifeflum  eO;  dolendum  yero,  vtriui- 
que  ianinilceri  odin  et  liinuhates  mutuas,  ad 
vernm  indagandum  maxitne  noxias^  —  De 
Murariis  autemet  Rofattrwianorum  nugiis  taiK 
lum  dtaitarum  confumi,  mirauiur. 


Wirdm,  di$  Leidtnfchaften  einer  SSugenden 
durch  die  Milch  dem  Kinde  niitgrtheiltt  ? 
h.  e*  An  animi  afTedlus  a  nutrice  infe- 
rantur  laclcnrt^  difquirit  D.  frid. 
AVG,  >iEyEB.  Hamburg.  ap.Hoff- 
ttmti.  1781.  8.  pagg.  ^o. 

Noo  vitlma  profeiJo  quatflio  efl,  vtmm 
lac  nutcieis  pomt  ladenti  motus  animi  vefuti 
.iafereceyan  non,  praeferri m  hac  noflraaetfte, 
Vbi  quaeque  opulenti  civis  vxor  fibi  noxium 
fbre  boc  ladandl  puelli  officium  putat,  et  pu- 
dlae  incerto  patre  compreflae  ac  notricaticiiii 
aptae  houd  raro  lue  letra  laborant  Au<fkr 
aoflcr  negat^  id  la<n:c  fieci  p.oHe^magis  pranf. 

tate 


tate  fixemplorunp.  Q^d  etiimifi  cojQccidsiJ 
QUis,  tameci,  quantaoi  J^umornin'  nutrieotiuoui 
saturg  vale^t  cucn  ad  fanitatem  conferoaiK 
ddHEWtum  ad  mfri0gendain,inter  omnes  coa«( 
flat.  Sub  calcem  ^^hortatur  matres,  vt  ip£^e 
inftnti,  (i  p^r  vaktudinem  pofFmt,  mammani* 
pcaebeant.  Hoc  eaim  et  llbi,  et  pueilQ  per^ 
^an  ialutare  cfti 


Unierfuthmg  dtr  vermeintm  Mothwmdig^s 
keit  eines  autori/irtm  KoUegii  medizi;  h^ 
e.  Difquifitio  opinatae  necefTitatis  colie- 
gii  medici  et  ordinationis  medicae.  Ham- 
burg.  ap.  Bohn.  17S1.  %.  pagg.  ut5.     . 

Liber  paradoxus,  vt  ijuincjuennii  noftri  mos 
iJsrt.  Profecf^o  mirari  fubit ,  quid  fit ,  quod 
vel  me<^ci  ip(i  incipiant  delirare  cum  poetis 
et  l^uflarum  Romanenfium  fcrrbillatoribus. 
Quid  enim  abfurdius  efle  poteft,  quam  Iqges 
aperte  fpernere,  vincula,  quibns  laequltia  Ho«k 
iiiinum  et  iiceatia  iifnpune  occid^di  coerce-** 
tur,  dirumpere,  et  cuiuis  vim  atque  poteAr- 
fem  yitae  ac  neeis  dare?  Jdem.illud  aui^Qr 
libeUi  huius  probare  jatffus  efl.  Quam  bene» 
viderint  alii.  Speoiods  enim  .^gumeotis  ie- 
dtores  fallere,  et4H*ti  medkinali  decus  ac  fitr» 
napiealtfijit  ^^Mib^  mlas.^^eJi^iuii  tnedic0. 
j  Omnis- 


3fO  IL  De  ribris  nouir.  * 

Oinnis  etiim  res  eo  redit,  poflfe  empyricos 
]iac  via  noua  medicamenta  experiri,  quafi  ve» 
ro  illud  Plinii ,  experimenta  per  mortes  age« 
re,  adhuc  dum  euiluerit,  et  libertatem  cuique 
dandam  eiTe.  Atvero  fi  vitaefanitatiqueiio* 
minum  infidiatur,  nullo  modo  ferenda  eft, 
ideoque  abroganda  collegia  medica  in  repu- 
blica  bene  conftituta  non  funt.  Irrita  erga 
erat  Cl.  R  e  i  m  a  r  i  opera ,  quem  au(florem 
efTe  rumor  eft ,  quooiam  nemini  prudentusi 
hoc  perfuadebit,  neque  ciuibus  talis  licentia 
Occiiorum  vUo  modo  falutaris  eife  potefl. 


Biographit  dts  beriihmien  lild.  GefehicfU* 

fchreibers  FL  lof.  €tc.  h.e.  Flauii  lofephi 

de  vita  fua  Jibrum,  e  Graeco  fermone 

vertit  et  notas    quasdam   adiecit    lo» 

FRID.     BCKHARO.        Lipf.    in   offic 

Dykiana.  1782.  pagg.  ido. 

*  Ledionem  huius  libri  ineruditis  etiam  vti* 
lem  futuram  efle  iudicauit,  hocque  iudicium 
fuum  copiofe  probauit  verfionis  huius  audor 
docfliflimus,  .gymnafii  IfenaccnfisDire<5Vor,  in 
praefatione,  in  qua  fimui  de  eruditione  lofe* 
phi,  dehoc  illius  libro,et  de  verfionibusGer- 
manicis  antiquioribus  expofuit.  Quod  ad 
ip(am  hanc  operam  viri^l.  pertiQet^  latis  ii^ 

duoii 


lofepld  vita,  vert.  Eckhard.        3^1 

dam ,  <iccQratutn  et  vtriusque  linguae  egregie 
peritum  ioterpretem  ex  eacognouimus;  nec 
mirum,  virum  tam  do<fh)m,  qui  familiarem 
fuam  fcriptorum  Flauianorum  notitiam  alias 
lam  luculentifllme  comprobauit ,  multo  feli* 
cius  fufcepto  interpretis  munere  perfundlum 
effe,  quam ,  qui  ad  hoc  opus  tumultuarie  ^ac* 
celerandum  hodie  mercede  conducuntur  ab 
inflitoribus.  Nolimus  vero,  illum  Hauer* 
campiana  editione  deAitutum ,  et  Ittigianam 
fequi  coa<9um  fuifle.  llla  enim  non  modo 
kcuiones  multas  meliores,  fed  quaedam  et« 
iam  audlioralexhibet,  e  codice  potiflimunv 
Lugduno-Batauo.  Ita  moxabinic.  poft  ver« 
ba  groAXif  J«  xopv  rsro)  itcc(Po^c6^  apud  Hav. 
fequitur  Kcti  ra>v  iy  ravrvi  (pvhoov  h  rtis  cc^* 
^y,  prioribus  iHis  verbis  parenthen  inclufis. 
£t  paullo  pofl,  verbis  la>YocB8  cc^Xis^eo^^^  ad* 
dit  Hav.  e  laud.  cod.  r8  it^rH  h  ra>Y  ^Aaec* 
IjtmotiH  7rottSa>y  oi^%ie^sxjrri7ocvro^^  rs  (iSe\* 
^H  Ztfjmoff  r^  oc^x^e?eoi>ff.  Cuius  generia 
piura  occurrunt^  quae  genufnam  lofephi  ma« 
num  omnino  produnt.  —  Interdum  nimio 
circumduxiife  verfionem  fuam  videtur.  Pri- 
ma  flatim  verba:  'Eixos  ^e  yevoff  e^tv  w  ocatf 
I40V9  ita  reddidit:  MeinGefchkchtgehdret  nicht 
.  zu  denen^  wekhe  ihrer  NieUrigkeit  wegen  nn* 
tekanntjind.  —  Faucisinteriedis^ambiguita- 

tis 


ds  f dleodae  aiti&,  ro  ynw  fimrOsiiu^  pm» 
rtat  mtcet^  fnr/H.  Qefchkefii,4^2m  icnigi'^ 
Segfn.  1.  Tlge^ctTnreff  ne^l%efitiii  vel  9u&o% 
Hs  vd  typothetae  YeriStur  d^r  GrojSiM^i 
Superfedenitis  «liis^  ne  iMfourm  videamiiri 
Natn  in  Tmuerfoai  optima  dl  haec  translado^ 
Obferoationes  paffim  adiedae  et  verTiooeta 
hdtniviatj  et  narralioDem  Ic^pbi  HXuikfau 


*  AODrtoif  «09  Ser  Wahrheit  ier  ekrifil^ 
Mebg.  €ti.  Tom.  1.  Francof  ad  Moeo^ 
in  olic.Aadreae.  rj%%.  i  Alpli.  spL  1 

X)isSmrnAddifons  Entwirrfv&n  tUrWabr^ 
heU  der  thrtfil.  Rel.  eit.  Hamb.  et  Lij^ 
ap.  HoSmann.  t^.  i  Alph.  lopL  tweL 

Duplex  baec  eodem  tempofe  prodiitlibdtt 
Addifoniani  de  peritaie  rilig.  Chrifi.  conuer« 
£o,  et  vtraque  quidem  inurtKn^a  c^regns  a^ 
^maduecdonibus,  commentarxis  et  cxcurfibui 
(iPR-iiBvoNi,  Senatoris  ^uondam Latiftt» 
l^eoiis^  e  i*ermone  Francogallico  translatisi 
jfklitra  Hoero,  Prancpfurtana  ncmpe,  compos 
iSua  ab  hjbnr.  io.  pb  jiahi?,  integroi 
fcabet  \o%  commmentarios^  yel  potius  faabe^ 
l^it;  nondum  enim  £nitum  efft  opus.  Aitei 
19  ver$)!«  Uamburgen£s^  quam  anonymus  ao^ 
^rfedt,  et  S.Veo.  icRtlAt.£Mv^  prae^ 

£itio*' 


Addyon  ie  var.  nU  fSr.         |f| 

^ipn^  commendauit,  epitoxnen  tantum  illjjb 
.juin  exhibet  —  Vtrj  verCohi  palma  debeOf 
ilir,  dubitamu9decernere;  vtraqqe  fuas  hab^ 
]^udes.  Francofurtanae  autem,  praeterci^ 
Guod  totum  coRREVONt  ppus  ofFert,  % 
£pc  accedii^  ornamenti ,  quod  vitam  a  p  Pi^ 
^ONi.  pariter  atque  correvoni,  b^n^ 
Quidem  a  Cel.  v  e  9  o  r  r  10,  Geneuenii,  ga)^ 
Jpc^  fcriptam  et  cum  Generof.  uahnio 
(pommunicatam,  praefixam  babet.  ;—  Extt^ 
j^ei  Gn^  dybio  fulmirabunt^r  ingi^em  npQx|if 

futfi  in  conu^rtendis  ubris  peregrinij^  aeq^iV 
itionem^  qu^e  eo  deuenit,  vt.fnultt  adeQ  £^ 
j^fp  ^e  praec^rfu  concertent» 


fyfundfchifftliche  RatfifcMag^  zur  VerlSn*^ 
g^wig  des  Lebms;  i.  e.  Ainica  confilia 
iad  vitam  prorogandam,  ^udote  c  h  R. 
ABRAH.  ROSENBE11G5  M,D.  Vra^ 
tislauiae  ap-  Meyen  1781.  s.  pagg  380. 

PiaeteticC)  ^odie  adeo  in  dc^idcniiis  negle* 
j^ia,  |(jbe  ^ubio  ceteris  inediciaae  partibus,  ni^ 
jffit^te^Asiy  qerte  aequlparanda  eO,  cuin  tlJ^ 
praeceptis  yitae  per  pruJentem  rerum  fic  di- 
j^arum  praeternataralium  yfu^  conferuai^ 
f^  aitqup  proferendae  continfijitpr.  FaciJ^ 
|^^?^vkadfepj^^ 


354^  -W,  D$  tibris  nouis;  • 

libmrnes  gulae  et  perturbationibus  animi  coN 
]porisque  tenaperare.  Laudandus  ergo  andcnr 
fiuius  libelli  efl,-  cui  ciuibus  inferuiencli;flo« 
ttum  non  deefTe  niultis  abhiiic  ailnis  cogno- 
'liimus,  quod  ^duerifhoc  iterad  longatuita- 
tem  praeceptis  falubribus  communire.  Hinc 
'docet  cap.  i.  qnae  ad  vitam  tongam  reqidraih 
fur,  cap,  2.  viref  eorporis,  'cap.  3.  temperor 
%entortm  cognitiottem  neeeffariam,  cap.4.  m- 
iurfalia  virium  corp.  conferuandartm  prae/idia, 
tSap;  5.^  drfSfOL  et  potuy  cap.  6.  defe^et  exere- 
HoHibuf,  cap.  7.  de  motu^  cap.  g.  de  aere,  cap. 
^^de  affeSfiMr  animi,  denique  cap.  lo.  eppeth 
.dicem  reguiarum  diaeteiicdrum.  In  quibus 
(fateor)  multa  infunt  praeclare  di<fla  et  obfer- 
}iatu  ^gna«  haud  pauca  fubtilius,  ac  decet, 
^xprefla  et  demonftrata,  plucima  fuperflua, 
quia ,  aut  ad  vi(^us  rationem  non  pertineot; 
aut  vul^  iudiciiiin  fuperant,  nonnuUa  pror* 
fum  inutilia  vel  &lfa.  A  quibus  fi  abftinuii^ 
fet  au(flor,'  minii^ue  fapere  voluiflet,  aptior 
ad  palatum  omnium  libellus  extitiflet  *  Ne« 
q\ib  vero  fic  omnem  diaetetices  camppm  e- 
bienfus  eft  more  anteceiforum ,  quptquot 
houi,  quia  vltira  res  fic  di^  nonnaturalei 
%xfpatiari  non  lubet.  Sed  habet  quisque  fua 
1n  fcdbendo  iura,  fuum  quisque  fequitur  ge- 
nium^  eam^uf  *ob  rem  ne£is  foret»  ad  rieidi 
•     •  *  •*  iumcia 


De  Meza  [eompend.  med.  praSf.    )  ^  ^ 

judicis  cxcmplum  vida  afterifco  notare,  vcl 
audori  maculam  afpergere.  Nullus  enim  If- 
ber  tam  malus  eft,  vt  non  pofTts  inde  aliquid 
vtiiitatis  referre» 


SAL.    THEOPH.     DB     MEZA,      Poliat» 

Hafn.  Compendium  medkum  praSfifum 
per  fajliculof  diftributum.  (^ol  I.  trea 
fafc.  fc.  I.  de  febribus,  II.  de  inflamma* 
tiohibus  et  doloribus,  m.  de  debilitati. 
bus  ethallucinationibuscontinens.  Hafh. 
ap.  Proft.  1780.  |.  yol.  II.  tres  fafc.  aU 
teros  fc.  IV.  de  fluxibus,  V.  de  morbig 
conuulfiuis,  VI.  de  morbis  cacbciflicis 
continens.    1781. 

Audlor  nofter  efl  mediocris  pra(flicus,  fcri- 
ptor  peior,  qui,  vbi  otium  a  praxi  Jiberum, 
vt  in  praef  ait,  bene  vellet  collocare,  quidni 
libellum  nonuin  preffit  inannum?  Propor. 
fitum  ei  hoc  vnum  erat,  vt ,  femotis  viro- 
rum  clarorum  nominibus ,  ex  fola  fui  ipfius 
obferuatione  penderet  ac  fcribcret.  Praecla^ 
rum  me  •  hercle  opus,  fed  huic  cer^bro  noa 
aptum.  Neque  enim  hic  reperiuntur ,  quae 
fatis  nota  et  approbata  funt,  neque  ordine 
quodam  oaturali  exbibentur».  neque  formu- 
Z  %  Jae 


»((  IL  Di  Sbrii  nouis. 

jof  re^e  rcribuntQr.   Definat  tTp>  bonos  Vir, 
IU5  ladibrio  iunionim  fe|e  exponat. 


10 s.  lAC.  PLBNCK  —  EUmmta  orlis 
obftUricioip  ed.  praeleSionib.  acad  ac- 
comoiodata.  Viennl  ap.  Graeffcr.  itsi. 
8.  ^:%i6.  c.  IL  icon.  ^ 

Crundjdlze  der  Geburtshulfi;  h.  e.  ards 
obfletriciae  rudimenta,  aucSore  sik. 
z  c  L  L  E  R.  Ibid,  ajp.  eundem.  178L  & 
c  I.  icoiu 

Priora  ifla  elementa  artis  obfletriclae  velod 
per  tabellas  fonfcripta  funt,  et  ad  editionem 
germaaicam  17^8*  refida.  Ergo  non  opus 
multis  liuic  libello  inhaerere.  Innrmuenta 
lippo  et  tonfori  nqta  funt  et  obuia. 

Alterius  libri  audor  plane  edocet,  quic- 
quid  in  arte  obfletricia  dicflgLtn  vel  jKrriptum 
efl,  vnaque  fubiicit  quaedam  fd  fequelas  par* 
tus,  curam  recens  natorum  cet.  pen^entia» 


10.  AiTKENS  —  Anfmgrgruntk  der 
iheoret.  und  praSf.  IFundarzney  etc, 
h.  e.  inttia  ckirurgiae  theoret.  et  prad« 
ordlnefyflem.concepta.  ExAngL  LipC 

'  ap.Weygand.i78L«.pagg,  sag. 

Super- 


jlitkenf  imUa  eUrurguU  Iheot.etpraSf.  }f 7 

Superflaus  profedolibdr  in  Gerirmii^  cS^ 
^uippe  qui  praeter  notinfima  hibil  continttji 
neque  haec  quidein  ab  audore  Anglo  ^j$ 
hme  ac  iapte  dtcuntun  Ordo  fynematictiSy 
qui  in  fronte  legitur,  intra  savvagesii, 

^INHEI^   VOdELlI,    CVLLE^NII  ^t  SA« 

GARi  definitrones  lat  et  germ.  fefe  contK 
net.  Abeat  ei-go  ad  plures^  et  inter  iiirjiiia 
caberQasijue  puluerutehtas  lateat 


HENRici  HOOCEVEEN  do^riua por-^ 
ticularum  Grauarum.  Recenfutt,  bre* 
uiauit  et  auxit  cif ri.sti an.^  go- 
-p  o  F  R.  B  c  H  ii  T  z,  eloqu.  et  poel.  P» 
P.  O.  in  acad.  lenenii.  DeAau.  et  Lipfl 
in  bibliup.  erudit.  vfipk.  II  Alpb.  Vlt  pl.  L 

Nemini  Graecahim  Itterarum  {hidtof^;^ 
^  «lotum  eft  vaftae  ledionis  et  vaAae  molis  opi% 
^uod  « o o G E  V £ E Ni  V s  '4q-  pftrtieulfirmSk 
Graecae  linguae  fignificatfonibus  ac  differeo» 
tiis  ante  duodecim  fere  ^nos  in  hicem  emipi 
iit,  cuBis  faaecjdos  eft,  .vtmolto  diligenliti^ 
^uam  vet  a  vet^um  vel  a  recentiotum  quo^ 
i|uam  fadhim  effet,  totuni  hoc  grammataca^ 
Graecae  caputnon  fame  minimum,  itjuam* 
^uam  vel  ignc^i»tum  vel  negle<3ttm  quam  .pkic 
Hmls  etiam  Gcsece  enidida^piafieqpds  ^  j)br. 
Z  3  ferua.. 


3f  g  IL  Db  tibris  nom. 

ioraalioiilbiis  fuis  illuflret,  atque  inbrmm 
artit  quafi  redigat,  dum  in  fingularum  pi^rti- 
cularum  Graecae  linguae  fignificantiaiD  et  vim 
finguiarem,  multfplicesque  in  oratione  con» 
ilruda  poteflates  inquirit,  fubtiliter  illas  et 
philofophice  difiinguit ,  ac  fcriptorum  vete* 
ram  audoritatibus,  quae  in  grammatica  eam 
vim  habent,  quam  demonflratioiies  "in  diale^ 
^lica,  confirraat.  Ita  inprimis  eiecit  et  pro» 
fligauit  commutiem  fere  olim,  b  v  d  a  e  i  et- 
iam,  DEVARii»  aliorumque  commentariis 
propagatum,  errbrem  de  multis  particolis 
faepe  in  oratione  redundantibus  ac  ^ra^^a^Afh 
faffxocTiKoiff  aut  expletiue  faltim  infertii. 
Quem  quidem  laborem,  etfi  nimis  forfah  ali- 
euEi  pperofum  atque  minutiis  multis  et  sr* 
^utiis  difientum ,  merito  tamen  fuo  prolixis 
kiidibus  ornarunt  viri  do<fii(fimi ,  ac  librum 
iMiqc  ad  Graecae  linguae  fludium  feliciter  tra- 
/ianduni,ad  acuen^ktm  exercendamque^inemo- 
riara  et  veteres  au(5lores  nauiter  verfandos  ct 
kttelligendos,  vtiiii£mum  efle  peruidbrunt.  Sed 
propter  pretii  cadtatem  (vemlitiirbnim  iribus 
paene  Ludouicis  'aureis )  non  omnium  Ger* 
manorum  praeferttm,  qoi  hunc  fibi  comitem 
•c{an:pliatorem  certiun  invfurpa^dis  graecae 
liceraturae  raonumentis  expetiifient,  fed  paa« 
eoram  taiuum.  jn  snaous  vcnerat  Qpare 
c  ^  operae 


Hoogmen  departicii^f  (^.  ting.    $i^ 

literis  luiinaniQribus  praeciareinerendi  Oudioi; 
peregjt  CL  s  c  Hii t  z  i  y^s , . quod  epitoment 
cdidit  libri,,  n%uljtp,  i?iiqQre.,pcstio,  veadiljil  Wi 
Q^od  fufceptiiin  etfi  leuius  ac  parum  glorip<^ 
fum  videatur^habebit  tamen^^tjae  pluriajiun^ 
agud  multGi§„e^^fjaQ  vtilius  epj^poorifi^pntiufi 
(xiflimari  d^et.     Nec  tamen  /ola  epiton^ 
toris  prouincia  acquieuit  vii:  dodiijlimus,  fed^ 
fuas  etiam  i^n  contemn^ndia^  cqras  adieciti 
^am  ita  irecenfuit^  h  o  o  o  s  v  e  £  n  i  v  m;  fa«, 
Vm,  vt,  (j]t^e  iwc^^©flcj;.eiu&£bl)terfugiilent, 
(non  omnino  pai^^a,  quod  ipif^dum)  qi^^ 
que  vel  minus  vere  difputata  vel  baud  fatis 
plane  explicata  ellent  ab  illo,  corrigeret,  has» 
flue  fuas  emeiKktiones;  ii  gratiSores-eireA  et 
aidodliores,  feparatim  adderet^inttfcuHs  for- 
mis  inipredas  obferuatis  Hooge^ieenia&is ,  d 
koiores,  tacite  bh  kifererdtV^vt  pOTro,-  quo-  - 
modo  fingulae  particulae  GraecM  ifoftrc)  ier- 
mone  plene  apppfiteque^pr^^niendaei.eir^int, 
doceret,  ac  plud^iprum  locon^o^  ex  antiquis; 
fcriptoribus  ajilatorum,  vef^p^^ip  4^t},'.5^ 
aliquoties  ho$  ipfos  locos  .erm^tioribus  ^d% 
liQiiibus  exdit^et,  veriionem  eorum  Latinan;^ 
«mendar^,  atque  iaterdum  et,  plura ,  et  aptiot^ 
ra  «demo^rand^e   pa^ticularum  proprietati 
^xempia  fubpitue^^.    ?rp^»j  ^etpriqatiri} 

r:.    ':.  ■        ■        ^     Js  4  \     verCi 


$S6  il  DtSBrunu^,  \ 

Tttt  cord  crwv'  Vtthtiita  otiticttt*^^  tJxtnSio^ 
intn  copiam  abundantioreai  iufio  praecide* 
ret,  inudles  particuloram  etjmiotogtas,  iBoIe* 
flas  alioruib  gramniaticohihi  cbnfutatiODesi 
oHofas  riepetitiohes  et  oratidiiis^  ambages  vct 
deieret  prorfus  vel  breuiaret  —  Hunc  igintf 
Kbrum  parabileih,  et  commodum  non  mo- 
do  tironibus,  quibui  potifHmum  editor  per* 
i^deftas  confultum  iri  hac  liia  epitome  ait; 
fid  etiam  Kis,  t|ui  iam  ad  p^rfe^rem  Grie- 
^t  iinguae  fciebHam  acceflerunt,  atque  vfuikt 
ili({uem  eius  maturtim  fibi  cobcili^nt;ciAb» 
Ihen&tiiEtnum  efle  volumtis. 


~  '  .    .. 

.    D.    f%AnZ   BOMIN.     HABtERXIN» 

nmefi^,  TMfche  Keiehfgefihiff^f ;  ke. 
Nouiffiniae  ioiperii  Gei^manici  hifloriae 
—  Tom^Xll.  Hala4  ^  Gtbauer.pa^ 
It  ct.4(S4.    . 

Xontinetbr  Mtegro  hoc  t^tdtAine  abfdd^ 
iMiima  relati6  de  6'mnibus,  ^^e  sk^a  fun^  in 
e6mitt!s  imperfi  m^AioiPatu  digntHimis,  Augu* 
flfeic  V^nddHcWfaiih  a.  1582.  cdcbirlfes.  Tani 
^olixa  de  Ittia  narTatio  ab  ali6  htoiine  fcrf- 
Dtore  literis  iliiitidata  eratj  h6fl^  demunl 
snftruduspriihnfti!i;  ^u^eiftkeri^  ftre  heg^ 
teinr)  iMM  mta  neg6€!  "Mlakn»  ^ 

ct 


ffaeberHmMjl.  iinp.  G&m.  f.XlL  .%6% 

rfmimpcrii  hortri  iure  puMico  grauiffimi  fe. 
ne  momenti  et  in  hifloria  illuflrandis  rcbds 

Sam  pltirimis  aptiflima  eft,  prorfus  exbatis 
.     Impetraoit  enim  ^  Duce  nbftro  Serenif. 
fimo  gratiofidiniam  veniam,  quidquid  acfto- 
rutti  coihitiaIium'^iii  tabulario  ducdi  Guel- 
j^erbytano   reperiretur,    Kbere  verfendi  et 
tfurpandi.    Septem  igitur  volununi^  ddorum 
irchiualium  liaAiis  eft,    quibiis  accefleruht 
duo  codices  Mfti  e  bibliotheca  ducali  Guel* 
'  piierbytana ,  ad  eadem  ifla  comitia  pertineh* 
tes.      Qmmquaiii  vero  ex  his  vbluminibus 
bmnibus  quaedEim'  documenta  et  cbmmenta- 
fJi  typis  iaiii  erafnt  exfcripta,  ctrfa  *  praefer^ 
tlm  LEHkAi^i^k  et  hoffMAnki;  ma* 
tima  tamen  iHorum  pars  inufitita  hucusqu^ 
ib^it^  et  qiiae  iibFFMANi^v^  edidit,  vi* 
tiofilGine  comparata  funt.     Quaprapter  ope^ 
hfe  pretium  fuit,  ex  ihtegro  omn^ni  horunl 
cohiitiorum  hiftoriim  elaborsare; 


.Mprdtifchis  Elmentarbueh  efe.  Elementa 
morum  ^ocSrinae,  cum  inftrudione  de 
vfu  eof um ^  aMdore  CHkisxi.  gott- 
jtiLF  sALZMAN^^  Liturgo  et  Vvof. 
in  inltituto  p^cdag.  neifau.  Tom.  i.  Li- 
,  pfiae  ap.CrMifium.  1782.  p.  XXXII.  et  4P»  i* 

Z  5  Paruu- 


3W  i/.,  De-  Ubris  noms, 

Paraolis  fcriptus  ed  liber  hic  nitidus  et  aiaa- 
bilis  \  ne  putes  forte,  pbilofopbiae  de  moribus^ 
initia  erudite  expofit?,  ac  methodo  et  ordiac^ 
fcbqlaedigena  bic  tradi«  Sednolietiam vered^ 
ne  magna  iibrorum  eius.  geueiiSy  quod  bodic^ 
inulti  iolent  cfiTundere,  qui  vix  ipii  {cbo!a& 
egrefli  funt»  copia  augeatur^  illorum  puta,  k^ 
quibus  praeter  puerilem  e^  ludicram  didio« 
nem»  ac  crepundia  verborum  nihil  ineft,  et 
quorum  au<f^ores  dum  aetatulae  Ingenio  ac 
palato  confulere  geftijunt/  iaepe  magis  iniipi. 
oos  fe  gerunt,  quam  rud^  et  expertes  omnis 
inAitutionis  paruuli  folent.  Longe  enim  ab. 
eiusmodi.nugis  differuiu,;  vt  c^tera  SAt^ 
M  A  N  N I ,  viri  optimi  ct  ad  edocendam  ex- 
ercendamque  falubrem  artmi  paedagogicam 
nati  ^diqueXcripta,  ita  hpc  inprimis,  quod 
ad  manus  eft.  Parentibgs  ac  praeceptoribus 
magts,  q^am  pu^ris  ac  puellis ,  legi  illud  cu- 
pit.  Eil  cnifQ  feries  non  otip^rpoi  fepfen* 
tiarum,  fed  lepidiilimarum  narrationum»  quae 
fingulae  honeilum  aliquid  monent,  quod  im- 
preUtim  antmo  rudi  ad  mores  proficiat,  ob 
oculos  ehim  ponuntur  excmpla  hominum,  e 
vita  cominubi  petita,  atque  ad  excitandos  a- 
lendosqtie  bonos  et  pios  fenias;  et  vel  ad  in« 
irendendam  admirationeth  ilnitationemque 
Virtutis,  didorum»  fiidoruin  egregie,  vel  hor* 

rorem 


Satzmanni  ekm.  doSfr.  mor.  T.I.    363. 

rorem  et  odium  ihcutiendum  vitii  ac  "ttJrpitUf  ^ 
dinis  animi,  aptiflima.  Omnia  ad  inteltigen*  * 
tiam,  ad  voluptatem  et  «tilitatem  tenellae  ae- 
tatis  accommodatiflima  funt,  tum  eius^  quae 
nuper  a  lade  cunisque  defuefadla  eft>  tum 
eius  etiam,  quae  iam  accrefcere,  et  exire  de 
grepiio  ac  ferio  difcere  incipit,  (i  ii\odo  fa* 
pienter  hisce  fabellis  vti,  et  opportune  ac  in- 
ter  lufum,  vel  indar  lufus  et  praemii,  eas  ita 
narrare  fciant  pareqtes  vei  magiflri,  vf  luben^ 
ter  audiantur  et  vt  difcendi  opera  abfit  ab  au^ 
fcultando.  Sed  qudmodo  hoc  iieri  debeat, 
melius  docuit  ipfe  aucSor,  praemifra  iibello 
admonitione,  qua  fimui  conniium  dTQUip  ex« 
pofuit  et  dele(flum,   ordinem  rat^ionemque, 

3uam  in  praeceptis  moralibus  ferMauit,  bene 
efendit.  Nihil  de  canitate  tuen^^jf  d^c 
membroruin  genitaliumvfu  praecipi  afe,non 
erat,  quod  excufaret.  Quamquam  enim  vtile 
fuerit  oinnino  et.  neceflarium,  verecjunilia  ta-; 
men  vetat  hoc  in  fcripto  fieri,  cun<Qis  paten-» . 
te,  et  praeterea  plu$  valet  hic  cura  ac  difci« 
pliqa  prudens,  quaqi  inftitvtio.      _  ; ,  ,r    , .  i 


lAROB  lONAs  bi6rkstahx$  jPr^* 

•fe  eU.  t^  Band;  i.  e.  Epiftolac  in  perer 

^rinationibus  ^^(eris  fcriptac  ad  c.  c. 


01  OR* 


O  c  ^  K  V  E  Lx,  BiUiodkccarinm  Regiiim 
Holmiae.      Vcrtit  cx  lingua    Suecica 

CHRISTIAN^HBNR.   GROSKVRD. 

J"am.  V.  continjBns^diarium  itineris  tion. 

dum  defcripti  per  Hduedam,  Germs- 

niaiiii  Hollandiam  et  AngHdm  ioAitutL 

Up£  et  Roftochii  ap.  L  C.  Koppe.  1782. 

«.  pagg^^H. 

Qitartus  tomus  hiiiui  operis  vltimus  eft 

ipinolarum  a  celeberrimo  pcrcgrinatore  bi. 

6rnstAhlio',    cuiui  ingenium,  doiftfi. 

nam,  ianitiin(amq6e  pltira  cqgnofcendi  cupi. 

ditatem  admirati  funt,  quotquot  eum  vide- 

rurit,  ih  itineribus  fuis  ad  cl;  g  i  o  r  nt  b  l  l  i- 

V  M  d^^m.      Prodit  nunc  diarium  ipiius 

tel  potius  excerpta  ex  diario,  quod  ipfe  b  i- 

Arn^ta^l.  lingua  Franco  .  Gallica  con- 

fcripfcrit,  cl.  B L o M B  BR G  in  linguam  Suc- 

cicam  vcttit,    et   tandem  in   Germanicam 

G  ik  b  s  K  y iH)  I V  s  traffsludit.    Qtia^  in  epi- 

ftolis  fois  B16RNSTAHLIVS  enarrauerat, 

etbtor  pr^etermint,  adeo,  vt  hoc  diarium  in« 

flar  fupplementi  epiftolarum  hrf)eri  poiTit. 

ReGduum  diarit  fexto  Tomo  propediem  fo« 

ras  dandum  (iflet,  quaein  itinere  per  Tui^ciam 

et  Grafcdam  BtdR^^TAHLivs  annbtaie- 

rat,ne'qucliteris  iam  editis  continentur.  Prae- 

AtiO  narrat,  ijuod  epfaemerides  poiiticae  du- 

^^  dum 


Sjdrn/l(MUS^fioldeTm.F.    |4(f 

^401  retDlertint,  marmor,  coi  itnpeDfis  flmLr 
corum  popularium  titulus  laudes  etfata  bi« 
Srnstahlii  breuiter  enarrau^. Conflaiw 
tinopoU  inrcriptus  fiiit,  tumulo  bi6rn* 
STAHLii  Tbeflalonicae  a.  d  i5  lul.  1781. 
magna  cum  folemnitate,  ea^eris  legatis  aliig- 

3ue  exequias  euntibus  impofitum  efle.  In  in- 
ice  amicorum,  <|uibus  moneta  inhoaorem 
periojdeutae  buius,  cuius  interituni  Mufae 
Mufarumque  amici  lugent,  cufa  dono  data 
fuit,  aegre  tulimus  defiderari  cl.  v  h  i  t  i  v  m^ 
Profeflbrem  Oxoniehfem,  qui  bi^Srn^ 
stahlivm  eiusque  vmbram  generofum 
RvpBECiciVM  per  aliquot  meofes  lauro 
bofpitio  excepit.  Ipfum  diarium  quod  atti» 
net,  bi5rnstahlio  communis  magno*. 
'rum  et  celebrium  virorum  fdrsobtigifle  vide- 
tur,  quoriim,  flmulac  vita  defun(^  iuerinr, 
fcripta  quaecunque  ex  amicorum  imprudentia 
et  bibliopolarum  auiditate  in  medium  profe* 
ferutxtur.  Affirmat  quidem  editop^^fe  multa 
ex  diario  refecuifle.  Sed  ohe  nimis  miilta 
reliquit  intada,  quorum  omiflione  famae  et 
B16RNSTAHL11  et  fuae  ipfius confalttxa 
foiflet  Eadem  res  ad  naufeam  vsque  repe* 
titur  e.  g.  p.43«et45.  de  daniblb  bsvl^ 
KouiLLio  efle  hominem  ^cetum  et  ibco* 
lum^  p.  4^  €1;  iti.  de  QodcoL  caelibjBm  viuia 

ag^; 


S66  IL  De  Ubris  nomu  * 

agere,  p.  416  et  4^  de  Originibus  H^raicts 
ab  ALB.  scHv*LTENsio  auditoribus  di- 
<^atis.  Molta  friuola,  abfurda,  falfa  pafTKn 
occurruBt.  Cui  bono  omnes  libri  diiigenter 
indicaatur,  qui  b  i 6r n s t  a  h  l i  o  hic  illic 
donati  funt,  et  cuiusnam  quaefo  intereft  no« 
tnen  cuiuslibet  bibliotbecae  fcire,  vbi  rvd- 
3 B c  K II  Atlantica  dferuatur.  Haee  et  alia 
fimilia  in  chartas  fuas  biornst.  coniicere 
facile  potuit;  fed  conniium  ea  oninia  ledo- 
ribus  propinandi,  fi  vitam  adhuc  ageret,  fine 
dubio  improbaret.  Nam,  vt  ingenue  fenten» 
tiam  de  hac  farragine  cuiuslibet  generis  rela- 
tionum  proferamus,.  veremur'omnino,  ne 
ledores  tumultuariam  et  defultoriam  ratio- 
nem,  quam  biornst.  in  diario  fuo  fecu- 
tus  eft,  perfpicientes  de  ipfo  audore  male 
fentiant.  Non  negamus  occurrere  paffim 
memorabilia  quaedani  de  vitis  et  fcriptis  vi* 
rorum  eruditorum,  in  primis  Batauorum. 
At  vix  dfci  potefi,  quantum  taedii  ab  eo,  qui 
totum  diarium  perlegerit,  deuorandum  fit. 
Licet  fere  innumeras  bibliothecas  b  i  o  R  n  s  t. 
viderit,  muttosque  ef  manufcriptos  et  impref» 
fos  libros  manu  veriauerit:  in  hifloria  tamen 
literaria  hofpes  fuifTe  videtur.  Alioquin  vix 
fierl  potuifret,  quin  multa  quae  renantdubia 
0t  incerta  circa  iibros  fub  initia  arti;  typo* 
'      ^  gcaphi. 


SjdmJlahHi  Epifiolae  Tbm.  V.     367 

gtapfiicae  imprefTos,  enodaueritet  expUcue- 
rit.  Sed  nihil  notat,  quod  peritum  et  dodum 
in  hoc  genere  literarum  virum  prodit.  £0- 
quis  vero  fibi  a  rifii  temperabit,  qui  legerit, 
inachinamCopernicanum  fyftema  r^praefen. 
tantem,  ^uam  Manhemi  vidit,  ante  aliquot 
anncs  ab  Anglo  quodam ,  nomine  o  r  a  r  i 
confe^tam  eue  *p.  1^7.  vel  librum,  quem  Ho£> 
iled  Delphis  monftrabat,  infcriptum  a  Cata^ 
logue  ofthe  Manufcripts  of  the  Kmgs  Libra* 
rif,  et  apptndixto  the  Catahgue  vf  the  Cotto* 
mam  Library  etc.  London  1734.  4.  (quem 
quouis  pignore  certare  aufimus  nullum  alium 
e(k  librum,  quam  Catalogum  Casleyianum, 
omnibus  iiterarum  amatoribus  notifilmum) 
ciTe  librum  rariffimum  ? 


CHEISTIAN.   FRIEDR.    R6sStER-r 

BibliQthek  der  Kirchenvater  etc,  h.  e.  Bip 
bliothecae  patrum  ecclefiafticorum,  qua 
libri  iilorum,  dogmatici  potifiimum,  vel 
conuerfi  in  fermonem  German.  vel  in 
epitomen  redadli,  loca  v^ro  ciafiica  e 
textu  originali  fuppeditantur,  Tom.  Vh 
feu  periodi  fecundae  a  concil.  Niceno 
v$que  ad  Chalcedon.  paars  11.  Lipf.  ap« 
HerteL  i78i«-^ass*  ^*  ; 

.     '        '  Eft 


368    / :     JI.  Ditjbriimm^ 

Eft  hacc  pars  inflar  bibSoiiecofi  Iwm^, 

gicae  antiquoi.     Ineft  enim  iUi,  fi  ab  Irenaeq 

rccedas,  cuius  vero  ()e  Gnoflicis  fedis  comr 

tnentarios  au<3or  iam  in  primum  totius  oper 

ris  vtiliffimi  tomum  retulit,  oipnium  fcriptpr 

rum  veteris  ecclefiae  clafficcmimy  qui  4c  antif  • 

g)jis  inter  Chriilianos  Jiacreticorum  familiiy 

ixx  vniuerfum  expofuerunt,  fumma.     la  tr^ 

jdafTes  audor  eam  diuidit     Prima  enim^  ei^ 

hibet  Epiphanii  et  ancoratum  et  pooarioiv 

Mifla  enim  eiiisdem  fcriptoris  ecvcauipeciui^m^ 

ffij  qpippe  parum  prafutura  noniinum  bsn^ 

freticorum  enumeratiooe  et  expUcatioiM^  au^. 

i£kor  nouam  ipfe  ac  valde  concinnam  et  fiiii» 

^iferam  epitomen  p^arii  compofuit.     Sbga^ 

comparauit  aliorum,  in  primis  Phiianrii,  ^^ 

guftini,  Theodoreti  libros  argumenti  eius- 

dem,  et  quae  in  his  peculiaria  ac  digna  me* 

moratu,  et  vel  repughantiaEpiphanii  rdlatio- 

nibus,  vel  vberius  has  iliuftrantia  reperiret,  ea 

txcerpfit  fedulo,et  in  adie<f):is  larga  mvk^  ob- 

feruationibus  defcripfit.     Addita  funt  icpanu 

tim  Augufiini  fupplementa  ad  Epipbanium  e 

PhilaArio.  (Synopf  cap.  LVIL)    SicunHo  lo* 

ce  fequitur  Titi  Boftrenfis  Epifcopi  Hbrorum 

irium  aduerfus  Manichaeos  epitome,  quam 

£ne  qnuii  obferuatione  dhni/lt  audon  *  Vel. 

lemusy  ialtim  fubieeiil^  graeopuanmvhuius 

fcripto* 


^fttfttorb  £mtieitdfllhim  tAM^  'dfidhaltiii/ 
-^KttoKlinodum  ^teris,  ^^ot  Wer{$(it  in  hie 
ib&lothedi,«ddbribi«  Mc  nodium,  tkx^miii 
^ffiaxime  grtftui^  praebuit  Fmio  deniqne  hiK 
tettuis  Didjrmi  Alcxandiint  Mmmpentatiooeti 
^  ff>iritu  fandio. 

Accedit  kiiig  mmb  CI.  ktf^stsitt  tok 
tflatio  dephilofophia  antiquijjlmiu  ecelefiaeChri* 
^fiiinuu,  qu^e  nobis  non  videtur  grauem  bano 
^tiatfrfam  exli^urire.  &ifputat  au^dt^  pdtif» 
%Mkm  cotil^  koslirMii,  b'rvc'keri^ 
^ibruminie  co^ttatioiies  de  pktonismo  pa* 
ytiim^  hos^U^vihdicare  fiudet  sh  omni  nimii 
amoris  in  philofophiam  catbedrariam  Plato« 
«ii^n  ia  pritifis,  furpicionei  ac  proBxis  lau* 
^lHlKia  iHOrtim  teifitoUit  fludia  philo&phidl^ 
katni^n  r(^<%(rifiia  et  ^kbertima.  Nobk 
¥et6  nonf^^d^.  Manifeftum  eft  et-com^ 
peam  KefiAcHbtisClemeh^  Ol^ents,  (queM; 
timkt  "CktiRtettds  philofdipht^  ftcile  prinoiL 

r),  fh  ifi^^tati^ne  cfe  Paibim  iphilclopUli 
cotmrienlioMri  quidem,  vatdo  miraftitff:^ 
tfbs  donVMbdd  {AiiloCophlSim  fuam  Pktonl^ 
tteiA  ad-dbAffeae  dhriftifltaie  pladta  iiccbdsi 
«bbdafie^  fed  «fiam  non  raro  hslcc  ad  illMi 
ii^eutfMft^  flib  'temfere  rdfinxiflo,  fdimda'^ 
l^  ijkitniftdi&^  ftkr^ytum  ioi^ulorttiri  inMt» 
lem  ineptflfiatfi  iIMm^  m  ;vl6i 


lenHifimisJntei^ctationibtis  lacerafTe*     (^ae  - 
'  accufatio  nefcio  quid  periculi  et  oflrenfioi& 
.babeat.  —  Sed.omnis  baec exercitatio  nifDts 
.iduna  et  indigna  e(l  iudicio  viri,  quem  fin* 
igifera  Patrum  ecclefiafiicorum  ledione  probb 

imbutum  efi*e  nemo  negauerit.      Admonet 
•nos  Jiaec  occafio  libri  nuper  editi 

Virjnch  iiber  den  Platonismus  der  Kirchm^ 
vdter  etc.  h.  e.  De  platonismo  Patruni 
ecclefiae,  feu  difquifitio  de  vi,  quam 
philofophia  Platonica  in  dogmate  de 
trinitate  primis  feculis  habuit  178^.  (fine^ 
loco)  8.  pagg.  374- 

Efi  conuerfio  libri:  Le^PlflUmifme  dmrili 
ou^Jfai  touchant  le  l^erbi  Platomcim ,  qui» 
pod  mortem  au(3oris,  souverainii^ 
con^ionatoris  Caiuiniani  in  prouincia  Pida^ 
^uienfi ,  ob  errore^  fugs  xroDtumaces  munere 
deicifU,  CQloniae.prodiit  a.  1700,  etquilau- 
datus  ab  his,  culpatus  ab  illis,  magoam  intec 
fcripta  Ahtibullian?  celebritatem  nacfhis ,  et 
nobilitatus  in  primis  efi  10.  clerici  epi* 
ilolis  criticis  et  hifioricis.  Ulum.  igitur  li^ 
)>rum,  non  valde  frequentem  ampljus,  di»» 
itate,  donauir^  nefcio  quis,  qui.et  praeiatio* 
jakem.  j^raemifit ,  (  pagg.  38. )  ,  qua  npn  inepte 
^e  .prima  pbilofopluai  ecdefiafiiea  difpuuf ) 


De  platonifmoPatrum  tuUJtae.     )7 1 

%i  notas  fubiecit,  quibus  in  Souver  ainii 
opiniones  fcite  nonnumquain  commentdtut 
cft.  Nimii  aliquid  e^Te  in  3*0 1;  v  E  r  A  i  n  i  r 
querelis,  cordatioresiam  videruntj  idem  va* 
Jiet  de  interpretis  additamentis.  In  media 
vcritas  eft.  —  Scriptis  pag.  XXXIII.  ab  inter- 
prete  laudatis  adnumerahda  eft  quoquet  FU 
dts  primorum  Chrijlianorum ,  ex  Barnaba 
Herma  et  Ciemente  Romano  demonftrata;  de^ 
fenjioni  fidei  Nieenae  D.  Georgii  BuUi  oppQi^ 
Jita.  AuSiore  Luca  Melliero,  V.  D.  JIL 
Lond.  a,  idp7.  S. 


II L  DetibeUis  academicis  et  fchotaJiictT.  . 
Haniburgl  nouus  loannei  Redbr,  M.  a  K- 

TON.    AVG.*HENR.     t  I  C  HTE  N  ST  El  W, 

munus  fuum  aufpicatus  eil  proludone  philo* 
logica:  IJe  luce,  quam  auStorum  cldjjicorum 
interpretatio  ex  hijloria  naturali  lifcratur.  (pl," 
IV.)  Inueteratuiti  illud  inter  phHblogiam '  tt 
hifioriam  nat.  diftidium,  quibtis  cauiis  et  qui* 
buis  potiilimum  hominum  opinionibus  nita« 
tur,  bene  difquirit.  Haud  negat,  finguldH 
fcriptores  veteres,  qui  de  rerum  natura  difpu« 
tarunt,  fuis  vrgeri  vitiisj  fed  niale  fanam 
grammaticorum  arrogantiuin^tenfiipatn^Uot'^ 
Aa  ft  iaepe 


^       IIL  D$  BMBf  titmlmkif 

tfiffe  ioavif  reos  flgere,  cxeoij^  lediffiiiiii 
yrobat  Otnter  docet,pliyfices,  anrpoomiae^ 
pbjffiologiae»  teckaologite  etdb^iaeflii& 

nmm  ioterpr^  coodaciiit  ▼etemin  cia& 
nai,  et ,  qpod  ad  chemiafD  f^diamiiv 
latiuft  exfpfltiaciir  ad  tllfiflraiidani  notioiicni 
wtfis  Hebr»  *pfl  qoater  io  V.  T.  obuiae/bii 
iieaipe^^iniai  (qoam  voCem  ex  illa  Hebraica! 
ortam  putat;  led  et  Graeci  habeot  ^hmc^ 
Sttidas:  (fhJMS^ irrm  rcc^  iiiuM^cn^ts ds yih 
vtMef  Xi^^^.  ^  Spanfaem.  ia  Callim.  p.. 
446.)  popuhnm  orientalium  mon  ptulofs  $os^ 
dilaiandt  caufa  etfuperciliif  iUifundum,  nempe 
%  Kegg.  IX,  ao-  et  lerem.  IV,  30;  (Addere 
polerat  Sap.XUI,i4.  vbi  fuKros  tt  (fhmc  coi^ 
iunguntur.)  bis  vero  materiam,  gypfo  ratioat 
vfi^JimVlimawh  niminm  rudw,  fmmalUump 
i^4.  BtkocoUam,.  (SteinkiittJ  ad hpidet  in  ogt^ 
rt  teffcUatofru  variegato  ftemmdos  idomeam, 
iadicantis,  nempe  t  Paralip.  XXIX,  x.  et  feh* 
r^m.  UV,  ti.  Simul  ftibimi  quid  antiqd^ 
fu^it,  explictt^  et  lods  quibusdam  Dfofcori> 
dis  et  Pliftii  lucem  affundit.  In  primis  vero 
vrget,  veterum  imptorum  intei|mti  neceiSi* 
riam  tS^  nan  tenoem  biftoiriae  nat  feaeDtiam. 
Npn  iam  de  illis,  qui  data  opera  de  rerom 
n^ura  expofuerunt,  lcr^oribus  loquitur,  UA 
aUos  ttmmjV^t^  io^  om  leniere  fioe^^ 
;      .  qua 


$tfchoiifiuf3.  373 

3ua  biAoriaenat  fcienda  expltcandia»  ofiem. 
k.  n^sro^y  quare  apud  Honienim  vox  cari* 
(atiua  fit,  inde  iadiini  cenfet,  quod  propris 
mattrum  et  grandiorem  cuamenm  figoifice^ 
jiefte  PKn.  H.  N.  XIX.  $•  ^od  genus  ctbi  ia 
•deliciis  erat  veteribus  Graecis;  hinc  ct  fliiiiiia 
lOccurrm  i^d  FUutuoi  et  HoTotium.  Hcv 
'mo*.  IL  rfa.  V.  veif.  i6u  vocem  do^tnv  perpe- 
nm  verti  tn/Biens;  mauuit  pro  genitiuo  pL 
:ii6Cabuli  B^if^  vel  dcfet^  quod  figpificet  ^ 
^deui  qubd  v0ocy  gibbns,  Iraberi,  quamuii 
jittsquam  aiibi  hoc  vocabulum    reperiatuix 

-Vapulat      KITtERSHVSlVS,        ^€<P€CyM 

.%icv«f  ^apud  Oppian.  Cyneg.  IIL  188.  vertens 
Miueas  cunmas»  quum  fermo  fit  de  verticibuf 
fiiorumiim  onagri  velkre.  Alios  plures  vc^ 
.terum  poetarunv  locos  felidfiime  tlludra^ 
jnultosque  terminos  isrtis  hotanicae  proprioB 
jn  illis  ^prehendi  monflrat,  quod  qui^deua 
jo  mubis  tiquet,  in  ah'is  valde  dtibiiim  jnobjl 
eft.  Et  ^uamuii  hoc  ferrem  de  Hefiodo  vel 
•Virgilio  dici;  Anacreontem  tamen  non  ifii 
ibdulo  feruafTe  nomina  arh<»rum  vel  florma 
4echnica^  ac  v%  c.  in  ixv^a^eug  rtfsnfmf  noil 
.cogitaire  de  nomine  quodam  fpecifico,  qu<h» 
uis  pigndre  ccrtat;em.  —  Ad  locum  krencK 
XXIV»  1.  %].  fufe  Ciommtntatus  tft  de  dttH- 
imsftfummi  «rboris<Hebn  tS^Wn  )mi'i) 
Aa  '3  fpecie* 


374       JU.  D$  UbiOis  ^Bdmim 

teccicbiUy  cpias  vetcres  curate  diicieniipl^  vC 
no(cor.  de  med  inat  lib.  L  c  i8i«   etLoc. 
coang.  XVU, «.  XVUn,  4-    Mteram  fpecieni 
s  leremia  Lc  verC  x  dercribi  verbis:\^iO> 
pmm  £  fycoaioms  JUubus^  h.  e.  firodibifl^ 
roUi  iM£r,   £  amaris;  alteram  vero,  ffvx^ 
pm^ouo»  Locae  XVDU,  4.  .A*Nit  Qpiw 
•Tbeophrafli  bift.  pl.  Ub.  IV.  c  i.  et  Diofco» 
xidis  L  a  cap.  tgx.  depingi  a  propheta  illis 
•verbis:  fytomonu JruSu  perquam  duku    V« 
tcamqoe  (peciem  fycomori  fedulo  diftii^oeii- 
dam  efle  ait  ujicu  vulgari,  f  Carica,  (Hebr. 
ro^tfl  £  nT22  lerem.  XXIV, ».)  et^  e&pri^ 
Juo  (Hebrl  'C2^0p'^  %  Chron.  I,  15.    £ 
n3^3  %  Sam.  V,  %.  3.  Gr.  xfcK^.  Tbeo- 
yhrafl  i^iWj  EHofcor.  frxnai  dy^ta)     Ho- 
Jos  interpretationis  iudicium  peoes  abos  efta 
Egrcgie  potai  aodor  illuftrari  pdle  ex  ille 
loco  leremiae-fic,  vt  ipfeoutat,  intelledo» 
iiiftoriam  Mnrd  XI,  13.  de  nco,  cui  Cbriflos 
snaledixit      Omoem  illum  euentom  neropc^ 
fuifle  ex  mente  feruatoris  allunoncm  ad  iL 
Jod  leremiae  vatidnium ;  ficum,  qoam  Cbri 
fim  viderit,  non  fuifle  vulgarem  illam,  Ca- 
'ficam  £  praecocem ,  fed  iTVKec/jufC¥  £  fyco- 
^norum  illam  deteriorem,  (Luc  XVII,  6.) 
-&iiQlafle  vero  redemtorem,  quafi  primo  oh» 
toto  fidlerecur  ia  ^pcde  difcernenda,  et  fic  is 

fyca- 


etfiholaftku^  '        ^       yj^ 

fycamino,  antequaip  teuipus  eflet,  quo  ipfa, " 
non  ficus  praecox  altera  illa,  frudum  ferre 
ioleret,  frudum  quaereret  eo  quidemfine,' 
vt  lercmiac  vaticinium  implerct.  Nefcio,  an  * 
nimis  artificio&  et  quaefita  haec  kiterpreta^' 
tio  dicenda  fiicrk.  Multa  inferri  fic  in  ver- . 
ba  Marci,  ialtem  quisque  videt. —  Interim ' 
iota  haec  fcriptio  nouo  nobis  eft  et  infigni> 
beatioriS' ingenii  ac  diuitis  eruditioiHs,  quas; 
iji  audore  dotes  efie  dudum  compertum  iuu  > 
Ijemus,  docutnento. 


.   Vitebtr^ae  difputationem  hiftorico  -  crlti- ^ 
cam:  De  jlnahgtJ  hiftorica  reBe  inftitiienda  ' 
edidit  lo.  gottlibb  drasdo,  A.  M.  * 
.  aiusque    fedionem    ahetxim  '  praefide    O. 
8CHROECKHIO,   praeceptore  fuo^   alte« 
ram  ipfe  praeies  delendit  mi'0<9:.  1781.  (p^gg* ' 
S^.)    lucunda  non  minus  ^uam  vtilis  talis  r«- 
rum  geftarum  inter  fe  cowparatio,  quam  ob« 
'  fcuriufcule  quidem,  fed  oon  inepto  au<^c 
^  analogiae  hiftericae  nomine  donauitv      Di^ 
plex  genus.  illius  conftituit     jilterum  eas  in* 
ter  fe  rds  confert,  quae  propius  fe  attingunt; 
temporis,  populi,  regtonisquequafi  copula,- 
vt  fi  Hofium  concilii  Nicaeni  praefidem  non 
fiiifle  colligaa  ex  fuiaiogia  hierarcbiae  et  con- 
....  Aa  4  fuetu- 


fi  «d  profligaiidudi!  oomttieiitQcti  de  doiu^kK 
nffc  Cooftaht^i  M.  conteodafr  iUQd  cum  t^ 
btia,  quae  eam  lei  antecefieruat  wl  fecuiaa 
fint}  vel  fi  fabulaBi  de  lobanaa  papifla  noik 
rcoonciliari  po^  videaa  cunv  vaiionibw  chro» 
nolog^cii.  •  jtHtmm,  et  primarium  genM^ 
cernitur  in  ranim,  ^uocum^e  denmm  tea»* 
pDte  lococjue.geflamm  fimiUiim  compara» 
tiooe»  v]tfi.beUomy  quod  etiamnum  geritorn 
Anglo  •  Americanum  cum  Batauo  •  Hiipanicq^ 
fi  Monacbos  Chriftiafiorum  cum  Pythago- 
raeis  apud  gentiles  et  Eflaeis  apud  ludaeoi^ 
cdtiftras  etc.  Mnlt^Hcis  iHud  tA  vtiKtms. 
}fym  ita.  difdmus  res  tp£as  imeifigere  melki^ 
C9qfas.renim  eruere,  euentna  rerum^  et  coo*. 
filforum  fiitiiros  .prc^bilias  animo  .praecipe^ 
re^  acu^e.  iuQiciun^  faomimiun  animDt,  cen- 
G^  motU9^ue  interiores  vielicniflnttoresqot. 
melittf  •  perfpiccBfti  Eracitiiffis.  paucb  fuper 
notione.  ya^artiat  ^f£fiifi>  ^ana  exemplis 
tpte  iUiiflrat,  nereflarias  yasdam  camiooes» 
ad  quas  rerutn  fimilitudjnMb  engere.  et  f^. 
r^llei^mum hi/brkumiri(\ku€reifafSM^  tr«& 
4^;  et  hoScqiudempotiflSnuim:  «  hocfiat; 
eoxoofilio^  ^«Ofa.poetis  fere  ft^^ratQriboa;; 
m. i«g0&ii>* nimtt  iodulgeattfp^iaipiaerendi» 
mrmjmdkc  eab».fimilili^t   B«.qijiceaniD« 

inoiccm 


^kmeBm  ymcBhulm  fimo  oadmi»  ftn&diucrAt 

Jro  tenTporutn  populorumque  coufuotudiQe 
>quendif  >C  in^pdaiiSL  ipedeturfniimMtct 
caput  rerum^  quae  compardniur;  ne*  ittfB»^ 
^nvpraeciptetur  depciehenfa  voa  akeraqu^ 
wesvm  fiiTiilit}idine  etc*  -^  Non  ieue  proriuf 
r^^t  quotidianum  ingenii  fui  fcientiaeque  hiGoi» 
ricae  documentum  audpr  dedit,  ied  quod 
hiftoriograpbicae  artis  cultoribusannoteKere 
;  OMBFQatur* 


\  &i$gae  Sthmmmlmttgi  progranst^a:  IhJl^ 
paltim  PJiudo£f0f}^  nuper  demem  imprimi 
oiniait  BALTHi  iLB.  HOPF,  fcbo^c Ri|l«^ 
tfriteniis  Redor,  quod  iilendo^  pottus  prae^* 
tereunduin  erata  nobis,  niii  miriiite»  plaae 
documento  eiTet,  quantae  ignomiiisae  fit  mtsr. 
«ftro  fcholaiiico  Itteranim  elf^antiorwi  }|k. 
ujda^  Serm6  eil  ae£lori,  qaod  mtnviii  4it 
ludaeo  illo  Aiexaaddno  M.  IPTUI,  X4^  Hkf 
mtKm  vir^  veriui  iimt  eius^  won. mptbmmd^r 
adi^niiam  ckr^  reUgi&mf  wm  pBistmmti/m^ 
Ji^x  in  JmuhmmtiBlibMf  qmqm  fid$i.  mtwdki 
mm^yhivretimtqm.fuiL^  Magnmmfim 
rm.mMefi^iif^o,  mm  ienira  immt^.njmt 
mKffinmi  tt  vnUnf  i$U$r  OmlHaa^,\iklfmffK, 
fm^JW  M\feaiki;.fi^lafuUimivitqmmf^^ 

i:    .  .  .  Aa  5  pmiiL 


378        ^^^»  De  UbtUu  acadmicit . 

pami.  — *  En  mihi  aiagna  minantem  homi* 
minem!  Didnon  potefi,  quam  ineptetem 
fiifceptam  egerit;  vix  enim  ^ni  quidauain 
liaec  fcriptio  habet  Vtinam  igitur  ni(i  pri. 
mos  et  vnicus,  faltim  poflremus  eorum  eflet^ 
qui  poeris  erudiendis  praefedi  ipfi  vix  pucri» 
Iktac  eruditi  funt. 


Wirceburgi  daS.  inaug.  iurid.  Dt  eo,  quod* 
iirca  Auflregas  voluntarias  inter  Fafallos,  a 
circa  appellationem  infeudis  extra  Curtem  ia* 
risiji  praoiide  D.  ios^maria  scheibt 
defendit  d.  IV  Sept  a.  17S1.  10.  henr,* 
BEMPER»  auAor.  (pagg.  5S-)  Duplicem 
qnaelliooem.tradat  Deprima:  Num  ecnu 
faefeudaks ,  de  qiubus  vafalli  inter  femet  dif 
fiordani,  wgkSta  curia  fcudcdi,  AuBregis  li-^ 
bera  dtfcrepaiUium  concordiafek^is,  dirimmm 
doi  wdeani'  toncredi?  variae  funt  ICtomm 
fentendae,  Aodor  nofter  n^at,  re  diligeiu 
ter  aeftimata  ad  Germanicas  teudorum  leges 
et'  confuetttdints,  ad  genuinum  finem  eius- 
modi  iudiciis  auftregahbus  olim  propofitum, 
ttd  ip(as  impecii  conftitutioaes,  et  praxin  im« 
perii  veterem  nouamqueu  <  jMtersL  quaeflao 
haec  efi:  Qumamfuperfmdis  extra  Curimn 
^dlaudmfi?  Refpoadetor:  non  od.dp. 
^  ^  \  rnJn"Pi 


it  feholqfticit.  '379 

minum  territorialem,  fed  in  prioia  inflantia 
ad  dominum  feudalem,  in  altera  ad  Came* 
ramimperii. 


•'  De  fermone  atqiie  firiptura ,  commentati^ 

prior ,   naturam  fermonis  et  fcriptursie  pan* 

dens  vtriusque  ad  animi  fenfus  comparatione 

Inflituta :  expoHtis  iimul  variis  fcripturae  ge- 

neribus:  qua  praemiflfa  ad  a<^m  oratorium 

Principis  rev.  etc.  FRIDERICI,   M.  Brit. 

Frincipis  etc.  natalium  vrgedmo  facrum   -* 

inuitat  ioann.  frideric.  klevker, 

Gyninani  Euangelici   Rcdor.      Osnabrugi, 

typis  Kislingianls.  178^.  4-  p*  3o.     Doc^ifTima 

haec  comtiientatio  tribus  quaeftionibus  abfol^ 

uttur,  quarum  prima  de  fermonis  et  fcriptu* 

rae  ad  animi  fenfus  ratione  interna,  akerade 

yariis  fcripturae  generibus  huc  vsque  vfuadlii« 

bitis,  tertia  de  getiere  fcripturae  antiquiflima 

agit.     In  quaeflione  altera  foluenda  optimos 

quos  fequeretnf  duces  elegit  clar.  au(3or,  ni« 

mirum  vachterVm,    dr  brosses^- 

PBGviGNEs,    GOGvET,    alios,  ita  ta^ 

men  vt  appareat  eum,  tios  non  compilaiTe, 

fed  magno  cum  iudicio  et  acumihe  in  vfus 

a&lbnidTe.    Diio  facit  genera  fcribendt,  quo* 

rum  alterum  r$s  ipfas ,  alterum  nocis  himia» 


f  t«        ni.  De  fUmtumlmiiif 

nae  (jgria  etdiaradlercs  cxprimit     Priua  cft 
fymbolicuiiiy  ctuus  fpeides  funt  icripfura,  ky<« 
riologtca  et  hieroglyphica;    poQerius  ocg^ 
liicam;  quod  (juidem  difpefdcur   fcriptura* 
fyllabica,  H  fcilicet  (igna  integras  fyllabas  la» 
dicaiit;  et  demefUari,  quuin  iuigulae  Hterae 
fiue  eUmema  tantiim  refHfaefeiitaBiiftr.  -  LW 
cet  vero  certuin  fit  i^in  antiquiflimis  tempo* 
ribus  atphabeta  hotinnibus  iDiiotuifre,  aiiua 
lei  in^  B^is  Hebraici»  apert»  indicia  eznfott 
tamen  defvuri  neqiut  quodoam  eoruili  focarif 
^mum,  vel  qoo  auifiore»  qua  tempore  et 
vbi^terrarum  primum  inueQttim*     Stili  bki 
£ruritas  et  'didio  parum  Latina  nos  hic  iUfo 
•^Adil,   e.  g.  p«  1S.   otc  ticit  omtua  ^  tm' 
dumHtr  kbmea ,  non  iamen  defperandwn  arn 
Bkrer  di  frobaMi  huiiis  t^ultatif  %xfMm 
^iTiON^,    p.  ai.  eum  ariim  fii  ipfamvn 
triurqui  (fbripturae  fymbolicae  et  organiea^ 
9/ttm  j^mibmf  mtmaminln  qnae  ixtmU  fiplM^ 
fmnmfwffi*     Corrige:  mowmmtii»  qturn 
ixtant  pbmlmt  fii.  pr.  fii.     %nofcat  veHm 
«nAor  eiasmodt  macufes;  sos  a<^rros  fenre  i» 
«eiAeMJcholae^  quam  in  aliis» 


filameha^^i  pcotufiooem  Teutofuce  fcri» 
fiam  ad  iaimpritamim  kattm  Pidfyp.JJ^  t^ 

7.S. 


7*S.  edidit  lo.  MA^tTiffAfl  meybv 
Prior  cocnobii  ad  lap.  Michacl.  et  Redor 
icholae.  (i?«».  f^^U.  4*)  A4u«rfas  rcoen* 
Uore^  ({uosdain  iatvrpretci ,  ^ct^LtHVM 
poiifnniuin  et  BAilltd ttVlt  dtiputat^ 
lAo^nv  diit  expUcat  de  dtgmwe^  et  gtoriB 
dniitta.  Sed>  fiuai<}aam  hoc  iignificae  ^o^ 
(Pff.  Dan.  IV,  36.  fermo  eft  de  recupertfta 
fgura  humana,  ircm  de  dignitttte  regis  Nabu- 
ehodonofarl.  Verbaj  ^jg'  d^a^f49^  W 
e-asr^  noue  intefpretalut  et  ai«ak)gfa  vefW 
La^ni  fapeP^^  ^tiod  aUitiendi^  m^M/HHdi,  t^ 
hementer  appetendi  notionem  habeat,  et  conif 
parac  phfafin  illam  cum  iOa :  i$  ^ti^^m  dg» 
^a{s(ri  iiiv  ^MiKnm  tB  ^i^  Matrb.  Xl^ua 
acvertit:  non^vuice  appetebat  hoi,  pn  Dia^ 
haberi,  nonhabebu  hoe^tmti,  m  vnicnmffe» 
S^m-et  etc.  Sednulla  adfbni  ^ttt|da,  qui* 
hui  ?el  (ifneiyf40e  y^l  ^apiM  t4m  vnice  ex;^^ 
petendtoi  iigdifket,  ac  duf i^  tt  iafi^i^iitlot 
hflec  Intef pre^tio  £fmetpr.  In  reiiquis  vef^ 
l^-ms^is  ad  cOitfufMts  rationem  liocedif  au^ 
dlor,  cui  do<nrinae  et  accuratknfiii  laiiddlK» 
ne&s  eft  derogafe.  Sed-  nimis  operofe  au 
nfm  ad  puiaifedtiai  excutii  irdrbi  fiA|^ 


mi 


3g9  UIL  Noita  Slirarta. 

