Apologetica expositio, qua ostenditur Tigurinae Ecclesiae ministros nullum sequi dogma haereticū in Coena domini, libellis quorudam acerbis opposita ..

■■■ '

%

APOLOGETICA £ X-

P O S I T I O,

QVA OSTENDITVR

TIGVRINAE ECCLESIAE MINISTROS

Siullum fequi dogma ha?reticu in Coena domini, h-

bellis cmoriidam acerbis oppofita., & ad omnes lyn

ceram ueritatem & fan&am pacem amantes ClirilU-

fideles placidefcripta,per H E I N RT*

CHVM BV LLINGERV M,

Tigurina? ectlefianni-

niftrum.

i t s v s.

Hic eUjilim mem dile&m, in quoplaca- .
U efi anima mea:ipjum audite.
Mattb.17.

TIGVKJ <A?VD ^ANDKE^CM GES-

NERVM F. ET I^ACOBV M G E S»

NERVM FR^TRES.

APOLOGETICA EX-

POSITIO, QJA OSTENDITVR TI-

gurinsEcclefia^miniftros nullu fequt
dogma hsereticum in do&rina Coena?
£>omini,Libellis quorundam acerbis
oppofita, &adomnesfynceram ueri-
tatem & fandram pacem amantes Chri
ftifideles placide fcripta,perH£7/\r-

FjCHfM BFLLINGEKJ'M

Tigurinx ecclefi«e
miniflrum.

0 N ftonte nec petulantia quada aut
vlla contendendi libidine aut quen*
quam m certamen prouocandi fludio
ditturm nunc procmlo,Jed aduerfario
rum quorundam acerbifiimis nuliod modo difsimulan
disfcriptkprotraBm adeoafumma quoddicijolet ad&
Elm necefsitate.Fulgati emmjunt, quos ego quidem vi
derim,Libelli quin^fortafips plures,quos nondum vu+
di,prodierunt,a diuerfisfcripti authoribm ,fedjinguli
txprofejfo in nos, ceu omnium quos vnquam tuht ter-
ra,autquosvlla vnquam videruntficula depraua-
tifiimos hommes editi.Eqmdem nommatim ej~ identi
demprotrahimur Tigurmi,protrahuntur et mortui in
domino cr viuentes Tigurin* eccleji* minifln. Recen-
Jemur inter ralentimanos^nabaptiflaSjDauidianQS,

*4 *

4 <APOLOGETIC^?

CT MemnomtM. ^dobrmmur barbaris probrofi/Ti-
misj appeUatiombm nuncupati Schuermen, theoma-
chi, cjbeute, imposiores,iconomachi C~ pfchoclepM,
Kam et doflrmam noslram appellant vanam, iohum,
venenum,pesiem,hdireticamfacniegam,fathanicam.
ldeoJ non verentur ey nos hifce ornare titulis, vt vo-
cent impios, mendaces,lupos,Jacniegos,pfeudoprophe-
td4 cr pfeudoaposiolos , fedcr propheta-s ac aposioios

Jateliites^ diaboli,incendianos crpacis turbatores, de
nuLpertmaces h<ereticos,biafyhemos , quin cr blafihe
mia diffiuentes. Ouibm ne quid abfeiuU defit cnminx
tioni,addunt mfuper &' h&c, Nulla esi illis hominibm
reiigio,at magna audaaa corrumpendi innumerosferi

ptura iocos peruertendiJferipta veterum. Sunt emm
homines leues Cf oaofifingentesjubinde noua dogma,
taprimitiu* ecclefi* ignota, Crpugnantia cum dofiri
naferipturdefancld Cf cumperpetuo confenfu cathoii-
c& ecclefi#,diaboli organa appofitifima adexitium ec-
clefitepermciemj^ totim Reipubhc*. Et h&c quidem om
nia nobispropter doBrmampr£Cipue quam in negotio
Ccen<e dommic<efequimur,impmgunt. Quis verofide-
lis Chnfii mmifier tam airocia difeimulet, autjur-
da aure tranfeat?^y€gnofeimmfene nobispatientia con

Jiantiad chrifiiana omnisgeneris contumehas,probrd
imunasdaduerjanorum ommum cr ferendas ejjeet

Juperandas.ld quodvt pnefiemm dommumfedulo o-
ramm. Et quidem nuncpropter chnfium , qm nobis
quoa nofira condonauit peccata,iiiis nofiris antagont-

Jlisgrauifeimam iliam nobis illatam mmriam , condo-

namm9

E X P 0 S 1 T 1 O. f

tiAmm,precantes dominum vt iffeqtto^. grandefielm
condonet ffmtudjuo iliummet vtquidpeccarmt agno

Jcant . Interim ne nofira ilta demifione ferocibm illis,
velculpam deprecari,vel cnmina intentata agnojcere
vuleamurjieue vin boni ture dicat nosparumfirenue
nofiro defungi officio,ventatemd cyfanfium nofim
nnnifienum dejerere imo <&>prodere,adde Crfimph-
ciortbm vaciiiandi denu^ cr maie fiiffuandi de cccle-

Jia Tigurma,qu<z orthodoxa alioqui non hdtretica efl ec
clefia,occafionem obieBare ,domino afiirante planum
efficiam , Ecctefi* Tigurm* mimfiros nulium dogma

Jequi h&rctuum m doHnna Ccena domini,neque vlios Scopm bu»

vel {criptur* [anc~i<e vel fynceriorum veterum fcripto- tws. exP°Jttl0t
J / J _ JJ , u j J Cr nn apologett

rumjententiat corr upere, vel vua dogmata noua cojin c&%

gere,aut cofinjum catholux ecclefiteperpetuum dmeU

lerefiednos religiofepotim verfari mjcripturis finfiis,

fsr ne latum quidempdum k dogmatibm receptis apo

fiohcoe ecclefia defiefiere,atque itajanfie m orthodoxa

Cr cathoiuafide perjeuerare,

lllis vero quifibiprorjm perfuajerunt omnia ilia co

uitia^rjcripta aduerjariorum acerba tacendo vberio

re cumfiufiu declmaripotmJfe,ey illii etiam qui hu-

tujmodi fcriptores,no bemgne,Jepro merito ipjorum a-

cerbifitme &*■ excipiendos ey trafiandos arbitrantury

tliud apofioli ex pofieriore adCortnthios,rehnquo ex-

pendendum, Ne vjquam demm offenfionem , ne repre-

hendaturmmifieriumfidm omnibm commendemm

nos ipJos,vt Deimmifiw.in tolcratia multa, m affiiHio

mbmfin necejsitaubm^in anxictatibm,mplagis,m car

^ 3

6 \A P O L 0 G I ^f

certhui,mJedittomhpts,tn lahorthm, m vtqiltjs, in ielu-
nijs,tn puritate,m (ctentta,in ammi ienitate,m hemqni
tate,w fpirttuJan£lo,in charitate nonfimulata , mjer-
mone verttati,s,inpotentta Det,per arma tufittU dex-
tra £r Jinifira,per glortam ey tqnomtniam ,pcr con-
mtia (?* laudes,quafi tmpofiores Cr tamen veraces,
quafitgnott £r tamen nott,quafi mortentes £r ecce vi
utmus,quaf correptt & non occtfquaf dolentes fim-
per tamengaudentes,quafipauperes multos tamen di-
tantes,vt mhdhahentes £r ommapoftdentes.

Protnde bacjaltem vice hemqnat mihi auresprehe
te,virtpatres ey Jratres m dommo Jemper venerandt
Cr dtlecit. Neq, efi quodmetuatis vos mhdm hac mea,
expofttone,quod apologettca dicatur, audituros quam
prohra cr conuttta,quihm aduer/artorum contumelt-
06 compenJem,ac m tpjks muehar Jcriptorumperjonat.
Qutmmo hhenter ahfitneho ah tiioru perfinis, quasne
qutdem nommauero ,cum ita hoc Vohis placere Juhtn-
teiltgere videar.Noiiem tamen hoc aduerfarios huc re-
torquere,quafiamevilipendantur £r nomtnaipfim
mahgneac contemptu pr&tereantur Juperhifsimo. St
qutdtllis dtutna co?uefiithemgntta4,vt dofltfint , gr
dpudjuos tn maono precto ecciefiarum mtntslrt ha-
beantur,adeh hoc tliis non inutdeoyvt tpjis adhuc vhe-
rtorem imfrecerfcitcitatem,adeoaficuhi videatur Jut
veluti ohhti&Jeprditer decorum nec pro mtnifiertj
Jut erudition'tsj3 extfitmatione ac dtgnitategerere,fir-
tem tpjis optem meitorem. Fere autemfit tn coUattont-
hm^vtperfona) inuehentes tnferfintSjrem trattadam

vel

E X P 0 S T T 1 0. r

velcuptdt nedwant, vel altercando obfcurent,fimul

dutcmextguo cum frue~ludifferendo,magnam adfe-

rant audttortbm molestta. Quas qutdem ob caufaspr&

teritU aduerfartjs,quaji quma tllifint,nejcia, adtpfam

eluntaxat caufam dtfcutienda,pro me<egratt<e k domt

no accept* modulofdelem adhibebo dthgentiam.

Necj^ hic etiam veftra abutar beneuoTentia.Totiord

enim huim caufa tra&abo nonfinoida , neti mmuttas

4nxi<£perJeauendo excuttam, tantum abefi vt conui~

ttjs cy-fphijmattbm qutbujuis reffondere neccffart-

um gr vtilefore extfitmem.Studebo itan, cjuoadetm

Jieripotefljreuttatijimul £r perjftcuitattjimphcita-

tuL Et quidem res ipfa etujhiodt effe vtdetur , vt nerui

velpr&cipua retpaucis & dtluctde exphcan denta et

intelliqiy7iullocj negotto ilia ettam, ad qu& fingulartter

grprohxe non reffondtmm,qualiaJwt, dtjudtcartpof

fmt.Dominm Iejmfacultatem iflapr&flandi bentgne

nobis concedat.

Confentirenondiflfentire nosin caufa
CcenasDomini.

Trtncipto edita Farragtne confufanearum Cr tnter Farra»o con
Je dtfitdentium opmionum de Coenu domtnt,Jfec7abtlis fufanearum
obtjcttur nobis dtffenfio.^Cc ne huim argumentt nefit- °Pimonu,m*
as occafionem,Jcrtpta cr edtta efi annts ab htnc 6.Con
Jcnjio mutua m rejacramentarta clariffviri D. loan,
Calutni prdterea &> venerandifenis deJ ecclefia optu-
tne mertti D.Guilhelmt Farellt rehquorumdJideliuGe
neu€njium,ct Neocomen. ecclejict mintfirorum, <(T no
firum quoque qui Ttgurma mimflramm ecclefid. ^ic

tum qmdem adietlis epifiolis,exponebamm,qua occa-
jione C7" m quemfinem nofiram ederemm Confenfio-
nem.Spera.bj.mtis certefi quidjufoiaonum cx diutino
Cr iam ahquandiu mtermiffo certaminefuiffet adhuc
rehclum,ilia nofira confefiione iri expuntium.Sed o^
ce mfitrgit de repente qmnonmodo non gratulabatur
fratnbm concordiam ,fidconcordes infiyncera Chrifii
veritate diaboli confcederatos appellat , Farraginem il-
lam protmdit,clafiicu canit infifiitd, vt dtfiipetur ifia,
dialoh (ficfortafiis loqm confueuit) comuratio. Quis
vero h&c non mireturf Inter aha,NuJquam, inqmtji-
bt confiant m vna certa cyperpetua ahquajententta,
vacillant ipfijixrent mcert^dubpj.perplexijahosj^ du-
bios (Crperplexos non tantum rehnquunt,fed etiared-
dunt.ytddit, D. Lutherum hanc quo* djfenfionem no
firis obieciffe,Sed& exemplis ahquot m medmmpro-
latis,diuerfitatem iliam ommum oculis contempladam
expomt,Cum,ait,difirtufit dommi verbu,Hoc efi cor-
fm meum,ifii diuerfifiimas affingut expofitioncs, Hoc
Jigmficat corpus meum.Hoc eftfignumfigura,velfym
bolu corporis mei.Hoc efi memoria vel memoriale aut
commemoratio corporis mei. Hoc efi tefiimonium &>
cbfignatio traditi corporis mei. Et reliqua . Exilla va-
rietate colltgit agincs erroris Jfiritu, doElrinamd no-
Jlram grfimetipjam ehdere & manifefie hareticam
apparere.Caterumfificpergat ob diuerjas expofitiones
crimen impingcre hereJeos,quid tandefiet de ipfis,qut-
bm dudum efi obie£ium,ne ipfios quidem m expofitio-
ne verbomm dommi,Hoc efi corfm meum>congruen<*

tu

E X P 6 S 1 T 1 O. *

tiafiribercper omnia . Excipit ille, Quanquam noslri
nonmhdvariant m elocutione,tamen mfententia con-
uenumt . Omnes enim mtelligunt de vero corpore <&*
Jangutne,qu£ confianter ajfemnt m ccena difiribui et
percipi.Ouodfih^c ipfis mfiajua, diuerfitatis videtur
ejfe excuJatio,recipiant a nobis vicifiim dlam ipjamfa-
ttsfaBionem,quam offerunt nobis. Quanquam enim
nonmhdvariemm in eloquutione,omncs tamen conue
mmmmfintentia. Omnes emmmtelligimm de vero
corpore o^finguine dommi , qu<e confianter dicimus
in Ccena afidehbm percipifyirituahter no corporahter.
Et quit oro tam obefk, & morofk mentis efi,qui nom-
teliigat tffas omnes loquutiones , quas obijcmnt veluti
contrarias,m tdem recidereata adeo,quodaiunt,<zqm
pollerefCur ergo rem leuiculam adtam enormem mno
centium tgnommiam attollunt? Verepronunciauit So-
lomon,Oaium excitat occafones contentionum,feddi-
ieclio multttudinem obtegit peccatorum.

Scripferunt ohm Pontifictj vafiai contra D. Luthe-
rum ^khtdogias, quas ex hbrit eimfiudiofe collegerat,
gr his vniuerfam eim doHrmam mjufiicionem con-
tradifiionis errorisdfemetipfiimJubruenti*,adducere
Jludebant. Cxterum cum antilogiai ifiapotuermt redi*
ciadconcordiamautaliquafaltemratione excujari k
nonmalign<ementis hominibvu , annon indignifime
vobifium agi clamaretis,fi epuis rigide pergeret vobis
mtdogias illas obtrudere, c? ex hisfosdum crimen h&
refios murere?Cur ergo iuxtu legem communem non
abftmetis ab hac veftra calumma, nobisd non impin-

^* s

to yAt-OLOGETlC^A

gitis,quod vobis mpingi non vultis? aut cur eadem i\U
aquitas mfintentijs nosiris cy loquutiomhm mhil re-
uera interfi pugnantibm,non feruatur auamferuari
%n vefirorum antdogijspuTtularistViuentt D. Luthero
ey hanc nohis diuerfitatem mterpretattonum obijcien
ti,oppoJuimm moremcatholicdi cy orthodox* veteris
ecclefi<t,quA diuerjas cynon raro contrariat mterfi
eiufiiem locitnterpretationes hahuif.nea tamen ohta
ffettabilem diuerfitatem,mterpretes, quijquam h<zre-
Jeos aut corruptiontsfiripturarum condemnamt . De
hii ahunde tefiantur hodie veterum ecclefi* dottorum
Commentaru diligenter interficoUati.

Viuenti D.Zumglto ey- D.Ioan.OEcolampadio ob-
iecttjane D.Lutherm difiidium, quod hic verba domi
ntexponeret,Hoc eftfigura corporis mev.ille vero , Hoc
fignificat corpm meum. Ex hac dmerfitate £r ilie coU
ligere voluit, dotlrmam ipfirum [emetipfam elide-
re. Sedrefronderunt boniilliviri ey fideles ecclefia-
rum mmifiri ,fi confintire no diffentire. Cuius cpuidem
rev extant adhucfiripta eypublicata teHimoma.Quis
vero nefiiat eiufdem effe verba mterpretart,quiprimu
verbaprotulit? guis nefiiat verbainhoc effe muenta,
vt quid ammo fentiamm,verbis pronunciemm ? Cum
ergo ifii difertis verbis confinjum mutuum tefiattfint,
fruttra ulliguntur verba ahquot qmhm dijfenfio de-
Cwjenfio. monfiretur.Conpnfimm gr confentimm in doflrind
euangehca ey in caufa Ccence domim Heluetica eccle-
fia,Confenfionem hanc teUati fiumm firipto puhhco,
Conjenfionem hanc non improhant du Ecclefi<e:nan

im-

E x P o s I r I o. n

improhant vtn clanfiimi O" finguiarta det orga-

na D. Petrm Martyr, D. Ioannes k Lajco, eyc<z-

tertquos non commemoramm. Quorfum tampertt-

net difiidentium colligere farragtnem i aut qu<c ma-

lum infima efijpargere tiios diffenttre , quos pax &

concordta ecciejiarum,quarum tllt mtnifirijunt , con-

Jentire tefiantur,adeoqueJynceram concordiam veluti

ohfignant ?

Sparfus quondam fuerat k pfiudoapofioiis rumor Confinfio e%

inter ecclefias ex aenttithm coliettds, Paulumdocen- djUfnft0 aP
7 ; & 1 n 7 i r/ /■ • • fiouca.

di ratione muttum dtfstdere a c&tens apostom , qui tn

pradtcand.o euangeho iegemgratU coniungant, neque
doceantjidejola abjque lege iufiificartpeccatores.Eam
obrem afcendit Hierofolymam Paulm,vbi cum Pe-
tro,lacoho <&> loanne ac rehquis eim eccleji* preshyte-
risjuum contulit euangehum.^Cc patutt ex ea collatio
ne <&> confinJio?ie,ommbm eandem ah vtrifquepartt-
bm rationemprxdicandi euangeiq firuan . ldquode~
ttam datis mutuum dextris, <cr edttajynodait eptfio-
la,omnthm ecclejijs contefiatt Junt: quodtpfeadCala-
tas commemorat apofiolm, & tndtutdum apofioli co-
mes Lucas tn ^Atiis apoftohcis captte dectmoqutnto,
Si vero pofi contefiationem hanc conjenfionis apo-

Jtohca , ^Archigenes ahquis male fenatm extm-
xtjfit chaos ^Apofiohcarum inexpltcahihum Cr mu-
tuum Jefi colltdentium optntonum dtffintionum -
que , an vllam ah ele&is Dei retuhjfet oratiam?
*An vero non potutjfet Mtn&m altquis common-

Jirare, non probe multAs Jibi confintire fmtentm

» ^POLOGETIC^C

aposlohcas ? Et apofioium qutdem ipfum Vaulum
tnvnaatque eadem ad Romanos epijiola dtcere, Non
qm legem audtunt tufitjunt apud Deum , fid qut le-
gemfactunt.Et eundem mox iterum dtcere, Ex operi-
bptslegisnon tufiificabitur omnis caro. Rurfpps eun-
dem dtcere , Si ^ibraham ex opertbm lusiificatm fu-
itjvabet quodglorietur , at non apud deum . Omd e-
mmfcnpturadicit?Credidit ^/tbrahamdeo , ey tm-
futatum efi ei adtufitttam. Et rchqua . Contra vero
beatum Iacobum rehquiffe firiptum, ^braham pa-
ter nofier nonne ex opertbws tufiificatus efi l Et reh-
hqua quae leguntur Iacobi z.capite : Qutd f an non ha-
bent tfia maonam diffenfionx fyeciem f <y€n non ^Ar-
chtgenes tlie Na7ar&ns vel Mm&w bonam operamfi
nauajjeputabtt? Qutd verofintiunt de hisfideles f aut
auam grattam referent fartortpro illa Juafartura aut
farragtne? NuWifiine, quimmo indionabuntur potiws.
Sentiunt enim omnes Sanfii veram ejfe apofiolorum
confinfionem , ea vero qu<e ahquampr<zfeferunt con-
tradtfiionvs fjtctem ahter atque ahter pro occaftone
£r ctrcumfiantijs locomm, temporum ac perfona-
rum effe firipta denique gr tnterpretanda . Quan-
cuam vero fcripta homtnum , hcet finfiifitmorum,
nedum nofira} apofiohcis firiptis nulio modoy hac
coUattone m medium allata , ex<equem , ex ipfa ta-
men colltgunt cordattores quam promptum fit cut-
uis farraotnes in re quahbet colltgere, tntertm vero
non quamuis mox dijfenfionis fieciem , tnter diuerfa,
fromncUnteSjVeram mter tpjos dtffenfionem effe com-

probarc

E X P O S I T 1 0. jj

probare poffe , multo minm huiujmodi ejfe h<ere-
ticos.

Stdcur huim rei exemplum acerjo tamprocul,cum Dwerfoas
ipforum verborum domint Coena> dtuerfitas, cr in hac ^*™0™ CJ*
tpja tamen diuerjitatejumma concoraia , nospojsit m-
Jiruere,nonprotmm ammis t£r reuera dtfidere, mul-
to mmm h<ercticos ejfe,qm dtJZtmdes aut etiam injfte-
ciem difiidentesproferuntfententtM. Matthxm , Lu-
casey Paulmjcribunt : Vejcentibm eis accepit lejus
pane(Lct\ it/^ct^>is^crcts)crcum egtjfetoratiat, de-
dit tllts. Vnm Marcm habet , Et edentibm illisjumpto
lejmpane (Lctl wA&yfjcrcte) cum benedixiffct,dedit
iliis.Lucas habet,Hoc efi corpm meum quodpro vo-
bis datur.Paulm leoit,Hoc efi corpm meum quodpro
vobis Jrangitur . Neutrum inuenitur apud SanBum
Matth&um £r Marcum. Qmd quod San&m Paulm
verbajolennia , qudt conjecrattonis vocant , xnuertitf
Nam cum c&ten dica?it , Hoc efi corpm meum ,Jolm
Paulm att,Hoc meum efi corpm. Orca verba poculi
longe luculentior cernitur dtuerfitas. Matth<empr*-
mitttt,Bibite ex hoc omnes.MarcmJubiungit, Et bibe*
runt ex eo omnes.Homm Luca-s ey Paulm non me-
minerunt. Matthttm dentque cy Marcm de poculo
h<£c nobis relmquunt,Hic efifinguis mem. Lucas ey*
Paulm necpoculum nec vinum appellant fanguinem,
Jed mantfefie dicunt , Hoc poculum nouum tefia-
mentum efi m meo Janoume . Quid quod Lucas,
Efi non habet , quod tamen Paulm habet ? Matth&-
m ey Marcm dicunt, Qmpro multis ejjundttur.

t4 \AVOtOGETlC^t
Imcos ait,Qutpro vohis effundltur. Paulmplane omit*
tit , ey tamen diferte dixit , Ego cmm accepi a Domt-
no quodcr tradidi vohis. B^urjm repetit Paulm quod
Lucasnonhahet,Boc facite quotiefiunque hihentis m
mei commemorationem . Sddtjcmnt Matthtm ey*
Marcm,KFon htham poslhac degemmme vitishuim.
Paulm eimfintentm ne verho qmdem memimt. Quid
quodhorum omnm heatm loannes apoftolm plane non
memmit . Exagitajfet certehanc dmerfitatem Por-
fhynmaut lulianm aut Lihamm aut Lucianm alt-
quis. Quid vero fintiunt ey aguntpq & dotti in ver
bo dommi ? SenUunt nihdinterfi diffentire euange-
lifias ey apoUolos: redigunt ergo verha illa &rfin-
tentiivs in concordiamfinam,vt deinceps ommhmpa-
teatjjuh dmerfs verhis ey fententtjs eandemomm-
no rem docen.Quodfi exterfa ex animis vtutdta,*-
qui leftores expenderint , qu& ey nos Juh dmerfis
verhis tn exphcatione verhorum domim , Hoc es~i
corpmmeum , protuhmm , apparehit liqutde pror-
Jm, idem nos loqui cy finttre , fintlam ey-reli-
gtofim adferre mterpretationem , ey tcctrco chri-
fti omniumque chrifitfidelium , non Jathana ey
h*reticomm ejfe confcederatos , demque consia-
re nohis ommhm m vna certa ey perpetua ali-
quafintentia,non vaallare nos,non h<£rere,ali~
osperplexos duhios ey intnca-
tos reddere.

U-

e x p o s i r i o. M

Sacramenta Chrifti domini non exina-
niri,uel uacua a nobis reddi.

^Aliud deinde crimen nobis mtentatur longe enor-
tnius,exinamre, idefi euacuare atque adeo propha-
nare nos Jacramenta corporis cr finguims dommt,
dum pertmaciter diftutando de carnvs cr fiangumis
chrifii abfentia, nonpofitmut non exterminare e Cos-
nafidelium veritatem corporis & finguinis chrifii,
neque ahud porro manducandumCr bibendum re-
Imquere fidehbus , quammerumpanem eyvmumt
vacua vtique <£r nudafigna,pla?ie mhilaprophanis
fignis different/a,quibus vtia citra myfienum grfit*
clum,aliquidceumtragcedtjs aut tabernarum fignis
reprdfintatur.^dijciunt hisfimulare quidcm nos am
fhus quiddam m facramentis agnofiere, quafivero
chrifli caro grfinguis perapiaittur ajumentibus, ci*
reuera ita imponereftatuamusfimphcionbm. Reuer*
entm acperpetuo nosperftare infintentia D. Zumgltf
Cr Oecolampadij , quinihd rehquermt ecclefia , nifi
maniajigna,panemfidicet & vinum,qua cumperci-
puntur m ecclefia,corporis grfinguinis chrtfii abfin
tis memoriam dcbeant reducere .id vtleBoribm per-
Juadeant ,plurima coaceruant vndtquaa coliefia ex
hbris noslrorum cr nofiris,tefiimoma.

lta quidem ifii nos adonuntur, dum autem vi»
cifiim k nobis vrgentur veritate corporis Chrifli,
cogunturfiane ,velmt nolmt , fateri ,figna ficramen-
talia , nonad eum adimpleri modum , quo vacua Ia-
gena adimfletur vino 7 aut aho diquo hquore.

I* JtPOLOGETlCjC

Ergo caro ey*finguisdominiyincp,iiunt,nonJuntinpX~
ne et vino,qualitatiue,aut quantitatiue, aut vt m loco.
Promde iIIps tpfis mterpretibm, vtplena non vacuajint
ficramenta , plane non recpumtur vt ipjum domini
corpm cr finguis cpuahtatiue quantitatiue ey~vtin
loco comprehendamm inpane ejr vino. Hoc autem cu
*deum modum,cpuem nobis praijcribunt ipji,facimmy
curdicut nos euacuarefircamenta? <sCnvero noseua,
cuamficrameta cu diamm, corpm cyfimguineChn-
Jii non continen m [arcamento corporahter , ipji vero
non euacuantyCum aiunt,chrifii corpm non tmagman
dum ejfe inpane autfinguinem comprehendendum m
vino quahtatiue quantitatme ey-vtmloco? ^n non
vnum ey idem vtrmque ajfenmm ? Excipiunt ,Jed
emtttis tu , cjuodnos ddigenter adiungimm , Vere . Ta-
metfienimcorpm ey* finguk chnslt m Jignis ficra-
mentahbm nonjint ey* percipiantur cpuantitatiueey
vt m iocojunt tamen in tjs et percipmtur vere mmlomt
nm. guaji vero nos fifiam inanem aut imaginartam
fine effeBu partiapationem inteliigamm. Subijaunt
ifii. ISfosautem veritatemifiam exphcammper Jub-
fiantiaiemac corporaiem, C7* tamen inejfabilem pr<e-
fintiam ac perceptione. Ergopofienonb. verbisnegant
rurjm aduerfirtj noflri,cjuodpriorib.confefiijunt. St e-
nimcorpm CffinguisChnfiinonJunt mpane grvi
no cjuantitatiue cr vt m loco,profeflo corporahter non
4djunt,ey corporahter nonpercipiuntur. Hanc tiiatio-
nem nonhaunmm ycjuodviden voiuntyex turbidis
fhiiofiphiai iacunisyfid extpfi veritate vencorporis

chri-

E X P O S I T 1 O. tf

chrifii, ataadeo exfententta non phdofopht alicuius
rtxatorU fcd ex celebris in ecclefia chrtflt docloris , de
rebm theoloaicis non phjfias, theologtce nonphtlofipht
ce dtjhutantts O" dtcentis,Spactx locorum tolle corpori-
bm,nujquam trunt%cy quia nujquam erunt,nec erut.
De aua repaulopofl copiofius dicetur. Rurfmficorpo-
rahter effeyperfipitur corpmcyjanguis Chnflt in ccs
na, quomodo dicttts adcjficr pcrctpt meffabtliter? Inef-
fabtie efl, quodverbis effliri nonpotefl , vcl cuim mo-
dusexphcan nonpotefl. ,y€t vofipfi lamtam mddum
pr<efentt<e cr perceptioms expofitiflis, dum dtxtflts,efi
Jenttahter vcl corporaltter. St modm efl corporalis,ergo
etejfihdis. Si vero ineffabilps efl,ergo corporalts noesh
^An vero refoluent tfit nobis vcrum Chrtfli corpm trt
Jbtntum? Fetat hoc chrtfltana reltgto ey fides ortho-
doxa. ^/Tn contendunt ex aquo vacuam aut tnanem
acpuram nosaquam m baptifino habere , nifimjuper
concedamm, aquam bapttjmi conuerti m ipfumjangui
nem chrtflt, autfubffecteaqu* latttare naturaleChri
fit fangutnem? Vtdete vtrtpu &fanc~li,m quatfead-
uerjanj nosfrt angufiias coartent,dum putant fe altter
viufican nonpoffe, mficorporaliter carneChnfli hau-
fiant cr abluantfi etmfanguine.

Nos vero , vt tmplicattonem iflamfubterfugia-
tnm,cr confina fcripturis ,fidet cr myfierus dtutnis
adfiramm, qu<e demn reclepofiint kfideltbm mtelltgi,
fimpltctter dictmm , tpjum Detfilium ajfumpfiffe ve-
rum corpm humanum <cr fangutnem , quem cyprd
redemftione ef Jalute noslra frofudtt. Duimmhoi

3

l* ^fPOLOGETlC^

yerXDo* verum Domini corpus Cr verum eiusfinguincm vi-
mmi cor* uificum effe cibum Crpotum : ac tlla ipja, nonpro his
ptts,& -»e- a[iX non [biritum , non /hirituale corpus edendum

rwfxngms

cr

ttbm &po bibendum cjfe ad vitam Aternam. ^ddimus his

tmfidelivi. adhuc clariora , £r dicimus : chnfius verus Deus cr

homo, quamuisanobistn ccelum Jublatusft , tyad

dextram patris reftdeat , ac corporaliter in terris non

Jit, adefi tamen mhilominus Ju& ecclcfix , tanquam

caput vitale corpori viuenti , vtpote m quo operatur

vitam Crfilutem. Nam vitam qua efitn vtuiji-

ca eius carne , quam vtdehcet vt viucrcmM , m mer-

tem impenditpro nobis (ficutt ty dixit : Ego fimpa-

nis vtU, qut ederit ex hocpane, viuetin aternum , Et

panis quemego dabo, caro meaefi, quam dabopro

tnundi vita)partiapat aut injfttrat illejuojfyiritu dt-

mno fiis Jidehbus , vtveretam mipjisfit cr viuat

Chrtfius, fidelesque ipjum verajide reciptant , &*

itapafiantur atque potentur ipfi Dei cr homtnisfilio

J]?irituahter,

Quomodo Hdc inquam dtcimus exprefejftrituahterjieri,per

ferciptant? fidem}ctiam extra communionem Ccenx, , quotiesfide-

lis recolit verajide pafiionem Crincarnattonemferua-

toris chrifit:pariter autem Cr tn ipfa Cccnafincla cr

myfiica , vbt iam ettam accedtt tnfignis tlla chrtfit m-

fittutto Crfolennis aflio,quam appellantjacramenta-

Spirituali- lem. ^Acdtferte hicmonemus cum fitrituahter dtci-

**• mus,noJentire nos carnem chrtfii mutart infitrttum.

Credtmus cntm carnem manere tnfua ejfentta atque

natura, tffim% commmicm nobis, noncarnaliter.

S X P O S I T 1 0. t}

greo modo quo vinum tnfunditur mpateramcorpo-

raliter ,fed modo cr rattone Jfimtualific vt earo tp-

fii refidens aut manens ingionaad dextrampatrum

coelo,vitam totam carnc traditapartam , ffmtufuo vi

uifico ejfimdat in corda fidehum , verbo Deicreden-

tmm , Deum tnuocanttum ey legitime Ccenam ce-

lebranttum. Ergofiperrexerint aduerfartj noflrt ad-

huc obteBare fymbolanosfacra euacuare , qutcorpo-

ralem chrifit prtfenttam ey~ manducationem ^-/Jm^/^

mut, {btrttualcm illam , quamdiximus, confitemur

Cr i-iculcamus : conjequetur illos euacuare ey-pro m-

hdo reputare chrtslum , ftirttum eius , virtutem , re-

demptionem ttem,ac vitam. Namfikoec Ccenam,imo

fideles potiut Canam celebrantes , nondum adtmpienty

manesprofeclo ey vacuaresfunt.^/Ccmirum efipro-

fetTo aduerfanorum nosirorum ammosfic ejje deprefi

fos et carnaliter affeftos, vt ncn exiflimentfie nulla alu

ratione carne chrtfhpafcendos,nifi corporahter velcar

naliter ipfam hauriant. St cmm ffirituahterpei-cipipt*

tant , cur littgant nobifium? J>£n verononcrtt chri-

fim vita in cordibmfideiium, mfi corporaliter hahtta*

umtineUf

■ Extfits tam &> itlud colliquefiitnos perfjirttum st>wt*£
tion mteliigere inane aut mhtlaut imaginationem va-
nam , fed tpfam chrifit veram vert Det Cr homu-
nis operationem tnjanfltsjuis viuificam , qua om*
mbus numerisfideles abfoluat. Stmiltter cum dtct- ,j
mus carnem C H \l S T ' 1 per viuificumfjintum
O* ccelefiia dma recipt f aut haurtri k nobisfide:

*o ^POLOGtTlC^€

ferfdem nontntelligimwjubtihm ffeculattonem aut
contemplationem ht.manam ,Jcd virtutem diuin^m
nobis diuinttw ccnceJJram,qu<e chriflum reueraperct-
ftt^eitv^ vttafuttur. ldcum altj ficnificantms,vt opi-
nor, exprimcre voluerunt , dixerunt manducaticnem
corporis chnflt dijferre afide , e 6 quod fitfdei ejfcFtut,
qucdd vereparttapes etmjaflt^ex ip[o cy cum ipjo vi
uatr.wi.Eqo interim, vttfludnen improbo , ua vuloa-
rt £r conjueto Uquendt gcnere tn Ecclefa vtt malo.
Nam tota vctuflts concordtter manducare rcddidtt
per credere.Cum tpjecjuoa Domtnm diferte dixertf.E-
qofumpants vttt.Qui venn adme,non efmet,cr epui
credtt tn me nonjitiet vnquam.

Cum autem adhunc modumjobnc crfinElefin-

tiamtps de vcra carnis chriflipnrtiupationc, eydejan

&& CoenxDcmmt mj fIertjs,curnon defmwnt noHrt illt

antaqontfla odicjis illts ey- nos cy-pradecejfores nofiros

Aggrauare prxiudicijs? quajiin rr.) flertjs nihtlprorfa

niji merum pancm ■& vtnum agnojcamns. ^Anverb

verttas illajimplex Cr orthodoxa non vbtn legttur in

librts noflris,epuibm oppugnautmus ccrporalem in cos-

na Dommiprafntiam cr participationem , tionfftrt-

talem cr viuificam? ^An non clare fatis hoc tpjum ex

frefitmws in Confinfione tlla ncfira>qu<zJola tlivfatiifit

cere debuiffct?

Voflrina stc enim tn ilia concorditcr proftemur : Cum verA

Czn ^ Do~ fintrfH'* no^K DominiM deditgrati&Ju& tefltmonta et

vnini, nen fig1^* * vere proculdubtopraflat tpje tntm fuo Jftritu,

de -ptcuu quod Qcults gr ahsfenfibwfiqurant ficrm enta : hot

EXVOSITIO. t*

eff ,vt potiamur chnfio tanquam bonorumomntum

fonte,tum vt beneficto mortis eim reconcdtemur Deo,

(htrttu renouemur tn vtU fanc7itatem,tuflitiam dent-

que {yfalutcm conjequamurfimulq pro beneficqs hit

olim in cruce exhtbttts ,fide veroperceptis a nobvs , ey*

qu<£ quottdiefide pcrctpimmfiam a^ammgratwvs. Qu4

re ctfi dtflingmmm, vtpar eft,mterfigna crres figna-

ta,s,tamcn non difiungtmm afignis ventatem , qum o-

mnes quifide ampleflimtur oblatat iliic promifiiones,

chrifiumfiintualiter cumjf>iritualibm ctw donis re-

ctpcre,adeo<i£r qm dudum participesjaclt erant Chri

(ri,commumonem illam contmuarc ey reparare,fate4

mur. Nea enim adfigna nuda,fedpottm adpromifiio-

nem,qux illic annexa efl,rejficere conuemt. Quatenm

ergo mpromtfione illic oblataproficit noftrafides , ea-

tenm tfia vis & efficatia,quam dicimmfi exertt. It<t

materia aqugypanit aut vim nobis chnflu nequaqu*

affert , nec fymtuahum eim donoru compotes nosfacit.

(edpromifiio magvs ffeclanda eskcuim partesjunt, nos

reflafidei via adchnflum duccrcqudtfides nos chri-

(liparticipes facit. Et iterum: Qwd autem carnisfuje e-

(u£r fangumis pottone,qu<* hicfiwrantur , chriflus

dnimas noflras,perfHem, tyiritmfiu vtrtutepafcit, id

nonperinde accipiendum, quafi ahquafieret fubflan-

ti<e velcommixtio veitransfufiofid quomam excarne

femelinfacrificiu oblata, zyfangume m exptationem

effufojVitamhauriamm. D.Zmn-

Haflenm conftnfionps verba rccitauimm , andian- Zliifinten,t
t ■ t . . ttade cr:nd

tur lam a vobtsfqutbm non vacat tntegros euoluere li- 4omtm.

* 3

hros y audiantur tnquam pntentu beatx memort* D.
Zuinghjeyj D. Oecolampadij ,quibm a Je repulerunt
fcedifitmaiu'amJuJJ?icio?iem,quafi fidelts m Coena pr<t
ter panem cr vmum,plane nihdpercipiant. Zumftt-
ta ergo inlibello ad prmapes Germam<z:Cum nutits
rnortaiium, mqutt, nobts efi difiuitum de verbis Coen<t
Domim,quafi velimm ifta immutata ejfe,vt qutdam,
dut prorjmfitblata , vtalij caiumniantur. Cum emm
Jicjonant,Hoc efi corpus meum, tam lpfumfacramen-
tum augufiim eft, quam Ji diceremm , Hocjignificat
(orpus meum: vt omnmb mhilvehmus mutatum cjfe:
fublata vero e medio quomodo cupiamm,qu£ ne mutx
ta quidem volumus? Habent ergo aduerjarij nofin ver
ba tfia,habcmm & nos. Verba ifta iitis inconcuffa ma-
neant,nam eynobis immota manebunf.Hoc efi corpm
meu,quodpro vobis datur. Et, Hic efifanguis mem,etc,
Dtcunt aduerfarij hicprabert corpm chrtfiv.idem ey
tios dicimm. vbi ergo di/?:diu ift? Hic efl:dicunt aduer
Carucorpm chnfti naturaie etfitbfianttaiepra,ben,nos
(acramentale.Hincpugn<e.ltem:Dudu diximm corpus
Chrifti ejfe in ccenafida contemplaticne,grc.

ltem,lftamfidei contemplattonem noncredofatis
grandem ejfe, nifi rem ipfam tam certe ac tndubttX-
te tencat,acfi naturaltter ejfetjenfibm expojita.

rtem, Siqtia ipjafic a chrifio ipfojunt tnfiituta , vt
(tiam analogtajuapturimumpotieant admducendum
, \n remfide gr ccntemplationeprafintem.

Hem , Licet omnes creatura muitent nos adnumi-
*tis contemfUtionem : 4t wnt* ea tnuuatto mutaefi:

m

E X P O S I T 1 0. 2)

in ficramentis autem , viuaey loquens efl. Loqui-
tur enim Dominns tpfejoquuntur cr elementa, atqut
idem loquuntur C? 'JuadentfenfibHS , quodmentifer-
mo ejrJftritHS.

Rurjns tbtdem : Fruftra non frnt Sacramen-
ta. Pr^dtcant enimfilutem a Deo datam : fenfns huc
conuertunt, Cr febinde jidem exercent, quam ey
troximo pollicentur , atque ad Jratrcm charttatem
trahunt. ^yCtque hac cmnia dum Jiunt , vnnsatque
idem operatur (JmtM , qui tnfytrandonunccitrain-
Jirumentum trahit,nunc cum infJmmento,qub} quan
tum O" qnem vult.

jdem dd Regcm chrtfttanum : chriftum crcdi-
rnus , inquit, vere ejfe tn Cana:imb non credimns Do-
mini ejfe Caenam , mji Chrtftm adftt. Sed quod cor-
fui eiHs ea dtmenftone edatur, qua tftt duunt , id ve-
rb eft a veritate cr fidet tngenio altenifiimum. ^Afi
fertmm ergo , non/ic carnaliter cy crafie mandu-
cari corpui chriftt, vt tliiperhibentfedverum chrtfti
corpHS credimm tn Ccenajacramentaltter ey-frtrttua-
hter edt,a religiofifideh ey^fincla mente: quemadmo
dum ey chryfeftommfenttt.

idem in ^Annotai.adleremid cap. ij.Conftat quod
quAcuiit}.Jymbolistribuuntur,aitjideip.ntprincipalt-
ter jfediiifia cr <equa rattonefgnis trtbuuntur , cum
quodpars Sacramettjunt, quauis inferior. ( conftat e-
mm exftmtuali re et corporaltjacramentu) tum quod
%dcmft^ntfcantfenftbm 9 quod ffiritm mentt . Vndt

* 4

24 ^fPOLOGETIC^.

nemo tam rudts cfi, tjuem huiujmodi hyperoche offerh*

dant, chriffi verum corpm in Carna vere editur , cum

fanis & vmumprA>entur. Verum cmm corpm , non

faljum ajfumpfit. Vere edit mensfideli*,cum nonfimu-

Lite recipit clmftum,cum verefidit chriflo. Sed vide

an non h<ec omnia , cum fymholts dicantur , non tamcn

•virtutefimholorum ,jedfbiritm acfidei operatione fi-

anf.vt allceo/eos virtute fimholis trihuatur ,altenja-

cramentiparti , quodfideifolim (dummodo rem advi

uum refecare volumusjcffe cconofiitur. Veru ergo cor-

fm cum edi dicitur,iUudverum corpm,^uodccclo tlU-

tum efi mtelligimm ,/ediUud ipfumnon naturahter,

hoc efi,quemadmodum ipjum naturale efl,etiam na-

turahter a nohis editur , fid Jfmtualiterhic edtmm,

quodifihic naturahter eft,crc.H^c ille. Extant epifio

U Zumglij ad Oecolampadium , cy huim vwfiim ad

illum^uihm palam teffatifunt mutuum,cum in nego

Bernenfis tl° Eucharifli*, tum in vmuerja relmone, confenfum.

diftutatio. In Bernerfi ' diJbutatione,in quapie & dihoeter hoc

ccen<* negotium difiufiim cfi,interaha dicit D. Oeco-

lampadim :NullopaBo neqamm nos edere corpm chrt

fii, CT hihere eim fangumemjededimm cy hihimm

ffirituahter perfidem, cream tjuidem,cjua credimm

nos Deopatnpcr moricm chrifti reconcihatos ejfi: non

per iilamfidem,cjua credttur corpm chnfli adejfe Juh

fane corporahter vcl fuhftantiahtcr.

De Oeco^ jdem injl-cunda iufta cr> <tqua adD. Lutherifiri*

tUde* pta reJ}onfione > Germamcedata,per integrumcaput

domini. iB.hoc dmtaxat commonflrare contcnditje £r Zum-

elium

E X P O S I T 1 O. 2$

tlium mmquam docwjfe veljcripfijfi.quodfedeles nu~
do duntaxatfiqno particlpent m Ccena Domini.

ldem ahbt : Sicuhpams dornim, aity corpm dcmtni
dicitur, non contcndimm.Nam cr nosjic appellamm:
nonfolum qttod a Dommo noslro Iefu chriflo Ctrna
fantteimtiatacr mflituta cfifedettam quodtneafan
clificatorisjjiritmjantti mirifecam cperationemfedeh-
umpeflora expenuntur. Itcm non dicimmpanehunc
nudum quidemfignum m Ccena, fedefficax quodam-
tnodo , operante fjmtu Janfto injidelium c<ztuyvtfeat
nobdim quoddam C^fenfiim corpm , nobis chrifli ca
pite in vnum corpm adunatis.Hvc cum dicimm , mt-
mme Chrifhtm a Cczna abejfe ajferimm. ^dh&cnon
aufierimme Ccena altmcntum vita , carncm crfen-
quinem chrifit cy chnflum ipjum. Nam mfiamma
nofira hoc pabulo fiuermt pafia;ynequaquam habitur*
Juntvitam. Proeterea nunquamanobts neoatumefl,
quin Ccena etiamfedeijeruiat, cum cxatand* tum aw
oendai&c.E&c omma Oecolampadtj funt. Non com-
memorabo nunc aha, quibm ifii ornaruntjacramcnta,
qutbm hodie & nos ornamm. Extant hbn iflorum et
nojin . Oramm vt legantur ammis ab odio cr inutdid
defiecatis. Ita emm quihbet nullo r.egotio videbit quid
tnbuet contentio77umfiemorij quid caufeperfe. Depre-
bendet certoanoffris cranobis nu77quamprophane
defiacramentis effe dtfjutatum, nunqua ita ejferbwjje
conte77tionis calorem , vt nihil mfe nudafeqnaperufi k
Jidehbm,m Ccena dommtcontcndmmm.

B i

t6 jCPOLOGETI^

Verba Dornini,Hoc cft corpus meum, nos no*
ftraexpofitionenoncorrumpere.

yjfita htc demum nofirt illt mirifice tumultuantur.
Ciamitant nos cormmpere verba chrtfitfacra,Hoc efl
corpus meum. Clamitantfepro corporaltjuaprafin-
tia eymaducattone corporis dommi habere dtferta do-
mini verba, clara cr mimme ambtgua. Vrgcnt ex his
verbum Jubfiantiuum Esi , id quodmgemmatfimel

. £r ttemm ey fiequenttfiime inculcant. St qutd di-
xerif,quantumuis clammjit et efficax, illi tamen tdeti
demrepetunt Cr inculcant,tllud, Hoc eii corpus meu.
Hntc verbatmquiunt,Sacramentartj non audent atttn-
cere,ita metuuntjuo errort imo bUfihemtt.jfddunt,
Nos aut mnttimur fimpltctbus hU cr clarvs verbis,vt
ta dejcnptajunt magno confinju cr vniformtter vjur

fata ab Euangeltfits crab yCpofiolo Paulo. Docemut
Aut hdc dommi verba,injua propria Cr naturaltfigm

ficatione ejfe acciptcnda,fine tropo . Ccrpus ergo intelli-

gtmus,non corponsfiguram aut corporit figmjicatione.
Et verbumfubfianttuum Efi,Jubfianttue,nonfimi-

ficatme acctpimM.llli vero( de nobis locpuunturfin trt

fum collocant tottus adficij /uijtrmttatem. %urfus ne
htc <\uoj3 quicquaacerbttatis k cjuocjua defidcrari pofi

jitjemel ey itemm , propter tropu m expofitione ver-

bomm domtni admtffum , crtmedenuo nobts mptngut

hjercfiosiquemadmodum Cr Paptfi£,qut c<- tpfinuU

'mjin trobus ^wn tdmittunt tropum, cromnes eos crtmine hsrejeos

in >erbu perfundunt , qut dommi verbaper tropum cxpediunt.

d^mirn. Jtefcfi hic nulla efi admtttenda loquutio figurata,

cur

E X P 0 S I T 1 O. 17

cnr non ex mtegro co?ucdunt noftn illi antagonift* hi
caftra Papiftica? ^/fut cur ipfi h*c dommi verba,Hec
efi corpm meum,non ad hteram,<juod dicitur , mtetti-
guntfedperfiguram expedmntf Cum enmi Utera fi-
net,Hoc efl corpm meum, ilii nofin exponunt,Sub hoC
eflcorpm meum: Cumhoc acapitur corpm mcitm:
Subfieae pank 0~ vim contmetur corpm meum.
Quid? an non hic tropm eft? Si ergo h&retiafimt , qui
perfiguram veltropum hunc locum expitcant,expen-
dite obfecro, quam m vofipfos, odio noftn,tutentisfin-
tentiam. Si vero htretia nofimt,vtre uera orthodoxi
Cr cathoiicifimt,qui ajfeuerant verba domim,Hoc efl
corpm metifigurata effefiorte et nos,bfiatres,qm nutia
hicnobis expojitionem nouamconfi?iximm0^orbioh
trudimm,fidveterem illam ecclefioe mterpretationem
vfurpamm. Dicimm emmpanefigmficari aut repr*e-
fentari corpm chnfti,vinum effefymbolum,figi*ram9
vetfacramentumfkngmnis chnfti.

^At voaferantur ifit,hoc demu ejfe humanum,Att-
dax,fieleratu,nepharm , hdtretuu» atafacntegum m-
uentum acflagitmm.Confiientijspiorum hominum mi
nimefatisfien commentis humjmodi hominumhtafi
phemis.Miror autem,amici, an tam atrocta, conuttia et
tnprimitmam Dci ecclefiam contorcjuerevos intelli-
gatis , cum qua iftam noftram expofitionem habemtu
communem. ^epatis quidem eypernegatisvila a no-
hispoj/e ^roduci vetuftattt teftimoma, quAteften-
turverba Domim veteribm fuijje figurata , antex
veteribm queu^mm Efl cxpo/mjfe per fienificAL

1% ^APOLQGETIC^

Seddudum vtdiffetis h*c in nofiroru edttis lihrtsfi vo-
luiffetis videre : nunc qmdaffirrtpoJZit fl.icccjftnttbus
ddebfiomxchis , non video. Vtmam verb ad audien-
dum,idd}quod audiuimm dtlioenter expendendum,
plerij- tam promptt ejftmm, quamfitmm adteroiuer-
fxndum aUcrrsyma rebm quasfimdtuert in antmum
mduxtmns^defindendps jerutdi.Cooitemm pottm.ofiti
tres , altud propedtemfore tudtctum,m quo mhtlterot-
uerfatto ,mhtl audacta , omniafueneoandipetulantia,
nthtl clxmor v!Im,aut pr^etextus vUusJedfola Dei ve-
ritas, animtprobitxs fidetifyncerttas ey confctentix
vnteoritas altquid valehtt.

Certe qutpanem ey vmum non appellautt /ignafi-
gt*rx<s , Jymhola aut fi.crAmentx corporis ey Janout-
msfui, tdemneque dtxtt fub pane , inpane, autcum
fane, aut fuh fpectepanis ejft corpm Juum fuhfian-
tialtter ey* corporahter : multb mmm dixtt panem
transfuhsiantiart mfitbfi.tntiam corporis chrifit,remx
nentthm duntaxatfine fuhieclo acctdetihm. ^Admttte
reeroo expofitionemfihriam vert?a Cxn& Dommi,neq.
7/roere oportet mtdapcr contenttonem verha , qm n n
videt mhd videt. Eiemmfi firuxnda eft verborum,
vt aiunt , clxrtt.isscur ipfireccdunt k clarttate? D)mt-
nmdtxit : Hoc efi corpus meum : tHi d+cunt , Suh hoc,
a-At cumhoc, auttnhoc, autmhac fjecte efi corpui
meum. lccircb recedunt ab tllx fux , quxm taclmt,
perjhicuitxte. Ojodfi omntnb k dtfirtis verhis receden-
dwn non efi,v!lx rattone,ftdperpetub htene tnhxren-
dmn rlotde, qmdoropronuntutuefiJimplicim}quxm

iliud

EXTOSITIO. 29

illudloannitf Et verbum carojaclum ef?Etillud,TA-

tcr maior me cft.Etillud, ihiUppe, qui vidii me, vidit

patrcm : ey- qucmtdotuduis, cUeiic.enolitpa.trem?

Jsunquid zero ex hts djertisjententtjs ea ccnjequeban

tur,qu& mde colligebani haretici , vrgentes cjr ip[i h-

terarn , dicentesque diuinam naturam conuerjam ef-

fe m humanam , filium Dei etiam diumitate mt-

norcm ejfe patre : nullam demque mter patrcm ey

JHium mtcrcedere diflantiam aut perjonarum djcrt-

men? *Ac rcuera Junt loci hi adduHi plani cmnes,

quoad verba , interimjenjm qenuinw non percipitur

mficx collatione aliorum locorum, ex arcumffanhjs

fdetque proporhone. Hoc finegetur pra-fatle , quis

non videatjcmeljubuerjum tri , quicquidf nccra pie~

tatis tradttur mfacrts hbris? Vuifim opponunt noflri

illi, Ccqitcni vercpij rmnes , qutdde relicncnevmuer-

fa, qufdcertum ey- ihiuclatumft futui um , Ji italt-

ceatverba tn:nsfotmare fcripturarum. ^Atqm nemo

nofhu pcflulat ,vt m ftiptutu veliota ttasfctmetur,

nemo fagitatvt audacibu: cr irrelifiofis homtmbm

aditus apcriatur irrunpendi mjcnpturat cr m his

quidhbct Jurjum deotfimj verjlndi. clamamus

ey-nosfdeidogmata cetta, nulio modo effe commo-

ucnda difceptanombm ,imh ne vnquam quidemvo-

canda indubium. Hictamenncmo mfaas ihit , fuiffe Scriptwsm

femper, cr effe adhuc in ecclefajcnpturaium mter- rum €Xf°^

pretatuncm, ey certam quidem lllam ey tegihmam

non arbitrartam , Jed admodulatam adfdeiey cha-

ritAtispropertiomni ,/>ehtaw% ex matem dttlorum

ja ^POLOGETIC^f

Crfaflorum, ex occafoneey- circumflantus altorum»

que vel Jimihum vel difimdium diligenti collatio-

ne. Semper autem ey* inprimis religiojam expodtio-

nemjacramentis adiuntlam ejfe co?Jtat. Cur itaa im-

tietatis ejy-Jacrdeqtj danamur hodie,qui rehgioje vtr-

ba Domini , Hoc tji corpm meum , cr totum demque

negotium fkcramentarium exponi volummf Non de-

Jiituimur hic multipltctjcrtpturarum excmplo. Con-

Jiatenim cum TrcphetM tum <yfpoflolosJjcra expo-

JuiJJemyfltca, Et S.^yfuguslinm de cdtethtfandis rudi

bm,Defacramentofanequodaccepit,inquit,cum ei be

ne commendatum fuerit flonacvda qvtdem rerum dt-

umarum ejfe viflbdia,Jedres ipjas inuifibd.es in eis ho-

noran,nec fic habendam ejfe iliam fjecnm benediflio-

nejancliflcatam, quemadmodum habeturin vjuquo-

libet. Dicendum etiam quid flgniflcet fermo ille,quem

aiidiui, quodin dlo condatur, cuimilla resfimditudt-

nemgerit. Dcinde monendm eft,ex hac occafione, vtji

Guid ettam infcripturis audiat , quod carnaiiter fcnet,

etiamji non tntelligit, credat tamen JJirituale ahquid

Jignijicari , quodad JanBos moresjuturamque vitam

pertmeat.

Zxpbjit't9 Equideno impi4tnoua aut coaftamfed piam,vetere,

wborum 0buia fbonted fluentem horu Dommi verboru, Hoc eft
domtnt, M &* r „ v ,/ ,,

Hoc eii cor corPm meum,expoJitione paulo ante in hac expojttione

pus mcum. nofira, £ranteaJemperprotuhmm in mediu.xyic cer*

tu efl et extra contrcuerfla omnem,dcnnr.u noflrum le

tu infttttti- JHmChriffum tnftituere facramentu,du inftitmtCoena^

tur. Quid ergoprolnbebitf quo minm mtelliQ^mm dommt*

E X T O S 1 T I 0. jt

Jefacramento loquutum eJfefecrametahter,eapropter
ffittsfententiits diuinas, Hoc efi corpusmeu, Hic eftfen-
auu meus,/acrametales ejfe loquutiones, et ea de caufk
exponend^sfecramentaliter^ Sacrametales acparcs m
Jcripturis loquuttonesJunt,Circucifio efifadus)xAgnus
eft tranfitui,Hojlia velfecrifiaum eftpeccatu etpeccati
expiatto.BaptifmusefifeanHificatiovelpurtficatiopeccA
torum ue ablutio.^/Ct quomodo h* loquutiones m ecclt
Jia Deifemperfuermt expofiu,nemo nejcit,nife quipri
ma theologu rudtmenta nefcit.^ppellata eft ergo Cir-
cuncifto fjmbolum,fignu velfigiUum faderis,^€gnus
memoraculu etfigura tranfitus. Sacnficia verofuerut
memorU peccatoru, etfigntficabatchriftualiquand9^^r* x<x
tmmolandu fecuti et Baptijmus vocatur fecramentt*
purificationis nofird. Cu ergo oesfecramentales loquu*
tionespare feratac habeat expofitione, quidprohibeat
ebfecropanem ct vinu,qu* tradidit m Ccenafea domi
nusfecramenta nuncupare velfembola etfegna corpo-
ris etfengmnis domini,ata adeo Jententia dominifecra
metale,Hoc efi corpus meujacrametaliter interpretari
et dicere,Hocfigntficat corpm meu,velhoc eftfecramc
tu mei corportsfMaxime cu Lucas Ccenam agnipafehx
lis pramifertt Ccen* dominic* , vt fimilttudme myfie-
norum expenfe , tranquiUioribus ammis accederemm
ddcommunionemmyftertoru. Neci dubiu eft apcftoloi
»b hanc domini loquutione,^€cciptte,edite, hoc eft cor-
pus meu,minusfuiffefelicitos,quodaffueuiJfent loquu-
ttonib.mjfitcis, etiataaudiuiffent, yfgnws eft trajitu**
tsflio^ legimus apoftolos alusfetpe interrogauijfe dnm^

3* ^APOLOGETIC^C

cumnonprobe pitellexiffent quod dtxerat , autobjcu*
riorealtquo loquuttonh genere fuerat vjm. lnprafinti
autem ?uhil prorfm mterroga?ityproculdubto quudco-
pntai ipfis ejfent loquutionesjacramentales.

His oppommt ilii noHny Egregtam vero interpreta*
tionem allatam ejft , vt qu<t in Ccenafideltbm mhdre-
Imquat manducandum, quamfia?uficattonem. Cum
emm dixerat Domtnm, fAcctpiteyedneyhoc eslcorpm
meum>crnos mtetpretemur, Hoc ettfignum corporis
mei , conjequtjidelcs edere fignum vel Jignificationem
corporis chrisli. Cxterum quis non agnofatparalogip
mum? Sedcy dudum dtximm infacramento quolibet
non modo (ig?iumjfettari,jedet remfignatam : crfi-
onum qutdemperctpi ab om?ubm ore corporeo, rem ve
ro Jipnificatamfidelesfumere mente velammo. Beatm
Mojes aperte vocat Circuncifionem Jignum. Quisvero
inde colhgebat circumctfio?ie ' acctpie?ites ?uhil?ujijigrm
nccipere? Quia emm nonprophanumjed foederu dtumi

Jignum erat Circumcifio, ea de caujafoedm offerebatur
circumcifione grobfignaba?iturinfcedere ctrcumcijio-
nem accipientes.Ita cumpanis Cr vmum fint Jymbola
corporis Ciorisli traditi crjangutnis eJfufi,conJcqvutur

Jane corpm vere effe traditum crfingumem ejfitjum,
Cr quidem traditum cr effujum pro nobis,certe vt
manducantes o~ l?ibentestllaJftritualiterymhocmy-

Jterio, vitam ex tjs haurtamm, cr no?i vt tnanem vm
bratde'mue duntaxat rerum nihil nobis vtihujignifi-
V h cattonemhabeamm.

tttlL Qwd vcrh dicmt fflttigonifl* noHrUd verbd po-

cdi

E X P O S I T l O. jj

eulificris? Matthtus cr Marcu6habent:Hic eft Jan-
quis meus noui tefiamenti, qmpro multis effunditur,
Crc. Lucm vero ey Paulus habent: Hocpoculum no-
uum tefiamentum efiin meofinguine. lamfivvrhis
mordicus mharendum efi nudh;calix velpoculumfi-
cundum Matthxum ey- Marcum eritfanguis. Si dixc
rintpercahcem ideffe intelligendum,quod efi in caltce
vmum, dicimus ifiam mterpretattonem effe tropicam.
Rioideergoverbis Dominiinfifientes , nondefinemus
clamarerftiiccjuidtandem nobis opponatur:Ferba Do-
nnm dijertajunt , Dominws dicit : Hic efl,Hic efi,erg»
efi.Etloquitur qwdem de cahce, ergo calix cfi chrifii
finguis. Nonpotefi non verum eJJe,quodpronunciat os
Domini. Nifi ergo fiaudan voluermt aduerfirtf nofiri
fiuBuJangumts chrifii,cogentur deuorare ipjum etia
calicem,quacun% tdrattone efficerepofimt. VrAtereafi
adhuc perrexermt auerfin loquutiones tropicas,fateri
cogenturpoculum,iuxta Lucam ty Paulum, ejfe tefi*
mentum,Cr quidem nouum tefiamentum, adeoa.p0-
culum magis ejfi mfanguine,quamfinguincm inpoctt
U. yCd?guntur ergo , velint nolint , verba domini non
ad Iiteram rigide refiringere,fedfenfupot'mfinclo ex
phcarr.Quodquemadm odumpankefijymbolum tra-
diti corporis, ita poculum velvtnum potim,efificrd-
mentuejfufi cruoris Chrifii,id£ addedicationemvcl
confirmationem noui tefiamenti,quQ confertur creden
tibus plenaria omnium peccatorum remifiio &* vita
fmpiterna. ~ Cofotiol*

ftii acctdmt cenfereda et HU Domini chrifii verba w* *»•

C

14 [ATOIOGETIC^

qux tn dla tpfi Cctna crfib Ccenaet tn tttnere admon
tem oltuaruytdem domtnus eodemfuo ore,quo ilU> Hoc
efl corpm meum,etiahac pronunctautt: fitb tnttio ha>c
nvdixt vobUyquia vobtfium eram.nunc autevado ad
eumyqut me mifit. Et tteruyEgo verttatem dtco vobts,
expedit vobts , vt ego vada.St enim noabtero cofolator
no vemet advosycrc %urfiu,Exiut apatreycrvcntin
munduy iteru rehnquo mundu et vado adpatre. Item,
Etpoflhac nofum in mundo, Cr hi m mundo /unt,cr
ego adte venio. Et rehqud hutusgencri< multa, qu<t
nomtnus difirta cr clarajuntfid crverba Coen* Do
mintfimt,quam illayHoc efl corpus meum. Qutntmo to
tus illefermoyquem Joannes integrit ahquot ai^-captte
capitibus defcribtt,huc bonafuiparte fyeclat ,vt tntel-
ltgdtycumfanttts apoftoli* , vmuerfa chrtsltEcclefia,

jideles poflhac non ampltus habituros chrtflum Do-
minum corporaltter prtfintem. Nam aficnfurum tn
(celumycrtnde mi/furumfiintumjanc7umyper quem
spfe adejfe ecclefia ipfamd wjfnrare , vtuificare crgu-
bernare velit.]gu£ qutdem omntayvt mmtmefigurata

Junt,/edplana vel aperta,tta nullum habebunt vello-
cum velfruBumfichrtflus corporahter adhuc verfii-
tur tn medto Ecclefi* , latttans m pane , autjubftecit

pank.
Jfc*f». ea. *. ysfdducimu* praterea memorabilem tllum Dommi

Jermonemyquem ante mjfltcam ccsnam tnflttutam , tn

Jynagoga Capernaum habutt, quo fignificantif?tmc cr
diligenttfiime oftendtt ,fi ejfe panem vtt£yac carnemfi

Juam crJanguinemjHnm impenfurum in mcrtem,vt

k

E X P O S I T 1 0. ii

ix his viuantfidelesivbt ey-modum manducanda car
nisjua- , bibendidfinguinis firi , & vitam mortepar-
tam confequendi luculenter expofuit,mmirum quodil
le vitam illamjuamnobis per {firitumfiiummjfnrat:
nos autem hac percipimus per veram ac viuamfidem:
refutatis interim illvs,qui auditofigurato firmone Do-
minijmagmabantur carncm Domtni corporahterejje
manducadam. ld quod mhd prodejfe dicit,ac protmm
fiibiungif.Spintus til qm viuificat. Et verba qu* lo-
quutmfium vobtsjjmtmfintet vita.