IIII.  Noua  literarta. 

Halberjladii  d  XIV  Aug.  obiit  chrisT. 
GOTTFR.  STRyENSEB,  coDfiliar.  confi. 
flon  .ec  Reiflor  fcholae  cathedraiis,  vir  pius  et 
dodtts,  vt  probaat  fcripta  eius  exegetica  in 
V^et  N.  T.  Aetatem  perdiudt  vsque  ad  a» 
LXVL 

EigiomotUi  menfe  Sept  obiit  i  a  c.  f  r  t  ]>• 
V  B  K  N  B  R,  eloqu.  et  poe£  Pro£  ac  bibliothe* 
cae  WpllenrodaDae  praefedhis,  anno  aet.  L»  • 

B^fikae  apud  Serinium  nouiflime  prodie^ 
runt :  Briefe  iiber  ein^  Sihweizerifches  Hxrten* 
had  (  pagg.  ib$.  8.)  Eaedem  funt  epiftolae» 
quae.olim  legebantur  abomoibusfummacum 
voluptate  et  admiradooe  graphicae  ards,  quam 
audor  in  defcribendis  regionibus  amoeaifli.^ 
mis  tenet ,  in  Mercurio.  Teufonico.  Audor,- 
quem  falfo  rumor.  fparfit  e0e  Cl  mulle* 
RVM,  Pro£  Ca/rellanum,  eil  Gaiero£  ns 

BOkSTEDT^ 


Marburgettfif  ac^demiae  Cancellarius  de- 
nominatus  efi  III.  n  e  s  e  l  cwo^^m^  Profeflbr 
iuris  Gottiogenfi^.  *  

ffatae 


1211.  Neua  literma*  333 

Hdhe  Cel  kN  appi  vs  Profcflbris  theb- 
log,  ordiaarii  muous  adeptus  eft. 

lenaeS.Ven.QKiBSBACHivs  nunc  pri. 
mumProfcflroristhcoIogiaelocum  ornat;  fc- 
cundum  nuper  occupauit  S.  Ven.  doder. 
tEiN,  ante  Prof  Altorfinus ;  tcrtius  concef. 
lus  efl:  S.  Ven.  a  v  s  f  e  1 1),  antea  archidiaco. 
no  Longofaliffenfi.  Profeflbris  theologiae 
ordinarii  hohoribus,  fine  loco  in  facultat^ 
donatus  eft  S,  Reu.  B  L  A  s  c  H  E. 

CaroUruhae  menfc  Od.  obiit  cl.  s  a  n  n  E  rj 
natus^annos  XXVIII.       .  ' 


^  INDEX. 
J.  Anecdota. 

.  De  pefte  tempore  lufaniani  Sec.  VI.  Frag- 
mentum  ex  Abulpharagii  fiue  Bar-He- 
braei  Chronico.  Syriaco*  p.  a89 

11.  De  libris  nouir.  ... 

I.  Verfuch  einer  Gefchichte"  der  Cuttur  des 

menfchlichen  Gefchlechts.  p.  394 

U'  Portal  Uber  die  Natur  und  Heitung  der 

Wuth  vom  Bifs  toUer  Thiere.  311 

;    3-  S^tcone  von^Kinderpocken.  313 

4.  RofenmuUer  fcholia  in  N.  T.  T.  Vl.   315 

5.  BilgnerilherdieFaulJieberu.  Ruhren.  S2Z 

6.  Nicolai  Fortfetzung  der  Pathotogie. '  324 
7..  von  Home  yom  Gebrauch  des  Queclt/iU 

bers  in  venerlfchen  Krankheite^.  32S 

8. 


38«  *     JmUh  :     V 

9«  Fm  den  Leichm^  Hlhrgtntander.  334 
.     le»  ^fNffyjChreflDmtdiuiQuiiift3tana.333 
XI.  Pmje  .Sefijg!iowgi?y2;A.^  /^#f^ 

ien.     Eiusd.  PaJloraUchrdben.  33^ 

12.  tloth  Beytrage  ztir  Botamk.  T.  L     339 
tS.  AntoA  ecNicoIiuirfriT  itf  Temfeikerf^] 

14.  fllfy^limilenitie  Lridenfek.akS^S^ 
(gmdendnrek  d.  JtfikhiJCihde^tgetk.  3^ 

15.  Unterfi^kung4er^thtimettlliikBgtiek^ 
KoU.  tned.  349 

16.  'B^^fi«plfeJ7.J^.jtto/iV.£rikA^ 

1 7.  Addifon  r.  1/.  ITahrheit^.thriftl.  ReL  SS§ 

1 8.  Rofenberg  Vorfchlkge  zur  Verlangermig ' 
cUs  Xebens.  353 

19«  de  Meza  Compe^  iked.  pra^c.  ^  355 
S^Q.  P/fm;i£iem.art.obftetr.  Ttk^iki^imJ^ 

iler  UelmrtshUlff.  S56 

^ii  Aitkens  Mfw^gt.  &.  Wmdmm^.  356 
MZ^  Hoogeveen-ii^)^.JiastAvsL^  (k.  ed« 

SchUtz.  Sgr  ' 

«3-  Ittb^lin  7m^1^  fteu^gtfch.  t.  SSi 

<4.  Salsmannfifor.  Ehrtmtarlmch.  1*.  1  36X 
*5-  Bj6rtiftahls  Br«^>.  T.V.  36J 

j|6.  R06ielr  mtiothi  d&  KkchemlUer..  T. 

Vi.  167 

Jl7.  Vtrfnch  Uber  Sen  PtatdHHsfrius  der  Air^ 

AmvMter.  .  '  *^jo 

iii  DeabelBtmaAmicitetJMq^.f.$^t 
Noiib  Htdrtiria.  ^.  3^9 


AWALES   LITERARll. 


NOVEMBER 
ANNi    MDCCLXXXIl 


/.   Anecdotcf* 

Jpp  iabula  xt/lograpkica  tentationes  dflemOf 
riis  Biblidthecae publicac  ffdmftadknfir.^ 

R.ariorpm  e^  Q(pni  genere  liter^rum  monui» 
mjBflt.qri)i:i)  l^  ^ibliofhe/^ja  pujbJica  Heliiif 
/ibi^ieQil  m^ipf  efi  copia  ^  quam  vul^o  credif 
tur:  qup4  iiicgleato  iterum  dq^umento  d% 
nioiifiratum  \\no.    PerluArapdo  codicesMfto; 
]|yjus.^jbliotbecj9^.  incidi  in  ^uf^ndam ,  cuiuf 
l^um^tum  ^Qrfum  tabula  ornab^t  xylogrdf 
pbio^  ch^rt^^^,   iniignis»  vt  primo  obtpti| 
^uopar^^ba^  ^oMq.^}tatis.   ,  ^A  a^item  jpfa  tfl^ 
|>^Ip  fprmi}^  y(  yocant  A>!iP*  IP  cuiusiumm^ 
pf^  I>iip  titMly^;,  Incipiuni  temptatiofies  demqf 
pi/  Ufipta^sJionimm  ieJfpUmpeuatis  mpr.t 
t^lilm  et  £Qmfn  ^Amih      Et  ficuitfi  ftquiiun 
d§f%nf\o  kPW  ^ng^^i  euftodis  hominis  cpntfif 
bfief  jM^m  fcK^P^Wfi^  qfUgamis.     Cernuar 


086  I.  JneedoUu 

hotninis  monachicum  veflitum  induti  et  a» 
geli  vokintie.  Subter  figuram  diaboli  fcripta 
XvLntfepiem  peccata  mortalia,  fuperbia  cum  ra* 
mis,  inuidia  ctm  ramis,  ira  cum  ramis,  cucidia 
cum  ramis  (nefcio  num  nomen  accidia,  pro 
defidia,  alibi  occurrat.  Deponens  accidiari  no- 
tant  Lexicographi  ex  Petro  Damiano)  aucai* 
cia  cum  ramis,  gula  cum  ramis,  luxuria  cum 
ramis.  Huic  columnae  iUa  efi  proxima,  coi 
inrcripta  efl :  dyabolus  temptaus  dicit.  Ex- 
hortatur  vero  primum  ad  feptem  peccata 
mortalia  generatim :  fuperbusfis,  inutde,  iro' 
Jcere,  triftare,  cupidus  efto,  ingurgitare,  luxu^ 
riare.  Deinde  ad  fuperbiam  reliquaque  vittt 
cxcitat,  feptem  vel  o^o  admonitionibas  e.  p 
adfuperbiam  hisce:  in  altum  erigere  ^  inobt^ 
diens  ejlo,  iaSa  te  etc.  Homo  vero  his  o- 
mnibus  refpondet  non,  qmafcriptum  efl,  Au 
que  tum  fingiilae  tentationes  di(9o  quodam 
hibiico  debeUantur,  quod  tentationibus  e  re» 
gione  oppofitum  eft.  Didis  lus  fuperfcri* 
ptum  efl:  angelus  defendens  contrcuUcit.  Po« 
ilrema  columna,  qdae  eft  ordine  quinta,  loca 
.  Bibliorum,  vnde  dicla  defumta  funt,  refat 
Quum  haec  tabula  xylographica  ad  initia  eC 
prima  tentamina  artis  imprimendi  mihi  refe* 
renda  videretur,  auidus  arripui  mebrman* 
ffi  Origines  tTpographkas  vtiorem,  qoae 


Detab.xifhgr^tent.daml^BiU.Helmfi.  jsy 

^t  hums  celeberrimi  viri  Iiac  de  tabula  feo** 

'tentia,  Quum  vero  deprehenderem,  eam 
iblertidimo  buic  viro  nunquam  vifam  fed 
tantum  ex  aliorum  relationibus  notam  efle: 
raritatem  huius  tabulae  non  fatis  mirari ,  ne- 
que  meam  felicitatem  praedicare  potui^  quod 
mihi  contigerit  eam  pofltiminio  luci  reflitu^ 
re;  En  mebrmakni  verba  p.  039.  1.  a 
p,^on  dubmm  tft,  quin  ex  qfficina  Laureniiana 
plura  alia  hmuftnodi  fiue  ppera  inttgra  JluM 

Jpecimina  produriM  cufn  bhdtit  tineirque/ort$ 

^adhuc  certantia.  Huc  refero  Jpecimen,  quod 
Scriuerii  aetate  adhuc  Jitpererat ,  cuius  verba 

'opponam  ex^  cL  JVolJii  verjhne.  „  „Adhaee 
vidi  typis  rudibus  minustjue  politis  latine  ex« 
cufas  quasdam  tentationes  daemonis  tentantif 
hominem  de  feptem  p^ccatis  iiiortalibus  ec 
eorum  ramis.  Et  flatim  fequitur  dcfenfib 
'boni  angeli  cuflodis  hominis  contra  haec  fa« 
cram  fcripturam  allegantis.  Haec  vni-folio 
jn  plano  aut  patente  vt  aiunt  forma  imprefla 
Tunt.  Sordidum  efl  opus,  fed  in  quo  prima 
^rtls  rudimenta  ac  tentamina  ope  atramend 
Impreflbrii  recens  inuend  non  tantum  obuer* 

'  iantur  oculis,  fed  manibus  quafl  paipari  poG 
funt,  „  Indicium  dlud  'impreffionis  in  folio 
patente  diuerjum  omnino  opus  notare  videtuir 

-  nb  illis  tentkionibns  daemonis  ei  exhortaiionh 
Bb  n  te/ 


^g  .  J.  Amdota. 

bus  angeli,  guae  partem  con/lituuut  artir  mo- 
"riendi.  Con(uIens  deinde  cel.  de  heine* 
'%t  in  Nachrichten  von  Kiinftltrn  und  Kunft* 
fajihtn,  reperi  etiam  illum  tabulam  hanc 
*tiun(]uam  fuis  adrpexiiTe  oculis;  vuit  eniqi 
Mrlmi  moriendi,  de  tenlationibus  morientium  et 
^tentationes  daemonis  diuerfos  vnius  eiusdem* 
'que  libri  titulos  efle:  quod  fecus  eflc  cora- 
paratio  ipfa  docet.  Haec  omnia  quum  cxi« 
miam  huius  tabulae  raritatem  fatis  fuperque 
oftenderent ,  neque  mihi  breitkopfii, 
'Viri  et  ingeniofluimi  et  literatiflimi  labor, 
quem  conlcribendae  hifloriae  artis'  typogra- 
'phicae  impendit,  ignotuseflet:  illico  mifi  ta- 
i)ulam  ad  breitkoppivm,  fententiam 
liuius  viri  exploraturus.  Refpondet,- omnino 
'libi  eandcm  videri,  quam  scriverivs 
*olimoculis  vfurpauerat,  quiaverba  a  scri. 
' V  E  R  i  o  citata  exadlifliaie  iis ,  auae  haec  ta* 
Tjula  fiflit,  conueniunt.  Quod  de  fomta  pa* 
iente  scrivbrivs  habet,  no|i ex  hodier« 
na  confuetudine,  fecundum  quam  dtfoliis  in» 
tegris  verbum  iflud  fumitur,  explicat  B  r  e  i  t* 
xoPFivs,  fed  ita,  yt  etiam  dc dimidiis  fo^ 
Tfis,  (halben  BogetiJ  cuius  gcncris  hacc  tabul^ 
efl,  intelligatur.  Putat  etiam ,  tabulam  noiL. 
titulum  libri  Ars  moriendi  cSc^  vt  hbine- 
K 1 9  vid^batur,  ^ui  ^un  jpcncs  1 1^  e  i  t  k  o* 

PFIVM 


Detab.xyhgr.mtdaim.^ibh^elmft.  ^ 

tvivu  oMter.  SnfpddCi,  €t"«%ura*tf!Uln  H. 
bro  praemiffum  liabuit,  fcd  tbtafti  aliquod 
cfle  et  ifl«€grum5  fortafffe  ftimmam  artis  mo- 
riendi,  quae  ligno  incifr^.erift,  vt  o^qiie  ac 
ajiae  Ifgno  incifae  fan(f}orum  imagines  paitlbti 
affigeretur  et  confpiceretur.  Tandem  tabu^^ 
lam  hanc  s|e.ri  ii[^cidendam  cu^wit,  vt  hiflo.* 
rjae  fuae  artis  typographicae  inferatur.  Ex- 
cmpluin,  quod  mihi  perhumaniter  transmif|t 
cum  tabula  illa  xylographica^  cxpde  conuepit 
tt  Bibiiethepae  Academiae  Hehnfbdieniis  il»i 
Iftum  eO. 


IL  De  libris  nouis. 


Specimen  varianm  leiiianum  Sacri  iexiu^; 
et  Chatdaica  Eflheris  additamenta,  ctm  r 
latina  verfione  ac  notis.      Ex  finguJari/ 
codice  priuatae  Dibliotbecae  Pii  VLP,^ 
O.M.     Edidit  vafiisque  difputationibus:. 
illuftraiiit  ioannes    bernarpvs/ 
DE  Rossi^   Publicus  in  ^.  Parinjep(i^ 
Academia  Sacrarum  ct  Orientalium  Li*«/ 
terarum  Profeffor  ac  Theolpgicae  Fa- 
cultatis  Vice  -  Praefes.     Acccdit  eiusdem^ 
auiSoris  appendix  de  cclpberr.  codicc 
tritaplp  Samaritano  Bibliothecae  Barbe-, 
Bb  3  rinae. 


|99  //.  DiBbrif  nmx. 

/'  rioae.  EdtfiDabera»  Romaoa  aoAior 
atQue  einenddtion  Tubingae  fumt^i^ 
lac.  Frid.  Heerbrandt,  MDCCLXXXIL 
pi^Xn.etip& 

Egregiufn  honc  libellum  in  Germania  re- 
^^ndum  curauit  cl.  scKNvititER,  con- 
lentiente  et  approbante  dodlifltmo  au<f(ore^ 
<)ui  nouae  editioni  praefationem  praemifit. 
Narrat  ibi,  quod  omnibus  rerum  BiUicamui 
iludiofispergratam  eritet  periucundom,  meo- 
fe  quo  prae^onem  fcribebat  Sleptembri  ap- 
paratum  eius  Hebraeo  •  Biblicum  mAorum  el 
cditorum  codicum  «  k  conierendorum  re- 
cenfioncin  continentem  proditurum  efle; 
operis  autem'  magni  f.  variarunr  le^^ionum 
fylloges  primum  volumen,  quo  clauis  ac  de» 
firiptio  omnium  codicum,  Prolegopcna  ac 
varietas  lecflionis  in  tres  priores  Pentateuchi 
libros  repcrta  comprehendentur,  proximo 
Januario  vel  Fcbruario,  nij!  exiguuf  obflet  fub* 
ferlptorum  numemr,  certiffimc  praclo  tradi- 
tum  iri.  Intra  quadrienniiim  totum  Dpus^ 
«iiod  IV  conflabit  voluminibus,  abfoluetur. 
fro  vnoqnoque  volomine  in  amcccfrum  fol. 
tiendum  eft  vnum  aureum»  2^cchino  ItaRs  ap« 
pellatum,  Germanis  Dukaten.  Qui  non  fol. 
uerint  antequam  opus  praelo  comtiiiflum  cfl; 
eariori  id  redimcnt  pretio/  Pergit  ettam  au. 

aot 


DeRo/fiSpeCuFiL.excoiiHeBr^JPonti/.  }9| 

jAor  (lupeiidutiTquem  polIkietiinmeninA  m 
*rum  et  typis  imptefTorum  codicum  Hebraeo'» 
^iblicorum  in  dies  augere ;  atque  iam  poffi^ 
'det  mnos  39$*  fed  breoi  vt  fperat»  vlira  qua^ 
-dringentos  poflidebit  Comparauit  veroriibi 
.inagfium  tkeiaurum  non  folum  librorum  Bi« 
4)Iicorum,  icd  etiam  rariilimorum  Rabbini*^ 
icorum  tum  manu  exaratonim  tum  typis  ex* 
cufoniin  vt  ex  iibello  ^nimaduertimus.  Hunc 
^uidem  magno  nouarum  rerum  denderio 
fictAi  auidiflioie  percdrrimus*  Spem  enial 
^mmouerat  d  e  r  o  s  s  i  in  Tyrpogr.  Fercar* 

fore  vthic  codex  Pontificius  alios  otnnes  pCQ 
»KENNicOTTo,  coliatos  lodge* fi^eraturu$ 
t£iL  At  magna  quam  conceperamus  f^,  quo4 

faepe  in  codkibus  Hebraicis^nobis  viu  venit^ 
.^excidtmus,  et  pomiiictusiUe.eQdjQX^^^ttAyeir 
t^appellatus  a  ns  r o  s  s  i  o,  Jd  tantuui  iln^ 

lare  habet  et  memorabtle,  quod  ad  priuataoi 
JPonttficis  bibiiothecam  pertinet,  ceterum  mi^ 

nime  o^nibus- aliis  dignitate;  antiqukate  ejt 
«praefta^tia  ledionum  antec^llit. ,    de  r  o  Sf 

s I  vs  ne  vnam  quidem  oc  eo  profert  Ie^VO<^ 
-fiem,  quam.  BiUia  Kenntcottiana  non  fuppef 

ditant    Ipfe  cod»  binis  oonftatis  volumini- 

bus»  praeter  Hebraica  Kiblia  continet  verilo* 
^^m  ChaJdakam  verfibus  akemis,  exce^ 

Panicla»  Tuuzi  Nebtoiia»  Cbronicis.  ^Cha- 
....  Bb  4.  J^adec 


|9S  MDtOmskoiiit.  '^ 

fiAcr  Oeranuiici0  m  inflcdioiuf  M  iofouM^ 
dftenditque  codkein  ad  XIV  fecalam  vt\  iiii- 
liiiin  XV  referendiun  effe.      Hinc  de  prae- 
^nria  codick  iodicent  ledlores  criticaruni  re- 
ium  non  imarL     De  cnra ,  ^m  Hbrarif» 
eonfcribenw  co(&:i  impendit,   nibil  habet 
IftB  Rossrve.      Nos  ver^i^  tel  oblato  p^ 
llore  certare  aofimus,  eundem  codtccin,quem 
^  praeftandam  nonntillanim  Ie<9ionum  tu 
«bilit,  mufcis  et  apenifltmis  fcribae  mendif 
featere;      Pctintus*  a  Do Ai(£  d  b  r  o  s  s  i  o, 
i!m  licet  fu6rum  codicum  hotior  curae  co^ 
A()ue  (it,  tamen  veritatem  magis  caram  ef& 
certiffime  '  perfuaG  fumns,    vt  fafpicionem 
banc  vel  toUac  vcl  confirmet.      Veriiimic 
^m  nobis  eft,  codicem  iftum  dd  famiHaili 
Ifodicum  $4..  155.  ij^  i^.  a09»^<^*Riblior.  Retw 
^ieott.  pertinere,  qui  lioet^^e  nonnuUis  boirae 
frugis  leifiionibtis  commendent,   tamen  ob 
immdnia  multaqtie  vifia,  qoibtis  foedati  futf, 
jparum  ponderis  et  au£ioritatir  ^pnd  Criticoi 
siancifcentur.  ^  cri(i   In  fingolas  40  variss 
ledlioncs  exhoccodice  a  nji  ii/>s8io  pr6- 
latas  eo  lubentids  dbninemuir;  quia  viri,  qm- 

bOS   fcripta    MlCnABlI^,    LILIENTHiW 
ttl,    SCHBLltKGIf,   IC^KKICOtTI   tt 

iiiorum  notd  font^  dudum  fcitim,  cuiusga. 
iMti$,  mddi  4tm6meAd  ^Ht  M^nc!s  ex  cd- 

dicibos 


.^iGibns  Hebraiets  vel  iam  ^cerplae  Tel  tn 
poflerum  deiiifnendae.  Pauca  tantum  in  v^ 
nam  akeramue  lecftionem  in  praefens  anim^ 
aduertemus.  Lev..XXVI,  39*^  multus  efi  n^g 
R.  in  citandis  teftibus,  qui  finuot  Dn^^D^NL 
Editio  vero  Ptotaleuchi  et  prima  tt  opfima 
conientit  cum  textb  Maforetico.  ler.  XLIX; 
%i.  molri  confentttifit  codices  ettdHibnes  ia 
oS>p ;  quam  ledUonem  £ilfam  efle,  contex<>; 
.  ttis  demonflrat.  Nam  rpyst  plane  abunda#. 
ret,  bac  leAione  adipifla.  Irrq>6t  vero,  (]iii| 
OHip  yOWj  occurrit  lef.  XV,  9^  P£  XIX,  4^ 
Plhlp  ycW  hoc  tantum  loco,  ^uin  dS>P 
muko  faepius  ia  fiibliis  exHat:^  .^ani  .T\h^pi 
€k>nfufio  et  permutatio  Jocormn  parallelo* 
rum  foecundidinia  efl  mater  vari^isn  ledio* 
suim,  vel  illaruinv  qiiae  fpeciem  veritatis  pra6 
fe  ferunt.  Quain  qiadem  veritatem,  qui  vel 
in  duUum  vocat  vel  negat,  eMm^oredo  HuU 
loa  vpquam  codices  Hebraicos  manu  yetfaiTe» 
Ezich.  X[,  19. 03*^3  reperitur  eciam  in  BU 
bfiia  Complut.  caeteroquin  ad  aiiniiiltai  Ma« 
farae  corrfciflis.        Laudamus    diligeoti^fm^ 

Sam.  DE  nbasivs  in  eiitutiendta  tutfi 
s  tnm  alienis*  codicibus  collocat ;  fed^  itm* 
jros  nos  docebit,  nnm  plurea  ille  maciikis  He^ 
Eratc6  textui  abflerfurus  fi^  ac;K  e  iyn  i  g  o  .t> 
4>vi  &ck^  .Q|iqmodocunq«ie.reft.Qeci4^it» 
f.i.-i  Bb  5'  vtilia 


89«  /^  Di  Bbru  Mmt.  \ 

vtilis  eft  ct  miniine  iapemacaneiis  immeftfiss 
ille  DE  Roesii  kbor,  immo  dtgoifllimu^ 
€pi  ooafiliisi  libris,  pecaniis  omoium  eradito- 
fimi  caiiiscaiu|iie  fiat  gehds  eit  rel^onis»  £a^ 
ileatetur  et  aifiuoemr. . 

De  Chaldaica  Paraphnrfi  Pcuitificii  codicis 
ita  a^t,  vt  primo  eius  vfiim  io  reflituendo 
Hebniioo  t«cto  varia  a&rendo  exempla  de- 
moaftret:  qua  data  occafione  nonnuUas  et* 
iam  profiat  lc<9iones  noa  inotiles  verfionia 
Helleniflicae  recentioris,  quam  contmet  co* 
dex  Venetus.  Deinde  quantom  iuuet  ad  in* 
terpretandos  Scripturae  locos^  exemplo  ex 
I  SanL  Vi,  tf*  pecito  proiiait,  fiqnidem  Tar« 
gum  huiuscodicis  ita:  LXX  viros,  qui  erant 
in  turba  vd  coetu  qainquagitUa  miliia  virormm. 
Hoius  lod  explicationem^^  qoam  olim  dede^ 
rat^  defendit  contra  MicaAEiis  et  hvf- 
NAGBLii  duurovirorum  celeberrimorum 
obieda»  Refponfionem  iis  examinandam 
reHnquimos.  :  Editione^  antiquas  exprmftan* 
iibus  eodicilnis  optimaeq^^t  natae  baufias  efie» 
iudice  D  E  R  o  s  s  I  o  non  merae  fimt  contt* 
Aaciones*  Conflare  eium<Iioc  ait  ex«am- 
I^Ufiimis  typographorum  ac  corredorum  te- 
Aimonik,  tum  ex  &do  ipfo  et  conditione 
editionum.  '  Vtrumque  fiiUifiimum  nobii  vi» 
s^deCor,  itilramttrqae  virum»  gut  in  Jioc  litedu 

rum 


IkRoffiSpet.V.L.9Xtod.Hat.P(mtif.  39^ 

rotn  geoere  babkot  et  afnptMIuno.Iibroram 
apparata  inftriKflus  eft,  atleo  fiilfo  de  ongine 
Hebraicarain  edidonum  fentire.  Seadetnua 
ei,  vt  ea  tantum  legat  et  attente  confideret, 

3uae  editores  Hagiogr.  Neapoli  1487.  de  co« 
icihus  a  fe  adhibitis  narrent.     Additamenta 
EAheris Chaldaica, quae  de  rossivs  pro** 
fert  ex  Pontificio  codke,  adiedta  ledlionis 
varietate  ex  codice  Vaticano  atque  alio,  qucm 
ipfe  pofEdet,  defumta,  font  eadem»  quae  as- 
SEMAKc  in  Catalogo  Milorum  Hebraico^ 
rum  Bibliothecae  Vsticanae  primus  in  lucem 
emiferat,  repetita  deinde  in  Danielis  verlione 
LXX  virali  Romae  edtta,     Sed  quia  vterque 
iiber  rarus  eft,  inprimis  in  Germanta,  pro 
hoc  fupplemento  de  rossio  grates  per* 
foluent  Bibltcarum  rerum  fludtoii.      Eadem 
vero  additamenta  fine  dubio  in  Qiiis  codici* 
bus  Cbaldaico-Hebraids  reperiuntur^  e.  g. 
Reuchliniano  iL  Erfurtend  I.  Berolinenfi  I. 
DresdenO,  vti  etiam  comicit  db  mo^sivs. 
.  Nos  oHm  ex  cpdiceKennicot.  3S0.  quemPfec^ 
£:henae  Juxta  Auguftam  Vindelicorum  Lo^ 
Simon  Vlmann  ludaeus  pof&debat;   ea  de* 
fcripfimus ,  vnde  i^nam  alteramue  iecftionena 
alio  tempore  notabitnus.      Quio  in  codice 
<)uodam  Turtcenfi,  deiignato  inBibliisKenai^. 
394.  idem  fragmentitfn  £  fomiuum,J^af^Q« 

chaci 


|9#  '       '^  IL  Di  Sbrii  mmf. 

iodtwA  HdirmSe  eircj^,  x{n6d  eemeiorefif  m 
poftenmi  typis    defccibeiidiini     rarabimiis; 
D^am  qoacdain  circa  fiDeoi  fiagmend,  a  mi 
iiefcioqtia  de  canla  amSsu  .  Hebraicomrhoo 
fraguieunnp  brenios  eft  Chalcbico,  at<}oe  ex 
to  procol   dabio   traflsfmntoni;     quod-  vel 
Ouddaita  verba  ia  eo  retenta  demonftrant  e. 
g*  Vmiirn  et  ni-JITC.    Chaldaicorom  ad^ 
<temcntorom  andor  et  aetas.ignoran]r.    Ex 
Latina  vel  Xjraeca  verdone  non  baufla  efle^ 
dtdeofu^,'  qoi  ioter  Oialdaicum  textnm  et 
VerBooes  intefxredir,  verifimile  reddir.     Con^ 
iicit   DB   iLOSSivs    cum  nonnuliis  dodta 
Viris  antiqoom  Eftherae  libram  ab  hodiemo 
tnoltum   difcrepaiTe  et   Chaldaica  iinena  a 
Msrdochaeo  concionatom  efte,  vnde  fortaffii 
iragm^nta  iuperfunt,  licet  feqiiioribiis  tempo. 
ribos  intcrpolata.     Appendix  Jibelii  RofCani 
^edal  ad  celeberrimum  dodicem  Samarita^ 
hum    Tritaplum     Bftliothecae    Barberinae^ 
Haec  (bflertatto  varias  contrnet  obferuationes, 
quae  aoAori  cum  cl.  tychsen.   in  difil 
Tom.  XI.  Repertorii  inferta  communes  funt 
Ex  qUD  patet  i^fros  acomlne  et  dodrina  prae- 
ftantefft  fi  eandem'  rem  tradandam  iumie» 
rint,  noh  pofTe  non  ineasdein  incidere  ob* 

iermitOni^   '       BIORNS-TAHLli,  .  HWIU 

pii,  acationunerrofes^  qsorum  in  defcri- 

ptione 


De RoJJiSpu.  V.  tf.  extod.  Hebr.  Pontif.  397 

ptione  buius  codicis  rei  fuerDut,  caAiganmr 
et  emeadantur.  Prohat  ant:e  B  i  dR  n  s.x  a  h* 
Lj  V  M  codiceni  in  Italia  notidimuai  fuifTe, 
guod  etiam  fecit  t  y  c  h  s  ?  n.  1,  c  ,  Affert 
varias  .librorum  fubfcriptiones  a  duupiuiris 
iflis  Hyperboreis  vei  plan^  noii  lcdas  vel 
male,  aut  non  omnino  ^terpriBt^tas,  ex  qui- 
bus  (^flScitur  fupplementum  codicis  a^iedum 
efTe  a.  begirae  88 j.  De  Samaritana  codicis 
Verfione  ooferuat,  eam  Chaldaicam  interpre* 
tationem  nonnunauam  verbatim  fequi.  Idem 
ahimaduertit  tychsenI.  c.  Verfio  Ara- 
bicJi  codicis  tritaplaris  ita  comparata  eft,  vt^ 
vbi  verfio  Samaritana  a  textu  Sainaritano  di- 
fcedit,  Arabica  modo  ab  ea  recedat,  modo 
cum  ea  confenjiat.  *  pius  ^udorem  non  Saa» 
iiiam  habet,  vt  coniecit  t  y  c  h  s  e  n  ,  fed  A- 
bufaidum.  Dignus  erat  omninp  Uber,  (jul 
in  Germania  recuderctur. 


BibUothtk  der  alten  Aerzte;  h.  e.  Biblipi 
theca  veterpm  medicorum,  feu  eoruo^ 
fcripta  translata  et  in  epitomen  r^dada^ 
Pars  fecundfi ,  quae  libros  Hippocratif 
fpurios,Thucydidis  de  peHe  Athenien6| 
Ariftotelis,  Theophrafti,  et  fefl^forurrt 
Biwo^f atif  ^jSjntin^t.    |  graf^o  in  ger^ 


|9g  //.  Ih  IBrh  nouit. 

manicum    fermonem    conuertit    tk 

CHRIST.  COTTL.  GRVNBR,  Sef©- 

niir  Saxon.  Duci  ab  aulae  conHHis^^  et 
Med.  Profeflbr  lehenfis,  variis  (bcietati* 
bus  literariis  adfcriptus.  Lipfiae  apud 
Weidmanni  hae/edes  etReichium.  17^2. 
pagg.  6|S.  anismai 

Hluflris  GRVNERvs  de  republica  litera» 
ria,  in  primis  vero  de  medicis,  qui  Unguam 
graecam  non  itacallent,  vt  ex  ipfis  fontibus 
limpidum  potum  haurire  queaht,  bene  mere- 
ri  pergit.  Libros  Hippocratis  fpurios  lU.  h* 
terpres  ita  dlfpefcuit,  vt  primpeos,  qui  d« 
diaeta  praecipiuht,  quales  funt  liber  de  ialubri 
vi<f)us  ratione,  et  libri  tres  de  diaeta ;  deindjs 
illos,  qui  ad  pathologiam  pertinent,  verbi  gra« 
tia,  librum  ae  natura  pueri,  de  glandulis,  de 
corporis  partibus,  libros  quatuor  de  morbis, 
librum  de  internis  adfedlionibus,  de  flatibu8| 
de  dentitione,  de  morbo  facro  et  manta,  de 
Datqra  muliebri ,  defuperfoetatione,  dehis, 
quae  vterum  non  gerunt,  de  mulierum  et  vir* 
ginum  morbis;  tnm  eos,qui  ad  femiologiain 
pathologicam  fpe(f)ant,  nempe  fragmentsi 
quaedam  elibro  de  alimentis  etcorporis  par« 
tibus;  poflea  libros  chirurgicos,  e.  g.  de  vlce- 
ribus,  deiiftulis,  de  haemorrhoidibus,  de  vifd, 
de  fuetus  10  vtero  mortui  exfedione;  deniv 

que 


.SiUiotheca  vet&m  fnedicor.  P.  11.    999 

3tie  eos,  qui  ad  therapeuticen  referri  poflun^ 
iflertatiunailam  de  vero  purgantium  reme- 
diorum  et  hellebori  vfu,  poneret.     Sequitur 
Thucydidis  defcriptio  peflis  Athenienuum; 
xionnulla  ad  medicinam  pertinentia  ex  fcri» 
ptis  Arinotelis,    Theophrafli  et  fedbtorum 
Hippocratis,  Euryphontis,  Dioclis  Caryflii, 
Fraxagorae,  Philotimi  et  Chryfippi.    111.  In- 
tcrpres  cuilibet  fedioni.praemifit  breuem  et 
acutam  cuiusuis  fcripti  diiudicationem,  et  no- 
tas  dodas  addidit,  quibus  tum  res  ipfas  egre« 
^e  illudrauit,  tum  vocabula  graeca  obfcura 
cxpHcuit.    Quum  Vir  Illunris  ea,  quac  in  re« 
cenfione  argumenti  primae  partis  huius  libri 
in  medium  promii,  perhumaniter  acceperit^ 
liceat  mibi  et  nuncconieclurasquasdam,  nam 
jiihil  aliud  funt,  proferre.     Pag  ^.  III.  Inter- 
pres  haec  verba :  t\iA(pie&xi  St  x^  rov  %«i-/ 
fiom^y  Kudccfu  ifACcrwc*  rcv  Xe  begeos,  fAflWo- 
mvecCj  fic  germanice  reddidit:  7i»  fVinter 
idnnen  weij^e,  im  Sommer  gefarbte  Kieider  an^ 
gezogen  werden.      £t  in  nota  adieda  docet;. 
Galenum  vocahulum  eXuiomvecc  per  ^ttoc^ 
explicuiffe,  fed  fimul  monuiffe,  reiiciendum 
eife  hoc  vocabulum,   quia  veflimenta  olea 
imbuta  aeftati  non  apta  effent     Sed  fortafle 
icriba  vel  vocabula  j^f^/uwve^  ctBtPeoffy  vel 
kecdocgoi  et  ehasoTrfveoc  transpofuit^  tac^vt  fen* 

fuf 


40Gr    ;        IJ'  Oe  tibrii ^iaujii.^ , 

fos  hofum  terborum  fit:  J^icme  veffe$  <^7 
jm^utas  ioduerc  coouenic,  acnate  vero  pur». 
Kanfi  acr  corpus  proxime  ambiens  et  calefsu. 
jAus  per  venitnenta  oleo  infe(f)a  penetrare  nc* 
^uit,  idepque  dum  diutius  retinetur,  corporii 
^lorem  conferuat     ^  quamuis  igneae  par* 
;iculae  tn  motu  cpnnitptae  fenHm  in  aera  fri- 
gid^m  abeant,  boc  tamen  non  tam  cclerit^ 
^ri  poteft,  quam  fi  tota  corporis  atmofphaep 
ra  cflida  auferatur.     Norunt  boc  iiii,  qui  la« 
cema  ex  ferico  cera  imbuto  confedla  Anglo* 
rum  morc  et  ad  pluuiam  et  ^  frigus  corpocip 
arcenduoi  vtuntur,  et  podagrici,  qui  eiusmodi 
^ccis  jpedum  calorem  retinere,    eorumquf 
^dorem  elicere^Oudent.     Sed  mera  baec  eft 
i^ooiediira,  quae  ponit,  veteres  iam  ficut  nos^ 
expericntia  edodos  refciuiile,  bac  ratione  cor« 
poris  c^lorem  diutius  cpnieruari  pofTe.     Pagi 
%Q%.  yerba  :  ^v  c^tpix  s/^ejf  e^  roKov  rov  rnioi' 
ros  fi  (^vfty^  rer^ooTocij  fic  interpretatus  efl : 
Jf^mn  ficl^  PQch  der  Gnburt  Blutbrechen  ehf 
^ellrt,]i)  jfi,die  Lebrrader  zerrijfen,  et  quidco) 
fccli,  ficiiit  iam  F  o  E  s  I V  s  praecepcrat.     Iq 
BOta  addit9.putat,   hunc  fanguinis  vomituo) 
fx  oiBXii  v^forpip  veniriculi  et  iecinoris  expli- 
^ri  pQiTe.     Nonne  etiam  fanguis  in  bepatf 
ipfo  .eifQfi^y  ^  per  duftuip  bepaticMm  ad  iot 


ite  retroorado  fn  venlriculuni  i^crri  ctlk 
vomitu  rclici  poteft  ?  P.  $534,  ox  AdftoteUs^  hi» 
lloria  anim^tinni  enarratiir,  l^ueroTuin  f\ih0^ 
fcentium  vocem  paullo  grauiorem,  afperip^ 
fem  t^  inae(]uat>ilem  fieri,  et  verba  Ariftotek 
tis  Kcchowi  Tfuyt^m  vertuatur:  Das  hdfi 
ynan  ritchm  wk  ein  Bock.  Sed  ^uamtiis  i^bn 
yf^i^itv  fcircum  olere  lignificare  poflit,hM 
lUimen  loco  nihil  atiud  mihi  notare  videtut^ 
^uam  vocem  hfrci  nec  nimis  dtam,  nec  grib 
^em,  fed  quafi  raediam  et  paullo  afperiorem^ 
^  alto  in  grauiorem  fonum  faltu  quo^uii 
'^elabentmn^  ef  g^rtiianice  reddi  poiTet :  fM^ 
tSum  wie  ein  Bo^.  Nam  et  verba  fequeniii 
"^iion  de  foetore,  ki  cunda  ie  mutadone  y0^ 
ipis  interpretari  poiTunt.  ?,  144.  lapfu  typohi 
"^t^phico  vel  Vocabulum  boifefieki  befte  muti» 
*tum,' vel  verba  quaedam  om^  ei&  videntuh 
•flam  le(}uentii  stAxn  Dns  befte  Zeiehentftis 
wtmdieiJimyttMsfeMen.  E^fitcHenJSrai^ 
iken  muS  man  gar  nicht  annehmen,  fibi  repu« 
gnare  videntuRr-^#rmo^-de  peinmis  iignis 
phtbifec^  ^d  quae  omnino  perticient  coma* 
^tn  defiutiia ,  id  quod  efiam  ffl.  Interprea 
*|>aullo  ant»,  rt&t  hb  yerbfs  teftatus  erat: 
'Wenndein  krantken  die  Jiaare  aus/dBen  utut 
ikr  Kopfjgbit  ikiri,  mi  etadh  Hnerkranek^ 
^,  tnd  dir  m/fyhlen  gifimMe-AiiSfffurf 
'    ¥^.IL  Cc  m 


Sbel  riefht,  fo  mrd  sr  gewilS  mn&batb  ivrzer 

Zeitfierben.    ;$ed  fortaiTe  111.  Interpres  illi$ 

vetj^is  docere  voloit  capiUoruin  de^uuiuin 

optioiuiii  hoc  ^ft  certiififnuixi  e^e  iigaun^ 

snoftis  praerentiflTimae.      Haec  funt  pauca, 

'touaf -tnibi  {lunc.  librum  attentius  perlegend 

4<^a '  vifa  (unt.    Si  inautnei:^  illa  joca  obfcu» 

fa,  '^  ceteris  et  veri^  iiippocrati^  fcriptis  noQ 

'tQtp' fipequeQtjsr  opcurrentia,    quae  Illunris 

j6{iv.NtCRVS    diiucida  explicatione  illuflr^- 

'  uity  huc  trdnsfcrihere  vellem,  nec  fp^tiutn  nec 

leaipus  fufEceret.    Ipfa^graeca  corrupta  voca* 

imla  egrp^iPOMindauit,  e.g.  l>?g.35»-.pro  o^ 

jCt^^f^  Icgei^  fuadet  o^eovhxo».      Suas  ipfii^ 

]  .ohreipuationes  in  notis  adiecit,  qualem  exinii* 

'  jam  e,^.  p,  3<?6;  J^ores  inuenient.    Ego  fane 

\gr'ato  animo  et  fumma  animi  vpluptate  coo* 

',fiteor,  m6  n>u}t^loca  difficilia  ab  .111.  grv- 

' ,  |9  £  R  o  e^plic^ta  inueniife , .  eipsij^e  interpre* 

^^i^tiiqrnsmtiWjtmW  teliq^ssjqflgc amccfllere-^' 

■     Bc. 


Ueber  dif  $tit!$QbUiter  ; :  h.  e.  iJitTertatio  ^fi 
fulmin^  ^auertendi^  artificio^  iuffu  Sere- 
ninitn^  Princijpis  et  Marcbionis  Badenfi^ 

elabor^tg^a-  ^OANNB    LAVRBNTiy 

Bpj^GKMAMNO»    ^r^o^  Marchioni 
-  J         ^  ^;  BadcD& 


Boeckmanu  iii /iilmina  auert.  artifido.  403 

Badeofi  a  (X)nfiliis  mh^  Ppolefrore  Phy- 
fice$.,  et  variis  focietatlbus  literariis  ad- 
,  fcriptp,  178».  pagg.  80.  gnis.  ^^ 

'    Hluflris  Au<3or  primutn  de  vtilitate  et  nox^' 
tempefiatum,  de  variis  fubfidiis  contra  fujUnV 
&maeffe(fbim  a  varils  rebus  petitis,  difierit» 
et  tt6n  tormentorum  explofionem,  tum  cam- 
panarum  pulfum  durante  tefnpefiate  difiuaf 
^et.    Ex  mooutaentis  Academiae  fcienti^runi 
ParifieVifis  muita  exetnpla  hominum  eo  tem* 
pore,  quo  cstopanas  pulfarunt,  |qhpine  niBf^ 
catoFum  profert   .  Deinde  praemiilis  p^K^if 
de  natura  etjpdjwo/t^mi^  corpcMTum  eledlrico^ 
.  rum,  docet^.niateriam  fuUiunts  efie  eledri« 
catn,  et  qua  ratione  et  franklinvs^' 
aiii^centiores  audores  ad  fultnina  auertendi 
^rtificiutn  inuenisodum  et,perficiendum  ad» 
4uv|i  fii;it»,    Tum  exempla  effeduum  fulmi» 
ids  cotportfitietallica  fequentii  enarrat,  et  cX 
l(i  pi^Bl/TdltYtitia  ttuttiquam  aedes  laeiifie^ 
ih  quaram  fupierficie  tnetalla  continua  ab  cul* 
rtiine  ad  terrani.  vsque  rcpferta  funt.     PoOea 
isK  praftccj^ti  feipifrrentia'  nixa  p^bponit ,  eX 
quibus  duodecim  exqulfita  bonae  machinae^ 
qua  fiilminavaedibusr  arceri.queant.  recerifet. 
Fcaeter  e^^  eof tiiiv^pinionem  refe4Ht,qui  cuiH 
viLSONO  perhiberit,  perticam  in  parte  fu- 
periori  globulo  praeditam,  iis  praeftai^  quae 
Cc  %  ctupU 


404  -^^*  ^  ^^^  nomf. 

VuTpuleiii  habeiit    Deinde  dubitationei,  qmit 

nonnutti  mouerant,  egregiis  arginnentis  di^ 

luit     PoRda  bfeuem  narratronetn  fubiunxh, 

qttibus  in  locis  hoc  arttficiiHB  aodibus  adj^ta* 

tiim  eft.    Poftremo  eodein  aftifido  adhiima 

<et  multis  perticis  acttminatis-graadiois  noxai 

ttierti  poue,  exifUmat     Se^iffifnus  JMar* 

thio  Badenfis  dusn^i  maditnas  eodem  fiiiQ 

in  duabus  regionibos,  qoae  an  ditione  Etos 

rfent,  fieri  iufiit.     Gratulor  Vko  iiluftri,  qnod 

voti  fui»  iaiiv  anno  1774  prcdati,  compos  fiu 

)9tis  fit,  grMdor  Bli  de  inerito  iii%m,  quod 

dnf um  ruoratn  aiiommque  coCnino^  er  &^ 

turttad,  deganti  ^per^cuo  faocibrlpto  to^ 

reniire  ftudtierit ' 


Xj  Ueber  dk.lebren,  ^ITiainivfsd  SdudtftJi 

."     wtjlrs  Herrn  etc.  Dc  pi^dti^  rd)iis  goi 

.    ^  flis  ac  fatjs  Doraini  noilri|  ^japjpcodiij 

t        )iiftori«e  lefu  ab  huii]^  «u.dore  icript^^ 

X,     Turici  appd  C)rell..'ct|Qcj^  S*  pagg;^ 

^,,     XIL  et +43.  17«».         :  ^-    ^^  ^ 

•^ltainfcripfk  ^.iReuer.  kks^stvj  duodfm 

Hm  eQ^Mrdktiotuf,^  qiitbii&iiiftfniameMM 

tfelieam  doifKos,  quam  pro  confilio  libriiaiitr 

ttdffimt  ib^lM^tf^  —  ^-  -  -" 


•*^'*UJ 


HejSdiJuculatiom  f^ori^  lefu.    ^^ 

l^  liceretyjyqnrar^e.AudiDit,  .  H^f^^eQim  Kber 
populari  vfui  fcriptus  cr^t,  acl  ©xpIican(}ao% 
facroruin  hiOaqcermw  na|rationcm  6ciH  pai^* 
X^phr^Ci^  aptus  ^  iUo,  ^ucm  nunc  addidir,  ex^ 
^rcit^tioribu^  c^.  (naiorein   lucem  hinoriae 
^uius  deiiderantibus  ab  illorutnL  temporuti\ 
quibus  Icfus  vixit,  hominumque,  inter  q^uos. 
vixit,  notitia  inferuire  aucflor  voluit.     His  igi* 
^r  iam  vberior  quasdam  offert  ohferuatio-j 
ncs  circa  ingenium  illius  feculi ,  publicam  lu- 
daici  populi  coqditioncm ,   vitam  priuatam^ 
iaflituta,  opipioncs,  et  peculiarem  lelu  docen- 
4i  agendi^ue  rationem.      Sed  fingulas  com* 
nieiitationes,  vel,  vt  vocare  placuit,  feSiionei 
libri  percenfeainus  di'igentius.  , 

I.  QiMedam  ex  hifioria  ludaeorum  publicag 
quae  fcire  attinet  in  hifioria  hfu,  Incipit  ^ 
tempore,  quo.  noui  ludaeis  domini  dati  funi 
ex  Idumaca  gcnte,  et  apte  obfcrupt,  tiim  iam 
reuixiiTe  in  multis  fludium  prininae  libertatis, 
ab  imperio  molli  quatiiquam,  tamcn  peregri- 
Bo  callide  vindicandae,  et  glifccrp  cocpiile  ii^ 
populo  fuperbo  et  feruitutis  impatjente  odi^ 
aduerfus  Rotnanos ;  ludae  Galilaei  fententiis 
9X  conatibus  clancnlum  patrocinatos  cffc  vi« 
^c^ri  Phi^rifaeps;  in  Galilaea  autem,  vmbran| 
^idbuc  habente  regiminis  domcnici,  iHo,  quq 
Uio^  pubbce  yi^cerit,  tempore  non  tant^m 
:..,     ^  Cc  I  fuiffe 


tlikmrk 


I0  ImiffB^  rlrocsmon  Rocnjoo  lubicflj,  n» 

gpaflc  Jppjrcjt.    Hioc  cffick,  prndtnier  le» 

Vun  it  piyiimMMi  ioln  Grfibfae  fincs  fiefe 

cootiaitfue,  f|oo  et  roJDBS  ^vjimi  bomioaoEi 

^  Meflia  Tiodke  ac  redemcore  dmtMii  fiiae 

^^  aleret,  et  aaxiacm  oomem  eleferam 

nooarum  ^taodanim  bfpiciooem;  fccuriof 

moko  lobaaoem  Baptiftam  to  ipCi  ]odaea( 

▼erfatmn  efle,  fiqoidem  is  000  eamdem  o- 

mnioo  cnn  kfii  proaiDciafli,  fcd  prniati  oss- 

ffi^  qoam  poblici  ▼oiaerfiK  nationis  dodortf 

inaaos  ^erir.  —  Haec,  qoae  fiifias  difpatat» 

lcgi  dilfgenterqae  merentar,  oifi  quod  ni* 

iniam  videtur  bypotbefi  fbae  dare,  dum  lo- 

.baaoem  in  fola  ludaea  vitam  pablicam  egifle 

Siarrar,  quem  tameo  tefbtur  lohaones  apo- 

flolos  (euang.  Ui^i^.  fq.)  io  Galilaea  efiam 

^ptifaflfe,  et  qoem  poftfPodo  io  aola  Hero- 

dis  Antipae  multum  valuifle  gratia  et  auiSo. 

ritate  fcimus.      Praeterea  in  eo  etiam,  defe* 

ntur  ab  bi(loria,quod  namtt,  per  totum  ifhid 

temporis  fpatium ,  quo  multi  inteflini  motus» 

aodore  Pilato,  ludaeam  turbarent,  Galilaeam 

pacatifliniam  fuiffe.     Herodis  enim  et  Areta^ 

bellum  omnino  incidit  in  prima  muneris  lefii 

publici  tempora,  id  quod  et  caufa  huius  bell^ 

ijuam  lofepfans  tradidi^  (qui  fimol  foam  d6 


fetaii'cxitu  elus  narpaiion«m  arde  coniuflgif* 
cum  lohannis  fiaprinae  mentione,)  manifeftdb 
arguit,  etprodere  videtur  Lucas,  quanda^Ufi 
14. )  intcr  illos ,  qui  ad  Iphannem  veniflecii 
^Trs^otv  ta  lo^iocvgy  commemoi^t  etidm  9*^ ^-, 
rsvofxsvas-,  quos  vix  alios  ctedibile  eft  hifb 
in  iftai  regione,  zc  mititaniesHerodietJlipefir 
dta  merentes^  in  bella  aduerfus  Aretam.  Fni- 
ilra  itaque  et  iine  ompi  caufa  fingit<]r  ab  dili^ 
Vftore  ferius  demum ,  ac  tum  quidem  geftuni 
eflfe  hoc,  belbm,  quum  PilatusRomam  redU 
ret.  —•  Infunt  autciyi  huic  commentationi 
aliae  praeclarae  obferuationes,  in  quibus  haeiS 
^potiiJimum  nobis  perplacuit,  qua  verofimikf 
fecit,  Domini  noftri  fermones  multum  fin# 
diibio  feciffc  ad  reprimendos  popuh'  aniinofj 
et^ad  tranquillitatem  reipubl.  conferuandam^ 
itemque  illa,  qua  oftendit,  quomodo  fa<Sum; 
Vt  lefus  non  aeque  ac  lohaiuies  odium  fibl 
contraxerit  Herodis.  Interim  ad  intelligerf- 
dam  clare  reipubl.  ludaicae  iftius  temporis 
fortpam  plura  dicenda  erant,  quam  au^or 
dixit.  De  poteftate  tetrarcharum,  de  prouin- 
ciali  ludaeae  adminiftratione,  de  iure  Procu- 
ratorum,  de  fynedrio  Hierofolymitano,  <Je 
reliquiis  priuilegiorum  ludarcorum  etc.  luci^ 
aliquid  afferri  e  lofepho  potiifimum  ad  hi0Q<* 
jridm  euarigeiicaai  deb«bantj  et  fupererat  f»> 
Cc  4  IIQ 


1»  ffMlc^iim  oMeraadofMimdof  gf0ti% 
soa  omaiao  occttpataruiii  ab  altis, 

IL  Dt  peregrmaiumibus  Domini  nofii\ 
^on  loca  omBfai  «  finguia^  quae  adiUTe  Ie« 
ioin  legiiniH)  fed  praecipoa  tantum  perlo* 
flrat  audor^  io  quibus  ille  theatrum  quafi  re» 
rom  a  fe  geftarum  pofuit.  De  bis  ita  ag^ 
virefpiciat  ad  ftatum,  qoo  illa  tum  fuerunt^ 
fl  vt  difquirai;  ^uapropter  Mus  in  illas  potif* 
£mdm  commomoratui  fit  diutius  et  icholam 
iisam  baboerit»  Expofitum  bretiiter  in  voi» 
Oerfum  velim*  quapropter  noa  Oerpetuam  ia 
jpua  aliqua  nbe  feonn  fixerit  ^  licet  fiidle  fk 

dpeda ;  itemqoe  qwtfenm  in  confuetudine 
It  magidrii  et  lUbblArs  ludbeorum,  cum 
l^cipuiis  fuis  commigrare  ab  alio  ioco  in  a» 
}iom.  Itinera  Domini  fic  diflingMit  auiflor, 
fi  primum  ea  commenioret,  quae  ad  feflai 
e^britates  Hierofolymitaoas  iottitint,  deinde 
^uae  per  Oalilaeam  fecit  pafiun ,  ac  denique 
^cefTus  ac  diucrtieula  tn  fioitlmis  regionibut 
^uiefita.  Uierofolymis  lefwn  tempore  feflo 
lantum  degere  folimm,  quctnempe  declara» 
Mt  fuam  prouinciam  non  tam  ad  metropo^ 
lios  ciues^  fed  ad  voiuerrum  popuium  perti- 
Aeve^  et  pterumque  reH(f)a  diicipulorum  el 
tfOgnatorum  fddetate,  ibique  diligeoter  coo» 
jmfy^  simliitndliiii  vitaffii^  et|lie  h  temp^ 
v:  etriis 


^iia  etporticubus  podfSiniim  verfatum  efle^ 
^regie  obieniauit  Vrbis  rationeni  ppliti* 
caiHy  incolarum  diuerias  claiTeSy  ciuiutii  mo* 
tes.  et  ingenia  e  Pbilone  et  lofepho  dercripfit  ^ 
Jocum  lofephi  de  templi  a  monte  pliuaruin 
^edati  magnificeatia  ( de  bell.  III.  2. )  inte* 
grum  vellem  appofuiilet.     Cur  alias  vrbes 

frouinciae  non  Trequentauerit  lefus,  euange- 
(lis  tanmm  narrantibus ,  eum  cranniire  per 
ludaeam,  anxie  nimis  anquirit.  Facile  eniia 
eft  cognitu,  hoc  oon  pertinuifTe  ad  peculiare 
cuiusqu^  euangeliAae  propofitunvdiaria  com- 
ponere  vei  itineraria  .accuratiillma.  Muka 
ireronarraruntde  eo,  Lucas  praecipue»  (ini^ 
Slientione  ioci ;  multa  etiam  deprimo  mune^ 
ris  lefu  publici  anno  ignorarunt  Matthaeus, 
Marcus  et  Lucas.  Illum  vero  famam  in  vr» 
bibus  ludaeae  ampliflimam  habuiflfe,  cum  alia 
fnutta  teftantur,  (v.  c.  quodArimatbaeae,Em. 
snaunte»  Bethaniae  amicos  habuit  intimos) 
tum  acclamatio  coeci  mendicl  prope  Hieri- 
chuntem  —  vis  At^/B^J  etc.  et  Zachaci  magtia 
cum  videndi  cupiditas  etc.  —  In  Galilaod  cur 
maximam  vitae  fuae  pd)Iicae  partem  lefus 
peregerity  denuo  explicat  auAor,  et  exlofephi 
eommenlariis  oftendit,  quam  opportuna  ^ie» 
rit  haec  terra  iuuandis  lefu  conftliis.  QiJP4 
tucem  (p.  H*)  (ctihK  lefum  tefte  iQbanne  Vlt 
Cc  $  I. 


I.  iflillaro  trannifTe,  quia  ludaeae  ineotae- eoln: 
'  interficerc  ftuduiffent,  videtur  neglcxifle  fol- 
lemnem  vfum^ioquendiapudlobannem,  quip- 
pe  qui  plerumque  r^^  Ikiixm^  noniinat,  vBi 
cptimatif  jjopuH  fignificari  manifeflum  eft. 
l^  li.  L  iliud  •l^>;r&v  ocvrov  ccTronreivecs  y  vt 
faepe,  per  fe  non  potefl  nifi  de  fenatodbus 
intelligi. 

III.  De  doStrina  et  metkodo  docmii,  qtUt 
Jefus  vfus  efi  intuitu  temporis,  occafionis  et  au» 
ditorum.  Hanc  grauis  momenti  rem  qui^ 
non  cupiat  a  tam  follerte  et  perfpicace  libro- 
rum  facrorum  interprete  plane  exbaufiam  eL 
fe!  At,  quamquam  huc  et  fpcdent  fedio  IV. 
VI.  ct  VIIL  vt  videbimus,  tamen  defideriis  no- 
flris  eum  non  fatisfecifle,  libere  fatemur.  De 
jpfa  materia  do(flrinae  lefu  praeflabat  nihil, 
quam  parum  dixiife  in  tali  nempe  Ubro,  qua- 
lis  hic  efl ;  fed  de  methodo  dodrinae  praefer- 
tim  et  quam  appofite  illam  pro  varia  audien^ 
tium  indole,  rerumque  opportunitate  varia« 
uerit,  ledores  iflos,  quos  audor  fibi  cogitauit; 
curatius  et  copiofius  edoceri  velle  exiflimol 
Demonflranduin  erat,  et  quid  eommune  fit  id 
omiii  illa  difciplioa  lefu,  et  quid  proprium 
babeant  varii  fermones,  quos  vel  ad  fi^cquen^ 
tera  habuit  multitudinem ,  vel  cum  finguliS 
contuUt  hominibusy  vel  do£lis  vel  indodid» 

vd 


HilS  dlhicidationef  hiftorm  hfit.    4?  r 

vel  amicis  vel  inimicis,  etc.  qtiatenus  vel  cbn- 
fuetudinem  fecutus  fit  aliorum  fnter  ludaeos 
ihagiflrorum  (vt  in  parabolis,  prouerbiis  et 
paroemiis,  precandi  formulis,  fymbolis  etc. ) 
vei  fuum  ipfe  morem  feruauerit. —  Sed  pa« 
fum  abeft,  quin  cenfeam ,  harwoodvm', 
in  exili  ceterum  libro,  iniroduSiione  in  N.  T. 
melius  hanc  rem  egifle.     Nofler  ordine  fatis 
incommodo  primum  loquitur  de  fermoni- 
bus,  quos  lefns  in  fynagogis,  deinde  de  his, 
quos  in  coetibus  domeflicis  (fingit  enim  ri- 
fum  aliquem  ludaicum,  dum  in  aedibus  pri«' 
liacis  numerofas  hominum  focietates  ex  vici- 
nia  et  tota  vrbe  coire  folitas  efie  narrat  ad  tiu- 
diendam  legem  ex  ore  dodorum  et  ad  pie- 
tatem  exercendam }  locos  euangeliorum,  qut« 
bus  abutitur,  nihil  amplius  probare  in  aprico 
eft,  quam  lefum  nonnumquam  etiam  in  pri« 
iiatis  aedibus,  occadone  fibi  data,  aduentantes 
fbrte  multos  ad  videndum  tbaumaturgum  vel 
exoranduiti  illius  auxilium»  docuifle)  tum  in 
^riis  templi,  in  plateis,  in  agris  vel  in  litore,'. 
priuatim  et  in  conuiuiis  etc.  haboit.  At  nimis 
profedo  fortuita  res  eft  locuf,  vbi  quis  verbj^ 
fecit;  multa  magis  cognofcitur  apta  ratio  et 
Tisfermonum,  fi  ^^^perfonas  attenditur,  cuni. 
quibus  res  eft  dicenti.     Hoc  fi  fecifiet  audor^ 
poterat  fane^  fi  quis  alius»   perfedlam  nobis 

ideani. 


^1%  Jl  De^fibns  fi0m*     -. 

idea^  fcrifaere  formulae^  quam  in  erodieiuiit 
Hominibus  vfiirpauit  fapientiflimus  dodor.    . 

IV.  De  $onfuetudine,  quam  cum  difciplimi 
Juae  alumnif  proximis  lefw  feruauit ,  de  prU 
ma  nempeillorum  vocatione,  de  rudimentia. 
4odlrinae  ipfis  principio  traditae,  de  prog^f- 
fu,  quem  fecit  ad  Hduciam  illorum  ubi  con-^ 
ciliandam^  ad  praemuntendos  fpe,  conftantia^ 
fortimdine^idoneosque  rebus  gerendis  facien^ 
dos,  de  prudentia,  qua  nunc  illos  rcdarguit 
c«  conuicit  errorum,  nunc  Tg^os  i^av  indulfit 
opinionibusii^quibus  occupati  eilent,  nunc  hor^ 
tatus  eft,  et  qua  diuerfa  illorum  ingenia  tra- 
dauit,  etc. 

V.  Detineatio  opiHiontm  ludaiearHni.  H- 
la$  fere  tantum  dinumerae,  quzeadmores  pro» 
pius  pertinebant.  Viue  et  ver6  admo<iunv 
defcribit  -perditam  populi  circa  hoc  ^empua 
indolem»  vanam  arrogantiam,  hypocriBn,  in- 
humanitatem  et  odiutn  aduerfus  alienae  reli» 
gioni  addidlos,  Pharifaeorum  et  Sadducaeo- 
rum  propria  placita,  et,  quomodo  lefus  fe(% 
geiferity  dodlrinamque  fuaii\informauerit  in«^ 
tuitu  iftorum  omniuin,  quoruin  animos  tam  . 
turpi  difciplina  fciebat  infedlos,  exemplia 
oflendit. 

VI.  De  parabolis.    Quid  fit  parabota^  quid 
Md^unehabeatcuminctapboniy  allegoria, 

cxem^ 


'Ij^mp^o,  prooefbid»  ftfiut^  «fc.  ^  ^akf  peM- 
liare,  omittit  qaaerere.       Hinc  oitini»  hdb 
tr^dut  orationis  «t  &Ateht{t)ruiii  ^intmltfcrci  et 
omdtncnta5{!5S^uibus  vfcs  cf!  lefiis,  tt  afienifft. 
ma  pertttifcet      Sf  curadtis  difkhguefe  vo^ 
hriflfer,  mdto  V^S^^^^^  P*^**^"*^*  ^pt*» 
habuKTet  ^.  c.  di(|>i4tir«,  qrfdnJ  'fcfulsiln  parii- 
bolis  iiiis  notmumquaitt  ct  ircfbes  abfiraSHf  vi* 
i^tn^  aut  mtrfr/  oimwafi^tt/  loqudam  'ie<h(Kit« 
Cctcrum  Tfiulla  «  Mc  re{jeritrtftuf^^iifc^t)il. 
'fcruata,  alia  vetio  piane  ^ofa  ^  InutilSi, 
'"Qnid  V.  c.  illa  lenumcratio  reitim  omhium,  ii 
•  ^w)U$1eii!is  im^gines^  et  hHTiimi-brtHoiiis  pe.' 
tjit,  per  dafles  inflttuta,  et^.  a  re  ^omeAidi^ 
^a.  ciuill,  ^.  rtrffica  ctc|.  exjpedrat?    N^qob 
~ii6n  i^bht  icgniim  homifHiin  vit^tieKhuma* 
hac  rpedhitarem'  *  fiiiflc  lefuiii ,  qood  ex  iflk 
copia  et  v^ricnite  fimithudiAum  liqtlkidum^. 
pit  'aufl6r,longe  fed!ius  certiusqueeffid  p6f- 
"kp  cenfc^mus.     NSmV  qood  lefbS  SSinas^  rb 
'domcAicas,  rufKcas  etb.  in  orationibus  fuis  rfiu 
Ypexit,  ihdc  vtx  liCcat  co&ere,  admirabilem  flk 
^iltj^fuifle  t^rinii  cjrcumiace0tttrti  tibferu«(j(b 
^e  indolis  ot  vfrttitis  perfpieacfom;  %aec  pdi^ 
'ti^s  maXima  lauis  efi^magimtm-'^tn6u$  oj^ 
11^^  fu^s  fcre  diftlMuere  folituseft ,  qH«| 
^dpularesadinoduth  Unt  et  a  rehtii  mutuatM; 
Ijnirtf^rorikstifle^ 
**  obuiae. 


4i4  11:  DetMrnqm.:^- 

obitfae,  atfuerodi  qifuis  ia  fenfus  !acurre« 
banc;  ; .  ' 

VIL  De  rebui  uwriup  qu^  ad  tulturam  «tt- 
genii  lifu  jaliquid  eontukrunt  Efl  quafi  coni- 
/nentarius^invefbaLucfier  itQorywTert  n^auetp 
ae<Piok  Kcu  %ai^m  ecc  jisgue^.i^rbofus  admo» 
dum,  in  quo  fieri  npi>  potuit,  ^uin  audor 
^cooiedluris  quibusdam  de  infantia,  adolefcea* 
tia  et;,ed^9atione  lefu  j>lufculum  daret  Ni> 
.qi^e  tin^^n  illae  pro  teinerariis  vel  indigois 
qenfeqdaj^  fui^t  figmentis,  .qualia  nuper  pepe- 
/it^  impie()ue  et  irreuerenter  in  vulgus  fparfit 
jgdbrile  et  .4^Urum  ingenium,9AHiiD,T.if. 
Sed  eft  fere  (|uodlveniam  precemur  fa^be 
jde  comenitiffimo  bomine  fuentionis  in.illo 
loco,  ;\^i  de,  vjri  prudends»  ^pU  caOj^^ue  tbeo- 
Jogi  libro  fermo  erat.  —  Praeterea  uifius  de 
perida  facrarum  fcripturarum,  quam  lefus 
tenuit,  dilputat,  et  iJQeamente  quaedagi 
(ducit  noo  omntbus  pai^ntta  animi- diuini» 
^quem  diflis  fadisque  comprobauit.  Praecla;- 
re  in  faaec  definit  verba;  Magnitudo  Domim 
jioflri  JubilJxabet  fpleodorts^  mera.  Merits^ 
erat;  ille  tiqn  aptus  eft  beros  fpe(^aculpy  ct 
placet  boaiinibus  minus  quam  multae  perfo* 
^ae  fi^.^  Sed  n^^fcio^^  ( pergit  cijin^  B-a. 
€onb)  quomodo  veiitas  ifta,  vtpote  nu^ 
ct  maaiifefte  l^x  dittraa^pfrfcMagus  ^uius^muok 


H^  dibuidatioms  M/lorki  lejiil     41  f 

^.fabulas  ineptiasque  non  tam  nMigBifice  et 
cleganter  oflendit,  quam  taedae  liicemaeque 
diurnae.  1 

[„  VIU.  De  habitu  vorio  hifioriae  leju  ad  d(^ 
monologiam.    Narrationem  de  tentatione  di^ 
boli  literaliter  omnino  intelligit,  quarnquana 
non  diferte  reiicit  interpretationem  de  ecHafi» 
in  quam  correptam    efTe   mentem  Domini 
multi  nuper  vigilantes  fomniarunt    Pari  mo- 
do  quae  de.  angelis  miniflrantibus  et  in  iftg 
narratione  et  alibi  dicuntur.     Porro,  vbi  o^ 
diabolo  lefus  loquitur,,  eum  non  ex  concei^* 
fione  et  formula  ludaeorum,  fed  ex  anin]i 
^  jtcntentia  locutum  fuiffe ,  p^rfuaiRflimutn  iil)! 
eflefatetur.     Nam,  inquu,  in  huius  gener|s 
iermonibus,  in  »quibus  Satanae  vel  Princip^ 
mundi,  ceu  malignae  ac  potentis  naturae,  f^- 
lutem  hominum  infeftantis  fed  a  fe  debellan- 
4ae,  mentionem  iniicit,  iQ^spartim  fuos  di* 
£dpulos  docet  priuatim,  quosvfro  yanp  me- 
ttt  territo^  aut  ineptis  fabulis  deceptos,  et,  fi 
iUis  iam  innutriti  efient,  confirmatos  eife  a 
Xefu,  Qdque  d^Iiberato  5  faepe  e^i^  :^pfe  coex- 
pit,cit):a  occaiionem  (ibi  ab  illis  datam,deSa- 
t^na  differere,  vbi  nihil  nece0e  erat,  illorutxi 
jp raecopceptis  opinionibus  aliqqid  (^are  tantis- 
jper,  et  vbi  igitur  filere  poterat  de^SataQa) 
^rorfug^^l  vapc^^ijpcaiiim^^ 
,        '         '  acriter 


^tff       ^     ti.  i)i  Bffii  iiomt. 

tfcrftor  pu^ukif  fn  hfe  ipBs  lennoflnius  cmirctv 
t^oribut  iodaeoroRi»  nce  4>oteft  igitur  eodeid 
fempore  fuperftitrooi  cuidam  et  opiniancalae 
irel  ptebis  vel  fchelae  indalgere  voiaifle  do* 
*At^r  icilicet  ingenii  alias  minime  obfeqaiofi, 
^aecipae  ^uum  ec  bic  non  eflet,  quod  iabe* 
-ret  eum  iimtrfare.  (Vtrum  ita  fentiat  auAof 
^  illa  etiam  pericopa,  fai  aaa  de  in^NM 
-fpiritd,  loca  mvi^  petente,  leptem  alios  nc^ 
'quiorea^ee^  ducente  et  redeonte  cet.  le^ 
'inus,  nen  reperio.)  De  liis  (juomiey  quod 
•idaentomhus  oeciipedQi  euangelica  hifloria  coi9* 
'ihemo^at,  «udpri  probatur  f Ibrun^  fententfa^ 
qui  non  modd  fanae  mentis  impotes  et  vtti0 
*€orporis  infefieiter  difcrociatps  et  ex  cobsI» 
^ento  vi^i4  vel  certe  confuetudine  loqoen* 
di  {ud^  ficffid^os,  fed  vere  omnino  d^ 
imonum  im^erfo  fubiedos  fuifle  exiftimai^ 
'Luculehter  enim  euan^eUftas  ita  fibi  rem  ccf- 
^itaflfe,  VkVi^ba  illorom  fonant,  eoque  prof. 
nis  confflid  nriraculofas  hominum  eias]^eiit^ 
%is  fanationes  complures  memoiiae  mandafl^ 
M  Dominmn  fuom  non  modo  malomm  col^ 
']boreoram  atferruncatorem  fed  vi Aorem  xpo^ 
'que  piratipotentem  naturaruitt  hoftiliom  lek 
inoifflbSi  in^iido  flii^e,  nateret  ApoAok]^ 
^em/  ^ii^  nmzfpmtu  imrilqtit  edoSfi  ^ 

duai 


HejS  Muidaihnes  biftoirlae  lejk    41 7 

^m  videri  ab  iOis  ignorantiae  ludaicae  Xit* 

^ulis ,  vt  vocari  folent  iiaec  de  Satana  et  ia« 

ilrumeotis  eius  fcfta,  liberatos^  quod  fane  en^ 

.(pedandum  erat,  ii  forte  lefus  fuaui  et  lo« 

^quendi  et  aegros  iOos  traclandi  confuetudl^ 

nem  accommodairet  adhuc  ad  imbecillitatetfi 

et  errores  illorura.     Sed  et  lianc  accommo* 

dationemplane  imprudentem  etconlilio  boni 

^odoris  minime  confentaneam  fmuram  fiiiC 

fe.  —  Haec  grauiter,  etfi  moderato  animpy 

cdiilerit.midor ;  atque  Iiabebunt  iane^  qui  att* 

4er  fentiunt,  aduerfariuqi  non  contomnendum, 

mc  iaciie  fuperandum. 