Porro cum hattenm nonfintenttas duntaxat ali-
uotfidintegros Dominifermones adduximm , qui-
usip/e Dommm corporalem ey pr<efenttam C^man
ducationem ccrporis fiarcfutat , annon aquum eft,
vthtc confrantur cum his Domim verbis, HoceH
corpm meum , ey pduciora Cr plura illuslrentur? Pauca /tr
Eftfinecelebrisreceptmvetm, Cr cum ipfa chriftiP1"™ exf
ecclefia veluti natus interpretandt firipturas canon,
cuius mcminit Tertullianm contra Praxeam , perfi-
n&s in adoranda Tnmtate confundentem , ac profe,
cerebrofe admodum, h<ec Domim difirta verba addu-
centemvrgentemd,: Philippe qut vidit me, viditpa*
trem.Ego eypater vnumJumm.Ego inpatre,o~pa-
ter in me.Dictt autem Tertullianm , His tribm capitu-
lis totum inftrumentu vtrtufa teflamenti volunt(Pra
xeam et omnes Noetiam et Patripafsiam)cedere , cu o~
porteatfecundumplura,intelligipauaora. Et reliqua,
qu£ ne acerbior videar , non adtjcio. lntelligunt au~
tempij omna,nm vmm altqwm lecum exjcnpturit

C %

J(f ^fPOLOGETlC^C

morofiejfi vrgendum, verum fcriptura^ fertpturis ef.

Jc conferendas, ac pauciora aut ettam dubta Jecundum

fluraclarioraaue effi tnterpretanda. Protnde aducr-

Jartj ilii nostn feuHra nobisfubtnde occmunt vmcam

(abfit verbo calumma ) tyfiquratam vel facramcn-

talemfententiam, veluttproprtam,auam deprehendi-

mus collattone altorumfcrtptur* locorum <y autdecla

riorum de eodem chrtslt corpore,ab eodem qwoa chrt-

fto Domino pronunctatorumfic tUufiratam cr expltcx

tam eJfi,vt,auoddtcijolet,a lajfi nxam autrere vide-

antur, auvtquot coccys in morem tdenttdemnobisoc-

cinuermt tlludfuum, Hoc eH corpus meu. Condonabut

mthi lecloresJividearloqutaudactus.Depcrutcatta lo

aubr aduerfartorUyVerba tpfa Domtni nthilommus co-

lo relwtofifitme.Nam vel vmcam fyllabam,?iedum ver

hum autfintentiam verborum Domtntjegittme tame

vfurpatam, ey a natiuofuofenfu non detortam,agno-

feojumma demifitone cr reuerentta ejfi exctpicndam

abhomtntbus, eidabfque omnt dtjudtcatione creden-

rlxm. St vero aduerfartj profiia morofitate pcrre-

xertnt nobis obtetlare vnicam tlUm Jententiam9

non definemus £r wi tbt firenue opponere tntegros

Domtnifermones,qutbus luceclartus expofutt , quo-

modo Ju<2 Ecclefi<e adeffe perpetuo , ey quomodo car-

nem fuam edijanqutnemdjuum btbi tunc voluerit,e$

velttadhuc.

f -. a fiim. Subtunnmm his alium Cr vulqarem quidem lU
pojittorca 6 **\ & 7

fimda jtu. tum,ab ommbus deniaue ommumfxculorum ptfs rece
pumat cX ftumjcriftnw mterpretendi canonem, Cmrafidem

B X P 0 S I T 1 0. yt

Cr charitatem,nulUm vnquamk quoquam recipten-
dam effe interpretattonem. Oportere emm imprtmis re-
gulamfidet noflr* manere incolumem. Vetat certe ^C*
poHolm altqutd altenum kproportione fidei proferre.
Nottfiima/unt qu<t tdetlie afftrt de charitate i. Cor. i$.
vnde proculdubio Jua tlla mutuautt,qu<e ^Cuguftmus
ediditi.hy.de DoSt.chrift.cap.$6.Sedet elegantia O*
i/erajunt femper ludicata h*c vetufttfttmi illimjcn-
ptoris verhaiQu&ramm m noflro, £r k noftris, £r de
noftro.ln quofduntaxat quodjalua regulafideipoteft
m quaflionem deuentre . Qms autem ignoret nonpoftre
mum tnfidet capitihm tliud eJfe,quod credtmm conjen
Ju tottmjcriptur* edoBt , chrtftum Dominum in vnx
mjeperahtlt per/onageminam rettnere naturam,natu-
rarum^proprtetates tll<ejas ata tmpermtxt&s, cy qut-
dem tuxta dtutnttatempatri, iuxta humanitatem no-
his ejfe con[uhflantialcm,Deum vttque verum ex Deo
vero, <&* hominem veru ex homine vero. Conflat tta-
que lefiim chrtftum Dominum noftrum veru £r na>
turale, non phantafttcum autjjmtale corpm hahere,
illudipfum tnqua,quodknohis ajfumpfit, quodmmot
tem tradtdtt,quodex mortuis excttautt, cut quidetm-
mortalitatem <£r glorta addtdtt , natura veritatem£
corports non ahfluut, ata hoc ipjum calo intultt,£r ad
dexteram patrit collocauit, vnde in eadetlla carnufior-
nra atque Juhfiantia , redthtt tudicaturm viuos &*
mortuos.

Porro h<tc humam corporis in chrifto verit04,nun-
(fuam admittit hmujmodh expojttisnem horu verhoni

C 1

3$ JtVOLOGETlC^A

Hoc efi corpm meu,quales vulqo cofngifolent,Hoc eft

corpm meuf?ibftantialiter,et tamen inuifibihter. Nam

*vt no repeta,quodfuperim dixi,huiufmodivocesfemet

ipfxs ehdere,conflat certe Dominu hifce verbis,Uoc eji

corpm meu,de vero ey natnralt,vifibih etpafitbdijuo

locutum ejfe corpore.Inutfibde corpm affinxtt Dommo

Martton et tota tlia infchx Valentmianoru fchola, qua»

eam tpfam ob caufam ab vntuerfah exibdata et explo-

Ja efi ecclcfia.Ergo cum domtnm veru,naturale ey^ vi

Jibde corpm habuertt,quo ad menfam afiidens,difctpu>

lis porreHo pane , dixit: ^Accipite, edite, Hoc eft rorpm

meu,quis non intelltgat ficramentu vei mjflertum tp-

Jis ac nobk effe comendatum, non autem vern illudcor

tm naturale ore corporeo manducandum effe oblatu,

td^ inuifibihter. Etcmm nohcetper rehgionis fyncere

tntegrttatem,Chriflnmfingere btcorporemdicet autem

Jidefic nos vraente intcliigere Chrittnm nobis ven cy*

'vmci illimjiii corporis commendaffe ffiritualem man-

ducattcnem.Quod ergo beatm ^/Cuguftinm ahbi voa-

bm vifibile et muifibtle,tn hac caufi vtitur , aha longe

rattone,quavulgojiat7vtitur.Significat enim illi vifi-

bde,quodnobis eflfacramentale:inuifibile,quodeft/j?i-

s- ■ UJ "r rituale. Nodtfitmulabo in prdfenttarum ct hoc , quod
futsferebas J . /A i -> . J'

tur mam= dntagomfta nojirt hic nobis opponunt,h&c ex eodem S.

kw* ^ugufltno ex Enarr. Pjaln.verba:Quisportatur m<t

nibmjuis? Mambm ahornmpotefl portan homo, ma-
mbmfats nemoportatur. De Dauide ergo hoc non in
telligiturjed de chriflo. Ferebatur enim chnflm tn
wambmfiiis,quado commendans tpfim corpmjuum*
AtttHoc efi corpm meu.Ferebatur enim illudcorpm in,

S X P 0 S I T I O. &

tnanibmJuis.Geteru noafpnxit his verbis beatm ^yh*

€r^!i. Domt no noflro dtto corporayquoru alterufuerit vi

jibtle,dlud vtdehcet quodafiidebat menfie : alteru tnui

Jibtlc,quodfcihcet offerebat ededu dtfiipuhs,veru tntti

lexit dominu noflru vero fuo corpore,illud(obfemate

tmhi hac emphafim)iliud tnqua corpm , mmiru quoa

ratione ficrametaria appellatur corpmtJppter fimthti*

dmemutato vericorporis nomtne, dtfitpulis obtultjfe.

tfatpfi coctonefiquentt, femetipjum exphcasjubqcit:

Quomodo ferebatur tn manib.fuis? Quia cu comenda-

ret tpfum £orpm fiiu et fanguine fuu, accepit tn manm

Juas quodnorutfideles,et tpfe feportabat quodamodo,

cu diceret, Hoc eft corpm meu. Tantfi^€ug.afofleriori

hm verbis mamfefie declarauitfi nofimire ipjum cor

pm chnflt naturale,chrt[iu ipfitm corporefuo naturali

forrexijfe difctpultsfidhoc quodnorutfideles, ntmtrvi

Jacramentuvelmyftertu. Sequtturemm, Etipfipor-

tabat quod'amodo,dum diceret, Hoc efl corpm meu. En

quodammodo,inquit,nimiru modofierametis proprio.

Certe cu Dcm huwana nafura,quamfimtl affump-

Jit,nnnqua(ficuti retfefintiunt omnes cathohct)depo-

Jutt , manet certe tnuiolata et mtegra veritxs humanai

natur<e, ettampofi vmonecum natura dtuina, etiam

fofl refurrefttone CT glorificattonem, idcoq neuttqut

Jimt dtafie extendiper vbtquitatem, vt vocant,adom-

nta,vt nihit neceffe Jit vrgere nos.ommbm cyfingu-

lis credendum effe inpane coenje quohbet ey* tn quali-

hei etm vel mumtifima particula conttneri tpfum Do

mim corpm yere £r fiibftantialiter. Quod mfi ad

C 4

40 ^tTOtOGETAC^t

eum quem illi nobis moduprafirtbuntydoceammfnun
quamfincere <gr diluctde oftenfuros fidettbm, quomo-
do totm chrifim indiutfmjit ctbm fideltum. Supertm
enim dductde fitis expofuimm , quomodo totm chri-
fim perctptatur vere afideltbm. idipfumoUmplurtb.
expojutmmm Rcfionjione noUra D. Luthero viuenti
adhucdata.
Posiremo affirmamm vetufiatem a<mouiffe hanc no
y***™ eX' firaverborum Domim expofitione>ey eandeconcordi
jtfoc ejl cor bm pofierttatt firtptis reltqutffe? ^fypellamnt fine om
/i^fmmm. nes vnanimiterpane Domint ipfum Domini corpmyet
poculu vel vinum in calice tpfum Domim cruorem: id
quodmfirtptis vetem vbiafit obutumjedmonuerunt
interimfidulb tfia ejfeficramenta ,ficra mmirum re-
rumfantttfitmam&filutarMm (ignaifigna autepro
rebus ipfis non ejfe accipiencU , etfigna appeliari remm
Jlgnatamnomimbm.NotifiimaJunt ommbus , qu&dc
hac refcrtpfit dtum ^fur.^fugufitn.in Juis eptfiolis et
m Ub.de Dofi. chrtfi. et m altjs locis multit. Quodenim
aduerfirtj noftri cotendunt ^Augufi.tbt de alijs , nefcio
quib. fignis dtfiutare , nodefignis corporis etjanguinis
Dniyrefellttur ipfi cotextu orattonis beatt ^/Cugufi.cjui
cu mgenere dtxijfet dcfignis,/peciatim etiadefertur ad
figna nom teft.et ad tpfificrameta corporis et fangutnis
Dnt. Infiiciatur dtligeter ltb.de Doft. chrtft.a ca. 5-. vfy
dd 11. Nect dubm eflyquin in Itbris tliis de Doft.chrtfi.
nonfiamodb optntoneet expofittonedeficrametis attn
leritfidrecepta potim et orthodoxa totim eatholtca* ec
clefidjenttnuict exfofittsnereddtderit, Certe Tertull.

qui

E X P 0 S 1 T 1 0. 41

qui 200. mimmu annis ^Auguflinuprdecefitt, cu et ipfi
ejfet Aphncanaruecclefiarupresbyterficuti illecred-
batur eptfiupus , non altenaajfert expofitionem. Nam
difiutans contra Martione,chrifim aceeptu pane,tnqt
et dtfinbutu dtfiipulis , corpusjuu tUufictt,Hoc eji cor
fui meu dtcendo,idefi figura corporis mei. ^Agitaut
Tertull.cum Martione ex mantfefiis.Manifefftfitmum
Cr ab ommbus m eccleda confijfum erat,paneejfifi-
gura corpons chnfit.Ex mantfefitfiimis itaa^fic collt-
gtt Tertull. %etphantafiic<e non efi figura.Signtficat e-
ntmfigura rem veramiatquthocjacramentum efiJU
qura corporis chrtfit, ergo chrtfius verum,nonphan-
tafiicum corpus habet. Tertulltdnum tmo ecciejiafitcd
expofittonem reddtderunt pofiea concorditer Gr*cam
Cr Lattnarum ecciefiarum doftores. ^An non chryfi-
Jiomus huc allufijfe videtur , c u h<tc domtm verba trd
ftans, Hoc efl corptts meum, inter cdtera dictt,St mor-
tuus fefits non efi, cuitts obficrofignum autfymboium
hoc facnficium efl? Hteronymm ^uoil dicit verba do-
mtnt expltcanSyAommum in myfieriofut corporis veri
tatem repr^fintare. ^Auguflinm enarrans Pfilmum
3. tnfifitt verbis iliis vetufiis,dc afferit dominum ei dd-
htbutjfe ludam conutuio, in quo corporis eyfanguina
Jutfiguramfuis commendartt tradtderitd dfiipults.
Qut ty- aitbtfignifigntficdttonisd vtitur vocabulis:ve
luti cum ahbt, Non dubttauit,mquit, domtnus dtcere,
Hoc efi corpus meum , cumfignum daret corporisfuL
vbt ettam hafie loquuttones,Sanguts efi antma^jr Pe
trd efl chrifitu , cum tlla, Htc efi corpus meu confirti

c $ 4

4i ^AVOIOCETICJC
Cr ^ltbi dtferte atf.llludappeUatur anima quodjianift
tat animam.Soleta.Htem res qutjigmficat, eim rei no-
mme, quamfigmficat,nuncupan. Hmc eft quod dtflu
eff,Petra erat chnflti*. Nonemmdtxit, Tetrafiqmfi-
tat chnslu,fedtanqnahoc ejpt, quodvttaper fubfta-
tiamhocnonerat, fed per fiomficationem. Et reltquA
yu* leguntur lib.qu£jt.$. inLeuit.quafi.^. Hucperti
net cr Theodoretiexpodtio , quaf€hgltc<£ dijfutatio-
nes dottijficrpijftime abunde nobps vendicarunt.

Exhtsvero ommbm nulladifficultate , ommbwt,
ftulta contentionis morbo laborantilm,patere arbitror,
nos neq verba folenma Ccen* Domini , Hoc efl corpus
meum,cormmpere,nea h*retica,nuperam cy a nobis
excogitatam expofitionem afferre ,fcdorthodoxam ve
terem ey receptam in catholica ecclefia vfurpare.
Verba Domini Ioan. 6. non uiolenter torqueri
ad caufam Coenae Domini.

Inhtsvero qu£ haflenm pronobis adduximw de
Janfla ey legittma expofltione verbomm domini, Hoc
efl corpus meum,pleraa arrodunt aduerfartj nofln, il-
ludinpriml* quodin exphcanda Cosn<e dommi caufa,
verba domim ante Ccznam tnffttutam difla a dommo,
ey loan.^.cap.recitata^proferim-.^^scj^aduerfarios vr
gere no dcfinimus.Itaa Sacrametartj, inquiut, comifcet
emma,vt detrahant Jacrame7ttis. Fidet ua trtbnut com
tnunioncm cu chrtffo, &~ peccatorum remifitonem et
J'alutem,vt tliafacrammtis adimant. Ac adducedo ad
Casnam domini verba loan. 6. infulfifiime panter cy
indQflifiimefacmnt^ncbulones^erditifiimi, Qtud or*

dicttis

E X P 0 S I T 1 0. 41

dicittsfi-atres? Nebulones ncperdtti/?imifitnt , qut ver
ba dniloan. 6. cap.recttata, accomodant negotio Cceme
domini?ridete amtct qutddicatis,et quos appelletis ne-
bulones perdttos.Cofiat enim nos morem tliu habere co
munem cum veten ecclefia e^r pnectpuis ccclefi*. do-
cloribus.Non oportebat doflores ecclcfiarum tamfact-
les ejje admaledtcedum ac conutciandum.Neque verb
vllas nos cuiquam nebuLts errorum offimdimns.Tcrfbi
cue crjipnificanter vera cr pura dtcere Cr Jcrtbere
conamur,nebulones ergo aut tenebrioncs nonjumus.

Quld verb bic nobis obtjctunt aduerjartj noflrt?^fn Fides injli»
putant nos crrare qui ita tnbuamm peccatoru remif^C(tt'
Jionemfideiyvt adtmamus ficramentit? Quid audio?
Vos ne trtbuitis iufitficationem ficramentis? Vbt ergo
illudaxtoma confejfum eypro tndubitate ture habitu
db omntbws , Solafide lufitficatur peccator per chrtflu?
Certe vt h<ec verttas cuangeltcacr apoUoltca tnutola-
tajub/ifiatj ey tncontamindtapermaneatperpetub,no
dubttant ptjfitmt qui^ nullo modo tn parttctpatum m-
Jlificationn admittere etiam vere bona opera. Nuncfi
refle antagontfiits noslros intelligimna inparttcipatio-
nem iuflficattonis infulciunt Jacramenta , quorum
perceptiont tnbuunt remifitonem peccatorum , qu*
reuera esl tusltficatio. Credtdtt ^ibraham Deo,
Cripfi imputatum effad tuslittam : inde verb idem
circumcijm esi , quoopere iufttficatns noneft, fedfi-
gnaculum acctpit tuslttu fidet , quteratin etnspr*-
putio.Difintaw.t zsr ^Auqvfitntu eoreqte de eo,quate
nHtfinttificentjacrmet* , qutft.m Ltmt. 8$ .qu* qtto

44 ^POLOGETIC^f

nidm ommbusfunt nottfeimd repeterejuperfedeo.
Joan. 6- ea. Cu,r ver0 non ddduceremus verbdfeludtoris noftri
tetleappli ex cdp. 6. loan.cum dtJferimHt de vera mdnducdtione
catftr Coem corpori6 chrtfit? Chrittus emm vnum duntdxdt hdbet
corpmyquod nunqttdm mutduit dut depoJuity licet cU
rtficduerit. De hoc ipfefeto corpore in mortem tradendo
loquitur Ioan. 6. De eodem dicity Ffoc esi corpns meum
quodpro vobis ddtur.Hoc corpus tubet edere apudMat
thdcu m cap.z6. llludipfum nife edamuaynullam tn no-
bvs vitdm hdbituros dffeuerdt dpudlodn.mcdp. 6.vt
dtttem dpud Mdtth.dddityHocjfdcite in met memoria:
itd m Ioane modu mdnducadtt cdrnts Ju4yo*ciuide dd
vitdexpltcdtdc dtferte dicitySpiritm efi qui viuificdt:
caro nonprodefi cjuiccjitdm. Quodergofemcly cy tunc
quidecu ex profejfo dtjfereret de verd corports Jut ma
ducdtione O* fengumis fiupotu, negauit corporaliter
hdufiumprodeffeyid dhbi veluti obhtmfui ipfiusy mi-
mme mfeituijfe credendu efe , cjui certtfeime mhiljuis
infiituityntfivtilitdte Crfelute refertifeimum. Ergo
nthil dtfferut hiloci ynifi quod dpud Mdtth^uddijcit
Jymbold. Vnde mgenue dgnofeimm vocdbulum Pdnis,
apud lodnnem nonfegmficdre pdnem cuchdrifiia-.qui
cum illa Capernaum diceret domtnmy nondumfuerat
infittutmjedcibum acfetfientdtionem dnim* viuifi-
Cdm. ytgnofeimm idempdnis vocdbulu dpud Mdtth.
in z6.figmficdrepdnemyvt vocdntymdteridlemy<jui m-
Jlitutione crJAnclificdtione dominifetcim (itfecrame
tum eius cdrnis , de quo loquitur vtrobi^ ey Mdtth.
i6. c^ Ioan. 6.llhc crgo ddtjcitur k dommojjmbolum,

auo

E X P O S I T r O. 4f

auo multi qutdem participant, chnfie item carne vi-
taa eius non ttem, vt loan. 6. docuit participant. Cum
autem aduerfinj noftnpertinactter contendanttmpijf
Jimum impunfimuma quemuisficramento parttctpA
tem , panter ey vera carne chrjri ettam corporahter
participare , videant ne ipft tnter Jeft dtfttnguendare-
ltgio(e,parum decenter <&~pte commijceant atque con
fundant.

Nthilautem etiam htc variamusa vetuftis inter-
pretibm. ^fuguftmus entm de Conjenju euangel.ver-
ba Ccen* domim tn concordtam redigens , loannes,m-
qutt,de corpore eyfingume domim , hoc loco nthtldt-
xitjedplanealtbi muitb vbertm hinc domtnu loquu-
tum ejfe tejlatur.^tc vtdemus non huncfilumjedali-
os quoajcripturarum tnterpretes Grtc* £r Latma cc
clefidc dottores omnes,quctquot caput hoc Ioan. 6. expo-
nuntfuje ey dtligenter de Sacramento Jcribere Ccena.
Porrb de Capernaitis non eji quodnobis litemmo-
ueant, Capernatu extfttmaruntfi veram carnem do-
mtnt manducare oportere. SciunteiiaJMeles nonaltu f* ******
ejfectbum viutficumquamveradommtcarnem. Sed
mmodo eyrationemanducattonishiab illispermul-
tum dtjferunt. Quodentm CapernatU corporaHter vel
carnaltterfactendumputarunt , nos cum ommbus ca+
tholtcis fytntualtterjienftatuimm. Claret itaa nos noti
abutt verbx domtm loan. Cfronunctatis, nea ipfi tm-
pie detorquert adneootmm Coen* dominic*.

4<* ^fPOlOGETIC^
Corporalem corporis Chnfti pra:fentiam &
manducationemnon congruere
cuni uera fide.

t/fh^ htc adhuc grauipps irafiuntur nobis aduerja-
rtj,quod videlicet negampps corporaleven corporis chi i
fiipr&finttam &* manducationem conqruerecum ve-
rafide : dema quod negamm in tot veterumjjmbolis
qutcquam hac de re ejfe expreffum. Omnimo mirantur
nos tfia contraipfisproferrc.^ft nos omntno extUima-
mpps merito magnisj{ de caufis et opportune,fuod quod
dicijolet m loco, proferre. Nam cum aduerfartj n oftri
omnes homines , e x hac carnah manducatione ajftmei
tta vtparum chnfitanos mdicent , qul in hoc ipfis non
accedunt, tametfiper c<ztera reclefenttant,mirumja-
ne viden poterat , fi ejr vetpps Ecclefia fic anima-
tafutt , qui faclumfit , quod tfttpps carnalis pr£-
fentix O" manducattonis nullibi dtfirte memme-
rit.
Prnodnfd Excipiunt, in Ephefina Sinodo difirtefatU exprefi^
efu. carnts fim effi veram carnps chnfii manducationem. S<epc
Chrtsli. verb diximmfiape repettmpps,nos nuquam negaffe ve-
ram camis chrtftimanducationem , quamnobistra-
duntjacr* lttera> crficriptapurtora veterum : negare
autillampr&Jentiam cr manducattonem,qu<zconfla-
ta efi ex hommum placitis. Ea non efl fymtualps,netfe
cttam craffe carnalis ,fedmixtum quid ex vtroque,vt
intelltgampps vera quidem carnedelttefiere Jub /pecie
fanpSyitatamenne crajjummodum tmaginemur ,fed
JJuritnale quid, fiodmkilormnM corporalefit , adeoj^

quod

E X V O S I T 1 O. 0

quodmirificum ey- ineffalilefit,credamm. Eum ve-
ro mojum finptura nefctt. De eo nthtlftatutt Epheji-
na Sjnodm. Dudu aduerfarus nriiris refjtonjum eff,
Cyrtllum tlla ccnfiripjijfe contra NeTtortum , ejutpone-
battn chrtUum perjonamhumana, apcrjonajilij Dei
prorjits difiretam atque Jeiunflam , vt non tntercedt-
ret alia coniunEltonis ratio, quam dtqnttatis.Contr* tU
lum argumentatur Cyrtllm a natura Jacramentorum9
adhuc modum:Si caro chrijrt ttapparata ejfit , aper-
fona diuina , vtfentis,conJequeretur dlam non ejfe vt-
wjicam, cumque nos comedamm injacramentv carne
Chrtftt , ederemm homtnis carnem vtcnnctJanBficati
C^ excellentis.Sedtnde juxta trcnnficncm non conJe~
queremur vitam <eternam. guodcumjaljifitmumfit,
faljum ldcjfe necejfi tfl,ex quo tlludjequttur. Verit de
hac re copiofim dijferuerut altj. Primm omnmm qnod T -,
ego Jciam in Jymbolum tnfarjit corporalem illam opi- (Untitu*
ntoncm,difimta tranjitbftanttattone Innocenttm etus
nomtnis terttm,cjuodm Conctho Lateranen.coceptum%
pofiea <juam latijstme [j>arjitm eslper Decretales.^it-
que vttnam expurgafftnt Jehtc aduerfartj notfri fyn-
cere ab omnt Jermento Paptslico. Etemm mthinon
vtdcturjatis cjjenegare tranjubffantiationem , cy*
rettnere tntertm tllam ipjam rei Julflantiam , de
quatflt pottfimum Junt Joltati, vt Jcthcet rettnea»
tur corporalis pra-ftntta ey manducatto. Dequs
intenm ettam tpft Jicjeetjuam opimonem declarat,vt
nolmt videnfe hmufmodi tuert prafentiam, %U4 ^uZ

4* sAPOLOGETIC^€

titatim vel localpsfit. De qua re nunc non dijferam o*
ferofim.

Cxterum qu£ adducimm de veritate veri corporU
cknfti,antagonifi* nofln mmficis at^ adeo traojcis ex
plodunt cachmnis at^ clamonbtis. H<tc qmdem dtflat
phdojophiayinqumntjedaha docet tkeologia.phdofe-
phica efe ratio, cum dicitur Chrifii corpm ejje in vno lo
co, inpluribm ejfe nonpoJfe.^/Cddut, Fcedum efl autem
Chnfli corpti6 m ccelo veluti loco alligare. Paulmfiri-
bit chriftum afcendijfijupra omnes ccelos: &> ccelospe
netrajfeicralttorem cceltsfaclum effe.^/Cddunt prate-
rea,Sednullm locm efi extra etjupra omnes ccelo. ltaqL
velnegabunt Sacramentarif elatum effe chrifiumfu-
pra omnes coelos,cum ibi nonfit locm,velno negabunt.
Jtavero admittunt corpm chriftt ejfejine loco. Etite-
rum, Quinimo cur non tubeamm, mquiunt,fecedere
pondm cr molem corporis > dommo pafeente conmuas
Juos infacra ccena?Cur nonitamur omnipotentia Dei?
Curnon difeernimm corpm Chrifti comunElum dmt-
mtati ab alijscorporibmphyficps,vt tamen non aufera-
mm ventatem corporis : vtcuna iudicetur contra eim
naturam,vt fecedant ab eo locm,quantita6 & circum
feriptio localis,pondm item Cr humjmodi? habet e-
nim corpm chrifti vnttum diuinitati fua* prwogati-
um adeoa aheno4 k corpore conditiones. Necpoteft dife
felni perjona1 vmta*. Scriptura dicit, Verbum caro fa-
iium eft. Nemo afeendit in ccelum,nifi qut dejcendit de
ccelofihm hommis,qui efi in coelo.ltem,Sedet addexte
rampatris.ldeo^ mbilprcbibet ajfeme cbrifii verum

(orpm

E X P O S I T I O 49

ttirpm effi vhia. Qmhm omnihm mox h&c ah illis in~

fertur cenfura , Ergo qu<z Sacramentanj m hocgenerc

adftrunty cunofit cr perplexoifunt qutfliones yplen*\

ahfurduatthm cr hlafihemusfiuiu rationis argutix

Crmera iudihrid,.

^trociaqmdem h<ec fmty fednondum tamen ea9

qu& de vcntate corporn chnHi adduximm yfuhrue~

runt. Dudum ohiefta efinohis ommpotentia Deu Du-

du refbondimm cx ommpotentia Dei non coiiigi quidll

het. Naverhu Dei modu nohis ommpotenti* Det oflen -, ,. -
. , . f. i n Ommpotff

dityet aiV.Omma qu^cun^ voluentjecit. Fnde Tertull. tia DeL

Ent aliqnid et difficde Deoyinquit , idjuhcet quodcu<r

nonfecent,no qma nonpotuentyfid quia noluent. Sea

ey iheodoretm in PoljmorphofuoyDiaL $. Dns Dem9

inquitymhii vult eoruy qu* nonfiht juapte natura in-

funt. Potefi aut quacuna vult: vult aut qu&funt (u&

natur£ apta et conuenieniia.Et reliqua qutihtfufidc

hac caufifiquuntur.

Dicimm et nosfcedum effi chnfii corpm coslo velutt

ergafiulo mciuderejta vt veluti captm aut affixm al- Cce^° C»ri

lig<*tmq\ loco videatur. Proinde non efi quodifia nohis #

ohuciatyac huiufmodi tmaginatioihm ioquutiomhmd,

quatipfi confinguntynos vero plane no agnofiimmy nos

Cr nofiradoSirmareddant omnihm exofam.Non dt-

cimm corpm chnfii alligatum effe in cceloyfid dicimus

verefuhlatum e terris y m ccelo nunc ver/ari Iihere\pra

rattone glonofi corpom > ideod corpm eim tn cceio nec

fiarefimperynec federeperpetuo , fidprout vult cr r&

tio atemafdlutis etgaudu dtclat verfan: nec dtfiimu-

D

jo ^POLOGETIC^

lauimm vnquamfedendi £r ftandi vocabuiis amplio
ra qu&dafipnifecan. Qutbm addimm mtenm , vemm
corpm eim , quodccelo eft receplum , non dtjfundi per
ommafedccelo accepto , mde chnfiu vqro cum corpo-
re expeclan k nobx ludicem , in ftne demum mudi re-
dituru , m nubibm cceh , dd mdicdndum viuos ct mor
tuos. Nec pudet nos eim loquutionis,qudm k S. Pctro di
cente didiamm, Oportct chnfiu codum dccipere, vfh
tn tempora resiitutiorm ommum,qu& loquutm efe De
usper os omnmmfdnclorum Juorum k feculo propheta
rum. Nec mirum efi itd loquutum ejfe Petrum,cu afee
dente m ccelos dommo , db angelis didicent itd de corpo
re Chnfii alo nojo, lo qui. Dicebant enim dd apofiolos
Anoeli^Viri GaiiUi quidflatis mtuentes m cceluf Hic Ie
Jm,qui dffumptm e/r k vobis in ccelu,fec vemet quead-
modu vidifips eum euntem in ccelu. ideo vero &> Lu-
cas,Recefiit ab eis,inqutt, ac fcrebatur m codum. Mar-
cm verb,Dommm,mquit , receptm esi in ccelum , Cr
Txtra eoe- confedit k dexteris Dci. H*c cu ita habeant,videant
bms°n aduerfarij nofiri , an ipfeex theologia anphihfophiafu
um illud,Extra ccclum non efi locm,haitfermt, an hoc
adapofiolos chnfli, an ad rixatorem .Anfiotelem re-
ferrepofimt. Theologia certe qu<e efi dotlrma apofioli-
ca,confianter docei chnfium dominum nosirum ve-
- „ rofuo corpore , non difbaruiffe aut inuifibdefaclum efe
Chrisliin ft> afcendiffe £r tamen hic corporaliter manerejed eU
coelos non tum ejfe corpore Juo in ccelum , affumptum aut rece-
tsl dtjpari= ceptum effe vere in ccelum, nube iUumfufaptente, cr
apofeolisipfismcoelumdefixisoculisanimis^defederio
flenis ipfum confequentibm, ^duerfari/ tlli nottn iu

E X P 0 S I T 1 0. n

loquuntur de ajjumptione vel afienfione corporis chri-

jti m cceium , quafinihdahudfit qua diffaritio , vtfic

dicam qu&dam , quafe tantum mnifibitenobis reddi-

derit , velquafiperruptis ommbus cceln;euajeritin ne

Jcio quam reoionem vbiqualem et illocabilem , in oua,

quijunt,in loco nuliojunt acfimul vbiquejunt. Mt-

raprofetlo h<ec efi theoiogia : mirumjane cceium ofien

dit nobisputcher ille canon fmpturxt de ccvto wterpre-

tandi,Extra ccelum non eft locrn.

^gnofiimus quidcm apofioh verba teftificantis,

Qui defcendit idem ille efl , quieiiam ajcenditjupra Cbrfflni

omnes ccelos,vt impicret omnia: fednon aanofcimns v- Jcen ' •**
r j 1 ir l n P l pra omnes

biqualem <0" phuojophicam mam expoJitionem,Chri- coclos.

ftum ajcendijfe ad nulium locum velad vbtque.Nam

certum eft apoftotum noluiffe chriftum extra ccelum

coticcare,Jed vfum ejje potius ampiificatione, quafigni

jicaret dommi corpm ,Juperatis ccelis , m ipjum ccelum

beatorumjedem mmirum m Jiiprcmamgloria ejfie re-

ceptum,quodpriH6 quidem deieftufuerat ad ignomt-

mam extrema.Etenim oppofuitfibi inuicemapofiotm

diuerjamembra,nempem mfim.tspartesterr* defien

dere,<^Jupra omnes ccelos ajcendere. guis vero coile-

gerit hunc m modum, chriftus in mjimaspartes terra.

defccndit , ergo m habitata regione nuliu tocu habutt.

Omnes entm mtetiigunt apoflolum hoc toquutionis gc-

ncrefignificare votuijfe, vcrum m terrat dni aduentu,

Cr deiettionem eius humiilimam.Quis ergo tam ex of>

pofito non intelligat hac loquutione , ^AfcendttJupra o-

mnes ccelos^mhiUhuddicerc voiuijfe apoftoium,quam

D a

quodad phihppen.firtptum rehqutt, Extulit illum m
Jummamjubhmttatem.

Non oportet id cpuod aposioim eerta quada ratione
protuitt,tta moroje vrgere,quafidicere-voiuent, Chri-
Jiudnm ttafupraomnes ccelos afiendtjfe vt taneceffa-
rio m nullo fit ccelo,fed vbtd.Commemorat ahcubi Ort
genesfutffe alicpuando m ecclejia homines, mmiu addt-
Bos htera* (fi rtaj?i4£t phdoJophU) qut cjuodDautd di-
xerat, Injolepofuit tabernaculumjuu, huc detorfermt,
vt non erubuennt docere , quodSaiuator nosier afcen-
dens e terris m cxlu, et corpusjuu affumes , peruenent
vJcl ad eu ctrculu,qutfihs Zona nommatur, £r ibipo
Juijfe tabernacuiu corporisfui. Non.n. pofiibtlefuijfe id
vltraprogredt. Hucjcthcet adduxerat ilios ntmis rtgt-
du hter&Jludium,et quod Dautdu iocu nea lilufirarei
ditjs iocis,ne^ ex materta dtfit asitmarent.

Quanquam verhfumma tlla fubhmitas,vei ccelum

ipjum,aut cczlefliioloria, mawrjii cjuam nofirapofltt

ajfequt mfantia , cceioru&ficreta dtjcutere nofit nofir*

infirmttatis,nea hoc cunofefacere debeatficutt ahbi S.

„ yf/Cuaufi.pte monet,tamecredendu eft,chrtftt corpus ef

de fide & Je m cas^°>ac ^lufrjuatenusfides est beatoru) locu ma

Jymb. ca. 6. nere certu et couentete 'glortofis corporibus. Credo tta^

Jecundu meafimphcitate mtnime phtlojophtca,bcnedi

Bam et ciartficatam chrifii carne afiendiffe fupra om

nes cceios, tngrejfam aut in ipfum cceiu mjedebeatoru,

m hoc habttare hbere pro ratione corportsglonofi, non

elatu ejfe extra ccelu,vt tanonfit m coslo, et m vilo loco,

tdeoanullibhlpfe mtm ore veracipronmciauit, et di-

• Xlty

EXTOSITIO. ft

xtt, vbi egofum,tbi ertt ey mmtsier mem. Emnt aut
minifirt Dei m cceto,non extra coslos autfapra ccelos,id
efinullibt. Paulm diferte,Nosira, inqutt, couerfiatto in
ccelis eft , vnde cxpeftamm Seruatorem nofimm , qut
transfigurabtt corpm nosirum humile , vt conforme
reddat corporifuo glonofe. Nonopmor autem nofiros
exifltmare corporafidelm die vlttmofutura immenfi,
aqnofiant ergo et chriftt corpm non ejfe tmmenjum,ac
definantfabrtcare coelu ahenum ab eo , quod Domtnm
Jiiisfidehbmparauit, Cr ipfe aperte locum appetiautt,
dices difctpuia fii'u,ln domopatm mei manfiones mut-
ufuntiquodfifecm efjet,dixiffem vob't6,Vadoparatu-
rm vobis locum.Et fi abtert radparandum vobis locum
iterum ventam,<£r ajjumavos adme tp/um,vt vbi e-
oojum,<csr vosfitii. VeritM certe lpfe coeh conditor cla-
rtfiimefronunciatejfelocum , in quo ipfe chrtfim vt-
dehcetfitfutums. Secundo cum repetitur nomen loct,
Cr dicitur Crmfim pararefuis locum,praterea et ma-
fionem : acprotinm addit,^AJJumam vos admeipjum.
En ajfi<tma,tnqt, ad meipfum , non tantu ad mefed ad
meipJum.Naalibt quoque dtxit, vbt egoJum,ibt erit et
mtntfiermem. vbt,wqMt,£rlbi. Ettnpr<efenttitem
vbt egofum , tnquit , Cr vosfitis. En, vbt, tnquit, ego
Jum,et vosfitis. Efl ttaa chnfimpro verttate corporis
humant m coelo , vt tn toco ,Jed ZT nos erimm in ccelo,
vt tn loco. De qua repaulhphfi plura dicentur.

Nejctuttilla ethntcm ZTprcphanm ^Ariflotficutl
et cttera ignoramt coelcfita , vt mhti mim fitfihomo
venttlis extra coslum etatm, vbtfuertt, aut qutddtxe-

f4 \yiPOLOGETICyt

rit, nefctertt, tllud magts mirandum vtdetur , hominet

theologos hutc duct c&co Je credere,et afferre quaparu

cogruunt tvb ccrttfiima ffefidehu. Intenm agnojco tn-

genue chrtsiu fecundu natura dtutnam nullo circufcri

bt velloco velcoelo , tuxta illudsolomoms, Si coelum et

coeh coelorum te capere nonpojfunt , quanto mtnm do-

mm hjc quam <edtficam ? Sed de hac refiquentur

paulo posiplura.

Vt imple- Cxteru vrgent aduerjartj tlludquoaquod appedtt

ret omma* apefiolm, Vt tmpleret emnta. Hanc entm veluti caufa.

leet expltcattoncetm appenjam ejJe,quoddtxerat Chri

Jlum ajcmdtjfe fupra om??es ccelos , quta vtdehcet eaob

caufiam afcenderit vt omnia velietjua adtmplere pr<t-

finti.i,tta.njic m coelos elatu ejfe,vt mhUomtnm inferio

ra hjec omma tmpleat, ey^ vbtq^prajens jlt totm et m-

teger.Ceterum affirmamm ettam nos chrtfiujua pra

fientta implere omnta , fedficundum eam naturaqu£

-vbta efi.no jecundu eaqu<e vbta non cfi.Dtcimmpr<t

terea verbum implendt referre oportere adea , qu& dc

chrtHofiint pr<edtcla.Napaulo ante hac verba addu-

xit tefiimomu ex Vfialmis,<ytjcendtt in altum,capuua

ducens captiuttatem, dedtt dona homtmbm. Rurfmfi-

cut tn i. cap. hutm ad EphefieptfioU,tta htc denuo in-

culcat chrtfium elatum m coelos,pletiitudinem effe om

miifideliu. Nact altbt legtmm, Et dcplcmtudme eim

nos omnes accepimm. Item,in chrtfio efiis copleti.

Remouere Si verhjcrto arbiirantur aduerjartj rcligiofi fire-

tjuatitatem mouere a corpore chrifti pondm & molem ,pafcente

&Locum a domMicommMJMs m Ccenajua,cur objecro tentope-

Clmtfi. r$

E X P 0 S I T 1 O. 1J

re & veluti h*reticam Uhem m nohis perjequuntur,
quodcum ipfifaciunt Uudifihi ducunt, O* veluti or-
thodoxumpredicant? ^An verh ahud esi remouere 4
corpore chrisli molem etpondus , et aliud ajferere chri
Jium quidem adejfe acpafcerejednon corporaliter? Er
qo cum etiam vohis tuhentihus ZT vefiro exemplopon
dus crmolecorporis remoueamus,quid ita in nos deh&
chaminiyCur apud Ecclefias omnes nos veluti impoflo-
res et hdtreticos defertis?yidetejratres , videte ne ^An-
dahataru morepugnetis. Hahet oculos qui h<tc nofira
lemtjoahehit etpofientat iudiciu,etfortaJfis purgati-
ttt ah affcBih.prauis, quamforte nunc muln haheant.
yjtn vero corpus dm noflri Ieju chrifli vere humanu
ea de caufa zlienat a corpore humao coditionesfihifum
pferit,auia cofiet ipjiim a verho Atemo m vtero virqi-
nis mfcperahdi coiunfltone effe ajjumptu,ia ohm ortho
doxe, dofie et hremter expofitum efi a heat* memoriA
amphff.pijffimo eruditijfimod viro D. loach. Vadiano
Cos. Sangalien.cu m epifioia quam admc fcnpft,tum
mahjseius lihris cotra Caffare Schuenkfeldiu editis;
etfecpuentur m nofiris tjuoa eadem de re aliqua.

Quoniam enim in hac cauja aduerfaru noslri nos
grauifiime mjefiantur Cr tnptngunt nohis hiafjhe-
mio4,ahfurditates,Jlult& rationvs argutias cr mera lu
dihria , vtpote qut reiifia theoiogia fyncera adphilojo-
phiaimpura eonceffenmws, mdej^dofirinam nofiram
fulaanus, fed Cr ahhi Neslonanx lahis Jufinaone nos
premere videantur,paucis crperfficuis comemoraho,
quamjynccre m hac cmjajentiamm cr-doceamus , et

Z> 4

5<5 ^APOLOGETIC^A

quodnihilnout,nthdphdojophict , adeoa nthdin vm-

uerjum htcproferamm, quodnon dtdtcertmm exfcri-

pturis canomcis,£r fcrtpturte confinttentthm patrihm

(hattenm emm ipfirum tefltmontjs vtimur : ahoaui

eorum authoritate pnmi nos non Jufltncmm ) vetu-

ftis,cum ejuthmvti ey-cum orthodoxa & cathohca

^ etclefta confinttmm , cjuo ncmme a honts vtris orthodo

xt^r catholtct^non h&retict Nefiortant ue appelUndi

fumm.

De utiaaue in Chrifto natura impermixra^in
una incliuifa perlona.

ChriTlu* Credimm Cr doccmm Jcrtpturvs finftts infiruftt

Teru* Des gr tvtim ecclefm veteris conjenjione tnduBt chrtftum

uf&jo* domtnumnoftrum DeopatriconfuhflantialemeJJefi

cundum diuimtatcm,nohis autcm ccnfubftanttaleejfe

fecundu humamtatem,vt idemfit ctpermaneat verm

Cr naturalis Dei ey^ homtntsfiltm,Dem et homo ve-

rm.Tefttmonia difcrta,copiofi et trrcfragahdia dudum

, adduxtmm m lihris mftris,vnu et alicru nuc fufficere

nrhttramur,loa.dtctt,lnprinctpio erat verhu,et verhu

erat apud deu,et dcm erat verhu.Et vcrhu carofaftt*

tft,et hahttauit m nohis. ide loa.infua Canonica.Om-

nis fj>trilm,tncputt,Q confitetur lejum chrtftu in carne

ventffe,ex Deo eft:&cmnts fjtritm qui non confitetur

lefum chrtftum in carne ventjfe,ex deo non efi.Et tte-

rum, Nosjumm tn vero,tnfilio etus leju chrtfto:htc cft

verm dem cr vita *terna. Vaulm vero,Cum Je-

Jm chrtftm , tnqutt,e[fet in forma Det, non raptnam

trlttratm tft vt ejfet tqualts JDto , fid fimettpjum

ex-

B X P 0 S I T 1 0. ?7

txinaniuitformaferuifumptajnfimditudmehominH
conffitutm,etfioura repertm vt homo.^ddimm ifiis
diucrfa* dias naturas diuimtate ' ey^ humamtatem con
tu-ntlas ejfe £r vmtat m vna infeparabdi perfona :itx
tamen, vt adhuc in vmtateper/ona naturaruproprie-
tates extent autpermancat ilUfk , non toliantur aut di
Jlcreant, aut confundantur, ex diiabm vna duntaxat
confiituta natura.^yfgnofcimm emm vnum duntaxat
chriftum,vcrum Deum Cr hominem verum.

Comunclionzs autem velvmomshuimmodumfn Conwfln
purajimplicitcr exponit,cy duit: Dcm homofatlm e **%
efl.loannes emm dicit,Vcrbum carofaflum efi.^yttne
quisfujpiceturnos confitenverbum ciW.ierJumeJJem
carnem , cum orthodoxps huiujmodi expofitionem ad-
iungimm,Dem ajjumpfit hommem velnaturam hu-
manam,ma?iens inconuertibdn. Expofitionem autem
hanc didicmms ex \yfposlolo,dicente:Fdim Dei nuffia
angelos affumit, fedfemcn iStbrah* affumit. Dicimm
autem carnem verboynon vtalienam, fedvtpropnam
vnitam indnufibihter.non nefientes,quee ob hanc rem
fuermt inter veteres contentiones.

Quod autem proprietatesnaturarum impermixtOA Proprieta-

autinconfufasrctineat Dominmnofier ipfemet pha-mnaturae
r- n-j n v ri ; ru> inttyrat

rija-ts ojteait tejiimomo Dauidts ex Pjal.no, apud Mat- ^. $£#

th<eum in cap.iz.ljaiasquoa dixiV.Ecce virgo concipi- fermanere.

et,& pariet filiu,ey-vocabunt nomen eim Jmmanuel,

tdquodefi,nobifcum Dem. idem propheta: Puer,in-

quit, natm efl nobii, ey-filim datm efi nobif. Mtcheas

yuo^ dixif.Ex Bethlehe prodibtt mthi, qui dommator

D $

j8 ^CPOLOGETIC^C

fit m lfiaehey exitm eim a ficulo, a dtehm &ternitd-
tis.Sedey Paulm adRomanos: VocatmJum,inqmt,ad
ammciandum Euangehum defiiio Dei, qmfaltm cH
eiex femine Damdfecundum carnem, qmdefimtm
esifiltm Detper potentiam,<^c.

«* . r< . Itaveromvmtateperfon&indtmfm manet Domi-

ynaindim n A r/ ,J

Japerfona. nns norer> vt lpJe Deipum,cuim generationem nem»

enarrauerit,nafii dicatur exvirgtne. Nam, Quodex

te nafietur , ait ad virgmem angelm ,fihm Dei voca-

hitur.^€c mfifateamur ex vtrgtne Deifilium ejfe na-

tum, conjequetur illam nndum genmjfe hommem.

legimm ergo alihi , Domtnum glona> ejfe cmctfixum,

Et apoHolm : Sangui* , mqutt , filtj Dei emundat nos

ah ommpeccato. Demque extant hmm generis plu>

nma vhtque injacris tesltmonia. Ceterum ea lo -

C m '* quwdifigura appellatur ah altjs ccAAo ito cri Q alteratto

eatio idio= velmutatiofa ioanne Dama/ceno vocatur qcvtiJIq-

matum. ci5,mutuaiargttto velalternata attrihutio. Vulgo dt-

citur Commumcatio idiomatum, nempe cum alten nd

tur* eaproprtetas commumcatur , quaproprta csl al-

terim.Verhtgratta: Nemo afiendit in coelum , att Do-

mmm,nifiqm defiendtte ccelo , filim homtnts qm eft

inccelo. Certc non erat humana natura tunctncoelo,

cum loquereturtsia Domtnus , fid erat m terra : quta

vero affumpta esl caro m ficietatem vel vmonem dk-

utmtat't4,hutm proprtum,humamtati communtcatur.

<yCgnofiit hxc tpfi ettam CyriUm lihro de tncamatio-

ne vnigemti , captte z 6. ^/Cgnofcunt illam expofitto~

nem&alijwterpretes. ^/Cc copiofim ahhi ditlum esi

dt

E X P 0 S I T 1 0. S9

de htfie loquutiontbus.

Dtltgenter vero admo7iemus,ne quis propter vnio- Quid pro*

nem tndtuifim, inter natnrxs quoa no dtfimguat edt^priHmfuii

confundat. Pulchreenim Theodoretus Dialoo.libro $.fU£ cutliHe

, M . ; r ^ -> r natura trt-

Saendum est,tnqutt,quoa nominum conjujto no facit yuit*erroa

naturarum confufionem . Rurjus nemo exifitmet fi nam non di

dtjfociare aut dtjfuere vmtatem perfon*, acex vnam^lt-

Je facere duas , cum cmhbet natura> proprium tllud

Juum tribuit. ld tpfitm beatus yithanafiws fecuti et

totum negotium , de quo hucujque defferuimus) fi-

gntficanttfiime expofiut m fembolo fiio , &* dtxit:

Dominus nosier Iefiit Chnfius Deifilim, Deus £r

homo efi.Dem efi ex fubftantiapatris , anteficulage-

mtus:et homo exfubfiatia matris,mfeculo natm.Per-

fetlm Dem^perfeSim homo,ex anima rationali et hu-

rhana carnejubfisiens.^equalkpatrifecundum diui

mtatem,mtnor patrefecundum humanttatem. Qut It-

cet Demfit et homo,noduo tamefedvnm eft chnftm.

Vnm autcm non conuerfione dtuimtatis tn carnemfed

affiimptione humamtatis m Deum. Vnus omntno non

confufione fubftantiJsJed vnitate perfen*. NamJUut

antma rationalis csr caro vnus efi homo , ita Dem ey*

homo vnm efi chrifius. ^yfb hacfimilitudine non ab-

horrutt Thecdoretus,qut allatis plurtbm fenptur* ex-

emplis , hdtc iliusirat tertio Dialogo , &r att : Natura-

lem animdt ejr corporis vmonem nonfeluimm , fed

nec kproprqs corportbus antmts feparamus , jed e4

quafimt naturarum proprta, confideramm. Quan-

do ergo dicit feriptura : Extulermt autem Steph**

6o ^CPOLOGETIC^C

num viripu&feceruntplanttum maonumfuber ip-
fum, dices neammam cum corpore ejfe (cpultam? Non
opmor.Et quatido audteris Iacob patnarcham dicente:
Scpelite me cum patnbm meis , mteliwis idde corpore,
non a?uma ejfe diclum.Et moxiKos retle diftmpuimm
Cr dicimm ammds ejfe immortales,fila autem corpo-
rapatnarcharum fepulta ejfe mfielunca duphci. lta
nos quofy dicere confiieuimm:In hoc velillo loco hicfi-
pultus etk&nondicimm , Corpus huius velillim,fid
hic velilie.Quicuna autemfin* mentis esl,fcit nos lo-
qui decorpore.lt a cum Euaneelifl* toties memimjfent
corporis Chns~lifipulti, tandemperfina, nomen pofue-
runt, cr ' dixeruntilefumpofiium cjfemmonumento.
EJ relicjua. Beatm quo^ vigilim martyr ddwenter in
his exphcandis laborans libro contra h<zrejes i.mamfe-
$\\ifiimh oHenditpropnetates naturarum d.islinBat, v x
moneperfin& non difcmdere,vt ideo conjecjuatur dua*
Christtejfe perfinai,quod du<£ inipjo extant difimfU
ncn confufk naturz.Metucndum est,mcjuit, neifti qut
inaniQimo metu vtriufy natur* proprietatem tccirco
nolunt accipere , ne videantur duos chriHos mducere,
fimiliter nobis ey de Trimtate quji$~licnem aliquamo-
ueant,vt quiafunt quoedam propna patris,qu<& nec ad
jdium nec adjftintumfinclu pertineant , cy-Junt qu*
dampropria filij, qu* nec ad patrem,nec adfjintufin
Humpertineanf.crfunt qu&damftiritmfianEli, qua\
nec adpatrem necfiliu pertmere monftrantur, tres afi
muicemfiparatos , cnmmentur cathohcos colere deos.
Et poft commonftrataperfinarum in trmitate propria:

E X V O S 1 T I O. 6t

si ergo , inquit, h* tres perfen<e habentes finguUjuas
propnetates,quibmfignificand* dfiinguantur, noqui
bm [eparentur,vnm eli Dem,quomodo filtmfilua v-
tnuja natur<apropnetate,non vnm efi chnlim? ^Cd
ucit, Nam & m homme picraa muemcs itaproprieta-
te quadamfequeflratim difim&a, vtfi o~> ibi calum-
mari volueru,de vno homme multosfacia*. Etpofi lon
gam cr emdentem horum dcclaratione,ne dofinnam
Juamfuicire videretur parabolpsfubiungtt gr Att:Se-
duflorum tementas , quxpro numero naturarum di-
uerptatemmgentperfonarum, apofiolica efiauthon-
tate feangenda <Crpenitm conterenda.Etreltqua,qu£
ibi fufim commemorantur exfenpturis.

Nonpojfum hic difiimulare,cum hdc res mirificam ,^'"1
lucem huic caufit mferat,Nefionu harcticum confefe c/)eSm
Jum ejfe duat qmdem naturas, fed totidem ettam affe-
rmffeperfinM.Docebat emm verbum , quodgrjupe-
rim monuimm,carni non vmtum effc m eandemperfe
namfedinhabitaffe duntaxat . Vnde gr beatam vir-
gmem deiparam velDei matrem appellari vetabat. ll-
lamcarbonanam, quoddici filet,vitare volens Euty-
ches,incidit in calcariam. Nam conffituebat in chrtflo
vnam duntaxat iiaturam , eamj^ ex diuina gr huma,
na compofeta ,id efi,confufim.Jk cuim deltrto nomul
tum abfuerunt,quipoflea appellatiJunt,Monotheht£.

Nefiorium grauiter oppugnauit Cyrillm ^ilexan- tyrtK"* »p
dnnm epifeopm,congregata etiam ^lexandna pro~^f™*
mncialiJynodo,vnde gr tertiam ad Nefioriumfinp-
fit epifiokmjCmmnltHm ceUbuU ilU dmdccim upi

6t ^CPOLOGETIC^C

ta vna cum ^AnathematJmis adiunxit. Porro hdtc
nmltis usdgrauibm vtris,imprtmis lcanni^Anttoche-
no,deinde multis altjs , potifiimum eimprouincU epi-
Jcopu,in quibm erant jAchatim Beroehfis annos natm
ii o. Fauim Emyfenm, ibat Edeffcnm, & Japiens ille
(vtt a Nicephoro cr alijs appeiiatur) Theodoretm Cy-
renji epijcopmjiifftittonempt ebuerunt , quafi ^Apol-
imaris errorem, aui dmimtatem cum humanitate con
fundebat,renouare et confirmare videretur. Inde Theo
doretm( quipoHea vt orthodoxm in Synodo chalcedo
nenfis coliaudatm efi ) tubente archiepjcopo Juo Ioan-
ne,m capita illa Cyrillt Jcripfit : qu<e & mox ceuaf-
fima ACpoilmaris dogmattbm , ab Orientalibm maxi-
me epi/copis damnatajunt , approbanttbusque Impe-
ratoribm Thedufo gr Faientimano author eorum
Jedcepijcopah amotm efi. Htcvero fafia declara-
Uone c?" apoiogetico edito ad Orientalium obieElio-
nes , vulgataque ^Anttthefi aduerfitt Thcodoreti re-
prehenfones, ofiendtt non Atpoilinans fe dogmare-
parare,fid Nefiortj eorumque dogma refciiere, qui
communem pro nobis homtnem Jubtjffe mortem affe-
uerabant.ldeoque in duodectmo anathemattjmo , non
vtiiliexiftimabant , cumdtceret, verbum Deicarne
pajfum, natur& proprietatem, Jed perjona vnitatem
Quando fyeftajfe. Sic enim hanc loquutionem exphcat m ACn-
Denspa/= titheji, o* ait : Quando carne dtciturpati , non tpfe in
•*lii' proprta natura inteiiigitur pati , tpfim entmfattum

efi vnttumfibi corpm. Et mox:ACimd efi,tnquit,di-
ctrepm m came, cr almdfimpitciter dict fait dmi-

ruUtk

E X P 0 S 1 T l ' 0. 6}

nitatis naturam. guia emmulem Demjimulefiac
homoyimpaftibdts quidem^quantum addiuimtatis at-
Unet naturam: pafiibduvero ftcundum humamta-
tem.Quidhic abjurdtjt dtcaturpati in eo,quodpatipo
tefi:qui manfit impaftibdis meo quod pati non potefh
Hac declarationefafia, crapologia Jmperatoribm ex-
htbita, non modo reconcdiatm esi Cyrilim Orientali-
bm Cr ommbm ptjs , fed ejr epifeopatui fuo reffitu-
tm. idem Qrilim m Ephefina Synodo cap . 15. ftgnip-
canufttme loquens: Sic illum diamm^ait, cy-pajfum
ejfe ey- reJurrexiJje,non quia Dem vcrbum infua na-
turafit pajfm , autplaga-s aut clauomm transfixiones,
aut alia vulneraJuJceperif.Dem emm incorporalisex-
trapafeionem efifedquia corpm illud,quodipfimpro-
prium fatlum efi , hoc Jujiinuit , ideo hxc ommapro
nobts effe dicitur paffm. lncrat emm m eo corpore,
quod patiebatur Dem , qut pati nonpoterat. Stmili
modo ey mortem ipfim inteiltgimm. lmmortale e-
nim cy mcorruptibde efi naturahter gr vita £r vi
uificans Dem verbum :fedquia corpm ipfim propri-
um.gr atia Dei(tuxta Fauhvocem)pro ommbmmor
temguiiamtyiccirco tpfe dtcitur mortepro ncbispajjm:
non quodipftmortem ejfet expertm, quantum adipfi-
H6 naturampertinct ( infamacnim efthoc velfentt-
re vel dicere)Sed quod, vt dixtmm , vera caro ipji- -. .-
ws mortemgufiauit. Tantum Cyrilim. terloquZ

Et quidem mhd ahud requirebat Theodoretm,
nifi vt ad hunc modum figmficanter ey dducide
fancli vm ? quodftnttebant?exfhcarent. N<tm mjint

can

^4 ^POLOGETIC^C

operis Dialog.ific fcnptum rehqmt: Qui Deum verbH
carne paffum affirmant,rogentur qmdfentiant. Etfidi
cere qmdcm aufi fuennt , quodcorpore afflicio diuinx
natura dolorem/ubijt , difiant diumam naturam am-
» ma vfiim non implejfe. Etemm Deus verbum animam

cum corpore fufieperat.Sm autem hoc diclum, vt impi
um Cr blajphemum auerfentur , dicunt autem carne
qmdem natura effepaffam. Deum autem verbumpafi
(ionem vtpotepropri* camis, fibi accommodaffe,ne per
plexas verborum tendiculas tenebrasq offundant ,fid
peruerfi ' diciifintentlam apertepronuncient. Hmce-
nim interpretatiom eos fuffiaaantes habebunt, qmja-
cramfiripturam fequi volunt. H&c dle.