.     IX.  De  raiione,  qua  hjus  fmi  ftqu  gfjk 

miuitu  reMgionis,rri  ciailif  ei  faniUiaris.     Eft 

tt  haec  €ammentatio  ex  optim]5,quae  multos 

falftoriae    lelu   locos    probabiJltee    iliuftral. 

<2uod  autem(p.  29^.)  ponir,  lefum,  recen^ 

natum,  fine  dubio  cenfui  Romano  adfcriptum 

eHe,  non  aufim  dicere,  nec  credere  Orofio^ 

nullius  fidei  in  hac  re^andlori,  etfi,  vel^finp 

^oquam  tefiimonio,  alic^ua  vcd  limilitudil|f 

opinari  liceat. 

X.  De  in^ri  JuUeJk,  qum  inierfui  i§m 
porif  hominef  habuerunt  placHa  ei  fa8^  eiuK 
Primiim  rxponit,  quae  fiierinr  ia  iAo  flatu  I# 
daeorum  res  opportunae  etvtiiesobtinenda 
confilio  lefo  etv  promeuendifi'  iufc^^»  eiim 
.    ifoLll  Dd  Quoad 


418  ^^*  De  Ubris  notdf. 

.Quoad  religioiiem  liuc  refertpubticdm  mSto^ 

.ritatem  fcriptorum  Mofaicorum  et  prophets- 

.corpm,  perfuafionem  de  Meilia  promiilb  et 

.mox  venturo,  confeilam  a  plerismie  refurre- 

-Aionem  mortuorum  et  vitam  poll  mprtem, 

■non  omnino  nullam  in  multis  pietatem  ingc- 

.nuam  et  du<9ileni  (inceritatem,  magnam  prae- 

cipue  exiflimationem  lohannis  Baptiftae.  <-«* 

J^e  multa^  quidquid  vel  in  hominibus,  vel  oi 

lefu  ipfo^  vel  in  temporum  genio  et  concurfa 

.variarum  fuerit  ife^i^afftooy^  quod  fai^eret,  vt 

JOum  adfenfus,  laudis  ac  fidei  graduPAi  confe^ 

queretur,  quem  confecutus  efl/id  omne  lo- 

cuples  poti/Iimum  in  hac  materia^audor  pro- 

funde  explorauity  vere  dilucideque  expofidt 

.Quamdam  dt/uiuro.aptmio  hominum  doSor$ 

ominationem  anitno  Socratis  obferuatam  ^lt 

ilbi  quidem  non  abhorrere  videri,  comparato 

Joco  celeberrimo  inPlatonisAlcib.n.  (p.354.) 

obitcr  profitetur. 

XL  De  miraculir  et  vaticinii/  Domini  Di« 
gna  in  primis  funt  relatu,  quae  de  miraculis 
eius  monentur.  Illa  fpedlanda  efle,  cum  vt 
fimilia  illis,  quae  a  prophetis  aliis  edita  fue» 
runt,  tum  vt  lefu  vnice  propria  atque  ad  fuam 
proxime  prouinciam  pertinentia  (refpeAo 
vniuerfali  et  partkulari).  Priori  intuitu  ca 
non  fuiffe  tantum  attentionis.excitandae  iiu 


HejS  dilucidationef  hiflofiae  lejk     41P 

firumenta,  fed  peculiaria  diuinae  legationi^ 
figna,  vera  fa)fla  Dei,  quemadmodum  relicjuo* 
rum  omnium  vcri  nominis  prophetarum  mi- 
racula.  Quae  autem  in  his  ariiAPtoiff  lefu  fin* 
gularia  et  incomparabilia  cenfenda ,  maxime 
fuiffe  haec :  vt  fimul  eflent  primum  beneficia  ; 
dfiinde  praemia  et  hortamenta  fiduciae  in  pro* 
j^ietam  i  tum  vt  illa  partem  ^liquam  dodri* 
nae  a  fe  propofitae  (v.  c.  fe  poife  peccata  re* 
mittere,  mortuos  in  vitam  reuocare  etc.)  viuo 
qqafi  experimento  confirmarentj  porro  vt 
ipfe  folus  euet  horum  au(flor  miraculorum 
eo  fenfii  et  ainbitu,  quo  de  nemine  prophe« 
^  tarum  dici  poffit.  — 

XH.  Nam  denique  properandum  cft'ad  fi^ 
nem ,  in  fummam  contraxit  concinnam  vni« 
uerfain  fuam  diuinae  oeconomiae  et  conne* 
xionis  rcrum  a  lefuChriflo  in  his  terris  gcfla. 
rum  defcriptioneni ,  alio  libro  {f^om  Reich 
Gottes  etc. )  plenius  cxpofitam.  —  Ccterum 
hoc,  de  quo  huc  vsqne  ad  ledorcs  noflros 
retnlimus,  audoris  venerandi  opus  optimis 
merito  adnumeramus  hinoriacleiu  cum  rede 
inteliisendae  tum  vero  maxime  aeflimandae  ^ 
vera  iua  dignitate  fubfidiis.  Quae  hinc  inde 
notauimus,  nobis  vifa  minus  confulto  di(fla, 
Duila  prope  funt,  et  magna  copia  cogitatio* 
num  nouaruiD,  grauiflimarum  et  vtiliflima* 
Dd  1  rum. 


A2Q       .  .   11.  JD^  ribrit  nom.   ■  ^  -'    ■ 

rum,  largiffime  compcnfantur.  —  Acccffit  ta- 
6ula  gcographJca  PalaefUnH^^  ^alis  erai  ittiu 
porc  ClirUU  ct  Apoflolorum.  llJam  audoc 
e  Germanica  editione  BAq^mNii  repp- 
cendam  curauit. 


Lehnrbegriff  der  nothigften  Kennfmffe  ete. 
Le.  lo;  GBO.  LVNZii,  Rciflor.  fclu 
Kcmpten£  etc.  compendium  cognitio* 
Dum  maxime  neceuariarum ,  in  vfum 
fcholarum  ciuilium.  17S1.  %.  160  p^gg. 

Innumera  librorum  paedagogicorum  copia^ 
eft,  fed  pluriml  eorum  auC  non  fatis  apti  in- 
flkurioni  funt,  quia  ii,  qui  cos  fcribere  aufi 
foerant,  vix  vnum  atque  akerum  puerum  eru- 
dierunt,  aut  prorfum  abliorrent  a  fiituro  vi- 
tae  genere.  1  ptimae  cnin^  res  vilcfcnnt,  nifi 
a^  communcm  vfum  coinparatae  videantur* 
Laudandus  ergo  et  conimendandus  hiccc  U« 
bcllus  eft,<iuem  nobis  indiccndum  fumfunus. 
Nam  O.  L  V  N  z  eum  pa^ae  fcholae  vnicc. 
accommodatum  e0e  voluit,  vnde  non  eruditi 
hoinines,  fedboni  nicrcatores  etopifices  pro? 
^rc  folent.  His  perneceflaria  efl,hiftoriaft. 
naturalis,  phyfices,  geogrijphiae,  hiftoriac  cet^ 
cogntrio,  ea<}uc  huius  Hbclli  praeclari  minit 
ficrio  facile  com^arari  jpoterit.     Incipit  erga 


LuttZ  eompend,  eogniu  imaxifhB  necfjfar.  ftt 

"A.  8fl>  hifiori^  niturali,  fciosqiie  J)artcsv  rcr 

^um  minerate,  vegetabile  ac  ^nimale,  breui- 

ter,  ^t  vero  fatis  idonce  pcrcenfet,  in  primis 

i|\iafe  ad  homfnis  ct^rpus;  fenit^cm  ct  confer- 

uand^ii^i,    et  rcftitucnd^nv,  ai^imum  ciusc^ue 

Vires,  ?id  focTctatem  fuendam ,  ad  res  '^rte  fe- 

fli^s,  iiiercaturai)),  mcnfijras  etponderi^,  0»o- 

nctarutn  varia  gcncra,  fpcdare  videniur.  Nq- 

quc  abfimiiitcr    arithnieiicam ,  .  geomctriam, 

4iiechanicai»)  arcJmec^luram ,  itcm  literas  va- 

rias,  lingu^rum  Hudia,  vitae.prudentirtc  ct  o^ 

conoir.iae  prpccepta,  pcrtradauir,  id  quod  et- 

jain  de  phylica,  gjeograpjiiia ,  ;ne  pmiills  qu|-  . 

dein  nupcrrime  deieciis  indiae  infulis,  chro- 

nologia,  hinoria,  et  dc  religicfo  Dci  Guh^i 

valet.     In  quihqs  ita  veri'?(tus  aUtn^or  efl ,  vtiH 

Jeuiori  ad  difficilius  progredij^tur,    purle";.^ 

concinne  omnia  defcribat^cjuac  luuentuti  fci- 

tu  necefluiria  fint,  vfos  clariirnnorum  ih  qpQ- 

uis  genere  virorum  fcriptis,  ncque  tamen  fme 

deleclu,  denique  vitae,  non  fcholae  profpi- 

xi^t.      Hinc  nolumus  anxie  fincjuirerc  p*cca«^ 

ta,  quae  hirtc  inde  inuenimus,-  'in  tanto  enim 

rcrum  ambitu  facilis  crrdr  eft)  fperaT>^u&  ta- 

inen  ,    fore,  vt  in  fe  imda  cditionc ,  quam 

ccrtiiriitic  augdrdimur,  dcIcdiHtdr  iftae  hiaculae. 


Vi  %  Diae" 


4tS  //•  De  ^bris  wms^ 

JJiortitifchif  Wochenbltdt  itc.  le.  gka^* 
n  ANNi,  Profenbris  BQtzoiiienfis,  £• 
phemerides  Diaeceticae,  in  vfuin  omnis 
conditionis  hominum,  £  difTertationes 
popuiares  ad  conferuandam  valetodi- 
nem.  ycL  1.  Roftocbii  1781.  8.  pag-BS^, 

Saepius  diAae  et  fcriptae  funt  regulae  diae* 
teticae,  fed  eae  fere  aut  nimis  durae,  aut  im- 
perfedae.  Neque  ab  hoc  vitio  immunis  au* 
^or  nofter  eft,  qui  potiora  diaetetices  capita 
tnore  fuo  i.  e.  ruditer  et  ad  plebis  captum 
accommodata  explicuit,  immiflis  aliquot  hi« 
fioriis  de  edido  regina^  Anglorum ,  Elifabc^ 
thae,  de  crebriori  pifcium  efu,  de  viro  in  lu- 
na  habitante,  de  halecum  fale  praeparandi 
rttione,  de  fingulari  appetitu  cuiusdam  co* 
mitis  cet.  Noua  ergo  hic  quaerenda  non 
/unr,  nota  tamen  placebunt  iis,  qui  vitae  vale- 
tudinique  conferuandae  fludent 


#AS-TELiERS  —  j^bkondlung  vom  FfiC'' 
Jcl  etc,  i.  e.  gAstellieri  de  pur- 
pura  puerperarum  diderr.  qusie  prae« 
inium  tulitaFacultate  medica  Parifienfi» 
e  Gali.  verf  in  linguam  theotifcam. 
Manhemii  ap.  Schwan.  1782.  8*  p^g-  99* 

Furpum  puerperanuny  etiamfi  hodie  ra- 
.    "   '  fior. 


GafteHimdepnrpuritpttirper.diJlpsri.  44  Jt*- 

lior,  longe  rcccdita  vera  purpura,  Ideoqud' 
non  videbatur  noua  explicatione  digna,  prae-« 
fertim  cum  iii  caufa  proxima  mire  varient' 
arque  difccptent  inter  le  medici.     Sratnit  er« 
go  audor,   purpuran>  puerperarum  a  la<5e 
retropuifo  oriri,   febremque  adiundam  efle 
fymptomaticam,  hinc  jeruptionem  nequaquam' 
criticani,  iymptomata  ergo  fpe(Aanda  eife  in 
curatione,  non  exanthematis  formam,  mor.: 
bumeife  perueterem,  purpuram  puerpera- 
rum  fimplicem  f  benignam  eife  febrem  Ia-> 
<jbam  protradam,  et  curari  lacillime  vidlu  et 
medicina  irigida ,  interdum  majignam  putri-< 
dam  euadere,  fequi  eam  tantiim  non  femper 
puerperii  purgationem  fuppreifam  vei  irape- 
ditam,  iigna  euentus  eife  ancipitia,  eas  potif* 
iimum  aificere  feminas,  quae  lacftare  rccu-* 
fant,  vel  laute  viuunt,  prorfum  differrepur- 
puram  vtramque,  colorem  in  purpura  puer- 
perarutit  varium  nihil  conferre  ad  morbi  na- 
turam  niutandam,  danda  eife  humedantia  et 
putredini  aduerfa  potus  genera,  alui  lotiones 
ierofas,  tartarum  emeticum  faepius,  fed  parua 
doii,  rarius  vinum  et  oxymei  ad  vitaevirescon- 
cftandas,  fudorifera  eife  fugienda,  venaefedio- 
nem  rarius  requiri,  ad  diarrhoeam  fetidatn' 
pfodeife  ipecacuanham ,   poil  purgationem 
aptam  dcoodioiicm:  corticis  ciim  acidx>  vi«> 
D*4  trioU 


414  J^  Ikmrir 

iriafi  fii9bfn,iDcipiefifcm  Afctttam  \zQtnvtt 
— ocirr  veficanda,  campbofam  in^crdutn  mi« 
fc  p^fiiiilc,  ii^primts  ▼{»  citaocb  vidcbacnc 
«nipdo «  fiib  g^-anicfitaie  prouidefKium  edc; 
IK  *alii  poA  pamrai  iocommodt  eaeniant  cet 
Haoc  jtMpie  medeodi  viam  iepfcm  morbi  co« 
nri  hiftv^ris  comprobare  anoilm  aodor  cA» 
Taitta  ergo  opera  eriamfi  fopcrflna  omoino 
fit,  tameo  inoriHs  pntaoda  cfl,  (pia,  nifi 
;  dteromm  libelli  nooa  quaedam  conti- 
t,  viz  video,  qoarc  transferantor.  Gcr- 
i  cntm  nofiri  medici  talta  do^kun  nooc^ 
niBi^  feocmnt,  dticr^Mcront. 


jfragmtaf  dntt  y^erfuchs  ete.  h.  e.  Sym- 
bo'ac  dc  reuelatione  mediata  et  iinfTie* 
diata.  Ocoafionem  firribendi  pracbuit 
Bcro!ioenfis  commcntaTio  fupcr  origine 
cogn*  ionis  veri  ac  dilcjp!inanim.  Dcf- 
fau.  et  Lipf.  cx  offidna  erudicorum.  paggp 

Per  ignes  fe  iiicedere  dolofo  cineri  fuppo- 
fifos,  in  titulo  iibe!:i  lcclorct  pracuionct  an* 
{kor  anonymus.  Eam ,  qu->d  vitiis  dcbeiur^ 
netteremiam  ftmnndi  exhibctqMC  fcripiofi 
Bcrolinenfi,  contra  quein  reuelationis  diuini* 
tm  b&»  vfciiatem  dtCendere  JSJ)i  propofuii^ 

noa 


Symbotae  d$  rmttl.  mdtain  i/  immediata.  41  f 

-noiir  fine  acumine  difputans,  et  fuaui  vfus  fli- 
h),  vt  prorfus  pari  marte  cum  flduerfario  itv 
arens^m.  defcendiHe  videJitur.     Quatenus  relu 
gionis  notitia  Deo  tribuenda  fit,  neque  clare 
definiit,  ncque  definiri  patitur,  vagiori  reuc-? 
lationis  notione  contentus.     Qiria  tamen  de 
Biiillianis  ac  Silberfchlagianis  conieduris,  ad, 
afierendam  antediluuianis  cximiun  aflrono- 
iniae  cogniiionem  ,    libi  nondnm  perluaderi 
fatctur,   in  hDininibus  autem  proxime  ab  A- 
damo  oriufidis  expcrientiae  longinqui^e  vcni* 
gium  apparere  pernegat,  cuius  iJntentiac  erf 
monuniemis  Mofaicib  comprobandaediligen- 
tiam  primnriam  commentationis  dotem  dixc- 
rim,  vJtro  cjuidcm  aduerlario  conccditj  pauU 
latim  proprio.fludio  humanum.  genus  perue- 
nire  potuilfc  ad   tantum    lcicntiae  rcligioli»^ 
faftigiuin,  quant\im  bc»te  vitam  acfturis  fuffi- 
ccret;    fed  quoniam,  vt  ab  ipfo  aducrfi^rid 
monflratum  futt,  riimis  lente  hoc  negoljuMj 
proceJcre  oportucrit,  hifloricis  autcm  ratio. 
Bibus  puteat,  cognitionem  vcrf  numinis  (de 
iimnortalitate  cnim  non  contiare)   infcdilf* 
iirmentibus  Adamidarum,Deo  boc  aceeptuiii 
rcfcrri  contcndit,   cjuod  flatitii  ad  egregi.»tn 
iiiam  notitiarn  perducercntur  prii^iaeuoruiii 
animi,  rebus  cxtcrnis  fauentibus  et  coni^pirniH 
tibua  ad  estcitandttin  pietatis  fenfum.     Purib. 
;>,,,.  Dd  ^  rcm 


42^  IJ-  De  Biriswmr. 

tem  CbriHi  doiSrifiatn  aIiidaisaio,qnefii  ptr- 
ui$  vulgo  infpirari  conqueritur^  reuocatain  et 
loco  ac  temporibus  accomiuodaeain    cup^ 
cum  S.  Ven.  tsllbro.     Ex  ibla  prop^ 
tionis  celerttate,  quum  aeAuantis  ingenu  vis 
ne  in  origintbns  quiJem  chriflianis    negari 
queae,  diuinitatis  vinntatem  perpera:n  defen^ 
obferoat     Neque  ctiam  frandis  accuiaaduai 
£ji(re  largitur,  n  quis,  de  generi^  humani  aut 
popult  falu^e  folicitus,  Deo  audori  cum  M&* 
ma  tribuerit,  quae  a  rebus  diuinitus  profpefHs 
au^  ab  ingerfio  diuiniore  profisda  fint;  quan« 
quain  in  nofH^  facra  propter  hiftoriam  fatis 
expticitam  et  coininunetn  miraculoruin  vere 
patratorum  fidem  ac  refurre<flionis  tenimo- 
nia  hK^ulentiflima  talis  fufpicio  neutiquamca- 
dat.     His  itaque  rationibus  indndum,  quan- 
tumuis  iententiis  aduerfarii  indulgere^  fluduif- 
fet,  (icutt  omnino  lax<indara  iamiam  efle  re- 
uelationis  notionecn  ex  iilius  ledKoneHbi  per- 
fuaferit,  fe  non  pofTe  praedicat,  quin  religio« 
nis  initia  et  fucceflTuni  tanquam  effeSfum  Dd 
imtftfdiatum  afque  extraardinarium  venera- 
bundus  adoret.      Aetatem  patriarcharum  vt 
contrahat,  Mofen  coniicit  noluiEe  mancis  ge- 
nealogiis  fiipplendis  noua  nomina  conflnge- 
re,  at  annos  prudenter  difpertiiffe  intereos;. 
ouorom  mcntio  ad  fuam  memoriam  perue- 

nerit; 


Symbotae  de  retulmdiata  et  immediata.  427  - 

Berit;  fortafTe  edam  ingenio  populari  prodi^^ 
giorum  amantiori  obtemperaue ;  idque  tanto 
fuiffe  conuenientius ,  quod  inaudita  ludaeis 
non  edeat  in  Aegypto  regna  -in  millenos  ^ut 
duodecies  centenos  annos  protenta. '  Qjiare 
chro^nologiae  facrae  veritatem  condare,  iicet 
generationum  ^ongitudo  dubia  lu<}uam  nia- 
ximc.  Nos,  etii  ^equum  cenfemus,  fcrupulis 
philofophorum  largiri  tantum,  quantum  vc- 
ritas  permittit,  au(ftorem  ingenioium  fibi  ipil 
io  iflhac  coniedura  parumconflare  arbitrati 
fumus.  Etenim  (1  roia  no.nina  dtdifTet  hi* 
floricus,  adieda  fub  finem  fupputatione  an-/ 
norum,  iuflam  id  ac  rationibus  et  confuetu- 
dioi  geneaiogorum  confentaneum  Toret,  no- 
mina  tantum  memorabiliora  aut  pro  arbitrio 
ieleda  notari,  annos  temporis  totos^  fubiungi* 
Quum  autem  hiHoriae  (inguiorum  anni^vitae 
euiusuis  adfcripti  leganmr ;  haud  perfpicimus, 
<]uomodo  is,  qui- Ai^orwi/  argumentis  plus 
tribuendum  praedicauerat,  quam  philo/bpki'- 
iis  conitEiuHs ,  ideoque  (imulationem  per  fe 
non  tur[)em  in  primis  chriQianismi  a(recHs 
pernegauerat,  et  refurre<Jlioni^  veritatem  ex 
hoc  capite  vindicauerat,  Mo(i  iflam  (imula« 
tionem  fine  iniuri^  tribui  putet,  aut,  (i  propter 
fapientes  rationes  mortuum  ad  vttam  reuocar jl 

polTft, 


ifl%  JL  Db  HBrif  iffmj. 

poflfe  proficetur,  y\utr\  proj^er  rationes  De^ 
•dlignas  protendi  noo  potiiiUe  iingat 


l).    FRANZ    DOMIN.      HAEisCRLIN^ 

n^ucf.e  TeuifchK  keichsgtfchirliic ;    h.  c, 
Nouiffimae  iniperii  Germanici  hiAoriae 

Toimif  XI n,  i^u  Hal;.c  ap.  Gc- 

bauer.  p?gg  590.  praef.  CX  VI.  odon.  niau 

Contiauarur  hinoria  regtmiais  RudiDlphi 
fecuhdi  inde  al>  Angunanis.comiriis  a.  ifg2, 
^sque  ad  a.  1584-  primordi?!,  Maximam  enira 
huius  totni  parcem  ( p  i  -  418. )  capit  oarratio 
dc  turbulentifllnns  confiliii  et  conatibus  Ele- 
ilorfs  et  Arcbicpifcopi  Colonienfis  Gebliordi^ 
cdomaTruchlefliorum^  qucm  ntmirum  now 
tum  efl,  amorc  nefaflo  Agnetis,  Cotnitii 
MdnsfeldenHf  adum,infligatumque  ab  buius 
pr6pinqui&  aliisque  amicis  euangeiicae  rei^ou 
ni  addicKs,  legitimum  ineundi  matrimontuiTiy 
euangelica  facra  ampletSendi  et  in  epifcopa» 
tum.inui»  publice  recipicadi»  ficqtiB  ct  pcr. 
lurbandi  omnetn  regiminis  epifcopaKs  for. 
niam  et  fibi  plenim  in  terras  fibi  adinint. 
flrandas  p^oteflatem  arrogandi,  confiliuin  ce- 
p^e,  atque  tanFi  audaci  coepto  infinitis  .ciaiani 
Roinanenfiuu)^    capitali  niaxiiiie  catbedralil 

Colo. 


HaebirlmhyirmP'<km.  T.XIll  49i 

ColonienHs,  querelis  el  accufationibus,  inotL 
bus  ac  turbis  inteninis,  bellisque  cruentis  et 
diuturnis  occafiopem  dedifle,   fibi  ipfi  vero 
uitiltas  iiiagnasiiue  calaa\itatcs  contraxifTe,  ac 
denique,  alio  in  eius  jocuin  fiirrogato  Ele» 
Qore,  dignFtatc  tua  priuatujn,  exfiilcm  et  ex- 
Correm  patriae  fadum  efie.      Qiiarum  qui* 
dem  rerum  omnium  eo  accuratiorem  didu» 
^ilioremque  hi/loriam  facere,  operae  pretium 
erbitratus  d\  illuOris  audor,    quo  magis  ia 
confefTo  e(),  turbas  Jbas  Truchfefllanas  cuin 
per  fe  k'fas,  tum  vero  propterea  inaxime  di» 
gnas  eue^  quae  ab  origine  fua,  progrefiu  et 
caufis  plenius  et  explicatius,  quam  adhuc  fa* 
<3nm  efi,  memoriae  tradi^ntur,  quia  primuni 
exemplum  ofFerunt  ad  effe<f!um  a  Catholicis 
perdudi  Ihjhuati  ecdefiaftici,  pace  religiofa 
flabiliti,  quod  quidem  ad  ifia  vsqi  e  tempon| 
«.  flatibus  impcrii,  qui  facra  colebant  euange^ 
Uca,   faepillime  fuerat  impugnatum.     Prae^ 
terea  montinientaet  fcripta  authentica,  e  qui* 
bus  haurienda  erat  interior  haruin  reruin,  et 
caufarum  ab  vtraque  parte,  qnae  innipem  pu^. 
,  gnaflet  in  illis  difildiis,  expofitarum  cognitio,^ 
hodie  fere  oculis  et  vfui  plerorumque  fe  iuhn 
traxerant,  vt  peritum  neminem  et  aequum  ar* 
bitrum  futurum  effe  credamus ,  quin  aucfteri 
qJi^  v^S^iEW.i%i9.CMaaii  nQH  dieo  Igaofcac 


„430  71.  Ds  Sbrif  ftouir. 

fed  gratias  dgat  Ceteram  omnes  (ine  dabto 
probskbunt  iudidam  illiid,  qnod  de  vnioerfb 
tOo  negotio  tulit  bifloricus  noflen  Nimirum 
tx  iinpuro  fonf)^  fluxiiTe  iflud  repurgandae 
re!igionis  publicae  propofltum,  a  Gebfaarcio 
initnm,  ideoque  non  potuifTe  non  infeliciHi- 
-n^o  exitu  cflc  ccnfce.  Porro  ctiam ,  re  citra 
p^rtium  fludium  ponderata,  ininfle  pariter 
0tqi)e  imprudenter  egifle  Gcbhardum;  inio- 
fte.  quod,  contra  tenorem  legis,  in  pace  rcli- 
•giofa  fdncitac,  et  capitulationis,  ad  quam,  vt 
•ad  reiiqua  pada  et  flatuta  tcrritorialia  ipfe 
follenini  facramento  fefc  obflrinxerat,  rcB- 
gibncm  catholicam  defcrerc,  fimul  vero  ar- 
chiepifcopatum  fuum  retincre  voluerit,  quod 
quidein  fcrri  aequo  animo  hand  potuerit  a 
collegio  canonicorum  et  a  Catholicis,  curn 
praeienim  plures  iam  epifcopatus  pofl  pacein 

^feligiofam  in  iura  concefliflent  Euangelico» 
rum ,  adeoquc  Adminiflrator  archiepifcopa- 
tus  Magdeburgcnfis ,  qui  tunc  temporis  crat, 
in  matnmonio  viueret;  imprudcnter  autcn\ 
i)  qiiod  tamquam  facerdos  rite  inauguratus 
Coningium  iniret,  placitis  religionis  fuae  pla- 

.  Bcaducrfumj   z)  quod  immcmor  cflct  eo- 

,,rum.    quae  accidiflent  vni  praeceflTorum  fuo- 
"  rum,  Hermanno,cConutibus  de  Wicd,quip- 

pe  qui,  proptcr  intenutam  (honeflioribus  de 

caufis) 


Haeberrm  hift.  imp.  Qerm.  T.  Xlll.  4  ji 

'caufis)  facrorum  in  Aiis  terris  emendationem, 
•dignitate  epifcopli  exutus  erat;  3)  quod  rcli- 
^  -gioni  Rtforniatvrum  fe  darct,  auae  tum  odH 
•multum  inter  Gcrmanos  habeoat,  necdum 
^pacis  religiofae  bencficiis  fruebatur ;  alioquin 
.enim  fperanducn  fuiflet  fore ,  vt  non  verbis 
inbdo,  quod  feceruqt,  fed  re  ipfa  illum  fuflcn- 
tarent  Eledores  Saxo  et  Brandenburgenfis, 
•quorum  fubfidia  multo  erant  maiora  illis^ 
•quae  lohannes  Cafimir,  ,  Cpmes  Palatinus, 
praebebat;  4)  quod  inconfultius  ctvehemen-. 
tius  omnia  faceret  tabularium  e)e<fJorale  fpo- 
liaret  et  ecclefiasv  militum,  quos  parce  alebat, 
perditis  moribus  atque  pecuniarum  exadio. 
nibus  indujgeret,  clericos  matrimonia  inire 
^ogeret,  et  omnium  inuidiam  fibi  pareret; 
5)  quod  non  repellerct  initio  ftatim  fufpicio- 
nem  et  rumorem,  fe  religionem  patriam  in 
gratiam  coniugii  potius ,  quam  ex  confcien- 
tia,  permutafle ;  et  6)  quod  nullam  potentium 
aeniulorum  rationem  haberet,  noxiis  illorum 
coeptis  praeucnire  ftuderet.  Damnofifiimas 
autem  libertati  et  iuribus  Gennanici  imperii 
has  turbas  fuifle  iudicat  audor,  quod  illae 
occafionem  dederintGregorioXIII.  P.M.  im- 
mifcendi  fe  rebus  Gcrmanicis  et-e  fuo  tribu- 
.nali  pronunciandi  de  caufa,  quae^d  Impera- 
corem  potius    et  imperii  <  flatus  pertinerpt. 

RudoK 


431  U.  Di  Oru 

Jlodolphittii  Q.  permififlc  boc  Pontifici,  ir 
ipfe  ifnnioais  efler  Jb  iad^aatioQC  ProeeAaiw 
rium,  caoiqoe  io  mlwi  RoaAaoam  deaolue> 
rer.  Nec  tameo  dici  poflc  caulWn  iflam  me* 
fc  ecclefiaflicam,  qoia  Gehbardos  noo  atinoi 
|>erdcrct  Elecloris  cT  Principis  Gennaniciy 
<|aam  Archiepifcopi  digoiiatem.  Deni<jiie 
obferuat,  quan^quam  tunc,  cum  de  <}ebliardl 
Iraontu  ad  ecclciiam  Frotcndndum  diricpCSp 
retor,  phires  iam  eflent  in  Gern.ania  Epifc^ 
pi,  qui  ad  eamdem  fe  contuliflem,  eomm 
laaien  in  (criptis  apologeiicis ,  qt^ae  vei  ipfe 
G^bardus  pro  fe,  vet  slii  Euangelict  Princi 
pes  dedillent,  noinquam  iniei^am  reperiri 
menrionem  ^  niH  quod  (emel  lohannes  Ca& 
inir  ad  iflJiaec  excirpla  prouocafTet  niillo  t^ 
men  illonim  aominatim  addudo.  Putat 
itaque,  deliberato  filentio  praetermifla  eflc 
baec  exempla,  ne  oimlrum  Catholici  mag^ 
adhuc  exafperarentur,  et  Epifcopis  illis  mo» 
leflia  quaedam  crearetur. 

Cetera  pars  huius  tomi  confumitur  alio* 
rum  negotiorum  imperiaiiuni  in  r.e  feudali^ 
monetaria,  camerali,  hanfeatica  et  comitial^ 
8*  i$8a  agitatorum  recenfu.  Praecipue  vero 
narrantur  adhnc,  quae  circa  calend^rii  Gie* 
coriani  receptiooem,  et  receptionis  huius  et 
^us  in  terris  fxuxtae.i;eligiQnis,iai(3ae  iueriot 

vaim. 


mbrinique  ia  variis  regianibus  controiKriiae  d| 
^eliberationes ;  tum  quae  in  Psrlaiinatu,iiunw 
lup  Eledore  Ludouico  Vt.  ad  introducendaii^ 
CQnfedtonein  Reformatorun)  tentata  &erin| 
ab  Adminiflratore  regiminis,  Ludouici  fratre, 
lohanneCaiimiro;  deinde  quid  fadlum  fit  de 
comitatu  Spiegelbergenfi  et  Pyrmontano,mor- 
tuo  coelrbe  Comite  Philippo,  etc.  —  }ti  prae. 
^tione  fupplementa  fuppeditantur  hiftoriae 
comittorum  AuguHanorum  ex  a<f}is,  quae  fe* 
rius  peruenerant  in  manus  audloris,  quam  vt 
10  elaborand[o  ts^mQ  XU.  potuifiet  m  ^m 
(^nuertere. 


McdUinifcher  fj^ocheffbtatt  etc.  \.  t.  Ephe» 
merides  Mcdicae  \n  vfum  Medicorum^ 
(^hirurgorum  et  Apoth^cariorum,  zu€L 
fp.  lAC.  E&iCHAB^P^  FrapcoE  ^ 
Moenum. 

.  Q^otannis  jnde  ab  anno  i^go,  prodiit  voh;»» 
mtn  doi^i  et  vt/Hs  huius  operis,  in  quo  et  io. 
4icia  de  ltbri$  m^dicis^  ej^  gb^ruationes,  €9| 
cxperimeata  atqtie  id  genus  ali^  i[citu  neceC^ 
(iria  continQntur.  Cuijus  coni^nyQtipnei^  v^ 
in  fe  fufcepitCI  HiUt^^  po(l  i»m.A^ijtA% 
D I  obiti^ifi,  tres  huius  anai  partes  aecepjunit^ 
f rMuribus  nm  ^iAfxiim^  jn^i9dtwi4v<^»3f^ 
t4.lL  Ee  Sed 


4)4  //•  De  tibris  nouir. 

Sed  quia  tales  libri  eam  ob  caufam  indicen* 
dos  putamus,  vt  fciant  le£)ores^  guorum  baec 
fdre  intereft,  quousquc  rcs  perucnerit,  non 
Httinet  pluribus  eum  libellum  commendarc« 


.  Eine  zuverL  Befchnib.  von  der  EnizSnd.  dei 
Magensetc.  i.  c.  Vcra  etaccurata  defcri« 
ptio  (ignorum  et  curationis  gaOritidiset 
enteritidis,  audore  pracflico  quodam  mc^ 
dico.  £d.  IL  Hafniae  1781.  S.  pagg«  lo^ 

'  Prioreifi  editionem  non  vidimus,  alteram 
ferius  accepimus,  ideoque  breuiter  nominan* 
dam  putamuc  Id  potidimum  fibi  demon« 
flrandum  fumferat  Cl.  hennings,  pri- 
mum  quae  fint  vera  et  certa  ganritidis  ct  en* 
teritidis  tigna,  deindequare  interdum  iila  ma* 

ia  fipe  fcbre  incid^nt,  attamen  cum  dolore 
anc]nant'e*ac  vrente  copulat^,  denique  qunn« 
tum  praeflet  eius  medendi  ratio  cuique  ali]« 
Hint  putat  A.  neminem  antc  fe  naturam  et 
.dirationem  diri  huius  nouiffe,  quia  iigna  iQ-* 
flammationis  communia  hic  quaererent,  et 
peflime  fallerentur,  certas  infiamniationis  hu« 
}ys  perfecftae  notas  effe  pofl  pracgreflum 
horroriem  dolorcm  plus  minus  infignem,  vo». 
mitnm,  rudum  ct  aiuum  adfirkfhim,  at  im<» 
pcrfc(flae  notas  cffe  tejifioneip  vcl  prcffurata^ 
•^  V.*  quan* 


Dtfcriptio  fign.  a  curat  gafirit.  et  enter.  43  f 

quandam  in  fcrobiculo  cordis,  appetitum  pro- 
ilratum)  frigus  quoddam  vniuerli  corporis  et 
iobnrudionem  alui,  caufas  efle  abundantem 
^t  Jenacem  fanguineiii,  fuppreffos  fluores,  re- 
preflam  materiam  quandam  fubtilem,  refri- 
gerationes,  exitum  morbi  effe  ancipitem,  et 
formam  aiiam  in  aliam  tranfire'  pofle,  proxi* 
ma  vifcera  in  fodalitatem  venire,  curationem 
denique ,  negledlam  illam,  vt  A.  videtur,  '^b 
omnibus  medicis,  in  eo  contineri,  vt  fanguis 
niittatur,  donec  vomitus  et  dolor  vrens  con- 
quiefcat,  fine  vllo  febris  refpedu,  camphora, 
cum  nitro  et  liquore  anod.  copulata,  propi- 
netur,  item  decoda  mucilaginofa ,'  exrerne 
oleum  camph.  inungatur,  interdum  lintea  ca^ 
iida  fuperhabeantur,  ad  finem  aluus  leniter 
euacuetur,  ad  longam  gaflritidem  plurimum 
pfodeffe  mixturam,  cuius  partes  crant  liqu. 
anod.  Spir.  bea.  Buff.  et  camph.  ponhaec 
pulneres  efulphure  conflati.  Haec  etiam  ad 
inflammationem  pancreatis  proficua  effe  au- 
^or  efl,  at  in  enteritide  fpedandum  effe  lo- 
^m  dolentem,  conflriclionem  inteflinorum,^ 
-qaae  nec  flatus,  nec  alumn  exire  finat,  mur- 
mura  ventris  nulla  cet.  Habes  ergo,  lecflor, 
nouom  et  adrnirabile  h  b  n  n  i  n  g  1 1  inuen- 
tum  j  quod  fi  nouum  et  inaudit«)m  efl,  quid 
Cabdem  flt,  aefcimus..  Sed  male  tulit  iudi- 
E  e  ft  dum 


4}C  i/.  D$  Ubrii  mmn 

cium  duri  atquc  imtnitfs  crkid,  Tooti,  «* 
?que  mnltis  rerpondu,  fed  iiiiius  ]i«is  pariici«- 
^pcs  nec  cfTe,  nec  aeniiiiatorys  videri  volumuft» 
.Vidcriut  alii ,  quibus  pedius  tripRci  acrc  ad^ 
uerfus  T  o  0 1 1  calumnias  munitum  adcft. 


Annatm  der  Baierifchen  Litteratur  vom 
Jahr,  ijSi.  —  AnnaUum  litcraturae  Ba- 
uarii^ac  a.  i^fiu  Tom,  11.  cum  vix^Leonr 
kardi  ab  Eck.  Norimb.  iu  ofiic.  Gratte- 

nauer.  1782. 

De  primo  huiu^  opcris  tomo  diximus  alibu 
(  VoL  L  pag.  408. )  Laudcm  demercntur  an* 
^ores  magaam^  quod  perflant  in  illa  iuAiriae 
^t  7rx^^il7Mf  rcgula,  quam  fibi  fcripferant  i^ 
^^eicribendis  rei  literariae,  vei  librariac  falctii^ 
incrcincntis.  Sed  praecipuam  ac  duraturam 
Ytilitatcm  commentariis  luisiconciliant  infi»- 
rendo  retatioQes  de  antiquiorc  Oatu  literanim 
in  Bauada,  dequc  viris  et  fcriptoribuS)  quds 
illa  tulit  olim  quacumque  de  ci^ufa  celcbriGh. 
rcs.  Sic  (pag.  i- 151)  traditur  hiHoria  erudi» 
tionis  inter  Bauaroa  a  vctuniflimo  tctrpore 
vsque  ad  fundationem  acadcmiac  fcicntiaruai 
Monachienfis.  (a.  17^9.)  Sed  paullo  ampiio» 
res  de  yiris  illuflribus  cuperemus  reiadones. 
isfec  fi^rfluttfu  fuiiret,  patria^  ccrte.illoram 

indi. 


jttmiUum  Kt,  Battnr.  T.  IL      4^7 

imlicare,  ne  quis  putet  forte,  qui  inter  Baua- 
70S  inclaruerunt ,  Bauaros  natu  efTe  omnes^ 
quod  pot|u5  de  pauciffimis  tantutn  valet,  — 
Ita  Sturmius,  (qui  et  Sturuuo)  prinius  Abbas 
Fuldenlis  init.  fec.  VIII.  quem  primum  aerate 
inter  omnes  fcriptores  Boicos  fuiife  docemur, 
in  Norico  'Virgilius ,  cpifcopus  S^lisburgenfis 
e^d.  fec.  m  Hibernia  natus  erat.  t>e  huius 
Virgilii  phllofophia  nimium  magnifice  loqui* 
tur  au(fton  quum,  quae  fapientia  infit  libro,^ 
quem  de  ^ntipodibas  fcripfit,  vel  deperdito 
vcl  inedito  adhuc,  ignoreuir.  Dc  Ottone 
Frifingenfi  vel  in  breuifllmo  compendio  plu- 
ra  diceoda  crant.  Nomcn  Gerhoi  falfo  fcribi- 
tur  Gerhuhus.  In  hifioriae  literariac  epitomo 
dignum  non  erat  relatu,  Ludouicum  Ducem, 
quuiii  prima  elTet  IngoUhdii  promotio  do*, 
doralis  non  folum  coeoam  opiparam  dedif*: 
ie^ftd  eiiam  tubicinerfuos  aulifos  adejje  iuffijje. 
Per  totum  obferuamus,  non  aequum  ratis. 
moduin  in  deledu  et  in  laudibus,  quas  diflri-^ 
buit,  tenuifie  au(f)orem.  Vtilius  autem,  quam. 
in  ceteris  periodis  temporum,  verfatus  eft  ia 
aeuo  reformationis  Mentio  fit  apoflatarum 
quorumdam ,  qui  Ingolfladii  vel  lacris  vel  a« 
cadeiuiae  praefterant,  et  quorum  memoriam 
theologi  Ingolfladienfes  in  auditorio  fuo  tn-u 
uetfo  fiemmate  fcroarunt ,  vt  Joh.  Pettetuior^ 
Ec  i  Jeri/ 


43S  I^'  DiUbrif  nmt. 

Jeri,  Balth.  Hubmeuri  etc.  lefuitas  in  acade- 
demiam  vocatos  et  duabus  cathedris  tbeolo* 
jdcis  donatos^efle  docemur,  hac  adieda  clau« 
lula:  quamdiufe  reipublicae  vtiles  exhibeburtt. 
Varia  traduntur  memorabilia  de  borum  ho« 
miaum  artibus,  ftudiis,  inceptis,  firaudibus. 
Idem  audor  alias  pMes  hiftoriae  patriae ,  et 
literariae  quidem^  in  poflerum  tradabitj 
optandum  quoque,  vt  promiflfo  ftet,  quod 
dedit,  commentaria  condnnandi  de  inflru* 
Aidimis  Bauariae  bibliothecis.  Sequuntor 
fpicilegia  hif}orij(5  bonarum  artium  fub  Ma- 
ximiliano  lofepho ;  tum  vero  relationes  de 
anno  1781.  .  Hc»rrefco  legens,  Ingolftadii  de- 
iiuo  regnare  focios  exftindi  ordinis ,  arque 
tot  vbique  inimicos  fupereife  bonae  cauiae, 
tot  barbnriae  priftinae  patronos.  Cbrius  hoc 
pcrfpicere  licet,  nec  fine  taedio  perfpicirur 
cx  iis,  quae  de  fcholarum  fuperiorum  et  tri- 
uialium  conftitutionc  et  de  fcriptis  nouiffimis 
jrcferuntur.  Interea  volupe  eft  etian>  anim- 
aduertere,  haud  contemnenda  ingcnii^  hiulta 
fbbinde  prodire  et  emergere.  In  fine  adie- 
ifb  vita  LEONHARDi  Eccii,  Cancellari! 
Ct  lurisconfulti,  fatnam  confecuti  egrcgiam 
tempore  lvtheri,  cuius  coeptis  fonitcr 
obftitit,  niinis  manca  eft  et  ieiuni.  Ex  rcbus 
geftisi  noQ  ex  honoribus  >  laudibus  ac  fortu- 

nis, 


.  P\0^'Pf^yJ*  ^wd*  Attid.  ReglSt.  Berol:%%9 

tiis,  virortmi  immortalium  digtkitas-metrenik 
•€11.     Scripta  viri  ne  verbo  quidem  attinguo* 

-tur.      VRBANIRHEGH^d  lO.  fabrVm 

epiflola(in  epiflolis  Erasmi/nr.sBo.  ed.CIer.) 
praetermittenda  non.  erat  aucflori. 


PhyJicaL  und  tnedic,  Abhandlungm  etc.  i,  e^ 

Academiac  Regiae  fciendarum  Berolji- 

nends  diilertationes  pbyiic^ae  et  medicae, 

conuerfae  theotifce  ex  h'ng.  lat.  et  gall. 

a  L.  c.  M  u  M  L  E  R.  .Gothae  ap.  Etting, 

1781.'  P.  1.  pagg.  ^di.  cum  fig.  P.'  11. 

pagg-440. 

AbhandL  zur  Naiurgefchicbte  etc.  IHflrerta» 

tiones  adhinoriam  naturalem,Chemiain, 

Anatomtam,  IMedicinsirn  ctThyficam 

fpecftantes,  exfcriptis  InftitutiBononicn- 

fis  editaea  N  ATH.  Gi>TTFR. leske. 

Brandenburgi  ap.  Haile.  P  1  1781.  pftgg. 

37^   P'  ^^.  »78»-  pagg-  nS-  c-  fig- 

Inuafit  aljquo  abhinc  tcmpore  furor  qul- 

;<3am  Germanos,   VilumqUeriicJue    libi^^m  ih 

theotifcam  linguam  conferendi,    quafi  vero 

adeofacilius  fludiofis  literarumque  cupidisvia 

aperienda  fit,  vt  poflint  per  quietcm  docli  A 

'fapientes  ficri  fcilicet.      Ab  hac  tamei  lc^ 

immunes  putamus  eos,  qui  tnagnaacadcmifi. 

Ee  4  rum 


^  ^  B$SbHt 


ntpiQS  in  bibliothocii^  uiuoitM 
mtfoircodai.  fibi  iFcmoda  fmnunt  at  ver# 
000  fine  ddeAi,  ic^oe  feccnuit  ▼triclari(& 
filiy  qaQt  (upn  nomioaol  oiagna  cmn  aico- 
fatione.  Hinc  fperaoius,  fore»  vt  ad  fioeni 
perdocamor  ftlidter.  Argonienta  vero  et 
obferoationes  hic  relatas,  quis  efl,  qoi  a  nobis 
enumerari  cupiat  ?  NotifEina  enim  erant  phi- 
rimts,  fed  ab  ▼fo  aliena.  Vtamtor  ergo^  quo* 
«^ue  fibuerit 


Cbw/wiirfiaai  duASorum  Grauarwm  m  v- 
Jim  Jiholamm.  Comimnauii  i  o  a  n • 
yisiOEit.  PACiva,  Pro£  extraord 
gymoaC  CaCmir.  Coburg.  NorimK 
fumtibus  Grattcnaueri  17SA.  8.  X  pl.  c. 
'dkmd. 

d^ere  poteroot  fecore  hoc  vel  alio  etus 
-mieris  libeUo  Graecaeltnguae  ftudiofi,  dum 
grammaticas  inftitotiones  hitis  bonas,  quates 
V.  c.  funt  w  E  L  L  E  R I ,  anno  fuperiori  ite- 
irum  editae  a  CL  fischero,  babeant, et  in 
verfandis  fcriptoribus  Graeds  confulant,  vbt 
id  aliquam  dij£cultatem  ex  dialedo  mious 
mlgari  mtatn  incideriot  Nam  hoc  quidem 
mon .  fperamus  audlorem  comoendii  huii^b 
%taiQb|r  ^  ilhid  in  fcholis  i^a^atur  a  ma- 

giArii 


FaeU  idmpemt.  diahff.  draeear.     441 

l^o^et  tironibus  ediicenduin  comqricndecui^ 
^i  labor  non  roodo  nihil  profuturus,  verui^ 
ctiani  allaturus  efTet  naviieam  et  taediuni} 
fed,  (^uMmh  in  vfum  fcholarum  concinnatug 
efle  libellus  iHe  dicatur,  tainen  ad  priuatos 
iuuenum  vfus ,  quo  hdbeant,  vnde  auxiliun). 
petant  in  legendisfuoMarte  fcriptoribus,  prof 
yitue  fpeAare  videtun  Et  fane»  quibus  noi^ 
eH  in  promtu  wcLLER vs,  hbnninivs, 
vel  alius  bonus  Grainmaticus^  illis  non  inuti- 
lt$  futura  efl  haec  Cl.  facii  opera,  iinc 
aiiquoties  perlegant,  vt  furmam  9c  rationem 
dialecloriim  quodammodo  teneant,  fiue  ad- 
eant  libellum  huncce,  ficubi  haeferint  in  te» 
clione  fua.  Cui  quidem  vfui  cohimode-in* 
feruit  index  atphabetica  fingularum  vocum  et 
fbrmarum,  quac  in  libro  occorfunt.  Diuer« 
fas  enim  formas  Graccorum  in  pronuncian* 
dis,  fcribendis,  fleifiendisque  verbis  diligenter 
Kotauit  y  fecutus  praecipue  optimum  ducem, 

IHICHAEL.    MAITTAIRIVM.        Aglt  I.  d^ 

dtaledo  Attica ,  11.  lonica ,  III.  Dorica ,  IV.  . 
jKeoHca,  V.  Poetic»,  quaro  ait  projt^rte  diale- 
Ifttim  dici  ^on  poffc }  nos  nec  impreprie  fic 
dici  debere  putslmus.  HometUm  vert) ,  vt 
fiut^t,  npn  propria  vfum  efle  diale(Ho,  fed 
jrturibus  illo  temporeconimunibus,  nec  ta»| 
mo^  dt&reti%iiciK»p  (acile  cQoceiTerit  Fra^ 
Ee  s  flitifTet 


'44*     *         -'^-  -O^  Ubrisnouis. 

flititTet  forran,  fi  audor  (ingulas  has  dtale6lbj( 
fub  vnum  coofpedlum  ^edegiflet,  vt  illanim 
et  comiminb  ct  peculiaris  ratio  cognofci  pof- 
fct.  —  Accentus  non  cfle  expreffos ,  in  tali 
libro  improbamus  maxime,  —  Praeter  illof 
fcriptores  de  dialedis,  quos  audor  commen- 
dat,  praecipue  memorandus  nobis  videtur, 
Quem  vtilem  vfu  diutumo  et  ledliilimis  ob« 
fcruationibus  infiruffum  cognouimus,  an- 
GELvs  CANiNivs,  Anglarenlis ,  cuius 
EAAi/v.d-^oi-  optime  editus  eft  a  t  h  o  m.  c  R  B- 
N I  o,  Lugd.  B.  1700.  8. 


iEntdeckung/mes  neuen  Mitiels  an  die  SlelU 
der  Chinarinde  efe.  i.  e.  D.  r  v  d. 
Bv.CHHAVE  nouum  medicamentum 
.  a  fe  inuentum ,  quod  non  folum  in  fe- 
bribus  quotidiariis,  fed  etiam  in  alib 
,  i  morbis  loco  corticis  Peruuiani  efle  pot- 
cft,  ex  lat.  verf.  cum  fupplementis  au- 
<3pris  et  notis  Ef.  10.  clem.  to- 
B 1 1.  Hafniae  et  Lipf  ap.  Fabruiu  et 
Nitfchke.  1781.  8.  164  pagg.  c.  fig.  geuai 
vrbanum  repraefentanic. 

Ecce,  iterum  Crifpinus,  nouum  medtca- 
Inehtom  i^dferens  fcilicct !  Qeum  vrbanum  efl, 
tiotum  maioribus,  reli(3um  a  iunioribus,  ab 
'  obliuio* 


Bttchhattenouummedicam.infebribus.  443 

X)bliuione  vindicatum  ab  hoc  inuenfore.  O- 
ftendit  certe  obreruationibns  123.  eius  radicem 
habere  vim  febrifugam,  experimentis  vero 
vim  antifepticam,  adfcrt  tenimonfa  Cl.  a  a  si 

KOW,    CALLISONII,  LANGII,  SCHOEN- 

HEYDERi,  Tooii,  lament^tur  de  reme- 
dii  fpecifici  inefficacia,  caufam  in  mala  colle- 
c^ione,  ficcadone  ac  praeparatione  latere  pu- 
tat,  et  nouis  obferuationibus  extra  omneih 
dubitationis  aleam  ponit,  nihil  ea  radice  po* 
tentius  effe  ad  fugandas  febres  quotidianas, 
tertianas^  quirranas,  nec  non  ad  morbos  pe- 
riodicos  iugulandos,  ad  extinguendas  febres 
malignas,  ad  neruorum  diOenti6nem,  hyftc- 
riam,  paralyfin,  tufllm  conuulfiuam,  obftru- 
dionem  alui,  malam  digenionem,  diarrhoe- 
am,  dyfenteriam  perfanandam  Sed  ohe, 
iam  faris  efl.  Medicina  ifla  non  fpecifica 
"  tantum,  fed  vniuerfalis  eft.  Quis  eft,  qui  poft 
tot  tamt|ue  praeclaras  obferuationes  dubitare 
aniplius  audeat?  Verfione  tamen  carercpot- 
crant  ciues  et  medici  nodri. 


Eeptriorium  fiir  biblifche  und  morgenl.  Li^ 
ttratnr  efc,  i.c.  Repertorium  literaturae 
Biblicae  et  Orientalis  ParsXJ.  Lipfiac 
ap«  haer.  Weidm.  et  Reich.  pag;a8£.  8. 

Ncque 


444  ^^*  ^^  ^^^  nauif. 

Nequ»  hic  tomus  ceteris,  qui  prodiepmi^ 
l^rauitate  et  dtgnitate  cedit.     Breuiter  argiy 
pienta   difrertauonum  eo  contentarotn  per- 
(Iringefnus.      I.  i o.  i  a c.  k  e i s k  ii  epifio- 
iae  de  r$  uuwmaria  j^rabum.  pars  IH.    qu» 
Rciskianuin  de  numinis  Arabicis  epiOolarum 
eommertium  abfoluitun     Comtnentatur  tn 
liummos  nonnullos,  quibus  iii>agines  incifae 
funt,  e  feculis  XII  et  Xlil.     Memorat  etiai^ 
nummiim,  qui  Hulagu  Chnn  Muhamedanum 
praedicat,  etH  pleric|ue  audores  Cbrillianum 
cum  fuilTe  contcndunt.     Index  c|uorunddio 
•U(florum»  qui  de  nummis  Arabicis  egerun^ 
•diicitur,  fed  multo  p^-oHxiorem  et  accuratio- 
rem  promifit  ck  eichhornivs  in  fup« 
plemento    harum    epiHoIarum.      11.    f.  a^ 
8  T  R  o  T  H 1 1  tentanttn  catalogi  Mftrrnm  ver^ 
.^(mis  TQDV  O*     Pi»rs  tertia,  qua  codices  enu- 
merantur,  qui  fingulos  V.  T.  libros,  praeci- 
pue  Pfalmos,   continent.     In  his  primus  eft 
•Qtiquifnmus  Cottonianus,   cuius  collatio  • 
OrAbio  inflituta  et  a  cl.  o^qten  edita  a^ 
1778  a  STROTHio  non  memoratur.      IIL 
H.  H.  c  L  V  D I  V  s   de  Indis  in  Jifia  minori. 
I  Macc.  VIII,  8.  affirmatur,  Indiam  Mediara 
Lydiam  aliasque  regiones,,  poteHate  Antiochi 
fA.  oiim  fubiedas  a  Romanis  Regi  Pergami 
Euateai  donatas  fuiiTe.     Q{U  ^u^em  locus 

,.  .       *  intcr* 


llepert.Iiteratnr.  bibt.it  orieni\  P.XI.  445 

kiterpretes  haiid  paruin  torfit.  '  Quis  enlm 
▼mjuam  de  Media  ei  India  in  hfi^  iniilori  ivd 
tis  audlMft?  Ditiicukatein  tollere  conatur  sty* 
^tor,  duin  exXenophonte  ct  Plinio  probtt^ 
^irca  ainnem  Indum  in  Cibyrataruin  iugis  in« 
t^r  Cariam  et  Ciciliam  gentcm  Indoruin  iuif^ 
ky  quae  re\  ab  amne  nomen  mixit,  vel  illud 
ti  dedit.  Mediam  corrigit  in  MyHam.  Si 
trBRNSDORFii  dodiiGma  coinmentatia 
^e  fide  hiflbrica  iibrorum  Maccabaeoruir.  au« 
dori  ad  cnanus  fuiifet:  dubiis  quibusdam  n 
-«rERNsnoRFio  contra  hanc  foUitionenEi 
ibggcRis  fortafie  refpondiflet.  IV.  o.  a. 
T- Y  c  H  s  E  N  dijquifitio,  num  R)  Saadias  Hag-^ 
gaon  auffnrjt  verJtGnif  Arabirae  Pmlateuthi 
Btbliornm  Pottfghttcrum'  Variis  argumentif 
ireriiimile  eilicit  d.  audlor,  de  cuius  acuminfi 
et  eruditione  inter  oitines  conOat,  vernonein 
Arabicam  Pentateuchi  codice  Tritaplart  Kdty; 
berino  contentam ,  quoad  maximam  partenci 
t  Saadta  G«one  confed^am  efle,  eam  vorci 
^uam  Polyglotta  Hnuru,  nb  Abufaido  Samari^ 
tano  circa  ann.  C.  1070.  velelaboratam  v^. 
hheiti  e^nendatam  efTe.  V.  /n  Canticum  Caiy^: 
ticorum;  llluftrantur  inde  cap.  IV,  I.  quae  Ai^' 
perfunt  cantici  huius  fuauiiTimi.  VL  ro*i' 
B^BRNARoi  KOEHL6R1  Obferuationes  ai^ 
Etme^em  SU/i^km    Smranmm    ah   ipTi^ 


:i::.?rnL   -Kirr:::^;.   ^ 

^"  :  '  r  1  jizrrz^^ssc  amnaTOe.^^cammuiia 
e  -cm.  :5enisre  ii-at  ^slk  iuiis  sntmi  TiiaB» 
jpj  0 -vaiiereL  "i^  liis.  -«t.  «rf*  .Tnrfti^  TOiiitaf  ot 
jan«v  ?richirav  mi  imBESurfaiifi  OTffff&  c»> 
flBT,    iiatfn^uiiltitt  ^iios  iiliiiit  viiiiiiik  ds:  ^u:  ^ 

in^jniM  ^^crJM  m  'B'.  :l  3»  »«-5:«-     Sc^ra»  ^n> 

j»  it^&^x  %ydtAKDiQ^  rtjDcmrsD  Xetaor«i  fin* 

Syd  Ib  aUw» 


Thedenii  NouaobferuMixptr.  T.IL  44^:^ 

tilandis  et  interpretandts  Graecis  fcriptoribus, 
qui  non  funt  Biblici,  fequi  forieant.  Syri<)cus 
Tcxtus  omiflus  eft,  Notulae ,  quac  adiper- 
guntur,  collationem  finiint  verhonis  Syria- 
cae  cumlpfo  textuGraeco  Eufebii. 


,  Neue  Bemerknngen  und  Erfahr,  znr  Berei^ 
cher.  der  JViHidar^neyknttft  nnd  Irznty^ 
gei  i,e.  lOH.  CHR.  anton.  the- 
D  £  N  Nouae  obferuationes  et  cxperi- 
menta  in  incrementuiu  chirurgiae  et 
roedicinae,  T.  IL  1782.  8.  p>»gg.  2.70.  c, 
fig.  trib. 

Laetiac  hilaresindicendnin  putamus  hunc- 
€e  Cl.  THBOENii  librum,  dodum  et  ob* 
feruationibus  graui(Eniis  plenum,  vnde  chi* 
rurgi  ac  medici  plurimum  vtilitatis  capiaat,at 
vero  dolemus  et  nobiscum  viri  cfWque  probi 
ac  iuOi  rerum  meritique  arbitri ,  eum^  fcri. 
ptum  efre,  vt  agmen  claudat.  Tale  cnim 
«onfiiium,  ni  faliimur,  dura  et  improba  to« 
p  1 1  cenfura  extdrfit !  Sed  qois  prudcps  in« 
fuifa  et  plebeia  huius  iatroipanigis  iudicia  cu. 
ret.  Decurrat  ergo  vherius  t  h  e  o  e  n  i  v  s. 
in  {Kidio,  quamdiu  fata  iubebunt.  lain  redea- 
mus  ad  librum  ipfum ,  capp.  33.  confiantem, 
quibus  de  hydro-Qtfarpocele,  de  trepano  non 
:    ,  temerc 


44S  i^  D$  mu  wmii. 

lemere  fldfaibendo .  de  diuerfo  exfolisirfonfi 

leinpore ,  de  aneuryftnati^  tigaturis  prriana^ 

do,  de  concufllonibus  earumque  fequelis,  de 

«OU9  quadani  tindtura  antimohii,  cereris  loiK 

ge  antefei;enda,  de  palpitatione  cordis  ab  obw 

(Irudlione  hepaiis  oriunda ,  de  incifuris  cuta- 

neis,  de  fugijlationibus,  de  vuinere  peiHoria 

feliciter cur^to,  de  reducflore  HAGENii,*do 

refina  elafiica,  indeque  parando  cathetere,  de 

roachinis  ad  fr-iifluras  oflfiuin  aptis,  de  reOna 

guaiaci  et  afa  (etida  debellandae  podagfae  ac 

rheuinatismo  vtilirticria,  de  oleo  afphalti  ct 

belladonna ,  de  hi^emorrhoidibus  veiicae  mu- 

cofis,  de  anafarca  vniuerlali,  de  abfceflibiis 

la<Seis,  de  noga  panantii  forma  cet  agittir/ 

•  Lubet  hinc  potiora  memorare.     Trep»» 

num  ia  infantum  laefionibus  t(\  remediuitt 

riec  tutum,  nec  falubre,  cui  pr»eferenda  iir  m*^ 

/ura  vitrj  miniflerio,    aneuryfma  \^rum  et 

^urium  ligatura  et  aqt^a  vtJtl^Eieraria  more  ai»» 

i^oris  peracla  perf^inatur^  tindura  antinioiiiig 

CUffu  f^le  alcali  et  aceto  vsni  concentrato  pa** 

rata,  eft  fiiponareae  naturae,  et  glandularuiOL 

obftru(9ionem,  dolorem  arthriticum,  laiicruii^ 

Occultum/fciri^hofum  reftem  et  (lomacbufu 

anguffotum  mirificc  iuoat.      Redu^!^  Si^^ 

9fiNi'i,  Rauatoniano  meKor,.  in  iuxationi» 

bus^^  ihnAur»  hiKMrt  it  ^fimocif  mke  fr^ 

fiut* 


ThedmH^«uaolfer9.ettxpir.T.T^^  449 

£ilr.  Oh  sfphalti  votnieas  pulmonum  variai^ 
keUadoonae  vero  folia,  cum  puluere  rhei  CQb» 
pulata,  obfhndionem  vifcerum,  indurationeoi 
glandularum  et  fcirrhos,  fcabiem,  tineaio, 
aphthalmiam  a  fcabieretropulfe,  atque  vene*. 
ream  fuflulerunt.  Haemorrhoides  veficaf 
macQrae  gonorrhpeam  tnentiuntur,  et  poft 
aaoiim  tricedmum  fere  fec^uuntur.  In  ath 
iceillbus  k&Qh  crurum  pt^ofundis  braccaf 
erde  conflridae,  in  iis,  qui  externa  membre 
^  iffiigunt,  lintea  compreiia.  Panaritium  a|^ 
feforbta  materia  punilenta  ortum  eft,  quae  iO 
lela  cellulofa  ysque  ad  caput  mufculi  diffuie 
frat.  Superledtinus,  quae  A.  de  hgaturaruc^ 
«^,  de  fugtei»da  funiculi  fpentiatici  ligatur% 
4e  aqua  frigida  benefica^  de  dolore  dentia<|^ 
•b  immunctttie^  de  vtero  deficiente  ^t  literij; 
confignauit.  Figurae  oftendunt  machinami 
£sa(9urftc  finifiri  fenioris»  fQrcipem  polypf 
iiarium  extrabendo ,  et  maclMnae  lu&i  attra^ 
ibada  ftbr^uSam. 


[  diani  birtpriarutn  libri  VlU.  recogniti  (ti 
notis  iilunrati.  Bafileaeap.Ioh.Schwei^ 
haufer.  1782.  I  Alph.  VII  pl.  i. 

.  Qijis  wtm  «Sorit  buiu$  editi9ms»  plajci* 


4f  O  1/.  De  Urts  fMbl       V 

jgnoramus.  At  neque  operae  neque  glori^ 
magnae  laborem  pcrfecir,  qoisqqis  eft,  qoum 
tamen,  fi  quis  alius,  is  effet  fcriptor  Herodia« 
nus,  in  cuius  libris,  turpiter  fane  deprauati^ 
idcuria  librariorum  et  editorum  ac  fatis  dio  ^ 
temere  heglertis,  partiiu  fanandis  et  expcKs 
licndis  partim  intcrpretandk  vtiliter  defudare ' 
atque  meritumet  decus  praeclarom  compan^  * 
ire  fibi  potuifTet.  Quam  quidem  opporiunK 
tatem  adeo  fpreuit  bic  editor,  vt  ulane  feco- 
nis  et  imparatusad  mum  recognokendi  et  il* 
luftrandi  Herodiani  laboretn  acceflifre,  ac 
niercenarii  inftar  in  illo  verfatus  efle  fatis  fe* 
flinanter,  videatur.  Textnm  renk.  stb» 
p  i{  A  N I  fideliter  iterari  curauir ;  einendati<K 
n^  eius  ft  conie<fh]ras  ipfi  textui  temere  io» 
fehiit  fere  bmnes  R^liqOa  omnia  le<fHonis 
verae  vel  probabilioris  explorandae  praefidi^ 

fVt.ZANETTI     et    BONGIOVANNI     Je. 

6)iones  vari^s  ad  Herodianum  e  cnd.  m£  bi» 
bliotbecae  S.  Marci,  alia)  vel  ignorauk  vd 
neglexit.  politiani  verfionem  addidit; 
quae  tamen  quum  libera  fit^  vt  in  illa  Hero* 
dianum  agnofcere,  stephano  iudicc;  3 
demum  polllnt,  qni  roagnum  in  Graecae  lio* 
goae  cognitione  progreuiim  fecerunt^  paruai 
lan^  accommodata  eft  ad  confilium  eoitori^ 
tirdnibus  quam-maxiaie  grttum  fiidendL  Li* 
^  -  *  *  cct 


HiTodim  ki/hriatum  ttbrl  VlIL    4f  t 

tefenim  fcribat;  fe  hanc  verfioncm  pro  ver^ 
borum  et  fenfus  exigentia  paulo  immutauifle} 
vix  tamen  veftigium  aliquod  immutationis 
comparando  deprebendiams.  Denique  ad* 
lecic  notulas  quasdam  stefhani,  mem« 
M 1 1,  s  y  L  B  V  R  G 1 1  que.  Recentiores  enitn 
alii ,  oui  Herodiano  illuftrando  cum  frudu 
et  lauae  pperdm  dederunt,  prorfum  non  in« 
notuerunt  Iiomini.  Exfpedanius  igitur  ad« 
huc  Herodiani  editionem ,  <]uam  nuper  pol* 
licitu»  eft  Cl  I  ji  M I  s  c  H. 


Lugduni  Batauorum  prodierunt  quidam  \u 
t)ri  anatomici ,  audtorc  Cl.  s  a  n  d  i  f  o  it  t , 
iique  commendatione  digniiliini,  quippe  et 
naturam  ad  viuum  exprin>unt  figut^c  nitidit 
iitnae,  et  lucida  atquc  terfa  oratione  defcri* 
buntur  res.  Sed  lubet  eos  perccnfere  ordine 
temporis,  quo  apparuerunt. 

'      I.    EDVARD.    SANDIFORT,  Pro^Anat 

Tabulae  inteflini,  L.  B.  ap.  v.  d.  Eyk  et 

.  Vygb.  1780.  4.  c.  figg.aen.  quinque,  5©p. 

Si  verum  eft  et  experientia  comprobatuiii^ 

dfduam,  fed  fumtne  njeceirariam  operam  tSt^ 

Ji|0  quodque  vifcus  loco  et  nexu  demondran- 

di  et  artificiofe  exprimendi,   dubitari  nuUo 

inodo  poteft^    quin  Cl.    SANDiFORTy^ 

'   '  tf  a       '  laudef 


4f t  ii.  Dm  HbrU  nouii. 

laodss  et  plaofiis  proborum  inereattir,  dadi 
deTcriptiooem  et  (itum  intenini  duodeni  ad 
fiaturain  quinque  tabulis  deltntfanduin  curn* 
kat  Natn  et  illud  ab  anteHori  tt  pofleriorii 
vaciio  et  plono,  integro  et  aperto  ventricula, 
SSWty  et  dextre  defcribii.  Hinc  cf^pite  priiud 
mioerre  refert  (ituin  decurfumque  duodcoi, 
fecundo  praepatationes,  iconi  aptas,  enarrat» 
lertio  figuras  explanat. 

'   a»  £P.  SANDiFORT  Icodes  heri^iae  io- 

guinalis  congeditae  L.  B.  ap.  v.  d.  Eyt 

et  Vygh  fTSi.  4*  c.  tabb.  aeo.  quatuor» 

pagg.y.  • 

•  Eft  hernta  congenita,  n  qua  alia,  curatiori 

•natomicorutn  inquiiitione  digna^  quia  iode 

niagna  operatori  lux  accenditur.     Habet  ao* 

tem  d.    SANDiroRT  hoc  veluti  priuLm 

atque  proprium ,   vt  figuris  fuis  morbofuai 

partium,  iitnm  exprimendum  curaret,  ether^ 

niaeiQguioaliscongenitae  defcriptionem  vbe- 

fiorem  e  cadaueris  fedione  daret,  in  bac  pe« 

fitonaeum  nequaquam^  vc  in  reliquis  forinis, 

in  faccum  extendi ,   fed  vbi  elongata  ipfiui 

per  nnulum  ex  abdomine  produ<9io  noncoo- 

treuit,  violeiita  prcflTione  deorfum  ferri  omeiw 

fum  vel  inteftina ,  et  teflis  membrana  conti» 

D^ri  ofiendcret ,  inque  eo  caufam  latere  do? 

^efet,  qiiatd/apeirto  iacco,  oudos  confpiciatuf 

tettis. 


Sandifbrti  iahtiai  iuUfiHm  itc.     4f  | 

4ifiis.  Ha^;  et  alia  plura  buc  fpedantia  do; 
dle  vir  cl.  demonflrauitr 

3.  15 D.  SANDiFORT  Defcriptio  mufcu. 

lorum  hominis,  L.  B.  ap,  eosd.  178^»  4. 

P^gg.  340. 
£fl  ifla  mufculorum  hifloria  magao  cum 
labore  ac  ftudio  confcripta  idco,  vt  habercnt 
lecflores  aii^uod  compendium,  tabulis  al« 
B I N 1  refpondens.  Quae  opera  quam  dura 
et  improba  Gt^  ii  au<f)ori  clarinimo  facile  cre- 
deht,  qui  fimili  via  ingrcili  funt.  Hinc  vbi- 
que  fequitur  albinvm,  onendit,  qua  ia 
tabula,  et  quid  fignificarit ,  addic,  quae  ev- 
STAGHivs  habet,  interdum  nec  alios  te- 
fles  omitiit,  v.  c.  valsalvam,  dvver- 

NOIVM,  VESALIVM,  SANTORlNVM, 
COWPERVM,    VERHEYENVM,    CASSE- 

m  1  V  M,  idque  potillimum  in  fedlione  prima^ 
<quac  mufculorum  in  fingulis  corporis  regio^ 
hibus  enumerationem  vniuerfe  coinplcclitur, 
}n  fedione  vero  fecunda.  fingulatim  omnes 
percenfet,*  cum  memoratione  tabulae  al^ 
B I N I  vel  'E  V  s  T  A  C  H 1 1.  Dcfcriptio  ac- 
curata  et  perfeda  eft,  oraiio,  quoad  eius  fieri 
potefl,  pura,  denique  vfusH)reuiter  didus» 
hinc  in  certam  fpem  ingredimur,  Fore,  vt 
haec  mufculorum  hifloria  cuique  anatomes 
lludiofo  auro  carior  breui  reputctttr.  Rari 
.*     .  Ff  3  CBim 


4^4  JLlhSkiri 


^icttf.    mbnamt  .kr  TmmiBfmT  fkr  k 

wi»r  '  Irrrrziarzt.     DtiIjsiario«  <Sr  M.  k 

L^mk^  LicMignaut-  C&erak  da  Ancees 

9K.  iiia&iitss  ^  Citgn;.   Ic  w^  Maj^  iTfi. 
ranvi  :i^iiii  OtrriHm  ce  iaaos^  rjfsL  4 

wsm  «:  JlLJiurTnir  tairiliarT  oiciomo  mBctrv 
ttnn  .^uam  marmiir  alEs  bmii  p^aribtH  iognm 
naiiuureic^  prcoaui  aiinMc;  5»  Macti  fua 
f miia  jn:orut  afJrrcEnc  D^c^e  esy 5«  gaa» 
muiii  ur  mtiikn?  F.i:r^iiiu  t^Tzsxan,  ct  a 
e^"^  1  r^  ieticrjnRn,  r^I  pcrss  vbcrios  illo- 
fxnt  ccicnnicca^  gc  a  :e    "^  lac  gtmoia. 

^tDttn  Tjt  rui^c  i  RwfTBHia  artSce  proiccia 
pit:ff%^  tc>i,cc:h.  r^-:ran  LiJ«s  Eccctm  capicc 

tta«^r2f^  tr:£.r,rji2r  fcruiiirrcrca,  ipncvi  tt& 
cnp^fr  ft^cr  morrmm  grognmrmieBi  sife»- 


Zar-Laubm  de  Sok  Taurijcif  eulto.  45,^ 

<Stus;  Sid  dextrum  latus  legitur  vox  TAVPIC, 
ad  (iniftrum  apparet  capra  barbata,  cornubus 
duobus  acutis,  >erfus  dextram  procedens. 
Solis  liacc  fymbola  efle,  luculenter  apparerV^et 
fimillima  eft  figura  ftatuae  Solis  Rhodienfi. 
Vocem  TAVPIC  pro  Taurifci  infcriptai|fiief- 
fe,  more  antiquo,  Graecas  Jiteras  in  artificuiu' 
operibus  immifcendi  Latinis,  flatuit  Aiador. 
Solem  vero  ab  amiquis  Gallis  adoratumefle, 
alia  vetuHatis  documenta  declarant.  Tqurifcoi 
autem,  Gallicam  originc,  e  Prouincia  deduf 
ftlam,  Heluctis  vicinam  in  Alpibus  gentein, 
quae  ©t  Ttiricum,  vrbcm,  (IruxiiTe  diciturj 
g^mmam  iftam  Florentinam  Soli  dedicafle,- 
admodum  efl  verifimile.  Nomen  Taiirifco*  . 
rum  a  vocc  Cchica  Taitr,  quae  montem  figni^ 
ficat,  dcriuatur.  Illis  inter  Alpes,  quas  incQ* 
kbant,  propria  in  prinm  fedcrs  fuit  mons,  qui 
lam  ante  Chriflianae  religionis  initia,  nQmen  . 
Gotthardt  gcflit,  et  qui  ab  antiquis  fcriptori. 
hmfummdt  Alpes  vocari  folet,  quem  vera 
medio  aeuoChriflianicognonnnicuidamSan-  > 
^o  .Gctthardo,  epifcopo  Hildefienfi,  quenl  , 
feculo  XII.  Innocentius  II.  P.  R.  canpnilauit, 
facrum  fecerunt.  Nonicn  vero  illud,  Gotf;: 
hard,  Cehico  de  fonte  fluxit ;  ardh  antiquis  . 
Britannis  idem  erat,  qupd.  Latinis  jf5(w>wtt/; 
Qotihardt  itaque  vtVDeiim  ftimmum  vei  locum 
Ff  4  Dei 


44^  '  IJ^  De  tibrif  fioftir. 

KbEHLERO  Latine  confcriptae.  P. III. pro- 
cedit  a^  pag.  zo.  hUloriae  Eimacini.  Muha 
hinoriae  et  geographia  capita  his  notis  illu- 
flrantar.  ViL  Hi/ioria  naturalis  Sycamori  ix 
veterum  Botanieorum  fnonummtir  et  itintrariis 
eonfcripta  ab  henrico  chrenfriej) 
"^ARNEKROS,  Latioo  idiodiate confcripta. 
M.^gna  cum  diligentia  cl.  au(^or  collegit,  quac 
antiquiores  fcriptores  et  recentiores  de  hac 
ari)ore  narrant  Significationem,  orthogra- 
phiam,  nomina ,  genera  Sycomori  accurate  : 
indicat,  item  de  regionibus,  vbi  reperiturAc 
gypto  et  Palaeflina,  Syria,  lapane  agit.  Dc- 
lcriptionem  partium  arboris  ex  h  a  s  s  e  l» 
<^v  I  s  T  o  fuppcditat,  probatque  fycomoniin 
e  vero  genere  ficus  eflTe,  foliis  tantum  moro 
wfpoftdcre.  Vtilis  vero  eft  fiii(5u,  vmbra  ct 
ligno.  Frudum,  qui  interioribus  granis  ca- 
let,  magnitudine  ficus  atque  dulcis  et  efu  iu« 
ctindusefl,  non  ramis  fed  caudice  ipfo  &rt. 
VIII.  Epiiome  Chronici  Eufebiani  ex  Syriaca 
Ungua  verja  a  p.  i.  b  r  v  n  s.  Syrus  qui. 
dam,  cuius  nomen  et  aetas  ignoratur,  Eufebii 
Chronicon  in  compendium  redegit:  quod 
quidem  compendium  a  brvnsio  noflro 
in  codice  Rodleiano  repertum  Teutonica  lin- 
sua  cum  eruditis  communicatur,  vt  inde  per- 
^idant  quanmam  rationem  Syri  in  abbrc- 

uiaadis 


Thedenii  Noua  ohferu.  eiixper.  T.  11.  44^  ; 

Uiandis  et  interpretandis  Graecis  fcriptoribus,  j 
qui  non  funt  Biblici,  fcqui  faleant.    Syri<?cus  v 
Textus  omiffus  eft,      Notulae ,  quae  adfper- 
guntur,  collationem  fiflunt  verfionis  Syria- 
cae  curalpfo  textu  Graeco  Eufebii. 


.  Neue  Bemerkungen  imd  Ej-fahr.  znr  Berei* 
cher^  der  JVnndar^neykunft  nnd  /rztifif' 
geL  i.  e.  lO.H.  chr.  anton.  the- 
DEN  Nouae  obleruatjones  ct  txperi- 
menta  in  incrementum  chirurgiae  et 
niedicinae.  T,  IL  1782.  8.  p>»gg«  2,70.  c, 
fig.  trib. 

Laetiac  hilaresindicenduin  putamus  hunc- 
<e  Cl.  THEDENii  librum,  dodum  et  ob- 
fcruationibus  grauifliniis  plenum,  vnde  chi- 
rurgi  ac  medici  plurimum  vtilitatis  capiant,at 
vero  dolemus  et  nobiscum  viri  cfi^ique  probi 
ac  iufli  rerum  meritiqne  arbitri,  eum' fcri- 
ptuin  efTe,  vt  agmen  daiidat.  Tale  enitn 
eonniium,  ni  faiiimtir,  dura  et  improba  t  0- 
©  1 1  cenfura  extdrfit !  Sed  qais  prudcqs  in- 
fuira  et  plebeia  huius  iatroQianigis  iudicia  cu- 
jiet.  Decurrat  ergo  viterius  THEDENiva. 
jn  fhidio,  quamdiu  fata  iubebunt.  lam  redea- 
01US  ad  librum  ipfuin,  capp.  33.  confiantem, 
^uibus  de  hydro*Qtiarpocele,  de  trepano  non 
: tcmerc 


44S  ii^  IhUbfiimmi. 

lemere  adhibehdo  •  de  ditierfo  ex&Iiflfioofi 

lempore ,  de  aneuryfinatii  tiganiris  ptrfana»» 

do,  de  concufllonibus  earuniqiie  fequelis,  de 

IIOU9  quadem  tindura  amimohii,  cereris  \ov^ 

ge  antefecenda,  de  paipstatioiie  cordis  ab  c^ 

(lru(flione  Iiepalis  oriunda ,  de  incifuris  cuta- 

neis,  de  fugijlationibus,  de  vulnere  pedork 

feliciter cur^to,  de  redu(flore  HAGBNii,'de 

refina  elafHca,  indeque  parando  catlietere,  de 

macliinis  ad  fr-Kflufas  odiuin  aptis,  de  refina 

guaiaci  et  afa  (etida  debellandae  podagrae  ac 

rheuuiatismo  vtiiifllidla,  de  oieo  aiphald  et 

belladonna,  de  haemorrhoidibus  veiicae  mu» 

coHs,  de  anafarca  vniueriali,  de  abfceilibus 

Ja<fleis,  de  noga  panantii  forma  cet  agitar.' 

'  Lubet  Wnc  potiora  memorare.     Trep»* 

num  ia  infantum  laeiionibus  eft  remediuaiC 

dec  tatum,  nec  i^hibre,  cin  pr^^eferenda  jfif  ra» 

mrn   vitri  miniflerio>    aneuryfma  \^rufn  et 

fpurium  Hgatura  et  aqqa  viil^neraria  more  ai»» 

^oris  peracia  perPinatur>  tindura  antimoiu^ 

cum  iale  alcali  et  aceto  vtni  concentrato  pa» 

rata,  ef)  fiiponareae  naturae,  et  glandularocu 

obArudliiMaem,  dolorem  arthriticum,  caacruiiiL 

0ccultum ,  fciri^hofum  teRem  et  flomachim 

«nguAtitura  mirifice  iuuat.      Rediicfkir  Wkit^ 

9BNII,  Rauatoniano  meKor,.  in  iuxationir 

hm^  frsi^iris  hmysA  ecitaHMaf  laire  pto* 

fixit* 


ThedemiIflmo^en.ettxptr.T.Tl  449 

iaSt.  0\.  afphalti  votnleas  pulmonuni  variai^ 
beUadoonae  vero  folia,  cuin  puluere  rhei  CQb» 
pulata,  obfhndionem  vifcerum,  indurationeoi 
glandularum  et  fcirrhos,  fcabiem,  tineaio, 
ophthaliiiiam  a  fcabie  retropulfii,  atque  vene*. 
feam  fuflulerunt.  Haemorrhoides  veiicat 
tnacQrae  gonorrhpeam  tnentiuntur,  et  poft 
aaaiitn  trice(imum  fere  fec^uuntur.  In  alh 
iceillbtts  ladeis  crurum  pt^ofuodis  braccaf 
arde  conflrid^e,  in  iis,  qui  externa  membrt 
^  idBigunt,  lintea  comprefla.  Panaritium  a|^ 
teforbta  materia  punilenta  ortum  efl,  quae  id 
tela  cdlulofa  ysque  ad  caput  mufculi  difiuit 
trat  Superfedtmus,  quae  A.  de  ligaturaruc^ 
w^  de  fugteada  fupiculi  fpermatici  ligatur% 
4e  aqua  frigida  benefica^  de  dolore  dentii^ 
•b  immuncUtie^  de  vtero  deficiente  ^t  Iiteril| 
|onfignauit.  Figurae  oftendunt  machinaaii 
tta^SurftC  fininri  femoris»  fQrcipem  polypf 
narium  extrahendo  9  et  maclMuae  l»&i  attra^ 
fcendo  ftbr^iSam. 


diani  birtoriarum  libri  VlU.  recogniti  ^ 
notis  illunrati.  Banieaeap.Ioh.Schweigi 
haufen  1782.  I  Alph.  VII  pL  t. 

.  Qijis  euTM^  «gerit  huiu$  cditiQnis^  plajci^ 
f^pLir,  Ff  igno* 


4f  o  II.  De  Hbfis  m^Sr^       V 

jgnoramus.  At  neque  operae  neque  glorirf 
magnae  laborcm  pcrfecit,  quisqqis  eft,  quiun 
tamen^  fi  quis  alius,  is  effet  fcriptor  Herodia^ 
nus,  in  cuius  libris,  turpiter  iane  deprauati^ 
idcuria  librariorum  et  editorum  ac  iatis  diu' 
temere  heglertis,  partim  fanandis  et  exp(W 
liendis  partim  interpretandis  vtiliter  defudare 
atque  meritum  et  decus  praeclanim  comparft^ 
re  (ibi  potuifTet.  Quam  quidem  opportuni^ 
tatcm  adeo  fpreuit  hic  cditor,  vt  jplane  fcoi- 
riis  et  imparatusad  iOum  recognofcendi  etil* 
lunrandi  Herodiani  laboretn  accefnfTe,  ac 
niercenarii  infkr  in  illo  verfattis  efle  fatis  fe* 
flinanter,  videatitr*  Textnm  henK.  ste* 
p  H  A  N I  fideliter  iterari  curauit ;  emendatio» 
n^  eius  ft  conie<fluras  ipfi  textui  temere  in* 
fehiit  fere  bmnes  R^Iiqi>a  omnia  le<fHonit 
verae  vel  prbbabilforis  explorandae  praefidia^ 

f\ft.ZANETTl     Ct    BONGIOVANNI     k^ 

diones  variiis  ad  Herodianum  e  cod.  mf.  bi- 
bliothecae  S.  Marci,  alia)  vei  ignorautt  vdL 
neglexit.  politiani  verfionem  addidit^ 
Quae  tameti  quum  libera  fit^  vt  in  illa  Hero* 
diatium  ngnofcere,  stephano  iudice;  3 
demum  poillnt,  qni  roagnum  in  Graecae  liii« 
guae  cognitione  progreuum  fecerunt,  parum 
lan^  accommodata  eft  ad  confilium  editon^ 
tirbnibus  quam  maxime  gratum  fiiciendi.  li* 
-  *  cct 


H^rodkm  htjhrhrm  ttbrl  Vlll.    4f  t 

ifeet'enim  fGribar,  fe  hanc  verfioncin  fro  vn-i 
borum  etfenfus  exigentia  paulo  iminutauifle; 
vix  tanien  veftigium  aliquod  immutationis 
comparando  deprebendiams.  Denique  ad* 
lecic  notulas  quasdam  stephani,  mem« 
M 1 1,  s y  L B V R G II que.  Recentiores  enitn 
alii ,  qui  Herodiano  illuftrando  cum  frudu 
ct  laude  pperam  dederunt,  prorfum  non  in« 
notuerunt  homini.  Exfpedamus  igitur  ad« 
huc  Herodiani  editionem ,  quam  nuper  pol* 
licitu»  eft  Ci,  I  ji  M I  s  c  H. 


Xugduni  Batauorum  prodierunt  quidam  lu 
t)ri  anatomici ,  audtorc  Cl.  s  a  n  d  i  f  o  it  t , 
iique  commendationc  dignifliini,  quippe  et 
xiaturam  ad  viuum  exprimunt  figut^c  nitidit 
iimae,  et  lucida  atque  terfa  ofatione  defcri^ 
buntur  res.  Sed  lubet  eos  perccnfere  ordine 
teinporiSy  quo  apparuerunt. 

'    I.  EDVARb.  SANDiFORT,  Pro/! Anat 

Tabulae  inteflini,  L.  B.  ap.  v.  d.  Eyk  et 

,  Vygh.  1780.  4.  c.  figg.aen.  quinque,  $©p. 

Si  verum  eft  et  experientia  comprobatum^ 

dfduam,  fed  fumme  rteceirariam  operam  fttte^ 

ft|0  quodque  vifcus  loco  et  nexu  demondran- 

di  et  artificiofe  exprimendi,   dubitari  nuUo 

irnodo  poteft^    ^uin  Cl.    sandifortv^ 

■   *  )pf  i       '  laude« 


4tt  ^^*  Oi  Sbrif  nouif. 

hmi»  et  plmfiB  proborum  mereatttr,  dM 
^tfcriptiooem  ct  fitum  intenini  duodeni  ad 
MMnntt  i{WK)tte  tabuits  deltntfanduin  cum^ 
Wt  N^m  er  iUud  ab  anteriori  et  pofleriori^ 
^MCir^  et  pleMK  integro  et  aperto  ventriculoi 
iJMlk.,  tt  ^karre  de£rribii.  Hinc  c^pite  prmMl 
^■iiiitglt  relkft  fitum  decurTumque  duodeni, 
IkwiJo  ^aepMtiones^  icool  aptas,  enarrati 
Mtb  %iiras  expboat 

ik  (»<  SANftiFORT  Icones  her^iae  in« 
|;^aM$  coQgeoifAe  L.  R.  ap.  v.  d  Eyi 
ct  Vtgk  i;ti»  4.  c  tabb.  aco.  quatuor, 

£it  tiemit  coiqfenira,  b  qua  alia,  coratiorl 
iM^d:vkootai  io^yibtione  d^ui,  quia  inde 
OMg^  oper^iori  lux  «cteo<fitur.  Habct  ao. 
{M  cL  SAHOiroRT  koc  Telmi  priocm 
«^{gift  pcwmiweo^  ^  figuris  fuis  morbofuoi 
|«rtxv««k  UDHO  exprioicodom  cucarct,  ct  her« 
ot^  iij^Ufe^bcoQgerirae  deJcripdoneoi  vbe* 
fjoc^u  e  c^dboeris  fectiooc  daret,  io  h»c  pe« 
ri^>a^eiwo  ae«^»;{aHO«  Yt  in  reaquis  Ibnois, 
lo  £kx«o  exteosi» «  fed  ^i  eiongata  ipBot 
|ier  v^au  um  e3t;i(slooi»icprodQdio  ooacoo- 
ereuftvVij^etKafctfliooedeorfom  farri  omcn» 
tooi  vei  i^reiHoa^  et  telHs  oxmbrtos  coocU 
oeri  o^ieoskfet,  ioi^oe  co  csqChd  latere  dor 
oeeet»  ^uatrt;~apccto  lacoo»  oodos  cooljpirinqr 


Sandiforii  iabuiae  inte^im  etc.     4f  | 

mQis.     Ha^;  et  alia  plura  buc  fpedantia  do; 
Ae  vir  cl.  demonflrauitr 

3.  15D-  SANDiFORT  Defcriptio  mufcu- 
lorum  hominis,  L.  B.  ap,  eosd.  i^iu  4. 

P^gg.  340. 
£fl  ifla  mufculorum  hifloria  magno  cum 
labore  ac  fludio  confcripta  ideo,  vt  haberent 
lecflores  aii^uod  compendium,  tabulis  al« 
B I N I  refpondens.  Quae  opera  quam  dura 
ct  improba  fit,  ii  auflori  darifllmo  facile  crc- 
dehr,  qui  fimili  via  ingrcfli  funt.  Hinc  vbi- 
que  fequitur  albinvm,  oflendit,  qua  ia 
tabula,  et  quid  fignificarit,  addic,  quae  ev« 
STAGHivs  habet,  interdum  nec  alios  te- 
fles  omitiit»  v.  c.  valsalvam,  dvver- 

NOIVM,  VESALIVM,  SANTORINVM, 
COWPERVM,    VERHEYENVM,    C  A  S  S  E- 

R  I V  M,  idque  potillimum  in  fedione  prima,^ 
quae  mufculorum  in  fingulis  corporis  regio^ 
hibus  enumerationem  vniuerfe  coinplcclitur, 
)n  fedione  vero  fecunda^  fingulatim  omnes 
percenfet,^  cum  memoratione  tabulae  al^, 
B I N I  vel  E  V  s  T  A  c  H 1 1.  Dcfcriptio  ac- 
curata  et  perfcda  eft,  oraiio,  quoad  eius  fieri 
potefl,  pura,  denique  vlusH)reuiter  didus» 
hinc  in  certam  fpem  ingredimur,  fore,  vt 
haec  mufcuiorum  hinoria  cuiqtie  anatomes 
lludiofo  auro  carior  breui  reputctttr.  Rari 
*    ,  Ff  3  cnim 


4^4  J^*  P^\  f^^  ^^^* 

eoim  funt  anatoiiiici ,  qui  tale  opus  dodam 
ff rjbere  vel  pofliat,  yel  velint. 


l^e  Soleit,  adore  par  ks  Taurifquit  fnr  h 
tnont  Gotthcirdt,  Diflertation  de  M  le 
paron  de  z  tj  r  l  a  u  b  e  n  ,  Comman- 
deur  de  1*  Ordre  Royal  et  militaire  de  S. 
Louis,  Lieutenant*General  des  Arniect 
du  Roy  etc,  dediee  a  la  Societe  Helvcti- 
que,  aflembee  a  Olten,  le  13  May,  17^2. 
Turici  apud  Orellum  et  focios.  1782.  4 
mai,  I(  pl.  c.  dim. 

peritiflimum  fe  patriarum  antiquitatum  v\r 
fum  et  Mufarum  familiari  cohfortio  innutri* 
tuni  quam  maxime  aliis  iam  pluribus  ingenii 
monumcntis  probauit  auflor,  licct  Marti  fna 
(ludia  proprie  addixerit.  DocTle  explicat  gcm. 
main  in  mufeo  Florentino  feruatam ,  et  a 
(5  o  ji  I  o  dcfcriptam ,  vcl  potius  vberius  illu^ 
flrat  obferuationes  g  o  r  1 1  de  hac  gemma, 
fGemm.  antiqu.  T.  II.  tab.  XIV.  nr.  1.  p.  3^) 
Corne  »Ia  nimirum  efl,  paullo  inelegantius, 
quam  vt  pofTit  a  Romano  artifice  profefla 
putari,  fculpta,  figuram  habens  iuuenis  capite 
^adiato,  dextram  exporrigentis,  finiflra  virgam 
tenentis,  infiflentis  fundamento,  xjuod  fefe 
^tollit  fuDcr  montium  promincntiua)  anfra. 

•  aos} 


Zttr-Laubm  de  Sok  Taurlfcis  culto.  4^,f 

<Sus;  ad  dextrum  latus  legitur  vbx  TAVPIC» 
ad  (ininrum  apparct  capra  barbata,  cornubus 
duobus  acutis,  ^erfus  dextram  procedens. 
Solis  iiacc  fymbola  efle,  lucnlenter  apparef,^et 
iimillima  t{\  iigura  (latuae  Solis  Rhodienn. 
Vocem  TAVPIC  pro  Taurifci  infcriptai^  ief- 
k,  more  antiquo,  Graecas  literas  in  artificuiu' 
eperibus  immifcendi  Latinis,  flatuit  AiaHor. 
Soiem  vero  ab  andquis  Gallis  adoratum  efle, 
alia  vetu(tatis  documenta  declarant.  Taurifcot 
autem,  Gallicam  origine,  e  Prouincia  deduf 
i^lam,  Heluetis  vicinam  in  Alpibus  gentetn^ 
quac  et  Ttiricum,  vrbeni,  ftruxifle  diciturj 
g«mmam  iftam  Florentinam  Soli  dcdicafle,- 
admodum  efl  verifimile.  Nomen  Taurifco» 
rum  a  vocc  Ccltica  Tavr,  quae  montem  figni^ 
ficat,  deriuatur.  Illis  inter  Alpes,  quas  incot-- 
lcbant,  propria  in  prinm  fcdcrs  fuit  mons,  qui  , 
iam  ante  Chriflianae  jeligionis  initia,  nomen  . 
Goithurdt  geflit,  et  qui  ab  antiquis  fcriptori- 
hus  fummae  Alpes  vocari  folet,  qucm  vcra 
niedio  aeuoChriflianicognominicuidamSan-  « 
^o  Gcithnrdo,  epifcopo  Hildeficnfi,  quenl  . 
feculo  XH.  Innocentius  II,  P.  R.  canonifauit, 
facrum  fecerunt.  Nomcn  vero  illud,  C/o/^r 
hard,  Celtico  de  fonte  fluxit ;  ardh  antiquis  . 
Britannis  idem  erat,  qupd,  Latinis  jffefi/mu/; 
Qotihardt  itaoue  vtVDeumfummum  vcl  locum 
Ff  4  Oei 


4Ttf  IlBiSMfumt. 

DeiJiimmiitihrationifaeratumGgaifiest  Va^ 
^ttur  et  mo$Uef  illi  m  gemma  Taurifca,  d 
Solif ,  Dei  fummi ,  iniignia.  Capra  autefn, 
,^uae  in  eadem  conrpicitur^ex  illo  genere  eft, 
^ttod  alcfif  appellatur;  harum  enim  Caelar 
(B.  G.  VL  i6.)  confimiiem  caprif  figuram  ejffi 
leAatur.  Incolae  pagi  l/^ranm/if,  qui  et  ipfi 
i  Taurifcis  delcendunt,^  et  montis  Gotthardt 
li^ie  Domini  funt,  ifl  araiis  fuis  adhuc  ha» 
bent  taiCrum  ferum,  a  qua  et  nomen  ^Vi  ge- 
runt  ^r  enim  f.  .Uren  antiquis  Gallis  et 
Germanis,  et  hodie  ndhuc  Heluetiat  regio^ 
Hum  quarumdam  incolis ,  iaurum  valet,  fed 
genus  tauri,  quod  Romani  vmm  vocarunt; 
Pari  modo  a  X^urifcis,  in  Noricum  et  Pan- 
noniam  migrantibus,!  cognatum  fere  nomea 
liada  e(l  Siiriae  marckionatuf,  a  voce  Gcrma* 
flica  Stier.  i  e  it  y  i  v  s  autem  (ad  Virg.  Ge^ 
ftrg.  lib.  II.  c.  ^74.)  vrof  dici  aTfo  rm  oo^mf 
t  montibus,  air,  et  in  r  v  d  b  e  c  k  1 1  Atlsa- 
ticis  or,  ur,  urd  valere  loca  falubria  ei  rupilms 
^bfita,  docemur.  Apparer  itaque,  quani  bene 
llaec  omnia  cpnueniant  fecum.  VetudilTima 
inentio,  quam  reperitnuS,  f^raniae,  vei  yaSit 
feu  pagtlli  t^raniae  e(i  e  fec.  XI.  apod  h  b  »- 
M  A  M  N  V  M  ContraAum,  qui  in  chronico  ad 
•.  751.  narrat :  Eto,  j4vgiai  Abbaf,  a  Theo^ 
tmhh>  ok  mtiem  Cacoli  im  yr^fuam  rttt^nt 


Zur-Lanibm  M  ^  Tmr^  aiHo.  ^%f 

^(/?/  Ita  enim  reicribit  AiK^or  generq{iilimu8 
e  codice  ReichenauieDn  eiusdem  fere,  qua  vi« 
xit  HERMANNvs,  aetatis,  qnum  edita  eic« 
empla  oinnia  falib  habeant:  inMuraniam. 

AccelTit  eruditis  his  obferuadonibus ,  itk- 
quibus  tamen  de  f^ranirnjif  pagi  originibui 
'  plura  ^ommemorantur,  quam  de  Sote  Tauri^ 
jcis  adorato,  pppendicula  de  infcriptibne  lapi. 
dari  antiqua,  cuius  reliquias  a  fe  primum  de* 
te<n:as  in  pppido  Olten  ingeniofiflimus  m&tyt 
integritati  reftituere  fludet,     Eft  vero  infcri- 

ptio  fere  tajis:    AV  GAIO  NERONI 

VLTRA  IVR  .  • .  •  VALL  ROMAN  INVIf 
CEPTV  SVP..  AN..  ISANI  VLTINA... 
, .. .  NAV  STANTES  POSVERVNT.  Hoc 
ita  fere  auiflor  explet:  Jnntmoriam  (vel  et* 
iam  Imperatari)  Augufto  Caio  Neroni  vBra 
Jurae  ( vel  Juraffi)  vallum  Romanis  inuii  coe* 
P^umfupra  Aram  (vel  Aram  amnem)  vicarA 
f^lfmatenfes  nautae  ftantes  pofummt.  Nequt 
}id  tamen  piane  perfpicua  eft  mens  infcripdo* 
nis,  nifi  quod  documento  eft  antiquitatis  'vr« 
bis  Olien,  feamque  oHiii  f^ltinam,  (vel  f^lti^ 
num  potius)  appellatam  efie  oOendat.  Alia 
^uaedam  fauius  vrbis  memorabilia  ex  aeud 
m^dio  fcite  illuOranmr. 


ffi  mn^ 


4^8  11.  DtlibritnouU. 

^  VifuUciae  facri  gemralif  concilii  Conflan^ 
iienJiT,  queis  S^fiionum  IV  et  V.  autbo- 
ritas  oecumenica  vindicatur.  Pragac, 
apud  Wolfg,  Gcrle.  1781.  o<5.  VI  pl. 

AcSa  agit  aucflor  igndtus,  ct  a  dodiflimis 
fheologis  ecclefiae  Romanae,  Gallicanis  prae« 

ftrim,    VtNATALE   ALEXANPRO,    BOS- 

svETO,  aliis,  iam  decertatas  lites  renouat. 
Immodicos  aucfloritatis  pontificiae  cultores, 
notum  e(i,  robur  ledionis  IV  et  V.  fynodi 
Conflantienfis,  quarnm  decr^to  difertifllme 
l^flerta  eft  conciliis  oecumenicis  indiuifa  po- 
tefias  fuprema  in  ecclefia ,  et  ecclefiam  vni- 
ueriale(n  repraefentandi  dignitas,  numquam 
non  fluduifte  infringere,  dum  vcl  eleuarent 
^iatholicam  audoritatciii  concilii  huius,  vel  de« 
creta  ibi  dc  fupremo  conciliigeneralis  hono- 
re  promulgata  pertinuiffc  tantum  ad  ifla  tcm- 
pora  fingercnt,  quibus  nimirum  fchifmatp 
dilacerata  cfTct  ccdcfia.  Has  igitur  obiedio- 
ncs,  et,  quibus  illae  fulciri  folebant  a  b  e  l- 
I.ARMIN0,  schellstrateniOj  et 
|iuius  familiae  fcriptoribus,  argumcnta  per- 
fenfet  ac  diluit  audlor  harum  vindiciarum,  fo- 
lide  quidem  fatis  et  accurate  ( nam  haec  res 
et  per  fe  luce  meridiana  ciarior,  ct  occupata 
iam  efl  a  docliflimis  viris)  fcd  nimis  anxium 
ie  gerit  caufae  coofeflaeac  liquidae  adoreniy 

vt 


Stepting^tmminmm  Uterarum.  '4f^ 

vt  qiu  potenit  vlteritis  progredi/et  fub  impe* 
rio  I O  S  E  P  H I  fecundi  debebat  etiam..  De- 
nique  vero  Ailo  non  folum  inuenuflo ,  (ed 
impuro.et  plane  horrido  vtitur, 


CIari(Cmi  ac  magnifici  viri  lOSCPHt 
STEPLiNG,  iir  vniu.  Pragenfi  aa.  IL 
et  philof.  D.  difdplinar.  mathem.  et  phy- 
fic.  Caefareo  -  regii  PraeHdis  acDiredlo- 
ris  etc.  Literanm  cotnmercitm  eruditi 
iu  n  priniis  argumeuii,  Wratislauiae  fuqit* 
Guil.TIieoph.Kornii.  i^gx.  8.  pagg.  66%, 

.  Rarum  e(l  noftro  tempore,  virorum  docJo- 
riim  epiftoias  amebaeas  de  rebus  ad  literaruo^ 
fludia  fpei^antibus  in  lucem  emitti.  Quod 
oam  ojim  facpius  fieret,  non  parua  inde  in* 
crementa  lucratae  funt  variae  eruditionis  par. 
tes,  et  exfiiterunt  fitnul  ingenii,  fcientiaeque 
daciflimorum  virorum  documenta,  quafi  do« 
nieHica  et  minime  fallacia,  l^uae  ciini  frudin 
infigni  et  voluptate  magna  verfarentur.  Ha»* 
bent  hae  quoque  epiOolae  a  CL  jstepliN'^ 
G I  o,  et  ad  eumdem  fcriptae,  bas  virtiites^quaet 
illas  cognitu  lcdluque  dignas  redditurae'  funt 
Qmnibus,  qui  hoc  genus  librorum  adamant^ 
In  primis  bene  pafcentur  illarum  leAiond 
quotquoc  drtes  mathematicas  etphyficasco^ 


4f O  ll.  De  Htiris  nGiSfi       V 

jgnoramus.     At  neque  operae  neque  glorh!^ 
magnae  laborem  perfeck,  quisqgis  eft,  quiun 
famen,  fi  quis  alius,  is  effet  fcriptor  Herodja^ ' 
nus,  in  cuius  libris,   turpiter  iane  deprauati^ 
idcuria  Hbrariorum  et  editorum  ac  fatis  diu ' 
temere  rieglertis,  partim  fanandis  et  cxp04 
licndis  partim  intcrpretandis  vtiliter  defudarc ' 
dtque  meritum  et  decus  praeclanim  compar»^  ^ 
re  fibi  potuiffet.     Quam  quidem  opporcunU 
tatcm  adeo  fpreuit  hic  cditor,  vt  ulanc  feci>- 
rus  et  imparatus  ad  iOum  recognoicendi  et  iU 
luflrandi  Herodiani   laborem  accefliffc,   ac 
tnercenarii  infhir  in  illo  verfatus  cffe  fatis  fe* 
flinanter,  vidcatur.     Textnm  henk.  ste» 
p  H  A  N I  fideliter  iterari  curauk ;  emendatio» 
n6s  eius  ^t  conie(fburas  ipfi  textui  temere  in- 
felruit  rer^  bmncs      RQltqba  omnia  lcifHonii 
verae  vel  probabilioris  explorandae  praefidiOL 

f^ft.ZANBTTl     et    BONGIOVANNl     k. 

dliones  varias  ad  Herodianum  e  cod.  mC  bi- 
bliothecae  S.  Marci,  alia)  vel  ignorauk  vcl  < 
neglexit.  politiani  verfionem  addidit^  ' 
quae  tamen  quum  libera  fit^  vt  in  illa  Hero* 
dianum  agnofcere ,  stephano  iudice;  3 
demum  poillnt,  qui  magnum  in  Graecae  liii« 
guae  cognitionc  progreffum  fecerunt,  parum 
lan^  accommodata  cfi  ad  confilium  editoni^ 
tironibas  quam  inaximc  gratum  fadcDdi.  Ii« 
-  '  *  cce 


tJirodiani  hi/hrkrum  ii6ri  Vlll.    4^1 

ifeefcnim  fGribat,  fc  hanc  vcrfioncm  fro  ver^ 
borumetfonfusexigentia  paulo  immutauifrc| 
vix  tamcn  vcftigium  aliquod  immutationis 
comparando  deprefacndimus.  Denique  ad. 
iecit  notulas  quasdam  stefhani,  mem- 
Hiiy  s Y L B V R G 1 1 que.  Rcccntiorcs  enim 
alii,  QuiHerodiano  iiluftrando  cum  fruau 
Ct  laude  operam  dederunt,  prorfum  non  in- 
liotuerunt  iiomini.  ExfpciSamus  igitur  ad. 
huc  Herodiani  editionem ,  quam  nuper  pol* 
Jicjtu^ eft  Ci.  in M r s c H. 


^  Lugduni  Batauorum  prodierunt  quidam  \u 
Brianatomici,  audlorc  CI.  SANniFORt 
iique  commendationc  digniflimi,  quippe  et 
xiaturam  ad  viuum  exprimunt  figurffc  nitidif- 
fiinae,  et  Jucida  atque  terfa  orationc  defcri- 
bunrur  res.  Sed  Jubet  to^  percenfere  ordine 
tcmporis,  quo  apparuerunt.     • 

'      I.    EDVARD.    SANDIFORT,  Pro^Anat 

Tabulae  inteflini,  L  B.  ap.  v.  d.  Eyk  et 

^  Vygh.  1780.  4.  c.  figg.  aen.  quinque,  50  p. 

Si  verum  eft  et  experientia  coniprobatum. 

arduam,  fed  fumme  njeceflariam  operam  efle, 

ft|0  quodque  vifcus  loco  et  nexu  demonnranl 

di  et  artificiofe  exprimendi,   dubitari  nuUo 

^nodo  poteft^    quin  Cl.    s  a  n  p ip  o  R  •?  y  ^ 

Ff  :fe  laude^ 


4f  i  tl.  Oi  tibri^  nouh. 

lattdes  et  plauTus  proborum  mereattkr^  dadi 
defcriptionem  et  fitum  inteflini  duodeni  ad 
naturam  quinque  tabuiis  delini^andutn  cura* 
bat.  Nam  et  illud  ab  anteriori  et  pofleriori^ 
▼BCtto  et  pleno,  integro  et  apcrto  ventriculoi 
fiftit,  et  dexnre  defcribii.  Hinc  cflpite  prioM) 
vniuerfe  refert  (itum  decurfumque  duodcnii 
iecundo  praepai^ationeS|  iconfi  aptas,  enarrati 
tertio  figuras  explanat 

*  ^  EP.  SANDiFORT  Icotles  heriliae  10« 
guinalis  congenitae  L  R.  ap.  v.  d.  Eyt 
et  Vygh  1781.  4*  c  tabb.  aea.  quatuor» 

.  Efl  hernia  cong^nita,  n  qua  alia,  curatiorl 
anatomicorum  inquifitione  digna,  quia  inde 
inagna  operatort  lux  accenditur.  Habet  au« 
tem  cl.  SANDit^ORT  hoc  veiuti  priuuoi 
atque  proprium ,  vt  figuris  fuis  morbofuoi 
partium,  iitum  exprimendum  curaret,  ether^ 
niae  iaguinaliscongenitae  defcriptionem  vbe. 
riorem  e  cadaueris  fedione  daret,  in  bac  pe^ 
fitonaeum  nfequaquam,  vt  iii  reliquis  formiS| 
in  faccum  extendi ,  fed  vbi  elongata  ipCul 
per  anuium  exabdomineprodu(Sio  noncon- 
trreuit,  violenta  preffione  deorfum  ferri  omeiw 
fum  vei  inteflinn,  et  teHis  membrana  conti» 
ii^ri  ofiendcret ,  inque  eo  caufam  latere  do« 
^eret,  qiiatVapeirto  faccOi  xiuddi  cobfpiciatui^ 

tcfti$. 


Sandifirfi  tabutai  inteftmi  ete.     4f  | 

4tQ!s.     Ha^c  et  alia  plura  kuc  fpedantiado^ 
^e  vir  cL  demonflrauitr 

3.  ^D.  SANDIFORT  Defcriptio  inufcu. 
loraai  hominis,  L.  B.  ap,  eosd.  i^gn  4. 

Pgg.  340. 
£fl  ifla  mufculorum  hifloria  magno  cum 
labore  ac  fludio  confcripta  idco,  vt  haberent 
ledlores  ali^uod  compendium,  tabulis  al* 
B I N I  refpondens.  Quae  opera  quam  dura 
ct  improba  fit,  ii  auflori  cli^rifllmo  facile  cre- 
deht,  qui  finjili  vja  ingrcili  fqnt.  Hinc  vbi- 
que  fequitur  a  l  b  i  n  v  m  ,  onendit,  qua  ia 
tibula,  et  quid  fignificarit ,  addit ,  quae  e  v- 
STAGHivs  habet,  interdum  nec  alios  te- 
fles  omitiit,  v.  c.  v  A  l  s  a  l  v  a  m,  d  v  v  e  r- 

NOIVM,    VESALIVM,     SANTORINVM, 
COWPERVM,    VERHEYENVM,    CASSE- 

R  I V  M,  idque  potiflimum  in  fedione  prima^ 
quae  mufculorum  in  fingulis  corporis  regio: 
hibus  enumerationem  vniucrfe  coinpleclitur, 
Jn  fedione  vero  fecunda.  fingulatim  omnes 
percenfet,"  cum  memoratione  tabulae  al^, 
.  B I N I  vel  E  V  s  T  A  C  H 1 1.  Dcfcriptio  ac- 
curata  et  perfeda  efl,  oraiio,  quoad  eius  fieri 
potefl,  pura,  denique  vfus^reuiter  didus^ 
hinc  in  certam  fpem  ingredimur,  Fore,  vt 
haec  mufculorum  hinoria  cuiqtie  anatomes 
lludiofo  auro  carior  breui  reputctiur.  Rari 
.*    .  Ff  3  CDim 


4f4  ^^*  Dtjibritfumit. 

eoim  funt  aDQftHuici,  qui  tale  opus  doAua 
(^ribere  vel  pofliat,  st\  velint. 


1^9  Soleit,  adori  par  kf  Tanrirqtuf  fitr  b 
mont  Gotthardt  Diflertation  dc  M  le 
paron  de  z  tj  r  l  a  u  b  e  n  ,  Comman- 
dcur  de  T  Ordre  Royal  et  militaire  de  S. 
Louis,  Licutcnant  *  Gencral  des  Armect 
du  Roy  ctc,  dediee  a  la  Societe  Helvcti- 
que,  aflembee  a  Olten,  le  13  May,  1781. 
Turici  apud  OrcUum  ct  focios^  1782.  4 
mai,  I(  pl.  c.  dim. 

pcritifliinum  fe  patriarum  antiquitatum  vi- 
fum  ct  Mufarum  familiari  cohfortio  innutri* 
tuin  quam  maxime  aliis  iam  pluribus  ingenii 
monumcntis  probauit  auflor,  licct  Marti  fua 
(ludia  proprie  addixcrit.  DocTle  cxplicat  gcm* 
mam  in  mufeo  Florentino  fcruatam,  ct  a 
O  o  XI 1  o  dcfcriptam ,  vcl  potius  vberius  illu* 
flrat  obferuationes  g  o  r  1 1  de  hac  gemma» 
("Gemm.  antiqu.  T.  II.  tab.  XIV.  nr.  1.  p.  3^) 
Corne  »Ia  nimirum  efl,  p^u]lo  inclegantius, 
quam  vt  pofTit  a  Romano  artifice  profefla 
putari,  fculpta,  figuram  habens  iuucnis  capite 
^diato,  dextram  exporrigcntis,  finiflra  virgara 
tenentis,  infiflentis  fundamento,  quod  fefo 
^toUit  fuDcr  montium  promincntium  aofra. 
^         •  dttSj 


Zttr-LMbm  de  Sok  Taurlfcis  culto.  Hf^jf 

^us;  sid  dextnim  latus  legitur  vox  TAVPIC» 
ai  finiftrum  apparct  capra  barbata,  cornubus 
duobus  acutis,  ^erfus  dextram  procedens. 
Solis  iiacc  fymbola  efle,lucnJenter  apparer,  et 
iimillima  t{\  iigura  (latuae  Solis  Rhodienn. 
Vocem  TAVPIC  pro  Taurifci  infcriptaiti  ief- 
fe,  more  antiquo,  Graecas  literas  in  artificum' 
eperibus  immifcendi  Latinis,  flatuit  AiaHor. 
Sokm  vero  ab  antiquis  Gallis  adoratum  efle, 
alia  vetuflatis  documenta  declarant.  Taurifcoi 
autem,  Gallicam  origine,  e  Prouincia  deduf 
<S:)am,  Heluetis  vicinam  in  Alpibus  genlein, 
quac  et  Ttiricum,  vrbeni,  ftruxifle  diciturj 
gemmam  iftam  Florentinam  Soti  dcdicafle,- 
admodum  efl  verifimile.  Nomen  Taurifco*  . 
rum  a  vocc  Celtica  Taur,  quae  montem  figni^ 
ficat,  deriuatur.  Illis  inter  Alpes,  quas  incot* 
lcbant,  propria  in  prinm  fedcrs  fuit  mons,  qui 
iam  ante  Chriflianae  religionis  initia,  nomen  . 
Gotthurdt  geflit,  ct  qui  ab  antiquis  fcriptori- 
hus  fummae  ^lpes  vocari  folet,  quem  vera 
picdio  aeuoChriflianicognominicuidamSan-  > 
^o  Gctthnrdo,  epifcopo  Hildeficnfi,  quenl  . 
feculo  XH.  Innoccn.tius  II,  l\  R.  Ganonilauit, 
facrum  fecerunt.  Nomcn  vero  illud,  (jp/fr 
hard,  Celtico  de  fontc  fluxit ;  ardh  antiquis  . 
firitannis  idem  erat,  qupd.  Latinis  jff(fi/f»i/^; 
Qotihardt  itaoue  vtVDeimfnmmum  vcl  locum 
Ff  4  Dei 


4Ttf  /^-  tti  SMi  usnif^ 

DeiJUmmitihrationifaeratumGgailiesiL  Va^ 
^ttur  et  mo$Uet  illi  m  gemma  Taurifca,  ct 
Solif,  Dei  fummi,  iniignia.      Capra  autetn, 
,^uae  in  eadem  confpicitur^ex  illo  genere  e(^ 
^ttod  alct.f  appeliatur ;    harum  enim  Caefar 
(B.  G.  VL  i6,)  confimikm  cafris  figuram  effk 
leAatur.     Incolae  pagi  l/^ramntfis,  qui  et  ipfi 
i  Taurifcis  delcendunt,^  et  montis  Gottbardt 
li5die  Domini  funt,  ifl  araiis  fuis  adhuc  ba» 
bent  taiCrum  firum,  a  qua  et  nomen  ^Vi  ge- 
runt      ^r  enim  f.  .Uren  antiquis  Galtis  et 
Germanis,  et  hodie  odhuc  Heluetiae  regio4 
num  quarumdam  incolis,  iaurum  valet,  fed 
genus  tauri,  quod  Romani  vrum  vocarunt 
Fari  modo  a  Xaurifcis,  in  Noricum  et  Pan- 
noniam  migrantibus»^  cognatum  fere  nomea 
liada  e(l  Siiriae  marchionatuf,  a  voce  Gcrma* 
flica  Stier.    d  e  it  v  i  v  s  autem  (ad  Virg.  G^ 
ftrg.  lib.  II.  c,  ^74.)  vrof  dici  d^o  rm  oofmf 
t  montibus,  air,  et  in  r  v  d  b  e  c  k  1 1  Atlaa* 
tlds  or,  ur,  urd  valere  loca  falubria  ei  rftpilmf 
affifa,  docemur.     Apparer  iiaque,  quam  bene 
llaec  omnia  cpnueniant  fecum.     VetufliiTima 
inentio,  quam  reperimuS»  Kramae,  vcl  yoHit 
itxx  pagelii  l^raniae  tl\  t  fec.  XL  apad  h  Eft« 
M  A  M  N  V  M  ContraAum,  qui  iti  chronico  ad 
••  751.  narrat :  Eto,  j4ugiai  Abbaf,  a  Theth 
Mt^  ok  9dim  Cofoli  im  yrMfuam  nkgatia 


Zur-Lmibm  M  ^  Tmr^  eulto.  ^^f 

^f/l^  ita  enim  refcribit  Au<^or  generq{iilimu8 
e  CQdice  ReichenauieDn  einsdem  fere,  qua  vi« 
xit  HERMANNvs,  aetatis,  qnum  edita  tt* 
empla  omnia  falib  habeant:  inMuraniam. 

AccelTit  eruditis  his  obferuationibus ,  ^n- 
^uibus  tamen  de  Franitfifif  pagi  originibui 
plura  ^ommemorantur,  quam  de  Sole  Tauri* 
Jcis  adorato,  pppcndicula  de  infcriptionc  lapi. 
dari  antiqua,  cuius  reliquias  a  fe  primum  de* 
te<flas  in  oppido  Olten  ingcniofiflimus  au(Sot 
intcgritati  reflituere  fludet.     Eft  vero  infcri- 

.  ptio  fere  tajis:    AV  GAIO  NERONI 

VLTRA  IVR  . .  • .  VALL  ROMAN  INVIf 
CEPTV  SVP..  AN..  ISANI  VLTINA... 
....  NAV  STANTES  POSVERVNT.  Hoc 
ita  fere  auclor  explet:  Jnmmoriam  (vel  et. 
iam  Imperatari)  Augufto  Caio  Neroni  vUra 
Jurae  ( vel  Juraffi)  vallum  Romanis  inuii  coe* 
ptum  fupra  Aram  (vel  Aram  amnm)  vicarA 
J^Itinatettfes  nautae  ftantes  pofiurunU  Nequt 
t\c  tamen  plane  perfpicua  eft  mens  infcriptio* 
nis,  nifi  quod  documento  eft  antiquitatis  'vr« 
bis  dlten,  eamque  oHm  f^ltinam,  (vel  Flti^ 
num  potius)  appellatam  efie  oOendat.  Alia 
^uaedam  huius  vrbis  memorabilia  ex  aeu4 
medio  fcite  illuOranmr. 


ffi  nm 


4^8  •'^*  De" librif  wmf. 

•^  Vindidae  facri  gewralis  coneilii  Con/lm^ 
iienJiT,  queis  S^nrionum  IV  et  V.  autho- 
ritas  oecumenicj  vindicatur.  Pragac, 
apud  Wolfg.  Gcrle,  1781.  o&.  VI  pl. 

A(fla  agit  aucflor  ignotus,  ct  a  docSifGmis 
theo!*3g]S  ecclefiae  Romanae,  Gallicanis  prae« 

f<r:im,    VtNATALE   ALEXANPRO,    BOS* 

svETO,  aiiis,  iam  decertatas  lites  renouat. 
Immodicos  aucfloritatis  pontificiae  cultores, 
notum  e(i,  robur  leHlonis  IV  et  V.  fynodi 
Conftantienfis,  quarum  decr^to  difertifllime 
'i^flerta  eft  conciliis  oecumenicis  indiuifa  po- 
tefUs  fuprema  in  ecclefia ,  et  ccclcfiam  vni- 
uerialem  repraefentandi  dignitas,  numquam 
non  (luduifle  infringere,  dum  vcl  cleuarent 
f atholicam  audoritatcm  concilii  huius,  vel  de- 
creta  ibi  dc  fupremo  concilii  generalis  hono- 
re  promulgata  pertinuifie  tantum  ad  iOa  tcm- 
pora  fingercnt,  quibus  mmirum  fchifmatfj 
dilacerata  cfTet  ecdefia.  Has  igitur  obie(flio- 
nes,  et,  quibus  illae  fulciri  folebant  a  b  e  l- 

I.ARMINO,     SCHELLSTRATENIO^     Ct 

|iuius  famillae  fcriptoribus ,  argumcnta  per- 
^nfet  ac  dilult  audor  harum  vindiciarum,  fo- 
lide  quidem  fatis  ct  accurate  ( nam  hacc  res 
et  per  fe  luce  meridiana  ciarior,  et  occupqta 
iam  efl  a  doclifllimis  viris)  fed  nimis  anxium 
ie  gerit  caufae  coofeflacacliquidaeadorem, 

vt 


Stepting^tomminium  Uterarum.  '4f^ 

vt  qui  potcr^  vlterios  progredi,"  et  fub  inipe* 
rio  I O  S  E  P  H I  fuundi  debebat  etiam..  De* 
luque  vero  flilo  non  folum  inuenuflo ,  fed 
iinpuro.et  plane  horrido  vtitur, 

Clarifllimi  ac  magnifici  viri  iosE?Ht 
8TEPLING,  iir  vniu.  Prdgen(i  aa.  IL 
ct  philof.  D.  difciplinar.  mathem.  et  phy- 
fic.  Caefareo  -  regii  Praefidis  acDiredlo- 
ris  etc.  Literanm  coinmercium  eruditi 
eu  n  priniis  argumeuii  Wratislauiae  fuqit* 
Guil.Theoph.Kornii.  178^.  8.  pagg.  66%, 

,  Rarum  ert  noftro  tempore,  vironim  dodJo- 
ri\n\  'epiftolas  amebaeas  de  rebus  ad  literaruip 
iludia  fped:antibus  in  lucem  cmitti.  Quod 
ouiu  o|im  facpius  iieret,  :non  parua  inde  in* 
crementa  lucratae  funt  variae  eruditionis  par« 
tes ,  et  exlHterunt  fiinul  ingenii,  fcientiaequc 
ciari/Iliiiorum  virorum  documenta,  quafi  do« 
niefiica  et  minime  fallacia,  l^uac  cunifruda 
infigni  et  voluptate  magna  verfarcntur.  Ha** 
bent  hae  quo()ue  epiOolae  a  CL  j9TEPLIN'> 
G I  o,et  ad  eumdem  fcriptae^has  virtutes^quaei 
illas  cognitu  leduque  dignas  redditurac  funl 
Qmnibus,  qui  hoc  genus  librorum  adamantk 
In  primis  bene  palbentur  illarum  lcdiond 
^uotquoc  artes  mathcmaticas  et  phyficas  cq^ 


0q  II.  Di  Brii  mm, 

ImH,  fea  potius  tmering  cogfiitat  halmt 
Quaroquam  enim  ta  mQUis  etiam  attingQDtar 
^uaeQioQfS  philorophtcae,  ct  theologicae; 
tamen  illarum  artium  lariffim^  canipo  plera^ 
i|ue  argumeota  dedu<f):)  fuQt»  quae  tratflantui; 
et  de  auibus  fuas  obferuationes,  iudicia,  et 
inuenta  fecum  communicarunt  inuicem  illi 
tiri,  quorum  epiftolae  hac  fyllogc  comprc- 
henduntur,  Sunt  vero  praeter  s  t  fi  p  1. 1  k- 
01 VM,    nomina    quaeaam   claridima,    vt 

^OLPIli  KVtERI,  NOLLETI,  DELA- 
lCALLtl,    B09C0VICHI1,    HELLil,   et 

fltiorum,  a  quibus  nihil  vile,  nihil  ludicrum 
»ut  mediocre  exfpedare  fas  erat.  Quo  au. 
tetti  ad  iegenda^  has  epiftolas  alliciantur,  qui* 
kus  iliarum  nondum  e(\  copia  fa<fla,  argu* 
menta  quarumdam  breuiter  exponemus.  Sant 
vero  CX^  numero.  In  his  nulla  eO ,  quae 
nihil  comineat  praeter  <^ciofa  alloquia  er 
iamiliarea  amicorum  iermones.  Cum  ^o  l. 
y  I  o,  cuius  magni  philofopbi  cogirata  nemo 
luc  fiiie  admirationis  quodam  fenfu  perleget, 

Srimamus'  mStor  hutus  commercii  praecipud 
iflerit  de  lege  Leibniri^na  virium  viuar^m, 
^e  virtbus  animarum,  de  re(9a  tangente  cur- 
isam  in  pundo,  de  fyflemate  hannoniae  prae- 
(bbilitae,  de  peccato  phrlofophico,  de  iuni* 
£catioMJiomidia  ex  menle  FroteAanifaiii  tr 
%   :  Catho. 


Stepting  immtf^dkiii  Mtmtnt.    i0t 

Oitbolicorctni.  Cum  stscRd;  S.I;etPro£ 
JngoIOad.  colloquitur  de  variis  pkckis  philo'* 
ibpbiae  Wolfianae,  de  continuo  et  diuifibilt» 
late  continui.      Ex  Hissto,  S.  I.  et  Pro£ 
IngoKlad.  quaerit,  de  fententiis  c  a s ili k i  tt 
^FLAKSTEEDii  drca  flellae  polaris  iaticuiL 
dnem ,  acciptt  ab  illo  faiflam  obferuationend 
Mercurii  per  difcum  fdis  transeuntis;  receni 
kt  fuam  de  fixarum    parallaxi   fententiam^ 
{)roponit  dubia  oontra  fynopfin  anaflromiae 
cometiae  Halieiana^,  et  hypotbefin  DBtAt 
H I R 1 1  in  computandis  tabulis  lunaribus^et& 
XAiRivs  laudatus,  quod  obferuationibuft 
iiiis  conflrmetur  fyflema  n  e  w  t  o  n  i,  et  ro^ 
Igatus ,  vt  quid  de  adiundis  velocitatis  come^ 
tae  fentiat,  exponat^  difTerenti^m  cometat 
velocitatis  compenfatione  opus  non  haber# 
demonflrat,  et  de  aKis  rebus  obfertfata  ac  iui 
dicia  fua  cum  illo  communicat.     xrEKQA 
L  i  N  G  E  N  i  V  s,  S.  I.  et  Indiarum  geographuk 
in  auia  Hifpanica,  refert  de  feruore  HifpaAo- 
rum  in  addifcenda  mathefi,  de  Regis  muni* 
ficentia  in  comparandis  inflrumentis;   viam 
in  niari  explorari  neque  per  funiculum  nequ<» 
per  acum  magneticum  tuto  pofle,  agriofdt} 
conciliat  iuter  fe  Hifpanorum  et  Oallorum  do 
itguri»  telluris  diflenfum ;    ob  inaequalitateoi 
teiefcopiorum  ex  folisfatellituiSlIOiibiilimep. 

fiooi* 


4^2  -  JL  DiMrismmf.^  ' 

iionibus  et  etnernohibus  locorum  latitadiaes 
vix  accurate  defiDiri  pofTe,  ceofet.  Cucn 
M  V  B  E  R  T 1  o,  S.  L  et  Pro£  Wirceburg.  mul- 
ta  ia  pritnis  per  literas  contulit  de  connruen» 
dis  idoneit  tnnruuientis  variis^  fpeculo  par^ 
bolico,  quadraote  et  borologio  anronomico^ 
niicrometro,  macfaina  planetarum  ab  hv* 
B6RTIO  inuenta,  et  aliis.  —  Sed  fere  de- 
icribenda  efleuit  epiflolarum  omnium,  in  pri» 
mis  illarum  argiimenta,    quas  commutauic 

8T6PLINGIVS  CUm   NOLLETO,  EVLE-' 
RO,    TESSANECKIO,    BOSCOVICHIO, 

OESTERREiCHBRO  etc.  fi  otiidquid  vd 
^  m^xime  grauioris  momenti  ineflet ,  delibare 
cuperemus.  Rerum  pondus  compenfat  liiii 
fimplicitatem ,  faepe"  et  ineiegandam.  la 
theologia,  qui  voiuerint,  cognoicent  stbp* 
L 1 N  G  V  M  ncerriinum  et  inexor<)bilem  fidet 
Catholicae  propugnatorem  aduerfus  Frote* 
ftaptes. 


Anweifung  einei  Adepti,  hermetifihe  Sckrif' 
ten  nutzlich  zu  Ufen  etc.  i.  e.  Ifagoge  A- 
depti  ad  fcripta  hermetica  rite  intelligen- 
da,  notis  inflrudla  et  typis  commifla  t 

^   Murario  yvt^uos.  iibero.    LipC  1782«  8. 

Cauea^ 


JJagogi  adftriptar  hemetka.      463 

c    CaUeat,  quaefo,  cuicunque  fanum  finciput 

eR,  ab  huius^  libelli  iedlione :  non  foium  enim  . 

ne  hllum  quidem  confert  ad  melius  intelU- 

genda  eiusmodi  fcripta,  quae  hermetica  vd* 

cantur,  quaeque  a  ^onnullis  magni  nominis 

cxfolluntur  chemicis;   fed  praeterea  abfurdit 

fima  continet,  quae  ei,  quo  Viuiitius,  tempori, 

•non  exiguo  dedecori  funt.   '  Vt  cnim  taceam 

^fferta  editoris  perquam  inf^mita,  (proceifus 

nimirum,  ab  opdmis  adepli^  propoutos,cum 

cadem  quam  nbn^inarunt  fubftantia,  repeti» 

to%,  minime  cum  illorum.fcriptis  congruere^ 

jilos  n  fermone  claro  vti  videantur,  faifa  pro« 

^nere  experimenta,  vera  autem  aenigmati- 

%m  inuoluere:)  au<5lor  ipfe,  de  lapidis  (icdi* 

<JK  philofophici  virtutibusjoquens,  certilTime 

defipit.     Hic  enim  vitrum  non  folum  dudli«r 

]e,\  malleoque  obtemperans  reddit,  crudos  (1* 

licelB,  ipfius  impofitione,  in  gemmas  pretio«p 

ii(]fimas  conuertit ,  morbos  infanabiles  tollit^ 

miracula  fympathiae  ope  perpetrat,  fefi  quo- 

qiie  ingenii  dotibus  eximiis  Hultos  beat^  prae- 

ripuumque  ingrediens  cuiusdam  natutqf  fpe* 

€mi  efl,  in  quo,  quidquki  jn  fphaera  ignis  et 

aeris,  aquae  et  terrae  lit,  quicquid  cogitatio- 

num  hominum  in  pedlore  reconditarum,  eft, 

auin  etiam  praeterita  etfutura  ipfa^clare  con* 

^idenda  Amt.,  .  Cui  qui  fidcfn»fii9fil/pP^ 

dero 


4H      '      i7/IXr:fi^«Mcfc   V 

^e  poteff,  eapfQi  iiifiiiiabile  eft  i  nmSfgSttp^ 
Anctcyram.  ^ 


T    MMgmmfm  die  neu$  Hiftorie  mndGiOfffkf. 

pkie;  i.e.  ANT.  FKBPER.  BUSCHIN- 

0 1 1  thefaomt  renim  Hifloricamm  rt 
Geograpbicanui].  P.  Xl^J  ciun  i^ 
aeoeis.     Halae  ap.  viduafD  L  L  Cur^ 

-  Qaae  de  Polonia  ioitio  huias  Temi  fu|^ 
^tantur  dilTifrtaeiones,  Infignes  funt,  et  mai^ 
ine  vtiles  ad  cognofcendum  (latum,  peteiib 
tiam,  numerum  incoiarum,  et  diuitias,  Jtuiip 
regni.  Notitiaeadeoaccurataeetprolixae^  qu» 
ks  hae  fnnt,  a  nemine  antea  in  publicam  lu^ 
cem  cmiffae  fuerunt.  Sequuntur,deiode  ci^ 
feruata  clrca  rem  miiitarem,  quae  curo  editoft 
aliquot  abliinc  anniscommunricataefunt,quo« 
rumque  auAorem  detegere  non  potoit.  Di6 
fertatioiies  adRuffiam  pertinentes  etiamfi  nott 
omiiino  nouae  funt,  tanten  bac  forma  et  lim 

Sa  huic  Tdmo  inferi  merebantuh  Primt 
it  narrattionem  de  inuentis  a  Ruflis  fa£Hs 
sn  mari  A(iae  et  Aii>ericae  interiacenti,  avdo^ 
re  PALLA8,  qua  celeberrimi  c o X 1 1,  Afu 
gli ,  liber  in  compendiom  redados  eft.  EjI 
eilmdari^  P«tr^alitixHKhi(b£iM*fMgi|^ 
V   '-•  pliic# 


«hioo  anni  1711.  tbtadrce  verr^  eft  H  KAfiit^ 
Ver(io  eenficiebatur,  priusquam  notum  erat 
cl  BiisGHiNaio  ipfuiti  rALLAS  ex  Vim 
%t\\o  Coxiano  eam  particnlam,  quaerescon* 
.linebai  ioMibris  Germatitcis  h^ndum  expofi* 
taS|  in  vium  Geritianorum  fupplementis  fiMS 
^rdilibus  tnferuifTe.  Attamc^  don  poenituic 
.tditorem^  primum  FAiLAsit  Opufculttm 
incliefaurum  fuum  intuliiFe*-  Altera  commeil* 
.tatio  aiiiLLBRi  de  gentibus,  quae  oiiiti 
.^ufl[iamincoluerunt,theotifca  lingua  nondtim 
:^rodierat  Tertia  eodem  m  ii  l  1  e  r  o  aii.. 
.  :Aore  de  epiApla  agit,  quati)  Ludouicus  XIIJL 
jltx  Galliae  ad  Tgar  Michael  Fedrovitcfa  a* 
Uaf  fi:ripfi(le.dioitur.  Qjiarta  de  conflitutin* 
De  imperii  regnante  Petro  11.  Quinta  pfa}rli« 
.eiis  et  tiietereolotis  commendanda  e/t.  Coti- 
tinet  frigoris  dekriptionem  quod  expertus  eft 
jibl*i8ls  in  Siberia,  et  ifinDiBTOK 
>nglu8  in  America  Septentriottab.  Foflre* 
|na  defcriptio  ex  transadionibtM  pbilofopbi- 
cis  defumta  efl.  His  dilfertationibus  deRul^ 
fia  tnuSantibus  fubiiciuntiir  doenmentii ,  ^0%^ 
|>us  vita  Co.nids  de  Mttnic^  fuperioHbu^  tm^ 
mis  fulius  exppGta  emendatqr  et  cenfirfDtftA* 
Condant  vero  faaec  epillolis  ab  ipfo  Comite 
j4  patrem  ftium  et  Imperatricem  Ru0bruh| 
Catbaripam  1^|    aj^teif^a  fauiMS  yel^Bfione; 


466  11.  Dt  libris  nomi. 

icriptts,  item  Ktwris  a  Regc.BorufTorum  Fridc* 

:rico  U.  ad  cuiKjem  datis.     Ref  flj^tifticacTS. 