Porro Eutychen &* Diofcomm vna cum rehqux

' *& a Eutychianommfihola coftanter oppuqnarunt FlauiA

C7* damna nM* Conffantmopoleos & Leo %oman* ecclefi*, epifio-

tns. pi. Extant EpifioU hac de re/cripu nonpauc* inter

Leonx epifiolatyvt 3.4.C?" S>item infimis illa ad PaU-

fiinos,qu£ ordine numeratur 41. itememorabdes du&

adLeonem Imperat.Coatla efitandem, Martiano im-

perante,contra Eutychianos oecnmemca ilia chalcedo-

nen/is SynodusVatrum 6$6.qm in hancfintentiam con

corditcr defimcmnt, Patrum vettwijs i?ififientes,vnti

ata eundemprofitemur effifihum D-jmmum nofimm

lefum chriflu, er vna voce omnes depredicamut per-

feBum eundem m diumitate, er perfeflum eundem

tn humamtate,Deum verum c?" hommem verum e-

undem,ex rationah anima c^r corpore:confubslantia-

iemp<ttri,famdwn dimmtate: co/ubflatialem autem .

nobis

E X V O S I T I O. €f

ndhisficundum humamtatem,per omnU nohis a\qua-
lem,abfi*peccato.y£nteficula qutdem ex patreficun*
dum diutmtatem,tn extremis autem dtehm eundepr»
fter nos etpropter noflrafalutem , ex Maria virgtne et
Deigcmtrtce, Jecundum humamtate "genttum,vnu et
tundem lejum chritfumfiltum & Domtnu vntgeni-
tum,tn duahm naturis,inconfufi,tmmutahtltier, tndi
utfi,infegregabiliter cognitum ata depradtcatu,haud-
quaquam naturarum diffcrcntiam vnione tollentefid
proprietatem potim vtrtufque naturtc confiruante,
au& tnperfonam vnam cyfubfiffenttam vnam con-
currtt : non veluti in duat perfinas differtitum aut ^

diuifum , fed vnum Cr eundemfihum vnigenttum
Deum verhum,Dominum nofirum Iefum Chrtflumt ^

quemadmodum anttquitm prophet*, ey~ ip/edefetpfi
nosdocmt chriflm, £r fymbolum patrum nohis tra-
dtdit . His tgttur cum cura gr dtltgentia omnt a no-
bts conftitutis , fanttaey vniuerfalis Synodm decre-
wt , vt nemim liceat aliter fentire , aut fidem aliam
proferre, vel confcrthere , velcomponere, velahosdo-

€Cre' / * • Dtfmth

Pulchre his confintiunt ecclefiafiica definitiones, eccle/iaili*

au& m hunc modum hahent: Nonpater carnem affum ca*

pfitneque jftritmfan&m 7 fidfiltm tantum , vt qtti

erat indiutnttate Dei patris filtm , ipfifieret in ho-

tnme hommis matris filtm : nefilq nomen ad alte-

rum tranfiret, qm non effet aterna natiuitate fili-

to. Dei ergo filtm faflm efi hominisfiltm , natmfi-

cundum vmtatcm natttrx, tx pc9 Dtifitm, &*

M

66 sAVOLOGtTlC^

Jecundum veritatem natur<e, exhominehomim Jilt-

m:vt veritas genttt,non adopttone,non appellatione,fed

tnvtra^ nattuttatefilu nomennafcendo haberet , cr

ejfet verm Dem cr verm homo vnmflim. Non enim

duos chrtHos,neque duosfltosfatemurJedDeum &*

hommem vnumjilium : quempropterea vnigenitum

dtcimm , manentem in duabmfubflanttjs, /icut ei na-

tur&verttas contulit ; non confufis naturis neque im-

mixtiiyfcut Timothiam voluntjedjocictate vmtis.De

& ergo hominem ajfumpjit , homo in Deum tranjiutt:

non natur* verjibilitate , jicut ^€pollinarisid dtcunt,

Jed Dei diqnatione , vt nec Dem mutaretur tn huma-

namJubflanttam,aJJumendo homtnem, nec homo m di

umamqJ.orificatm m Deum. Quta mutatio vel verfi-

btlitas natura cr dtmmutionem O* ^boltttonemfub-

JlantUfacit.

Paria hisjcnbit per omnia Tertuliianm Jub jinem

libn contra Praxeam editi.

Chrifti Domini corpus diuinitati coniun
-••• £hioinonubiq;eGe3fedinloco.

E& enim hxc definitio de vtraque chrtjti naturx
con/inuen m vna mdtuijaperfnafimper ad hunc modum, quem
uum, expojuimmjradtta m chrifii EcclefiafafanBis omni-
bm,etiam ante Synodu chalcedonenfim : etpoHipfam
conttnueJanElttfimisgrdottifiimis qutbmtL dtfirte ex
primenttbmJanBu Domini corpm dtutnitatiadunitu,
propter veritatehuman* natura ,non vbi% effe ,fidin
ioco.^Adduxerunt quide 'aduerjaru nofln longo catalo
go claroru noftr* ttMts mmiHroruEccleftx tefftmoma

qnibm

■MXPOSITIO 6)

sutbm afiruere volunt corpm chrtfit ajjhmptu a diui
nitate , etfiblatu in ccelos addextera patris,ejfe vbt^.
Eao vero vt tlios,quoru ttjrtmoia adduxerut , veneror
propter eximia tpfis a Domino cocejfa dona , etpropter
benejicia ccclcfidiprjtfiita,itafitfiio, ipfis qut vtuut ad
huc,profua modefita,no agre laturosfivtdeat mchac
in caufi maUefiqm difertafirtptur^ diutn* tefitmoniA
ct confenfum tottm ecclcfi* catbohca* , cutmfintentiA
doclores altquot mfianes fignificantifime exprejferut,
tefitjicantes chnfit corpm non ejfe vbtque ?fidpro ve-
rttatefiu tn loco.

Nonpiget me hic mprimis recitare , & repetendo
inculcare omnibm hommtbm, nedum aduerfirtjs no-
flrts, beati ^&tgufiintfintentta, vtpote illufheadmo
dum et mtntme anciptte. Nolt dubttarefmauit adVar
dan.epip.tf- tbinunc ejjfe homtne chrifium lefum, vn
de venturm efi,memortterque recole&fideltter tenc
chrtfiianam confefitonem (en appellat chrifitanam,
non harettcam confefitonem ) quontam refirrexttA
mortuis , afcendtttncoelum , fidet ad dexteram pa-
tris: nec dliunde , qukm inde venturm efi tudicare
vtuos cy mortuos. Etfic venturm efi tlla angeltcA
voce teflante, quemadmodum ire vifim efi m ccelum,
idefi,in eadem camisforma atquejubfiantia : cuipro
feflo tmmortalttatem dedtt , naturam nonabfiultt*
Secundum hanc formam non eflputandm vbi^ dtjjfh
Jm.Cauendumefiemm ( obferuate mtht hoc Cauen- CbnTti
dum efi) ne tta dtuimtatem ajiruamm hominis,vt vcPfJf ^* ym
ntatcm wrptorn AufermHt.tfw cH auteconJequcsfvt '***• _ t

M *

<n

<& [yfPOLOGETJC^

auodm Deo efi,tta/it vbifovt Dens. Nam cr de no-
iis veraci/?imajcriptura dtctt,quodin illo viuimus mo
uemur cr Jumus:ncc tamenjicut illc , vbtquejumus:
[edaltter homo tiie m Deo:quontam altter cr Deut iU
le tn homine,proprio quodam o^Jingulan modo. Vna
entmperjona Deus cr homo efi, &' vtruna efi vnus
chrtHtis lejus : vbtaper td quod Deus efi,m ccslo aute
peridquodhomo.
Ve teflimo Mtjere hicje to rquent Cr lutlantur aduerjartj , vt
nio is4u* \junc locum nobis ex manibus extorJiJfe.vtdeantur:Jed
&fs ' f ~ frufira.Clarttas enim etws omnes Jutelas cr artes tllo-
rum djjitpat. ^Atunt illum non ejfe abytuquft.de casna
Dommtjcriptum, Cr tdeo mhdfacere adnofirumpro
pojitum. JCtJcriptu ejfe negare nonpojfunt de vero cor
pore chrifti cr ctus tngento. ^Cn vero tftialiudquam
verum et naturale Domtnt corpws contendunt exhtbe
rt m cxnatSi ergo veruDommt corpm exhtbetur in cos
na,vt ipjije expltcant et dicunt corporahter.at vert cor
porisnaturanon fert,vt per omnta dtjfufum Jit vbta,
Jedmaneat potius locale : rurJUs autem per innumera
loca celebretur dommi cnnuiuiumjacrum,dicant nobts
ebjecro, quomodo ad propojitum noftrum nthtlfaciat
htcyCuguftint locns,aut quomodo verum cr naturale
Dommi corpus corporaltter exhtbeatur crjumatur k
ccenanttbtt6?Non habet aduerJartj,quo Je htc expltcet,
ntficocejfo noftro tllo fytritualt etjacrametalt modo,cor
poraltd illofuo modo negletto atapra>tcrito.Intertm ap
plauauntjibi Crjubinde repetuntjibiprobe conuenire
cum tsfuguftmo, &* hmc vicj/&m conjentire cum ip-

fik

E X P O S I T 1 Q. €}

Jis. Sctltcet. videntjane qutpurgatioribm vtuntur oct*

lis, ^uguslinu mtfire ab tllis vexart et per crines trd-

hi>nec tamen in confinjum compclltpojfe. llludvero m

hdc tratlattone mmime dtfiimulandum vidcturtquod

illuflribm & mtntme dmbtguis locis ^4ugufltm , te-

fitmontd etm dlta opponunt, cr ed qutdem petttdex

Sermontbm de Tempore ey Janttis,ey ddfiatres in he

remo : cum mtertm tgnorare nonpoj?mt,qu<e Jit dc hit

erudttorum cenjura. Candorem ergo hic requtro.

Clarifitmm etufdem authorts locm efl m eadem epi

fiola : chrtslum , tnqutt, Dominum noflrum vmgeni-

tum Deijihum , <equalempatn , eundcmque homtnis

Jihum, quo mator efl patert ey vbique totumprttjen-

tem ejfe non dubites tanquam Deum,et tn eodem tem~

plo Deteffe tanaudminhabitantem Deum , grinloco . ...
1 r r 2 • i rn Chrtjlicor

* dltquo ccelipropter ven corports modum. Quo dtcto ne- pm ±n i0(0%

(cto Jiqutdmflituto nofiro altudpofiit veljingi accom

modatim.

idemfiue ahm quifjia virptjfitmm etdocljsi. con
tra Fehcianum yfrianum cap.io. Non ego in chriflo,
inquttfjufceptam carnemperpetuttate dtuin<egenerd-
ttonis extendo , nec vntuerfim dettatem corporei ortus
ttate cocludo.Quia tdem m diutnitate author efi reru,
quitn carne redemptor efl hominumjtdem impafitbtlis
mfi,quipajfm in corpore. Et reltqua.

Efl ahm etufdem authoris locm vnm Cr alter in <o.
Tracl: . tn Ioan. Quos vtcunque dnhelent O* fitagant,
nullofuco , jicut neillos qutdem adduBos exeptft. dd
Ddtddn.obducent, quo minm niteant et clarijitmps dt

£ i

76 yATOLOGETICjS

fi radtos veritansprofundant.lbt,Secundumproefinh~
am matefiatM,inquit, fcmper habemw chriflu,ficun
dum prafintia camis retle dittum efl dtJcipuiis,Me au
tem nojemper habebttii. Habutt entm tllu ecclefiaficu\
dumprajentiampaucis dtebta: modofidetenet, oculis
von vidct. Et idem iterum in eodem TraB. paulo ante
tlloquens lud<*um,duentem:Qucm tenebe?abjentem?
quomodo in cmlum manum mittam,vt tbi fedentem te
neam? %efj>ondet,Ftdem mttte et tenuifii. Parentes tui
tenuerunt carne,tutenecorde. Quontam chrtftusab-
Jcns etiampr<tfins efi. Ntfiprajens effetfa nobis tcne-
n non pojfetjed quomam verum efi,quodatt:Ecce eg»
vobifiumfim vfii ad conJummattonemficuh,et abtjt,
et hic cfi,et redtjt,et nos non de/eruit. Corpws entmjut*
intultt coclo,maieftatcm non abfiultt mundo,

idem Tra&.m loan.i07.%efiat,aittvtjecundum td9
quodipfi ettam tn mundoprtm erat,tn mundofi dtxe-
rtt iam ncn ejfe, profcflh prafintta corporalt , mun-
dofiihcet abjentiam Juamtam citofuturam, tllorum
autem tardim,per hoc ofiendens, quodje iam non htc
ejfe , tlios autem htc effe dixit, cum e^r tpfi htc Cr tilt
ddhucejjent. Etmox: Etadiectt, Eteqo adtevemo,
fic exponens quodammodo cur dtxertt , lam nonfim
in mundo.Clmendat erco eos patrt,quos eorporahprt-
fentia rehtiurws efi. .

^Ab ^Anguflini expofittone nthil dtfitdet beattos Fa
ter Q rillw. Nam hb.in loan.6.cap.i<\. EtfiDomtntu
eorporis/utpraJentiamyinrjutt,hincJubduxerit9mate-
fiate tawen dimmtattsjcmfcr adeft.

idem

E X P 0 S 1 T I 0. 7»

idcm lihro 9. cap. U, Paruo tempore,ait,vna cum
dijcipulis forefe chriftus ait , non quta pemtus ah eis
recejfurus erat , nohtfcum enim efi femper vfy ad
conjummationem fecult ,Jedquta non erdtftcut prius
cumeisconuifturus. Propeentmtdmtempuserdt, vt
etiam m ccelos ad patrem ahiret. Credere autem 0*
portet fidcles , quamuis a nohis corporeahfit, virtu-
te tamenfua omma Cr nosguhernari, adcfsequefem-
per tpfum omnihus,qut eum ddiount. Propterea dicc-
hat : tSCmendicovohiSfvhicunqueJimt duoveltres
conqregatt in nomine meo , thtfum tn medto eorum»
Nam auemadmodum , quando vthomotnterracon-
uerfahatur,tunc etiam ccelostmplehat ty angelorum
confortia non relmquehat,eodem nunc modo cumfit in
coelts cum carne , tcrram tamen replet , &* cum cis cfi
aut ipfum dthgunt.

idem lih.ii.cap.zi. Putahant, tnquit,dtfcipuh dhjett
ttam chrtfli, vt homtnis dtco , Deus enim vhique cftp
multarum eis mcommodorum caujam futuram, cum
non adcjjet qui ah omnthus eospoftt malis eruere, Sed
oportehat(dtcaentm hherejjiluminaria orhispojteafx
Btfunt,nofolum tn carnem chnft,verum ettatn dei-
tatem rejj>icere:qu4 quamuis oculis non cernatur, dd-
eft tamenjemper fumma cumpoteflate.Nec quicquam
eft,quodprohtherepoJ?tt,quin omnta repleat, £r quod
veltt peragat. Non enim loco aut dimenfionthm cir-
cumjcrtptthilis natura diuina esl. Quare cum De-
us ey- homo Chrtfius vercfit , oportuit cos inullexip-
Je ineffahth Dcitatis poteslate vna cum eisfemper

£ 4

71 ^POLOGETIC^f

futurum,ettam fi carne abejjet,- lccirco enimipjequott
tnjupenoribus dicebat:PdterJanc7eJerua eos in nomt-
ne tuo, quos dedisli mthr.apertefignificans deitatis ra-
tione,non carnis prafintia,eos pojjejeruan: quippeipja
etiam caro non aJeJanBafmtJed comunBionc verbi
dd verbi virtutem quodam modo reformata , Jalutis
Atquejanttificationis participantibm cauja cfl.Non er
go carm, vt caro efl, opcrationis dium& virtutemjed
naturdt verbiattribuimuf.Et cap. zi. vbtque tam dei-
tatis dignitatem , quam conuenientem homini menju-
ramperfon&fii*, attnbuit. Non emm abiecit neque ne-
gat, quodk nobis ajfumpfit. Item, Dijcipulis intelliqen-
dum relmquitnon mmus fi ab/entem , quam prajen-
tem eisjalutem allaturum,et qua ratione, cum adejfet
vt homo,ea etiam abfintemjeruare pojfe, crc.

jheodoretus Cjrenfis epifiopm vir dottilf.crpij&-
tntfs tres firipfit Dialogos de Incarnationss Domini-
C£ Sacramento,quoru alteru mfiripfit Inconfujum , vt
pote in quo euidentifiimecy luculetifiime demonjfrat,
humanam naturam hcet ajfumptam a verbo , mte~
gram tamen muiolatamd^ mancre, etiam in cozlosfub-
latam CT colloca tamad dexteram patris. Cum enim
inter alta Eranis~tes,tdeft emendicator(hunc emm in-
dncit loquentem CT vndiquaa colligentem,corraden-
dem aut conquirentem aroumentapro conuertibdita-
te & confufione naturarum, ey~c.)obtjcere : Poflqua
in ccelu ajfumptns efi dominnt, noexiflimo te dicluru,
eum nonfuiffe couerfum in natura diuinitaw.inducit
TheocLorthodoxu rcjbondenteet duente:E?o quiderio

iixcrm

E X P O S I T I O. 7l

itxerim , humanis ratiombm perfiafm , neejum adeo
audax cr temerartm,vt dtcam altqutd, quodficra.
Jcripturafilentto prdtertjt. Sed tamen audim diuum
Paulum clamantem, Statutt Dem diem in quo tudt-
caturm esl terrarum orbcm,in iufittia,per virum,que
prafimjt yfidem pr&bens ommbm , Jtifittans e mortuk
Jetpfum. Dtdtct ettam afianclis anqelis , quod vemet eo
modo quo viderunt tpjum difitpuh euntem m ccelum.
Vtderunt autem naturam ctrcumjcriptam , . non eam
au& circumfcribt nonpoteH. ^udtui autem ipfim eti
am domtnu dtcentem, Vtdebitisfihu hominis ventente
in nubibus cceh. Scio vero ejfie circumfiriptum quod.vi
detur ab hominibm.Videnenimno poteff natura quai
nonpotefi circumjcrtbi. Dominum qnoa dtcentem ai*
dtut, Vtdebitisfihum homtnufedentem k dextris vtr-
tutis, cr vementem m nubibus cceh.Porro autem ct*
Jedere in throno qlort£,et jiatuere qutdem agnos k dex
tris,hcedos vcro a /tntfiris,id quod ctrcumfiriptum efip
Jigmficat. Etrehqua. Non caufabuntur aduerfartf no*
firt h&c eJJephilofiophica,qu4 vtdet perfytcuit locisfirt*
ptura communtta. Debelient ttaq^ hunc Theodoretum
vna cu alqs SanHis quos eis oppoJutmHS,deinde conner
tantrurjm armafia contra nos.

Dydtmm quoq^ ^/flexandrinm firiptor vetmo*
confejfior chrtflt confiantifomm, mprecioy quodmim
tamevtdertpoterat,apud lultanum Imperat. habttus,
cutm hbros de Spintujantto verttt e Gr*c*inLatink\
beatm Hteronymm, circumfirtbi ajferit palam creatf
t44 : Non ?iegabuttopm9r,*du<rJirtj carnem chrifli bt

B $

% [y€POLOGETJC^C

nediftam ejfe creaturam. Vnde non video quomo-
^ do negarcpoRmt ipfim ejfe circumfiriptam. Verba Dl
djmtfiquis requirat,h<tc fint.lpfi Jfiritm fantlmfi
vnm de creatuns ejfetffiltem ctrcumjcriptam haberet
Jubfiantia,Jicut vnmerfi qutfattafunt. Naetfinocir
cumjcribantnr loco ey-Jimbm muifibdcs crcatura>yta-
tnenpropnetateJubfiantUfiniuntur. Spmtm autfixn*
tlus cum mpluribmfit , non habctjubfiantiacircufiri
ptam. Et moxpofiadducla dni verba, ^tccipietu vir-
tutejuperuemetisfitritmfantti in vosy et erttis mihi te
Jles vpL adfines terra.Si ergo hi in extremisfinibm ter
rd , ob teflimoniu dm confiitutiydifiabant mterfi lon-
gifitmis Jfactjs y aderat autem eis mhabitator fiiritm
JanclmymcircumfiriptamhabesJubfiantiamydemon-
flratur angeltca virtm ab hocprorjm altena. ^ihge-
Im quippe qui aderat ( verbi gratta JyCpofiolo m ^A-
fiaorantt, nonpoteratjimuleodem tempore adejfea-
lijs , ctterispartibm mundi confiitutis. Et reliqua.

St vero negat aduerfiru nofiri corpm chrifii circu
firipnbde et locabde effe ypanratione euacuabut alte-
ram naturam m chnfioy humanavti^ qude velutt ab
firptaper diumitatem £r iam tota cjfe deificata , hoc
cfim naturam diutmtatis conuer/a,videnpoterat.

Beatm Vigdim martyr ct cpi/copm Tride.conttA om
nis generis h<erefes,preaf?ue autem contraNcfiorq et
Eutychis hdrcfim doflos pios,£r tucutentifomos firi-
pfit libros , pro orthodoXA c^CAthoiica £de:istibro 4.
tnter alta dityutans contra Eutychianos. Si verbi et car
nis vna natura cfi, inquit, quomodo cum vcrbu vbia^

E X P 0 S I T 1 0. Jl

fitynon vbia inuematur ey caro? Naa qudndo in ter-
rafuttynon erat vtia in ccslo:£r nunc quta in cxlo esl,
ncn efl vtia in terra.et m tantu noeftyvtftcudu ipfam
Chriftujpeffemus venturu de ccelo, quemfectmdu ver
bu nobifcum ejfe credimus tn terra. Igtturjecundu vos
( obferuent h<ec aduerfaru noftrt ) aut verbu cu carne

Jua loco contineturyaut caro cum verbo vbta eft.Qua-
do vna natura contrarium qutdey^ dtuerfum non ra-
cipit injeipja. Diuerjum eft autem gr longe dtfiimtle,
circufcrtbi loco et vbia ejfe. Et quiaverbu vbta eft, ca
ro autem eius vbianon eft , apparetvnum eundemi
chnftum vtnusa ejfe natura , ey ejfe qutdem vbtfo

Jecundu natura diuimtat'tsJu4yty~loco conttnertfecun
dum naturam humanitatisfud-.creatum ejfe , ey ini-
ttu non habere:mortiJubtacereyet mort nonpojfcquod
vnu illi eft ex natura, verbtyqua Deus eftyalteru ex na
tura carnisyqua idem Deus homo eft. Igitur vnus Dei

filius tdemd hominisfaEtusfilitts, habet inttium ex nd
tura earnisju<ey cy non habet imtium ex natura dtui-
mtatisju^creatus eftper naturam carnisju*yty~ non
eft creatus per naturam dtumitatis fua: circumfcribi-
turlocoper naturam carnisjua : (y loco noncapttur

per naturam diumtwis Ju* : mmor eft etiam an-
qelisper naturam earnisju* , ty> aqudlis eftpatri [c+
cundum naturam diumitatisjuaycr mortum eft na-
tura carnisjuct&non eflmortuus naturd dminitdtis

Ju<e. H<zc eftfides ty confefiio catholtca,quam ^€ptf-

fiolt tradiderunt , martyres roborauerunt , tyfide-
les nunc vfy cuftodtmt.Htc Vtglm mtrtjr* yA**

j6 ^TOLOGETIC^

dtnnt rurjm aduerfar/j noffri,fidem expo/itam, gre*
qutdem nonabjurdam , non phyficam aut phtlofiphi-
camfidvcre orthodoxam catholicam chrifttanam,ac
ilUm tpfim,quam nos hodte tenemm confianter et tra
dtmm-ecclejtjs concordtter. plura hmmgeneris alta,et
ipfi non dubtafid certifitma gr apertifima ex tllo au
thore pojfemforferrefid rcmitto cupidum leftorem ad
ipjum authorem.

Bcatm Fulgenttm ^Aphrtcanarum eccles.epifcopm
elegantes grptos fcripfit hbros de myflerto incarnatit
nis dommtca adregem Trafimundum,ac m i. Itbro ex
pltcans tlluddomtni , Nemo afcendttm ccelum,niji qui
defiendtt de ccelo, filtm hominis qui efi tn coelo, dtctt,
Non hoc dtxit Dommm,quta humana chnfitjubfian
tiafuertt vbta dtffufi,fid quontam vnm tdemdfilius
Det ata hommisfiitm, verm Dem ex Patre,ficut ve-
rm homo ex homme dtcet fecundum veram humani-
tatemfuamjocaltter tuc effet m terraficundum dtui-
mtatem tamcn,qu<e loco nullatenm contmetur,ccelum
totm tmpleret ejr terram,Et reliqua.

idem eodem Itbro. Vnm tdemd homo localis ex ht-
mme,qut efi Dem immenfm expatre, vnm idemd fi
eundumhumanamjubfianttam abfins coelo,cum ejfet
m terra , ey derelmquens terram , cum afiendtjfet m
ccelum: ficundum diumam vero ey immenfamfub-
fianttam nec ccelum dtmittens, cum de coelo defiendit,
nec terram defirens,cum in coelum aficndtt.Quodtpfi-
Hi Domimpotefi certtfiimo coonofiijermone, qut vt U
cdem oHenderet humtmutemjuam , dtxtt dtfiipulii

fuis$

E X T O S 1 T 1 O. rf

JuU, ^fcendo adpatrem meum crpatrem veftrum,
Deum meum <y* Deum veftrum.Dc LaTaro quoque
cum dixijfet , LaTarus mortuus esl, adiunxit dicens,
Gaudeoproptervos, vtcredatis, quomamnoncrami-
ht.lmmenfitatem verofea, diuimtatU cftendens difii-
fults dicit, Ecce ego vobifeumjum omnibus diebns vfe
que adconjumationemficuh. Quomodo afeenditmcce
lum,nifiquia localis Cr verus esl lfbmo?<Aut quomo
do adefifidelibusfuis , nifiquia idem immenjus ctvc-
ruseflDeus.

idem lib.j.ldem ata infeperabtlis Chrifiusfecun-
dumfiUm carnem defipulchrojurrexit , idem atque
infiperabdis chrislusfecundum totum hominem, quc
accefit,terram localiter deferens , ad ccelum afeendit,
Crin dextris Deifedetfecundemeundemtotumho-
mmem venturus ad mdicandum viuos ey* mortuos,
coronaturusjideles £rpios. ffuiusgeneris mnumerd
pojfem ex islo beato Patre aferibere,fidrurjus lcBoret
Jedulosad letltonem librorum illorum remitto.

Pojfemprxterea mnumera huius generispro nobis
afferre ex qumta Synodo ConUantinopolitana, item ex
isiftione 4. 8.10.11.18. ey altjs Synodt Coftantinopolita-
n<tfexufedtyex Toletanis cr Spalen.z.Synodis.ve-
rum dixi me non moleftumfore auditonbus,qm ex ut
qu<e hatlenus adduclafunt a me,perjj;icue vtdet chri
ftt corpusnon ejfe vbia,fedin loco, ey nos dum hoc af-
firmamus, ne^Neftorianosfaftos ne^confenjumca-
thohcAJidei conuellere , nea nouis noflris opmiombus
tx cafttibm noftrk &* cx MnUnttjhdofyhtA *U*t*

7* ^€POLOGETlC^e

CT confeflts turhare,fid vetemm infifiere veftwusfi-
oiemj^ catholtcam o~confinjumfidei orthodoxum re~
Itgtofifttme cufiodire,neque vellatumpilum a receptis
dogmatthus orthodtxis ey catholtcis variare aut tan-
ttllum recedere.

Chhfti Domini corpusexmortuisexci-
tatumhumani corponsueri-
• tatem retinere.

Sufficerent tfta qutdcmexercttatiorihus , nifi per
contentionem fimpitctorihus proponeretur , clarificatio
nenon tolltquidem verttate corporis glorio/i,tta tame
attenuart £r redtgifere mfimtu, vt addptanpofiit ei
pr*fintt<e quamfingunt in Coena, quafiadfit corporali
ter Chrtfius vcrofuo corporejed tamenglortofi crmo
do meffahtli. Et quanqua paucis opponerepoteramus
dnm dtxtjfi, Hoc efi corpm meu,quodpro vohis datur:
corpus autemglortojum impafiihtle z^i>nmortale ejfi,
4ta adeo ipfis iterum recedere a verhis tllisfuis dijertts
C7" claris,nonpigehtt tamen veritatem rediuiui corpo-
ris Chrifii,contra omnis generis errores,affirere 0*pu>
ram eyfimpltcemfidcmprofiteri.

Scriptura qu£ fidetgnomon velregula efi manife-
Jfifitme tefiatur , corpus Chrifit m rejurre&tone acce-
ptjfe qutdemgloriam et tmmortalitatem,fidnon depo-
Jutjfe carnisfuhfiantta, velnaturavert corporis ac re-
TtwChri* ^a^m eJfi infiirttum,quodper omnta gr m immen
Uiyera. fimdtffundatur. ^/tngeltemmdecorporeChrifltre-
fufittato loquentes, dtfirte dicunt, Non efi hic , Ecct
Um 9vbtpoficrwt wm. Emngeltum numfefitfit-

mi

Refurrt

t X P O S I T 1 0. f*

fne tefiatur, eyait clmfium reliqutjfe mundum,abtjf
Jfe, rece&jfe,fublatum ejfe a nobis, ey ajfumptum ejfe
in tpjum coelum : qu* omnta verttatem corporis com-
monfirant,necfinunt corporis redtuiui veritatem etf-
pandere per omnia. Qutdquod tpfemet Dominm ad
difcipulosfuos,in tpfa rejurretltonis dte veniens , diftt-
pulis<L exifiimanttbusjejjriritum videre,dtxit: Quid
turbati eftif , ey~ cogitattones afcendunt tn cordtbus
vefiris? Vtdete manus meat eypedes meos. Ne quis
dutemhoc corpus quod exhtbebat videndum, puta-
ret ahenum ab eo,quodmortuumfuerat,addtt: Quia\
cgo tpfejum. Et addtdit tnfuper,Contrce~Iate me eyvi-
dete:quiafj?iritus carnem ey ojfa non habetficut vtde
tis me habere. Simulautemanus ata pedesproferensy
commonfirauit fiigmattbus ey ctcatricibus tnfignes ve
rifZimi ey vnici ipfiusjut corporis tefies. Bac euidcn-
itfitma demofirattone conutSius beatus ^Augufitnm
exclamat, Nec eos audtamus,qui negat tale corpus do-
mtni refurrextjfe , qualepofitum erat in monumento»
St enim tale nonfutjfet , non ipje dixijfet pofi refurre-
tiionem difctpulis,Palpate ey videte, quontamfttrt-
tus carnem ey ojfa mn habetficut me vtdetis habcre.
Sacrtlegium efl entm credere Dominum nofirum,cum
ipjefit verttas,in aliquofuijfe mentitum. Tantum tU
le. Geterum cum Thomas apofiolus non adfuijfet di
fcipulis, quando tpftsfeDominm ey-videndumey*
falpandum cxhtbutjfet , difctpuli autcm illi. tefla-
rcntur vero Juo corpore refurrcxiffe cx mor-
tirit Dominwn, excipit ille, Ntfi vcro vidcro tn

So ' *A P 0 L O G E T l C.^C

mdmbmems vefiwium vel cicatricem clauomm &•
mittamdigjtummeuminvefiigiumclauomm , ey*
%n latm eim, non credam. ideo ey huic peculianter bo
nm dommm cr videndum contretlandumd [efistit
%nconfie8uc<ttererumdifcipulorum ey dit Thoma',
lnfer digitum tuum huc,cr vide manm meas , £r ad
moue manum tuamyet immitte m latm meu , cr noli
ejfe incredulmfedfis credulm. Qua demofirationc con
uittm Thomat,credidit domino,cr adoramt. Quidat*
tcmpoterat diaplamm cr certim? Vroindc dominm
rejurgendo ex mortuis corpm Juum non depojuit nea^
tnjfintum aut diuimtatem conuertu,Jed veritate cor-
porisJerudta,tn melim inflituit acglorificauit.
^/tfcenfio De afienfione corporis chnfli, qu* cr ipja veritd-
Vommi tem corpons chrifit redmim ajfint , cujuperim di-
Bumfit, qudntum Jdtis efi, non eff quodfiiperudcdncA
repetitionemoueamfaflidium. Quidquodfides catho
licafiripturisfundata,manififlifiime confitetur corpo-
ranofira conformiafutura corponcdoriofo chrifti, no-
Jlrommd corporu reJurreBionemfuturam talem, qua
lem credimmfuiffe rejurretlionem Chrifii? Legatur
apoflolm ad philipp.$.ct i.Corinth.ij.vbi paiam a chri
(ii corporis natura, ey* viafiim a nofiriscorponbm dd
chrifii corpm drqumentando concludit. Cum autem
corporanofird non rejoludntur m Jfiritm ne^inim-
mcnjum extenddntur etfintfuturd vbi^cur non fer-
Udremm ey ventdtem redmiui corporis m chnfiof
Qudtenm caput membrdprtcelUt , dtcetnrmoxex
Theodoreto. ,

yera.