•lenae  et  Poninieraniae^iDnlrunV^fine  dubio 

•  lucis  aflerent  tabutae  illae,  quae  qijinto  loco 

•huiusTQmi  cxhibentur.     Sexta  ^trs  fifiit  ci- 

«talogum  clericorum  Sardiniae.     Tandcm'! 

•'  commentationes  ad  SinenGum  res  fpedantcs 

.  tomum  hunc  claudunt.     Harum'  prima  cort- 

tinet  Amioti  obferuationes  fuper  3  cenfibiH 

*Sinenfium,  qui  memorantiir  in  fexto  voiooH- 

^ne  Memciref  cihuernant  P  hifioire  ~  desChi- 

noir,  a  Paris  1780^  adiedis  notis  cdeb.  db 

/gvignes.      liidicat  de  gvignes,  Si» 

nenlium  rcgnum  nondum  comple<fli  120  d^ 

cies   centena  millia  hominum.      Haec  licet 

comu>entatio  iain  in  Diario  Gallico  ^ovrmi 

des  ScQvans  comparuerit,  epiftola  tamen  I^ 

foitae  I.  F.  GERiiLLON  ad  Reu.  frain 

cois  nB  LA  CHAisB,  Confefforero Rcw 

gis  Chrinianiflimi  a.  i6%9^  nunc  primum  pro. 

dit.     Intecprctis  tum  munere  fungebatur,  mif» 

fus  ab  Imperatore  Sinenfium  ad  legato6  Ruf- 

jxcos  in  T^tftarte  Orientali  cum  Sinehfibos 

pacem  fancituros.    Varia  narrat  dc  iiegotio 

libi  demandato,  miffionariis  etc 


Corollariiim  ad  notitiam  de  libro  cl.  db 
R  a.s^i/  quam  dedimus  ^pra  p.  s89*  ' 


CoroOat.  ad  nctit.  libri  d.  4e  RogL    46^ 

KEki^iic^lrTvs  ad  cbd.  15^.  monuit^ 
fomnium  Mordeqai  ibi  extare  Cbaldaice.  1« 
*dem  fomnium  inter  contenta  codicuiii  380  et 
•394  refert.  Minus  rcd.eigittir  cJ.  d  e  r  o  s  s  t 
•I.  c.  p.  leS.  afHrmat,  ignotum  efTe,  quinam 
codices  extra  Italiam  additamenta  haec  libeUi 
Efther  referant.  Muitus  eft  idem  auiflor  in 
laudanda  pamphran  Cbaldaica  i  Sani.  VI,  19. 

3uam'in  codicePontiHcio  inuenit ;  atque  ia« 
e  explicationem,  quim  dedir^  huius  ioci  v^ 
xatiffimi  tuetur.  £x  codice  160.  u  e.  Erfor*- 
ten(i  primo,  quem  inter  et  pontificium  co* 
^nationemintercedere  '^le  fufpicati  fumos 
p.  991.  fimilem  paraphrafin,  fed  paulo  gie« 
niorem  ilia,  quam  exhibet  codex  pontificius^ 
oKm  exfcripfimus ,    his  conceptam  verbisr; 

pj^Ni  N-i3Ji  pyau;  Noy  -^ia^ya  nhoi 

K-13:i  NASn  P^-DHD  Mhnpa  U  percujk 
de /enioribuf  populi  LXXvirof,  qui  erani 
mpl^betmquam  quinqut^inta  fniltia  viroriinK 
Codids  huius  paraphrafis  ab  impreffa  faepe* 
numero  difcedit,  ideoque  dignaefl,  quae  a 
viro  harum  literarttm  peirito  diligenter  Gf^ 
cittiatur. 


Cg  %  111 


TOEB.      BEKQ- 
fiftk    C   O.   HIBBTA. 

pagg.M-)  LibcllfB  parnsc 
poodtfis  «b  ilL  BEBG- 
1«  oiCilBnior,  p^incipe 
'  hMod  A 
[  ccL  Vk;  tcme  argiMif 
pcrciBCQl,  qood  pcrilL 
CBO  VSTKOTITS  (i^trfmknm  Mima-d^ 
cAl  cL  vBBKSBi  VoL  L  P.  L  pag.  ipa) 
?  JiftBMirgor  in^niMt  Plrkiia^aniis 
er  notadoncs,  qoas^ 
ct  Bcaife  |»ffa  cft^  fiifios  dcimbit 
jBL  Andor,  tnrm  hamimr  DOfniDe  noca  cA ; 
\  oBomarios  tcrrac  Glireae  47,  o,  cal* 
I  onidje  s»  4»  magncfiae  alhae  ^  s,  alo» 
9,  o.  OHCtialiB  5,4.  ctpartiom  ac{iio. 
et  voiatffiom  i^  o,  contiact  Fari  nu 
tradatBtcrrafallonoip^qiianEi  in  moocs 
Cffmmd  m  UJam  ioocnioot,  ^>€faMl  AtU^ 
^^A.  Tk  1  pmg.242.J  compofita  cft-e  lerfM 
filiceae  60^  0«  calcariae  s,  7,  magncfiae  alba^ 
o,  S;  alomioo&r  11,  1,  martialis  4,  7.  et  par- 
tiimi  ToiatiliQm  it,  o.  Tandem  in  alk  tcrrs 
fiiUoQnm,  qoam  in  AogBaeilla  icgjlooc;  qoas 


Hampfhire  vdcatur,  ^fibdfttnt,  amlyn  xo(K# 
tota  detegtt  terrae  liliceae  51,  8,  caicariae  3,  a, 
ni^gnedae^  albae  o,  7  alutninafae  15,.  o,  mar« 
ttdlis  3,  7,  ec<jHae  igne  auolant,  15,  ^.  Haeo 
fiiintna  efV  experimentorimi)  tjuae  cuin  hac 
lithomarga  in(lituit  ceL  Vir,  quaeque  fudus 
^efcribcre  litnirutn  anguHia  prohibemur:  fed 
tota  in  hac  analyfl  perfictenda,  tnethodiis  ad* 
hibtta  quatn  maxitne  digna  efl,  quae  aliis  ex« 
ettiplans  ioco  commendetur. 


Butflaiii  CL  SCHWABE,  fcholae  oppi- 
danae  Re<3or,  coepit  nobiliora  Anacre.vntis 
edaria  ferie  programm^tum  illuArare,  Ger- 
manico  fermone.  Initium  fecit  abod.XXVIiry 
quam  rede  pulcherrimis  adnumerat,  et  ia 
qua  ^oeta  magnis  iaudibus  ceiebratam  artetn 
Zeuxis,  quidquid  in  pluribus  grattarutn  eft 
vcnerumque  in  vnutn  congerendi,  inirifice 
imitatus  eft.  Praemiflis  obieruationibus  qui- 
busdain  de  lioc  artificio  poetae^.  duas  veriio* 
nes  Theotifcas  fuppeditat,  ac  diiudxat.  Dc^ 
inde  obferuationes  circa  fingula  verba  et  or« 
nafnenta  or^tionis,  re<ftatnque  iecflionem,  ad* 
dit.  Verf  3.  ntauult  cum  alii$  iectionem  vLOh 
fftvs  tueri  pro  rv^avvfy  fed-  caufatn  aflFert  mi-L 
Bus  idoneaoi,  quia^  fi  Anacreon  rvfo^swfcri^ 
Ggr3  .     pfiflet 


^|ftg         111.  Dt  SbeUir  iuaimidi 
UL  DtiibHHi academcuufchata^s. 

VpfaHat  diflertatiofltm  chemkain  deunr 
hffi  liihomargae  praellde  torb.  kerq- 
^CANN  ventilftndaiii  HfUt  c.  d.  hierta. 
(m.  lul.  itSx.  4*  P^gg*  14*)  Libdlus  paraac 
itioiis,  fed  raagoi  ponderis.ab  ilL  fiERG» 
if  ANN,  chetnicorum,  ni  fallimur,  principe 
„profe£lus  fuo  iure  praefereundus  baud  e(l 
JQ^s  fubiecit  examini  cel«  Vir,  terrae  argillar 
ccae  ad  illud  genus  pertinent,  quod  perilL 
CRONSTBDTivs  {Verftuhetn  Mtneralog. 
cdit  cl.  VBRNSRi  Vol.  L  P.I.  f>^.  ipa) 
Bonune  Uthomargae  inlignioit.  Prima^  cuiot 
charadleres  extemos,  et  mutationes,  quasab 
aqua,  igoe  et  acidis  pafTa  cfl^  fofius  defcribit 
ill.  Audor,  terrae  kmniae  nomine  nota  eft ; 
eiusque  centenarius  terrae  Cliceae  47,  o,  cal* 
^cariae  crudae  5,  4,  magneiiae  albae  5,  a,  alo* 
minofae  t^,  o,  martialts^,^.  etpartium  aqoo- 
£iruni  et  volatilium  17^  o,  continet.  Pari  ra^ 
tione  tradata  terra  fiiUomim^quam  in  monta 
C^nmnd  in  Dalia*  inueniunt ,  fSchtfied,  Acad: 
jlbh.  Th.l  pag.242j  compoHta  efte  terrai 
iiliceae  do,  o,  caicariae  5,  7,  magnedae  albae^ 
o,  ^y  aluminofafi  ii,  ij  martialis  4,  7.  et  par* 
tium  volatilium  18,  o.  Tandem  in  alta  terra 
fojionum^  quam  in  Angliae  jlla  regione,  qoaa 


Hampfhire  vdcatur,  ^fiodiunt,  amlyn  iofti* 
tota  detegk  terrae  liliceae  51,  8,  cakariae  3,  3, 
iu^gnedae^  albae  o,  7  aluininafae  25,^  o,  mar* 
tt^lis  3,  7,  ec  <j«ae  igne  auolant,  15,  ^.  Haec 
£iintBa  eft  experiinentomm  ^  iquae  cuin  hac 
lithouiarga  in(lituit  ceL  Vir,  quaeque  fufius 
^efcribcre  Ittnitum  anguHia  prohibemur:  fed 
tota  in  hac  analyfi  perficienda,  methodtis  ad^ 
hibita  quam  maxime  digna  efl^  quae  aliis  ex« 
ett)plaris  ioco  cDinmendetur. 


Butjlaiii  CL  SCHWABE,  fcholae  oppi- 
danae  Re<3or,  coepit  nobiliora  Auacre.vntis 
cdaria  ferie  programmatutn  illuArare,  Ger- 
manico  fermone*  Initium  fecit  ab  od.  XXVIiry- 
quam  rede  pulcherriinis  adnumerat,  et  iit 
qua^oeta  magnis  iaudibus  celebratam  arteii^ 
Zeuxis,  quidquid  in  pluribus  gratiarum  eft 
vcnerumque  in  vnum  congerendi,  inirifice 
itiiitatus  eA.  Praemiflis  obieruationibus  qui- 
biisdam  de  hoc  artificio  poetac^duas  verlio. 
nes  Theotiicas  fuppeditat»  ac  diiud^cat.  De«« 
inde  obferuationes  circa  fii^gula  verba  et  or« 
namenta  or^tionis,  re<^amque  le(f)ionem,  ad^ 
dit«  Verf  3.  ntauult  cum  aiii$  leciionem  vwh 
fftvs  tueri  pro  rv^avve,  fed*  caufam  affert  mU 
Bus  idoneain,  quii^  fi  Anacreon  rvfo^yiKifcji» 
.    i  Gg:3  .     pfiflet 


^^        JJl,  J)i  l^if  acadmicU 

pfiflet,  librarius  nemo  pro  bac.vocc  voccm 
idiam,  fioe  dubio  fibi  minus  notam,  xci^yf 
repofiturus  eflct;  quafi  fcilicct  librarii  vctcr c$ 
Cumpucris  noflris  prius  larinum  vocabuliun 
l^/nmfittj,  quam  Graccum  xoi^avo^  didiciffc 
putandi  fint  —  TlefCPv^os  verf.  ii.  idem  cflc, 
quod  (jtgXus  nolim  vd  proptcrca  dici ,  quia 
vcrf  7.  alteniip  hoc  vcrbum  dc  re  eadcm  oc- 
corrit  5  cft  v6ro  VQ^Cpvq.  cpitbcton  ni  imuu 
qm  nitentis  fptendtntirque,  quarc  dc  albo,  oi- 
gro,  rubroque  colorc  acquo  iurc  vfurpari 
^oulueuit. 


.  Lipfiae  m.  M»t  b.  a.  diff.  inauguralcra 
tkeolog.  habuit  M.  10.  gottlob  rich. 
T  B  R,  Paflor  prim  ct  Supcrint.  Freybcrgcn- 
^:  Db  Jacobo  Schenkio  in  frriptif  Juif  non 
jinfinomo.  (pagg.  3^  4*)  Minima  partc  It- 
bclli  id  egit,  quod  promittit  titulus.  Nani  de 
Antinomorum  crrorc  primum  pracfetus  dk 
|ufius,  quam  opus  crat.  moshemivm  ]c* 
pius  iulto  putat  de  boc  crrorc  fcnfiiTc,  Anti» 
pomosque  non  modo  Mofaicae  legis  inniti> 
|ionem,fed  omnem  omnino  lcgis  dodrinaas 
•tiam  a  Chriflo  pcrccptam,  fprcoifle,  vt  ad 
ludaeos  vnice  pertinetitcm,  quamquam,  noo 
^imMum  }dcm  err or  fucrit,  fcd  aUi  atrodot» 


ttfckolaftkif.^     '•  J^        471- 

aHf  excufi^tiire  pcccauerint.     Hinc  latius  lanl 
e;^p^iatur,  et  monet,  ndflris  etiam  diebui^" 
eaindem  cantilenam  rcpeti  a  quibusdam,  vt' 
a  sTEiNBARTO,  cuius  de  jdignitate  et 
vfu  V.  T.  in  difciplina  Chrifliana  lententiam^ 
rafutat.     Deinde  ad  ve«eres  Antinomos  redit,-. 
et  quomodo  litem  cum  ilHs  a<flam  putat  di* 
ri^iii  pofTe,  explicat     Tandem  ad  s  c  h  js  n-  - 
K I V  M  fimm  defertur,  in  aula  Henrici,   Sai-  * 
x«niae  ducis^  Freybergenfi  coricionatorem 
et  facrorum  euangelicorum  In  hac  ciuitate  - 
inflauratorem,  nifi  priiuum,  certe  imer  pri-^ 
mos,  Quae  de  illo  ab  aliis  mandata  funt  me* 
moriae,  diligenter  exfcripfit ;  at  fane  non  vi* 
dco,  optrae  pretium  fuiffe  difquirere,  vtrura'^ 
homo  hic,  fatis  obfcurus,  nec  fcriptis  nec  fa-  ' 
ftis  clarus,  propter  pefiimam  et  turbulentifll- 
roam  indolem  ab  optimis  quibusque  Euange- 
licorum  contemtus'  ac  notatus  (aut^or  vefo 
nofter  eiim  propterea  dicit  immorialttate  no^ 
f»mi/^ona/ttm)Antinomusfuerit  nec  ne.  Au- 
(Im  fine  librorum  ab  illo  fcriptorum  notitia, 
ex  rebus  ab  illo  geflis  cnm  dvrtvofjLioLS  et  «Vc- 
lAtus  pertinaciffimaeconuincere.  AucSorvero 
noller  pro  vera  et  orthodoxa  schenkii 
dodrina  e  duabus  fcriptiunculis  eius  inflituit, 
breuem  quidem  fatis,  at  nobis  tamen  longatn 
nimis  apologiam. 

Gg4  Lipfae 


4r*       -WX  B$ 


mSpicHm  cA  CL  le.  9»orci.  bccivi^ 
pcogfafBnune,  qoo  de  vitt  AQteccfforo  « 
JHcmere,  b.  n%n%.  gqttlibb  rRA»> 
K.  1 1,  ekg^tcr  diflcniir.  Nat»  cm  ?.  170$: 
edoc^ciis  dh  aoDHCulo,  lOo  VioaricDfi,  LU 
p(i am  nit0j«  a.  if^  pracccptoccs  fccvtas  e|;fe> 
giis^.K^^friofii,  lUdigcrun),  Cdncadtim,  Ri. 
tiiaum,  aiio%  lireris  biHorids,  pbiloiopbidi 
9^  iuriJicb  bCAC  ionro^os  a.  17^  booorcis 
M^iftri*  mox  it  A^hiarii  6cok.  pbilo£  os- 
dos  cft,  (chol^  apcniit,  et  a.  1737  caofi»  io 
fofo  agcrc  ^oepit.  Inreret  et  (criptit  prae* 
chris  do<f1rio4c  fodc  ^Aom  com  orbc  cfo- 
djto  communica-Jit,  '^ae  icript?  vcKmos  hoc 
libcllo  enumerara)  fed  fcro  £Mis»rano  ocmpe 
i74t»  Profedar  iaris  pobl.  is<|oe  extraoni  ^ 
pellatus  cfl,  cum  Oipcodio  C  tbalcronim,  %, 
ll(fs  aotan  ordioarios  oioralium  ct  poiitPro- 
fdTor.  Nequc  poft  jilud  tempos,  pftcter  me- 
dtocres  hutus  mofleris  reditus,  quid<|08m  be* 
ne5cii  aut  bonoris  academici  babuit  Excni. 
plo  illum  eiTe  cupit  Cl.  c  c  e  1  v  a  viri  rcrrcat 
diligenti^e  et  confti>otjae,  qoeni  imn»cn& 
prorru<:  lccftione  inOFUiftuin  io  rtbus  bifloricii 
viuam  btbliotbecam  appcllnres,  qoi  ofnncs  ie> 
t%  omniotn  aetatoip  hiOoricos  perreptaiicitL 
Taicm  vero  tdnim  ab  exi^uQ  «u^laruin  oo- 

S1C.'0 


M^  fihiib/Hiui    M        4ti 

ttKf^  |rei|QMtat|]m  ^efle,  non  miruRi  tit  fibi 

ifidcri  amplitis,  poOquain  cognouerit,  vulgi^, 

difcentiura  nihil  fcre  fpedarc  et  fufpicere,  ni- 

.jfir  ipeciera  fenfus  fcrientem,  orationi$  fuaui- 

Utem  er  volubilitatein,  ac  nullo  modo  fe  puw 

tare  proficerepoirequidquam  ab  eo  viro,qui 

moribus  antiquam  fimplicitatem  riferret,  ye* 

(^itu  incedcret  alicniore  ab  noilri  feculi  coiU 

fuetudine,  etcuiiiscapillkUTientum  proauorum 

noflrorum    tempore    confedlum   vider^tuc». 

Haec  vero  onmia  ilium  a  tt&o  curfii  noi| 

mocafTe,  et  fuilTe  omnino,  qui  cuin  amarenl 

ortiarentque  viros    dodilTunoi,   multosqud 

Frincipum  aiiacos;  immo  Henricum  Princi*' 

pemSch^arzburgico-  Sondersliufanum  ei  di^ 

gnitatem  Coiuitis  Palatini  Caefarei  a.  1749 

vitro  concefriiTe.     Aniini  eum  integritate  ae 

pietate  infigni,  frugalitate  vero  tanta  fuifie,  v^ 

licet  in  re  permediocrixopfUtutus,  tamen  bi. 

hiiothecam  colligeret  multo  inflrudiflimamy 

.inaxime  in  genere  hiflorico  et  iuridico.     Eic 

Iiuius  bibliothecae  venditione,  quae  pecumt 

fliiffet  coada,  eam  philofophorum  ordini  lc^ 

gauit,  vt  ex  foenore  tum  flipendia  diAf ibuik 

l:entur  literarum  ftudiofis,  tum  al^  quoc^i 

lcgata  certis  perfohis  quibusdam  foluerentur^ 

Dtbiit  10  ooehbatu  d.  XIIII  Sept  a.  1781  tridu^ 


474'       ^^^*  Ds  libeSifhAdemicU 

poft  mtgnutn  ernestivm,   narafino  fe« 
suU. 

Hdmfladu  dUrcrtationcin  medienm ,  prai- 
eipua  hifdropi  oppojtta  rmedia  luftranlem,  pro 
gradu  dodloris  publicc  m.  Augufto  derendit' 

FRIDERICVS    FRANCISCVS    LVDOVI- 

CV8  BODE,  Brunouiccnfis.  (4.  pagg.  31.) 
Coicunque  tot  eamqCie  diuerfa  cffedu,  plane- 
que  contraria  ad  hydropem  cUranduR\  com- 
mendari  rcmedia,  iiiirum  videatnr,  illi  iure' 
ffto  regerit  exper.  auStor  morbum,  cui  tara 
multae  fibique  faepe  oppofitae  cauffae  remo- 
tiores  viam  ftemant,  diucriam  omnino  me-' 
dendi  inethodumpoOulare;  iiinc  cautnm  re- 
mediorum  congruorum  deIe<H:um  quain  ma-. 
xime  requiri:  quibus  rationibus  motus  an- 
dor  huius  argumenti  materiam  fibi  fumfiV 
ipeciminis  ioco  vberius  pertra<5andam.  Ad 
aebellaDdum  hydropem  adhibita  funt  in  ge- 
nere  purgantia,  diuretica,  vomitoria,  diapho- 
petica,  reloluentta  etfal!uantia,infpiflantia,ro- 
borantia,  fopientia,  antifcptica,  cmolKentia, 
mtifcorbutica ;  venaefecSio,  emifi^aria  artefa- 
c9a,  et  paracenthefis  Hydragoga,  vt  radix,  re- 
ilnaque  iaJappae,  flammonium,  elateriuni, 
gummigutta,  colocynthis,  gratiola,  nonnifi  in 
jm\i  ioitio,  corporis  confiitutione  firmior^ 

viribos 


etfihotalUcifS  47^ 

vidbus  adhuc  TigentH>as  adhibeDda  funt  Lon^ ' 
ge  tutius  funt  iDitiora,  rheum,  cremor  tarta* 
ri,  tamarindi,  fenna,  falid  media  honnulla; 
quae  x>mnia,  minori  porreda  don,  copibBo- 
rcm  fimul  vrinae  excretionem  -cientj   quac- ' 
que  inter  pilulae  Bacheri  et  Milmanni  me*^ 
thodus  prae  primis  laudantur.    Purgantibus' 
in  curando  morbo  diuretica  palmam  praeri« 
piunt,  quorum  &cile  princeps  fciija  videtur^ 
licet  non  ab  omni  vituperatione  vacua,  ei-- 
que  acccdens  coichicum:  quae  (i  aegri  non 
iecant,  tentanda  funt  falia ,  acida  alcalina  et  * 
snedia^  aliaque,  vt  baccae  iuniperi,  millepe- 
dum  fuicus,  radix  hellebofi  nigri,  balfama  na- ' 
tjua,interdnm  aquae  foteriae.     Vomitum  ex-* 
cttantibus  laudetn  quidcrti  omnem  non  dctra* 
hit;  fed.  maxime  circumfcribit:  et  emctids 
refradiori  doii  datis  potius  fauet.    De  fortio» 
ribus  fudori  feris  difluadet,  eligen^  potius*'le-^ 
niora;  infufum  florum  arnicae  fai^ibuci,  ber- 
bae  fcordii,  ligni  faflafras,  guaiaci,  iunipeii, 
vincetoxici,   vinum  andmoniatum  cum  opii 
tincftura,  puluerem  lJonm,{^\x\i\im  Minder., 
cmetica  refraiHa  dofi,  fulphur,  camphoram,- 
aethiopem  antimonialem ,  fimiliaque,  atque* 
externa  quaeque  huius  generis  remedia  non^ 
fpernit.     Humec^antia  et  potum  largioreint 
idepefahitariacenfetj  nec  inious  atteitttai^ti% 

vt 


47&>      m*  D$.  Mtllid M^muii 

«t  AT^tmta  vsiria,  gummata  ferulacei  «tnara,' 
{alsa  alc^lina  etc.  Mercurialia  non  feinper» 
(fd  faepe  profunt ;  qum  od  ipfsim  faliuatio^ 
nem  continuata.  (n  nimia  humorum  tenui^ 
tate  incraiTantia,  vidus  ficrior,  ivic,  gelatinora; 
et  mucilaginQfa  locum  habent,  vt  et  ta,  quaf 
mmiam  aquaecopi^m  corpore  educunt  Ma« 
gnae  cprports  Uxitati  medentur  roborantia, 
cortex  peruui<inus,  manialia  vihun)  mercicum' 
adHringens,  fridliones,  fpirituoAie  fafciatio- 
nes,  corporis  exercitationes.  Gpiata,  fpasmos 
cbloresque  -tollendo,  transrpiratioiicm  pro« 
mouendo  iuuare  etiam  poffunt;  quod  etiam 
de  acidis,  vegetabilibus  et  mineralibus,  vt  re- 
mediis  antifepticis,  valct ;  fubindc  etiam  emol- 
.lientia  externe  adhibita,  inprimis  inundio 
oleofa  Gonferunt.  Antifcorbuticis  locus  eft, 
f\  hydrops  cum  fcorbuto  complicatus  e(\  j"  et' 
vcnacfedioni,  fi  ortus  e(l  ab  euacudttonibus 
fanguineis  fuppreflis,  aut  H  illi  plethora  A>- 
ciata  eft.  Euacuatio  aquae  coilecflae  per  ex- 
terna  auxilia,  vti  vcficatoria,  vfliones  fonta- 
neilae  fetacea  fcdriflc^tiones,  proticua  quidem 
videntur;  fed  ob  mctuendam  gangraenam 
circuqifpedione  opus  eft.  Quodfi  aqua  in 
corporis  cauitatibus  haereat,  ad  punduram 
ceciii-rere  fotent  medici ,  quae  (i  tempeftiuc 
i0AitU9t0r,p^rt^qVQ  ju>];iliorcs  nondum  ero. 


.T       tt  fdudafiuitl  477 

^K&it;  non  folum  pericalo  vacaf,  atque  le. 
uamen  af&rt ;  fcd  etiam  remcdiorum  exbi- 
beadoraii)  efficaciam,detrada  nimiriim  aquae^ 
Tifcera  vafaque  reforbentia  comprimentii, 
icopia  ddiuuare  valet  In  fine  tandcm  huiof 
diflertationiff,  fingulari  cum  fludio  confcri* 
ptae,  d.  audor  fuadet,  ortum  a  fcabie  retro* 
prefla  dirum  iiydropem  corare  per  materiei 
ibabiofae  infitionem. 


////.  Noua  Hteraria. 

Mogunfiae  primus  ex  Proteftantium  eccle^ 
fia  t^rofeflbr  publicus ,  difciplinarum  nempo 
#econom.  et  cameralium  denoniinatus  efl 
Cel.  D  E  p  F  E 1 F  P  E  R,  anipliflimo  flipendio, 
quod  ipfe  fibi  flipulatus  erat  permiuu  £1^ 
doris,  donatus. 


Petropoli  luffu  Imperatricis  Ruflorum  Q. 
^ALLAS  plantarum  vtiliorum  ac  notabiliOu 
rum  omnium,  quae  in  imperio  Rudico  inu4«, 
niuntur,  defcriptionem  parat^  figuris  colora- 
th  circiter  DC  illuflrandam.  Iiiipenfas  priU 
tiofiflimi  huius  operis  ipfa  praebebit  Impertf- 
trix,  et  exemplaria  eius  deinceps  donabit,^* 

bu^  volet» 

.....    mmBmMmmm 


47S  ^^^^'  Noua  titgrariiL 

VitAtrgttt    vir    dodtfEmos,   bbmi*M. 

GOTTLIEB    LAVRENT.   BODEN,   PoeC 

.  ProfeiTor,  d.  XX  >Noa  ex  virae  huius  inife- 
riis  tandein  Itberafos  eft,  poflqnani  totum 
abhinc  anaiim  trini  delirio  ego^at,  io  quod 
epilepfia  tatfiiis  inciderat  Nondum  aetads 
aiMiam  qutnquagefimpn  intrarat 
.  *<s£oi€KB  et  BiESTEB,  viri  celcbem* 
nii,  edere  iecum  connituerunt,  {ingulis  mefl- 
fibus  anni  proximi^  {criptum  populare,  Bar" 
Unifche  Monatsfchrift,  quo  compfebendentur, 
i)  noua  ex  toto  fcientiarom  ambitu,  quatenos 
etiam  ab  indodts  pefnofcendus  eft ;  2)  reia- 
tiones  degentibus  earumque  moribus,  quo« 
cunque  terram  orbis  angulo  lateant;  3)  ob« 
ieruationes  fuper  conditione  phyHca  morali 
'et  ciuili  hominum;  4)  biograpbiae  virorum 
uiinus  celebritatisi  quam  par  efi,  naiflorum^; 
5)  fupplementa  ad  cognitionem  linguae  et 
li^eraturae.Germanicae  e  temporibus  veteri* 
*bas  et  recentioribus;  d)vernonesmonumen» 
torum  necdum  fatis  cognitorum  antiquitatis; 
7)  excerpta  ex  raris  fcriptis  exteris  argumen- 
ti  popularis ;  S)  mifcellanea,  etiam  poemata. 
Faf^iculi  finguli  conflant  6  gr. 

^Altorfii  nunc  Prof.  theol.  ordin.  accepit  S. 
Reu.  iVNOC,  Pafiorhucusque  &  Helenae 


1111.  Noaa  titeraria.  j^j^ 

in  territorio  Norimbergenfi,    aucflor  libri: 
^  JPhiloJophifche  und  theologifche  'Auffdtze. 

Berotini  cdleberriimis  nicolai  defcri- 
ptionem  itineris,  quod  pcr  Germaniam  ct 
j  Helaetiam  a.  1781.  fecit,  in  publicam  lucem 
.  cmittere .  parat.  In  bina  priora  volumina, 
,  proximis  nundinis  Lipficniibus,  vt  fpes  eft, 
.  proditura,  foluitur  vsque  ad  feflum  Pafchatos 
1783  vnus  thal.  decero  gr. 

Goettingfxe  Hl.  m  i  c  h  a  e  l  i  s  cditurus  cft 
jhaleSta  ad  lexicon  Hebraicum, 

* "    Deffauiae  Cl. «  a  s  B  d  o  w  nuper  ad  cccle» 
'  Cae  )R.eformatae  communionem  tranfiit. 

»  ■  '  .1  ^ 

INDEX. 
7,  Am:edota. 

De  tabola  xylographica  tentation.  daemo- 
nis.  pag.  385 

JL.De  tibrif  nouis^ 

I,.  De  Rofli  (pecim.  var.  feftion.  et  Chald. 

Efth.  additatnenta  ex  ccd.  pontif.  p.  389 

:>.  Gruner  Bibliothek  d.  atten  Aerzte.  P.  2. 

^398 
3.  Bdckntatm  ilh.  die  Btitzabteiter.  p.  40^ 
4'.HefsUberdieLehren,  Thaten  u.  Sdiick- 

\        fale  mf  Herm.  p.  464 

5.  Lunz  Lehrbegr.  der  nothigfl.  Kenntnlfff. 

*  ^  -  .  f>-  4W 

i,  Grau4na$in  iiStetifdu  ff^ocBinbl.  p.  42Z 

7. 


48o  Ifukx. 

f.  Gk/Utier  wm  Frieftd.  JP*  '** 

i.  FragmeHt  emes  Ferfnchs  Uber  Offenbalr. 

^.  Habertins  Reichsgefchiehte.  T.  XII.  p.  428 

10.  ReinhchrdmedicMifcheslVochenbL  f.^^ 

tt.  Henningsv.EntzUnd.  d.  Magens.  p.  434 

.  ia..  Annal.  ier  Bai&fch.  Literatur.  p.  436 

13-  Mumleru.  Leske  fhyfic.  M.  meAc.  Ah' 

handiung.  P-431> 

14.  Faciicompend.  dideft<ir.Gfaecar.  p.  440 

>    15.  Bnchhave  Entdeck.  e.  neuen  MittelsfteUi 

d.  Chinarinde.  p.  441 

16.  Repert&r.  f.  d.  hibi.  u.  morgenL  Literat. 

P.  XI.  p.  44} 

'  J7«  Theden  Bemerk.  z.  ITlmdarznejfkumft  u. 

Arznetfgelahrtheit.  p.  417 

li.  Herodiani  hiftor.  p.  449 

• "  19.  Sandifort.  libri  anatotiiid.         p.  451 

20.  B.  de  Zur.Lauben  Spleii  ador^  par  les 

Taurifques.  »p.  45^4 

^  jll.  Vindioiae  f.  gener.  cdnciL  ConftandenC 

P-  458 

d2.  Stepling  literar.  commerc.  p  439 

Z$.  Anweif.  e.  Adept.  hermet.  &chrifi.  ^ 

tefen.  ^  .  p.  461 

24.  Bufchings  Magazm  f.  d.  thftor.  und 

Geogr.  P.  XVL  p.  464 

■  is»  CoroUarium  ad  notitiam  de  libro  t\.  De 

RoiliL  p.  466 

JIJ.  DeUbeUifacademiciseifekok^ii.f.\6% 

iW.  Noua  Hterarid.  1^»477 


/ 


491 
AWNALES   LIT^ARH. 

'  DECEMBEft 


/j   AntcdotCL 

'    I)i  Jragkem  SiiaufiiMd  tMoiieM  pli^ 
Utta^  Heim/hdienpf.      ' 

f*  bri  ne^io  quas  qui^duuias  contineptis 
}|j  iauQcfa;p3n({,^atifie  amxum,  erat,  ^licet 
jCS^ecQoifiauni  ilLdyCuius  Varias  ledlipnes  nQ« 
Mf  de^musy  amiqujtatjB  fom^e  jiOn  multum 
Jifperet:  bonitatftamen  etprj^efUntiamagno* 
fwe  ^intecelUt..  Doiendum  tantum  cft,  exi- 
ga^meSk  ^^iscM^rm^  et  indpereyji 
^^iytm  j{nM^ania  Hirculei,  belli  lugur- 
thini  cap.  XVIIL  oe^nerevd^rapap.XlX.  alifif'^ 
que  vrbes  in  ora  maritima  eondtdere.  haeque. 
Haec  occnpant  ibjuim  adu^um  formae  quam 
vulgo  appeUApL  auartam**  A^^^^uin  ^^ 
arde  tegmmi  adnaeferat,  vt  ilBnc  nonni^  ifl« 
T^tt^  ^mjk^  ,9)(^t>fanf^  aiie|li  pftuent 
4kzitftMiiiJtoaMeo^ 


jro  gknmm^fKO  fmm.  C' 

Et  wMudikui-  iar  jt  Lke. 

^  Onbognpiiiaai  oocfidl 
^  cx  lus  €if  iWiiiBf  pcc r  MgiiuL  tmpUvnttU 
dnJL  M^  Kma^mm.  Sbks.  Plumus, 
hmt.  Em  «tas  feigaieod^leAioiieSy  cooi 
fidkktte  ConiiBi  c^kd.  XVIOL  j.  MAtr 
fwoyljmi,  oauSoJSn.  $.  uu^ifqm  hi  abeos.  7« 
^«s  «giatfre.  t.  faoc  iSi  wuppaBa  tKumi: 
fic  FafaricuB.  L  qoom  700  aimomni  ede  at 
finnac  Cordas.  n.  «Muar  Nmmidiui.  ita 
codd.  oo]miffi,c  qidxisFsMc.  L  Corredum 
videjar  ia  Nmuddae.  u.  Dnndi^  ▼(  ceferi  co» 
diccs  praeterGDcIplL  qaartot,  togart.  NomuL 
dbftjja  ijl.  kaicodd.  XIX.  i.  mnuuiniai  ^r» 
/ta  oiani&fto  errore.  pkbt  etaBt.  Ita  Fa- 
brician.  L  a  prima  fnana,  arqoe  ficln  texta 
ccfidoois  fuae  lcgaidum  efle  moiict  CortiQi 
ad  calcem  iibtl  «' 


IL  De  tibrif  Muis^ 

Nem^  Apohgii  ete.  h.  t.  Noaa  Apolo^ 
Apocdypfcos  loJunoii^  aud.  D.  o  o  t  t« 

'     •  *  -  /    ioi 


Storr  Noua  apohgh  jfpoea!.  loh.  ^g) 

LOB    CHRISTIANO,  STORR.    Ttt. 

bingae  ap.  Heerbrandt.  17^3.  I  Alph.  eC 
plagg.  y  8V0.  .    , 

la  congerendis  monumentis  hifloricis  di- 

ligenriam ,  in  examinando  pondere  iingulo» 

rum  fubtiiitatem,  vtramque  reliquis  ipfius  fcri* 

ptis  iam  fatis  teftatam,  his  uandiciis,  ad  defen- 

dendam  originem  Apocalypfeos  diuinam  et 

ab  apoHolo  profedam  compofitis,  egregie 

audor  do^^iflimus  comprobaffe  nobis  vide* 

tur  ei,  quisquis  libero  animonecdum  praeiu- 

dicatis  opinionibus  imbuto  ad  ledionem  ad> 

cefferit.      Ex  Hartwigiana  in  primis  Apolo* 

gia^  quam  in  animo  maxime  verfatam  titulus 

indicat,  quae  conHrmiandae  Reuelationis  au«. 

<floritati  inferuire  vi(a  funt  ipfi,  in  vfus  fuos 

conuertir,  ab  interpretatione  eius  longe  rece- 

^ens.     Neque  tamen  curam  fibi  praecipuam 

foide,  in  praefatione  monet,  difficillimi  libri 

expofitionem  implicatam,  fed  veritatis  defen- 

iionem  fe  potilTimum  pro  fcopo  liabuifle» 

Itaque  oftendit,  Hieronymum,  veierUm  fcri* 

ptorum  audoritatem  fecutum,  etfi  LatinoB' 

luo  tempore  Epiflolam  ad  Hebraeos,  quia 

4e  aucflore  parum  conftiterft,  fcriptis  canoni* 

cis  ( cataiogum  intelligeremus  praeledlionum 

publicarum,  in  quem  etiam^  aliquid  humana- 

rum  commemationum ,  quafi  pofi  ilia  legen^ 

Hh  %  duaif 


'484  ^  DtBbrii 

Jtnn,  referri  menmiifiitis)  non  ^eed&^t^ 
Gf9tco%  tiHecn  Jtio  fmpnre  Apoca!ypfin  non 
eadem  Kbenate  (haentationeni  ioiel^aui^ 
.^talis  in  Ebfebio  apparet)    ii^apcre  <ttcat» 
lianc  perinde  alfie  iilam  tan<|Qani  emiifati' 
Mf  Uflmumio  firmaias ,  lioet  jnkkeai  adtier&i- 
wionua  in  vtraqoe  ecclefia  jMraeuiderit,  recc» 
tiorom  tergitieriatiooem  io  agoofiDenda  aq^ 
baroni  avQekrix  flocci  pepeodifTe.      Eote- 
liiom  ex  luera  haefitatione,  (quae  fi  TalerQi» 
Danietis  qooqoe  oumeri  Xll,  ii  iq.  immo  in 
laco  ab  i^(6.  CfariAo  grauiflime  approbaco» 
£sif^  tX.  dubitadonem   motlere   dcbebaot!) 
quia  abnfom  toliere  cupiuerit,  anibigerey  ^ 
trum  TW  cm'iAryofcmi£',  ad  qiwn  pstcoa 
ioclioat,  ao  reTc  opu^soyooidhtots  Apo<^7pfin 
odfixifcsjnret  ctim  Dionyfio  fuo;    fbrtaiTe  # 
0/ttf  6bi(ctiri nomintSv  qui  partet  viri  admn> 
tiooem  nacfi  Cs^arentur,  vt  optif  non  fiuflci; 
Eurebio^n^  fmiio//p/ appellantem,  fublcfiie 
£dei  infitnul9ri;    idque  taoto  minns,  quuin 
fofius  Dionyfi)-verbismodertum  ac  pium  £» 
ium^  patHim  p  L  VTH B R I  noftri  iudicio  »> 
iieoum^  ineire^cb  au^or  mooflnHierit.     bi. 
tSBrea  ex^his  t€^igi&  aoxiiranitni  conipicaii 
colHgiv  Eufebium ,.  quia  Ufiorkif  argumendi 
iententiilai  fibi  arridcacem  ncm  cotrobom^ 
ri^  odia  ooinino  noa  r^rifle}  alioqoiQ  ai» 

daacr. 


Siorr  Noua  apotogia  ApoMU  loh.   ^%^ 

(iadcr,  jraluo  rebgiofiorum  ludido,  codciii 
iure,  'quo  refjqua  fcripta,  quae  pro  diuinig 
habuerit,  ad  diTi^eyofjievoc  referre  debuifle, 
hifi  antiquitus  rols  ciJLoXoyoviAsvots  accenferi 
oinnis  menioria  coinprobaflet.  Hinc,  vel  fi 
Laodiceni  concilii  canon  fexagefimus  fpurius 
inuentus  non  fuiilet,  ab  odio  Mpntaninarum, 
in  canone  ocflauo  clucente ,  fatis  probabileiii 
peti  potuifle  iudicii  aduerfi  explicationem. 
roflea  noua  opiniQnum  commenta,  quibus 
fauere  .vifa  fit  Apocalypfis,  faciliorem  apud 
rede  fentientes  viam  fecifle  dubitationibus, 
audloritateEufebii  fiincixtatis.  His  argqneien- 
is  tanto  maiorem  tribueremus  fidem/qui^ 
faepius  experti  fumus,  eos,  qui  criticis  aut  ni« 
floricis  rationibus,  ad  amputandum  caput  k 
caudam  N.  T.  -fe  non  fatis  munitos  efle  fen« 
tirent,  ficubi,  etiam  in  medio  codice,  ^iiXo 
cuangelico  aut  epiflolico  opiniones  fuas  re? 
iclli  vidiflent ,  fuipedum  fibi  dicere  nLjnc  li- 
irum  ,  nunc  di<Sa  fingula,  Tanti  praeterea 
niaioris  momenti  nobis  videtur  Apocalypfcos 
defenfio,  quod  ad  penitius  perciptendam  viin 
locorum  muUorMm  in  prophetis  V.T  prae- 
ftantiflimi  commentarii  inflar  eft-  Haclenus 
diligentifllmo  hiftoriarum  fcrutatori  afTemiti 
.fumus  Uibentes.  Quaqdoautem  ex  inentiunc 
tubae  i  Cor.  XV.  (quam  Paullus,  nifi  ex  n^ 
*  Hh  3  '        tura 


486  Jl.  D$  Sbris  nams^ 

tura  ct  notione  Iinperatoris,  cx  verbis  Chrifii 
Matth.  XXIV,  91.  petere  potuit)  ledam  conii« 
cit  et  approbatam  ab  hoc  Apocalypiin,  noQ 
latis  mentem  eius  a  nobis  capi  fatemiu'.  To- 
nitra  enim,  ni  fallimur,  diuini  Imperatoris 
aduentantis  aut  redeuntis  (Pf.  XLVII.)  fignum 
praebet;  ficut  in  angtico  carmine: 

Thtri,  like  a  trumpet,  loud  and  firong, 
Thy  i\i\mAtv  Jhakts  our  toajl; 

Whih  the  red  lightmngs  wave  alongp 
The  banners  of  thine  hoji. 

Et  quanquam  ipfi  ex  pleniori  mentione 
Verbi  (vocis,  vocabuli,  nominis)  diuini,  Apoc. 
XIX,  13.  colL  Icf.  LXIII,  I.  compar.  LXII,  12. 
II.  (  in'')  in  rZ  Acy»  TCrr  0EO"^T,  tan- 
quam  ovo/mti  0  ovoeii^  oiosv  et  fin  etvTcff^  (0 
W  na)  0  ?v  x«i  0  i^ofjLevos,)  plenitis  enua- 
tiato,  perfentifcere  nobis  viHemur  originem 
atquc  aetatem  compellationis  correpiioris  rcJJ 
Myov,  rat  QVT\  luaaeorum  confimillimae,  et 
xnaioris  aetatis  Apocalypd  tribucodae  vefii- 
gium  (iue  apud  Clementem  Alexandrinum, 
.  iiue  apud  1  ertullianum  (nam  fcheduiam  me- 
morialem  perdidimus)  aliquando  animaduer- 
tere  fubobfcure  meminimus,  plus  tamen  ia 
argumentis  Storriqnis  defenGoni  antiquitatis 
£ragmentiCaioad£:ripti,  adfirmandam  by. 

potl^ 


Storr  Noua  apotogia  Apoeat.  loh.^  4S^ 

pbthefin  de  ledaPaullo  Apocalypfi  fufficicn- 
!is,  tribuimus;  quam  foituitae  ifli  tubae  mcn» 
Uoni.  Veram  vltra  pcrfequi  nod  vacat  li- 
brum  accuratae  dodrinae  pferiumV  ci  ex  no« 
firo  ftrbitrio  in  bac  quaeflione  rAi^Cttw/.  Tan- 
tiini  ofeiter  defiderium  exprimere  nobis  liceat, 
vt  ci.  H  A  s  s  E  N  c  A  M  p  r  o  '  ad  Tfecudendas, 
vel  etiam  Reptrtorio  inferendas,  AnnotatiO" 
nes  fu3s,  (^Anmerkungm  ilber  die  lefzte  Pa* 
ragr^phen  dts  Herrn  Hofr:  MlckaeHs  Eintei^' 
ltu72g  in  d.  S.  'd.  N.  B.  von  1.  M.  H.  Marb.^ 
lySy.J  propter  nomen  aucfloris  fuppreflum- 
Trolnus,  quam  dignafe  funt,"vuigo  cogiiitas,' 
easque  a  storrio  fubinde  laudatas,  ani- 
mum  apponcre  piaccat» 

V.    ' 


Die  Siitid/hth  etc.    h.e.  Contemplationes. 

>..  .  idiUiuii,  ad  illuflffandam  liifforiam  natu* 
rae  fcriptae,   au<Sore  f  R  i  d.   g  v  i  l. 

i  s  A c  K,  a  conf  auL  et  critninal.  Regis. 
Fert  animus  caufras  tantarum  exprome-^ 
,rereruiu!  c.  iconib.  et  mappa.  Vratisi 
lautae  ap.  Kom.  1782.  8V0.  pagg.  114. 

Dccem  contemplationibus  tota  commen^ 

tatio  abfoluitur,  qua,  hon  fine  ihgeriio  fen« 

tentiamWhillox^aiiam  emendareatque  expcn 

Hh  4  liro 


m%  U.  D$  Ubris  nsmU^ 

lire  ftodak  flvfior  huios  libfdli  dodifliimis; 
Eteoim  omnino  indagaadas  efle  monet  cauG 
£tt  naturales,  ii  vires  eamm  fuffecednt,  ante* 
Guam  ad  miraculofum  potentiae  infinitae  e& 
tedum  in  explicandis  telluris  noftrae  conuer* 
fionibus  fads  manifeftis  confugiamus.  Ex  bis» 
qui  leges  ac  vires  naturae  confuluiftent ,  fibi 
potiftimum  duos  innotuiftW&tetur:  b  vrne^ 
TivM,,  et  VHISTONVM^  iUius  commen« 
tum  reiidt,  huius  hypothefin  corrigi  pofl^ 

J)«tat  An  etiam  epiftolas  et  Whiftoniana 
onge  probabiliorem  explicationem  diligen* 
dflimi  i)B  tvc  examinauerit,  nefcimus; 
eerte  ledioois  veftigium  non  apparet  j  et  menl 
tionem  exfpedafles.  In  eo  autem  cum  hoQ 
confentit,  quod  ab  interprete  naturalium  e- 
ventorum  pofcit,  vthiftoriam,  et  in  quae» 
{lione  quidem  diluuii  expedlenda  mofaicam» 
iedulo  perfequatur.  Neue  miremur,  vnde 
monumenta  fide  digna  ^fy^t  integra  ad  Mo- 
ien  peruenire  potuerint,  4'wrmm  Ndatki  m* 
ihenticum,  obferuat,  in  accurata  fingdomm 
dierum  notatione  £icile  agnofci:  illud  fbrtaf- 
ie,  hter^3|;lyphicis  fignis  codfcriptum,  per 
Mizraimum  ad  Aeg^yptiosperlatum  et  io  tem« 
plis  feruatum  fuifle.  Nam  luerbglyptm  a. 
iumaduertit:exprimi  mUff^^ris  imbres  ni^ 
ijtaainipfaraMi  ^tfou;6IfUS  nu^fm $btj^  ^ 

uedf 


Saek  conUmptathtuf  dibmii.       ^i§ 

Qeos  erumpentis  ocean!  penttus^ex!ndnitoi|< 
Locum  praeterea  lob.  XXXVIII,  S**ii.  (potiu^ 
y.  13  (qq.  conflderairet,)  non  folum  aliquotiei^ 
in  fubudiam  adhibuit,  verum  eti^m  fafciof 
(auae  nobis  genituram  primam  poetice,  ^ 
Pf.  XC,  %.  adumbrare  videntur)  tanquam  comr 
preiSonis  emblema  interpretati^r,  et  ipfai;i^ 
remoram  ad  impediendum  atqi^e  obHruen!» 
djtim  vndarum  prorumpentium  recpflum  ob« 
ie(!^am  in  verbis  laudatis  deprjehendi  ait  by 
terea  rigoris  lancfHnimae  iuftitiae  inculcanqt 
confilium ,  quamuis  religiofiorem  et  vel  cu^ 
patae  iam  a  tjieologis  longaeprtati  antedilu^ 
uianorum  p^trocinantem  iuriscpnfultum  10^ 
Heniamus,  aegre  admittit,  i^quidem  hortatio- 
pibus  piis  concionatorum,numinisgrauit9tein 
euenti  tremendi  recordatione.  vrgentium,  tr^ 
buere  mauult,  qaidquid  in  enarratione  hiHcv 
riae  eo  fpedat.  Origines  tcUuris  iic  animp 
^oncipit,  vt  quafi  fedinaento  ex  atmo^l^d^^ 
jpraecipitato  enormatum  ^n^at  glblwn  t^rrc^ 
llrem,  pnmitus  aqua  opertum,  incpl^  i%i^ 
ceis  (fortaffe  per  muita  annQrum  i|^li^  ^Vr 
fitum,.et  yulcapia  materia  rcferOip?»,  fi^^k^ 
j>rimordiis  initia  defcriptionis  ]^qfs^|;^e,^^ 
dqcenda  eife.  Interea  montibus  ;ij}pra  ^i^** 
.dameiaeheQdisi  ^gnes  vulcamosf^ei^;  c^^ 
traque  ea  ca\i^i^g  ac  vorag^nibiji^^ 

^  *      '     tth  ^     *  aqt 


^91  U.  PiBbrirsumis.    • 

nihi!  apwl  Mofco  inocfiimas,  fed  dccrefccty 
tcm  paalUiim  aquara,  "MOm  ^nn,  Vm  5. 
l4p  V.  u.  ficccfccntcm  terram,  v.  13-  agnofci- 
mos;  ncque  v.  3.  verbum  repetitum  ^Vi)  vn- 
dam  uuUmvia  reuerfam  oflendit,  (ed  adio- 
flum  V^<n  byC  cum  proximis  •^l^n  ct 
nCiTl  fignificat,  terram^  paullatim  fi-adlt 
vndarum  vi,  rurfiis  ficcefcere  coepifle,  qua- 
cuoque  demum  via»  probabiliter  feptentrio- 
ncm  vcrfus,  terris  fubtus  aqua  et  jgne  ex^fi 
ruinam  patientibus,  fludus  delapfi  fiierint.) 
Itaquc  cometam  Whiftonianum,  retro  compq- 
tata  pcriodo  $7^  annorum  Newtoniana,  indp 
ab  a.  i68Q.faciIc  ad  annum  diluuii  aptandurn, 
ctfi  is  non  inundauerir  tellurem,tamen  aequa^ 
tore  fuo  (circa  grad.fortafle  Iat.80.  long.  230») 
infidere  potuiflTe  putat  vcrtici  telluris  antardH- 
co,  vt,  atmofphaera  illius  premente  atmo- 
fpbaeram  noftram,  non  folum,  alueis  ifepeatc 
exhauftis,  vim  concentricam  fentientibus  aei^e 
ct  aqua  intra  cauernas  ac  voragincs  fubterr^- 
nea  inclufis,  totam  vndarum  eiacularetur  mo- 
lcm,  terras  immerfas,  pondus  praeterca  ie- 
uante  aqpa  falfa  ac  paludofa,  iecum  raptu« 
ram,  vergm  etiam  rotationem  globi  nofiri 
pcr  aliqpot  dies  inhiberet;  quae  fortaifis 
caufl&X^^n^  ^^^  abbinc  aliquantum  inplinaii. 
(fudlipfic  jaclifliatip^em  ob  aeris  temperiem 


Sack  conten^lailones  ^ifmiu       493 

tilagis  a^quabirem  ab  initio  cohfulto  ordinap 

^m  dlxerhnus.)      VhAh  anatomici  per  flui- 

dum,   lapidis  manu  ladi,   plumbei  globuli 

^opeto  aeris  compreflr  pleno  protrufi,  vJm, 

ct  celcritatera  cometae  uiotum  globi  tormen:- 

to  gr^diore  v)brati  mlllies  fuperantem ,  ex* 

pendere  iubet  ledorest  et  huic  forfttan  con* 

tt^km  (QHitfchtmg}  attiiorphaerae  dimidiac 

yeheihenter  compreffae  (Noachumne  fimiil 

in  akera  dimidia  cKcas  contufione   ifia  vna 

cum  naue  fuiflc  icoi^fracflum  ? )  aeris  corru» 

ptionem  etvitae  abhinc  breuioris  eulpam  tri- 

liui  poffe  cohiicit     Ifihoc  confpedu  ledio* 

tiem  libri  curiofioribus  commendare,  propo- 

fitum  Bobis  fiiit;   quanquam,   dum  caufl^ 

producendis  etientis  fufficientes  intra  afmO" 

fphturain  propriam  fupcrfint,  hofpitis  pere- 

grini  fuforibus  fiu^  aduenam  ipfuni,  a  nofiro 

gliobo  fortius  attrahehdum,  fiue  nofirum  ge- 

nus,  tanta  vi  cito  mifere  fuiFocandum,  aegrc 

ctponercmus,  neque  tantas  rainias,  donec  iio*. 

uat  fuccefierint  remm  conuerfiones,  vnquam 

tnetaendas  eiTe  babitacuto  noRro,   nuiliinia 

£i]pientiae  infinitae  tmi  confidiiiYUS, 

V. 

I  f  ■    ■■■  ■■  i* 

•    Gidenk-uViiSiftenJprucbe  ett^  Le^Scnten^ 

tiae  ac  praecepta  moraliai  ^uis  daidA 

flrcna- 


4i6  Jt  De  Sbris  noaif^ 

tura  et  nodone  Tmperatori^,  ex  verbis  Chrifii 
Matth.  XXIV,  31.  pctere  potult)  ledam  comt- 
cit  et  approbatam  ab  hoc  ApocalypHn,  noQ 
iatis  mentem  elus  a  nobis  capi  fatemnr.  To- 
Aitm  enim,  ni  fallimur,  diuini  Impcratoris 
flduentantis  aut  redeuntis  (Pf.  XLVII.)  figQum 
praebet;  ficut  in  anglico  carmine: 

ThiTi,  like  a  trumpet,  laud  and  flrongp 
Thtf  thxmdtx  fhakes  our  coaft; 

Whili  the  red  lightnings  wave  alongp 
The  banners  of  thine  hojl, 

Tjt  quanquam  ip(i  ex  pleniori  mentione 
verbi  (vocis,  vocabuli,  nominis)  diuini,  Apoc 
XIX,  13.  coiL  lef.  LXIII,  I.  compar.  LXII,  11. 
11.  (  rr)  in  rZ  Kcyoo  TCTr  ©ECTT,  tan- 
quam  evofxari  0  ovom  otdsv  e$  fiti  etvTc^^  {0 
m  xec)  0  ?fy'xaJ  0  i^oixevo^j)  pleniiu  enun« 
tiato,  perfentifcere  nobis  videmur  origineffl 
atque  aetatem  comDellationis  correptioris  rcv 
fj^ovy  rm  UVT\  luaaeorum  coniimillimae,  et 
maioris  aetatis  ApocalypH  tribuendae  vefli- 
gium  fiue  apud  Clementem  Alexandrinum, 
fiue  apud T enullianum  (nam  fchedulam  me- 
morialem  perdidimus)  aJiquando  animaduer- 
tere  fubobfcure  meminimus,  plus  tamen  ia 
argumentis  Storrianis  defenSoni  antiquitatis 
fiagitnenti  Caio  adfcripti^  ad  finnandam  hf. 

potfae. 


Storr  Noua  apotogia  ApoeaU  loK  48? 

jpbthefin  de  ledaPaullo  Apocalypfi  fufficicn- 
lis,  tribuimus;  ijuam  fortuitae  ifli  tubae  men» 
Wdrn,  Veram  vltr^  pcrfequi  nod  vacat  li- 
brum  accuratae  dodrinae  plerium,  ci  ex  no«' 
firo  ^rbitrio  in  bac  quaeftione  rAi^rttfff.  Tan- 
tiim  obiter  defiderium  exprimere  nobis  Hceat; 
Vt  d.  HAssENCAMPio 'ad  Tfecudendas, 
vel  etiam  Reparforio  inferendas,  AnnotatiO" 
nes  fu3s,  (^Anmerkiingm  ilber  dte  letzte  Pa* 
ragruphm  d^i  fierrn  Hofr:  MlckdelisEinlei'^ 
tung  in  d.  S.  'd.  N.  B.  von  l  M:H.  Marb.^ 
1767.J  propter  nomen  aucfloris  fuppreflum^ 
mlnus,  quam  dignafe  ftnt/vulgocogriitas,' 
ea^que  a  sTORkio  fubinde  laudatas,  ani- 
mum  apponcre  placcat» 

■       :  V-    ' 


f  .     ■     ■  ■ 

Die  Siihdfluth  etc,    fa.  e.  Gontemplationes. 

-  ^  .  idiUiuji, 'adilluftpandam  hif&riam  natu* 
rae  fcriptae,   au<Sore  f  r  i  d.   g  v  i  l* 

i  s  A  c  K,  a  conf  auL  et  critninah  Regis. 
Fert  animus  caufras  tantarum  exprome-^ 
re  rerum!  c.  iconib.  et  mappa.  Vratis^ 
lautae  ap.  Korn..i78x.  8V0.  pagg.  114. 

Dccem  contemplationibus  tota  commen^ 

tatib  abfbluitur,  qua,  non  fine  ihgeriio  fen« 

tentiamWhifioiiJanam  emendareat^e  expcn 

Hh  4  liro 


^411  JZ  Di  tbrii  mmU. 

fire  fladok  9mBto(r  hiiiQS  libtUi  doaiffiimiip 
Etenim  ocnniiio  indagiodas  efle  luonet  caufv 
in  natQraks,  fi  ▼ires  eamm  fuffeoerint,  snte* 
onam  ad  miracQlofom  potentiae  infinitae  A 
ledmn  in  cj^plicandis  tellaris  noftrae  conucN 
fionibos  iads  mani&flis  confbgiannis.  Ex  bi% 
ffoi  lcges  ic  vires  natorae  comuluiilent ,  fibi 
poriflimnm  doos  ionotoiflcjatetur:  b  v  r  n  £y 
TivM^  er  VHIST0NVM5  illins  commen- 
tom  ceiBcit,  hoios  iiypothefin  corrigi  pofle 
MCat  An  etiam  epiflolas  et  Whinoniaoa 
u>i^  probabiliorem  explicationem  diiigeQ» 
tiflimi  ns  Lvc  eiaminaoerit,  nefcimus; 
certe  ledionk  veft^iom  non  apparet }  et  men- 
tionem  exfpedafles.  In  eo  autem  cum  hoQ 
confcmit,  qood  ab  ioterprete  naturalium  e- 
nentorom  polcit,  vtliiftoriam,  et  in  quae* 
fiione  qoidem  diloaii  expedlenda  mofaicaoi, 
ledQlo  perfeqnator.  Neoe  miremur,  vodc 
SDonomenta  fide  d%na  M^t  integra  ad  Mo- 
ien  peroenire  potoerint,  diarntm  Nbmhi  aa- 
jkiMtinim,  obferoat,  in  accurata  fingdorum 
Aenmi  imtatimie  fi^ile  i^nofci:  illod  fimaf- 
ie,  hier^^^^hfcis  fignis  codfariptom,  per 
MizraimDm  ad  Aeg(yptiosperlatQm  et  in  tem« 
plis  feroatum  .fuia&  Nam  hieroghfp/ua  a» 
fumaduertit  eqnimi  coiGf/^^rit  icdbres  nu^ 
Itea  nipfaroia  etjim^^  m^gmn  §ty^  ^ 

«cos 


Saek  'Contmplatkmit  dttum.       ^^ 

ueos  erumpentis  ocean!  penttus.exinanitoi|< 
Locum  praoterea  lob.  XXXVltl,  S**ii.  (potiu^ 
V.  13  fqq.  confider^fTet,)  non  folum  aliquotiej^ 
in  fubfidiam.adhibuit,  veruni  etiam  ytf/rfnf 
(quae  nobis  genituram  primam  poetice,  %[t 
jPf.  XC,a.  adumbrare  videntur)  tanquam  comv 
preiSonis  embiema  interpretati^r,  et  ipfai;i^ 
jremoramad  impediendum  atqi^e  obHruen» 
dum  vndarum  prorumpentium  receffum  ob« 
Se(!^am  in  verbis  laudatis  deprjehendi  ait.  hL 
terea  rigoris  fancfHnimae  iuftitiae  inculcan<u 
eonfilium ,  quamuis  religiofiorem  et  vel  cu^ 
patae  iam  a  tjieologis  longaepHati  antedilijy 
uianorum  patrocinantem  iuriscpnfultum  inr 
Heniamus,  aegre  admittit,  i^quidem  hortatio- 
nibus  piis  condotnatorum,numinisgrauitatein 
euenti  tremepdi  rccordatione  vrgentium,  tr;,* 
\)uere  mauult,  qaidquid  in  enarratione  hiHc^ 
riae  eo  fpedat.  Origines  tcUuris  iic  animp 
^oncipit,  yt  quafi  fedinaento  ex  ati^lphaeqi 
jpraecipitato  ^fformatum  fio^at^tntm.ifrfc^ 
llrem,  primitus  aqua  opertum,  incol^  tef)f|* 
ceis  (fortafTe  pef  multa  annpnmi  t|?il|i^  c^ 
£tum,,et,vulcapia  matecia  ti^i^wf^^ .  g^^.h^ 
primordiis  initia  ^efcriptionis  J^qfs^i^e.^^ 
dqcenda  eife.  Interea  montibus  ;ij)pifa  ,yfy» 
^damejaehendi^  ^gnes  vulcamosf^e^l|e;  o 
tTMue  ea  cauerms  ac  voragmibu&immei 


490  //•  De  tibris  nouir, 

squa  etaere*^1)Iiine  implendis,  in  imis  vifce- 
ribus  globi  iocum  dediue  terras  ac  montes  ia 
altum  protrufos.  Terram,  cometis  eatenus 
iimiletn,  primum,  quum  propter  foles  aefti- 
feros,  materiam  ignium  ad  fcruorem  excitan- 
tcs,  tum  propter  rotationis  vehementiam  ra- 
pidiorem,  attoili  et  fludlibus  nudari  debuifle 
torimum  fub  aequatore.  lam  vero  huic  fuae 
hypothefi  aducrfam  effe  obferuat  fpeciem 
telluris,  qualis  punc  efl;  nam  fi  in  qnatuor 
i^artes  globiim  cogitando  diuidamus,  haemifi 
phaerio  feptentrionali  circiter  tres  earum,  an« 
flrali  nonnifi  vnam,  aequatori  antem  in  pri- 
fnis  minimam  partcm  competere.  Sicut  au^ 
tem  vafiationis  violentae  inundationurnque 
VeHigia  luculenta  (quibus  figuram  cuneatam 
lacbenfet)  antardicae  fegiorics  praeferant, 
ipoliique  ab  auftro  adue6H  rudera  innumera, 
elephantorum,  rhinocerotum,  hippopotamo* 
rum,  crocodilorum  fragmenta,  (vbi  dentes  ei 
Siberia  adueiSos  400  libris  graues  typograph(\ 
in  aliis  etiam  nnmeris  negiigentiori,  attribui- 
mus,)  fub  ar(flo  funerfint,  (cuius  rei  docu- 
'  nienta  maxtme  vetins  b  v>  f  0  n  1 1  comme- 
inorat,)  ita  tribus  potifiimqm  exempHs  com- 
monfirari,  terras  in  hami/pkaerium  boreab 
'  $um  aniHK^ibuf  repente  obridU '  inde  ab  auftro 
'  ^ua/i  fiibuotutas  fiiji.     Nempe  monocero- 

ttWy 


Sack  contmptationes  dttmii.       49  f 

tem,  prope  Quedlinburgum,  refcrente  l  e  i  b- 
N I T 1  o  in  Protogaea^  repertum,  ftantem  ar- 
mis,  poflicis  pedibus  dcprcffiimj  Elephan- 
tum  Burgtunna  Thuringum,  cui,  tcfle  t  e  Tr- 
z  E  L I  o,  mercator  diu  in  India  conimoratu?, 
cx  dentibus  iudicans,  duccntorum  circitcr  an- 
norum  aetatem  tribuij[ret,  apcrte  fuppreflum; 
ofTen  cadauera  grandia  fex,  aKROGHONio 
in  Canada  ad  ripam  falfi  fluuii  dctcfla,  cor- 
poijjbus  eredis  fepulta:  ccrro  prodere  rui- 
nam,  qiiae  fub  calida  plaga  bcftiis  adhuc  vt- 
uis  contigerit,  Talcm  igitur  vim  tantan.que 
(ni  fallimur,  ex  coniuncfJis  aquarum,  ignium* 

•que,  et  aeris  a  calore  expanfi,  virtbtts,  ac  tcr- 
rae  motibns  per  menfes  complures  vehemen- 
tius  continuatis,  ab  auflro  paullatim  feptcn- 
trioncm  verfus  prouoluta  teinpeflate,  animo 

"concipiendam)  vulcaniis  furoribus  (de  qiiibns 
an  HAMiLTONEM  confuluerit ,  ignora- 
jnws)  tribui  ideo  non  pofle  contendit,  quia 
terrae  quidcm  fublationcm  in  altum,  (trans- 
ucdlionem  etiam,  credcrcmus,  etfi  non  fubi- 

•  taneam ,  tamen  lentlus  prouolutis  ruderibus 

"  tiatatitibus, )  neutVquam^vero  tantaitiinundi- 
tionem ,  qua  alums  bcedni  peniius  exhan/ios 
imaginatur,  cxcitaflent.  Neqqe  commode 
refliixum  vndarum   ex  illa   caufla   explicari. 

^  (  Nos  de  refluxu,  quantum  memoria  iuggcrit, 
^  iiihii 


4J.9»  U.  De  tibrif  nouis.  ., 

nihil  apud  Mofen  inucnimus,  fed  decrefccty 
tcm  paullatim  aquam,  ;SlOni  inn,  VIII,  J. 
l4p  V.  II.  ficccfcentem  terram,  v.  13.  agnofci- 
mus;  ncque  v.  3.  verbum  repetitum  y\^  va- 
dam  eadem  via  reuerfam  oftendit,  fcd  adi^  . 
dum  V'^^^?^  ^l^O  C"^^  proximis    •Jlbn  ^ 
ncn^l  fi^ificat,  terram^    paullatim  frafta 
vndarum  vi,  rurjvs  ficcefcere  coepiflc,  qua- 
cunque  demum  via^  probabiliter  feptentriQ- 
ncm  verfus,   terris  fubtus  aqua  et  jgne  exeji 
ruinam  patientibus,  fludus  delapfi  fucript.) 
Itaque  fom^/flw  Whiftonianum,  rctro  compu- 
tata  periodo  575  annprum  Newtpniana,  indjB 
ab  a.  i639*facile  ad  annqm  diluuii  aptanduni, 
ctfi  )s  non  inundauerit  tcllurem,tamen  acqua^ 
tore  fuo  (circa  grad.  fortafle  lat.  80.  long.  aaoO 
Jnfid^re  potuifle  putat  vertici  telluris  antardH- 
co,  vt,  atmofphaera  illius  premente  atmo- 
fphacram  noftraro,  non  folum,aIucis  i*epeate 
cxhauttis,  vira  concentricam  fentientibus  aere 
ct  aqua  intra  cauernas  ac  voragincs  fubtcrra- 
nca  inclufis,  totam  vndarum  ciacularctur  mo- 
lem,  terras  immcrfas,  pondus  practcrea  ic- 
uantc  aqpa  falfa  ac  paludofa,  iecum  raptu- 
ram,  vcrum  ctiam  rbtationcm  globi  noflri 
pcr  aliqpot   dies  iqhiberct;    quae   fortaflis 
cjiulla,^ucfit  axis  abbipc  aliquanturo  inplinati. 
(uiiiljpticjaQliaiatip^em  ob  acris  tcmpcriein 

maois 


Sack  conten^laiiones  HibittH.       493 

ittagis  a^quabirem  ab  initio  cohfulto  ordinap 
tiini  di?teriinus.)  Vciflis  anatomici  per  flui- 
dum,  lapidis  manu  i^cli,  plumbei  globuli 
^rlopeto  aeris  coinpreilr  pleno  protrufl,  vim, 
ct  oeleritatem  comietae  uiotum  globi  tormefii- 
to  gr^ndiore  v)brati  nilllies  fuperantem ,  ex* 
pendere  iubet  ledores;  et  huic  forfttan  con» 
iufkmi  CQfteifehtmgJ  atmorphaerae  dimidiac 
yehementer  comprefrae  (Noachumne  fimul 
in  altera  dimidia  dicas  contuiione  ifta  vna 
cum  naue  fuifle  tonfracflum  ? )  aeris  corru» 
ptionem  etvitae  abhinc  breuioris  eulpam  tri« 
liui  poffe  cohiicit  Ifthoc  confpedu  ledio^» 
tiem  libri  curiofioribus  commendare,  propo- 
fitum  hohis  fiiit;  quanquam,  dum  caulT^ 
producendis  etientis  fufScientes  intra  almo^ 
jphaeratn  propriam  fupcrfint,  hofpitis  pere- 
grini  fuforibus  fiue^  adiienam  ipfum,  a  nofiro 
gliobo  fortius  attraheridum,  fiue  nofirum  ge- 
Dus,  tanta  vi  cito  mifere  fufTocandum,  aegrc 
Cjcponeremus,  neque  tantas  roinas,  donec  tio^ 
uc^  fuccef&rint  remm  conuerfiones^vnquam 
metaendas  effe  habitacuto  nofiro,  nulliinis 
£i]pientiae  infinitae  tmi  confidhnnis, 

V. 

I  f  ■  _ .■■■■■■  i* 

-    Gfdenk'  uVfi  SiftenJprUche  ett*  L  e^  Senteni- 

tiae  ac  praecepta  moraljai  ^uis  daidn 

' flrcna- 


494  ^^*  ^^  ^^  motir. 

flrcoanim  nocniiie.  BeroHni  tt  Stcdni 
fine  die  et  coaTuIe,  pl^igg-^  fxxaumaL 
8VO.  op.  Frid.  NicolaL 

Quafi  libeBimaralif  Campiamfupplmakm^ 
vt  in  titolo  vocantnr,  gratiam'  fibi  parenOim 
condliabunc  pcgellae  iflae.  Confiliam,  <{aa- 
le  nup^  etiam  cl.  villivs  inedenda^ 
ihue  promrbm  Gtrmauorwm  ixprtffa  fenca- 
uerat,  in  vniuerfum  non  difplicet ;  et  infunt 
buic  opu£nilo  au<9oris  incerti  multa  pamis 
admodum  vtilia  futura,  (ex  salomonb 
quoque,  PAVLLO,  gellerto,)  qnan» 
<}uam  etiara  alia  nimis  vnlgaria,  nec  fatk 
eleg;anter  dida.  Interea  commendandus  erit 
libellus  iis  potiffimum ,  qd,  adiiibitts  Gai» 
piano  libro  ac  primis  lineis  Refemitaams^ 
{Grundfdtze€Ur  Tngend-  imdKlughidskbre,J 
ludimagidros  fumros  in  fi:ribendo  et  conci- 
piendis  cogitatis  .fuis  de  rebus  ad  mores  ae 
vitam  pertineniibus  exercere  voluerint.  Edi- 
tor,  qui  nobis  cL  nicolai  eifi;  videtur,  in 
praefatione  de  vi  fententiarum  ad  fitafuin  ho« 
neni'  tenellis  animis  infi:>rmandum  re<9um 
pronuntiat  iudicium;  lioc  vnum  addere  pku 
cet,  vim  illam  ex  confcientia  diuinat  auEloriteH 
tifj  quomoda  in  fcholis  vulgo  fententiae  1»« 
blicae  inculcari  folentdifinpatis,  mirum(}uaiH 
tum  adaugitf]. 

SomUr" 


Pigatti  mmorabi  ex  viia  l.BJNegretti.  495 

Sonderbare  Gefchicke  ete.  1. «.  p  i  g  a  xt  i 

memorabilia  ^ex  vita  i  o h.  b  a  pt.  n e« 

G  R  E  T  T 1    nod  -  ambulonis ,   ab  Ital. 

conuerf.  rell.      Norimbergae  in  offic. 

'  Bauer.  ct  Bifchoff.  plagg.  3.  tvo.    .  . 

Indic^mus  plagulas ,  quibus  praeflantiorear 
libri  coghofcuntur  ac  leguatur,  (ex  minus 
notis  nomifiabimus  ^ttra/on  deUaJhrZa  della 
janUaJia  umana^)  tum,  quia  fingula  exempla 
huius  generis  confideratione  digna  fupt,  tun» 
maxime  propter  carmen  appendicis  loco  zxk* 
nexum  et  ad  obferuationes  pfychohguaf  mem 
$ttorabiKores  referendum  i  fiquidem  flropbas 
temas,  quas  apponere  decreuimus,  perfo* 
mmim  fcripfiffe  fertur  fiudiofus  Lipf  menC 
Mai«  a.  1775.  Fingitur,  hinc  diues  abundan« 
tia  rerum  plenifllma  male  fruens,  iilinc  aliu8| 
rurali  felicitate  perquam  beatus: 

JJach  —  ~  tenes  nun  mig  kam?  —  Def 

Mavn 

War  nimmer  reeht  zufrieden. 
Mit  kalten  Bltckenfah  jrs  an^ 

fP^enn  feim  Gdrten  blilhtm; 
Oft  bey  deni  fchmalzendjiin    mcert 

Fandman  ihn  herzlich  gShnem  '  - 
Und  bey  der  Tafel  ftochert  er  • 

y^or  Ueberdru/S  in  Zahnen. 


49f  U:  De  Mbrk  miffU. 

:    jiffjehmr^UimmMytry^ 
Hicluferm  vou  dm  Rmhnm 
Sai  Dmam  unbmirtt.  uttd /hff 

Dahm/eitt  Lebenfikkkhm. 
IRer.fandjmm  meit  Tapizere^n^ 
;  Keinf^mmer^d  Haiu^erathe; 
.    Sein  Tffdzimm^  !u;ar  ikr  HaynB 
i^a  i/itt  der  ff^ejl  u^wehte. 

i  ErJehBffiefiimn  Tefettrtaik 
i  :  ^iirMarer^  kikkr  ^$eUeg 
-    Und^  Na^fa^Utnwet^fan§ 

Wear  feim  HofkapdU. 
Doeh  ^lifie  trJUum  dm  trfim  Stmki 

Det.Morgeni  mit  Enin&dmh 
.     Ohidgiingizmf!  Arbiitdur^d^  thd    , 

MU  ieiieru,  /rohm  Bli^kefif 

Ueber^  das^  fyunderbare  uhd  ttte  f^erwMiA^ 
fufi^  ek  H;  ^.  D^  e6,  ^OTd  mlAibile 
V6cdmu$,  et  de  admiradone;  periculum 
pfyAologicam.  Pa^t Irj^.  Viteber« 
gaeerSerudlae,  a|i.2iiitmeriniutk«  g. 
Pag^/3<J4. 

In  ftqg^ji;ae&duncid^  Hbri  huiui  e^egii 
«udorem  le  pfbfefliis  eft  ^.  ^euen  f  R  a  n  c« 

VOLKMAE^    EEINHAJRP,    theolq^   VU 

(«[betgenfis.*  Natam  eife  ait  hmi  fuam  difpo» 

latio. 


XelrAarddt  ^,qi$od  nSrii^  %^ 

Monem  e  nu^lofo  ttm^vjit  cii^n«ntorBdt 

^uibus  veritas  Ghnniatia^  retigionis  ilemdii^ 

iWaH  foleat,    et  %  quaenionibus  de  mod^, 

t|uo  atitmus  humanus  virei  fuas  e)cp)icet  hk* 

Aims  feque  ad  cultum  alii^nem  ciiottformet ;  hiae 

toim  gen<ere  (iuditanjii^fdne  quam  ^hui(&m^ 

tt  petfohd  viri  digDinimo,  Aia  fe  otia  pct 

«dmplui^s  vk\\\  anhos  dinihgutre  fdlitttrn  el& 

&.     £t  proftdl),  etiamfi  eiidem^eritate,  qdh. 

f tiodefUa,  di5[i(ret  audor^  fuum  hbc  peHculaili 

]^fyeh<»i^ieum  nihil  coatinet^,  <iuod  notlulA 

^Hdtri  pomt  fftritii ;   tamen  fuUirum  efle  Di. 

^tnem  putamus,  ^  in  iUo  tibro  dl^Gderet  m«k 

ittfam  et  vf^  fedioneqtit  illtltijplice  fubadaih 

0<c{em  ac  foliertiameng1t«ndi  de  ilia  re,quaiii 

fibi  explitandam  et  ediiTettftdam  au^r  fu^- 

fit     ReAe  ludi^aiiit,  fi  dih'gentii)$  naturatfi 

tt  virtut^  iilarum  Ithini,  qiide  hominibul 

kUiciant    aditiirationem  ^      {nuen^auerittivi^ 

siiuttam  id  ae  v^riam  habftttruift  ^t  vtilitk^ 

ttm,      Ad  idteiligendatn  Mint  pennagiiaiA 

tim,  quai^  inanimis,  iiifik^s  it  itiiDrlbuii  fa^ 

mtnum  exercent  reis  duMibdi;  1|uae  admiliiA 

tionem  iilomin  tMtcitant,  nihU  jtiagis  fuiHI 

aeceflarium}  imiiis  vtfb  cognftiohii  eximiai 

frudus  tfft  pbifis  ttm  in  Mucanda  feliciMt 

iouentute)  tum  in  regenda  duitate/  manifth  , 

tliitn  efl  T^  i^indt^  vilro^  «1  ^f uUititfMr 

iTotM.  li         .         p^nif. 


planifliinam  viam  (leriu,  duudicaQdo  'praed- 
pao  generi  eueotorum  mirificoruoi,  eomm 
hempe,  qaae  ad  (labilienckm  confirmandam- 
quc  religionem  quamcunque  pofitiuamp  vt 
-aiunt,  luaaicam  in  primis  et  Chri(Uanam^  ac- 
xidifle  dicuntur,  quiuis  intelligit.  Et  in  boc 
^uidemgenere  potifllmum  clucefcet,  vt  fpe- 
ramus,  vtilitas  difputationis,  ab  audore  infli* 
itatie.  Plerique  enim,  qyi  de  miraculif  fov 
pferunt,  negiexeront  fere  difpicere,  quid  illis 
in  vniuerfum  commune  infit  cum  ceteris  re> 
bus,  quas  mirabUef  dicere  confueuimus,  pla- 
jieque  difcreumint  a  fe  inuicem  eiusdem  ge* 
neris  et  ordinis  euenta.  Haec  autem  diuoU 
£o  duplex  incommodum  peperit;  primo, 
quod  a  <:onfuetudine  loquendi  et  a  notitiiSi 
quas  omnis  antiquitas  de  miraculis  in  religio* 
'He  aluit,  prorfus  recederetur;  deinde,  quod 
ppus  efTety  figna  qu^edam  et  notas  conflime^ 
xe,  quibus  ntiracula  i  reliquis  omnibus  eum» 
tif  mirifiiis  di(\inguerentuv.  —  Deniquepoe» 
iis  etiam,  oratoribus,  et  reliquis  omnibus,  qui 
cupiunt,  vel  ingenii  vel  artis  audacia  percellere 
fdios,  plurimum  profuerit  fcire,  quid  et  quale 
lipc^t,  cui,  per  oculos  vel  aures  demiuo  ia 
i|ientem,adnupefcant  homines;  ita  enim  de« 
mum  fcieht^quos  efiedus  habitura  (int  inuen» 
ta  fua,  quos£aes  etquas  ieges  feruare  de^ 

ceaL 


Remhard  dt  eo,  quod  mireJnk  efi  iU.  499 

ceat,  rcL  —  Triplicem  hunc  vfum,  quem 
accurata  naturae  et  efficaciae  rerum  admira« 
bilium  exploratio  proq:>ittit,  diligenter  ob  o-^ 
culos  habuit  audlor  libri  noftri,  eoque  iao^ 
laudem  demeretur  magnam,  quod  non  mo- 
do  fumfit  materiam  per  fe  fat  ponderofaoi^ 
verum  illam  etiam  ab  vtilitate  fua  potifHmum 
fpe(^auit.  DifcufTit  autemfic,  vt  nobis  fere 
nihil  fecifTe  reliqui  videatur.  Quamuis  enim» 
vt  ipfe  vidit  ac  faffus  eft,  non  prorfus  noua 
et  inta6a  fit  res  illa,  quam  tradat;  -nouam 
tamen  ingreffus  eA  viam»  eamque,  nifi  ^lli^ 
mur,  optimam,  in  qua  amplifCmum  hunc 
campum  peragraret. 

Quam  in  aliis  viri  huius  lihris  cognouimu$ 
legitimae  dilucidaeqqe  difpontionis  curam^ 
quae  in  difputationibus  philofophicis  prima^^ 
ria  virtus  eA,  eam  in  hoc  etiam,  de  quo  agi* 
mus,  fecundae  follertiae  et  ccKfi/ietecff  monu« 
mento  animaduertimus.  Ante  omnia  jgitur 
infeSiioneprima  inuenigauit  et  declarauit  in 
vniuerfum  notionem  ra  ^ccvfjtuats^  admodum 
foUicite.  E  multis  exemplis  rerum  infoiita^ 
rum  et  inexfpeStatarum ,  quaram  nempe  ob* 
feruarione  efficitur,  vt  miremur,  colligit  hoc^ 
quod  in  iliis  commune  eft.  Ita  certe,  quid 
terat  vfus  et  confuetudo  loquendi  in  hoc  go* 
nere^  P^^  Qiium  igitur  peregrina  quae* 
li  %  quo^ 


^do  J[i.  De  Bbrk  nouh. 

qu^  noua^  perieuhfa^  vulgarid  etfetn,  fi  mo3o 

vel  ratione  teinporis  lociiquie  aiiquid  ininoi 

dbuium  repraefentant,    vel  pectiiiarein  aB^ 

quaitt  Virtutcm,  antca  tibn  pcrccptam ,  ofiib. 

tunt,  folcant  ^dmiratiohem  excitare ;  liquet 

hinc,  quoties  nobis^  appareat  alicjuid  a  coil- 

fueto  curfu  ct  ordine  rerum  alienum,  quo  ft- 

^  riiis  quafi  cogitationum  noftrarum  intcrrum- 

patur,   toties  mirnm  aliquid  adcile.     Miruk 

itaque  cuique  videtur,  qtiidquid  eius  aBquaH* 

iifper    perceHH    et    confandii  inteBigentiatH. 

"ifVerba  aufteris   ptopri^   ii^em  ofiendunt: 

'*Jf^uriderbar  fcbeint  jectm ,  wat  Vm  als  mbe^ 

greiflich  auffdllt, )     Id  vero  percellit  cogitan* 

■  tiem,  in  qtio  is  qbamdam  fentit  diffittiilitudi- 

» ncTti ,  quae  ceteris  fiiis  idcis  fuaequc  fcientiae 

•  ftibdulo  rcpughare  videtur.  Explicatius  his 
fext^bfitis^   conftquitur,  nihit  per  fe  mirum 

•kiflfe,  ftd  xttr«t/Vf«,  et  mirari  idem  cffc,  ac 

'fatcfi  liinit^s  eognitionis  fuafej  infinitam  ^ 

\\xt  naturam  ttfhti  ihirAri ;   inter  hotnities  v^ 

jro  admiraiioiiii  fbiitiiih  cflc  cum  ignoriii- 

tiam,  tuiti  ftiintiaiil  etc.     (Nbbis  videtur  hoc 

•  j^raecipuum  Irtflitutae  quaeiflibnismomeiiturtt 
tJift,  vt  hae  caufaeyttA^STftiiir,  Vtlo^uiintu^ 
ft^it^tlbnis  turate  pcrquirdhtur  fct  difpidaii* 
Itiir.     'iMnb  ctilm  diitium  fattlllgibr,  quae 

iltilatdrd  «itil,  ^(ib4  inirtliGiiin  df,  fi  eotidi- 


SeinhardiU  io,  quod  mirabHs  eft  eie.  f  0| 

t^  et  varietas  illprum,  qui  niirantur,  luculem 
rius  cognorcitur.  Tunc  etiam  de  varii^  efie« 
^ibus^  qqi  funt  rerum  mirabilium,  et  de  va*' 
r\o  gr^du  illorum  optiiue  iudicari  ^  ct  doceri 
potert,  cur  eadem  nequpi  omnibgs,  neque*  iist 
dem  infolentia  videantur,  cur  non  iit 

r^   tam  niy^ahik  quidquem 
-   Principin,  quod  non  mkimnt  mirarier  omner 

PaullcUim.  — 

|4ult.ie  vero  fiint,  et  variae  Jn  fitigulis  homU 
pibus,  caufi^c  et  occalipnes  mirationis,  qyai^ 
quam  poterant  copiofifllme,  dinunicrandac 
eri^nt..  Neqne  enim  fqla  ccpia  cog^itio^ 
fg  ir,  vt  aliquid  alteri  mirum  fit,  aiteri  noi| 
fiu  Magna  bic  etinm  vis  eO  naiuraf  ^t  ifh 
gavii  hoiinnum ;  alii  cnim  ex  t^rditate  et  fo, 
innolentia  non  mirantur^quae  alios  vebemen* 
ter  r^piunt  j  alii  vero  prae  viuacitate  mentl^ 
pihil  vident,  vbi  fegniore$  faicinaptur.  Si- 
inilitcr  e^T^o/ttJconfiderandus  eft,inquo  veir* 
famur  eo  tet^pore »  qi^o  miri|icv)u>  aliqu^d  ac* 
pidit,  et  vel  feniibus  vel  ^oimo  obiicitur^ 
Qui  eni^n  attenti  fnnt,  cq  ipfq  tep^.poLrc  faep^ 
grauiter  percelluntur,  quo  ^adcm  res  aliorum 
lenfus  et  animum  jiraeterfluit ;  qui  gxfpe^a^ 
cuentum  aliqu^i,  noa  ipiratur,  fj^  non  opt^ 
<iati)S  m^c^i  ^ui  dplor§^  i^q,^  f^  .a^citMTi 
*  li  3  nnri» 


^09  J^»  De  tU)ris  nomr.    ^ 

tfiirificentif|iinis  rebus  non  fac5kmouetiir;  in 
lOultis  fola  votuntas  et  ftudium  aliquod  in  cao- 
iaeft,  cur  vel  mirentur  altquid  vel  contem- 
nant,  vt,  qui  deperiit  amoreNeaerae  alicuius, 
Venerem  ipijim  vix  mirabitur.  —  Nihii  ho- 
rum  plane  neglexit  audor,  fed  ab  cnumeran- 
dis  ordine  fuo  illis,  quae  vnice  faciunt,  vt  ali- 
^uid  mirabile  (it  ac  dicatur,  hanc  difputatio* 
nem  putauerim  inchoandam  fuifTe.) 

Hinc  vero  iam  progreditur  ad  varia  genera 
rerum  mirabiKum  expromenda^  Sunt  enios 
in  vniuerfum  vel  in  mundo  corporeo  feu  ad* 
fpeSiahili,  vel  infpiriiuali  feu  inteUeStuali ;  dc 
Jllis  (e€i\oM  fteunda,  de  his  teriia  agitur. 
Quidquid  vero  inter  ea,  quae  in  fenfus  incur- 
ronr,  mirificum  efl,  vel  natura  exfiflit  vel  arU 
eiScitur.  In  operibus  naturae  porro  et  rer 
ipfne  feu  eorpora,  et  mutationes  in  rebus  con- 
fiderantur.  In  corporibus  igitur  mh^mur,  fi 
abhorrent  a  folitis /oriwi/^  fi  magnitgdine  et 
varietate  eminent,  fi  vel  immenfa  vet^  nimium 
parua  videntur,  fi  metum  iniiciunt^  in  mutch 
tionibus  vero  etefifedibus  corporum,  fi  cau- 
fas  ignoraiiius,  et  vel  vim  quamdam  et  vche. 
mentiam,  vel  celcritatem,  vel  durationeni,  vd 
raritatem  th  ^cctvof^evjSj  vel  concurfum  plu- 
rium  ifs^i^wsoov  fingularem  obferuamm. 
Iluc  et  rdfert  ill^s  res^  quae  per  fe  fpe^tae 

.  nemini 


Reinhard  de  eo,  quod  mirabUe  efi  ete.  f  03, 

iremim  mirarionem  faciunt,    fpeciem  vero 
miriHoim  obtinent  a  voluntate  et  eonfilio  fii^ 
tueniis,  vt^  qqae  putantur,  omina,  auguria, 
portenta  ede.     (Hinc  iaiupatet,  antequam 
obitBlinae  caufae ,  a  quibus  admiratio  pendet, 
difquirantur,  generatim  iam  indagandas  fuif* 
kjubieSiiuas,)     In  illis,  qu^e  arte  conflant,». 
qui  artis  periti  non  funt,  mirantur  vel  opera^ 
yel  artificem;  in  operibus  quidemdifficultatem 
et  laborem  iis  infumtum,  vt  fi  v^  praemagnae, 
et  immanis,  vel  perexiguae  molis,  vel  multi* 
piicis  varietatis  et  confendonis  parrium,  vel 
Bon  fperatae  fimilitudinis  fiot  cum  farma 
quadam  primitiua,vel  duratlonis,  vel  vtilitatis. 
ciximiae  videantur  effe;  in  artifice  vero  vim 
quamdam  finzularem,  /iue  illa  io  paucis  tan^ 
tum  vif^  fit,  nue  cum  fiducia  et  audacia  con-^ 
iuinfta,  fiue  fimulet  incantationem ;  quodge- 
nus  mixtum  iam  eft  ex  rebus  corppreis  et  in« 
corporeis.    De  his  priusquam  fermo  fir,com« 
memoratur  adhuc  genus  quoddam  rerum,  ia 
quibus  mirabuodi  haerere  folent  homines,. 
quae  tamen  neutri  ifli  clafli  fubiici  poffunt,* 
nempe  opulentia  et  paupertas  magna,  item* 
que  ceiebritates  ac  pompae  folennes*     (In* 
commodam  effe  igitur  diuifiQneni  iflam  re- 
rom  mirabilium  in  eorporeas  et  incorporeas, 
lyparet}  melior  quamuis  non  fupcarrat,quae^ 
li  4  omota 


^•4  ^^*  ^*  ^*^  hottir. 

bmtAtt%  f#Q^p)elA*nir  et  faris  #i}ft»iguat  t  4% 
Imiiceni.)  In  rebus  inlgfleSiualibus  ingentem 
eiendaie  adfi>imioRis  potenatem  exercer  ffi* 
mnm  mognitudo  ve)  /patii  ac  temporis,  vd 
virtutuni ,  ve)  vitioruni.  Qaod  ad  virtitks, 
luhil  natura  jDri  ftdmirabilius  cogitari  poteft^ 
ibdab  illis  tantDm^qui  concipere  iR)i()uafn  eioa 
aotttiam  poffiint.  ( la  n>€nt«m  jiic  venk 
I A  C  <i  N I  a  iilud :  Contewplatio  treoturanm^ 
^ntum  ad  ertaturas  ipfas,  produiii  Scieiw 
tiam  i  quitntum  ad  Deum,  Admirationem  /m» 
t^m,  qUQ$  efi  quaji  obruptajiientia.  De  augm. 
§c.  fib.  I. )  Hominis  vero  virtntes  metiiDuv 
^l  amplitnd|ne,  vel  vi  itigenfi,  vel  eogifatio^ 
mbus,  ^uae  tt  perfe,  quando  tienipe  aut  )ii. 
eem  egreglam  ailundunt  nvultis  a)tis  veris  e» 
nutieiatis,  dut  fecundae  funt  propofito  ()uo« 
diam  ailt  ti&o  praec)aro,  et  per  iloeutiomm 
eenfentur  magnae;  vel  efKc«ciafair«te/  oge»* 
dis,  animo,  veiiementia,  perfeuerantia;  vd 
fiibtimitate  antmi,  vel  bonitate.  (In  vitus, 
^id  fit  mifandum,  ei  quare,  breulus  expoai- 
tur. )  *—  Seeundo  nouitos  et  paradoxkt,  vel  ia 
notitiis  et  opinionibus,  ve)  in  oFatione,  vd  m 
fenGbus,  a^fliembus,  moribys  acceriiiioniis.  ^ 
fWtio,  ^aecum<)ue  rei  areana  oebie  eft. 
^^Magna^  inquit,  mirantur,  quia,  ^Bainiiii  dL 


Seinhard  Jieo,  quod  mirabih  ijl  itc.  ^f 

^x  eognonhnui »  et  menjmam  exeeduni  no^ 
Jirani;  n^m  vero  ^iparadoxa,  quia,  quam.' 
uis  diflini^e  cognita  nec  diniii>ilid  cereris  re* 
Inis,  Quas  cpgnouimus,  'injoliio  nobis  modo 
i\iter  Je  coptilatn  appartant;  arcana  denique, 
qtiia  vel  omnino,  vel  hoc  certe  et  ilio  tem- 
|>ore,  no»  initUigtmiur, ,,  Huiusgeneris  funt, 
quac  vel  plane  ohjcura  iunt,  vt,  quae  in  arii^ 
buT,  quas  ipfi  non  dtdicimus,  nobis  videniur 
butBstnas  viros  fuperare,  et  quae  in  thevloffia 
iByflerici  vocantur,  inruenta  nimirutn  ab  hu« 
mano  ingcnio,  quod  auderet  explicare  doiHiur 
et  difparare  acutius  iimpiicia  et  facilia  intelle- 
du  omnibus  piacita  religionis  Chriflianae; 
vel  quae  fahem  aiiqua  ex  parie  elara  funt,  vt 
multa  naturac  r«erum  euenta,  animae  huma* 
nae  indoles,  Dei  virtutes  elc. ;  vel  quae  injs 
Jiiiguiajaiis  clai'ajunt,^jid  eowpc^aia  inuieem 
^ee  eum  aliis  ftniemus  re&is,  tenebris  inuol- 
W3ntur. 

•  Porro  ad  demonflrandum  id  ^  quod  rffici^ 
tur  mirabilium  terum  obferuatione ,  pergit. 
Quod  quum  vel  proaime  Jequaiur,  vef  kmgiue 
r^oium  fit ;  duplex  hinc  e^eduum  gmui. 
eonflituitur.  Alierum,  de  quo  Jt&ifm  quarta 
9gitur,  vno  vooabiilo  admiraiionis  contineturf 
Hic  iam  m&ot  &^tiUter  inqiiiriuit  in  caufas 
admiratioxus,  quae  in  hou^iae  funty  tt  mult^ 
li  i  dc 


mm^^^^^mmfm 


49f  ILDeSbrkfOifU. 

'■   jltfjimr.UimmMnftrty, 
Hichiferm  vou  dm  Rfiiim 
SahDtmammibamriLuadfrig 

Dahm/ein  Lebinfihkkhen. 
Hier.fandjam  mckt  Tapizvre^n^ 
,  .      ;  JCein/fhimmerpd  Hav^erathe; 
^   Sm  Ta/etsimmer  war  d^r  HM/n^  , 

iP^o  i/m.  der  ff^e/l  umwehte.  '\ 

i  Erjetiapfie/entm  Tefettrfmk 
i  ;  ^Jhu  ikiarer  4  kikkr  ^$elleg 
"    Undi  tfaiki^Uinwei^g^an§ 

Wnr/eimHofkapSu. 
Doeh  igrUfif  erjchon  dm  e^mStmhl   t 

DetMorgeni  mit  Eniziiiken^       ^    . 
.     Bndgiing^zm^  AHmiduriJtdt^s  TM    r 

MUlmitm,  frokm  Blkkef^ 

AiW  '    't  V  fif,  ,  M 

Uebtr^  daf^  tvuncterbare  ithd  die  Pirt^itiA^ 

rimg  eh.^  h;&  E)<t  e6,  Ijrod  mWbbile 

V6cdmu$,  et  de  admiratione;  periculum 

pfyAologicom.  P3hf  l  ??&.  Vitebcr- 

gaeerSeruenae^  9|.ZimtxiermluAi«  S. 

pag^.3<J4. 

In  fti^jme&duncul:^  libri  huiui  t^reg& 

audorem  le  prblfefliis  eft  ^.  Reuier.  f  R  4  n  c« 

voLKMAE^  EEiNaA.Rp,  theok^us  VL 

.  ^bo^genfis.'  Natam  eSk  ait  hmi  fuam  d}%a. 

tado» 


ReirJiardde  ^,qiiM nAri^  eft  ett.  %^ 

^itlonem  e  ny^fofo  tt^^&Avft  ^t^wtnioi^ai^ 
^oibiis  veritas  Chnniatia^:  rdigionis  ilem#ti^ 
llfari  foleat,    et  %  quaeAionibus  4e  mo^i 

2ao  antmus  humanus  virei  fuas  e^cplicet  fkh* 
\\\  feque  )ad  cultum  alii^nem  ciiottformet ;  blMc 
^iiim  genere  (iudi)»njm^fdne  quam  ^huiffiml^ 
^  petfohd  viri  digniirimo,  Aia  fe  otift  pct 
«dmpluies  vk\\\  anhos  dinihgu^  fdlittim  el& 
&.  £t  proftdl),  etiamfi  ettdem  Hreritate,  qdh. 
ftiod^fli^,  di5[i(ret  audor^  fuum  bbc  petlcuiaili 
]^fyeh<»i^ieum  nihil  contlnet^,  <iuod  notlulii 
^Hdtri  pomt  piritii ;  tamen  fuUirum  efie  hU 
^itiem  putamus,  ^qui  in  iUo  tibro  dl^fideret  mi^ 
ittram  et  vf^  iedioneqtie  ^MMf^lite  fubadaiti 
nciem  ac  foliertiamengtttfitdi  de  ilia  re^quidili 
fibi  explitandam  et  ediiTeniftdam  iauifh>r  fu^- 
fit  ReAe  ludi^aliit,  fi  d!h'gentiu$  natilratfi 
M  virtut^  iilarum  )*ehinil^  qiide  hoininibul 
inilciant  adttifrationem  ^  {nuefii^aueriitiviK^ 
mtiltam  fd  «e  vdridm  kabituruiA  ^e  vtilitl^ 
tein.  Ad  idteiligendaitt  ^itil  plKinagiiaA 
^m,  ifxMk  inenimis,  iiifik^i  it  itiiorlbuii  hfik 
itiinum  exerceht  reis  eiuMibdi;  1|ude  admHiiA 
tionem  iUomiii  tMtcttant,  nihU  itia|ls  fueHI 
iieceflarium}  httius  vtfd  eognitiohii  eximiii 
fimdus  efle  pdfl^  tttm  in  Mucatida  felic^ 
iouefitute)  tiim  !n  regen^  duitate/  tnanifth 
fttun  t&.  y^  i^indt^  vilro^  li|  ^f  uifitiotff 
.    ¥otM.  li         .  '     " 


49»  U.  De  tibrif  nouU,    » 

nihil  apud  Mofen  inucnimus,  fed  decrefccn- 
tcm  pauUatim  aquam,  niOm  ^nn,  VDI,  5. 
l4p  V.  II.  ficccfccntem  terram,  v.  13.  agnofci- 
nius;  ncque  v.  3.  verbum  repetitum  :;mD  vn- 
dam  eadem  via  reuerfam  oftendit,  fed  adiQ- 
dum  V^^^^n  byO  cum  proximis  •JlSn  ^ 
TlCn^l  0gnificat,  terram^  paullatim  fradlt 
vndarum  vi,  rurfns  ficcefcere  coepifle,  qua- 
cunque  demum  via^  probabiliter  feptentriQ- 
ncni  verfiis,  terris  fubtus  aqua  et  igne  exefi 
ruinam  patientibus,  fludlus  delapfi  fuerint.) 
Itaque  cometam  Whirtonianum,  retro  compq- 
tata  periodb  575  annprum  Newtpniana,  indp 
ab  a.J65o*facile  ad  annum  djluuii  aptanduin, 
ctfijs  nqn  inundauerit  tel]urem,tamen  aequa^ 
tore  fuo  (circa  grad.fortafle  latgo.  long.  230») 
Jnfidfjre  potuiffe  putat  vertici  telluris  antardH- 
co,  vt,  atmofphaera  illius  prcmente  atmo- 
fphaeram  noftram,  non  folum,  alueis  fepente 
cxhauftis,  vim  concentricam  fentientibus  aere 
et  aqua  intra  cauernas  ac  voragincs  fubterr^- 
nea  inclufis,  totam  vndarum  eiacularctur  mo- 
lem,  tcrras  immerfas,  pondus  praetcrca  lc- 
uantc  aqpa  falfa  ac  paludofa,  iecum  raptu- 
ram ,  vergm  etiam  rbtationem  globi  nonri 
pcr  aliq^ot  dies  inhiberct;  quae  fortaiEs 
caulta,fjiiefit  ajcis  abhinc  aliquantum  inplin)a|u 
XmCi  l^^cinQlia^atip^em  ob  acris  tcmpcriepi 


Sack  contemptaihnes  ^ihmiu       493 

hlagis  aeJquaKrcm  ab  initio  cohfulto  ordina^ 
tftm  dixerhnus.)  Vc<Sis  anatomici  per  flui- 
dum,  lapidis  manu  iildi,  plumbei  globuli 
^opeto  aeris  compreflr  pleno  protrufi,  vlm, 
ct  celcritatem  comietde  motum  globi  tormeni- 
to  gr^ndiore  vibrati  nilllies  fuperanteni ,  ex* 
pendere  iubet  ledores^  et  huic  forfitan  conm 
ivfi6m  (Qfidfthung}  attiiofphaerae  dimidiac 
trehementer  comprefFae  ( N^achumne  fimui 
in  altera  dimidia  dicas  contufione  ifta  vna 
cum  naue  fuUre  iconfra<flum  ? )  aeris  corru» 
ptionem  etvitae  abhitic  breuioris  eulpam  tri« 
liui  poiTc  cohiicit.  Ifihoc  confpedhi  ledio* 
tiem  libri  curiofioribus  comnicndare,  propo- 
fitum  hobis  fuit^  quanquam,  dum  cauif^ 
nroducendis  euentis  fufEcientes  mtra  aimO'- 
jphaeram  propriam  fupcrfint,  hofpifis  pere- 
grini  fuforibus  fiuc^  aduenam  ipfum,  a  nofiro 
globo  fortius  artrahchdum,  fiue  noflrum  ge- 
Dus^  tanta  vi  cito  mifere  fuifocanihim,  aegrc 
ctponeremus,  neque  tantas  ruinas,  donec  no« 
uate  fuccef&rint  remm  conuerfiones,  vnquaitv 
fnetuendas  eire  habitaculo  nofiro,  nMiliinis 
£ipientiae  infinttae  tu^i  confiditiYus, 

V. 

r  ■       ^    ■       II         I .nl 

-    Qidtvk'  ufuL  Sittenjpruthe  etti  i.  e^  Senten^ 

tiae  ac  praecepta  moraliai  |pa(rui^x)an<bi 

'  flrcna. 


494  ^^^  ^^  ^^  wodt. 

flreoaram  nomiiie.  BeroKm  et  ^Mam 
{ine  die  et  confuley  {>l^igg-$>  £>mi.iniiu 
Svo.  up.  Frid  Nicolal 

Quafi  UbtBimorahf  Campiamfnppkmtntm^ 
vt  in  citiilo  vocantor,  gratiam'  fibi  pareotom 
condliabunc  pagellae  iflae.  Confiliom,  qoa- 
le  nuper  etiam  cl.  viLLiva  inedenda£* 
ilme  prautrbiif  Gemumamm  ixpnffa  tenca* 
uerat,  tn  vniuerfum  non  difplicet ;  et  infiint 
huic  opuiculo  audoris  incerti  multa  paruis 
admodum  vtilia  futura,  (ex  salomonb 
<]uo(]ue,  favllo,  gellerto,)  quan* 
<]uam  etiam  alia  nimfs  vulgariay  nec  fatis 
eleganter  dida.  Interea  commendandus  erit 
libellus  iis  potiflimum ,  4]d,  adhibitis  Giifi-^ 
piano  libro  at  primif  Imur  Hefewitzianif, 
{GrundfdtzetUr  Tugend-undKlugheitshhrt,) 
ludimagiOros  futuros  in  fi:ribendo  tt  conci* 
piendis  cogitatis  luis  de  rebus  ad  mores  ac 
vitam  pertincniibus  exercere  voliierint.  Edi« 
tor,  qui  nobis  cl.  n  i  c  o  l  A  i  eflfe  videtur,  ia 
praefatione  de  vi  fententiarum  ad  fenfum  ho« 
neHi'  tenellis  animis  infbrmandum  re<fhim 
pronuntiat  iudicium;  hoc  vnum  addere  pla» 
cet,  vim  illam  ex  confcientia  dimnae  auEtorita* 
tis^  quomodo  !n  fcfaoh's  vulgo  fententiae  bi« 
blicae  inculcari  folentdifcipulis,  mirumquan* 
tum  adaugie»:j.  ... 

Sander" 


Pigatti  mmorab.  ex  vita  LBJNegretti.  495 

Sonderbare  Gnfchickte  etc.  i.  ^.  p  i  g"a  xt  i 

memorabilia  ^x  vita  i  o  h.  b  a  p  t.  n  e« 

G  R  E  T  T 1   nod  -  ambulonis ,   ab  Ital. 

conuerf.  rell.      Norimbergae  in  offic 

'  Bauer.  et  Bifchoff.  plagg.  3.  «vo.    .  . 

Indicdmus  plagulas ,  quibus  praeflantioret 
libri  coghofcuntur  ac  leguatur,  (ex  minus 
nods  nomifiabimus  ilfttra/orf  dtUafbrza  della 
fantafia  umana,)  tum ,  quia  fingula  cxempla 
huius  generis  coofideratione  digna  fupt,  tun» 
maxime  propter  carmen  appendicis  loco  an«» 
nexum  et  ad  obferuationei  pftfchologicar  me« 
Mora^i/ior^/ r^erendum ;  fiquidem  ilrophas 
temas,  ouas  apponerc  dccreuimus,  perfo- 
mnum  Tcripfiffe  fertur  ftudiofus  LipC  menC 
Mai.  a.  1775.  Fingitur,  hinc  diues  abundan* 
tia  rerum  pleniiGma  male  firuens,  iilinc  aliuSy 
rurali  felicitate  perquam  beatus: 

Doch  —  ~  tines  nitn  ewig  kamf  —  Der 

Mana 

War  nimmer  recht  zufrieden. 
Mit  kalten  Bltcken  fah  jrr  an^ 

If^enn  feim  GdHen  bliihtm; 
Ofi  bey  dem  fchmjitzendjkn     mceri 

Fandman  ihn  herzlich  gShnem 
Und  bey  der  Tafel  ftochert  tr 

For  Ueb^drujS  in  Zahnen. 


49^  llDiMbmfidlfif.    . 

jttf/eimr.UihiMMfifiriitfM 
Nichtferm  von  dm  Rtiitm^ 
.    Sai  Damoa  ufibemirtt.  Mki  firiff 

DahinfeittLebinfehkkhen. 
Hier.fandjam  tdchL  Tapiz^re^i^, 
;  Keinfifiimmer^d  Hoiufy^erathe  f 
S»n  Tafikimnier  war  dtir  tiaynt 

W^a  iin  der  ff^efi  immhte. 

Erjekaffiejeinen  T^etirtmi 
;  ^ttsMarer^  kuUer  Qfidkg 
-    Undi  Ndek^gallenwei^g^ang 
WwsfeineHofkapilU. 
Boch  ^U/Sf  erjchoee  den  eatfim  StrM 
DetJUorgeni  mU  EatTi^ickmh 
l    Hkdgiing^  AfMtduir^diis  tkd    , 
MU  iMem^  froiin  Biiekeet^ 

Ueber^  das  fyunderbare  ithd  die  PaiMHA' 
rm^  eh.  E  4:  D^  e6,"^fl3d  ml^bilc 
V6cdtt)u$,.et  de  admiradone;  periculum 
pfydkblogicfiin.  Pi^s  l^.  Vitebcr- 
gaeerSerudRae^  ^.Zinitnerinlddu  g. 

In  ni^iyjmefaduncijae  Ubri  huius  e^rej^ 
«udorem  le  prblkil^s  e(t  ^.  ^eiier.  f  R  a  n  c, 

VOLKMAE^    EBINHAip,    thC|6k?^  Vi- 

c«(bergenfis.'  Natam  eife  ait  IbsisiQ  fiiam  di%a» 

tatio» 


JSei::1iard'dito,qit6dhSrMkefteU.  0f 

tedonem  e  flu^fofo  etdihfne  ^rgmn^ntoindt 
tiatbiis  veritas  Chriniadi^!  i^digiohls  ^emdit^ 
ilniH  foleat,  et  %  qua^nionibus  ^e  mo^, 
t^o  ammus  humanus  virei  Aias  e)cpticet  (tii^ 
«fim^  ftique  ad  cultum  aliii^netn  coitformet ;  hM 
Mim  genere  (ludiiorun^fane  qu$m  ^bulAimti 
tt  petrohd  vid  digDifrutib,  Aia  fe  otia  pcSr 
«omplures  teiii  amtos  ^flihguicfe  fol^imm  1& 
&  Et  prefedD/etiaiiifi  e^dem  verttate,  qA^ 
tnodeflia,  dijtiflfet  audof^  fuum  b(Oc  peKculaili 
j|»fythei^iGum  tithil  condnete,  quod  noUuA 
^deri  pomt  p<$riti) ;  tamen  fimirum  elfe  6IU 
|l\ititm  putamus^  ^ui  in  iUo  Hbfo  dl^fideret  mi^ 
4uram  et>fu  ledibneque  multiplice  fuba^aiti 
0dem  ac  folteriiameogltaildi  de  illa  fe,qu«ij^ 
fibi  explitandam  et  ediiTetllrtdaiti  aulftor  fu^- 
fit  ReAe  iudi^a^it,  fi  diligietitius  tiatilratfi 
ik  virtutlM  iilaiHim  Irfchini^  i|ude  hornitiibul 
iaiiciant  adiiiirationem  ^  inuenigaueri^irt^ 
fliuttam  id  te  variam  babiturui^  rae  ytilitiii 
lem.  Ad  i^teiligendaifl  ^xni  pinnagftaA 
tim,  quai^  inanimis,  i|i  &^t  it  itiioribuis  li^ 
miAum  ekerceht  reis  eiuitivbdi^  l|uae  admira^ 
tionetn  ilbmtn  t&^tant,  nikil  m^U  fu^ 
Heceflarium}  li«iiii  veTo  eognitiohis  eidmi^l 
fradus  ffft  poifis  tnm  in  «lucanda  feliclMt 
iitumtute)  tutn  in  regenia  duitate/  manift- 
Atun  etl  ^  ^iiid«^  vilro^  «4  ^tuifiti^fit 
:    iTolJl  n         \         f^it 


planidimam  viam  flerni,  diiodicando  praed- 
puo  generi  euentorum  mirificorum,  coram 
hempe,  quae  ad  nabiliendam  confirmaadam- 
que  religionem  quamcunque  pojitiuam,  vt 
'aiunt,  ludaicam  in  primis  et  Chriftianam^  ac- 
xidifTe  dicuntur,  quiuis  intelligit.  Et  in  boc 
-4]uidem  genere  potifllmum  elucefcet,  vt  fpe* 
ramus,  vtilitas  difputationis,  ab  au<^ore  infli- 
ttutde.  Plerique  enim,  qyi  de  miraculii  fcri- 
pferunt,  neglexenint  fere  difpicere,  quid  illtt 
in  vniuerfum  commune  inflt  cum  ceteris  re. 
bus,  quas  mirabiks  dicere  confueuimus,  pla- 
jieque  difcreuerunt  a  fe  inuicem  eiusdem  ge- 
neris  et  ordinis  euenta.  Haec  autem  diuuiU 
£o  duplex  incommodum  peperit;  primo, 
quod  a  confuetudine  loquendt  et  a  notitiiSi 
^uas  omnis  antiquitas  de  miraculis  in  religio^ 
iie  aluit,  prorfus  recederctur;  deinde,  quod 
;Opu$  efTet,  figna  qu^edam  et  notas  conflitue* 
re,  quibus  miracula  i  t;eliquis  omnibus  mm^ 
tif  mirijicis  diflinguerentur.  —  Denique  poe« 
tis  etiam,  oratoribus,  et  reliquis  omnibus,  qui 
cupiunt,vel  ingcniivel  artis  audacia  percellere 
fdios,  pluritnum  profuerit  fcire,  quid  et  quale 
hpc,Jit,  cui,  per  oculos  vel  aures  demiuo  ia 
Qientem,adnupefcant  i^omines;  ita  enim  dt^ 
mum  fcieAt,quos  effedus  habitura  fint  inuen» 
ta  fua,  quosluaes  ec  quas  leges  feruare  de^ 

ceat. 


Semhard  de  eo,  quod  miriMe  ift  ite.  499 

ccat,  rcL  —  Triplicem  htinc  vfum,  quem 

accorata  naturae  et  efficaciae  rerum  admira« 

bilium  exploratio  pronnittit,  diligenter  ob  o*. 

culos  habuit  audor  libri  noAri,   eoque  iam 

laudem  demeretur  magnam,  quod  non  mo- 

do  fumfit  materiam  per  fe  fat  ponderofao!» 

verum  illam  etiam  ab  vtilitate  fua  poti/Hmuin 

fpec^auit.    DifcuiTit  autem  iic,  vt  nobis  fere 

nihii  fecifTe  reliqui  videatur.     Quamuis  enim» 

vt  ipfe  vidit  ac  faffus  eft,  non  prorfus  noua 

et  intaAa  fit  res  illa,  quam  tradat;  -nouam 

tamen  ingreiTus  eA  viam,  eamque,  nifi  ^ili^ 

mur,  optimam,   in  qua  ampliffimum  iiune 

campum  peragraret. 

Quam  in  aliis  viri  huius  lihris  cognouimuj) 
legitimae  dilucidaeqge  difpofitionis  curam, 
quae  in  difputationibus  philofophicis  prima#^ 
ria  virtus  eO,  eam  in  hoc  etiam,  de  quo  agi* 
luus,  fecundae  follertiae  et  tcK^iQuots  monu« 
luento  animaduertimus.  Ante  omnia  igitur 
infeSHomprima  inuefligauit  et  declarauit  in 
vniuerfum  notionem  th  ^otvfjtucrtH^  admodum 
ibllicite.  E  multis  exemplis  rerum  infoUta'^ 
rum  et  inexfpcStatixrum ,  quaram  nempe  ob- 
feruatione  efficitur,  vt  miremur,  colligit  hoc^ 
quod  in  illis  commune  eft.  Ita  certe,  quid 
ferat  vfus  et  confuetudo  loquendi  in  hoc  go* 
nere,  patet»     Qgum  igitur  peregrina  quae-> 

li  i  quo^ 


fdo 


/f  •  De  Hbrit  wmb. 


que,  rnna^  permkfa,  vulgaria  edim,  (\  modo 
vel  ratione  teiiiporis  locn^ue  aiiquld  intnoi 
dbuiucn  repraefentant,    vel  pecuiiarem  aB* 
quam  virtutem,  antea  tion  perccpram ,  ofii. 
tunt,  foleant  ^dmirationem  excitare ;   Itqoct 
hinc^  quoties  nobis  appareat  aliquid  a  coii. 
fuctb  curfu  et  ordine  rerum  alienum^  quo  f^ 
rii^  quaH  cogitationum  nodrarum  iQtcmun- 
patur  ^  toties  mirnm  aliquid  adcfle.     Minm 
iiaque  cuique  videtur,  quidquid  eius  idiqna^ 
ti/per    perceHit    et    eonfandH  itsteBigeniiam. 
*f  Verba  auiteris   ph)pri^   idem  oftendunt: 
Wnndtrbar  fcbeint  jrdm ,  wat  ikm  als  fmft^ 
greiflich  auffdlU. )     Id  vero  perccllit  cogitao- 
ten%  in  quo  is  quamdam  fentit  difCtniStQdi- 
nem ,  quae  ceteris  fuis  idcis  fuaeque  fricQtiae 
mbdulo  repughare  videtur.     Explicatius  Ms 
CX0bfiti8,  confcquitiir,  nihji  per  fe  inirum 
*feflfe,  fed  xttra  t/W»,  et  mirari  idcm  cffe,  ac 
ifatefi  Itmtt^  cognirionis  fuatej  infinitam  if^ 
tur  naturain  trthii  mirari ;   inter  botnities  v^ 
Ird  admiratlohti  fbntem  c(Ie  cum  ignorao. 
tiam,  tutn  fcidntiaih  etc.    (Nobis  vidctur  hoc 
l^raccipuum  itiflitutae  quaeifllonis  momeatom 
tfk^  n  hae  cvMht  fubkSrtttaie ,  vt  loK^matiir, 
fidfVift^tionis  turak  perquirdntur  tt  difpidsi* 
tdt.     Tttnt  enim  deitium  ihtilltgitQr,  qmt 
"Si  iiatdra  «iul,  ^dod  imr£fiiun  e^  fi  cond;' 

01 


Reinhardfk  eo,  quod  uiirobr^  e/l  eic.  {0| 

t^  et  varietas  ilJprum,  qui  niirantur,  luculcm 
rius  cognofcituc.  Tunc  etiam  de  varJi$  effc- 
^ibus,  qqi  funt  rerum  mirabilimn,  ct  de  va- 
r\o  gr^tdu  illorum  optime  iudicari »  et  doceri 
poteft,  cur  eadem  necjup^  omnibgs,  nequeUsf 
dem  infolenlia  videantur,  cur  non  (n 

T^   iam  nirahik  quidquem 
-   Principi(>,  quod  non  minmnt  mirarier  omnef 
PauUcUim.  — 

|i/Iult.ie  vero  fnnt,  ct  variae  in  iiqgulis  l^omi^ 
pibus,  caufi5C  et  occaiipnes  mirationis,  cjyacii 
quam  poterant  copiofilTime,  dinMH^er^ndac 
CTi^nt.  >  Neque  enim  fpla  copia  cog^itia^ 
iil  if,  vt  aliquid  alteri  mirum  fit,  alteri  not| 
fit  Magna  bic  etiam  vis  eft  naiurcifi  ^{  ifh 
gtivii  hominun) ;  alii  enim  ex  t^rditate  et  fo^ 
iniiolentia  non  mirantur,quae  alios  vcbemeii« 
ter  r^piunt  j  alii  vero  prae  viuacitatc  mentQ 
pihil  vident,  vbi  fegniores  fafcinapmr.  Si- 
inilitcr  e^T^^^confiderandus  efijinquo  ve<- 
faniur  eo  te^pore ,  quo  mirificum  aliqu^  ac« 
pidit ,  et  vel  fenfibus  vel  ^nimo  obiicitur^ 
Qui  Qnkixaifenti  fnnt,  cq  ipfioi  te|iTpoLre  faep^ 
grauiter  percelluntur,  qup  ^ade m  res  alipruni 
lenfus  et  animpm  jiraeterfluit ;  qui  ^xfpe^ix^ 
((ucntum  aliqu^,  non  ipiratur,  f|p4  n<>n  Qpl^ 
mm  inicjturi  qui  iolor^  if^,,  w^  9i^(^m% 
li  3  miri. 


^03  JJ»  De  tibris  nouif.    ^ 

«nirificentKninis  rebus  non  faciknioaetur;  in 
Itiultisfola  voluntas  tt  ftudium  aliquod  jn  cau- 
ia  cft,  cur  vel  mirentur  aliquid  vel  contcin- 
nant,  vt,  qui  deperiit  amoreNeaerae  alicuiuSy 
Venerem  ipi^m  vix  mirabitur.  —  Nihil  ho- 
rum  plane  neglexit  audlor,  fed  ab  cnumeran- 
dis  ordine  fuo  illis,  quae  vnice  faciunt,  vt  ali- 
^uid  mirabile  iit  ac  dicatur,  hanc  difputatip- 
nem  putauerim  inchoandam  fuifTe.) 

Hinc  vero  iam  progreditur  ad  varia  gmera 
rerum  mirabiHum  expromenda^  Sunt  eniat 
in  vniuerfum  vel  in  mundo  corppreo  feu  ad* 
fpeSfahili,  vel  in  Jpirituali  feu  intelleEtuali ;  dc 
lllis  ie(X\oM  ftcunda,  de  his  tertia  agitur* 
Quidquid  vero  inter  ea,  quae  in  fenfus  incur- 
runr,  mirificum  eft,  vel  natura  exfiftit  vel  arii 
cfficitur.  In  operibus  naturae  porro  et  rer 
ifffae  feu  corpora,  et  mutaiiones  in  rebus  con- 
£derantur.  In  eorporibus  jgitur  miramur,  fi 
abhorrent  a  folitis yorwiix^  fi  magnitgdine  et 
varietate  eminent,  fi  vel  immenfa  vet  nimium 
parua  videntur,  fi  metum  iniiciunt^  in  muta- 
iionibus  vero  et  effe<f)ibus  corporum,  fi  cau- 
ias  ignoramus,  et  vel  vim  quamdam  et  vche- 
tnentiam,  vel  celeritatem,  vd  durationcni,  vel 
raritatem  re  (pccmixsvSy  vel  concurfuin  plu- 
rium  ^s^i^Meoov  fingularem  obferuamco. 
^uc  €t  rdfert  iUas  res^  quae  per  fe  fpcAaeae 

Aemiiu 


Mdnhard  tte  eo,  quod  mirabite  eji  ete.  ^q^ 

Ifemini  miranonem  faciunt,    fpeciem  vero 
mirificam  obtinent  a  voluntaie  et  confilio  tn-: 
iuentis,  vt,  qqae  putantur,  bmina,  auguria, 
portenta  eile.     (Hinc  iaiiipatet,  antequam 
obit&iuae  caufae ,  a  quibus  admiratio  pendet, 
difquirantur,  generatim  iam  indagandas  fuif» 
itfubieStiuas.)     In  illis,  quae  nr/^  conftant^. 
qui  artis  periti  non  funt,  mirantur  vel  operop 
yel  artificem;  in  operibus  quidemdifficultateni 
€t  laborem  iis  infumtum,  vt  fi  v^el  praemagnae; 
et  immanis,  vel  perexiguae  niolisyvel  multi» 
plicis  varietatis  et  confenfionis  partium ,  vel 
fion  fperatae  fimilitudinis  fiof  cum  farmsi 
quadam  primitiua,  vel  durationis,  vel  vtilitatis- 
eximiae  videantur  effef  in  artifice  vero  vim 
quamdam  fingularem,  fiue  illa  in  paucis  tan«, 
tum  vifa  fit,  nue  cum  fiducia  et  audacia  con» 
iuntfla,  fiue  fimulet  incantationem ;  quodge- 
nus  mixtum  iam  efl  ex  rebus  corppreis  et  in« 
corporeis.    De  his  priusquam  fermo  fir,com* 
memoratur  adhuc  genus  quoddam  rerum,  ia 
quibus  mirabundi  haerere  folent  homines,, 
quae  tamea  neutri  ifli  clafii  fubiici  poifunt,> 
nempe  opulentia  et  paupertas  magna,  item- 
que  celebritates  ac  pompae  folennes.     ( In- 
commodam  efle  igitur  diuifipnen,!  iflam  re* 
rum  mirabilium  in  corporeas  et  incorporeas, 
sqpparet}  melior  ^uamuis  non  fupcarrat,quaef 
li  4  "     omnia 


f  »4  il.  9i  Bns  fwmr. 

ImiAit  d  f «^iple^iitur  et  faris  «iiftmgiiat  f  h 
Imiiceni. )     In  rcbus  in1elle£i%iatibvs  ingentem 
ciendae  admiraHoRis  potenatem  exercet  p%- 
»um  magwtudo  vel  fpatii  ac  temporis,  tcl 
virtutum»  vel  vitiorum.     Quod  ^ivkivks, 
luhii  iiatura  Dei  ftdmirabilius  cogitari  poteft^ 
Tbdab  illis  taiitDm,qui  concipere  i»iic)uam  eioi 
mctitiam  poflTnnt.       (In  n>enitm  jilc  venit 
I A  C  <i  N 1 1  illud :  Contewptatio  creaturarKm^ 
^ntum  ad  ittaturas  ipfas,  froducii  Scieoi» 
tiam  y  quitnium  ad  Devm,  Admirationem  ta%» 
t^m,  quas  efi  quaji  atmtpiafeieniia.  De  augm. 
ik.  tib.  L  )     Homiuis  vero  virtnies  metimue 
tel  amplitt)d|ne,  vel  vt  ihgeiui,  vel  fogitatuk^ 
mbus»  ^e  txperf,  quando  nempe  aut  lu« 
atm  egregiam  affundunt  multis  aliis  veris  e» 
iiyneiatis,  aut  fecundae  funt  propoHto  c)uo» 
dam  aut  (t&o  praeclaro,  et  ptr  riocuiiowm. 
tenfentur  magnae;  vel  efficaciafnr«&if/  etgith 
dis,  animo,  veliementia,  perfeuerantia;  vel 
Aiblimitatt  animi,  vel  bonitattw-     (In  vitiis, 
^id  fit  mirandum,  et  quart,  breulus  exponi- 
tur. )  — «  Seeundo  nouitas  tt  pcuradoxia,  vel  io 
notitiis  tt  opinionibus,  vel  in  oratfQne,  vel  ta 
fenftbus,  aiflieRibus,  moribus  aectrimontis.  ?^ 
f\rtio,   ^aeeumque   te$arumei  aebit  ed 
t^Magna^  inquit,  miraiitur,  quia,  ^uamuis  di« 
Aaaf  M^a  i  Offimimjuii^  iHirir  caiffr 

gutai 


Heinhard  Jieo,  quod  mirabih  ift  ete.  ^o^ 

^iax  eognonimui ,  et  nimjitram  excidunt  no-- 
Jlram;  n^m  vcro  tt  paradoxa,  quia,  quam.> 
u^  dinini^e  cognita  nec  diflimilm  cereris  re< 
biis,  quas  cognouiinus,  'irjJoJito  nobif  modo 
iWer  Je  coptilatn  apparrant;  arcana  denique, 
qtita  vel  omnirvo,  vel  hoc  certe  ct  Jllo  tem- 
|>ore,  non  inttUigimiur. ,,  Huiusgeneris  funt, 
quae  vel  plane  ohjcura  iunt,  vt,  quae  in  arii^ 
bUT,  quas  ipfi  non  didicimus,  nobis  videnuir 
biiiT»anas  vires  fuperare,  et  quae  in  thevh^ia 
myOeria  vocantur,  inruenta  nimirum  ab  Im* 
rnano1ngenio,quod  auderet  explicaFe.docniur 
ct  difparare  acutius  iilnplicia  et  facilia  intetle- 
^u  omnibus  ptacita  religionis  CI^riAianae; 
vel  quae  fahem  aliqua  ex  parte  clara  funt,  vt 
niulta  naturae  rverum  euenta,  animae  huma. 
nae  indoles,  Dei  virtutes  elc.;  vel  quae  infs 
Jkigiikjaiis  rhsafunt, ^Jid  compc^ata  inuicem 
^ei  cw»  aliis  Jintentus  re&is,  ten^ris  inuol- 
uontur. 