E X P O S I T 1 O. St

Hac vero qudt haclenm ex firipturafianfta cotnme
morautmm , maono conjenjutn fymboUs catholtaefi-
det,(T m dothinafideltum ecclefiot doftorum,exprefi
Jajunt,cttius qutdem rei altquotjubtjciam tefttmonta,
S.martyr Irenxus fignificanttfiime injymbolofaotad-
dit camem.afcenfioni Domim , confitens chrtftum m *

carne ajcendtjje in coelos .Oucm imttatus beatm Ponti-
fiex Dama/m,mJ)mboloJuo: Qut deutflo,tnquit, mor- Dama/Hf.
tis tmperio,cum ea carne,qua natm crptjfm <cr mor
tuu;fuerat,etiam refurrexit, afiendit adpatrem. Sed
et beatm Leopontifex m eptftdafiia adplauianum e- Zeo.
pt/copum Conftantinop. Pofl refatretltonem Dommi,
att,qu*e vtique vert bommisfuit( quia alter non efl re ,

fajcttatm, quam quijuerat cructfixm cy mortumj
quid altud quadragmta dieru moraqefium eft, quam
vtfidei nostra tntearitas ab omni caltgtne mundare-
tur? Et reltqua. Legatur eiufidem epiftela adPaU-
Jitnos, quje, ordine numeratur 41. mqua ait chnfti
corpm reuoluto laptde refirrexijfe. S. Hteronymm m Hieronya
explicatione fymboitfat, fiue quisquis illefiuerit, cef- muf*
tefidem catholicam expofatt, cr dtxtt: Refarrextt
Domtnm notfer tertta die, aficendit m ccelum , fidet
ad dexteram Deipatris , manente ea natura carnis,
in qua natm <crpaffm eft,tn qua etiam refarrextt.
Non entm exinanita efi humamtatisfabftanttajedgk
rificata, et m &ternu cum deitate manjura. Etcatera.
Hucperttnet quodnomtne Cr tttulo S. Cypriam mar»
tyrts vulgatum eft mfymbolum apofloloru: ego liluni
Ubmarbitroreffe Ruffini yCqudeienfis^cmmnomint

F

«a ^fPOLOGETlC^

cttatur k loan. Cafitano ltb.de Jncarnat.Dom.7. Ita aut
m eo hbro legitur: y€fiendtt chrtfim adccelos,non vbi
verbum Dem ante nofueraf.qutppe qut eratfimper m
ccelis et manebat tnpatrefid vbt verbu carofaclu ante
nofidebat. Sedere quoa ad dexterapatrisycarnis ajjum
pt* mjftertu ett.Ne^ emm mcorpore* tlli natura coue
ntenter tfta abf^ ajjumpttone carnts adduturyneafidis
coslefiisperfecln dtutna naturayfidhumanay coqutrtt.

lAthana* ^ithanafm tlle magnm ad Epicietu inter alta huius

JiHs> generis:Corpmytnquttfaluatoris veru erat corpm:quu

fimde erat nofro.Soror entm noftrafutt Marta. Quontt

omnes ex ^/Cdajitmm. Et de hoc tiunqahqs dubtautt,

recolens qniafirtpfit Lucat.Poflqua entm rejurrexit k

mortuis afitmantibm qutbufidanon m corpore ex Ma-

ria vidert Domtnnfidpro tpfifitrituy dtcebat : Vtdete

manus me&s etpedes et vefrigta clauorum:quta ego ipfi

fitm.Palpate et vtdetey qutafeirttm carnem et offa non

habetficut me videtis habere:et hoc dtcensyofiendtt eis

manwfuat etpedes. Ex quihm confutartpojjunt iteru,

qut dtcunt tn carne &r offa mutaiu ejfe Domtnu. Non

entm dixttySicut me vtdetis effi carneet offafidhabe-

re:vt non tpjum verbum in h&c mutatu ejfe credatur,

fid ipfitn tjs et ante morte crpofi rejurrecltonem ejje

credatur.Et CAtera.ConJentit ^thanafio beatm Cjrtl-

VjnUns. Iw^qut et tpfe veru corpm Domtno rejurgentt Crin cce

# los afiendenti tribuityet hatlenm creaturaagnofitt.Nx

adsuccejfum Ijaurt* Dioc£fepifiopum}pofiquamulta

m hancfintentiam dtjfutajfety dtctt tandem: Impofitbi

leeslmdeitatisejfentiam vdmtUTAm aliqnul creat»

urum

E.X P 0 S 1 T 1 0. *i

rammpojfe conuertt.Eft aute creatura etta caro.ldeoj, Caro Chri

dtuinum qmdedicimm corpm chrtfti : quta corpm efift' *****»-

Dei et ineffabilt qiorta iiiufiratu,mcormpttbtle et tam ~ . ,,
JJ & f uer/a m det

Janctum atn viutjicu conptemur. Quod autem tnnatu tatem.
ram dettattsfit commutatum,neaJant~iomm Vatrum
quisquamfinjit aut docmt,neq nos ttafinttmm.

S. Hicronymm exprofijfo crfufi et dofitfitmepijfi
Jimea difrutat de ventate corporis ex mortuis exctta-
tijContra Ioannem Hierofolymttanumc^ omnes Ort-
oemanos ad Pammachtum. Intcr alta hac Onoenk er-
ronea recitat: Nec vos, o fimplices, rejurrefito chrifii
decipiat ,quodlatm c^ manm monfirauertt , in lit-
toreftetertt , tn itinere cum Cleopha ambulauertt , C7*
carnes £r ojfa haherefi dtxent. illud corpm aluspol-
letpnuilegis ( obfiruent h&c probe antagontfia no-
sirt )quodde vtn Jemine <cr camis voluptate non na-
tum efi. Nec difiimulat naturam aeret corporis CT*
JJtritalis.ClauJis emm mgredttur ofius, cr tnfiaclto-
nepanis euanefiit. Et reitqua. <yfd h<ec reftondent
Hieronymm: Quomodo, tnqutt, verat manm Cr ve-
rumlatm ofiendit, tta vere comedit cum dtfiipulif,
vere ambulautt cum Cleopha,vere linma loquutm efl
cum ommbm , vero accubttu dtfcubutt m ccena , veris
mantbm acceptt panem , benedtxtt acfiegtt ey dedtt
tllps. Quodautemab oculis repente euanutt,vtrtu$
Detefi,nonvmbr<eautphantaJmatit. ^/dtoquicT* '
Ante refurrefitonem cumeduxtjfent eum de Na-
^areth , vt pr<ectpttarent dejuperctlio montis , tran-
ftuit per medios , fdefi, elapjm efi de mantbn*

F z

84 ^€POLOGETIC^e

illorum. Nunqutdtuxta Mdrtionem dtcerepojfitmm,
quodtdeh nattuttxs etus inphantdfhidtefuerit,quid co
trd naturaqut tenehdtur elapfits cjt?£t reltqua qutbm
forttter cofutat leptclogos tiiosfingentes corpm,et tame
fubttle dc conuerfum tnfjmtu. Reftodetddtlludquoa
quod iegitur,Dominm claufts ing-refim ejfe ianuis. Sea
etmcoment.advit. cdp.Jjdia:Mtror quojddm, tnqutt,
dereum corpm aypauiattm in dures tenues dtjfoiucn-
dum,posi refurreBione 'mtroducere, quu Domtnmpo
. .- tenttd maiefidttsfud ad dposloUs cldujls ingrcjfim efi
e/7Us ia i*nuis:qui certe et ante refurretttoncpenduiojiiper m*
c/aujis re ambulduit incejfuiet hoc ip/um aposiolopnebutt Pe-
tro,vt quiftde dmbuidbdt,tnfidelttdte posled meroere-
tttrtcm dtclum esi,Quare dubttdttt modtc^fideit ide
conuerfofermone ddlodnnem Hterojoiymttdnum: Vis,
tnqutt,refurrefrmcnem vere£rnonputatiue\ vt loque
ris,confiten?Pcsl; illd qutbm tgnordnttum biandttmes
aunbm,quodin tpfis corportbm , m qutbm mortutju-
tnm crfepuiti reJurgamm,hoc pottm adiunge crdtc:
Quoniam fbmtm carnem £r ojfa non habet , ficut me
vtdetii habere: £r proprte adxhomam, Infer dtgttum
tuum tn manm mex4,crc.Stc et nosposi rcfurrecltone
eadem hdbebtmm membra , quibm nuc vttmur,eafde
cdrnesfangutnem £roJfi:quorum tnfcnpturis JdnBis
operd,non natura damndtur. H<ec efi verd refurrcflio
nis confefito}qudJtc cdrmglonam tnbuttyvt non dufe~
rat veritdtem. ldem mox tterum:Ego hbere dtcdm, et
qudnqudm torquedtis Idbia, trdhdtvs cdptllum,dppldu>
datispede, ludxorum laptdes wfurAtttfidem ecclefi<t

aferttfttme

e x p o s i r i o. Sf

Apertifiime ccnfitcbor, RefurreBtonvs verttas catholica
Jine carne cr ofstbm, ftnejanguine £r membris intel-
Immnpotefi. vbicaro cr ojfa Crfanguis cr mem-
brajunt,tbt nccejfe cfi,vtjexm dtuerfitasfit , vbijexm
dtuerfitas efi , tbi loanncs Ioannes, Mana Maria. Lege
tu catera.

Hucpertinet locmyCuquflinifiiperim expofitm ex

epifiola ad Da rdanum. idcm hb. de Cmtt. Dei 13 . cap. •

21. & 25. dicit: Certefides chrtfitana detpfoSaluato-

renondubttat, quodettam pofi rejurretltonem , tam

qutdem tnffirituh came,Jedtamen vera,cibum Crpo

tum cum dtfipulisjumpfit. Non entmpotefia^ , Jed e-

gefias edendi cr btbendi tahbm corportbm aufertur.

V7ide o~ ffirttuaha erunf.non quta corpora ejfe defi-

fientjed qutafiiritu vtutficantejubfifient. Namjicut

corpora ifta, qu& habent animam vmentem, nondum

fyiritum viuijicantem,animaha dicuntur corpora,nec

tamen amm^Junt, fedcorpora : ita illafiirituaha vo-

cantur corpora. ^AbJit tamen vt ea fhmtm credamm

futurafedcorpora carriu habitura Jubjiflentiam , Jed

nullam tarditatcm corrupttonemque carnalem frtriti*

viutficantepajfura. Tunc lam non terrenm ,fedccele-

fipshomoent : nonquiacorpmquoddeterrafaflum

efi,non ipfum ent , (ed quta dono ccelefii iam tale erit,

vt ccelo mcolcndo non amtjfa natura,Jcd mutata quali

tateconuentat. rbeodort

Theodoretm Dtalog.ltb.i.qui efiac tnfcribitur Incon tuu
fujm,tnducitjuum tllum Erantfien ajferentem in rcfur
rcBione corpm domim mutattonem acceptjfe tn natura

84 ^yfPOLOGETIC^f

diuimtatis.Oppomt Orjhodoxm: Quomodo ergo dtffide
tilm difiipulu et manm ofiendit etpcdes? Exctpit Era
mfles,Stcut claujis ianuis wgrefus cft.Kjficndct Ortho
doxm, Sedinorejfm eft claujis tanuu, oucmadmodum
ex vtero cfl egrejjus, cum vtrgmis clauftra olfifterent,
Crficut m mari tngrejfm efi: nondum autcm vt tu dt
cisJaBa crat natur* mutatto,etc.Deindepoft muttam
et variam diJceptattonem,trfert Orthodoxm: Ergo ma>
net quidem natura,mutatur autem, quodefietm cor-
ruptwile m lncorruptioncm, ct mortale m lmmortaltta
tem.Sic auteconfidcremm quod infirmum etquodja-
num corpm efi,ex acjtic cypw appellamm.Et mcx,lgi
tur corpm dominicum Jurrexit auidea corruptione et
wteritu attenu et impatihile et immortale et dtumagto
rtaglorificatu,et a ccetefithm adoraturpotefiatihm,cor
pm tamen efl,ey^ hahet auamprim hahuit circumfcn
ptionem. His et altjs multts m hac /ententta diftutatis,
ohtjcit Eramstes tlle:Sedpcflquain coslos ajfumptm cfi,
extfiimv te no cflcnjiiru corpm avirts JanEloJJtrituin
JJiratis corpm dici. I{tfjcndet Orthodoxm:0fiedam e-
tiapofi ajfumptione corpm Dcmini corpus vocari. ^Au
di ergo Paidum dtcentem: Noftra conuerjatto tn coelis
efl,ex cjuo ettam expefiamut Seruatore Dcmtnum le-
fum,qm transformabtt corpus humihtatts nofir<e,vtfit
conforme corport gjortd tpfius. Non eft ergo mutatum
in atiam-naturam: fedmanfit autdemcorpm verum,
diuinagtoria tmpletum,Cr tucis emittens radtos. llltji
cntfan&orum corpora conformia. Stn autcm in atiam
naturam mutatum efl,eorum quoa corpora fimthter

tnutd-

expositio. 87

rnutahuntur. Fient enim tlit cojformta.Stn autem cor-
forafknclorumferuantfu^natura charaElerem , cor-
fns qnoa Domintfimtltter hahetfuamfuhfiantiam tm
mutahilem. Miratur Eramfies corpora noslra tqualta.
fiert corport chrislt.Declarat ergo hoc Orthodoxus ey
ait,^4h intentu qutdem Crcorruptione erunt ea quoa
altena ey tmmortalttatis parttctpta : hahehunt ettam
glorixpartcm & commumonem,quemadmodumdt-
ctt ^poftolm,Stquidem compattmur,vt ettamglorifi
cemur. In quantttate autem magnapotefi tnuentri dif-
ferentia , ejr tanta quantum diffirt Sol aftellis , vel
auantum dominus a firuis , £r quod tllumtnatur ab
ah eo,quodtlluminat. Suos tamenfiruos ettamjuis no-
mtmhu4 tmpertijt, Cr qut lux appellatur,fanclos quo
aue lucem vocautV.Vos entm , inqutt,eslis lux mundt:
Cr qut SoltuftitU nomtnatur,dtcit defiruis:TuncfuU
cehunt tuHificut Sol. ln quantttate ergo,non qualtta-
te eruntfiantlorum corpora corport Domtnt conformia.
Et c&tera.

Vigthus quot> martjr contra harefis dtftutas,Dtcun
turjane tslt Chrifium vfijue adrejurretltonem eius ex
duahus confitert naturts , posl refurretltonem autem
vmm eum ejpfatert. Et mox,Forfan adhuc in terra-
fofitus vtriufque erat natur& , poslea vero quam ctz-
los afiendtt vnius cceptt ejfe diuma.Et quideroo thifa-
cit nomenfilu homtnts , ji natura thi non esl humam-
tatit? Quomodo ret extanti inane nomen afirihitur?
Quomodo nomtnis verttas manet, finaturaproprietas
dhefifdem^ dicit}Cum venerttfilm homims m glom

F 4

85 ^POLOGETIC^T

patrisfin. Et iterum:Sicut fulgur exit ah oriente eyap
paret vfque m occidentemyita erit cr aduentm filjjho
mims, Et tterum:vemens Hhm hommis yputas nefide
tnuenict in terrafDamel quoque: Ecceyaity in nuhihm
ccshfihm homininisvemehat.Si amijfa esi ergo huma-
nitatis natura,cur eius esirecenjiim vocahulumf^n
auia nomen opus eraty C7" res nomims tanquam non ne
ceffana repudiandafuerat?Sic defipiant,quos nihiler-
rorisfiu atque inepti<epud.et. CAterum Dommm le-
Jm chriHm, vt ofiendat nofirtgeneris naturam nott
fuiffe confumptam , veraciter fefihum homims dicitt
fecundum quam etiam patrem interpeliat pro nohis%
Hxc tlle.

E^cpofuimm hucufh euidentiapro veritate corporis
chrtfii, adeoqpro caufa noslra contra aduerfanosfiri
ptur* tefiimoma,clara Patrum di£iay ^rmmime anct
pitesfentenhdf.demiL in hocgenere dogmatis totim ca-
tholica Ecclcfi£ confcnfum.Concludimm ergo mamje-
Jie contraventatem fidetpuqnare corporalem, cjuam
isii onmihus ohtruduntychri(it inpane prafenttam, vt
pote qu<e nonpotefi, mfi verit.ts corporis chrisit corpo-
risfpropnctas euacueturfiatuu oftend.imm nos nuila
noua prwutiuae, Eccleii* tgnota proferre dogmata. Pur
gamm nos ah onmijufbiciune h<erefiosy nedum a Nefto
riam doqmatis mfa mia. Neque mterim aduerfarios no
firos ajjergimm ijs afjergimhm, a quihm illt(metuo)
vtx ahsiinerent, m coinquinandis nohisyfiea ipfis ejfet
occafio crfaculta*,quam omnesfideles nos haheretm*
mfefitfome vident.

Nulu

E X P 0 S I T I O. S9

Nullasfuiflecontentiones apud ueteres de

pijeientiacorpoiisChnfuinCce- ' j

naDomini.

Cum antem vniuerfi vetufid* de veritate eorporis
chnfti ttafenpnt concorditer cr conftantifsime , wr-
hil mirum efi nuilas ei fUiffi contcntiones de /enfu ver-
borum DommijHoc cfl corpus meum,aut de pr<tfentta
^r manducatione eypotu ven corporis ^rfanguinis
chnfti. Omnes emm ag?iofccbantfigurate diEinm effe,
Hoc efi corpns meum : omnes agnojccbant facramentu
tT myfierium,quod jpmtnaliterperficereturperfide.
Et hac dottrmain ecctefia Detpofl oflmgentos a chri-
fionatoannos vfiirpatumejfe teftanpoteft, velBcr-
trami presbyten iibeltm , q uem iubente Carolo Caluo
Francorum rege, co?ifenpfit. Quanquam ex itio ipfe iu-
beiio colitgere liceat,vcliilo tcmpore Cr ^nte tdtempus
fmjfe exortos qut fintire ccepermt quodnuilajubfigu-
ra,fedipfius ventatif nuda,vt iiie ait, mamfeftatione
myftenum peragatur. Certe loannes Damafeenm qni m Jeorm
Cr idola in tepivs defendit, qno nomine afeptima(qna tbod.fide^.
ita quidemfalfi diftam aiunt) Synodo damnatw cft, caP% *+•
^TcCTroiijciy transmutationem panis ey~ vitumL
raculofam & mejfabdem in corpus eyfanguineChri
flt afprmautt, mamfefte fcnptum reitnquens, Non eft
figurapams corporis chnfti ( abfit hoc )fedell tpfum
corpm domim deificatum. St qu<eras modum,mhitam
piiusjcimns ,quam quodverlum Domini, Hoc eft cor
pm meum, efl vcrum & efficax cr omntpotms,mo-
dm aute mfemtabili4> Flormt htc foftfepttngentos k

* $

$o '^€P0L0GET1C^C

nattuttate Domim annos,imperante Leone Ifaurico.
Panls e7l In veteru vero monumentis vtruagenus loquedt in

Corpns ecclefia vfitrpatum fmffe deprehendmim, cr patieey
Cbrtsti & ■ t ~ *_ _ /■» ■ *--,/ <-t

UcramentH vmU/ €JJe veru corP*** tyfanguine Cbrisii: etpane ey
corporis vmufignajymhola £r facramenta ejfe veri corporis et
Clmsli. Jangutm* chrtfii. Oui dtcebant panecy- viriu ejfe veru
corpm etfangutnem Domint,non oppugnabant eos cen

Jidei hofies , cr hatrettcos etfacramentorum euerfores
qui appellabant panem et vtriufignajjmhola velfacrA
mentavertcorporis crjangutms Domim. ^/fgnojce-
hant entm et tpfiloquuttoncm Jacramentalem cr my-

ftertum,neque tta crafii erant,vtfigurata-s lotjuuttones
velut proprtas exponendas ccntenderent. Rttrjm qui
dppeiiahant panem ey~ vmum Jacramenta corporis et

Jangumis Dommijnon ahhorrehant ah tlia ioquuttone,
Fanis efi verum corpm chrjit,crvmum eft vermjan

guts chrtfii,qu£perciptunturaJideiihm.Ne^ entm de
Iops contendehant,nca tnjacramentis nihtlaltudagno-

Jcehant,cjuampiura velnuda ac prophanafigna.Nam
mteiligebant omnes cr fatebantur,chrifiifideles fym-
tualtter perfidem parttctpare rebm czlesltbm, cjua-
rumjacramenta oreperctpiebantur .Ergo S. Hterony-
mmhac domim verha, HoceHcorpm meum expo-
nehat,vtfupertm diElu esl,per rcpr&fentattonem. lde
in epiH. de Exuperto Tolofano epijcopo loquens , Corpm
Domtm,mcjutt,in camslro vtmineo eyjangutnemge-

ftabat tn vttro. ldem rurfm tn Ecciefiaslen, Quta caro
Domtm,tnquit,verm cfl cibm,etfinguis etm verm efi
fotm iuxta (Kvctyooytjv hocfolum tuhemm tnprafen

n

ittiM

E X P 0 S I T 1 0 cjr

ttjeculo bcmtm , fi vejcamur carne ew cruore^pote-
mur mnjolum in myftenojedctiam injcripturaru le
ftione. Verta emm cibui Crpotm qui ex vcrbo Deifr
tmturjcientiajcrtpturarum eft. Jideundem modum

Jcnbunt c^loquutur etiam alu jcriptores ecclefiafttct. Ju^,

ldeoa hbenter reciptww S. martjris lufttni tefli- martyr.
momum,quodin hbris aduerjaricrum ncjtrorum, ve-
luti inuitlum corpcralts prafcntia: cr manducationis
tefftmomum,afio?Jte,veluti m acie ccllocatur.Etemm
in coena aonojcimus non vulgarepane , Jed verbo et in

Jtitutione chriftt , qui verampro nobis carnem affum-

pft,conjecratv.m veljancljicatum( Cr haftenm qui-
dem mutaium)panem,ahmcmam inquampajcentcm

jideles advttam aterna, & tccirco corpus etjangume
Dniyqu<tjcla videperceptaviuificareptJfiint.B^eBe ve
ro CrTtrtvll.i.advxorefiiahb.mccmoda recitansma
trona chriftian* marito qetih nuptm. Kcnjciet mart-
tm}mquit,quidJccreto et ante cmncm cilvioufles : &*

Jijciueritpanem, non illu credit,qui dtcitur.ltem,Quis
adconuiumm dominicumillud, quodmfamantjme

Jua jujjnctone dwnttit? Geterum tdcm in ^4poloccUco

cap. io. commemorat ethmcos inja mauiffe mj fterta Ethnici i»

chriftianorum^uafihim iftis vt Thyeflaa cana vera'am^runt

I * i J, - myStena

carntm humanam deucrarent verumapotarent fan- chrtslia

guinem.Ccntrahos dijferes mter aha: Porrhqualeeff,rum.

tnqutt,vt quos fangume pecoris horrere ( etemm tunc

adhucjccundu apoftohcu decretu, ajuffocato etjanoui ^clo.j^

ne abfimebant chnftiani) cbjj?icitis,humano mhiare

credatPsfEttteru, ErubeJcaterrorveJierChrJiianosa

erta
n*

$i ^fPOLOGETIC^t

ne animahu quidem Jangumem m epulis c/culentis h&
bemus,quiproptcrea quoq^Juffocatis et morticintjs ab-
fiinemus,ne quofingume contaminemur , velintra vi
Jcerafiptdto.Et c*tera. Nihd autem mirum eft ita iu-
dicajfecrajfos, etjftritudei vacuosgentdes, vtpotequi
tnysltca vcrba eyjacramentales loqauttones,quas au
diehant, camahter non ffmtuahter interpretabantur.
Oecumentus certe epislolam S. Petrienarrans, etquod
apudomnes ecclefiafitcosfiriptores legerat, veluti m co
fendium contraher.sfic jcriptum rehquit,obloquentes
autem dc nobis gentdes inducit Fetrus. Quodjiquis co
gnojcere vult ex ijs qu<e Iren<eus Lugdunen. epifiopus
de Sanflo ey- Blandma martyribws memori<z tradidit,
mamfefie perf/ncere poteff. Ea vt breuius referamus,
eiufimodifunt. Cum Gr&ct chrtflianorumprima tnflt-
tutione infiruc~lornm,quos Catechumenos vocant,/er-
ttos comprehendiffnt, eosj^ ccgerent,vt arcani ahquid
de chrtftiants proderent , Jerui hi cum nefcirent qmd
lucundi ipfispojjent refierrc,r<mntum ab herisjuis au-
diuerat,Corpu6 fiificetCr finQumem chriflt eJfc,quod
tnficra menfiajumcretur,tdrcuera ipficarnem etfian-
viiinem effe exifiimantes ,tnquirentibus euulgarunt.
Jpfivero idcertojieri a chnfiianis rati,m rchquos Gr<e
cos dijfamarunt, cr Santlum ey Blandmam confitert
fidem tormentis coegerunt.Ouibm Blandmafiumftafi
ducia opportune dixit: Quo pac7o,mquiens,facere hoc
chrifitampaterentur , qutne concefits quidem carm-
bm, exercitattonis c?" contmentite caufafim volunt f
Haftenwsille.

Huc

E X V O S I T 1 0. 95

Huepertinere arbttror qnod beatm ^€uguflmus
apertevocat ftelwsaut flagtttum corpus chrtsh edere
corporaltter. yerba authorisfl quis requirat, hdcjuntz
Stpracepttua loquutio efl autflagtttum autflacmua ve
tans,aut vtihtatem aut bencfictum tubens non eslfigi*
rata. Si autemflagtttum autftelus videtur mbere aut
vttlttatem aut beneficentiam vetarefigurata est. Nt/i
manducauerttis , mquit,carnem filij homtnis Crfan-
Quinem biberithjionhahebitis vitam m vobisflacmus
velflagittumvideturiubere. Fgura efi crgo pra>ctpies
fafiiom Domini ejfe comuntcandum , ejrJaautterattL
vtdtter recondendum m mcmoria quod pro nobis caro
eius cructfixa ey vulneratafit. Et rchqua qu<e legun-
turi.Ub.de Dofl.chriFl.cap.i6. Quis ergo ex his omni
bmqudc attultmus, non colligatttametfl prtmattuA ec-
clefia dijcrte confejfafitfldeles carnem veraey flanqui
nem Domtni verum vere manducare ey bibere,nun-
quam tamen cuiquamfideltum venijfe m mentem , id
jtericorporaltter cjr naturalitcrfJedJJiritualiterfoti-
H4 ac mjslice}qui modusfolm cognttm recle aprtfcis di
ctturfldeltbm. Fromde omntbus tslis feculis abun-
de Jatps erat confiteri fideles vere parttctpare corpore
Crjangume Domim. Nemo adtgebaturad hasvoces
CarnahtcryNaturaliter^CorporaliterySubslantiahter,
mpane,Jubpa7ie, cumpane, autmutata ettamey*
tranfiibslanttatajubflanttapanps infitbflanttam corfo
ris chrtsli.

Fateorfine voces Corporaliter cr Naturaliter , tn-
henmmnegotU CoentAfndbeatnm CjriUum}fedloti

94 ^iPOLOOETTC^f

ge alta ratione,quam hodiejoleant afferru ldquodco-
jHoJifame collatps mter fi fententus , demonfirauit bea-
ttmemori* D.Ioanes Oecolamp.Explicatfimetipfibm
Cr ipfequoq^ Cynllmfufi lib. m loan. n. cap.z6. et xj.
^Ad obierhones Toeodoreti idem ille affueuerat facra-
mentu-mjidelmm nonfiatuere <xvif(xi7T^cpccyioty ho
mme manducationem , adigens mfane cr irreligiofi
(ita loquitur) mentesfidehum ad craffis cogitationes,
Conttmttio fedadeapotim mdncere quz Jyncera ey inexquifita-
** j% C tmfik capnmiur. Prtterea mtelligimm comunttionem d
lam(quod crfopenm diximm) quamfidcles cu chri
jlo habent,nonfielam aut imaginariam effefid veram
et hacienm naturalem corporalem yvtpote qu* primo
amdem pertmet ad amma,demde gr* ad corpm ipfum
nosimm. Femt .n.chndm dominm,non duntaxatfil-
nancLs ammahmjed Z?* reparandn corponbm. ideo
alibi Cryili.admonet, dominupropterea nofiracomuni
caffe carne,quoditaper camemfua, dmimffintmope
ra, vitamfitam in nofiram quoq carnem vellet infiira,
re aut diffundere. Vnde ey Paulm dixiffe videtur, Ne
fiitis,quia mebra vejtra mebra fimt chnfli?Et itemm
Quoma memyrajumm corporis eiufilem,ex carne eim
&" ofiibm eim: non tam quod comunicemm cum eo,et
tlle nobjcu, eadem came, quam quodparticipes redda-
mur immortalitatis gf* reJurreBionis per hoc,qwdiL
ie camem affumpfit, m came mortum es~i &* rejurre-
xit,vt vitam carm noHra commumcaret £r totos nos
amma <£r corpore refiauraret. Jd verb cumfidelib. Ccs
nactUbrannbm reparetur ac refrafintetHr, at^facrx

mentit

n x p o s i t 1 o. pf

metis vifibdtterincorporemur Dno et ecclefi<& etm, qd

mirufi audiamm fideles commumone mjflica vnunt

cn dno corpmfieri? cu cy Vaulm dtxerit , Fnmpank,

vnu corpm multi fumm. Nam ex eodefane participA

mus. Et aui hoc dixitpanem ipjum nea corporahter ef

fecorpmChrisii, nea fiib pane latitare corpm chnsli

naturahter ajferuit. Proindejatis aliquado m ecciefix

futjfet ,fiqs dixijfet profejfm uefuijfct. chrifli veru cor

pm, cryernm eim fanqumem fe ' perapere in celebra-

tione myflerioru , etiafinoadiecijfet carnahter,corpora

iiter,natnraiiter,fubfiatiahter aut etiam transfiubfian

tiahter,inpane,cumpane,aut fub pane,modo tamen in

ejfabdi : Ouimmo fi cpuvs adieciffet has voces,Jj?irituaii-

ter,mys~lice,Jacramentahter,vei rationefecramentah,

aut modo fecramentis proprio,no hoc nomine m fufii-

cionetrahebatnr hotrefeos^nec^ lapidebaturprofecrde-

qo,vti hodiefien conjueuit. <yipoe. 20.