>  Porro  ad  demonflrandum  id  ^  quod  f^ffici^ 
tur  mirabiiium'  rerum  obferuatione ,  pecgit. 
Quod  quum  vel  proxiniefequatur,  vet  kmgitu 
r/knotum  fit ;  duplex  hinc  e^e^uum  gmui' 
eonfiituitur.  Aiierum,  de  quo  fi&^ne  quartm 
9gitur,  vno  vooabuk)  admirationis  continetuPt^ 
Hic  iam  audor  fubtiliter  inqiiinuit  in  caufas 
H^nicatioius,  quae  in  hon^iae  fun^  et  mult^ 


^06  IL  De  libris  nouif. 

de  ilH$  ingeniofe  obferuauit.  —  Copiam 
<]uamdain  ideartnn  adefle  debere,  docer,  fi 
auis  miretur,  vt  inde  nafcatur  volnptas  circum* 
Ipiciendi  intuendique,  binc  vero  deinceps  cu- 
piditas  fciendi.  Vnde  patet,  tot  efle  gradus 
fldmiratioRis,  quot  funt  modi  fcientiae  bouii- 
num.  Deinde  fequitur  etiam,  vt  puerilis  et 
iuuenilis  aetas  admirationi  praecipue  apta  et 
dedita  fit,  quae  quam  fk  falutaris  res,  et  quam 
bene  pofllt  ad  prudentem  aetaris  culturam 
conuerti,  intelligitur.  Vti  autem  finguii  ho- 
minei  fuam  quisque  habent  epocham  quafi 
admirationis,  ita  et  vniuerfaejgentes.  Quare 
omdium  popuiorum  hinoriam  primitiuam 
fdbuiofam  deprehendimus  ac  miraculis  pte^ 
nam ;  fed  quo  felicius  illorum  ingenium  na« 
tnrae  rerum  fludio  et  cognitione  cultum  ex« 
politumque  fcimus ,  eo  magis  illos  a  creduli« 
tate,  flupore  fuperflitioneque,  et  ceteris  admi- 
rationis  effedlibus  imraunes  euafifle,  cogoo- 
fcimus»  Sed  interiiflfe  etiam  in  multis  genti- 
bus,  vel  obfiifcatam  certe  efle  hanc  iuceniy 
hifloria  loquitur.  —  Attamen  proprium  efle 
naturae  humanae  amorem  ac  fludium  admi- 
rationis,  quod  numquam  exfatiatur,  et  quo 
magis  alitur,  ep  vehementius  concupifcit,  li* 
cet  illud  in  aliis  aliter  comparatum  fit,  mani- 
leflum  efl»     Ule  ]vero  fenfiis  mirationis  er 

quibus 


Reinhard  de  eo!quod  mirabite  eftete.  ^07 

quibus  qua(i  compofitus  Gt  fenfibns  aliis,  et 
quos  annexos  fibi,  et  quarn  vim  inlcorptis 
habeat,  vtrum  affedionibus  .animi,  et  cui  illa. 
rum  generi,  vtrum  gratis  an  ingratis  fenfibus 
adnumerandus  fit;-  quas  imprefiiones  ftciat 
rerum  fublimium,  immenfarum,  fimplicium, 
multifdrmiumque  contemplatio  in  mentem 
humanam,  per  quos  gradus  et  crefcat  et  decre- 
fcatadmiratio,tandemquedefinat  —  etcogna- 
tae  his  plures  quaefUones  fubtiles  aeque  ac 
graues  magna  facilitate  et  perfpicuitate  ab  au^ 
dore  diffoluuntur.  Hadenus  de  effedibus 
prdximis;  ft&ione  qninta  autem  rmotiorem' 
vim,  qua  cft  admiratio,  explorauit,  Et  pri- 
itiumquidem  ex  amore  jllo  naturali,quo  ho- 
mines  ducuntur  in  omnia,  quae  mirationem 
iniiciiintjdiuerfiffjmo  modovariata  effc  omni 
temporeffudia  hominum,  opiniones  et  cogni- 
tiones,  planuin  fecit*  Late  patuit  illa  vis  in 
Jirmom,  quem  propter  inopiam  idearum 
apud  omnes  gentes  antiquitus  valde  inopem 
verbis,  et  ob  verborum  inopiam  ex  meris 
prope  tropis  figurisque  audacifllmis  compo- 
iitum,  ac  quafi  natiuam  poefin  fuiffe,  inueni* 
mus.  Eamdem  ob  caufam  hiftoria  etiam  po- 
pulorum  omnium  origines  obfcurifiimas  ha- 
bet,  et  mythologia  efl,quaeviuam  refert  ima* 
ginem  inlipitiae  du&^  qua  vetuiUor  aetas  igno^ 


408  i/.  Ve^  (ibrijf  noms. 

tts  quihusque  rebds  vel  lioroinihus  excellen« 
tioribus  adHupuit,  et  illas  pro  niiraculis,  hos 
pro  Diis  habuit.  £x  his  autcm  fabtilis  Iocu« 
pletifTuuain  deinceps  luateriam  fibi  quaedue» 
runt,  eaiDque  B.'liunibu$  fuis  ditarunt  poe- 
tae ;  philofophi  verx>  illis  all^oricas  intule- 
runl  interprctationes ;  aliis  item  tricis  hino* 
riae  v^tuOae  iinpli  antur  per  fedulitatem  il* 
Iprum^  qui  ilhs  exornant  fuo  iogenip  vel 
componupt.  In  plerarumque  ariium  cetera- 
ruii^  inuentione  aiultuiT^  valuit  et  ipfa  ^dmi* 
ratio.  Praeter  illas  eniin  artes,  quas  vel  n^ 
cefllt^s  ve}  c^fus  genuic ,  6ne  dubio  hoc  ge-^ 
nus  cognitiorfis  frequentatum  in  prin>is  fore 
cpedibiie  eO,  quod  in  rebiis  niirificis  occupa« 
re^ur.  H^c  opinionem  confirniat  hinoria. 
AOro|tomi^m  enim  et  phyncam  primas  difci- 
plinas  fuifle^  quibus  operam  darent  fapientes, 
et  Sopraten^  demMm  philpfophiam  e  cpelo 
deuopaflEf,  doctmnr.  —  Verum  raiio  quoque 
tradt^j)^!  Uteras  varie  cppfbrmata  fuit  ab  iilo 
fludip,  quo  trahere(\tor  hornines  ad  miran* 
,  duin*  Sic  primos  philofophos  non  amafle  , 
kntaiR  illain  a,c  follicitam  inquirendi  et  obr* 
feruan^l  viafn,  nec  yalde  ^ccuratos  ^t  capto$ 
ftiifre  i»  decerpendo,  fed  cfFr^nata  et  praeci- 
pite  auc|acia  pronunci^fTe  de  rebus  impfditi£> 
limis,  deprefefildlwus.     Alw  Ufnpore  po^ 

tica 


JReinharS  de  io,quod  miraBile  eft  ete. '  5^09 

tica  (Jnafi  ct  mytfiica,  alio  abrtrufior  philofb. 
jpliia  in  deliciis  fuit ;   iteinque  ali\id  myneriis 
vbique  inueniendis,  etiam  vbi  nihii  neceife 
tfftt,  dtditum.  —    Sed  id  rrligionefn  praeci* 
pue^  vei  informandarti  an-irto  humdilo,  vel 
'^lacitis,  ritibus  et  infiituti^  excolendam,  infi* 
•gnitfer  effic^x  eft  adhiiratio.      Vndfc  primain 
Dd  notionem  obtinuerint  homities^  difficilli. 
Inia  qUaeOio  eft.     Etiamfi  eniit)  diuittitus  iila 
reuelata  cflet,  tatnen  opus  erat,  vt  iam  adcf* 
Kttit  in  atiimo  notiones  c^udedam,  quae  face« 
t6ht,vt  reuelationem  iflani  capefehomliieset 
i)ei  notionem  clare  fibi  informare  poficnt. 
j^Scd  qui  exiflimSnt,  homines,  primum  a  Deo 
in  lucem  cditos^  carcre  numquam  pcituifle^ 
yt\  ad  vitam  fuflcntandam,    perpetua  quafi 
^raerentta  Muminis,  eaque  fubtradta  fibi ,  de- 
tnum  natos,  mo)c  perire  debuifle,  hi  facilius 
fiodum  hunc  foiuent.  Quemadmodum  enim 
infans  matris  fuae,   quamuis  perp^luo  prafe- 
f^ntis  et  ladianti^,  primum  nullam,  dcin  ob« 
fcuram ,  fehfim  vero ,  quo  niagis  fuccrefcft^ 
%o  ciariorem  animo  cohcipit  iibam,  eamquQf 
Ikduitus  per  totam  vitam  tenacitfcr  feruat,  nee, 
ttiatrc  quamquamfibierepta, perditvmqiiamj 
Ita  quoqtie  fas  cft  crfederc,  Deum  fitnili  in- 
ilitutionis  et  edueariohisgehere,^qualecumqu6 
lilud  &eirtt,  tfoiiv  efl^,  ac  primuili  ^er^etuo 

quafi 


f  10  IL  Di  tibrif  nouir. 

quafi  adfuifie  hotninibui  primigeniis,  ied  qud 
illi  magis  adolefcerent  aetate  et  cognitione» 
eo  faepiuseum  feiilorum  fubduxifleconfuetu- 
dini,  acdenique,  quum  fatis  maturam  eius 
viderentur  notitiam,  vei  certe  notitiae  huius 
ct>mparandae  vires  et  occafiones  idoneas,  con» 
fecuti  efle,  harum  vfui  eos  reliquifre.     Con- 
fentanea  fere  huic  opinioni  ipia  efl  hiftpris 
antiquiiliaiarum  Dei  reuelationum.      Quam 
(i  audimus^non  eft  neceffc^praecedenies  quafr- 
dam  ideas  primis  bominibus  tribuamus,   et 
quales  illae  fuerint,  quaeramus;  nam  ingeni». 
tae  et  indtae  natur^  nullae  funt,proprio  vero 
nifu  et  vfu  rcpertis  non  erat  opus,  fi  ipfum 
Nuiiten  praefentifliimum  fentirent,  quod  re* 
geret  fenfus  et  cogitationes  illorum,   vt  nihil 
cogitarent,  quod  non  poffet  reuelatum  ip(is 
a  Deo  eife  dici.     Ceterum  propterea  non  in* 
utilis  efl  quaeflio  haec:   ex  quibus  tandem 
feniibus  animi  et  ideis  homines,  quibus  nulla 
contirtgit  reuelatio,  ad  notitiam  Dei  perueni» 
ant^feu  qua  via  primi  mortales  ad  illsktn  per* 
uenturi  fuijfent,  finuUa  ipfis  datafuijfet  ab  ipfo 
Deo  in/iitutio.)      lllud  igitur  problema  vnt 
quadam  hypothefi  folui  poffe,  pernegat  au* 
illor^  non  enim  omnes  ex  iisdem  principiis 
eam  nados  effe  hotitiam,  hinc  iam  pateiieri, 
quod  ilia  ia  aaiuiQ  cuiusque  hominis  pro^ 

prium 


Heinhard  de  eo,  quodmirtSnU  eft  etc.  ^  1 1 

prium  fuum  quafi  colorem  habeatj  quare  fi 
quis  decernere  velit,  ex  quonam  vnico  fonte 
haufta  fit,  verendum  elTe,  tt  quidquam  am« 
pHiis  explicet,  quam  vnde  vnus  et  item  alter 
.bomo  illam  notitiam  fibi  comparauerit.  Hoc 
interim  veri  Omile  elTe,  ad  praecipua  elementa, 
e  quibus  Deum  eOTe  didicerint  homines,  per- 
tinere  ffO/foii/;i»  nexus  caufalif,  et  admiratiO' 
nem  eiusmodi  obieSforum,  quan  magna  vi  perm 
piouent  confiderantem.  Q^od  tamen  non  ita 
inteliigendum,  ac  fi  metus  in  orbe  fecerit  De- 
os;  tunc  enim  numquam  ^oniNuminis  nata 
fuidet  notio.  Nec,  fi  admiratio  ad  cogno* 
fcendum  Deum  homines  pcrduxit,  (eauitur, 
yt  re<Se  doceat  h  v  m  i  v  s  ,    polytheilnmm 

})rimitiuain  rcligionem  fuifle.  Illi  vero  re- 
pondet  aud):or,  praecedentes  ideas  ex  quibus 
inteliigentia  elicere  potuerit  notionem  D^i, 
non  excludere  reuelationeiu  aliquam  imme- 
diatam  de  vno  Deo ,  quam  hominibus  con« 
cef&m  fuiiTe^lcum  e%  bonitate  Dei  ipfius  fpe- 
irad  poffe,  tum  vero  hiHoria  Mofis  ita  con* 
iirmari,  vt  negari  nequeat.  ( Si  vero  praece* 
dentes  illae,  qtias  vocat  aucHor,  ideae  non  fi« 
tnul  co  prodeffent,  vt  vnum  Deum  agnofce- 
rent,  et  fi  nunc  demum  intercederc  Deum 
oportebat,  hominum  dodorem ;  fane  prorfus 
ittutiksy.iaiaio  nosdae  fuiflent,  et  ad  poly« 

theifmum 


5  jlt  JL  De  Hbru  noHtf. 

theirinum  dedujtiflent;  ideoque  rei^atfonb 
diutnae  hoclnunus  foium  fuiflet,   vt  exftifl- 
^ueret  illas  rurrum,  et  nouas  inferQret  aaiinb 
iie^s^  quibus  eo  peruenirem,  vt  difcerent,  vnum 
:Deiim  effe.     Admirationis  enim  vim  et  im- 
,pefum  non  po(Ie  modo  ad  piurium  Deonmi 
.venerationem  impellerei  fed  impulifle  criaai 
prifcos  homines,  qui  reuelationis  expcrtw  ct 
ient,  ipfe  concedit  au6h)r.     Quidni  igitur  ia 
jeo  poiitam  potius  fuilTe  dicamus  retielatioQil 
diuin^e  prouinciam,  vt,  quidquid  homincs 
fentircnt,  cogitarent,  agitarentque,  quorfom 
.^cuierum  ihcntisque  aciiNii  intendereht,  M 
emne  fierct  ifum  fine  Nu/hine?)    —   Neqot 
vero  in  origine  folum  retigionis^  fed  in  illiw 
eiiam  cohforniatibne  plurimukii  eflfecit  adini 
raiivf.     Vt  fpiritibus  onmem  rerum  naturan 
animari  credercnt,    et  ht>die  credant  rudes 
ainnes  etimp^itae  gentes^vthisvelutaudcHi 
bus  benefi(^iorttm  et  malonim  omnium  prtces 
^facrafecercht,vt  folein  cimi  maximbJuilM 
«t  (tderaadorarent,  vt  aitis  tnontibiis,  lUnii 
iet  quercubus  aetcrnis  magnam  pratberent  reft 
gionem  — quidefFccit,  nifi  ftupor  et  ignoraii* 
lia?  Scd  quttm  indcieeluNunlinum,  locorofli 
IH  ritOum  lacroruin  fuat  ^aequt  gens  patritf 
ingenium  f^cuta  (it,  vt  e^gie  nionflrat  a» 
^ori  htnc  ortims  itibm  i&  fac^i  4^S^ 
^  -  pcf 


^ 


Jteinhafdii  90,  qaoi  miraffi^  efl  etc.  51  j| 

fCT  tdtatn  antiquitatem  commeotum  de  THif 
^triis  et  popuiaribus.    Qmnis  vero  cerimo^ 
oiarum  apparatus.et  fcOa  pompa,  temploruq[i 
magnificentia,     facrificiorum ,  .  ludorumqu^ 
fplendor,  myderiornm  fanclitas,   diuinatio* 
'laum,  oraculorum,  facerdotum  fides  et  au<9o* 
Htas,  fomtiiorum  et  pfodigtofum  interpreta» 
tio,  magicae  artis  inuentio,  et  quidquid  vm« 
^uam  reiigionumfupernitionumquefutt,  vm« 
to  boc  de  fente  admifationis  fiuxit.  -*.. 
'     Sed  haec  ha<9enus.     Nam  quae  fuperfunt 
duo  capita,  quibus,  q^em  habeant  vlum  ra 
'  fyoeofjucirx  sn  religione,  et  in  bonis  artibus^  quan 
fegeset  queih  modum»  difputabitur,  tomum  fu 
•cinidum  ab&luent.***' Vmbram  quafidedimul 
-libri,  cm  nihil  deefTe  iudicamus  ad  fummai^ 
-fciudem.      Rei  trad^atae  pondus  et  ampiittf» 
do,  veri  indagandi  et  illuflrandi  £iciiitas,  d^ 
.Kftoiiftrationif  vii  et  claritas,  feotentiarum  nq* 
-imrom  et  jvtdhsm  copia,  purus,  pre0us  et,  in 
^uaotum  &tis  eft»  proiluens  fermQv    Nouo 
,fionflathpcdobument9,pbilofbph^Qm  in  per* 
:coiitandit  aaiiDae  hum»i¥f  viribuf  alienarum 
Hierarum  et  lufloriaeinaxime  adminicuiis  c8* 
wwe  non  jpode,  ac  tum  dempm  feliciteret 
^mnpdce^vjgojiioymify^R  ifjtntUfmfM  obfecu^ 
^tm  oopam  vberem  a&^t,  quam  fo)a  pand|t 
Iriftoria*.  JtoLffiWthwfi  Mppam  oawi(i«  noa 


514  ^h  De  tibrif  nowf. 

tttt  iDemoriac  exercendae  et  exonerandae  ar« 
tem,  fed  lucem  vhae^  et  philofopbiae  fiuu 
Qiinmam  magiftram. 


Afcetic60n  fiue  Originum  rei  monaflicae  li- 
bri  decem.  Auclore  a  n  t  o  n  i  o  d.a* 
DiNO  ALTESERRA.  —  Recenfuit» 
ac     prae6tionem      notasque     adiectt 

CHRIST.   FRID.    GLilCK,  V.  L  iu  a* 

cad.HaLD.  «  Halaej  impeniis  orpbano- 
trophei  1782.  4  Alph.  7.  pL  od.mai 

Opportuno  iane  tempore  hunc  librum  tf» 
pis  repetendum  curauit  Hodie  enim  cum 
«ncrebefcant  denuo  multorum  de  re  monafli* 
ca,  de  vtilftate  vel  damno,  quod  infert  illa  re- 
bus  facris  et  publicis,  de  libertatis  ac  prioiiepo- 
mm,monachisconcefIbrum,or]gine  et  caufii^ 
de  iure  ac  neceflitate  Ordines  vel  abrogaad^ 
vel  deminuendi,  vel  conferuan^,  et  aliae  hu» 
ius  generis  quaefiiones  nc  difputationes,  com. 
modbm  erit  peruidere,  quid  de  his  ommbus, 
ac  de  omn^piane  re  monaftica  ieii&rit»  vd  a 
'hiftoriae  potius  monumentis  et  iuris  canoDki 
fontibus  euiceritlCtus  ille  celeberrimus  Fran* 
cogalticus,  ^ius  in  haoc  reoa  pericriptiiai 
opus,  Parifiis  a.  1^74.  forma  quatema  priuM 
vulgamm,  omnes  periti  adhuciudicabant  m^ 

rilo 


AH^rrat  drigg.  Hi  fkbnaft.       f  i  f 

tito  erudtddriimm  politifliinumque ,  etfacile 
Glailicum  efTe.  Sed  de  argumento  ac  virtute 
huius  libri,  non  eft,  quod  iam  dicamus.  Cum 
vero  idem  opus  a  multis  fine  dubio  fruflra 
quaereretur,  vtpote  non  obuium  etparabile 
admodum,  hos  fibi  bene  demeritus  eH  nouus 
editor.  Tn  corrigenda  hnc  noua  editione  ia« 
tis  diligenter  verfatus  eft,  laudandus  etiam  ob 
id,  quod  textibus  iuris  ciuilis  et  canonici  cita« 
tis,  quos  ALTCSERRA  more  antiquo  per 
verba  foium  initialia  allegauerat,  nuroerum 
vbique  addidit.  Notas  libro.,  quippe  fatis 
prolixo,  paucas  tantum  adiecit,  lrt)ris  priori- 
bus  plane  nullas.  Etparcere  omnino  poteraC 
huic  labori,  audbrem  fuum  vberius  nonnum- 

2uam  confutandi  tt  iliuflrahdi^.^eumque  fuc( 
mfui  fulsquedudicii$  melius  reliquiflet,  quia^ 
fi  omnino .  refellendus  erat  \altesbrra 
in  omnibus,  quae  errauit,  ea  res  aipplioris  ef*. 
itt  operis,  quahi  quo'  perfungi  qois  potefl  ia 
paucispagellis,liinc  inde  decerpens  quaedam» 
Fraeterea ,  qui  hoc  Kbro  vtuatur^  non  igno-» 
fabunt  fine  dobio,  quos  fcriptores'  iegere  prae- 
ter  illum  oporteat  Quod  autem  in  primia 
notandum  erat  in  alteserra,  plaiie  ia* 
taiflum  reliouit  glugkivs.  Namquepec- 
iaepe  non  iatis  fidum  diligentemque  hifiori- 
cuin  egit  alt£sbrr.a,  vbi  vel  ad  tt« 
Kk  %  flimo^ 


fl$  IL  Di  Gbru  mnmm 

fiimonia  fufpc^  vel  ad  fcripta  lpuri«  Chrf- 
fDflomi,  BtiUii,  Auguntni,  M^rioruni,  fTQ* 
HQcauiL  —  Ccreruni  nec  paoca  oec  cxigui 
typagraphi  viaa  Jeprehendimus. 


XENOPHONTis  Oaonmiimi,  Apohigk 
Socratiff  Stjmpafiam^  Hutq^  jfgt^filauft 
EpiJloUirum  fragmmta.  ReceQluit,  et 
s  A  c  K 1 1 ,  fuisque  Notis  ex^  licauit 
I  o  H.  c  A  R  o  t,  z  E  V  N 1  V  s,  Prof.Graec^ 
'.  Litertr  Vitemberg,  LipHae,  apud  Ca* 
^  fparuMi  fritfch.  cbbccLXXxn.  i  maL 
I  Ali>it  6  plag. 

Non  difplictiit  viris  literstis  neque  inuidift 
kudabiKs  tnilu/lrii,  quam  Cl.  z  e  v  n  i  v  s  li- 
bris  XENGpHONTis,  Attici  tneliis,  eden^ 
dis  infumit  Or&is  ert  anao  177«.  cum  Op^ 
fcuUs  illiiis  ptAitnif^  fqm/lribuj,  vtntUuiff  quo^ 
ruin  eaarrationan  aliquam  in  Comfuentaritr 
Helmnadiennbits  elusdem  anni  p.  SSSfij*  ^ 
dtiHus,  SeqitebaTur  poft  bicnnium  Ofrapae' 
dia  integro  arque  iufto  volumine,  coi!ata  pri- 
mum  x:iini  praeOantiiTiino  Coiiife  Gmiffriy^ 
iano.m  Praerationc  ibidem  defcripto,  ciusque 
cecenfionem  legts  in  iisdcin  CommeQtarib' 
An.  lyz^,  jt?,  j^^frqH.  Cyrapaediam  excipte- 
b«C  aano  poft  Memoirixtiiium  ^uMrolir  noiUL 
-.::j   '  editio, 


Xenophxmtis  opujinta^  id.  Xeunh.     1 1^ 

fditio,  lauddt»  nobts  ibid.  An.  1761.  p.jS^Jij» 
lain,  iteruin  anno  elapfo,  prodeunt  libri,  quo^ 
rnm  hic  indiceni  appofuiatus.  Eos  iam  antei 
annos  triginta,  fuafu  ec  confllio  Erneftino,  feJ 
paratim  edi(|erat  etobferuationibu$do<fliflimi< 
iilunrauerat  i  o  R.  a  v'g.  b  a  c  h,  cuius  ohu 
tum  immaturam  aegre  feruntvelhodie  bonat 
Kterae.  Hanc  editionem  comtam  s  E  v  n  i  v  9 
iiindamentom  pofuit  fuae  nouae,  indeque 
non  animaduerfiones  tantum  repctiit  plerai^ 
que,  fcd  etiam  Ernefiinos  ex  Epijlola  editio- 
Bi  B  A c H II  praemilTa,  fuis  quasque  io  locii 
inferuit. 

Ceterum  non  eH,  quod  multis  exponamt^ 
de  apparatii  critico,  quo  adornandis  in  his  \u 
bris  vfus  eft  dodiiTimus  Editor,  iiquidem  nul^ 
lam  aliam,  quam  in  fuperioribus  libris  XB* 
KOPHONTis,  adhibuit  edendi  expiicandii 
que  rationem*  Noua  vero,  et  ea  peculiafftf 
fubddia,  fuerunt  haec :  In  Oeionomico  praeflo 
fuit  eximius  idem  Codtx  GuetferbytaniiSs  qu! 
Cyropaediae  editionem  perfecerat ;  praeterca 
CAMERARii  ac  8TRE6AEI  interprcta- 
tiones  Latinae  tulerunt  opem.  In  /fpohgi4 
Soeratif ,  praeter  magni  •  g  e  s  )^  e  r  i  Chrci 
flomathiam,  et  aretini  verfionem  Lati* 
iMim ,  editto  fdfuit  boltoni  simson, 
qQae*t9men  ailiil  magnopere  cQotinuit  nouL 
Kk  3  N€* 


fl» 


//t  Di  libris  nauif. 


Kec  in  Stfmpofio  quicquain  noui  pracfidu  re^ 
pertum.  Vcrfionem  e  r  a  s  m  i  infpcxit  No- 
fler  iu  Hkrom,  cuius  confilii  ait  fe  non  poe* 
iutui(re.  hxfragmmtis  EpiJIolarnm  fnbfidio 
venerunt  s  t  o  b  a  e  i  Excerpta^  cum  Codice, 
cefctmus  qno,  a  NubiiiiT  a  r  v  n  k  i  o  coU 
lata.  Et  antea,  in  Agfjiao^  philelphi 
quandam  interpretationem  ^  recenfionemque 
Jiutehinfonutmin  ^  non  negat^  iibi  quodain- 
modo  profuifle, 

Dum  Notas  zevnii  peruoluimiis ;  nara 
fRNESTi  et  BACHii  Animaduernones 
cognitifltmae  funt;  deprehcndimus  plnrima, 
quae  rcdolem  acumen  criticmn,  et  in  qoihns 
affenfum  viroruoi  intelligentium  praenuncia- 
tnus.  Hidoriamf  res  ac  voces,  Kotae  illu* 
(lant  non  multae.  Tantu^n  non  oinnes  oc* 
cupantnr  in  adducendis  et  diiudicandis  Le^ 
Aionibus  variantibuii  Codieuni  MSCtonimi 
quos  olim  viri  do<5li  confuluerant,  Sunt  au- 
teni  botiae  prae  rellquis,  lediones  Codkit 
Guf^lf^rb^iani ,  ctfi  quidem  nec  hae  omnes; 
Vt  faltem  obiter  dicao\  in  Oiconom,  C  y,  .?• 
iritium  /nnfinar,  Ipiji^.  oT^a*,  per  omnes  edi- 
tiones  practcr  tP^olJknnrn  propagatum,  red» 
efl  ex  hocCodice  correflum  in  e(Pu,  oTfioi* 
Ibidem^  G  /|>  4.  pro  mBm ,  quod  turbat  ar* 
dinem  colloquentium»Gii£^r/t^/afftt/apte  ba^ 
bet  okU.  .  Il 


Xenophantir  opufitttih  td.  Zeumo.     f  1 9 

In  codcm  Oecomom,  C  tg,  j.  ro  Setvov.  eft 
fcfpe(9utn,  eta  lbvncla^vio,  probante 
STEPHANO,  in  ^ecfxevov  mutatum.  Sed 
mauult  Cl.  Editor  ro  ^eov  idque  propius  ac- 
ccdir  ad  fcripturam,  et  conimodum  fenfum 
facit,  In  Sympofio  C  4,  27.  ifx&ocrsvsTs  in 
fenfu  qaaerendi,  videtur  verbum ,  hoc  Attico 
fcriptorc  non  fatis  dignum.  Prae  reliquis 
iutem(nam  corrigunt  alii  alio  modo;)  2ev- 
Nivs  optime  refcripfit  fjLca<?€jfrF,  id  enira 
faepius  occurrit  pro  qiiatrere,  inquirere  apud 
X  E  N  o  FH  o  N  T  E  M.  f n  eodem  Capite,  jC.  rff . 
B  A  c  H  1 1  conie(9uram  aliquam ,  <pih8^  koc) 
avfjLixoc^xja^  ^  quam  Nofter  audacem  et  inuti- 
lcm  vocat,  et  .vim  inferre  oratiooi;  ego  non 
reperio  in  editione  anni  1749.  p.  152.  fed  ia 
Datiuo,  (p/Aois:  k«}  (ru/4)ua%o/^,  fimilitcr  atque 
£EVNivs  dedit  ac  voluit.  Eidem  bono 
viro  obiicit  p.  iii.  ac  fifomniojffeL  Pag.  239: 
piget  adeo  refellere  Bachii  fomnia  ;  Pag.  274: 
Bachii  obieSfio  eft  futilis ;  etfi  in  aliis  locis 
fummo  iure  affurgat  homini  praeclaro,  et  il- 
lius  dodlrinam,  quod  decebat,  laudet.  — 
Plura  decerpere  non  iuuabit,  quum  talia 
parum  intelligantur  extra  contextum  oraiio* 
nis.  —  Nota  Editoris  ipfa  pag.  u  videtur  plus 
nimio  oftendifle,  quod  in  OIkovoijukos  fubin- 
tetiigitur  Aoy^*  de  quo.  dubitat  nullus.  — * 
Kk  4  Index 


fM  11.  tis  Ubfii  wim. 

liidex  G^fcitatit  ad  calcem  annexiis,  Ttilifli- 
mos,  et  copiofior  Bachiano,  (  bafi  illa  tameii 
haius  Indicis  noui,)  eft.  Acceflit  nominuin 
lodet}  fyntadicus  denique,  et  rhetoricus. 


M^fi^Uanem  Liiirarifchen  Inhattf  ete.  h.  e; 
Mifcellanea  literaria,  maximam  partem 
ex  fontibus  nondum  apertis  edita  a  g  B« 

ORQ.     tHBODOR.     SlTROB^L,    Pa<» 

flore  Wohrdenfi.  Norimbergae  vend. 
in  libraria  Baueria.  Sylloge  F'.  a.  17SU 
P^gg-  »55.  ^Uogef^J.  a.  1781.  pagg.  to* 
tideai  8. 

*   Sylloge  qvinta  continet:  L  Vkam,  plactta 

^fcripta  RVDBERTIA   MOSHAIM,  Des* 

eani  quondam  ecciefiae  cathedralis  Pafiauien* 
fis,  qui  famam  pefiimam  fibi  a<rquifiuit  impru« 
denti  feu  male  fano  potius  conatu ,  ChriOia* 
aam  ecclefiam  emendandi,  omnes  fe<flas  dif* 
fipandi^et  conciiiandi  tandem  verum  aliquod 
regnum  Chrifii,  nouam  nenYpe  viam  ingrei^ 
fus,  qua  aeque  a  Romanenfium  facrorum  fia» 
toribus,  atque  a  lvthero  longifTuDe  re« 
cederet,  vtrorumque  fibi  iniiDicitiamy  et  tri# 
fiifilma  fata  contraheret  Febrilis  ingenii 
bominem  fuiflfe,  et  vanis  deceptum  fomniis 
ic  phaotafiae  ipe^iris^  nifi  ^uid.p ehis,  ipfum, 

quid 


StrobetnmfiellJit.SylLKitFL    ^ii 

^cAd  iibi  vellet,  nefcifTe^  vndique  perlucet*. 
lila  igitur  opera,  quam  vir  anonyniu§  infum^ 
fit,  Aponoli  iHius  mendacis  rebus  gefHs  in« 
ueftigandis  ex  obfcura  memoria,  opinionum 
commentis  eius  enarrandis ,  fcriptisque  eius 
perquirendis,  enumerandis  et  recenfendis,  fa« 
eile  videri  poifet  plane  inanis  et  infruduofsi 
^{fe,  praecipue  quum  hominis  huius  nugae 
nec  famam  ingen^emy  nec  damna  magna  tu^ 
Jerint.  Sed  quia  moshamvs  non  pauca 
probauit,  quae  paullo  ante  eum  l v  t  h  e  R  v  $ 
docere  coeperat,  et  eccie(iam  Romanam  er# 
roribus  atque  ineptiis  multis  vitiatani,  in  pri» 
tnis  vero  moribus  antiOitum  fuorum  pefHme 
corruptam,  expurgandam  penitus  et  ad  fan^ 
<9ius  quoddam  exemplum  componendam  ef* 
fe^  agnouit ;  fane  hoc  pote(t  documento  no« 
bis  effe,  quam  inepti  ad  opus  illud  magnifi» 
cum,  quod  lvthervs  perfecit,i(ia  aetate 
fuerint  homines,  quotquot,  etii  re<9e  muit^ 
videbant,ingenio  fuo  ac  fcientia  abuterentur» 
$  literis  bonis  non  fatis  innrudli  phanta/iae 
tantum  impotentia  abriperentur,  et  vel  gloriac^ 
ftt  ambitioni  vel  auaritiae  et  gulae  magis,  quam 
veritati,  feruirent.  Tanto  igitur  maioris  ba« 
bcamus  heroes  illos  nonros,  qui,  vt  efBcerent; 
quod  vellent,  ionge  alia  adhibebant  admini- 
ralflt  ^  ionge  alioa  iter  inflituebanti  ^  Prae» 
Kk  s  tcrear 


52»        -    Jl.  D€  Ubrif  nouif. 

terea  autem  non  inutilis  etiam  res  eft  hiftoria 
hominum  iniipiclorum,  philofophis  maxime; 
fi  modo  in  magna  fua  vbertate  haec  narratio 
non  deficeret  curiofe  quaerentes,  qba  via  ad 
tantam  ftultitiam  perlatus  fit  moshamvs, 
quum  iliius  nutlum  adhuc  in  eo  venigium  de- 
prehendatur  fuiife  tunc,  quum  familiariter 
vteretur  e  r  a  s  m  o  et  p  i.r  k  h  a  i  m  e  r  o. 
Ceterum  omhis  haec  narratio  tam  copiofa 
efl,quam  fieri  potuit  pro  paucitate  documen* 
torum ,  quae  luperfunt.  Vnum  hoc  mone- 
mus.  Ex  eadem  cum  illd  m  o  s  h  a  m  o  gen« 
te,  et  quidem  ex  pofleris  firatris  eius  Bartho- 
lomaei,  defcendifle  theoiogum  quondam  no« 
flrum  10.  LAVR.  moshemivm,  vt  cura 
aliis  credit  huius  narrationis  auiflor,  plane  io- 
certus  rumor  efl,  nifi  mentitus  forte.  II.  De 
turbis  acAROLOSTADio  commotis  Wit- 
tebergae,  quum  nittiirum  abeflct  lvthb« 
Rvs,  in  caflroWartburgenfi  feruatus,  inedi- 
tam  narrationem ,  ab  oculato  tefle ,  iiefcitur 
quo,  contextam,  legimus,  eanique  acceptam 
futuram  efle  hifloriae  illorum  temporum  flu- 
diofis  cenfemus.  III.  Notitia  literaria  datur 
declamationum  melanchthoni^, quam 
eadem  cura concinnauit  strobelivs, qua 
de  locis  theologicis,  aliisque  fcriptis  viri  ma- 
sni,  olim  expofuit.    lUL  Apologia  mutatae 

con- 


Sirobetii  MifetS,  B.  SyU.  KhVI.    595 

a)nfefr.  Auguftanae,''    quam  fcrip(i{&  fertur 
HBKR.  FABRicivs,  Paftor  quondain  Se» 
baldinusNorimbergae,  fccftator  flrenuus  phi. 
1. 1 F  p  I,  quem  et  acriter  ab  importuna  f  l  a» 
c  1 1   accufatione  defendit.     V.  Refponfum 
^ieologorum  Geneuenfium  ,  ( fcriptum  fine 
dubio  a  t  h  £  o  d.  B  E  z  a,)  datum  a  1580.  coe» 
tui  Reformatorum  Beigarum ,  Norimbergac 
clanculum  colledlo,    poflea  vero  religionis 
iiiae  excrcendae  libertate  donato.     Rogarant 
Belgae :  „vtrum  fibi  liceat  communicare  cuni 
Lutheranis  ?„  Refpondetur:peiSmam  effe  fi- 
inulationem ,  ore  et  confenlu  in  coetu  iinl- 
ftre  fentientium  de  praefentiaDoraini  incoe« 
na  adefle^  —  ^^Vtrum,  etiamfi  liceatfibi  fuam 
fidem  profiteri  ante  eucbarifliam,  hanc  cele- 
brare  deceat  obflantibus  fuperflitiofis  et  papi- 
flicis  Luthcranorum  cerimoniis?„  Refponde- 
tur,  licere  omnino  praemiffaconfeflione  com- 
inunicare  cum  Lutheranisj  horum  enim  xu 
tus  non  effe  pro  fuperflitione  aut  idololatria 
damnandos ,  fed  propter  antiquam  confuetu« 
dinem  in  vfu  ipfis  manfiffe.  —  „Vtruin  infan- 
tuii  baptizaadi  ad  eos  deferendi  fint,  qui  in 
baptifmo  exorcifmo,  crucis  figno.ac  fimilibus 
ytantur?,,  Refpondetur:  adPapifias  quid^m 
iieutiquam,    fed  ad  Lutheranos  ferri  poffe, 
eamdem  ob  caufam.  etc.    VL  De  m  e  l  a  n. 
.     >         ,  THONIS 


fS4  ^^  ^^  Vimisww. 

THONi«  I9>el)o:  SmttnAog  Patnm  dt  S^ 
€oina.  Occafiooem  ei  dederat  fcribendo  o  ^ 
COLAMFADii  epiftola,  qua  nouitaris  no. 
tam  a  Zwingliana  verboruni  inflirurionts  eiur 
eharifticae  interpretatione  abflergere  fludebar. 
jiELANTHON  igftor iflo Ubello fuo  (a  1530.) 
docere  vohiit:  Patres  ^w^m^  ojfmirarey  qmd 
9orpuf  Domini  ven  adfit  m  coma  domimca.' 
OBCOLAMpAoivs  nou  muito  pofl  cele.' 
berritnum  fuum  dialogum  edidit,  quo  Ie<fYo 
y  H I L  i  p  p  V  s  abiifre  paullulum  a  priflina  fua 
fententia  videtur.  ^  Poflea  enim  inclinauit  fe 
niagis  ad  dodrinam  Heloeticam  (feu  potius 
pads  inter  vtramque  partem  conciliandae 
ftudiofus  non  amplius  data  opera  attigit  am. 
biguam  quaeftionem,  et  praecipue  abflinuit 
ia  illd  ab  omni  Patrum  audoritate)  neqne 
gmplius  repetiit  libellum  fuum,  quem  tamen 
ed  alendum  controuerfiae  facramentariae  in* 
cendium  denuo  edidir,  inuito  au(flore,  niw 
e o  L.  G A LL  V  s.  VIL  De  vita  D.  p  a  v  l  i 
HELMREiCH,  VindobonenHs,  et  patre, eu^ 
engelicae  religioni  addidVo,  nati,  educati  ath* 
tem  in  relig.  pontificia,  aeque  ad  facerdotium 
euedi,le(9ione  vero  librorum  euangelicorum^ 
Cbemnitianorum  praecipue,  incitati,  vt  No^ 
ritnbergam  fugeret,  fidemque  fiiam  Augufla* 
Me  confisflioni  addiceret,  pofl  binc  inde  ae* 

gre 


StrobeliiM^titm.S^.r.e\Fl.    fif 

jgre  iadati  a  fortqna,  deni^ue  a4  tnunus  Sii» 
(perintendedtis  Grimmeafis  adtnoti ,  cui  go^ 
ifendo  a«  i^p.  iaunortuus  t&.  Hoino  nee 
3ralde  dodus  nec  fapiens  admodunfi  videtuj^ 
iuifle;  fcripta  quaedamedidit,poJemica  prat» 
KCipue,  pipcri  tegendo  forte  dudum  infumta. 
.  SyUogeJexta  habet  I.  BibHothecnm  Melan^ 
4ko»ianam ,  quam  nunc  tertio  audam  dedit 
/Cl.  sTROfiBiiys.  Numerantur nunc  fcii» 
-pta  MBLANtHONis  ipfius  DCCLX ,  Qt 
lcripta  ad  illuOran^m  vitam  eius  CCCXLIIL 
-il.  Commentarionem  de  gbo.rg.  froh- 
-i»i€H.  Huius  etiam  non  conternneodi  hor 
minis  memoriacn  6bBuiont  eripere,  fas  erat. 
fecit  hqc  Cl.  am  E  n  n  e.  Notanda  eA  o£> 
4:itantia,  qua  lOBCHERvain  lexico.Xuo  1]»^ 
4um  appellat  Georg.  Letum  f.  Laetum,  in  hoq 
.Veronomifie  ledorem  rclegat  ad  voc.  Fror' 
Uch,  quo  infpedo  nemtnemreperis»  ni(i  Dan 
md*  Frolichj  centutu  annis  iunierem.  111$ 
:ctiam,quae  brvCkjBr  vsr  de  hoc  virofi:ri» 
.pfit,  no0  fatis  accurata  funt.  —  In  Bohemit 
natus  circa  a.  i$6o  erat.  Bonis  literis  inHrudus 
«nature  ct)epit  n^gotia  publica  tradare.  Ali« 
iquamdiu  Norimber^enfis,  poft  perXIIannos 
^ugud^nae  ciuitatis  fcriba  fuit,  et  in  hoc  mu% 
Aere  multi)  cum  iaude  cum  aliad  rts  grauei 
fmfft^  tana  ia  inf^  ^fdt da:  Smak^ldia 

vtiiem 


f-- 


r% 


526  IL  De  fibrij  fjomf»  ^'^    * 

i^tilciti  fc  praebuit  5  propterei  vero  cum  aliis 
fenatoribus  a.  154^,  luflu  Caroli  V,  dtmiflusab 
officio  vitain  reliquam  ia  otio,  fcd  negoiiofus 
vsquc  ad  morteiii  ij^a.  transegit.       Script3j 
^uibus  fuo  aeuo  noinen  commendauit  fuuni^ 
pauca  funt;   pfalmos  e?r  Lattna    TOAxNia 
CAMFENsis  verfionc^ernianice fccit ;  ku- 
des  muHcae  artis  dixit  iingulari  llbrci  TheoL 
f ifcn  5  Stobaei  eclog^is  in  patrium  fermonem 
€3c  Latina  verfiooe  tranitulir.    ( Alia  eum  fcri- 
pfilTe  ct  cjuaeiam  a.  1520,  prodierint,  fufpi^ 
cari  licet  e  FtRKHfeiMERi   cpiflola  ad  h* 
R  A  s  M  V  M,  in  qua  fcribit :    Guilielmus  n  e- 
5ENVS  tibi  LAETi  fcHpta  inilit,      Epift, 
Erjfm.  5^1.  ed  Clen)      Haec  omnia  nuliam 
amplius  h^ibent  vtilitatem,  nifi  forfan  literato^ 
ribus  et  grammatlcis.     III  Epiftolas  inedita» 

10.    CHRISTOFH.    WAGENSEILIK    VlX 

alicuius  tnomenti  iunt»  nifi  proprer  clarifli- 
nium  nomen  viri,  cjui  eas, adhucluucnis^  mo- 
^er^for  morum  Comitis  Auflriaci  cutusdain, 
in  itinere  fcripfit  ad  pracceptorem  fuum  n  i  c 

RITT  ERSH  VSl  VM.       IV.  Dc    LVTHERt 

do&nraiu,  k  1 1 1  a  n  v  s  l  e  i  b,  Prior  Rcb- 
dorfinus  in  cpifcopatu  Eichnedienfi,  aequatii 
t  V  T  H  F  R  I,  ciusque  aduerfarius  iniennjTimus; 
in  annat.  Mft,  iiiemoriae  mandauit ,  p  b- 
TRVM  BtBERVM,  uio^acbum  Auguninia* 

Qiun 


StrobelH  Mif(feU.  tH.  SifU.  F»  et  VI     f  27 

huih  Norimbergenfem ,   a  matrona  quadam 
diuite  tenamento  accepifle  D  aureos,  quibut 
iuberetur  altiores  literas  difcere  et  gradum  ex 
jtheologia  ambire;     hanc  vero  pecuniam  8 
^STAVPiTio,  Prouinciali AugufHnianorum, 
praereptam  bibero   et  erogatam  effe  ad 
•comparandam  l  vthero.  potius  iftam  di- 
,gnitatem ;  quod  ita  aegre  tuliffe  b  i  b  £  R  v  M^ 
^vt  stavpitio  fubieftus  elfe  nollet  am- 
^plius,  e  coenobio  fuo  aufugeret,  et  miferri* 
.inus  fieret  homo.     Huic  narrationi  omnepfi 
iidem  deetile,  iam  a  dodiiHmo  audlore  vin- 
,citur .     Primum.  enim  per  fe  improbabile  ef^ 
.Vicario  licuifle  tam  innnodicam  in  fubiec^os 
iibi  Religiofos  exercere  poteflatem,  vt  tantam^ 
pro  iftius  ten^poris  ratione,  fummam  pecu^ 
niae  illorum  alicui  praeriperet^  idque  impune 
prorfus,  iicet  is,  cqi  hanc  iniuriam  feciife^ 
.acerbe  fatis  quereretur      Dein  vero  facinus 
^le  eft,  vt  in  stavpitivm,  hoceft,  iU 
kim  virum,  quem  vno  ore  amici  etinimici 
laudarunt,  ac  teftificati  funt  integrum,  iuflum 
et  caftum  fuiffe,  nulla  eius  admifli  fufpicio 
cadere  poflit.      Porro  nemo  fcriptorum  Ca« 
.  thohcorum  iftius  temporis,  q,uamuis  innume- 
ris  raendaciis  et  calumniis    LVTHSRxfa* 
mam  profcinderent,  fabulam  hanc  refert,  nifi 
ijuod  vnus  coCHLAipvs,  at  quaq;!  male 
.     '      ^  '        audiins 


'  |a|  Ih  Ds  librii  nouir, 

Budicns  teHis  apud  cord^tiore^  fuanini  psr^ 

tiuni  bomtnes!    eamdem  ita  immilcuerit,  vt 

eppareat,  eum  iprum  nihil  aufum  elTe  dccer. 

nerc,     Ait  enim^   lvthervm  Doflorem 

iadum  efle  fua  injfa  H  proiuratiom  KleBtmK 

jim  fumiibus  cuiusdam  matromf.  etc.       Ille 

c  o  c  H  L  A  E  V  s ,    c|ui  atlds  x^m  impudenter 

iingit,  eo  ipfo  r«mpore^  cjuo  res  aifla  dkituf^ 

Norimbergae  Rertoris  fchofac  Laurentianafi 

iiituius  gcrebatj  ideoque  iilam  ignorpre  noa 

poterat,   anno  demuin  1549.  pofl  fara  LV- 

^  H  E  R I  haec  f  cripfit  j  fi  cjuid  certi  de  ea  ri 

jnnudjuifret,    fane  ncc    tam  fero^    nec  tatn 

^mbigue  ct  dmide,  vt  fecit^  eam  comiiiemo« 

^iler.    Dcnique  aurem  ccrtis  ef  exploratis  td^ 

flibus  confiat ,    m  a  x  T  H  esxOj    melak- 

f*HON£j  et  LVTHERO  ipfo,  collatos  limc 

£)o<f)oris  honorcs  effe,  rogatu  s  t  a  v  p  i  t  H 

impcnfaa  fercnte  Elc^flore.     V»  Dcio.  Cal 

-it  I  o  N  t  s  vica  et  fcriptis.     Eum  Francofurfi 

ttd  Viadrum    matheieoi   ProfeiTorem  fuifiei^ 

omnes,  qui  eius  tnentloaem  iecerunt,  aiutit 

quidem  ^  lcd  qui^  tajn  a.  1^%%.  aflrolQgi  fui»^ 

^ionejn  gerebat  in  aula  eledoraji  Rranden* 

fcurgicfl,  cjuum  vix  XXIII  aanos  haberet,  et 

quia    m    becmanni     notiiia   academiat 

FrancoC  nottien  cius  non  reperitur,  falfuni 

vjdetur.     Qi?^^^^  Vitdtaicgaft  pnccepior^i 

^  lubuiilet 


StfiAeni  mfcett.  BL  Sifi^  ^2^ 

liabuiflk  LVTHBltvM  et  MCLA^T^Qt 
19 EM,  pernirit  tainen  in  lide  cathplica,  feu 
certe  in  externa  eius  coipmunione,  motui 
ibrfan  extmplp  et  auf^pritate  principi$  fu| 
loacbimi.  ^r^taQtem,  vt  9A|Inv9  cecl* 
jfiit,'  Grandejaginaii  Cario  ventris  onus;  vatl- 
cinandi  e^  iiderum  pofitu  arti  magnopere  d^** 
ditus,  hinc  et  magiae  fuipe<^u$  apud  impeH^ 
tos.  MBLANTHON  autcm  eius  candorein 
laudat  et  fimpllcltatem  Sueutdam.  Inter  po« 
c^k  eutn  a,  «37.  v^  feqwWe  4f ifipr^uMfn  ef« 
U^  ^QQ  V»)df  mpder^tnm  3^^chi  alumnum^ 
f9(  «ot^detp  ^utHkm  dtiCQtyr*  Scripta  eiu» 
mnxiineai  fmm  «Arolpgica  (m^i  npbiliua 
WtfQi  opua^  9110  glprian)  HPinifiis  adbuc  vi« 
ffnteiB  ^bi  jiafat^,  ikrovim  \%i  «0«  quod 
q^id^ip  ^  9IIIS  illi  fpli,  a^  atiis  vcrp  foli  mb« 
liANTHoi^i  viDdicaHK*,  rei^3  a  cario* 
K E  compoiitum  primp^  a.  i^^l^ntuone 
fCtri^atyiB  ff-  ppfpojitup:)  ^^Te  creditur.  ---• 
Pe  ediripnibus^  et  interpr^tationibus  chronie) 
imy^^  rflgrip  ^bfQlu^iflima  adjjc^itMr.  VI.  M  S? 
iANTifQ?fi9  d^  ALf erto  pVRERg. 
piaoreciplebQ.rrJiPP,  ipdigw.  5et|uitur  Vflt 
jp.  iA<f#  HCEFBBANDi  or^rip  fpnebril 
iopbitwii  jtf5j^.ANTH9»ji$  ti?tbit? Twbfe- 
Me,  opportiJDo  tempgire  ijopi:  r^perit^,  vtfy 

.Fii/./i.  ^       tl  tum 


5)0  IL  Di  Ubris  nam. 

tam  tandem  ipfi  711^^1«^  Lutherani  videantor 
aliis,  fi  fandam  MBLANTHaNis  omni* 
bus  modis  lacerauerint  memoriam.  Saper<« 
funt  enim  adhuc  Flaciani  pugiles,  fed,  quod 
&Iix  fauftumque  fit^  rari.  —  VIII.  Addenda 
ad  bibiiothecam  Melanthonianam ;  prioris 
generis  fcripta  XXXVL  alterius  XXV.  receo- 
-lentur. 


PhifJ.  ihm.  Betrachtungm  Sber  den  Ur^ 
Jprung  dtr  WeU  ttc^  i.  e.  Obferuationei 
pbjrfico-chemicae  fuper  originemund^ 
praefertim  orlns  terrarum  eiusque  muta- 
tionum,  colleiftae  aiOH.  gotts  ch* 
WALtBRio,  e  Itngua  latma  to^fae  et 
annotationibus  audlae  ttD.  christ* 
FRiD.  KELLBR,  Med.LongoiaL  c £ 
vfli.  S.  pagg.  3Pl. 

;  Notilliinus  WALLERii  libellus  vnaquC 
dotftifrimus  de  origine  mundi,  praejertim  ter^ 
rae,  el?,  et  dignus,  fi  quis  alins,  efTe  tidebatuf, 
qui  verfione  germanica  in  plurium  manul 
Veniret.  In  (\uo  vertendo  tamen  non  vna  diil 
ficultas  fuperand^  interpreti  fuit,  paftim  qula 
bbfcuro  dicendi  genere  vfus  erat  m&or^  par. 
'tim  (juia  omnia  ex  principiis  chemicis  an)u(l 
mineralogicis  repetenda  vcl  firmanda  putarat; 

Quai» 


Wtitterii  obfem.  fhyjShm.       5  3 1 

QuafeTituius  fcire  intereft,  Mofes  et  naturi 
inter  fe  confentjant,  nec  ne,  quac  fiierit  prfc 
ina  liix,  quid  firmamentum,  quae  fatio  col* 
ligendarum  aqtiarum  >  vnde  conchyBonutf 
copia  in  altiflimis  montfum  caciuninibus  t^^ 
tierint,  et  id  genus  alia  plura^ls  profedo  haud 
pauca  inucniet,  quae  fiK  arfideant,  multa, 
in  quibus  diflideat,  plura,  de  quibus  adhuc 
diibitet.  Adeant  ergo  audorem  talinm  eu- 
Yediaruiti  amahtes,  et  gratxas  habebunt  dodlo 
inrerpreti,  qui  torfe  ac  pure  fenfum  audorb 
cxpreflit,  et  hinc  inde  notulas  haud  proleta* 
rias  adiccit.  •-'       -^         *  *-  » 


Jok.  Ef,Siiberfchtagf  Chffmtogifi (UrU^eU 

et$,    i.  ^   lOHANNlll    BSAXAB   8IL« 

BBR8CHLAQII  Chronologia  ftuind! 
per;  Sctjpturam  3acrain  emexKiata)  prat- 
V  cipne  in  vfum  fcholae  Regiae  realii* 
Bcroiini  1783*  impenf  bibliopolii  fcho* 
hie  Reg.  rcal.  4.  pagg.  i«.  , 

-  Mandato  et  audorrtatc;  iUt^iC  HBtiS- 
B B K di t  permotus'  cK  audor \  qui  eximift 
snath^naticarum  inprimis  hydroftaticarain 
-ireruni  c6gfl!tforie  exccllit,  magnamqne  geo* 
'geilia  orbis  terrarum  haud  ita  pridem  edit^ 
'iimam  eonfeoutus  cfl^  fetidfyAemd^chrano^ 
-• '    ^  h\  %    ^        logicum 


13»  it  DiUMtnottU* 

lagicum  concianandutn  accinxit ,  quo  incre* 
iiUorum  dubia  et  errores  penitus  tollercntut. 
ii\h^%  partibms  ljbpcdiuirusen,quarum  prio^ 
|»c;ieUniinaria'cqntinet,  altera  iptum  fyAemt 
iJiroaologiciiiti  tertia  diuerforucn  popuiorum 
dironologiae  comparationem  cum  i/io  fyfle» 
mate*.  Praeliminarifli  vetfantur  m  definieadis 
et  diiudicandis  aeris  fecundum  quas  calcoii  \ix 
.chrpnoiogia  fpbnduiiuntur.  Annum  facrae 
/cripnirae  ibiarem;  .efie  contendit}  quod  licct 
jngenioiis  rationibus  efHcere  fiuduerit,  tamea 
^vix  (perandum  e(l  omnibus  probatum  iri.  Dc 
exitu  Abrahami  ex  Harane  ita  diiputat,  vt  ve- 
rinmilius  putet^Abrahamum  viup  adhuc  eius 
patre  Thara  egrellum  efTe.  Commoratos 
^'rfraetk«!s  Ift  Atgypto  400  annos  re<5^e  fla. 
•(iift)  fed  httASs  iobi^  ibtfsfedt  kiconditueo. 
^^lddicum  i^ruafio;  quod  a  netiiinecum 
mn\Gto  aniromim  48^  i  Reg.  Vf,  t  in  con« 
-iotiii^tn  mhgl  ^tifft  perfualutti  hv^min  ex» 
-^fe^tumque.  Vi  alia  taceai^us,  ^qtiae  fuae 
hypothefi ,  Mfti^.  numeros  Bpbraicf  textus 
,eQf%muiltr  ^pzm  <orruptos  ^i  •  conue* 
^'niemia  ^git^  ae^am  iReg^  V|,  t.  memo» 
/a«am  inuitis  cJsiriflimis  textus  verbis  a  fioita 
f^  d^fertum  iiiQerc  40.  annomm  cxorditiar. 
Cpmpanart  deiade  aador  iotiium  Olympi** 

1  i  doma» 


SilbsrfiUagHtfmiiblD^muniU.     $|| 

Jotnades  Danidis  ab  flanof  £i!ptiiiio  Artiixerxis 
Longimani  inciiQat,  qno  Eeras  Jufliis  fuit  an* 
.  tiquaai  ludatci  i^atas  formani  reflituere;   in- 
ikque  ad  annofnf  qno  Ciiri/UsLobiit,  com» 
{mt^  anoos  490»     EoJem   a;odo  veKatifn*» 
innm  Imnc  iocum   explicoit  prideaux. 
Chriftum  natum  effe  affirmat  A.  V*  G  750, 
jdeoque  nodnifn  aeram  4  annis  nimts  fero 
jncipcre.   Quae  quideiTi  fentenlia  eruditorum 
fere  coinmuois,  eft.      Tv^ndein  indolcm  pe» 
f^i  lulianae  defcdbit.  Ipfqm  fynema  chro^ 
nologicum /lue  tabulae,  quibus  resgeflaeW 
fiaeorum  aliorqmque  populorum  memoratu 
inaxime  dignae  comprehenduntur,  vsque  ad 
fuerConei»  Hjerpjfolymorji^m  tempore,  T)i4 
decurrunt,  atque  ita  fua  natura  comparataQ 
funt,    vt  in  compendium  redigi  neq^ca^t. 
Teriia  op^ris  pars  chroaologiapx AjnTyrJprMiPjj 
Babyloniorum,    Medorum,    A^gyptiorwx),, 
Tyrorum,  Graecorum  et  Romanorum  expji»' 
^at.     Dantur  eppchae  marmoris  ArundcU^nit. 
et  laterculum  confulum  Romandrum  ab  V* 
C.  487.  f  bello  Punico  primp.     Opus  nia. 
gna  cura  confedum  innitution^us  kholaill* 
ps  ^t  academids  egrcgie  inferwire  potdK  .  -  .* 

yerzmhmlSdirvori^oo  gedr^ciUn  qufjer 

XJ  i        "  '    ^    '  ten 


194  ^^-  D$UbrUnouii. 

tmtti.  L  e.  index  libronim  ante  9.  i^o» 
impreironuD,  qui  reperiuntur  in  Biblio- 
tbeca  publica  Lubeceofi ,  primum  con* 
iedus  ec editus  a  ioh.georg.  cei- 
KER.  Contulit  cum  ipfis  libris,  et 
emendatius  atque  audHus  iterum  edicSt 
praemifla  praefadone  lvoovicvs 
•  V  H  L.  Lubecae  iTgi.  ap.  Cbr.  Gottfr. 
Donat  4.  pag.  i;  et  7«. 

In  prae&«ione  narrat  cl.  svhl,  iam  a. 
1^17.  a  ciuitate  Lubecenfi  Ribliothecam  pubii* 
^m  conditam  efle,  quae  variis  donationibus 
praecipue  Langiana  et  Scharbauiana  infignia 
incrementa  cepit.  Librorum  fub  primordia 
$rtis  typographfcae  imprefTorum  in  hac  Bi« 
bliotheca  cufioditorum  catalogum  contexue- 
rat,  et  fingularibus  programmatibus  in  lucem 
Miiferat  oesi^ervs,  cuius  dillgentiam, 
dotflrinam  et  de  Bibh'otheca  pubilca  merita 
fummo  iure  praedicat  gesneri  fucceffor 
digniilimus ,  s  v  h  l  i  v  s.  Hunc  catalogum 
repetiit  au(ftum  a  fe  et  emendamm  s  v  h  l  i  v  s, 
quem  quidem  laborem  niinime  inaneni ,  fed 
vtilem  et  acceptum  agnofcent  antiquomm  li- 
brorum  aefllmatores.  Percenfentur  primo 
libri  fine  loco  et  anno  expreiTe  anndtato  edi* 
lAj  tamen  ex  indiciis  fat  claris  ad  incunabula 
t}rpographiao  re&rendi}  deinde  li»  ^uorua 

•ttai 


Gesneri  ind.  Rbr.  mnH  a.  tsooimpr^  edSuhi.  f  ^ 

laietas  clare  indicatur.  Antiquiflimus  eft  Ci- 
rceroo.  0£c.  14^$.  in  charta,  vt  putamus,  licet 
^  Aon  direrte  afHrmetur.  Suntenimhuius  libri 
»cxemplaria  membranacea^vti  e.g.  illud,quod 

in  Biblioth«  publica  HelmAadienii  feruatnr* 
fj>equuntur  alii  ordine  annofum,  quibus  pro- 

dierunt  14(57.  f4^p.  1470.  etc.  Optamus,  vt 
liiodiflr.  s  V  H  L  parUer  edat  catalogum  librp. 

xum  Sec.  XV  exciiibrum ,  qui  Cbruantur  ia 
.  Orphanotropheo  Lubecenfi,  inter  quos  inue- 

iiiet  librps  antiquitate  iuperantes  eos,  quorum 

jpfe  cuftos  eft,  e.  g.  lanuae.CathoIicon  14^9. . 


CHK.     THEOP.    WALTHBRI     ElHpfeS 

Hebraicae,  fiue  de  vocibus,  quae  in  eo- 
4lce  Hcbraeo  p^r  Ellipfin  hipprimuh- 

lur.      Poft   CHRIST.  SCHOBTTGE- 

^  NivM  denuo  cdidit  et  obferuationes 

nouas  adiecit  lO.  christo.  fri* 
DERic.  scHVLZ,  LL. Or. ct Gr. Pro£ 
in  Acad.  Gieffenfi.  Halae  impenf.  1. 1 
Gebauer.  17S2.  8.  pagg»  i$o. 

Laudabilised  labor,  quem  repetendoet 
augendo  libella  Waltheriano  .impendit  cL 
s  c  H  v  L  z.  Q^ae  vncinis  []  inclufa  leguntur, 
Schulziana  funt  fupplementa,  neque  ea  raro 
coinparent  Horum  quaedam  ipeciminis  in« 
.       \  Ll  4  ftaf 


f  3«  IT.  &  iEarfr  Milr. 

fbr  prolrftmcn  ^  «jnia  dc  praio  Wftti]i«ri«li 
Iftiri  dodGm  imo'  eruditos  confW.  Sf^diii 
fnam,  ellipfis  tocis  Zi4  axue  iU  iReg-XVIK, 
|L  nobb  lupfniacanca  wJetor,  qai  lobaitcr 
^  d  c  c  E  t  o  acqn^eforDm,  mctonyiTike  ncv 
tten  fami  AiEnnaiitc.  Mintm^  op  tts  d),  ^ikhI 
f^^S  poft  n2*n  fc<jutotc  *?  fubiDtcliigatuf, 
Kam  6  haec  ettfpfis  locom  babct  fc^ucute  y: 
itiam  aff^menda  fcouente  ■^';  lobijsquc  di- 
ccfidm  cft  Dei  oafam  ci^-otDQdcrc  Yoluifle 
jUQ,  1-  EUipfis  yyi  expungcndi  e(V.  Com- 
mode  cQim  rcferri  potdV  ad  2^3*^,  Qgid  & 
Pf  U I.  non  fupplenda  eft  vo«  V^N  fcd  fKO 
fttbtlanfiiitim  crt,  vti  ccttiflrime  c(i  XXXI,  n^ 
Scd  h^ec  cit  inHio  libelli  defamta  fufficianli 
et  fi  binc  indc  sib  cditorc  diirenumus :  niiii* 
lominus  optamus,  vt  libcr  hic  muiconimi,  tn 
frimis  iuucnutn  manibits  teratur,  noua  ifhi 
tditione  acccfliones  hand  vulgares  nadus* 
Emendationes  Hcbraici  textus^  quas  olitn 
^ropofoerat,  nonnnu<^tiam  deferuit  d.au^or: 
e.  g.  ?CX\%  t.  ad  rr\On  fupplet  ^U?SJ  indo* 
flus  finc  dubio  argumentis  cL  s  c  h  n  v  ti- 
ti  E  R,  Pitg-  55,  editor  citat  pracfationcm  libri, 
^uae  noftro  fakcm  excmplari  dccft.  Acgr^ 
Itiain  carcmos  iixKcc  locorum  fcripti^ae. 


Sihegb  iratfalh  il$^urt  H  igne.    537 

Ifynm  caKl  vriLKELM  schbel^ 
*—  AbhafkUung  von  Luft  und  Feuer  ttt. 
l  e.  Tradatio  de  «ere  ct  ignc;  curA 
praefatione  Cel.  bergmanni.  Eii* 
lft>yjfrMi«fe,corrc6Kor,atque  noaa  cotni 
mentattone  de  variis  aeris  generibus  fk 
KinwANt  etVRiBSTLEVi  anno^ 
tationibns  et  scheelii  experiitientift 
1a  quantitatem  aeris  puriffimi,  in  atm(^ 
(phaera  contetiti,  auda  a  D.  10.  G  o* 

I^OFR.    LEONHARDI,      Mcd.    Pro£ 

Lipf.  apud  S.L.  Crufium.  1791.  S.  pag^ 

^id  fentiamus  de  praeclaro  cl.  s  c  h  e  e^ 
1 1 1  libello,  atque  ill  virorum^  k  i  r  w  a  n  i 
et  ^RisTLEYi,  annotationibus  locuti  de 
verfione  eiusdem  anglica,  iam  dudum  expo« 
fuimus.  (m.  lanuar.  p.  4^  fqq.)  Superefl,  v{ 
pducis  referamus  de  noftrae  verfionis  rationq» 
^uae  optima  nobis  videtur,  de  cel*  L£0N« 
H  a  R  D I  commentatrone,  et  de  nouis  cl. 
S  C  H  E  E  L 1 1  e^t>erimentis.  Hle  quidem,  quae 
tecendorum  indu(^ria  atque  fagacitate  x}e  va^ 
fiis  deris  generibus  innotuerunt,  lucido  ord!» 
fie,  et  tanta  perfpicuitate  et  foliditate  pertrsu 
dauit,  vt  nullibi  adbuc  parem  hac  !n  re  inu^» 
Herimus.  Dilpertit  illa  in  mephitid^  ineonh' 
h^/Sbilm^  H  dquaemifcilnlim,  (ad- quam  rrfei^ 
LI  5  Vioo- 


53S  ILDtebrUmmk. 

vifiolWi^iiiixiatk3«i^acido-fid|Aiire9in,  il«^ 
lam  flaoris  aiioeraljs,  tonc  acetofam,  deniqoe 
addo-nitrofaai):  imcombnfiibilif  vero,  quae 
pjm  hoMd  JbbikMr,,comprehefadit  mephiti^ 
den  nttri,  aerisqoe  phbgifiicas.  Qaae  autcm 
tomlmri  poteft,  diftioguit  cl.aodor  in^ioflanK. 
mabilem,  (qoae  com  aqoa  mifceri  fe  potitur) 
jet  inhepBtticaaiyVrinoiainqae.  Vltimumgenus 
continet  aMtris»  quae  re/piratiomi  idomn  fbnt,  ge- 
oera:  ad^oae  pertinent  aer  pnriflimus,  fi^ 
pUogifticakifJ  et  atmofphaericus;  cuius  ex 
mixtiooe  ncMia  fummae  Greatoris  et  benk^» 
niflimae  Gipientiae  docomenta  deduci  poue 
cL  auAor  often(Ut.  —  Quam  commeptatio- 
nem  fequuotur  aonotatiooes  ill.  k  i  r  v  a  n  i 
et  FRisTLBYi^  tandem  experimenta  d. 
scHEELii  in  aerispnrifIimi,inatmo(phae- 
ra  contentt,  qoantitatem,  quae  ea,  qua  folet, 
fagacitate  et  circumfpe^one  per  integri  anni 
fpatium  inflituit ,  et  in  Academ.  Reg.  Sden* 
tiar.  Commentar.  (A.  1779.  p.  $0  -sf )  cum  or- 
be  erudito  commuaicauit,  quaeque  ex  illis  d. 
E  o  z  I B  E  fuo  &rio  ioferi  curauit*  Super- 
firuit  ille  experimenta  fua  ifti  obferuationi» 
aerem  puriflimum  mateiiam  inflatnmabilem 
Bberam  vbiuis  locorum  arripere,  cum  ea  ie 
coniungeite,  et  tunc  quafi  otfparere;  aerem 
itaque  atmofphaericomtantam  dephloginiod 
;       .-    «   ■•'  :  -  quan. 


j^ntkatem  tondiM^,  qiumeain  ille,  fubiedoa 
(q|>efationibus  phlogiflicis,  pod  ea  amiferie. 
Qiiae  cum  ita  iint,  in  Yas  aerem  contin^ens^ 
incluiit  mixtionem  ex  vna  parte  fulphuris  cum 
duabus  partibus  h'maturae  martis  purae,  (]ua$ 
aquae  ope  in  paHam  redigebat:  eandemque 
mixtionem,  quoties  rerum  circumflautium 
conditio  requirebatj,  de  nouo  componebaft. 
Applicata  valis  adhibids  fcala  quadam,  quo. 
rom  conflrudionem  vfumque  fufius  dercri* 
bere  nunc  non  licet,  obferuabat,  aquam  a* 
icendere  ad-^|gradus;  indeque  coiiigit,  ia^ 
aere  atmofphaerico  baerere  aeris  puriflimi  pa* 
rem  quantitatem,  —  Adiedlus  adhuc  integro 
libeilo  index  vtilitatem  huius  editionis  quo« 
Que  auget,  de  qua  dubio  procul  omnes  fcien» 
tiae  naturalis  et  chemicae  cultores  noflrate$ 
gratias  finguiares  agent  cei.  editori. 


Pe  ignotls  nonnuIHs  antlquiflimls  Hebr. 
textus  editionibus  ac  Critico  earum  vfu« 
Accedit  de  editionibus  Hebraeo  Biblicis 
appendix  Hiflorico.  Critica  ad  nuperri* 
mam  Bibliothecam  Sacram  Le  Longio- 
Mafchianam.  Edidit  ioan.  bbrn» 
p  E  R  o  s  s  I ,  Publ.  in  Reg.  Parmenfi 
Academ*  Ling.  Q.  0.  Profeflbr  acTheo). 

Fao, 


f  4d        n.  Di 

En  aomBn  docommtom  iodrfefli   ffn^ 

£o  crkjcam  (jcrain  ct  IflborS^iis  et  fmntibai 
Dd  iiiediocribos  deoierere  pergit  do^SiC 
sodor,  feHciwisc{iie,  qoa  io  inoenieDdis  vt  ac. 
^Direadis  rarifGmis  Gbris  Hebraicis  hadenos 
^a^  efL  Smuerat  fecon),  qoin  poblice  pt>« 
sniienrt  Aoaales  bcbraeo  .  fypograpbicos  A 
loiiio  artis  ad  a.  15x0.  io  poblicara  locem  e. 
^prictere;  fed  qoom  totos  nooc  occopatos  & 
io  edendi  immeDfa  ▼arianim  le£lionom  Bi. 
Bliomm  Hebraicorom  farragine,  qoam  ex  li. 
brii  MStis  et  editis  corrogaoit,  ignotas  taiu 
tom  DonnuIIas  editiones  in  hoc  libello  breui- 
ler  defcripfit  addito  V.  L.  /picilegio ;  in  pri- 
mis  vero  Bibliotbecam  Le  Loogio-Mafcfaia- 
nam  emendauit  et  fuppleuit,  ipfo  m  a  s  c  h  i  o 
confilium  iflud  approbante  et  adiuoante.  A« 
jgmea  ductt  ignotarom  tditionum  V  McgilL 
com  comment.  Rabbinic  impr.  Bononiae  a. 
I4lx.  qiuo  ipfo  anno  et  loco  Pentat.  prodiit  ez 
icriptis  Kennicottianis  et  Tychfenianis  iam* 
iam  notifHmos.     Raro  difcedunt  a  textu  vul- 

fito.  Plures  le^Kones  inuenit  in  Ruth,  Cant 
hr.  et  ^jle£  infcrtis  libro  Mahzor  impr. 
Son^ini  et  Cafale  maiore  x^.  e.  g.  nn^3 
fn  phit;  Maforet  nV3  Ruth  I,  1«     Singu* 

larem 


De  RoJJi  de  ignot.  Hebr.  text.  edit.    541 

larem  reperiri  ait  in  VuL  Syro  tt  Arabe :.  qiio^ 

minus  accurate  didum  eft.     Vulg,  coim  ver« 

latinregiofie,  Syi^»  NV^^,  Ar.  pN  ^t 

miod  plurali  numero  magis  con.uenit  quain 

fingularL      £x  fragmento  Hofede  ^ntiquiiC 

igootae  editionis  duas  profert  ledUones  in  Bi« 

bliis  KSNNicoTTi  irunra  qua^tas.  yi,i^ 

hiyaJlS  omiffa  coniunidHone  etv.i5.Tl^jy 

Ipco  futuri  n\Pyv     Sed  vtraqtie  ledio  ve| 

mendofa  eft^  yel  .exigqi  falte^i  oiomenti^ 

Praeter  fragmenta  editiqnum  quam  plurim* 

iaudat  audor  Pentateuchum,  qui  fortaffe  Vlyt . 

ilpppAe  exfufus  eO^  ct  Penn  cum  Targ.  Me* 

^ll .  et  Hapht  impn  Confiaminopoli  t^o;^ 

Hunc  caue  credas  eundem  eiTe  cum  cod.  s$*t% 

«p«d  .ic  B N N ^c 6;r T;v Jtf«    Naoi ineditionf 

ft  KBKNicoTTo/memorata,  quam  10  ac« 

dibtts  Saraual  ludaei  Mantuani  sayiisiv^ 

vtdit,  Pentate^chuii^  fi^qu^ntur  Hapbtarotli 

M  tum  MegilloiiK»,    peinde  nomiaa^  quae  cU 

tat  DE  R03  9I  ex  epigraphe  fuae  editionil 

nonomnia  occurcuqf  infubfcriptione,  quat 

iegitur  in  cod  f^jJS^txkn..    Ibi  enim  nomec^ 

R.  lofephi  benloei  Bivafe»  quem  ^B  RQSi* 

pperis  encomia/lam  et  approbatprem  voca^ 

Of^  extat,  niil  ^t  inTfublcriptionc^aJi^s  qugm 

^s  exfcrjbere  pr^etermifimus.     Operis  proi* 

IP€4orfS^4WunAHB^  iubfcrigdMcm  cod:  ^tt^ 

ftienint 


i^  Jl  IdiUbHf  muU; 


B.lrfataffiL  R.Saadiae,  pro  quo  de  ros9« 
habet  R.  lofnaai,  et  Ifaae  Kajpota,  quem  pa^^ 
riter  cjtat  d  B  ti  o  s  s.  Caeterum  non  folumi 
innus,  fed  etiam  meD(is  vtriusque  editionis 
(diuerfam  enim  efle  vix  dubitandum  efl)  con* 
uenit.  Vtraque  imprefla  eft  menfe  Nifan  a; 
i%6^  DB  Rossivs,  qui  faepe  RENNic« 
eiusque  et  Biblia  et  Diilert.  gen.  laudat,  a 
KENNiCotTO  merabrari  Pentat  impr* 
CouAantin.  1505.  noii  monuit.  Paucas  haec 
tditio  fuppeditauit  varias  lediones.  Ex  Pent» 
MegilL  Hapht.  Condant»  1522.  in  medluor 
protert  Gcn.  XLIil,  8.  •^3310  pro  mendofa  ie. 
dione  Hooghtiana  U^SD.  Hanc  vnde 
HOOGHTivs  fumferir,  nefcimus 5  quid  fi 
operarura  errore  inuefta  fit  ?  Diceremus  itaf 
reperiri  ih  BSbliis  Atliiae  f.  Leusdeniair.  1^67. 
quae  etiam  in  aliis  rn${idis  fingtilaribus  ex« 
prefiit  HOoGHTivs;  nifi  obftaret  Dtf 
R  o  s(s  1 1  audoritas,  fecundum  qnem,  ft  rei 
Aeeum  intelleximus,  in  edidone  Leusden. 
reperitur  ^JStD.  ^  i.  h.  ntiOHABLis  ct 
N  o  R  2 1  ad  Ie(flionera  textualem  >J£)D  ne  diCr 
lerentiam  quidem  vllam  notant;  H  o  o  g  n* 
Tivisvero  in  appendice,^uae  practer^di- 
Herfitatcm  ledionis,  erratonim  indicem"fi« 
flit^  hanc  varietatem  i^e  nrbo^  quidem  8tti« 


De RoJJi di ignat.  Itebr.  text.edit.    f 43 

gir.  VeilemUS  originem  huiu^  lecflibiib 
Hooghtianae  accuratius  indaga^Tet  l)  e  r  o^m 
SIV6.  Sed  qilanqttam  diligentifCmoi 
eft  in  euoluendis  codicibus  fuis:  hifioria  ta- 
mea  originis  tum  ledlionum  tum  editionum 
critica  ab  eo  vix  exfpedlanda  efl.  Errat  cL 
p  E  R  o  s  s  I  p.  22.  quum  adlof  VIII,  22.  con« 
tendit  pro  DhS  legi  ^h  in  20  MSfis  codA 
Kenn.  Sunt  enim  in  codicibus,  quos  laudat 
Kenn.  quam  plurimae  editiohes  a  d  £  r  o  9« 
81  o  nominatim  adducflae.  Deinde  faifum 
cft,  quod  addit,  inefle  bis  codicibus  eircnlum 
ad  atterius  kSHonis  indicium.  De  hoc  enim 
jiihil  apud  Kenn;  Eundem  errorem  errat 
fld  XXIII,  la.  vbi  ait  Ss  addi  in  15  codd.  Ms- 
tis  Kenn.  Proph.  prior.  1486  etc.  Sed  inter 
illos  codices  KennicottiaQOS  reperiuntur  quin* 
que  editiones  impreflae  a  0fi  rossio  fe* 
paratim  laudatae.  Eiusmodi  maculae  nifl 
abfint  a  noua  variantium  colledione  quani 
parat  (abfuturas  vero  efTe  ex  ditigentia  cora* 
^ue  audloris  non  Hneviure  coniicimus)  nae 
pretium  et  dignitas  operis  valde  minuetur. 
Fierinequit,  vt  omnes  editiones  indicemus, 
cuarum  c>>gni(ionemnunc  primum  acceptam 
referimus  diligenfiflitTfo^o £  r  os s 1 0.  Com* 
parabunt  enim  fine  dubio  fibi  librum  harum 
rennn  Audioii:  ^uas  c[ul  non  ctirant,  ne 

hane 


f  44  J^  0$  Sbrif  uoaif. 