Euoiutu demu miiie lilis fatahbm annis, manife- Defimtt*r
n , , . r . '„ . . J. corporalts

Jte de corporaii pr&yentta et maducatione corporis Chrt pr£rentia et

fli mpane, magno ecciefi& rehgionk vera* etpacispubh madncatio

ca> malo defimtu efl in Coctlijs,quae diuerfe diuerfisd te

forib.ceiebrabatur FioretU, rerceilis,Turoni et J^om^;-

in quibm mbernacula eccle/t£ et dofirmaru duudica-

tio penitm deuenerat inman9 et arbitriu monachom,

q et omnejuaoperacoilocabat Romanispotifiab. quorw

fim% lfi°fict^° et ipfierant monachi. Notu efl autem

hiflonarumnonomnmo rudibm, quaha lilafuermt

tempora,cpuaies tnncfederint Homampontifices,et cpui

mehores videbantur, a qnibm fuermtvubernaiu iUp

96 ^POLOGETICJC

tnfehcifeculo feederat SilueHer i. m omntbm htflorus
magis turpis tmofiedfetmm. lUo temporejederat Bene
dtclm yfederat item Gregortm 6. quorum dtjcipulum
attfutffe Beno cardtnahs,Hddebrandum monftrtficum
monaihum,qut poftea cum tn/ellampontificam emer-
fejfet , diclm esl Gregortm 7. Htcplerosafut temporis
ponttficcs , cr mehoris qutdem notothomtnes, projuo
rextt arbttrio,vel certe fusluht veneno. De quibm Be-
no copio/e,mihi vero lam non es~l dtcendi locm.
jj yliunt illofeculo duos extitijje libros contrarios , al-

dominiaU terumquidemloannis Scotivm dotlfetmi, mntllim
tercatwnes, Dunjlj , fedlonge vetusltoris vel e Jchola venerabilii
Bed<eprogre/?t, cr collegx> ^/Clbtm , vel dicli altas Eri-
gent^ut adduttis Patrumfententus, oslendertt myftc
na chrtslt flirttuaha ejjeialterum vero Pa/cha/?j(Hat
bertt opinor abbatis Corbeten.)qut ey tp/e coileclts Pa-
trumjententus oslendere voluertt corporaha ejfe myfle
rta. Scindcbantur tnterfe doHi,alus huc,alus tliuc mch
nanttbm , mutuisjj interfe odtjs cr concertattontbm
ftagratttibus. biter hos nonposlremum locum conce-
BerengaH dut Lanfanco Tictnienfic^ Berengarto ^Cndegauen-
w* fi,auorum hic Ioan.Scott,tlie Pajchafijfartibm adhxre

bat. Delata est tandem controuerfea tn celebres Sy-
nodos,ac damnatmett hber loannis Scott mConctho
Ferccllen.damnata eff crdottrtna Berengaru,cpui cr*
conctofiando crfertbendo corporalem tn myfferusfett
tenttam oppugnabat. Htc Berengartm Galhcanarum
ccclefiarum mmtffer femelcriterumvocatm mSy-
nodosypottremofub Pontifice Nicofao in Concilio RornA

r%9

reupcatiOi

EXVOSITIO 9f

no ddeam efl adattw palinodiam, auam Gractanw re
citat De confecrat.DtsJincl: z. Efo Berenfarius. CoaEltn
efi autemfateri panem & vtnum, quxtnaltariponun
tur ( verba ipfa Rcuocationis recito) pofi confecratione
non foiumjacramentum i, (cdetiam verum corpw cr
fangutnem Dommt nofiri Jeju Chrtfii fenfuaiitcr , non
fotumjacramentum, fed in veritate mantbus Jaccrdo-
tu trac~lart,fra?tgi , fideiiuma de?ittbus attert. Vulchre
verohxc congruini;corport chrifti pro nobistradito, Contra
Cr m ccelis regnantt.Si ^AugvJtinus h<ec audtuijfit,dt Bcreng<xr^
xiffet piacuium commifijfi,eyBerengartum, et eos qut
adtalempalmodtam tpjum adegerunt. Ex hbro Lan-
franct apparet Berengarmm comtfiijceleris egijjepoe-
nitenttam. viattna certe teflatur in Ioan. i?, Bcrengan
um doctrina &* vitafanEittate infignemfutjfe vtrum.
Caterum tam vtdeiicetfirma ac certa h^cjunt apude-
os quo.yqui tfiapro facrojanfits adorant, vt tpfi Decre-
torum Glojjator, admargines afcrtbere compuifusfit.
Nififane tntclligas verba Bercn?arij,tn matorem tnct-
des hdrefimtfuam ipfeiZT tdeb omma refera* ad tpfes
ffectes. Hctc ilie. Ergofi h^ec Commentatoris tnterprc-
tatio vera eft,confiquttur mantfefiifime tpfum Domt-
m corpus tn verttate manibm facerdotum nec traftart
necfr.tngt ne^ dentibm fidelium attert , fedduntaxat
Sacramentipane. Qutdvero hoc ahudeft, quam tam-
tamftatutj. dicla <y confejfa,iterum trritareddere,dtf
fuere ata negare? Nca atiterfkdum hunc erroremfu-
cauit ry- cxcujatut tpfe Sententtarum maqtfter Vetrm
Lombardus, dicens ijta qutdemnon corportcjfi attrt-

G

9s ^fpotoGsric^r

huendafed [Jmbclo. Vtituritaque cy* ipfe tropo mari-

feer,quo rei trtbuiiur qucd escfmbolcrum.lntertm au>
detmnosproptcr vfmpatum tropum fulmen contor-
quere hdirefeos. klem illefktetu r Dommum djcipulif

Juu tale corpus m Ccena dedijfe, quale tunc habuit, hoc
esl pafeibde cr mortale , nunc autem nobi<s dan in Sa-
cramento impafibde cr immort.de fub ffeciebmpa-
nisetvim. Scd oportuit tfios homines ita loqutetaoe-
re,necfbiprobe conflare,vt omnes intelliqerentpruden
* UoreSjillos reuera ejfe quos ^fpofiolm dixit, non tnteh-

hgere qu&loquuntur,aut de quibm affeuerent. Vnde
aduerfarijs nofira huiujmodiprafidta mutdeo,tantum
dbefi vt amarisfenms , quodtpfifuturum exifiimaue
runtjexctpiam. Citatur emm ab ipfis contra nos Concth
um Vercelienje ey Romanumjiib Nicolao z. & Crego
rio T.celebratum. Quajivero tslorum Concihorum de-
creta ipfafefenon refutcnt.
Tnnoccnt Keuolutis k morte Gregoru' 7. annis circiter 150. In
}. 1 2 1 5. nocentim etm nominis tertius ccatlo Itpmai apudLate-
ranum Concdio , noua certe audacia fjmbolo condito m
ter capita fidei repofent non iam corporalem prajen-
ttam ey manducationem ccrporis cs^fenguinis chri-

Jltfub latcbra vel /Jeciebmpanis cr vmi ,fedtnjuper
Cr Tranffubjtantiationem fecutiin Decretahbusma-
wfefie expomtur , acinter alta legitur : ItiEccleJix
tdem ipje fecerdos <£r fecrificium lejm chrtfimutt-
im corpm cr fanmis in facramento altaris jub ffe
ciebuGpanutyvim veraciter continentur, transfub-

jtantiatif fane m corpm £r vmo injangutnewpotc-

E X P 0 5 1 T I 0. 99

fiate diuina. idemtUe mandautt Euchartfiiam in om-
ntbtts ccclefis Jubacurata cuslodia conjeruari. idquod
leqitur Decret.hh. $. f/f. 44.

Interim difiimulare htc non deheo,velante Innocen
iiumfuife,qui opmahantur pofl conficrattonem nonji*
pereffe m Euchartfita Jubslantiampanis. Jd quod ex
iibro Lanfianct contra Bercngartumfiripto , colligere
hcet. ^c confiat tUaficula dtuerfifitmts tnterfijen-
tenttfsfuife diftrafla. Scholafitci firiptores ffJ^?!SSs
tentur firtpturts fianfiis exprtmt qutdem prafienti- depnfen*
am Chrtfltin Ccena, modum autem prajcntt* nontumod».
exprimi. yfnttquitus vero varias de tllo fuijfijen-
tentias. Nam quofdamfinffepanisjuhfiantiam ma-
nere fimul cum corpore chrtfit : quam tamen qui-
dam tllorum vehementer mficlantur . imofidam
vero extflimautfe panem vtrtute dtuina faclum efi

Jecarnem chrifii. Et quofidamrurjm optnatos effep
tpfam panis Jubfianttam definere , acadenttamane-
re, Cr/uh his efie co rpm chrifii. En quantopere ua-
rtatumfit illojeculo in dogmate prjfintu thrtfiiin
Euchartffia.Subtjctunt tamen non altam de Sacramen
tis fententtam ejfe fequendam , quam Romanteccle-

fu, qud afierat panetransfubflanttart in corpus , vint*
tnfanguinem.Cumd quondam varufuermt optntones
quomodofit inpane corpm Chrtfit,denia et de conuer-

Jione aquA tnpoculo facroficuti vtdere itcet tn Decretd
*h tdtta a Gregono 9. Itbro tertio de Celehrattone miffa-
rum , Cum Martha* , elegtffe <£r expltcautjfe ecclefiam
(fic tlli loquutnr)m Cocmo Latcranen.Juh lnnocent.%.

G z

jc« ^POLOGETlC^f

eumfenfum , quem fiipra commemorauimm de tran-
Jubflantiatione , velnt orthodoxuyqui omnmopofl ifia
declaratione fole?wemfac~iam,retinendmJit. Quis au-
tem tam obejk naris fil,qma non Jubolfaciat ifiuddoce
digenmprophanas magis fcholas refipere, quam doclri
nam apcfloltcam? Qms apofloim vfmeH vocabulo
Transjubfiantiationis cr accidentiu finefibieflo £r Jt
mdium nugarum?Ouis dema non vtdeat vetufiatem
illis canuffe tria<,c?~ nos quoafelictores hodtefuturos,
fiillis carere veliemm.

Sicubi ergo veteres dicunt in vfii Jacro , panem non

nes -ttterii Am$lm effe pancm, non intelltges idde transfubftanim

exptican* tione, qu<z nondum, vt modo ditlum efi, erat dcjimta,

tHr* Jed de eo ,quodnui verafde edtt de menja Domini , de

re maoJA fignificatafilicitm efl, quam defigno. Sicubi

dicunt mirabditer mutanpanem in corpm chrifli,vi-

num infanguinem chrtfit, rurfits mhdloquutifunt de

transfubflantiattone, (edterrejirem vel vulgarempa-

nis vfim tam mutatum mjkcrum miellexerunt.Nam

jidehs fjmbolu tam non vfarpat veluti corporis cibumy

Jed ianquam myfltcum,vti fupertm expofium efl.Sed

Cr admiratione diqiium efl , Donnnum hifiefignts,

communtcaffe corporis ey fangutms appc'J..i:tonem,at-

quehis nobpf. comendaffe mj ffertupafiomijua', fideid

noftr* cy-Jalutis . ^Aamiranda efi inpnmis comumo

jilij Dei cum mtferis nobispeccatoribm.

Honorita. Jnfequutm Innocenttu Honortus eim nommis $. con

Jiitutt vt euchanfita m mundo loco &' obfignatcjem-

ferhonorifice conferueturtad injirmos item deferatur,

amdL

>

e x p o s i r i o. ior

tumn defertur aut oftenditur, populusfi reuereter in-

chnet. L equntur h&c Decret. hb. 5. Tit. 41. ltu verofaftu

efit ,vtpalatiabafihc£ fiue tempU Euchariftw , quafi'

Deo vero,cojtrui coepermt.Qiiibm ommbus paucos poft

annos accefsit Vrbanui eim nomirns q.qutne quid diui yTyantU

no cidtuideeffit,fieftum Eucharifti<emfituit, quodap 4. ti6^

peUatnr Corporis chrifti. idqiwd demens $. clcmentt- .

narumhb.$.De rehquqs et venerationefanEtorum con

firmauit.Quibpu ommb.fi adijciatur u.cap.vaticimjDa,

meh*,apparebii,qukm h&c omma Deo veroprobentur.

Suppeditata autem hac veluti vbemma difbutatio

num interminabdium materia , cceperuntfiexerata- Rixa &al

re in omnibws pene ficholi* ey^ ccenobus curiofa <&- fub- tercanon**
1 ■' 11 • 1 1 r exortaex

limia ingema, acabim tradita £r preinuigata funt jym{,0t0 c$

de Euchanftia pleraque : qu£ profeclo fiatim eftig- cordix*

norare qukm difcere , contemnere qukm memmijfe.

Interim traditi funt carcenbus cr ignibus abfumpti,

quotquot nouum illuddcgma papifticum de Eucha-

riftia recipcre & adorare noluerunt. ^yttque hic me

tempus deficeret fi ' pergeremfi?igidanter commemvra-

re quot c~ quam acres cy^ luttuofie concertationes et

perfcqnutiones ob hanc canfiam, magno fito cum mosro

reviri bom qumgentishifie annis coafti fint afficere:

cum tamen veteres ob hanc rem mhd contendennty

nemmem perfequutifint aut concremauerint.H*c au~

tem in hoc commemoro , vt ommbus hquido appareat9

nulla* de hac caufa veteribus fuiffe contentiones , ey

quando cosperit obija contentionum materia , cum qu<t

f mter AgmmMim m Ecclefiam Da mala irruperunt

e 3

K>* sAVOLOGETIC^*

vrautfiima. ^/€t nonpofiunt non innumerd nos adope-
nre calamitates cr calwmes , quottesjemelrchclajyn-
ceritatefimphcttated apoftohca,per contentionum an-
Jrattns hommumplacita,qu& recepimus,mordicut tu-
erifiatuimus. Vtdent autevtrifanEti quam nihttpec-
cauertmus, tam nos quamfin&t memoriarpr^decejfo*
resnofirt ,quirehBts tmorepudtatis nouu tllis curto-
Jis irretltgiofisJ ey dogmattbus cr dtfyutattonilus,
auitam tUam verttatem , Jjnceritatem cr fimphcita-
tem,Deo pr&luccnte^amplexi atquejequuttjumus. vi-
dentpr&tcrea viri l/om omnes, nonpojfe in concordiam
fiabttem redm contentiombus difiipatam c mifere
affliclam EccJefiam , ntji depofitis conflitutiontbus no-
ups hominum , deniacontenttombm dtfrutationibusd
curiofis Cr morojis , amptettamur omnes veterem ti-
lam crjynceram, quam haBenus expofutmm de cce-
na Domtntjdo&rtnam. Cur vcro hodte nobis nonjatis-
faccret,quod vetertbusfiitisfeciffe vtdemmf St quis con
ffjfmfutjfet chrislumfii&fideti adejfe Eectefid, ac car-
nem etus crjanmtncm etus verum ctbum cpotum
effe fidehum, qu* qutdem percipiantur fyirituahter
ferfidem, non adwebatur adpercprtna* iIIas voces cor-
forahter ,carnahter,fubfianttahter,aut transfubfian-
ttahter aduciendas? Cur itaanunc pro his conferuan-
dis,tanquampro aris acfocis decertatur?

Scto ahcubi apudveteres non modo vtthter,Jedne-
teffario qutdam tnuenta efft vocabuU cr incutcata,
Jed lonqe ahjs de caufis & altjs qucque in rebm, mam-
feftc mfiriftur* tradith efcum nutlo fidei articuU

fugnan-

E X T O S 1 T 1 O. 10?

pngndntihm :qmlia ejfe fateor vocabuU ncnpauca m
negotio adoranda: Trmiutis,<yfiluUrismcamationif
fhj Dei vfirpaU,ey~c.

Ecclefias Dei a nobis noneflfe turbatas,
neque hodie difcindi.

Caiterum cum vin dotli&mi &• Rdeles Ecclefine do _
_, , . ,. J 11 Certameo

ctores D.Huldr.Zuinglim Cr D. Ioan . Oecolampadim faCramen«

annis ah hmc XXXIJ.quandoplerofque errores _t** ab tarium.

ujm iamiam refutajfnt, ejr fimphcem veterem/f, ve~

ritatem rehgionis ver* , in ijs quibm prterant ecclefijs,

resiituijfent , ideoque tam etiam Eucharittiam ah er-

roribm aferfis ah homimhm , repurgare aggredtren-

tur , quos ommnb prtterire veldifiimuiare nonpotuc-

runt, ac ea de re hhellos ahquot modeffos crfobnos c-

didiJfent,obiecitfihisprotinm , e^r ammo quidemin-

fenfifimo,bene alioqm de Ecclefa meritm , D. Luthe-

rm, eosque quos iuuare dehuerat, acerhifimis adortus

ltheihs,ejr impediuit quantumpotuit, e^r adprohra at

que conuitia vjque oppugnautt. ,An verb caufim bo-

nam defirere, ejrioquente Luthero nosiri tacerede»

buerunt? Cur itaque noTirU tilis ejr nobis hodie impu-

tatur culpa dijjenfionis atque infaufix huim conten»

Uonis? Nam vt nofin veritatem ex verho Dei cogni-

tam, mnullim hommis gratiam ohticere potuerunt,

tta certe , nifimimfierium fium ajferuijfint , culptfi

obhgajfent maxim*. Certe non fine magno dolore m

hoc certamen protrafii, non potuerunt nonficere^

quodfecerunt.Neque tamen imphcabilesfeD. Luthe-

ro vnquam cxhibuerunt. Focati enim ab iiiufiri/?im$

« 4

104 ^fPOLOGETIC^f

CoJlocjvAn Hejforum Lantcrauio , prmctpe multis heroicis virtu-

Martbur* {ibus omatitftmo Martburgum , nondtjfictlesjefepra

&en'e ' buerunt. Et fetis qutdemfelicitcr cefferat tsludcollo-

qutum. Nam m dcgmattbm prxciputs ccncordesfe ejfe

dedararunt,fecd cs^' in cauja EuchartHt<z,quamuis de

modoprjjcnttai ccnuemre nonpcjfau.pacem tamemu-

tuam feferuaturospollicebantur. Iam vcrofebarountur

eptftolte, ^Afta & Uhelli de Martbtiroenfi ccUoquioy

fe-c?itibu:Jatispudore abfeerfis, commcmcrantes nofercs

jllos multa retraflaffe , er nejcio qu* aha egijfc & dt-

xiJfe.iSfdmcneo autem viros bonos,vtifia tpjorumjcri

pta cum ludtcto leqant,nea credant cmmbm exfioma-

cho magts tpferum,quam ab tpfea veritate prolatis. Ft-

uenti adhuc D. Luthero tn I{cJfonficr>e illa nofira, qua

Cr ipjam tlle nobis extorferat, ea qiw vcra ejfefetmm

de hoc colloquio , rccitautmm, copicfe itcm expcfettone

dem o nflra uimm , n os cu m tpfeo O" pacemferu ajf cr

Jedulo qu<ejiuijfi,multa quoa multo tcmpcrepattcnter

dtfetmulautjfe , atqueadeo nullas dcdijfe occafiones rc-

paratto certamini. Ea ipfea etiam hodte oppontmmpa-

rum frmis ??arrattcwbm &1 tmpotenttbm aduerja-

rtorum crimtnatiombm. Poffemm quidem toptofeora

de tffts rebm commemorare,& qutdem vereipojfcmm

&r eptftcla* et afla vulqarc,nif adhuc paccm , quam

bellummallcmm.

De D. Lu Quod aduerjartj clamant ncminem vnquam acerbi

™e™' maut ccntumeltofem tnjeflatum feutjfe cptime mert-

tum Luthcrum, quamnos Ttqurmos , proxtmo ante

nwtem eim a?wo, cum merifo parcerc debutjfemm

eim

E X P 0 S I T 1 0. tof

eiuffcnio rcuercndo ct meritis maxmns,diferimws hac
Aerew.diciumfdcntiins. Extatmuefima (Breueille
ccnjifiior.em mjcriplit)'ty nos Luthert,extat nofira %e-
fbonfio , imo curauimus , vt adnofiram RcJJonfionem
imprimerctur Lutheri Confefiio. Lcgant vtrun^ hbru
pij lcffores,deinde tudiccni quu modcfii*. hmites trans
fiherit, ejranpctiorem lationcm habere debummm
JcnisLuthert,quam <ztern& veritatis , mmificru nofin
Jancli , Cr tct ammaru m fingume redemptarum cr
orauiter Itbello illo ojfenforum. Grande illis piacuium
videtur vclin aliqu o eontradicere L uthero. ^An vero
huius dicnitAs ey exiflimatio beati Fetri apofioh reue
rentta ej" amphiudmepcticY efi? Cum auiem huic re-
Jltterit mfiuiem apotfolus Pauius, Crprauiter coram
ommbus reprehcndent,quod non rcfio pede ad verita-
tem euanoehj mprederetur , nunquam pofihac nobis
tanta efiedcbet viiius homtnis, quantumuis prjcelien-
tibw dcnvs pr<editi,authorit6s , vt velimpeccabiie cre-
damtv,vA m ijs quibus aberrare a ventatis diunite re-
ouiavtdetur , non contradtcendum tpji extfiimemus.
Pcrcptime ey-foncliftme S. ^AuqufimusdicereJoie- SententU
batj Ego folis eujenpturarum iibns, cjui canomci appeU awea*
iantur,hunc honorem defcrre diduiyVt nuilum eorum
authorcm Jcnbendo ahquid errajfie firmtter credam:
ahos autem ita iego , vt quaniahbet fenftitate dotlri-
naj.prtpoilcant , non ideo verum putem , quia iffiiu
fenjerunt , Jedquia mihi velper tiios authores eanoni-
cosyveiprobabiles rationes , quoda vero non abhorreat
perfeiadere potuerunt.Difeant ergo aduerfanj nofin et

TO* ^POLOGETIC^C

ipji debttum honorem tmpenderejcripturis diuinisjo-
hne autem de ommum hominum etum Luthendi~
tfisfaclisdjentire.

Porrv ab adtta rejfonfione ilL nosira , quam Luthe

rm nobis extorferat,et ab tpfa Luthen morte,nthtlpro-

dtjt a nobis vnquam,quo velmortuum,memores tntu-

riamm veterum, tnfetlati fuerimus, velvliam occa-

Jionemfyeclabdemnouis pugnis Jubmtm&rauerimM.

Semperenim hoc contenttonis malufopttu optauimns.

Nec folemm priuattm autpubltce in Lutheru aut Lu-

theranos declamare7Jicut audtmus mtniflros quofdam

tam m templis quam m ahjs ccettbus , inpromptu habe

reSchuermeros & Zutngltanos , quosveluttjcopum

hebeat,ad quem totatilamjuampharetram euacuent,

€um mtenm ey tempus ct" locus ipfadnecejsttasec-

elefiarum ,lon?e alia quottdie argumentajuppedttent,

de quibm tHi,firtteJuofungt vellent officto,dtcerepof

Jenf.vt tam non commemoremgrauiter tiios coram de$

CT' Janttifitwa dei ecclefia peccare, qutmnoxiosfia-

tres vexat,ac difitdia nulla rationc tufiafouct. PoJJunt

fane non tam ciues & domeshci nofiri , quam exteri

etiam,qui altquando adnos ahunde commeant, teslan

quamdoleatnobtshanc contentioneminter vtrosprd-

claros tam in Dommo mortuos exortam ejfe, cr quam

hononfice pcr cttera loqutjoleamws de D. Luthero O*

tcdefijs Saxontcis, qua6 Jyncere amamns m Dommo.

^Acfferamm in Dommo ,Janc~ta* Germant* ecclefias,

quantumuis ipfarum ahquot mmislrt tumultuentur

erfkmiinms libros conjcrtbant, nihilommtts bent

Jentirt

£ X P 0 S 1 T 1 0 fcr

Jfatire de nojlro mimftcno,ct complettifyncera chan-
tate ecclefias Domini , crfinft&s ey numerojjfiimas,
auarum miniftn fumu4,prajertim cu non nejcut aux
vrande malumfihijmajit, cum dema videant auam
mmtipertrahamur m hoc certamen , <£r noftra culpa,
nonfiert,auodboni omnes fieri dolent,pacem turbaru
JPanem emm gr concordiam in Dommo exoptamw.

Sedrecitant aduerjartj fingularta qutdam noftris
vjurpari ecciefijs , qux nonpjimt nonparare £r alere
incendia (fic cnim loquuntur) ey difiordtas. ^/Ctqui
dum ea ordine ennumerant, apparet ommbus non ca-
ftis ajfeftuprauo, in nobts nuUam htrerc di&dij culpa
tfios^ dtfiidu caufys,no datat a nobis , aceiperejedajc-
ipfis muetas jprtter meritu nofirum , nobis obtrudere.
Qualeemmilludobjecroeft , auod lconomachia nobis Jcon°m*
ebtfcttur? ^An vero probant ttlt tmagmum vfium in te-
flts chrtfttanorum? Quem vt cum Jcnpturu dtumis
ex diametro pugnare no nefitunt,ita memtmjfe debue-
rantjero admodum vfum iliarum m templa chriftta*
norum ejfe admtjjum. ^An tgnorant auanto cum eccle-
Jiamm mcomodo de hac re dtjceptatumfit in orbe chri
Jiianoru,cy auodinnumera mala fimulcum tmagmi
bws exundarint in ecclefia chnfttana? Teftan de his
fojjunt omnes hiftoru.

Jrafiuntur nobif aduerfirtj quod diuidentes prinm
fr&ceptum Decaiogt , fingulare, vt aiunt, praceptum
fiactmw ex eo,auo prohibentur imagines. ^€c mirum
eft hanc ob rem illos trafii nobis. Qmd. n.hac tn repec-
£4HunH4?Nihilhicj4cmns ap nodocucrit nos m QcnU

ioS ^POLOGETIC^C

CT Exodo fuobeatm Dciferum Mofes , &rquod?ion

dnte nos fiecermt prdfiantifeimi & pijfeimi qutque

feripturarum mterpretes. ^tn vero ignorant aduer/a-

rtj nobifcumfacere OrioinemyyyCthanafeu?n^ Chnfefio-

tnum y ^/fmbrofium cr Hieronymum, qui omnescon-

corditer Decem verba Domim , ita difiinquunt^vt dp-

cantprtoris tabuU ejfie pr#cepta quatnor , pofiertoris

fexyacfin$uiariter prtceptum contra tdoUfecundum

numerant. De hac cau/ap.?ffemm hic dare cot?wfiora,

mficotifultim videretur nofira tuert,quam aliena tm-

petere.

TemboYti »ddduntn?s abrogaffie vtdifeimam temporumdi-

di/itnclio etfimfiionem & v/itatts fiefiorum leEtiones epificlam

lecltonum ^ euanqehorum , tdd feajfie bona diaboh intentione

po^ arts ^c l0^mmtur ilh j vt nihillom reliquufiat de euan-

oelio.Putida efi hdtc obieftio , vt eiusplanepioeat.Qua

Jivero euanaelium chrifii pradican nonpofeitjufiex

hacpr&finptionc adeoa ex hbris pofiillaribm. Pefiime

ergo Dei ecclefi* cohfetltnmfiuit , priufquamferiptur*

tn tempora cjfient diftmfta, erpnmquam PofhlU efi

jent muenU. ^yfn apofiilli tfii tot fieculommfancii ha

tlenm lucundum exhibuerunt fetthandififeBaculum?

yAnfeathanMpofidltsdemum vmclnsZT euangelium

toti orbi eli annunciatum? Quis vero iqnoratfenptu-

rammfeecliones ac Pofiilias tiias mtperum efifie muenti*

ommbmdiam propemodum ad lapfitm £r cormpte-

lam m ecclefia extremam ffefiantibm , ejfie receptas?

Sed Qr iUo4 ipfeu m partitiomb.Juis non raro muenirt

jedineptaA? Mtmmefi ilU non obfemata ejfiemhife»

rijs,

E X P O S I T I O. 109

(iorijs,qua4 videhcet ob caujo4,quado et 4 quib9 fcriptt*

raru lefiio m tepora difiributa,ct m totpartesjit dtjje-

fia. Si enim non nefciunt ifia, cur tanta conjcnjionti ct

dtjfenfionis momenta confiituunt m re tantilla , qua vi

det fantlos totficula cura difjcndiupietatu verxd rc-

hoionis carerepoiuiffe?Et nuc qwdeper ?iosJane licet 4

bujuisfiutpofiillaribus iibmJanioribw(quH entm ma,

onifeceritproletarias quajdam monachorumpofiilla4t

quouispifiiilo retrvfiores ) nofir& xtate , pro temporis

rattone k dotlis quibufdam <editis,quib*ts cr mulu ec-

clejiarum noflrarum mmifin lcgendvs dat operamfed

hts afiringt mmifierium ey mimfiros, quafieuange-

ltumpereat,mfi adtemports difiin&tone ' pofitllamma

feriempredicetur,nimisaffetiatu non dicam meptum

effe videtur. lncpiim (i quis inde <efiimet concordiam

Cr difiordtam ecclefiarum.Non carent autemprorfits

finefaunt ad.uerfiarij, ecclefi* nofir* vtdt temporisdi

JitnFlione modcratisd £r legitimitfertjs, nec defiituu-

turfanfia cr neceffanafiripturarum tratlatione. Ete

mm exponunt Jcripturat canontcas, collatis mterfilin-

guis,prophet<e vel mterpretes, quotidte m fcholis eccle-1, C°r*l4>

fiajiicts.<y£daptatur ettam rchgtofe ', abfiafuperfitttone^

Chrifitfertjs,htfion<eeuangelic<e ey^ dotlrm<e apofio-

ltc<e,vt vulgm Itquido, crfiio quoq, tempore audtat et

inteiiigat compendium nofir<e redemptionu , Jalutit ac

fidei,adeo^finat quottdiem templis adccetum Chnfli

fanfium adprecandum nted Deum colendum JanHe

colletlum y euangehj dofirin<ed apofiolic<e crprophc-

Uc&frtdtcatto : qu<e qutdem mtegra,non fiusliliaum

ioo ^fKOLOGETJC^

difierpta,nec per mjcelianeam quandam , fid orJinY

contmuo crperfpicuo propomtur.ytc eum docendtin

ecclefijsmodum, ann^uif ecciefidi dottoribns( Jehciori

\>U6 adbuc ecdefitrebiu) receptumfimjfie,tes~ianturn%

modo concordes hifioriarum narr.uiones , fidey ipfic

JanBorum homelne ^rfiermones ey tratiatM,m inte-

gros prophetarum <£r apofioiorum Lbros <edtn eypo~

Jteru reheli , vteaqujthacinre nobisobiefiajuntab

jtduerjarijs , tantu ccrte viris indiona ejfie vtdcan-

tur.

^/td Ccc obijcitur pratcrea nobis Coen* myfiicoe prophana.-

vam admiftio, vtpoteadquam promifcue admtttantur non probd

ft nonpro* |£ Xifiabitur autem ecclefia,cui minifiramus, tefiabun

tur ey hbn a nobis aditi, mpr&parandu ad Ccenado-

mmi hommibm,nonJeqnem nos adhibere ddiqentiam.

guaquam mtenmfiateamur prupter aqnata nobii om-

mbus corrupiionem ey infirmitates viciad^uotidtd-

na,nuncpuanos abundeparatos ad tanta accedere my-

Jierta. Quo nomine ey m ipfis aduerjartjs cy ommlm

hominibws exifiimo defideran nonpauca.