Iianc  quidetn  ootitiain  legent     Paoca  ei  af> 

peodice  binofico-critica,   qua  Maicbiaoiiui 

opus  eoiendatur  et  fuppletur,  excerpemus,  yi 

ctiam  Jiuius  peaitius  cognofeendae  ampreai 

apiid  lediorem  incitemus.    maschivs  d| 

^ent  MfgiH  Hapht.  Brixiae  149^  8.  afiirma» 

uerat,  prinHini  Genefeos  verbum  omaQi^ttii 

inultis  colore  rubro  cincfhun  ede.     Hoc  de 

folo  exemplari,  quod  Carolisnibae  feruatuTi 

Tcnim  ^ile  putat  pe  rossivs.     Nbs  ^ 

fcbiedis  aoflris  de  colore  iflo  rubro  mbil  ao^ 

potauimus,  fed  obferuauimus  tantqm  inte. 

»-un9  .vo^abi|lum  literis  maiulculis  exaratam' 

c/Te*      Deinde  certi  fumus  (vidimus  eaim] 

exemplar  illud  chartaceum  eile,  de  qtio  du^ 

bitat  p  £  R  o  s  s  I  v  s.  .  lafublcriptione  huiui 

editionis »  qqam  dedit  m  a  $  c  h  i  v  g ,  legeni 

corrigemus  errpreip.  If^m  pro  1"0  QV  QV[ 

Irgcndum  <5ft- VO  D  DV  ovn,    atque  itt 

fsjgit  verfib,  quae  extat  apiid  MASCHivir 

ioai^  Lunae  die  Z4.     m  /i  9  C  h  i  v  a  ait  hanc 

fditionem  anxie  quati/itQm  effi  a   renni* 

C  o  T  T  o ;  quod  nefcimus  vnJe  habeat.  k  e  n« 

jfjcoTTvs  enim  primus  fuit,  qui  hoc  gw, 

ffJfM  cum  orbe  erudito  communicauit  in  Tht 

yjnneipt  ^fcotimts  p.  10%  ft  104.     Ad  annum 

HP^  non  ad  0nauni  14^.  vti  a!ii,  inter  quda* 

^iam  BjtvNfiva  nofler»  ^ccruht,  refere 

cditio* 


De  SJI^  dtigndi.  Mti^.-ttif^.  tiit.   f^ 

cdMcm^  PraUeAiOr-  ftcrf  Kftfae^lkeiil* 
Vlyfippone  fad^s.    Libet  s^giHiitmtd  pro  hadT 
fua  opiaione  noadutn  proii>ierit:    lubenter 
tainen  m  ea  ncciuiefcimus.      Exeniplum  Ic« 
faiae  huius  editjotiis  inuenit  ff  r  vn  s i  v s  in 
Bibliotheca  Bodlei^Eia,   illadt^ue  accurate  de* 
fitipllt  in  noua  edtticjneDiflTertat  gencr  Ken- 
ificottmnae  brcoi  proditural      k^  n  n  r  c  o  i*- 
•rvM    lapfum  efle  ait  ad  cod  a5i*  euinque* 
afflignalTc  anfio   1453.  v^l  1^4.       Sed   ipfe* 
KEKM.  fatis  dtjbitancer  de  hdc  anno  loqui^.' 
tilf,     Piitat  etiam  d  e  r  6'sV  Prbptiet.  prior* 
Leiriae  iii  LafitSin;  impr.  1494,  rf  kenniI" 
coTTO  reftriri  ad^  a,  i4^i.  lutcodice  2^3. 
Sdd  quanquain  is  numerus  p.  5^3.  L  i.  in  diit' 
f(*rt,  gen.  extet^:    talneb  p;  \i%.   MMi  crrati* 
corredtus  efl  iti  i45?4;  ne^bfe  hiinc  crratdrura* 
iiidiccm  acgllgcr^e  debuiiret  vfri  ciniis  pr^ecfr^ 
pua  latis  JR  diligeritia pbfita  efti     maschi-" 
v-s;  qtit  Boiiib^Pghnas  et  Brixitnfeseditiones' 
faepe  conferttirtf  contendcrat,  paifflm  cafiiga* 
tuf «     Ad  rcce htiffima  vsqile  teiilpora  nem  pc  * 
a#  1781.  catatdgus  editjortdd  a   m  A  s  C  ri  1  a^ 
vei  omifl&nlEb   vel  perjr^ailtl'  dtfcriptaruiiii 
corttiftitanif  ,^  atqoe  33  ^rii'  cdhcinnaridiiTii* 
pfactcr  ati^  fuWidiVauSor  vfus  eO  Ms,  iu^' 
dft*  edifidftiiiii  «  Rafabihdr  Syfeagbgic  Aiii^'^ 


^4^        llh  Dt  UbeBif  aeademrm 


7^ 


llelodamenlis  con&do  et  ope  amid  cL  CBli- 
VCNHAB  adeom  transmmb. 


///.  DelibilUs  acadmidsetfchotaftiaf. 

CL  KdHLER,  ProfeiTor Regiomontaiiiis^ 
vt  ja  ordinem  philofophorum  reciperetu^^  et- 
locum  profeflionis  in  eadem  facokate  rite  pb« 
dneret,  a.  178A.  ex  cathedra  defendit  obfema' 
iiones  eriticasin  EccUfiqftae  eapni  vUimimu 
B;bliopola  rogante  iterum  recufae,  atqoe  fub . 
iingularis  libri  formaPhilebraeis  legendae  tnh 
ditae  funt  Quales  in  Pfalmos  fcripfit  dodif- 
fimasnotas  Repertorio  infertas,  talesetiam 
in  hoc  caput  Ecdefiaflae  quo  fene^utis  m^ 
et  incommoda  graphice  defcribuntur,  confe- 
cft  K  o  H  L  E  i(  V  s.  Antiquos  praecipue  inter* 
pretes  confuluit,  et  Rabbinos;  minime  tamen 
rccendores  commentatores  ab  eo  nc^edi  iunt. 
HovBiGAN.Tii  verba  facpe  adducit,  ra- 
riilime  pr^obat  Sed  totus  h  o  v b^i<3 a n t> 
V9  vix  dignus  eft  qui  infpiciatur  et  citetur; 
feriam  refutationemne  centefima  quidem  eius 
tiotaruni  pars  i^eretun  .k4>hlervs  tu 
iBmCi  alias  ih  emendando  textu  cagtus  eft  cf 
verecundus,  XIl^L  pro  m%n\*\lhn  legendum . 
fuadet  nrn  niN%     Sed  nw  aJM  nomen 

eft 


et  fchotafiieir.  ^^j 

eft  pra  fole  e.g.  lob.  XXII,  28.  leC  LX,  i.  cct. 
Verf.  4.  'T^^n  mJ3  Sd  inti;^  de  defedu 
^urium  in  fenibus  nonnuliis  Saloinoneih  loqui 
arbitratur.  dep^imuntur,  flaccidae,  heberiores 
fiunt  onmesfiiQe  carmims.  vcrC  6.  et  florebit 
amygdalus  de  canitie  capitis  jntelligit  et  com« 
parat  cum  Sophocl.  Eledr.  43-  m  xmoTsrsv 
C8(n  o^fivBi(ri4,9V9Vy  neque  JtifpeSlum  habebutit 
itafloribus  tinSfum,  i.e.  canis  refperfum.  C^ 
terum  quum  cl.  audor  in  explicandis  huius 
capitis  aenigmatibus  modo  cum  hoc  inodo 
cum  illo  interprete  faciat:  fuperfedemus  plu« 
ra  exempla  ex  commentatiuncula  hac,  quani 
cum  fru<9u  legent,  quibus  Eccleflaflis  men«^ 
tem  capere  volupe  ed^  defcribere. 

Hatae  ap.  Hendel:  Rudimenta  DialeSHciuiL: 
lutrices,  auA  christ.  frid.  daniel/ 
1782. 8.  pagg.  6q.  Paruus  Hber,  fed  frugis  ple. 
nus,  cohfcriptus  tunc,  cum  cl.  audlorfum* 
mos  in  medicina  honores  ambiret,  et  verfa« 
tns  is  in  traflanda  matcria  ita  cft,  vt  diale(fli., 
cim  totius  medicinae  merito  ab  eo  defideres. 
Commendandam  ergo  diflertationis  Je<9io. 
nem  iis  putamus,  qui,  quid  in  artc  noflra  fit 
adhuc  reliquum,  nefciunt. 

Mma  Sk 


541      in.  D, 

Si  qm  TclSat  ridere  Bbcriiis,  kgeodt  Bi  cft 

AifiL  la  OftLovf I,  ProfM^cL  Rcgk>- 

noor.proiafio  d^i.GB»BA^9  knfnau  NiUl 

craUntdiDi  jcinioifiiditf  me  l^cre  mcmiBfc 

Dpsn  a&m  pnAare.annirimr,  ■luftiwig/Mi 

vmmtrfaU  mm.Jw%  i(a  in  demonftmdo  ipcr- 

iclBrt  Tt  <{aeodun  ioocnem  pcwfiim  a  paoe 

^driiorniiik  (ficat,  ccfi  fil  alknenmm  omniiw» 

ItfimiDibos  apmm,  cxcmplom  infiuttis,  cbdb 

ct  coDCceto  ano  nati,  rc&rat^  ^picm  iooarar 

lCBicdiam  iiitetnc  ditom  ac^peat^  ktm  wl* 

iMOtae  afteriae  memiiiit,  qoam  ibla  cliirDi& 

«ia  iancc^  itcm  calcDli,  <]ai  iisdon,  qoibos  ar* 

Unicomfammm^  rcmcdiis nontoUatory  nc 

que  is,  qul.plcthom  vci  vacoitate  vafioroov 

acgcr  c(l ,  candcm-^iicdicioam  reaoinit  cct 

Sont  eoim  hacc  omoia  aot  dcUri  fenisfonK 

nia,  aut  homipi8.ridicuIe.do<9i  documentai 

Qjjod  (i  cfl  demmHrarep  ncm  dari  mcdicamco» 

U  vniucrfalia,  ^od  modemfitycqiiidemncicia». 

>  Tttbhg^  AfHmaducrfioncs  ad  qoaedmb 
loca  lohiy  (quarum^libcilum  U  Jaodaoimot  m*> 
lAm»  p.  a7^  %)i)  fiiTcicuhmakeronv  defim^* 
^re  V  A^UUBif  scbHx  BJLO,,  ia  locem  emit^ 
iit  clanill'  s  c  H  N  V  R^R^ji^^^ommantatc»- 
iam  in  &  XXIII,  ».  6.  ii.  ;erX59V,  is.  13.  i8  fq. 
c.  XX  VIL  c  XXX^  aa^  c.  XXaU,  7, 13.  %3.  fq. 


etfikohflkif.  f49 

e  XXXIV,  &i4.Tqq.  c.  XXXV,  p.  ftjq.  Etiam 
hts  fymbolfs  <}e(icierium  paFticuIae,  quac  fu- 
pereft,  pcrfli*emne  prapediem  legendae  apud 
nos  excitauit  vir  eruditionis  tion  folnm  cgrc- 
gue^  verum  aciiminis  quoque  e?dmii.  De 
▼no  tantum  loco,  quia  prae  rcliquis  memo* 
rabiiis  videtur,  iuc&cium  lieeat  noHrum  libe- 
wus  apponere,  fdl.  de  verbis  t^iae  Bufkae, 
XXXm,  *i  fqq.  vbi  eam  fere  schnvrrb- 
R  V  s  amplexatus  eft  fenicDtiam,  cui  cxoman*  ' 
dae  olim  o&colai^padi  vm  operam 
dare  memmitnus.  Is  enim ;  „Tertia,  ait,  Iniec 
e^  vta^tifcquentior,  qua  Deus  ignaros  et  pec« 
catores  reuocat  per  mtnttum  facundum  vnum 
e  multis  mitlibus,  i.  e.  per  prophetam  vel  do« 
florem  aliquein,  vere  bonum  vimm,  qui  non 
vulgariter  fcntit,  neque  iudicat  ,vt  plurimi,  fed 
faptenter  docet  hominem,  quid  ei  fit  facicn- 
dum.  Vocat  talem,  nuntium  vel  angelum} 
£cut  et  Malachias  facerdotes,  angelos,  et  Do- 
niinus,  Baptif  lam.  Infinuat  autem  Elius,  quafi 
ipfeinet  fit  talis  quispiam  angelus.  Non  vult 
autem  fi;nplicem#do(florem,  qui  verbis  tan» 
tom  doceat,  fed  qui  etiam  vitae  merito  inter. 
cedendo  altquid  apud  Deum  valeat  (et  fnife* 
rtatur:)  h.  e.  vt  pcr  tallem  fc  declaret  mifcri. 
eordem  Dcus,**  eta  —  —  Noftcr  quidcm, 
ciU  confenfum  iUum  cum  accurato  interpretc^ 
Mm  3  ex 


f  fO       111.  Dt  0dS/  memdmirii 

cx  mfldiiratoribus  purions  coiimiciitiHiontt- 

booon  trflmiaiiii,  coounode  in  fiAfidium  acU 

oocat  diAani,  kr«  I,  lo.  rediasqae  /«^crprv- 

im  imelligk  ^Haleai,  (jni  fe  intapooat,  **  (ad. 

di  licebit,  qui  Devm  hdir  etpopaham  iniercef' 

firem  agat  caollaemie  patromiiii,  Ie£  XLIIL> 

ct  fi:ite  obferuat,  (fortafle  ex  lac.  V,  20.  coo* 

firinauiflet  enuociatQfn,)  liberationeai  mortisy 

Deo  loquente,  triboi  pofle  legato;  ^itaqoe 

homioeni  ab  EUha,  ioquit,  immo  te^ieiiiet 

ipfum  innui  haud  dubitarous.  **    Interea  fmfe^ 

rieordiae  mcntioncm  in  folum  Deom  cadere 

qoum  fateatur,  atcjue  huoc  putet  iubere  lega- 

tum»  falutem  vt  iili  ountiet  vitaeque  proroga- 

dooem,  *'eo,  qttod  fibi  iam  faiisfaSum  fiu^ 

mirati  fumus,  quid  iagacifEmum  ioterpretem 

impedioerit,  quo  mious  fatis  manifeflum  pa- 

rallelismum,  cum  dido  Hebr*  IX,  is.  {itmuxr 

XvTfmof  ev^ecfjLevas  ISD  ^ns!;-:^)    interce» 

dentem  agnofcerct.   Si  au<9oritate  certandum 

tffcty  B  R  E  N  T 1 V  M  appeilaucrimus,  perpoliti 

ingenii  tlieologum.      Vcrum  quoniam  ratio- 

nibns  potius  vinci  oportet ,  quis  non  vidct^ 

quadrilitterum  ^SjlID'^  (forma  Pyal)  ex  folo 

2ID*1,  maxime  propter  2  lene,  nondum  dc«. 

clarari,  fed  alterum  trilitterum  ^S::::  (ar.  tn) 

acciendum  eife ;   quod  quum  arabibus  mori 

£gnificet»   et  de  moribundo  iermo  iam  fit» 

qoidni 


et  fcholaJHHr.  ffi 

<p]idni  poft  mortm  reuirefcentia  eorpora  dc!« 
notari  boc  oraculo  credamus  ? 

V.   ' 


Programma  facris  natalttiis  indicendis, 
VELTHVSENio  interprcte, fcriptum,  gen- 
tis  iudaicae  caritatem  (maxime  ex  Rom.  IX, 
I  -  5*  et  XI,  24  fq.)  commendat  chriflianis,  E* 
piftolamque  (hebr.  ac  lat  )  cxhibet  confola- 
tpriam  ad  ludaeos,  vaticiniis  quam  pluribus 
illuftrandis  accommodatam,  et  ad  excitandunl 
ftudii  hebraicae  linguae  amoretn  inflruiflanu 
Sententiae  confimiles  per  codicem  difperfae 
colliguntur,  et  fub  vnum  confper^um  attra- 
huntur,  in  locum  vocum  bebraicarum  obfcu- 
riorum  clariores  fubinde  fubftituuntur ;  in 
primis  homonymiae  ac  parpnomafiae  vis  o* 
ftenditur,  praefertim  in  denominatiuo  NAZIl- 
PflDiof,  quo  Ij^ocabulo  tam  naffive  ItW,  yi^* 
uaius  autferuandus,  exIeLXLIX,  6.  quam 
adliue  *l^U  ex  vfu  quotidiano  orientalium,  o 
(royrii^^  fighificatun  Hinc  oppidiNdZarethae 
nomen,  varie  inflexum,  izmfermtrictm  cim^ 
tatem  fonabat,iam  diuinittts  feruatam.  Quod- 
que  nazardei^  yt  Arabes  vocant  chrifiianos^ 
profe<^am  primum  a  contumelia-appellatio- 
D^lilJ  (nazareni,  fcruatores)  cum  bono  omir- 
nc  receperint,  dii^s  Corani  commonftratur» 
Mm  4  <>cca. 


Il^      111.  ^MtfOif 

jmRotifm  ffmlkwt  wuahto  Bnm/kui0€$ 
ADiMiphmi^ofyriiuo  Mfto»  ApnaL  nu  Stfit 
nMLlN,  (plur.  fraa.  ex  -)Snj»  i  e.  bcbcr 
Dnsrt J^)  quo  mqmn  booorifico  w  rdigb- 
ip  dmlo  ^yhtmiafdi  w?<biU«f  Mcjineifc 

npminis  vis  elMCct  io  coUoquBi  Je^i  cuin  ^ 
^pulis,  vbi,  comi^atore  Cpniii  refereot^ 
$^uator  £iigiKiir  a  fijis  quac^iiiiG^  .qBosnam 
f^  pcomoucpduni  oc^ottum  djoioitvs  ^ 
pfmwfSnm  fs^os  babeat?  j(vf^omij»  eflt 
nsciJ  fKOsrai^^?)  iUique  r^iKto»  &»> 
^dle  t^c|\uMai  rrhTK  ^O  ^ozrmsos  DA 
(b.  e.  pro9^t(is  ^4  prppfi^^a/ii  j£^  ae 
MALVTfi^  ^uiqlftus  perJe^  fihiipa^)  m, 
^ma^  £bi  /^jmppinm  petwitnsum  d^ 
^qa  pocm  Xifi^a^MpPlP)  ioNwictami/f- 
tjMMii  Cfirmtfh  9^mofiJ  Wi  fiot  Fcrmm 
«ttpnesfynoojriP^r^m  Q^!e»ip)is.'COP»pl.uribqf 
^jicrotur,  v.^.  jD^nme  P^  9d  figpiiKSiidan^ 
l^pim  gen^^f^ag  in  m^m^ifl»dae.  Co» 
pioQus  etiai|i  AO|i^ipa  npS^SsiTaf^  '^|«^  ^ 
«pqualia^  et  ^pud  9rab/es  pjro  P^Qminilm 
^  propriis  yCjtata,  n  az ^n,  prp  A^<wr*  (rar 
inj;,  J^C,  pJfefcr,  etc.)  Mannrt,  (y^J^ 
V}?P\tir<TWr)  «ef.  ^lioMSK,  atguc  vec^ 
lW9  '^^^  f?  «fbimiA  masFifmvi»  ex  Cpc«* 


itfihotaftuis.    *  f  f  | 

MBturi;  ajhpptimt  Caikmit  <\}30^\\t) 
Mberare. '  Qimm  igif iir  totatii  fere  faUmjitUam 
ceUgionen^  a  nazorans,  vodbus  fanttimmodo 
ia  formam  arahicam  conuerHs,  mutuatam 
etfe  conftet,  praecipueque  Jef  XLIX,  i*8.  ^ 
vimius  prot$Sus  C4>nditor  GEKTit 
SERVANDA£,  i  vu^oo^oclos ^  !^y^tb^e^u%i 
m  /iruando  deaominaiuf,)  diflini^is  coloribus 
ia  lolMimn  tSw  b^TW^  nMfiJ  defcribacur, 
biftoricus  nazoroBorum  Mattfaaeus^  U,  a3.  iMs 
quippe  homonynnis  permutationique  fyno^ 
ttjrmorum  (vt  in  'l^^^p,  ^NUOV,  <raynjf) 
•dfuetus,  tta  yidetur  commode  imelligi,  vt  Ja« 
rficare  voluerit  nasaraeis,  qurbus  (%cnv^f 
TBNsio  monente)  Ihnus  iile  fe^iariQe 
leraC,  non  iine  numine  euenifle,  vt  nomm  nan* 
cyfceretur  Seruator  faktem  njbnans.  Pnieter 
firagmentum  Hieronymi  de  nom.  bebr.  ex 
«od.  MS.  Helmft.  iocupletatum,  ^  aa<Sore 
probabiUter  PhUoffe,  (nain  veAi^  firiitiliorit 
aotitiae  arabismofum  apparent^)  MMramir 
mpjici^  vndus,  {oX^^dff.)  naOarefh^  midi- 
tetio,  (^  arab.  quare  et  pro  mundiiiae  Mjfl^ 
tuendum  videtiir  vindiciaf,)  corroboraiit^B^ 
tientiam  vecfca  ex  libro  Sabaitarum  «  koI^- 
B  B  n  Q I  o  exccrpta ,  quibi)s  (]nafi  in  no^auoii 
gloriatui  lefus  in^roj^tur,  dicens,  fe  aSt  ^ 
ma  iUimi  tiazoraepm  (ciiius  vd  felum  moam 
^  Mm  s  fabttem 


JdtUmfmtt  ac  refamd^  fe  cfle  niiMihM  cs 
Nixinh  rexfermairia  iBa  vrbej»  d  profidfia 
jafVO^Htn  fii<(Ieni&iem)  perfCsfam  iBam  Lm^ 
etm!  iScD&i  depraiutto  ab  kAranr  ex  tcxm 
graeto,  Luc  XIO,  3»  %)  Elcniin  infignis  ac 
manifisftns  animadocrtknr  confimfbt,  tam  ▼o- 
cdniioroni,  quam  finitentiaram,  Mahammedi, 
mazoraeirmmm,  (isiamismnm)  finnatoribns  fiiis 
^ondenti,  ctvd  fi>ia  affcdationc  nominis 
jtekmudif,  ^eefeaclJira^  in  nfac?arrcr  corra- 
pto,  arrbgantiflimac  imitaiionis  non  flolidica* 
tem  taotom,  fcd  fi^ntcm  ctiam  tnrpiter  pro- 
denti,  intercedens  com  ial>aitis  mazoraeir.  v.  c 
ooom  LmBflttT  pariter  filri  vindicat  iaodcm 
dfn^n^tiM  aoccnfi.  Obitcr  gaBUdrmi  ex  are 
Petri  apad  Marcam  (vnde  kp^a^oi  colL  kL 
LI,i4.  whH  ikm  pro  Matili.  9A1.)  annotao» 
tor:  cty  poftqoam  hifloricorom  vcfi^orom 
critids  nidcribos  ac  grammaticis  cmtorom 
imficio  dhjpfar  jMMfialim  gemtit  muffiamae  w- 
«m  fis  olitruderat,  aitcrom  palaeftimem/bmm ,  m 
Jmmamdg  (pcrfis  alefii  qooqoe)  deriuatum,  ws- 
&ef€Uot9  idtcrom  Aatiodumfmm,  a  eomfeermad» 
2dom,  (arabice  ctiammcflianiyinfi-^^rocnco 
Phiioniano  vndli,)  hinc  nomen  iilnflratnr  leC 
L3Cn,  la.  colL  a.  cjood  Ziofif  iiii  freqamUiaa 
«iiqogndo  dimmtut  expreffe  (3pJ  ar.)  inq>o- 
pendomfiiit  co  temporc^  ^nm  ^lcodor  fle» 

cifis 


et  fihota/Hcif.    '  ffy 

lilis^enitricfe  innotuerit  apud  rtgts  quoseuih 
qtu  ac  barbaros.  Studium  vaticiniorum  mu 
pute  ad  complementiim  perdudorum  etiam 
mmti/^  perfe^uendorum,  quum  ex  notioQC. 
vaticinii^  quod  confpicuis  fignis  audlorem  o« 
mnifcium  teflificari  debuit,  defenditur,  tum 
nomine  Cyri  bis  praediflo  comprobatur. 
Quare  ne  in  paronomada  quidem  vocabulo* 
rum  ny^W^  et  V W\  genti  nazoraeorum  per- 
grata,  ad  fuifulciendam  ac  focillandam  fidem 
iam  bene  fundatam  haec  ratio  negligitur. 
Quantum  ex  liis  ad  confirmandam  autken^ 
tiam  texrusgram»  et  capitu^n  maxime  prio* 
rum,  Matthaeo  noflro  praefidii  accedat,  fub* 
inde  indicatum-eft.  Nempe  Ifraelem  fuum, 
illum  veri  nominis  filium,  (lef  XLIX,  5.)  iden- 
tidem  feruatum  exAegypto,  regione  miracqlis 
diuinae  prouidentiae  longe  clariffima,  faluum 
fe  reduccre  ac  tedum  quum  Deus  dixiffet, 
non  folum  redle  hifloricus,  folatii  prophetici 
fignificantiam  perfentifcens ,  ad  Seruatorem 
iiib  aufpiciis  Dei  venientem  hoc  applicauerat 
euangelifla,  fed  nunc  vim  etiam  fententiae 
fono  le(Soribus  nazoraeis  salvtem  refo" 
nantf  prudenter,  nec  pro  ingenio  populari 
ineleganter,  in  animosinfixifrevidebitur,  Qui- 
bus  igitur  probe  confideratis,  fiquidem  graf^ 
cae  linguae  vj^s  Palaefiimn/ilmfamiliaris  vel 


maa  vis  inimiouituf.  (^ibus  prae(nif]b  per^ 
^t  aodnr  ad  fpwcialior^,  arc]u«r  primum  d4 
€K)oat>giryquam  puram  iuftiff  laodibus  extolliti 
^  balneorum  quoquot'  vAim  pnaedicatv  Tuna 
tietseiiifiae  varia'  generd^  enumerat,  quoruiik 
effe£lus  tam  falutares,  quam  lioxiossiedoeet^ 
Vinorum  variam  indolem,  a  climatis,  terrae 
.atque  culriirae  diuerfa  ratione  pendentem,  il- 
lorumque  partes  conflituentcfs  defcribit,  quo. 
rum  virtutes  roborantes,  neruis  amicas,  alias- 
que-laudat^uidem,  fed  nb^ibs^elcliro^um  abu. 
iu  oriente^  rffM  taoet^  vfumque  optinHs  regu; 
If^xircumi&ribir.  Qul  ex  Vlnof^fermentatio^ 
ne  ortum  tfahitj^fpiritus  nepotalc^ti^  qdidemt 
quotidiani^  vti  rt^iHoBei  cJl  tfiiiffo^,  fe4 
({(Mibus  ^mediinis^  afiDumerari  deberec,.  qiiium 
autem  pieftifW  iUe  ^of  nunc  itfyaluer}!,  eiut^ 
i|;uoqpe  viret  perpendit,  quae4unt  flimulan« 
(et^  coagMlantes  atque^  exficcantefe  Mlnc  eli* 
^  corporisJiumani  conditiones y  ib  quibu^ 
(Uutares  edere  e&dhis  Vblet  j  fed  multo  obaii 
Scira  fnnt d^imna^  qqae inde-quotidiefere  oj|tF-* 
^uaoiur  I  iinpiimis^  vetO-poirot  feoibus,  pl^ 
thpricis;  omnimm  aUt^m  maidme  infantibus^ 
qfub^s  abominanda.planerationeetiatn  pQr« 
rigitur,  glandularumqye  obnrucfHones,  atro«, ' 
phiam  et  rachitidem  inducit.  —''  Haec  fuof^ 
auae  exp.  audor  de  potulentis  frigidis  habet^ 
•    '  *  qua^ 


1111.  Noua  titerma.  ^^9 

H[oua  editio  Criticarum  Coniedluranim  in 
N.T.  quas  Bowycr,  typographus  celeberri. 
mtis,  coUigere  incepit,  quam  plurimid  accef- 
llonibus  locupletata  lucem  afpexit. 

V  Gieffae»  Cel.  ICtus  k  o  c  h  »  Ser.  Landgr. 
H.  D.  aconf.  int.  poftquam  hellfeldix 
obitu  lenae,  et  sblchovii  difceffu  6oet« 
tingae,  orbata  munera  declinauerat,  ante  ali- 
^ot  menfes  cum  annuo  audtoramento  infi- 
gni  Cancellarii  academici  dignitatem  na^s 
eft.  Ordinis  theol.  locum  primum  cum  oC* 
ficio  Supeant.  ecclef.  primar.  cohiunAum 
recepit  Ven.  rosenmullervs,  Theo- 
gus  Erlahgenfis.  ^ 

Ad  annales  liter.  Vol.  11.  pag.  aStf*  CL 
9  c  h  M I D,  do(fU(fiams  ProfefTor  Brunouicea- 
fis»  nobis  indicauit,  ariiiam  pro  pigritia  vo* 
0tm  efie  apud  medii  aeui  fcriptores  vfitatdm* 
Cemma  Gemmarum  Col.  1^12.  Acidia  Traicheit» 
Addiari  iraich  wefen  Oragfeyn). 

Hetmftadii.  Ad  nundinas  a  Michaele  de^ 
0ominatas  prdximas  fermonum  pro  concione 
de  rebus  facris  didorum  atque  homiliarum 
fPredigt^n  und  HomilifenJ  fafciculum,  al- 
f  habctis  binis  abfoluendttm  et  typs  Leuckar- 

tianis 


f  £#  .  DL  NmiUamim. 


^wn  Scri  poicrk  cdrtt<aggiic»"fcr> 

■■•  liicrjniui  adoiodQin  coQlpicoif  etxjA^ 

nm^om,  edere  vBLTffvsBvio  propok 

fitoni  cii  bic  icg^,    oe  ad  inaconDdDiii  & 

brooi  fidcm  foam  adftru^ac»  fi  fbrte  pmte 

cailpcdMioocm  inipeditQflr  ftcHt»  <|od  vAm 

lantam  ^oen  expolkfide^  ibiflliom  pntfaii 

^itigoncfHny  «KNitam  (eatit  deberi  ledoA 

boi.     loterea  familiare%  qnofam  dhicr&  Joi» 

fSs^ifi(pcr(a  frmtor  molotadine,  de^ooflfiio 

icniorcs  £Kcroeo  dccrclB^  vfadlepcfiiem 

ifen  aoni  inAaitfi»^  emtoftMOin  oc^pikicefet 

IKKoior,.  volomiiit  pfataiiitcnda;     Nccai 

apttcii'  lAt  opera  molcferfit^  ooirfelaai  fif 

bcUi  pretiom,  ad  thaicnim  ct^oomaMis gro^ 

fos  odo  praeftiiBtamy  poft^  finitam  demimr 

impreffipoem  pofiolat,  fitfjin  redemofclpo^ 

pias  transiBifliirQSyt[fd»o|^:9  edaoi  compoo^r 

iaofii  gpttia  cmnplis  oi^ooisekfohicndia  ^ 

ndct  viumi ,  duodenls-biitt^  vicenis  et  ^eio» 

^oe  qpina,  «joinqaageiiis^dQodciia :  prjcicra 

piis  corporibuSy  orpbanoG^ophe^y  ptochoA. 

tropbis,  ccdcfiis»  fi  manilas  figillis  ac  nomi- 

vSii^  curatoriiin  literas  vident,  pofi  qtad^M» 

gpnorum  emtioiiem  giatificidiitur    inscnoji 

tptidefngoe)  et  qpinqqearapliiis,  o|Cen  bf^ 

bHogolis;    pro  tenia-pretit  parte.  iibrontti;' 

ab  injGo  elittodortim,   Qodtm  pfrimmndo- 

^fabfli.- 


IIIL  Noua  Hteraria.  ^st 

fttbftituturis.  lo  transmitteodis  libris,  nifi 
infra  duodlenarium  numerum  fuerint,  vedlu- 
rae  ordinariae  impenfam  <fld  decem  circiter, 
aut  duodecim  milliaria  in  fe  fufdpiet,  atque 
Brunsuigam ,  Hannoueram ,  Hamburgum  et 
Lipfiam  fine  fumtu  emtorum  peruehendos 
curabic :  literas  autem  et  pecuniam  ab  emto* 
ribus  ac  familiaribus  ad  fe  mittendas  in  hos 
cadere,  quum  omoimodo,  ne  cui  molefiia 
creetur,  profpexerit,  iuflum  videbituc 


Ad    Carolinam. 

.4ulia,   ovELtHORvM  fub  fidm  nala 

/ereno, 
jdHm  extottat  munc,  Carolina,  m» 
put! 
Aufpiee  nam  CAHoxa  gvilielmo 
^ .  parua  quotanmf 

Laefior  exfurges,  Jpefnque  fouere  Ucit^ 
FRiNCiPXS  ingmo  voluuntur fata fih 

turi 
Temporis;  et  votis  eon/iSifque  nvin 

rollL  Nn  Sufce-^ 


^62  IIII.  Naua  tHeraria. 

SufiepH  CAROLvs    vmfas  artesque  fa^ 
phosque, 
,  Ex  quo  5d<9rici  fregerat  arma  mamb 
£b  PAtBK  jn  gremio  patriae  mnc  ge^ 
Jlit  amari^  et 
Guibus  ac  tutx  cmjkh^e  iuuat. 
-  MfShiios  patria6   cerms  colvhen^ 

TA^rKBMque 
Salwm  iaetari  propitiumquB  Jibi : 
Ergp  grata  piis  vitam^  Garolina,   fa. 

RBNTIS 

Ltmgamam  preeibus  0$  fuoquepofie 
tms! 


0  ::.!. 


.J  s,     ^ 


\^^\m^-^^: 


(  :  /'i 


INlJgX 


INDEX    I; 
ANECDOTOR  VM. 

H(Numerus  Romanus  volumen%  Arabieus  pflgir 
nam  oftefldit. ) 

yfyutpharagu  fragmentum,  de  pefte  fiib  lufli- 
-^  niano.  II.  289.  aliud  deMuhamede  IL  223 
Aegidu  Viterb.  et  Felicis  Pratenfis  epp*  I.  193 
Ciceronis  in  Sullam  orationis  variae  leftiones 

I.  48I 
Codkes  refcripti  Graeci  in  biblioth,  Bodieiana 

L  I 
-    -    Graeci  ab  Holftenio  defcripti,  in  biblioth* 

Hamburg.  I.  385 

Codicis  corticei  fragmontum  II.  193 

Danietis  et  Esrae  Chaldalcorum  capitum  vei:- 

fionis  Hebraicae  analefta  et  emend^tiones 

L/497 
Euangetiorum  Syriac.  codex  IL  i 

JWflr^ia/irepigrammatum  variaeleftiones  L97 
Rabani  Mauri  inedita  fcripta  I.  289 

Sallujlii  belli  lugurtTi.  var.  Ie6kion.   ,    II.  48I 
Szerdalielii  Apologia  pro  lefuitis  Hungaris 

n.  97 

Tabulae  xylographicae    rarii^ma^   defcriptio 

11- 3^5 


Nn  *  .  \mU 


f  f4         ^^^*  ^^  RbeSir  acadmicis 

fatutmfonet  ae  refonet,)^  fe  efle  oriundum  ex 
Nazirah  Cex  feruatrice  illa  vrbej»  et  proficirct 
0*7^0^ W*?  oflf  (lerufalem)  perftSiam  illam  Lu^ 
eetnl  (ienfu  deprauato  ab  hebraeis  ex  texta 
graeco,  Luc.  XIU»  3&  iq.)  Etenim  infignis  ac 
manifeflus  animaduerritur  confenfus,  fam  vo- 
cabulorum,  quam  fententiarum,Muhammediy 
nazoraeifmum,  (islamismum)  feruatoribus  fuis 
^ondenti,  etvel  fola  afTedatione  nominis 
Achmedis,  itot^aiOJirai  in  'm^sKKxrrov  corru- 
pto,  arrbgantifnmae  imitationis  non  Aolidita* 
tcm  tantum,  fed  fontem  etiam  turpitcr  pro- 
denti,  intercedens  cum  fabaitis  nazoraeii.  v.  c 
quum  Luminis  pariter  fibi  vindicat  laudem 
aiuinitus  accenfi.  Obiter  galilaimi  ex  ari 
Petri  apud  Marcum  (vnde  i<fXpotdx  coli.  kC 
LI,i4.  ^mSs  lAo^/  pro  Matlh.  ^Ai.)  annotan*^ 
tur:  et,  poftquam  hifloricorum  vefligiorum 
criticis  nKleribus  ac  grammaticis  erutorum 
indicio  i&;'/?^  praefertim  gerdis  mejjianae  iia- 
mm  fe  obtruderat,  ^\iec\kvci  palaefiinenjttm ,  a 
fmumdg  (perfisalefu  quoque)  deriuatum,  m- 
&^eMh  alterum  Antiochmjium,  a  confecramdo 
oidum,  (arabice  etiam  meffiani,  in  fragmento 
Philoniano  vndli,)  hinc  nomen  illuflratur  Ie£ 
LXII,  i£.  colL  2.  quod  Zioni  illi  frequmtata$ 
flliq^ando  dimnitus  exprejfe  (HpJ  ar.)  impo- 
ncndum  fuit  eo  temporc»  quum  fplcodor  fle^ 

rilia 


if  fchotafttcif.    '  ffy 

rilis^enitricfe  innotuerit  apud  rtgts  quoscun^ 
que  ac  barbaros.  Studium  vaticiniorum  mU 
puU  ad  compleoientum  perdudorum  etiam 
mmti/^  perfe^uendorum,  quum  ex  notioqe^ 
vaticinii^  quod  confpicuis  flgnis  audlorem  o« 
mnifcium  tedificari  debuit,  defenditur,  tum 
noraine  Cyri  bis  praediflo  comprobatur. 
Quare  ne  in  paronomada  quidem  vocabulo* 
rum  ny^W^  et  V W\  genti  nazoraeorum  per- 
grata,  ad  fuiiulciendam  ac  focillandam  fidem 
iam  bene  fundatam  haec  ratio  negligitur. 
Quantum  ex  liis  ad  confirmandam  autken- 
tiam  texrusgram,  et  capitu^n  maxime  prio- 
rum,  Matthaeo  nofiro  praefidii  accedat,  fub- 
inde  indicatum  -eft.  Ncmpe  Ifraelcm  fuum, 
jUum  veri  nominis  filium,  (lef  XLIX,^)  idenr 
tidem  feruatum  cxAegypto,regionc  miracqlis 
diuinae  prouidentiae  longe  clari/fima,  faluuin 
fe  reducere  ac  tedum  quum  Deus  dixiffet» 
non  folum  redle  hifloricus,  folatii  prophetici 
fignificantiam  perfentifcens ,  ad  Seruatorem 
fub  aufpiciis  Dei  venientem  hoc  applicauerat 
euangelifla,  fed  nunc  vim  etiam  fententiae 
fono  le(Soribus  nazorads  salvtem  refo^ 
nanif  prudenter,  nec  pro  ingenio  populari 
ineleganterjn  animosinfixifrevidebitur.  Qui- 
bus  igitur  probe  confideratis,  fiquidem  grajsr 
cae  Itnguae  vfus  Falaefimnfibusfamiliaris  vel 


5ftf        211.  Be MeUk MtJefttmf 

ex  G>rano  colligifur,  fcriptorcm  hoc  ^<^n 
prodet,  non  tfliunde  arceffita,-  ac  in»lc  inrelle»f 
t\2  deprauantem,  ( ficut  S^baita  iHe,  vbi  no^ 
tnen  Nazoraci  commeoioraf,  fimplicem  Hie*» 
rofolymorum  n>encton^m  cum  fignificantio» 
re  verbo  rehe^v  ex  paronoma/ia  confudkj 
(td frnfa  veri/fifiia,tx peSore haufta,  drpromtih 
Um.  V. 

HHmfia^  proditt  didertatio  folemnis  vat^ 
dica  de  petuum  varii  generis  in  eorpui  hmta^ 
mm  tffeSlAur.  StSio  L  qaam  pro  gradu  do* 
iftoris  rite  obtinendo  palam  m.  Nouembr. 
defendit  aodor  avo.  gottlieb  bbrn* 
H  A  R  D,  Qnedlinburgen(is.  (pagg.  32.  4.)  Ue* 
nion^)rata  necefl[icate,vt  quaecx  corporis  me^ 
chanismo  quotidie  confumuntur  et  difllpan» 
tur,  ope  r^ituantor  alimcntorum,  quorHm 
iion  ifiiimum  iocum  occupant  potulenra,  ex» 
per.  aiidor  horum  genera  vbcrius  luflrar, 
quorum  e^e^s  in  fiuida  et  folida  expoQit. 
Illorum  quidem  copia  a  potu  vel  augctur,  vd 
tdmixtis  iis,  qnae  cxcretiones  promouent  im« 
ipinuitur ;  qualitas  vero  variis  ouoque  modi& 
mutatur,  et  fanitari  aduerfa  vel  tellitur,  vel 
penierfa  ratione  inducitur.  Solida  autem  a 
potulentis  aut  relaxari,  aut  rigidiora  reddl 
poflimt,  flut  applieato.nitnlo  A^ulo  iieruo*- 

nmi 


^Jchokfiicit.  ^^7 

miii  vis  inimiouittir.  (^bus  prae(nif]b  per^ 
^t  aodnr  ad  fpocialioi^s,  arqucf  primum  d4 
€K)tsat>giryquam  puram  iuOiff  laodibus  extolHt; 
^  balneoruin  quoqiiet'  vftim  pnaedican  Tuna 
tietsettifiae  varir  genera^  enumerar,  quoruiJii 
effedlus  tain  falutares,  quaar  lioxiossiedoiree^ 
Vinorum  variam  iodolemva  climatis,  terrae 
.atque  culriirae  diuerfa  ratione  pendentem,  il- 
lorumque  partes  conflituentcfs  defcribit,  quo. 
rum  virtutes  roborantes,  neruis  amicas,  alias- 
qoe-laudatquideH),  fc^  no^s  elclirofum  abu. 
Ui  oriente^  tgm  taoet^  vfumque  optimis  regu; 
li^^rcumi&ribil:;  Qu!  ex  V}()ofi»'fermentatio<^ 
M  ortum  trahitj-fpirlius  nepbtuie^ti^  qdidemt 
quotidiani^y  vti  rts^tHoBei  cJUiiiffo^,  ki 
({(Mibos  ^tnediinist  afiliumeraii  deberec,  q\^um 
autem  pieftifW^  iUe  lOoi^  nuoc  itfUaluerity  eiut^ 
i};uoqpe  viret  perpendit^  quae-funt  fliniulan« 
tet^  coagvlantes  atque^  exficcantefe  Mlnc  eli* 
^  corporis  Jiumani  conditioneSv  ib  quibu^ 
l^utares  edere  e&dhis  M^let  y  fed'  multo  cbaii 
leira  faotdomna)  qqaeinde-quotidiefere  o|^' 
^uaoiur;  iinpiimis^  vero-noe^  fembus,  pl^ 
thpricis;  omnijum  aUt^m  maxinie-infantibus^ 
qfiib^s  abominanda.plane>rationeetiam  pqt» 
rigitur,  glanduJarumque  obrtru<5iones,  atro*.  * 
phiam  et  rachitidem  inducit.  —^  Haec  iiii]^ 
Quae  exp.  audor  de  potuientis  frigidis  habet^ 

qua^ 


f  f  g  flll.  Noua  ntiraria. 

quaeque  diflertttionis  inauguralis  loco  pnv 
pofita  mafcule  ab  aduerfariorum  telis  d^eo- 
dit:  quae  vero  de  calidorum  potuum  generk 
bus  dicenda  funt,  infedionem  huius  argiW 
menti  alteram  afleruat,  propediem  data  op« 
portuna  occafiooe  edendam. 


////.  Noua  literaria. 

Rev.  BXAYNEY,  qui  ]oDan.IX.  cook 
mentatus  eft,  praelo  Clarendoniano  Oxonii 
commifit  verfionem  leremiae  Anglicaoam 
cum  notis,  exemplum,  quod  propofuit  loht* 
V  H I  V  8  in  lefaia,  potifllmum  lecutus. 

Rev.^  RANDOLPH,  Prof.  Thcol.  Oxoni« 
^nf.  edidit  The  Prophecies  et  other  Te^U  of 
ihe  O.  T.  cited  in  the  N.  T.  conipard  with  the 
jflebr.  Originat  et  wiih  thefiptuagint  verjum. 
To  which  areadded  Notes,  i.  e.  Vaticiniorum 
et  aliomm  locorum  V.  T.  qiii  citantur  in  N. 
T.  comparatio  cum  textu  Hcbraico  originali 
et  verfione  LXX.  fubiuntfMs  Notis.  M^gnis 
laudibus  f^epe  extollit  Biblia  Kennicottiana. 

'.  Oxooii  npua   editio   Memorabil.  Xeno* 

Shontis  cura  «pwARoa,  S.  T.  P.  pro- 

' ^  Noua 


1111.  Noua  Uteraria.  ^f  9 

N[oua  editio  Criticarum  Conledlurarum  in 
K.T.  quas  Bowycr,  typographus  celeberri. 
mijs,  coUigere  incepit,  quam  plurimid  accef- 
fionibus  locupletata  lucem  afpexit. 

'r  GieJ/ae.  Cel.  ICtus  rogh«  Ser.  Landgr* 
H.  D.  a conC  int.  ^oftquam  hellfeldix 
obitulenae,  et  sblchovii  difceffu Goet. 
dngae,  orbata  munera  declinauerat,  ante  ali« 
^uot  menfes  cum  annuo  audtoramento  infi- 
gni  Cancellarii  academici  dignitatem  na^s 
eft.  Ordinis  theol.  locum  primum  cum  o£i 
ficio  Supeant.  ecclef.  primar.  cohiunAum 
recepit  Ven.  rosenmullervs,  Theo- 
gus  Erlahgenfis.  ^ 

'  Ad  annales  liter.  Vol.  11.  pag.  aStf.  CL 
fl  c  H  M I D,  do(fU(Iiams  ProfefTor  Brunouicea- 
fisy  nobis  indicauit,  ariiiam  pro  pigritia  vo* 
«em  efle  apud  medii  aeui  fcriptores  viitatdm* 
Qemma  Gemmarum  Col.  1^12.  Acidia  Trauhat. 
Acidiari  trakh  wefen  (tr&gfeyn). 


HelmfladiL  Ad  nundinas  a  Michaele  de^ 
nominatasprdximas  fermonumpro  concione 
de  rebuis  facris  didorum  atque  homiliarum 
(T  Predigt;n  und  HomilifenJ  fafciculum ,  al- 
f  habetis  binis  abfoluendund  et  typs  Leuckar- 

tianis 


f69  Ul  NoniMlHtL 

^nis  quMi  fieri  poterit  t6xlT\&S^me^'(oi. 

Ous  lit^rarum  admodum  conrpicois  eJ^ 

ipeildum,  edere  vbi^thvsbnio  prdpo^ 

fitum  efl  hpt  lege,    ne  ad  maturandtum  It» 

brum  fidem  fuam  adftringat,  fi  forte  phiefler 

•a(fpe<fbtionem  impeditusr^^cirit,  <}ud  mluui 

fantam  q^eat  expolieodci^  icja^om  pratffiaH 

^igeotfam,  Quaotam  feorit  deberi  iJNdbA 

\t^    Interea  bmiiiarefl;  <pionim  diuerfia  loi» 

f$s  dirperff^  fruitur  mukitu^e,.  ie^oot^am 

ceniores  iacere  eo  decreliit;  vt  aiite-pefiteaK 

(fea  anni  ioAantis^  emtuibruin  co^6fcerei 

m>mina'^.  vplumini^  pfa^mkteiMla;     Nef cul 

aiiteniMfta  opera  molf^fih  non-lbliiim  fif 

belli  pretium,  ad  thalerum  et^nummds  gro^ 

fos  o(9o  praeflitutum,  pofi  finitam  demom 

jftipreflipn^em  pofiulat,  ggtim  F^cfBti6  to^ 

pias.transmilIurliSyi(j^(>§icii  efiam  compm* 

iandi  gratia  eyempHs  o<3onis  exfohietidts  ^ 

iidet.vnuip^  duodmis4)itf|)  vicenis  et  quicw 

^ue  q^uina,  qginquag^dis^duodena :  praeterdl 

piis  corporibus,  orpbanotropbeif^  ptodfoA 

trophis,  ecclefii§»  fi  munitas  figillis  ac  nomi- 

nibui  curatorum  iiteras  vid^k,  pofi  quidiflia. 

gpnorum   emtionem  g|atificd>imr    yifeiMrji 

tptidemqtie/)  et  quinque  amplius,  qfiert  bii^ 

bno^lis^  pro  tertiapretif  parte.  iibromoi^^ 

ab  ipi(o  eii^^ndoriim,   ^opjii?  pelciiuityiui^ 

fuWK-' 


tlll.  Noua  Uiermria.  ^ci 

fttbftituturis.  Iq  transmitteadis  libris^  nifi 
infra  duodenarium  numerum  fiierint,  vedtu- 
rae  ordinariae  impenfam  tid  decem  circiter, 
aut  duodecim  milliaria  in  fe  fufdpiet,  atque 
Brunsuigam ,  Hannoueram »  Hamburgum  et 
Lipfiam  Hne  fumtu  emtorum  peruehendos 
curabic :  literas  autem  et  pecuniam  ab  emto* 
ribus  ac  familiaribus  ad  le  mittendas  in  hos 
cadere,  quum  omnimodo,  ne  cui  moleflia 
creetur^  profpexerit,  iuflum  videbituc; 


Ad    Carolinam* 

Juliay   6VELPH0R vM  fvb  Jidtre  nala 

fereno, 
jdltiuf  eoUottat  nme,  Oirolina,  ca^ 
put! 
Aufpiee  nam  CAROxa  gvilielmo 
^ .  parua  quotannif 

Laefior  exfurges,  fpe^que  fouere  Ueet^ 
vRiNCiPis  ingenio  votuuntur  fata fik^ 

turi 
Temporis;  et  votit  eonj^gui  tvin 

,  Vollh  Nn  Aj/f^ 


^62  IIIL  Naua  tHerarm. 

Sujiepit  GAROLvs    ntufar  artesqtu  fa* 
phosque, 
.  Ex  quo  vidrici  frtgefreit  arma  aiflini. 
£^  PAtBR  jfi  grmto  patriae  nunc  ge^ 
Jlit  amari^  et 
Guibus  ac  ruri  eonjul^ffe  itmat. 
-  MMmos  patria6   cerms  colvhenjw 

PATREifJW 

Satuium  taetwi  propitiumque  Jibi : 
Ergo  grata  piis  vitam^  Garolina,   pa« 

RBNTIS 

Longacuam  precitfus  0$  ^quepojfce 
tuis! 

V. 


i-c-%*v^^>k^i 


INtJgX 


INDEX    I;      - 
ANECDOTOR  VM. 

^Numerus  Roraanus  volumen^  Arabicus  |WJgir 
nam  ofteadit. ) 

Mutpharagu  fragmentum,  de  pcfte  ftib  lufti- 
-^  niano.  II.  289.  aliud  de  Muhamede  IL  223 
Aegidu  Viterb.  et  Felicis  Pratenfis  epp.  L  193 
Ciceronis  in  Sullam  orationis  variae  leftiones 

L  481 
Codices  refcripti  Graeci  in  biblioth.  Bodleiana 

L  I 
-    -    Graeci  ab  Holftenio  defcripti,  in  biblioth. 

Hamburg.  L  $85 

Codicis  corcicei  fragmcntum  11.  193 

Danietis  et  Esrae  Chaldaicorum  capituci  ver- 

fionis  Hebraicae  analefta  et  emend^tiones 

L/497 
Euangeliorum  Syriac.  codex  IL  £ 

Martiatis  epigrammatum  variaeleftiones  1. 97 
Rabani  Mauri  inedita  fcripta  L  289 

Sailujlii  belli  lugurtli.  var.  leftion.    ,    11.  48I 
Szerdalietii  Apoiogia  pro  lefuitis  Hungaris 

n.  97 

Tabutae  xylographicae    rarii$majp  defcriptio 


Nn  *  ^  VJtJ?.U 


INDEX    IL  .  i 

AVCTORVM, 

DE  QVORVM  LIBRIS  IN  VTROQVE 


VOLVMINE  REFERTVR. 


AddiTon 

Adelung 

Aig^er 

AiSeen* 

Alteferra 

Andr6 


IL15* 

11.294 

L441 

IL356 

n.  514 

L  178 


II.  aoo 
L275 


Andres  11.268- 333 
Anton  (C.  G.)     L  la 

-  •  (K.a)  IL346 
d'Anville  11. 235 
Bacher  L  568 
Baldinger  L  504. 506 
Bauer  L345.  IL221 
Beck  L  572 
Berkeley  L  132 
Bergmann  n.  468 
Bernhard  n.  556 
Bilguer  II.  322 
Bifirnftahl  11.  363 
Bloch  n.  226 
Bode(F.F.L.)  II.  474 

-  -  a-E.)L5o.IL346 
Boeckmann       L  208 

11.  402 
Boenicke  "  II.  263 
Boermel  L  207 

Buchhave  IL  442 
Plifching  n.  464 

Boffon  L  62 


Camper 

Cappel  L  27i 

Creli  Ll5i-34i-35ic 

455.  n.  231 

^Crentzenfeld      L  259 

Dauiel        L  32.  571* 

II-  547 
Dathe  L I8I 

Demper  IL  378 

Denis  I.  45(1 

DeRoffiLi89.IL389 
466.  539 
Diez      l.  547.  II.  144 
Dobfon  IL  lao 

Ddderlein  L  243 

Drasdo  K.  375 

Dumor  II.  267 

Eberhard  II.  27 

Eck  n*  47^ 

Eckhard  II.  350 

Ehlers  L  419 

Eichhom  I.  102 

EPP  L  379 

Erbftein  11.  258 

Efchenburg  IL  22 

Facius  n.  440 

Falconer  IL  X19 

Fedderfen  L  508 

f  eller  IL  81 
r  loyer 


tndex  AuBorufik^ 


Flojrw  1. 509 

Gaftelier  II.  ^2% 

Gaub  L  569 

Gedike  I.  414 

Gesner  \L  533 

Gierig  II.  78 

Glttck  11.  514 

Gottwaldt  IL  238 

Graumatm  II.  422 

Groffinger  I.  i6a 

Gruner    L  40.  IL  66. 

398 
Haafe    '  I.  353 

Haberlin(C.F.)IL276 
.  .  (F.D.)  L155. 
U.  360.  428 
Hagen  '  IL  156 
Haller  L  351 

Harles  L468.  IL  171 
.  Hafle  L355 

Hedwig  11.  7 

Henke      L  211-  382 
II.  278 
Henninges        II.  434 
Herder  IL 139 

Hefs  IL  404 

Heyne  IL  269 

Hirt  I.  270 

HifsiQann         II.  259 
H6ft  n.  iio 

Home  I.  430 

Hopf  n.  377 

Horne  ILsas 


Hmne  I.  2  4 

lani  II.  49 

Irwing  L  484 

Karften  I.  240. 

Katona  I.  81 

Keller  II.  530 

Kennicott  I.  /^()6f 

Kirwan  L  46.  236 

Kleuker  U.  379 

KlUgel  L.51^ 

Knapp  II.  46 

K6hler  H.  546 

Labat  IL  itz 

Leonhardi  11.  537 
Leske    L  354,  H.  439 

Leffing  11.  2:5 

Leuthner  I.  44$ 

Lichtenfteiu  II.  37I 

Linneus  11.  66 

Lunz  n.  420 

de  Magellan  L  73 

Martini  L  553 

Mafch  I.  445 

Meiners  L  29S 

Meifter  L I59 

Mendelfohn  L  436. 

n.  61 

Meufel  IL  213 

Meyer(F.A.)  IL34S 
-  ^-  .(LM.0  IL380 
Metzger  L  129 

de  Meza  IL  355 

Micbaelis  l,  336^  II.  4^ 
No  3  DUcbe^ 


JkeUx  AuShnmu 


Mtclieliz  n.  i6i 

Mmot  11.  184 

Miinutn  H,  229 

Mitfcherlich  IL  336 
Moldenhawer  I*  43 
^lolnar.  L  i6j 

Morus  L  103.  IL  84 
Morcbe  L  559 

jVlumler  -  IL  439 

Nicol:^(E>A.)IL434 
--  (F.)L363.IL346 
Nieraeyer  L  4^4 

Nofe    ,  L  564 

OberthurL46aIL239 
Qertel  fh  270 

Oefterrelcher  L 165 
OKov  IL  545 

Pfeffinger  IL  145 
Phehum  IL  22S 

Pi4erit  L  566 

Pigatti  .  IL  495 
Platner  L  34 

Tleivck  IL  77.  356 
PorUle  IL  311 

Erieftley  IL  16 

Procboska,  L  11& 
Beichard  IL  433 

Reid  n.  33 

Reiijj^ru^  11.  349 

Reinhar^  5^^31.496 
R^vJUon^  L  325 

tocbt^r  IL  470 


Ringpbroig  ti3i 
BingimiUer  -  IL  267 
Rofsler  IL  367 

KoferAerg        IL  ^53 
RoremnOller     IL  315 
RolTi  V.  De  Roffu 
Ruperti  IL  334 

Sack  11.  487 

Salzm;mnLiiii.lL36i 
Saadifort  IL  451 

Sarcoue  II.  3CJ 

Scheele  IL  537 

Schintneier  L  4^^ 
Schleufsner  1. 374 
SchmidtPhifeW.  L  567 
ScbntirrerL273.IL548 
Seh5pf  H.  135 

Scbow  L  326 

Schroec)|Lh  H.  230 
Schiitz    •  n.  357 

Schiitze  L  261 

Schuk(I.C.F.)Li34 

n.  535 

Schulze(LL.^  1-597 
Schwabe  IL  469 

Semler  n.  195 

Senffl:  L  3« 

deSickingen  L  221 
Silberfchlag .  H.  5  3 1 
Souveraine  IL  370 
Spangenberg  L  176 
S^ttler  n.  67 

S($pling  {L.459 

Stock- 


ii^  AvMmtm, 


Sfoeitman& 

Storr 

Strobei 

Sfcroth 

Suhl. 

du  t6nn«lar 

Thalemann 

nieden 

Thieff 

Tittmann 

Thouvenel 

Tmka 

Vlrich 

Vehhufeil 


i.  3«$ 
'n;483 
ll.  S20 

i.  550 
S.533 

|1.44 
I.I37 

II.  447 

n.  380 

1. 137 

,n.3o 

•  1. 3*3 

1.37 

1. 7.8. 83. 

451.  ii.  351 

V^JrfeJiuif  J.  46» 

ViHoifon  I.  47«? 

P».-,..^».  <^ — ^,^ 


Walfeh 

W«llerias 

Walch 

Weber 

Welkard 

Wernsdotf 

Wiedebui^ 

-  -  a.E. 

Wiefener 

Wia 

Wittwef 

Wolf 

Wolkft 

'Wwsberg 

Zeane  " 

ZairLaQben 


H.530 
n.  535 
II.  33S 

I.  510 
1.52» 

(F.  A;)  % 

46» 

B.)I.77S 

11.267 

II.  I6f 
II.  206 
L  37i 

L  I3{ 

H.  16S 
IL  51S 
H.  454 


INDEX    IIL 

LiSRORVM,  QVI  RBCEIfSENTVl^ 

ANONYMlCORVfti 

^nnaM  der  Batef.  Dtlerafuf.  Toth.  L  1. 408 

Tom.  n.  .    n.  40* 

jSnweifimg  mes  AdepH,  hemet.  Scbrifien  zif 
'  .  lefen.  .  U,  46» 

;Srzt(dtT)Jllr  die  L^bMbef  derSchonh.  IL  23^ 
Sriefweenfet  Uber  ^u  Natufpradukie.  Tpm.  h 

jtinflu/iCvom^  des  MSnchswefm  dttfSfmtl  uni 
'^Retigion.      ..  ,  .     ij,  21» 

&agmenteines.VerfuehsUbtri^'Q^A.  %  424 
mienk-md  Siit^fj^ftlxhh  ^49^ 

Herodiiim  icbfie  JmL  H.  449 


rsatr.  TOB.L  Lu7 

IL26I 
JgllJ^lrfi^ll.    0.334 

KmhmktiU.     L  ^J 
rA&faRib   L507 
^    T.V.  L4W 

ODomcchfOig^  »e<L  pnfiici.  IL  3S 

FBtrsm  Gzaeoonifli  tt  iMiiMMi  efido  Wir* 
oebc^  L  46a  463»  IL  23f 

Plj  ti  ia  JSckTJm.  L  41I 

f^-5>*c^ux«y  snoofe  L.  B.  H.  L  l^ 

Frfiiirczi  opjL  ei. LipC  Toa.XIL        IL  i» 

TCC1.X.  L  555.    To«.  XL  IL  443 

Tif  a  Cesri^J  sMri&sk,  Akrmdmml  L  30f 
Ucber  ik  Ssmfrm  der  raimmmtnu  ILl6f 
UmUrfmdu  ierS&tksremd^  amafoS^  mud.  IL  af4 
r^r  Kl#aBflr<m:^  AChJif  rfjw»/aLG.IL3f4 
.  -  m4xrd.P:.d.SdfLdir€hrmJg£LlL2ll 
*  -  mherdimPl^im^mudirKTaUr.  IL370 
\lBdkiie  eoadlii  GmflanL  IL  45S 

ILXoT.  p^.4oo.Li9uLfs»xpr07ufK. 
^  401. L 7. L r«rfa»pro i mfafc.  Li9uL»^p./A 
pL  4^2. L 7. L I01C8 p. iiaL  9.403.^24.  Lrvfii^ 
^^  pL^xsfKfiSo.  p-405.  Lf.  Lrfenanerp.rAarwr» 

f407.  Lia&KLdSrftfAtf  p.Afe6aalL  p.408* 
la-  LrnwiinifBi  pLAii— iiiiinfii.  p.414. 
l3-Lfl^,jpfif«/pL«tfiirrgfaii.  ^.417.^22.«!* 
ilern  poft/f/Kmtfs^  pu^iS.  L  i^.Ltftow/ii* 
fatam^obfmrmsimmu  p.4^  L23.  I  \mmi\tmkf\ 
■■"  '  ■•  P-43I.  L2i.)Hid.wrpoftiuiimi.  P.450L 
laa^adiUitfpftfiaMi,  p.456.LigJLdii^p,W>#y. 


Im^  tibronM  MJtyHficorm. 

Icones^plantar.  inedicinaL  i       IL  74 

£uHde  (zur)  fremder  Volktr.  Tonii  L  L  137 
Tom.IL  IL361 

Leicken  (von  den)  der  MorgenlHnder. '  VL  324 
Ldwenjlein.  bewrkund.  Nachricht  etc.  L  263 
Medicinifche  Anecdoten  aus  d.  Sckweiz*    L  507 

-  -  -  Commentarien.  T.V.  .  L  49J 
Onomatologla  med.  praftica.  IL  32 
Patriun  Graecorum  et  Latinomm  editio  Wir- 

ceburg.  L  460.  462^  IL  239 

Phyfik  des  Menfchen.  L  411 

Phyfiologicon,  auftore  L.  B.  M.  L  163 

Plutarchi  opp.  ed.Lipf.  Tom.XII.  IL  18^^ 
Repertorium  fur  bibt.  undmorgenL  IMeratur. 

Tom.  X.  L  555.    Tom.  XI.  11.  443 

Thefes  (emigd)  Uber  das  h.  AbendmaL    L  204 

.  Ueber  die  Strafen  der  Verdariimten.       IL  169 

Vnterfuch.  derNothwend.  einescoU.  med..  11. 294 

Verfuch  einerGefch.  d.  Cult.  d.menfchL  G.  IL294 

-  -    Uber  d.  PL  d.  Stifi.  der chriftLReL  IL  23 1 . 
•    -    UberdenPlatonism.  derKVHter.   IL370 
Vindiciae  concilii  Conftant.  IL  45S 

^■■1        ■        •  ■       ■      ■■■!      ^— — ■  II  ,   m 

'     ERRATA. 

M.  Nov.  pag.  400. 1. 19.  L  ifvarpc  pro  iffiaroc. 
p.  401.  L  7.  L  riecheni^roriecheu.  L19.  L  ift pJft^ 
p.  402. 1. 7.  L  loca  p.  ioca.  p.  403«  L  24.  1.  requh- 
Jitap.exquiftta.  ^.^^05.1.9.  Lvberioresp.vberior. 

{.  407.  L  I  SL&nel.debebat  p.debebant.  p.  408* 
10.  l  commoratus  p.  commemoratus,  p.  414* 
J.2.l.incurrerentp.iHcurrebank  p.417.  L22.  ad- 
Aecum  po&  teftimonOs.  p.  418.  L  17.  L  obuerfa^ 
fatamp: obferuatam.  p. 429.  L 23*  linmcemp^ 
mnicem.  p>43i*l.2i.iad.necpo&haberet.  p.450. 
Mi.^dd.itap&quum.  p.456.  Li9.Lrffwp.1Jf  im 


ij 


s*