T>tpriua- & veroper probationem inteiligunt priuatam con-

ta conftfii* fiefiionem ey abjolutionemfiatemur mqenue nosfemel

et ex mtegro vaiedixijfiepapatui , a c recepijfie ey vfiur-

parenuncvetufitfiimam illam ey publicam tneccie-

Jiapeccatorum,cjU£feh deofit,co?ifefiionem ey euan-

gelicam iliam abjolutionem , euangeltj preconio nobit

Annunciatam at<L hifie firiptura lecis JuJfultam.Da-

uiddixit, DeliHum meumcogmtum tibi fect,ey m»

wflitiam meam non abfiondi. Dixt,Confitebor aduer*

fum

§ne,

e x p o s I r i o. m

Jumme iniufiitiam meam Domino , cy tu remififii
impietatem peccatt mei. Joannes vero clamat,Sanguis
Jeju chrtsltfiltj Dei emundat nos ab omntpeccato. Si
dtxerimmpeccatumnon habemm, nofipfis falitmm^
Cr veritas tn nobis non eff. St confiteamurpeccata no-
firayfidelis eft ey> tufim , vt remtttat nobispeccata no-
Jira,cr emundet nos ab omni tniquitate. St dtxertmns
nonpeccauimm ,mendacemfactmm eum , Cr fermo
etm non efi mp*btf. Item, Confitemtnt tnuicem, altns
alij lapfim vel afltfia,cr orate pro vobisinuicem. Et
iterum,Dem reconciltauit nosfibtfpfi,per Iejhm Chri-
fium, dedtta. nobis myfierium reconciitattonis. Nam
Dem erat tn chrtfio , mundum reconctliansfibi , non
tmputas etspeccata ipfirum , etpojutttn nobis fermonc
reconciliationis.ltaa nomtne chrifit iegattone fungt-
tnur tan^deo exhoytanteper nos, Rogammpro chrtfi»
reconctltemint deo.Et reltqua.Non iegimm aitcubipri-
uatashommum confefiiones coceptasaut exceptaseffe
ab aposlolis, nea vllm firtptur* locm pr<tcipit peccat*
prtuatim co7ifitert aut egerere in aurcm Jacerdotis vel
mintflri ccclefiasttct. ^At iftt nolunt fortafiis peccata
dtgertper ctrcumflantias , cr figtllatim cum molefiU
Cr con/ctentta curtofirecenfiri.

Troinde fi figillatim enumerare non oportetomnet
peccatomm circumfianti.ts cr ftectes, Juffictt certe ed
confcfeto qua-a/inguliscr omnibm nobis, intempio,
mimfiroprdeunte, Deofitpalam. Intcrea vero con-
jUiumincafibmcertis vel dtjficilioribm petere , velk
winiftrt , velalujHQ dmin^iegis perittfitmo , nem*

tiz ^POLOGETIC^C

frohibet.Vrobare autem nonpojfumus ,fiex hac liber-
tate fiatnecefiita*', £r legibws certis mandetur pr&-

Jcripta confefiio peccatomm , quam mmiftro facere o-
porteat.
VeprwAta, ^bfolutio autem a peccatis quid obfecro aliud efiy
* J°lHtwne quam hominis peccatrris luftificatio? Iftificantur t-
nim quibus remiituntur peccata , gr quiiamabipfo
deo abfiluuntur a culpa ey-> kpcena. Hxc autem mfti-

jicatio gr abfilutio obuenit nobis exfi^L deigratia , in

Janouine lefiu chrtfii , perfiUmfidem: ficuti vmuerfiL
per totum terrarum credit ey docet Chrifti ecclefia.
Troinde tuftificatfolus Dcus,idem eroofiluspeccatores
damnatosd propter peccata , abfiluita damnatione.
iSCbfeluttonem hanc , ficutipaulo ante verbis apoftoli
recitauimm, annunaat mimfter chrifii , a chrifto,
teftificans credenti certifirme remijfa ejfepeccata , ip-

Jum^propter chnftum abjolutum effe dei ludicio.^/Ct
quis credat nunciumhoc cr hanc pradicationemeffi-
catiorem ex eo feri,quodiam nonpublice ommbwffed

pnuatim vni ahcui annunciatur , ac veluti m caput
eimpronuciatur? Verum mtelligit,ais,confitens iliege-
neralemalioquipromifiionem , tam per priuatam abfi
lutiqnemfingulariter adfe pertinere. Quafi vero hoc
ipfom nonpo/?it ex pubhca ettam prtdicatwie mtel/t-

gere , vt qux generales promi/siones ddigenti/?me fin-

gults appticat. Qui ommbus loquenti mimftro , eypa-
lam in conffeflu chrifti cr ecclefia abfiiutionem de-
nuncianti, cy nomine quidem chrifti cr verbis chri

fti denuncianii noncredit, idempriuatimpjromittenti

4orc

ca

E X P O S I T 1 O. iij

Agre credet. ^4c male atlum fuijjet alioqui cum omnt-
bm iliisy qut multafecula antecejferunt prmatam con-
fefitonem et abfelutionem. ndebatur autem S. Petrui
jatis fingulariter ejficactter^ abfoluiffefiiAgentis homi
nesycu dixifft m yLflts , yobtt prtmu deus cu Jufcitafi
Jetfilm/uu lefiimtmfit benedicentevobisyita vt vnufi
qutfi vcslru conuerterctfi ab iniquitatibw Juis. idem
intcrrogantibus corde compunflis, Qutdfactemusy viri
fiatres? RgJJondtt y I{efipijctte ey baptijetur vnufi
qutJcL veflrum m nomine Iefuy m remifiionem peccato
rumy Cf acctpietis donumJaneliJJiritHS. Equidem ob-
fignantur infinguli* nobis det jpmtfitonesperfacrame-
tayvt fidelts parttapans baptijmo aut caena dntveluti
arham teneatypurgatu et ab/olutu fe ejfe apcccatis,de
ma chrtflt corpus pro ipjotraditu ejfe in mortem , yi~
tamd chrtfit pertmere ad omncsfingulariter aut adil
lutpjumfideley qutia ' euangelto prtdtcato credidit cy
Sacramenta percepit. Habet itaa fidelisfiitis claraycer-
ta cr indubttataju^ ab/oluttonis qua haclenus come-
morauimui tefhmonta, tametfiper prmatam confefit*
nem non pcnetret ad prmatam vfi^ abfolutionem. Neci
tntertm ignorare poffunt , qui priuatam confefiionem
& Jatnfattionem vrgcnt , qutdolim author Decreto-
rum Grattanm , de hac re ex veterum Jententtjs firt-
ptumreltquerit ,fubfnem Disltncl. i. DepoenitentU:
vt aqutores paulo nobis futuros putem , moderatioris
ingentj homtncs, cernetes nos carere rebut, qutbta cttra.
mfamiam eyfalutis difiendtum multisjaculis caruc»
runtfanclfitmx quondam chrifli ccclefix.

H

«4 ^rpoioaETic^c

Probatio Porro tnprobandts <&> i^truendis ad Ccenam Dd-

accedeivtul mlnl fidelibm, canonemfequtmur dpoftoltcum,qui h*

a xnam yet^proyet mtem homofetpfum, Crfic depane edat ct

depoculo btbat. Submmiftrata ttacyprobandi reauld,

Jinqulos vt femettpfos probent,adhortdmur , Crprtuf

quam celebretur Cosna facra agtmm cum tpfis qudpof

Jummfide £r dtlwentid. Ne^ ahter cum dtfctpults e-

cijfc ipfiim domimtm vtdemm, tnprima illa inftttutio

ne,quamproculdubio omnium dbfilutifimamo~fdn-

tltftmdmfuijfe nemoptm dubttat.

Rurfw verb addtaboh confilmm referunt,quod pd~

nemdominicum ad sgrotos non deferimm. Mtrumefi

Pdnem aut tftos tdnti resfuas facere qutbm femel affueuerunt

Vornmt ^ M confuetudtne ey hommutradittombm ceuno
aekrread l *~» i- *' •-*

^roiof. UM '^poytolpsa tncognttas dcceperunt,vt omnes tjs nopx

nmodo vtentes,mancipent diabolo. ^/Cegrotiapudnos
non deftttuuntur conjolattone. Euchartftia aut defer-
re e coetupubltco inpnudku fdes, ac ex epulo facro fa-
cere monophagtam velc(Enamprmata,adco£ cltmcam
nea dommiprdccepto nea apoftolorum dommi exem-
plo dtdicimm. Interim nonpertclttantur defalute , neat
alimonta vtuprtuantur, quicum vmuerfa ecclefidji*
is temponbm,comunicdrunt,et idm quoagrmjinenf
vjque, m communione chrifiv eyfdnttorumperfeuc-
rant.
Tnfantes jfa adijctunt , sinunt infdntes non baptifitosmori,

non ap » quta fjem fdctunt finebdpttfmofdlutemobuenirepop
fiinfanubus. ^Atqut nos non docere baptifmum Chnftt
inntilem e£e, aut mhil adfdltttemfacerejettesjnnt £-

hri

S X P 0 S 1 T / O. nf

hti noUri. Nea ita leuiter definElo bapttfmo apudpo-

fulu differimus, vtfegmus aut tardius deferat adfin-

Elum baptijma mfantulos. Ceterum fipru!propera hi

morte excedant,necef?itated meuitabdifanilo fubdu-

eantur baptifmo,Jideles parentes confolamurfine , ata^

defilute infantium bene fierare tubemus. Quidvera

hicpeccamws? lllt nefidelibus prognatos parentibus C7*

frdtpropera morte fitblatos m tartara pnecipitabuntf

jlltne mbebunt pr<£propero,vt vocant.bapttfmo obfie-

trices baptifire? Quis vero m Ecclefia Dei vnquam

ddhibuit mmijieriofacro mulicrcul&s? Sed comodum,

dum h&c Jcnbo in manus venit colendtjf. <£r chariffl

Jratru D. loa.Calumificunda defenfio , ab dlo ipfd,pra

fua m me charitate,adme mtjfa,m qua video hac cau-

Jam copiofe o~fic effe difcujfam,ficutt &• in eadem ad

alia multa nobis obietla ,fr<tcipue verh de mdigne ipfx

earne chnsU manducantibus , de qua alioejui cr tpfi

Jcripfiffem, diltgenter cr dottercfoondetur. Proinde

eum cr venerandum finem dominumd grjratrem

tneu chariff.D. Bernardinu Ochinum Senenjem, &* if

Jum m afferenda veritate abslergendisque calummjs

laborare non nejciam , hmc mea* ^ffologettca expo-

Jitionijinem imponam : fihunc locumpnus conclujero

4c repettuero , nihd haclenm prolatum cffe ab ad-

ttcrfirijs , cpuo euidenter oftenderint noflra cuipax

ecclefiai ejfe turbatas , velturban etiamhodie , ne-

quejingularia qiudam vfurpari m noftris ecclejijs%

qu* mentb dijcordtas mducant ty fchifma perni-

wfumfwcant, yimam magis affojiti ad concordtam

H z

nrf ^POLOGETIC^C

dduerfirtj nofirt,apudJe pcrpenderet diltgenttus, qua-
tum interfe dtjjenjertnt , Jumma mterim cum conjen-
Jione,tn rittbusjacris,veteres ecclefi*.

CONCLVSIO.

Principto advos conuertor,amici,quimnosconferi-
f bttisltbros , <Cr plaufira,quoddtcifelet ,conutttorum

(quam tntemperiem vobisfene inuideojin nos exonera
tis.Expo/itionem meam audtfiis cr vtdifitsjibellis ve
ftris oppofitam , ZT hanc qutdem nec acerbam , optnorf
nec maledicam , Jedplacidam, Nolui emm vos veluti
hofies excipere ey traflare , fedduntaxat nos zy no-
firam mnocentiam tufia dejenfione ctntra accufitio-
nem vefiram aJJerere,vefiramdpropulfire imuriam.
Intellextftis qutd fenttamm deCcena Dommi fincla,
gr cur itafentiamus, quodd fententia illa nofira nufi
quam exorbitemws afide vera,neque noua tn hac cau-
Ja projeramut dogmata , nea a vetufits in vera reli-
oione confenju dijfentiamm. DiJJenttmm a Paptfiis,
qutextremo demum Cr* corruptifetmo feculo,corru-
ferunt hutus Sacramentifimpltcttatem. Fatemur au-
tem hoc Sacramentum ab ipfe chrifio ejfe inflitutum
valereci velhodie etus tnfittutionem in ccclefia , vt tp-
feadhuc ei benedicat , et Coenxjuaprafit fie&eturti x
jideltbtts couiuis vntce. Fatemur praterea fideles in Cce
na non haberefigna prophana et vacua. ^/CdeJJe entm
chrifiumfaa ecclejia; qui ty ipfim pafeatpabulo vi-
ta attfe hatc pafiatur vero ems corpore eyfingumeper
veramjidcm}eo modotqm ipje dtxit urncmfuam ve-

tum

B X P O S I T 1 O. n?

rum ejfe abum,crfingumem eim verum ejftpotu ad
vtta femptterna. Dtcimusfideles comuntonem habere
cu chnfioyVt corpus ipfiusfaBt , tpfiin eis vtuap et ipfi
in eo. Qud de corporah vel carnali chrifitprafintta et
manducattone aJferuntur,non agnofitmus, fedtnter n*
ua Cf aliena afimphcttxte apofiohcadoamata refert-
mus. Vos autem hortamur in dommo vt depofitis coten
tiombus tnutthbws , hanc verttatemfimplicenobifium
agnofientes, omniafiudta veftrajumma dtltgentiaji-
deet modefita conuertatis ad otdtficanda ecclefiam. Me
morabtlvs eft beatt Iacobt dofirma, qua nos omnes in-
jiruit cr dtctt, guisfipiens cr fitentia pradttus mter
vos? ofiendat ex bona conuerfattone operajua , cu man
JuetudtnefiptentU. Quodfiamulattonem amaram ha
betis , ey contentionem m corde vefiro , nohteglortari
Cr mendaces ejfe aduerfus verttate. Non efi entm ifiat
fipientta ejupemis dejcetidens,fid terrena , antmalis,
dfmontxca.vbt entm amulatto ey contentio, ibt incon
fiantta cr omne opns prauum. Qiut autem efupernis
efi fapietiayprimum qutdem cafia efi, detndepacifica9
£qua,traBabilis, plena mtjcrtcordia , ey^fiuBibus bo»
nis,mhildijudicans,nihtlfimulans. Frufius autem tu-
fittt* inpace fiminatur facienttbmpacem. DomintH
facisconcedat nobispacem.

Detnde cum aduerfirij nofiri ,principes lUufirijf.ct
magtfiratus fanfios omnesfm nos excttarmt,adhortan-
tes vt ojfctjjut memores , no permtttant dtfirahv hbros
nofiros , vtpotepefitferis refertos errortbus. Etemmfi
hosferant Q* dtuendtfermittant^non mmrn ipfispec-

H $

care quafifinat publtcapafcua , autfontes ey-fiumm*
mfict veneno vel fordtbm,aut merces adulterata* paia
dtfirahedaA expontforopubhco. Promde dtgmores nos
tffe quifieptro magiftratu* , quamfitlo refutcmur,obje
cramw illufirijf. prtncipes domtnos noHros clemetijfet
JanEtosfimperd nobis honorandos mapiftratu<s, vtpau>
cula hacpro nobtt dtcentes,audtant. ^/Tgnofcimwfane
tuiufuv.fanfli magtftratui ofHciu cJfe,prohibere a fub-
dttis4toxta,csr propagare tn eofdcmfalutana: qutnimo
Cir e medto tollere,vel carcertbus cohercere, velpro 4-
auttatc punire Crrefienarehomtnespefttferos , tncurA
bdes ac blafihemos, ne longiutferpat contagtum mortis
ac mfictantur tnnoccnttores ac fimpltces cr pereant.
Voeemvu & nos blaffhemos, tmptos,adde ey magtcos
hbt os tcliendos effe e medto,ne veritat , rehgiojana.cr
gloria Detperpetua affictatur tgnomtnta, mentesdpto-
rum corrumpantur. ^/fc negamns velnos velltbros no
firos tn tllorum claffcm effe referendos. Kuliis h<erefi-
bm,nuUis abjurdis O" curtofts qu*ftiontbu>s,nulLis de-
nitL blafihemtfs dut tmptetattbm ccnquinati crfceda-
tijumw, velnos, vel librt nofiri. ^/ftque htc ncnpoffu-
lamu>syvt verbit htjce noftris credatur,fiat ex ipja repe
rtcnlum,fiat ex verbo domtnt iudtctum. ^Audtantur
Cr Ugantur Ubrt nofirt noftrorumd; Cr fi qutd tn his
deprthendtturimptjyCulpam non dcprecamur,pareat.
jsunc vero comunguntur nomma noflra , ab aduerfa-
rus cu odtofijs.mis numimb. ^nabaptiftaru^Dautdia-
tioru et Menonitaru,appellamur tmpu\blaff>hcmijacrd
mentaru\mmirumJacramentorum prophanatores £r

eutr»

E X P 0 S I T 1 0. 911

tuerfires , eum reflim Sacrametartj tilt dtci debeat,qut
nimtum addtcltfiuntficramentis,o~ nimtum tpfistrt-
buunt. Sicutt & Lattnu vxorij dicutur ntmis affe-
Bi ergo vxores. ^ib imptjs vero et ^Anabapttflicis quis
auoefe nonabhorreat?Nos certetpfi k commemorattone
illafiltem nedumab tpfismet rcbm toto abhorremm
peElore. Dum autem ad eum quem dixtmm modum,
deferimur apud omnes fizdad hac prolutmur tnfamta, LiLroipt*
dema & mueftiua illorum m nos in ommum ober- hibere.
rent mantbm,arcentur tntertm omnes a lefhone hbro-
rum noflromm , adeo vt viro cordato libereneafytce-
requtdem noslras refionfiones liceat , mmirumneex
his appareat,quam tntque nobtfcum agatnr. Etentm
execramur &> oppugnamm tfias c^ omnes altxt isii
w gener'is,qua6 tllinobis obtrudutJeElas, declarammJ
nos omntum de reltgtone tmpiefenticntiu £r trreligiife
deficramentis loquenttum , non conjortes qutdem aut
fautores,fidaduerfirtospotim ac hosles ejfe. In hacja-
neferta admodum re , occurrtt mtht tlludalioqui ludt-
crum , quod altbt apud rlutarchum commemoratur
de quodam , qm cum infisliciterpmxijfetgallosgallma,
ceosferuulo tabuU adiwtclo , mandautt,vt verosgal-
los qutm longtfeime abtgeret a tabula , ne abjurdmpi-
ftura tpfim error eutdenter appareret fyetlatonbm.
In noslris qutdem rebm publtcis liberum efi pla-
re vendere libros aduerfirtorum nofirorum con-
tra nosfiriptos , imo hortamur tpfiomnes, vt le-
gant qud fert buntur m nos , cr conferant detnde
cnmiHts rejfronfiones noslrM f at&tta dtjudtcent, do~

H 4

no ^CPOLOGETJC^

£trina>s fequunturdpartem mehorem et veriorem. Nt-

hdttaque miqut pvftulamut k vobisyofinfli magtjlra-

tmmtntfiri Dei alttfiimiy cum ncflros noftrorumque

libros cr admttti cr legidtjudtcartque objecramus.

Tales nonjuntttbrinoftri cynoftrcrumyqualesprohi-

betlexvetm lmperatorum. Sordesnon/unt , vtilli

noftri aducrfirij calummantur: venenum nonjunt:

adultcraU cr corrupta, mcrces nonjunt, quat ve-

num foro pubttco expom fuppltcamm. lufitti* confe-

crati efits , quotquot Deo ordtnate , prafidctis pcpulis:

requtrit autem tufittiay vt rjr alterapars , pnufiquam

iudtcetur,audtatur.^c comperimm tuftifiimum De-

um grauiter pumuijfe reqes cy proceresy quottesmau-

dttos Cr mnoxios opprcjferunt. Benedtflionem vero

Juam offert C?" confert ommbm mfittiam mfieexe-

qucnttbws.

Poftrcmo chfiicum cecmerunt aduerjanj noftri,

i_^dmtms crvobnvenerandis fratrtbus iidelibw.qecclefiarum
Jhosecclefi ct i J ri ■ J * •

<trum pastcribm atque mtntstns , vt arma omnes corrtpta-

tis , luposcj, inoruentes depetlatts k caulis outum.

y^fn vero nos habcndifumm pro tupis: qut Chriflo do-

mino paflori vnico toti adharemm , ttlms /oliw vo-

ccm audire omnes iubemnt, Cr omnes illius cues

itltfoltadductmm , nihtlex tllofurto /ubductmm aut

ettam nolis mafiamus : qui dcnta outle totum vntuer-

fiam vttq3 chnftt ecclefiampacatam & tncolumen vo-

lummjedc^ cmnes luposfures cr latrones , iatratt*

noltro prodere cy k caulis abtpere centendtmtts , om-

nes htrefes ey hxreticos execramur Cf perjiqui-

mur,

EXT051T10 m

tnur,omnia verbfimbola etfinftafinftd ecclefu Det,
verbo Detfirmata crrecepta dogmata,rectpimm,tene
mm ey docemm, vos ipfitam iudicate : ey- cumper o-
rnma in veris ey tufits dogmattbm vobijcum eycum
cmntbm Detfiltjs confentiamm ,fed cr chrtfitpartt-
ctpattonem in Ccena,eo modo,<]uem iam coptoje expofui
mm,aonofcamm,<cr per cttera reltgtofede Sacramen
tpsfenttamm ey~ loquamur, difitcite obfecro an opcr*-
prettum,ptum ejr neceffariumftt,vefira vos in nosfi*
tres cr amicos veflros miniffrosd chrifit orthodoxos
arma ceu tn impios,(acramentarios,0*biafihemos,o*
hanc autdem vmcam ob caufim , auodprectofium cor-
pm crfinguinem Domim corporaltter in Ccena etiam
ab tmptjs ore corporis manducandumprofHtuere noiu-
mm,conuertere. Habemm fiatres,habemm quodaga-
mus,etfinon tn noflra metipforum vtfiera,nuUa necefi
Jitate,neareitgtonisfJedcontenttonisergb , (irmgamHS
venabula.Sunt lupi tnnumert,cum vijibties tum tnut-
Jibtlesfiabulis tnfifit domtnicis, a qutbm certtfiima $-
mnibm chrifit outbm,imminent pertcula vtW.a nobis
fctW,nifiomnta nefitre malttis , nthtlejje metuendum.
Quimmb in depcllandt* lupis , proqratia nobis concejjk
k Domino,laborammfidulb.Nolite tmpedirelaboran-
tes tn Domtno,qutn contungitepotim vefiram nobis o-
pcram , ficutt er r.os vefiri collaboratores m Domtno
ejfe optamm. Dijcemite inter hoiles ZT ciues ata^ amt-
cos. f{efie atunt preltandum ejfi cum hofftbm, ctues au
temfouendos effeprudeter,nea ex amtcisfactendos tni-
nucos. St qms vcrb veslrum a nobis pauluium adhuc

fet lAPOLOGETlC^A

dtjfentitis,pacem tamen nobtjcum coltte£rJchi/man$-
xtum refugtte. Oremus Domtnum,vt det nobis vnum
Cr idemjentire omntbm.Clamat apofiolus, Inuicealu
dliorum oneraportate, etjic complebttis legem chrislt.
Facejfant ergo odta, contenttones O" turgta.Filu Detju
mm,ofiatres. Beattpacifici,inquit Domtnm,quontam

Jiltj Det vocabuntur.ldcm multis oHendtt,quattfaciat
pacemjidelium ata concordiam. Ccrte omnes nos in v-
num corpm coniunxtt,cuim ipfe caput efi, princepspd
tis eyjalutis. Jp/am ilie Coenam nobis reltqutt, Atcrna

pcietatis vntottisdJacratiJiimumJymbolum.Nec comtt
Umm,oro,vt exjymbolo pacis,nofira culpa cy conten
dendt ltbtdine,Jymbolum bclli <£rlttiumjiat.Clamat ip

fi adnos,Dommns,<£rait,Difcite a me,quod mitkjum
Cr humtlis corde,£r inuemetis requiem animabm ve

firii.lnhoc cognofient omnes quoddiJctpulimciJitis,(i
charttatehabuerttU tnter vos mutua. clamat ergo bea-
Uts Ioan.apoJrolm,et aif.Qut non dtligttjratrem,manet
in morte. Dthgite ergo mutuu. Dem charitas efi , et qui
tnanet m charttate,tn Deo manet,et Dem m eo. Manea
mm ergo m charitate,vt maneamus m Deo,Jimmd di

Jctpult chrifit.Contenttonibm O" iurgijs amtttitur ve-
ritas &-gratta Det,ac prouocatur ira Domint.Loquun
tur omnes Ecclejiaftic* hifiort* , quanta mala tnuexe-
rtnt in ecclefiam Det eptjcoporum cpiArxvTtCC kcci cpi-
faveiXicc.Timeamm ergo Domtnu,ne is qut nunquam
dijitdta tn ecclefia,nulla necejiitatejujccpta et conjerua
tAytmpunitapratertjt ac dij?imulauit, tdehodtequo^
m nobis contenttones ilUt nofiras iufiojuo jcrfequatur

ludicf

E X T 0 S I T 1 0. 123

tudtcio.Ccmmemorabo htc memorabtlem S. Eufebtj lo-

cum ex S.ltb.Ecclefiafltca hittm* , atque ttafmulfi-

ticm dicendtfactam. Quis , mqutt,numcre/kf tllas ag- Speculum

gregationes ac multitndmcs Ccetuum ,perfinguld4 ciui exfu&itum

tates.mp.oneidc cncurfiu ad Oratorta, defcribet ,quoru '.

' J c> . # r . ' . J r l inquoje

frattaprij(t*<edipctjs non ccntcntt , mjmgults ctuttatt- contemple
tufbactcfas ey amplts,exipj?sjundamentis,ccnfiru- turomnes
xerunt ecclcfitsf Hac auttm prooreffu temporum pro- eu«ngeltc*

■ J ... ' o .JJ r / ; relto-tont*

ficientia.cr cjuotidte mmagnitudtnem ty- amplttudi- f)ommesjn
ncm crefentta , nulla fiotutt tnutdta prohtbcre , nequeprimis y>e»
tnalws ahcjuis d*mcn fajcmare , nechomo qutfijuamroi><^9rn'
infidustmpedire, quandiu dtutna ey~ cceleftts dextera
pcpulum Juum adhuc dtgnum extftentem , muifebat
CT cufiodtebat. Poftquam vero res noftr4,perntmi-
am tllam Itbertatcm , admoUttiem ty fegttttiem dege-
nerarunt,et altj ahosfunt odto et contumelusprofecpuu-
ti,et tantum non nofipfosper nofipjos armis ac telps ver-
borum,vbtcunque contigitjmpugnauimws , et epifiopi
in epifccpos irruerut,acpopult contrapcpulos fedtttones
mcuerut. deinde tnfanda hjpocrtfis etfimulatio adfum
mum vfit maltttaprogrejfa fuit,dtuinum tudtctu, pr§
moreJuo,dum adhuc ccetws ecclefiafitci congregaren-
turfenfim ac pedetentim nos tnuifere ccepit,tta vtperfi
quutto afiatrtbu6,qut tn milttta erant, exordta. fume-
ret.Cum autem nulio iUiwfenJu tangeremur, nca De-
um placatumnobis ae proptttum reddere conaremus:
fedquafitmptj deitfia nofird Deu nec curare nec vifitd
reputarcmws, neqttd* nofirts alia* altjs cumulautmta.
Mt quipafiorcs nofiri videbatur, repuifapietatis norma

114 ^CPOLOGETIC^C

mutuis mterje contentionibmfuerunt mflammathcy
dumhac Joh,contenttones vtdeltcet, mtnatftmulatto-
nem,mutuum odium ey mtmicittam exaggerant, ey
dmbittonem fuam quisque , in morem tjranntdts,ftu-
dioje perjequttur,tuncfane Dommm, tunc mcjuam,Je-
fundum vocem HieremU ,filtam Zion objcuram red-
duht, ry glortam ijraelts ccelttm detectt,necrecorda-
tm eft JcabellipedumJuorum,in die trajux. Etjubmer.
ptDommm omma ftectoja Jjraelis, ry deHruxtt om-
nes macertas etm. Etjecundum Pjalmorum vaticinia,
Jubuertit ac termmauit teftamentumferutfui , ey af-
fitxttin terram, per defirucltonem ecclejtarum,fan-
ftuartumfuum,ey deslruxit omncs macertas eius. Po
Juit muntttones etm formidmcm, dtripueruntJpopuh
multitudtnem,omnes qui tslhac tranfierunt.Et pr*te-
rea opprobriumfaftm esl vtcmisfuts. Exaltauit enim
dextcram mtmtcorum etus,ey auertit adiutortumgh
dfj etm , ey non est auxdiatm in belio :Jed ey deUitit
db emunchttone eim , eyjedem eim in terram colli/tt,
tmmtnuttA dies tempom eim,eyjuper hxc omnta effu
dttjuper illum confuflonem. Sunt h&c omnta tn nobis
ddtmpleta,Gtuado Oratorta, a culmtne adpautmentum
vjque, vna cum ipftsfundamentis deuci , diutnatA ey
Jacras Jcriptura* tnmedto foro ardere tpjts ocuhsvtdi-
mm. Et ecclefiarum pas1ores,altj turptter huc ey tlluc
Jcje abdtderunt.^Alu tgnomtnioje captijunt, ey ab tm-
micisirri/t: tjuando ettatuxta altumpropheticum Jer-
monem , effujm esl contemptm Jiiper prtnctpes eorumt
et errare eosfecit in muio nom via.Et rehjua qu*e tbt-

dem

E X P 0 S I T I O. VLt

dem leountur. Qutbm fieuifiimajubiunqitur perfi-

quutto Diocletiantca. Speculum tn quo res noUras

ty-fata noftra hodie contemplemur,ommbmnobi6 pro

' pofut. Nthtlfenefuertt opm Dommo Deo noflro nobis

ex lapidthm excttare perfequutores. Vtuunt acparan

hodiefunt multt Diocletiant, Maxtmtani, Maxenttjet

Maximmi. Hahet dle quos nunc in nos, vt in/uos alt-

quando, irmttat ah ^/Cquilone Senacheribos,Salmana-

Jares £r Nabuchodonofires , quorum opera eluat Do-

minmfirdesfilidZion, ey (angumes Hierufalemex-

furqetdemedtoeim, tn/firitutudtctj<cr incendtjvel

feruoris. viotlemm ergo cr oremm.Conuertamur ad

Dominum tnposnttentta vera,crfirutamm ei m vert

jide gr dtlefltone. Stjanabiles/umm,intueamur h&c

veteris Ecclefi* exempla dtltgentcr,adaptemm h<tc mo

nbm nofiris,ac emendemm tnmeltm, quodvelwno-

ranter velfitenterpeccautmm. Semperpatentptjs diui

nAQratt&fores.Scmperidem Demfuifimilis, mcurahi

les tufio/uo tudtcioperfiquttur. Domtnm lefmpro-

pttiatto eyffes nofira vntca, adapertat nobis oculosno-

s~iros,vt ea qua iufia & fanSlafint vtdeamm,volun~

tatefque nofiras comoueat, vt ea ettam velmtts

ejrperficiamm adglonam nominis

etm, O" omntum nofirum

falutem.
Menfe Februario , jtnno

M. D. LVI.

EMENDANDA.

Pag.S.uerfu j.pro &ce, legeecce.pag.itf. ?.pro farca
mcntalege facramenra. pag. 46. 87propnmi legt
premi. pag. $ c. y p ontificiam.

■■ ■-■**.